0% found this document useful (0 votes)
21 views3 pages

Tuidil Tangthu

The document provides a history of Tuidil village in Mizoram, India including details about its founding and early leaders. It discusses the establishment of Christianity in Tuidil village through the Baptist church in the early 1900s. The summary outlines the key events and people involved in the development of Tuidil village and the introduction of the Baptist faith.

Uploaded by

Go Deih Mung
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as DOCX, PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
21 views3 pages

Tuidil Tangthu

The document provides a history of Tuidil village in Mizoram, India including details about its founding and early leaders. It discusses the establishment of Christianity in Tuidil village through the Baptist church in the early 1900s. The summary outlines the key events and people involved in the development of Tuidil village and the introduction of the Baptist faith.

Uploaded by

Go Deih Mung
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as DOCX, PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 3

TUIDIL EBC TANGTHU

A. Tuidilkhua Tangthu
Falam gam Vangva khua panin Pu Chalvunga leh a u te in Tuidil khua mun ah
khuasat nuam ahih manun munhoih ahih leh ahihloh a en dingin Aklui khat keng in
Tuidil gam ah pai in giahphual a asat uh hi. A zingsang khuavak ciangin a Aklui uh hong
khuang lualua hi. Tua ciangin lungdam mahmah uh a, hih mun in munhoih munpha
hitakpi hi ci in lungmuang in, Vangva ah a ciahkik phot uh hi.
Tua ciangin Pu Chalvunga in Tuidil gamah khua satnuam ahih manin Falam
ukpipa Pu Con Bik kiangah a u te tawh gam ngen dingin a paipah vingveng uh hi. Pu Con
Bik in Rs. 300 tawh na leisak hi. Amau zong lungdam mahmah uh a, 1893 ciangin Vangva
pan in Pu Hualrihua tateng ahi Pu Chalvunga te unau in Tuidil khua a sat uh hi.

Tuidil khuasat pupi te;


1. Pu Suakzasinga
2. Pu Zasiama
3. Pu Chalvunga
4. Pi Dolali
5. Pi Teksingi
6. Pi Lalduhi

A unau un Tuidil a tun uh ciangin hausa dingin Pu Chalvunga in a u pa ahi Za


Siama kiangah “U aw nangmah hausa hi in” acih leh a u in “Ih ngeina bangin nautumpen
nahih manin nangmah innluah hausa ding hiteh” a ci hi. Tua ciangin Pu Chalvunga mah
hausa in om pah aa, Tuidil khuasat leh hausa masapen ahi pah hi.
A nungtun teng
No Min Beh Koi pan Kum
1. Pu Than Khama Chalthleng Haimual 1897
2. Pu Do Reh Loa Khupno Haimual 1894
3. Pu Chong Thula Chalthleng Haimual 1894
4. Pu Chong Vela Chalthleng Haimual 1894
5. Pu Tha Kapa Chalthleng Haimual 1894

NB. Tuidil khuasat Pupite leh sawtlo aa a tungthuah teng a kician in kitel zo nawnlo hi.
Editor.

A tuung in Tuidil khua pen “Va-ki kot khua” kici hi. Banghang in kici hiam cihleh
tua a tun masakna mun gei ah ‘Va-ki kot lui’ kici khat a luang hi. Tua luino gei-ah khua
sat uh ahih manin tua luino min mah vawhin ‘Va-ki kot khua’ a na ci masa phot uhi. Tua
Va-ki kot khuamun panin simlam furlong khat kiim ding ah ‘Bual’ golpi khat om hi. ‘Bual’
pen Mizo pau in “Dil” kici aa, Bualtui pen “Diltui” ci uh hi. A sawtsawt ciangin tua Bualtui
min zang in, a khjua uh ‘Va-ki Kot khua’ pen ‘Tuidil khua’ ci in a laih uh hi.
1956 kum dong Tuidil pen Falam Township ah om aa, 1956 panin Tedim Myone ah
kiguang in Myone sunga khua te Circle (Oh suh) in a kikhen ciangin Tuidil, Old Haimual
leh New Haimual te Circle (Oh suh) khat in kikoih in Tuidil Oh suh kici hi. Tu laitak in
inn 80 val uh a, mimal 200 val a om uh hi.

B. Tuidil Khua Tapidaw Tangthu Leh EBC Pawlpi Tangthu


Tuidil khua Biakna lam thu ah khua satzawh kum 50 val huam sungah Biakna
pawlpi khatbeek om nailo hi. 1912 kum ciang in Tuidil ah Pu Thakhenga in Pasian thu na
um in, Tuidil khua sung pan Tapidaw suak masapen ahi hi. Thu um zong om to zel ahih
manin 1914 kum in biakinn a lam uh hi. Hih biakinn pen Hualngo gama Biakinn masapen
hi ci in Upa Ralthatsuma in gen hi. (Hualngo khua leh tui, laimai 311, para 1). Tapidaw te
leh hausa te kikal ah kilemlohna nasia tak in hong om hi. Hausa te in Tapidaw te ii
Sunday ni pen thupi simsak lo in, Tapidaw te in zong Lo-hual acih uh lo-saap pen
kumsim in innsim in a kipia pen a pia nuam kei uh hi. Tua ciangin 1918 kum in Falam DC
zum ah hausa te in report a piak uh ciangin Tuibual leh Rih ah Lo-hual (Tual biak nading
Lo saap) pia ding acih ciangin Tapidaw ten zong apia uh hi. Tapidaw te leh lawki lai te
pen unau sanggam khat ahih hangun nopni dahni, zehtan Nipi tan leh Lo saap cihte
tungtang ah kibang thei nawnlo uh ahih manin biakinn nangawn kikhak sak hi. Tua
ciangin tapidaw te pen hausa te thupiakna bangin khua sung pan a taikhiat loh uh
phamawh ta hi. Tua ciangin Pu Tha Khenga a kipan tapidaw suak masa mi 14 te zong
khua dang ahi Ngente, Bukphir, Zimte, Zimpi ah a taikhia uh hi. Tapidaw te taikhiat ni
pen March 17, 1924 ni in kiciamteh hi.
Tua sung teng mah in Pu Za Bil te innkuan pen Tuidil ah hong tung uh hi. Pu Za Bil ii
pa Pu Za Dun pen Piantit pulnatna hangin Ukpite leh Tangpite-in na hawlkhia uh a,
Falam gam Khuanglung; Ruasih khua-ah tawl khat a ten khit ciang in Hualngo gam Tuidil
khua-ah a lal tosuak ahi hi. Amau pen Tapidaw hi sa in Tuidil tung uh ahih manin Tuidil
a tun ciangin tua hun laitak aa hausa ahi Pu Tson Suma in Pu Za Bil te Tapidaw ahih
manin a hawl khia hi. Tua ciangin a tate teng leh a unau teng tawh Mizo gam Khuanglam
khua-ah a lalsawm uh hi. Tua ciangin Ukpipa Pu Thang Tin Lian in a pianna apu ahi PuZa
Bil te pen Mizo gam ah a lalkhiat ding a phalloh manin Dampi gam a ngah sak hi. Tua
ciangin 1930 kumin Pu Za Bil te Tuidil pan paikhia in Dampi khua a sat uh hi. Tapidaw
suahna hangin khua pan a, hawlkhiatna, innmun logam teng taanna, khua thak sat-a,
khua kipna laipi a ngah theih ciangin Pu Za Bil in nakpi takin lungdam lua ahih manin, a
nuai aa bangin la a phuak hi.
a) Zei an e, kan suallo, khuazing Tialnu in taan aw,
Ka biak lurpi Sanlun dir aw, ka chhung-ah.
b) Lal lian rim nam pa, i vang, i thluang dang cham chu,
Chumrual-in run aw, hren-ah, khawnu nawl in.
La i cih nopna:
a) Kampau, mukpau a khial hi kei ungh, ka Pasian aw, Leitung, Leinuai-a Thuneite
aw, hing gum ta un. Tunglam panin ka kimkot-ah, dai hong kaih ta un.
b) Ukpi gimnam te hang a, mun dang ka zot buangin, An bemdim-a kigual-in, hong
kimkotna dingin, Hong siampa in thupha hong pia ta hen.
Tua banga Tapidaw te a kihawlkhiat kawmkal ah hausapa Pu Tson Suma uu pa ahi Pu
Lalkhuma leh a tapa Pu Darsela te tapidaw a suak hi. Tua panin hausa innkuan sung pan
tapidaw hong om ciangin tapidaw te suakta deuh uh a, ABM pawlpi suak in, hong
pawlcing kik uh hi. 1948, 1962 kum te ah Zogam bup Tuiphum khawmpi te Tuidil ah
kibawl in, sangmang Rev. O.Nelson topate zong na pai uh hi. 1969 kum ciangin pawldang
ah tai gai uh ahih manin ABM pawlpi a bei hi. 1953 kum in Methodist pawlpi na om in,
1955 kum in RCM pawlpi kiphut in, 1979 kum in UPC pawlpi a om hi.
Tuidil khua ah Tapidaw pawlpi a om hangin pianthak pawlpi kici Gupna thu asang
thei pawlpi om nailo ahih manin Laaitui EBC pawlpi pan in a hunhun in Tuidil ah Gupna
thu tangkona kinei zel hi. Sm Niang Khua Lian(Midwife) in Balbil khua panin Tuidil ah
Midwife (Nausuak Sia mah) a sep ciangin a pasal Pa Zam Khan Kap in Tuidil ah EBC
kiphuh ding lunggulh hi. Tua ciangin Laaitui EBC te sam in Gupna thu tangkona a nei zel
hi.
1991, Jan.12 ni in Old Haimual ah khawk khawmpi kibawl aa,Tuidil khua ah
gammial nasep ding ki thukim hi. Tuidil khua ah gospel ki pai in, kha khat Ks.600/- tawh
Pa Zam Khan Kap mission sia dingin kha 9 sung ki cial hi. Tawlkhat khit ciangin amau
Laaitui ah nasep hong kisuanh uh ahih manin masuan kizom thei nawn kei hi.
2000 kum ciangin Laaitui pawlpi panin Sia Ngul Khan En te makai in gupna thu
genna kinei aa, tua tungtang in inn 4 tawh EBC pawlpi kiphut hi.
A suak masate;
1. Pa Ngul Suan Gin
2. Pa Bia Khan Mang Tuidil ah Tuidil ah
EBC upna a Mission sia
3. Pa Zel Sian Khup
na sang masa sem masa Pa
4. Pa Langh Khan Khai
Pa Ngul Zam Khan
Pawlpi a om hangin biakinn leh pawlpi kemsia Kap
Suan Gin te
om zo lo ahih manin haksatna leh lunglenna
nupa
tuamtuam tawh RCM pawlpi ah a taikik uh hi.
Tua panin Tuidil EBC a bei ahi hi.

Thutawkna te;
1. Tuidil khaw chanchin tlangpui, Rev. Dr. Rozama; Tuidil khua Quasqui centennial
Souvenir (1893-2018).
2. Tuidil khua tangthu; Zomi Encyclopedia Daft
3. Dampi khua tangthu; Zomi Encyclopedia, Vol 1.
4. Laibu committee te tawh kamkupna; 2022

You might also like