‫‪www.h4kurd.

com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫میهربان‬ ‫به ناوی خوای گهوره و‬

‫‪MySQL‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی‬

‫‪www.h4kurd.com‬‬

‫‪1‬‬
 www.h4kurd.com <== MySQL ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی‬

‫پێڕست‬

Database ‫ پێناسهی‬-1
MySQL ‫ پێناسهی‬-2
Data Types -3
MySQL ‫ دابهزاندنی‬-4
DDL ‫ ناساندنی‬-5
SHOW DATABASE -6
CREATE DATABASE -7
DROP DATABASE -8
CREATE TABLE -9
DROP TABLE -10
ALTER TABLE , RENAME TABLE-11
DML ‫ ناساندنى‬-12
INSERT -13
WHERE -14
UPDATE -15
DELETE -16
LIMIT & ORDER BY , LIKE ‫ بهكارھینانی‬-17
Logical Operators ( or , and , not) ‫ بهكارھێنانی‬-18
Between , In -19
Aggregate Functions count() , sum() , min() , max() -20
SELECT ‫ – چهند تایبهتمهندیهك له بهكارھێنی‬21
‫ – كۆتایی و دوا وته‬22

2
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫‪ -1‬پێناسهی ‪Database‬‬

‫‪DATABAS‬‬
‫بهكورتی‬
‫بریتیه له كۆمهڵێك زانیاری دروست بهیهكهوه بهستراو بهشێوهكهی لۆجیكی ڕێكی دهخهی به پێی پێویستی‬
‫به شێوهكی زانستی ڕێك وپێك ھهڵی دهگری له كاتی پێویست به كاری دهھێنی بۆ سوود وهرگرتن له و‬
‫زانیاریانه به و شێوهیهكهی كه خۆمان بمانهوێ‪ .‬مهرج نیه تهنها له ناو كۆمپیوتهر بی زۆر جار له ناو‬
‫مۆبایل كۆمهڵێك زانیاریت ھهیه پێكهاتووه له ناو ژماره ‪..‬ھتد دهتوانی بهوهش بڵێن داتا بێز‪ .‬بهاڵم له ناو‬
‫كۆمپیوتهر جیاوازه به شێوهك كه دهتوانی ھهموو زانیاری كۆمپانیا یان فهرمانگه بۆ نموونه ناوی‬
‫فهرمانبهر و ژمارهی فهرمانبهر و موچهی فهرمانبهر و ساڵی خزمهت و‪ ..‬ھتد تێدا كۆبكهیوه به شێوهك كه‬
‫گشت زانیاریهكان له خۆ بگرێ بۆ بهڕێوهبردنی ئهو زانیاریانه كارئاسانیت بۆ دهكات له كاتی گهڕان زیاد‬
‫كردن و نوێكردنهوه سڕینهوه پاراستنی و چارهسهركردنی گشت زانیاریهكان له ڕێگهی یهكێك لهو‬
‫بهرنامانهی كه پێدهگوترێ ‪Database Management system‬‬

‫چیه ؟؟‬ ‫‪MySQL -2‬‬

‫پێش ئهوهی پێناسهی ‪ MySQL‬بكهین با ڕونكردنهوهیك بدهین زۆر جار تێكهاڵویهك دورست دهبی له‬
‫نێوان ‪Database, Database server , Database language‬‬
‫بێگومان زۆر لێك جیاوازن‬

‫‪Database‬‬
‫ئهوه لهسهرهوه باسمان كرد كه بریتیه له داتا و زانیاری ھهڵگیراو‬

‫‪Database server‬‬
‫بریتیه له كۆمهڵێك پڕۆگرام بۆ بهڕێوهبردن وهك )‪( MS SQL server , PostgreSQL , MySQL‬‬

‫‪Database Language‬‬
‫بریتیه له زمانی پڕۆگرامسازی ) ‪ ( SQL‬كه زمانێكی) ‪ (Non Procedural‬تایبهته به داتابێز‬
‫كردارهكان له ڕێگهی فرمانهكانی زمانی ‪ SQL‬دهچێته یهكێك له سیستهمهكانی بهڕێوهبردنی داتابێز‬
‫لهوێشهوه جێبهجێ دهكات له ناو داتابێزهكه‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫سوودهكانی و گرنگی ‪Database‬‬

‫ھهرچهنده سوودهكانی زۆرتره لهوهی باسی دهكهین بهاڵم دیارترینیان‬
‫خێرا گهیشتن به زانیاری‬ ‫‪-1‬‬
‫ئاسانی له گهڕان به دوای زانیاری ویستراو‬ ‫‪-2‬‬
‫ڕێكخستی زانیاری بهشێوهیهكی ڕێك و پێك‬ ‫‪-3‬‬
‫كهمبونهوه له زانیاری دووباره‬ ‫‪-4‬‬
‫كهمبونهوهی زانیاری بێسوود‬ ‫‪-5‬‬
‫ئاسانه له ئهنجامدانی گۆڕانكاری‬ ‫‪-6‬‬
‫پاراستنی زانیاری له مهترسی ناوچوون‬ ‫‪-7‬‬
‫ئاسانكاری له گۆڕانكاری و زیادكردنی و نوێكردنهوهی زانیاری‬ ‫‪-8‬‬

‫كورتكراوهی ‪Structured Query Language‬‬ ‫با بزانین خودی ‪ SQL‬چیه ؟؟‬

‫) ‪ ( SQL‬بریتیه له زمانێكی پڕۆگرامسازی كه زمانێكی) ‪ (Non Procedural‬تایبهته به داتابێز‬

‫‪4‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫بهوهی له زمانهكانی تر پڕۆگرامسازی تر جیادهكرێتهوه كه تایبهت به داتا بێزه پێكهاتووه له كۆمهڵێك‬

‫فرمانی جیاواز بۆ بهڕێوهبردن و چارهسهركردنی داتابێز له سڕینهوه و زیادركردن و گهڕان و ڕێكخستن‬
‫كرداری ژمێریاری ‪......‬ھتد‬
‫ئێستا زۆر ئاسان بوو بۆ ئهوه له پێناسهی ‪ MySQL‬تێبگهی بریتیه له سیستهمێكی بهڕێوهبردنی‬
‫داتابێز كه پشت به فرمانهكانی ‪SQL‬دهبهستێ بۆ جێبهجی كردنی كردارهكان ‪ .‬كه له الیهن ‪Michael‬‬
‫‪ Widenius‬داڕێژراوه ناوهكهشی به ناوی منداڵهكهی كردیه كه ناوی ‪ My‬بووه له الیهن كۆمپانیای‬
‫‪ MySQL AB‬بهرھهم ھێندرا ئێستا كۆمپانیای سهن مایكڕۆسیستهم خاوهنداری كردیه كه بهشێكه له‬
‫ئۆڕاكل‪ .‬پڕۆگرامێكی سهرچاوهكراوهیه واتا ‪ Open source‬بهاڵم وهشانی تایبهتیشی ھهیه كه پاره‬
‫دهیكڕی‪ .‬بێگومان ‪ MySQL‬لهگهڵ زۆربهی زمانهكانی پڕۆگرامسازی دهگونجی بۆ ئیشكردن كه ھهندێ‬
‫پێانوایه تهنها لهگهڵ ‪ PHP‬ئیشدهكات ئهو بۆچوونه زۆر ھهڵهیه چونكه دهتوانی له گهڵ زمانهكانی ‪Java‬‬
‫‪ C# , Perl , Python , Ruby , PHP‬زۆری تر مامهڵه بكات بهبێ كێشه چونكه زۆربهی زمانهكی‬
‫پڕۆگرامسازی پێك ھاتووه له كۆمهڵێك ‪ Function‬كه تایبهت كراوه به مامهڵهكردن لهگهڵ ‪MySQL‬‬
‫بهاڵم بهشێوهكی گشتی و بهرباڵو لهگهڵ زمانه ‪ Open source‬كان و بهزۆری بۆ بهرنامهكانی وێب‬
‫بهكاردێ كه چهندین ماڵپهڕی جیهانی بهناوبانگ پشت بهو سیستهمه دهبهستن بۆ بهڕێوهبردنی داتابێز‪.‬‬
‫وهھهروهھا ئهو زمانانهی كه زۆر لهگهڵی بهكاردێن بریتیه له ‪ PHP‬وه ‪ Perl‬و ‪ Python‬ئیشی‬
‫پێدهكرێ لهسهر سیتهمی ئیشپێكردنی ‪ Linux‬و پرۆگرامی ‪ Apache‬كه ژینگهیهكی زۆر گونجاو لهبار‬
‫پێكدهھێنن بۆ بهڕێوهبردنی پڕۆگرامهكانی وێب كه ناویان ناوه به ‪. LAPM‬‬
‫‪ L‬كوتكراوهی ‪ linux‬ه كه سیتهمێكی ئیشپیكردنه‬
‫‪ A‬كورتكراوهی ‪Apache‬‬
‫‪ P‬كورتكراوهی ھهریهك له زمانهكانی ‪ Perl ,PHP , Python‬ه‬
‫‪ M‬كورتكراوهی ‪ MySQL‬ه‬
‫لێرهوه كۆتایی به ڕونكردنهوه و پێناسه دهھێنین دهچینه سهر جێبهجێ كردنی فرمانهكانی ‪ SQL‬له سهر‬
‫سیستهمی بهڕێوهبردنی داتابێزی ‪ MySQL‬ھهوڵ دهدهین تهنها له ڕێگهی فرمانهوه ئیش بكهین نهك له‬
‫سهر پڕۆگرام بۆ ئهوهی ئاشنایی فرمانهكان بی چونكه فرمانهكان ‪ 85%‬له ھهموو سیستهمهكانی‬
‫بهڕێوهبردنی داتابێز دووبارهدهبنهوه لهگهڵ ھهندی زیادكردن كه له بهرنامهێك بۆ بهرنامهێكی تر دهگۆڕی‪.‬‬
‫پێش ئهوهی بچینه سهر دابهزاندن و ئیشكردن با ڕونكردهوهك بدهم له سهر ‪table , column , field‬‬
‫بهكورتی خشتهیهكه پێك ھاتووه له ھێڵی ستونی و ئاسۆی كه تێدا زانیاری ھهڵدهگیرێ لهو وێنهیه به جوانی‬
‫ڕونكرایتهوه‬

‫‪Table‬‬ ‫‪Column‬‬
‫‪column‬‬
‫‪Row‬‬

‫‪Data Type -3‬‬

‫‪5‬‬
 www.h4kurd.com <== MySQL ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی‬

‫چۆرهكانی داتا له سیستهمێك بۆ سیتهمێكی تر دهگۆڕی بهاڵم به شێوهكی گشتی له تێكست و ژماره و كات‬
‫پێك دێ‬
.‫بۆیه به كورتی دیان نووسینهوه‬
TEXT TYPES ‫تایبهته به دهق واتا تێكست‬
CHAR( ) A fixed section from 0 to 255 characters long.
VARCHAR( ) A variable section from 0 to 255 characters long.
TINYTEXT A string with a maximum length of 255 characters.
TEXT A string with a maximum length of 65535 characters.
BLOB A string with a maximum length of 65535 characters.
MEDIUMTEXT A string with a maximum length of 16777215 characters.
MEDIUMBLOB A string with a maximum length of 16777215 characters.
LONGTEXT A string with a maximum length of 4294967295 characters.
LONGBLO A string with a maximum length of 4294967295 characters.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
NUMBER TYPES ‫تایبهته به ژماره‬
TINYINT( ) -128 to 127 normal 0 to 255 UNSIGNED.
SMALLINT( ) -32768 to 32767 normal 0 to 65535 UNSIGNED.
MEDIUMINT( ) -8388608 to 8388607 normal 0 to 16777215 UNSIGNED.
INT( ) -2147483648 to 2147483647 normal 0 to 4294967295 UNSIGNED.
BIGINT( ) -9223372036854775808 to 9223372036854775807 normal 0 to
18446744073709551615 UNSIGNED.
FLOAT A small number with a floating decimal point.
DOUBLE( , ) A large number with a floating decimal point.
DECIMAL( , ) A DOUBLE stored as a string , allowing for a fixed decimal point.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
DATE TYPES ‫تایبهته به كات و بهروار‬
DATE YYYY-MM-DD.
DATETIME YYYY-MM-DD HH:MM:SS.
TIMESTAMP YYYYMMDDHHMMSS.
TIME HH:MM:SS.

MySQL ‫ دابهزاندنی‬-4

6
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫‪ MySQL‬پاڵپشتی دهكرێت لهالیهن سیستهمه جوارۆ جۆرهكانی وهك ( ‪NetBSD , AIX , FreeBSD‬‬
‫‪, HP-UX , Linux , Mac OS , NovellNetware , OpenBSD , OpenSolaris ,‬‬
‫‪ OS/2‬یان ‪eComStation , QNX , IRIX , Microsoft Windows ,SunOS ,‬‬
‫‪) Symbian‬‬
‫لهسهر ھهموو سیستهمێك ئیشدهكات وابزانم ھیچ سیستهمێك نیه پاڵپشتی نهكات ’’‘ من ڕونكردنهوهكان و‬
‫تاقی كردنهوهكان لهسهر ویندۆز دهكهم تۆش ئارهزووی خۆته لهسهر چ سیستهمێك ئیش دهكهی ئهوه‬
‫دایبهزێنه و ئیشی پێبكه بهاڵم من لهسهر ویندۆز دایدهنێم لهبهر ئهوهی زۆربهمان لهسهر ویندۆز ڕاھاتوون‬
‫بهرنامهی ‪ Apache HTTP Server‬دایدهبهزێنم چونكه ‪PHP , MySQL , phpmyadmin ,‬‬
‫ھهمووی بهیهكه دادهبهزی بۆ ئیشكردن زۆر ئاسانه و بێكێشهیه دواتر دهتوانین سوود له‬
‫‪ phpmyadmin‬وهرگرین و وه ھهروهھا سوود له ‪ PHP‬وهرگرین بۆ تاقی كردنهوهی زیاتر و‬
‫ڕونكردنهوه پێویست‬
‫بهرنامهی تر ھهیه ھهمان شت دهكات وهك ‪ XAMPP‬و ‪..Wamp server‬ھتد دهتوانی بهكاری بینی‪.‬‬
‫له خوارهوه به وێنه ڕوونی دهكهمهوه چۆن دادهبهزی و چۆن ئیشی پێبكهین‬
‫سهرهتا بهرنامهكه دابهزێنه دهتوانی له سایتی سهرهكی دایبهزێنی پاشان وهك بهرنامهیكی ئاسای دوو كلیكی‬
‫لهسهر بكه‪.‬‬

‫‪7‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫‪8‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫ئهوهی گرنگه ئهوهیه ووشهی نهێنی واتا پاسۆردهكهی دهنووسی له‬

‫بیری نهكهی دواتر ئیشت پێدهبی‬

‫‪9‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫تهواو ئێستا بهرنامهكه به سهركهوتووی دابهزی ئامادهیه بۆ ئیشپێكرد‬

‫‪10‬‬
 www.h4kurd.com <== MySQL ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی‬

AppServ ‫ پاشان كلیك لهسهر فۆڵدهری‬Start ‫بۆكردنهوهی بهرنامهكه بڕۆ‬

‫ بكه داوای پاسۆرد‬MySQL Command line Client ‫بكه پاشان كلیك لهسهر‬
‫ بكه‬Enter ‫دهكات پاسۆرد بنووسه و‬

Enter password: ****  ‫پاسۆرد‬

Welcome to the MySQL monitor. Commands end with ; or \g.
Your MySQL connection id is 3
Server version: 6.0.4-alpha-community-log MySQL Community Server
(GPL)

Type 'help;' or '\h' for help. Type '\c' to clear the buffer.

mysql>

‫ئێستا ھاتینه سهر مێزی ئیشكردن‬

‫پاسۆردهكه ھهمان پاسۆرده كه له كاتی دابهزاندنی بهرنامه نووسیمان‬

11 ‫ ئاماژهم پێكردیه‬9 ‫ كه الپهڕه‬root ‫كه بریتی بو له‬
 www.h4kurd.com <== MySQL ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی‬

DDL ‫ ناساندنی‬-5

‫ زمانی شیكردنهوه و پێناسهكردنی‬Data Definition Language ‫ كورتكراوهی‬DDL ‫بهكورتی‬

ALTER DATABASE,ALTER TABLE,CREATE ( ‫داتاكان كه پێك دێت له‬
DATABASE,CREATE INDEX,CREATE TABLE,DROP DATABASE,DROP
) INDEX,DROP TABLE,RENAME TABLE

SHOW DATABASE -6
‫یهكهم فرمان بهكار دێت بۆ پیشاندانی داتابێزهكان واتا ئهو داتابێزانهی كه ھهیه لهڕێگهی‬
‫ئهو فرمانهوه پیشانمان دهدات‬

Enter password: ****

Welcome to the MySQL monitor. Commands end with ; or \g.
Your MySQL connection id is 1
Server version: 6.0.4-alpha-community-log MySQL Community Server (GPL)

Type 'help;' or '\h' for help. Type '\c' to clear the buffer.

mysql> SHOW DATABASES;  ‫له كۆتایی ھهموو فرمانهكان ; دابنێ‬

+------------------------------+
| Database |
+------------------------------+
| information_schema |  ‫داتا بێز‬
| mysql |  ‫داتا بێز‬
| phpmyadmin |  ‫داتا بێز‬
| test |  ‫داتا بێز‬
+------------------------------+
4 rows in set (0.00 sec)  ‫ داتابێز ھهیه‬4 ‫ئهنجام واتا‬

mysql>

CREATE DATABASE -7
‫ بۆ ئهوهی داتا بێز دروستكهین پێویستمان بهو فرمانهی سهرهوه دهبی‬-: ‫واتا دروستكردنی داتابێز‬
‫بهم شێوهیه بهكار دێ‬

CREATE DATABSE `name database`;

12
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫ئێستا داتا بێزهكی نوێ دورستبكه لهڕێگهی ئهو فرمانهی سهرهوه بۆ نموونه ‪:‬‬
‫من داتابێزهكم به ناوهی ( ‪ ) emp‬دروستكرد‬

‫;`‪mysql> CREATE DATABASE `emp‬‬

‫(‪Query OK, 1 row affected (0.00 sec‬‬

‫ئێستا بۆ ئهوهی بزانین داتا بێزهكه دورست بووه ئهو فرمانه بهكار بینه بۆ پیشاندانی داتابێزهكان‬
‫‪SHOW DATABASES‬‬
‫بۆ نمونه ‪:‬‬

‫;‪mysql> SHOW DATABASES‬‬

‫‪+------------------------------+‬‬
‫|‬ ‫‪Database‬‬ ‫|‬
‫‪+------------------------------+‬‬
‫| ‪| information_schema‬‬
‫‪| admin‬‬ ‫|‬
‫‪| emp‬‬ ‫ئهو داتا بێزهی كه دروستمان كرد ‪| ‬‬
‫‪| link‬‬ ‫|‬
‫‪| loadmore‬‬ ‫|‬
‫‪| mysql‬‬ ‫|‬
‫‪| phpmyadmin‬‬ ‫|‬
‫‪| search‬‬ ‫|‬
‫‪| test‬‬ ‫|‬
‫‪| world‬‬ ‫|‬
‫‪+------------------------------+‬‬
‫)‪rows in set (0.00 sec 18‬‬

‫ئێستا وهك لهسهرهوه دیاره كه داتابێزهكه به سهركهوتووی دروست بووه دهتوانی چهند داتا بیزت بوێ‬
‫دروستی بكهی بهبێ كێشه ‪ .‬بهھهر ناوهك كه بتهوێ بهاڵم بهمهرجێك ناوهكه دووباره نهبی بۆنموونه ئهگهر‬
‫داتا بێزهكت ھهبوو به ناوهی ‪ emp‬ئهوه ناتوانی به ھهمان ناو داتا بێزێكی تر دروستبكهیهوه‬
‫وه خاڵێكی تر دهتوانی به ژمارهش دورستی بكهی واتا له جیاتی ناو تهنها ژماره دابنێ بهاڵم ئهوه ڕێگهیه‬
‫زۆر گونجاو نیه بۆ دیزانی داتابێز باشتر وایه ناوێكی گونجاو دابنێ تا به ئاسان بی له كاتی گهڕان و‬
‫دهستكاری كردنی‬

‫تێبینی ‪ -:‬له كاتی دروستكردنی داتا بێز دهبی ناوی داتا بێزهكه له نێوان دو كود بهو‬
‫‪13‬‬ ‫شێوهیه بینوسهوه ` ` لهنێوانیان ناوی داتابێزهكه بنووسه‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫‪DROP DATABASE -8‬‬

‫سڕینهوهی داتا بێز واتا ئهو داتا بێزهی دهتهوێ بیسڕیهوه دهتوانی لهڕێگهی ئهو فرمانه بیسڕیهوه‬
‫تێبینی ‪ -:‬سڕینهوهی داتابێز واتا سڕینهوهی ھهموو ئهو زانیاریانهی كه تێدایه‪ .‬وهك ئهوه وایه تۆ فۆڵدهرهك‬
‫بسڕیهوه ئهو فۆڵدهر كۆمهڵێك فایلی تێدابی بۆیه دهبی ئاگاداربی لهكاتی سڕینهوهی ھهر داتابێزهك پێش‬
‫ئهوهی بیسڕیهوه تهواو بیپشكنی و دڵنیابی له سڕینهوهی چونكه پاش سڕینهوه ناگهڕێتهوه‬

‫‪ DROP DATABASE‬وهك نوسراوه بهم شێوهیه بهكاردێ تهنها ناوی داتابێزهكهی بۆ زیاد دهكهی كه‬
‫دهتهوێ بیسڕیهوه‬

‫;`‪mysql> DROP DATABASE `emp‬‬

‫)‪Query OK, 0 rows affected (0.01 sec‬‬

‫>‪mysql‬‬

‫بهم شێوهیه توانیمان داتابێزهكه بسڕینهوه‬

‫بۆ دڵنیا بوون له سڕینهوه فرمانی ‪ SHOW DATABASES‬بهكار بینه بزانه سڕایتهوه ؟؟‬

‫;‪mysql> SHOW DATABASES‬‬

‫‪+------------------------------+‬‬
‫|‬ ‫‪Database‬‬ ‫|‬
‫‪+------------------------------+‬‬
‫| ‪| information_schema‬‬
‫‪| admin‬‬ ‫|‬
‫‪| link‬‬ ‫|‬
‫‪| loadmore‬‬ ‫|‬
‫‪| mysql‬‬ ‫|‬
‫‪| phpmyadmin‬‬ ‫|‬
‫‪| search‬‬ ‫|‬
‫‪| test‬‬ ‫|‬
‫‪| world‬‬ ‫|‬
‫‪+------------------------------+‬‬
‫)‪rows in set (0.00 sec 18‬‬

‫>‪mysql‬‬

‫وهك تێبینی دیاره له لهلیستی داتا بێزهكان داتا بێزی ‪ emp‬نهمایه واتا سڕایتهوه‬
‫بهو شێوهیه داتا بێز دورست بكه و پاشان بیسڕوه تا تهواو ڕا دێ لهسهر بهكارھێنانی ئهو فرمانه‪.‬‬

‫‪14‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫‪CREATE TABLE -9‬‬

‫بهشێكی سهرهكی داتابێزه وهك خشتهیهكه له ھێڵی ستونی و ئاسۆی پێك دێ زانیاریهكانی تـێدا ھهڵدهگیری‪.‬‬
‫پێش ئهوهی باسی دروستكردنی ‪ table‬پێویسته ھهندێ زانیاری گرنگ ھهیه دهبێ بیزانی بۆ ئهوهی‬
‫بتوانی به ئاسانی ‪ table‬دروستبكهی‬
‫‘‬

‫وهك له وێنهكه دیاره ھهر یهك له ‪ table‬و ‪ Row‬و ‪ Column‬پێك دێ‬

‫‪ Table‬گرنگترین بهشه وهك خشته وایه نموونهی فۆڵدهره بۆ ھهڵگرتنی فایل‬
‫‪ Row‬ئهو زانیاریانه تۆ داخلی دهكهی له یهكێك له ستونهكان وهھهروهھا دهتوانی به ‪RECORDS‬‬
‫ناوی بنێ‬
‫‪ Column‬بریتیه له ستونێك له ناو خشتهكه كه ھهر ستونێك ھهندێ زانیاری له خۆ دهگرێ ‪.‬‬
‫ئێستا ئهگهر بمانهوێ ‪ table‬دروستبكهین دهبی یهكهم جار داتابێزێك دروستكهین و پاشان داتابێزهكه‬
‫دیاری بكهین بۆ ئهوه ‪ table‬تێدا دروست بكهین پێشتر باسی چۆنیهتی دروستكردنی داتابێزمان كرد‬
‫پێویست ناكات دووبارهبكهینهوه ئێستا تۆ داتابێزهك دروست بكه ‪ .‬بۆ نموونه داتابێزهك دروست بكه‬
‫بهناوی‬

‫‪use‬‬ ‫‪ Kurdistan‬پاشان داتابێزهكه دهستنیشان كه له ڕێگهی فرمانی‬

‫ئهو داتابێزهی دورستمان كرد ‪mysql> CREATE DATABASE `kurdistan`; ‬‬
‫)‪Query OK, 1 row affected (0.00 sec‬‬

‫دیاری كردنی داتا بێز ‪mysql> USE kurdistan; ‬‬

‫واتا داتابێزی دیاری كراو ئاماده بۆ ئیشكردن لهسهری ‪Database changed ‬‬

‫‪15‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫پێش ھهموو شتێك بۆ ئهوهی ‪ table‬دروستبكهی دهبی پێشوهخت ئهوتو بزانی ئهو ‪ table‬دروستدهكهی‬
‫له چهند ‪ Field‬پێدێ وهك ئهو نموونهی خوارهوه دیاره‬

‫من ‪ Field 2‬داناوه واتا داتابێزهكه به ناوی كوردستان كه دروستمان كرد وه تهیبڵهك بهناوی ‪City‬‬
‫دروست كرد دوای ژمارهی ‪ City‬پاشان ناوی ‪City‬‬
‫بۆ زیاتر ڕونكردنهوه ‪-:‬‬
‫داتابێزهك به ناوی كوردستان دوای تهیبڵهك بهناوی شار دوای ژمارهی ڕیزبهندی و ناوی شارهكان ‪.‬‬
‫فرمانهكه بهو شێوهیه دهنوسرێ‬

‫سهرهتا فرمانهكه بنووسهو ‪CREATE TABLE‬‬

‫ناوی تهیبڵهكه ‪ city‬وهك دیاره له نێوان دوو ` ` بنووسیهوه له الپهڕه ‪ 13‬باسم كرد كهوانهك بكهوه‬
‫پاشان ‪ id‬دهنووسی وهك ڕێزبهندی وایه واتا ژماره ئهویش به ھهمان شێوه له نێوان دوو كۆد بنووسهوه‬
‫‪ INT‬واتا ژمارهیی كورت كراوهی ‪ INTEGER‬واتا ژمارهی ڕاست له الپهڕه ‪ 6‬باسم كردیه‬
‫‪ NOT NULL‬واتا خاڵی نیه چونكه ژمارهیكی تێدا دهنوسرێ ‪1‬و‪2‬و‪3‬و‪4‬و وهھهروهھا‬
‫‪ AUTO_INCREMENT‬واتا دانانی ژماره به اتوماتیك نهك بهدهستی ژمارهكان بنوسینهوه له دوای به‬
‫درێژی باسی دهكهین‬
‫‪ PRIMARY KEY‬واتا كلیلی دروست و دوباره نهبوهوه واتا دوو ژمارهی وهك یهك وهرناگری ئهوهش‬
‫له دوای به درێژی باسی دهكهین‬
‫‪ Name‬واتا ناوی شارهكان ئهویش به ھام شێوه دهبی له نێوان دوو كۆد بنوسی‬
‫‪ VARCHAR‬ئازادی له دانانی تێكست و ژماره له ‪ 0‬وه تا ‪ . 255‬له الپهڕه ‪ 6‬باسم كردیه و دواتر به‬
‫درێژی باسی دهكهین‬
‫( ‪ ) 25‬لێره دیاری دهكهی كه درێژی تێكستهكه له چهند پیت پێك ھاتووه وهك گوتم دهتوانی له نێوان ‪ 0‬تا‬
‫‪ 255‬دابنێ‬
‫‪ NOT NULL‬باسمان كرد له سهرهوه دوای كهوانهكه دابخه و له كۆتایی ; دابنێ و ئینتهر بكه‬
‫تێبینی ‪ -:‬وا باشتره و جوانتره تهنها فرمانهكانی ‪ SQL‬به پیتی گهوره بنووسیهوه‪.‬‬

‫‪16‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫ئێستا دهبی ‪ Table‬دروست بكات وهك ئهو وێنهوهی خوارهوه‬

‫ئێستا بۆ بینینی ‪ table‬فرمانی ‪ SHOW TABLES‬بنووسه و ئینتهر بكه‪.‬‬

‫وهك له وێنهكهی سهرهوه دیاره ‪ TABLE‬به ناوی ‪ city‬دروست بوه بۆ ڕاھاتن لهسهر فرمانهكه چهند‬
‫داتابێزهك دروست بكه و چهند تهیبڵهك دروست بكهو تا تهواو ڕادێ له بهكار ھێنانی فرمانهكان‪.‬‬

‫‪17‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫‪DROP TABLE -10‬‬

‫واتا سڕینهوهی ‪ table‬چۆنیهتی بهكار ھێنانی ئاسانه تهنها ناوی ‪ table‬كه بنووسه و ‪ Enter‬وهك‬
‫ئهو وێنهوی خوارهوه‬

‫وهك له وێنهكه دیاره فرمانی ‪ DROP TABLE‬پاشان ناوی تهیبڵهكه دهنوسی پاشان ; دهنووسی و‬
‫‪ Enter‬دهكهی ڕاستهوخۆ تهیبڵهكه دهسڕیتهوه‬
‫بۆ دڵنیا بون له فرمانهكه دهتوانی فرمانی ‪ SHOW TABLES‬بهكار بینی بۆ بینینی تهیبڵهكان وهك له‬
‫وێنهكه دیاره‪.‬‬

‫بهڕیزان زمانی ‪ SQL‬زمانێكی زۆر ئاسانه وه نزیكترین زمانه له زمانی مرۆڤ وهك دهبینن فرمانهكانی‬
‫ھهموو واتای لهخۆتی وهك ‪ ... DROP , CREATE , UPDATE , WHERE , LIKE ,‬ھتد‬
‫بۆیه تهنها كهمێك خۆت ماندووكهی زۆر به ئاسانی لێتێدهگهی دهتوانی به ماوهیكی كهم فێری ببیی‪.‬‬

‫‪ALTER TABLE , RENAME TABLE-11‬‬

‫واتا گۆڕینی ناوی تهیبڵ ئهویش له ڕێگهی ئهو فرمانهی سهرهوه جێبهجێدهكرێ‬

‫`ناوی نوێ بۆ تهیبڵهكه ` ‪` TO‬ناوی تهیبڵ` ‪RENAME TABLE‬‬

‫ئهگهر بمانهوێ ناوی تهیبڵهكه بگۆڕێن ئهوه فرمانهكه بهم شێوهیه جێبهجێدهكرێ‬
‫;`‪RENAME TABLE `city` TO `shar‬‬

‫بهو شێویه ناوی تهیڵهكه له ‪ city‬دهگۆڕێن بۆ ‪shar‬‬

‫‪18‬‬ ‫له دواتر باسی ‪ ALTER TABLE‬دهكهین بۆ زیاد كردنی ‪ COLUMN‬باسی گرینگی ئهو فرماه دهكهین‬
‫تێبینی‪-:‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫;‪mysql> SHOW TABLES‬‬

‫‪+---------------------+‬‬
‫| ‪| Tables_in_kurdistan‬‬
‫‪+---------------------+‬‬
‫‪| city‬‬ ‫|‬
‫‪+---------------------+‬‬
‫)‪1 row in set (0.00 sec‬‬

‫;`‪mysql> RENAME TABLE `city` TO `shar‬‬

‫)‪Query OK, 0 rows affected (0.01 sec‬‬

‫;‪mysql> SHOW TABLES‬‬

‫‪+---------------------+‬‬
‫| ‪| Tables_in_kurdistan‬‬
‫‪+---------------------+‬‬
‫‪| shar‬‬ ‫|‬
‫‪+---------------------+‬‬
‫)‪1 row in set (0.00 sec‬‬

‫وهك دهبینن ناوی تهیبڵهگه گۆڕاوه له ‪ city‬بۆ ‪ . shar‬وهك دهبینین له ڕێگهی فرمانی پیشاندانی تهیبڵ‬
‫>‪mysql‬‬
‫دهبینیی ناوهكه گۆڕاوه‬
‫لێرهوه كۆتایی به ناساندنی ‪ DDL‬دێنین وابزانم زۆر ئاسانه ھیچ زهحمهت نیه بۆیه فرمانهكان دووباره‬
‫بكهوه تا تهواو ڕادێت لهسهر بهكار ھێنانی چونكه له داھاتوو دهچینه سهر بهشێكی زۆر گرنگ بۆ ئهوهی‬
‫تهواو ئامادهبی دهبی بزانی ئهو فرمانانهی سهرهوه به باشی جێبهجێ بكهی چونكه ئهو فرمانانی سهرهوه‬
‫تهنها دهرگا دهكاتهوه بۆ ناو بابهتهكه‪.‬‬

‫‪ -12‬ناساندنى ‪DML‬‬
‫كورتكراوهی ‪ Data Manipulation Language‬واتا زمانی چارهسهركردنی داتاكان‬
‫كه پێك دێت له كۆمهڵێك فرمانی سهرهكی وهك (‪) INSERT ,WHERE,UPDATE,DELETE‬‬
‫یهك لهدوای یهك شیدهكهینهوه و بهكاریان دینین‪.‬بهكورتی ‪ INSERT‬واتا داخل كردن ‪ WHERE‬واتا له‬
‫ھهر شوێنێك بی ئهو فرمانه زیاتر لهگهڵ ‪ SELECT‬بهكار دێت بۆ دورستكردنی ڕستهیهكی تهواو ‪.‬‬
‫‪ UPDATE‬بۆ نوێكردنهوهی زانیاری بهكار دێ‪ DELETE.‬بۆ سڕینهوهی زانیاری بهكاردێت‪.‬‬

‫‪19‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫‪INSERT -13‬‬
‫واتا داخل كردنی زانیاری بۆ ناو داتا بێز فرمانێكی زۆر گرنگه كه ھهردهم ئیشی پێدهكهی‪ .‬چۆنیهتی بهكار‬
‫ھێنانی بهو شێوهیه دهبی‬

‫;(‪INSERT into table_name (column1, column2) values (value1, value2‬‬

‫ئێمه داتابێزێك دروست دهكهین بۆ كۆمپانیایهك به ناوی ‪ company‬چهند خاڵێكی گرنگ ھهیه دهبی‬
‫ڕهچاوی بكهین بۆ بۆ دروستكردنی داتا بێزهكه وهك ژمارهی كارمهندان و تهمهنی كارمهند و موچهو‬
‫ناونیشان و ئیمێڵ و ژمارهی مۆبایل ‪........‬ھتد‬
‫با به وێنه ڕوونی بكهینهوه‬
‫بهكوردی‪-:‬‬

‫داتابێزهكه بهو شێوهی دهبی‬

‫ئێستا داتا بێزهك دروستكه به ناوی ‪ company‬پاشان تهیبێڵك درووست بكه به ناوی ‪ members‬یان‬
‫ھهر ناوێك گرنگ نیه پاشان ئهو زانیارانه داخل دهكهین له ڕێگهی فرمانی ‪INSERT‬‬
‫وهك ئهو خشتهی سهرهوه دتابێزهك دروستدهكهین كه ناوی كارمهند و مووچه و ژمارهی مۆبایل و شوێن‬
‫و ‪...‬ھتد یهكهم جار داتا بێز دروست كه پاشان بڕۆ سهر داتا بێزهكهی وهك له خوارهوه ڕوونكرایتهوه‬

‫;`‪mysql> CREATE DATABASE `company‬‬

‫)‪Query OK, 1 row affected (0.01 sec‬‬

‫;`‪mysql> USE `company‬‬

‫‪Database changed‬‬
‫‪20‬‬
 www.h4kurd.com <== MySQL ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی‬

‫پاشان تهیبڵهكه دروست كه وهك خشتهكه‬

mysql> CREATE TABLE `members` (

-> `id` INT NOT NULL AUTO_INCREMENT PRIMARY KEY ,
-> `f_name` VARCHAR( 200 ) NOT NULL ,
-> `l_name` VARCHAR( 200 ) NOT NULL ,
-> `salary` INT NOT NULL ,
-> `address` VARCHAR( 220 ) NOT NULL ,
-> `email` VARCHAR( 50 ) NOT NULL ,
-> `mobile` INT NOT NULL );
Query OK, 0 rows affected (0.01 sec)

‫ ئینتهر بكه بۆ نوسینی فرمانهكانی تر چونكه‬CREATE TABLE `members` ( ‫پاش نوسینی‬

‫ھهموو له یهك دێر جێی نابیتهوه‬
‫ بۆ بینینی‬desc members; ‫ئێستا خشتهكهمان درووست كرد بۆ بینینی دهتوانی ئهو فرمانه بنووسی‬
‫ئهنجامی كارهكه‬
. ‫وهك له خوارهوه دهیبینین خشتهكه درووست بووه‬

mysql> desc members;

+---------+--------------+------+-----+---------+----------------+
| Field | Type | Null | Key | Default | Extra |
+---------+--------------+------+-----+---------+----------------+
| id | int(11) | NO | PRI | NULL | auto_increment |
| f_name | varchar(200) | NO | | NULL | |
| l_name | varchar(200) | NO | | NULL | |
| salary | int(11) | NO | | NULL | |
| address | varchar(220) | NO | | NULL | |
| email | varchar(50) | NO | | NULL | |
21
| mobile | int(11) | NO | | NULL | |
+---------+--------------+------+-----+---------+----------------+
7 rows in set (0.01 sec)
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫ھهتا ئێستا تهنها دروستكردنی تهیبڵه ھێشتا زانیاریمان داخل نهكردیه با بێن زانیاری داخڵبكهین له ڕێگهی‬
‫فرمانی ‪ INSERT‬به كارھێنانی زۆر ئاسانه ‪.‬‬

‫‪mysql> INSERT INTO members (f_name, l_name, salary, address, email, mobile) VALUES‬‬
‫;)‪-> ("ramiar","karwan",250000,"sulimani","[email protected]",123456789‬‬
‫)‪Query OK, 1 row affected (0.01 sec‬‬

‫وهك له سهرهوه دیاره فرمانهكه بنووسهوه پاشان ناوی خشتهكانی بدێ و پاشان زانیاریهكانی بنوسهوه ‪.‬‬
‫تێبینی دهكهین كه ‪ id‬مان نهنوسیتهوه وهك لهسهرهوه باسم كرد له الپهڕه ‪ 16‬له ڕێگهی فرمانی‬
‫‪ AUTO_INCREMENT‬بهرنامهكه به خۆی دهینوسی و ژمارهكان ڕێزبهند دهكات بۆیه پێویست‬
‫ناكات بینوسینهوه وه ژمارهكان ناخرێته نێوان كۆدهوه ( ” “ ) ژماره وهك خۆی دهنوسرێتهوزه بهاڵم‬
‫ئهوانی تر دهخێرته ناو دوو كۆدهوه ‪.‬من یهك ناوم داخل كرد تۆ دهتوانی ھهموو ناوهكان داخل بكهی یهك‬
‫له دوای یهك وهك لهسهرهوه ڕونكرایتهوه چهند زانیاریت دهوێ داخل بكه‪ .‬بۆ بینینی زانیارهكان فرمانی‬
‫;‪ SELECT * FROM members‬بهكار بینه مانای ئهو فرمانه ( واتا ھهرچی له ناو تهیبڵی‬
‫‪ members‬ھهیه پیشانبده )‬

‫;‪mysql> SELECT * FROM members‬‬

‫‪+----+-----------+--------+--------+----------+-----------------------+-----------+‬‬
‫‪| id | f_name‬‬ ‫‪| l_name | salary | address‬‬ ‫‪| email‬‬ ‫‪| mobile‬‬ ‫|‬
‫‪+----+-----------+--------+--------+----------+-----------------------+-----------+‬‬
‫|‬ ‫‪1 | ramiar‬‬ ‫‪| karwan | 250000 | sulimani | [email protected]‬‬ ‫| ‪| 123456789‬‬
‫|‬ ‫‪2 | kamaran‬‬ ‫‪| kamal‬‬ ‫‪| 300000 | karkuk‬‬ ‫‪| [email protected]‬‬ ‫| ‪| 987456321‬‬
‫|‬ ‫‪3 | hogr‬‬ ‫‪| miran‬‬ ‫‪| 150000 | halabja‬‬ ‫‪| [email protected]‬‬ ‫| ‪| 321456789‬‬
‫|‬ ‫‪4 | kurdistan | shuan‬‬ ‫‪| 200000 | duhok‬‬ ‫| ‪| [email protected]‬‬ ‫| ‪25874369‬‬
‫|‬ ‫‪5 | sara‬‬ ‫‪| sangar | 225000 | hawler‬‬ ‫‪| [email protected]‬‬ ‫| ‪| 785423654‬‬
‫‪+----+-----------+--------+--------+----------+-----------------------+-----------+‬‬
‫)‪5 rows in set (0.00 sec‬‬

‫وهك دهیبینین زانیارهیهكان داخل بوه ھهر ناوه ژمارهیهكی وهرگرتهوه ڕیزبهنی ناوهكان و ناو یهكهم و‬
‫ناوی دووهم و شوێن و مووچهو ناونیشان و ئیمێڵ و ژمارهی مۆبایل‪ .‬ھهموو ڕێك خراوه وهك خۆمان‬
‫ویستمان ئهوھا ڕێز بووه ئهوهیه چۆنیهتی بهكار ھینانی فرمانی ‪ INSERT‬چهند جارهك داتا بێز‬
‫دروست كه و تهیبڵ دروستكه و زانیاری داخل بكه مهرج نیه وهك خشتهكهی بی تۆ به كهیفی خۆت‬
‫داتابێزهك دروستكه بهگوێرهی پێویستی خۆت وه زانیارى داخل بكه‪.‬‬ ‫‪.1‬‬

‫‪22‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫‪WHERE -14‬‬
‫فرمانێكی گرنگه واتا ‪ -:‬له ھهر شوێنهك بی یان لهكوێ یان بۆ دانانی مهرج (‪) Conditions‬‬
‫بهكارھێنانی زۆر ئاسانه و زۆریش گرنگه كه له گهڵ فرمانهكانی تر لێك دهبهسترێتهوه بۆ ئهنجامدانی‬
‫چهندین فرمانی گرنگ‪.‬‬
‫پێش ئهوهی باسی ‪ WHERE‬بكهین با باسی ‪ FROM‬بكهین واته ( له ) بۆ نمونه ئهگهر بمانهوهێ‬
‫زانیایهكان ببینین دهبی چی بكهین ؟؟‬
‫یهكهم فرمان بۆ بینینی ھهموو زانیاریهكان‬
‫;‪SELECT * FROM members‬‬
‫‪ SELECT‬واتا دیارى بكه یان پیشانى بده‬
‫( * ) ھێمای ئهستێره واتا ھهموو‬
‫‪ FROM‬واتا له‬
‫‪ Members‬ناوی تهیبڵهكهیه‬

‫ڕستهكهی بهو شێوهیه دهخوێندرێتهوه ( ھهرچی ھهیه له ناو تهیبڵی ‪ members‬پیشانی بده )‬

‫ئهگهر ڕستهكه جێبهجێ بكهین بهو شێوهیه پیشانمان دهدات‬

‫;‪mysql> SELECT * FROM members‬‬

‫‪+----+-----------+--------+--------+----------+-----------------------+-----------+‬‬
‫‪| id | f_name‬‬ ‫‪| l_name | salary | address‬‬ ‫‪| email‬‬ ‫‪| mobile‬‬ ‫|‬
‫‪+----+-----------+--------+--------+----------+-----------------------+-----------+‬‬
‫|‬ ‫‪1 | ramiar‬‬ ‫‪| karwan | 250000 | sulimani | [email protected]‬‬ ‫| ‪| 123456789‬‬
‫|‬ ‫‪2 | kamaran‬‬ ‫‪| kamal‬‬ ‫‪| 300000 | karkuk‬‬ ‫‪| [email protected]‬‬ ‫| ‪| 987456321‬‬
‫|‬ ‫‪3 | hogr‬‬ ‫‪| miran‬‬ ‫‪| 150000 | halabja‬‬ ‫‪| [email protected]‬‬ ‫| ‪| 321456789‬‬
‫|‬ ‫‪4 | kurdistan | shuan‬‬ ‫‪| 200000 | duhok‬‬ ‫| ‪| [email protected]‬‬ ‫| ‪25874369‬‬
‫|‬ ‫‪5 | sara‬‬ ‫‪| sangar | 225000 | hawler‬‬ ‫‪| [email protected]‬‬ ‫| ‪| 785423654‬‬
‫‪+----+-----------+--------+--------+----------+-----------------------+-----------+‬‬
‫)‪5 rows in set (0.00 sec‬‬

‫بهاڵم ئهگهر بمانهوێ زانیاریهكی دیاری كراو وهرگرین واتا زانیاری یهك فهرمانبهر یان یهك ژماره ؟؟‬
‫ئهوه لێرهوه دهبی پشت به فرمانی ‪ WHERE‬ببهستین بۆ ئهو مهبهسته بهكار ھێنانی زۆر ئاسانه تهنها‬
‫ڕستهكه ڕێك بخهو تهواو‬
‫بۆ نمونه ‪ -:‬زانیاری فهرمانبهری ژماره ‪ 4‬م دهوێ بیبینین ؟؟‬
‫;‪SELECT * FROM members WHERE id =4‬‬

‫‪23‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫;‪mysql> SELECT * FROM members WHERE id =4‬‬

‫‪+----+-----------+--------+--------+---------+-----------------------+----------+‬‬
‫‪| id | f_name‬‬ ‫‪| l_name | salary | address | email‬‬ ‫‪| mobile‬‬ ‫|‬
‫‪+----+-----------+--------+--------+---------+-----------------------+----------+‬‬
‫‪| 4 | kurdistan | shuan | 200000 | duhok‬‬ ‫| ‪| [email protected] | 25874369‬‬
‫‪+----+-----------+--------+--------+---------+-----------------------+----------+‬‬
‫)‪1 row in set (0.00 sec‬‬

‫شیكردنهوی ڕستهكه‬
‫له ناو تهیبڵی ‪ members‬بگهڕێ زانیاری ژماره ‪ 4‬بۆ پیشانده‪.‬‬

‫وهك دهیبینین تهنها زانیاری ژماره ‪ 4‬بۆ پیشانداین‬

‫یان دهتوانین له ڕێگهی ناوه بگهڕێن واتا ناوی فهرمانبهرهكه بنووسین یان له ڕێگهی ژمارهی مۆبایل وه‬
‫بگهڕێن‪.‬‬
‫بۆ نموونه له ڕیگهی ژمارهی مۆبایل بگهڕین‬
‫;‪SELECT * FROM members WHERE mobile = 321456789‬‬

‫;‪mysql> SELECT * FROM members WHERE mobile = 321456789‬‬

‫‪+----+--------+--------+--------+---------+----------------+-----------+‬‬
‫‪| id | f_name | l_name | salary | address | email‬‬ ‫‪| mobile‬‬ ‫|‬
‫‪+----+--------+--------+--------+---------+----------------+-----------+‬‬
‫‪| 3 | hogr‬‬ ‫| ‪| miran | 150000 | halabja | [email protected] | 321456789‬‬
‫‪+----+--------+--------+--------+---------+----------------+-----------+‬‬
‫)‪1 row in set (0.00 sec‬‬

‫به ھهموو شێوهیهك ڕێك دهخرێ و دهیبینی بێ كێشه‪ .‬دهتوانی له ڕێگهی ناو یهكهم و ناوی دووهم واتا‬
‫‪ l_name , f_name‬وهھهروههھاااااااااااااا له بهشهكانی تر زیاتر ڕونی دهكهینهوه ‪.‬‬

‫‪UPDATE -15‬‬
‫واتا نوێكردنهوه بۆ گۆڕینی زانیاری فهرمانبهرێك پێویستمان بهو فرمانه دهبێ بۆ ئهوهی زانیاریهكانی‬
‫نوێبكهینهوه بۆ نموونه ئهگهر بمانهوێ ژمارهی مۆبایل بگۆڕین یان مووچهی زیاد بكهین یان ناونیشانی‬
‫بگۆڕین دهبێ له ڕێگهی ئهو فرمانهوه بیگۆڕین‪.‬‬
‫چۆنیهتی بهكار ھینانی ‪-:‬‬

‫‪24‬‬
 www.h4kurd.com <== MySQL ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی‬

UPDATE table_name SET

column_name1 = value1,
column_name2 = value2,
column_name3 = value3 ...
[WHERE conditions];

-:‫پێش ھهموو شتێك با بێین زانیاری یهك فرمانبهر وهرگرین ھهر بۆ تاقیكردنهوه‬

SELECT f_name, l_name, salary, address, email, mobile FROM members WHERE f_name=`sara';

‫ ناوی یهكهم و ناوی دووهم و مووچهو و ناونیشان و ژمارهی مۆبایل و ئیمێڵی ئهو‬-: ‫واتای ئهو ڕستهیه‬
‫ ه‬sara ‫فهرمانبهرهم بۆ پیشانده كه ناوی یهكهمی‬

mysql> SELECT f_name,l_name,salary,address,email,mobile FROM members WHERE f_name='sara';

+--------+--------+--------+---------+----------------+-----------+
| f_name | l_name | salary | address | email | mobile |
+--------+--------+--------+---------+----------------+-----------+
| sara | sangar | 225000 | hawler | [email protected] | 785423654 |
+--------+--------+--------+---------+----------------+-----------+
1 row in set (0.00 sec)

‫ ه‬sara ‫وهك دهیبینین زانیاری تهواوی ئهو فهرمانبهری پیشاندا كه ناوی یهكهمی‬
‫ بهكار دهینین‬UPDATE ‫ئێستا دهمانهوێ ژمارهی موچه و ئیمێڵی بگۆڕین بۆ ئهو مهبهسته فرمانی‬
‫فرمانهكه بهو شێوهیه دهنوسرێتهوه‬
UPDATE members SET salary=75000, email='[email protected]' WHERE f_name=`sara';

‫ بگۆڕه بۆ ئهو ڕێژه نوێیهی كه نوسراوه پاشان مهرج‬email ‫ و‬salary ‫ واتا‬-:‫شیكردنهوهی ڕستهكه‬
.‫ ه ئهو زانیاریانهی بگۆڕه‬sara ‫ واتا تهنها ئهوهی ناوی‬sara ‫بۆ ناوهكه كه دادهنێ كه ناوی‬
‫ئێستا بێن تهماشای زانیارهكان كهین دهبینیی گۆڕاوه‬
.‫ئهو ڕستهی سهرهوه جێبهجێ بكهوه تهماشای گۆڕانكاریهكان بكه‬
mysql> SELECT f_name,l_name,salary,address,email,mobile FROM members WHERE f_name='sara';
+--------+--------+--------+---------+-----------------------+-----------+
| f_name | l_name | salary | address | email | mobile |
+--------+--------+--------+---------+-----------------------+-----------+
| sara | sangar | 75000 | hawler | [email protected] | 785423654 |
+--------+--------+--------+---------+-----------------------+-----------+
1 row in set (0.00 sec)

25
 www.h4kurd.com <== MySQL ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی‬

‫ وه ئیمێڵهكهش‬75000 ‫ گۆڕاوه بۆ‬225000 ‫ئهگهر بهراوردی بكهین تێبینی ئهوهی دهكهین كه موچهكه له‬
‫به ھهمان شێوه گۆڕاوه‬
-: ‫نمونهكی تر وهردهگرین‬
UPDATE members SET l_name = 'kardo', f_name = 'kurdo',
address='kalar', salary=12000, email='[email protected]'
WHERE id= 4;
4 ‫ئهگهر تێبینی بكهی دهبینی له كۆتایی مهرجهكهمان له ڕێگهی ژماره ڕیزبهندی داناوه واتا زانیاری ژماره‬
‫بگۆڕه بۆ ئهو زانیاریانهی كه بۆی دیاری كراوه‬

/* ‫* زانیاریكان پێش گۆڕین‬/

mysql> SELECT f_name,l_name,salary,address,email,mobile FROM members WHERE id=4;

+-----------+--------+--------+---------+-----------------------+----------+
| f_name | l_name | salary | address | email | mobile |
+-----------+--------+--------+---------+-----------------------+----------+
| kurdistan | shuan | 200000 | duhok | [email protected] | 25874369 |
+-----------+--------+--------+---------+-----------------------+----------+
1 row in set (0.00 sec)
/* ‫* فرمانی گۆڕینی زانیارهكان‬/
mysql> UPDATE members SET
-> l_name = 'kardo',
-> f_name = 'kurdo',
-> address ='kalar',
-> salary=12000,
-> email='[email protected]'
-> WHERE id= 4;
Query OK, 1 row affected (0.01 sec)
Rows matched: 1 Changed: 1 Warnings: 0
/* ‫زانیاریكان پاش گۆڕین‬ */
mysql> SELECT f_name,l_name,salary,address,email,mobile FROM members WHERE id=4;
+--------+--------+--------+---------+----------------+----------+
| f_name | l_name | salary | address | email | mobile |
+--------+--------+--------+---------+----------------+----------+

26
| kurdo | kardo | 12000 | kalar | [email protected] | 25874369 |
+--------+--------+--------+---------+----------------+----------+
1 row in set (0.00 sec)
 www.h4kurd.com <== MySQL ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی‬

DELETE -16
‫بۆ سڕینهوه بهكار دێ ھهرچهنده باشتره زانییارهكان دهستكاری بكهی باشتره له سڕینهوه بهاڵم دهتوانی له‬
‫ڕێگهی ئهو فرمانه به تواوی بیسڕیهوه چۆنیهتی به كار ھێنانی‬

DELETE FROM `members` WHERE id = 4;

‫ بسڕهوه‬4 ‫ ڕیزبهندی ژماره‬members ‫ واتا له ناو تهیبڵی‬-: ‫شیكردنهوهی ئهو ڕستهیه‬

‫پێشئهوهی بیسڕینهوه با تهماشای بكهین‬

mysql> SELECT * FROM members;

+----+---------+--------+--------+----------+-------------------+-----------+
| id | f_name | l_name | salary | address | email | mobile |
+----+---------+--------+--------+----------+-------------------+-----------+
| 1 | ramiar | karwan | 250000 | sulimani | [email protected] | 123456789 |
| 2 | kamaran | kamal | 300000 | karkuk | [email protected] | 987456321 |
| 3 | hogr | miran | 150000 | halabja | [email protected] | 321456789 |
| 4 | kurdo | kardo | 12000 | kalar | [email protected] | 25874369 |
+----+---------+--------+--------+----------+-------------------+-----------+
4 rows in set (0.01 sec)

‫با فرمانهكه جێبهجێ بكهین و بیبینین‬

mysql> DELETE FROM `members` WHERE id = 4;

Query OK, 1 row affected (0.01 sec)

mysql> SELECT * FROM members;

+----+---------+--------+--------+----------+-------------------+-----------+
| id | f_name | l_name | salary | address | email | mobile |
+----+---------+--------+--------+----------+-------------------+-----------+
| 1 | ramiar | karwan | 250000 | sulimani | [email protected] | 123456789 |
| 2 | kamaran | kamal | 300000 | karkuk | [email protected] | 987456321 |
| 3 | hogr | miran | 150000 | halabja | [email protected] | 321456789 |
+----+---------+--------+--------+----------+-------------------+-----------+

27
3 rows in set (0.00 sec)
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫وهك دیبینین ڕیزبهندی ژماره ‪ 4‬سڕایتهوه وهك گوتم باشتره دهستكاری زانیاریهكان بكهی نهك بیسڕیهوه‬
‫چونكه زۆركات له كاتی سڕینهوه كێشهت بۆ دروستدهبی یان بیسڕیهوه دوای ناگهڕیتهوه‬

‫‪ -17‬بهكارھینانی ‪LIMIT & ORDER BY , LIKE‬‬

‫ھهر یهك به جیا شی دهكهینهوه نموونهی لهسهر تاقی دهكهینهوه ‪-:‬‬
‫‪ LIKE -A‬لهناوهكهی دیاره واتا وهك بۆ گهڕان زیاتر بهكارێ‬

‫نموونه ‪ -:‬له ناو داتا بێزهكه بگهڕێ به دوای ناوێك كه ناوی یهكهمی به پیتی ‪ k‬دهست پێبكات‬

‫;`‪SELECT * FROM members WHERE f_name LIKE `k%‬‬

‫;'‪mysql> SELECT * FROM members WHERE f_name LIKE 'k%‬‬

‫‪+----+---------+--------+--------+---------+-------------------+-----------+‬‬
‫‪| id | f_name‬‬ ‫‪| l_name | salary | address | email‬‬ ‫‪| mobile‬‬ ‫|‬
‫‪+----+---------+--------+--------+---------+-------------------+-----------+‬‬
‫|‬ ‫‪2 | kamaran | kamal‬‬ ‫‪| 300000 | karkuk‬‬ ‫| ‪| [email protected] | 987456321‬‬
‫|‬ ‫‪4 | kurdo‬‬ ‫‪| kardo‬‬ ‫|‬ ‫‪12000 | kalar‬‬ ‫‪| [email protected]‬‬ ‫|‬ ‫| ‪25874369‬‬
‫‪+----+---------+--------+--------+---------+-------------------+-----------+‬‬
‫)‪2 rows in set (0.00 sec‬‬

‫وهك دهبینی دوو ناوی پیشان دایه كه پیتی ‪ k‬دهست پێدهكات‬

‫تێبینی ‪ -:‬دهبی ئهو پیتهی یان ئهو ووشهی كه بهدوای دهگهڕێ له له نێوان دوو كۆد دایبنێ و له‬
‫كۆتای ھێمای له سهدا دابنێ‬

‫نموونهكی تر‬

‫;`‪SELECT * FROM members WHERE address LIKE `s%‬‬

‫شیكردنهوهی ڕستهكه ‪ -:‬واتا یهكهم پیتی ئهدرێسهكهی به پیتی ‪ s‬دهست پێبكات‬

‫;'‪mysql> SELECT * FROM members WHERE address LIKE 's%‬‬

‫‪+----+--------+--------+--------+----------+------------------+-----------+‬‬
‫‪| id | f_name | l_name | salary | address‬‬ ‫‪| email‬‬ ‫‪| mobile‬‬ ‫|‬
‫‪+----+--------+--------+--------+----------+------------------+-----------+‬‬
‫|‬ ‫| ‪1 | ramiar | karwan | 250000 | sulimani | [email protected] | 123456789‬‬
‫‪+----+--------+--------+--------+----------+------------------+-----------+‬‬
‫)‪1 row in set (0.01 sec‬‬

‫‪28‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫وهك دهیبینین تهنها ئهك ناوی پیشاندا كه ئهدرێسهكهی به پیتی ‪ s‬دهست پێدهكات‬
‫دهتوانی گهڕانهكه فراوانتر بكهی له ڕێگهی دانانی دوو ھێمای له سهدا وهك‬

‫‪SELECT f_name, l_name, address, email FROM members WHERE‬‬

‫;`‪f_name LIKE `%a%‬‬

‫واتا له ناوی یهكهم و ناوی دووهم و ناونیشان و ئیمێڵ بگهڕێ له پیتی ‪a‬‬

‫;'‪mysql> SELECT f_name, l_name, address, email FROM members WHERE f_name LIKE '%a%‬‬
‫‪+---------+--------+----------+-------------------+‬‬
‫‪| f_name‬‬ ‫‪| l_name | address‬‬ ‫‪| email‬‬ ‫|‬
‫‪+---------+--------+----------+-------------------+‬‬
‫‪| ramiar‬‬ ‫‪| karwan | sulimani | [email protected]‬‬ ‫|‬
‫‪| kamaran | kamal‬‬ ‫‪| karkuk‬‬ ‫| ‪| [email protected]‬‬
‫‪+---------+--------+----------+-------------------+‬‬
‫)‪2 rows in set (0.00 sec‬‬

‫وهك دهیبینین دوو ناوی پیشان داین كه له ناوی یهكهم و ناوی دووھم و ئیمێڵ و ناونیشان پیتی ‪a‬‬
‫ھهیه‪.‬‬

‫یان دهتوانین ھێمای یهكسانه ( = ) بهكار بینین واتا لهیهكچونی سهدا سهد‬

‫نموونه ‪ -:‬له ناو داتا بێز بگهرێن بهدوای ناوێك كه یهكسان بی بهو ناوهی دهمانهوێ یان ئهو‬
‫ژمارهی كه دهمانهوێ‬

‫;‪SELECT f_name, l_name, salary FROM members WHERE salary = 12000‬‬

‫واتا ناوی یهكهم و ناوی دووهمی ئهو فهرمانبهره پیشانده كه مووچهكهی بریتیه له ‪12000‬‬

‫;‪mysql> SELECT f_name, l_name, salary FROM members WHERE salary = 12000‬‬
‫‪+--------+--------+--------+‬‬
‫| ‪| f_name | l_name | salary‬‬
‫‪+--------+--------+--------+‬‬
‫‪| kurdo‬‬ ‫‪| kardo‬‬ ‫|‬ ‫| ‪12000‬‬
‫‪+--------+--------+--------+‬‬
‫)‪1 row in set (0.00 sec‬‬

‫‪29‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫وهك دهیبینین تهنها ئهو فهرمانبهری پیشاندا كه مووچهكهی بریتیه له ‪12000‬‬

‫وهھهروهھا دهتوانین ھێمای یهكسان نیه بهكار بینین ( =! ) بۆ گهڕان‬

‫نموونه‪-:‬‬

‫‪SELECT f_name, l_name, salary FROM members WHERE salary‬‬

‫;‪!= 12000‬‬

‫واتا ناوی ئهو فهرمانبهرهی كه مووچهی یهكسان نیه به ‪12000‬‬

‫;‪mysql> SELECT f_name, l_name, salary FROM members WHERE salary != 12000‬‬
‫‪+---------+--------+--------+‬‬
‫‪| f_name‬‬ ‫| ‪| l_name | salary‬‬
‫‪+---------+--------+--------+‬‬
‫‪| ramiar‬‬ ‫| ‪| karwan | 250000‬‬
‫‪| kamaran | kamal‬‬ ‫| ‪| 300000‬‬
‫‪| hogr‬‬ ‫‪| miran‬‬ ‫| ‪| 150000‬‬
‫‪+---------+--------+--------+‬‬
‫)‪3 rows in set (0.00 sec‬‬

‫وهك دهیبینی ناوی و موچهی ‪ 3‬فهرمانبهری پیشانداوه كه زیاتر ه یان كهمتره گرنگ كه یهكسان‬
‫نیه بهو ڕێژهی كه دیاریمانكردیه وهك مهرجی گهڕان كه بریتیه له ‪12000‬‬

‫یان دهتوانین ھێمای گهورهتر و بچوكتر بهكار بینین ( < > ) ھێمای > واتا گهورهتره وه‬
‫ھێمای < واتا بچوكتره‬
‫نموونه ‪-:‬‬
‫; ‪SELECT f_name, l_name, salary FROM members WHERE salary < 300000‬‬
‫واتا فهرمانبهرێك موچهكهی له ‪ 300000‬كهمتر بی‬

‫;‪mysql> SELECT f_name, l_name, salary FROM members WHERE salary < 300000‬‬
‫‪+--------+--------+--------+‬‬
‫| ‪| f_name | l_name | salary‬‬
‫‪+--------+--------+--------+‬‬
‫| ‪| ramiar | karwan | 250000‬‬
‫‪| hogr‬‬ ‫‪| miran‬‬ ‫| ‪| 150000‬‬

‫‪30‬‬
‫‪| kurdo‬‬ ‫‪| kardo‬‬ ‫|‬ ‫| ‪12000‬‬
‫‪+--------+--------+--------+‬‬
‫)‪3 rows in set (0.00 sec‬‬
 www.h4kurd.com <== MySQL ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی‬

‫ كهمتره‬300000 ‫ فهرمانبهرهمان ھهیه كه موچهیان له‬3 ‫وهك دهیبینین‬

-:‫نممونهكی تر‬
SELECT f_name, l_name, salary FROM members WHERE salary > 150000;
‫ گهوروتره‬150000 ‫واتا ئهو فهرمانبهرانهی كه موچهیان له‬

mysql> SELECT f_name, l_name, salary FROM members WHERE salary > 150000;
+---------+--------+--------+
| f_name | l_name | salary |
+---------+--------+--------+
| ramiar | karwan | 250000 |
| kamaran | kamal | 300000 |
+---------+--------+--------+
2 rows in set (0.00 sec)

.‫ زیاتر‬150000 ‫ فهرمانبهر ھهیه كه مووچهیان له‬2 ‫وهك دهیبینین‬

‫یان دهتوانین ھێمای گهورهتر و یهكسانه به كار بینین ( = < وهك دانانی مهرج بۆ گهڕان‬
SELECT f_name, l_name, salary FROM members WHERE salary >= 150000;
150000 ‫واتا مووچهی ئهو فرمانبهرانی كه گهورهتره و یهكسانه به‬
mysql> SELECT f_name, l_name, salary FROM members WHERE salary >= 150000;
+---------+--------+--------+
| f_name | l_name | salary |
+---------+--------+--------+
| ramiar | karwan | 250000 |
| kamaran | kamal | 300000 |
| hogr | miran | 150000 |
+---------+--------+--------+
3 rows in set (0.00 sec)

31
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫یان به پێچهوانهوه كه بچوكتر بی و یهكسان بی به ‪150000‬‬

‫;‪SELECT f_name, l_name, salary FROM members WHERE salary <= 150000‬‬

‫;‪mysql> SELECT f_name, l_name, salary FROM members WHERE salary <= 150000‬‬
‫‪+--------+--------+--------+‬‬
‫| ‪| f_name | l_name | salary‬‬
‫‪+--------+--------+--------+‬‬
‫‪| hogr‬‬ ‫‪| miran‬‬ ‫| ‪| 150000‬‬
‫‪| kurdo‬‬ ‫‪| kardo‬‬ ‫|‬ ‫| ‪12000‬‬
‫‪+--------+--------+--------+‬‬
‫)‪2 rows in set (0.00 sec‬‬

‫دهتوانی زیاتر له مهرجێك بۆ گهڕان دابنێ له ڕێگهی ھێمای گهورهتر و بچوك تر و یهكسان و نا یهكسان بۆ‬
‫زیاتر بچوكردنهوهی بازنهی گهڕان تا بهو زانیاریه بگهی كه دهتهوێ‪.‬‬
‫له الپهڕه ‪ 18‬له باسی ‪ RENAME TABLE , ALTER TABLE‬تهنها باسی ‪RENAME‬‬
‫‪ TABLE‬مان كرد وهك تێبینی نووسیم له دواتر باسی دهكهین به باشم زانی ئێستا باسی بكهین بۆ زیاد‬
‫كردنی ‪ COLUMN‬بۆ ئهوه ھهڵبژاردنی زیاترمان بداتی له كاتی جێبهجێكردنی فرمانهكان‬
‫بهڕیزان ئهو فرمانه زرۆ گرنگه كه بۆ زیاد كردنی ‪ COLUMN‬بكاردێت بۆ ئهوهی له ھهر كاتێك ئهگهر‬
‫ویستت خانهیهك زیاد بكه كێشهت بۆ دروست نهكات به ئاسانی زیادی بكه ‪.‬‬
‫ئێمه خشتهكمان دروستكرد كه لهچهند خانهك پێكهات بوو وهك ناوی یهكهم و ناوی دووهم و مووچهو‬
‫ناونیشان و ئیمێڵ و ژمارهی مۆبایل ئێمه ئهگهر بمانهوێ خانهكی دی زیاد بكهین پێویستمان بهو فرمانه‬
‫دهبی بۆ نممونه خانهی تهمهن زیاد دهكهین بۆ خشتهكه واتا ھهر فهرمانبهر و تهمهنهكانیان بۆ بنووسینهوه‬
‫;(‪ALTER TABLE members ADD COLUMN (age INT NOT NULL‬‬
‫له ڕیگهی ئهو فرمانهی سهرهوه دهتوانین خانهی تهمهن واتا ‪ age‬زیاد بكهین‬

‫;)‪mysql> ALTER TABLE members ADD COLUMN (age INT NOT NULL‬‬
‫)‪Query OK, 3 rows affected (0.04 sec‬‬
‫‪Records: 3‬‬ ‫‪Duplicates: 0‬‬ ‫‪Warnings: 0‬‬

‫;‪mysql> SELECT * FROM members‬‬

‫‪+----+---------+--------+--------+----------+-------------------+-----------+-----+‬‬
‫‪| id | f_name‬‬ ‫‪| l_name | salary | address‬‬ ‫‪| email‬‬ ‫‪| mobile‬‬ ‫| ‪| age‬‬
‫‪+----+---------+--------+--------+----------+-------------------+-----------+-----+‬‬
‫|‬ ‫‪1 | ramiar‬‬ ‫‪| karwan | 250000 | sulimani | [email protected]‬‬ ‫| ‪| 123456789‬‬ ‫| ‪0‬‬
‫|‬ ‫‪2 | kamaran | kamal‬‬ ‫‪| 300000 | karkuk‬‬ ‫| ‪| [email protected] | 987456321‬‬ ‫| ‪0‬‬
‫|‬ ‫‪3 | hogr‬‬ ‫‪| miran‬‬ ‫‪| 150000 | halabja‬‬ ‫‪| [email protected]‬‬ ‫| ‪| 321456789‬‬ ‫| ‪0‬‬

‫‪32‬‬
‫‪+----+---------+--------+--------+----------+-------------------+-----------+-----+‬‬
‫)‪3 rows in set (0.00 sec‬‬
 www.h4kurd.com <== MySQL ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی‬

‫ بۆ دانانی تهمهن وهھهروهھا له ڕێگهی فرمانی‬age ‫وهك دهیبینین له كۆتایی خانهك زیاد بووه به ناوی‬
‫ بهدرێژی باسی چۆنیهتی دهستكاری‬24 ‫ ژماره بۆ خانهی تهمهن دابنێ وهك له لهالپهڕه‬UPDATE
‫كردنی زانیاریهكانمان كردووه وهك بهبیرھێناهوهیهك یهك ناوه وهردهگرین تهمهنی بۆ زیاد دهكهین‬
UPDATE members SET age = 30 WHERE id= 1;
30 ‫ بكه‬age ‫ خانهی‬1 ‫واتا فهرمانبهری ژماره‬

mysql> UPDATE members SET age = 30 WHERE id= 1;

Query OK, 1 row affected (0.01 sec)
Rows matched: 1 Changed: 1 Warnings: 0

mysql> SELECT * FROM members;

+----+---------+--------+--------+----------+-------------------+-----------+-----+
| id | f_name | l_name | salary | address | email | mobile | age |
+----+---------+--------+--------+----------+-------------------+-----------+-----+
| 1 | ramiar | karwan | 250000 | sulimani | [email protected] | 123456789 | 30 |
| 2 | kamaran | kamal | 300000 | karkuk | [email protected] | 987456321 | 0 |
| 3 | hogr | miran | 150000 | halabja | [email protected] | 321456789 | 0 |
+----+---------+--------+--------+----------+-------------------+-----------+-----+
3 rows in set (0.00 sec)

‫ وه ھهروهھا بۆ سڕینهوهی خانه دهتوانی به‬. ‫وهك له سهرهوه دهیبینی ژماره بۆ خانهی تهمهن زیادكرا‬
‫بۆ نموونه بمانهوێ خانهی‬. ‫ بنووسهوه‬DROP ‫ فرمانی‬ADD ‫ھهمان فرمان بیسڕیهوه تهنها له شوێنی‬
‫مۆبایل دهسڕینهوه‬
ALTER TABLE members DROP COLUMN mobile;
‫بۆ سڕینهوهی خانهی مۆبایل بهكارمان ھینا‬
mysql> ALTER TABLE members DROP COLUMN mobile;
Query OK, 4 rows affected (0.03 sec)
Records: 4 Duplicates: 0 Warnings: 0
mysql> SELECT * FROM members;
+----+---------+--------+--------+----------+-------------------+-----+
| id | f_name | l_name | salary | address | email | age |
+----+---------+--------+--------+----------+-------------------+-----+
| 1 | ramiar | karwan | 250000 | sulimani | [email protected] | 30 |
| 2 | kamaran | kamal | 300000 | karkuk | [email protected] | 29 |
| 3 | hogr | miran | 150000 | halabja | [email protected] | 25 |

33
| 5 | kojar | karzan | 500000 | sulimani | [email protected] | 22 |
+----+---------+--------+--------+----------+-------------------+-----+
4 rows in set (0.00 sec)
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫بهكارھینانی ‪ LIKE‬و ‪ ORDER BY‬و ‪LIMIT‬‬

‫دێنهوه سهر باسی بهكارھێنانی ‪ LIMIT‬و ‪ ORDER BY‬و ‪ LIKE‬باسی چۆنیهتی بهكارھێنانی‬
‫‪ LIKE‬مان كرد ئێستا دێن باسی بهكارھێنانی ‪ ORDER BY‬دهكهین بزانین بۆچ مهبهستێك بهكاردێ‬
‫لهسهرهوه باسی چۆنیهتی پیشاندانی زانیاریمان كرد له ڕێگه فرمانی ‪ WHERE‬كه له ڕستهیهك‬
‫داماندهنا بۆ پیشاندانی زانیاری لهگهڵ دانانی مهرج لهسهر چۆنیهتی گهڕان و پیشاندانی زانیاریهكان بهاڵم‬
‫ئهگهر به شێوهكی ووردتر بگهڕێن ئهوه پێوستمان به فرمانی تر دهبی بۆ گهیشتن بۆ زانیاریانهی كه‬
‫دهمانهوێ بۆیه لێرهو گرنگی فرمانی ‪ ORDER BY‬دهردهكهوێ‬
‫ئهو فرمانه دهتوانی زانیاریهكانمان بۆ رێك بخات به شێوهكی رێكوپێك ترتیبی بكات‪.‬‬
‫نموونه‪ -:‬له كاتی گهڕان به دوای زانیاریهكان ئهوه ھهڵدهستی به پیشاندانی زانیارهكان به شێوهی ترتیبی‬
‫كات واتا ئهوهی یهكهم جار داخل كرایهوه ئهوهت پیشان دهدات دوای ئهوی تر ئهوی تر ‪...‬ھتد بهاڵم لهگهڵ‬
‫بهكار ھێنانی فرمانی ‪ ORDER BY‬جیاوازه دهتوانی مهرجی بۆ دابنێ به و شێوهیهی تۆ دهتهوێ‪.‬‬
‫نموونه ‪-:‬‬
‫; ‪SELECT f_name, l_name FROM members ORDER BY f_name‬‬
‫شیكردنهوهی فرمانهكه ‪ SELECT‬بهكار مان ھێناوه له پێشتر واتا پیشاندان یان خسته ڕوو ‪l_name‬‬
‫‪, f_name‬‬
‫واتا ناوی یهكهم و ناوی دووهم پیشانده ‪ FROM‬واتا له ناو ‪ members‬ناوی تهیبڵهكهیه‬
‫‪ ORDER BY‬ئهو فرمانه تازیه ھهڵدهستی به خستنهڕووی زانیاریهكان لهسهربنچینهی ڕیزبهندی پیتی‬
‫ئینگلیزی ڕیزی دهكات ھهروهك له كاتی جێبهجێكردنی فرمانهكه باشتر دهیبینین‪.‬‬

‫;‪mysql> SELECT f_name, l_name FROM members ORDER BY f_name‬‬

‫‪+---------+---------+‬‬
‫‪| f_name‬‬ ‫‪| l_name‬‬ ‫|‬
‫‪+---------+---------+‬‬
‫‪| hogr‬‬ ‫‪| miran‬‬ ‫|‬
‫‪| kamaran | kamal‬‬ ‫|‬
‫‪| karmand | kawa‬‬ ‫|‬
‫‪| kojar‬‬ ‫‪| karzan‬‬ ‫|‬
‫‪+---------+---------+‬‬
‫)‪9 rows in set (0.01 sec‬‬

‫وهك له وێنهكه دیاره ناوی یهكهم و دووهم بهشێوهكی ڕیك ڕیزبهند كردووه به گوێرهی ڕیزبهندی پیتهكانی‬
‫زمانی ئینگلیزیواتا له پیتی ‪ a‬دهستپێدهكات تا پیتی ‪ z‬نموونهكی تر وهرگرین‬

‫;‪SELECT f_name, l_name FROM members ORDER BY l_name‬‬

‫‪34‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫ئهو فرمانه تهنها یهك گۆڕانكاریمان تێداكرد ئهویش ڕیزكردنه به گوێرهی ناوی دووهم واتا به پێچهوانی‬
‫ڕستهی یهكهم كه ناوی یهكهمان به مهرج دانا‬
‫;‪mysql> SELECT f_name, l_name FROM members ORDER BY l_name‬‬
‫‪+---------+---------+‬‬
‫‪| f_name‬‬ ‫‪| l_name‬‬ ‫|‬
‫‪+---------+---------+‬‬
‫‪| sara‬‬ ‫‪| adam‬‬ ‫|‬
‫‪| rzgar‬‬ ‫‪| darbaz‬‬ ‫|‬
‫‪| kamaran | kamal‬‬ ‫|‬
‫‪| ramiar‬‬ ‫‪| karwan‬‬ ‫|‬
‫‪| kojar‬‬ ‫‪| karzan‬‬ ‫|‬
‫‪| sami‬‬ ‫| ‪| sarkawt‬‬
‫‪| sarwan‬‬ ‫‪| serwan‬‬ ‫|‬
‫‪+---------+---------+‬‬
‫)‪9 rows in set (0.00 sec‬‬

‫ئهگهر تێبینی بكهی ناوی دووهم ڕیزبهندی پیتی وهرگرتووه واتا ئهو ناوانهی كه به پیتی ‪ a‬دهست‬
‫پێدهكات دایناوه دواتر ئهوانهی به پیتهكانی تر وهك ڕیزبهندی‪.‬‬
‫ئهگهر بمانهوێ بهگوێرهی تهمهن ڕیزبهندیان بكهین ئهوه چۆن دهبی ؟؟ بهو شێوهیه ڕستهكه رێكدهخهین‬
‫;‪SELECT f_name, l_name, age FROM members ORDER BY age‬‬
‫لهو ڕستهیه ناوی یهكهم و ناوی دووهم و تهمهن پیشن دهدات بهگوێرهی تهمهن واتا بچوكترین تهمهن‬
‫دواتر گهورهتر و گهورهتر ‪..‬ھتد‬

‫;‪mysql> SELECT f_name, l_name, age FROM members ORDER BY age‬‬

‫‪+---------+---------+-----+‬‬
‫‪| f_name‬‬ ‫‪| l_name‬‬ ‫| ‪| age‬‬
‫‪+---------+---------+-----+‬‬
‫‪| karmand | kawa‬‬ ‫|‬ ‫| ‪18‬‬
‫‪| sara‬‬ ‫‪| adam‬‬ ‫|‬ ‫| ‪19‬‬
‫‪| rzgar‬‬ ‫‪| darbaz‬‬ ‫|‬ ‫| ‪21‬‬
‫‪| kojar‬‬ ‫‪| karzan‬‬ ‫|‬ ‫| ‪22‬‬
‫‪| hogr‬‬ ‫‪| miran‬‬ ‫|‬ ‫| ‪25‬‬
‫‪| kamaran | kamal‬‬ ‫|‬ ‫| ‪29‬‬
‫‪| sarwan‬‬ ‫‪| serwan‬‬ ‫|‬ ‫| ‪29‬‬
‫‪| ramiar‬‬ ‫‪| karwan‬‬ ‫|‬ ‫| ‪30‬‬

‫‪35‬‬
‫‪| sami‬‬ ‫| ‪| sarkawt‬‬ ‫| ‪31‬‬
‫‪+---------+---------+-----+‬‬
‫)‪9 rows in set (0.00 sec‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫وهك دهیبینه بچوكترین تهمهن دواتر گهورهتر‪ .‬بهاڵم ئهگهر بمانهوێ به پێچهوانهوه ڕیزی بهكهین واتا‬
‫گهورهترین تهمهن دواتر بچوكتر ئهوه دهبی لهگهڵ فرمانی ‪ ORDER BY‬فرمانی ‪descending‬‬
‫دابنێ واتا بهم شێوهی لێدێ‬
‫;‪SELECT f_name, l_name, age FROM members ORDER BY age DESC‬‬
‫له كۆتای فرمانی ‪ DESC‬دادهنێن واتا له گهوره دهستپێبكات‬
‫;‪mysql> SELECT f_name, l_name, age FROM members ORDER BY age DESC‬‬
‫‪+---------+---------+-----+‬‬
‫‪| f_name‬‬ ‫‪| l_name‬‬ ‫| ‪| age‬‬
‫‪+---------+---------+-----+‬‬
‫‪| sami‬‬ ‫| ‪| sarkawt‬‬ ‫| ‪31‬‬
‫‪| ramiar‬‬ ‫‪| karwan‬‬ ‫|‬ ‫| ‪30‬‬
‫‪| kamaran | kamal‬‬ ‫|‬ ‫| ‪29‬‬
‫‪| sarwan‬‬ ‫‪| serwan‬‬ ‫|‬ ‫| ‪29‬‬
‫‪| hogr‬‬ ‫‪| miran‬‬ ‫|‬ ‫| ‪25‬‬
‫‪| kojar‬‬ ‫‪| karzan‬‬ ‫|‬ ‫| ‪22‬‬
‫‪| rzgar‬‬ ‫‪| darbaz‬‬ ‫|‬ ‫| ‪21‬‬
‫‪| sara‬‬ ‫‪| adam‬‬ ‫|‬ ‫| ‪19‬‬
‫‪| karmand | kawa‬‬ ‫|‬ ‫| ‪18‬‬
‫‪+---------+---------+-----+‬‬
‫)‪9 rows in set (0.00 sec‬‬

‫ئهگهر لهگهڵ فرمانهكهی پێشوتر بهراورد بكهین دهبینی جیاوازه له پیشاندانی زانیارهكان ‪ .‬یهكهم له‬
‫بچوكترین تهمهن دهستی پێكرد بهاڵم فرمانی دووهم كه ‪ DESC‬تێدا بهكارھێنا له گهورهترین تهمهن‬
‫دهست پێدهكات بۆ بچوكتر دهڕوا‬
‫وهھهرهھا دهتوانی فرمانی ‪ DESC‬بهكار بینی بۆ ڕیزبهندی ناو جگه له ژماره واتا ناوهكان ڕیزبهند‬
‫دهكات به شێوهی ڕیزبهندی پیتی واتا به پیتی ‪ Z‬دهست پێدهكات بۆ پیتی ‪A‬‬

‫;‪mysql> SELECT f_name, l_name FROM members ORDER BY f_name DESC‬‬

‫‪+---------+---------+‬‬
‫‪| f_name‬‬ ‫‪| l_name‬‬ ‫|‬
‫‪+---------+---------+‬‬
‫‪| sarwan‬‬ ‫‪| serwan‬‬ ‫|‬
‫‪| sara‬‬ ‫‪| adam‬‬ ‫|‬
‫‪| kamaran | kamal‬‬ ‫|‬

‫‪36‬‬
‫‪| hogr‬‬ ‫‪| miran‬‬
‫‪+---------+---------+‬‬
‫|‬

‫)‪9 rows in set (0.00 sec‬‬

 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫تێبینی‪ -:‬شتێك ماوه باسی بكهین ئهویش ‪ ASC‬لهگهڵ ‪ ORDER BY‬دهتوانی بهكار بینی ئهویش بۆ ڕیزكرد له‬
‫بچوكهوه بۆ گهوره ھهرچهنده به شێوهیكی خۆكاری ‪ ORDER BY‬له بچوكهوه دهست پێدهكات بهاڵم دهتوانی‬
‫‪ ASC‬بهكار بینی‬

‫بهكارھینانی ‪ LIKE‬و ‪ ORDER BY‬و ‪LIMIT‬‬

‫ھهر یهك له ‪ ORDER BY‬و ‪ LIKE‬له سهرهوه باسمان كرد ئێستا دێن باسی ‪ LIMIT‬دهكهین بزانین‬
‫بۆ چ مهبهستێك بهكار دێ‬
‫‪ LIMIT‬وهك له ناوهكهی دیاره واتا سنور یان دیاری كردنی سنور ‪ .‬واتا ئهگهر بمانهوێ ژمارهیكی‬
‫سنوردار دیاری بكهین بۆ پیشاندانی‪.‬‬
‫نموونه‪ -:‬ئهگهر بمانهوێ زانیاری ئهو فهرمانبهرانهوه ببینین كه له ژماره ‪ 1‬دهست پێدهكات تا ژماره ‪5‬‬
‫بۆئهو مهبهسته پشت بهو فرمانه دهبهستین‬
‫;‪SELECT id, f_name, l_name, age FROM members LIMIT 5‬‬
‫واتا له ژماره یهكهوه تا ژماره ‪ 5‬ژماره و ناوی یهكهم و ناوی دووهم و تهمهنی پیشانبده ‪ id‬زیادكراو تا‬
‫ژماری ڕیزبهندی ببینی‬

‫;‪mysql> SELECT id, f_name, l_name, Age FROM members LIMIT 5‬‬
‫‪+----+---------+--------+-----+‬‬
‫‪| id | f_name‬‬ ‫| ‪| l_name | Age‬‬
‫‪+----+---------+--------+-----+‬‬
‫|‬ ‫‪1 | ramiar‬‬ ‫| ‪| karwan‬‬ ‫| ‪30‬‬
‫|‬ ‫‪2 | kamaran | kamal‬‬ ‫|‬ ‫| ‪29‬‬
‫|‬ ‫‪3 | hogr‬‬ ‫‪| miran‬‬ ‫|‬ ‫| ‪25‬‬
‫|‬ ‫‪4 | kojar‬‬ ‫| ‪| karzan‬‬ ‫| ‪22‬‬
‫|‬ ‫‪5 | rzgar‬‬ ‫| ‪| darbaz‬‬ ‫| ‪21‬‬
‫‪+----+---------+--------+-----+‬‬
‫)‪5 rows in set (0.00 sec‬‬

‫تێبینی بكه تهنها ‪ 5‬ناوی وهرگرتووه دهتوانی له نێوان ژمارهكانش وهرگرین بۆ نموونه له ژماره ‪ 3‬وه ‪3‬‬
‫فهرمانبهر وهرگرین‬
‫;‪SELECT id, f_name, l_name FROM members LIMIT 3,3‬‬

‫نوسیتمان له ژماره ‪ 3‬دهست پێبكات واتا ژماره سێ ھهژمار ناكرێ بهڵكو له ژماره سێ دهست پێدهكات تا ‪3‬‬
‫فهرمانبهر له خوارهوهی ژماره ‪ 3‬وهردهگری واتا ‪ 4‬و ‪ 5‬و ‪ 6‬وهردهگری نهك ژماره ‪3‬‬

‫‪37‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫;‪mysql> SELECT id, f_name, l_name FROM members LIMIT 3,3‬‬

‫‪+----+--------+--------+‬‬
‫| ‪| id | f_name | l_name‬‬
‫‪+----+--------+--------+‬‬
‫|‬ ‫‪4 | kojar‬‬ ‫| ‪| karzan‬‬
‫|‬ ‫‪5 | rzgar‬‬ ‫| ‪| darbaz‬‬
‫|‬ ‫| ‪6 | sarwan | serwan‬‬
‫‪+----+--------+--------+‬‬
‫)‪3 rows in set (0.00 sec‬‬

‫ئهنجامی ڕستهكه بهو شێوهیه لێدێ كه لهسةرهوه دیاره له ژماره ‪ 3‬دهست پێدهكات واتا ‪ 4‬و ‪ 5‬و ‪6‬‬
‫پیشاندایه‬
‫بهڕێزان فرمانی ‪ LIMIT‬ئهگهر له گهڵ فرمانهكانی تر بهكار بینی زۆر كار ئاسانیمان بۆ دهكات بۆ‬
‫نموونه لهگهڵ فرمانی ‪ ORDER BY‬بهكاریبینین‬
‫نمونهكی ساده وهرگرین‬
‫;‪SELECT f_name, l_name, age FROM members ORDER BY age LIMIT 4‬‬
‫واتای ئهو ڕستهیه چیه ؟؟ واتا بچوكترین ‪ 4‬فهرمانبهر پیشانبده واتا له ڕووی تهمهنهوه‬

‫;‪mysql> SELECT f_name, l_name, age FROM members ORDER BY age LIMIT 4‬‬
‫‪+---------+--------+-----+‬‬
‫‪| f_name‬‬ ‫| ‪| l_name | age‬‬
‫‪+---------+--------+-----+‬‬
‫‪| karmand | kawa‬‬ ‫|‬ ‫| ‪18‬‬
‫‪| sara‬‬ ‫‪| adam‬‬ ‫|‬ ‫| ‪19‬‬
‫‪| rzgar‬‬ ‫| ‪| darbaz‬‬ ‫| ‪21‬‬
‫‪| kojar‬‬ ‫| ‪| karzan‬‬ ‫| ‪22‬‬
‫‪+---------+--------+-----+‬‬
‫)‪4 rows in set (0.00 sec‬‬

‫ئهنجامهكهی دیاره ‪ 4‬له بچوكترین فهرمانبهر له ڕوی تهمهنوه پیشاندرا ئهگهر تهماشای ڕستهكه بكهین‬
‫تێبینی دهكهین تهمهن وهك مهرج داندراوه نمونهكی تر ‪ 5‬له گهورهترین تهمهن وهرگیرین‬
‫;‪SELECT f_name, l_name, age FROM members ORDER BY age DESC LIMIT 5‬‬
‫دهتوانی بهو شێوهیهی كه خۆت مهبهسته ڕسته ڕێك بخه به بهكار ھێنانی فرمانهكانی ‪ LIKE‬و‬
‫‪ ORDER BY‬و ‪ LIMIT‬تا بگهی بو زانیاریهی كه دهتهوێ له داھاتوو زانیاری زیاتر دهخهنه سهر‬
‫ئهو ڕستانهوه بۆ ئاسانكاری‬
‫زیاتر‪.‬‬

‫‪38‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫‪ -18‬بهكارھێنانی )‪ Logical Operators ( or , and , not‬ھێما لۆجیكیهكان‬

‫بهكار ھێنانی ئهو دهسته واژانه سوودێكی یهكجا زۆری ھهیه وه زۆر ئاسان كاریمان بۆ دهكات به كار‬
‫ھێنانیشیان زۆر ئاسانه تهنها له ڕهستهدا بهكار بینه تهواو دهگهیهنه ئهو ئهنجامهی كه دهتوێ وهك له‬
‫ناوهكانیان دیاره ‪ not‬واتا نهخێر یان نهء یان تێدا نیه وه ‪ and‬واتا لهگهڵ وه ‪ or‬واتا یان ھهر یهك‬
‫واتاو بهكار ھێنانی خۆی ھهیه جیا لهوی تر‪ .‬شتێك ھهیه دهمهوێ ڕونی بكهمهوه له نێوان ‪ and‬و ‪or‬‬
‫جیاوازی ھهیه وات زۆر جیاوازن ھهر چهنده له واتا لێك نزیكن بهاڵم له ناوهڕۆك زۆر جیاوازن له بهكار‬
‫ھێنانی ‪ and‬واتا لهگهڵ دهتوانی دوو مهرج دابنێ ھهردوو مهرج دهبی بێته جێ ئهوكات ئیش دهكات و‬
‫ئهنجامت دهداتێ بهاڵم به پێچهوانهوه ‪ or‬دوو مهرج دادهنێ دهبێ یهكێك لهو مهرجانه بێتهدی بهاڵم گرنگ‬
‫نیه ھهدوو مهرج بێته دی بهاڵم گرنگه یهكێك لهومهرجانه دهبی بێتهدی‬
‫با به نموونه ڕونكهینهوه باشتر تێدهگهین‪-:‬‬
‫دهمانهوێ ناوی ئهو فهرمانبهری وهرگرین كه به پیتی ‪ s‬دهستپێدهكات وه بهمهرجێك تهمهنی له ‪ 30‬ساڵ‬
‫گهورهتربی‬
‫;‪SELECT f_name, l_name, age FROM members WHERE f_name LIKE `s%` AND age > 30‬‬

‫واتای ئهو ڕستهیه ‪ -:‬ناوی یهكهم و ناوی دووهم و تهمهنی كه ناوی یهكهم به پیتی ‪ s‬دهست پێبكات و‬
‫تهمهنی له ‪ 30‬ساڵ گهورهتربی دهبێ ھهردوو مهرج تێدابێ ھهم تهمهنی له ‪ 30‬ساڵ گهورهتر بی ھهم‬
‫پیتی یهكهمی به پیتی ‪ s‬دهست پێبكات نابێ یهك مهرجی تێدابی بهڵكو دهبی ھهردوو بهرجی تێدابێ ئهگهر نا‬
‫ئهو ڕستهیه بێ ئهنجام دهبی‬

‫;‪mysql> SELECT f_name, l_name, age FROM members WHERE f_name LIKE 's%' AND age >30‬‬
‫‪+--------+---------+-----+‬‬
‫‪| f_name | l_name‬‬ ‫| ‪| age‬‬
‫‪+--------+---------+-----+‬‬
‫‪| sami‬‬ ‫| ‪| sarkawt‬‬ ‫| ‪31‬‬
‫‪+--------+---------+-----+‬‬
‫)‪1 row in set (0.00 sec‬‬

‫وهك تێبینی دهكهین یهك ناوی دیتهوه كه ئهو دوو مهرجهی تێدابی‬
‫نموونه‪ -:‬كه یهكێك لهو مهرجانی تێدا نهبێ‬

‫;‪mysql> SELECT f_name, l_name, age FROM members WHERE f_name LIKE 's%' AND age >60‬‬
‫)‪Empty set (0.00 sec‬‬

‫بێگومان ھیچ نادۆزێتهوه چونكه بهرجی تهمهنی تێدا بهدی ناكرێ چونكه ‪ 60‬داندراوه ھیچ فهرمانبهرێك‬
‫ئهو تهمهنهی نیه ئهگهر چی مهرجی یهكهمی تێدا بهدی دهكرێ بهاڵم وهك گوتمان دهبێ ھهردوو مهرجی‬
‫تێدا بێئهو كات فرمانهكه ئیش دهكات‪ .‬نمونهكی تر بۆ ئهوهی مهرجهكهمان ئاسان بی زۆربهی فهرمانبههكان‬
‫بگرێتهوه‬
‫;‪SELECT f_name, l_name, age FROM members WHERE f_name LIKE '%a%' AND age >1‬‬

‫واتا ناوی یهكهم و ناوی دووهم و تهمنی ئهو فهرمانبهرانه پیشانده كه پیتی ‪ a‬له ناوهكانیاندا ھهیه وه‬
‫تهمهنیان له ‪ 1‬ساڵ گهورهتره بێگومان ئهو دوو مهرجه زۆربهی فهرمانبهران دهگرێتهوه چونكه ھهم‬
‫مهرجی تهمهن دیانگرێتهوه ھهم مهرچی ناوهكهیانه كه پیتی ‪ a‬تێدابێ‬

‫‪39‬‬
 www.h4kurd.com <== MySQL ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی‬

mysql> SELECT f_name, l_name, age FROM members WHERE f_name LIKE '%a%' AND age >1;
+---------+---------+-----+
| f_name | l_name | age |
+---------+---------+-----+
| ramiar | karwan | 30 |
| kamaran | kamal | 29 |
| kojar | karzan | 22 |
| rzgar | darbaz | 21 |
| sarwan | serwan | 29 |
| sami | sarkawt | 31 |
| karmand | kawa | 18 |
| sara | adam | 19 |
+---------+---------+-----+
8 rows in set (0.00 sec)

.‫دیاره كه زۆربهی فهرمانبهرهكانی تێدایه كه ئهو دوو مهرجه دهیانگرێتهوه‬

-: ‫نموونهكی تر‬
SELECT f_name, l_name, age FROM members WHERE age > 20 AND age < 27;
‫ ساڵ بچوكترن‬27 ‫ ساڵ گهوره تره وه له‬20 ‫واتا ناوی ئهو فرهمانبهرانهی كه تهمهنیان له‬

mysql> SELECT f_name, l_name, age FROM members WHERE age > 20 AND age < 27;
+--------+--------+-----+
| f_name | l_name | age |
+--------+--------+-----+
| hogr | miran | 25 |
| kojar | karzan | 22 |
| rzgar | darbaz | 21 |
+--------+--------+-----+
3 rows in set (0.00 sec)

‫ ساڵه پیشانی دا‬27 ‫ تا‬20 ‫تهنها ئهوهی تهمهنی له نێوان‬

‫ ئهوهیه كه دهبێ ھهردوو مهرج جێبهجێبێ ئهوكات‬and ‫تهنها ئهوهی گرنگه بیزانی له بهكارھێنانی‬
‫فرمانهكه ئهنجامی دهبێ‬

40
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫بهكار ھێنانی ‪OR‬‬

‫لهسهروه باسمانكرد به مانای ( یان ) دێ واتا دوو مهرج دادهنێ دهبێ یهكێك لهو مهرجانه جێبهجێ بێ بهاڵم مةرج‬
‫نیه ھهردوو مهرج جێبهجێبێ تهنها یهكێك جێبهجێبێ ئهوه ڕستهكه ئیشدهكات‬
‫نموونه ‪-:‬‬
‫;‪SELECT f_name, l_name, age FROM members WHERE f_name LIKE 'a%' OR age > 20‬‬

‫واتا ناوی یهكهم و ناوی دووهم تهمهنی پیشانده كاتێك ناوی یهكهم به پیتی ‪ a‬دهست پێبكات یان تهمهنی‬
‫له ‪ 20‬گهورهتربی‬

‫;‪mysql> SELECT f_name, l_name, age FROM members WHERE f_name LIKE 'a%' OR age > 20‬‬
‫‪+---------+---------+-----+‬‬
‫‪| f_name‬‬ ‫‪| l_name‬‬ ‫| ‪| age‬‬
‫‪+---------+---------+-----+‬‬
‫‪| ramiar‬‬ ‫‪| karwan‬‬ ‫|‬ ‫| ‪30‬‬
‫‪| kamaran | kamal‬‬ ‫|‬ ‫| ‪29‬‬
‫‪| hogr‬‬ ‫‪| miran‬‬ ‫|‬ ‫| ‪25‬‬
‫‪| kojar‬‬ ‫‪| karzan‬‬ ‫|‬ ‫| ‪22‬‬
‫‪| rzgar‬‬ ‫‪| darbaz‬‬ ‫|‬ ‫| ‪21‬‬
‫‪| sarwan‬‬ ‫‪| serwan‬‬ ‫|‬ ‫| ‪29‬‬
‫‪| sami‬‬ ‫| ‪| sarkawt‬‬ ‫| ‪31‬‬
‫‪+---------+---------+-----+‬‬
‫)‪7 rows in set (0.01 sec‬‬

‫یهكهم مهرجی تێدا نیه واتا ھیچ كهسێك له ناو داتا بێزهكه به پیتی ‪ a‬ناوهكهی دهست پێناكات بهاڵم‬
‫مهرجی دووهم دیگرێتهوه كه تهمهنیان له ‪ 20‬گهوره تره‪ .‬با نموونهكی تر وهرگرین ھهندك ئاڵۆزتربی‪.‬‬
‫گهڕان بهدوای ناوی یهكهم و ناوی دووهم به مهرجێك ناوی یهكهم و دووهم به پیتی ‪ s‬دهست پێبكات یان‬
‫پیتی ‪ k‬دهستپێبكات و تهمهنیان له ‪ 25‬گهورهتربی ‪.‬‬
‫لهوانهیه كهمێك زهحمهت بی بهاڵم لهگهڵ بهكارھێنانی ھێماكان زۆر ئاسان دهبی تهنها تۆزێك بیربكهوه‬
‫دهتوانی بهئاسانی ڕێكی بخهی‪ .‬ڕستهكه بهو شێوهیه دروستدهكرێ به بهكارھێنانی ‪ select‬و ‪ where‬و‬
‫‪ and‬و ھێمای گهورهتر > و ھێمای له سهدا ‪ %‬وه كۆتایی به بهكارھێنانی ‪ or‬رستهكه بهوشێوهی‬
‫خوارهو ڕیك دهخهین‬
‫;‪SELECT f_name, l_name, age FROM members WHERE (l_name LIKE 's%' OR 'k%') AND age > 25‬‬

‫ئهوهی تازه بی تهنها دوو كهوانهكهیه كه ئهویش بۆ ئهوهیه كه فرمانهكان تێكهڵ به یهكتری نهبی‬

‫;‪mysql> SELECT f_name, l_name, age FROM members WHERE (l_name LIKE 's%' OR 'k%') AND age > 25‬‬
‫‪+--------+---------+-----+‬‬
‫‪| f_name | l_name‬‬ ‫| ‪| age‬‬
‫‪+--------+---------+-----+‬‬
‫‪| sarwan | serwan‬‬ ‫|‬ ‫| ‪29‬‬

‫‪41‬‬
‫‪| sami‬‬ ‫| ‪| sarkawt‬‬
‫‪+--------+---------+-----+‬‬
‫| ‪31‬‬

‫)‪2 rows in set, 1 warning (0.00 sec‬‬

 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫وهك دهیبینی تهنها دوو ناوی تێدایه كه ئهو مهرجانه بیگرێتهوه كه تهمهنیان له ‪ 25‬گهرهتربێ و ناوهكانیان‬
‫به پیتی ‪ s‬و ‪ k‬دهستپێبكات‪.‬وابزانم بهكارھێنانی ‪ OR‬زحمهت نیه تهنها دانانی له ڕسته و لهگهڵ‬
‫دانانی مهرجی پێویست ‪.‬‬
‫ئهوهی تا ئێستا باسمان كرد ئهوه ‪ OR‬بوو بهاڵم ‪ XOR‬ھهیه بزانین ئهوه چ جیاوازیهكی ھهیه لهگهڵ‬
‫‪OR‬‬
‫له ‪ OR‬دهبی یهكێك له مهرجهكانی تێدابی یان ھهردوو مهرجی تێدابی‬
‫بهاڵم له ‪ XOR‬ئهگهر ھاتوو ھهردوو مهرجی تێدابی ئهوه یهكساندهبی به ‪ 0‬وه ئهگهر یهك مهرجی تێدابی‬
‫ئهوه ئهنجامی دهبی‬
‫واتا مهرجی یهكهم و مهرجی دووهمی تێدابی = ‪0‬‬
‫وهگهر یهك مهرجی تێدابی ئهوه یهكسانه به ‪1‬‬
‫به كورتی ‪ -:‬له ‪ OR‬ھهردوو مهرج وهردهگری یان یهك مهرج بهاڵم له ‪ XOR‬نابی ھهردوو مهرجی‬
‫تێدابی‬
‫;'‪SELECT * FROM members WHERE id = 2 XOR f_name = 'kamaran‬‬ ‫نموونهی‪-:‬‬
‫واتا ژماری ڕیزبهندی كه ‪ id‬یهكسان بی به ‪ 2‬و یان ناوی یهكهمی یهكسان بی به ‪kamaran‬‬
‫ئێستا ئهگهر جێبهجێبكهین بزانین چ پیشاندهدا‬
‫;'‪mysql> SELECT * FROM members WHERE id = 2 XOR f_name = 'kamaran‬‬
‫)‪Empty set (0.00 sec‬‬

‫ھیچ نهدۆزرایهوه بۆ ؟؟ چونكه ھهردوو مهرجی تێدابوو وهك گوتمان نابێ ھهردوو مهرجی تێدابی‬
‫;‪mysql> SELECT * FROM members‬‬
‫‪+----+---------+---------+--------+----------+-------------------+-----+‬‬
‫‪| id | f_name‬‬ ‫‪| l_name‬‬ ‫‪| salary | address‬‬ ‫‪| email‬‬ ‫| ‪| age‬‬
‫‪+----+---------+---------+--------+----------+-------------------+-----+‬‬
‫|‬ ‫‪1 | ramiar‬‬ ‫‪| karwan‬‬ ‫‪| 250000 | sulimani | [email protected]‬‬ ‫|‬ ‫| ‪30‬‬
‫|‬ ‫‪2 | kamaran | kamal‬‬ ‫‪| 300000 | karkuk‬‬ ‫| ‪| [email protected]‬‬ ‫| ‪29‬‬
‫|‬ ‫‪3 | hogr‬‬ ‫‪| miran‬‬ ‫‪| 150000 | halabja‬‬ ‫‪| [email protected]‬‬ ‫|‬ ‫| ‪25‬‬
‫|‬ ‫‪4 | kojar‬‬ ‫‪| karzan‬‬ ‫‪| 500000 | sulimani | [email protected]‬‬ ‫|‬ ‫| ‪22‬‬
‫|‬ ‫‪5 | rzgar‬‬ ‫‪| darbaz‬‬ ‫‪| 600000 | hawler‬‬ ‫‪| [email protected]‬‬ ‫|‬ ‫| ‪21‬‬
‫|‬ ‫‪6 | sarwan‬‬ ‫‪| serwan‬‬ ‫‪| 900000 | duhok‬‬ ‫‪| [email protected]‬‬ ‫|‬ ‫| ‪29‬‬
‫|‬ ‫‪7 | sami‬‬ ‫‪| sarkawt | 450000 | kalar‬‬ ‫‪| [email protected]‬‬ ‫|‬ ‫| ‪31‬‬
‫‪+----+---------+---------+--------+----------+-------------------+-----+‬‬
‫تهماشای ڕیزبهندی دووهم بكه ناوی ‪ kamaran‬ھهیه كه ژمارهی ڕیزبهندیهكهی یهكسانه به ‪ 2‬ئێمه‬
‫گوتمان له ‪ XOR‬نابی ھهردوو مهرجی تێدابی ئهگهر ھهردوو مهرجی تێدابی ئهوه یهكسان دهبی به ‪ 0‬واتا‬
‫یان ناوی ‪ kamaran‬بی یان ژمارهی ڕیزبهندی ‪ 2‬بی كهچی ھهردوو مهرجی تێدا بهدی دهكرێ بۆیه‬
‫یهكسان دهبی به ‪ 0‬بهاڵم ئهگهر مهرجی یهكهم و دووهم جیاواز بوون ئهوه ئهنجامی جیاوازی دهبێ‬
‫;’‪SELECT * FROM members WHERE id = 3 XOR f_name = 'kamaran‬‬ ‫نموونه ‪-:‬‬

‫‪42‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫واتا یان ژمارهی ڕیزبهندی یهكسان بی یه ‪ 3‬ئهگهر نا ناوی یهكهمی یهكسانبی به ‪kamaran‬‬
‫;'‪mysql> SELECT * FROM members WHERE id = 3 XOR f_name = 'kamaran‬‬
‫‪+----+---------+--------+--------+---------+-------------------+-----+‬‬
‫‪| id | f_name‬‬ ‫‪| l_name | salary | address | email‬‬ ‫| ‪| age‬‬
‫‪+----+---------+--------+--------+---------+-------------------+-----+‬‬
‫|‬ ‫‪2 | kamaran | kamal‬‬ ‫‪| 300000 | karkuk‬‬ ‫| ‪| [email protected]‬‬ ‫| ‪29‬‬
‫|‬ ‫‪3 | hogr‬‬ ‫‪| miran‬‬ ‫‪| 150000 | halabja | [email protected]‬‬ ‫|‬ ‫| ‪25‬‬
‫‪+----+---------+--------+--------+---------+-------------------+-----+‬‬
‫)‪2 rows in set (0.00 sec‬‬

‫وهك دهبینیی یهك مهرجی تێدایه كه ناوی ‪ kamaran‬بهاڵم ژمارهی ڕیزبهندهی جیاوازه به یهكسان نیه‬
‫به ‪ 3‬بۆیه دوو ئهنجامی ھهبوو یهكێكیان ناوهكهیه ئهوی تریان ژمارهی ڕیزبهندیه‬
‫ڕونكردنهوه به وێنه بۆ زیاتر تێگهیشتن له جیاوازی نێوان ‪ OR‬و ‪XOR‬‬
‫له كاتی یهكسان بوون به ‪ 0‬واتا ھهردوو مهرجی تێدابی‬

‫بهاڵم له كاتێك كه یهك مهرجی تێدابێ‬

‫بهڕیزان ئهوهی له سهرهوه باسكرا ئهوه كورتهی بهكار ھێنانی ‪ OR‬و ‪ XOR‬بووه‬

‫‪43‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫‪ -26‬بهكار ھێنانی ‪NOT‬‬

‫ووشهیهكی نهرێیه لێرهدا به واتای ( تـێدا نهبێ ) دێ واتا تۆ كه له ناو داتا بێز بهدوای زانیاریهك دهگهڕێ‬
‫دهتوانی مهرجی بۆ دابنێ كه ئهو ناوهی تێدا نهبێ یان ئهو ژمارهیهی تێدا نهبێ یان ئهو زیانیاریهی كه‬
‫خۆت بۆی دادهنێ تێدانهبێ ئهو فرمانه زیاتر لهگهڵ فرمانهكانی تر بهكار دێ به نموونه باشتر‬
‫ڕووندهكهینهوه‪.‬‬

‫;'‪MariaDB [company]> SELECT f_name, l_name FROM members WHERE f_name NOT LIKE 'k%‬‬
‫‪+---------+--------+‬‬
‫‪| f_name‬‬ ‫| ‪| l_name‬‬
‫‪+---------+--------+‬‬
‫‪| ramiar‬‬ ‫| ‪| karwan‬‬
‫‪| hogr‬‬ ‫‪| miran‬‬ ‫|‬
‫‪| sara‬‬ ‫| ‪| sangar‬‬
‫‪| sarbast | salm‬‬ ‫|‬
‫‪| ali‬‬ ‫‪| karem‬‬ ‫|‬
‫‪| sangar‬‬ ‫‪| salam‬‬ ‫|‬
‫‪| ali‬‬ ‫‪| karem‬‬ ‫|‬
‫‪| arsalan | sadq‬‬ ‫|‬
‫‪| sazgar‬‬ ‫‪| qadr‬‬ ‫|‬
‫‪| hawkar‬‬ ‫‪| karm‬‬ ‫|‬
‫‪| sarbaz‬‬ ‫‪| salar‬‬ ‫|‬
‫‪+---------+--------+‬‬
‫)‪11 rows in set (0.00 sec‬‬

‫شیكردنهوه ئهو فرمانهی سهرهوه ‪ -:‬واتا له ناو زانیارهكان بگهڕی ناوی یهكهم و ناوی دووم بۆ‬
‫دهسنیشان كه به مهرجێك ناوی یهكهم به پیتی ( ‪ ) K‬دهست پێنهكات وهك دهبینین لهسهرهوه ھهموو‬
‫ناوهنای پیشاندایه جگه لهو ناوهاناه كه پیتی ‪ K‬دهست پێدهكهن ‪.‬‬
‫وهك تاقی كردنهوه تۆ ئهو فرمانه جێبهجێبكه بزانه ئهنجامی چ دهبی ؟‬

‫;'‪SELECT salary, address FROM members WHERE address NOT LIKE 'h%‬‬
‫واتا موچهو ناونیشانی ئهوكهسانهم بۆ پیشانده كه ناونیشانهكانیان به پیتی ‪ H‬دهست پێنهكات‬

‫‪44‬‬
 www.h4kurd.com <== MySQL ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی‬

Between , In ‫ بهكار ھێنانی‬-19

‫ بۆ نموونه‬-: ‫ واتا تێدابێ‬IN ‫یهكهم‬
SELECT f_name, l_name, salary FROM members WHERE f_name IN ('sara' , 'hawkar');

MariaDB [company]> SELECT f_name, l_name, salary FROM members WHERE f_name IN ('sara'
, 'hawkar');
+--------+--------+--------+
| f_name | l_name | salary |
+--------+--------+--------+
| sara | sangar | 225000 |
| hawkar | karm | 45000 |
+--------+--------+--------+
2 rows in set (0.00 sec)

hawker ‫ و‬sara ‫واتا ناوی یهكهم و ناوی دووهم و مووچهی ئهندامهكان پیشانبده كه ناوی یهكمی‬
‫ ئاسانتر و بهسوود تره وه ھهروهھا دهتوانی لهگهڵ‬OR ‫ زۆر له بهكارھێنانی‬IN ‫ بهكارھێنانی‬.‫تێدایه‬
‫ بهكاری بینی وهك ئهو نموونهی خوارهوه‬NOT
SELECT f_name, l_name, salary FROM members WHERE f_name NOT IN ('sara' , 'hawkar');

hawker ‫ و‬sara ‫واتا ناوی یهكهم و ناوی دووهم و مووچهی ئهندامهكان پیشانبده جگه له ناوی‬

MariaDB [company]> SELECT f_name, l_name, salary FROM members WHERE f_name NOT IN
('sara' , 'hawkar');
+-----------+--------+--------+
| f_name | l_name | salary |
+-----------+--------+--------+
| ramiar | karwan | 250000 |
| kamaran | kamal | 300000 |
| hogr | miran | 150000 |
| kurdistan | shuan | 200000 |
| sarbast | salm | 23000 |
| ali | karem | 21299 |
| arsalan | sadq | 25000 |
| sazgar | qadr | 22399 |
| sarbaz | salar |
45555 |
‫واتا له نێوان وهك له ناوهكهی دیاره بۆ دانانی مهرج بهكار دێ‬
+-----------+--------+--------+
Between ‫دووهم‬

45
9 rows in set (0.00 sec)
 www.h4kurd.com <== MySQL ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی‬

‫ ه‬250000 ‫ بۆ‬150000 ‫ ناوی ئهو فهرمانبهرانهم پیشان بده كه مووچهكهیان له نێوان‬-:‫بۆنموونه‬

MariaDB [company]> SELECT f_name, l_name, salary FROM members WHERE salary BETWEEN 150000 AND
250000;
+-----------+--------+--------+
| f_name | l_name | salary |
+-----------+--------+--------+
| ramiar | karwan | 250000 |
| hogr | miran | 150000 |
| kurdistan | shuan | 200000 |
| sara | sangar | 225000 |
+-----------+--------+--------+
4 rows in set (0.00 sec)

‫ ه‬250000 ‫ و‬150000 ‫ فهرمانبهر مووچهكانیان له نێوان‬4 ‫ئهنجامی ئهو فرمانهی سهرهو وهك دیاره‬
‫ بۆ زیاد بكه پێچهوانه‬NOT ‫ لهگهڵ بهكاربینی ھهمان فرمانی سهرهوه تهنها‬NOT ‫یان دهتوانین‬
‫دهبێتهوه واتا پیشاندانی مووچهی ھهموو فهرمانبهرهكان تهھا ئهوهن نهبێ كه مووچهیان له نێوان‬
‫ ه‬250000 ‫ و‬225000
MariaDB [company]> SELECT f_name, l_name, salary FROM members WHERE salary NOT BETWEEN 225000
AND 250000;
+-----------+--------+--------+
| f_name | l_name | salary |
+-----------+--------+--------+
| kamaran | kamal | 300000 |
| hogr | miran | 150000 |
| kurdistan | shuan | 200000 |
| sarbast | salm | 23000 |
| ali | karem | 21299 |
| sangar | salam | 23000 |
| ali | karem | 21299 |
| arsalan | sadq | 25000 |
| sazgar | qadr | 22399 |
| hawkar | karm | 45000 |
| sarbaz Aggregate
| salar Functions
| 45555 | count() , sum(), avg() , min() , max() -20

46
+-----------+--------+--------+
11 rows in set (0.00 sec)
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫‪Aggregate Functions count() , sum() , min() , max() -20‬‬

‫‪MySQL provides 5 aggregate functions. They are:‬‬

‫‪1). MIN($column_name): Minimum value‬‬
‫‪2). MAX($column_name): Maximum value‬‬
‫‪3). SUM($column_name): The sum of values‬‬
‫‪4). AVG($column_name): The average values‬‬
‫‪5). COUNT(): Counts the number of entries.‬‬

‫بریتین له كۆمهڵێك فهنكێشن بۆ زیاتر كار ئاسانی و گهیشتن به زانیاری ورد و دروست به كاتێكی كهم بۆ‬
‫نممونه دهتوانی له ڕێگهی فرمانی )(‪ MAX‬تهنها له ناو ستونی مووچه بگهڕێ بۆ زۆرترین مووچه له‬
‫بڕی ئهوه له ناو ھهموو خشتهكه بگهڕێ‪.‬یان له ڕێگهی فرمانی )(‪ MIN‬به دوای كهمترین مووچه‬
‫بگهڕێ‪ .‬وه ھهروهھا فرمانی )(‪ SUM‬ھهڵدهستێ به كۆكردنهوھی كۆمهڵێك ڕاژه وهھهروهھا )(‪AVG‬‬
‫ھهڵدهستێ به دۆزینهوهی ناوهندهرێژه وه )(‪ COUNT‬ھهڵدهستێ به ژماردنی كۆمهڵێك له ڕاژه له ناو‬
‫یهك ستوندا‪ .‬بهم شێوهیه ئهو كۆمهڵه فرمانه كار دهكهن له ئهنجامی تاقی كردنهوهكان زیاتر ڕوندهبێتهوه وه‬
‫زیاتر لێتێدهگهین‬
‫یهكهم ‪min() -:‬‬
‫نموونه گهڕان به دوای كهمترین مووچه و پیشاندانی ناوهكهی‬
‫;‪SELECT f_name, MIN(salary) FROM members‬‬

‫;‪MariaDB [company]> SELECT f_name, MIN(salary) FROM members‬‬

‫‪+--------+-------------+‬‬
‫| )‪| f_name | MIN(salary‬‬
‫‪+--------+-------------+‬‬
‫| ‪| ramiar‬‬ ‫| ‪21299‬‬
‫‪+--------+-------------+‬‬
‫)‪1 row in set (0.00 sec‬‬

‫وهك دهیبینین ناوی ئهو فهرمانبهری پیشاندا كه خاوهنی كهمترین مووچهیه‬

‫نموونه لهسهر )( ‪MAX‬‬
‫گهڕان به دوای ئهو فهرمانبهری كه خاوهنی زۆرترین مووچهیه‬
‫;‪SELECT f_name, MAX(salary) FROM members‬‬

‫;‪MariaDB [company]> SELECT f_name, MAX(salary) FROM members‬‬

‫‪+--------+-------------+‬‬
‫| )‪| f_name | MAX(salary‬‬
‫‪+--------+-------------+‬‬

‫‪47‬‬ ‫| ‪| ramiar‬‬ ‫| ‪300000‬‬

‫‪+--------+-------------+‬‬
‫)‪1 row in set (0.00 sec‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫فرمانی )(‪SUM() , AVG‬‬

‫ھهردوو فرمانهكه جیاوازن وهك لهسهرهوه باسم كرد فرمانی )(‪ sum‬ھهڵدهستێ به كۆكردنهوهی ڕێژهی‬
‫ناو یهك ستوون بهاڵم )(‪ avg‬ھهڵدهستێ به ژماردنی ڕێژهی ناوهندی یهك ستون‪ .‬با نموونه بۆ ھهر یهك‬
‫بهێنێنهوه بۆ زیاتر تێگهیشتن‪.‬‬
‫یهكهم ‪SUM() -:‬‬
‫;‪SELECT SUM(salary) FROM members‬‬
‫واتا كۆكردنهوهی ھهموو ژمارهكانی ناو ستونی ‪salary‬‬

‫;‪MariaDB [company]> SELECT SUM(salary) FROM members‬‬

‫‪+-------------+‬‬
‫| )‪| SUM(salary‬‬
‫‪+-------------+‬‬
‫|‬ ‫| ‪1351552‬‬
‫‪+-------------+‬‬
‫)‪1 row in set (0.00 sec‬‬

‫وهك دهبینینن ئهنجامی كۆكردنهوهی ھهموو ژمارهكانی ستونی ‪salary‬‬

‫;‪MariaDB [company]> SELECT salary FROM members‬‬

‫‪+--------+‬‬
‫| ‪| salary‬‬
‫‪+--------+‬‬
‫| ‪| 250000‬‬ ‫‪1351552‬‬ ‫ئهگهر بێت و ھهموو ژمارهكان كۆبكهینهوه دهكاته‬
‫| ‪| 300000‬‬
‫| ‪| 150000‬‬
‫| ‪| 200000‬‬
‫| ‪| 225000‬‬
‫|‬ ‫| ‪23000‬‬
‫|‬ ‫| ‪21299‬‬
‫|‬ ‫| ‪23000‬‬
‫|‬ ‫| ‪21299‬‬
‫|‬ ‫| ‪25000‬‬
‫|‬ ‫| ‪22399‬‬
‫|‬ ‫| ‪45000‬‬

‫‪48‬‬
‫|‬ ‫| ‪45555‬‬
‫‪+--------+‬‬
‫)‪13 rows in set (0.00 sec‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫دووهم فرمانی )(‪AVG‬‬

‫نموونه ‪-:‬‬
‫;‪SELECT AVG(salary) FROM members‬‬
‫واتا دۆزینهوهی ڕێژهی ناوهندی ژمارهكانی ناو ستونی ‪salary‬‬

‫;‪MariaDB [company]> SELECT avg(salary) FROM members‬‬

‫‪+-------------+‬‬
‫| )‪| avg(salary‬‬
‫‪+-------------+‬‬
‫| ‪| 103965.5385‬‬
‫‪+-------------+‬‬
‫)‪1 row in set (0.00 sec‬‬

‫ئهگهر بێن ھهموو ژمارهكانی ستونی ‪ salary‬كۆ بكهینهوه كه ‪ 13‬ژمارهن كه دهكاته ‪1351552‬‬
‫دابهشی ‪ 13‬دهكاته ‪ 103965.5385‬ئهوه پێدهگوترێ ڕێژهی ناوهندی واتا معدل‪.‬‬
‫وه دهتوانی زیاتر قوڵببیهوه تێدا و فرمانهكان لهگهڵ یهكتر بهكار بینی تا دهگهیه ئهنجامی تهواو و ویستراو‪.‬‬
‫یهك شت ماوه باسی بكهم لێره ئهویش فرمانی ‪ as‬كه به مانای (وهك) دێت بۆ نموونه تۆ دهتهوێ كۆی‬
‫گشتی مووچهكان بزانی ناوی بنێ كۆی گشتی بهاڵم به شێوهكی كاتی بهبێ ئهوهی ناوی ستوونهكه بگۆڕی‬
‫نممونه‪SELECT SUM(salary) AS "koe gshty" FROM members; -:‬‬
‫واتا كۆی گشتی ھهموو مووچهكان بژمێره كه له ستونی ‪ salary‬ھهیه وه به شێوهكی كاتی ناوی بنێ‬
‫‪.koe gshty‬‬

‫;‪MariaDB [company]> SELECT SUM(salary) AS "koe gshty" FROM members‬‬

‫‪+-----------+‬‬
‫| ‪| koe gshty‬‬
‫‪+-----------+‬‬
‫|‬ ‫| ‪3804656‬‬
‫‪+-----------+‬‬
‫)‪1 row in set (0.00 sec‬‬

‫وهك دهیبینن به شێوهكی كاتی ناوی ستونهكهی گۆڕی بۆ ‪. koe gshty‬من به كورتی باسم كرد دهتوانی‬
‫به چهندین شێوه بهكاری بینی و سوودی لێوهرگری‪.‬‬

‫‪49‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫سێهم )(‪COUNT‬‬
‫ئهو فرمانه چهند كارێك دهكات یهكێك لهو كردارانه بریتیه له ژماردنی زانیاری داخل كراو له ناو خشته و‬
‫پیشاندانی‪ .‬بۆ نموونه ئهگهر بمانهوێ بزانین چهند زانیاری لهناو خشتهی ‪ members‬ھهیه ئهوا بهو‬
‫شێوهیه جێبهجێ دهكهین‬
‫;‪SELECT COUNT(*) FROM members‬‬

‫;‪MariaDB [company]> SELECT COUNT(*) FROM members‬‬

‫‪+----------+‬‬
‫| )*(‪| COUNT‬‬
‫‪+----------+‬‬
‫|‬ ‫| ‪38‬‬
‫‪+----------+‬‬
‫)‪1 row in set, 3 warnings (0.03 sec‬‬

‫واتا له ناو ھهموو خشتهی ‪ members‬تهنها ‪ 38‬ڕیز زانیاری داخل كراوه‬

‫نمونهكی تر له به كار ھێنانی )(‪ count‬ئهگه ربمانهوێ بزانین چهن فهرمانبهر خهڵكی كهركوكه ؟؟‬

‫;'‪SELECT count(*) as "danshtuy karkuk" FROM members WHERE address = 'karkuk‬‬

‫;'‪[company]> SELECT count(*) as "danshtuy karkuk" FROM members WHERE address = 'karkuk‬‬
‫‪+-----------------+‬‬
‫| ‪| danshtuy karkuk‬‬
‫‪+-----------------+‬‬
‫|‬ ‫| ‪3‬‬
‫‪+-----------------+‬‬
‫)‪1 row in set (0.00 sec‬‬

‫‪50‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫وهك دهیبینن تهنها ‪ 3‬كهس له ناو خشتهكه خهڵكی كهركوك ه ‪ .‬یان دهتوانین لهگهڵ ‪ GROUP BY‬بهكار‬
‫بێنین بۆ ئهوهی زیانیاری وردتر بهدهست بێنین بۆ نموونه بمانهوێ بزانین فهرمانبهرهكان خهڵكی چهند‬
‫شاری تێدایه و وه ھهر شارێك چهند فرمانبهر له خۆ دهگری‪ .‬بهم شێوهیه دهنوسرێ‬

‫;‪SELECT address, count(*) FROM members GROUP BY address‬‬

‫;‪[company]> SELECT address, count(*) FROM members GROUP BY address‬‬

‫‪+------------+----------+‬‬
‫‪| address‬‬ ‫| )*(‪| count‬‬
‫‪+------------+----------+‬‬
‫‪| amedi‬‬ ‫|‬ ‫| ‪3‬‬
‫‪| azadi‬‬ ‫|‬ ‫| ‪3‬‬
‫| ‪| chamchamal‬‬ ‫| ‪3‬‬
‫‪| duhok‬‬ ‫|‬ ‫| ‪3‬‬
‫‪| halabja‬‬ ‫|‬ ‫| ‪3‬‬
‫‪| hawler‬‬ ‫|‬ ‫| ‪3‬‬
‫‪| kalar‬‬ ‫|‬ ‫| ‪3‬‬
‫‪| karkuk‬‬ ‫|‬ ‫| ‪3‬‬
‫‪| lailan‬‬ ‫|‬ ‫| ‪3‬‬
‫‪| rzgare‬‬ ‫|‬ ‫| ‪3‬‬
‫‪| shorsh‬‬ ‫|‬ ‫| ‪3‬‬
‫‪| sulaimani‬‬ ‫|‬ ‫| ‪2‬‬
‫‪| zakho‬‬ ‫|‬ ‫| ‪3‬‬
‫‪+------------+----------+‬‬
‫)‪13 rows in set (0.00 sec‬‬

‫وهك دهیبینن به شێوهكی دروست خشتهكهی پیشانداوه شارهكانی نوسیوه له بهرامبهری ژمارهكهی داناوه‪.‬‬
‫وه ھهروهھا دهتوانی به چهندین شێوهی تر بهكاری بێنی‪ .‬ئهوهیان بۆ تۆ بهجی دێڵم ‪........‬‬

‫‪51‬‬
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫‪ – 21‬چهند تایبهتمهندیهك له بهكارھێنی ‪SELECT‬‬

‫له نموونهكانی سهرهوه بینیمان فرمانی ‪ select‬چۆن لهگهڵ ھهموو فرمانهكانی تر بهكار دێت و به‬
‫واتای پیشاندان دێت یان دهستنیشانكردن بهاڵم دهتوانی بۆ چهندین مهبهستی تر بهكاری بینی وهك فرمانی‬
‫‪ print , echo‬له زمانهكانی تر كه بهكار دێت دهتوانی ھهمان شت به فرمانی ‪ select‬بكه وه‬
‫دهتوانی ھاوكێشهی بیركاری پێ دروست بكهی وهك جاران و دابهش كردن و كۆكرنهوه ‪...‬ھتد وه چهندین‬
‫فرمانی تر كه له خوارهوه به نموونه باسی دهیهن‬
‫بۆ زانینی فێرژنی ‪MySQL‬‬
‫;)(‪SELECT VERSION‬‬

‫;)(‪MariaDB [company]> SELECT VERSION‬‬

‫‪+----------------+‬‬
‫)(‪| VERSION‬‬ ‫|‬
‫‪+----------------+‬‬
‫| ‪| 10.1.9-MariaDB‬‬
‫‪+----------------+‬‬
‫)‪1 row in set (0.00 sec‬‬

‫;)(‪SELECT NOW‬‬ ‫یان بۆ زانینی كات و بهرواری ئێستا‬

‫;)(‪MariaDB [company]> SELECT NOW‬‬

‫‪+---------------------+‬‬
‫)(‪| NOW‬‬ ‫|‬
‫‪+---------------------+‬‬
‫| ‪| 2016-01-08 21:46:14‬‬
‫‪+---------------------+‬‬
‫)‪1 row in set (0.00 sec‬‬

‫;'‪SELECT 'i love kurdistan‬‬ ‫یان بۆ كرادرای ‪Print‬‬

‫;'‪MariaDB [company]> SELECT 'i love kurdistan‬‬

‫‪+------------------+‬‬
‫| ‪| i love kurdistan‬‬
‫‪+------------------+‬‬
‫| ‪| i love kurdistan‬‬

‫‪52‬‬ ‫‪+------------------+‬‬
‫)‪1 row in set (0.00 sec‬‬
 www.h4kurd.com <== MySQL ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی‬

‫یان بهكار ھێنانی وهك بژمێر واتا ئهنجامدانی كۆ و كهم و جاران و دابهش كردن‬

MariaDB [company]> SELECT 5*5;

+-----+
| 5*5 |
+-----+
| 25 |
+-----+
1 row in set (0.00 sec)

MariaDB [company]> SELECT 5+15;

+------+
| 5+15 |
+------+
| 20 |
+------+
1 row in set (0.00 sec)

MariaDB [company]> SELECT 15-5;

+------+
| 15-5 |
+------+
| 10 |
+------+
1 row in set (0.00 sec)

MariaDB [company]> SELECT 15/5;

+--------+
| 15/5 |
+--------+
| 3.0000 |
+--------+
1 row in set (0.00 sec)
.‫ بوو‬SELECT ‫ئهو نموونانهی سهرهوه گرنگترین بهكارھێنانهكانی فرمانی‬

53
 ‫‪www.h4kurd.com‬‬ ‫سهرهتایهك بۆ فێربوونی ‪<== MySQL‬‬

‫‪ – 22‬كۆتای و دوا ووته‬

‫له كۆتایی دا دهمهوێ ئهوه بڵیم ‪ MySQL‬تهنها ئهوهنده نیه كه من باسم‬
‫كردیه بهڵكو ئهوه تهنها سهرهتایهكه بۆ ئاشنا بوون به ‪ MySQL‬و چۆنیهتی‬
‫كارپێكردنی‪ .‬ئهو چهند الپهڕی بهردهستان له ساڵی ‪ 2014‬دهستم كرد به‬
‫نووسینی به تهمای ئهوهی بووم به تێرو تهسهلی باسی بكهم بهاڵم دهرفهت‬
‫نهبوو تهواوی بكهم بۆیه ھهوڵمدا ھیچ نهبێ بهكورتی شتێكی لێ باس‬
‫بكهم‪.‬ھهوروهھا من به كورتی شیكردنهوهم بۆ كردیه بێ ئهوهی درێژهی بدهمێ‬
‫وه داوی لێبوردن دهكهم ئهگهر ھهر ھهڵهیكم ھهبێ‪.‬‬

‫‪AnGrY BoY‬‬
‫‪E-Mail: [email protected]‬‬
‫‪-----------------------------‬‬
‫‪www.h4kurd.com‬‬

‫;)(‪mysql> SELECT NOW‬‬

‫‪+---------------------+‬‬
‫|‬ ‫‪2016-01-08‬‬ ‫|‬
‫‪+---------------------+‬‬

‫‪54‬‬