METODYKA

FORMY DZIAŁALNOŚCI SZKOLENIOWO METODYCZNEJ

DZIAŁALNOŚĆ SZKOLENIOWO-METODYCZNA - jest zespołem przedsięwzięć organizacyjnych
i szkoleniowych, umożliwiających dowódcom wszystkich szczebli nabycie wiedzy oraz praktycznych
umiejętności metodycznych w zakresie prowadzenia szkolenia wojskowego.

ZASADY SZKOLENIA WOJSKOWEGO to reguły organizowania i prezentowania treści szkolenia (kształcenia),

ogólne normy postępowania podmiotów w czasie przygotowania i prowadzenia zajęć umożliwiające
uwzględnienie jednocześnie informacji z wielu źródeł.

ZASADY SZKOLENIA (KSZTAŁCENIA) WOJSKOWEGO, jako zasady działalności szkoleniowo-metodycznej, są

prawidłowościami dydaktycznymi, normującymi proces szkolenia. Jako twierdzenia o charakterze
normatywnym wynikają z występujących zależności przyczynowo-skutkowych ułatwiających zrozumienie
tych procesów i ich stosowanie.

ZASADY SZKOLENIA WOJSKOWEGO:

1) świadomego i aktywnego udziału;
2) wiązania teorii z praktyką;
3) realizmu;
4) poglądowości;
5) jedności kształcenia indywidualnego i zespołowego;
6) przystępności;
7) stopniowania trudności;
8) systematyczności;
9) operatywności;
10) trwałości;

ZASADNICZE FORMY DZIAŁALNOŚCI SZKOLENIOWO-METODYCZNEJ:

Na poziomie strategicznym:
a) konferencja szkoleniowo-metodyczna;
b) narada szkoleniowo-metodyczna;
c) opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych.
Na poziomie operacyjnym:
a) narada szkoleniowo-metodyczna;
b) kurs szkoleniowo-metodyczny;
c) ćwiczenie instruktażowo-metodyczne;
d) opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych.
Na poziomie taktycznym:
a) narada szkoleniowo-metodyczna;
b) kurs szkoleniowo-metodyczny;
c) ćwiczenie instruktażowo-metodyczne.
d) zajęcia instruktażowo-metodyczne;
e) kurs instruktorsko-metodyczny;
f) zajęcia instruktorsko-metodyczne;
g) metodyczne zajęcia grupowe;
h) metodyczne zajęcia pokazowe;
i) opracowanie materiałów szkoleniowo-metodycznych;
j) instruktaż;
k) samokształcenie metodyczne.

1
 INSTRUKTAŻ
INSTRUKTAŻ jest najprostszą formą działalności szkoleniowo-metodycznej, stosowaną
w szkoleniu dowództw, sztabów i wojsk, a szczególnie w procesie przygotowania zajęć programowych.

ISTOTA INSTRUKTAŻU jest metodyczne i merytoryczne przygotowanie dowódców (instruktorów) do pracy

na punktach nauczania, wskazanie ich roli w czasie konkretnego zajęcia programowego. Udzielający
instruktażu jest jednocześnie kierownikiem przyszłych zajęć.

CELEM INSTRUKTAŻU jest doskonalenie umiejętności metodycznych podwładnych dowódców

(instruktorów), uzgodnienie (ustalenie) ich postępowania podczas zajęć (ćwiczeń), a także sprawdzenie
przygotowania do prowadzenia szkolenia oraz umiejętności korzystania z obiektów bazy szkoleniowej i
sprzętu technicznego.

TREŚCIĄ INSTRUKTAŻU JEST:

- omówienie organizacji i przebiegu zajęć;
- omówienie warunków bezpieczeństwa;
- ustalenie sposobu przeprowadzenia poszczególnych zagadnień, w tym na punktach nauczania;
- pokazanie sposobu wykonania ważniejszych/trudniejszych czynności szkoleniowych;
- ustalenie sposobów wykorzystania elementów bazy szkoleniowej oraz pomocy szkoleniowych;
- sprawdzenie wiedzy i umiejętności uczestników instruktażu.

INSTRUKTAŻ MOŻE BYĆ PRZEPROWADZONY NASTĘPUJĄCYMI METODAMI:

- dyrektywną (rozkazodawczą),
- pokazową,
- kolegialną (aktywizującą).

INSTRUKTAŻ SKŁADA SIĘ Z:

podania tematu i celu instruktażu;
podania warunków bezpieczeństwa na czas instruktażu;
sprawdzenia przygotowania instruktorów do instruktażu (zajęć);
podania tematu, celu zajęć oraz terminu ich realizacji;
podania organizacji zajęć;
podania zagadnień, czasu ich realizacji, miejsca (sytuacji taktycznej – jeśli jest taka potrzeba);
podania warunków bezpieczeństwa na czas zajęć;
praktycznego sprawdzenia umiejętności instruktorów oraz ustalenie i ujednolicenie sposobu instruowania
dla przerabianych zagadnień;
określenia zabezpieczenia materiałowego zajęć (z podziałem na zagadnienia);
określenia terminu przedstawienia dokumentacji szkoleniowej do sprawdzenia/zatwierdzenia.

SAMOKSZTAŁCENIE METODYCZNE
ISTOTĄ SAMOKSZTAŁCENIA jest indywidualna praca z wykorzystaniem materiałów szkoleniowych (literatura
fachowa, monografie, biografie, zasoby e-larningowe).
CELEM SAMOKSZTAŁCENIA metodycznego jest aktualizacja, pogłębienie i rozszerzenie wiedzy oraz
doskonalenie umiejętności szkoleniowo- metodycznych kierowników zajęć wykładowców
i instruktorów.
TREŚCIĄ SAMOKSZTAŁCENIA metodycznego jest samodzielne poszukiwanie, studiowanie
i analiza rozwiązań organizacyjno-metodycznych występujących w procesie szkolenia.

2
 METODY DZIAŁALNOŚCI SZKOLENIOWO METODYCZNEJ

ZASADNICZE METODY DZIAŁALNOŚCI SZKOLENIOWO-METODYCZNEJ:

a) podające
- wykład informacyjny;
- opowiadanie;
- opis;
b) poglądowe:
- pokaz przedmiotów;
- pokaz działania;
- pokaz terenu;
- pokaz obrazów;
c) praktyczne:
- ćwicz. sensoryczne;
- ćwicz. motoryczne;
- instruowanie;
d) problemowe:
- klasyczna metoda problemowa;
- wykład problemowy;
- metody aktywizujące:
 metoda przypadków (zdarzeń),
 metoda sytuacyjna,
 metoda inscenizacji,
 metoda gier,
 metoda dyskusji: (dyskusja związana z wykładem, dyskusja okrągłego stołu, dyskusja
wielokrotna (grupowa), burza mózgów (giełda pomysłów), dyskusja panelowa (dyskusja
obserwowana), metaplan;
 seminarium,
 konwersatorium,
 repetytorium.

METODY PRAKTYCZNE
MODELE INSTRUOWANIA
 Podstawowy;
 Problemowy.

PODSTAWOWY MODEL INSTRUOWANIA stosuje się głównie w początkowym okresie szkolenia.

MODEL PODSTAWOWY OBEJMUJE:
1) podanie treści zagadnienia;
2) określenie celu szkolenia (zagadnienia);
3) wprowadzenie w sytuację taktyczną;
4) podanie komendy, na jaką się wykonuje tę czynność;
5) wzorowy pokaz;
6) pokaz z objaśnieniem;
7) ćwiczenia na tempa;
8) ćwiczenia etapami;
9) ćwiczenia do pełnego opanowania;
10) reagowanie instruktora na popełniane błędy;
11) omówienie zrealizowanego zagadnienia ze wskazaniem najczęściej popełnianych błędów, sposobu ich
usunięcia, wskazanie najlepiej i najsłabiej ćwiczących, zadań i czynności do pracy samodzielnej.
3
PROBLEMOWY MODEL INSTRUOWANIA stosowany jest wówczas, gdy szkoleni posiadają już odpowiedni
zasób wiedzy i umiejętności, potrafią też samodzielnie rozwiązywać problemy taktyczne.
MODEL PROBLEMOWY OBEJMUJE:
1) wprowadzenie w sytuację taktyczną;
2) przedstawienie przez szkolonych propozycji sposobów działania w danej sytuacji;
3) odniesienie się instruktora do wypowiedzi szkolonych – instruktor poprawia lub uzupełnia
wypowiedzi oraz wskazuje, które z przedstawionych rozwiązań były poprawne;
4) podanie komendy, na jaką wykonuje się nauczaną czynność;
5) po wzorowym pokazie (przez instruktora) i pokazie z objaśnieniem poszczególnych czynności,
przystąpienie instruktora do praktycznego ćwiczenia (szkolenia) żołnierzy;
6) ćwiczenie praktyczne czynności danego zagadnienia, aż do poprawnego ich opanowania;
7) kontrolę przez instruktora poprawność wykonywania czynności przez szkolonych;
8) omówienie ćwiczenia.

FORMY SZKOLENIA WOJSK

FORMY SZKOLENIA WOJSK:
1) ćwiczenie taktyczne z wojskami;
2) zajęcia taktyczne;
3) zajęcia praktyczne;
4) musztra bojowa;
5) trening:
 sensoryczny,
 motoryczny;
6) kurs szkoleniowy;
7) podróż szkoleniowa;
8) zajęcia teoretyczne;

FORMY ORGANIZACYJNE ZAJĘĆ:

1) BLOKOWE: połączenie kilku tematów zagadnień z danego przedmiotu w bloki szkoleniowe;
2) POTOKOWE: w oparciu o punkty nauczania;
3) ZINTEGROWANE: równoczesne szkolenie całości pododdziału najczęściej wzmocnionego batalionu;
4) ZGRYWAJĄCE: praktyczne nauczenie i doskonalenie działania w składzie poddziału.

MUSZTRA BOJOWA
MUSZTRA BOJOWA stanowi podstawową formę szkolenia bojowego wojsk w szkoleniu indywidualnym,
sekcji, drużyny, załogi oraz plutonu (równorzędnych). Ze względu na swoją specyfikę musztra bojowa posiada
cechy zarówno metody jak i formy. Może być stosowana samodzielnie lub w ramach zajęć praktycznych.

CELEM MUSZTRY BOJOWEJ jest przygotowanie żołnierza, pododdziału do sprawnego, nawykowego

działania. Celem musztry bojowej jest pełne opanowanie ćwiczonych czynności oraz nabycie określonych
nawyków.

ISTOTĄ MUSZTRY BOJOWEJ jest wielokrotne ćwiczenie czynności – aż do pełnego ich opanowania.

TREŚCIĄ MUSZTRY BOJOWEJ jest nauczanie właściwego wykonywania czynności indywidualnych i

zespołowych.

4
 TRENING
TRENING jest formą szkolenia żołnierzy i pododdziałów polegającą na systematycznym ćwiczeniu czynności
sensorycznych (umysłowych) lub motorycznych (praktycznych) dla uzyskania określonego poziomu
wyszkolenia indywidualnego lub zespołowego. Może odbywać się w terenie (ośrodkach szkolenia i placach
ćwiczeń) lub w pomieszczeniach szkoleniowych z wykorzystaniem symulatorów i trenażerów, a także UiSW.
Do treningu można przystąpić wtedy, kiedy zakres wiedzy i podstawowe umiejętności praktyczne z danej
dziedziny są już szkolonym znane.

CELEM TRENINGU jest doskonalenie, odtworzenie, podtrzymywanie lub podwyższenie umiejętności u

szkolonych.

ISTOTĄ TRENINGU jest to, że szkolony poprzez systematyczne powtarzanie czynności wyrabia w sobie
określone nawyki i zachowania lub umiejętność elastycznego zastosowania posiadanej wiedzy w praktyce.
Trening prowadzi się także, gdy cele szkolenia programowego nie zostały osiągnięte, nie uzyskano
odpowiedniego poziomu wyszkolenia lub istnieje potrzeba jego odtworzenia.

TREŚCIĄ TRENINGU są powtarzające się czynności sensoryczne i motoryczne wykonywane indywidualnie lub
zespołowo w składzie pododdziału.

ZAKRES ODPOWIEDZIALNOŚCI SZKOLENIOWO-METODYCZNEJ

DOWÓDCY DRUŻYN ODPOWIADAJĄ ZA:
 poziom merytoryczny i metodyczny prowadzonych zajęć;
 metodyczne przygotowanie podległych dowódców sekcji/instruktorów do organizacji i prowadzenia
szkolenia na punktach nauczania;
 udzielanie pomocy w zakresie przygotowywania się dowódców sekcji/instruktorów do zajęć oraz
sprawdzanie poziomu tego przygotowania.

FORMA DZIAŁALNOŚCI SZKOLENIOWO-METODYCZNEJ, to zewnętrzna, organizacyjna strona przedsięwzięcia

szkoleniowego realizowanego w ramach procesu szkolenia, określająca jego charakter i warunki przebiegu.
Odpowiada ona na pytanie: kto, gdzie, kiedy, w jakim układzie ma szkolić, aby osiągnąć zakładany cel. Forma
określa zewnętrzny model zajęcia, nie wyjaśniając jak szkolić.

METODA SZKOLENIA jest to sposób przekazywania wiedzy szkolonym w celu osiągnięcia zakładanych
rezultatów szkoleniowych, wyposażenia ich w wiadomości, wyrobienia umiejętności oraz nawyków. Metody
nauczania odpowiadają na pytanie „jak uczyć”, czyli w jaki sposób należy przekazywać wiedzę, aby umożliwić
jej opanowanie oraz zapewnić kształtowanie odpowiednich umiejętności, pożądanych nawyków, postaw i
cech charakteru.

5
 MEDYCZNE

3 FAZY UDZIELANIA POMOCY MEDYCZNEJ:

1. pomoc pod ostrzałem.
2. taktyczna pomoc w terenie.
3. pomoc w trakcie ewakuacji.

3 CELE TAKTYCZNEJ POMOCY MEDYCZNEJ:

1. nie dopuścić do śmierci, jeśli da się jej zapobiec.
2. zapobiec dodatkowym ofiarom.
3. wykonać zadanie bojowe.

1. FAZA UDZIELANIA POMOCY - POMOC POD OSTRZAŁEM

- jeśli ranny może się poruszać o własnych siłach, każ mu prowadzić ogień w stronę nieprzyjaciela i
przemieścić się w bezpieczne miejsce, a następnie udziel pierwszej pomocy,
- jeśli ranny nie jest w stanie strzelać ani przemieścić się w bezpieczne miejsce, a ty nie możesz udzielić
pomocy, poleć mu aby udawał martwego,
- użyj zasłony np. dymnej,
- na tym etapie nie zajmuj się udrażnianiem dróg oddechowych, najważniejsze jest szybkie przeniesienie
rannego poza zasięg ognia,
- jeśli ranny ma silny krwotok z kończyn lub doznał amputacji urazowej kończyny, użyj opaski uciskowej
(krwotok z kończyn, to najczęstsza przyczyna śmierci, której można było zapobiec),
- wspieraj rannego psychicznie,
- jeśli ranny nie reaguje, przenieś go oraz należący do niego ważny sprzęt operacyjny w bezpieczne miejsce, o
ile pozwala na to sytuacja,
Pamiętaj, jeśli ty i ranny jesteście nadal pod ostrzałem nieprzyjaciela, odpowiadaj ogniem. Nie narażaj
siebie w celu udzielania pomocy.

2. FAZA UDZIELANIA POMOCY - TAKTYCZNA POMOC W TERENIE:

- pomoc udzielana po ustaniu ostrzału nieprzyjaciela,
- zarówno ty jak i ranny, jesteście bezpieczni i możesz swobodnie udzielić pomocy ( nadrzędny cel bojowy
został osiągnięty),
- udziel taktycznej pomocy w terenie, kiedy razem z rannym znajdziesz się poza bezpośrednim zasięgiem
ognia nieprzyjaciela,
- sprawdź ponownie środki tamowania krwawienia, o ile takie zostały zastosowane pod ostrzałem,
- jeśli ofiara eksplozji lub rany drążącej jest nieprzytomna, nie oddycha i nie ma wyczuwalnego pulsu, NIE
podejmuj resuscytacji krążeniowo oddechowej - CPR,
Rannym, którzy utracili stabilność psychiczną należy natychmiast odebrać broń palną i granaty.

Sprawdź stan rannego wzorując się na systemie AVPU przypisując jego stanowi odpowiednią literę:
A - (alert) ranny jest zorientowany: wie kim jest, gdzie jest, zna datę itd.
V - (verbal) rannemu brak orientacji, ale reaguje na głos,
P - (pain) ranny reaguje na ból, ale nie reaguje na głos,
U - (unresponsive) ranny nie reaguje (jest nieprzytomny),
Sprawdzaj stan rannego, co 15 min.
Uwaga!!!:
Na polu walki nie zażywaj aspiryny, ibuprofenu ani innych podobnych leków (utrudniają krzepnięcie krwi. W
razie odniesienia ran zwiększa ryzyko śmiertelnego wykrwawiania się ).

6
3. FAZA UDZIELANIA POMOCY - POMOC W TRAKCIE EWAKUACJI:
- na tym etapie na udzielaniu pomocy może już uczestniczyć, sprowadzony wcześniej dodatkowy personel i
sprzęt,
- przekaż informacje: powiadom dowódcę oddziału o stanie rannego: czy ranny będzie mógł kontynuować
zadanie? czy ranny wymaga ewakuacji medycznej dla ratowania życia lub kończyny? ewakuacji nie
medycznej?
- sprawdzaj stan rannego pod kątem dróg oddechowych, oddychania, krwawienia,
- jeśli ranny wymaga ewakuacji, przygotuj go do niej,
- użyj koca by zapewnić mu ciepło,
- jeśli ranny wymaga ewakuacji medycznej, konieczne będzie wezwanie transportu medycznego (MEDAVAC),
- jeśli rannego trzeba przenieść do miejsca odbioru rannych, użyj noszy lub noszy wykonanych
prowizorycznie,
- jeśli rannego transportuje się pojazdem innym niż ambulans wojskowy (CASEVAC), konieczne może być
właściwe dostosowanie takiego pojazdu,
- jeśli nieprzytomnego żołnierza transportuje się pojazdem innym niż ambulans, wojskowy, konieczne może
być towarzyszenie mu w drodze i udzielenie w razie potrzeby dodatkowej pomocy,
- w miarę możliwości uzupełniaj wyposażenie swojej torby medycznej,
Podsumowanie:
Na polu walki wyróżnia się trzy rodzaje rannych:
1. żołnierze, którzy na pewno przeżyją,
2. żołnierze, którzy na pewno nie przeżyją,
3. żołnierze, którzy przeżyją jeśli zostaną podjęte natychmiastowe czynności ratunkowe (7- 15%)

Okoliczności, w których nie powinieneś udzielać pomocy rannemu pod ostrzałem nieprzyjaciela:
- istnieje bezpośrednie zagrożenie dla twojego życia,
- inni znajdujący się w pobliżu żołnierze pilniej wymagają pomocy,
- ofiara nie wykazuje oznak życia (brak oddechu, brak tętna),

IPMED - wyposażenie
* opatrunek indywidualny OLAES
* opatrunek hemostatyczny CELOX GAUZE
* gaza wypełniająca (kompresowa)
* opaska zaciskowa (staza taktyczna)
* opatrunek na rany penetracyjne klatki piersiowej BOLIN Cheatt SEAL (uszczelniający, zapobiegający
powstawaniu odmy)
* rurka nosowo - gardłowa z żelem wodnym
* nożyczki ratownicze
* nitrylowe rękawice ratownicze

IZAS - 05
- 4 autostrzykawki: niebieska (do zniesienia drgawek wywołanych BŚT 10mg diazepanu) przeznaczona jest do
uśmierzania silnego bólu pourazowego
- zielona przeznaczona jest do przeciwdziałania zatruciom BŚT z grupy fosforoorganicznych (soman, sarin)
- żółta - przeznaczona jest do podtrzymania działania cholino litycznego w zatruciach BŚT
- czerwona - zawiera 10 mg morfiny przeznaczona do uśmierzania bólu

STAZA - stosowana w masywnych krwawieniach kończyn celem ich zatrzymania. Zakłada się ją powyżej
miejsca krwawienia (około 5cm), miejsce gdzie znajduje się jedna kość (ramię, udo) w innym miejscu nie
spełnia swojego zadania.

7
 TAKTYKA
POZIOMY DZIAŁAŃ ZBROJNYCH:
a) strategiczny
b) operacyjny
c) taktyczny

PODZIAŁ DZIAŁAŃ TAKTYCZNYCH:

I. Działania zasadnicze:
1. Bojowe:
a) podstawowe (obrona, natarcie, działania opóźniające);
b) uzupełniające etapy pośrednie (marsz zbliżenia, bój spotkaniowy, działania na połączenie,
luzowanie, wycofanie).
2. Stabilizacyjne.
3. Wsparcia pokoju:
a) zapobieganie konfliktom;
b) tworzenie pokoju;
c) budowanie pokoju;
d) utrzymanie pokoju;
e) wymuszenie pokoju;
f) operacje humanitarne.
II. Asymetryczne:
1. specjalne;
2. antyterrorystyczne;
3. przeciwdywersyjne;
4. nieregularne.
III. Przygotowawcze:
1. przemieszczenie;
2. rozmieszczenie;
3. odtwarzanie zdolności bojowej;
4. osiąganie zdolności bojowej.

ZASADY SZTUKI WOJENNEJ:

1. aktywność działa;
2. celowość działań;
3. manewrowość;
4. zaskoczenie;
5. czynnik ludzki;
6. zachowanie zdolności bojowej;
7. ekonomia sił.

CZYNNIK LUDZKI:
1. przywództwo- zdolność do inspirowania;
2. morale - wola do wypełnienia zadania;
3. kreatywność - pomysłowość rozwiązywanie różnych sytuacji;
4. inicjatywa - zdolność do samodzielnych pomysłów;
5. wytrzymałość - psychiczna i fizyczna.

8
CZYNNIKI WALKI ZBROJNEJ:
1. rażenie;
2. ruch;
3. informacja.

FORMY MANEWRU TAKTYCZNEGO PODODDZIAŁU:

1. uderzenie czołowe;
2. pokonanie;
3. oskrzydlenie;
4. obejście;
5. przenikanie;
6. manewr mylący;
7. demonstracja;
8. odejście.

MANEWRY OGNIEM PODODDZIAŁU:

1. ześrodkowanie ognia;
2. przeniesienie ognia;
3. podział ognia.

NATARCIE: działanie podstawowe rozstrzygającym rodzajem działań bojowych walki polegającym na rażeniu
przeciwnika.

RODZAJE NATARCIA:
1. rozpoznanie walką;
2. rajd;
3. kontratak;
4. atak wyprzedzający;
5. natarcie szybkie;
6. natarcie planowe.

FORMY NATARCIA:
1. przełamanie;
2. bój spotkaniowy;
3. pościg;

OBRONA: podstawowy rodzaj walki zamierzony lub wymuszony podejmowany kiedy przeciwnik posiada
inicjatywę, w celu udaremnienia lub odparcia.

RODZAJE OBRONY:
1. manewrowa;
2. pozycyjna.

FUNKCJE DOWODZENIA:
1. planowanie;
2. organizowanie;
3. przewodzenie (praca ludźmi, motywowanie, koordynowanie);
4. kontrolowanie.
9
ZASADY DOWODZENIA:
1. jedność dowodzenia;
2. ciągłość;
3. integracja;
4. decentralizacja.

WYMAGANIA DOWODZENIA:
1. elastyczność;
2. efektywność;
3. skrytość;
4. trwałość;
5. sprawność.
SPOSOBY DOWODZENIA:
1. dowodzenie przez cele;
2. dowodzenie przez czynności;
3. dowodzenie przez zadania.
FAZY PROCESU DOWODZENIA:
1. ustalenie położenia;
2. planowanie;
3. stawianie zadań;
4. kontrolowanie.
ELEMENTY SYSTEMU DOWDZENIA:
1. organizacja dowodzenia;
2. środki dowodzenia;
3. proces dowodzenia.
PUNKTY ZARZĄDZENIA PRZYGOTOWAWCZEGO:
1. określenie charakteru przyszłych działań (obrona, natarcie, marsz, itp.);
2. siły biorące udział w wykonaniu działania;
3. czas na wykonanie działania;
4. szczegółowe wytyczne;
5. czas oraz miejsce wydania rozkazu bojowego.
UKŁAD ROZKAZU BOJOWEGO:
1. Sytuacja taktyczna:
a) siły przeciwnika;
b) siły własne;
c) zmiany w podporządkowaniu.
2. Zadanie.
3. Realizacja zadania.
a) zamiar działania;
b) zadania dla podległych żołnierzy;
c) wsparcie ogniowe;
d) wytyczne koordynacyjne.
4. Zabezpieczenie logistyczne.
5. Dowodzenie i łączność.
10
UKŁAD MELDUNKU BOJOWEGO:
1. Pododdział znajduje się w następującym położeniu i do tej pory zrealizował........
2. Pododdział jest w trakcie realizacji........
3. W następnej kolejności pododdział będzie realizował.....
4. Pododdział jest ukompletowany w .......%.
5. Prośby........

PODZIAŁ ZNAKÓW TAKTYCZNYCH:

1. punktowe;
2. liniowe;
3. konturowe.

CZTERY PODSTAWOWE KATEGORIE ZNAKÓW:

 NIEZNANE (ramka w kształcie koniczyny czterolistnej, rysowana w kolorze czarnym lub żółtym);
 WŁASNE (ramka w kształcie prostokąta lub koła, rysowana w kolorze czarnym lub niebieskim);
 NEUTRALNE (ramka w kształcie kwadratu, rysowana w kolorze czarnym lub zielonym);
 PRZECIWNIK (ramka w kształcie rąbu , rysowana w kolorze czarnym lub czerwonym);

RAMKA może być rysowana linią:

ciągłą - aktualne lub potwierdzone jego położenie:
przerywaną - planowane lub przewidywane jego położenie.

MARSZ DZIELIMY ZE WZGLĘDU NA ŚRODKI TRANSPORTU:

1. marsze piesze
2. na pojazdach
3. kombinowane

MARSZ W ZALEŻNOŚCI OD KIERUNKU:

1. dofrontowe;
2. odfrontowe;
3. rokadowe (wzdłuż lini frontu).

Awangarda- (w sile batalionu, 20-30km straż przednia przed siłami głównymi);

Ariergarda- za siłami głównymi 5km, w sile kompani);
Szpica(czołowa, tylna i boczna);
patrol (czołowy, tylni, boczny).

UBEZPIECZENIE MARSZOWE
1. czołowe;
2. boczne;
3. tylne.

MASKOWANIE POWINNO BYĆ

1. aktywne;
2. ciągłe;
3. wiarygodne;
4. różnorodne.

11
FORMY DZIAŁAŃ NIEREGULARNYCH
1. rozpoznanie;
2. dywersja;
3. blokowanie;
4. likwidacja;
5. działania psychologiczne.

SPOSOBY OZNACZANIA WIELKOŚCI JEDNOSTEK

WSKAŹNIK OPIS

zaspół/załoga

obsługa/sekcja

drużyna

pluton

kompania

batalion

pułk

brygada

dywizja

korpus

armia

grupa armii

teatr

PODSTAWOWE ZNAKI TAKTYCZNE

a) jednostki, osoby funkcyjne

ZNAK
OPIS
NIEZNANY WŁASNY NEUTRALNY PRZECIWNIKA

jednostka pancerna

12
jednostka piechoty
(znak ogólny)

jednostka piechoty
zmechanizowanej

jednostka piechoty
zmechanizowanej na
BWP

jednostka piechoty
zmotoryzowanej

jednostka
przeciwpancerna
P P P P

jednostka artylerii

jednostka
rozpoznania (znak
podstawowy)

NBC
jednostka OPBMAR
NBC NBC NBC

jednostka OPL

jednostka
inżynieryjna

jednostka łączności

stanowisko
dowodzenia

dowódca

13
wartownik
W W W W

b) sprzęt

ZNAK
OPIS
NIEZNANY WŁASNY NEUTRALNY PRZECIWNIKA

armata (znak
ogólny)

armata ppanc

moździerz

moździerz lekki (do

60mm)

moździerz średni

(61-100 mm)

moździerz ciężki

(powyżej 100 mm)

sprzęt OPBMAR

miotacz ognia

ręczny granatnik
przeciwpancerny
(np. RPG – 7)

granatanik

granatanik lekki
(ogień pojedynczy –
np. 40 mm
granatnik Pallad)

14
granatanik średni
(ogień
półautomatyczny –
np. 30 mm
granatnik AGS 17)

granatanik ciężki
(ogień seryjny – np.
40 mm granatnik
CIS 40AGL)

karabin/pistolet
maszynowy

karabin maszynowy
lekki (kaliber do
7,62 mm, np.
RPKS, PKM)

karabin maszynowy
średni (kaliber
powyżej 7,62 mm
do 12,7 mm)

karabin maszynowy
ciężki(kaliber
powyżej 12,7 mm)

wyrzutnia ppanc.
pocisków
kierowanych (AT)

karabin wyborowy s S S S

pojazd kołowy

(o ograniczonej
mibilności w terenie)

pojazd kołowy
(terenowy)

pojazd gąsienicowy

czołg

15
bojowy wóz
piechoty

transporter
opancerzony

samochód terenowy

czpołg ewakuacyjny

transporter
ewakuacyjny

śmigłowiec

mina lądowa
M M M M

mina lądowa
przeciwpiechotna

mina
przeciwczołgowa

lekki pojazd
opancerzony

16
 OGNIOWE
7.62mm AKMS
PRZEZNACZONY-jest do samoobrony zwalczania przeciwnika a także do obezwładniania jego środków
ogniowych.Jest bronią automatyczną,samoczynną i samopowtarzalną.Działa na zasadzie wykorzystania
energii cześci gazów prochowych odprowadzonych przez skośny otwór w lufie z długim- ruchem tłoka
gazowego.
Dane Taktyczno-techniczne:
1) -masa broni -3,42-4,85kg
2) -szybkostrzelność teoretyczna -600strz/min
3) - szybkostrzelność praktyczna -100strz/min og.poj-40strz/min
4) -prędkość początkowa pocisku -715m/s
5) -odległość strzału bezwzględnego -350m(do popiersia)
6) -odległość ognia skutecznego -1500m
7) -max donośność pocisku -3000m
8) -stosowana amunicja(typ) -7,62mm x 39
BUDOWA:
1) -lufa z komorą zamkową i przyrządami celowniczymi
2) -pokrywa komory zamkowej
3) -mechanizm powrotny
4) -suwadło z tłokiem gazowym
5) -zamek
6) -rura gazowa z nakładką
7) -łoże
8) -wycior
9) -magazynki

5,56mm BERYL
PRZENACZENIE - jest bronią automatyczną, samoczynną, powtarzalną. Działa na zasadzie wykorzystania
energii części gazów prochowych odprowadzonych przez boczny otwór w lufie.
Dane taktyczno-techniczne:
1) -masa broni -3.9kg
2) -szybkostrzelność teoretyczna -700strz/min
3) -szybkostrzelność praktyczna - 100strz/min og.poj -40strz/min og.seryj. -60strz/min
4) -prędkość początkowa pocisku - 910m/s
5) -odległość strzału bezwzględnego - 350m
6) - najskuteczniejszy ogień - 400m
7) -zasięg rażenia - 600m
8) -nastawy celownika - 100m-1000m
BUDOWA:
1) -lufa z komorą zamkową i przyrządami celowniczymi
2) -pokrywa komory zamkowej
3) -mechanizm powrotny
4) -suwadło z tłokiem gazowym
5) -zamek
6) -nakładka rury gazowej
7) -rura gazowa
8) -łoże
9) -magazynki

17
9mm PM
PRZEZNACZENIE- jest bronią automatyczną samoczynną samopowtarzalną. Działa na zasadzie odrzutu
zamka swobodnego.
Dane taktyczno -techniczne
1) -masa broni -2,17kg
2) -szybkostrzelność teoretyczna -640strz/min
3) -prędkość początkowa pocisku -360m
4) -typ naboju -9 x 19mm wz.93
BUDOWA:
1) -komora zamkowa z przyrządami celowniczymi ,uchwytem przednim i kolbą
2) -komora spustowa z chwytem
3) -pokrywa komory zamkowej
4) -urządzenie powrotne z zaczepem pokrywy
5) -zamek
6) -lufa
7) -nakrętka lufy
8) -łączni
9) -tuleja łącznika
10) -magazynki(3xdugi i 1xkrótki)
9mm WIST 94
PRZEZNACZENIE-jest bronią automatyczną samopowtarzalną. Działa na zasadzie krótkiego odrzutu lufy,
ryglowanie lufy z zamkiem odbywa się przez przekoszenie w płaszczyźnie pionowej.
Dane taktyczno-techniczne:
1) -masa broni -760g
2) -dł,wysk,szer. -190x135x33mm
3) -pojemność magazynka -16naboi
4) -pręd.pocisku pełno płaszczowego o masie -8,0g -360m/s
5) -energia wylotowa pocisku -518J
6) -masa naboju z pociskiem -12g
7) -masa pustego magazynka -75g
BUDOWA:
1) -szkielet
2) -lufa
3) -zamek
4) -zespół sprężyny powrotnej
5) -magazynki
9mm P-83
PRZEZNACZENIE-jest bronią automatyczną samopowtarzalną. Działa na zasadzie odrzutu zamka
swobodnego.
Dane taktyczno-techniczne:
1) -masa broni -730g
2) -szybkostrzelność praktyczna -8strz/10-15s
3) -prędkość początkowa pocisku -318m/s
4) -odległość ognia skutecznego -300m
5) -stosowana amunicja -9mm x 18Makarow
BUDOWA:
1) szkielet z lufą
2) sprężyna powrotna
3) zamek
4) magazynki
18
7,62mm PK
PRZEZNACZENIE-jest bronią zespołową drużyny piechoty, jest broni automatyczną, samoczynną. Działa na
zasadzie wykorzystania energii części gazów prochowych odprowadzonych przez boczny otwór lufy.
Dane taktyczno-techniczne:
1) -masa broni -7,5-9kg
2) -szybkostrzelność teoretyczna -650strz/min
3) -szybkostrzelność praktyczna -250strz/min(og.ciągły)
4) -prędkość początkowa pocisku -825m/s
5) -odległość strzału bezwzględnego -420m(popiersie),640m(biegnący żołn)
6) -odległość ognia skutecznego -380m
7) -max donośność pocisku -3800m
8) -stosowana amunicja -7,62mm x 54R
BUDOWA:
1) -lufa
2) -komora zamkowa z pokrywą podstawą donośnika i kolbą
3) -suwadło z wyłuskiwaczem i tłokiem gazowym
4) -sprężyna powrotna z trzpieniem
5) -zamek
6) -rura tłoka gazowego z dwójnogiem
7) -skrzynki amunicyjne
8) -przybornik
9) -wycior

AMUNICJA STRZELECKA:
-naboje strzeleckie
-granaty ręczne i nasadkowe
-amunicje do granatów ręcznych
-amunicję sygnałową

OD RODZAJU I SPOSOBU PROWADZENIA WALKI:

1) burząca
2) odłamkowa
3) odłamkowo- burząca
4) przeciw pancerna
5) zapalająca
6) przeciw pancerna-zapalająca
7) przeciw pancerno-smugowa
8) oświetlająca
9) specjalnego przeznaczenia np.US

BUDOWA NABOJU:
1) pocisk
2) łuska
3) ładunek miotajacy
4) spłonka

19
GRANATY:
F1
1) Rodzaj -obronny
2) działanie -odłamkowy
3) zwłoka -3,2-4sek
4) promień rażenia -200m
5) masa granatu -700g
6) masa ładunku -60g
BUDOWA:
1) skorupa
2) zapalnik UZRGM
3) tulejka środkowa
4) ładunek kruszący

RG-42
1) Rodzaj -zaczepny
2) działanie -odłamkowe
3) zwłoka -3,2-4sek
4) promień rażenia -15-20m
5) masa granatu -400g
6) masa ładunku -120g
BUDOWA:
1) tułów skorupy;
2) dno;
3) taśma odłamkowa;
4) wieko;
5) tuleja środkowa;
6) obsada zapalnika;
7) ładunek kruszący;
8) zapalnik UZRGM.

BUDOWA ZAPALNIKA UZRGM:

1) urządzenie uderzeniowe;
2) urządzenie zabezpieczające;
3) urządzenie zapalające.

NABOJE 5,56 X 45 NATO

1) z pociskiem z rdzeniem ołowianym -bez oznaczeń;
2) z pociskiem smugowym T -wierzchołek czerwony;
3) nabój ślepy BLANK -bez pocisku;
4) nabój szkolny -wgnieciona łuska.

9 mm NABOJE PISTOLETOWE PARABELLUM

1. 9mm nabój pistoletowy Parabellum;
2. 9mm nabój pistoletowy Parabellum szkolny (wzdłużne wgłębienie łuski);
3. 9mm nabój pistoletowy Parabellum treningowy (wzdłużne wgłębienie łuski; pocisk i spłonka z
tworzyw sztucznych);
4. 9mm nabój pistoletowy Parabellum ślepy.

20
9 mm NABOJE PISTOLETOWE MAKAROWA
1. 9mm nabój pistoletowy Makarowa z pociskiem z rdzeniem ołowianym P;
2. 9mm nabój pistoletowy Makarowa szkolny (wzdłużne wgniecenia na łusce);
3. 9mm nabój pistoletowy Makarowa treningowy (wzdłużne wgniecenia łuski; pocisk i spłonka
z tworzyw sztucznych);
4. 9mm nabój pistoletowy Makarowa ślepy.

7,62 mm NABOJE WZ. 1943

1. 7,62mm nabój wz.43 z pociskiem z rdzeniem zwykłym PS;
2. 7,62mm nabój wz.43 z pociskiem smugowym T-45 (w. zielony);
3. 7,62mm nabój wz.43 z pociskiem przeciwpancerno-zapalającym BZ (w. czarny; p. czerwony);
4. 7,62mm nabój wz.43 z pociskiem zapalającym Z (w. czerwony);
5. 7,62mm nabój wz.43 z pociskiem o zmniejszonej prędkości US (w. czarny; p. zielony);
6. 7,62mm nabój wz.43 ślepy;
7. 7,62mm nabój wz.43 miotający UNM (wierzchołek łuski biały);
8. 7,62mm nabój wz.43 szkolny (wzdłużne wgłębienia łuski);
9. 7,62mm nabój wz.43 treningowy (wzdłużne wgłębienia łuski; pocisk i spłonka z tworzywa
sztucznego.

7,62 mm NABOJE KARABINOWE

1. 7,62mm nabój karabinowy z pociskiem lekkim L (pocisk niemalowany);
2. 7,62mm nabój karabinowy z pociskiem ciężkim (w. żółty);
3. 7,62mm nabój karabinowy z pociskiem z rdzeniem stalowym ŁPS (w. srebrny);
4. 7,62mm nabój karabinowy z pociskiem przeciwpancerno-zapalającym B-32 (w. czarny; p. czerwony);
5. 7,62mm nabój karabinowy z pociskiem przeciwpancerno-zapalającym ZB-46 (w. czarny; w.
czerwony);
6. 7,62mm nabój karabinowy z pociskiem smugowym T-46 (w. zielony);
7. 7,62mm nabój karabinowy z pociskiem przeciwpancerno-zapalająco-smugowym BZT (w. fioletowy;
p. czerwony);
8. 7,62mm nabój karabinowy z pociskiem wskażnikowo-zapalającym PZ (w. czerwony);
9. 7,62mm nabój karabinowy ślepy;
10. 7,62mm nabój karabinowy szkolny (wzdłużne wgłębienie łuski);
11. 7,62mm nabój karabinowy treningowy (wzdłużne wgłębienie łuski; pocisk i spłonka z tworzywa
sztucznego).

BALISTYKA - jest to nauka zajmująca się ruchem pocisku (granatu)

1) balistyka wewnętrzna - zajmuje się ruchem pocisku w przewodzie lufy pod działaniem
gazów prochowych powstających podczas spalania ładunku prochowego i innych
zjawisk wpływających dodatnio lub ujemnie na ten ruch
2) balistyka zewnętrzna - rozpatruje ruch pocisku w powietrzu po wylocie z przewodu
lufy, po ustaniu działania gazów prochowych na dno pocisku.

STRZAŁEM - nazywamy szybkie spalanie ładunku miotającego w przewodzie lufy, podczas którego powstaje
wielka ilość gazów prochowych o wysokiej temperaturze i prężności miotających pocisk.
1) OKRES PIERWSZY - zwany też okresem maksymalnego ciśnienia. Rozpoczyna
się z chwilą ruszenia pocisku w przewodzie lufy i trwa do mementu całkowitego
spalenia się ładunku miotającego.
2) OKRES DRUGI - rozpoczyna się z chwilą całkowitego spalenia się ładunku
miotającego, a kończy się w momencie opuszczenia pocisku przewodu lufy. W
tym momencie pocisk otrzymuje przyspieszenie tylko kosztem rozprężających
się gazów prochowych nagrzanych do wysokiej temperatury.
21
 3) OKRES TRZECI - zwany też powylotowy, cechuje się oddziaływaniem na dno
lecącego pocisku gazów i trwa do momentu, gdy to oddziaływanie ustąpi. W
okresie tym prędkość pocisku cały czas wzrasta, a po jego zakończeniu osiąga
najwyższą wartość, nieznacznie różniąca się od tej z końca przewodu lufy.

NA PRĘDKOŚĆ POCZĄTKOWĄ WPŁYWA:

1) długość lufy;
2) ciężar ładunku miotającego;
3) ciężar pocisku;
4) temperatura ładunku prochowego;
5) stosowany proch.

KALIBER - w lufie gwintowanej nazywamy odległość pomiędzy dwoma przeciw ległymi polami.

POLE RAŻENIA - nazywamy odległość na której opadająca cześć toru pocisku nie wznosi się wyżej celu. tzn.
że tor pocisku na całej długości pola rażenia przechodzi przez cel i celu może być trafiony bezpośrednio na
jednej nastawie celownika, jeżeli punkt celowania jest ten sam.

WIELKOŚĆ POLA RAŻENIA ZELEŻY OD:

1) wysokości celu;
2) kąta upadku;
3) nachylenia terenu w rejonie celu.

POLE ZAKRYTE - nazywamy przestrzeń za ukryciem nie przebijalnym przez pocisk, na której pocisk ze
względu na dany tor lotu nie może upaść.

POLE MARTWE - to przestrzeń za ukryciem ( nie przebijalnym przez pocisk na której cel nie może być
trafiony). Wielkość ta zależy od: wysokości ukrycia, wysokości celu.

TABELARYCZNE WARUNKI PRZYSTRZELIWANIA

1) ciśnienie 1000Hpa i 110 m.p.m.;
2) temperatura powietrza +15C;
3) wilgotność 50%;
4) bezwietrzna pogoda.

STRZAŁ BEZWZGLĘDNY - strzał przy którym tor lotu pocisku na całej długości celowania nie przekracza
wysokości celu.

22
 TERENOZNASTWO
AZYMUT - jest, to kąt zawarty między kierunkiem północnym a kierunkiem marszu. Liczony zgodnie z ruchem
wskazówek zegara.

TYSIĘCZNA - jest, to kąt pod jakim widzimy odcinek o długości 1m z odległości 1000m.

D - odległość do celu
W - znana wielkość w celu mierzona w metrach
K - kąt pod jakim widzimy W w tysięcznych

PODZIAŁ MAP
1) astronomiczne
2) geograficzne
a) topograficzne
b) przeglądowo topograficzne
c) przeglądowe ( fizyczne, polityczne, przyrodnicze)

MAPY TOPOGRAFICZNE - to takie, które są lub były wykonane na podstawie bezpośrednich pomiarów w
terenie lub za pomocą metod fotogrametrycznych, ze zdjęć lotniczych. Treść ich niezależnie od skali
wyrażona jest takimi samymi znakami umownymi.

SKALE MAP
1) wielko skalowe 1:10000 i 1: 25000 (poziom taktyczny)
2) średnio skalowe 150000 i 1:100000 (poziom taktyczny)
3) mało skalowe 1: 200000 i 1:500000 i 1: 1000000 (poziom operacyjny)

RODZAJE SZKICÓW
1) obrony
2) natarcia
3) obserwacji
4) rozpoznania szlaku komunikacyjnego
5) ubezpieczenia
6) rozkazu
7) terenu

23