Bolesław Chrobry i jego panowanie

Wprowadzenie
Przeczytaj
Linia chronologiczna
Sprawdź się
Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Kronikarz Thietmar o pielgrzymce cesarza niemieckiego. Cytat za: Paweł Jasienica,
Trzej kronikarze, Warszawa 1992, s. 61–62.
Źródło: Gall Anonim, Kronika polska, tłum. R. Grodecki, ks. I, rozdz. 6.
Źródło: Roczniki kwedlinburskie, [w:] Historia w tekstach źródłowych, t. 1, oprac. K.
Juszczyk, T. Maresz, Wydawnictwo Oświatowe Fosze, Toruń 1994, s. 90.
 Bolesław Chrobry i jego panowanie

Jan Matejko, Bolesław Chrobry ze Świętopełkiem przy Złotej Bramie w Kijowie, 1884 r.
Źródło: dostępny w internecie: polityka.pl, tylko do użytku edukacyjnego.

Mieszko I przed śmiercią podzielił kraj między swoich synów. Oznaczało to, że
sprawowanie władzy książęcej zostało uznane za wyłączne prawo jego rodu. Tuż po śmierci
Mieszka w 992 r. jego najstarszy syn Bolesław (zwany Chrobrym), pochodzący z małżeństwa
z Dobrawą, wypędził z kraju swych przyrodnich braci i macochę Odę oraz zjednoczył
całość schedy po ojcu. Nowy władca od początku panowania dążył do powiększenia
państwa i nadania mu trwalszych form organizacyjnych. Bardzo szybko udało mu się
opanować Kraków, choć być może uczynił to już Mieszko I ok. 991 r. Wielkie sukcesy
odniósł także Bolesław Chrobry przy realizacji drugiego z celów, do czego pośrednio
przyczynił się biskup praski Wojciech z rodu Sławnikowiców.

Źródło: Contentplus.sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Twoje cele

Przeanalizujesz, w jaki sposób Bolesław Chrobry wykorzystywał różne okoliczności,

aby wzmacniać swoją władzę i państwo.
Wyjaśnisz, dlaczego w średniowieczu władcom tak zależało na posiadaniu własnego,
niezależnego arcybiskupstwa.
Zestawisz dwie relacje dotyczące zjazdu gnieźnieńskiego i wytłumaczysz, dlaczego
jedno wydarzenie bywa różnie opisywane przez kronikarzy.
Przeczytaj

Zjazd gnieźnieński i ustanowienie arcybiskupstwa

W 997 r. biskup praski Wojciech z rodu Sławnikowiców przybył do Polski jako wygnaniec
poszukujący możliwości głoszenia Ewangelii wśród pogan. W Czechach książę Bolesław II
Pobożny kazał wymordować jego rodzinę i odtąd Wojciech miał zamkniętą drogę powrotu
do stolicy swej diecezji. Bolesław roztoczył nad Wojciechem opiekę i wysłał go z misją do
pogańskich Prusów, w trakcie której, jeszcze w tym samym roku, został on zamordowany.
Chrobry wykupił ciało duchownego i sprowadził je do Gniezna, gdzie stworzył sanktuarium
męczennika.


Śmierć św. Wojciecha, fragment Drzwi Gnieźnieńskich z ok. 1170 r.
Źródło: Maciej Szczepańczyk, licencja: CC BY-SA 4.0.

Sława męczeństwa Wojciecha obiegła świat chrześcijański, papież Sylwester II szybko

ogłosił go świętym, a wówczas najbardziej wpływowi mężowie Kościoła zainteresowali się
Polską i jej władcą. W uznaniu zasług męczennika i dzięki wspólnej inicjatywie Sylwestra II
oraz Ottona III w 1000 r. cesarz przybył do Gniezna z pielgrzymką do grobu św. Wojciecha
(na zjazd gnieźnieński). Podczas tego zjazdu powołano arcybiskupstwo w Gnieźnie oraz
trzy nowe, podległe mu diecezje: w Kołobrzegu, Wrocławiu i Krakowie. Jedyne dotychczas
istniejące w Polsce biskupstwo podlegające bezpośrednio Stolicy Apostolskiej, wówczas już
z siedzibą w Poznaniu, zostało podporządkowane metropolii gnieźnieńskiej po śmierci
biskupa Ungera w 1012 roku.
Pierwszym metropolitą gnieźnieński został brat św. Wojciecha, Radzim (Radzym) Gaudenty.
Przy tej okazji cesarz zrzekł się na rzecz Bolesława prawa nominowania dostojników
kościelnych w Polsce oraz być może wyraził zgodę na koronację królewską władcy.
Utworzenie arcybiskupstwa w Gnieźnie uczyniło z polskiego Kościoła odrębną prowincję
kościelną, podlegającą bezpośrednio papieżowi. Arcybiskup i biskupi byli utrzymywani
przez władcę, a organizacja polskiej metropolii kościelnej przyczyniła się do sprawnego
zarządzania władztwem Bolesława Chrobrego i stanowiła jego wielki sukces.

Wojny polsko-niemieckie
Sytuacja polskiego księcia pogorszyła się, gdy w styczniu 1002 r. zmarł cesarz Otton III. Jego
następca na tronie niemieckim Henryk II, książę Bawarii i syn Henryka Kłótnika, nie mógł
pogodzić się z samodzielnością Bolesława. Wkrótce między władcami Polski i Niemiec
wybuchła otwarta wojna, trwająca z przerwami aż do 1018 r. Zausznicy Henryka napadli na
przebywającego w Niemczech Bolesława Chrobrego. Polski książę w odpowiedzi zajął
Milsko i Łużyce, co stało się początkiem polityki konfrontacji z Niemcami. W 1003 r.
Chrobry podstępnie zwabił, oślepił i uwięził księcia czeskiego Bolesława III Rudego,
następnie zaś sam przybył do Pragi, gdzie został obwołany władcą Czech. Henryk II zażądał
odeń w związku z tym złożenia hołdu, a gdy Chrobry odmówił, król niemiecki podjął
zdecydowaną interwencję na rzecz braci Bolesława Rudego. W rezultacie władca Polski
uciekł z Pragi, zdołał jednak utrzymać Morawy i Słowację. Tymczasem Pomorze Zachodnie,
wykorzystując niepowodzenie polskiego księcia, uniezależniło się i zerwało
z chrześcijaństwem narzuconym mu przez Piastów. Pomorzanie powrócili do pogaństwa
i zlikwidowali biskupstwo kołobrzeskie.

Michał Bylina, Bolesławowa drużyna, 1951 r. Drużynnicy powszechnie używali włóczni, toporów i łuków.
Pancerz stanowiła najczęściej kolczuga, a głowę woja okrywał hełm – zazwyczaj ozdobny szyszak stożkowaty.
Najważniejszym jednak elementem uzbrojenia ochronnego była tarcza. Wskaż na ilustracji wymienione w opisie
elementy uzbrojenia.
Źródło: Muzeum Wojska Polskiego, tylko do użytku edukacyjnego na zpe.gov.pl.

Król Henryk II sprzymierzył się przeciwko Chrobremu z Czechami i Wieletami. W 1005 r.

siły koalicji uderzyły na Polskę. Bolesław unikał bezpośredniego starcia z wojskami
królewskimi. Henryk zdołał dojść pod Poznań i tam zawarto pokój, na mocy którego Milsko
i Łużyce powróciły do Niemiec. Wojna została wznowiona w 1007 r. na skutek ataku
Bolesława, który ponownie zajął te ziemie, ale próba zagarnięcia Miśni przez polskiego
księcia zakończyła się niepowodzeniem, podobnie jak odwetowe wyprawy saskie. W 1013 r.
w Merseburgu doszło do spotkania przeciwników i zawarcia pokoju. Bolesław Chrobry
złożył Henrykowi II hołd lenny z Milska i Łużyc, a układ przypieczętowano ślubem następcy
tronu Mieszka II, syna Bolesława, z pochodzącą z rodziny cesarskiej Rychezą.

W 1014 r., wykorzystując pokój na wschodzie, Henryk II wyprawił się do Rzymu, gdzie
papież koronował go na cesarza. Nowy imperator nie dał się jednak wciągnąć w sprawy
włoskie. Tymczasem Bolesław Chrobry nie wywiązał się z obowiązków lennika i nie wysłał
Henrykowi posiłków na wyprawę do Rzymu, co stało się powodem wznowienia wojny.
W 1015 r. cesarz odbył nieudaną wyprawę na Polskę. Jeszcze mniej korzyści przyniosła mu
następna ekspedycja w 1017 r.: armia cesarska oblegała wówczas śląski gród Niemczę
i poniosła tam porażkę. W styczniu 1018 r. w Budziszynie zawarto pokój, ustanawiający
Bolesława Chrobrego suwerennym władcą w całym jego państwie, w tym także w Milsku
i na Łużycach.

Mapa Polski za panowania Bolesława Chrobrego. Wskaż kierunki najazdów niemieckich podczas wojen
w latach 1002–1018.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., Stentor, licencja: CC BY-SA 3.0.
 Ciekawostka

Katedry i pałace

Pierwsi Piastowie oprócz niemal nieustannych wojen prowadzili także wielkie

inwestycje budowlane, podnoszące prestiż ich państwa. W stolicach biskupich –
Gnieźnie, Poznaniu i Krakowie – wzniesiono monumentalne kamienne katedry.
W najważniejszych grodach powstawały murowane pałace książęce (np. na Ostrowie
Lednickim i w Przemyślu).

Romańska krypta św. Leonarda w katedrze na Wawelu, pozostałość tzw. drugiej katedry wawelskiej
z początku XII w.
Wyjaśnij, jakie znaczenie dla władcy miały inwestycje w monumentalne budownictwo.
Źródło: Tsadee, Wikipedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.

Interwencja na Rusi
Zakończywszy wojnę z cesarzem, polski
książę podjął interwencję na Rusi. Po śmierci
Włodzimierza Wielkiego w 1015 r. wybuchły
tam walki między jego synami. Chrobry
opowiedział się po stronie swojego zięcia
Świętopełka, a przeciw Jarosławowi
Mądremu. W 1018 r. Polacy zdobyli i złupili
Kijów.

Wyprawa kijowska zakończyła się

przyłączeniem Grodów Czerwieńskich do
 Polski. Rychło jednak po wycofaniu wojsk
Chrobrego Jarosław wypędził Świętopełka
z Kijowa. Zmagania wojenne przyniosły
Chrobremu uniezależnienie się od cesarstwa,
ale polski władca czekał z koronacją aż do
śmierci Henryka II i dopiero w 1025 r.
arcybiskup gnieźnieński namaścił
i koronował księcia Bolesława na króla Polski.
W tym samym roku, po śmierci władcy,
koronował się także jego syn, Mieszko II.
Godność królewska czyniła Piastów
monarchami w pełni chrześcijańskimi –
Bożymi pomazańcami – dzięki czemu ich
autorytet i pozycja niepomiernie wzrosły.
W ówczesnej Europie za pełnoprawnego
Obraz Jana Matejki z 1884 r. przedstawiający
władcę chrześcijańskiego mógł uchodzić
Bolesława Chrobrego pod Złotą Bramą w Kijowie.
jedynie monarcha namaszczony, taki zaś
Polski władca miał na tej bramie wyszczerbić swój
miecz, choć pierwsza historyczna wzmianka o tej podlegał już tylko cesarzowi. Dlatego też
budowli pochodzi z 1037 r. Jak nazywał się ten królewska korona Piastów niemal od
miecz? początku była przedmiotem sporu
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna. z cesarstwem, dążącym do
podporządkowania Polski także Królestwu
Niemieckiemu.

Ciekawostka

Państwo patrymonialne

Termin „państwo patrymonialne” został ukuty przez historyków prawa na określenie

ustroju wczesnośredniowiecznych państw europejskich. Utworzono go od łacińskiego
słowa pater – ojciec, gdyż miał oddawać „ojcowski” charakter władzy monarchów.
XIX‐wieczni badacze polscy sformułowali teorię o pierwotnym absolutyzmie
piastowskim. Według nich Mieszko I i Bolesław Chrobry mieli być właścicielami całej
ziemi w swoim państwie oraz panami życia i śmierci swoich poddanych. Teoria ta
okazała się jednak fałszywa. Terytorialna władza pierwszych Piastów polegała bowiem
raczej na kontrolowaniu kilku czy kilkunastu kluczowych ośrodków – grodów, nie zaś
całej ziemi. W głównych stolicach – kolebkach wspólnot współtworzących państwo,
takich jak Gniezno, a później Kraków – Piastowie niewątpliwie musieli się liczyć ze
zdaniem miejscowej starszyzny. Wiele wskazuje na to, że podstawową formą
zwierzchności pierwszych książąt nad określonymi grupami poddanych były daniny,
które różnego typu wspólnoty składały monarsze. Ponadto panowanie Piastów wynikało
z opieki nad nową religią i zasady dziedziczności władzy, którą udało im się zaprowadzić.
Innych podstaw i przejawów sprawowania rządów w pierwszej monarchii piastowskiej
 nie znamy. Jedynym rzeczywiście patrymonialnym aspektem władzy Mieszka
I uchwytnym w źródłach (relacja Ibrahima ibn Jakuba) było patriarchalne zwierzchnictwo
księcia nad wojownikami z własnej drużyny i ich rodzinami.

Słownik
cesarz

w średniowieczu tytuł nawiązujący do tradycji Cesarstwa Rzymskiego; określenie władcy,

który uzyskał tytuł cesarza rzymskiego od papieża; prawo to mieli władcy Królestwa
Niemieckiego, stąd też często stosowane określenie: cesarz rzymski narodu
niemieckiego

męczennik

osoba, która cierpi, a nawet ponosi śmierć w imię obrony swojej wiary lub przekonań

suwerenność

stan, w którym państwo ma możliwość podejmowania niezależnych decyzji dotyczących

polityki wewnętrznej i wchodzenia w relacje międzynarodowe, prowadzenia swobodnej
polityki zagranicznej

sanktuarium

(łac. sanctuarium) miejsce przechowywaniu cennych przedmiotów; relikwii; o znaczeniu

kultowym, zwykle budowla sakralna

zjazd gnieźnieński

(synod gnieźnieński) pielgrzymka Ottona III do grobu męczennika św. Wojciecha

w Gnieźnie – stolicy państwa; w czasie tej pielgrzymki Otton III spotkał się z władcą
Polski Bolesławem

Słowa kluczowe
państwo patrymonialne, św. Wojciech, Grody Czerwieńskie, Polska pierwszych Piastów,
Bolesław Chrobry, Otton III, abp. gnieźnieńskie, zjazd gnieźnieński

Bibliografia
M.K. Barański, Historia Polski średniowiecznej, Poznań 2012.
M. Maciorowski, B. Maciejewska, Władcy Polski. Historia na nowo opowiedziana, Warszawa
2018.

Z. Mikołejko, Żywoty świętych poprawione ponownie, Warszawa 2017.

Piastowie. Leksykon biograficzny, red. K. Ożóg, S. Szczur, Kraków 1999.

S. Szczur, Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2002.

P. Urbańczyk, Bolesław Chrobry – lew ryczący, Toruń 2017.

Linia chronologiczna

Polecenie 1

Zapoznaj się z linią chronologiczną, a następnie wykonaj polecenia.

Polecenie 2

Wyjaśnij, jaki obraz państwa Bolesława Chrobrego jawi się w źródłach dotyczących zjazdu
w Gnieźnie. Które ich fragmenty świadczą o znaczeniu państwa Bolesława Chrobrego?

Twoja odpowiedź

Polecenie 3

Opisz najważniejsze różnice w przedstawieniu zjazdu gnieźnieńskiego przez Thietmara i Galla

Anonima, a następnie wyjaśnij, z czego wynikały.

Twoja odpowiedź

Polecenie 4

Uzupełnij linię chronologiczną o wydarzenia, które dotyczyły polityki Bolesława Chrobrego.

Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Połącz wydarzenia z odpowiednimi datami.

wyprawa biskupa Wojciecha do

1002
Prusów i jego śmierć

1000 zjazd w Gnieźnie

1025 podporządkowanie Czech

997 koronacja Bolesława Chrobrego

992 wyprawa na Kijów

1003 początek wojen z Niemcami

1018 Bolesław przejmuje władzę

Ćwiczenie 2 輸

Przeczytaj tekst źródłowy, a następnie wykonaj polecenia.

“ Roczniki kwedlinburskie

1025.

Bolesław, książę polski, dowiedziawszy się o śmierci cesarza […] pałał

[…] do tego stopnia pychą, że przywłaszczył sobie nieprzystojnie koronę
(królewską). Za tę jego zuchwałość Bóg szybko go pokarał […].

Źródło: Roczniki kwedlinburskie, [w:] Historia w tekstach źródłowych, t. 1, oprac. K. Juszczyk, T. Maresz, Wydawnictwo
Oświatowe Fosze, Toruń 1994, s. 90.

Wskaż cesarza, którego dotyczy podany fragment Roczników kwedlinburskich.

 O on III

 Konrad I

 O on II

 Henryk II

 O on I Wielki

Wskaż, o jakiej karze boskiej dla Chrobrego jest mowa w tekście.

 wyprawa zbrojna Henryka II na Polskę

 wygnanie Świętopełka, zięcia Bolesława, z Rusi

 śmierć syna Bezpryma

 papieska ekskomunika

 śmierć Bolesława Chrobrego

Ćwiczenie 3 醙

Przeczytaj tekst źródłowy, a następnie zaznacz, które z podanych niżej stwierdzeń są

prawdziwe, a które fałszywe.

“
Gall Anonim

Kronika polska

O pierwszym Bolesławie, którego zwano Sławnym lub Chrobrym

Z tej to bowiem błogosławionej niewiasty [Dobrawy] spłodził [Mieszko]

sławnego Bolesława, który po jego śmierci po męsku rządził królestwem
i za łaską Bożą w taką wzrósł cnotę i potęgę, iż ozłocił – że tak powiem
– całą Polskę swą zacnością. Któż bowiem zdoła godnie opowiedzieć
jego mężne czyny i walki stoczone z narodami okolicznymi, a cóż
dopiero na piśmie przekazać [je] pamięci? Czyż to nie on ujarzmił
Morawy i Czechy, a w Pradze stolec książęcy zagarnął i swym
zastępcom go poruczył? Czyż to nie on wielekroć pokonał w bitwie
Węgrów i cały ich kraj aż po Dunaj zagarnął pod swoją władzę?
Nieposkromionych zaś Sasów z taką mocą poskromił, że w środku ich
ziemi żelaznymi słupami [wbitymi] w rzece Sali oznaczył granice Polski.
Czyż zresztą potrzeba dokładnie wymieniać jego zwycięstwa i tryumfy
nad ludami niewiernymi, skoro wiadomo, że je niejako swymi stopami
podeptał! On to bowiem Selencję, Pomorze i Prusy do tego stopnia albo
starł, gdy się przy pogaństwie upierały, albo też, nawrócone, umocnił
w wierze, iż wiele tam kościołów i biskupów ustanowił za zgodą
papieża, a raczej papież [ustanowił je] za jego pośrednictwem. On to
również, gdy przybył doń św. Wojciech, doznawszy wielu krzywd
w długiej wędrówce, a [poprzednio] od własnego buntowniczego ludu
czeskiego – przyjął go z wielkim uszanowaniem i wiernie wypełniał jego
pouczenia i zarządzenia. Święty zaś męczennik, płonąc ogniem miłości
i pragnieniem głoszenia wiary, skoro spostrzegł, że już nieco rozkrzewiła
się w Polsce wiara i wzrósł Kościół święty, bez trwogi udał się do Prus
i tam męczeństwem dopełnił swego zawodu. Później zaś ciało jego
Bolesław wykupił na wagę złota od owych Prusów i umieścił [je]
z należytą czcią w siedzibie metropolitalnej w Gnieźnie.

Również i to uważamy za godne przekazania pamięci, że za jego czasów

cesarz O o Rudy przybył do [grobu] św. Wojciecha dla modlitwy
i pojednania, a zarazem w celu poznania sławnego Bolesława […].
Bolesław przyjął go tak zaszczytnie i okazale, jak wypadło przyjąć króla,
cesarza rzymskiego i dostojnego gościa. Albowiem na przybycie cesarza
przygotował przedziwne [wprost] cuda; najpierw hufce przeróżne
rycerstwa, następnie dostojników rozstawił, jak chóry, na obszernej
równinie, a poszczególne, z osobna stojące hufce wyróżniała odmienna
barwa strojów. A nie była to [tania] pstrokacizna byle jakich ozdób, lecz
najkosztowniejsze rzeczy, jakie można znaleźć gdziekolwiek na świecie.
Bo za czasów Bolesława każdy rycerz i każda niewiasta dworska
zamiast sukien lnianych lub wełnianych używali płaszczy z kosztownych
tkanin, a skór, nawet bardzo cennych, choćby były nowe, nie noszono
na jego dworze bez [podszycia] kosztowną tkaniną i bez złotych frędzli.
Złoto bowiem za jego czasów było tak pospolite u wszystkich jak [dziś]
srebro, srebro zaś było tanie jak słoma Zważywszy jego chwałę, potęgę
i bogactwo, cesarz rzymski zawołał w podziwie: „Na koronę mego
cesarstwa! To, co widzę, większe jest, niż wieść głosiła!”. I za radą
swych magnatów dodał wobec wszystkich: „Nie godzi się takiego i tak
wielkiego męża, jakby jednego spośród dostojników, księciem nazywać
lub hrabią, lecz [wypada] chlubnie wynieść go na tron królewski
i uwieńczyć koroną”. A zdjąwszy z głowy swej diadem cesarski, włożył
go na głowę Bolesława na [zadatek] przymierza i przyjaźni i za
chorągiew tryumfalną dał mu w darze gwóźdź z krzyża Pańskiego wraz
z włócznią św. Maurycego, w zamian za co Bolesław ofiarował mu ramię
św. Wojciecha. I tak wielką owego dnia złączyli się miłością, że cesarz
mianował go bratem i współpracownikiem cesarstwa i nazwał go
przyjacielem i sprzymierzeńcem narodu rzymskiego. Ponadto zaś
przekazał na rzecz jego oraz jego następców wszelką władzę, jaka
 w zakresie [udzielania] godności kościelnych przysługiwała cesarstwu
w Królestwie Polskim czy też w innych podbitych już przez niego
krajach barbarzyńców, oraz w tych, które podbije [w przyszłości].
Postanowienia tego układu zatwierdził [następnie] papież Sylwester
przywilejem św. rzymskiego Kościoła.

Bolesław więc, tak chlubnie wyniesiony na królewski tron przez

cesarza, okazał wrodzoną sobie hojność, urządzając podczas trzech dni
swej konsekracji prawdziwie królewskie i cesarskie biesiady
i codziennie zmieniając wszystkie naczynia i sprzęty, a zastawiając coraz
to inne i jeszcze bardziej kosztowne. Po zakończeniu bowiem biesiady
nakazał cześnikom i stolnikom zebrać ze wszystkich stołów z trzech dni
złote i srebrne naczynia, bo żadnych drewnianych tam nie było,
mianowicie kubki, puchary, misy, czarki i rogi, i ofiarował je cesarzowi
dla uczczenia go, nie zaś jako dań [należną] od księcia. Komornikom zaś
rozkazał zebrać rozciągnięte zasłony i obrusy, dywany, kobierce,
serwety, ręczniki i cokolwiek użyte było do nakrycia i również znieść to
wszystko do izby zajmowanej przez cesarza. A nadto jeszcze złożył [mu]
wiele innych darów, mianowicie naczyń złotych i srebrnych rozmaitego
wyrobu i różnobarwnych płaszczy, ozdób niewidzianego [dotąd] rodzaju
i drogich kamieni; a tego wszystkiego tyle ofiarował, że cesarz tyle
darów uważał za cud. Poszczególnych zaś jego książąt tak okazale
obdarował, że z przyjaznych zrobił ich sobie największymi przyjaciółmi.
Lecz któż zdoła wyliczyć, ile i jakich darów dał przedniejszym, skoro
nawet nikt z tak licznej służby nie odszedł bez podarunku! Cesarz tedy
wesoło z wielkimi darami powrócił do siebie, Bolesław zaś, podniesiony
do godności królewskiej, wznowił dawny gniew ku wrogom.

Źródło: Gall Anonim, Kronika polska, tłum. R. Grodecki, ks. I, rozdz. 6.

Stwierdzenie Prawda Fałsz

Bolesław przyłączył na stałe do Polski Czechy i Morawy.  
 Stwierdzenie Prawda Fałsz
Bolesław Chrobry podarował cesarzowi niemieckiemu
relikwie męczennika zabitego przez Prusów  
i pochowanego w Gnieźnie.
Według Anonima nałożenie diademu na głowę Bolesława
oznaczało uznanie go przez O ona III za króla  
i niezależnego władcę.
Zgodnie z opisem Anonima polski dwór książęcy był
zdecydowanie uboższy i skromniejszy od dworu  
cesarskiego.
Opisane przez kronikarza spotkanie zakończyło się
 
konfliktem Bolesława z O onem.

Ćwiczenie 4 醙

Zapoznaj się z obrazem Jana Matejki przedstawiającym Bolesława Chrobrego, a następnie

wykonaj polecenie.

Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Wymień atrybuty ukazane na obrazie i wyjaśnij, jak rozumiesz ich znaczenie.

Ćwiczenie 5 醙

Przedstaw konsekwencje nadania Chrobremu cesarskiego prawa do nominowania biskupów

i innych dostojników kościelnych w Polsce.

Twoja odpowiedź
Ćwiczenie 6 難

Zapoznaj się z poniższymi źródłami, a następnie wykonaj polecenia.

Źródło A

“ Kronikarz Thietmar o pielgrzymce cesarza

niemieckiego

Następnie cesarz dowiedziawszy się o cudach, które Bóg zdziałał przez

upodobanego sobie męczennika Wojciecha, wyruszył tam pospiesznie
gwoli modlitwy. […] Trudno uwierzyć i opowiedzieć, z jaką wspaniałością
przyjmował wówczas Bolesław cesarza i jak prowadził go przez kraj […].
Następnie utworzył zaraz arcybiskupstwo, zgodnie z prawem, jak
przypuszczam, ale bez zgody wymienionego tylko co biskupa, którego
diecezja obejmowała cały kraj. Arcybiskupstwo to powierzył bratu
wspomnianego męczennika Radzimowi i podporządkował mu
z wyjątkiem biskupa poznańskiego Ungera następujących biskupów:
kołobrzeskiego Reinberna, krakowskiego Poppona i wrocławskiego Jana
[…].

Źródło: Kronikarz Thietmar o pielgrzymce cesarza niemieckiego. Cytat za: Paweł Jasienica, Trzej kronikarze, Warszawa
1992, s. 61–62.

Źródło B
Jan Matejko, Koronacja pierwszego króla Polski, 1889 rok
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Rozstrzygnij, czy oba źrodła dotyczą tego samego wydarzenia.

tak

Uzasadnij odpowiedź.
Ćwiczenie 7 難

Zapoznaj się z mapą, a następnie wykonaj polecenia.

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., Stentor, licencja: CC BY-SA 3.0.

Wskaż terytoria, które zyskał Bolesław Chrobry w czasie swojego panowania, i te, które
utracił. Przedstaw okoliczności tych zmian granic.

Wymień wszystkich sąsiadów państwa Chrobrego i opisz krótko relacje z nimi.

Ćwiczenie 8 醙

Oceń znaczenie zjazdu gnieźnieńskiego dla Polski i dla Bolesława Chrobrego.

Twoja odpowiedź
Dla nauczyciela

Autor: Joanna Kalinowska

Przedmiot: Historia

Temat: Bolesław Chrobry i jego panowanie

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
IX. Polska w okresie wczesnopiastowskim. Uczeń:
1) wyjaśnia uwarunkowania narodzin państwa polskiego i jego chrys anizacji, z uwzględnieniem
roli Mieszka I i Bolesława Chrobrego;
2) opisuje zmiany terytorialne państwa polskiego w X–XII w.;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

opisuje, jak Bolesław Chrobry budował państwo;

charakteryzuje, kim był św. Wojciech i jaką rolę odegrał w historii polskiej
państwowości;
wyjaśnia okoliczności koronacji Bolesława Chrobrego.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

 analiza materiału źródłowego (porównawcza);
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom

e‐materiał „Bolesław Chrobry i jego panowanie”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie
się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Linia chronologiczna” tak,
aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.
2. Chętni lub wybrani uczniowie przygotowują prezentację na podstawie informacji
zawartych w sekcji „Przeczytaj” oraz pierwszym multimedium. Nauczyciel może
podzielić między uczniów poszczególne zagadnienia:

misja św. Wojciecha i zjazd gnieźnieński,

wojny polsko‐niemieckie
interwencja Bolesława Chrobrego na Rusi.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel przybliża uczniom wyświetlone na tablicy temat i cele lekcji. Następuje

określenie wiążących dla uczniów kryteriów sukcesu.
2. Raport z przygotowań. Nauczyciel przy użyciu dostępnego w panelu użytkownika
raportu weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy zajęć
zapoznali się z udostępnionym e‐materiałem. Nauczyciel poleca uczniom, aby zgłaszali
swoje propozycje pytań do wspomnianego tematu. Jedna osoba może zapisywać je na
tablicy. Gdy uczniowie wyczerpią swoje pomysły, a pozostały jeszcze jakieś ważne
kwestie do poruszenia, nauczyciel uzupełnia informacje.

Faza realizacyjna:
 1. Nauczyciel przypomina o prezentacjach przygotowanych przez uczniów przed lekcją.
Poleca wybranym osobom zaprezentowanie własnej pracy przed resztą klasy zgodnie
z ustaloną wcześniej kolejnością. Po prezentacji uczniowie krótko o niej dyskutują,
dodają informacje, które ich zdaniem warto uwzględnić. Prowadzący może korygować
odpowiedzi i je uzupełniać.
2. W celu usystematyzowania wiedzy uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia 1 i 2
z sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonanych zadań.
3. Praca z multimedium („Linia chronologiczna”). Uczniowie w zespołach dwuosobowych
zapoznają się z poleceniem 2: „Wyjaśnij, jaki obraz państwa Bolesława Chrobrego jawi
się w źródłach dotyczących zjazdu w Gnieźnie. Które ich fragmenty świadczą
o znaczeniu państwa Bolesława Chrobrego?” i wspólnie je wykonują. Następnie
porównują swoje rozwiązanie z inną parą, nauczyciel weryfikuje poprawność
odpowiedzi.
4. Nauczyciel, korzystając z tablicy interaktywnej lub rzutnika, wyświetla treść ćwiczenia
6, a następnie 7. Następuje wspólne wykonanie zadań na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel zaprasza uczniów do krótkiej oceny panowania Bolesława I. Zadaje uczniom

pytanie: Czy rzeczywiście Bolesław zasłużył na swój przydomek? Uczniowie krótko
przedstawiają swoje propozycje.
2. W ramach podsumowania lekcji „Bolesław Chrobry i jego panowanie” nauczyciel może
wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim
portfolio: Przypomniałam/Przypomniałem sobie, że… Co było dla mnie łatwe… Czego
się nauczyłam/nauczyłem… Co sprawiało mi trudność…

Praca domowa:

Wykonaj polecenia 3 i 4 dołączone do multimedium.

Materiały pomocnicze:

M.K. Barański, Historia Polski średniowiecznej, Poznań 2012.

M. Maciorowski, B. Maciejewska, Władcy Polski. Historia na nowo opowiedziana, Warszawa

2018.

Z. Mikołejko, Żywoty świętych poprawione ponownie, Warszawa 2017.

Piastowie. Leksykon biograficzny, red. K. Ożóg, S. Szczur, Kraków 1999.

S. Szczur, Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2002.

P. Urbańczyk, Bolesław Chrobry – lew ryczący, Toruń 2017.

Wskazówki metodyczne:
Linia chronologiczna może zostać wykorzystana do przygotowania się do lekcji
powtórkowej dotyczącej epoki wczesnopiastowskiej.