Dowodzenie Twierdzen

Metody dowodzenia twierdzeń
Teoria, przykłady i ćwiczenia
Reguły wnioskowania
Reguły wnioskowania to szczególne tautologie, przy pomocy których dowodzimy twierdzenia.
(p ∧ (p =⇒ q)) =⇒ q modus ponendo ponens

((p =⇒ q) ∧ ∼ q) =⇒ ∼ p modus tollendo tollens
((p =⇒ q) ∧ (q =⇒ r)) =⇒ (p =⇒ r) sylogizm hipotetyczny
((p ∨ q) ∧ ∼ p) =⇒ q sylogizm alternatywy
((p ∧ ∼ q) =⇒ (r ∧ ∼ r)) =⇒ (p =⇒ q) dowód nie wprost
Twierdzenie
Twierdzenie to zdanie postaci Z =⇒ T . Zdanie Z nazywamy założeniami, a T tezą twierdzenia. Każde

twierdzenie matematyczne wymaga dowodu, czyli rozumowania pokazującego w jaki sposób założenia
implikują tezę.
Dowód twierdzenia to ciąg implikacji:
Z =⇒ W1 =⇒ W2 =⇒ W3 =⇒ . . . =⇒ Wn =⇒ T
rozumiany jako
(Z =⇒ W1 ) ∧ (W1 =⇒ W2 ) ∧ (W2 =⇒ W3 ) ∧ . . . ∧ (Wn =⇒ T )
Jeśli każda z tych implikacji jest prawdziwa, to na podstawie sylogizmu hipotetycznego prawdziwe jest też
twierdzenie.
Kontrprzykład
Aby pokazać, że dane twierdzenie jest nieprawdziwe wystarczy znaleźć przykład obiektu, który spełnia
założenia, ale nie spełnia tezy.
Dowód wprost
Dowód wprost polega na pokazaniu kolejnych implikacji:
(Z =⇒ W1 ) ∧ (W1 =⇒ W2 ) ∧ (W2 =⇒ W3 ) ∧ . . . ∧ (Wn =⇒ T )
Dowód przez redukcję
Dowód przez redukcję polega na pokazaniu implikacji od końca:
(Wn =⇒ T ) ∧ (Wn−1 =⇒ Wn−2 ) ∧ . . . ∧ (W1 =⇒ W2 ) ∧ (Z =⇒ W1 )
1
Rozumowanie redukcyjne to szukanie stwierdzeń typu “żeby zachodziło p wystarczy, żeby zachodziło q”.
Przez redukcję możemy dowodzić do pewnego momentu tak, by sprowadzić tezę do postaci, którą łatwiej
jest udowodnić. Rozumowania redukcyjnego możemy używać nie tylko do dowodzenia.
Dowód przez przekształcenia równoważne
Dowód przez przekształcenia równoważne polega na pokazaniu, że teza jest równoważna założeniom
lub innemu zdaniu, które łatwiej udowodnić innymi metodami:
T ⇐⇒ W1 ⇐⇒ W2 ⇐⇒ W3 ⇐⇒ . . . ⇐⇒ Wn ⇐⇒ Z
lub (
T ⇐⇒ Wn ⇐⇒ Wn−1 ⇐⇒ Wn−2 ⇐⇒ . . . ⇐⇒ Wk
Z =⇒ W1 =⇒ W2 =⇒ W3 =⇒ . . . =⇒ Wk
Dowód nie wprost
Dowód nie wprost polega na założeniu, że założenia są prawdzie a teza fałszywa i dojściu do sprzeczności.
Dowodzenie równoważności
Jeśli twierdzenie jest postaci Z ⇐⇒ T , to wystarczy udowodnić, że Z =⇒ T oraz T =⇒ Z.
Dowodzenie tożsamości
Jeśli twierdzenie jest postaci L = P , gdzie L i P to wyrażenia algebraiczne, to przekształcamy tę

równość w sposób równoważny aż dojdziemy do równości w oczywisty sposób prawdziwej lub prze-
kształcamy jedną stronę równości aż dojdziemy do drugiej.
P.7.1 Udowodnij, że istnieją takie dwie liczby niewymierne a i b, że ab jest liczbą wymierną.
Rozwiązanie:
□C.7.1
Zadania główne
□G.7.1
Zadania dodatkowe
□D.7.1 Udowodnij, że dla a ̸= 0 jeśli a + 1
a
= 3, to a2 + 1
a2
= 7.
□D.7.2 Wykaż, że dla dowolnych liczb rzeczywistych x i y zachodzi nierówność: 4x2 + 5y 2 − 4xy ⩾ 0.
√ √
□D.7.3 Wykaż, że jeśli a, b ∈ Q \ {0}, to liczba a 2 + b 6 jest niewymierna.
√ √ 2 2
xy x −y
□D.7.4 Wykaż, że dla x > y > 0 zachodzi równość (x+y)√x−y = x+y
q
xy
.
□D.7.5 Wiedząc, że liczby a − b i a + b są wymierne, udowodnij, że liczby a i b są wymierne.
2
□D.7.6 Udowodnij, że jeżeli liczby rzeczywiste x i y są różne od zera i różne od siebie oraz liczby x − y
i xy są wymierne, to liczby x i y też są wymierne.
□D.7.7 Wykaż, że jeśli a, b, c ∈ R oraz a2 + b2 + c2 = ab + bc + ac, to a = b = c.
□D.7.8 (Matura maj 2020 Zadanie 8)(3p.)
Liczby dodatnie a i b spełniają równość a2 + 2a = 4b2 + 4b. Wykaż, że a = 2b.
□D.7.9 (Materiały dodatkowe CKE 2022 Zadanie 8)(3p.)
√ 2022 √ 2022
Wykaż, że liczba a = 5+2 + 5−2 jest wymierna.
□D.7.10 Udowodnij, że jeżeli liczby a, b, p, q i pa + bq są różne od zera, p + q = 1 oraz ap + qb = pa+qb
1
,
to a = b.
Liczby rzeczywiste x oraz y spełniają jednocześnie równanie x + y = 4 i nierówność x3 − x2 y ⩽ xy 2 − y 3 .
Wykaż, że x = 2 oraz y = 2.
a−3
□D.7.12 Wykaż, że jeśli a jest liczbą niewymierną, to 4
również.
□D.7.13 Wykaż, że w każdym trójkącie co najmniej jeden z kątów ma miarę nie mniejszą niż 60◦ .
□D.7.14 (Materiały dodatkowe CKE 2022 Zadanie √ 7)(3p.)√ √
Niech a, b, c będą takimi liczbami całkowitymi, że a 2 + b 3 + c 6 = 0. Wykaż, że a = b = c = 0.
□D.7.15 Dane są liczby naturalne k1 , k2 , . . . , kn > 0. Wykaż, że jeśli
1 1 n
+ ... + 2 >
2
k1 kn 4
to istnieje i ∈ {1, 2, . . . , n}, dla którego ki = 1.

√
□D.7.16 Dane są liczby rzeczywiste x i y. Wykaż, że jeżeli x2 + y 2 < 1, to x + y < 2.
√
□D.7.17 Liczby dodatnie a i b spełniają warunek a+b
2
= ab + 3. Wykaż, że co najmniej jedna z liczb
a, b jest niewymierna.
□D.7.18 Wykaż, że dla x, y ̸= 0 spełniających warunek x + y ̸= 0 zachodzi równość
xy (xy + 4) + (x − y)2 xy x+y

= +
(x + y) xy x+y xy
□D.7.19 (Informator o egzaminie maturalnym 2015 Zadanie 2)(3p.)
Niech m = log21 7. Wykaż, że log7 27 = 3(1−m)
m
□D.7.20 (Materiały dla uczniów i nauczycieli 2015 Zadanie 6)(2p.)
Wykaż, że log3 5 · log4 9 · log5 2 = 1.
□D.7.21 (Matura czerwiec 2015 Zadanie 8)(3p.)
Niech a = log12 2. Wykaż, że log6 64 = 1−a
6a
.
Niech log2 18 = c. Wykaż, że log3 4 = c−1
4
.
Niech log2 9 = c. Wykaż, że log3 54 = 3c+2
c
3
Zadania konkursowe
□K.7.1 Dane są liczby naturalne k1 , k2 , . . . , kn > 0. Wykaż, że jeśli
1 1 n
+ ... + 2 >
2
k1 kn 4
to istnieje i ∈ {1, 2, . . . , n}, dla którego ki = 1.

√ √ √ √
□K.7.2 Wykaż, że jeśli liczby x, y i x + y są wymierne, to liczby x i y także są wymierne.
□K.7.3 (Diamentowyqindeks AGH 11/12 Etap II Zadanie 1)
√ q √
Wykaż, że liczba a = 9 − 4 5 − 9 + 4 5 jest całkowita.
□K.7.4 Udowodnij, że jeżeli b = a − 1, to dla każdej liczby dodatniej naturalnej n zachodzi równość
(a + b) (a2 + b2 ) (a4 + b4 ) . . . a2 + b2 = a2 − b 2 .
n−1 n−1 n n
□K.7.5 (∆518 (528) Zadanie M 1564)

W turnieju szachowym wzięło udział n zawodników (n ⩾ 2). Każdy zawodnik rozegrał z każdym innym
zawodnikiem dokładnie jedną partię, przy czym żadna partia nie zakończyła się remisem. Niech wi oraz pi
będą odpowiednio liczbami zwycięstw i porażek i-tego gracza, gdzie i = 1, 2, . . . , n. Wykaż, że
n n
wi2 = p2i .
X X
i=1 i=1
□K.7.6 (I Olimpiada Matematyczna Etap B Zadanie 2)

Dowieść, że jeżeli liczba a jest sumą kwadratów dwóch liczb naturalnych, to a2 jest sumą kwadratów
dwóch liczb naturalnych.
Dowieść, że jeżeli prawdziwa jest równość

a2 + b2 + c2 · x2 + y 2 + z 2 = (ax + by + cz)2 ,
to liczby x, y, z są proporcjonalne do liczb a, b, c.

□K.7.8 (I Olimpiada
√ √ √ Matematyczna Etap I Zadanie 5)
Dowieść, że 2, 3, 5 nie mogą być wyrazami tego samego postępu arytmetycznego.
□K.7.9 (II Olimpiada Matematyczna Etap I Zadanie 1)
Dowieść, że iloczyn dwóch czynników, z których każdy jest sumą kwadratów dwóch liczb całkowitych, jest
również sumą kwadratów dwóch liczb całkowitych.
□K.7.10 (III Olimpiada Matematyczna Etap II Zadanie 4)
Dowieść, że jeżeli liczby a, b, c spełniają równanie
1 1 1 1
+ + = ,
ab bc ca ab + bc + ca
to dwie spośród nich są liczbami przeciwnymi.
□K.7.11 (IV Olimpiada Matematyczna Etap II Zadanie 1)
Ułożono tablicę
1 = 1
2+3+4 = 1+8
5+6+7+8+9 = 8 + 27
10 + 11 + 12 + 13 + 14 + 15 + 16 = 27 + 64
...
Napisać taki wzór na n-ty wiersz tablicy, który by przy podstawieniach n = 1, 2, 3, 4 dawał powyższe
cztery wiersze tablicy i był prawdziwy dla każdego naturalnego n.
4
Dowodzenie podzielności
Podzielność
Dla liczb całkowitych n i a:

n | a ⇐⇒ ∃k ∈ Z : a = nk
Twierdzenie o dzieleniu z resztą
Dla dowolnych liczb całkowitych n i a istnieją takie liczby całkowite q i r, że
a = nq + r oraz 0 ⩽ r < |a|
Oznacza to, że liczby całkowite możemy podzielić na klasy np.: liczby podzielne przez 3, liczby, które przy
dzieleniu przez 3 dają resztę 1 oraz liczby, które przy dzieleniu przez 3 dają resztę 2 - czyli liczby postaci
3k, 3k + 1 oraz 3k + 2.
Podzielność sumy
Dla liczb całkowitych n, a, b jeśli n dzieli a i b, to dzieli również a + b i a − b.
W szczególności liczby a + b i a − b są tej samej parzystości.

Podzielność iloczynu
Dla liczb całkowitych a, b, n, m:
• jeśli n dzieli a, to dzieli również a · b

• jeśli n dzieli a i m dzieli b, to n · m dzieli a · b
Podzielność przez liczbę złożoną
Jeśli n i m są względnie pierwsze, to liczba całkowita jest podzielna przez n · m wtedy i tylko wtedy,
gdy jest podzielna przez n i przez m.
Podzielność przez liczbę złożoną z rozkładem na czynniki pierwsze
Niech n = pa11 · . . . · pakk , gdzie p1 , . . . , pk to różne liczby pierwsze oraz a1 , . . . , ak ∈ N. Wtedy liczba
całkowita jest podzielna przez n wtedy i tylko wtedy, gdy jest podzielna przez każdą z liczb pa11 , . . . , pakk .
Wśród n kolejnych liczb całkowitych co najmniej jedna jest podzielna przez n.

Iloczyn kolejnych liczb całkowitych
Iloczyn n kolejnych liczb całkowitych jest podzielny przez n!.
P.7.2
5
Rozwiązanie:
Zadania główne
□G.7.2
Zadania dodatkowe
□D.7.24 Udowodnij, że dla każdej dodatniej liczby naturalnej n liczba 4n+1 −3n+2 +4n −3n jest podzielna
przez 5.
□D.7.25 (Arkusz pokazowy podstawowy 2022 Zadanie 9)
Wykaż, że dla każdej liczby całkowitej nieparzystej n liczba n2 + 2023 jest podzielna przez 8.
□D.7.26 (Informator o egzaminie maturalnym 2023 podstawowy Zadanie 14)
Udowodnij, że dla każdej liczby naturalnej n liczba 20n2 + 30n + 7 przy dzieleniu przez 5 daje resztę 2.
□D.7.27 (Informator o egzaminie maturalnym 2023 podstawowy Zadanie 15)
Rozważmy dwie kolejne liczby naturalne a i b takie, że obie są niepodzielne przez 3. Udowodnij, że liczba
a3 + b3 jest podzielna przez 9.
□D.7.28 (Matura próbna podstawowa wrzesień 2022 Zadanie 26)
Wykaż, że dla każdej liczby naturalnej n liczba 10n2 + 30n + 8 przy dzieleniu przez 5 daje resztę 3.
□D.7.29 (Matura próbna podstawowa grudzień 2022 Zadanie 14)
Wykaż, że dla każdej liczby naturalnej n liczba 5n2 + 15n jest podzielna przez 10.
□D.7.30 (Matura podstawowa maj 2023 Zadanie 3)
Wykaż, że dla każdej liczby naturalnej n ⩾ 1 liczba (2n + 1)2 − 1 jest podzielna przez 8.
□D.7.31 (Matura podstawowa czerwiec 2023 Zadanie 3)
Wykaż, że dla każdej liczby całkowitej k reszta z dzielenia liczby 49k 2 + 7k − 2 przez 7 jest równa 5.
□D.7.32 (Matura podstawowa sierpień 2023 Zadanie 4)
Wykaż, że dla każdej liczby naturalnej n ⩾ 1 liczba 3n3 + 18n2 + 15n jest podzielna przez 6.
□D.7.33 (Matura próbna podstawowa 2023 Zadanie 5)
Wykaż, że dla każdej liczby całkowitej nieparzystej n liczba 3n2 + 4n + 1 jest podzielna przez 4.
□D.7.34 Wykaż, że jeśli n ∈ N i n > 0, to liczba 4n+2 − 4n jest podzielna przez 60.
Wykaż, że dla każdej liczby całkowitej k liczba k(k + 1)(k + 9)(k 2 + 1) jest podzielna przez 5.
Udowodnij, że dla każdej liczby całkowitej k i dla każdej liczby całkowitej m liczba k 3 m − km3 jest
podzielna przez 6.
Udowodnij, że dla każdej liczby nieparzystej n wyrażenie n5 − 3n4 − n + 19 jest podzielne przez 16.
Wykaż, że dla każdej liczby nieparzystej n wyrażenie n5 − 3n4 − n + 3 jest podzielne przez 16.
Niech a, b będą liczbami całkowitymi, dla których zachodzi równość 2a2 + a = 3b2 + b. Wykaż, że jeśli 5
jest dzielnikiem liczby a − b, to 25 również jest dzielnikiem liczby a − b.
Suma liczb całkowitych x i y jest podzielna przez 3. Wykaż, że suma sześcianów liczb x i y jest podzielna
przez 9.
6
□D.7.41 (Arkusz pokazowy 2022 Zadanie 5)(3p.)
Udowodnij, że suma sześcianów trzech kolejnych liczb całkowitych niepodzielnych przez 4 jest liczbą
podzielną przez 36.
□D.7.42 Wykaż, że jeżeli żadna z liczb n − 1, n i n + 1, nie jest podzielna przez 5, gdzie n ∈ Z, to liczba
n2 + 1 dzieli się przez 5.
n2 n3
□D.7.43 Wykaż, że dla każdej liczby całkowitej n liczba n
3
+ 2
+ 6
jest całkowita.
□D.7.44 Liczby a, b i k są całkowite, k ̸= 0. Wykaż, że jeśli liczby a + b oraz ab są podzielne przez k,
to liczba a3 − b3 też jest podzielna przez k.
□D.7.45 Wykaż, że jeżeli p jest liczbą pierwszą większą niż 2, to liczba p2 − 17 jest podzielna przez 8.
□D.7.46 Udowodnij, że dla każdej liczby naturalnej n liczba 4n5 + 3n3 − n2 + 1 jest nieparzysta.
□D.7.47 Udowodnij, że różnica kwadratów liczb niedzielących się przez 3 jest podzielna przez 3.
□D.7.48 Wykaż, że liczba 6100 − 2 · 699 + 10 · 698 jest podzielna przez 17.
□D.7.49 Wykaż, że różnica kwadratów dwóch dowolnych liczb nieparzystych jest podzielna przez 8.
□D.7.50 Wykaż, że suma czterech kolejnych liczb parzystych jest podzielna przez 4.
□D.7.51 Wykaż, że jeśli p jest liczbą pierwszą większą niż 3, to liczba p2 + 23 jest podzielna przez 24.
□D.7.52 Wykaż, że suma kwadratów pięciu kolejnych liczb całkowitych jest podzielna przez 5.
□D.7.53 Wykaż, że jeśli suma liczb całkowitych x i y jest podzielna przez 3, to liczba x2 + y 2 − xy + 2
nie jest podzielna przez 3.
√
□D.7.54 Wykaż, że liczba 240 − 221 + 1 jest podzielna przez 1023.
□D.7.55 Dana jest dodatnia liczba całkowita n oraz jej dodatnie dzielniki a i b spełniające równanie
a + b + ab = n. Wykaż, że a = b.
□D.7.56 Dane są całkowite liczby a, b i c. Udowodnij, że liczba (a + b)(a + c)(b + c) jest parzysta.
□D.7.57 Udowodnij, że dla dowolnej liczby całkowitej k, liczba (2k + 1) (2k + 2) (4k + 3) jest podzielna
przez 6.
Zadania konkursowe
14n+3
□K.7.12 Udowodnij, że dla n ∈ N ułamek 21n+4
jest nieskracalny.
□K.7.13 (Diamentowy indeks AGH 12/13 Etap III Zadanie 1)
Udowodnij, że zbiór S = {6n + 3 : n ∈ N}, gdzie N jest zbiorem wszystkich liczb naturalnych, zawiera
nieskończenie wiele kwadratów liczb całkowitych.
□K.7.14 (Diamentowy indeks AGH 13/14 Etap I Zadanie 1)
Udowodnij, że żaden element zbioru S = {6n + 2 : n ∈ N} nie jest kwadratem liczby całkowitej.
Niech p będzie dowolną liczbą pierwszą. Udowodnij, że reszta z dzielenia liczby p przez 30 nie jest liczbą
złożoną.
Udowodnij, że jedyną liczbą pierwszą p, taką że liczba p2 + 2 też jest pierwsza, jest p = 3.
□K.7.17 (Diamentowy indeks AGH 16/17 Etap II Zadanie 1)
Udowodnij, że spośród dowolnych pięciu liczb naturalnych można wybrać trzy, których suma jest podzielna
przez 3.
Niech n będzie dowolną nieparzystą liczbą naturalną. Udowodnij, że suma n kolejnych liczb całkowitych
jest podzielna przez n.
7
Cztery kolejne liczby parzyste są pierwiastkami wielomianu o współczynnikach całkowitych. Udowodnij, że
wartość tego wielomianu dla dowolnej liczby parzystej jest podzielna przez 384.
Dane są trzy kolejne liczby całkowite. Udowodnij, że kwadraty dokładnie dwóch z nich dają resztę 1 z
dzielenia przez 3.
□K.7.21 (∆618 (529) nZadanie M 1568)o
Rozważmy zbiór S = x + x1 : x ∈ Q+ , gdzie Q+ to zbiór liczb wymiernych dodatnich.
a) Znajdź najmniejszą liczbę należącą do zbioru S.

b) Wykaż, że liczbę naturalną n da się zapisać w postaci sumy dwóch elementów zbioru S wtedy i
tylko wtedy, gdy da się ją zapisać w postaci iloczynu dwóch elementów zbioru S.
Dowieść, że liczba, która w dziesiątkowym układzie pozycyjnym wyraża się za pomocą 91 jedynek, jest
liczbą złożoną.
Dowieść, że jeżeli suma trzech liczb naturalnych jest podzielna przez 3, to suma sześcianów tych liczb jest
także podzielna przez 3.
Dowieść, że suma liczb naturalnych wtedy i tylko wtedy jest podzielna przez 9, gdy suma wszystkich cyfr
tych liczb jest podzielna przez 9.
□K.7.25 (I Olimpiada Matematyczna Etap III Zadanie 6)
Dowieść, że jeżeli liczba naturalna jest większa niż 4 i nie jest liczbą pierwszą, to iloczyn kolejnych liczb
naturalnych od 1 do n − 1 jest podzielny przez n.
Dowieść, że jeśli n jest liczbą naturalną parzystą, to liczba 13n + 6 jest podzielna przez 7.
□K.7.27 (IV Olimpiada Matematyczna Etap I Zadanie 4)
Dowieść, że liczba 255 + 1 jest podzielna przez 11.
Dowodzenie nierówności
Twierdzenie o znaku liczby rzeczywistej
• Kwadrat dowolnej liczby jest nieujemny.

• Suma liczb nieujemnych jest nieujemna.
• Suma liczby dodatniej i nieujemnej jest dodatnia.
• Iloczyn liczb nieujemnych jest nieujemny.
• Iloczyn liczby dodatniej i nieujemnej jest nieujemny.
• Iloczyn liczb dodatnich jest dodatni.
8
Nierówności między średnimi
Dla nieujemnych liczb a1 , . . . , an zachodzą nierówności:

s
a21 + . . . + a2n a1 + . . . + an √
⩾ ⩾ n a1 · . . . · an
n n
przy czym równości zachodzą wtedy i tylko wtedy, gdy a1 = . . . = an .
P.7.3
Rozwiązanie:
Zadania główne
□G.7.3
Zadania dodatkowe
□D.7.58 Wykaż, że dla dowolnych liczb rzeczywistych x i y zachodzi nierówność
x2 + 2xy + 3y 2 ⩾ 0
□D.7.59 Wykaż, że jeśli a > 0, to a − 8 + 17
a
> 0.
Udowodnij, że jeśli a > 0 i b > 0 oraz a + b = 1, to ab ⩽ 14 .
Udowodnij, że dla każdej liczby rzeczywistej x i każdej liczby rzeczywistej m prawdziwa jest nierówność
8x2 − 4mx + 2m2 ⩾ 12x + 6m − 18.
□D.7.62 (Przykładowy arkusz CKE 2013 Zadanie 11)(3p.)
Udowodnij, że dla każdej liczby rzeczywistej x i każdej liczby rzeczywistej m prawdziwa jest nierówność:
20x2 − 24mx + 18m2 ⩾ 4x + 12m − 5.

□D.7.63 (Próbna matura 2021 Zadanie 6)(3p.)
Wykaż, że dla każdej liczby rzeczywistej x większej od 2 i dla każdej liczby rzeczywistej y prawdziwa jest
nierówność 5x2 − 6xy + 3y 2 − 2x − 4 > 0.
Udowodnij, że dla każdej liczby rzeczywistej x prawdziwa jest nierówność
x4 − x2 − 2x + 3 > 0.
Wykaż, że dla dowolnych dodatnich liczb rzeczywistych x i y takich, że x2 + y 2 = 2, prawdziwa jest
nierówność x + y ⩽ 2.
Wykaż, że dla a, b, c, d > 0 prawdziwa jest nierówność
√ √ √ √
a + b · c + d ⩾ ac + bd.
9
Udowodnij, że dla dowolnych różnych liczb rzeczywistych x, y prawdziwa jest nierówność
x2 y 2 + 2x2 + 2y 2 − 8xy + 4 > 0.

Udowodnij, że dla każdej liczby rzeczywistej x i dla każdej liczby rzeczywistej y prawdziwa jest nierówność
5x2 + y 2 − 4xy + 6x + 9 ⩾ 0.
Wykaż, że dla każdej liczby rzeczywistej x i dla każdej liczby rzeczywistej y takich, że 2x > y, spełniona
jest nierówność
7x3 + 4x2 y ⩾ y 3 + 2xy 2 − x3 .
Wykaż, że dla każdej liczby rzeczywistej x i dla każdej liczby rzeczywistej y takich, że x ̸= y, spełniona
jest nierówność
x4 + y 4 > xy x2 + y 2
Wykaż, że dla każdej liczby naturalnej n prawdziwe są nierówności
√ √ 1 1 √ √
2 n+2− n+1 < √ i √ <2 n+1− n
n+1 n+1
□D.7.72 (Matura próbna 2022 Zadanie 3)(3p.)
Wykaż, że dla każdej liczby rzeczywistej x oraz dla każdej liczby rzeczywistej y, spełniających warunek
x + y ⩾ 1, prawdziwa jest nierówność
x3 + 2xy + y 3 ⩾ x2 + xy (x + y) + y 2
Wykaż, że dla każdej liczby rzeczywistej dodatniej a prawdziwa jest nierówność
16
⩾ 12
a2 +
a
□D.7.74 Wykaż, że dla dodatnich liczb a, b i c zachodzi nierówność:
√ √ √ q
a+ b+ c⩽ 3(a + b + c).
□D.7.75 Wykaż, że dla nieujemnych liczb a, b i c prawdziwa jest nierówność:
√ √ √
a2 b + b2 c + c2 a ⩽ a + b + c.
3 3 3
□D.7.76 Udowodnij, że dla dowolnych liczb rzeczywistych a, b i c zachodzi nierówność:
a2 + b2 + c2 ⩾ ab + bc + ac.
□D.7.77 Udowodnij, że jeśli 2a + b ⩾ 0, to 2a3 + b3 ⩾ 3a2 b.
□D.7.78 Udowodnij, że dla dowolnych liczb rzeczywistych a, b ⩾ 0 zachodzi nierówność
a3 + b 6
⩾ 3ab2 − 4
2
□D.7.79 Udowodnij, że dowolnych liczb rzeczywistych a i b zachodzi nierówność
a4 + b4 ⩾ a3 b + ab3
10
Udowodnij, że dla dowolnych liczb rzeczywistych x, y takich, że |x| =
̸ |y|, prawdziwa jest nierówność
(x − y)(x3 + y 3 ) 1
> .
(x + y)(x − y )
3 3 3
Wykaż, że jeżeli a > b ⩾ 1, to 2+a
a b
3 < 2+b3 .

Udowodnij, że dla dowolnych dodatnich liczb rzeczywistych x i y, takich że x < y, i dla dowolnej dodatniej
liczby rzeczywistej a, prawdziwa jest nierówność
x+a y
+ > 2.
y+a x
a3 +b3
□D.7.83 Wykaż, że dla dowolnych dodatnich i różnych liczb a i b wartość wyrażenia a2 b+ab2
jest większa
od 1.
□D.7.84 Wykaż, że jeśli a, b są dodatnie i a + b ⩽ ab, to a + b ⩾ 4.
Zadania konkursowe
□K.7.28 Wykaż, że dla dowolnych liczb rzeczywistych a, b, c, d zachodzi nierówność
a2 + b2 + c2 + d2 ⩾ (a + b + c) d
□K.7.29 Wykaż, że dla dowolnych liczb dodatnich a, b, c zachodzi nierówność
9abc
a2 + b 2 + c 2 ⩾
a+b+c
Niech a i b będą dwiema liczbami rzeczywistymi, przy czym a > b. Udowodnij, że
a3 − b3 ⩾ ab2 − a2 b.
Udowodnij, że dla dowolnych dodatnich liczb rzeczywistych a, b spełniona jest nierówność
a b
+ ⩾ 2.
b a
Niech a i b będą dowolnymi liczbami rzeczywistymi. Wykaż, że jeżeli a < b, to
a3 − b3 < a2 b − ab2 .
Udowodnij, że dla dowolnych dwóch dodatnich liczb rzeczywistych a, b spełniona jest nierówność
√ 2
ab ⩾ .
1
a
+ 1b
Udowodnij, że dla dowolnych liczb rzeczywistych a, b i c spełniona jest nierówność
s
a2 + b 2 + c 2 a+b+c
⩾ .
3 3
11
Udowodnij, że każda liczba rzeczywista a ̸= 0 spełnia nierówność
4
a2 + ⩾ 3.
a4
Podaj liczby, dla których prawdziwa jest równość.
Udowodnij, że dla dowolnych niedodatnich liczb rzeczywistych a, b prawdziwa jest nierówność
a5 + b5 ⩽ ab4 + a4 b.
Kiedy prawdziwa jest równość?

Wykazać, że dla dowolnych liczb a, b, c zachodzi nierówność
a2 + b2 + c2 ⩾ ab + bc + ca.
Dowieść, że jeżeli a ̸= b, to
a3 b + ab3 < a4 + b4 .
□K.7.39 (I Olimpiada Matematyczna Etap I Zadanie 1)
Dowieść, że jeżeli m > 0, to
4
m + 2 ⩾ 3.
m
□K.7.40 (I Olimpiada Matematyczna Etap I Zadanie 10)
Dowieść, że jeżeli a > b > 0, to
1
a+ ⩾ 3.
(a − b)b
□K.7.41 (I Olimpiada Matematyczna Etap II Zadanie 2)
Dowieść, że jeżeli a > 0, b > 0, abc = 1, to
a + b + c ⩾ 3.
Dowieść, że jeżeli suma liczb dodatnich a, b, c jest równa 1, to
1 1 1
+ + ⩾ 9.
a b c
□K.7.43 (II Olimpiada Matematyczna Etap III Zadanie 3)
Dowieść, że jeżeli a > 0, b > 0, c > 0, to zachodzi nierówność
ab(a + b) + bc(b + c) + ca(c + a) ⩾ 6abc.

□K.7.44 (III Olimpiada Matematyczna Etap I Zadanie 6)
Dowieść, że jeżeli u ⩾ 0, v ⩾ 0, w ⩾ 0, to zachodzi nierówność
u3 + v 3 + w3 ⩾ 3uvw.
12
Dowodzenie w geometrii
Teoria i przykłady
W geometrii większość twierdzeń dowodzimy przy użyciu innych twierdzeń np. twierdzenia Talesa. Często
przydaje się też dorysowanie jakichś odcinków (zwykle równoległych).
P.7.4
Rozwiązanie:
Zadania główne
□G.7.4
Zadania dodatkowe
□D.7.85 Punkt P leży wewnątrz równoległoboku ABCD. Udowodnij, że |AP | < |BP | + |CP | + |DP |.
Ramię AD trapezu ABCD (w którym AB ∥ CD) prze-
dłużono do punktu E takiego, że |AE| = 3|AD|. Punkt
M leży na podstawie AB oraz |M B| = 4|AM |. Odcinek
M E przecina przekątną BD w punkcie P (zobacz rysu-
nek).
Udowodnij, że |BP | = 6|P D|.

Punkt E jest środkiem boku BC prostokąta ABCD, w którym AB > BC. Punkt F leży na boku CD
tego prostokąta oraz ∢AEF = 90◦ . Udowodnij, że ∢BAE = ∢EAF .
Dany jest trójkąt ABC, w którym |BC| = a. Z wierzchołka B poprowadzono środkową BD do boku
AC. Punkt S jest środkiem odcinka BD. Przez punkty A i S poprowadzono prostą, która przecięła bok
BC w punkcie P . Wykaż, że długość odcinka CP jest równa 32 a.
13
Dwusieczne kątów BAD i BCD czworokąta wypukłego ABCD przecinają się w punkcie E, przy czym
punkty B i E leżą po przeciwnych stronach prostej AC (zobacz rysunek).
Wykaż, że |∢ABC| − |∢ADC| + 2 · |∢AEC| = 360◦ .

Dany jest trójkąt równoramienny ABC, w którym |AC| = |BC|. Na ramieniu AC tego trójkąta wybrano
punkt M (M ̸= A i M ̸= C), a na ramieniu BC wybrano punkt N , w taki sposób, że |AM | = |CN |.
Przez punkty M i N poprowadzono proste prostopadłe do podstawy AB tego trójkąta, które wyznaczają
na niej punkty S i T .
Udowodnij, że |ST | = 21 |AB|.
Dany jest trójkąt ABC. Na boku AB tego trójkąta obrano punkty D, E i F tak, że
|AD| = |DE| = |EF | = 2 |F B|. Na bokach AC i BC obrano - odpowiednio - punkty G i H tak,
że DG ∥ EC oraz F H ∥ EC (zobacz rysunek). Wykaż, że jeżeli pole trójkąta F BH jest równe S, to
pole trójkąta ADG jest równe 3S.

W trapezie ABCD o podstawach AB i CD przez punkt O przecięcia się przekątnych poprowadzono dwie
proste równoległe do boków BC i AD. Prosta równoległa do boku BC przecina bok AB w punkcie B ′ ,
a prosta równoległa do boku AD przecina bok AB w punkcie A′ . Wykaż, że |AA′ | = |BB ′ |.
□D.7.93 W prostokącie ABCD punkt E jest środkiem boku BC. Odcinek DE przecina przekątną AC
w punkcie F . Wykaż, że |AF | = 2 |F C|.
□D.7.94 W równoległoboku ABCD punkt M jest środkiem boku AB, a punkt K jest środkiem boku
CD. Udowodnij, że odcinki AK i M C dzielą przekątną BD na trzy równe części.
14
Na przeciwprostokątnej AB trójkąta prostokątnego ABC zbudowano
kwadrat BDE (zobacz rysunek). Stosunek pola trójkąta do pola kwa-
dratu jest równy k.
Wykaż, że suma tangensów kątów ostrych tego trójkąta jest równa
1
2k
.
□D.7.96 Wykaż, że środkowe trójkąta dzielą się w stosunku 2 : 1.

□D.7.97 Wykaż, że środkowe AD, BE i CF dzielą trójkąt ABC na 6 trójkątów o równych polach.
□D.7.98 W trójkącie prostokątnym ABC, gdzie |∢A| = 90◦ , poprowadzono prostą prostopadłą do BC,
która przecięła ją w punkcie E, a przyprostokątną AB w punkcie D. Wiedząc,
q że pole trójkąta BDE
wynosi P1 oraz pole czworokąta ADEC wynosi P2 wykaż, że |AB| · |DE| = 2 P1 (P1 + P2 ).
□D.7.99 Boki czworokąta wypukłego mają kolejno długości a, b, c i d. Wykaż, że jeśli przekątne czwo-
rokąta przecinają się pod kątem prostym, to a2 + c2 = b2 + d2 .
□D.7.100 W trójkącie ABC środkowa poprowadzona z wierzchołka C przecina bok AB w punkcie D.
Dwusieczną kąta BDC jest prostopadła do BC i przecina bok BC w punkcie E. Wykaż, że trójkąt ABC
jest prostokątny.
Zadania konkursowe
Udowodnij, że dla dowolnego trójkąta o długościach boków a, b, c
√ √
2 a2 + b2 + c2 < 3 (a + b + c) .
□K.7.46 Wykaż, że w dowolnym czworokącie, niebędącym trapezem, odcinki łączące środki przeciwle-
głych boków i odcinek łączący środki przekątnych przecinają się w jednym punkcie i dzielą się w tym
punkcie na połowy.
□K.7.47 W równoległoboku ABCD obrano na boku BC punktqF . Prosta AF przecina przekątną BD
w punkcie E, a prostą DC w punkcie G. Udowodnij, że |AE| = |EF | · |EG|.
Udowodnij, że spośród dowolnych pięciu punktów na płaszczyźnie, z których żadne trzy nie leżą na jednej
prostej, można wybrać trzy punkty, które są wierzchołkami trójkąta rozwartokątnego.
W kwadracie ABCD punkt K jest środkiem boku AB. Przez punkt K poprowadzona jest prosta pro-
stopadła do prostej KC, która przecina bok AD w punkcie R. Wykaż, że kąty ∢KCB i ∢KCR mają
równe miary.
W prostokącie ABCD wierzchołek A połączono odcinkami ze środkami boków BC i CD. Udowodnij, że
te odcinki dzielą przekątną BD na trzy odcinki równej długości.
15
Odpowiedzi i szkice rozwiązań
Ćwiczenia
C.7.1
Zadania główne
G.7.1
G.7.2
G.7.3
G.7.4
Zadania dodatkowe
2
D.7.1 a + 1
a
= 3 =⇒ a+ 1
a
= 9 =⇒ a2 + 1
a2
= 7.
D.7.2 4x2 + 5y 2 − 4xy ⩾ 0 ⇐⇒ (2x − y)2 + 4y 2 ⩾ 0.
√ √ √ √ p2 −2a2 −6b2
D.7.3 Hipoteza: a 2 + b 6 = p ∈ Q; 2a2 + 4ab 3 + 6b2 = p2 ⇐⇒ 3 = 4ab
∈ Q sprzeczność.
r
D.7.4 L = xy(x−y)(x+y)
= = P.
q
xy
(x+y)2 (x−y) x+y
D.7.5 a − b = p ∈ Q, a + b = q ∈ Q;
a − b + a + b = p + q =⇒ a = p+q2
∈ Q; a + b − (a − b) = q − p =⇒ b = q−p
2
∈ Q.
D.7.6 x − y = p ∈ Q, xy = q ∈ Q, p ̸= 0, q ̸= 1;
x = qy =⇒ qy − y = p =⇒ y = q−1 p
∈ Q =⇒ x = qp
q−1
∈ Q.
D.7.7 a2 + b2 + c2 = ab + bc + ac =⇒ 2a2 + 2b2 + 2c2 − 2ab − 2bc − 2ac = 0 =⇒
=⇒ (a − b)2 + (a − c)2 + (b − c)2 = 0 =⇒ a = b ∧ a = c ∧ b = c =⇒ a = b = c.
D.7.8 (I) Dodać obustronnie 1 do założeń i sprowadzić do równania (a + 1)2 = (2b + 1)2 , a i b są
dodatnie, zatem a + 1 = 2b + 1.
(II) Pogrupować założenia do postaci (a − 2b)(a + 2b + 2) = 0, a + 2b + 2 > 0, zatem a − 2b = 0.
(III) Potraktować założenia jak równanie kwadratowe z parametrem b, ∆ = 4(1 + 2b)2 ,
a1 = −2 − 2b < 0, a2 = 2b.
(IV) Potraktować założenia jak równanie kwadratowe z parametrem a, ∆ = 4(a + 1)2 ,
b1 = −1 − a2 < 0, b2 = a2 .
√
D.7.9 Współczynniki przy nieparzystych potęgach liczby 5 będą przeciwne:
2022 √ 2022 2022 √2021 2022 √12021 2022 2022
! ! ! !

a= 5 + 5 · 2 + ... +
1 5 · 2 + 2 +

0 1 2021
2022
2022 √ 2022 2022 √2021 2022 √12021 2022 2022
! ! ! !

+ 5 − 5 · 2 + ... −
1 5 · 2 + 2 =

0 1 2021
2022
 
2022 1011 2022 1010 2 2022 1 2020 2022 2022 
! ! ! !
=2 ·  5 + 5 · 2 + ... + 5 ·2 + 2 ∈Q
0 2 2020 2022
D.7.10 Pozbyć się mianowników w założeniu p2 ab + pqa2 + pqb2 + q 2 ab = ab; pogrupować do postaci
pq (a2 + b2 ) + ab (p2 + q 2 ) = ab; wymusić p2 + q 2 = (p + q)2 − 2pq; pogrupować do postaci
pq(a − b)2 = 0.
D.7.11 x3 − x2 y ⩽ xy 2 − y 3 ⇐⇒ (x − y)2 (x + y) ⩽ 0 ⇐⇒ 4 (x − y)2 ⩽ 0 ⇐⇒ x = y; zatem
x = y = 2.
16
D.7.12 Hipoteza: a−3
4
= p, gdzie p ∈ Q; a = 4p − 3; 4p − 3 jest liczbą wymierną, sprzeczność.
D.7.13 Hipoteza: istnieje trójkąt, o kątach α, β, γ < 60◦ ; wtedy α + β + γ < 180◦ , sprzeczność.
√ √ √ √ √ 2 2 −6c2
D.7.14 a 2 = −b 3 − c 6 =⇒ 2a2 = 3b2 + 6bc 2 + 6c2 ; jeśli bc ̸= 0, to 2 = 2a −3b 6bc
∈ Q,
sprzeczność; czyli b√= 0 ∨√c = 0; √ √
1◦ jeśli b = 0, to a 2 + c 6 = 0 ⇐⇒ a + c 3 = 0; jeśli c ̸= 0, to 3 = − ac ∈ Q, sprzeczność; czyli
√
c = 0; a 2 = 0 ⇐⇒ √ a= √0; czyli a = b = c =√0; √
2◦ jeśli c = 0, to a 2 + b 3 = 0 ⇐⇒ 2a + b 6 = 0; jeśli b ̸= 0, to 6 = − 2a ∈ Q, sprzeczność; czyli
√ b
b = 0; a 2 = 0 ⇐⇒ a = 0; czyli a = b = c = 0.
D.7.15 Hipoteza: ∀i ∈ {1, 2, . . . , n} : ki > 1; wtedy k1i ⩽ 21 , więc k12 ⩽ 14 , zatem k12 + . . . + k12 ⩽ n · 14 ,
i 1 n
sprzeczność.
√
D.7.16 Hipoteza: x + y ⩾ 2; wtedy: (x + y)2 ⩾ 2 ⇐⇒ x2 + 2xy + y 2 ⩾ 2 ⇐⇒ 2xy ⩾ 2 − x2 − y 2 ;
ale −x2 − y 2 > −1, więc 2xy > 1; (x − y)2 ⩾ 0, więc x2 − 2xy + y 2 ⩾ 0, czyli x2 + y 2 ⩾ 2xy > 1,
sprzeczność.
√
D.7.17 Hipoteza: a, b ∈ Q; a+b = ab + 3 ⇐⇒ a2 + 2ab + b2 = 4 (ab + 3) ⇐⇒
2 √ √
⇐⇒ (a − b)2 = 12 ⇐⇒ |a − b| = 12; a − b ∈ Q, więc 12 ∈ Q, sprzeczność.
xy(xy+4)+(x−y)2 (xy)2 +x2 +2xy+y 2 (xy)2 (x+y)2
D.7.18 L = (x+y)xy
= (x+y)xy
== (x+y)xy
+ (x+y)xy
= xy
x+y
+ x+y
xy
= P.
21
3 log21 7
D.7.19 (I) log7 27 = log21 27
log21 7
= 3 logm21 3 = m
= 3(log21 21−log
m
21 7)
= 3(1−m)
m
.
(II) m = log21 7 = 1
log7 21
= log 7+log
1
= 1+log1
; log7 3 = m1 − 1 = 1−m m
; log7 27 = 3 log7 3 = 3(1−m)
m
.
7 73 73
D.7.20 log3 5 · log4 9 · log5 2 = log3 5 · log3 9

log3 4
· log3 2
log3 5
= 2
2 log3 2
· log3 2 = 1.
log12 26
D.7.21 (I) log6 64 = log12 64
log12 6
= log 12 = log
6 log12 2
= 1−a
6a
.
12 2 12 12−log12 2
(II) a = log12 2 = log6 2

log6 12
= 1+log
log6 2
= 1 − 1+log1
; wyznaczyć log6 2= a
; log6 64 = 6 log6 2 = 6a
.
62 62 1−a 1−a
D.7.22 (I) log3 4 = log2 4

log2 3
= 1 log
2
= log4 18 = log 18−log
4
= c−1
4
.
2 29 2 2 2 22
(II) c = log2 18 = log3 18

log3 2
= log3 2+log3 9
log3 2
= 1 + log2 2 ; wyznaczyć log3 2= 2
c−1
; log3 4 = 2 log3 2 = 4
c−1
.
3
D.7.23 (I) log3 54 = log2 54

log2 3
= log2 2+log2 27
log2 3
= 1+3 log2 3
log2 3
= 2+3 log2 9
log2 9
= 3c+2
c
.
(II) c = log2 9 = log3 9
log3 2
= 2
log3 2
; wyznaczyć log3 2 = c ; log3 54 = log3 2 +
2
log3 27 = 2
c
+3= 3c+2
c
.
D.7.24 4n+1 − 3n+2 + 4n − 3n = 4n (4 + 1) − 3n (9 + 1) = 5 (4n − 2 · 3n ).
D.7.25 n = 2k + 1; n2 + 2023 = 4k 2 + 4k + 2024 = 4k (k + 1) + 8 · 253; k (k + 1) to iloczyn
sąsiednich liczb całkowitych, więc jest parzysty; zatem 4k (k + 1) jest podzielna przez 8; suma liczb
podzielnych przez 8 jest podzielna przez 8.
D.7.26 20n2 + 30n + 7 = 5 (4n2 + 6n + 1) + 2.
D.7.27 a = 3n + 1, b = 3n + 2; a3 + b3 = 54n3 + 81n2 + 45n + 9 = 9 (6n3 + 9n2 + 5n + 1).
D.7.28 10n2 + 30n + 8 = 5 (2n2 + 6n + 1) + 3.
D.7.29 5n2 + 15n = 5n (n + 3); liczby n i n + 3 są różnej parzystości, więc ich iloczyn jest parzysty;
iloczyn liczby parzystej i podzielnej przez 5 jest podzielny przez 10.
D.7.30 (2n + 1)2 − 1 = 4n2 + 4n = 4n (n + 1); n (n + 1) to iloczyn dwóch kolejnych liczb całkowitych,
więc jest parzysty; iloczyn liczby podzielnej przez 4 i parzystej jest podzielny przez 8.
D.7.31 49k 2 + 7k − 2 = 7 (7k 2 + k − 1) + 5.
D.7.32 3n3 + 18n2 + 15n = 3n (n + 1) (n + 5); n (n + 1) to iloczyn sąsiednich liczb całkowitych, więc
jest parzysty; iloczyn liczby podzielnej przez 3 i liczby parzystej jest podzielny przez 6.
D.7.33 n = 2k + 1; 3n2 + 4n + 1 = 12k 2 + 20k + 8 = 4 (3k 2 + 5k + 2).
17
D.7.34 4n+2 − 4n = 4n (42 − 1) = 4 · 4n−1 · 15 = 60 · 4| n−1
{z }.
∈Z
bo n>0
D.7.35 dla k = 5n, k jest podzielne przez 5;

dla k = 5n + 1, k + 9 jest podzielne przez 5;
dla k = 5n + 2 ∨ k = 5n + 3, k 2 + 1 jest podzielne przez 5;
dla k = 5n + 4 k + 1 jest podzielne przez 5.
D.7.36 (I) Rozłożyć wyrażenie z tezy do postaci: km(k + m)(k − m); jeśli któraś z liczb k i m jest
parzysta, to całość jest parzysta; jeśli obie są nieparzyste, to k − m jest parzyste; jeśli któraś z liczb k i
m jest podzielna przez 3 to całość jest podzielna przez 3; jeśli obie mają tę samą resztę z dzielenia przez
3, to k − m jest podzielne przez 3; jeśli jedna z nich ma resztę 1, a druga resztę 2, to k + m jest
podzielne przez 3.
(II) k 3 m−km3 = km(k 2 −1+1−m2 ) = km (k 2 − 1)−km (m2 − 1) = mk(k−1)(k+1)−km(m−1)(m+1);
k(k − 1)(k + 1) i m(m − 1)(m + 1) to iloczyny trzech kolejnych liczb całkowitych, zatem są podzielne
przez 6, więc ich różnica również.
D.7.37 (I) Rozłożyć wyrażenie z tezy do postaci (n − 1)(n + 1)(n2 + 1)(n − 3) + 16; iloczyn czterech
liczb parzystych jest podzielny przez 16; suma liczb podzielnych przez 16 jest podzielna przez 16.
(II) n = 2k + 1, więc wyrażenie z tezy przyjmuje postać: 16(2k 5 + 2k 4 − k 3 − 2k 2 − k + 1).
D.7.38 (I) Rozłożyć wyrażenie z tezy na czynniki: (n − 1)(n + 1)(n2 + 1)(n − 3), iloczyn 4 liczb
parzystych jest podzielny przez 16.
(II) n = 2k + 1, więc wyrażenie z tezy przyjmuje postać: 16(2k 5 + 2k 4 − k 3 − 2k 2 − k).
D.7.39 (I) a − b = 3b2 − 2a2 = b2 − 2 (a2 − b2 ) = b2 − 2 (a − b) (a + b);
5 | (a − b) =⇒ 5 | b2 =⇒ 5 | b =⇒ 5 | a;
więc 25 | b2 oraz 25 | a2 , zatem 25 | (3b2 − 2a2 ), więc 25 | (a − b).
(II) b2 = a − b + 2a2 − 2b2 = a − b + 2 (a − b) (a + b) = (a − b) (1 + 2 (a + b));
5 | (a − b) =⇒ 5 | b2 =⇒ 5 | b =⇒ 5 | a;
więc 25 | b2 , ale 5 ∤ (1 + 2 (a + b)) (bo 5 | (a + b)), więc 25 | (a − b).

D.7.40 x3 + y 3 = (x + y) (x2 − xy + y 2 ) = (x + y) (x + y)2 − 3xy = (x + y)3 − 3 (x + y) xy;
9 | (x + y)3 oraz 9 | 3 (x + y); różnica liczb podzielnych przez 9 jest podzielna przez 9.
D.7.41 (I) Wyrażenie z tezy można zapisać jako
(4k + 1)3 + (4k + 2)3 + (4k + 3)3 = 36(5k 3 + 8k 2 + 5k + 1) + 12k(k − 1)(k + 1), drugi składnik jest
podzielny przez 36, bo k(k − 1)(k + 1) podzielne przez 3.
(II) a - liczba parzysta niepodzielna przez 4; wyrażenie z tezy przyjmuje postać
(a − 1)3 + a3 + (a + 1)3 = 3a (a2 + 2); wystarczy wykazać, że a (a2 + 2) jest podzielne przez 4 i przez 3;
obie liczby są parzyste, więc ich iloczyn jest podzielny przez 4; dla podzielności przez 3 rozważyć reszty z
dzielenia lub rozpisać a (a2 + 2) = 3a + a(a − 1)(a + 1).
D.7.42 Skoro n − 1, n i n + 1 nie dzielą się przez 5, to liczbę n można przedstawić w postaci 5k + 2 lub
5k + 3, gdzie k ∈ Z. Niech w = n2 + 1, zatem:
1) dla n = 5k + 2, w = 25k 2 + 20k + 4 + 1 = 5 (5k 2 + 4k + 1), więc 5 | w;

2) dla n = 5k + 3, w = 25k 2 + 30k + 9 + 1 = 5 (5k 2 + 6k + 2), więc 5 | w.
2 3 3 2
D.7.43 n3 + n2 + n6 = n +3n6 +2n ; wystarczy wykazać, że n3 + 3n2 + 2n jest podzielne przez 6;
n3 + 3n2 + 2n = n(n + 1)(n + 2); iloczyn trzech kolejnych liczb całkowitych jest podzielny przez 3! = 6.
D.7.44 a3 − b3 = (a − b) (a2 + ab + b2 ) = (a − b) ((a + b)2 − ab), liczba a − b jest całkowita, a liczba
(a + b)2 − ab jest podzielna przez k jako różnica liczba podzielnych przez k.
D.7.45 p2 − 17 = (p − 1)(p + 1) − 16, zatem wystarczy pokazać, że (p − 1)(p + 1) jest podzielne przez
8; p jako liczba pierwsza większa niż 2 musi być nieparzysta, zatem liczby p − 1 i p + 1 to sąsiednie
liczby parzyste, zatem jedna z nich jest podzielna przez 4, więc ich iloczyn jest podzielny przez 8.
18
D.7.46 (I) 4n5 + 3n3 − n2 + 1 = 4n5 + 4n3 − n3 − n2 + 1 = 4 (n5 + n3 ) − n2 (n + 1) + 1, pierwszy
składnik jest liczbą parzystą, n(n + 1) to iloczyn dwóch kolejnych liczb całkowitych, więc drugi składnik
też jest parzysty; suma liczb parzystych i nieparzystej jest nieparzysta.
(II) Gdy n jest parzyste, to liczby 4n5 , 3n3 i n2 też są parzyste, wiec ich suma powiększona o 1 jest
nieparzysta.
Gdy n jest nieparzyste, to liczba 4n5 jest parzysta, a 3n3 i n2 są nieparzyste; suma liczby parzystej i
trzech liczb nieparzystych jest nieparzysta.
D.7.47 Liczba niepodzielna przez 3 podniesiona do kwadratu daje przy dzieleniu przez 3 resztę 1,
różnica liczb o tej samej reszcie z dzielenia przez 3 jest podzielna przez 3.
D.7.48 6100 − 2 · 699 + 10 · 698 = 698 · (62 − 2 · 6 + 10) = 698 · 34
D.7.49 (I) Wyrażenie z tezy możemy zapisać jako
(2n+1)2 −(2m+1)2 = (2n−2m)(2n+2m+2) = 4(n−m)(n+m+1) = 4(n+m−2m)(n+m+1) = 4(n+m)(n+m+
(n + m)(n + m + 1) to iloczyn dwóch kolejnych liczb całkowitych, więc jest podzielny przez 2, różnica
liczb podzielnych przez 8 jest podzielna przez 8.
(II) Wyrażenie z tezy możemy zapisać jako
(2n + 1)2 − (2m + 1)2 = (2n − 2m)(2n + 2m + 2) = 4(n − m)(n + m + 1); liczby n − m i n + m są tej
samej parzystości, więc jedna z liczb n − m i n + m + 1 musi być parzysta.
D.7.50 Wyrażenie z tezy można zapisać w postaci 2n + 2n + 2 + 2n + 4 + 2n + 6 = 8n + 12 = 4(2n + 3).
D.7.51 p2 + 23 = (p − 1)(p + 1) + 24, zatem wystarczy pokazać, że (p − 1)(p + 1) jest podzielne przez
24; p jako liczba pierwsza większa niż 3 musi być nieparzysta, zatem liczby p − 1 i p + 1 to sąsiednie
liczby parzyste, zatem jedna z nich jest podzielna przez 4, więc ich iloczyn jest podzielny przez 8; skoro p
jest większe od 3 to jest niepodzielne przez 3, zatem któraś z liczb p − 1 i p + 1 musi być podzielna
przez 3, co daje podzielność przez 24.
D.7.52 (I) Wyrażenie z tezy możemy zapisać w postaci
n2 + (n + 1)2 + (n + 2)2 + (n + 3)2 + (n + 4)2 = 5n2 + 20n + 30 = 5 (n2 + 4n + 6)
(II) Wyrażenie z tezy możemy zapisać w postaci
(n − 2)2 + (n − 1)2 + n2 + (n + 1)2 + (n + 2)2 = 5n2 + 10 = 5 (n2 + 2)
D.7.53 x2 + y 2 − xy + 2 = (x + y)2 − 3xy +2; suma liczb podzielnej i niepodzielnej przez 3 jest
| {z }
liczba podzielna przez 3
niepodzielna przez 3.
√ q
D.7.54 240 − 221 + 1 = (220 )2 − 2 · 220 + 1 = 220 − 1 = (210 − 1) (210 + 1) = 1023 · 1025.
D.7.55 a = n − b − ab, więc b | a; b = n − a − ab, więc a | b; czyli a = b.
D.7.56 Hipoteza: (a + b)(a + c)(b + c) jest nieparzysta; zatem liczby a + b, a + c, b + c są nieparzyste;
więc suma (a + b) + (a + c) + (b + c) = 2 (a + b + c) jest nieparzysta, sprzeczność.
D.7.57
(2k + 1) (2k + 2) (4k + 3) = (2k + 1) (2k + 2) (2k + 2k + 3) = (2k + 1) (2k + 2)·2k+(2k + 1) (2k + 2) (2k + 3)
suma dwóch iloczynów trzech kolejnych liczb całkowitych jest podzielna przez 3! = 6.
D.7.58 x2 + 2xy + 3y 2 ⩾ 0 ⇐⇒ (x + y)2 + 2y 2 ⩾ 0; suma liczb nieujemnych jest nieujemna.
2 2
D.7.59 a − 8 + 17 a
> 0 ⇐⇒ a −8a+17a
> 0 ⇐⇒ (a−4)a +1 > 0;
licznik i mianownik są liczbami dodatnimi, więc cały ułamek również.
√
D.7.60 (I) Z nierówności między średnimi ab ⩽ a+b 2
, podnieść obustronnie do kwadratu.
(II) b = 1 − a, podstawić do tezy i sprowadzić do postaci (2a − 1)2 ⩾ 0.
(III) a = 21 + x, b = 12 − x, podstawić do tezy.
19
D.7.61 (I) Pogrupować do postaci (2x − m)2 + (2x − 3)2 + (m − 3)2 ⩾ 0.
(II) Przenieść wszystko na jedną stronę; potraktować jak nierówność kwadratową z parametrem m;
∆ = −48(m − 3)2 ; ∆ zawsze niedodatnia, więc nierówność zawsze prawdziwa.
(III) Przenieść wszystko na jedną stronę; potraktować jak nierówność kwadratową z parametrem x;
∆ = −12(2x − 3)2 ; ∆ zawsze niedodatnia, więc nierówność zawsze prawdziwa.
D.7.62 (I) Pogrupować do postaci (2x − 1)2 + (3m − 2)2 + (4x − 3m)2 ⩾ 0.
(II) Potraktować jak nierówność kwadratową z parametrem m, ∆ = −96 (3m − 2)2 , ∆ jest zawsze
niedodatnia, współczynnik przy x2 jest dodatni, zatem nierówność zawsze prawdziwa.
(III) Potraktować jak nierówność kwadratową z parametrem x, ∆ = −216 (2x − 1)2 , ∆ jest zawsze
niedodatnia, współczynnik przy m2 jest dodatni, zatem nierówność zawsze prawdziwa.
D.7.63 (I) Pogrupować do postaci 3(x − y)2 + 2(x + 1)(x − 2) > 0.
(II) Potraktować x jako parametr, ∆ = −24(x − 2)(x + 1), więc korzystając z założenia ∆ jest zawsze
ujemna, współczynnik przy y 2 jest dodatni, zatem nierówność jest zawsze prawdziwa.
D.7.64 (I) Pogrupować do postaci (x2 − 1)2 + (x − 1)2 + 1 > 0; suma liczb nieujemnych i dodatniej
jest dodatnia.
(II) Pogrupować do postaci (x − 1)2 ((x + 1)2 + 1) + 1 > 0; iloczyn liczb nieujemnych jest nieujemny;
suma liczby dodatniej i nieujemnej jest dodatnia.
(III) Rozważyć funkcję f (x) = x4 − x2 − 2x + 3, wyliczyć pochodną f ′ (x) = 4x3 − 2x − 2, pokazać, że
jedyne minimum lokalne f jest w x = 1, f (1) = 1, limx→±∞ f (x) = ∞, zatem f przyjmuje wartości nie
mniejsze niż 1.
D.7.65 (I) Podnieść tezę do kwadratu, x2 + 2xy + y 2 ⩽ 2 · 2, zatem x2 + 2xy + y 2 ⩽ 2x2 + 2y 2 ,
sprowadzić do postaci (x − y)2 ⩾ 0.
(II) Podnieść tezę do kwadratu, podstawić założenie, xy ⩽ 1, podnieść do kwadratu, podstawić
y 2 = 2 − x2 , sprowadzić do (x2 − 1)2 ⩾ 0.
(III) Podnieść tezę do kwadratu, podstawić założenie, xy ⩽ 1, podnieść do kwadratu i podstawić
x2 = 1 − t, y 2 = 1 + t, t ∈ [−1, 1], 1 − t2 ⩽q1.
2 2
(IV) Z nierówności między średnimi x+y ⩽ x +y , podstawić założenie.
2 2 √ √
(V) x = 1 − t, y = 1 √
2 2
+ t, t ∈ [−1, 1], podstawić do tezy 1 − t + 1 + t ⩽ 1, podnieść do kwadratu
i sprowadzić do postaci 1 − t2 ⩽ 1.
(VI) Pokazać, że w półpłaszczyźnie
√ y ⩽ −x + 2 leżą wszystkie
√ √ punkty okręgu x + y = 2.
2 2
(VII) Podstawić y = 2 − x2 do tezy, pokazać, że x ⩽ 2, 2 − x2 ⩽ 2 − x podnieść do kwadratu i

sprowadzić do postaci (x − 1)2 ⩾ 0.
√ √ q √
(VIII) x + y = x2 + 2xy + y 2 = 2 + 2xy = 2 + 2 2x2 − x4 , funkcja ta jest dwukrotnym
złożeniem funkcji rosnących, zatem przyjmuje maksimum tam gdzie f (x) = 2x2 − 4
h x√, obliczyć
i pochodną
f (x) = 4x − 4x , pokazać, że f rośnie w przedziale [0, 1] i maleje w przedziale 1, 2 , f (1) = 2,
′ 3
zatem x + y ⩽ 2. √
(IX) x + y = x + 2 − x2 = f (x), obliczyć pochodną f ′ (x) = 1 − √2−x x
2 , pokazać, że f rośnie w
h √ i
przedziale [0, 1] i maleje w przedziale 1, 2 , f (1) = 2, zatem x + y ⩽ 2.
√
D.7.66 (I)
√ Podnieść tezę do kwadratu, ad + bc ⩾ 2 abcd, z nierówności między średnimi
ad+bc
2
⩾ abcd.
√ √ √ 2
(II) Podnieść tezę do kwadratu, ad + bc ⩾ 2 abcd, sprowadzić do postaci ad − bc ⩾ 0.
20
D.7.67 (I) x2 y 2 + 2x2 + 2y 2 − 8xy + 4 > 0 ⇐⇒ (xy − 2)2 + 2(x − y)2 > 0; suma liczby nieujemnej i
dodatniej jest dodatnia.
(II) Potraktować jako nierówność kwadratową z parametrem y (z parametrem x jest wszystko tak
samo), ∆ = −8(y 2 − 2)2 , ∆ jest zawsze nieujemna,
√ współczynnik przy x jest dodatni, zatem dla y ̸= 2
2 2
nierówność jest spełniona, pokazać, że dla y = ± 2 nierówność jest prawdziwa.

(III) Rozważyć przypadki, gdy xy ⩽ 0 to nierówność jest zawsze spełniona, dla xy > 0 korzystamy z
2 2 2 2 √
nierówności między średnimi x y +2x4 +2y +4 ⩾ 4 x2 y 2 · 2x2 · 2y 2 · 4 = 2xy, równość zachodzi gdy
x2 = y 2 = 2, ale xy > 0 i x ̸= y, zatem równość nigdy nie zajdzie.
D.7.68 (I) Pogrupować do postaci (2x − y)2 + (x + 3)2 ⩾ 0; suma liczb nieujemnych jest nieujemna.
(II) Potraktować jako nierówność z parametrem y, ∆ = −4(y + 6)2 , ∆ jest zawsze niedodatnia,
współczynnik przy x2 jest dodatni, zatem nierówność jest zawsze prawdziwa.
(III) Potraktować jako nierówność z parametrem x, ∆ = −4(x + 3)2 , ∆ jest zawsze niedodatnia,
współczynnik przy y 2 jest dodatni, zatem nierówność jest zawsze prawdziwa.
D.7.69 Pogrupować do postaci (2x + y)2 (2x − y) ⩾ 0; iloczyn liczb nieujemnych jest nieujemny.
D.7.70 x4 + y 4 > xy (x2 + y 2 ) ⇐⇒ x4 − x3 y + y 4 − y 3 x > 0 ⇐⇒
⇐⇒ (x − y)2 (x2 + xy + y 2 ) > 0 ⇐⇒ 21 (x − y)2 (x + y)2 + x2 + y 2 > 0; drugi nawias zeruje się
tylko gdy x = y = 0, ale x ̸= y, więc oba nawiasy są dodatnie; iloczyn liczb dodatnich jest dodatni.
√ √
D.7.71 (I) 2 n + 2 < √n+1 1
+ 2 n + 1 ⇐⇒ 4n + 8 < n+1 1
+ 4 + 4n + 4 ⇐⇒ 0 < n+1 1
;
√ √ 1
2 n < 2 n + 1− √ ⇐⇒ 4n < 4n + 4 − 4 + n+1 1
⇐⇒ 0 < n+1 1
.
| {z } n+1
>1 | {z }
⩽1
| {z }
q >0 q
(II) 2 (n + 2) (n + 1) − 2n − 2 < 1 ⇐⇒ (n + 2) (n + 1) < n+2+n+1
2
; z nierówności między
q
średnimi: (n + 2) (n + 1) ⩽ n+2+n+1
2
, ale równość zachodzi, gdy n + 2 = n + 1, czyli nigdy; więc
q
(n + 2) (n + 1) < n+2+n+1
2
; druga nierówność analogicznie.
√ √ √ √ √
√ 2( n+2− n+1)( n+2+ n+1)
(III) 2 n + 2 − n + 1 = √ √
n+2+ n+1
= = √n+2+2 √n+1 ; zmniejszając mianownik
ułamek się zwiększy, więc: √n+2+2 √n+1 < √n+1+2 √n+1 = √n+1
1
; analogicznie druga nierówność:
√ √
2 n + 1 − n = √n+1+ 2 √
n
> √n+1+2 √n+1 = √n+1
1
.
D.7.72 x3 + 2xy + y 3 ⩾ x2 + xy (x + y) + y 2 ⇐⇒
⇐⇒ (x + y) (x2 − xy + y 2 ) − xy (x + y) − (x − y)2 ⩾ 0 ⇐⇒
⇐⇒ (x + y) (x − y)2 − (x − y)2 ⩾ 0 ⇐⇒ (x − y)2 (x + y − 1) ⩾ 0; iloczyn liczb nieujemnych jest
nieujemny.
a2 + a8 + a8
q
D.7.73 Z nierówności między średnimi: 3
⩾ 3 a2 · 8
a
· 8
a
= 4 ⇐⇒ a2 + 16
a
⩾ 12.
√ √ √ q
a+ b+ c a+b+c
D.7.74 Z nierówności między średnimi: 3
⩽ 3
.
√ √
a2 b = a+a+b
3 3
D.7.75 Z nierówności między średnimi: aab ⩽ 3
, pozostałe pierwiastki analogicznie,
dodajemy stronami.
D.7.76 Pomnożyć obustronnie przez 2 i pogrupować do postaci (a − b)2 + (b − c)2 + (a − c)2 ⩾ 0.
D.7.77 2a3 + b3 ⩾ 3a2 b ⇐⇒ 2a3 + b3 − 3a2 b ⩾ 0 ⇐⇒ (2a + b) (a − b)2 ⩾ 0; iloczyn liczb
nieujemnych jest nieujemny.
a3 6
a3 +b6 + b2 +4
D.7.78 2
⩾ 3ab2 − 4 ⇐⇒ ⇐⇒ 2
3
⩾ ab2 ; z nierówności między średnią arytmetyczną i
a3 6
+ b2 +4
q
geometryczną: 2
3
⩾ 3 a3
2
· b6
2
· 4 = ab2 .

D.7.79 a4 + b4 ⩾ a3 b + ab3 ⇐⇒ (a − b) (a3 − b3 ) ⩾ 0 ⇐⇒ (a − b)2 a2 + b2 + (a + b)2 ⩾ 0.
21
D.7.80 Rozłożyć na czynniki ze wzorów skróconego mnożenia, skrócić ułamek, sprowadzić do postaci
2(x−y)2
3(x2 +xy+y 2 )
> 0, wykazać, że x2 + xy + y 2 > 0.
D.7.81 (I) Pomnożyć obustronnie przez mianowniki, sprowadzić do postaci (a − b)(2 − ab(a + b)) < 0,
uzasadnić, że drugi nawias jest ujemny.
(II) Rozważyć funkcję f (x) = 2+xx
3 , teza jest spełniona gdy f jest malejąca w przedziale [1, +∞),
2−2x3
wyznaczyć pochodną f (x) = (2+x3 )2 i pokazać że jest ona ujemna w przedziale (1, +∞).
′
D.7.82 (I) Przenieść wszystko na lewą stronę, sprowadzić do wspólnego mianownika i pogrupować do
2 +a(y−x)
postaci (x−y)x(y+a) > 0.
(II) Pomnożyć obie strony przez (y + a)x i pogrupować do postaci (x − y)2 + a(y − x) > 0.
a3 +b3 a2 −ab+b2 (a−b)2 +ab (a − b)2
D.7.83 a2 b+ab2
= ab
= ab
= +1 > 1
| ab
{z }
>0
√ √ √
D.7.84 Z nierówności między średnimi: ab ⩽ a+b ; z założenia: a + b ⩽ ab ⩽ a+b
; zatem
√ 2 2
a + b ⩾ 2 a + b ⇐⇒ a + b ⩾ 4.
D.7.85 Z nierówności trójkąta |AP | < |BP | + |AB| < |BP | + |CP | + |DP |.
D.7.86 N - punkt przecięcia M E i DC; z twierdzenie Talesa: |DN | = 32 |AM |;
|BP | |P D| |BP |
z twierdzenia Talesa: |M B|
= |DN |
⇐⇒ 4|AM |
= 2|P|AM
D|
|
⇐⇒ |BP | = 6 |P D|.
3
D.7.87 (I) Przedłużyć F E do przecięcia z AB w G; △CEF ≡ △BEG (BKB); AEG ≡ △AEF

(BKB).
(II) Przedłużyć AE do przecięcia z DC w G; △ABE ≡ △GCE (BKB); △AEF ≡ △EF G (BKB).
D.7.88 (I) M - taki punkt na BC, że SM ∥ AC; z twierdzenia Talesa: |M C| = 12 a oraz
|SM | = 21 |CD| = 14 |AC|; z twierdzenia Talesa: |P M | = 14 |CP |; |CP | = |P M | + |M C|; |CP | = 32 a.
(II) B ′ - taki punkt, że BCB ′ A jest równoległobokiem; BD to połowa przekątnej; z twierdzenia Talesa:
|P B| |SB| |P B|
|AB ′ |
= |SB ′ | ⇐⇒ a
= 31 ; zatem |P B| = 31 a i |CP | = 23 a.
D.7.89 α = |∢DAE| = |∢BAE|, β = |∢DCE| = |∢BCE|, γ = |∢ADC|, δ = |∢ABC|,
ε = |∢AEC|; α + β + δ + ε = 360◦ ; α + (360◦ − ε) + β + γ = 360◦ ; odejmujemy równania stronami
δ − γ + 2ε = 360◦ .
D.7.90 Narysować wysokość CP i proste równoległe do AB przechodzące przez M i N ; skorzystać z
przystawania trójkątów.
D.7.91 hG , hC i hH to odpowiednie wysokości opuszczone na prostą AB; z twierdzenia Talesa:
|AG| = |GC|, więc też hG = 21 hC ; z twierdzenia Talesa: |BH| = 12 |HC|, więc też hH = 13 hC ;
S = 12 |F B| · hH = 16 |F B| hC ; PADG = 12 |AB| · hG = 12 |F B| · hC = 3S.
′
D.7.92 h - wysokość trójkąta AOB opuszczona na AB, H -′ wysokość trapezu; △AOB ∼ △ACB
|AB ′ | |A B| |AB ′ | |A′ B|
(KKK), więc |AB| = H ; △BOA ∼ △BDA (KKK), więc |AB| = H ; czyli |AB| = |AB| , więc
h ′ h
|AB ′ | = |A′ B|; odejmując obustronnie |A′ B ′ | otrzymujemy |AA′ | = |BB ′ |.

D.7.93 Skorzystać z twierdzenia Talesa dla prostych AC i DE.
D.7.94 AK przecina BD w punkcie E, CM przecina BD w punkcie F ; AM CK ma dwa boki
równoległe i równej długości, więc jest równoległobokiem; z twierdzenia Talesa dla kąta ABE:
|BF | = |F E|; z twierdzenia Talesa dla kąta CDB: |DE| = |EF |; |BF | = |F E| = |ED|.
1
ab a2 +b2 c2
D.7.95 PABC
PABDE
= 2
c2
= 1
2
· ab
c2
= k; tg α + tg β = a
b
+ b
a
= ab
= ab
= 1
ab = 1
2k
.
c2
D.7.96 A, B, C - wierzchołki trójkąta, AD, CE - środkowe, F - taki punkt na AB, że DF ∥ CE, S -

przecięcie AD i CE; z twierdzenia Talesa dla kąta EBC: |BF | = |F E| = 21 |AE|; z twierdzenia Talesa
|AP | |AE|
dla kąta BAD: |P D|
= |EF |
= 2.
22
D.7.97 S - środek ciężkości; PASF = PBSF = a, bo mają równe podstawy i wspólną wysokość;
analogicznie PBSD = PCSD = b i PCSE = PASE = c; podobnie PABD = PACD , więc 2a + b = 2c + b,
czyli a = c; tak samo PCAF = PCBF , więc 2c + a = 2b + a, czyli c = b; zatem a = b = c.
q
D.7.98 |AB| = a; z pola: |AC| = 2(P1a+P2 ) ; △DBE ∼ △ABC (KKK) w skali P1
P1 +P2
; z podobieństwa:
√
2 P1 (P1 +P2 )
q q
|DE| = 2(P1 +P2 )
a
P1
P1 +P2
= a
; |AB| · |DE| = 2 P1 (P1 + P2 ).
D.7.99 Przekątne czworokąta dzielą się na odcinki x, y, z i w i wyznaczają 4 trójkąty prostokątne;
z twierdzenia Pitagorasa: x2 + y 2 = a2 , z 2 + w2 = c2 , y 2 + z 2 = b2 , w2 + x2 = d2 ; zatem
a2 + c 2 = x 2 + y 2 + z 2 + w 2 = b 2 + d 2 .
D.7.100 |AD| = |BD| = x, |∢CDE| = |∢BDE| = α; |∢ADC| = 180◦ − 2α;
|∢DBE| = |∢DCE| = 90◦ − α; zatem |DC| = x; czyli |∢DAC| = |∢DCA| = α;
więc |∢ACB| = 90◦ .
Zadania konkursowe
K.7.1 Hipoteza: ∀i ∈ {1, 2, . . . , n} : ki > 1; wtedy k1i ⩽ 12 , więc k12 ⩽ 41 , zatem k12 + . . . + 1
2
kn
⩽ n · 14 ,
i 1
sprzeczność.
√ √
K.7.2 Jeśli x = 0 lub y = 0, to x, y ∈ Q; weźmy zatem x, y ̸= 0:
√ √ √ √ √ √ 2
√x + qy = p ∈ Q =⇒ x + 2 x y + y = p2 =⇒ x √y = p −x−y
√ √ 2
= q ∈ Q;
x = y =⇒ y + y = p =⇒ y = p ∈ Q =⇒ x = y ∈ Q.
√ √
q q+y
√
q
√ 2 √ 2 √ √
r r
K.7.3 a = 2− 5 − 2+ 5 = 2 − 5 − 2 + 5 = −4.
K.7.4 Z założenia a − b = 1, więc możemy lewą stronę przez a − b, wtedy
n−1 pomnożyć
(a − b)(a + b) (a2 + b2 ) (a4 + b4 ) . . . a2 + b2 =
n−1

= (a2 − b2 ) (a4 + b4 ) . . . a2 + b2 = . . . = a2 − b 2 .
n−1 n−1 n n
K.7.5 (I) Każdy gracz rozegrał n − 1 partii, więc wi + pi = n − 1, czyli pi = n − 1 − wi ; wszystkich

partii było n(n−1) , więc ni=1 wi = ni=1 pi = n(n−1)
P P
2 2
;
p = (n − 1 − wi ) = i=1 (n + 1 + wi − 2n − 2nwi + 2wi ) =
2
Pn 2 Pn Pn 2 2
Pn i 2 i=1
i=1
= i=1 n + i=1 1 + ni=1 wi2 − ni=1 2n − ni=1 2nwi + ni=1 2wi =
Pn P P P P
= n3 + n + ni=1 wi2 − 2n2 − 2n n(n−1) + 2 n(n−1) = ni=1 wi2 .

P P
2 2
(II) Każdy gracz rozegrał n − 1 partii, więc wi + pi = n − 1; żadna partia nie zakończyła się remisem,
więc ni=1 pi = ni=1 wi ;
P P
i=1 pi − P i=1 wi = = ni=1 (pi − wi ) (pi + wi ) = ni=1 (pi − wi ) (n − 1) =

i=1 (pi − wi )P
Pn 2 P n 2 Pn 2 2 P P
= (n − 1) ni=1 (pi − wi ) = (n − 1) ( ni=1 pi − ni=1 wi ) = 0.

P
K.7.6 https://archom.ptm.org.pl/?q=node/87
K.7.8 https://archom.ptm.org.pl/sites/default/files/om1_1r.pdf
K.7.12 Hipoteza: istnieje taka liczba pierwsza p, że p | (14n + 3) ∧ p | (21n + 4);
zatem p | (21n + 4 − (14n + 3)) = 7n + 1 oraz p | (14n + 3 − (7n + 1)) = 7n + 2, więc też
p | (7n + 2 − (7n + 1)), czyli p | 1, sprzeczność.
K.7.13 32 = 9 = 6 · 1 + 3 =⇒ 32 ∈ S; niech a ∈ S, a > 1;
a = 6n + 3 =⇒ a2 = 36n2 + 36n + 9 = 6 (6n2 + 6n + 1) + 3 =⇒ a2 ∈ S;
zatem a2 ∈ S dla k = 1, 2, . . .; dla a > 1 i p ̸= q zachodzi ap ̸= aq , więc wszystkie liczby a2 są różne;
k k
zatem w S jest nieskończenie wiele kwadratów liczb całkowitych.
23
K.7.14 Kwadrat liczby całkowitej przy dzieleniu przez 3 daje resztę 0 lub 1, a liczba 6n + 2 daje resztę 2.
K.7.15 p = 30n + r, gdzie r < 30; gdyby r było liczbą złożoną to byłoby podzielne przez 2, 3, 5, 7, 11
lub 13; gdyby było podzielne przez 7 to byłoby też podzielne przez 2 lub 3, a gdyby było podzielne przez
11 lub 13 to byłoby też podzielne przez 2; gdyby r było podzielne przez 2, 3 lub 5, to p również; zatem r
nie może być liczbą złożoną.
K.7.16 p2 + 2 = p2 − 1 + 3 = (p − 1) (p + 1) + 3; p − 1, p i p + 1 to trzy kolejne liczby, więc gdy p ̸= 3,
to któraś z liczb p − 1 i p + 1 jest podzielna przez 3, więc p2 + 2 również.
K.7.17 Jeśli są wśród nich 3 liczy o tej samej reszcie z dzielenia przez 3, to ich suma jest podzielna
przez 3; gdy żadne 3 liczby nie mają tej samej reszty, to wśród nich musi być co najmniej po jednej z
resztą 0, 1 i 2; sumując te liczby dostajemy liczbę podzielną przez 3.
K.7.18 m + (m + 1) + (m + 2) + . . .+ (m + n − 1) = nm + 1 + 2 + . . . + n − 1 =
= nm + 2 (n − 1) = n m + n−1
1+n−1
2
; n jest liczbą nieparzystą, więc n − 1 jest parzysta, czyli

n−1
2
∈ Z; zatem m + n−1
2
∈ Z, więc suma jest podzielna przez n.
K.7.19 W (x) = (x − 2k) (x − (2k + 2)) (x − (2k + 4)) (x − (2k + 6)) P (x), gdzie P ma współczynniki
całkowite (bo schemat Hornera);
W (2n) = (2n − 2k) (2n − 2k − 2) (2n − 2k − 4) (2n − 2k − 6) P (2n) =
= 16 (n − k) (n − k − 1) (n − k − 2) (n − k − 3) P (2n); iloczyn 4 kolejnych liczb całkowitych jest
| {z } | {z }
4 kolejne liczby całkowite ∈Z
podzielny przez 4! = 24; 24 · 16 = 384.
K.7.20 Wśród trzech kolejnych liczb całkowitych jest jedna podzielna przez 3, jedna dająca resztę 1 i
jedna dająca resztę 2 przy dzieleniu przez 3; (3k + 1)2 = 9k 2 + 6k + 1 = 3 (3k 2 + 2k) + 1;
(3m + 2)2 = 9m2 + 12m + 4 = 3 (3m2 + 4m + 1) + 1.
x+ 1
q
K.7.21 a) Z nierówności między średnią arytmetyczną i geometryczną: 2 x ⩾ x · x1 = 1, czyli
x + x1 ⩾ 2, przy czym równość zachodzi, gdy x = x1 , czyli dla x = 1; zatem 2 jest najmniejszą liczbą w
zbiorze S.
b) “ ⇐= ”: załóżmy, że n da się zapisać jako iloczyn liczb ze zbioru S, czyli n = x + x1 y + y1 , gdzie

x, y ∈ Q+ ; x + x1 y + y1 = xy + xy + xy + xy 1
= xy + xy1
+ xy + xy ; xy, xy ∈ Q+ ;
zatem xy + xy , y + xy ∈ S; czyli n da się zapisać jako sumę liczb ze zbioru S;
1 x
“ =⇒ ”: załóżmy, że n da się zapisać jako sumę liczb ze zbioru S, czyli n = x + x1 + y + y1 , gdzie

x, y ∈ Q+ ; zatem x = ab oraz y = dc , gdzie a, b, c, d ∈ N, oraz NWD(a, b) = NWD(c, d) = 1;
(a2 +b2 )cd+(c2 +d2 )ab
n = x + x1 + y + y1 = ab + ab + dc + dc = abcd
; skoro n ∈ N, to mianownik musi dzielić
licznik, więc ab i cd musi dzielić licznik, więc ab | (a + b ) cd oraz cd | (c2 + d2 ) ab; skoro
2 2
NWD(a, b) = 1, to ab ∤ (a2 + b2),czyli ab

| cd; analogicznie cd | ab, więc ab = cd ⇐⇒ d = abc ;
c2
n = acbc
+ ca
bc
+ ab + ab
c2
= ac + ac cb + cb ; ac , cb ∈ Q+ , więc ac + ac , cb + cb ∈ S, czyli n da się zapisać jako
iloczyn liczb ze zbioru S.
K.7.28 Pomnożyć obustronnie przez 4 i pogrupować do postaci
(2a − d)2 + (2b − d)2 + (2c − d)2 + d2 ⩾ 0.
24
q
K.7.29 Pomnożyć obustronnie przez a + b + c; z nierówności między średnimi: a2 + b2 + c2 ⩾ 3 3 (abc)2
√
oraz a + b + c ⩾ 3 3 abc; mnożąc te nierówności stronami otrzymujemy
(a2 + b2 + c2 ) (a + b + c) ⩾ 9abc.
K.7.30 a3 − b3 ⩾ ab2 − a2 b ⇐⇒ (a − b) (a2 + ab + b2 ) + ab (a − b) ⩾ 0 ⇐⇒ (a − b) (a + b)2 ⩾ 0;
iloczyn liczb nieujemnych jest nieujemny.
K.7.31 a
b
+ b
a
⩾ 2 ⇐⇒ a2 + b2 ⩾ 2ab ⇐⇒ (a − b)2 ⩾ 0.
K.7.32 a3 − b3 < a2 b − ab2 ⇐⇒ (a − b) (a2 + ab + b2 ) − ab (a − b) < 0 ⇐⇒ (a − b) (a2 + b2 ) < 0;
iloczyn liczby ujemnej i dodatniej jest ujemny.
√ √ 4a2 b2
K.7.33 ab ⩾ 1 +2 1 ⇐⇒ ab ⩾ a+b 2ab
⇐⇒ ab ⩾ (a+b) 2 ⇐⇒
a b
⇐⇒ (a + b)2 ⩾ 4ab ⇐⇒ (a − b)2 ⩾ 0.
K.7.34 Dla a + b + c ⩽ 0 nierówność jest spełniona, bo lewa strona jest nieujemna, dla a + b + c > 0
podnieść stronami do kwadratu i pogrupować do postaci (a − b)2 + (a − c)2 + (b − c)2 ⩾ 0.
a2 2
+ a2 + 44
q
K.7.35 Z nierówności między średnimi: 2
3
a
⩾ 3 a2
2
· a2
2
· 4
a4
= 1.
K.7.36 a5 − a4 b + b5 − ab4 ⩽ 0 ⇐⇒ (a − b) (a4 − b4 ) ⩽ 0 ⇐⇒ (a − b)2 (a + b) (a2 + b2 ) ⩽ 0;
a, b ⩽ 0 =⇒ a + b ⩽ 0; iloczyn liczb nieujemnych i liczby niedodatniej jest niedodatni; równość
zachodzi, gdy a = b ∨ a = −b.
K.7.41 https://archom.ptm.org.pl/sites/default/files/om1_2r_0.pdf
K.7.45 Podnieść tezę do kwadratu:
4a2 + 4b2 + 4c2 < 3a2 + 3b2 + 3c2 + 6ab + 6bc + 6ac ⇐⇒ 6ab + 6bc + 6ac − a2 − b2 − c2 > 0;
6ab + 6bc + 6ac − a2 − b2 − c2 = 3a (b + c) + 3b (a + c) + 3c (a + b) − a2 − b2 − c2 >
> 3a2 + 3b2 + 3c2 − a2 − b2 − c2 = 2a2 + 2b2 + 2c2 > 0.
K.7.46 KL - odcinek łączący środki przeciwległych boków, P Q - odcinek łączący środki przekątnych;
KP i QL łączą środki boków trójkąta o tej samej podstawie, więc są do niej równoległe i tym samym
równoległe do siebie; analogicznie KQ i P L; zatem KQLP jest równoległobokiem, więc KL i P Q
dzielą się na połowy; drugi odcinek łączący środki przeciwległych boków analogicznie dzieli się z P Q na
połowy; zatem wszystkie 3 odcinki przecinają się w jednym punkcie dzielącym je na połowy.
|AE|
K.7.47 Teza jest równoważna |EF |
= |EG|
|AE|
; △ABE ∼ △DGE (KKK), więc |ED|
|BE|
= |EG|
|AE|
;
|ED| |AE| |AE|
△BF E ∼ △ADE (KKK), więc |BE| = |EF | ; zatem |EF |
= |EG|
|AE|
.
25
K.7.48 Prowadzimy prostą przez punkt wysunięty najbardziej na lewo i punkt wysunięty najbardziej na
prawo; wszystkie pozostałe punkty leżą albo nad tą prostą albo pod; punkty leżące na i pod prostą
łączymy ze sobą w kolejności od lewej do prawej, potem punkty leżące na i nad prostą w kolejności od
prawej do lewej; otrzymaliśmy w ten sposób pięciokąt, którego boki się nie przecinają; są 3 możliwości:
1◦ pięciokąt jest wypukły, a suma miar kątów wewnętrznych wynosi 540◦ , więc któryś z kątów musi być
rozwarty;
2◦ pięciokąt ma jeden kąt wklęsły, więc wierzchołek przy kącie wklęsłym leży wewnątrz czworokąta
utworzonego z pozostałych punktów; łącząc ten punkt z wierzchołkami czworokąta otrzymujemy 4 kąty
w sumie dające 360◦ , więc 2 z nich są rozwarte (nie mogą być proste, bo punkty nie leżą na jednej
prostej);
3◦ pięciokąt ma dwa kąty wklęsłe, których suma miar jest < 540◦ , więc suma miar ich dopełnień jest
> 180◦ , więc co najmniej jedno z tych dopełnień jest kątem rozwartym.
K.7.49 △RAK ∼ △KBC √ (KKK); |AK| √= |KB| = 2x; |BC| = 4x; zatem |RA| = x; z twierdzenia
Pitagorasa: |KR| = 5x oraz |KC| = 2 5x; więc △RKC ∼ △KBC (BKB); zatem
|∢KCB| = |∢KCR|.
K.7.50 E, E ′ - środki BC i AD, F, F ′ - środki CD i AB, G - przecięcie AE i BD, H - przecięcie AF
i BD, P - środek BD; △AHD ∼ △F HP (KKK) w skali k = 2; △AGB ∼ △EGP (KKK) w skali
k = 2; z podobieństwa: |DH| = 2 |HP |, |GB| = 2 |P G|; P jest środkiem BD, więc
|DH| + |HP | = |P G| + |GB| ⇐⇒ |HP | = |P G|; zatem |DH| = |HG| = |GB|.
26

Dowodzenie Twierdzen

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Dowodzenie Twierdzen

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Dowodzenie Twierdzen

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Metody dowodzenia twierdzeń

Teoria, przykłady i ćwiczenia

Reguły wnioskowania to szczególne tautologie, przy pomocy których dowodzimy twierdzenia.

(p ∧ (p =⇒ q)) =⇒ q modus ponendo ponens

Twierdzenie to zdanie postaci Z =⇒ T . Zdanie Z nazywamy założeniami, a T tezą twierdzenia. Każde

Dowód twierdzenia to ciąg implikacji:

(Z =⇒ W1 ) ∧ (W1 =⇒ W2 ) ∧ (W2 =⇒ W3 ) ∧ . . . ∧ (Wn =⇒ T )

Dowód wprost polega na pokazaniu kolejnych implikacji:

(Z =⇒ W1 ) ∧ (W1 =⇒ W2 ) ∧ (W2 =⇒ W3 ) ∧ . . . ∧ (Wn =⇒ T )

Dowód przez redukcję

Dowód przez redukcję polega na pokazaniu implikacji od końca:

(Wn =⇒ T ) ∧ (Wn−1 =⇒ Wn−2 ) ∧ . . . ∧ (W1 =⇒ W2 ) ∧ (Z =⇒ W1 )

Dowód nie wprost

Jeśli twierdzenie jest postaci Z ⇐⇒ T , to wystarczy udowodnić, że Z =⇒ T oraz T =⇒ Z.

Jeśli twierdzenie jest postaci L = P , gdzie L i P to wyrażenia algebraiczne, to przekształcamy tę

to istnieje i ∈ {1, 2, . . . , n}, dla którego ki = 1.

xy (xy + 4) + (x − y)2 xy x+y

to istnieje i ∈ {1, 2, . . . , n}, dla którego ki = 1.

□K.7.5 (∆518 (528) Zadanie M 1564)

□K.7.6 (I Olimpiada Matematyczna Etap B Zadanie 2)

to liczby x, y, z są proporcjonalne do liczb a, b, c.

Dla liczb całkowitych n i a:

Twierdzenie o dzieleniu z resztą

Dla dowolnych liczb całkowitych n i a istnieją takie liczby całkowite q i r, że

a = nq + r oraz 0 ⩽ r < |a|

Dla liczb całkowitych n, a, b jeśli n dzieli a i b, to dzieli również a + b i a − b.

W szczególności liczby a + b i a − b są tej samej parzystości.

Dla liczb całkowitych a, b, n, m:

• jeśli n dzieli a, to dzieli również a · b

Podzielność przez liczbę złożoną

Podzielność przez liczbę złożoną z rozkładem na czynniki pierwsze

Wśród n kolejnych liczb całkowitych co najmniej jedna jest podzielna przez n.

Iloczyn n kolejnych liczb całkowitych jest podzielny przez n!.

a) Znajdź najmniejszą liczbę należącą do zbioru S.

Twierdzenie o znaku liczby rzeczywistej

• Kwadrat dowolnej liczby jest nieujemny.

Dla nieujemnych liczb a1 , . . . , an zachodzą nierówności:

20x2 − 24mx + 18m2 ⩾ 4x + 12m − 5.

x2 y 2 + 2x2 + 2y 2 − 8xy + 4 > 0.

□D.7.76 Udowodnij, że dla dowolnych liczb rzeczywistych a, b i c zachodzi nierówność:

□D.7.82 (Matura maj 2019 Zadanie 8)(3p.)

Kiedy prawdziwa jest równość?

ab(a + b) + bc(b + c) + ca(c + a) ⩾ 6abc.

□D.7.87 (Próbna matura 2014 Zadanie 15)(3p.)

Wykaż, że |∢ABC| − |∢ADC| + 2 · |∢AEC| = 360◦ .

□D.7.92 (Matura czerwiec 2022 Zadanie 9)(3p.)

□D.7.96 Wykaż, że środkowe trójkąta dzielą się w stosunku 2 : 1.

D.7.20 log3 5 · log4 9 · log5 2 = log3 5 · log3 9

(II) a = log12 2 = log6 2

D.7.22 (I) log3 4 = log2 4

(II) c = log2 18 = log3 18

D.7.23 (I) log3 54 = log2 54

D.7.35 dla k = 5n, k jest podzielne przez 5;

1) dla n = 5k + 2, w = 25k 2 + 20k + 4 + 1 = 5 (5k 2 + 4k + 1), więc 5 | w;

(VII) Podstawić y = 2 − x2 do tezy, pokazać, że x ⩽ 2, 2 − x2 ⩽ 2 − x podnieść do kwadratu i

nierówność jest spełniona, pokazać, że dla y = ± 2 nierówność jest prawdziwa.

D.7.87 (I) Przedłużyć F E do przecięcia z AB w G; △CEF ≡ △BEG (BKB); AEG ≡ △AEF

|AB ′ | = |A′ B|; odejmując obustronnie |A′ B ′ | otrzymujemy |AA′ | = |BB ′ |.

D.7.96 A, B, C - wierzchołki trójkąta, AD, CE - środkowe, F - taki punkt na AB, że DF ∥ CE, S -

NWD(a, b) = 1, to ab ∤ (a2 + b2),czyli ab