Twierdzenie o Kacie Wpisanym I Dopisanym Do Okregu
Twierdzenie o Kacie Wpisanym I Dopisanym Do Okregu
Twierdzenie o Kacie Wpisanym I Dopisanym Do Okregu
okręgu
Wprowadzenie
Przeczytaj
Aplet
Sprawdź się
Dla nauczyciela
Twierdzenie o kącie wpisanym i dopisanym do okręgu
Wyznaczenie miary kąta α, jaki tworzy cięciwa PQ z bokiem trójkąta, sprowadza się do
wykorzystania bilansu kątów w trójkącie oraz zasadniczego twierdzenia planimetrii.
Ponieważ |PR| = |RQ|, jako odcinki stycznych poprowadzone z jednego punktu, to trójkąt
PRQ jest równoramienny oraz |∢PQR| = α. Stąd
α= 1
2
⋅ (180° − |∢PRQ|) = 1
2
⋅ (180° − (180° − 74° − 40°)) =
1
2
⋅ 114° = 57°.
Kąt α, zaznaczony na rysunku, jest w istocie kątem, jaki cięciwa okręgu tworzy ze styczną
do tego okręgu poprowadzoną w punkcie, który jest końcem tej cięciwy i jest znany, jako
kąt między styczną i cięciwą lub krótko, jako kąt dopisany do okręgu, co będzie tematem
niniejszej lekcji.
Twoje cele
Kąt dopisany
Możemy wówczas zaznaczyć miarę kąta α, jaki cięciwa PQ tego okręgu tworzy ze styczną
do tego okręgu poprowadzoną w punkcie P . Zauważmy, że jeśli cięciwa PQ nie jest
średnicą, to styczna w punkcie P tworzy z tą cięciwą dwa kąty, z których jeden jest ostry,
a drugi – przyległy do niego – jest rozwarty.
Możemy powiedzieć, że kąt ostry jest oparty na krótszym z łuków o końcach w punktach P
i Q, a kąt rozwarty – na dłuższym z łuków o tych końcach. O kącie α mówimy, że jest to kąt
między styczną i cięciwą lub jako o kącie zdefiniowanym poniżej.
Niech dany będzie okrąg i punkt P leżący na tym okręgu. Kąt o wierzchołku w punkcie
P nazywamy kątem dopisanym do danego okręgu, jeżeli jedno jego ramię zawiera się
w stycznej do tego okręgu, a drugie ramię zawiera jedną z jego cięciw.
Dowód
Dowód przeprowadzimy w przypadku, gdy kąt dopisany jest ostry. W przypadku kąta
rozwartego wystarczy rozważyć kąt przyległy. Przypadek, gdy kąt dopisany jest prosty
jest trywialny.
α β
Przyjmijmy oznaczenia, jak na rysunku. Kąt jest kątem dopisanym, a kąt jest kątem
środkowym opartym na tym z łuków PQ α
, który zawiera się w kącie dopisanym . Punkt
R leży na stycznej, a PQ jest cięciwą okręgu o środku w punkcie O.
Co było do udowodnienia.
Przykład 1
Q R
Dane są dwa okręgi, które przecinają się w punktach i . Przez punkt R
poprowadzono odcinek, który przecina dane okręgi odpowiednio w punktach A i B.
Miarą kątaAQB jest równa 74°. Wyznaczymy miarę kąta APB, pod jakim przecinają się
styczne do odpowiednich okręgów, poprowadzone w punktach A i B, jak na rysunku.
Zauważmy, że z twierdzenia o kącie dopisanym dla stycznej AP i cięciwy AR mamy, że
|∢AQR| = |∢RAP | .
Słownik
kąt środkowy
kątem środkowym w kole (okręgu) nazywamy każdy kąt, którego wierzchołkiem jest
środek danego koła (okręgu)
kąt wpisany
kątem wpisanym w kole (okręgu) nazywamy kąt wypukły, którego ramionami są proste
zawierające cięciwy tego koła (okręgu), a wierzchołek należy do okręgu wyznaczającego
brzeg koła
Aplet
Polecenie 1
Uruchom aplet. Punktem wyjścia jest dany okrąg i styczna do tego okręgu poprowadzona
A
w punkcie . Wybierz polecenie „Kąt dopisany” i zaobserwuj, jak cięciwa dzieli okrąg na dwa
B
łuki. Zaznacz jeden z nich i zmieniając położenie punktu obserwuj, jak zmienia się miara kąta
dopisanego, czyli kąta między styczną i cięciwą. Następnie wybierz polecenie „Kąt wpisany”
C
i zmieniając położenie punktu obserwuj, jak zmienia się miara odpowiedniego kąta
wpisanego.
Polecenie 2
Miara ostrego kąta dopisanego do danego okręgu jest o 48° mniejsza od sumy miar kątów
wpisanego i środkowego, opartych na łuku zawartym w tym kącie dopisanym. Oblicz miarę
kąta dopisanego.
Sprawdź się
Na rysunku podane są miary dwóch kątów dopisanych. Wyznacz miarę kąta α między
odpowiednimi cięciwami tego okręgu.
Ćwiczenie 2 輸
Kąt, jaki tworzą sieczne, ma miarę równą 40°, a zaznaczony na rysunku kąt dopisany ma miarę
30°.
Dany jest okrąg opisany na trójkącie. Kąty trójkąta mają odpowiednio miary α, β oraz γ,
a miary wybranych kątów dopisanych, których wierzchołki pokrywają się z wierzchołkami
trójkąta, są podane na rysunku. Jakie będą miary kątów α i β?
α = 71°, β = 70°
α = 70°, β = 71°
α = 39°, β = 71°
α = 71°, β = 39°
Ćwiczenie 4 醙
Sieczne danego okręgu przecinają się pod kątem 54°. Kąt wpisany, którego wierzchołek
pokrywa się z wierzchołkiem kąta dopisanego ma miarę 78°, jak na rysunku. Jaką miarę ma kąt
dopisany α?
α = 54°
α = 24°
α = 48°
α = 60°
Ćwiczenie 5 醙
Ćwiczenie 6 醙
W danym okręgu poprowadzono cięciwę, której końce podzieliły okrąg na dwa łuki. Stosunek
długości tych łuków ma się do siebie tak, jak 3 : 5. Oblicz miary kątów dopisanych, których
wierzchołkami są końce poprowadzonej cięciwy.
Ćwiczenie 7 難
Dłuższy bok prostokąta ABCD jest średnicą okręgu o promieniu r, jak na rysunku.
Jeśli prosta k tworzy z jednym z boków trójkąta kąt równy kątowi wewnętrznemu
leżącemu naprzeciw tego boku, to jest ona styczna do okręgu opisanego na tym
trójkącie.
Jeśli prosta k tworzy z jednym z boków trójkąta kąt równy kątowi wewnętrznemu
leżącemu przy tym boku, to jest ona styczna do okręgu opisanego na tym trójkącie.
Jeśli prosta k tworzy z jednym z boków trójkąta kąt równy jednemu z kątów
wewnętrznych tego trójkąta, to jest ona styczna do okręgu opisanego na tym
trójkącie.
Dla nauczyciela
Przedmiot: Matematyka
Grupa docelowa:
Podstawa programowa:
Cele operacyjne:
Uczeń:
Strategie nauczania:
konstruktywizm
dyskusja
rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych
Formy pracy:
praca indywidualna
praca w grupach
praca całego zespołu klasowego
Środki dydaktyczne:
komputery z dostępem do Internetu w takiej liczbie, żeby każda para uczniów miała do
dyspozycji komputer; lekcję tę można przeprowadzić, mając do dyspozycji jeden
komputer z rzutnikiem multimedialnym
Przebieg lekcji
Faza wstępna:
Faza realizacyjna:
1. Nauczyciel wprowadza pojęcie kąta dopisanego informując, że często mówi się o kącie
między styczną i cięciwą. Wskazuje, że kąt przyległy do kąta dopisanego jest także
kątem dopisanym. Następnie poleca uruchomić dołączony Aplet Geogebry i wykonać
zamieszczone w nim polecenia.
2. Nauczyciel formułuje twierdzenie o kącie dopisanym (i kącie środkowym) i prosi
uczniów o przeprowadzenie jego dowodu. Następnie pyta o zależność między kątem
dopisanym i wpisanym i uczniowie zapisują odpowiedni wniosek.
3. Nauczyciel formułuje Problem 1. Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela rozwiązują
problem w parach, a następnie omawiają wspólnie efekty pracy.
4. Uczniowie wykonują zaproponowane ćwiczenia interaktywne, wykorzystując
umiejętności z różnych działów matematyki.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel prosi wybranych uczniów o przedstawienie najważniejszych elementów,
jakie były omawiane w trakcie lekcji.
Praca domowa:
Nauczyciel poleca, aby uczniowie wykonali w domu ćwiczenia interaktywne, które nie
zostały wykonane w czasie zajęć. Ewentualnie może prosić o dokończenie dowodu
twierdzenia.
Materiały pomocnicze:
Wskazówki metodyczne: