Grupa A Klasa .................... Liczba punktów ......

/ 35
Imię i nazwisko ...................................

1 Wpisz w pustych miejscach schematu brakujące czynniki glebotwórcze. (.../2 pkt)

2 Wyjaśnij różnicę między żyznością gleby a jej urodzajnością. Następnie wymień (.../2 pkt)
dwa czynniki wpływające na żyzność gleby.

3 (.../3 pkt)
Wykonaj zadania na podstawie schematu, na
którym przedstawiono profil glebowy.
a) Wpisz we właściwych miejscach schematu
brakujące nazwy poziomów glebowych.
b) Podaj nazwy:
· typu genetycznego gleby, której profil
przedstawiono na schemacie,
· strefy klimatycznej, w której ta gleba występuje,
· skały macierzystej, która jest typowa dla tej
gleby.

4 Uporządkuj procesy A–G w kolejności chronologicznej. (.../3 pkt)

A. Wietrzenie skał.
B. Proces glebotwórczy.
C. Tworzenie się pokryw lessowych.
D. Uprawianie pszenicy.
E. Wywiewanie pyłu lessowego.
F. Działalność akumulacyjna wiatru.
G. Powstawanie gleb.

___ – E – ___ – ___ – B – ___ – ___

5 Przyporządkuj procesom glebotwórczym (A–C) właściwe opisy wybrane spośród (.../3 pkt)
podanych (1–4).

A. Bielicowanie.
B. Oglejenie.
C. Lateryzacja.

1. Szybki rozkład szczątków organicznych zachodzący w wilgotnym i gorącym klimacie.

2. Wymywanie w głąb gleby związków mineralnych i organicznych, w wyniku czego
tworzą się w niej poziom wymywania i poziom wmywania.
3. Odtlenianie związków mineralnych znajdujących się w glebie, w wyniku czego
powstają gleby o sinoniebieskiej barwie.

A. ___ B. ___ C. ___

Grupa A | strona 1 z 4
6 Zaznacz literę P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub literę F – jeśli jest fałszywa. (.../4 pkt)

1. Każda gleba składa się z warstw nazywanych profilami glebowymi. P F

Fazę ciekłą gleby stanowi woda, w której są rozpuszczone związki
2. P F
mineralne i organiczne.
Rozkład obumarłych szczątków organicznych przy udziale bakterii
3. P F
i grzybów jest nazywany humifikacją.
4. Poziom wmywania jest jaśniejszy od poziomu wymywania. P F
5. Skała macierzysta znajduje się tuż pod poziomem ściółki. P F
7 Rozpoznaj, które z podanych gleb należą do gleb strefowych, a które – do gleb (.../2 pkt)
śródstrefowych. Wpisz we właściwych kolumnach tabeli nazwy wybrane spośród
podanych.

bielice, rędziny, czarnoziemy, gleby bagienne, czarne ziemie, gleby brunatne,

gleby tundrowe, szaroziemy pustynne, gleby inicjalne, gleby ferralitowe, mady rzeczne

Gleby strefowe Gleby śródstrefowe

8 Przyporządkuj podanym nazwom skał macierzystych (A–E) właściwe typy gleb, (.../3 pkt)
które się na tych skałach wykształciły (1–6).
A. Piasek. 1. Czarnoziem.
B. Glina. 2. Mada.
C. Iły i żwiry. 3. Bielica.
D. Less. 4. Szaroziem.
E. Wapień. 5. Rędzina.
6. Gleba brunatna.

Grupa A | strona 2 z 4
9 Wpisz we właściwych komórkach tabeli nazwy typów gleb wybrane spośród (.../3 pkt)
podanych oraz numery (1–6), którymi oznaczono rysunki ich profili glebowych.

gleby górskie, rędziny, mady, czarnoziemy, gleby brunatne, gleby bielicowe

Typ gleby Numer profilu Cechy charakterystyczne Obszar występowania

Nizina
Powstają na piaskach w klimacie
Wschodnioeuropejska,
umiarkowanym chłodnym. Mają
Półwysep
jasny poziom wymywania.
Skandynawski
Powstają głownie w klimacie
Ukraina, Kazachstan,
umiarkowanym suchym. Mają
Wielkie Równiny
grubą warstwę czarnej próchnicy.
Powstają z drobnego materiału
doliny i delty rzek,
naniesionego przez rzekę.
np. Wisły, Nilu
Są zasobne w próchnicę.

10 Rozpoznaj, które piętra roślinne w Himalajach charakteryzują się opisanymi (.../3 pkt)
cechami (A–D). Zapisz ich nazwy wybrane spośród podanych.

piętro niwalne, piętro alpejskie, piętro lasów, piętro subniwalne

A. Karłowate drzewa, krzewy i łąki górskie – ____________.

B. Mchy i porosty, drobne krzewinki – ____________.
C. Różnorodny skład gatunkowy drzew: dęby, klony, kasztanowce, świerki i sosny
himalajskie – __________.
D. Turnie, zalegający śnieg i lodowce – ____________.

11 Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedzi A lub B oraz 1 lub 2. (.../1 pkt)

Najżyźniejszą glebą na Ziemi jest
A. szaroziem, który powstaje z utworów 1. trawiastej.
B. czarnoziem, lessowych przy udziale roślinności 2. twardolistnej.

Grupa A | strona 3 z 4
12 Przyporządkuj formacjom roślinnym (A–C) nazwy krajów, w których te formacje (.../2 pkt)
występują (1–4).
A. Preria. 1. Tanzania.
B. Makia. 2. Kolumbia.
C. Las równikowy. 3. Grecja.
4. USA.

13 Na fotografiach A i B przedstawiono dwie formacje roślinne. (.../2 pkt)

Uzupełnij tabelę. Wpisz we właściwych komórkach tabeli nazwy typów klimatu,
w których występują formacje A i B, nazwy typów gleby dominujących na
obszarach występowania tych formacji oraz przykłady charakterystycznych dla nich
roślin. Wybierz właściwe informacje spośród podanych.
A. B.

Typy klimatów: umiarkowany ciepły kontynentalny, równikowy wilgotny,

okołobiegunowy subpolarny
Typy gleb: gleby tundrowe, czarnoziemy, gleby ferralitowe
Przykłady roślin: oleandry, porosty, liany, brzoza karłowata, heban, kaktusy, baobaby

Formacja A Formacja B
Typ klimatu
Typ gleby
Przykłady roślin

14 Oblicz temperaturę powietrza panującą w pobliżu górnej granicy regla dolnego (.../2 pkt)
w Tatrach (1250 m n.p.m.), gdy na szczycie Rysów (2500 m n.p.m.) wynosi
ona –15°C. Zapisz obliczenia.

Grupa A | strona 4 z 4
Grupa B Klasa .................... Liczba punktów ...... / 35
Imię i nazwisko ...................................

1 Wpisz w pustych miejscach schematu brakujące czynniki glebotwórcze. (.../2 pkt)

2 Wyjaśnij różnicę między żyznością gleby a jej urodzajnością. Następnie wymień (.../2 pkt)
dwa czynniki wpływające na urodzajność gleby.

3 (.../3 pkt)
Wykonaj zadania na podstawie schematu, na
którym przedstawiono profil glebowy.
a) Wpisz we właściwych miejscach schematu
brakujące nazwy poziomów glebowych.
b) Podaj nazwy:
· typu genetycznego gleby, której profil
przedstawiono na schemacie,
· strefy klimatycznej, w której ta gleba występuje,
· skały macierzystej, która jest typowa dla tej
gleby.

4 Uporządkuj procesy A–G w kolejności chronologicznej. (.../3 pkt)

A. Proces glebotwórczy.
B. Tworzenie się pokryw lessowych.
C. Wywiewanie pyłu lessowego.
D. Działalność akumulacyjna wiatru.
E. Powstawanie gleb.
F. Uprawianie pszenicy.
G. Wietrzenie skał.

___ – ___ – D – ___ – ___ – E – ___

5 Przyporządkuj procesom glebotwórczym (A–C) właściwe opisy wybrane spośród (.../3 pkt)
podanych (1–4).

A. Brunatnienie.
B. Płowienie.
C. Ferralityzacja.

1. Szybki rozkład szczątków organicznych oraz wypłukiwanie z gleby większości

minerałów.
2. Stopniowy rozkład złożonych związków chemicznych, podczas którego są uwalniane
związki glinu i żelaza nadające glebie brunatną barwę.
3. Wymywanie składników ilastych w głąb gleby.

A. ___ B. ___ C. ___

Grupa B | strona 1 z 4
6 Zaznacz literę P, jeśli informacja jest prawdziwa, lub literę F – jeśli jest fałszywa. (.../4 pkt)

Gleba jest zewnętrzną powłoką litosfery o grubości od kilku

1. P F
centymetrów do kilku metrów.
Przemiana związków organicznych w związki mineralne nosi nazwę
2. P F
mineralizacji.
3. Miarą urodzajności gleby są zbiory. P F
4. Skałą macierzystą rędziny są skały węglanowe. P F
5. Mady rzeczne są mniej żyzne od gleb bielicowych. P F
7 Rozpoznaj, które z podanych gleb należą do gleb strefowych, a które – do gleb (.../2 pkt)
śródstrefowych. Wpisz we właściwych kolumnach tabeli nazwy wybrane spośród
podanych.

terra rossa, mady rzeczne, czarnoziemy, gleby bagienne, czarne ziemie, gleby płowe,
gleby tundrowe, szaroziemy pustynne, gleby górskie, gleby kasztanowe, rędziny

Gleby strefowe Gleby śródstrefowe

8 Przyporządkuj podanym nazwom skał macierzystych (A–E) właściwe typy gleb, (.../3 pkt)
które się na tych skałach wykształciły (1–6).
A. Wapień. 1. Czarnoziem.
B. Piasek. 2. Mada.
C. Iły i żwiry. 3. Bielica.
D. Less. 4. Szaroziem.
E. Glina. 5. Rędzina.
6. Gleba brunatna.

Grupa B | strona 2 z 4
9 Wpisz we właściwych komórkach tabeli nazwy typów gleb wybrane spośród (.../3 pkt)
podanych oraz numery (1–6), którymi oznaczono rysunki ich profili glebowych.

gleby górskie, rędziny, mady, czarnoziemy, gleby brunatne, gleby bielicowe

Typ gleby Numer profilu Cechy charakterystyczne Obszar występowania

Powstały ze zwietrzenia skał Wyżyna Lubelska,
wapiennych i gipsowych. Mają Wyżyna Krakowsko-
dużą zawartość wapnia. -Częstochowska
Występują na stromych stokach,
na których są narażone na
zmywanie. Są płytkie, Karpaty, Sudety
kamieniste i mają cienką
warstwę próchnicy.
Nizina
Powstają na piaskach w klimacie
Wschodnioeuropejska,
umiarkowanym chłodnym. Mają
Półwysep
jasny poziom wymywania.
Skandynawski

10 Rozpoznaj, które zbiorowiska leśne Polski rozwijają się na wymienionych typach (.../3 pkt)
gleb (A–D). Zapisz ich nazwy wybrane spośród podanych.

bór, ols, łęg, grąd

A. Gleby bielicowe na piaskach – ____________.

B. Gleby bagienne torfowe i mułowe – ____________.
C. Gleby brunatne na glinach i iłach – ____________.
D. Mady na piaskach zalewanych okresowo wodą rzeczną – ____________.

11 Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedzi A lub B oraz 1 lub 2. (.../1 pkt)

W wyniku działalności człowieka powstają gleby
ogrodach
A. cynamonowe, które odznaczają się znaczną 1.
i szklarniach.
zawartością próchnicy oraz składników
dolinach
B. antropogeniczne, pokarmowych i występują w 2.
rzecznych.

Grupa B | strona 3 z 4
12 Przyporządkuj nazwom kontynentów (A–C) właściwe regionalne nazwy formacji (.../2 pkt)
(1–4).
A. Australia. 1. Pampa.
B. Europa. 2. Puszta.
C. Ameryka Północna. 3. Preria.
4. Skrub.

13 Na fotografiach A i B przedstawiono dwie formacje roślinne. (.../2 pkt)

Uzupełnij tabelę. Wpisz we właściwych komórkach tabeli nazwy typów klimatu,
w których występują formacje A i B, nazwy typów gleby dominujących na
obszarach występowania tych formacji oraz przykłady charakterystycznych dla nich
roślin. Wybierz właściwe informacje spośród podanych.
A. B.

Typy klimatów: umiarkowany ciepły kontynentalny, równikowy wilgotny,

okołobiegunowy subpolarny
Typy gleb: gleby tundrowe, czarnoziemy, gleby ferralitowe
Przykłady roślin: ostnice, porosty, liany, brzoza karłowata, heban, kaktusy, turzyce

Formacja A Formacja B
Typ klimatu
Typ gleby
Przykłady roślin

14 Oblicz temperaturę powietrza panującą w pobliżu górnej granicy regla górnego (.../2 pkt)
w Tatrach (1550 m n.p.m.), gdy w Krakowie (200 m n.p.m.) temperatura wynosi
ona 8°C. Zapisz obliczenia.

Grupa B | strona 4 z 4