‫دانشگاه شهیدبهشتی‬

‫دانشکده‬
‫مهندسی و علوم کامپیوتر‬ ‫توسط‪:‬‬
‫آرمین سلیمی بدر‬
‫‪[email protected]‬‬
 ‫‪ ‬تعریف هوش و هوشمندی‬

‫‪ ‬تعریف هوش مصنوعی‬

‫‪ ‬مبانی هوش مصنوعی‬

‫‪ ‬کاربردهای هوش مصنوعی‬

‫‪ ‬تاریخچه هوش مصنوعی‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪1/25‬‬
 ‫‪ ‬هوش مصنوعی از گرایشهای مهم مهندسی کامپیوتر‬

‫‪ ‬هدف هوش مصنوعی‪:‬‬

‫‪ ‬مطالعه و درک هوش‬

‫‪ ‬شبیهسازی هوش‬

‫‪ ‬انتقال هوش به ماشین‬

‫تفاوت عمده با سایر رشتههای‬
‫بهمنظور حل مسائل دنیای واقعی‬ ‫‪‬‬
‫مطالعهگر هوش‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪3‬‬
‫‪2/25‬‬
 ‫هوش مصنوعی‬
‫کالسیک‬
‫شبکههای عصبی مصنوعی‬
‫هوش مصنوعی‬
‫پردازشهای تکاملی و هوش ذرات‬
‫هوش محاسباتی‬
‫سیستمهای فازی‬

‫یادگیری ماشین‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪3/25‬‬
 ‫‪ ‬هوش یا هوشمندی‪ :‬؟‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪4/25‬‬
 ‫‪ ‬هوش یا هوشمندی‪ :‬توانایی تطابق با محیط و تغییرات محیط‬

‫تطبیقپذیری مبتنی بر دانش و منابع محدود و وجود عدم‬ ‫‪‬‬

‫قطعیت‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪4/25‬‬
 ‫‪ ‬هوش یا هوشمندی‪ :‬توانایی تطابق با محیط و تغییرات محیط‬

‫متفاوت برای موجودات مختلف‬ ‫‪‬‬

‫هوش انسان‪ :‬تغییر در محیط مطابق با خواستهها‬ ‫‪‬‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪4/25‬‬
 ‫‪ ‬هوش یا هوشمندی‪ :‬توانایی تطابق با محیط و تغییرات محیط‬

‫متفاوت برای موجودات مختلف‬ ‫‪‬‬

‫هوش انسان‪ :‬تغییر در محیط مطابق با خواستهها‬ ‫‪‬‬

‫انواع تطابق از نظر زمان‬ ‫‪‬‬

‫تطابق درازمدت‪ :‬تطابق نسل بهنسل موجود در سیر تکامل‬ ‫‪‬‬

‫تطابق کوتاهمدت‪ :‬تغییر لحظهای در محیط در جهت تطابق (یادگیری و‬ ‫‪‬‬

‫تطبیق)‬
‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪4/25‬‬
‫تطابق با اعمال تغییر در محیط‬ ‫تطابق با تکامل‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪5/25‬‬
 ‫‪ ‬تواناییهای مختلف موجودات هوشمند‬
‫‪ ‬ادراک )‪(Perception‬‬
‫خودمختاربودن )‪(Autonomous‬‬ ‫‪‬‬

‫استدالل )‪(Reasoning‬‬ ‫‪‬‬

‫ارائه دانش )‪(Knowledge Representation‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬استنتاج )‪(Inference‬‬
‫تصمیمگیری )‪(Decision-Making‬‬ ‫‪‬‬

‫یادگیری و حافظه )‪(Learning & Memory‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬تعمیم )‪(Generalization‬‬
‫‪ ‬پیشبینی )‪(Prediction‬‬
‫حل مسئله )‪(Problem-Solving‬‬ ‫‪‬‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪6/25‬‬
 ‫‪ ‬عملگرایی‬

‫‪ ‬مسئلهمحوری‬

‫‪ ‬نقش خالق‬

‫‪ ‬تحلیل عملکرد‬

‫‪ ‬اندازهگیری‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪7/25‬‬
 ‫عاقالنه فکر کردن‬ ‫مانند انسان فکر کردن‬
‫‪Thinking Rationally‬‬ ‫‪Thinking Humanly‬‬

‫عاقالنه رفتار کردن‬ ‫مانند انسان رفتار کردن‬

‫‪Acting Rationally‬‬ ‫‪Acting Humanly‬‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪8/25‬‬
 ‫‪ ‬تالش در جهت ساخت محصوالتی که مشابه با انسان رفتار میکنند‬

‫‪ ‬انجام اعمالی که انجام آنها توسط انسان نیازمند هوشمندی است‬

‫‪ ‬آزمون تورینگ و بازی تقلید )‪(Imitation Game‬‬

‫ارائه شده در سال ‪ 1950‬توسط آلن تورینگ‬ ‫‪‬‬

‫اولین تعریف دقیق ارائهشده برای هوشمندی‬ ‫‪‬‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪9/25‬‬
‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪10/25‬‬
 ‫‪ ‬کاربرد در مسائلی که نیازمند رفتار انسانی هستیم‬

‫رباتهای ‪Android‬‬ ‫دستیار هوشمند‬ ‫ربات توانبخشی‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪11/25‬‬
 ‫‪ ‬برخی آزمونهای مشابه‬

‫آزمون آماده کردن قهوه (وزنیاک)‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬آزمون ربات محصل (گوئرتزل)‬

‫آزمون استخدام (نیلسن)‬ ‫‪‬‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪12/25‬‬
 ‫‪ ‬تالش در جهت واداشتن کامپیوترها به فکر کردن‬

‫‪ ‬مدلسازی تواناییهای ذهنی انسان‬

‫‪ ‬ارتباط با سایر علوم‪:‬‬

‫روانشناسی )‪(Psychology‬‬ ‫‪‬‬

‫دنبال کردن تفکرات انسان‬ ‫‪‬‬

‫مشاهده رفتار انسان در عمل‬ ‫‪‬‬

‫علوم اعصاب )‪(Neuroscience‬‬ ‫‪‬‬

‫مشاهده مغز انسان و فعالیتهای آن در حین انجام یک عمل (نظیر ‪)fMRI‬‬ ‫‪‬‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪13/25‬‬
 ‫‪ ‬تالش در جهت درک توانمندیهای ذهنی انسان‬

‫‪EEG‬‬ ‫‪fMRI‬‬
‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪14/25‬‬
 ‫آیا مانند انسان فکرکردن و تصمیمگرفتن برای یک موجود‬
‫هوشمند مصنوعی (نظیر یک ربات) منجر به رفتار مناسب برای‬
‫آن موجود میگردد؟‬

‫تناقض با بدنمندی )‪(Embodiment‬‬

‫مناسب بودن برای اهداف بسیار محدود و مجرد نظیر یک بازی‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪15/25‬‬
 ‫‪ ‬استفاده از قوانین قابل دفاع تفکر برای رسیدن به نتیجه‬

‫پیروی از منطق در تصمیمگیری‬ ‫‪‬‬

‫سقراط انسان است‪ .‬هر انسان فانی است‪ .‬در نتیجه سقراط فانی است‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪16/25‬‬
 ‫‪ :Rational ‬عقالئی‬

‫انجام کار درست در هر زمان‬ ‫‪‬‬

‫مبتنی بر دانش از محیط‬ ‫‪‬‬

‫مبتنی بر تواناییها‪ ،‬قیود محیطی و امکانات‬ ‫‪‬‬

‫نگاه بهینهسازی مقید‬ ‫‪‬‬

‫تصمیمگیری در جهت بهینهسازی یک معیار با وجود قیود خاص‬ ‫‪‬‬

‫تعریف و اندازهگیری هوشمندی از منظر یک مسئله بهینهسازی‬ ‫‪‬‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪17/25‬‬
 ‫‪ ‬عامل )‪ :(Agent‬موجودی با توانایی اجرای اعمال مختلف‬

‫انتظار از عامل‪ :‬درک محیط‪ ،‬تصمیمگیری‪ ،‬عملکردن‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬عامل عقالئی )‪ :(Rational Agent‬عاملی با قابلیت انجام‬

‫اعمال در جهت دستیابی به بهترین نتیجه در شرایط قطعی‪ ،‬یا‬

‫بهترین نتیجه قابل انتظار در شرایط غیرقطعی‬

‫استدالل درست تنها بخشی از عقالنیت است‬ ‫‪‬‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪18/25‬‬
 ‫‪ ‬رویکرد عاملهای عقالئی بهترین نگاه است؛ زیرا‪:‬‬

‫عمومیتر از رویکرد عاقالنه فکرکردن است؛‬ ‫‪‬‬

‫مقبولیت بیشتر در جوامع علمی دارد؛‬ ‫‪‬‬

‫معیار عقالنیت را میتوان بهشکل ریاضی و دقیق تعریف کرد‬ ‫‪‬‬

‫قابلیت اندازهگیری هوشمندی‪ :‬موجودی هوشمندتر است که‬

‫بتواند معیار هدف مورد نظر خود را تحت وجود محدودیتهای‬
‫محیطی بیشینه کند‪.‬‬
‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪19/25‬‬
‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪20/25‬‬
 ‫فلسفه‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬منطق و استدالل‪ ،‬مبانی یادگیری‪ ،‬زبان و عقالنیت‬

‫ریاضیات و علوم کامپیوتر‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬بهینهسازی‪ ،‬آمار و احتماالت‪ ،‬نمایش رسمی الگوریتمها‪ ،‬محاسبات‬

‫اقتصاد‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬تصمیمگیری‪ ،‬نظریه بازیها‬

‫کنترل و سیبرنتیک‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬علم تحت کنترل در آوردن موجودات مصنوعی و کنترل آنها در راستای اهداف‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪21/25‬‬
 ‫روانشناسی‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬رویهی تفکر‪ ،‬تطبیق‪ ،‬اثر طبیعی ادراک و تأثیر آن بر محیط‬

‫علوم اعصاب‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬چگونگی تولید رفتار بر اساس فعالیتهای عصبی‬

‫زبانشناسی‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬علم ارائه‪ ،‬گرامر‬

‫مهندسی کامپیوتر‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬ساخت کامپیوترهای سریع‪ ،‬پیشرفت حافظهها‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪21/25‬‬
 ‫شناسایی گفتار‬ ‫‪‬‬

‫تبدیل متن به گفتار‪/‬تبدیل گفتار به متن‬ ‫‪‬‬

‫خودروهای بدون سرنشین‬ ‫‪‬‬

‫بازیها‬ ‫‪‬‬

‫شناسایی بدافزار و بات‬ ‫‪‬‬

‫فیلترکردن هرزنامه‬ ‫‪‬‬

‫شناساییهای بیومتریکی‬ ‫‪‬‬

‫دستیار هوشمند‬ ‫‪‬‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪22/25‬‬
 ‫‪ ‬سامانههای اینترنت اشیاء )‪(IOT‬‬

‫‪ ‬برنامهریزی ترابری‬

‫‪ ‬رباتیک‬

‫‪ ‬ترجمه ماشینی‬

‫‪ ‬موتورهای جستوجو‬

‫‪ ‬تحلیل شبکههای اجتماعی‬

‫‪ ‬پیشبینی بازار بورس و سهام‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪23/25‬‬
 ‫پزشکی و‬
‫آموزش‬
‫تحقیقات زیتتی‬

‫جرمشناسی و‬ ‫تحلیل محتوا‬

‫نظارت‬ ‫(بینایی‪ ،‬گفتار‪ ،‬متن)‬

‫مدیریت سازمانی‪،‬‬
‫کشاورزی‬ ‫طرحریزی کسبوکار‬

‫فعالیتهای‬
‫حملونقل‬
‫کارخانهای‬

‫امور مالی‪،‬‬
‫خالقیت‪ ،‬هنر‬
‫پیشبینی‬

‫‪O’Grady, Katherine L., et al. "Trust, Ethics, Consciousness, and Artificial Intelligence." 2022‬‬
‫‪IEEE/AIAA 41st Digital Avionics Systems Conference (DASC). IEEE, 2022.‬‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬

‫‪8‬‬
‫‪24/25‬‬
 ‫دوران جنینی هوش مصنوعی (‪)1955-1943‬‬ ‫‪‬‬

‫مطرحشدن ایده شبکههای عصبی )‪(McCulloch-Pitts‬‬ ‫‪‬‬

‫آزمون تورینگ‬ ‫‪‬‬

‫تولد هوش مصنوعی (‪)1956‬‬ ‫‪‬‬

‫کارگاه تحقیقاتی دوماهه متشکل از ده محقق در کالج ‪Dartmouth‬‬ ‫‪‬‬

‫شکلگیری زمینه هوش مصنوعی‬ ‫‪‬‬

‫اشتیاق اولیه‪ ،‬انتظارات بزرگ (‪)1969-1952‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬انجام کارهایی که به نظر نمیرسید ماشین قادر به انجام آنها باشد‬

‫ایجاد سیستم حل مسائل عاممنظوره )‪(GPS‬‬ ‫‪‬‬

‫ایجاد سیستمهای یادگیرنده‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬تولید زبان ‪Lisp‬‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪25/25‬‬
 ‫افزایش واقعبینی (‪)1973-1966‬‬ ‫‪‬‬

‫دانش کم در مورد مسائل دنیای واقعی و پیچیدگی آنها‬ ‫‪‬‬

‫سیستمهای مبتنی بر دانش (‪)1979-1969‬‬ ‫‪‬‬

‫تبدیلشدن هوش مصنوعی به یک صنعت (‪ 1980‬تاکنون)‬ ‫‪‬‬

‫بازگشت شبکههای عصبی (‪ 1986‬تاکنون)‬ ‫‪‬‬

‫هوش مصنوعی روند علمی در پیش میگیرد (‪ 1987‬تاکنون)‬ ‫‪‬‬

‫ظهور عاملهای هوشمند (‪ 1995‬تاکنون)‬ ‫‪‬‬

‫در دسترسبودن دادههای بزرگ (‪ 2001‬تاکنون)‬ ‫‪‬‬

‫آرمین سلیمی بدر ‪ -‬دانشکده مهندسی و علوم کامپیوتر ‪ -‬دانشگاه شهیدبهشتی‬ ‫‪25/25‬‬