TANGU SASA HATA

MILELE

Ellen G. White

2011

Copyright © 2021
Ellen G. White Estate, Inc.
 Information about this Book

Overview
This eBook is provided by the Ellen G. White Estate. It is included
in the larger free Online Books collection on the Ellen G. White
Estate Web site.

About the Author

Ellen G. White (1827-1915) is considered the most widely translated
American author, her works having been published in more than 160
languages. She wrote more than 100,000 pages on a wide variety of
spiritual and practical topics. Guided by the Holy Spirit, she exalted
Jesus and pointed to the Scriptures as the basis of one’s faith.

Further Links
A Brief Biography of Ellen G. White
About the Ellen G. White Estate

End User License Agreement

The viewing, printing or downloading of this book grants you only
a limited, nonexclusive and nontransferable license for use solely
by you for your own personal use. This license does not permit
republication, distribution, assignment, sublicense, sale, preparation
of derivative works, or other use. Any unauthorized use of this book
terminates the license granted hereby. (See EGW Writings End User
License Agreement.)

Further Information
For more information about the author, publishers, or how you
can support this service, please contact the Ellen G. White Estate

i
at [email protected]. We are thankful for your interest and
feedback and wish you God’s blessing as you read.

ii
iii
 Contents
Information about this Book . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i
SABABU GANI INAKUPASA KUSOMA KITABU HIKI . . . xii
Kuinua Pazia Kwa Wakati Ujao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xiv
1 /UNABII WA HALI YA MWICHO WA ULIMWENGU . . . . 21
Uharibifu wa Hekalu Tukufu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Uvumilivu wa Mungu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Alama za Musiba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
2 /WAKRISTO WA KWANZA -WAAMINIFU NA WA KWELI 30
Makundi Mawili ndani ya Kanisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
3 /GIZA LA KIROYO KATIKA KANISA LA KWANZA . . . 35
Namna Sabato Ilivyogeuzwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Siku za Hatari kwa Kanisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Namna Mafundisho ya Uongo Yaliingia . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
4 /WAFUASI WA WALDENSE WANAKINGA IMANI . . . . . 43
Roma Inakutana na Dini ya Biblia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Damani (Bei) ya Mafundisho ya Ukweli . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Vijana Walifundishwa Kuwa Wajumbe (wa injili) . . . . . . . . . 48
Wenye Zambi Walimushota Kristo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Kushambulia Ufalme wa Shetani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Roma Inakusudia Kuangamiza Wavaudois (Waldenses) . . . . 50
5 /NURU INANGAA KATIKA UINGEREZA . . . . . . . . . . . . . 52
Mvumbuzi Hodari wa Kosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
Anashambuliwa na Ugonjwa wa Hatari . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Wycliffe Anakataa Kukana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
Mpinga Mbiu wa Wakati wa Sasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
6 /KIFO KIMEWAFIKIA MACHONI WASHUJAA WAWILI . 61
Picha mbili Inamvuta Huss . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Prague Ikawekwa Chini ya Makatazo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Mwenendo wa Salama Kutoka kwa Mfalme . . . . . . . . . . . . . 65
Ushindi Ulioonekana Mbele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Huss Alikufa Juu ya Mti (Mti wa kufungia Watu wa
Kuchomwa na Moto wanapo kuwa Wahai) . . . . . . . . . . 68
Jerome Anatii Baraza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Jerome Anapata Toba na Uhodari Mpya . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
iv
 Contents v

Akahesabiwa Kifungo na Mauti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

Kusalitiwa kwa Njia ya Upatanishi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
7 /LUTHER, MTU KWA WAKATI WAKE . . . . . . . . . . . . . . . . 75
Kutafuta Amani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
Ukweli juu ya ngazi ya Pilato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Huruma za kuuzisha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
Kazi ya Luther Inaanza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Luther Alikimbilia Tu kwa Biblia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Kuokoka Toka Augsburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
Shida ya Kutisha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
8 /MSHINDI WA UKWELI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
Luther Anashitakiwa kuwa Mpinga Imani ya Dini . . . . . . . . 90
Luther Anaamuriwa Kufika Barazani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
Uhodari wa Mfia Dini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
Luther Anasimama Mbele ya Baraza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
Luther Mbele ya Baraza Tena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Cheti cha Usalama cha Luther Katika Hatari . . . . . . . . . . . . . 99
Juhudi kwa Ajili ya Masikilizano na Roma . . . . . . . . . . . . . 100
Mungu Anatumia Frederic wa Saxe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
Usalama huko Wartburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
9 /NURU ILIWASHWA KATIKA USUISI . . . . . . . . . . . . . . . 104
Zwingli Akaitwa Zurich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Uchuuzi wa cheti cha Kuachiwa Zambi katika Usuisi . . . . 107
Mabishano (Wafuasi wa kanisa la Roma) . . . . . . . . . . . . . . . 108
10 /MAENDELEO KATIKA UJEREMANI . . . . . . . . . . . . . . 111
Tunda la Mafundisho Mapya Limeonekana (limetambulika) 112
Uwezo wa Neno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Maumivu Makuu ya Roho Sasa Yakalemea Juu ya Luther . 114
Kujifunza Biblia Mahali Pote . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
11 /USHUHUDA WA WAANA WA WAFALME . . . . . . . . . . 118
Mwishowe ikakusudiwa kwamba mahali ambapo . . . . . . . . 119
Ushindani Bora wa Waana wa Wafalme . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Makutano Huko Augsburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
12 /MAPAMBAZUKO KATIKA UFRANSA . . . . . . . . . . . . . 125
Agano Jipya la Kifransa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
Berquin Shujaa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
Berquin kwa Mti Wakufungia Watu wa Kochomwa Moto . 129
Mwito wa Calvin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
vi Tangu Sasa Hata Milele

Ushahidi kwa Mchomo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130

Utawala wa Hofu Kuu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
Kupiga Chapa Kulikatazwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Froment Mwalimu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Ngurumo ya Laana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
Ushindi kwa Ajili ya Matengenezo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
13 /KATIKA UHOLANDI NA SCANDANAVIA . . . . . . . . . . 140
Matengenezo Katika Danemark . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
Maendeleo katika Uswedi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
14 /UKWELI UNAENDELEA KATIKA UINGEREZA . . . . 145
Tyndale Anatafsiri Agano Jipya kwa Kiingereza . . . . . . . . . 146
Uwezo Kamili wa Maandiko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
Yohana Knox . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
Maelfu ya Wachungaji (Pasteurs) Walifukuzwa . . . . . . . . . 149
Kuhesabiwa Haki kwa Imani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Moyo wa Wesley “Kwa Jinsi Isiyo ya Kawaida Watiwa Joto” 151
Wesley Anaepuka Kifo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
Katika Utetezi wa Sheria ya Mungu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
Umoja wa Sheria na Injili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
15 /UTAWALA WA KUTISHA WA UFARANSA . . . . . . . . . 156
Sababu yake ya Kweli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
Utimilizo wa Ajabu wa Unabii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
Uadui Juu ya Kristo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
Uovu Mbaya Sana Kupita Mengine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
Uhodari wa Kutukana Mungu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
Mungu wa Kike wa Kutumia Akili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
Ingeweza kuwa Nini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
Matokeo Yaliyopatwa katika Damu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
Kosa la Hatari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
16 /KUTAFUTA UHURU KATIKA DUNIA MPYA . . . . . . . 169
Mungu akageuza matokeo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
Roger Williams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
Barua ya maagano wa Uhuru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
Ulinzi wa kweli Kabisa wa Ukuu wa Taifa . . . . . . . . . . . . . . 173
17 /AHADI ZA KURUDI KWA KRISTO . . . . . . . . . . . . . . . . 175
Tetemeko la inchi lililotikisa Ulimwengu . . . . . . . . . . . . . . . 177
Kutiwa giza kwa jua na Mwezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
Mwezi kama Damu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
 Contents vii

Mwito kwa Kuamka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180

Ujumbe Uliotolewa na Watu Wanyenyekevu . . . . . . . . . . . . 181
18 /NURU MPYA KATIKA DUNIA MPYA . . . . . . . . . . . . . . 185
Miller Anapata Rafiki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
Kuja kwa Kristo mwenyewe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
Maandiko matakatifu na Taratibu ya Miaka . . . . . . . . . . . . . 189
Kuvumbua Oroza ya Wakati wa Unabii . . . . . . . . . . . . . . . . 190
Mda wa Nyakati Mbili Zilianza Pamoja . . . . . . . . . . . . . . . . 191
Habari Njema Imetolewa kwa Ulimwenguni . . . . . . . . . . . . 192
Mwisho wa Kuhofisha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
“Wende na Ulihubiri kwa Uiimwengu” . . . . . . . . . . . . . . . . 193
“Nyota Zitaanguka” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
Maonyo Yalitimilika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
Usikivu na Kutokuamini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
Wenye Mashaka na Wasioamini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
19 /SABABU GANI UCHUNGU MKUBWA ULE? . . . . . . . 200
“Wakati Umetimia” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
Kutoka kwa Kukata Tamaa na Kuelekea Uhakikisho Tumaini 203
Ujumbe wa Wanafunzi Ulilinganishwa na Ujumbe wa 1844 203
20 /UPENDO KWA AJILI YA KUJA KWA KRISTO . . . . . . 206
Katika Inchi Mbalimbali kwa Wakati Moja . . . . . . . . . . . . . 207
Kupinga Maelezo ya Watu Wengi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
Uwezo katika Kitabu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
Ujumbe wa Waadventisti katika Uingereza . . . . . . . . . . . . . 210
Ufunuo Ukafunuliwa kwa Bengel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
Wahubiri Watoto wa Skandinavie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
Ujumbe Unatawanyika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
Maandiko Rahisi Yanaleta Hakikisho . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
Habari llipingwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
21 /KUTESWA KWA AJILI YA MWENENDO WA
MPUMBAFU AO MJINGA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
Binadamu Anakataa Nuru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
Ujumbe Wa Malaika wa Kwanza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
Ujumbe wa Malaika wa Pili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
Uzinzi wa Kiroho . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
Kujiunga Pamoja na Walimwengu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
Safari za Kwanza kutoka kwa Habari Njema . . . . . . . . . . . . 223
22 /UNABII UNATIMILIKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
viii Tangu Sasa Hata Milele

Ukaidi wa Dini Unaonekana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228

Kosa Linasahihishwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
“Kilio cha Usiku wa Manane” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
Kukatishwa Tamaa Tena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
Ujumbe Ulitolewa kwa Wakati Uliofaa . . . . . . . . . . . . . . . . 233
Imani Inaimarishwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
23 /SIRI YA WAZI YA PAHALI PATAKATIFU . . . . . . . . . . . 235
Pahali Patakatifu na Patakatifu pa Patakatifu . . . . . . . . . . . . 236
Vyumba Viwili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
Siri ya Mahali Patakatifu Inaelezwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
Kutakaswa kwa Pahali Patakatifu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
Siku Kuu ya Upatanisho . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
Uhakika wa Mbinguni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
Kazi ya Hukumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
24 /KRISTO ANAFANYA KAZI GANI SASA? . . . . . . . . . . 244
Nani Atakayesimama? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
“Tazama, Bwana Arusi Anakuja” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
Wanaongoja Bwana Wao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
Kufunga Kazi ndani ya Pahali patakatifu . . . . . . . . . . . . . . . 246
25 /SHERIA YA MUNGU ISIYOGEUKA . . . . . . . . . . . . . . . 250
Mwito kwa Kuabudu Muumba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
Kuinuka kwa Mamlaka Mpya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
Mnyama na Sanamu Yake . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256
Kimya Kamili wa Agano Jipya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
Onyo la Malaika wa Tatu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
26 /WASHUJAA KWA AJILI YA UKWELI . . . . . . . . . . . . . . 261
Sabato ya Kweli Kila Mara Ilishikwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262
Si Mapenzi ya Mungu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
27 /UFUFUO WA KISASA UNAKUWA NA MAFANIKIO
NAMNA GANI? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
Sheria ya Uhuru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
Kukubali Zambi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
Utakaso ni Nini? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
lla tu Kwa Njia ya Imani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270
Utakaso wa Biblia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
28 /KUSIMAMA MBELE YA HABARI YA MAISHA
YETU ZILIZOANDIKWA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275
Mukusudi ya Siri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276
 Contents ix

Kipimo cha Hukumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277

Bwana Anahamakia Shetani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
Kufutia Mbali kwa Zambi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
Kwa Wakati Uliotajwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
Choyo lliyofichwa Imefunuliwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
Maombezi ya Kristo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
Mwisho wa Wote Umekatwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
29 /SABABU GANI ZAMBI ILIRUHUSIWA? . . . . . . . . . . . 283
Manunguniko Miongoni mwa Malaika . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
Uchuki Ukasitawishwa Katika Uasi wa Juhudi . . . . . . . . . . 286
Kufukuziwa Mbali Kutoka Mbinguni . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287
Mabishano kwa Ajiii ya Mtu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289
30 /SHETANI NA MTU KATIKA VITA . . . . . . . . . . . . . . . . . 290
Adui Mwangalifu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291
31 /PEPO WACHAFU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293
Malaika Walinzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294
32 /NAMNA YA KUMSHINDA SHETANI . . . . . . . . . . . . . . 297
Kweli Inatakasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298
Biblia Yote ni Kiongozi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
Makosa ya Hatari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300
Mipaka ya Neno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301
Ushuhuda wa Kufaa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302
33 /NI KITU GANI KINACHOLALA NG’AMBO YA PILI
YA KABURI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304
Uwongo Mkubwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305
Ujushi wa Maumivu Mabaya ya Milele . . . . . . . . . . . . . . . . 306
Wokovu wa Watu Wote Si Fundisho la Biblia . . . . . . . . . . . 307
Masharti Yameelezwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308
Hawakutayarishwa Kuingia Mbinguni . . . . . . . . . . . . . . . . . 309
Mshahara wa Zambi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310
Ufufuo wa Kwanza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310
34 /NI WANANI WANAOKUWA “PEPO” KATIKA
IMANI YA ROHO ZA WATU WALIOKUFA HURUDI
NA KUJIONYESHA NA KUONGEA NA WATU? . . . . 314
Mwito Wa Shetani Kwa Wenye Akili . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315
Mwito kwa Kupenda Anasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316
Biblia llifananishwa kama Habari za Uwongo . . . . . . . . . . . 317
35 /UHURU WA ZAMIRI UNATISHWA . . . . . . . . . . . . . . . . 321
x Tangu Sasa Hata Milele

Mapatano na Ukubali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322

Mfano Wa Kushangaza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323
Umoja wa Upagani na Ukristo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324
Badiliko katika Kanisa la Protestanti . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325
Kushika Siku ya Kwanza (Jumapili) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326
Mnyama wa Pembe Mbili Mfano wa Mwana-Kondoo . . . . 328
36 /MAPIGANO YA KARIBU SANA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331
Kuweka Kando Sheria ya Mungu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332
Kukosa Kiasi Kumetia Wengi Katika Mashaka . . . . . . . . . . 333
37 /MAANDIKO MLINDA SALAMA YETU PEKEE . . . . . 337
Kutukuza Mamlaka Ya Kibinadamu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338
Shuguli ya Kwanza na ya Juu Sana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339
Matokeo ya Zarau ya Maombi na Kujifunza Biblia . . . . . . 340
38 /UJUMBE WA MUNGU ULIO WA MWISHO . . . . . . . . . 342
Jaribu Kubwa la Uaminifu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343
Machafuko Yanakaribia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345
Upinzani Umeongezeka kwa Kimo Kipya . . . . . . . . . . . . . . 345
Mvua Ya Mwisho Na Kilio Cha Nguvu . . . . . . . . . . . . . . . . 346
39 /WAKATI WA TAABU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348
Wakati wa Taabu ya Yakobo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350
Maumivu Makuu ambao Mungu Atalaumiwa . . . . . . . . . . . 351
Zambi Zilifutiliwa Mbali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351
Imani lnayovumilia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352
Watu wa Mungu Hawataongozwa Vibaya . . . . . . . . . . . . . . 354
Makundi ya Malaika Wanalinda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356
40 /WATU WA MUNGU WANAKOMBOLEWA . . . . . . . . . . 359
Siku ya Bwana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361
Mfalme wa Wafalme Anatokea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362
Katika Mji Mtakatifu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364
Wanadamu Wawili Wanakutana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365
Waliokombolewa katika Utukufu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366
41 /DUNIA KATIKA UHARIBIFU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369
Malaika wa Mauti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370
Uhamisho wa Shetani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371
42 /AMANI YA MILELE: VITA IMEMALIZIKA . . . . . . . . 374
Shambulio la Mwisho la Kumpinga Mungu . . . . . . . . . . . . . 375
Hukumu Inatangazwa Juu ya Waasi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376
Shetani Ameshindwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378
 Contents xi

Mwisho Mkali Sana wa Waovu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 380

Kumbusho ya Kusulubiwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381
Ushindi wa Upendo wa Mungu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382
NYONGEZO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384
SABABU GANI INAKUPASA KUSOMA KITABU
HIKI

Kwa mamilioni ya watu, maisha huonekana kuwa bila maana na

upuuzi. Elimu maarifa ya ufundi, hata hekima na elimu ya tabia na
sifa za Mungu na dini, yameeleza wanadamu kama viumbe vya ba-
hati tu. Lakini kwa kujua ama sivyo, wanaume na wanawake huona
vigumu kukubali kuishi bila kusudi. Jeuri, kutokukubali na uasi,
upimaji wa dawa ya sumu-vitu hivi ndivyo katika makazi mengi,
yanayokuwa masemi ya upumbavu ya watu wenye kushindana na
maangamizi yao ya kutofisha. Kama watoto waliowekwa mahali
pa kuachana achana wakati wa vita wanapolia wanapokuwapekee
yao, bila tumaini. Mimi ni nani? Wanani walikuwa wazazi wangu?
Namna gani naweza kuwapata?
Wengi hugeukia elimu kwa kupata majibu, kwa kulinganisha
madarubini ya radio zetu ndani kwa pigo la moyo la nyota, kama
kuuliza, je kunakuwa mtu ye yote anayenijua? Nani anilindaye?
Lakini elimu haina jibu. Elimu imewekwa kwa kuuliza maswali:
chembe kilifanywa namna gani? Namna gani linawezakupasuliwa?
Roho zetu hutumika namna gani? Namna gani ulimwengu ama vitu
vyote vilifanyika?
Haiwezi (elimu) kumwambia sababu gani chembe linakuwako,
sababu gani wanadamu wanakuwako, sababu gani ulimwengu un-
akuwako kabisa kabisa. Hata vile haitaweza kujibu maswali hayo
ya namna ya pekee yanayohusu watu wenye kufikiri:
Ikiwa kunakuwa na maana na haki katika ulimwengu, sababu
gani mwenye asiyekuwa na hatia huteseka pamoja na mwenye hatia?
Je, kunakuwa uzima baada ya mauti? Je, nafsi ya mwanadamu
huendelea kuishi? Je, makanisa ya Kikristo ya siku hizi husema
kweli kwa ajili ya Mungu? Kweli ni nini?
Ni nini wakati ujao wa dunia? Je, itaishia kwa kulialia kama
mtoto anayeteseka kwa ajili ya pumzi ya mwisho katika hewa iliy-
ochafuka, ao juu ya mshindo wa jehanum ya chembe usiozuiwa
kutoka kwa tunda dogo jekundu la Ulaya la vitu vya mviringo chini
xii
 SABABU GANI INAKUPASA KUSOMA KITABU HIKI xiii

vilivyochongoka juu vya pua ICBM? Ao wanadamu-ambao katika

historia iliyoandikwa hawakuonyesha kamwe uwezo wa kutawala
choyo wala kujipenda wao wenyewe kwa msingi-kwa gafula hufaulu
kwa kufukuza ubaya, vita, umaskini na hata kifo?
Kitabu hiki kinatoa majibu, na yanatumainisha. Maisha [ii]
yanakuwa na maana! Hatupo peke yetu katika ulimwengu. Mtu
mmoja mahali fulani hujali! fulani, kwa kweli, aliyejiingiza
mwenyewe katika historia ya binadamu, aliyejiunga mwenyewe
na taifa letu, ili tuweze kupita kwa njia yake na yeye kwetu; Mtu
fulani ambaye mkono wake wa nguvu umekuwa juu ya sayari hii na
atakayeiongoza irudi kwa amani--nabila kukawia.
Lakini miaka nyingi iliyopita kiumbe kimoja cha mambo ya
ulimwengu kilichoshawishiwa kilijitahidi kutwaa uongozi wa dunia
yetu na kupinga shauri la Mungu kwa furaha ya jamaa lake dunia.
Katika usemi wa kueleza vizuri-kwa kweli, maelfu iliyozidishwa
wameiita msemo uliopewa uongozi wa Mungu-mwandishi wa kitabu
hiki hupasua pazia kwa maelezo hafifu yasiyojulikana na yaliy-
otolewa kwa woga maarifa ya nguvu hii lakini mtu asiyeonekana
ambaye mkono wake umenyooka kushika mamlaka ya dunia yetu.
Kwa mahali ya kibinadamu watawala wakishenzi na makanisa ya
dini pia wamehatarishwa kama sehemu zenye hatia katika mapatano
ya shauri.
Ila tu kwa miaka ya uhuru wa dini ndipo kitabu hiki kiliweza
kuchapiwa na kutangazwa zaidi, kwani hukata kwa shida sana
katikati ya mojawapo ya makao mengi yanayokuwa na uwezo ku-
liko, ya siku zetu. Kinasema sababu gani Matengenezo yanahitajiwa,
na kwa sababu gani yalisimamishwa; historia ya huzuni ya makanisa
ya uasi, ya muungano wa mapatano ya kutesa, wa mapatano ya
kizushi ya kanisa na serkali ile itakayotenda sehemu yake ya aibu
kabla vita kuu kati ya ubaya na wema kumalizika. Na katika vita hii
kila mtu anakuwa mshiriki.
Hapa mwandishi ameandika habari ya vitu ambavyo havikuwako
katika siku zake. Ameandika kwa uaminifu juu ya machafuko
na vya kuhofisha. Matokeo ya vita ni makubwa sana na miti ya
kufungia watu wa kuchomwa moto ni mirefu sana ambayo mtu
fulani alipashwa kusema maneno haya ya maonyo na kuyaweka kwa
muangaza.
 xiv Tangu Sasa Hata Milele

Hakuna msomaji anayegeuza kurasa za kitabu hiki atakaye ki-

weka chini bila kushang’aa kama ilikuwa zaidi ya bahati iliyomwon-
goza kwa kukivumbua.

[iii] Kuinua Pazia Kwa Wakati Ujao

Mbele ya kuingia kwa zambi, Adamu alipendezwa na ushirika
wazi na Muumba wake; lakini tangu mtu alipojitenga mwenyewe na
Mungu kwa njia ya uasi, taifa la kibinadamu likakatiliwa mbali na
bahati hii kubwa. Kwa shauri la ukombozi, walakini, njia ilifunguka
ambayo kwayo wakaaji wa dunia wanaweza tena kuwa na uhusiano
na Mungu. Mungu aliongea pamoja na watu kwa njia ya Roho
yake, na nuru ya kimungu ilitolewa kwa walimwengu kwa njia ya
ufunuo kwa watumishi wake wateule. “Watu walisema yaliyotoka
kwa Mungu, wakiongozwa na Roho Mtakatifu.” 2 Petro 1:21.
Wakati miaka ya kwanza ya 2500 ya historia ya mwanadamu,
hapakuwa na ufunuo ulioandikwa. Wale waliokuwa wakifundisha
mambo ya Mungu walitoa habari zao kwa wengine, na zilipokelewa
kutoka kwa baba na kwa mtoto, hata kwa vizazi vilivyofuatana.
Matayarisho ya neno lililoandikwa yalianza kwa wakati wa Musa.
Ufunuo ulioongozwa na Mungu ndipo ukapata kuwekwa katika
kitabu cha Uongozi wa Mungu. Kazi hii ikaendelea kwa muda
mrefu wa miaka 1600-tangu wakati wa Musa mwandishi wa historia
ya kuumbwa na sheria, hata kwa wakati wa Yoane, mwandishi wa
mambo ya kweli na bora zaidi ya injili.
Biblia huonyesha Mungu kama Mtengenezaji wa kitabu hicho;
ingawa kiliandikwa na mikono ya wanadamu; na kwa namna mbal-
imbali ya vitabu vyenye kuachana huonyesha tabia za waandishi
kadha wa kadha. Mambo ya kweli yaliyofunuliwa yote “limepewa
kwa maongozi ya Mungu” 2 Timoteo 3:16; lakini yalielezwa katika
maneno ya watu. Yeye asiye na mwisho kwa Roho wake Mtakatifu
alitoa nuru kwa akili na mioyo ya watumishi wake. Alitoa ndoto na
maono, mifano na sanamu; na hao ambao kweli ilifunuliwa kwao
wakaweka wao wenyewe wazo katika msemo wa kibinadamu.
Viliandikwa katika nyakati mbalimbali, kwa watu walioachana
sana katika cheo na kazi, na katika karama za akili na roho, vitabu
vya Biblia vinaonyesha sura pana za kuachana, pia na tofauti
katika hali ya vita vinavyonenwa bila kuelezwa. Aina mbambali
 SABABU GANI INAKUPASA KUSOMA KITABU HIKI xv

ya maelezo yalitumiwa na waandishi mbalimbali; mara kwa mara

ukweli huo huo unakuwa wa kushangaza zaidi ulipotolewa na mo-
jawapo kuliko mwengine. Na kwa namna waandishi wengi wanavyo
fundisha fundisho kwa mifano mbalimbali na mahusiano, hapo
panaweza kutokea, mambo ya juu juu, ya ovyo ovyo, ao msomaji
mwenye kupendelea, kuwa tofauti wala mabishano, ambaye mwana-
funzi wa heshima, na maoni wazi, hutambua asili ya umoja.
Kama ilivyoonyeshwa kwa watu mbalimbali, ukweli umeletwa [iv]
katika sura zake mbalimbali. Mwandishi mmoja anaweza kutiwa
moyo kwa nguvu kwa kipande kimoja cha fundisho; anashika nikta
ambazo zinapatana na ujizi wake ao uwezo wake wa kufahamu na
shukrani; mwengine hushikilia kwa hali tofauti yake; na kila mmoja,
chini ya uongozi wa Roho Mtakatifu, hutoa kitu kinachotia moyo
kwa nguvu kwa ajili yake mwenyewe-hali mbalimbali ya ukweli
katika kila mmoja, lakini umoja kamili katika mambo yote. Na kweli
zilizo funuiiwa hujiunga kufanya kitu kizima kamili, kinacholingana
kukutana na shida za watu katika mambo yote na ujuzi wa maisha.
Mungu amependezwa kujulisha ukweli wake ulimwenguni kwa
njia ya watu wajumbe, naye mwenyewe, kwa njia ya Roho wake
Mtakatifu, watu wanaofaa na aliwawezesha kufanya kazi hii. Alion-
goza akili katika uchaguzi wa mambo gani ya kusema na mambo
gani ya kuandika. Hazina zilikabidhiwa kwa vyombo vya kidunia,
lakini ni hivyo, kupana kitu kilichotoka mbinguni. Ushuhuda
umetolewa kwa maneno zaifu ya lugha ya kibinadamu, lakini ni
ushuhuda wa Mungu; na mtoto mtiifu, mwenye kuamini wa Mungu
hushika ndani yake utukufu wa uwezo wa Mungu, amejaa neema na
kweli.
Katika Neno lake, Mungu ameweka maarifa yake ya lazima kwa
watu kwa wokovu. Maandiko Matakatifu yanafaa kukubaliwa kama
ufunuo wenye nguvu, na wenye hakika ya mapenzi yake. Yanakuwa
kanuni ao kipeo cha tabia yake, mvumbuaji wa mafundisho ya dini,
na jaribu la maarifa. “Kila andiko limepewa kwa pumzi ya Mungu,
na linafaa kwa mafundisho, na kwa kuonya watu juu ya makosa
yao, na kwa kuwaongoza, na kwa mafundisho katika haki; ili mtu
wa Mungu awe mukamilifu, ametengenezwa kabisa kwa kila tendo
jema.” 2 Timoteo 3:16, 17.
Lakini ingawa Mungu amefungua mapenzi yake kwa watu kwa
njia ya Neno lake, jambo hili halikufanya jambo lisilotakiwa kwa
 xvi Tangu Sasa Hata Milele

kuwako kwake kuendelea na kuongoza kwa Roho Mtakatifu. Kwa

kinyume, Roho iliahidiwa na Mwokozi wetu, kwa kufungua Neno
kwa watumishi wake, kwa kuangazia na kutumia mafundisho yake.
Na kwa sababu ilikuwa Roho ya Mungu iliyoongoza Biblia, hai-
wezekani kwamba mafundisho ya Roho ilipaswa kuwa kinyume
kwa mafundisho ya Neno.
Roho haikutolewa-ama hata kuwekwa-kwa kutangua Biblia; kwa
maana Maandiko hueleza wazi wazi kwamba Neno la Mungu ni
kipao ambacho mafundisho yote na ujuzi yanapaswa kujaribiwa.
Asemavyo mutume Yoane, “Musiamini kila roho, lakini jaribuni
[v] roho, kama zimetoka kwa Mungu; kwa sababu manabii wengi wa
uwongo wametokea duniani.” 1 Yoane 4:1. Na Isaya husema, “Kwa
sheria na kwa ushuhuda! Kama hawasemi sawasawa na neno hili,
kweli hapana asubui kwao.” Isaya 8:20.
Laumu kubwa liliwekwa juu ya kazi ya Roho Mtakatifu kwa
makosa ya aina ya wale, wanaodai mwangaza wake, wanaoungama
kuwa na kutokuwa na haja zaidi tena ya uongozi kutoka kwa Neno la
Mungu. Wanatawaliwa na maoni ambayo wanayozania kama sauti
ya Mungu katika roho. Lakini roho ile inayowaongoza si Roho ya
Mungu. Hii kwa kufuata maoni, kwa kutojali Maandiko, kunaweza
kuongoza kwa machafuko tu, kwa udanganyifu na maangamizi.
Hutumia tu makusudi zaidi ya yule muovu. Hivi kazi ya Roho
Mtakatifu inakuwa ya maana sana kwa uzima wa kanisa la Kristo,
ni mojawapo kati ya mashauri ya Shetani, kwa njia ya makosa ya
wanaozidisha mambo kupita na washupavu kwa kutia zarau juu ya
kazi ya Roho na kuletea watu wa Mungu kutojali asili ya nguvu
ambayo Bwana wetu Mwenyewe ameitoa.
Katika mapatano pamoja na Neno la Mungu, Roho yake ilikuwa
kwa kuendelea kazi yake katika muda wote wa mgawo wa injili.
Kwa mda wa miaka wakati Maandiko ya Agano la Kale na Agano
Jipya yalikuwa yakitolewa, Roho Mtakatifu hakuacha kutoa nuru
kwa roho za watu, isipokuwa mafunuo kuwekwa katika Sheria
Takatifu. Biblia yenyewe inahubiri namna gani, kwa njia ya Roho
Mtakatifu, watu walipokea maonyo, kemeo, shauri, na mafundisho,
katika mambo katika kukosa namna kwa kuhatidia kwa kutolewa
kwa Maandiko. Manabii walitajwa wa nyakati mbalimbali, ambao
maneno yao hakuna yaliyoandikwa. Na kumbukumbu lilifanywa
hivyo, baada ya kufungwa kwa sheria ya Maandiko, Roho Mtakatifu
 SABABU GANI INAKUPASA KUSOMA KITABU HIKI xvii

alikuwa wakuendelea kazi yake, kwa kuangazia, kuonya, na kufariji

waana wa Mungu.
Yesu aliahidi wanafunzi wake, “Mufariji, Roho Mtakatifu, am-
baye Baba atakayemutuma kwa jina langu, yeye atawafundisha ninyi
yote, na kuwakumbusha ninyi yote niliyowaambia ninyi.” “Lakini
wakati anapokuja yule Roho ya kweli, atawaongoza ninyi katika
yote yaliyo kweli... naye atawatangazia ninyi habari za maneno
yatakayokuja.” Yoane 14:26; 16:13. Maandiko yanafundisha wazi
wazi kwamba ahadi hizi, hazikuwekewa mpaka kwa siku za mi-
tume tu, zitaenea kwa kanisa la Kristo katika miaka yote. Mwokozi
anaahidi wafwasi wake, “Mimi ni pamoja nanyi siku zote hata
mwisho wa dunia.” Matayo 28:20. Na Paulo anasema kwamba za-
wadi na mafunuo ya Roho yaliwekwa katika kanisakwa ukamilifu
wa watakatifu, kwa kazi ya hudumu ili mwili wa “Kristo ujengwe; [vi]
hata sisi sote tufikie umoja wa imani, na kujua sana Mwana wa
Mungu, hata kuwa mtu muzima, hata kufika kipimo cha urefu wa
utimilifu wa Kristo.” Waefeso 4:12, 13.
Kwa ajili ya waaminifu wa Efeso mtume aliomba, “Ili Mungu
wa Bwana wetu Yesu Kristo, Baba wa utukufu, awape ninyi Roho
ya hekima na wa ufunuo katika kumjua yeye; macho ya ufahamu
wenu yatiwe nuru ili mujue tumaini la kuita kwake, ... na ukubwa
wa kupita wa uwezo wake kwetu tunaoamini.” Waefeso 1:17-19.
Kazi ya huduma ya Roho wa Mungu katika kuangazia ufahamu
na kufungua roho kwa vitu vingi vya Neno Takatifu la Mungu
ilikuwa ndiyo baraka ambao Paulo aliomba sana kwa ajili ya kanisa
la Waefeso.
Baada ya mafunuo ao maonyesho ya ajabu ya Roho Mtakatifu
kwa Siku ya Pentekote, Petelo akaonya watu kwa ajili ya toba na
ubatizo katika jina la Kristo, kwa ondoleo la zambi zao; na alisema:
“Nanyi mutapokea zawadi ya Roho Mtakatifu. Kwa sababu ahadi ni
kwa ajili yenu, na kwa watoto wenu, na kwa watu wote walio mbali,
na wote watakaoitwa na Bwana Mungu wetu.” Matendo 2:38, 39.
Katika uhusiano na gafula pamoja na tendo za siku kuu ya
Mungu, Bwana kwa njia ya nabii Yoeli ameahidi ufunuo wa kipekee
wa Roho Mtakatifu. Yoeli 2:28. Unabii huu ulipata sehemu ya
utimilizo katika kumiminika kwa Roho siku ya Pentekote; lakini
itafikia utimilizo wake kamili katika ufunuo wa neema ya Mungu
ambao utafuatana na kufungwa kwa kazi ya injili, vita kuu kati
 xviii Tangu Sasa Hata Milele

ya mema na mabaya itaongezeka kwa mkazo kwa mwisho kabisa

wa wakati. Katika miaka ya hasira ya Shetani ilionekana juu ya
kanisa la Kristo; na Mungu ameweka neema yake na Roho kwa
watu wake kwa kuwatia nguvu kusimama kwa kupinga uwezo wa
yule muovu. Wakati mitume wa Kristo walipashwa kupeleka injili
yake duniani na kuiandika kwa ajili ya miaka yote ijayo, walipata
karama ya kipekee ya mwangaza wa Roho. Lakini kwa namna
kanisa linapokaribia ukombozi wake wa mwisho, Satana atatumika
na uwezo mwingi. Ameshuka chini “mwenye hasira nyingi kwa
sababu anajua ana wakati mufupi tu.” Ufunuo 12:12. Atatumika “na
uwezo wote, na alama na maajabu ya uwongo.” 2 Watesalonika 2:9.
Kwa miaka 6000 yule mwerevu mara alikuwa juu sana miongoni
mwa malaika wa Mungu amegeuka kabisa kwa kazi ya madan-
ganyifu na maangamizi. Na vina vya ustadi wa Shetani na ujanja
alioupata, ujanja wote uliositawishwa wakati wa taabu ya miaka
italetwa kwa kuchukuliwa juu ya watu wa Mungu katika vita ya
[vii] mwisho. Na katika wakati huu wa hatari wafwasi wa Kristo wat-
apaswa kuchukua duniani maonyo ya kuja kwa mara ya pili kwa
Bwana; na watu watapaswa kujitayarisha kusimama mbele yake kwa
kuja kwake, “pasipo waa wala laumu.” 2 Petro 3:14. Kwa wakati
huu matoleo ya kipekee ya neema ya Mungu na uwezo haikose
kuhitajiwa kwa kanisa kuliko katika siku za mitume.
Kwa njia ya mwangaza wa Roho Mtakatifu, tendo za vita yenye
kuendelea wakati mrefu kati ya mema na mabaya vimefunguliwa
kwa mwandishi wa kurasa hizi. Mara kwa mara nimeruhusiwa
kutazama matengenezo ama kazi, katika miaka mbali mbali ya
maisha, ya vita kuu kati ya Kristo, Mfalme wa uzima, Muumba wa
wokovu wetu, na Shetani, mfalme wa uovu, asili ya zambi, muasi
wa kwanza wa sheria takatifu ya Mungu. Uadui wa Shetani juu
ya Kristo umeonekana juu ya wafuasi wake. Uchuki wa namna
moja wa kanuni za sheria ya Mungu, mashauri ya namna moja
ya udanganyifu, ambaye kosa limefanyika kuonekana kama kweli,
ambaye sheria za kibinadamu zimebadilika kuwa pahali pa sheria ya
Mungu, na watu wameongozwa kuabudu kiumbe kuliko Muumba,
yapate kuandikwa katika historia yote ya wakati uliopita. Nguvu
za Shetani kwa kusingizia tabia ya Mungu, kwa kulazimisha watu
kutunza wazo la uongo la Muumba, na hivyo kumzania na hofu na
uchuki kuliko kuwa na upendo; juhudi yake kwa kuweka pembeni
 SABABU GANI INAKUPASA KUSOMA KITABU HIKI xix

sheria ya Mungu, kuongoza watu kufikiri wao wenyewe kuwa na

uhuru kwa matakwa yake; na mateso yake ya wale wanaothubutu
kupinga hila zake, imefuatiwa kwa bidii sana katika miaka yote
ya maisha. Yameweza kuandikwa katika historia ya wazee wakuu
(patriarches), manabii, na mitume, ya wafia dini na watengenezaji.
Katika vita kuu ya mwisho, Shetani atatumia maongozi ya
namna moja, kuonyesha roho ya namna moja, na kutumikia mwisho
wa namna moja kama katika miaka yote iliyotangulia. Kile kili-
chokuwa, kitakuwa, isipokuwa kwamba taabu itakayokuja itafa-
hamika na mkazo wa kutisha sana ambako dunia haijashuhudia.
Madanganyo ya Shetani yatakuwa ya ujanja zaidi, mashambulio
yake ya gafula yatakuwa ya makusudi zaidi. Kama ikiwezekana,
angeongoza kwa kupoteza wachaguliwa. Marko 13:22.
Namna Roho ya Mungu ilivyofungua roho yangu mambo ya
kweli makubwa ya Neno lake, na vitendo vya wakati uliopita na vya
wakati ujao, nimeagizwa kujulisha wengine mambo yale yaliyo fu-
niliwa-kwa kuandika historia ya vita katika miaka iliyopita, na hasa
zaidi kwa kuitoa kama kutawanya nuru juu ya taabu inayokaribia
upesi ya wakati ujao. Kwa kufuata kusudi hili, nimejitahidi kuch-
agua na kukusanya pamoja mambo katika historia ya kanisa kwa [viii]
namna hii, ili kuandika yasiyo funuliwa ya majaribu makubwa ya
kweli ambayo kwa nyakati mbali mbali yametolewa ulimwenguni,
yale yaliyoamsha hasira ya Shetani na uadui wa kanisa la upendo wa
kidunia, na yale yaliyoshikwa kwa ushuhuda wa wale “wasiopenda
maisha yao hata kufa.”
Katika kumbusho hizi tunaweza kuona kivuli cha vita mbele
yetu. Kwa kuzitazama katika nuru ya Neno la Mungu, na mwangaza
wa Roho yake, tunaweza kuona kufunuliwa kwa mashauri ya waovu
na hatari wanazopashwa kuepuka yule angeweza kupatikana “bila
kuwa na kosa” mbele ya Bwana wakati wa kuja kwake.
Matukio makubwa yaliyoonyesha maendeleo ya matengenezo
katika miaka iliyopita yanakuwa mambo ya historia, yanayojulikana
sana na kukubaliwa pote na ulimwengu wa Kiprotestanti; yanakuwa
hakika ambayo hakuna mtu anaweza kuyakana. Historia hii niliy-
otolewa kwa kifupi, kwa kupatana na kusudi la kitabu na uchache
wa maneno utakaochunguzwa, kweli kwamba kilipunguzwakuwa
kidogo kinavyoonekana kwa kulingana sawa na ufahamu kamili wa
matumizi yake. Katika mambo mengine mahali msimulizi ameku-
 xx Tangu Sasa Hata Milele

sanya matukio pamoja kama kwa kutoa, kwa kifupi, maoni ya ufa-
hamu wa fundisho, ao maelezo ya muhitasari wa kutaja kila kitu
katika namna inayofaa, maneno yake yameingizwa; lakini kwa mara
mengine hakuna sifa njema kabisa imetolewa, kwa kuwa mateuzi
(quotations) hayakutolewa kwa ajili ya kusudi la kutaja mwandishi
yule kuwa mwenye mamlaka, lakini maneno yake hutoa zawadi ya
rahisi na ya hodari ya mafundisho. Katika kusumulia maarifa na
maoni ya wale wanaoendelea kuchukua kazi ya matengenezo katika
wakati wetu wenyewe, matumizi ya namna moja yamefanywa kwa
kazi zao za kutangaza.
Si zaidi sana kusudi la kitabu hiki kutoa mambo ya kweli mapya
kwa ajili ya taabu za nyakati za kwanza kwa kutoa mambo na ka-
nuni zinazokuwa na sura ya matukio yanayokuja. Kwani inaonekana
kama sehemu ya vita kati ya nguvu za nuru na giza, hodari hizi zote
za kumbukumbu za wakati uliopita zinaonekana kuwa na maana
mpya; na kati yake nuru inatiwa juu ya wakati ujao, kuangazia
njia ya wale, wanaopenda watengenezaji (reformateurs) wa mi-
aka iliyopita, wataitwa, hata kwa hatari ya hali njema ya kidunia,
kushuhudia “kwa ajili ya neno la Mungu, na kwa ajili ya ushuhuda
wa Yesu Kristo.”
[ix] Kwa kueleza tendo za vita kuu kati na ukweli na uongo; kwa
kufunua hila za Shetani na makusudi ambayo angeweza kufaulu
kushindana nayo; kutoa suluhu la kufanyikiwa kwa shida kuu ya
uovu, kugawanya nuru ya namna hiyo juu ya tabia ya asili na ya
mwisho ya zambi kama kufanya ufunuo kamili wa haki na wema
wa Mungu katika mambo yake yote pamoja na viumbe vyake; na
kuonyesha hali takatifu, isiyo badilika ya sheria yake, ndilo lengo la
kitabu hiki. Ili kwa mvuto wake roho ziweze kukom‘bolewa kutoka
kwa uwezo wa giza na kuwa “washiriki wa urithi wa watakatifu
katika nuru,” kwa sifa ya Yeye aliyetupenda na alijitoa mwenyewe
kwa ajili yetu ni ombi la moyo la mwandishi.

Ellen G. White
 1 /UNABII WA HALI YA MWICHO WA [1]
ULIMWENGU

Kutoka kwa kilele cha Mizeituni, Yesu akatazama juu ya

Yerusalema. Mbele ya makutano kulikuwa na majengo mazuri ya
hekalu. Kushuka kwa jua kukaangazia weupe wa teluji wa kuta zake
za marimari na kumulikia mnara wa zahabu na mnara mrefu mwem-
bamba (Pinnacle). Mtoto gani wa Israeli aliweza kutazama juu ya
maajabu haya bila kufurahi sana na kushangaa! Lakini mawazo
mengine yalikuwa moyoni mwa Yesu. “Naye alipokaribia, akaona
muji, akalia juu yake”. Luka 19:41.
Machozi ya Yesu haikuwa kwa ajili yake mwenyewe, ingawa
mbele yake kulikuwa Getesemane, mambo ya maumivu makubwa
yaliyokaribia, na si mbali sana na, Kalvari, mahali pa kusulubiwa.
Lakini haikuwa mambo hayo yaliyotia kivuli juu yake katika saa
hii ya furaha. Alilia kwa ajili ya maelfu ya watu wa Yerusalema
watakaoangamizwa.
Historia ya zaidi ya miaka elfu ya upendeleo wa kipekee wa
Mungu na ulinzi mkubwa, ulifunuliwa kwa watu wachaguliwa,
ilifunguliwa kwa macho ya Yesu. Yerusalema uliheshimiwa na
Mungu juu ya dunia yote. Bwana “amechagua Sayuni ... kuwa
kao lake”. Zaburi 132:13. Kwa miaka mingi, manabii watakatifu
walikuwa wakitoa ujumbe wa maonyo. Siku kwa siku damu ya wana
kondoo ilikuwa ikitolewa, ikionyesha Mwana Kondoo wa Mungu.
Israeli kama taifa angalilinda utii wake kwa Mungu, Yerusalema
ungalisimama milele, mchaguliwa wa Mungu. Lakini historia ya
wale watu waliopendelezwa ilikuwa habari ya kukufuru na kuasi.
Zaidi kuliko upendo wa huruma wa baba, Mungu alikuwa mwenye
“huruma kwa watu wake na makao yake”. 2 Mambo 36:15. Wakati
maombi na makaripio yaliposhindwa, alituma zawadi bora sana ya
mbinguni, Mwana wa Mungu Mwenyewe, kwa kutetea pamoja na
muji usiotubu wa moyo mgumu.
Kwa miaka mitatu Bwana wa nuru na utukufu alikuwa akiin-
gia na kutoka miongoni mwa watu wake. “Akifanya kazi njema
21
 22 Tangu Sasa Hata Milele

na kuponyesha wote walioonewa na Shetani”. Kuhubiri wokovu

kwa wafungwa, na vipofu kupata kuona tena, kuwezesha viwete
kutembea, na viziwi kusikia, kutakasa wenye ukoma, kufufua wafu,
na kuhubiri Habari Njema kwa masikini. Tazama Matendo 10:38;
Luka 4:18; Matayo 11:5.
[2] Mtembezi asiye na makao, aliishi kwa kusaidia wenye mahi-
taji na kupunguza misiba ya watu, kuwasihi kukubali zawadi ya
uzima. Mawimbi ya huruma yaliyopingwa na waie waliokuwa na
mioyo migumu, yakarudia na mwendo wa nguvu wa huruma, up-
endo usioelezeka. Lakini Israeli akamuacha Rafiki wake mwema na
Msaidizi wa pekee. Maombezi ya upendo wake yakazarauliwa.
Saa ya tumaini na musamaha ilikuwa ikipita upesi. Wingu lile
ambalo lilikuwa likijikusanya katika miaka ya kukufuru na kuasi
ilikuwa karibu kupasuka juu ya watu wenye kosa. Yeye ambaye
peke yake alipashwa kuwaokoa kwa hatari yao ya kifo amezarauliwa,
kutukanwa, kukataliwa, na alikuwa karibu kusulubiwa.
Kristo alipotazama Yerusalema, mwisho wa muji mzima, taifa
lote, ulikuwa mbele yake. Alisikia malaika mwangamizi pamoja na
upanga ulioinuka juu ya mji ambao ulikuwa kwa wakati mrefu
makao ya Mungu. Katika mahali palepale ambapo baadaye
pakashikwa na Tito na jeshi lake, akatazama kwa bonde viwanja
vitakatifu na mabaraza. Na machozi machoni akaona kuta kuzun-
gukwa na majeshi ya kigeni. Alisikia shindo la jeshi kutembea
kwa vita, sauti za wamama na watoto walililia mkate ndani ya muji
uliozungukwa. Aliona nyumba yake takatifu, majumba yake na
minara, yakitolewa kwa ndimi za moto, fungu la kuharibika lenye
kuwaka na kutoka moshi.
Kutazama katika nyakati, aliona watu wa ahadi kutawanyika
katika kila inchi, “kama mavunjiko ya merikebu kwa pwani ya
ukiwa”. Huruma ya Mungu, upendo mkuu, yakapata usemi
katika maneno ya kusikitisha: “Ee Yerusalema, unaoua man-
abii, na kuwapiga kwa mawe wale waliotumwa kwako! Ni mara
ngapi nimetaka kukusanya watoto wako pamoja, kama vile kuku
anavyokusanya watoto wake chini ya mabawa yake, lakini ninyi
hamukutaka”! Matayo 23:37.
Kristo aliona katika Yerusalema mfano wa ulimwengu
uliokazana katika kutoamini na kuasi, ukijiharakisha kwa kukutana
na hukumu za kulipiza kisasi cha Mungu. Moyo wake ukashikwa
 /UNABII WA HALI YA MWICHO WA ULIMWENGU 23

na huruma kwa ajili ya waliohuzunishwa na walioteswa na dunia.

Alitamani sana kuwafariji wote. Alitaka kutoa roho yake kwa kifo
kwa kuleta wokovu karibu nao.
Mtukufu wa mbinguni katika machozi! Mambo ile huone-
sha namna gani ni vigumu kuokoa mwenye kosa kwamatokeo ya
kuharibu sheria ya Mungu. Yesu aliona ulimwengu kujitia katika
madanganyo kama yale ambayo yalileta uharibifu wa Yerusalema.
Zambi kubwa ya Wayahudi ilikuwa ni kukataa Kristo; zambi kubwa
ya ulimwengu ingekuwa kukataa sheria ya Mungu, msingi wa
serekali yake katika mbingu na dunia. Mamilioni katika utumwa wa [3]
zambi,ambao watahukumiwa kwa mauti ya pili, waliweza kukataa
kusikiliza maneno ya kweli katika siku yao ya hukumu.

Uharibifu wa Hekalu Tukufu

Siku mbili kabla ya Pasaka, Kristo akaenda tena na wanafunzi
wake kwa mlima wa Mizeituni kutazama mji. Mara moja tena
akatazama hekalu katika fahari ya kungaa kwake, taji la uzuri.
Solomono, aliyekuwa mwenye busara kuliko wafalme wa Israeli,
alimaliza hekalu la kwanza, jengo nzuri kuliko ambalo dunia hai-
jaona. Baada ya maangamizi yake kwa Nebukadneza, ikajengwa
tena karibu miaka mia tano kabla ya kuzaliwa kwa Kristo.
Lakini hekalu la pili halikulingana na la kwanza katika uzuri.
Hakuna wingu la utukufu, hakuna moto kutoka mbinguni, ulioshuka
juu ya mazabahu yake. Sanduku, kiti cha rehema, na meza ya
ushuhuda havikupatikana pale. Hakuna sauti kutoka mbinguni iliy-
ojulisha kuhani mapenzi ya Mungu. Hekalu la pili halikutukuzwa
na wingu la utukufu wa Mungu, lakini lilitukuzwa na kuwako kwa
uhai kwa yule ambaye alikuwa Mungu mwenyewe katika mwili.
“Mapenzi ya mataifa yote” yalikuja kwa hekalu lake wakati Mtu
wa Nazareti alipofundisha na kuponyesha katika viwanja takatifu.
Lakini Israeli alikataa zawadi ya matoleo ya mbinguni. Pamoja
na Mwalimu mnyenyekevu aliyepita kutoka kwa mlango wake wa
zahabu siku ile, utukufu ukatoka hata milele kwa hekalu. Maneno
ya Mwokozi yalitimia: “Nyumba yenu imeachwa kwenu tupu”.
Matayo 23:38.
Wanafunzi walishangazwa sana kwa utabiri wa Kristo wa
maangamizi ya hekalu, na walitamani kufahamu maana ya maneno
 24 Tangu Sasa Hata Milele

yake. Herode Mkubwa alitoa kwa ukarimu juu ya hekalu hazina

za Waroma na Wayahudi. Vipande vikubwa vya marimari nyeupe,
vilipelekwa kutoka Roma, vikafanya sehemu ya ujenzi wake. Kwa
mambo haya wanafunzi waliita uangalifu wa Bwana wao, kusema:
“Tazama mawe na majengo haya”! Marko 13:1.
Yesu akatoa jibu la wazi na la kushitusha: kweli ninawambia
ninyi, Halitabaki jiwe juu ya jiwe pasipo kubomolewa”. Matayo
24:2. Bwana aliwaambia wanafunzi kwamba atakuja mara ya pili.
Kwa hiyo, alipotaja hukumu juu ya Yerusalema, mafikara yao
yakarejea kwa kurudi, na wakauliza: “Maneno haya yote yatakuwa
wakati gani? na nini alama ya kuja kwako, na ya mwisho wa dunia”?
Matayo 24:3.
Kristo akaonyesha mbele yao ishara ya mambo makubwa ya
kuonekana kabla ya kufungwa kwa wakati. Unabii alioutaja ulikuwa
[4] na sehemu mbili maana yake. Wakati ulipokuwa ukitabiri uharibifu
wa Yerusalema, unabii huu ulionyesha pia mfano wa matisho ya
siku kubwa ya mwisho.
Hukumu zilipashwa kuwekwa juu ya Israeli kwa sababu wa-
likataa na wakasulubisha Masiya. “Basi wakati munapoona chukizo
la uharibifu lililosemwa na Danieli nabii, likisimama kwa pahali
patakatifu (yeye anayesoma afahamu), halafu wale walio katika
Yudea wakimbie kwa milima”. Matayo 24:15,16. Tazama vile vile
Luka 21:20,21. Wakati kawaida za kuabudu sanamu za Waroma
zitakapo wekwa katika kiwanja kitakatifu inje ya kuta za mji, ndipo
wafuasi wa Kristo watapashwa kutafuta usalama katika kukimbia.
Wale watakao okoka hawapashwe kuchelewa. Kwa ajili ya zambi
zake, hasira ilikwisha kutajwa juu ya Yerusalema. Ugumu wa kuto
kuamini kwake ulifanya maangamizo yake ya kweli. Tazama Mika
3:9-11.
Wakaaji wa Yerusalema walimshitaki Kristo kwa chanzo cha
taabu zote ambazo zilifika juu yao katika matokeo ya zambi zao.
Ingawa walimjua yeye kuwa bila kosa, wakatangaza kifo chake
kuwa cha lazima kwa ajili ya salama yao kama taifa. Wakapatana
katika maamuzi ya kuhani wao mkuu kwamba inafaa mtu mmoja afe
kwa ajili ya watu wote, wala taifa lote lisiangamie. Tazama Yoane
11:4753.
 /UNABII WA HALI YA MWICHO WA ULIMWENGU 25

Wakati waliua Mwokozi wao kwa sababu alikemea zambi zao,

wakajizania wao wenyewe kama watu waliopendelewa na Mungu
na kutumainia Bwana kuwakomboa kwa adui zao!

Uvumilivu wa Mungu
Karibu miaka makumi ine Bwana alikawisha hukumu zake. Ku-
likuwa kungali Wayahudi, wajinga ambao hawakujua tabia na kazi
ya Kristo. Na watoto hawakufurahia nuru ambayo wazazi wao wali-
ikataa kwa zarau katika mahubiri ya mitume, Mungu aliwezesha
nuru kuangaza juu yao. Waliona namna gani unabii ulitimia, si
katika kuzaliwa tu na maisha ya Kristo, bali katika kifo chake na
ufufuo. Watoto hawakuhukumiwa kwa ajili ya zambi za wazazi;
lakini wakati walipokataa nuru ingine waliopewa, wakawa washiriki
wa zambi za wazazi na wakajaza kipimo cha uovu wao.
Wayahudi katika ugumu wa mioyo yao wakakataa shauri la
mwisho la rehema. Ndipo Mungu akaondoa ulinzi wake kwao.
Taifa likaachwa kwa utawala wa mwongozi lililo mchagua. Shetani
akaamsha tamaa kali sana na mbaya kuliko za roho. Watu
wakakosa akili wakatawaliwa na nguvu na hasira ya upofu, ya [5]
shetani katika ukaidi wao. Marafiki na ndugu wakasalitiana wao
kwa wao. Wazazi wakaua watoto wao, na watoto wazazi wao.
Watawala hawakuwa na uwezo wa kujitawala wao wenyewe. Tamaa
ikawafanya kuwa wajeuri. Wayahudi wakakubali ushuhuda wa
uwongo kwa kuhukumu Mwana wa Mungu asiye na kosa. Sasa
mashitaki ya uwongo yakafanya maisha yao kuwa si ya haki. Kuo-
gopa Mungu hakukuwashitusha tena. Shetani alikuwa akiongoza
taifa.
Waongozi wa makundi ya upinzani wakaanguka mmoja juu
za mwingine na kuwa bila huruma. Hata utakatifu wa hekalu
haukuweza kuzuia ukali wao wa kutisha. Mahali patakatifu pakana-
jisiwa na miili ya waliouawa. Lakini washawishi wa kazi hii ya
kishetani walitangaza kwamba hawakuwa na hofu yo yote kwamba
Yerusalema ingeharibiwa! Ulikuwa mji wa Mungu. Hata wakati
majeshi ya Waroma walipozunguka hekalu, makundi yalisimama
imara kwa wazo kwamba Aliye juu angejitia kati kwa kushinda kwa
maadui wao. Lakini Israeli alitupia mbali ulinzi wa Mungu, na sasa
hakuwa na ulinzi.
 26 Tangu Sasa Hata Milele

Alama za Musiba
Unabii uliyotolewa na Kristo kwa ajili ya uharibifu wa
Yerusalema yalitimia wazi wazi. Dalili na maajabu yalitokea. Kwa
muda wa miaka saba mtu aliendelea kupanda na kutelemuka katika
njia za Yerusalema, kutangaza misiba itakayokuja. Kiumbe hiki cha
ajabu kilifungwa gerezani na kuazibiwa, lakini kwa matusi mabaya
hayo akajibu tu, “Ole, ole kwa Yerusalema”! Aliuawa katika mitego
ya maadui aliyotabiri.
“Hakuna Mkristo hata mmoja aliyeangamia katika uharibifu
wa Yerusalema. Baada ya Waroma chini ya uongozi wa Cestius
walipozunguka mji, kwa gafula wakaacha mazingiwa wakati kila
kitu kilionekana kuwa cha kufaa kwa shambulio. Mkuu wa Roma
akaondoa majeshi yake bila sababu ndogo wazi. Alama iliyoahidiwa
ilitolewa kwa Wakristo waliokuwa wakingojea. Luka 21:20,21.
Mambo yakafanyika kwa namna ambayo hata Wayahudi ama
Waroma hawakupinga kukimbia kwa Wakristo. Katika kushindwa
kwa Cestius, Wayahudi wakafuata, na wakati majeshi hayo maw-
ili yalipokutana, Wakristo popote katika inchi waliweza kufanya
kimbilio lao bila kusumbuliwa mahali pa salama, kwa mji wa Pella.
Majeshi ya Wayahudi, yalipokuwa yakifuata Cestius na jeshi
lake wakaangukia upande wao wa nyuma. Ni kwa shida sana
[6] Waroma walifaulu katika kukimbia kwao. Wayahudi pamoja na
mateka yao wakarudia na ushindi Yerusalema. Lakini kufaulu kwa
namna hii kuliwaletea ubaya tu. Jambo hilo liliwasukuma kwa ile
roho ya ukaidi wa kupinga kwa Waroma ambao kwa upesi wakaleta
msiba mubaya sana juu ya muji uliohukumiwa.
Hasara zilikuwa za ajabu zile zilianguka juu ya Yerusalema
wakati mji ulizungukwa tena na Titus. Mji ulizungukwa wakati wa
Pasaka, wakati mamilioni ya Wayahudi walipokusanyika ndani ya
kuta zake. Duka za akiba zikaharibiwa kwanza kwa ajili ya kisasi
cha makundi ya mabishano. sasa matisho yote ya njaa yakawafikia.
Wanaume wakatafuna ngozi ya mikaba yao na viatu na kifuniko cha
ngao zao. Hesabu kubwa ya watu wakaenda kwa uficho usiku inje
kwa kukusanya mimea fulani ya pori yaliyokuwa yakiota inje ya
kuta za mji, ingawa wengi walikuwa wakizunguukwa na kuuawa na
mateso makali, na mara kwa mara wale waliokuwa wakirudia katika
usalama ndani ya mji walinyanganywa akiba walizopata kwa shida
 /UNABII WA HALI YA MWICHO WA ULIMWENGU 27

sana. Waume wakaiba wake wao, na wake waume wao. Watoto

wakanyanganya chakula kinywani mwa wazazi wazee wao.
Waongozi wa Roma kuogopesha sana Wayuda iliwakubali
wameshindwa. Wafungwa waliazibiwa, kuteswa, na kusulubiwa
mbele ya ukuta wa mji. Kwa bonde la Yosafati na Kalvari, misalaba
ikasimamishwa kwa wingi sana. Ilikuwa vigumu kupitia katikati ya
misalaba hiyo. Ndivyo lilivyo timilika agizo la kutisha lililotajwa na
Wayahudi mbele ya kiti cha hukumu cha Pilato: “Damu yake iwe
juu yetu na juu ya watoto wetu”. Matayo 27:25.
Tito alijazwa na hofu kuu alipoona miili ya wafu kulala
kwa malundo katika mabonde. Kama mtu aliye katika maonyo,
akatazama hekalu nzuri na akatoa agizo kwamba kusiwe hata jiwe
moja lake linalopaswa kuguswa.. Akatoa mwito wa nguvu kwa
waongozi wa Wayahudi wasimulazimishe kuchafua mahali patakat-
ifu kwa damu. Kama wakiweza kupigania mahali po pote pengine,
hapana Muroma atapashwa kutendea jeuri utakatifu wa hekalu!
Yosefu mwenyewe, aliwasihi, akawaomba kujitoa, kwa kujiokoa
wenyewe, mji wao na mahali pao pa ibada. Lakini maneno yake
yakajibiwa kwa laana chungu. Mishale ya makelele ikatupwa kwake,
mwombezi wao wa mwisho wa kibinadamu. Juhudi za Tito ili
kuokoa hekalu zilikuwa bure. Mmoja aliyekuwa mkuu kuliko yeye
alitangaza kwamba halitabaki jiwe juu ya jiwe pasipo kubomolewa.
Mwishowe Tito akaamua kukamata hekalu kwa gafula, akakusu-
dia kwamba ikiwezekana ilipaswa kuokolewa kwa maangamizi.
Lakini maagizo yake hayakujaliwa. Kinga cha moto kikatupwa [7]
upesi na askari mmoja kwa tundu ndani ya ukumbi, na mara moja
vyumba vilivyokuwa na miti ya mierezi kuzunguuka hekalu takatifu
vikawaka moto. Tito akaenda kwa haraka mahali pale, na akaag-
iza waaskari kuzima ndimi za moto. Maneno yake hayakufuatwa.
Katika hasira yao waaskari wakatupa vinga vya moto ndani ya
vyumba vya karibu na hekalu, na tena pamoja na panga zao wakaua
hesabu kubwa ya wale waliokimbilia ndani ya Pahali patakatifu.
Damu ikatiririka kama maji juu ya vipandio vya hekalu.
Baada ya kuangamizwa kwa hekalu, mara mji wote ukawa
mikononi mwa Waroma. Waongozi wa Wayahudi wakaacha minara
yao isiyoshindika. Alipokwisha kuitazama na mshangao, akasema
kwamba ni Mungu mwenyewe aliyeitoa mikononi mwake; kwani
hakuna mashini za vita, hata zenye nguvu, zingeweza kushinda
 28 Tangu Sasa Hata Milele

minara kubwa sana. Mji pamoja na hekalu vilibomolewa tangu

msingi, na mahali ambapo nyumba takatifu ilikuwa imesimama
“palilimwa kama shamba linavyolimwa” Yeremia 26:18. Zaidi
ya milioni wakaangamia; waliookoka wakapelekwa kama mateka,
wakauzishwa kama watumwa, wakakokotwa chini hata Roma,
wakatupwa kwa wanyama wa pori ndani ya viwanda vya michezo,
ao kutawanywa mahali pote kama watembezi wasio na makao.
Wayahudi walijaza wao wenyewe kikombe cha kisasi.
Kuangamizwa kwa taifa lao na mabaya yote yaliyofuata
kutawanyika kwao, ilikuwa ndiyo kuvuna mavuno ambayo mikono
yao yenyewe ilipanda “O, Israel, umejiharibu wewe mwenyewe
“kwa maana umeanguka sababu ya uovu wako”. Hosea 13:9; 14:1.
Mateso yao yanaonyeshwa mara kwa mara kama azabu iliwafikia ya
hukumu ya Mungu. Ni kwa sababu hiyo mdanganyi mkuu hujitahidi
kuficha kazi yake mwenyewe. Kwa kukataa sababu ya hukumu kwa
upendo wa Mungu na rehema, Wayahudi walilazimisha ulinzi wa
Mungu kuondolewa kwao.
Hatuwezi kujua namna gani tunapashwa kushukuru Kristo kwa
ajili ya amani na ulinzi tunaofurahia. Ni nguvu ya Mungu inayozuia
wanadamu kuanguka kabisa katika mikono ya Shetani. Waasi na
wasio na shukrani wanakuwa na sababu kubwa ya kushukuru Mungu
kwa ajili ya rehema yake. Lakini wakati watu wanapo pitisha mipaka
ya uvumilivu wa Mungu, ulinzi huondolewa. Mungu hasimame
kama mwuaji wa mhukumu juu ya kosa. Huacha wanaokataa rehema
zake kuvuna walichopanda. Kila mushale wa nuru uliokataliwa ni
mbegu iliyopandwa inayozaa lazima mavuno yake. Roho ya Mungu,
ikipingwa kwa bidii, mwishowe itaondolewa. Kwa hiyo, hakuna
[8] tena nguvu ya kuzuia tamaa mbaya za roho, hakuna ulinzi kwa uovu
na uadui wa Shetani.
Uharibifu wa Yerusalema ni onyo la kutisha kwa wote
wanaopinga maombezi ya rehema za Mungu. Unabii wa Mwokozi
juu ya hukumu ya Yerusalema inakuwa na utimilizo mwengine.
Katika hukumu ya mji muchaguliwa tunaona maangamizo ya
ulimwengu ambao ulikataa rehema za Mungu na kukanyaga sheria
yake. Habari ya shida ya mwanadamu ambayo dunia imeshuhudia
ni ya giza. Matokeo ya kukataa mamlaka ya Mungu ni ya kuogope-
sha. Lakini mambo ya giza zaidi yanaonyeshwa katika ufunuo ya
wakati ujao. Wakati ulinzi wa Roho ya Mungu utaondolewa kabisa,
 /UNABII WA HALI YA MWICHO WA ULIMWENGU 29

haitawezekana tena kuzuia kuripuka kwa tamaa ya kibinadamu

na hasira ya uovu, ulimwengu utashika, kwa namna isivyofanyika
mbele, matokeo ya mamlaka ya Shetani.
Katika siku ile, kama katika uharibifu wa Yerusalema, watu
wa Mungu watakombolewa. Tazama lsaya 4:3; Matayo 24:30,31.
Kristo atakuja mara ya pili kukusanya waaminifu wake kwake
mwenyewe. “Halafu kabila zote; na mataifa yote ya dunia yataom-
boleza, nao watamuona Mwana wa watu akija katika mawingu
ya mbingu pamoja na uwezo na utukufu mkubwa. Naye atatuma
malaika zake na sauti kubwa ya baragumu, nao watakusanya wach-
aguliwa wake toka pepo ine, toka mwisho huu wa mbingu mpaka
mwisho ule”. Matayo 24:30,31.
Watu wajihazari ili wasizarau maneno ya Kristo. Kama alivy-
oonya wanafunzi wake juu ya uharibifu wa Yerusalema ili wap-
ate kukimbia, vile vile ameonya watu juu ya siku ya uharibifu wa
mwisho. Wote watakao wapate kukimbia hasira ijao. “Na kutakuwa
alama katika jua na mwezi, na nyota; na katika dunia taabu ya
mataifa”. Luka 21:25. Tazama vile vile Matayo 24:29; Marko
13:24-26; Ufunuo 6:12-17. “Basi angalieni”, ndiyo maneno ya
Kristo ya onyo la upole. Marko 13:35. Wale wanaokubali onyo hili
hawataachwa gizani.
Ulimwengu hauko tayari zaidi kusadiki (amini) ujumbe kwa
wakati huu kuliko walivyokuwa Wayahudi kwa kupokea onyo la
Mwokozi juu ya Yerusalema. Njoo ingalipo wakati, siku ya Mungu
itakuja gafula kwa waovu. Wakati maisha inapoendelea katika
mviringo wake wa siku zote; wakati watu wanaposhugulika katika
anasa, katika kazi, katika kukusanya pesa; wakati waongozi wa dini
wanapotukuza maendeleo ya dunia, na watu wanapotulizwa katika
salama ya uwongo-ndipo, kama mwizi wa usiku wa manane huiba
kwa gafula, ndivyo uharibifu utakuja kwa gafula juu ya wazarau na
waovu, “wala hawatakimbia”. Tazama 1 Watesalonika 5:2-5.
[9] 2 /WAKRISTO WA KWANZA -WAAMINIFU NA
WA KWELI

Yesu alifunulia wanafunzi wake maarifa ya watu wake tangu

wakati ambao alipaswa kuchukuliwa kutoka kwao, hata kurudi
kwake katika uwezo na utukufu. Kuingia ndani sana ya wakati
ujao, jicho lake likaona zoruba kali zilipaswa kupiga juu ya wa-
fuasi wake kwa miaka iliyokuwa karibu ya mateso. Tazama Matayo
24:9,21,22. Wafuasi wa Kristo wanapaswa kupitia kwa njia ya
namna moja ya laumu na mateso ambayo Bwana wao alipitia. Uadui
juu ya Mkombozi wa ulimwengu ulipaswa kuonekana juu ya wote
wanaopaswa kuamini jina lake.
Upagani ulifahamu kwamba injili ikishinda, hekalu na maz-
abahu zake yalipaswa kuondolewa; kwa sababu hii mioto ya mateso
ikawashwa. Wakristo walinyanganywa mali zao na kufukuzwa
nyumbani mwao. Hesabu kubwa ya wenye cheo na watumwa, wata-
jiri na masikini, wenye elimu na wajinga, waliuawa bila huruma.
Ya kianzia chini ya utawala wa Nero, mateso yakaendelea kwa
karne nyingi. Wakristo walitangazwa kwa uongo kuwa ni wao wali-
oleta njaa, tauni, na matetemeko ya inchi. Wachongezi wakasimama
tayari, kwa ajili ya faida tu, kwa kusaliti wasio na kosa kama waasi
na tauni kwa jamii. Hesabu kubwa wakatupwa kwa nyama wa
pori ama kuchomwa wahai katika viwanja vya michezo (amphithe-
atres). Wengine wakasulubiwa; wengine wakafunikwa na ngozi za
nyama wa pori na kusukumwa kwa nguvu katika uwanja (arena)
wa kuchezea ili kupasuliwa kwa waimbwa. Kwa siku kuu za wote
makutano mengi sana yalikusanyika kwa kufurahisha macho na
kusalimia walioumizwa kwa kifo na kuwachekeleya na kushangilia.
Wafuasi wa Kristo walilazimishwa kutafuta maficho katika ma-
hali pa ukiwa na pekee. Chini ya milima inje ya muji wa Roma,
vyumba virefu vilifunuliwa katika inchi na miamba kwa maelfu
ngambo ya pili ya kuta za mji. Ndani ya makimbilio haya ya chini
ya udongo wafuasi wa Kristo wakazika wafu wao, na hapo pia wali-
paswa kukimbilia, walipozaniwa maovu na kugombezwa, walipata
30
 /WAKRISTO WA KWANZA -WAAMINIFU NA WA KWELI 31

makao. Wengi wakakumbuka maneno ya Bwana wao, kwamba

kama wakiteseka kwa ajili ya Kristo, inafaa wafurahi sana. Za-
wadi yao itakuwa kubwa mbinguni, kwa maana ndivyo walivyotesa
manabii waliokuwa mbele yao. Tazama Matayo 5:11,12.
Nyimbo za ushindi zikapanda katikati ya ndimi za moto zenye [10]
kutatarika. Kwa imani waliona Kristo na malaika wakiwatazama
pamoja na usikizi mwingi sana na kutazama kusimama imara kwao
pamoja na kibali. Sauti ikaja kutoka kwa kiti cha enzi cha Mungu:
“Uwe mwaminifu mpaka kufa, nami nitakupa taji ya uzima”. Ufunuo
2:10.
Nguvu za Shetani kwa kuharibu kanisa la Kristo kwa mauaji
zilikuwa bure. Watumishi wa Mungu waliuawa, lakini injili ilien-
delea kutawanyika na wafuasi wake kuongezeka. Mkristo mmoja
akasema: “Tunazidi kuongezeka kwa hesabu namna munavyozidi
kutuuwa, damu ya Wakristo ni mbegu”.
Shetani basi, ili aweze kushinda Mungu alikata shauri ya kusi-
mamisha mwenge wake ndani ya kanisa la Kristo, ili apate ujanja
kile alichoshindwa kupata kwa nguvu. Mateso yakakoma. Kwa
mahali pake kukawekwa mvuto wa mafanyikio ya kidunia heshima
za muda. Waabudu sanamu wakaongozwa kupokea sehemu ya
imani ya kikristo, wakikataa mambo ya ukweli yaliyo ya maana .
Wakatangaza kumkubali Yesu kama Mwana wa Mungu na kuamini
kufa na kufufuka kwake, lakini bila kukubali hali yao ya zambi,
na hawakusikia lazima ya kuungama au badiliko la moyo waweze
kuungana katika mafikara ya imani katika Kristo.
Sasa kanisa lilikuwa katika hofu ya maangamizo. Kifungo,
mateso, moto, na upanga vilikuwa ni mibaraka kwa kulinganisha
pamoja na jambo hili. Baadhi ya Wakristo walisimama imara, ku-
tangaza kwamba haikupasa kufanya mapatano. Wengine walikubali
kugeuza imani yao. Chini ya vazi ya kondoo ya ukristo unaodaiwa,
Shetani alikuwa akijificha yeye mwenyewe ndani ya kanisa, kwa
kuchafua au kuharibu imani yao.
Wakristo wengi mwishowe walikubali kushusha kanuni ya imani
yao. Na umoja ukafanyika kati ya ukristo na upagani. Ingawa
waabudu sanamu walijifanya kuwa washiriki wa makanisa walizidi
kujiunga kwa ibada ya sanamu zao, ila tu wakageuza vyombo vya
ibada yao kwa sanamu za Yesu, na hata za Maria na watakatifu.
Mafundisho mabaya, kawaida za kuabudu mambo ya uchawi, na
 32 Tangu Sasa Hata Milele

sherehe za ibada ya sanamu zikaunganishwa katika imani ya kanisa

na ibada. Dini ya Kikristo ikaharibika, na kanisa likapoteza utakat-
ifu (usafi) na uwezo wake. Wengine lakini, hawakudanganyika.
Waliendelea kushika uaminifu wao kwa Muumba wa ukweli.

[11] Makundi Mawili ndani ya Kanisa

Kulikuwa makundi mawili miongoni mwa wale waliojidai kuwa
wafuasi wa Kristo. Wakati kundi moja lilijifunza maisha ya
Mwokozi na kwa uangalifu wakatafuta kuhakikisha makosa yao
na kufuata Mfano, kundi lingine likaepuka mambo ya kweli wazi
wazi yaliyofunua makosa yao. Hata katika hali yake bora, washiriki
wa kanisa wote hawakuwa wa kweli, safi, na amini. Yuda aliungan-
ishwa na wanafunzi, ili kwa njia ya mafundisho na mifano ya Yesu
angeweza kugeuka kwa kuona makosa yake. Lakini kwa upendeleo
katika zambi akaalika majaribu ya Shetani. Akakasirika wakati
makosa yake yalihakikishwa na ndipo akaongozwa kusaliti Bwana
wake. Tazama Marko 14:10,11.
Anania na Safira wakajidai kutoa kafara kamili kwa Mungu
wakati walizuia kwa tamaa sehemu kwa ajili yao wenyewe. Roho
wa ukweli akafunua kwa mitume tabia ya kweli ya wajanja hawa,
na hukumu za Mungu zikaokoa kanisa kwa laumu mbaya kwa usafi
wake. Tazama Matendo 5:1-11. Mateso yalipokuja juu ya wafuasi
wa Kristo, wale tu waliotaka kuacha vyote kwa ajili ya ukweli wali-
tamani kuwa wanafunzi wake. Lakini kwa vile mateso yalipokoma,
waongofu waliongezeka wasiokuwa wa kweli, na njia ikafunguliwa
kwa ajili ya Shetani kupata pa kuwekea mguu.
Wakati Wakristo walipokubali kujiunga pamoja na wale wali-
ogeuka kwa nusu tu kutoka katika ushenzi, Shetani akashangilia.
Ndipo akawatia moyo kutesa wale waliodumu kuwa waaminifu kwa
Mungu. Wakristo hawa wakufuru (waasi), walipoungana na wenzao
nusu wapagani wakaelekeza vita yao juu ya mambo ya kanuni (zaidi)
ya mafundisho ya Kristo. Ilitakiwa shindano kali sana kusimama
imara juu ya madanganyo na machukizo yaliyoingizwa kanisani.
Biblia haikukubaliwa kuwa msingi wa imani. Mafundisho ya uhuru
wa dini yakaitwa uwongo, na watetezi wake wakaondolewa.
Baada ya mapigano marefu, waaminifu waliona kwamba
mutengano ulikuwa wa lazima kabisa. Hawakusubutu kuvumilia
 /WAKRISTO WA KWANZA -WAAMINIFU NA WA KWELI 33

wakati mrefu zaidi makosa yaliyokuwa hatari kwa roho zao, na

kufanya mfano mbaya ungaliweza kuhatarisha imani ya watoto wao
na watoto wa watoto wao. Waliona kwamba amani ingepatikana
kwa bei kali sana kwa kafara ya kanuni. Kama umoja ungalifanyiwa
tu kwa kuvunja ukweli, heri tofauti iwepo, na hata vita.
Wakristo wa kwanza walikuwa kweli watu wa kipekee.
Wachache katika hesabu, bila utajiri, cheo, wala majina ya hes-
hima, walikuwa wakichukiwa na waovu, hata kama vile Abeli alivy-
ochukiwa na Kaini. Tazama Mwanzo 4:1-10. Tangu siku za Kristo [12]
hata sasa, wanafunzi wake waaminifu wameamsha chuki na upinzani
wa wale wanaopenda zambi.
Namna gani, basi, injili inaweza kuitwa habari ya amani?
Malaika waliimba kwa uwanja wa Betelehemu: “Utukufu kwa
Mungu aliye juu, na salama duniani, katika watu wanaomupen-
deza”. Luka 2:14. Kwa inje hapo kuna kinyume kati ya maneno
ya unabii huu na maneno ya Kristo: “Sikuja kuleta salama lakini
upanga”. Matayo 10:34. Lakini yanafahamika vizuri, maneno haya
mawili yanapatana vizuri kabisa. Injili ni ujumbe wa amani. Dini
ya Kristo, ikikubaliwa na kutii, ingeeneza amani na furaha duni-
ani pote. Ilikuwa kazi ya Yesu kupatanisha watu kwa Mungu, na
kwa mtu kwa mwenzake. Lakini ulimwengu wote unakuwa katika
utawala wa Shetani, adui mkali wa Kristo. Injili huonyesha kanuni
za maisha kuwa zinazokuwa kinyume cha tabia na mapenzi yao,
nazo zinapinga injili yake. Huchukia usafi unaofunua na kuhukumu
zambi zao, na hutesa na kuangamiza wale wanaotangaza haki na
utakatifu. Ni kwa maana hii kwamba injili huitwa upanga. Tazama
Matayo 10:34.
Wengi wanaokuwa wazaifu katika imani wanakuwa tayari
kuacha tumaini lao katika Mungu kwa sababu anakubali watu waovu
kusitawi, wakati watu wema na safi wanapoteseka na uwezo wa
ukali wao. Swali, namna gani, Mungu mwenye haki na rehema,
ambaye uwezo wake hauna mwisho, anaweza kukubali uzalimu na
mateso ya namna hiyo? Mungu ametupa ushuhuda wa kutosha wa
upendo wake. Hatuwezi kuwa na mashaka juu ya wema wake kwani
hatuwezi kufahamu maongozi yake. Mwokozi alisema, “Kumbukeni
neno nililowaambia ninyi: Mtumwa si mkubwa kuliko Bwana yake.
Kama walinitesa mimi, watawatesa ninyi vile vile”. Yoane 15:20.
 34 Tangu Sasa Hata Milele

Wale wanaoitwa kwa kuvumilia mateso na mauti ya wafia dini wana-

paswa kutembea kwa nyayo za Mwana mpendwa wa Mungu.
Wenye haki huwekwa katika tanuru ya taabu ili wao wenyewe
wapate kutakaswa, ili mfano wao upate kuvuta wengine kwa haki
ya imani na wema, na kwamba mwenendo wa uaminifu wao upate
kuhukumu waovu na wasioamini. Mungu huruhusu waovu kusitawi
na kufunua uadui wao juu yake ili wote wapate kuona haki yake na
rehema zake katika uharibifu wao kabisa. Kiia tendo la ukali juu ya
waaminifu wa Mungu litaazibiwa kama kwamba lilitendewa Kristo
mwenyewe.
Paulo anasema kwamba “wote wanaotaka kuishi maisha ya
utawa katika Kristo watapata mateso”. 2 Timoteo 3:12. Sababu
gani, basi, kwamba mateso huonekana yamesinzia? Sababu moja
[13] tu kwamba kanisa lilijiweka kwa kawaida ya kidunia na kwa hivyo
haliamushi tena upinzani. Dini katika siku zetu si safi kama imani
takatifu ya Kristo na mitume wake. Kwa sababu mambo ya kweli
ya Neno la Mungu yanazaniwa kwa ubaridi, kwa sababu kunakuwa
utawa kidogo sana katika kanisa, Ukristo unapendwa na watu wote.
Acha imani ya kanisa la kwanza ifufuke, na mioto ya mateso
itawashwa tena.
 3 /GIZA LA KIROYO KATIKA KANISA LA [14]
KWANZA

Mtume Paulo alisema kwamba siku ya Kristo haingepaswa kuja

“ila maasi yale yafike mbele, na mtu yule wa kuasi akafunuliwe,
mwana wa uharibifu, yeye mpinzani na kujionyesha mwenyewe
juu ya yote yanayoitwa Mungu ao kuabudiwa, hata kuketi ndani ya
hekalu la Mungu akijionyesha mwenyewe kama yeye ndiye Mungu”.
Na zaidi, “Maana siri ya uasi hata sasa inatenda kazi”. 2 Wate-
salonika 2:3,4,7. Hata kwa tarehe ile ya mwanzo mtume aliona,
makosa kuingia kimya polepole, yale yangetayarisha njia kwa ajili
ya Kanisa la Kipapa.
Pole pole, “siri ya uasi” ikaendesha kazi yake ya Kudanganya.
Desturi za kipagani zikapata njia zao katika kanisa la Kikristo,
zilipozuiwa wakati wa mateso makali chini ya upagani; lakini wakati
mateso yalipokoma, ukristo ukaweka kando unyenyekevu wa Kristo
kwa ajili ya fahari ya mapadri wa kipagani na watawala. Kugeuka
kwa jina tu kwa Constantini ukaleta furaha kubwa. Sasa kazi ya
maovu ikaendelea kwa upesi. Upagani, ulionekana kushindwa
kabisa.. Mafundisho yake na mambo ya uchawi yakaingia katika
imani ya waliojidai kuwa wafuasi wa Kristo.
Mapatano haya kati ya upagani na ukristo yakatokea katika
“mutu wa zambi” aliyetabiriwa katika unabii. Dini ile ya uwongo
kazi bora ya Shetani, juhudi yake kwa kukaa mwenyewe juu ya kiti
cha ufalme kwa kutawala dunia kufuatana na mapenzi yake.
Ni mojawapo ya mafundisho ya Kiroma ya msingi kwamba
Papa amepewa mamlaka kuu juu ya maaskofu na wachungaji (pas-
teurs) katika ulimwengu wote. Zaidi ya jambo hili ameitwa “Bwana
Mungu Papa” na ametangaziwa kuwa asiyeweza kukosa. (Tazama
Mwisho wa Kitabu (Nyongezo)) Madai ya namna moja yallaz-
imishwa na Shetani katika jangwa la majaribu yangali yakiendeshwa
naye kati ya Kanisa la Kirumi, na hesabu kubwa wanamtolea hes-
hima kubwa.

35
 36 Tangu Sasa Hata Milele

Lakini wale wanaoheshimu Mungu wanapigana majivuno haya

kama vile Kristo alipambana na adui mwerevu: “Utaabudu Bwana
Mungu wako,yeye peke utamutumikia”. Luka 4:8. Mungu hakuag-
iza kamwe mtu ye yote kuwa kichwa cha kanisa. Utawala wa kipapa
unakuwa kinyume kabisa na Maandiko. Papa hawezi kuwa na mam-
laka juu ya Kanisa la Kristo isipokuwa kwa njia ya kunyanganya.
Warumi huleta juu ya Waprotestanti madai ya kwamba kwa mapenzi
[15] yao walijitenga kwa kanisa la kweli. Lakini ni wao waliacha “imani
waliyopewa watakatifu mara moja tu”. Yuda 3.
Shetani alijua vizuri kwamba ilikuwa kwa Maandiko matakat-
ifu ambayo Mwokozi alishindana na mashambulio yake. Kwa kila
shambulio, Kristo alionyesha ngabo ya kweli ya milele, kusema,
“Imeandikwa”. Kwa kudumisha uwezo wa utawala wake juu ya
watu na kuanzisha mamlaka ya Papa munyanganyi, anapaswa kuen-
delea kufunga, watu katika kutojua Maandiko matakatifu. Mambo
ya kweli matakatifu yake yalipaswa kufichwa na komeshwa. Kwa
mda wa miaka mamia ya uenezaji wa Biblia ulikatazwa na Kanisa
la Roma. Watu wakakatazwa kuisoma. Mapadri na waaskofu
wakatafsiri mafundisho yake kwa kuendesha madai yao. Kwa hiyo
Papa akajulikana pote kama msaidizi wa Mungu ulimwenguni.

Namna Sabato Ilivyogeuzwa

Unabii ulitangaza kwamba Kanisa la Kiroma “litafikiri kugeuza
nyakati na sheria”. Danieli 7:25. Kwa kutoa badala kwa ibada
ya sanamu, ibada ya masura sanamu na masalio kumbukumbu,
jambo hilo likaingizwa kidogo kidogo katika ibada ya Kikristo.
Agizo la baraza la kawaida (Tazama mwisho wa kitabu (Nyongezo))
mwishowe likaanzisha ibada hii ya sanamu. Roma ikasubutu kufutia
mbali amri ya pili ya sheria ya Mungu, inayokataza ibada ya sanamu,
na kugawanya amri ya kumi ili kulinda hesabu.
Waongozi wasiotakaswa wa kanisa wakageuza amri ya ine vile
vile, kwa kutangua Sabato ya zamani, siku ambayo Mungu alibariki
na kutakasa (Mwanzo 2:2,3) na mahali pake wakatukuza siku kuu
iliyolazimishwa na wapagani kama “siku tukufu ya jua”. Katika
karne za kwanza Sabato ya kweli ilishikwa na Wakristo wote, lakini
Shetani akatumika kwa kuleta kusudi lake. Siku ya jua (siku ya
kwanza) (Dimanche) ikafanywa kuwa siku kuu kwa ajili ya ufu-
 /GIZA LA KIROYO KATIKA KANISA LA KWANZA 37

fuko wa Kristo. Huduma za dini zilifanyika kwa siku hiyo, lakini

ilizaniwa kama siku ya pumziko, Sabato ikaendelea kushikwa na
utakatifu.
Shetani akaongoza Wayahudi, kabla ya kuja kwa Kristo mara
ya kwanza, kulemeza Sabato kwa lazimisho makali, kuifanya kuwa
mzigo. Sasa, kwa kutumia nuru ya uongo ambamo alilete sabato
kutazamiwa, akaitupia zarau kama sheria ya “Wayahudi”. Wakati
Wakristo kwa kawaida waliendelea kushika siku ya kwanza (Di-
manche) kama siku kuu ya shangwe, akawaongoza kufanya Sabato
kuwa siku ya huzuni na giza ili kuonyesha machukio kwa Kiyahudi.
Mfalme Constantini akatoa amri kufanya Siku ya kwanza (Di- [16]
manche) siku kuu ya watu wote popote katika ufalme wa Roma
(Tazama Mwisho wa Kitabu ama Nyongezo). Siku ya jua ilikuwa
ikitukuzwa na watu wake wapagani na kuheshimiwa na Wakristo.
Alilazimishwa kufanya hivi na maaskofu wa kanisa. Walipoon-
gozwa na hamu ya mamlaka, waliona ya kuwa kama siku hiyo moja
ilishikwa kwa wote ni kusema Wakristo na wapagani, ingeendele-
sha uwezo na utukufu wa kanisa. Lakini wakati Wakristo wengi
wenye kumcha Mungu walipoongozwa kuzania Siku ya kwanza
(Dimanche) kama yenye kuwa na cheo cha utakatifu, waliendelea
kushika Sabato ya kweli na kuitukuza katika utiifu wa amri ya ine.
Mdanganyi mkuu hakutimiza kazi yake. Alikusudia kutumia
uwezo wake kwa njia ya mjumbe wake, askofu mwenye kiburi
anayejidai kuwa mjumbe wa Kristo. Mabaraza makubwa yali-
fanywa ambamo wakuu walikusanyika kutoka pote duniani. Karibu
kila baraza Sabato iligandamizwa chini kidogo, wakati siku ya
kwanza (Dimanche) ikatukuzwa. Kwa hiyo siku kuu ya wapa-
gani mwishowe ikatukuzwa kama sheria ya Mungu, lakini sabato
ya Biblia ikatangazwa kuwa kumbukumbu ya dini ya Kiyahudi na
kawaida zake zikatangazwa kuwa za laana.
Mkufuru akafaulu katika kujionyesha mwenyewe “juu ya yote
yanayoitwa Mungu, ao kuabudiwa.” 2 Watesalonika 2:4. Alisubutu
kugeuza amri moja tu ya sheria ya Mungu inayoonyesha Mungu
wa kweli na wa uhai. Katika amri ya ine, Mungu hufunuliwa kama
Muumba. Kama ukumbusho wa kazi ya kuumba, siku ya saba
ikatakaswa kama siku ya pumziko la mtu, iliyokusudiwa kulinda
Mungu wa uhai siku zote mbele ya akili za watu kama kitu cha ibada.
Shetani hujitaidi kugeuza watu kwa utii wa sheria ya Mungu; kwa
 38 Tangu Sasa Hata Milele

hivyo huelekeza nguvu zake zaidi sana juu ya amri ile inayoonyesha
Mungu kama Muumba.
Waprotestanti sasa wanalazimisha kwamba ufufuo wa Kristo
Siku ya Kwanza (Dimanche) uliifanya kuwa Sabato ya Kikristo.
Lakini hapana heshima ya namna hiyo iliyotolewa kwa siku ile na
Kristo au mitume wake. Kawaida ya Siku ya Kwanza (Dimanche)
ilikuwa na asili yake katika ile “siri ya uasi” (2 Watesalonika 2:7),
ambayo, hata katika siku ya Paulo, ilianza kazi yake. Sababu gani in-
ayoweza kutolewa kwa mageuzi ambayo Maandiko hayakuruhusu?
Katika karne ya sita, askofu wa Roma alitangazwa kuwa kichwa
cha kanisa yote nzima. Dini ya kipagani ikatoa nafasi kwa kanisa
la Roma. Joka akamupa nyama “nguvu zake”, na kiti chake cha
ufalme na mamlaka nyingi”. Ufunuo 13:2 (Tazama Nyongezo).
[17] Sasa ikaanza miaka 1260 ya mateso ya Papa iliyotabiriwa katika
mambo ya unabii wa Danieli na Ufunuo. Danieli 7:25; Ufunuo
13:5-7. Wakristo walilazimishwa kuchagua au kuacha uaminifu wao
na kukubali huduma na ibada za Papa, au kutoa maisha yao katika
gereza, au kuuawa. Sasa maneno ya Yesu yalitimilika: “Nanyi
mutatolewa hata na wazazi wenu, na ndugu, na jamaa, na rafiki, na
wengine wenu watawaua. Na mutachukiwa na watu wote kwa ajili
ya jina langu” Luka 21:16, 17.
Ulimwengu ukawa shamba kubwa sana la vita. Kwa mamia ya
miaka kanisa la Kristo lilipaswa kuishi katika maficho na giza. “Yule
mwanamuke akakimbia hata pori; kule ana pahali palipotengenezwa
na Mungu ili wamulishe kule siku elfu moja mia mbili na makumi
sita” Ufunuo 12:6.
Kutawazwa kwa utawala wa Kanisa la Roma kulionyesha
mwanzo wa miaka ya giza. Imani ikahamishwa kutoka kwa Kristo
na kwenda kwa Papa wa Roma. Badala ya kutumainia Mwana wa
Mungu kwa ajili ya musamaha wa zambi na wokovu wa milele,
watu wakatazamia Papa, na mapadri ambao aliwatolea mamlaka
yake. Papa alikuwa mpatanishi wao wa kidunia. Alisimama kwa
mahali pa Mungu kwa ajili yao. Kwenda pembeni ya mapenzi yake
ilikuwa sababu ya kutosha kwa azabu kali. Kwa hiyo akili za watu
zikatoka kwa Mungu zikageukia watu wapotevu, wabaya, niseme
nini tena, kwa mfalme wa giza anayetumia uwezo wake kupita wao.
Wakati Maandiko yanapokomeshwa na mtu anapojiona mwenyewe
 /GIZA LA KIROYO KATIKA KANISA LA KWANZA 39

kuwa kama mkubwa kabisa, kitu kitakacho tazamiwa tu ni hila,

madanganyo, na upunguo wa tabia njema.

Siku za Hatari kwa Kanisa

Wachukuzi wa bendera waaminifu walikuwa wachache sana.
Hapo hapo ilionekana kwamba makosa ingekuwa karibu kushinda
kabisa, na dini ya kweli kuondolewa duniani. Injili ilisahauliwa na
watu wakalemewa na azabu kali. Walifundishwa kutumainia kazi
zao wenyewe kwa malipo ya zambi zao. Safari ndefu za kwenda
kuzuru patakatifu, matendo ya kitubio, ibada ya masalio ya mambo
ya watakatifu wa kale, majengo ya makanisa, na mazabahu, malipo
ya mali mingi kwa kanisa-haya yalilazimishwa kwa kutuliza hasira
ya Mungu ao kujipatia upendeleo wake.
Karibu ya mwisho wa karne ya mnane, wafuasi wa Papa wa
Roma wakaendelea kulazimisha kwamba katika siku za kwanza za
kanisa maaskofu wa Roma walikuwa na uwezo wa kiroho sawa
sawa na ule ambao wanachukuwa sasa. Maandiko ya uwongo [18]
yakaandikwa na watawa wakidanganya kwamba ni ya zamani sana.
Maagizo ya baraza ambayo hayakusikiwa mbele ya kuimarisha
ukubwa wa Papa tangu nyakati za kwanza, yakavumbuliwa (Tazama
Nyonge 20).
Waaminifu wachache waliojenga juu ya msingi wa kweli. (1
Wakorinto 3:10,11) wakafazaika. Kuchoka kwa ajili ya kupigana na
mateso, udanagnyifu, kila kizuizi kingine ambacho Shetani ange-
vumbua, watu fulani ambao walikuwa waaminifu wakakata tamaa.
Kwa ajili ya upendo wa amani na salama kwa mali yao na maisha
yao, wakaacha msingi wa kweli. Wengine hawakuongopeshwa na
upinzani wa adui zao.
Ibada ya sanamu ikawa kawaida. Mishumaa (bougies) iliwashwa
mbele ya masanamu, na maombi yakatolewa kwao. Desturi zisizo za
maana na kuabudu uchawi zikawa na uwezo. Hata hakili yenyewe
ikaonekana kupoteza nguvu zake. Kwa sababu mapadri na maaskofu
wao wenyewe walikuwa wenye kupenda anasa, na rushwa, watu
waliotazamia uongozi kwao wakatazamia katika ujinga na makosa.
Katika karne ya kumi na moja, Papa Gregoire VII akatangaza
kwamba kanisa halijakosa kamwe, na halitakosa kamwe, kwa ku-
tokana na Maandiko. Lakini hakika za Maandiko hazikufuatana na
 40 Tangu Sasa Hata Milele

maneno yale. Askofu mwenye kiburi alidai pia uwezo wa kuondoa

wafalme. Mfano moja wa tabia ya uonevu huyu anaotetea madai ya
kutoweza kukosa ni jambo alilotendea mfalme wa Ujeremani, Henry
IV. Kwa sababu alijaribu kuzarau mamlaka ya Papa, mfalme huyu
akatengwa kwa kanisa na akatoshwa kwa kiti chake cha ufalme.
Watoto wake wenyewe wa kifalme wakashawishiwa na mamlaka ya
Papa katika uasi juu ya baba yake.
Henry akaona lazima ya kufanya amani pamoja na Roma.
Pamoja na mke wake na mtumishi wake mwaminifu akavuka milima
mirefu (Alpes) katika siku za baridi kali, ili apate kujinyenyekea
mbele ya Papa. Alipofikia ngome ya Gregoire, akapelekwa katika
uwanja wa inje. Kule, katika baridi kali ya wakati wa majira ya
baridi, na kichwa wazi na vikanyagio, alingoja ruhusa ya Papa kuja
mbele yake. Ni baada ya siku tatu za kufunga na kuungama, ndipo
askofu akamtolea rehema. Na hivyo ni katika hali ya kwamba
mfalme alipaswa kungoja ruhusa ya Papa kwa kupata tena alama za
cheo ao kutumia uwezo wa kifalme. Gregoire, alipofurahia ushindi
wake, akatangaza ya kwamba kazi yake ilikuwa ni kuangusha kiburi
cha wafalme.
Ni ajabu ya namna gani tofauti kati ya askofu mwenye kiburi
[19] na upole na utulivu wa Kristo anayejionyesha mwenyewe kama
mwenye kuomba ruhusa kwa mlango wa moyo. Alifundisha wana-
funzi wake: “Naye anayetaka kuwa wa kwanza katikati yenu
atakuwa mtumwa wenu” Matayo 20:27.
Hata mbele ya kuanzishwa kwa cheo cha Papa mafundisho ya
watu wapagani wenye maarifa wakapata usikizi na kutumia muvuto
wao katika kanisa. Wengi waliendelea kujifungia kwa mafundisho
ya maarifa zote ya kipagani na wakalazimisha wengine kujifunza
elimu ile kama njia ya kueneza mvuto wao katikati ya wapagani.
Ndipo makosa makubwa yakaingizwa katika imani ya Kikristo.

Namna Mafundisho ya Uongo Yaliingia

Mojawapo miongoni mwa makosa haya makubwa ya wazi ni
imani ya kutokufa kwa roho ya mtu na ufahamu wa nafsi katika
mauti. Mafundisho haya yaliweka msingi ambao Roma ikaanzisha
sala kwa watakatifu na ibada ya Bikira Maria. Kutokana na hiyo,
 /GIZA LA KIROYO KATIKA KANISA LA KWANZA 41

uzushi juu ya mateso ya milele kwa ajili ya mtu asiyetubu, ambayo

yaliingizwa mwanzoni katika imani ya Papa.
Ndipo njia ikatengenezwa kwa kuingiza uvumbuzi mwingine
wa kipagani, ambao Roma iliita “toharani”, na iliotumiwa kwa kuo-
gopesha makundi ya wajinga na ya kuamini mambo ya uchawi.
Usishi huu uliamini kuwako kwa pahali pa mateso ambapo roho zi-
sizostahili hukumu ya milele, zinapaswa kuteseka juu ya malipizi ya
zambi zao, na kutoka pale, zikiisha takaswa, zinakubaliwa mbinguni
(Tazama Nyongezo).
Uvumbuzi mwingine ukahitajiwa, kuwezesha Roma kupata faida
kwa njia ya woga na makosa ya wafuasi wake. Huu ulitolewa na
mafundishojuu ya ununuzi wa huruma (indulgences). Ondoleo
nzima la zambi za sasa, zilizopita na za wakati ujao liliahidiwa
kwa wale waliojitoa kwa vita vilivyofanywa na Papa kwa ajili ya
kupanua mamlaka yake, kwa kulipiza adui zake ao kuangamiza wale
waliosubutu kukataa mamlaka yake ya kiroho. Kwa njia ya kulipa
mali katika kanisa wanaweza kujiokoa katika zambi zao, na pia
kuokoa roho za rafiki zao zinazoteseka katika miako ya moto. Kwa
njia hiyo Roma ikajaza masanduku makubwa yake na kusaidia fahari
yake, anasa na uovu wa kujidai kuwa wajumbe wa Yule asiyekuwa
na pahali pa kuweka kichwa chake (Tazama Nyongezo).
Meza ya Bwana likapigwa na kafara ya ibada ya sanamu ya
misa. Mapadri wa Papa wakajidai kufanya mkate na divai vya Meza
ya Bwana kuwa mwili wa kweli na damu ya kweli ya Bwana Yesu [20]
Kristo”. Kwa majivuno ya kutukana Mungu, kwa wazi wakadai
uwezo wa kuumba Mungu, Muumba wa vitu vyote. Wakristo
wakalazimishwa maumivu ya kifo, kuungama imani yao katika
uzushi wa machukizo ya kutukana mbingu.
Katika karne ya kumi na tatu kile chombo kikali sana kati ya vy-
ombo vya Papa kikaanzishwa-Baraza kuu la kuhukumia wazushi wa
dini (Inquisition). Katika mabaraza yao ya siri Shetani na malaika
zake walitawala roho za watu waovu. Bila kuonekana katikati
Malaika wa Mungu alisimama, alipoandika kwa uaminifu ukum-
busho wa maagizo yao maovu ya kutisha na kuandika historia ya
matendo yao mabaya sana kuonekana machoni pa watu. “Babeli
Mkuu” “analewa kwa damu ya watakatifu”. Tazama Ufunuo 17:5,6.
Miili iliyoteseka ya mamilioni ya wafia dini (martyrs) ikalalamika
mbele ya Mungu kwa ajili ya kisasi juu ya ule uwezo wa mkufuru.
42 Tangu Sasa Hata Milele

Papa akawa mtawala mkali peke yake wa dunia yote. Wafalme na

wafalme wakubwa (empereurs) walitii maagizo ya askofu wa Roma.
Kwa muda wa mamia ya miaka mafundisho ya Roma yakakubaliwa
na wengi. Waongozi wake wakaheshimiwa na kusaidiwa sana.
Kamwe tangu wakati ule, kanisa la Roma lilikuwa halijafikia kadiri
ya cheo kikubwa, cha fahari, ao uwezo wa namna ile.
Lakini “azuhuri ya cheo cha Papa ilikuwa usiku wa manane wa
wanadamu”.
Maandiko matakatifu yalikuwa karibu bila kujulikana. Waon-
gozi wa kanisa la Roma walichukia nuru iliyofunua zambi zao. She-
ria ya Mungu, kipimo cha haki, ilipoondolewa, wakatumia uwezo
bila kizuio. Majumba makubwa ya Papa na maaskofu yalikuwa
monyesho ya upotovu wa machukizo. Maaskofu wengine walikuwa
na makosa ya maovu sana hata wakajaribu kuwaondosha kama
wanyama wa kutisha wasioweza kuvumiliwa. Kwa muda wa karne
nyingi Ulaya haikufanya maendeleo kamwe katika maarifa ya kweli,
mambo ya ufundi na maendeleo ya jamii. Ukristo ukapatwa na
kupooza kwa tabia na maarifa... Ndiyo yalikuwa matokeo ya ku-
fukuza Neno la Mungu!
 4 /WAFUASI WA WALDENSE WANAKINGA [21]
IMANI

Katika mda mrefu wa mamlaka ya Papa, kulikuwa washahidi wa

Mungu waliolinda imani katika Kristo kama mpatanishi wa pekee
kati ya Mungu na mtu. Walishika Biblia kama kiongozi pekee
kwa maisha, na kuheshimu Sabato ya kweli. Wakahesabiwa kama
wapinga dini, maandiko yao yakakomeshwa, kuelezwa vibaya, ao
kuondolewa. Lakini wakasimama imara.
Wanakuwa na nafasi ndogo katika maandiko ya wanadamu, ila
tu katika mashitaki ya watesi wao. Kila kitu “cha kupinga dini”,
ikiwa ni watu ao maandiko, Roma alitafuta kuharibu. Roma iliji-
tahidi vile vile kuharibu kila kumbukumbu la maovu wake mbele
ya wasiokubali mafundisho yake. Kabla ya uvumbuzi wa ufundi
wa kupiga chapa, vitabu vilikuwa vichache kwa hesabu; kwa hiyo
juu ya uchache wa vitabu hii haikuzuia Waroma kutimiza kusudi
lao. Kanisa la Roma lilipopata uwezo likanyoosha mikono yake kwa
kuangamiza wote wale waliokataa kukubali utawala wake.
Katika Uingereza dini ya Kikristo zamani za kale ilikuwa imek-
wisha kupata mizizi, haikuharibiwa na ukufuru wa Waroma. Mateso
ya wafalme wa kipagani yalikuwa tu zawadi ambayo makanisa ya
kwanza ya Uingereza yalipata kwa Roma. Wakristo wengi waliokim-
bia mateso katika Uingereza wakipata kimbilio katika Scotland.
Kwa hiyo ukweli ukachukuliwa katika nchi ya Irlande, na katika
inchi hizi ukweli ulikubaliwa kwa furaha.
Wakati Wasaxons waliposhambulia Uingereza, upagani uka-
pata mamlaka, na Wakristo walilazimishwa kukimbilia milimani.
Katika Scotland, karne moja baadaye, nuru ikaangazia inchi za mbali
sana. Kutoka Irlande Columba akakuja na waidizi wake, waliofanya
kisiwa cha pekee cha Iona kuwa makao ya kazi zao za kueneza injili.
Miongoni mwa wainjilisti hawa kulikuwa mchunguzi wa Sabato ya
Biblia, na kwa hivyo ukweli huu ukaingizwa miongoni mwa watu.
Masomo yakaanzishwa pale Iona, ambamo wajumbe (missionnaires)

43
 44 Tangu Sasa Hata Milele

walitoka na kwenda Scotland, Uingereza, Ujeremani, Uswisi, na

hata Italia.

Roma Inakutana na Dini ya Biblia

Lakini Roma ilikusudia kuweka Uingereza chini ya mamlaka
yake. Katika karne ya sita wajumbe (missionnaires) wake waka-
jaribu kutubisha Wasaxons wapagani. Jinsi kazi ilivyoendelea,
[22] waongozi wa kiPapa wakakutana na Wakristo wa zamani za kale
-wapole, wanyenyekevu, wenye kupatana na maneno ya Maandiko
katika tabia, mafundisho, na wa mwenendo mwema. Wale wakiroma
walionyesha imani ya mambo ya uchawi, ukuu, na kiburi cha
kipapa. Roma alilazimisha kwamba makanisa haya ya Kikristo
yapate kukubali mamlaka ya askofu mkuu. Waingereza wakajibu
kwamba Papa hakutajwa kuwa mkuu katika kanisa na wangeweza
kumtolea tu utii ule unaofaa kwa kila mfuasi wa Kristo. Hawakujua
bwana mwingine isipokuwa Kristo.
Sasa roho ya kweli ya kanisa la Roma ikafunuliwa. Akasema
mwongozi wa Roma: “Kama hamutapokea wandugu wanaowaletea
amani, mutapokea maadui watakaowaletea vita”. Vita na udangany-
ifu vikatumiwa juu ya washahidi hawa kwa ajili ya imani ya Biblia,
hata wakati makanisa ya Waingereza ya kaharibiwa au kulazimishwa
kutii Papa.
Katika inchi iliyokuwa mbali na mamlaka ya Roma, kwa karne
nyingi miili ya Wakristo iliishi na usalama kidogo bila uovu wa
kipapa. Waliendelea kutumia Biblia kuwa kiongozi pekee cha imani.
Wakristo hawa waliamini umilele wa sheria ya Mungu na walishika
Sabato ya amri ya ine. Makanisa walioshika imani hii na kuitumia
waliishi katika Afrika ya Kati na miongoni mwa Waarmenia wa
Asia.
Kwa wale waliosimama imara mamlaka ya Papa, Wavaudois
(Waldenses) walisimama wa kwanza. Katika inchi kanisa za Kiroma
ziliimarisha kiti chake, makanisa ya Piedmont yakadumisha uhuru
wao. Lakini wakati ukakuja ambapo Roma ilishurutisha juu ya utii
wao. Lakini wengine, walikataa kujitoa kwa Papa ao maaskofu,
wakakusudia kulinda usafi na unyenyekevu wa imani yao. Utengano
ukatokea. Wale walioambatana na imani ya zamani sasa waka-
jitenga. Wengine, kwa kuacha inchi yao ya Alpes za milima mirefu
 /WAFUASI WA WALDENSE WANAKINGA IMANI 45

(Alps), wakainua mwenge ya ukweli katika inchi za kigeni. Wengine

wakakimbilia katika ngome za miamba ya milima na huko wakalinda
uhuru wao wa kuabudu Mungu.
Imani yao ya dini iliimarishwa juu ya Neno la Mungu lenye
kuandikwa. Wakulima hao wanyenyekevu, waliofungiwa inje ya
ulimwengu, hawakufikia wao wenyewe kwa ukweli katika upinzani
wa mafundisho ya kanisa la uasi. Imani ya dini yao ilikuwa uriti
wao kutoka kwa mababa zao. Walitoshelewa kwa ajili ya imani
ya kanisa la mitume. “Kanisa jangwani”, sio serekali ya kanisa la
kiburi iliyotawazwa katika mji mkubwa wa ulimwengu, lililokuwa
kanisa la kweli la Kristo, mlinzi wa hazina za ukweli ambazo Mungu
alizoweka kwa watu wake kwa kutolewa kwa ulimwengu.
Miongoni mwa sababu muhimu zilizoongoza kwa utengano wa [23]
kanisa la kweli kutoka kwa kanisa la KiRoma ilikuwa ni uchuki
wa kanisa hili juu ya Sabato ya Biblia. Kama ilivyotabiriwa na
unabii, mamlaka ya kanisa la KiRoma likagandamiza sheria ya
Mungu katika mavumbi. Makanisa chini ya kanisa la Roma yakalaz-
imishwa kuheshimu siku ya kwanza (Dimanche). Kwa kosa la
kupita kawaida wengi miongoni mwa watu wa kweli wa Mungu
wakafazaika sana hata ingawa walishika Sabato, wakaacha kutu-
mika pia siku ya kwanza ya juma (Dimanche). Lakini jambo hilo
halikuwafurahisha waongozi wa Papa. Walilazimishwa kwamba
Sabato ichafuliwe, na wakashitaki wale waliosubutu kuonyesha
heshima yake.
Mamia ya miaka kabla ya Matengenezo (Reformation) Wavau-
dois (Waldenses) walikuwa na Biblia katika lugha yao yenyewe.
Jambo hili likawatelea kuteswa kulikowengine. Wakatangaza Roma
kuwa Babeli mkufuru wa Ufunuo. Katika hatari ya maisha yao
wakasimama imara kushindana na maovu yake. Katika miaka ya
uasi kulikuwa Wavaudois (Waldenses) waliokana mamlaka ya Roma,
wakakataa ibada ya sanamu kama kuabudu miungu, na wakashika
Sabato ya kweli. (Tazama Nyongezo).
Nyuma ya ngome za juu sana za milima Wavaudois wakapata
mahali pa kujificha. Hawa wakimbizi waaminifu wakaonyesha wa-
toto wao urefu wa munara juu yao katika ukuu na wakasema juu ya
yule ambaye Neno lake linakuwa la kudumu kama milima ya milele.
Mungu aliimarisha milima; si mkono lakini ule unaokuwa na uwezo
usio na mwisho ungaliweza kuihamisha. Kwa namna ile ile akaimar-
 46 Tangu Sasa Hata Milele

isha sheria yake. Mkono wa mtu haungeweza kuongoa milima na

kuitupa kwa nguvu baharini, kama vile hauwezi kubadili sheria moja
ya Mungu. Wasafiri hawa hawakunungunika kwa sababu ya taabu ya
mateso yao; hawakuwa peke yao katika ukiwa wa milima. Walijifu-
rahisha katika uhuru wao kwa ibada. Kutoka ngome ya juu waliimba
sifa za Mungu, na majeshi ya Roma hawakuweza kunyamazisha
nyimbo zao za shukrani.

Damani (Bei) ya Mafundisho ya Ukweli

Mafundisho ya ukweli yalikuwa na bei kuliko nyumba na inchi,
rafiki, jamaa, hata maisha yenyewe. Kutokea mwanzo wa utoto,
vijana walifundishwa kuheshimu maagizo matakatifu ya sheria ya
Mungu. Kurasa za Biblia zilikuwa chache; kwa hiyo maneno yake
ya damani yaliwekwa kwa uwezo wa kukumbuka. Wengi waliweza
kukariri sehemu nyingi za Agano la Kale na Agano Jipya.
[24] Walifundishwa toka utoto kuvumilia ugumu na kufikiri na
kutenda kwa ajili ya wao wenyewe. Walifundishwa kuchukua
madaraka, kujilinda kwa usemi, na kufahamu hekima ya utulivu.
Neno moja la ujinga linaposikiwa kwa maadui wao lingeweza kuleta
hasara ya maisha ya mamia ya wandugu, kwani kama vile mbwa
mwitu katika kuwinda mawindo, maadui wa kweli wanawinda wale
waliosubutu kutangaza uhuru wa imani ya dini.
Wavaudois kwa uvumilivu walitaabika kwa ajili ya chakula chao.
Kila mahali padogo pa udongo wa kulimiwa katikati ya milima pali-
tumiwa vizuri. Kiasi katika utumizi wa feza na kujikana yakafanya
sehemu ya elimu yao ambayo watoto walijifunza. Kazi ilikuwa ya
taabu lakini yakufaa kwa afya, basi ndicho mtu anachohitaji katika
hali yake ya kuanguka. Vijana walifundishwa kwamba nguvu zao
zote ni za Mungu, zipate kusitawishwa kwa ajili ya kazi yake.
Makanisa ya Wavaudois yalifanana na kanisa la nyakati za mi-
tume. Kukataa mamlaka ya Papa na askofu, walishika Biblia kuwa
na mamlaka yasiyoweza kukosa. Wachungaji wao, hawakufanana na
mapadri wa kiburi wa Roma, wakalisha kundi la Mungu, kuwaon-
goza katika malisho ya majani mabichi na chemchemi ya Neno
takatifu lake. Watu walikusanyika si ndani ya makanisa ya maridadi
ao makanisa makuu ya majimbo, bali katika mabonde ya Milima
mirefu, ao, katika wakati wa hatari, ndani ya ngome ya miamba,
 /WAFUASI WA WALDENSE WANAKINGA IMANI 47

kwa kusikiliza maneno ya ukweli kutoka kwa watumishi wa Kristo.

Wachungaji hawakuhubiri injili tu, walizuru wagonjwa na wakatu-
mika kwa kuamusha umoja na upendo wa ndugu. Kama Paulo fundi
wa kufanya hema, kila mmoja wao alijifunza kazi fulani ambayo
kwayo, kama ni lazima, kingemusaidia kwa kujitegemea mwenyewe.
Vijana walipata mafundisho yao kwa wachungaji wao. Biblia
ilifanywa kuwa masomo ya mhimu. Injili za Matayo na Yoane
ziliwekwa katika ukumbusho, pamoja na barua nyingine.
Mara zingine katika mapango ya giza udongoni, kwa nuru ya
mienge (torches), Maandiko matakatifu yaliandikwa, mstari kwa
mstari. Malaika kutoka mbinguni wakazunguuka watumishi hawa
waaminifu.
Shetani alilazimisha mapadri wa Papa na maaskofu kuzika Neno
la Ukweli chini ya machafu ya makosa na ibada ya uchawi. Lakini
kwa namna ya ajabu likalindwa bila kuchafuliwa wakati wa miaka
yote ya giza. Kama safina juu ya mawimbi mazito, Neno la Mungu
linashinda zoruba zinazolitisha kuliharibu. Kama vile dini yamefikia
bamba la jiwe lenye zahabu na feza iliyofichwa chini upande wa
juu, ni vivyo hivyo Maandiko matakatifu yanakuwa na hazina ya [25]
ukweli iliyofunuliwa tu kwa wanyenyekevu, wanaopenda kuomba
Mungu alichagua Biblia kuwa kitabu cha mafundisho ya wanadamu
wote kuwa ufunuo wake mwenyewe. Kila ukweli uliotambuliwa ni
uvumbuzi mupya wa tabia ya Mwandishi wake.
Kutoka kwa vyuo vyao katika milima vijana wengine walitumwa
kujifunza katika Ufaransa ao Italia, ambapo palikuwa na nafasi
kubwa zaidi kwa mafundisho na uchunguzi kuliko katika inchi yao
ya milima mirefu. Vijana waliotumwa walijihatarisha kwa majaribu.
Walipambana na wajumbe wa Shetani waliowalazimisha mambo ya
kipinga ukweli wa dini na madanganyo ya hatari. Lakini elimu yao
tokea utoto ikawatayarisha kwa jambo hili.
Katika vyuo po pote walipokwenda hawakuweka tumaini lao
kwa kitu cho chote. Mavazi yao yalitayarishwa kama kuficha haz-
ina zao kubwa-Maandiko. Mara kwa mara walivyoweza waliweka
kwa uangalifu sehemu za maandiko njiani mwa wale ambao mioyo
yao ilionekana kufunguliwa kwa kupokea ukweli. Waiiotubu na
kukubali imani ya kweli walipatikana katika vyuo hii vya elimu,
mara kwa mara mafundisho ya imani ya kweli ikaenea kwa chuo
 48 Tangu Sasa Hata Milele

chote kizima. Huku waongozi wa Papa hawakuweza kupata mwanzo

wa kile walichoitwa “Upinzani wa mafundisho ya dini”.

Vijana Walifundishwa Kuwa Wajumbe (wa injili)

Wakristo Wavaudois walijisikia kuwa na madaraka makuu ya
kutoa nuru yao iangaze. Kwa uwezo wa Neno la Mungu walitafuta
kuvunja utumwa ambao Roma ililazimisha. Wahudumu wa Wavau-
dois walipaswa kutumika kwa miaka tatu katika shamba la misioni
kabla ya kuongoza kanisa nyumbani--chanzo cha kufaa kwa maisha
ya mchungaji katika nyakati ambazo roho za watu zinajaribiwa.
Vijana waliona mbele yao, si utajiri wa kidunia na sifa, bali taabu na
hatari na labda mateso ya wafia dini. Wajumbe walitembea wawili
wawili, kama vile Yesu alivyowatuma wanafunzi wake.
Kama wangejulisha ujumbe wao wangeuletea kushindwa. Kila
mhuburi alikuwa na ujuzi wa kazi fulani ao ufundi, na wajumbe
waliendesha kazi yao chini ya kifuniko cha mwito wa kazi ya dunia
, kwa kawaida kama mfanya biashara ao ya mchuuzi. “Walichukua
mavazi ya hariri, vitu vilivyofanyizwa kwa zahabu, na vitu vingine,
... na walikaribishwa vizuri kama wafanya biashara mahali wangeza-
rauliwa kama wajumbe (missionnaires)” Walichukua kwa siri nakala
[26] za Biblia, nzima ao kipande. Mara kwa mara shauku ya kusoma
Neno la Mungu ilipoamushwa, sehemu fulani za Biblia ziliachwa
kwa wale waliozihitaji.
Kwa miguu wazi na mavazi machafu na safari ya udongo mzito,
wajumbe hawa walipita katika miji mikubwa na kuingia kwa inchi
za mbali. Makanisa yakasimamishwa kwa haraka njiani walimopita,
na damu ya wafia dini ikashuhudia ukweli. Kwa uficho na ukimya,
Neno la Mungu likitukana na kupokelewa kwa furaha ndani ya
nyumba na mioyoni mwa watu.
Wavaudois waliamini kwamba mwisho wa vitu vyote haukuwa
mbali sana. Walipokuwa wakijifunza Biblia walikuwa wanatia
moyo kwa kazi yao ya kujulusha wengine juu ya ukweli Walipata
faraja, tumaini, na amani kwa kumwamini Yesu. Namna nuru ilifu-
rahisha mioyo yao, walitamani sana kutawanya nyali zake kwa wale
waliokuwa katika giza la makosa la kipapa.
Chini ya uongozi wa Papa na mapadri, wengi walifundishwa
kutumainia kazi ao matendo yao mazuri kwa kuokolewa. Walikuwa
 /WAFUASI WA WALDENSE WANAKINGA IMANI 49

wakijiangalia wao wenyewe, akili zao zilikuwa zikiishi katika hali

yao ya zambi, kutesa moyo na mwili, lakini bila kurijika. Maelfu
walipoteza maisha yao katika viumba vya watawa (moines). Kwa
mafungo ya mara kwa mara na kutesa mwili, kukesha usiku wa
manane, kwa kusujudia mahali pa baridi, mawe ya maji maji, kwa
safari ndefu--za kwenda kuzuru Pahali patakatifu--kwa kuogopa
ya hasira ya kisasi cha Mungu--wengi waliendelea kuteseka hata
kuchoka kukadumisha. Bila nyali moja ya tumaini wakazama ndani
ya kaburi.

Wenye Zambi Walimushota Kristo

Wavaudois walitamani sana kufungulia mioyo hizi zilizoumia na
njaa ya habari za amani katika ahadi za Mungu na kuwaonyesha kwa
Kristo kama tumaini lao la pekee la wokovu. Mafundisho kwamba
matendo mema yanaweza kuwa pahali pa zambi yaliyotambuliwa
kwa kuwa msingi wake niwa uongo. Tabia nzuri za Mwokozi aliye-
sulibiwa na kufufuka zinakuwa, ndiyo msingi wa imani ya kikristo.
Hali ya matumaini ya moyo kwa Kristo inapaswa kuwa karibu sana
kama vile kiungo kwa mwili ao cha tawi kwa mzabibu.
Mafundisho ya wapapa na wapadri yaliongoza watu kutazama
Mungu na hata Kristo kama wakali na wa kugombeza, kwa hiyo
bila huruma kwa mtu kwamba uombezi wa wapadri na watakatifu
ulipaswa kuombwa. Wale ambao akili zao zimeangaziwa walitamani
sana kuondoa vizuizi ambavyo Shetani amevijaza, ili watu waweze [27]
kuja mara moja kwa Mungu, kuungama zambi zao, na kupokea
msamaha na amani.

Kushambulia Ufalme wa Shetani

Ujumbe wa Wavaudois kwa uangalifu ukatoa sehemu zili-
zoandikwa kwa uangalifu za Maandiko matakatifu. Nuru ya ukweli
ikaingia kwa akili nyingi za giza, hata Jua la Haki likaangaza katika
moyo nyali zake za kupenya. Kila mara msikilizaji alihitaji sehemu
ya Maandiko ipate kukaririwa, kana kwamba apate kuhakikisha
kwamba alisikia vizuri.
Wengi waliona ni bure namna gani uombezi wa watu kwa ajili
ya wenye zambi hauna faida. Wakapiga kelele kwa furaha, “Kristo
 50 Tangu Sasa Hata Milele

ni kuhani wangu; damu yake ni kafara yangu; mazabahu yake ni

mahali pangu pa kuungamia”. Ilikuwa mufuriko mkubwa wa nuru
uliyo kuwa juu yao, hata walionekana kwao kwamba walichukuliwa
mbinguni. Hofu yote ya kifo ikafutika. Sasa waliweza kutamani
gereza kama wangeweza kwa hiyo kutukuza Mkombozi wao.
Katika mahali pa siri Neno la Mungu lililetwa na kusomwa,
mara zingine kwa roho moja, wakati mwingine kwa kundi ndogo la
watu lililotamani sana nuru. Mara nyingi usiku mzima ulitumiwa
kwa namna hii. Mara kwa mara maneno kama haya yakasemwa:
“Je, Mungu atakubali sadaka yangu? Atanifurahia? Atanisamehe”?
Jibu lilikuwa, soma, “Kujeni kwangu, ninyi wote munaosumbuka na
wenye mizigo mizito, nami nitawapumzisha ninyi”. Matayo 11:28.
Roho zile zenye furaha zikarudia nyumbani mwao kutawanya
nuru, kukariri kwa wengine, kwa namna walivyoweza, maarifa
mapya yao. Walipata ukweli na njia ya uhai! Maandiko yalisemwa
kwa mioyo ya wale wanaotamani ukweli.
Mjumbe wa ukweli alikwenda kwa njia yake. Kwa namna ninyi
wasikilizaji wake hawakuuliza alitoka wapi ao alikwenda wapi.
Walikuwa wamekwisha kupatwa na ushindi kwa hiyo hawakuwa
na wazo kwa kumuuliza. Aliweza kuwa malaika kutoka mbinguni!
Walitaka maelezo zaidi juu ya jambo hilo.
Katika mambo mengi mjumbe wa ukweli alifanya njia yake kwa
inchi nyingine ao alikuwa akipunguza maisha yake katika gereza
ao labda mifupa yake iligeuka nyeupe mahali aliposhuhudia ukweli.
Lakini maneno aliyoacha nyuma yalikuwa yakitenda kazi yao.
Waongozi wa Papa waliona hatari kutoka kwa kazi za hawa watu
wanyenyekevu wa kuzunguka zunguka. Nuru ya ukweli ingefutia
[28] mbali mawingu mazito ya kosa lililofunika watu; ingeongoza akili
kwa Mungu peke yake na mwisho kuharibu mamlaka ya Roma.
Watu hawa, katika kushika imani ya kanisa la zamani, ilikuwa
ni ushuhuda imara kwa uasi wa Roma na kwa hivyo ikaamsha chuki
na mateso. Kukataa kwao kwa kuacha Maandiko ilikuwa ni kosa
ambalo Roma haikuweza kuvumilia.

Roma Inakusudia Kuangamiza Wavaudois (Waldenses)

Sasa mapigano makali kuliko yote juu ya watu wa Mungu
yakaanza katika makao yao milimani. Wapelelezi (quisiteurs) wali-
 /WAFUASI WA WALDENSE WANAKINGA IMANI 51

wekwa kwa nyayo yao. Tena na tena mashamba yao yaliyokuwa na

baraka yakaharibiwa, makao yao na makanisa madogo yao yakaon-
dolewa. Hakuna mashitaka iliyoweza kuletwa juu ya tabia njema ya
namna hii ya watu waliokatazwa. Kosa lao kubwa lilikuwa kwamba
hawakuabudu Mungu kufuatana na mapenzi ya Papa. Kwa ajili ya
“kosa hili” kila tukano na mateso ambayo watu ao Shetani waliweza
kufanya yaliwekwa juu yao.
Wakati Roma ilikusudia kukomesha dini hii (secte) iliyochukiwa,
tangazo likatolewa na Papa kuwahukumu kama wapingaji wa dini
na kuwatoa kwa mauaji. (Tazama Nyongezo). Hawakusitakiwa
kama wavivu, wasio waaminifu, ao wasio na utaratibu; lakini il-
itangazwa kwamba walikuwa wenye mfano wa wenye utawa na
utakatifu uliovuta “kondoo la zizi la kweli”. Tangazo hili likaita
washiriki wote wa kanisa kuungana kwa mapigano yawapingaji
wa dini Kama vile kuchochea tangazo hili liliachia viapo vyovy-
ote wote waliokubali kwenda kwa vita; tangazo hili likawatolea
haki kwa kila mali waliweza kupata kwa wizi, nalika ahidi on-
doleo la zambi zote kwa yule angeweza kuua mpinga dini yeyote.
Jambo hilo likavunja mapatano yote yaliyofanywa kwa upendeleo
wa Wavaudois, wakakataza watu wote kuwapa msaada wowote, na
kuwapa uwezo watu wote kukamata mali yao”. Andiko hii lina-
funua wazi wazi mungurumo wa joka, na si sauti ya Kristo. Roho
ya namna moja iliyosulibisha Kristo na kuua mitume, ile ilisukuma
Nero mwenye hamu ya kumwaga damu juu ya waaminifu katika siku
zake, ilikuwa kazini kwa kuondoa juu ya dunia ya wale waliokuwa
wapendwa wa Mungu.
Bila kutazama vita ya Papa juu yao na mauaji makali sana waliy-
oyapata, watu hawa wanaogopa Mungu waliendelea kutuma wa-
jumbe (Missionnaires) kutawanya ukweli wa damani. Waliwindwa
hata kuuwawa, lakini damu yao ilinywesha mbegu iliyopandwa na
kuzaa matunda. [29]
Kwa hivyo Wavaudois walishuhudia Mungu kwa karne nyingi
kabla ya Luther. Walipanda mbegu ya Matengenezo (Reformation)
yale yaliyoanza wakati wa Wycliffe, yakaota na kukomaa katika
siku za Luther, na yanapaswa kuendelea hata mwisho wa wakati.
[30] 5 /NURU INANGAA KATIKA UINGEREZA

Mungu hakukubali Neno lake liharibiwe kabisa. Katika inchi

mbalimbali za Ulaya watu waliosukumwa na Roho ya Mungu kwa
kutafuta ukweli kama vile hazina zilizofichwa. Kwa bahati njema
waliongozwa na Maandiko matakatifu, wakipendezwa kukubali nuru
kwa bei yo yote itakayohitajiwa kwao wenyewe. Ingawa hawakuona
vitu vyote wazi, walikuwa wakiwezeshwa kutambua mambo mengi
ya ukweli yaliyozikwa ao fichwa tangu zamani.
Wakati ulifika kwa Maandiko kupewa kwa watu katika lugha
yao wenyewe. Dunia ilikwisha kupitisha usiku wake wa manane.
Katika inchi nyingi kukaonekana dalili za mapambazuko.
Katika karne ya kumi na ine “nyota ya asubuhi ya Matengenezo
(Reformation)” ikatokea katika Uingereza. John Wycliffe alijulikana
huko college kuwa mtu wa utawa wa elimu sana. Alielemishwa
na hekima ya elimu, kanuni za kanisa, na sheria ya serkali, alita-
yarishwa kuingia katika kazi ngumu kubwa kwa ajili ya raia na
uhuru wa dini. Alipata malezi ya elimu ya vyuo, na akafahamu
maarifa ya watu wa mashule. Cheo na ukamilifu wa ufahamu wake
viliamuru heshima za rafiki na maadui. Adui zake walizuiwa ku-
tupa zarau juu ya chazo cha Matengenezo kwa kuonyesha ujinga ao
uzaifu wa wale walioikubali.
Wakati Wycliffe alipokuwa akingaliki huko college, akaingia
majifunzo ya Maandiko matakatifu. Hata sasa Wicliffe alijifahamu
kuwa mwenye hitaji kubwa, ambao hata mafundisho ya elimu yake
wala mafundisho ya kanisa hayataweza kumtoshelea. Katika Neno
la Mungu aliona kile ambacho alikuwa anatafuta bila mafanikio.
Hapa akamuona Kristo akitangazwa kama mteteaji pekee wa mtu.
Akakusudia kutangaza ukweli aliyovumbua.
Kwa mwanzo wa kazi yake, Wycliffe hakujitia mwenyewe katika
upinzani na Roma. Lakini kwa namna alivyotambua wazi zaidi,
makosa ya kanisa la Roma, akazidi kwa bidii kufundisha mafundisho
ya Biblia. Aliona kwamba Roma iliacha Neno la Mungu kwa ajili
ya desturi za asili za watu. Akashitaki bila oga upadri kwa kuweza
52
 /NURU INANGAA KATIKA UINGEREZA 53

kuondoshea mbali Maandiko, na akataka kwa lazima kwamba Biblia

irudishwe kwa watu na kwamba uwezo yake uwekwe tena ndani ya
kanisa. Alikuwa mhubiri hodari na mwenye maneno ya kuamsha
moyo, na maisha yake ya kila siku yalionyesha ukweli aliyohubiri.
Ufahamu wake wa Maandiko, usafi wa maisha yake, na bidii yake na
ukamilifu aliouhubiri yakampa heshima kwa wote. Wengi wakaona
uovu katika Kanisa la Roma. Wakapokea kwa shangwe isiyofichwa [31]
kweli ambazo zililetwa waziwazi na Wycliffe. Lakini waongozi wa
kiPapa wakajazwa na hasira: Mtengenezaji huyu alikuwa akipata
mvuto mkubwa kuliko wao.

Mvumbuzi Hodari wa Kosa

Wycliffe alikuwa mvumbuzi hodari wa kosa na akapambana bila
woga juu ya matumizi mabaya yaliyoruhusiwa na Roma. Alipokuwa
padri wa mfalme, akawa shujaa kwa kukataa malipo ya kodi yaliy-
odaiwa na Papa kutoka kwa mfalme wa Uingereza. Majivuno ya
Papa ya mamlaka juu ya watawala wa ulimwengu yalikuwa kinyume
kwa vyote viwili kweli na ufunuo. Matakwa ya Papa yalichochea
hasira, na mafundisho ya Wycliffe yalivuta akili za uongozi wa taifa.
Mfalme na wakuu walikusanyika kwa kukataa malipo ya kodi.
Watu waliojitenga na mambo ya dunia, maskini wakajaa katika
Uingereza, kumwanga sumu juu ya ukubwa na kufanikiwa kwa taifa.
Maisha ya watawa (moines) ya uvivu na uombaji wa vitu ao mali
haikuwa tu gharama kubwa juu ya mali ya watu, wageuza kazi nzuri
kuwa ya kuzarauliwa. Vijana walipotoka na kuharibika. Wengi
walishawishwi kujitoa wao wenyewe kwa maisha ya watawa si kwa
kukosa ukubali wa wazazi tu, bali bila ufahamu wao na kinyume
cha mwito wao. Kwa “chukizo hili lisilo la kibinadamu” kama vile
Luther baadaye alilitia “kuonyesha dalili ya mbwa mwitu zaidi na
mjeuri kuliko ya Mkristo na mtu, “ilivyokuwa” mioyo ya watoto
ikiwa migumujuu ya wazazi wao.
Hata wanafunzi katika vyuo vikubwa (universites) walidan-
ganywa na watawa na kuvutwa kwa kuungana namaagizo yao.
Mara waliponaswa katika mtego ilikuwa haiwezekani kupata uhuru.
Wazazi wengi walikataa kutuma vijana wao katika vyuo vikubwa.
Vyuo vikazoofika, na ukosefu wa elimu ukaenea pote.
 54 Tangu Sasa Hata Milele

Papa akatoa kwa watawa hawa uwezo kwa kusikia maung-

amo na kutoa rehema-shina la uovu mkubwa. Wakageuka kwa
kuzidisha faida zao, watu waliojitenga kwa mambo ya kidunia
walikuwa tayari kabisa kutoa masamaha hata wavunja sheria wa-
likuwa wakienda mara kwa mara kwao, na makosa mabaya zaidi
yakaongezeka kwa haraka. Zawadi zilizopasa kusaidia wagonjwa
na maskini zikaenda kwa watawa. Utajiri wa watu waliojitenga kwa
mambo ya kidunia ukaongezeka daima, na majumba yao makubwa
na meza za anasa vikaonyesha zaidi kuongezeka kwa umaskini kwa
[32] taifa. Huku watawa wakaendelea kukaza uwezo wao juu yawengi
waliokuwa katika imani ya uchawi na wakawaongoza kuamini kuwa
kazi yote ya dini iliyoonyesha ukubali wa mamlaka ya Papa, kusu-
judu watakatifu, kufanya zawadi kwa watawa, hili lilikuwa la ku-
tosha kwa kujipatia nafasi mbinguni!
Wycliffe kwa maarifa safi, akashambulia mizizi ya uovu, ku-
tangaza kwamba utaratibu wenyewe ni wa uongo na ulipaswa kuon-
dolewa kabisa. Mabishano na maswali yalikuwa yakiamshwa.
Wengi walikuwa wakiongozwa kujiuliza kwamba hawakupaswa
kutafuta rehema zao kwa Mungu zaidi kuliko kwa askofu wa
Roma. (Tazama Nyongezo). “Watawa na mapadri wa Roma,”
wakasema, “wako wanatula kama ugonjwa unaoitwa (cancer),
Mungu anapashwa kutuokoa, kama sivyo watu wataangamia”.
Watawa waombezi waliojidai kwamba walikuwa wakifuata mfano
wa Mwokozi, kutangaza kwamba Yesu na wanafunzi wake walikuwa
wakisaidiwa kwa ajili wema wa watu. Madai haya yakaongoza watu
wengi kwa Biblia kujifunza ukweli wao wenyewe.
Wycliffe akaanza kuandika na kuchapa vimakaratasi na tuvitabu
juu ya watawa, kuita watu kwa mafundisho ya Biblia na Muumba
wake. Si kwa njia ingine bora kuliko angeweza kutumia kwa ku-
muangusha yule mnyama mkubwa ambaye Papa alimufanyiza, na
ndani yake mamilioni waliokamatwa watumwa.
Wycliffe alipoitwa kwa kutetea haki za ufalme wa Uingereza juu
ya kujiingiza kwa Roma, alitajwa kuwa balozi wa kifalme katika
inchi ya Hollandi. Hapo ilimfanya rahisi kupelekeana habari na
mapadri kutoka Ufaransa, Italia, na Ispania, na alikuwa na bahati
ya kutazama nyuma matukio yaliyofichwa kwake huko Uingereza.
Katika wajumbe hawa kutoka kwa baraza ya hukumu ya Papa aka-
soma tabia ya kweli ya serekali ya kanisa. Akarudi Uingereza
 /NURU INANGAA KATIKA UINGEREZA 55

kukariri mafundisho yake ya kwanza na juhudi kubwa, kutangaza

kuwa kiburi na udanganyifu vilikuwa miungu ya Roma.
Baada ya kurudi Uingereza, Wycliffe akapokea kutoka kwa
mfalme kutajwa kuwa kasisi ya Lutterworth. Jambo hili lilikuwa
uhakikisho kwamba mfalme alikuwa bado hajachukiwa na kusema
kwake kwa wazi. Muvuto wa Wycliffe ukaonekana katika muundo
wa imani ya taifa.
Radi za Papa zikatupwa upesi juu yake. Matangazo matatu ya
Papa yakatumwa kuamuru mipango ya gafula ya kunyamazisha
mwalimu wa “upinzani wa mafundisho ya dini”
Kufika kwa matangazo ya Papa kukawekwa agizo katika Uin-
gereza pote kufungwa kwa mpinga wa dini. (Tazama Nyongezo).
Ilionekana kweli kwamba Wycliffe alipashwa kuanguka upesi kwa [33]
kisasi cha Roma. Lakini yeye aliyetangaza kwa mmojawapo wa
zamani, “usiogope ...: mimi ni ngabo yako” (Mwanzo 15:1),
akanyosha mkono wake kulinda mtumishi wake. Kifo kikaja, si
kwa Mtengenezaji, lakini kwa askofu aliyeamuru uharibifu wake.
Kifo cha Gregoire XI kulifuatwa na uchaguzi wa mapapa wawili
wapinzani. (Tazama Nyongezo). Kila mmoja akaita waaminifu
wake kufanya vita kwa mwengine, kukaza maagizo yake ya hofu kuu
juu ya wapinzani wake na ahadi za zawadi mbinguni kwa wafuasi
wake. Makundi ya wapinzani yalifanya yote yaliweza kufanya
mashambuliano mmoja kwa mwengine, na Wycliffe kwa wakati ule
alikuwaakipumzika.
Mutengano pamoja na bishano yote na uchafu ambayo vilita-
yarisha njia kwa Mategenezo kwa kuwezesha watu kuona hakika
hali ya kanisa la Roma. Wycliffe akaita watu kuzania kama mapapa
hawa wawili hawakuwa wakisemea ukweli katika kuhukumiana
mmoja kwa mwengine kama mpinga Kristo.
Akakusudia kwamba nuru inapaswa kuenezwa kila pahali katika
Uingereza, Wycliffe akatengeneza kundi la wahubiri, kujishusha,
watu waliojitoa waliopenda ukweli na kuamania kuipanua. Watu
hawa walikuwa wakifundisha katika barabara za miji mikubwa,na
katika njia inchini, wakitafuta wazee, wagonjwa, na maskini, na
wakawafungulia habari za furaha za neema ya Mungu.
Kule Oxford, Wycliffe akahubiri Neno la Mungu ndani ya
vyumba vikubwa vya chuo kikuu. Akapata cheo cha Daktari (Doc-
teur) wa injili. Lakini kazi kubwa mno ya maisha yake ilikuwa
 56 Tangu Sasa Hata Milele

kutafsiri kwa Maandiko katika lugha ya Kiingereza, ili kila mtu

katika Uingereza aweze kusoma kazi za ajabu za Mungu.

Anashambuliwa na Ugonjwa wa Hatari

Lakini kwa gafula kazi zake zikasimamishwa. Ingawa alikuwa
hajaeneza miaka makumi sita, taabu isiyokoma, kujifunza, na
mashambulio ya maadui yalilegeza nguvu zake nakumfanya
aonekane mzee upesi. Akashambuliwa na ugonjwa wa hatari.
Watawa walifikiri kwamba atatubu kwa uovu alioufanya kwa kanisa,
na wakaenda haraka kwa chumba chake ili wasikilize maungamo
yake. “Unakuwa na kifo kwa midomo yako”, wakasema; “uguswe
basi kwa makosa yako, na ukane mbele yetu mambo yote uliyosema
kwa hasara yetu”.
Mtengenezaji akasikiliza kwa utulivu. Ndipo akamwambia
[34] mlinzi wake kumuinua katika kitanda chake. Katika kuwakazia
macho kwa imara, akasema katika sauti hodari ya nguvu ambayo
ilikuwa ikiwaletea kutetemeka mara kwa mara, “Sitakufa, bali ni-
taishi; na tena nitatangaza matendo maovu ya watawa”. Wali-
poshangazwa na kupata haya, watawa wakatoka chumbani kwa
haraka.
Wycliffe aliishi kwa kuweka katika mikono wana inchi wake
silaha za nguvu sana kwa kupinganisha Roma-Biblia, mjumbe wa
mbinguni waliyewekwa kwa kutoa utumwani, kuangazia na kuhubiri
watu. Wycliffe alijua kwamba ni miaka michache tu ya kazi iliyobaki
kwake; aliona upinzani aliopashwa kukutana nao; lakini kwa kutiwa
moyo na ahadi za Neno la Mungu, akaendelea. Katika nguvu zote
zake za akili, na tajiri kwa matendo, alitayarishwa na maongozi ya
Mungu kwa jambo hili, kazi yake kubwa kuliko zote. Mtengenezaji
katika nyumba yake ya ukasisi huko Lutterworth, alizarau wimbi
lililosirika, akajitia mwenyewe kwa kazi yake aliyoichagua.
Mwishowe kazi ikatimilika-tafsiri ya kwanza ya Biblia kwa
kingereza. Mtengenezaji akaweka katika mikono ya watu wa Kiin-
gereza nuru ambayo haipashwi kuzimishwa kamwe. Alifanya mengi
zaidi kuvunja vifungo vya ujinga na kufungua na kuinua inchi yake
kuliko ilivyo kwisha kufanyiwa na washindi kwa shamba za vita.
Ni kwa kazi ya taabu tu nakala za Biblia ziliweza kuzidishwa.
Mapezi yalikuwa makubwa sana kupata kitabu kile, kwa sababu
 /NURU INANGAA KATIKA UINGEREZA 57

ilikuwa vigumu kwa wenye kufanya nakala kuweza kumaliza

maombi ya watu. Wanunuzi watajiri walitamani Biblia nzima.
Wengine wakanunua tu kipande. Katika hali nyingi, jamaa zili-
jiunga kununua nakala moja. Biblia ya Wycliffe kwa upesi ikapata
njia yake nyumbani mwa watu.
Wycliffe sasa akafundisha mafundisho ya kipekee ya Kiprotes-
tanti-wokovu kwa njia ya imani katika Kristo na haki moja tu ya
Maandiko. Imani mpya ikakubaliwa karibu nusu ya Wangereza.
Tokeo la Maandiko likaleta hofu kwa watawala wa kanisa.
Wakati ule hapakuwa na sheria katika inchi ya Uingereza ya
kukataza Biblia, kwa sababu ilikuwa haijaandikwa bado katika
lughanyingine. Sheria za namna ile zilifanyika baadaye na
zikakazwa kwa nguvu.
Tena waongozi wa papa wakafanya shauri mbaya kwa kunya-
mazisha sauti ya Mtengenezaji. Kwanza, mkutano wa waaskofu
ukatangaza maandiko yake kuwa ya kupinga mafundisho ya dini.
Walipovuta mfalme kijana, Richard II, upande wao, wakapata agizo
la kifalme kufunga wote wanaohukumu mafundisho yaliyokatazwa
na Roma.
Wycliffe akaitwa toka kwa mkutano kwenda kwa baraza kuu la [35]
taifa (parlement). Kwa uhodari akashitaki serkali ya Kanisa la Rome
mbele ya baraza la taifa na akaomba matengenezo ya desturi mbaya
zilizotolewa na kanisa. Adui zake wakakosa lakufanya. Ilikuwa
ikitazamiwa kwamba Mtengenezaji, katika miaka yake ya uzee,
peke yake bila rafiki, angeinama kwa mamlaka ya mfalme. Lakini
baadala yake, Baraza likaamsha na mwito wa kugusa moyo ulio-
fanywa na ghasia (makelele) za Wycliffe, ukavunja amri ya kuteso,
na Mtengenezaji alikuwa huru tena.
Mara ya tatu aliletwa hukumunu, na mbele ya mahakama makuu
ya Kanisa ya kifalme. Hapa sasa kazi ya Mtengenezaji itasi-
mamishwa. Hii ilikuwa mawazo ya wafuasi wa Papa. Kama wal-
itimiza kusudi zao, Wycliffe atatoka katika nyumba ya hukumu na
na kuelekea kwenye nyali za moto.

Wycliffe Anakataa Kukana

Lakini Wycliffe hakukana. Pasipo hofu akashikilia mafundisho
yake na sukumia mbali mashitaka ya watesi wake. Akaalika wasik-
 58 Tangu Sasa Hata Milele

ilizi wake mbele ya hukumu la Mungu na akupima uzito wa madan-

ganyo na wongo wao katika mizani ya ukweli ya milele. Uwezo wa
Roho Mtakatifu ulikuwa juu ya wasikilizaji. Kama mishale kutoka
kwa mfuko wa mishale ya Bwana, maneno ya Mtengenezaji yakato-
boa mioyo yao. Mashitaka ya upinga dini, waliyoyaleta juu yake,
akayarudisha kwao.
“Pamoja na nani, munavyo fikiri,” akasema, “munayeshindana
naye? na mzee anaye kuwa kwa ukingo wa kaburi? la! pamoja na
ukweli-Ambayo unakuwa na nguvu kuliko wewe, na utakushinda”.
Aliposema vile, akatoka na hata mtu moja wa maadui zake haku-
jaribu kumzuia.
Kazi ya Wycliffe ilikuwa karibu kutimizwa, lakini mara nyingine
tena alipashwa kutoa ushuhuda wa injili. Aliitwa kwa kusikilizwa
mbele ya baraza la kuhukumu la kipapa kule Roma, ambalo kila
mara lilikuwa likimwanga damu ya watakatifu. Msiba wa kupooza
ulizuia safari ile. Lakini ingawa sauti yake haikuweza kusikiwa
pale Roma, aliweza kusema kwa njia ya barua. Mtengenezaji
akamwandikia Papa barua, ambayo, ingawa ya heshima na kikristo
moyoni, ilikuwa kemeo kali kwa ukuu na kiburi kya jimbo la Papa.
Wycliffe akaonyesha kwa Papa na maaskofu wake upole na
unyenyekevu wa Kristo, muonyesha wazi si kwao tu bali kwa miliki
ya Wakristo wote tofauti kati yao na Bwana ambaye wanajidai kuwa
wajumbe wake.
[36] Wycliffe alitumainia kabisa kwamba maisha yake yangekuwa
bei ya uaminifu wake. Mfalme, Papa na maaskofu wakajiunga kwa
kutimiza maangamizi yake, na ilionekana kweli kwamba kwa mda
wa miezi michache ikiwezekana wangemletea kifo kwa ajili ya
imani ya dini. Lakini uhodari wake ulikuwa imara.
Mtu ambaye kwa wakati wote wa maisha yake alisimama imara
katika kutetea ukweli hakuna mtu wakusumbuliwa kwa ajili ya adui
zake. Bwana alikuwa mlinzi wake; na sasa, wakati adui zake walipo-
hakikisha kupata mawindo yao, mkono wa Mungu ukamuhamisha
mbali yao. Katika kanisa lake huko Lutterworth, wakati alipotaka
kufanya ibada ya meza ya Bwana, akaanguka na kupinga kupooza
communion), anakauka viungo, na kwa wakati mfupi akakata roho
yake.
 /NURU INANGAA KATIKA UINGEREZA 59

Mpinga Mbiu wa Wakati wa Sasa

Mungu alitia neno la ukweli katika kinywa cha Wycliffe. Maisha
yake yalilindwa na kazi zake zikazidishwa hata msingi ukawekwa
kwa ajili ya Matengenezo (Reformation). Hapakuwa mtu aliyek-
wenda mbele ya Wycliffe ambaye kwa kazi yake aliweza kuten-
geneza utaratibu wake wa matengenezo. Alikuwa mpinga mbiuwa
wakati wa sasa. Bali katika ukweli ambayo alioonyesha, kulikuwa
umoja na ukamilifu ambao watengenezaji waliofuata hawakuzidisha,
na ambao wengine hawakuufikia. Mjengo ulikuwa imara na wa
kweli, hata hapakuwa na mahitaji ya kugeuzwa na wale waliokuja
baada yake.
Kazi kubwa ambayo Wycliffe alianzisha ni kufungua mataifa
yaliyofungwa na Roma wakati mrefu iliyokuwa na msingi wake
katika Biblia. Hapa ndipo chemchemi ya kijito cha mibaraka kilicho
tiririka tokea zamani za miaka tangu karne ya kumi na ine. Aliye
fundishwa kuona Roma kama utawala usiekuwa na kosa na kukubali
heshima isiyokuwa na swali kwa heshima ya mafundisho na desturi
za miaka elfu, Wycliffe akageukia mbali na mambo haya yote ili
kusikiliza Neno Takatifu la Mungu. Badala ya kanisa inayosema
kwa njia ya Papa, alitangaza mamlaka moja tu ya kweli kuwa sauti ya
Mungu inayosema kwa njia ya Neno lake. Na alifundisha kwamba
Roho Mtakatifu ndiyo mtafsiri wake pekee.
Wycliffe alikuwa mmoja wapo wa Watengenezaji wakubwa.
Alikuwa sawa sawa na wachache waliokuja nyuma yake. Usafi
wa maisha, juhudi imara katika kujifunza na kazi, uaminifu daima,
na upendo kama ule wa Kristo, vilikuwa tabia ya mtangulizi wa
watengenezaji wa kwanza. [37]
Biblia ndiyo iliyomfanya vile alivyokuwa. Majifunzo ya Biblia
itakuza kile fikara, mawazo ya ndani, na mvuto wa roho ambao
kujifunza kwengine hakuwezi. Hutoa msimamo wa kusudi, uhodari
na ushujaa. Juhudi, kujifunza kwa heshima kwa Maandiko hutolea
ulimwengu watu wa akili nyingi, pia na wa kanuni bora, kuliko
hekima ya kibinadamu.
Wafuasi wa Wycliffe, walijulikana kama “Wycliffites” na “Lol-
lards”, wakatawanyika kwa inchi zingine, wakichukua injili. Sasa
kwa sababu mwongozi wao aliondolewa, wahubiri wakatumika na
juhudi nyingi kuliko mbele. Matukano makubwa wakaja kusikiliza.
 60 Tangu Sasa Hata Milele

Wengine wa cheo kikubwa, na hata bibi wa mfalme, walikuwa mion-

goni mwa waliogeuka. Katika pahali pengi mifano ya sanamu ya
dini ya Roma iliondolewa kutoka ndani ya makanisa.
Lakini mateso makali yakazukia kwa wale waliosubutu kukubali
Biblia kama kiongozi chao. Kwa mara ya kwanza katika historia
ya inchi ya Uingereza amri ya kifocha wafia upinzani wa kufungia
watu wa dini kiliamriwa juu ya wanafunzi wa injili. Kifo ao mateso
ya wafia dini ikafuatana na kufuatana. Wakawindwa kama adui
za kanisa na wasaliti wa nchi, wateteaji wa ukweli wakaendelea
kuhubiri katika mahali pa siri, kutafuta kimbilio katika nyumba
za maskini, na mara nyingi kujificha mbali ndani ya matundu na
mapango.
Ukimia, uvumilivu, wa kutokubali uchafu wa imani ya dini
ukaendelea kuenezwa kwa karne nyingi. Wakristo wa wakati ule
wa mwanzo walijifunza kupenda Neno la Mungu na kwa uvumilivu
waliteswa kwa ajili yake. Wengi wakatoa mali yao ya kidunia kwa
ajili ya Kristo. Wale walioruhusiwa kukaa katika makao yao kwa
furaha wakakaribisha ndugu zao waliofukuzwa, na wakati wao pia
walipofukuzwa, wakakubali kwa furaha ya waliotupwa. Hesabu
haikuwa ndogo ya waliojitoa bila woga ushuhuda kwa ukweli katika
gereza za hatari na katikati ya mateso na miako ya moto wakifu-
rahi kwamba walihesabiwa kwamba walistahili kujua “ushirika wa
mateso yake”. Machukio ya watu wa Papa hayakuweza kutoshelewa
wakati mwili wa Wycliffe ulidumu katika kaburi. Zaidi ya mi-
aka makumi ine baada ya kufa kwake, mifupa yake ikafufuliwa na
ikaunguzwa mbele ya watu, na majibu yake ikatupwa kwa kijito
kando kando. “Kijito hiki”, asema mwandishi mzee,majifu yake
“yakachukuliwa katika Avon, Avon katika Severn, Severn katika
bahari nyembamba, bahari nyembamba katika bahari kubwa. Na
kwa hivyo majifu ya Wycliffe inakuwa mfano wa mafundisho yake,
[38] ambayo sasa yametawanyika ulimwenguni mwote.”
Katika mafundisho ya Wycliffe, Jean Huss wa Bohemia alion-
gozwa kuachana na makosa mengi ya kanisa la Roma. Kutoka
Bohemia kazi ikapanuka kwa inchi zingine. Mkono wa Mungu
ulikuwa ukitayarisha njia kwa ajili ya Matengenezo makubwa.
6 /KIFO KIMEWAFIKIA MACHONI WASHUJAA [39]
WAWILI

Mwanzoni kwa karne ya tisa Biblia ilikuwa imekwisha

kutafsiriwa na ibada ya watu wote ikafanyika katika lugha ya
watu wa Bohemia. Lakini Gregoire VII alikusudia kuweka watu
utumwani, na tangazo likatolewa kukataza ibada ya watu katika
lugha ya Kibohemia. Papa akatangaza kwamba “ilikuwa ni furaha
kwa Mwenye enzi yote kwamba ibada yake ifanyiwe katika lugha
isiyojulikana.” Lakini Mungu anaweka tayari wajumbe kwa kulinda
kanisa. Wavaudois wengi na Waalbigenses, walipofukuzwa kwa
ajili ya mateso, wakaja Bohemia. Wakatumika kwa bidii katika siri.
Kwa hiyo imani ya kweli ikalindwa.
Mbele ya siku za Huss kulikuwa watu katika Bohemia walio-
hukumu machafu ndani ya kanisa. Vitisho vya serkali ya kanisa
vikaamshwa, na mateso yakafunguliwa juu ya injili. Baada ya
mda ikaamriwa kwamba wote waliotoka kwa ibada ya kanisa la
Roma walipaswa kuchomwa. Lakini Wakristo, wakaendelea mbele
kushinda kwa kusudi lao. Mmoja akatangaza alipokuwa akifa, “Ku-
tainuka mmoja kutoka miongoni mwa watu, bila upanga wala mam-
laka, na juu yake hawataweza kumushinda.” Tayari mmoja alikuwa
akipanda, ambaye ushuhuda wake wa kupinga Roma utashitusha
mataifa.
Yohana Huss alikuwa mnyenyekewa tangu kuzaliwa na alikuwa
ameachwa mapema yatima kwa ajili ya kifo cha baba yake. Mama
yake mtawa, kuzania elimu na kuogopa ya Mungu kama hesabu
kuwa thamani ya vile tunavyo, akatafuta kulinda urithi huu kwa
ajili ya kijana wake. Huss alijifunza kwa chuo cha jimbo, baadaye
akaenda kwa chuo kikubwa (universite) kule Prague, kwa sababu ya
umaskini wake akapokelewa kwa bure.
Kwa chuo kikubwa, kwa upesi Huss akajitofutisha kwa ajili
ya maendeleo yake ya upesi. Upole wake, alipokwisha kupata
mwenendo (tabia) ukampatia heshima ya ulimwengu. Alikuwa
mshiriki mwaminifu wa Kanisa la Roma na mwenye kutafuta na
61
 62 Tangu Sasa Hata Milele

juhudi mibaraka ya kiroho. Kanisa la Roma linajidai kutoa. Baada

ya kutimiza majifunzo yake ya college, akaingia katika ukasisi
(upadri). Kwa haraka alipofikia cheo kikuu, akapelekwa kwa jumba
la mfalme. Akafanywa pia mwalimu (fundi) wa chuo kikuu na
baadaye mkuu wa chuo kikuu (recteur). Mwanafunzi mwema mun-
yenyekevu akawa kiburi cha inchi yake, jina lake likajulikana po
pote katika Ulaya.
[40] Jerome, ambaye baadaye alishirikiana na Huss, akaleta toka Uin-
gereza maandiko ya Wycliffe. Malkia wa Uingereza, aliyegeuzwa na
mafundisho ya maisha ya Wycliffe, alikuwa binti wa mfalme wa Bo-
hemia. Kwa njia ya mvuto wake kazi za Mtengenezaji zikatangazwa
sana katika inchi yake ya kuzaliwa. Huss akainama na kukubali kwa
heshima matengenezo yaliyoletwa. Tayari, ingawa hakuijua, akaingi
kwa njia ambayo iliweza kumwongoza mbali sana ya Roma.

Picha mbili Inamvuta Huss

Kwa wakati huu, wageni wawili kutoka Uingereza, watu wa
elimu, walipokea nuru na wakaja kuieneza katika Prague. Kwa
upesi wakanyamazishwa, lakini kwa sababu hawakutaka kuacha
kusudi lao, wakatafuta mashauri mengine. Walipokuwa wafundi pia
wahubiri, katika mahali wazi mbele ya watu wakachora picha mbili.
Moja ikaonyesha kuingia kwa Kristo katika Yerusalema, “Mpole,
naye amepanda mwana punda” (Matayo 21:5) na akafuatwa na
wanafunzi wake katika mavazi ya kuzeeka juu ya safari na miguu
wazi. Picha ingine ilieleza mwandamano wa askofu-papa katika
kanzu zake za utajiri na taji tatu, mwenye akapanda farasi ambaye
amepambwa vizuri sana, ametanguliwa na wapiga tarumbeta na
kufuatwa na wakuu wa baraza ya papa (cardinals) na maaskofu
katika mavazi ya kifalme.
Makutano yakaja kutazama mapicha. Hapana mtu aliweza
kushindwa kusoma maana. Kukawa makelele mengi katika Prague,
na wageni wakaona kwamba inafaa kuondoka. Lakini picha ikaleta
wazo kubwa kwa Huss na ikamwongoza karibu sana na uchunguzi
wa Biblia na wa maandiko ya Wycliffe.
Ingawa alikuwa hakujitayarisha bado kukubali matengenezo
yote yaliyotetewa na Wycliffe, aliona tabia ya kweli ya kanisa la
 /KIFO KIMEWAFIKIA MACHONI WASHUJAA WAWILI 63

Roma, na akalaumu kiburi, tamaa ya nguvu, na makosa ya mamlaka

ya dini.

Prague Ikawekwa Chini ya Makatazo

Habari zikapelekwa Roma, na Huss akaitwa kwa kuonekana
mbele ya Papa. Kutii kungalileta kifo cha kweli. Mfalme na malkia
wa Bohemia, chuo kikuu, washiriki wa chuo kikuu, na wakuu
wa serkali, wakajiunga katika mwito kwa askofu kwamba Huss
aruhusiwe kubaki huko Prague na kujibu kwa njia ya ujumbe. Baa-
daye, Papa akaendelea kuhukumu nakulaumu Huss, na akatangaza
mji wa Prague kuwa chini ya makatazo. [41]
Katika mwaka ule hukumu hii ikatia kofu. Watu walimuzania
Papa kama mjumbe wa Mungu, wa kushika funguo za mbingu na
jehanamu na kuwa na uwezo kuita hukumu. Iliaminiwa kwamba
mpaka ilipaswa kupendeza Papa kutosha laana, wafu wangefungiwa
kutoka kwa makao ya heri. Kazi zote za dini zikakatazwa. Makanisa
yakafungwa. Ndoa zikaazumishwa katika uwanja wa kanisa. Wafu
wakazikwa bila kanuni ndani ya mifereji ao mashambani.
Prague ikajaa na msukosuko. Kundi kubwa ya watu wakalaumu
Huss na wakadai kwamba alazimiswe kwenda Roma. Kwa kutuliza
makelele, Mtengenezaji akapelekwa kwa mda katika kijiji chake
cha kuzaliwa. Hakuacha kazi zake, bali alisafiri katika inchi na
kuhubiri makutano ya hamu kubwa. Wakati mwamsho katika Prague
ulipotulia, Huss akarudi kuendelea kuhubiri Neno la Mungu. Adui
zake walikuwa hodari, lakini malkia na wenye cheo kikuu wengi
walikuwa rafiki zake, na watu katika hesabu kubwa wakamfuata.
Huss alisimama peke yake katika kazi yake. Sasa Jerome akaji-
unga katika matengenezo. Wawili hawa baadaye wakajiunga katika
maisha yao, na katika mauti hawakuweza kuachana. Katika watu
bora hawa ambao huleta nguvu ya kweli ya tabia, Huss alikuwa
mkubwa zaidi. Jerome, kwa kujinyenyekea kwa kweli, akapata
thamani yake na kunyenyekea kwa mashauri yake. Chini ya kazi
zao za muungano matengenezo yakazambaa kwa upesi.
Mungu akaruhusu nuru kuangaza juu ya akili za watu hawa wa-
teule, kuwafunulia makosa mengi ya Roma, lakini hawakupokea
nuru yote ya kutolewa ulimwenguni. Mungu alikuwa akiongoza
watu kutoka katika giza ya Kanisa la Roma, na akazidi kuwaon-
 64 Tangu Sasa Hata Milele

goza, hatua kwa hatua, namna waliweza kuichukua. Kama utukufu

wote wa jua la azuhuri kwa wale waliodumu gizani mda mrefu,
nuru kamili ingewaletea kurudi nyuma. Kwa hiyo aliifunua kidogo
kidogo, jinsi ilivyowezekana kupokelewa na watu.
Matengano katika kanisa likaendelea. Mapapa watatu sasa wa-
likuwa wakishindania mamlaka. Ushindano wao ukajaza jamii ya
mataifa ya Wakristo wote machafuko. Hakutoshelewa na kuvuru-
misha laana, kila mmoja ni kununua silaha na kupata waaskari. Kwa
kweli feza ziweko; kwa kupata hizi, zawadi, fazili, na mibaraka ya
kanisa yalitolewa kwa ajili ya biashara. (Tazama Nyongezo)
Pamoja na uhodari ulioongezeka Huss akapiga ngurumo juu ya
machukizo yaliyo vumiliwa katika jina la dini. Watu wakashitaki
Roma wazi wazi kuwa chanzo cha shida iliyoharibu miliki ya
kikristo.
Tena Prague ilionekana kukaribia ugomvi wa damu. Kama
[42] katika miaka ya zamani, mtumishi wa Mungu walishitakiwa kuwa
“yeye mtaabishaji wa Israeli”. 1 Wafalme 18:17. Mji ukawekwa
tena chini ya mkatazo, na Huss akarudishwa tena katika kijiji chake
cha kuzaliwa. Akasema kuanzia mahali pa kubwa sana pa wazi, kwa
jamii ya Wakristo wote, kabla ya kukata roho yake kama mshuhuda
kwa ajili ya ukweli.
Baraza kubwa likaitwa kukutana kule Constance (Udachi wa
kusini na magharibi), likaitwa kwa mapenzi ya mfalme Sigismund
na mmoja wapo wa mapapa wapinzani watatu, Yohana XXIII. Papa
Yohana, ambaye tabia yake na maongozi yaliweza kufanya uchun-
guzi mbaya, hakusubutu kupinga mapenzi ya Sigismund. (Tazama
Nyongezo). Makusudi makuu yaliyopashwa kutimizwa yalikuwa
kuponya msukosuko katika kanisa kungoa mafundisho ya imani
yasiyopatana na yale yaliyotangazwa na kanisa kuwa kweli. Wap-
inzani wawili hawa wa Papa wakaitwa kwenda mbele pamoja na
John Huss. Wa kwanza walituma wajumbe wao. Papa John akaja na
mashaka mengi, kuogopa kuhesabiwa kwa makosa ambayo yalileta
haya kwa taji pia kwa ajili ya zambi zilizo ilinda. Huku alifanya
kuingia kwake katika mji wa Constance na baridi kubwa, lililo-
fanyiwa na mapadri na maandamano ya wafuasi wa mfalme. Juu ya
kichwa chake chandarua cha zahabu, kuchukuliwa na waamuzi wane
wakubwa. Mwenyeji (host) aliletwa mbele yake, na kupambwa kwa
 /KIFO KIMEWAFIKIA MACHONI WASHUJAA WAWILI 65

utajiri wa wakuu (cardinals) na watu wa cheo kikubwa vika urembo

wakushangaza.
Wakati ule ule msafiri mwengine alikuwa akikaribia Constance.
Huss aliachana na rafiki zake kama kwamba hawataonana tena,
kufikiri vile safari yake ilikuwa ikimwongoza kwa kingingi (mti
wa kufungia watu wa kuchomwa moto). Alipata hati (ruhusa ya
kupita) kwa mfalme wa Bohemia na hati ingine vile vile kwa mfalme
Sigismund. Lakini alifanya matengenezo yake yote katika maoni
yanayoweza kuelekea kifo chake.

Mwenendo wa Salama Kutoka kwa Mfalme

Katika barua kwa rafiki zake akasema: “Ndugu zangu, ... nime-
fanya safari pamoja na mwenendo wa usalama kutokuwa ya mfalme
kwakukutana na maadui wangu wengi wa kibinadamu. ... Yesu
Kristo aliteswa kwa ajili ya wapenzi wake; na kwa hiyo hatu-
paswe kushangazwa kwamba alituachia mfano wake? ... Kwa hiyo,
wapenzi, kama kifo changu kinapaswa kutoa sehemu kwa utukufu
wake, naomba kwamba kipate kunifikia upesi, na kwamba aweze [43]
kuniwezesha kuvumilia mateso kubwa yangu yote kwa uaminifu.
... Hebu tuombe kwa Mungu ... kwamba nisipate kuvunja haki
hata ndogo ya ukweli ya injili, ili nipate kuacha mfano bora utakao
fuatwa na ndugu zangu.”
Katika barua ingine, Huss alisema kwa unyenyekevu wa makosa
yake mwenyewe, kujishitaki mwenyewe “kwa kupendezwa kwa
kuvaa mavazi ya utajiri na kuweza kupoteza wakati katika shuguli
zisizo na maana.” Ndipo akaongeza, “hebu utukufu wa Mungu na
wokovu wa mioyo utawale akili yako, na si upato wa faida na
mashamba. Epuka kuipamba nyumba yako zaidi ya roho yako; na,
juu ya yote, toa uangalifu wako kwa kiroho. Uwe mtawa na mpole
na maskini, na usimalize chakula chako katika kufanya karamu.”
Huko Constance, Huss alipewa uhuru kamili. Kwa mwenendo
wa salama wa mfalme kuliongezwa uhakikisho wa ulinzi wa Papa.
Lakini, katika mvunjo wa metangazo haya yaliyokuwa yakikaririwa,
kwa mda mfupi Mtengenezaji akufungwa kufuatana na agizo la
Papa na wakuu (cardinals) na kusukumwa ndani ya gereza mbaya
la chini ya ngome. Baadaye akahamishwa kwa ngome ya nguvu
ngambo ya mto Rhine na huko mfungwa alikuwa akilindwa. Papa
 66 Tangu Sasa Hata Milele

kwa upesi baadaye akawekwa kwa gereza ile ile. Alishuhudiwa

kuwa mwenye hatia ya makosa mabaya, kuua mtu kwa kusudi zaidi,
kufanya biashara ya mambo matakatifu ya dini, na uzinzi, “zambi
zisizofaa kutajwa.” Baadaye akanyanganywa taji lake. Mapapa
wapinzani pia wakaondolewa, na askofu mpya akachaguliwa.
Ingawa pape mwenyewe alikuwa mwenye hatia ya makosa
makubwa kuliko Huss aliyoyaweka juu ya mapadri, bali ni baraza
lile lile lililoondoa cheo cha askofu likadai kuangamiza Mten-
genezaji. Kifungo cha Huss kikaamsha hasira nyingi katika Bo-
hemia. Mfalme, alipokataa kuvunja mwenendo wa usalama,
akapinga mambo juu yake. Lakini maadui wa Mtengenezaji wakaen-
delea kuleta mabishano kushuhudia kwamba “imani haipaswi
kushikwa pamoja na asiyefundisha makwa ya kanisa ao mtu
anayezaniwa na upinzani wamafundisho ya kanisa, hata wakiwa
watu wanoakuwa na mwenendo wa usalama kutoka kwa mfalme na
wafalme.”
Kuwa mzaifu sababu ya ugonjwa-gereza lenye baridi na maji
maji likaleta homa ambayo karibu kumaliza maisha yake-mwishowe
Huss akaletwa mbele ya baraza. Mwenye kufungwa minyororo
akasimama mbele ya mfalme, ambaye juu ya imani nzuri aliyokuwa
nayo aliaahidi kumlinda. Akashikilia ukweli kwa nguvu na kutoa
ushuhuda wa kutokubali maovu ya waongozi wa dini. Akashu-
rutishwa kuchagua au kukana mafundisho yake ao kuuwawa,
[44] akakubali kifo cha wafia dini.
Neema ya Mungu ikamsaidia. Mda wa juma ya kuteseka kabla
ya hukumu ya mwisho, amani ya mbinguni ikajaa rohoni mwake.
“Ninaandika barua hii”, akasema kwa rafiki, “katika gereza langu,
na mkono wangu katika minyororo, kutazamia hukumu yangu ya
kifo kesho. ... Wakati, kwa msaada wa Yesu Kristo, tutakutana
tena katika amani ya kupendeza sana ya maisha yajayo, mtajifunza
namna gani Mungu wa rehema amejionyesha mwenyewe mbele
yangu, namna gani ya kufaa amenisaidia katikati ya majaribu na
mashindano yangu.”

Ushindi Ulioonekana Mbele

Katika gereza hii ya chini ya ngome aliona ushindi wa imani
ya kweli. Katika ndoto zake aliona Papa na maaskofu wakifuta
 /KIFO KIMEWAFIKIA MACHONI WASHUJAA WAWILI 67

picha za Kristo alizofananisha kwa ukuta za kanisa ndogo huko

Prague. “Njozi hii ilimsumbua: lakini kesho yake akaona wapaka
rangi wengi walikuwa wakitumika katika kurudisha picha hizi katika
hesabu kubwa na rangi zenye kung’aa. ... Wapaga rangi, ... wakazun-
gukwa na makutano mengi, wakasema kwa nguvu, Sasa Papa na
maaskofu waje; hawatayafuta tena kamwe!” Akasema Mtengenezaji,
“Sura ya Kristo haitafutwa kamwe. Walitamani kuuharibu, lakini
utapakaliwa tena, upya katika mioyo yote na wahubiri bora kuliko
mimi mwenyewe.”
Kwa wakati wa mwisho, Huss akapelekwa mbele ya baraza,
mkutano mkubwa na kungaa--mfalme, watoto wa kifalme, makamu
(deputes) ya kifalme, wakuu (cardinals) maaskofu-mapadri, na
makundi makubwa.
Alipoitwa juu ya hukumu yake ya mwisho, Huss akatangaza
makatao yake kuwa hata kana. Kwa kukazia macho mfalme ambaye
kwa haya neno lake la ahadi halikutimizwa kamwe, akatangaza:
“Nilikusudia, kwa mapenzi yangu, nionekane mbele ya baraza hili,
chini ya ulinzi wa watu wote na imani ya mfalme anayekuwa hapa.”
Sigismuna akageuka uso kwa haya, namna macho ya wote yaligeuka
kumwangalia.
Hukumu ilipokwisha kutangazwa, sherehe ya haya ikaanza. Tena
akaombwa kukana. Huss akajibu, kwa kugeukia watu: “kwa uso
gani, basi, napaswa kuangalia mbinguni? Namna gani naweza kuan-
galia makutano haya ya watu ambao nimewahubiri injili kamilifu?
Sivyo; ninaheshimu wokovu wao zaidi kuliko mwili huu zaifu, am- [45]
bayo sasa unaamriwa kufa.” Mavazi ya ukasisi yakavuliwa moja kwa
moja, kila askofu kutamka laana wakati alipokuwa akitimiliza se-
hemu yake ya sherehe. Mwishowe, “wakaweka juu ya kichwa chake
kofia ao kofia ya kiaskofu ya umbo la jengo la mawe ya kartasi,
ambapo sanamu za kuogofya za pepo mbaya zilipakwa rangi, na
neno “Mzushi mkuu” yenye kuonekana kwa mbali mbele. “Furaha
kubwa kuliko,” akasema Huss, “nitavaa taji la haya kwa ajili ya jina
lako, o Yesu. Kwa ajili yangu ulivaa taji la miiba.”
 68 Tangu Sasa Hata Milele

Huss Alikufa Juu ya Mti (Mti wa kufungia Watu wa

Kuchomwa na Moto wanapo kuwa Wahai)
Sasa akachukuliwa. Maandamano makubwa yakafuata. Wakati
kila kitu kilikuwa tayari kwa ajili ya moto kuwashwa, mfia dini
akashauriwa mioyo tena kuokoa maisha yake kwa kukana makosa
yake. “Makosa gani”, akasema Huss, “nitakayokanusha? Najua
mimi mwenyewe kwamba sina kosa. Namuita Mungu kushuhudia
kwamba yote niliyoandika na kuhubiri ilikuwa na nia ya kuokoa
myoyo kutoka zambini na kupotea milele; na, kwa hiyo, ‘furaha
kubwa zaidi nitahakikisha kwa damu yangu ukweli ule ambayo
nimeuandika na ku uhubiri.”
Wakati nyali za moto zilipowashwa kwa ajili yake, akaanza
kuimba, “Yesu wewe Mwana wa Daudi, unihurumie”, na hivyo
akaendelea hata sauti yake ikanyamazishwa milele. Mfuasi wa
kanisa la Roma mwenye bidii, alipoelekeza mauti ao mateso ya wafia
dini Huss, na Jerome, aliyekufa baadaye, akasema: “Walijitayarisha
kwa moto kama kwamba walikuwa wakienda kwa karamu ya ndoa.
Hawakutoa kilio cha maumivu. Wakati miako ilipopanda, wakaanza
kuimba nyimbo; na mara haba ukali wa moto iliweza kukomesha
kuimba kwao.”
Mwili wa Huss ilipoteketea, majifu yake yalikusanywa na ku-
tupwa katika jito la Rhine na kupelekwa baharini ikiwa kama mbegu
iliyotawanyika katika inchi zote za ulimwengu. Katika inchi zisizo
julikana bado mbegu ile itazaa matunda mengi y kushuhudia ukweli.
Sauti katika nyumba ya baraza la Constance likaamsha minongono
ya kusikika miaka yote iliyofuata. Mfano wake utasaidia makundi
ya watu wengi kusimama imara mbele ya mateso makali na kifo.
Kifo chake kilionyesha wazi ubaya wa Roma. Maadui wa ukweli
walikuwa wakisaidia shauri ambalo walikusudia kuangamiza!
Lakini damu ya mushuhuda mwengine ilipaswa kushuhudia uk-
weli. Jerome alikuwa akimshauria Huss kwa uhodari na nguvu,
[46] kutangaza kwamba kama ni lazima kwake kuanguka kwa hatari,
angeruka kwa kumsaidia. Aliposikia habari ya kufungwa kwa
Mtengenezaji, mwanafunzi mwaminifu akajitayarisha kutimiza
ahadi yake. Bila ruhusa mwenendo wa usalama akashika njia
kwenda Constance. Alipofika, akasadiki kwamba alijiingiza yeye
mwenyewe hatarini ya kupotea bila kuwa na namna ya kufanya
 /KIFO KIMEWAFIKIA MACHONI WASHUJAA WAWILI 69

lolote kwa ajili ya Huss. Akakimbia lakini akafungwa na akarud-

ishwa anapofungwa na minyororo. Kwa kutokea kwake kwa kwanza
mbele ya baraza majaribio yake kwa kujibu yalikutana na makelele,
“Kwa myako ya moto pamoja naye!” Akatupwa gerezani chini ya
ngome na akalishwa mkate na maji. Mateso ya kufungwa kwake
yakaleta ugonjwa na kutiisha maisha yake; na adui zake kuogopa
kwamba angeweza kuwakimbia, wakamtendea si kwa ukali sana,
japo akidumu katika gereza mda wa mwaka moja.

Jerome Anatii Baraza

Mvunjo wa hati ya Huss ukaamsha zoruba ya hasira. Baraza
ikakusudia kwamba, badala ya kuchoma Jerome, yafaa kumshu-
rutisha kukana. Akapewa kuchagua kati ya mambo mawili kukana
mambo ya kwanza au kufa juu ya mti. Alipo zoofishwa na ugonjwa,
kwa ajali ya mitetemo ya gereza na mateso ya mashaka na wasi
wasi, kutengana na marafiki, na kuhofishwa kwa ajili ya kifo cha
Huss, nguvu za Jerome zikafifia. Akakubali imani ya kikatolika na
uamuzi wa baraza uliohukumu wycliffe na Huss, lakini akasimamia
“kweli takatifu” walizofundisha.
Lakini katika upekee wa gereza lake aliona wazi jambo alilo-
fanya. Aliwaza juu ya uhodari na uaminifu wa Huss na akafikiri
kukana kwake mwenyewe kwa ukweli. Akafikiri habari ya Bwana
Mungu ambaye kwa ajili yake mwenyewe alivumilia msalaba. Kabla
ya kukana kwake alipata usaada ndani ya mateso katika hakikisho
la wapenzi wa Mungu, lakini sasa majuto na mashaka yakatesa roho
yake. Alijua kwamba mambo ya kujikana kwingine yalipaswa ku-
fanywa kabla ya yeye kuweza kuwa na amani pamoja na Roma. Njia
ambayo aliingia ilipaswa kuishia tu katika ukufuru kamili.

Jerome Anapata Toba na Uhodari Mpya

Upesi akapelekwa tena mbele ya baraza. Waamzi hawaku-
toshelewa na kujitaa kwake. Ila tu kwa kukataa wazi wazi kwa uk-
weli ndipo Jerome angaliweza kuokoa maisha yake. Lakini alikusu-
dia kukubali imani yake na kufuata ndugu yake mfia dini kwa miako [47]
ya moto.
70 Tangu Sasa Hata Milele

Alikataa kujikania kwake kwa kwanza na, kama mtu mwenye

kufa, akadai kwa heshima apewe bahati ajitetee. Maaskofu
wakashikilia kwamba angekubali tu ao kukana mashitaka yaliy-
oletwa juu yake. Jerome akakataa juu ya udanganyifu kama ule.
“Mumenishika bila kusema siku mia tatu na makumi ine katika
gereza la kutiisha,” akasema; “Munanileta basi mbele yenu, na ku-
toa sikio lenu kwa adui zangu za kibinadamu, munakataa kunisikia.
... Mujihazari kuto kufanya zambi juu ya haki. Lakini mimi, niko bi-
nadamu zaifu; maisha yangu ni ya maana kidogo; na ninapo waonya
si kwa kutoa hukumu isiyo kuwa ya haki, nasema machache kwa
ajili yangu mwenyewe kuliko kwa ajili yenu.”
Maombi yake mwishowe yakakubaliwa. Mbele ya waamzi wake,
Jerome akapiga magoti na akaomba kwamba Roho ya Mungu ipate
kutawala mawazo yake, ili asiweze kusema kitu cho chote kinacho
kuwa kinyume cha ukweli ao kisichofaa kwa Bwana wake. Kwake
siku ile ahadi ikatimia “Wakati wanapowapeleka ninyi, musisum-
buke namna gani ao neno gani mutakalolisema; kwa sababu mu-
tapewa saa ile neno mutakalosema. Kwa maana si ninyi munaosema,
lakini Roho ya Baba yenu anayesema ndani yenu.” Matayo 10:19,
20.
Kwa mwaka wote mzima Jerome alikuwa katika gereza, bila
kuweza kusoma ao hata kuona. Kwani maneno yake yalitolewa
kwa hali ya kuwa na mwangaza sana na uwezo kama kwamba
hakusumbuliwa wakati kwa kujifunza. Akaonyesha wasikilizi wake
mstari mrefu wa watu watakatifu waliohukumiwa na waamzi wasio-
haki. Karibu kila kizazi wale waliokuwa wakitafuta kuinua watu wa
wakati wao wakafukuzwa. Kristo mwenyewe alihukumiwa kama
mfanya maovu kwa baraza la hukumu lisiyo haki.
Jerome sasa akatangaza toba yake na kutoa ushuhuda kwamba
Huss hana kosa na kwamba ni mtakatifu. “Nilimjua tokea utoto
wake,” akasema. “Alikuwa mtu bora zaidi, mwenye haki na mtakat-
ifu; alihukumiwa, ijapokuwa hakuwa na kosa ... niko tayari kwa
kufa. Sitarudia nyuma mbele ya maumivu mabaya yale yanayota-
yarishwa kwa ajili yangu na adui zangu na mashahidi wa uongo,
ambao siku moja watatoa hesabu ya mambo yao ya ujanja mbele ya
Mungu Mkuu, ambaye hakuna kitu kinaweza kudanganya.”
Jerome akaendelea: “Kwa zambi zote nilizozifanya tangu ujana
wangu, hakuna moja inayokuwa na uzito sana katika akili yangu, na
 /KIFO KIMEWAFIKIA MACHONI WASHUJAA WAWILI 71

kuniletea majuto makali, kama ile niliyofanya katika mahali hapa

pa kufisha, wakati nilipokubali hukumu mbaya sana iliyofanywa
juu ya Wycliffe, na juu ya mfia dini mtakatifu, John Huss, bwana [48]
wangu na rafiki yangu. Ndiyo! Ninatubu kutoka moyoni mwangu,
na natangaza kwa hofu kuu kwamba nilitetemeka kwa haya sababu
ya hofu ya mauti, nililaumu mafundisho yao. Kwa hiyo ni naomba
... Mwenyezi Mungu tafazali unirehemu zambi zangu, na hii kwa
upekee, mbaya kuliko zote.”
Kuelekeza kwa waamuzi wake, akasema kwa uhodari, “Muli-
wahukumu Wycliffe na John Huss ... mambo ambayo walihakikisha,
na yasiyo ya udanganyifu, nafikiri, pia vile vile na kutangaza, kama
wao.”
Maneno yake yakakatwa. Maaskofu wakitetemeka na hasira,
wakapaza sauti: “Haja gani iko pale ya ushuhuda zaidi? Tunaona
kwa macho yetu wenyewe wingi wa ukaidi wa wapinga dini!”
Bila kutikiswa na tufani, Jerome akakaza sauti: “Nini basi!
munafikiri kwamba naogopa kufa? Mulinishika mwaka mzima
katika gereza la kutisha, la kuchukiza kuliko mauti yenyewe. ...
Siwezi bali naeleza mshangao wangu kwa ushenzi mkubwa wa
namna hii juu ya Mkristo.”

Akahesabiwa Kifungo na Mauti

Tena zoruba ya hasira ikatokea kwa nguvu, na Jerome
akapelekwa gerezani kwa haraka. Kwani kulikuwa wengine ambao
maneno yake yaliwagusa na kuwapa mawazo mioyoni na walita-
mani kuokoa maisha yake. Alizuriwa na wakuu wenye cheo na
kumuomba sana kutii baraza. Matumaini mazuri yalitolewa kama
zawadi.
“Shuhudieni kwangu kwa Maandiko matakatifu kwamba niko
katika makosa,” akasema, “na nitaikana kwa kiapo.”
“Maandiko matakatifu”! akapaza sauti mmoja wao wa wajaribu
wake, “je, kila kitu basi ni kuhukumiwa kwa yale Maandiko? Nani
anaweza kuyafahamu mpaka kanisa ameyatafsiri?”
“Je, maagizo ya watu yanakuwa na bei kuliko injili ya Mwokozi
wetu?” akajibu Jerome.
“Mpunga dini!” lilikuwa jibu. “Natubu kwa kutetea wakati
mrefu pamoja nanyi. Naona kwamba unashurutishwa na Shetani”.
 72 Tangu Sasa Hata Milele

Kwa gafula akapelekwa mahali pale pale ambapo Huss alitoa

maisha yake. Alikwenda akiimba njiani mwake, uso wake ukang’aa
kwa furaha na amani. Kwake mauti ilipoteza kutisha kwake. Wakati
mwuaji, alipotaka kuwasha kundi, akasimama nyuma yake, mfia
dini akapaza sauti, “tieni moto mbele ya uso wangu, Kama nilikuwa
nikiogopa, singekuwa hapa.”
[49] Maneno yake ya mwisho yalikuwa ni maombi: “Bwana Baba
Mwenyezi, unihurumie, na unirehemu zambi zangu; kwa maana
unajua kwamba nilikuwa nikipenda sikuzote Ukweli.” Majifu ya
mfia dini yakakusanyiwa na, kama yale ya Huss, yakatupwa katika
Rhine. Basi kwa namna hii wachukuzi wa nuru waaminifu wa
Mungu waliangamizwa.
Kuuawa kwa Huss kuliwasha moto wa hasira na hofu kuu katika
Bohemia. Taifa lote likamtangaza kuwa mwalimu mwaminifu wa
ukweli. Baraza likawekewa mzigo wa uuaji wa mtu kwa makusudi.
Mafundisho yake yakaleta mvuto mkubwa kuliko mbele, na wengi
wakaongozwa kukubali imani ya Matengenezo. Papa na mfalme
wakaungana kuangamiza tendo hili la dini, na majeshi ya Sigismund
yakatupwa juu ya Bohemia. Kwa kushambulia wenye imani ya
matengenezo.
Lakini Mwokozi akainuliwa juu. Ziska, mmojawapo wa wakuu
wa waskari wa wakati wake, alikuwa mwongozi wa watu wa Bo-
hemia. Tumaini katika usaada wa Mungu, watu wale wakashindana
na majeshi ya nguvu yale yangaliweza kuletwa juu yao. Mara nyingi
mfalme alikashambulia Bohemia, ila tu kwa kufukuzwa. Wafuasi
wa Huss wakainuliwa juu ya hofu ya mauti, na hakukuwa kitu cha.
Mshujaa Ziska akafa, lakini pahali pake pakakombolewa na Pro-
copius, kwa heshima fulani alikuwa mwongozi wa uwezo zaidi.
Papa akatangaza pigano juu ya maovu (crusade) juu ya wafuasi
wa Huss. Majeshi mengi akatumbukia juu ya Bohemia, kwa kuteswa
tu na maangamizi. Pigano lingine la maovu likatangazwa. Katika
inchi zote za dini ya Roma katika Ulaya, mali na vyombo vya vita
vikakusanywa. Watu wengi wakaja kwa bendera ya kanisa la Roma.
Majeshi makubwa yakaingia Bohemia. Watu wakakusanyika
tena kuwafukuza. Majeshi mawili wakakribiana hata mto tu ndio
uliokuwa katikati yao. “Wapiga vita juu ya maovu (crusade) wa-
likuwa katika jeshi bora kubwa na la nguvu, lakini badala ya
kuharakisha ngambo ya kijito, na kumaliza vita na wafuasi wa Huss,
 /KIFO KIMEWAFIKIA MACHONI WASHUJAA WAWILI 73

ambao walikuja toka mbali kukutana nao, wakasimama kutazama

kwa kimya wale wapingaji.”
Kwa gafula hofu kuu ya ajabu ikaangukia jeshi. Bila kupiga
kishindo jeshi kubwa lile likatiishwa na likatawanyika kama kwamba
lilifukuzwa na nguvu isiyoonekana. Wafuasi wa Huss wakawafu-
ata wakimbizi, na mateka makubwa yakaanguka mikononi mwa
washindi. Vita badala ya kuleta umaskini, ikawaletea wa Bohemia
utajiri.
Miaka michache baadaye, chini ya Papa mpya, pigano juu ya [50]
maovu lingine likawekwa. Jeshi kubwa likaingia Bohemia. Wafuasi
wa Huss wakarudi nyuma mbele yao, kuvuta maadui ndani zaidi ya
inchi, kuwaongoza kuwaza ushindi ulikwisha kupatikana.
Mwishowe jeshi la askari la Procopius likasogea kuwapiganisha
vita. Namna sauti ya jeshi lililo karibia iliposikiwa, hata kabla wa-
fuasi wa Huss kuonekana mbele ya macho, hofu kubwa tena ikaan-
guka iuu ya wapigani wa crusade. Wafalme, wakuu, na waaskari wa
kawaida, wakatupa silaha zao, wakakimbia pande zote. Maangamizo
yalikuwa kamili, na tena mateka makubwa yakaanguka mikononi
mwa washindi.
Kwa hiyo mara ya pili jeshi la watu hodari kwa vita, waliozoea
vita, wakakimbia bila shindo mbele ya watetezi wa taifa ndogo na
zaifu. Adui waliuawa na hofu kubwa isiyo ya kibinadamu. Yule
aliyekimbiza majeshi ya Wamidiani mbele ya Gideoni na watu mi-
atatu wake, alinyosha tena mkono wake. Tazama Waamuzi 7:1925;
Zaburi 53:5.

Kusalitiwa kwa Njia ya Upatanishi

Waongozi wa Papa mwishowe wakatumia njia ya upatanisho.
Mapatano likafanya ambalo kwalo likasaliti wa Bohemia katika
utawala wa Roma. Watu wa Bohemia wakataja sharti inne kwa ajili
ya amani kati yao na Roma: (1) uhuru wa kuhubiri Biblia; (2) haki
ya kanisa lote katika mambo mawili hayo ya mkate na divai katika
ushirika na matumizi ya lugha ya kienyeji katika ibada ya Mungu;
(3) Kutenga waongozi wa dini la kikristo kwa kazi zote za kidunia
na mamlaka; na, (4) wakati wa kosa, hukumu ya baraza za serkali
juu ya mapadri na wasiokuwa mapadri iwe sawa sawa. Hukumu
za Papa zikakubali kwamba mambo mane yale yakubaliwe, “lakini
 74 Tangu Sasa Hata Milele

haki ya kuyaeleza ... inapaswa kuwa kwa baraza--katika maneno

mengine, kwa Papa na kwa mfalme.” Roma ikashinda kwa unafiki na
madanganyo mambo ambayo kwa njia ya vita alishindwa. Kukubalia
Roma uwezo wa kutafsiri maandishi ya wafuasi wa Huss, kama juu
ya Biblia, iliweza kupotosha maana kwa kupendeza makusudi yake.
Hesabu kubwa ya watu katika Bohemia, kuona kwamba jambo
lile lilisaliti uhuru wao, hawakuweza kukubali mapatano. Ku-
topatana kukaumka, na kuletaugomvi kati yao wenyewe. Procopius
mwenye cheo akashindwa, na uhuru wa watu wa Bohemia ukakoma.
[51] Tena majeshi ya waaskari ya kigeni yakashambulia Bohemia, na
wale waliodumu kuwa waaminifu kwa injili wakawa katika hatari
kwa mateso ya damu. Kwani walisimama imara. Wakakazwa
kutafuta kimbilio katika mapango, wakaendelea kukusanyika ku-
soma Neno la Mungu na kujiunga katika ibada yake. Kwa njia ya
wajumbe kwa siri wakatuma kwa inchi mbali mbali wakajifunza
“kwamba katikati ya milima ya Alps (safu ya milima mirefu) ku-
likuwa kanisa la zamani, la kudumu juu ya misingi ya Maandiko, na
kukataa maovu ya ibada ya sanamu ya Roma.” Kwa furaha kubwa,
uhusiano wa kuandikiana ukawa kati yao na Wakristo wa Waendense
furaha kubwa, (Vaudois).
Msimamo imara wa injili, watu wa Bohemia wakangoja usiku
kucha wa mateso yao, katika saa ya giza kuu hata wakageuza macho
yao kwa upeo kama watu wanaokesha hata asubui.
 7 /LUTHER, MTU KWA WAKATI WAKE [52]

Wakwanza miongoni mwa wale walioitwa kuongoza kanisa ku-

toka gizani mwa mafundisho ya Kanisa la Roma kwa nuru ya imani
safi zaidi kukasimama Martin Luther. Hakuogopa kitu chochote
bali Mungu, na kukubali msingi wowote kwa ajili ya imani bali
Maandiko matakatifu. Luther alikuwa mtu anayefaa kwa wakati
wake.
Miaka ya kwanza ya Luther ilitumiwa katika nyumba masikini
ya mlimaji wa Ujeremani. Baba yake alimukusudia kuwa mwana
sheria (mwombezi), lakini Mungu akakusudia kumufanya kuwa
mwenye mjengaji katika hekalu kubwa ambalo lilikuwa likiinuka
pole pole katika karne nyingi. Taabu, kukatazwa, na maongozi
magumu yalikuwa ni masomo ambamo Hekima lsiyo na mwisho
ilimtayarisha Luther kwa ajili ya kazi ya maisha yake.
Baba wa Luther alikuwa mtu wa akili ya kutenda. Akili yake safi
ikamwongoza kutazama utaratibu wa utawa na mashaka. Hakupen-
dezwa wakati Luther, bila ukubali wake, akuingia katika nyumba ya
watawa (monastere). Ilichunkua miaka miwili ili baba apatane na
mtoto wake, na hata hivyo maoni yake yakibaki yale yale.
Wazazi wa Luther wakajitahidi kulea watoto wao katika kumjua
Mungu. Bidii zao zilikuwa za haki na kuvumilia kutayarisha watoto
wao kwa maisha ya mafaa. Nyakati zingine walitumia ukali sana,
lakini Mtengenezaji mwenyewe aliona katika maongozi yao mengi
ya kukubali kuliko ya kuhukumu.
Katika masomo Luther alitendewa kwa ukali na hata mapigano.
Akiteswa na njaa mara kwa mara. Mawazo ya giza, na juu ya mambo
ya ibada ya sanamu ya dini iliodumu wakati ule ikamuogopesha.
Akilala usiku na moyo wa huzuni, katika hofu ya daima kwa ku-
fikiria Mungu kama sultani mkali, zaidi kuliko Baba mwema wa
mbinguni.
Wakati alipoingia kwa chuo kikubwa (universite) cha Erfurt,
matazamio yake yalikuwa mazuri sana kuliko katika miaka yake ya
kwanza. Wazazi wake, kwa akili walioipata kwa njia ya matumizi
75
 76 Tangu Sasa Hata Milele

mazuri ya pesa na bidii, waliweza kumusaidia kwa mahitaji yote.

Na rafiki zake wenye akili sana wakapunguza matokeo ya giza ya
mafundisho yake ya kwanza. Kwa mivuto ya kufaa, akili yake
ikaendelea upesi. Matumizi ya bidii upesi ikamutia katika cheo
kikuu miongoni mwa wenzake.
Luther hakukosa kuanza kila siku na maombi, moyo wake kila
mara ukipumuamaombi ya uongozi. “Kuomba vizuri, “akisema kila
[53] mara, “ni nusu bora ya kujifunza.”
Siku moja katika chumba cha vitabu (librairie) cha chuo kikubwa
akavumbua Biblia ya Kilatini (Latin), kitabu ambacho hakukiona
kamwe. Alikuwa akisikia sehemu za Injili na Nyaraka (Barua),
ambazo alizania kuwa Biblia kamili. Sasa, kwa mara ya kwanza,
akatazama, juu ya Neno la Mungu kamili. Kwa hofu na kushangaa
akageuza kurasa takatifu na akasoma yeye mwenyewe maneno ya
uzima, kusimama kidogo kwa mshangao, “O”, kama Mungu an-
genipa kitabu cha namna hii kwangu mwenyewe!” Malaika wa-
likuwa kando yake. Mishale ya nuru kutoka kwa Mungu yakafunua
hazina za kweli kwa ufahamu wake. Hakikisho kubwa la hali yake
kuwa mwenye zambi likamushika kuliko zamani.

Kutafuta Amani
Mapenzi ya kupata amani pamoja na Mungu yakamwongoza
kujitoa mwenyewe kwa maisha ya utawa. Hapa alikuwa ak-
itakiwa kufanya kazi ngumu za chini sana na kuomba omba
nyumba kwa nyumba. Akaendelea kwa uvumilivu katika kujishusha
huku,akiamini hii kuwa lazima sababu ya zambi zake.
Alijizuia mwenyewe saa zake za usingizi na kujinyima hata
wakati mdogo wakula chakula chake kichache, akapendezwa na
kujifunza Neno la Mungu. Alikuta Biblia iliyofungiwa mnyororo
kwa ukuta wa nyumba ya watawa, na kwa hiki (Biblia) akaenda
mara kwa mara.
Akaanza maisha magumu sana zaidi, akijaribu kufunga,kukesha,
na kujitesa kwa kutisha maovu ya tabia yake. Akasema baadaye,
“Kama mtawa angeweza kupata mbingu kwa kazi zake za utawa,
hakika ningepaswa kustahili mbingu kwa kazi hiyo. ... Kama
ingeendelea wakati mrefu, ningepaswa kuchukua uchungu wangu
 /LUTHER, MTU KWA WAKATI WAKE 77

hata kufa.” Kwa bidii yake yote, roho ya taabu yake haikupata
usaada. Mwishowe akafika karibu hatua ya kukata tamaa.
Wakati ilionekana kwamba mambo yote yamepotea, Mungu
akainua rafiki kwa ajili yake. Staupitz akafungua Neno la Mungu
kwa akili wa Luther na akamwomba kutojitazama mwenyewe na ku-
tazama kwa Yesu. “Badala ya kujitesa mwenyewe kwa ajili ya zambi
zako, ujiweke wewe mwenyewe katika mikono ya Mwokozi. Umu-
tumaini, katika haki ya maisha yake, malipo ya kifo chake...Mwana
wa Mungu alikuwa mtu kukupatia uhakikisho wa toleo ya kimungu.
... Umpende yeye aliyekupenda mbele.” Maneno yake yakafanya
mvuto mkubwa kwa ajili ya Luther. Amani ikakuja kwa roho yake
iliyataabika.
Alipotakaswa kuwa padri, Luther akaitwa kwa cheo cha mwal- [54]
imu katika chuo kikuu (universite) cha Wittenberg. Akaanza ku-
fundisha juu ya Zaburi, Injili, na kwa barua kwa makundi ya wasik-
ilizi waliopendezwa. Staupitz, mkubwa wake akamwomba kupanda
kwa mimbara na kuhubiri. Lakini Luther akajisikia kwamba has-
tahili kusema kwa watu katika jina la Kristo. Ilikuwa tu baada
ya juhudi ya wakati mrefu ndipo alikubali maombi ya rafiki zake.
Alikuwa na uwezo mkubwa katika Maandiko, na neema ya Mungu
ilikuwa juu yake. Kwa wazi uwezo ambao alifundisha nao ukweli
ukasadikisha ufahamu wao, na nguvu yake ikagusa mioyo yao.
Luther alikuwa akingali mtoto wa kweli wa Kanisa la Roma,
hakuwa na wazo kwamba atakuwa kitu kingine cho chote. Akaon-
gozwa kuzuru Roma, aliendelea safari yake kwa miguu, kukaa
katika nyumba za watawa njiani. Akajazwa na ajabu hali nzuri na
ya damani ambayo alishuhudia. Watawa (moines) walikaa katika
vyumba vizuri, wakajivika wao wenyewe katika mavazi ya bei kali,
na kujifurahisha kwa meza ya damani sana. Mafikara ya Luther
yalianza kuhangaika.
Mwishowe akaona kwa mbali mji wa vilima saba. Akaan-
guka mwenyewe chini udongoni, kupaaza sauti: “Roma mtakat-
ifu, nakusalimu!” Akazuru makanisa akasikiliza hadizi za ajabu
zilizokaririwa na mapadri na watawa, na kufanya ibada zote zilizo-
hitajiwa. Po pote, mambo yakamushangaza --uovu miongoni mwa
waongozi, ubishi usiofaa kwa maaskofu. Akachukizwa na (unajisi)
wao hata wakati wa misa. Akakutana upotevu, usharati. “Hakuna
mtu anaweza kuwazia,” akaandika, “zambi gani na matendo maovu
 78 Tangu Sasa Hata Milele

sana yako yakitendeka katika Roma. ... Watu huzoea kusema, ‘

Kama kunakuwa na jehanumu, Roma inajengwa juu yake.’”

Ukweli juu ya ngazi ya Pilato

Kuachiwa kuliahidiwa na Papa kwa wote watakaopanda juu ya
magoti yao “Ngazi ya Pilato,” waliozania kuwa ilichukuliwa kwa
mwujiza toka Yerusalema hata Roma. Luther siku moja alikuwa
akipanda ngazi hizi wakati sauti kama radi ilionekana kusema,
“Mwenye haki ataishi kwa imani.” Waroma 1:17. Akaruka kwa
upesi kwa magoti yake kwa haya na hofu kuu. Tangu wakati ule
akaona kwa wazi kuliko mbele neno la uongo la kutumaini kazi za
binadamu kwa ajili ya wokovu. Akageuza uso wake kwa Roma.
Tangu wakati ule mutengano ukakomaa kuwa hata akakata uhusiano
wote na kanisa la Roma.
[55] Baada ya kurudi kwake kutoka Roma, Luther akapokea cheo cha
mwalimu (docteur) wa mambo ya Mungu. Sasa alikuwa na uhuru
wa kujitoa wakfu mwenyewe kwa Maandiko ambayo aliyapenda.
Akaweka naziri (ya ibada ya Mungu) kuhubiri kwa uaminifu Neno
la Mungu, si mafundisho ya waPapa. Hakuwa tena mtawa tu, bali
mjumbe aliyeruhusiwa wa Biblia, aliyeitwa kama mchungaji (pas-
teur) kwa kulisha kundi la Mungu lillokuwa na njaa na kiu ya ukweli.
Akatangaza kwa bidii kwamba Wakristo hawapaswe kupokea ma-
fundisho mengine isipokuwa yale ambayo yanayojengwa juu ya
mamlaka ya Maandiko matakatifu.
Makundi yenye bidii yakapenda sana maneno yake. Habari ya
furaha ya upendo wa Mwokozi, hakikisho la msamaha na amani
katika damu ya kafara yake ikafurahisha mioyo yao. Huko Witten-
berg nuru iliwashwa, ambayo nyali yake iongezeke kungaa zaidi
kwa mwisho wa wakati.
Lakini kati ya ukweli na uongo kunakuwa vita. Mwokozi
wetu Mwenyewe alitangaza: “Musifikiri ya kama nimekuja kuleta
salama duniani, sikuja kuleta salama lakini upanga.” Matayo 10:34.
Akasema Luther, miaka michache baada ya kufunguliwa kwa
Matengenezo: “Mungu ... ananisukuma mbele ... nataka kuishi
katika utulivu; lakini nimetupwa katikati ya makelele na mapinduzi
makuu.”
 /LUTHER, MTU KWA WAKATI WAKE 79

Huruma za kuuzisha
Kanisa la Roma lilifanya Biashara ya Neema ya Mungu. Chini
ya maombi ya kuongeza mali kwa ajili ya kujenga jengo la Petro
mtakatifu kule Roma, huruma kwa ajili ya zambi zilizotolewa kwa
kuuzishwa kwa ruhusa ya Papa. Kwa bei ya uovu hekalu lilipaswa
kujengwa kwa ajili ya ibada ya Mungu. Ilikuwa ni jambo hili ambalo
liliamusha adui mkubwa sana wa kanisa la Roma na kufikia kwa vita
ambayo ilitetemesha kiti cha Papa na mataji matatu juu ya kichwa
cha askofu huyu.
Tetzel, mjumbe aliyechaguliwa kuongoza uujishaji wa huruma
katika Ujeremani, alikuwa amehakikishwa makosa mabaya juu ya
watu na sheria ya Mungu, lakini alitumiwa kwa kuendesha mipango
ya faida ya Papa katika Ujeremani. Akasema bila haya mambo ya
uongo na hadizi za ajabu kwa kudanganya watu wajinga wanaoamini
yasiyo na msingi. Kama wangekuwa na neno la Mungu hawangedan-
ganywa, lakini Biblia ilikatazwa kwao.
Wakati Tetzel alipoingia mjini, mjumbe alimutangulia mbele,
kutangaza: “Neema ya Mungu na ya baba mtakatifu inakuwa
milangoni mwenu”. Watu wakamkaribisha mtu wa uwongo [56]
anayetukana Mungu kama kwamba angekuwa Mungu mwenyewe.
Tetzel, kupanda mimbarani ndani ya kanisa, akatukuza uujisaji
wa huruma kama zawadi za damani sana za Mungu. Akatangaza
kwamba kwa uwezo wa sheti cha msamaha, zambi zote ambazo
mnunuzi angetamani kuzitenda baadaye zitasamehewa na “hata toba
si ya lazima.” Akahakikishia wasikilizi wake kwamba vyeti vyake
vya huruma vilikuwa na uwezo wa kuokoa wafu; kwa wakati ule
kabisa pesa inapogonga kwa sehemu ya chini ya sanduku lake, roho
inayolipiwa pesa ile itatoroka kutoka toharani (purgatoire) na ku-
fanya safari yake kwenda mbinguni.
Zahabu na feza zikajaa katika nyumba ya hazina ya Tetzel.
Wokovu ulionunuliwa na mali ulipatikana kwa upesi kuliko ule
unaohitaji toba, imani, na kufanya bidii kwa kushindana na kushinda
zambi. (Tazama Nyongezo)
Luther akajazwa na hofu kuu. Wengi katika shirika lake
wakanunua vyeti vya msamaha. Kwa upesi wakaanza kuja kwa
mchungaji (pasteur) wao, kwa kutubu zambi na kutumainia maon-
doleo ya zambi, si kwa sababu walitubu na walitamani maten-
 80 Tangu Sasa Hata Milele

genezo, bali kwa msingi wa sheti cha huruma. Luther akakataa,

na akawaonya kwamba isipokuwa walipaswa kutubu na kugeuka,
walipaswa kuangamia katika zambi zao. Wakaenda kwa Tetzel na
malalamiko kwamba muunganishaji wao alikataa vyeti vyake, na
wengine wakauliza kwa ujasiri kwamba mali yao irudishwe. Alipo-
jazwa na hasira, mtawa (religieux) akatoa laana za kutisha, akataka
mioto iwake mbele ya watu wote, na akatangaza kwamba “alipata
agizo kwa Papa kuunguza wapinga dini wote wanaosubutu kupinga,
vyeti vyake vya huruma takatifu zaidi.”

Kazi ya Luther Inaanza

Sauti ya Luther ikasikiwa mimbarani katika onyo la kutisha.
Akaweka mbele ya watu tabia mbaya sana ya zambi na kufundisha
kwamba haiwezekani kwa mtu kwa kazi zake mwenyewe kupunguza
zambi zake ao kuepuka malipizi yake. Hakuna kitu bali toba kwa
Mungu na imani katika Kristo inaoweza kuokoa mwenye zambi.
Neema ya Kristo haiwezi kununuliwa; ni zawadi ya bure. Akashauri
watu kutokununua vyeti vya huruma, bali kutazama kwa imani kwa
Mkombozi aliyesulubiwa. Akasimulia juu ya habari mambo ya
maisha yake ya uchungu na akahakikisha wasikilizaji wake kwamba
kwa kuamini Kristo ndipo mtu atapata amani na furaha.
[57] Wakati Tetzel alipoendelea na kiburi chake cha kukufuru, Luther
akajitahidi kusema kutokukubali kwake. Nyumba ya kanisa la
Wittenberg ilikuwa na picha (reliques) ambayo kwa sikukuu fu-
lani yalionyeshwa kwa watu. Maondoleo kamili ya zambi yal-
itolewa kwa wote waliozuru kanisa na waliofanya maungamo.
Jambo moja la mhimu sana la nyakati hizi, sikukuu ya Watakat-
ifu Wote, ilikuwa ikikaribia. Luther, alipoungana na makundi yaliyo
jitayarisha kwenda kanisani, akabandika kwa mlango wa kanisa
mashauri makumi tisa na tano juu ya kupinga ya uuzishaji wa vyeti
(musamaha).
Makusudi yake yakavuta uangalifu wa watu wote. Yakasomwa
na kuyakariri po pote, yakasitusha sana watu katika mji wote. Kwa
maelezo haya yalionyeshwa kwamba uwezo kwa kutoa masamaha
ya zambi na kuachiliwa malipizi yake haukutolewa kwa Papa ao
kwa mtu ye yote. Ilionyeshwa wazi wazi kwamba neema ya Mungu
ilitolewa bure kwa wote wanaoitafuta kwa toba na imani.
 /LUTHER, MTU KWA WAKATI WAKE 81

Mambo yaliyoandikwa na Luther yakatawanyika pote katika

Ujeremani na baada ya majuma machache yakasikilika pote katika
Ulaya. Wengi waliojifanya kuwa watu wa kanisa la Roma waka-
soma mashauri haya (mambo yalioandikwa na Luther) kwa furaha,
kutambua ndani yao sauti ya Mungu. Walijisikia kwamba Bwana
aliweka mkono wake kufunga maji yaliyotomboka ya uovu ulio-
letwa kutoka kwa Roma. Waana wa wafalme na waamuzi kwa siri
wakafurahi kwamba kizuio kilipashwa kuwekwa juu ya mamlaka
ya kiburi ambayo ilikataa kuacha maamuzi yake.
Wapadri wa hila, kuona faida zao kuwa hatarini, wakakasirika.
Mtengenezaji (Reformateur) alikuwa na washitaki wakali wakushin-
dana naye. “Nani asiyejua, ” akajibu, “kwamba si mara nyingi mtu
kuleta mawazo mpya bila. kushitakiwa kukaamsha mabishano? ...
Sababu gani Kristo na wafia dini wote waliuawa? Kwa sababu ...
walileta mambo mapya bila kupata kwanza shauri la unyenyekevu
la mtu wa hekima na maoni ya zamani.”
Makaripio ya adui za Luther, masingizio yao juu ya makusudi
yake, mawazo yao ya uovu juu ya tabia yake yakawajuu yake kama
garika. Alikuwa ameamini kwamba waongozi watajiunga naye
kwa furaha katika matengenezo. Mbele ya wakati aliona siku bora
zikipambazuka kwa kanisa.
Lakini kutiia moyo kukageuka kuwa karipio. Wakuu wengi wa
kanisa na jamii ya watu wa serkali kwa upesi wakaona kwamba
ukubali wa mambo haya ya kweli karibu ungaliharibu mamlaka ya
Roma, kuzuia maelfu ya vijito vinavyotiririka sasa katika nyumba
ya hazina yake, na vivi hivi kupunguza anasa ya waongozi wa Papa.
Kufundisha watu kumutazama Kristo peke yake kwa ajili ya wokovu [58]
kungeangusha kiti cha askofu na baadaye kuharibu mamlaka yao
wenyewe. Kwa hiyo wakajiunga wao wenyewe kupinga Kristo na
kweli kuwa wapinzani kwa mtu aliyetumwa kwa kuwaangazia.
Luther akatetemeka wakati alipojiangalia mwenyewe--mtu
mmoja akapinga watu wa nguvu nyingi wa dunia. “Mimi nilikuwa
nani?” akaandika, “kupinga enzi ya Papa, mbeie yake ... wafalme
wa dunia na ulimwengu wote ulitetemeka? ... Hakuna mtu anaweza
kujua namna gani moyo wangu uliteseka mda wa miaka hii miwili
ya kwanza na katika kukata tamaa, naweza kusema katika kufa
moyo, nilizama.” Lakini wakati usaada wa kibinadamu ulishindwa,
 82 Tangu Sasa Hata Milele

alitazama kwa Mungu peke yake. Aliweza kuegemea katika usalama

juu ya ule mkono ulio wa guvu zote.
Kwa rafiki Luther akaandika: “Kazi yako ya kwanza ni kuanza
na ombi. ... Usitumaini kitu kwa kazi zako mwenyewe, kwa ufa-
hamu wako mwenyewe: Tumaini tu katika Mungu, na katika mvuto
wa Roho Mtakatifu.” Hapa kuna fundisho la maana kwa wale wanao-
jisikia kwamba Mungu amewaita kutoa kwa wengine ibada ya dini
ya kweli kwa wakati huu. Katika vita pamoja na mamlaka ya uovu
kunakuwa na mahitaji ya kitu kingine zaidi kuliko akili na hekima
ya kibinadamu.

Luther Alikimbilia Tu kwa Biblia

Wakati adui walikimbilia kwa desturi na desturi ya asili, Luther
alikutana nao anapokuwa na Biblia tu, bishano ambayo hawakuweza
kujibu. kutoka mahubiri ya Luther na maandiko kulitoka nyali
za nuru ambazo ziliamsha na kuangazia maelfu. Neno la Mungu
lilikuwa kama upanga unaokata ngambo mbili, unaokata njiayake
kwa mioyo ya watu. Macho ya watu, kwa mda mrefu yaliongozwa
kwa kawaida za kibinadamu na waombezi wa kidunia, sasa wal-
imugeukia Kristo katika imani na Yeye aliyesulubishwa.
Usikizi huu ukaamsha woga kwa mamlaka ya Papa. Luther
akapokea mwito kuonekana huko Roma. Rafiki zake walijua vizuri
hatari ile iliyomngoja katika mji mwovu huo, uliokwisha kunywa
damu ya wafia dini wa Yesu. Wakauliza kwamba apokee mashin-
dano yake katika Ujeremani.
Jambo hili likatendeka, na mjumbe wa Papa akachaguliwa kusik-
iliza mambo yenyewe. Katika maagizo kwa mkubwa huyu, alijul-
ishwa kwamba Luther alikwisha kutangazwa kama mpingaji wa
imani ya dini. Mjumbe alikuwa basi ni “kutenda na kulazimisha
[59] bila kukawia.” Mjumbe akapewa uwezo wa “kumufukuza katika
kila upande wa Ujeremani; kumfukuzia mbali, kumlaani, na kutenga
wale wote walioambatana naye”, Kuwatenga na cheo cho chote
kikiwa cha kanisa ao cha serkali, ila tu mfalme, hatajali kumkamata
Luther na wafuasi wake na kuwatoa kwa kisasi cha Roma.
Hakuna alama ya kanuni ya kikristo ao hata haki ya kawaida
inapaswa kuonekana katika maandiko haya. Luther hakuwa na
nafasi ya kueleza wala kutetea musimamo wake; lakini alikuwa
 /LUTHER, MTU KWA WAKATI WAKE 83

amekwisha kutangazwa kuwa mpingaji wa imani ya dini na kwa

siku ile ile alishauriwa, kushitakiwa, kuhukumiwa, na kulaumiwa.
Wakati Luther alihitaji sana shauri la rafiki wa kweli, Mungu
akamtuma Melanchthon kule Wittenberg. Shida ya hukumu ya
Melanchthon, ikachanganyika na usafi (utakatifu) na unyofu wa
tabia, ikashinda sifa ya watu wote. Kwa upesi akawa rafiki
mwaminifu sana wa Luther--upole wake, uangalifu, na usahihi
ikawazidisho la bidii na nguvu za Luther.
Augsburg palitajwa kuwa mahali pa hukumu, na Mtengenezaji
(Reformateur) akaenda huko kwa miguu. Vitisho vilifanywa
kwamba angeuawa njiani, na rafiki zake wakamuomba asijihatar-
ishe. Lakini maneno yake yalikuwa, “Ninakuwa kama Yeremia, mtu
wa ushindano, na ugomvi; lakini kwa namna matisho yao yalizidi,
ndipo furaha yangu iliongezeka... Wamekwisha kuharibu heshima
(sifa) yangu na mwenendo wangu. ... Kuhusu roho yangu, hawawezi
kuikamata. Yeye anayetaka kutangaza neno la Kristo ulimwenguni,
inampasa kutazamia kifo wakati wowote.”
Akari ya kufika kwa Luther huko Augsburg kukaleta kushelewa
kukubwa kwa mjumbe wa Papa. Mpinga mafundisho ya dini
anayeamsha ulimwengu akaonekana sasa kuwa chini ya uwezo
wa Roma; hakupaswa kuponyoka. Mjumbe alikusudia kulazimisha
Luther kukana, ao isipowezekana alazimishe kwenda Roma kufuata
nyayo ya Huss na Jerome. Mjumbe wa Papa akatuma watu wake
kumwambia Lutter afike bila ahadi ya ulinzi salama wa mfalme na
matumaini yake mwenyewe wema wake. Kwa hiyo mtengenezaji
akakataa. Hata wakati alipopata ahadi ya ulinzi wa mfalme mkuu
ndipo akakubali kuonekana mbele ya mjumbe wa Papa. Kama
mpango wa busara, watu wa Roma wakakusudia kumpata Luther
kwa njia ya kujioyesha kama wapole. Mjumbe akajionyesha kawa
rafiki mkubwaa, lakini akaomba kwamba Luther ajitoe kabisa kwa
kanisa na kukubali kila kitu bila mabishano wala swali. Luther,
kwa kujibu, akaonyesha heshima yake kwa ajili ya kanisa, mapenzi
yake kwa ajili ya ukweli, kuwa tayari kwa kujibu makatazo yote
kuhusu yale aliyoyafundishwa, na kuweka mafundisho yake chini [60]
ya uamuzi wa vyuo vikubwa (universites). Lakini alikataa juu ya
mwendo wa askofu katika kummulazimisha kukana bila kuonyesha
na kuhakikisha kosa lake.
84 Tangu Sasa Hata Milele

Jibu moja tu lilikuwa, “uKane, ukane”! Mtengenezaji akaonye-

sha kwamba msiimamo wake unakubaliwa na Maandiko. Hakuweza
kukana ukweli. Mjumbe, aliposhindwa kujibu kwa mabishano ya
Luther, akamulemeza na zoruba ya laumu, zarau, sifa ya uongo ma-
neno kutoka kwa kiasili (traditions), na mezali (maneno) ya Wababa,
akikatalia Mtengenezaji nafasi ya kusema. Luther mwishowe, bila
kupenda, akamupa ruhusa ya kutoa jibu lake kwa maandiko.
Akasema,akiandika kwa rafiki, “Mambo yaliyoandikwa in-
geweza kutolewa kwa mawazo ya wengine; na jambo la pili, mtu
anakuwa na bahati nzuri sana ya kutumika kwa hofu nyingi, kama si
kwa zamiri, ya bwana wa kiburi na wa kusema ovyo ovyo ambaye
njia ingine angeshinda kwa kutumia maneno yake makali.”
Kwa mkutano uliofuata, Luther akaonyesha maelezo mafupi
na ya nguvu ya mawazo yake, yanayoshuhudiwa na Maandiko.
Kartasi hii, baada ya kusoma kwa sauti nguvu, akaitoa kwa askofu,
naye akaitupa kando kwa zarau, kuitangaza kuwa mchanganyiko wa
maneno ya bure na mateuzi yasiyofaa. Sasa Luther akakutana na
askofu wa kiburi kwa uwanja wake mwenyewe--mambo ya asili na
mafundisho ya kanisa--na kuangusha kabisa majivuno yake.
Askofu akapoteza kujitawala kote na katika hasira akapandisha
sauti, “ukane! ao nitakutuma Roma”. Na mwishowe akatangaza,
katika sauti ya kiburi na hasira, “uKane, ao usirudi tena.”
Mtengenezaji kwa upesi akaondoka pamoja na rafiki zake, hivyo
kutangaza wazi kwamba asingoje kwake kwamba atakana. Hili
si jambo ambalo askofu alilokusudia. Kutoka kwa Luther Sasa,
akaachwa peke yake pamoja na wasaidizi wake, wakatazamana wao
kwa wao na huzuni kwa kushindwa kusikotazamiwa katika mipango
yake.
Makutano makubwa yaliyokuwa pale wakawa na nafasi ya kulin-
ganisha watu wawili hawa na kuhukumu wao wenyewe roho iliy-
oonyeshwa nao, vivyo hivyo na nguvu na ukweli wa nia zao. Mten-
genezaji, munyenyekevu, mpole, imara, kwa kuwa na ukweli kwa
upande wake; mjumbe wa Papa, mwenye kujisifu, mwenye kiburi,
mpumbavu, bila hata neno moja kutoka kwa Maandiko, lakini wa
juhudi ya kupandisha sauti, “uKana, ao utumwe Roma.”
 /LUTHER, MTU KWA WAKATI WAKE 85

Kuokoka Toka Augsburg [61]

Rafiki za Luther wakasihi sana kwamba hivi ilikuwa bure kwake
kubakia, heri kurudi Wittenberg bila kukawia, na lile onyo halisi
lifuatwe. Kwa hiyo akaondoka Augsburg kabla ya mapambazuko
juu ya farasi, akisindikizwa na mwongozi moja tu aliyetolewa na
mwamuzi. Kwa siri akafanya safari yake katika njia za giza za
mji. Maadui, waangalifu tena wauaji, walikuwa wakifanya shauri
la kumuangamiza. Nyakati hizo zilikuwa za mashaka na maombi
ya juhudi. Akafikia mlango katika ukuta wa mji. Ulifunguliwa kwa
ajili yake, na pamoja na mwongozi wake akapita ndani yake. Kabla
mjumbe kupata habari ya safari ya Luther, alikuwa mbali ya mikono
ya watesi wake Kwa habari ya kutoroka kwa Luther mjumbe aka-
jazwa na mshangao na hasira. Alitumaini kupokea heshima kubwa
kwa ajili ya mambo angatendea mtu huyu anaye sumbuake kanisa.
Katika barua kwa Frederick, mchaguzi wa waSaxony, akashitaki
Luther kwa ukali, kuomba kwamba Frederick amtume Mtengenezaji
Roma ao amfukuze kutoka Saxony.
Mchaguzi alikuwa hajafahamu sana mafundisho ya mten-
genezaji, lakini alivutwa sana kwa nguvu na usikivu wa maneno
ya Luther. Frederick akaamua kuwa, mpaka wakati mtengenezaji
atahakikisha kuwa na kosa. Frederick akawamlinzi wake katika
jibu kwa mjumbe wa Papa akaandika: “Tangu Mwalimu Mar-
tino alipoonekana mbele yenu huko Augsburg, mungepashwa ku-
toshelewa. Hatukutumainia kwamba mungemulazimisha kukana
bila kumsadikisha kwamba alikuwa na makosa. Hakuna wenye
elimu hata mmoja katika utawala wetu aliyenijulisha ya kwamba
mafundisho ya Martino yalikuwa machafu, yakupinga Kristo ao ya
kupinga ibada ya dini.” Mchaguzi aliona kwamba kazi ya maten-
genezo ilihitajiwa kwa sisi akafurahi kuona mvuto bora ulikuwa
ukifanya kazi yake katika kanisa.
Mwaka mmoja tu ulipita tangu Mtengenezaji alipoweka mabis-
hano kwa mlango wa kanisa, lakini maandiko yake yaliamusha
mahali pote usikizi mpya katika Maandiko matakatifu. Si kwa
pande zote tu za Ujeremani, bali kwa inchi zingine, wanafunzi
wakasongana kwa chuo kikuu. Vijana walipokuja mbele ya Wit-
tenberg kwa mara ya kwanza “wakainua mikono yao mbinguni, na
 86 Tangu Sasa Hata Milele

kusifu Mungu kwa kuweza kuleta nuru ya ukweli kuangaza kutaka

mji huu.”
Luther alikuwa amegeuka nusu tu kwa makosa ya kanisa la
Roma. Lakini aliandika, “Ninasoma amri za maaskofu, na ... sijui
kama Papa ndiye anayekuwa mpinzani wa Kristo yeye mwenyewe,
[62] ao mtume wake, zaidi ya yote kristo ameelezwa vibaya kabisa na
kusulubiwa ndani yao.”
Roma ikazidi kukasirishwa na mashambulio ya Luther. Wap-
inzani washupavu, hata waalimu (docteurs) katika vyuo vikuu vya
Kikatoliki, wakatangaza kwamba yule angeweza kumua mtawa
yule angekuwa bila zambi. Lakini Mungu alikuwa mlinzi wake.
Mafundisho yake yakasikiwa po pote--“katika nyumba ndogo na
nyumba za watawa (couvents), ... katika ngome za wenye cheo,
katika vyuo vikubwa, katika majumba ya wafalme.”
Kwa wakati huu Luther akaona ya kwamba ukweli mhimu juu
ya kuhesabiwa haki kwa imani ilikuwa ikishikwa na Mtengenezaji,
Huss, wa Bohemia. “Tumekuwa na vyote” akasema Luther, “Paul,
Augustine, na mimi mwenyewe, Wafuasi wa Huss bila kujua!” “uk-
weli huu ulihubiriwa ... karne iliyopita na ikachomwa!”
Luther akaandika basi mambo juu ya vyuo vikuu: “Ninaogopa
sana kwamba vyuo vikuu vitaonekana kuwa milango mikubwa ya
jehanumu, isipokuwa vikitumika kwa bidii kwa kueleza Maandiko
matakatifu, na kuyakaza ndani ya mioyo ya vijana. ... Kila chuo
ambamo watu hawashunguliki daima na Neno la Mungu kinapaswa
kuharibika.”
Mwito huu ukaenea po pote katika Ujermani. Taifa lote
likashituka. Wapinzani wa Luther wakamwomba Papa kuchukua
mipango ya nguvu juu yake. Iliamriwa kwamba mafundisho yake
yahukumiwe mara moja. Mtengenezaji na wafuasi wake, kama
hawakutubu, wangepaswa wote kutengwa kwa Ushirika Mtakatifu.

Shida ya Kutisha
Hiyo ilikuwa shida ya kutisha sana kwa Matengenezo. Luther
hakuwa kipofu kwa zoruba karibu kupasuka, lakini alitumaini Kristo
kuwa egemeo lake na ngabo yake. “Kitu kinacho karibia kutokea
sikijui, na sijali kujua. ... Hakuna hata sivile jani linawezakuan-
guka, bila mapenzi ya Baba yetu. Kiasi gani zaidi atatuchunga!
 /LUTHER, MTU KWA WAKATI WAKE 87

Ni vyepesi kufa kwa ajili ya Neno, kwani Neno ambalo lilifanyika

mwili lilikufa lenyewe.” Wakati barua ya Papa ilimufikia Luther,
akasema: Ninaizarau, tena naishambulia, kwamba niya uovu, ya
uongo.... Ni Kristo yeye mwenyewe anayelaumiwa ndani yake.
Tayari ninasikia uhuru kubwa moyoni mwangu; kwani mwishowe
ninajua ya kwamba Papa ni mpinga kristo na kiti chake cha ufalme
ni kile cha Shetani mwenyewe.”
Lakini mjumbe wa Roma halikukosa kuwa na matokeo. Wazaifu [63]
na waabuduo ibada ya sanamu wakatetemeka mbele ya amri ya
Papa, na wengi wakaona kwamba maisha yalikuwa ya damani sana
kuhatarisha. Je, kazi ya Mtengenezaji ilikuwa karibu kwisha?
Luther angali bila woga. Kwa uwezo wa kutisha akarudisha
juu ya Roma yenyewe maneno ya hukumu. Mbele ya makutano ya
wanainchi wa vyeo vyote Luther akachoma barua ya Papa. Akasema,
“Mapigano makali yameanza sasa. Hata sasa nilikuwa nikicheza tu
na Papa. Nilianza kazi hii kwa jina la Mungu; si mimi atakaye imal-
iza, na kwa uwezo wangu.... Nani anayejua kama Mungu hakunich-
agua na kuniita na kama hawapashwe kuogopa hiyo, kwa kunizarau,
wanazarau Mungu Mwenyewe? ...
“Mungu hakuchagua kamwe kuhani aokuhani mkuu wala mtu
mkubwa yeyote; bali kwa kawaida huchagua watu wa chini na
wenye kuzarauliwa, hata mchungaji kama Amosi. Kwa kila kizazi,
watakatifu walipaswa kukemea wakuu, wafalme, wana wa wafalme,
wakuhani, na wenye hekima, kwa hatari ya maisha yao. ... Sisemi
kwamba niko nabii; lakini nasema kwamba wanapashwa kuogopa
kabisa kwa sababu niko peke yangu na wao ni wengi. Ninakuwa
hakika ya jambo hili, kwamba neno la Mungu linakuwa pamoja
nami, na kwamba haliko pamoja nao.”
Kwani haikuwa bila vita ya kutisha kwamba yeye mwenyewe
ambaye Luther aliamua juu ya kutengana kwa mwisho na kanisa:
“Ee, uchungu wa namna gani iliniletea, ijapo nilikuwa na Maandiko
kwa upande wangu, kuhakikisha mimi mwenyewe kwamba
ningepaswa kusubutu kusimama pekee yangu kumpinga Papa, na
kumutangaza kuwa kama mpinzani wa Kristo! Mara ngapi siku-
jiuliza mwenyewe kwa uchungu swali lile ambalo lilikuwa mara
nyingi midomoni mwa watu wa Papa: ‘Ni wewe peke yako mwenye
hekima? Je, watu wote wanadanganyika? Itakuwa namna gani,
kama, mwishoni wewe mwenyewe ukionekana kuwa na kosa na ni
 88 Tangu Sasa Hata Milele

wewe anayeshawishi katika makosa yako roho nyingi kama hizo. Ni

nani basi atakayehukumiwa milele? Hivi ndivyo nilipigana na nafsi
yangu na Shetani hata Kristo, kwa neno lake la hakika, akaimarisha
moyo wangu juu ya mashaka haya.”
Amri mpya ikaonekana, kutangaza mtengano wa mwisho wa
Mtengenezaji kutoka kwa kanisa la Roma, kumshitaki kama aliye-
laaniwa na Mbingu, na kuweka ndani ya hukumu ilete wale
watakaopokea mafundisho yake.
Upinzani ni sehemu ya wote wale ambao Mungu hutumia kwa
kuonyesha ukweli zinazofaa hasa kwa wakati wao. Kulikuwa na
ukweli wa sasa katika siku za Luther; kuna ukweli wa sasa kwa ajili
[64] ya kanisa leo. Lakini ukweli hautakiwe na watu wengi leo kuliko
ilivyokuwa na watu wa Papa waliompinga Luther. Wale wanaoonye-
sha ukweli kwa wakati huu hawapaswi kutazamia kupokewa na
upendeleo mwingi zaidi kuliko watengenezaji wa zamani. Vita kuu
kati ya kweli na uwongo, kati ya Kristo na Shetani, itaongezeka kwa
mwisho wa historia ya ulimwengu huu. Tazama Yoane 15:19, 20;
Luka 6:26.
 8 /MSHINDI WA UKWELI [65]

Mfalme mpya, Charles V, akamiliki kwa kiti cha ufalme wa

Ujeremani. Mchaguzi wa Saxony ambaye alisaidia Charles kupanda
kwa kiti cha ufalme, akamwomba kutotendea Luther kitu chochote
mpaka wakati atakapo ruhusu kumusikiliza. Kwa hiyo mfalme
akawa katika hali ya mashaka na wasiwasi. Watu wa Papa hawan-
gerizishwa na kitu chochote isipokuwa kifo cha Luther. Mchaguzi
akatangaza “Mwalimu Luther anapashwa kutolewa haki (ruhusa
ya usalama), ili apate kuonekana mbele ya baraza ya hukumu ya
waamzi wenye elimu, watawa, na wa haki wasio na upendeleo.”
Makutano wakakusanyika huko Worms. Kwa mara ya kwanza
watoto wa kifalme wa Ujeremani walipashwa kukutana na mfalme
wao kijana katika mkusanyiko. Wakuu wa kanisa na wa serkali
na mabalozi wa inchi za kigeni wote wakakusanyika kule Worms.
Bali jambo ambalo lililoamusha usikivu mwingi lilikuwa la Mten-
genezaji. Charles alimuamuru mchaguzi kumleta Luther pamoja
naye, kumuhakikishia ulinzi na kuahidi mazungumzo huru juu ya
maswali katika mabishano. Luther akamwandikia mchaguzi: “Ikiwa
kama mfalme ananiita, siwezi kuwa na mashaka huo ni mwito wa
Mungu mwenyewe. Kama wakitaka kutumia nguvu juu yangu, ...
Ninaweka jambo hili mikononi mwa Bwana. ... Kama hataniokoa,
maisha yangu ni ya maana kidogo. ... Unaweza kutazamia lolote
kutoka kwangu ... isipokuwa kukimbia na mimi kukana maneno ya
kwanza. Kukimbia siwezi, na tena kukana ni zaidi.”
Kwa namna habari ilienea kwamba Luther alipashwa kuonekana
mbele ya baraza, msisimuko ukawa pahali pote. Aleander, mjumbe
wa Papa, kwa kujulishwa hatari na akakasirika. Kuchunguza juu ya
habari ambayo Papa alikwisha kutolea azabu ya hukumu ingekuwa
kuzarau mamlaka ya askofu. Na tena, zaidi mabishano yenye uwezo
ya mtu huyu yanaweza kugeuza watoto wa wafalme wengi kutoka
kwa Papa. Akamuonya Charles juu ya kutoruhusu Luther kufika
Worms na akashawishi mfalme kukubali.

89
 90 Tangu Sasa Hata Milele

Bila kutulia juu ya ushindi huu, Aleander akaendelea kuhukumu

Luther, kushitaki Mtengenezaji juu ya “fitina, uasi, ukosefu wa
heshima, na matukano”. Lakini ukali wake ukafunua roho ambayo
aliyokuwa ndani yake. “Anasukumwa na fitina na kulipisha kisasi.
Kwa juhudi zaidi tena Aleander akasihi sana mfalme kutimiza
amri za Papa. Aliposumbuliwa sana na maombi ya mjumbe Charles
[66] akamwomba kuleta kesi yake kwa baraza. Kwa wasiwasi mwingi
wale waliopendelea Mtengenezaji wakaendelea kuyatarajia maneno
yakasomewa na Aleander. Mchaguzi wa Saxony hakuwa pale, lakini
baazi ya washauri wake wakaandika yaliyosemwa na mjumbe wa
Papa.

Luther Anashitakiwa kuwa Mpinga Imani ya Dini

Kwa kujifunza na usemaji unaokolea, Aleander akajitahidi
mwenyewe kuangusha Luther kama adui wa kanisa na serekali.
“Haki„ makosa ya Luther yametosha”, akatangaza kwa kushuhudia
kuchomwa kwa mamia elfu wapinga imani ya dini.”
“Ni wanani watu hawa wote wa Luther? Kundi la waal-
imu wenye kiburi, mapadri waovu, watawa wapotovu, wanashe-
ria wajinga, na wenye cheo walioaibishwa. ...Kundi la katoloki si
linawapita mbali sana kwa wingi, kwa akili na kwa uwezo! Amri
ya shauri moja la kusanyiko hili tukufu litaangazia wanyenyekevu,
litaonya wasio na busara, litaamua wenye mashaka na kuimarisha
wazaifu.”
Mabishano ya namna ile ile ingali inatumiwa juu ya wote wanao-
subutu kutoa mafundisho kamili ya Neno la Mungu. “Ni wanani
hawa wahubiri wa mafundisho mapya? Wanakuwa si wenye elimu,
wachache kwa hesabu, na wa cheo cha maskini sana. Lakini wak-
ijidai kuwa na ukweli, na kuwa watu waliochaguliwa na Mungu.
Wanakuwa wajinga na waliodanganyiwa. Namna gani kanisa letu
ni kubwa sana kwa hesabu na mvuto!” Mabishano haya hayako na
nguvu zaidi sasa kuliko siku za Mtengenezaji.
Luther hakuwa pale, pamoja na maneno ya kweli wazi wazi
na ya kusadikisha ya Neno la Mungu, kwa kushinda shujaa Papa.
Watu karibu wote walikuwa tayari, si kwa kumuhukumu tu, yeye
na mafundisho yake, bali, ikiwezekana, kuongoa upinzani wa imani
ya dini. Yote Roma iliweza kusema katika kujitetea mwenyewe
 /MSHINDI WA UKWELI 91

imesemwa. Lakini tofauti kati ya ukweli na uwongo ingeonekana

wazi zaidi namna wangeweza kujitoa wazi wazi kwa vita.
Sasa Bwana akagusa moyo wa mshiriki mmoja wa baraza atoe
maelezo ya matendo ya jeuri ya Papa. Duc Georges wa Saxe akasi-
mama katika mkutano huu wa kifalme; na akaonyesha sawasawa
kabisa uwongo na machukizo ya kanisa la Roma:
“Kuzulumu ... kunapaza sauti juu ya Roma. Haya yote
imewekwa kando na shabaha yao moja tu ni ... pesa, pesa, pesa,
... ili wahubiri wanaopashwa kufundisha ukweli, wasinene kitu
kingine isipokuwa uongo, na si kuwavumilia tu, lakini kuwalipa, [67]
kwani namna wanazidi kusema uongo, ndipo wanazidi kupata faida.
Ni kwa kisima hiki kichafu maji haya machafu hutiririka. Mambo
ya washerati na ulevi. Hunyoosha mkono kwa uchoyo ... Ole! ni
aibu iliyoletwa na askofu kinachotupa roho maskini nyingi katika
hukumu ya milele. Matengenezo ya mambo yote inapaswa ku-
fanyika.” Sababu mnenaji alikuwa adui maalumu wa Mtengenezaji
alitoa mvuto mkubwa kwa maneno yake.
Malaika wa Mungu wakatoa nyali za nuru katika giza ya uovu
na ikafungua mioyo kwa ukweli. Uwezo wa Mungu wa ukweli
ukatawala hata maadui wa Matengenezo na ukatayarisha njia kwa
kazi kubwa ambayo ilikaribia kutimizwa. Sauti ya Mmoja mkuu
kuliko Luther ikasikiwa katika mkutano ule.
Baraza ikawekwa kwa kutayarisha hesabu ya mambo yote yaliyo
kuwa magandamizo ambayo yalikuwa mazito kwa watu wa Ujere-
mani. Oroza hii ikaonyeshwa kwa mfalme, na kumuomba achukue
hatua kwa kusahihisha mambo mabaya haya. Wakasema waombaji,
“Ni wajibu wetu kuzuia maangamizi na aibu ya watu wetu. Kwa
sababu hiyo sisi wote pamoja tunakuomba kwa unyenyekevu sana,
lakini kwa namna ya haraka sana, kuagiza matengenezo ya mambo
yote na kufanya itimilike.”

Luther Anaamuriwa Kufika Barazani

Baraza sasa likaomba kuonekana kwa Mtengenezaji. Mwishowe
mfalme akakubali, na Luther akaalikwa. Mwito ukafwatana na
ruhusa ya kusafiri salama. Hati hizo mbili zikapelekwa Wittenberg
na mjumbe aliyeagizwa kumusindikiza Worms.
 92 Tangu Sasa Hata Milele

Kujua chuki na uadui juu yake, rafiki za Luther waliogopa

kwamba cheti cha kusafiri salama hakitaheshimiwa. Akajibu:
“Kristo atanipa Roho yake kwa kushinda wahuduma hawa wa
uongo. Nina wazarau katika maisha yangu; nitawashinda kwa kifo
changu. Huko Worms wanashugulika sana kwa kunilazimisha; ni
kane kukana kwangu kutakuwa huku: Nilisema zamani kwamba
Papa alikuwa kasisi wa Kristo; sasa na tangaza kwamba yeye ni
mpinzani wa Bwana, na mtume wa Shetani.”
Zaidi ya mjumbe wa mfalme, rafiki watatu wakakusudia kum-
sindikiza Luther. Moyo wa Melanchton ukaambatana kwa moyo
wa Luther, na akatamani sana kumfuata. Lakini maombi yake
yakakataliwa. Akasema Mtengenezaji: “Kama sitarudi, na adui
zangu wakiniua, endelea kufundisha, na kusimama imara katika
[68] ukweli. Utumike kwa nafasi yangu. ... Kama ukizidi kuishi, mauti
yangu itakuwa ya maana kidogo.”
Mioyo ya watu ikagandamizwa na maono ya huzuni.
Waliambiwa kwamba maandiko ya Luther yalihukumiwa huko
Worms. Mjumbe, huogopa kwa ajili ya usalama wa Luther kwa
baraza, akauliza kama alikuwa akiendelea kutamani kwenda. Aka-
jibu: “ijapokuwa nilikatazwa katika kila mji, nitaendelea.”
Huko Erfurt, Luther akapitia katika njia alizokuwa akipitia
kila mara, akazuru kijumba chake cha nyumba ya watawa, na
akafikiri juu ya mapigano ambamo nuru iliojaa sasa katika Ujere-
mani imetawanywa juu ya roho yake. Akalazimishwa kuhubiri.
Jambo hili alikatazwa kulifanya, lakini mjumbe akamtolea ruhusa,
na mtu aliyefanywa zamani mtu wa kazi ngumu za nyumba ya
watawa, sasa akaingia kwa mimbara.
Watu wakasikiliza kwa kushangaa sana. Mkate wa uzima ulivun-
jwa kwa roho hizo zenye njaa. Kristo aliinuliwa mbele yao na juu ya
wapapa, maaskofu, wafalme (wakuu), na wafalme. Luther hakusema
juu ya maisha yake katika hatari yake. Katika Kristo alikuwa ame-
jisahau mwenyewe. Akajificha nyuma ya Mtu wa Kalvari, akitafuta
tu kuonyesha Yesu kama Mkombozi wa wenye zambi.

Uhodari wa Mfia Dini

Wakati Mtengenezaji alipoendelea mbele, makundi kwa hamu
kubwa kwa kusongana karibu naye na kwa sauti za upole waka-
 /MSHINDI WA UKWELI 93

muonya juu ya Waroma. “Watakuchoma”, akasema mwengine, “na

kugeuza mwili wako kuwa majivu, kama walivyomfanya Jean Huss.”
Luther akajibu, “ijapo wangewasha moto njiani mote toka Worms
hata Wittenberg, ... ningetembea kati kati yake kwa jina la Bwana;
ningeonekana mbele yao, ... kushuhudia Bwana Yesu Kristo.”
Kukaribia kwake huko Worms kukafanya msukosuko mkubwa.
Rafiki wakatetemeka kwa ajili ya usalama wake; maadui wakao-
gopa kwa ajili ya maneno yao. Kwa ushawishi wa wapadri akalaz-
imishwa kwenda kwa ngome ya mwenye cheo mwema, mahali,
ilitangazwa, magumu yote yangeweza kutengenezwa kwa kirafiki.
Warafiki wakaonyesha hatari zilizomngoja. Luther, bila kutikisika,
akatangaza: “Hata kukiwa mashetani wengi ndani ya mji wa Worms
kama vigae juu ya nyumba, lazima nitaingia.”
Alipofika Worms, makundi ya watu wengi sana yakakusanyika
kwa milango ya mji kwa kumukaribisha. Kulikuwa wasiwasi nyingi
sana. “Mungu atakuwa mkingaji wangu,” akasema Luther alipokuwa [69]
akishuka kwa gari lake. Kufika kwake kulijaza wapadri hofu kuu.
Mfalme akawaita washauri wake. Ni upande gani unaopashwa
kufuatwa? Padri mmoja mkali akatangaza: “Tumeshauriana mda
mrefu juu ya jambo hili. Mfalme mtukufu uondoshe mbio mtu huyu.
Upesi, Sigismund hakuwezesha John Huss kuchomwa? Hatulaz-
imishwe kutoa cheti cha mpinga imani ya dini wala kuliheshimu.m
“Hapana,” akasema mfalme, “tunapashwa kushika ahadi yetu.” Tuli-
patana kwamba Mtengenezaji angepashwa kusikiwa.
Mji wote ulitamani kuona mtu huyu wa ajabu. Luther, mwenye
kuchoka sababu ya safari, alihitaji ukimya na pumziko. Lakini
alifurahia pumziko ya saa chache wakati watu wa cheo kikuu, wenye
cheo, wapadri, na wanainchi walimuzunguka kabisa. Kati ya watu
hawa walikuwa wenye cheo walioomba na juhudi kwa mfalme
matengenezo ya matumizi mabaya ya kanisa. Maadui pamoja na
rafiki walifika kumtazama mwa shujaa. Kuvumulia kwake kulikuwa
imara na kwa uhodari. Uso wake mdogo wakufifia, ulikuwa uso
wa upole na hata wa furaha. Juhudi nyingi ya maneno yake ikatoa
uwezo ambao hata maadui zake hawakuweza kusimama kabisa.
Wengine walisadikishwa kwamba mvuto wa Mungu ulikuwa naye;
wengine wakatangaza, kama walivyofanya wafarisayo juu ya Kristo:
“Ana pepo.” Yoane 10:20.
 94 Tangu Sasa Hata Milele

Kwa siku iliyofuata afisa mmoja wa mfalme akaagizwa

kumpeleka Luther kwa chumba kikubwa cha wasikilizaji. Kila
njia ilijaa na washahidi wenye shauku ya kutazama juu ya mtawa
aliyesubutu kushindana na Papa. Jemadari mzee mmoja, aliyeshinda
vita nyingi, akamwambia kwa upole: “Maskini mtawa, unataka sasa
kwenda kufanya vita kubwa kuliko vita mimi ao kapiteni wengine
waliofanya katika mapigano ya damu nyingi. Lakini, ikiwa kama
madai yako ni ya haki, ...endelea katika jina la Mungu,na usiogope
kitu chochote. Mungu hatakuacha.”

Luther Anasimama Mbele ya Baraza

Mfalme akaketi kitini, anapozungu kwa na watu wa cheo wenye
sifa katika ufalme. Martin Luther sasa alipashwa kujibu kwa ajili ya
imani yake. “Kuonekana huku kulikuwa kwenyewe ishara (alama)
ya ushindi juu ya cheo cha Papa. Papa alimhukumu mtu huyu, na
mtu huyu alisimama mbele ya baraza ya hukumu iliyowekwa juu ya
Papa. Papa alimweka chini ya makatazo, akakatiwa mbali ya chama
[70] cha kibinadamu, na huku akaalikwa katika manemo ya heshima, na
kupokelewa mbele ya mkutano wa heshima sana katika ulimwengu.
... Roma ilikuwa ikishuka kutoka kitini chake, nailikuwa ni sauti la
mtawa lililomushusha.”
Mzaliwa mnyenyekevu Mtengenezaji akaonekanamwenye
kutishwa na kufazaika. Wafalme wengi, wakamkaribia, na mmoja
akamnongoneza “Musiwaogope wanaoua mwili lakini hawawezi
kuua nafsi.” Mwengine akasema: “Na mutakapopelekwa mbele ya
watawala na wafalme kwa ajili yangu, mtapewa kwa njia ya roho
wa baba yenu lile mtakalo lisema.” Tazama Matayo 10:28, 18, 19.
Ukimya mwingi ukawa juu ya mkutano uliosongana. Ndipo afisa
mmoja wa mfalme akasimama na, kushota kwa maandiko ya Luther,
akauliza kwamba Mtengenezaji ajibu maswali mawili-ao atayakubali
kwamba ni yake, na ao atakusudia kukana mashauri yanayoandikwa
humo. Vichwa vya vitabu vilipokwisha kusomwa, Luther, kwa
swali la kwanza, akakubali vitabu kuwa vyake. “Kwa swali la pili,”
akasema, ningetenda bila busara kama ningejibu bila kufikiri. Ninge-
hakikisha kidogo kuliko hali ya mambo inavyotaka, ao zaidi kuliko
kweli inavyotaka. Kwa sababu hiyo ninaomba mfalme mtukufu,
 /MSHINDI WA UKWELI 95

kwa unyenyekevu wote, unitolee wakati, ili nipate kujibu bila kukosa
juu ya neno la Mungu.”
Luther akasadikisha makutano kwamba hakutenda kwa hasira
ao bila kufikiri. Utulivu huu, na kujitawala, isiyotazamiwa kwa mtu
aliyejionyesha kuwa mgumu na asiyebadili shauri yakamwezesha
baadaye kujibu kwa busara na heshima ikashangaza maadui zake na
kukemea kiburi chao.
Kesho yake alipashwa kutoa jibu lake la mwisho. Kwa mda
moyo wake ukadidimia. Maadui zake walionekana kwamba
wangeshinda. Mawingu yakakusanyika kando yake na yakaonekana
kumtenga na Mungu. Katika maumivu ya roho akatoa malalamiko
yale ya kuhuzunisha sana, ambayo Mungu tu anaweza kuyafahamu
kabisa.
“Ee Mwenyezi Mungu wa milele!” akapaza sauti; “kama ni kwa
nguvu za ulimwengu huu tu ambapo napashwa kutia tumaini langu,
yote imekwisha. ... Saa yangu ya mwisho imefika, hukumu yangu
imekwisha kutangazwa. ... Ee Mungu, unisaidie juu ya hekima yote
ya ulimwengu. ... Mwanzo ni wako, ... na ni mwanzo wa haki na wa
milele. Ee Bwana, unisaidie! Mungu mwaminifu na asiyebadilika,
mimi si mtumainie mtu ye yote. ... Umenichagua kwa kazi hii. ...
Simama kwa upande wangu, kwa ajili ya jina la mpendwa wako
Yesu Kristo, anayekuwa mkingaji wangu, ngao yangu, na mnara
wangu wa nguvu.”
Lakini haikuwa hofu ya mateso, maumivu, wala mauti yake [71]
mwenyewe ambayo ilimlemea na hofu kuu. Alijisika upungufu
wake. Katika uzaifu wake madai ya ukweli yangeweza kupata
hasara. Si kwa usalama wake mwenyewe, bali kwa ajili ya ushindi
wa injili alishindana na Mungu. Katika ukosefu wa usaada imani
yake ikashikilia juu ya Kristo, Mkombozi mkuu. Hangeonekana
pekee yake mbele ya baraza. Amani ikarudi kwa roho yake, na
akafurahi kwamba aliruhusiwa kuinua Neno la Mungu mbele ya
watawala wa mataifa.
Luther akawaza juu ya jibu lake, akachunguza maneno katika
maandiko yake, na akapata kwa Maandiko matakatifu mahakikisho
ya kufaa kwa kusimamia maneno yake. Ndipo, akatia mkono wake
wa kushoto kwa Kitabu Kitakatifu, akainua mkono wake wa kuume
mbinguni na akaapa kwa kiapo “kukua mwaminifu kwa injili, na
 96 Tangu Sasa Hata Milele

kwa uhuru kutangaza imani yake, hata ingeweza kutia mhuri kwa
ushuhuda wake kwa kumtia damu yake.”

Luther Mbele ya Baraza Tena

Wakati alipoingizwa tena ndani ya Baraza, alikuwa mwenye
ukimya na amani, lakini shujaa mwenye tabia nzuri, kama mshuhuda
wa Mungu miongoni mwa wakuu wa dunia. Ofisa wa mfalme
akauliza uamuzi wake. Je, alitaka kukana? Luther akatoa jibu lake
kwa sauti ya unyenyekevu, bila ugomvi wala hasira. Mwenendo
wake ulikuwa wa wasiwasi na wa heshima; lakini akaonyesha tu-
maini na furaha ambayo ilishangaza makutano.
“Mfalme mwema sana, watawala watukufu, mabwana wa
neema,” akasema Luther, “naonekana mbele yenu leo, kufuatana
na agizo nililopewa jana. Kama katika ujinga, ningevunja desturi
utaratibu wa mahakama, ninaomba munirehemu; kwani sikukomalia
katika ma nyumba ya wafalme, bali katika maficho ya nyumba ya
watawa.”
Ndipo akasema kwamba katika kazi zake zingine zilizochapwa
alieleza habari ya imani na matendo mema; hata maadui zake wal-
izitangaza kuwa za kufaa. Kuzikana ingehukumu kweli ambazo
wote walikubali. Aina ya pili ni ya maandiko ya kufunua makosa na
matumizi mabaya ya cheo cha Papa. Kuharibu haya ni kuimarisha
jeuri ya Roma na kufungua mlango kuwa wazi sana kwa ukosefu
wa heshima kwa Mungu. Katika aina ya tatu alishambulia watu
waliosimamia maovu yanayokuwako. Kwa ajili ya mambo haya
akakiri kwa uhuru kwamba alikuwa mkali zaidi kuliko ilivyofaa.
Lakini hata vitabu hivi hataweza kuvikana kwani adui za ukweli
[72] wangepata nafasi kwa kulaani watu wa Mungu kwa ukali mwingi
zaidi.
Akaendelea, “Nitajitetea mwenyewe kama Kristo alivyofanya:
Kama nimesema vibaya, kushuhudia juu ya uovu’ ... Kwa hu-
ruma za Mungu, ninakusihi, mfalme asio na upendeleo, na ninyi,
watawala bora, na watu wote wa kila aina, kushuhudia kutoka kwa
maandiko ya manabii na mitume kwamba nilidanganyika. Mara
moja ninapokwisha kusadikishwa kwa jambo hili, nitakana makosa
yote, na nitakuwa wa kwanza kushika vitabu vyangu na kuvitupa
motoni. ...
 /MSHINDI WA UKWELI 97

“Bila wasiwasi, ninafurahi kuona kwamba injili inakuwa sasa

kama kwa nyakati za zamani, ambayo ni chanzo cha taabu na fitina.
Hii ni tabia, na mwisho wa neno la Mungu. ‘Sikuja kuleta salama
duniani lakini upanga,’alisema Yesu Kristo. ... Mujihazali kwamba
kwa kuzania munazuia ugomvi musitese Neno takatifu la Mungu na
kuangusha juu yenu garika la kutisha la hatari kubwa za misiba ya
sasa, na maangamizi ya milele.”
Luther alisema kwa Kijeremani; Sasa aliombwa kukariri maneno
yaleyale kwa Kilatini. Akatoa tena maneno yake wazi wazi kama
mara ya kwanza. Uongozi wa Mungu ulimusimamia katika jambo
hili. Watawala wengi walipofushwa sana na makosa na ibada ya
sanamu hata mwanzoni hawakuona nguvu ya mawazo ya Luther,
lakini kukariri kukawawezesha kuelewa wazi wazi mambo yaliy-
oonyeshwa.
Wale waliofunga macho yao kwa nuru juu ya ugumu
wakakasirishwa na uwezo wa maneno ya Luther. Mnenaji mkuu wa
baraza akasema kwa hasira: “Haujajibu swali lililotolewa kwako. ...
Unatakiwa kutoa jibu la wazi na halisi. ... Utakana wala hutakana?”
Mtengenezaji akajibu: “Hivi mtukufu mwema na mwenye uwezo
sana unaniomba jibu wazi, raisi,aawa sawa, nitakutolea moja, na ni
hili: Siwezi kutoa imani yangu kwa Papa ao kwa baraza, kwa sababu
ni wazi kama siku ambayo walikosa na mara kwa mara kubishana
wenyewe kwa wenyewe. Ila tu nikisadikishwa na ushuhuda wa
Maandiko,... Siwezi na sitakana, kwani si salama kwa Mkristo
kusema kinyume cha zamiri yake. Ni hapa ninasimamia, siwezi
kufanya namna ingine; basi Mungu anisaidie. Amen.”
Ndivyo mtu huyu wa haki alivyosimama. Ukuu wake na us-
afi wa tabia, amani yake na furaha ya moyo, vilionekana kwa
wote alipokuwa akishuhudia ukubwa wa imani hiyo inayoshinda
ulimwengu. Kwa jibu lake la kwanza Luther alisema na adabu, kwa
hali ya utii kabisa. Watu wa Papa walizania kwamba kuomba wakati
ilikuwa tu mwanzo wa kukana. Charles mwenyewe, alipoona hali ya
mateso ya mtawa, mavazi yake yasiyokuwa ya zamani, na urahisi wa
hotuba yake, akatangaza: “Mtawa huyu hatanifanya kamwe kuwa [73]
mpinga imani ya dini.” Lakini ushujaa na nguvu alioshuhudia sasa,
uwezo wa akili yake, ukashangaza watu wote. Mfalme aliposhangaa
sana, akapaza sauti: “Mtawa huyu anasema bila kuogopa na moyo
usiotikisika.”
 98 Tangu Sasa Hata Milele

Wafuasi wa Roma wakashindwa. Wakatafuta kushikilia mam-

laka yao, si kwa kukimbilia kwa Maandiko, bali kwa vitisho, in-
ayokuwa kawaida la Roma. Musemaji wa baraza akasema: “Kama
hutaki kukana, mfalme na wenye vyeo wa ufalme wataona jambo
gani la kufanya juu ya mpinga imani ya diniasiye sikia nashauri.”
Luther akasema kwa utulivu: “Mungu anisaidie, kwani siwezi
kukana kitu kamwe.”
Wakamwomba atoke wakati watawala walipokuwa wakishauri-
ana pamoja. Kukataa kutii kwa Luther kungeuza historia ya Kanisa
kwa myaka nyingi. Wakakata shauri kwa kumpatia nafasi tena ya
kukana. Tena swali likaulizwa. Je, angewezekana mafundisho yake?
“Sina jibu lingine la kutoa,” akasema, “kuliko lile nililokwisha ku-
toa.”
Waongozi wa Papa wakahuzunika kwamba uwezo wao uliza-
rauliwa na mtawa maskini. Luther alisema kwa wote kwa hes-
hima inayomfaa Mkristo na utulivu, maneno yake hayakuwa na
hasira wala masingizio. Akajisahau mwenyewe na kujiona kwamba
alikuwa mbele tu ya yeye aliye mkuu wa mwisho sana kuliko wa-
papa, wafalme, na wafalme (wakuu). Roho ya Mungu ilikuwa pale,
kuvuta mioyo ya wakubwa wa ufalme.
Watawala wengi wakakubali wazi wazi haki ya maneno ya
Luther. Kundi lingine kwa wakati ule halikuonyesha imani yao,
lakini kwa wakati uliokuja wakasaidia bila woga matengenezo.
Mchaguzi Frederic, akasikiliza maneno ya Luther na kuchomwa
moyo. Kwa furaha na moyo akashuhudia ushujaa wa mwal-
imu na kujitawala kwake, na akajitahidi kusimama imara zaidi
katika kumtetea. Aliona kwamba hekima ya wapapa, wafalme,
na waaskofu inaonekana bure kwa uwezo wa ukweli.
Mjumbe wa Papa alipoona mvuto wa maneno ya Luther, akaa-
mua kutumia njia yote ya uwezo wake ili kumwangamiza Mten-
genezaji. Kwa elimu na akili ya ujanja akaonyesha mfalme kijana
hatari ya kupoteza urafiki usaada wa Roma kwa ajili ya maneno ya
mtawa asiye na maana.
Kesho yake ya jibu wa Luther, Charles akatangaza kwa baraza
kusudi lake kwa kudumisha na kulinda dini ya Katoliki. Mashauri
ya nguvu yalipashwa kutumiwa juu ya Luther na mambo ya upin-
[74] zani wa imani ya dini aliyofundisha: “Nitatoa mfalme zangu kafara,
hazina zangu , rafiki zangu, mwili wangu, damu yangu, roho yangu
 /MSHINDI WA UKWELI 99

na maisha yangu. ... Nitamushitaki na wafuasi wake, kama waasi

wapinga imani ya dini, kwa kuwatenga kwa Ushirika takatifu, kwa
mkatazo, na kwa namna yo yote iliyofikiriwa kwa kuwaangamiza.”
Lakini, mfalme akatangaza, hati ya kupita salama ya Luther in-
apaswa kuheshimiwa. Anapashwa kuruhusiwa kufika nyumbani
mwake salama.

Cheti cha Usalama cha Luther Katika Hatari

Wajumbe wa Papa tena wakaagiza kwamba hati ya kupita salama
ya Mtengenezaji isiheshimiwe. “Rhine (jina la mto) unapashwa
kupokea majivu yake, kama ulivyopokea yale majivu ya John Huss
kwa karne iliyopita.” Lakini watawala wa Ujeremani, ingawa waliji-
tangaza kuwa adui kwa Luther, wakakataa kuvunja ahadi iliotolewa
mbele ya taifa. Wakataja misiba ambayo iliyofuata kifo cha Huss.
Hawakusubutu kuleta juu ya Ujeremani maovu makali mengine.
Charles, kwa kujibu kwa shauri mbaya, akasema: “Ijapo hes-
hima na imani ingepaswa kufutwa mbali ulimwenguni mwote, vina-
paswa kupata kimbilio ndani ya mioyo ya wafalme.” Akalazimishwa
na maadui wa Luther wa kipapa kumtendea Mtengenezaji kama
vile Sigismund alivyomtendea Huss. Lakini akakumbuka Huss
alipoonyesha minyororo yake kati ya makutano na kumkumbusha
mfalme juu ya imani yake aliyoahidi, Charles V akasema, “Singe-
taka kufazaika kama Sigismund.”
Lakini kwa kusudi tu Charles akakataa ukweli uliotolewa na
Luther. Alikataa kuacha njia ya desturi kwa kutembea katika njia
za kweli na haki. Kama baba zake, alitaka kupigania dini ya Papa.
Kwa hiyo akakataa kukubali nuru mbele ya wazazi wake.
Kwa siku zetu, kuna wengi wanaoshikilia desturi za asili za
mababa zao. Wakati Bwana anapotuma nuru mpya wanakataa
kuipokea kwa sababu haikupokelewa na wababa wao. Hatu-
takubaliwa na Mungu tunapotazama kwa wababa wetu kwa kua-
mua wajibu wetu pahali pa kutafuta Neno la Kweli kwa ajili yetu
wenyewe. Tutaulizwa juu ya nuru mpya inayoangaza sasa juu yetu
kutoka kwa Neno la Mungu.
Uwezo wa Mungu ulisema kupitia Luther kwa mfalme na
watawala wa Ujeremani. Roho yake iliwasihi kwa mara ya mwisho
kwa wengi katika mkutano ule. Kama Pilato, karne nyingi mbele
 100 Tangu Sasa Hata Milele

[75] yao, kama vile Charles V, katika kujitoa kwa jeuri ya ulimwengu,
akaamua kukana nuru ya ukweli.
Mashauri juu ya Luther yakaenea pote, yakaleta wasiwasi katika
mji wote. Rafiki wengi, walipojua ukali wa hila ya Roma, wakakusu-
dia kwamba Mtengenezaji hakupaswa kutolewa kafara. Mamia ya
wenye cheo wakaahidi kumlinda. Kwa milango ya nyumba na katika
pahali pa watu wote matangazo ya kubandikwa ukutani yakawekwa,
mengine yalikuwa yakuhukumu na mengine ya kumkubali Luther.
Kwa tangazo moja kukaandikwa maneno ya maana, “Ole wako,
Ee inchi, wakati mfalme wako ni mtoto.” Muhubiri 10:16. Furaha
nyingi kwa ajili ya Luther ikasadikisha mfalme na baraza kwamba
kila jambo lisilo la haki lililoonyeshwa kwake lingehatarisha amani
ya ufalme na nguvu ya kiti cha mfalme.

Juhudi kwa Ajili ya Masikilizano na Roma

Frederic wa Saxony akaficha kwa uangalifu mawazo yake ya
kweli kwa ajili ya Mtengenezaji. Kwa wakati ule akamlinda
kwa uangalifu sana, kulinda mazunguko yake na yale ya maadui
zake. Lakini wengi hawakujaribu kuficha huruma yao kwa Luther.
“Chumba kidogo cha mwalimu,” akaandika Spalatin, “hakiwezi kue-
nea wageni wote waliojileta wenyewe kwa kumuzuru.” Hata wale
wasiokuwa na imani katika mafundisho yake hawakuweza kujizuia
lakini kushangalia ule ukamilifu uliomuongoza kuvumilia mauti
kuliko kuvunja zamiri yake.
Juhudi nyingi zikafanyika kwa kupata kuwezesha Luther ku-
patana na Roma. Wenye cheo na watawala wakamuonyesha kwamba
kama akifanya hukumu yake pekee kupinga kanisa na baraza, hata-
hamishwa kukatiwa mbali ya ufalme na bila ulinzi. Tena akaombwa
sana, kutii hukumu ya mfalme. Kwa hiyo hangaliogopa kitu. “Ni-
nakubali,” akasema kwa kujibu, “na moyo wangu wote, kwamba
mfalme, watawala, na hata Mkristo mnyonge sana, anapashwa ku-
jaribu na kuhukumu kazi zangu; lakini kwa kanuni moja, kwamba
wakamate neno la Mungu kuwa kipimo chao. Watu hawana kitu cha
kufanya bali kukitii.”
Kwa mwito mwengine akasema: “Ninakubali kukana cheti cha
usalama wangu. Naweka nafsi yangu na maisha yangu katika
mikono ya mfalme, lakini neno la Mungu--kamwe!” Akataja
 /MSHINDI WA UKWELI 101

mapenzi yake kwa kutii baraza la watu wote, lakini kwa kanuni
kwamba baraza itakiwe kuamua kufuatana na Maandiko. “Kwa
ile inayohusu neno la Mungu na imani, kila Mkristo anakuwa
muhukumu mwema kama Papa, ingawa anatetewa na milioni ya [76]
mabaraza.” Wote wawili rafiki na maadui, mwishowe, wakasadik-
ishwa kwamba juhudi zaidi juu ya mapatano ingekuwa bure.
Kama Mtengenezaji angelikubali jambo moja tu, Shetani na
majeshi yake wangalipata ushindi. Lakini msimamo wake imara
usiotikisika ulikuwa njia ya kuweka kanisa kwa uhuru. Mvuto wa
mtu mmoja huyu aliyesubutu kufikiri na kutenda kwa ajili yake
mwenyewe ulipashwa kwa kugeuza kanisa na ulimwengu, si kwa
wakati wake mwenyewe tu, bali kwa vizazi vyote vya baadaye.
Luther aliagizwa upesi na mfalme kurudi nyumbani mwake.
Tangazo hili lingefuata kwa upesi na hukumu yake. Mawingu ya
kutisha yakafunika njia yake, lakini kama alivyotoka Worms, moyo
wake ukajaa na furaha na sifa.
Baada ya kuondoka kwake, ili musimamo wake imara usizaniye
kuwa uasi, Luther akaandika kwa mfalme: “Ninakuwa tayari kwa
kutii kwa moyo kabisa kwa utukufu wako, katika heshima wala
katika zarau, katika maisha ao katika mauti, na kuto kukubali kitu
kingine cho chote isipokuwa Neno la Mungu ambalo mtu huishi kwa
ajili yake. ... Wakati faida ya milele,inahusika mapenzi ya Mungu si
mtu anapashwa kujiweka chini ya mtu. Kwani kujitoa kwa namna
ile katika mambo ya kiroho ni kuabudu kwa kweli, na kunapaswa
kutolewa kwa Muumba peke yake.”
Kwa safari kutoka Worms, watawala wa kanisa wakakaribisha
kama mfalme mtawa aliyetengwa kwa kanisa, na watawala wa
serkali wakamheshimu mtu aliyelaumiwa na mfalme. Akalaz-
imishwa kuhubiri, na bila kujali makatazo ya mfalme, akaingia
tena kwa mimbara. “Siku ahidi kamwe mimi mwenyewe kufunga
neno la Mungu kwa mnyororo,” akasema, “ama sitalifunga.”
Mda kidogo baada ya kutoka Worms, wasimamizi wa Papa
wakamshawishi mfalme kutoa amri juu yake. Luther alitangazwa
kama “Shetani mwenyewe chini ya umbo la mtu anayevaa kanzu ya
watawa.” Mara ruhusa yake ya kupita inapomalizika, mipango ili-
paswa kukamatwa kwa ajili ya kukataza kumkaribisha, kumupa
chakula wala kinywaji, ao kwa neno ao tendo, msaada wala
kushirikiana naye. Alipashwa kutolewa mikononi mwa watawala,
 102 Tangu Sasa Hata Milele

wafuasi wake pia kufungwa na mali yao kunyanganywa. Maandiko

yake yalipashwa kuharibiwa, na mwishowe, wote wangesubutu
kutenda kinyume cha agizo hili walihusika katika hukumu yake.
Mchaguzi wa Saxe na watawala wote, waliokuwa rafiki sana wa
Mtengenezaji, walipotoka Worms baada kidogo ya kutoka kwake,
na agizo la mfalme likapokea ukubali wa baraza. Waroma wal-
[77] ishangilia. Wakaamini mwicho wa Mtengenezaji kutiwa mhuri
kabisa.

Mungu Anatumia Frederic wa Saxe

Jicho la uangalifu lilifuata mwendo wa Luther, na moyo wa kweli
na bora ulikusudia kwa kumwokoa. Mungu ukamtolea Frederic wa
Saxe mpango kwa ajili ya ulinzi wa Mtengenezaji. Kwa safari ya
kurudi nyumbani Luther akatengana na wafuasi wake na kwa haraka
akapelekwa kwa njia ya mwitu kwa jumba la Wartburg, ngome ya
ukiwa juu ya mlima. Maficho yake yalifanywa na fumbo ambalo
hata Frederic mwenyewe hakujua mahalialipopelekwa. Ujinga huu
ulikuwa na kusudi; hivi mchaguzi hakujua kitu, hangeweza kufunua
kitu. Akatoshelewa kwamba Mtengenezaji alikuwa salama, akatulia.
Mvua wa nyuma, wakati wajua kali, na wakati wa masika
ukapita, na wakati wa baridi ukafika, na Luther aliendelea kuwa
mfungwa. Aleander na wafuasi wake wakafurahi. Nuru ya injili
ikaonekana karibu kukomeshwa. Lakini nuru ya Mtengenezaji ili-
paswa kuendelea kuangaza kwa nguvu zaidi.

Usalama huko Wartburg

Katika salama ya urafiki wa Wartburg, Luther akafurahi kuwa
inje ya fujo ya vita. Lakini kwa sababu ni mtu aliyezoea maisha ya
kazi na magumu makali, hangevumilia kukaa bila kufanya lolote.
Wakati wa siku za upekee, hali ya kanisa ikafika kwa mawazo
yake. Akaogopa kuzaniwa kuwa mwoga kwa kujitosha kwa mabis-
hano. Ndipo akajilaumu mwenyewe kwa uvivu wake na kujihurumia
mwenyewe.
Lakini, kila siku alifanya kazi ya ajabu kuliko ingeonekana mtu
mmoja kuweza kufanya. Kalamu yake haikukaa bure. Adui zake
walishangaa na kufazaika kwa ushuhuda wazi kwamba alikuwa
 /MSHINDI WA UKWELI 103

angali akitumika. Kwa wingi wa vitabu vidogo vya kalamu yake

vikaenea katika Ujeremani pote. Akatafsiri pia Agano Jipya kwa
lugha ya Ujeremani. Kutoka kwa mwamba wake wa Patemo, akaen-
delea kwa mda karibu mwaka mzima kutangaza injili na kukemea
makosa ya nyakati. Mungu akavuta mtumishi wake kutoka kwa
jukwaa ya maisha ya watu. Katika upekee na giza ya kimbilio
lake mlimani, Luther akatengwa kwa misaada ya kidunia na kukosa
sifa ya kibinadamu. Aliokolewa basi kwa kiburi na kujitumainia
vinavyoletwa mara nyingi na ushindi.
Namna watu wanavyofurahia kwa uhuru ambao kweli in-
awaletea, Shetani anatafuta upotosha mawazo yao na upendo
kutoka kwa Mungu na kuwaimarisha kwa wajumbe wa kibinadamu, [78]
kuheshimu chombo na kutojali Mkono ambao unaoongoza mambo
ya Mungu. Mara nyingi waongozi wa dini wanaposifiwa huongozwa
kujitumainia wenyewe. Watu wanakuwa tayarikuwaangalia juu ya
uongozi badala ya Neno la Mungu. Kutoka katika hatari hii Mungu
alitaka kulinda Matengenezo. Macho ya watu yalimugeukia Luther
kama mfasi wa ukweli; aliondolewa ili macho yale yote yapate
kuongozwa kwa Mwenyezi wa milele wa ukweli.
[79] 9 /NURU ILIWASHWA KATIKA USUISI

Juma chache baada ya kuzaliwa kwa Luther katika kibanda

cha mchimba madini katika Saxe, Ulric Zwingli akazaliwa katika
nyumba ndogo ya wachungaji katika milima mirefu ya Alpes.
Alipokelewa pahali penye maubule makubwa, akili yake mwanzoni
tu ikavutwa na utukufu wa Mungu. Kando ya babu wake mwanamke,
alisikiliza hadizi chache za damani za Biblia alizokusanya kwa shida
kutoka kwa hadizi na mafundisho ya kanisa yaliyotokea zamani.
Kwa umri wa miaka kumi na mitatu akaenda Berne, mahali
palipokuwa shule lililokuwa la sifa sana katika Usuisi. Hapa, lakini,
kukatokea hatari. Juhudi nyingi zikafanywa na watawa kwa kumvuta
katika nyumba ya watawa. Kwa bahati baba yake akapata habari
ya makusudi ya watawa. Aliona kwamba mafaa ya wakati ujao ya
mwanawe yalikuwa ya kufa kwa ajili ya imani ya dini na akamwon-
goza kurudi nyumbani.
Agizo likasikiwa, lakini kijana hakuweza kurizika katika bonde
lake la kuzaliwa, akaenda kufuata masomo yake huko Ba le. Ni hapo
ambapo Zwingli alisikia mara ya kwanza injili ya neema ya Mungu
isionunuliwa. Huko Wittembach, alipokuwa akijifunza (kiyunani)
Kigiriki na Kiebrania, akaongozwa kwa Maandiko matakatifu, kwa
hivyo nyali za nuru ya Mungu ikatolewa katika akili za wanafunzi
aliokuwa akifundisha. Akatangaza kwamba kifo cha Kristo ni ukom-
bozi wa kipekee wa mwenye zambi. Kwa Zwingli maneno haya ni
nyali ya kwanza ya nuru unayotangulia mapambazuko.
Zwingli akaitwa upesi kutoka Bale kwa kuingia kwa kazi yake
ya maisha. Kazi yake ya kwanza ilikuwa katika vilaya ya milima
mirefu. Akatakaswa kama padri, “akajitoa wakfu na roho yake yote
kwa kutafuta kweli ya Mungu.”
Namna alizidi kutafuta Maandiko, zaidi tofauti ikaonekana
kwake kati ya ukweli na mambo ya kupinga imani ya dini ya Roma.
Akajitoa mwenyewe kwa Biblia kama Neno la Mungu, amri moja tu
inayofaa na ya haki. Aliona kwamba Biblia inapaswa kuwa mfariji
wake mwenyewe. Akatafuta usaada wowote kwa kupata ufahamu
104
 /NURU ILIWASHWA KATIKA USUISI 105

kamili wa maana yake, na akaomba usaada wa Roho Mtakatifu.

“Nikaanza kumuomba Mungu kwa ajili ya nuru yake, “baadaye
akaandika, “na Maandiko yakaanza kuwa rahisi zaidi kwangu.”
Mafundisho yaliyohubiriwa na Zwingli hayakupokewa kutoka
kwa Luther. Yalikuwa mafundisho ya Kristo. “ikiwa Luther anahu-
biri Kristo,” akasema Mtengenezaji wa Usuisi, “anafanya ninavy-
ofanya. ... Hakuna hata neno moja lililoandikwa nami kwa Luther [80]
wala lililoandikwa na Luther kwangu. Ni kwa sababu gani? ... Ili
ipate kuonyeshwa namna gani Roho wa Mungu anakuwa katika
sauti moja kwake mwenyewe, hivi sisi wawili, bila mgongano, tuna-
fundisha mafundisho ya Kristo kwa ulinganifu kama huo.”
Katika mwaka 1516 Zwingli akaalikwa kuhubiri katika nyumba
ya watawa huko Einsiedeln. Hapa alipashwa kutumia kama Mten-
genezaji mvuto ambao ungesikiwa mbali hata kuvuka milima mirefu
(Alpes) alipozaliwa.
Katika vitu vya mvuto wa Einseideln ni sanamu ya Bikira,
walisema kwamba ilikuwa na uwezo wakufanya. Juu ya mlango wa
nyumba ya watawa kulikuwa na maandiko, “Ni hapa kunapatikana
msamaha wa zambi zote.” Makundi mengi wakaja kwa mazabahu
ya Bikira kutoka pande zote za Usuisi, na hata kutoka Ufaransa na
Ujeremani. Zwingli akapata nafasi ya kutangaza uhuru kwa njia ya
injili kwa watumwa hawa wa mambo ya ibada ya sanamu.
“Musizani,” akasema, “kwamba Mungu yuko katika hekalu hii
zaidi kuliko kwa upande mwingine wauumbaji. ... Je, kazi zisizofaa,
safari za taabu, sadaka, masanamu, sala za Bikira ao za watakatifu
zingeweza kuwapatia neema ya Mungu? ... Ni manufaa gani ya
kofia ya kungaa, kichwa kilichonolewa vizuri, kanzu ndefu na yenye
kuvutwa, ao viato vyenye mapambo ya zahabu?” “Kristo,” akasema,
“aliyetolewa mara moja juu ya msalaba, ni toko na kafara, alifanya
kipatanisho kwa ajili ya zambi za waaminifu hata milele.”
Kwa wengi lilikuwa uchungu wa kukatisha tamaa kuambiwa
kwamba safari yao ya kuchokesha ilikuwa ya bure. Hawakuweza
kufahamu rehema waliyotolewa bure katika Yesu Kristo. Njia ya
mbinguni iliyowekwa na Roma iliwatoshelea. Ilikuwa ni rahisi sana
kutumaini wokovu wao kwa wapadri na Papa kuliko kutafuta usafi
wa moyo.
Lakini kundi lingine wakapokea kwa furaha habari za ukombozi
kwa njia ya Kristo, na katika imani wakakubali damu ya Muokozi
 106 Tangu Sasa Hata Milele

kuwa kipatanisho chao. Hawa wakarudi kwao kuonyesha wengine

nuru ya damani waliyoipokea. Kwa hivi ukweli ukapelekwa mji
kwa mji, na hesabu ya wasafiri kwa mahali patakatifu pa Bikira
ikapunguka sana. Sadaka sasa zikapunguka, na kwa sababu hiyo
mshahara wa Zwingli uliyokuwa ukitoka humo. Lakini jambo hilo
lilimletea tu furaha namna alivyoona kwamba uwezo wa ibada ya
sanamu ulikuwa ukivunjwa. Ukweli ukapata uwezo kwa mioyo ya
watu.

[81] Zwingli Akaitwa Zurich

Baada ya miaka mitatu Zwingli akaitwa kuhubiri katika kanisa
kubwa la Zurich, mji mkubwa sana wa ushirika wa Suisi. Mvuto
uliotumiwa hapa ulisikuwa mahali pengi. Wapadri waliomwita
kwa kazi hiyo wakawa na uangalifu wa kumfahamisha hawakutaka
mageuzi:
“Utaweka juhudi yote kukusanya mapato kwa mfululizo bila
kusahau kitu cho chote. ... Utakuwa na juhudi ya kuongeza mapato
kutoka kwa wagonjwa, kwa misa, na kwa kawaida kutoka kwa kila
agizo la dini.” “Juu ya uongozi wa sakramenti, mahubiri, na ulinzi
wa kundi, ... unaweza kutumia mtu mwingine, na zaidi sana katika
mahubiri.”
Zwingli akasikiliza kwa ukimya kwa agizo hili, na akasema
kwa kujibu, “Maisha ya Kristo yamefichwa mda mrefu kwa watu.
Nitahubiri juu habari yote ya Injili ya Mtakatifu Matayo. ... Ni
kwa utukufu wa Mungu, kwa sifa ya mwana wake, kwa wokovu
wa kweli wa roho, na kwa kujijenga katika imani ya kweli, ambapo
nitajitoa wakfu kwa kazi yangu.”
Watu wakajikusanya kwa hesabu kubwa kwa kusikia mahubiri
yake. Akaanza kazi yake kwa kufungua Injili na kueleza maisha,
mafundisho, na mauti ya Kristo. “Ni kwa Kristo,” akasema, “am-
bapo natamani kuwaongoza ninyi--kwa Kristo, chemchemi ya kweli
ya wokovu.” Wenye maarifa ya utawala, wanafunzi, wafundi, na
wakulima wakasikiliza maneno yake. Akakemea makosa bila hofu
na maovu ya nyakati. Wengi wakarudi kutoka kwa kanisa kuu
wakimusifu Mungu. “Mtu huyu,” wakasema, “ni mhubiri wa uk-
weli. Atakuwa Musa wetu, kutuongoza kutoka katika giza hii ya
Misri.”
 /NURU ILIWASHWA KATIKA USUISI 107

Baada ya wakati upinzani ukaanza. Watawa wakamushambulia

kwa zarau na matusi; wengine wakatumia ukali na matisho. Lakini
Zwingli akachukua yote kwa uvumilivu.
Wakati Mungu anapojitayarisha kuvunja viungo vya pingu vya
ujinga na ibada ya sanamu Shetani anatumika na uwezo mkubwa
sana kwa kufunika watu katika giza na kufunga minyororo yao kwa
nguvu zaidi. Roma ikaendelea kutia nguvu mpya kwa kufungua soko
yake katika mahali pote pa Ukristo, ukitoa msamaha kwa mali. Kila
zambi ilikuwa na bei yake, na watu walipewa chetibila malipo kwa
ajili ya zambi kama hazina ya kanisa ililindwa yenyekujaa vizuri. ...
Hivi mashauri mawili haya yakaendelea--Roma kuruhusu zambi na
kuifanya kuwa chemchemi ya mapato yake, Watengenezaji kulaumu
zambi na kuonyesha Kristo kama kipatanisho na mkombozi. [82]

Uchuuzi wa cheti cha Kuachiwa Zambi katika Usuisi

Katika Ujermani biashara ya kuachiwa (zambi) iliongozwa na
mwovu sana Tetzel. Katika Usuisi biashara hii ilikuwa chini ya
uongozi wa Samson, mtawa wa Italia. Samson alikuwa amekwisha
kujipatia pesa nyingi kutoka Ujeremani na Usuisi kwa kujaza hazina
ya Papa. Sasa akapitia Usuisi, kunyanganya wakulima masikini
mapato yao machache na kulipisha zawadi nyingi kutoka kwa wata-
jiri. Mtengenezaji kwa upesi akaanza kumpinga. Kufanikiwa kwa
Zwingli kulikuwa namna hiyo kufunua kujidai kwa mtawa huyu
hata akashurutisha kutoka kwenda sehemu zingine. Huko Zurich,
Zwingli akahubiri kwa bidii juu ya wafanya biashara ya msamaha.
Wakati Samson alipokaribia mahali pale akakutana na mjumbe
aliyemtetea neno kutoka kwa baraza kwa kumwaambia aanze kazi,
akatumia mwingilio wa hila, lakini, akarudishwa bila kuuzisha hata
barua moja ya msamaha, kwa upesi akatoka Usuisi.
Tauni, au Kifo Kikubwa, kikapitia kwa Usuisi kwa nguvu sana
katika mwaka 1519. Wengi wakaongozwa kuona namna ilikuwa
bure na bila damani masamaha yaliokuwa wakinunua; wakatamani
sana msingi wa kweli wa imani yao. Huko Zurich, Zwingli ak-
agonjwa sana, na habari ikatangazwa sana kwamba alikufa. Kwa
saa ile ya kujaribiwa akatazama kwa imani msalaba wa Kalvari,
akatumaini kwamba kafara ya Kristo ilikuwa ya kutosha kwa ajili
ya zambi. Aliporudi kutoka kwa milango ya mauti, ilikuwa kwa ajili
 108 Tangu Sasa Hata Milele

ya kuhubiri injili kwa bidii kubwa sana kuliko mbele. Watu wao
wenyewe walitoka kuangalia mgonjwa karibu ya kifo, wakafahamu
vizuri kuliko mbele, damani ya injili.
Zwingli alifikia hali ya kuelewa wazi juu ya ukweli na kupata
ujuzi ndani yake uwezo wake unaogeuza. “Kristo,” akasema, “...
alitupatia ukombozi wa milele ... mateso yake ni ... kafara ya
milele, na huleta kupona kwa milele; huridisha haki ya Mungu kwa
milele kwa ajili ya wale wote wanaotegemea juu ya kafara yake
kwa imani ya nguvu na ya imara. ... Panapokuwa imani katika
Mungu, kunakuwa na juhudi inayoendesha na kusukuma watu kwa
kazi njema.”
Hatua kwa hatua Matengenezo yakaendelea katika Zurich.
Katika mushtuko adui zake wakaamka kwa kushindana kwa bidii.
Mashambulio mingi yakafanywa juu ya Zwingli. Mwalimu wa
wapinga imani ya dini anapashwa kunyamazishwa. Askofu wa
[83] Constance akatuma wajumbe watatu kwa Baraza la Zurich, kumshi-
taki Zwingli juu ya kuhatarisha amani na utaratibu wa jamii. Kama
mamlaka ya kanisa ikiwekwa pembeni, akasema, machafuko kote
ulimwenguni yatatokea.
Baraza likakataa kukamata mpango juu ya Zwingli, na Roma
ikajitayarisha kwa shambulio jipya. Mtengenezaji akapaliza sauti:
“Muache waje”; Ninawaogopa kama vile mangenge yanayo tokajuu
yakimbiavyo mavimbi yanayo mgurumo kwa miguu yake.” Juhudi
za waongozi wa kanisa ziendelesha kazi waliotamani kuharibu.
Kweli ikaendelea kusambaa. Katika Ujeremani wafuasi wake,
walipohuzunishwa kwa kutoweka kwa Luther, wakatiwa moyo tena
walipoona maendeleo ya injili katika Usuisi. Namna Matengenezo
yaliimarishwa katika Zurich, matunda yake yalionekana zaidi kabisa
katika kuvunjwa kwa uovu na kuendeleshwa utaratibu.

Mabishano (Wafuasi wa kanisa la Roma)

Kwa kuona namna mateso ya kutangaza kazi ya Luther katika
Ujeremani haikufanya kitu, Warumi wakakusudiakuwe mabishano
na Zwingli. Walikuwa na hakika ya ushindi kwa kuchagua si makali
tu pa vita bali waamuzi waliopashwa kuamua kati ya wabishanaji.
Na kama wangeweza kupata Zwingli katika uwezo wao, wangefanya
angalisho ili asikimbie. Shauri hili, basi, likafichwa kwa uangalifu.
 /NURU ILIWASHWA KATIKA USUISI 109

Mabishano yalipaswa kuwa huko Bade. Lakini Baraza la Zurich,

kuzania makusudi ya watu wa Papa na walipoonywa juu ya vigingi
vya moto vilivyowashwa katika makambi ya wakatoliki kwa ajili
ya washahidi wa injili, wakamkataza mchungaji wao kujihatarisha
maisha yake. Kwa kwenda Bade, mahali damu ya wafia dini kwa
ajili ya ukweli ilikuwa imetiririka, ingeleta kifo kweli. Oecolampa-
dius na Haller wakachaguliwa kuwa wajumbe wa Watengenezaji,
wakati Dr. Eck mwenye sifa, akisaidiwa na jeshi la watu wenye
elimu sana na wapadri, alikuwa ndiye shujaa wa Roma.
Waandishi wakachaguliwa wote kwa wakatoliki, na wengine
wakakatazwa kuandika ao wasipotii wauwawe. Mwanafunzi mmoja,
aliyeshiriki katika mabishano akaandika abari kila jioni juu ya mabis-
hano yaliyofanyika mchana ule. Wanafunzi wawili wengine wakaa-
gizwa kutoa kila siku barua za Oecolampadius, kwa Zwingli huko
Zurich. Mtengenezaji akajibu, anapotoa shauri. Kwa kuepuka uan-
galifu wa mlinzi wa milango ya mji, wajumbe hawa walileta vikapo
vya bata juu ya vichwa vyao na wakaruhusiwa kupita bila kizuizi.
Zwingli “alitumika zaidi,” akasema Myconius, “kwa mawazo [84]
yake, kukesha kwake usiku, na shauri alilopeleka Bade, kuliko
angeweza kufanya kwa kubishana mwenyewe katikati ya adui zake.”
Wakatoliki wakafika Bade na mavazi ya hariri ya fahari sana ya
mapambo ya vitu vya damani. Wakasafiri na anasa sana, na kukaa
kwa meza zilizojaa vyakula vitamu sana na divai nzuri sana. Kukawa
tofauti kubwa sana kati yao na Watengenezajiambao chakula chao
cha kiasi kikawakalisha kwa mda mfupi tu mezani. Mwenyeji wa
Oecolampade, aliyempeleleza chumbani mwake, akamkuta akiji-
funza kila wakati ao akiomba, na akajulisha kwamba mpinga imani
ya dini huyo alikuwa “mtawa sana.”
Katika mkutano, “Eckakapanda na majivuno katika mimbara
iliyopambwa vizuri sana, lakini mnyenyekevu Oecompade, aliyevaa
mavazi ya kiasi, akalazimishwa kuchukua kiti chake mbele ya mp-
inzani wake kwa kiti kilichochorwa vibaya sana.” Sauti ya nguvu
ya Eck na majivuno mingi hakumtisha. Mtetezi wa imani alikuwa
anatazamia mshahara mzuri. Wakati alipokosa mabishano bora,
akatumia matukano na hata maapizo ama laana.
Oecolampade, mwenye adabu na mwenye kujihazari, akakataa
kushiriki katika mabishano. Ingawa alikuwa mpole na adabu katika
mwenendo, akajionyesha mwenyewe kuwa na uwezo na imara.
110 Tangu Sasa Hata Milele

Mtengenezaji akashikamana kwa nguvu katika Maandiko. “Desturi,”

akasema, “haina uwezo katika Usuisi wetu, isipokuwa kwa sheria;
sasa katika mambo ya imani, Biblia ndiyo sheria yetu.”
Utulivu, kutumia akili kwa Mtengenezaji, unyenyekevu na adabu
ulioonyeshwa, ikavuta mafikara na watu wakachukia majivuno ya
kiburi cha Eck.
Mabishano yakaendelea kwa mda wa siku kumi na mnane.
Wakatoliki wakadai ushindi. Kwa namna wajumbe wengi wa-
likuwa wa upande wa Roma, na baraza ikatangaza kwamba Waten-
genezaji walishindwa na pamoja na Zwingli, waondoshwe kanisani.
Lakini mashindano yakatokea katika mvuto wa nguvu kwa ajili ya
Waprotestanti. Baada ya mda mfupi tu, miji mikubwa ya Berne na
Bâ le ikajitangaza kuwa kwa upande wa Matengenezo.
 10 /MAENDELEO KATIKA UJEREMANI [85]

Kutoweka kwa ajabu kwa Luther kukaweka Ujeremani wote

katika hofu kubwa. Habari ikatangazwa na wengi wakaamini
kwamba aliuawa. Kukawa maombolezo makubwa, na wengi
wakaapa kwa kitisho kulipiza kisasi cha kifo chake.
Ijapo waiishangilia mara ya kwanza kwa ajili ya kifo kili-
chozaniwa cha Luther, adui zake walijazwa na hofu kuwa sasa
kwamba amekuwa mfungwa. “Njia moja tu inayotubakilia kwa
kuokoa kesi letu,” akasema mmoja wao, “ni kuwasha mienge, na
kumuwinda Luther katika ulimwengu wote na kumrudisha kwa taifa
linalomwita.” Kusikia kwamba Luther alikuwa salama, ijapo alikuwa
mfungwa, jambo hili likatuliza watu, huku wakisoma maandiko yake
kwa bidii sana kuliko mbele. Hesabu ya wale walioongezeka waka-
jiunga kwa kisa cha mshujaa aliyetetea Neno la Mungu.
Mbegu ambayo Luther alipanda ikatoa matunda mahali pote.
kutokuwapo kwake kukafanya kazi ambayo kuwako kwake
hakungeweza kufanya. Na sasa mwongozi wao mkuu ameon-
dolewa, watumikaji wengine wakafanya bidii ili kazi ya maana
sana iliyoanzishwa isipingwe.
Sasa Shetani akajaribu kudanganya na kuangamiza watu kwa
kuwapokeza kazi iliyogeuzwa kwa hila pahali pa kazi ya kweli. Kwa
namna kulikuwa Wakristo wa uongo kwa karne la kwanza, ndipo
kukatokea manabii wa uongo kwa karne ya kumi na sita.
Watu wachache wakajizania wenyewe kupokea mafumbulio ya
kipekee kutoka Mbinguni na kuchaguliwa na Mungu kwa kutimiza
kazi ya Matengenezo ambayo ilianzishwa kwa uzaifu na Luther.
Kwa kweli, walibomoa kile Mtengenezaji alichofanya. Walikataa
kanuni ya Matengenezo kwamba Neno la Mungu ni amri moja tu,
ya kutosha ya imani na maisha. Kwa kiongozi kile kisichokosa
wakaweka maagizo yao yasiyokuwa ya hakika, ya mawazo yao
wenyewe na maono.
Wengine kwa urahisi wakaelekea kwa ushupavu na kujiunga
pamoja nao. Mambo ya wenye bidii hawa yakaleta mwamsho
111
 112 Tangu Sasa Hata Milele

mkubwa. Luther alikuwa ameamsha watu kuona haja ya Maten-

genezo, na sasa watu wengine waaminifu wa kweli wakaongozwa
vibaya na madai ya “manabii” wapya.
Waongozi wa kazi wakaendelea pale Wittenberg na wakalaz-
imisha madai yao juu ya Melanchton: “Tumetumwa na Mungu kwa
kufundisha watu. Tulikuwa na mazungumzo ya kawaida pamoja
[86] na Mungu; tunajua jambo litakalotokea; kwa neno moja, tunakuwa
mitume na manabii, na tunatoa mwito kwa Mwalimu Luther.”
Watengenezaji wakafazaika. Akasema Melanchton; hapa
panakuwa kweli roho za ajabu katika watu hawa; lakini roho gani?
... Kwa upande mwengine tujihazari kuzima Roho wa Mungu, na
kwa upande mwengine, kwa kudanganywa na roho ya Shetani.”

Tunda la Mafundisho Mapya Limeonekana (limetambulika)

Watu wakaongozwa kuzarau Biblia ao kuikataa yote kabisa.
Wanafunzi wakaacha mafundisho yao na kutoka kwa chuo kikubwa.
Watu waliojizania kwamba ni wenye uwezo kwa kurudisha nafsi na
kuongoza kazi ya Matengenezo wakafaulu tu kuileta katika uharib-
ifu. Sasa Wakatoliki wakapata tumaini lao, nakulalamika kwa furaha.
“Juhudi ya mwisho tena, na wote watakuwa wetu.”
Luther huko Wartburg, aliposikia mambo yaliyotendeka,
akasema na masikitiko sana: “Nilifikiri wakati wowote kwamba
Shetani angetumia mateso haya.” Akatambua tabia ya kweli ya
wale waliojidai kuwa “manabii.” Upinzani wa Papa na mfalme
haukumletea mashaka makubwa sana na shida kama sasa. Miongoni
mwa waliojidai kuwa “rafiki” za Matengenezo, kukatokea adui zake
wabaya kuliko kwa kuamsha vita na kuleta fujo.
Luther aliongozwa na Roho wa Mungu na kupelekwa mbali ya
kujisikia binafsi. Huku kila mara alikuwa akitetemeka kwa ma-
tokeo ya kazi yake: “Kama ningelijua kwamba mafundisho yangu
yaliumiza mtu mmoja, mtu mmoja tu, ingawa mnyenyekevu na mny-
onge-lisipoweza kuwa, kwani linakuwa ni injili yenyewe--ningekufa
mara kumi kuliko mimi kuikana.”
Wittenberg yenyewe ilikuwa ikianguka chini ya mamlaka ya
ushupavu wa dini isiyo ya akili na machafuko. Katika Ujeremani
pote adui za Luther wakatwika mzigo huo juu yake. Katika uchungu
wa roho akajiuliza, “Je, ni hapo basi kazi hii kubwa ya Matengenezo
 /MAENDELEO KATIKA UJEREMANI 113

ilipaswa kumalizikia?” Tena, kama vile alikuwa akishindana na

Mungu katika sala, amani ikaingia moyoni mwake. “Kazi si yangu,
bali ni yako mwenyewe,” akasema. Lakini akakusudia kurudi Wit-
tenberg.
Alikuwa chini ya laana ya ufalme; Adui zake walikuwa na uhuru
wa kumuua, rafiki walikatazwa kumlinda. Lakini aliona kwamba
kazi ya injili ilikuwa katika hatari, na katika jina la Bwana akatoka
bila uwoga kupigana kwa ajili ya ukweli. Ndani ya barua kwa
mchaguzi, Luther akasema: “Ninaenda Wittenberg chini ya ulinzi
wa yule anayekuwa juu kuliko ule wa wafalme na wachaguzi. Sifikiri [87]
kuomba usaada wa fahari yako, wala kutaka ulinzi wako, ningependa
kukulinda mimi mwenyewe. ... Hakuna upanga unaoweza kusaidia
kazi hii. Mungu peke yake anapashwa kufanya kila kitu.” Katika
barua ya pili, Luther akaongeza: “Niko tayari kukubali chuki ya
fahari yako na hasira ya ulimwengu wote. Je, wakaaji wa Wittenberg
si kondoo zangu? Na hainipasi, kama ni lazima, kujitoa kwa mauti
kwa ajili yao?”

Uwezo wa Neno
Makelele haikukawia kuenea katika Wittenberg kwamba Luther
alirudi na alitaka kuhubiri. Kanisa likajaa. Kwa hekima kubwa
na upole akafundisha na kuonya: “Misa ni kitu kibaya; Mungu
huchukia kitu hiki; kinapaswa kuharibiwa. ... Lakini mtu asi-
achishwe kwacho kwa nguvu. ... Neno ... la Mungu linapasa
kutenda, na si sisi. ...Tunakuwa na haki kusema: hatuna na haki
kutenda. Hebu tuhubiri; yanayobaki ni ya Mungu. Nikitumia nguvu
nitapata nini? Mungu hushika moyo na moyo ukikamatwa, umeka-
matika kabisa. ...
“Nitahubiri, kuzungumza, na kuandika; lakini sitamshurutisha
mtu, kwani imani ni tendo la mapenzi. ... Nilisimama kumpinga
Papa, vyeti vya kuachiwa zambi, na wakatoliki, lakini bila mapigano
wala fujo. Ninaweka Neno la Mungu mbele; nilihubiri na kuandika--
ni jambo hili tu nililolifanya. Na kwani wakati nilipokuwa nikilala, ...
neno ambalo nililohubiri likaangusha mafundisho ya kanisa la Roma,
ambaye hata mtawala ao mfalme hawakulifanyia mambo mengi
mabaya. Na huku sikufanya lolote; neno pekee lilitenda vyote.”
 114 Tangu Sasa Hata Milele

Neno la Mungu likavunja mvuto wa mwamusho wa ushupavu. Injili

ilirudisha katika njia ya Kweli watu waliodanganywa.
Miaka nyingi baadaye ushupavu wa dini ukainuka pamoja na
matokeo ya ajabu. Akasema Luther: “Kwao Maandiko matakatifu
yalikuwa lakini barua yenye kufa, na wote wakaanza kupaaza sauti,
‘Roho! Roho! ‘ Lakini kwa uhakika sitafuata mahali ambapo roho
yao inawaongoza.”
Thomas Munzer, alikuwa na bidii zaidi miongoni mwa washu-
pavu hawa, alikuwa mtu wa uwezo mkubwa, lakini hakujifunza dini
ya kweli. “Alipokuwa na mapenzi ya kutengeneza dunia, na akasa-
hau, kama wenye bidii wote wanavyofanya, kwamba ilikuwa kwake
mwenyewe ambaye Matengenezo ilipashwa kuanzia.” Hakutaka
kuwa wa pili, hata kwa Luther. Yeye mwenyewe akajidai kwamba
alipokea agizo la Mungu kuingiza Matengenezo ya kweli: “Ye yote
[88] anayekuwa na roho hii, anakuwa na imani ya kweli, ijapo hakuweza
kuona Maandiko katika maisha yake.”
Waalimu hawa wa bidii wakajifanya wenye kutawaliwa na
maono, kuona kuwa kila mawazo na mvuto kama sauti ya Mungu.
Wengine hata wakachoma Biblia zao. Mafundisho ya Munzer
yakakubaliwa na maelfu. Kwa upesi akatangaza kwamba kutii
watawala, ilikuwa kutaka kumtumikia Mungu na Beliali.
Mafundisho ya uasi ya Munzer yakaongoza watu kuvunja mam-
laka yote. Sherehe za kutisha za upinzani zikafuata, na mashamba
ya Ujeremani yakajaa na damu.

Maumivu Makuu ya Roho Sasa Yakalemea Juu ya Luther

Wana wa wafalme wa upande wa Papa wakatangaza kwamba
uasi ulikuwa tunda ya mafundisho ya Luther. Mzigo huu haku-
pashwa lakini kuleta huzuni kubwa kwa Mtengenezaji kwamba kisa
cha kweli kilipaswa kuaibishwa kwa kuhesabiwa pamoja na ushu-
pavu wa dini wa chini zaidi. Kwa upande mwengine, waongozi
katika uasi walimchukia Luther. Hakukana madai yao kwa maon-
gozi ya Mungu tu, bali akawatangaza kuwa waasi juu ya mamlaka ya
serkali. Katika uhusiano wakamshitaki yeye kuwa mdai wa msingi.
Roma ilitumainia kushuhudia muanguko wa Matengenezo. Na
wakamlaumu Luther hata kwa ajili ya makosa ambayo alijaribu
kwa bidii sana kusahihisha. Kundi la ushupavu, likadai kwa uongo
 /MAENDELEO KATIKA UJEREMANI 115

kwamba lilitendewa yasiyo haki, wakapata huruma ya hesabu kubwa

ya watu na kuzaniwa kuwa kama wafia dini. Kwa hiyo wale
waliokuwa katika kupingana na Matengenezo wakahurumiwa na
kusafishwa. Hii ilikuwa kazi ya roho ya namna moja ya uasi wa
kwanza uliopatikana mbinguni.
Shetani hutafuta kila mara kudanganya watu na kuwaongoza
kuita zambi kuwa haki na haki kuwa zambi. Utakatifu wa uongo,
utakaso wa kuiga, ungali ukionyesha roho ya namna moja kama
katika siku za Luther, kugeuza mafikara kutoka kwa Maandiko na
kuongoza watu kufuata mawazo na maono kuliko sheria za Mungu.
Kwa uhodari Luther akatetea injili kwa mashambulio. Pamoja
na Neno la Mungu akapigana juu ya mamlaka ya manyanganyi ya
Papa, wakati aliposimama imara kama mwamba kupinga ushupavu
uliojaribu kujiunga na Matengenezo.
Pande zote za upinzanihuweka pembeni Maandiko matakat-
ifu, kwa faida ya hekima ya kibinadamu kutukuzwa kawa chem-
chemi ama asili ya ukweli. Kufuata akili za kibinadamu kwa kusudi [89]
lakuabudu kama Mungu na kufanya hii kanuni kwa ajili ya dini.
Kiroma kinadai kuwa na uongozi wa Mungu ulioshuka kwa mus-
tari usiovunjika toka kwa mitume na kutoa nafasi kwa ujinga na
uchafu vifichwe chini ya agizo la “mitume”. Maongozi yaliyodaiwa
na Munzer yalitoka kwa mapinduzi ya mawazo. Ukristo wa kweli
hukubali Neno la Mungu kama jaribio la maongozi yote.
Kwa kurudi kwake Wartburg, Luther akatimiza kutafsiri Agano
Jipya, na injili ikatolewa upesi kwa watu wa Ujeremani katika lugha
yao wenyewe. Ufasiri huu ukapokewa kwa furaha kubwa kwa wote
waliopenda ukweli.
Wapadri wakashtushwa kwa kufikiri kwamba watu wote
wangeweza sasa kuzungumza pamoja nao Neno la Mungu na
kwamba ujinga wao wenyewe ungehatarishwa. Roma ikaalika mam-
laka yake yote kuzuia mwenezo wa Maandiko. Lakini kwa namna
ilivyozidi kukataza Biblia, ndivyo hamu ya watu ikazidi kujua ni nini
iliyofundishwa kwa kweli. Wote walioweza kusoma wakaichukua
kwao na hawakuweza kutoshelewa hata walipokwisha kujifunza
sehemu kubwa kwa moyo. Mara moja Luther akaanza utafsiri wa
Agano la Kale.
Maandiko ya Luther yakapokewa kwa furaha sawasawa katika
miji na katika vijiji. “Yale Luther na rafiki zake waliyoandika,
 116 Tangu Sasa Hata Milele

wengine wakayatawanya. Watawa, waliposadikishwa juu ya

uharamu wa kanuni za utawa, lakini wajinga sana kwa kutangaza
neno la Mungu ... wakauzisha vitabu vya Luther na rafiki zake.
Ujeremani kwa upesi ukajaa na wauzishaji wa vitabu wajasiri.”

Kujifunza Biblia Mahali Pote

Usiku waalimu wa vyuo vya vijiji wakasoma kwa sauti kubwa
kwa makundi madogo yaliyokusanyika kando ya moto. Kwa juhudi
yote roho zingine zikahakikishwa kwa ukweli. “Kuingia kwa ma-
neno yako kunaleta nuru; kunamupa mujinga ufahamu.” Zaburi
119:130.
Wakatoliki walioachia mapadri na watawa kujifunza Maandiko
sasa wakawaalika kwa kuonyesha uwongo wa mafundisho mapya.
Lakini, wajinga kwa Maandiko, mapadri na watawa wakashindwa
kabisa. “Kwa huzuni,” akasema mwandishi mmoja mkatoliki,
“Luther alishawishi wafuasi wake kwamba haikufaa kuamini ma-
neno mengine isipokuwa Maandiko matakatifu.” Makundi yakaku-
sanyika kusikia mambo ya kweli yaliyotetewa na watu wa elimu
ndogo. Ujinga wa hawa watu wakuu ukafunuliwa kwa kuonyesha
uongo wa mabishano yao kwa msaada wa mafundisho rahisi ya
[90] Neno la Mungu. Watumikaji, waaskari, wanawake, na hata watoto,
wakajua Biblia kuliko mapadri na waalimu wenye elimu.
Vijana wengi wakajitoa kwa kujifunza, kuchunguza Maandiko
na kujizoeza wenyewe na kazi bora ya watu wa zamani. Walipokuwa
na akili yenye juhudi na mioyo hodari, vijana hawa wakapata haraka
maarifa ambayo kwa wakati mrefu hakuna mtu aliweza kushindana
nao. Watu wakapata katika mafundisho mapya mambo ambayo
yalileta matakwa ya roho zao, na wakageuka kutoka kwa wale
waliowalea kwa wakati mrefu na maganda ya bure ya ibada za
sanamu na maagizo ya wanadamu.
Wakati mateso yalipoamshwa juu ya waalimu wa ukweli, waka-
fuata agizo hili la Kristo: “Na wakati wanapo watesa ninyi katika
mji huu, kimbilieni kwa mji mwengine.” Matayo 10:23. Wakimbizi
wakapata mahali mlango karibu ulifunguka kwao, na waliweza kuhu-
biri Kristo, wakati mwengine ndani ya kanisa ao katika nyumba ya
faragha ao mahali pa wazi. Kweli ikatawanyika kwa uwezo mkubwa
usio wa kuzuia.
 /MAENDELEO KATIKA UJEREMANI 117

Ni kwa bure watawala wa kanisa na wa serkali walitumia ki-

fungo, mateso, moto, na upanga. Maelfu ya waaminifu wakatia
muhuri kwa imani yao kwa kutumia damu yao, na huku mateso
ilitumiwa tu kupanua ukweli. Ushupavu ambao Shetani alijaribu
kuunganisha hayo, matokeo yalikuwa wazi kinyume kati ya kazi ya
Shetani na kazi ya Mungu.
[91] 11 /USHUHUDA WA WAANA WA WAFALME

Mojawapo ya shuhuda “maalum”uliotamkwa zaidi kwa ajili ya

Matengenezo ulikuwa Ushuhuda uliotolewa na watawala Wakristo
wa Ujeremani huko kwa baraza la Spires mwaka 1529. Uhodari na
msimamo wa watu wale wa Mungu vikaimarisha uhuru wa zamiri
kwa karne zilizofuata, na wakatoa kwa kanisa lililotengenezwa jina
la Protestanti.
Maongozi ya Mungu yakazuia nguvu zilizopinga ukweli.
Charles Quint akakusudia kuangamiza Matengenezo, lakini mara
kwa mara alipoinua mkono wake kwa kupinga akalazimishwa
kugeukia kando ya pigo. Tena na tena kwa wakati wa hatari majeshi
ya Turki valipotokea kwa mpaka, ao mfalme wa Ufransa ao Papa
mwenyewe alifanya vita kwake. Kwa hiyo miongoni ya vita na
fujo ya mataifa, Matengenezo yakapata nafasi ya kujiimarisha na
kujipanua.
Lakini, wakati ukafika ambao wafalme wakatoliki wakafanya
tendo la umoja juu ya kupinga Watengenezaji. Mfalme akaitisha
baraza kukutanika huko Spires munamo mwaka 1529 na kusudi la
kuharibu upingaji wa imani ya dini. Kama mpango huo ukishindwa
kwa njia ya imani Charles alikuwa tayari kutumia upanga.
Wakatoliki huko Spires wakaonyesha uadui wao kwa wazi juu
ya Watengenezaji. Akasema Melanchton: “Tunakuwa maapizo na
takataka ya ulimwengu; lakini Kristo atatazama chini kwa watu
wake maskini, na atawalinda.” Watu wa Spires wakawa na kiu cha
Neno la Mungu, na, ingawa kulikuwa makatazo, maelfu wakaku-
tanika kwa huduma iliyofanywa ndani ya kanisa ndogo la mchaguzi
wa Saxony. Jambo hili likaharakisha shida. Uvumilivu wa dini
ukaimarishwa kwa uhalali, na vikao vya injili vikakusudia kupinga
uvunjaji wa haki zao. Luther hakuruhusiwa kuwa Spires lakini pa-
hali pake pakatolewa kwa wafuasi wake na watawala ambao Mungu
aliinua kwa kutetea kazi yake. Frederic wa Saxony akatengwa na
kifo, lakini Duke Jean, muriti wake (aliyemfuata), akakaribisha kwa
furaha Matengenezo na akaonyesha uhodari mkubwa.
118
 /USHUHUDA WA WAANA WA WAFALME 119

Mapadri wakadai kwamba taifa ambalo lilikubali Matengenezo

liwe chini ya mamlaka ya Warumi. Watengenezaji kwa upande
mwengine, hawakuweza kukubali kwamba Roma ilipashwa tena
kuleta mataifa yale chini ya utawala wake yale yaliyopokea Neno la
Mungu.
Matengenezo haikuanzishwa bado, Amri ya Worms ilipaswa ku- [92]
tumiwa kwa nguvu; na kwamba “Mahali ambapo watu hawangeweza
kuilazimisha bila hatari ya uasi, hawakupasa kuingiza matengenezo
mapya, ... hawakupashwa kupinga ibada ya misa, hawakupashwa
kuruhusu mkatoliki wa Roma kukubali dini ya Luther.” Shauri hili
likakubaliwa katika baraza, kwa kutoshelewa ukubwa kwa mapadri
na maaskofu.

Mwishowe ikakusudiwa kwamba mahali ambapo

Kama amri hii ingekazwa “Matengenezo hayangeweza
kuenezwa ... ao kuanzishwa kwa misingi ya nguvu ... mahali
ambapo ilikwisha kuwako.” Uhuru ungalikatazwa. Mazungumzo
hayangaliruhusiwa. Matumaini ya ulimwengu yangeonekana
kukomeshwa.
Washiriki wa kundi la injili wakaangaliana kwa hofu: “Kitu gani
kinachofaa kufanywa?” “Je, wakuu wa Matengenezo wanapaswa
kutii, na kukubali amri hiyo? ... Waongozi wa Luther wakapewa
uhuru wa ibada ya dini yao. Fazili ya namna moja ikatolewa kwa
wale wote waliokubali Matengenezo kabla ya kuwekwa kwa amri
walikuwa wamekwisha kukubali maoni ya matengenezo. Je, jambo
hilo halinge wapendeza? ...
“Kwa furaha wakaangalia kanuniambapo matengenezo yali-
wekwa kwa msingi ulioazimiwa, na wakatenda kwa imani. Kanuni
ile ilikuwa nini? Ilikuwa haki ya Warumi kushurutisha zamiri na
kukataza uhuru wa kuuliza swali. Lakini, hawakuwa wao wenyewe
na watu wao Waprotestanti kuwa na furaha ya uhuru wa dini? Ndiyo,
kama fazili ya upekee iliyofanywa katika mapatano, lakini si kama
haki. ... Ukubali wa matengenezo yaliyotakiwa kwamba ruhusa
ya kuingia uhuru ya dini ilipashwa kuwa tu kwa mategenezo ya
Saxony na kwa pande zingine zote za misiki ya kikristo uhuru wa
kuuliza swalina ushuhuda wa imani ya matengenezo vilikua kuasi
na vilipashwa kuuzuriwa kifungoni na kifo cha kuchomwa kwa mti.
 120 Tangu Sasa Hata Milele

Je, waliweza kuruhusu kutumia mahali maalum kwa uhuru wa dini?

. . . Je, Watengenezaji wangeweza kujitetea kwamba walikuwa bila
kosa kwa damu ya wale mamia na maelfu ambao katika kufuata kwa
mapatano haya, wangetoa maisha yao katika inchi zote za kanisa la
Roma?”
“Hebu tukatae amri hii,” wakasema watawala. “Katika mambo
ya zamiri uwingi wa watu hawana uwezo.” Kulinda uhuru wa zamiri
ni kazi ya taifa, na huu ndiyo mpaka wa mamlaka yake katika
mambo ya dini.
Wakatoliki wakakusudia kuvunja kile walichoita “ushupavu ho-
dari (uhodari usio wa kuachia mtu nafasi yoyote).” Wajumbe wa miji
iliyokuwa na uhuru waliombwa kutangaza kwamba wangekubali
[93] maneno ya mashauri yaliyo kusudiwa. Waliomba muda, lakini kwao
hawakukubaliwa. Karibu nusu ya watu walikuwa kwa upande wa
Watengenezaji, wakijua kwamba musimamo wao utawapeleka kwa
hukumu ijayo na mateso. Mmoja akasema, “Tunapashwa kukana
neno la Mungu, ao kuchomwa.”

Ushindani Bora wa Waana wa Wafalme

Mfalme Ferdinand, mjumbe wa mfalme, akajaribu ufundi wa
mvuto. “Akaomba waana wa wafalme kukubali amri, kuwahakik-
ishia kwamba mfalme angependezwa sana nao.” Lakini watu hawa
waaminifu wakajibu kwa upole: “Tutamtii mfalme kwa kila kitu
kitakacholeta amani na heshima ya Mungu.”
Mwishowe mfalme akatangaza kwamba “njia yao moja tu in-
ayobaki ilikuwa ni kujiweka nchini ya walio wengi.” Alipokwisha
kusema basi, akaenda zake, bila kuwapa Watengenezaji nafasi ya
kujibu. “Wakatuma ujumbe kusihi mfalme arudi : Akajibu tu, “Ni
jambo lilokwisha kukatwa; kutii ni kitu tu kinachobaki.”
Watu wa kundi la mfalme wakajisifu wenyewe kwamba sababu
ya mfalme na Papa ilikuwa na nguvu, na kwamba ile ya Waten-
genezaji ni zaifu. Kama Watengenezaji wangetumainia usaada wa
mtu tu, wangalikuwa wazaifu kama walivyo zaniwa na wafuasi wa
Papa. Lakini wakaita “kutoka kwa taarifa la baraza kuelekea Neno
la Mungu, na badala ya mfalme Charles, kwa Yesu Kristo, Mfalme
wa wafalme na Bwana wa mabwana.”
 /USHUHUDA WA WAANA WA WAFALME 121

Kama vile Ferdinand alivyokataa kujali nia za zamiri yao,

watawala wakakusudia bila kujali kukosekana kwake, bali kuleta
ushuhuda wao mbele ya baraza la taifa bila kukawia. Tangazo la
heshima likaandikwa na kuwekwa kwa mkutano:
“Tunashuhudia kwa wanaokuwa hapa ... kwamba sisi, kwa ajili
yetu na kwa ajili ya watu wetu, hatukubali wala kupatana katika
namna yote kwa amri iliyokusudiwa, katika kila kitu kinachokuwa
kinyume kwa Mungu, kwa Neno lake takatifu, kwa zamiri yetu
ya haki, kwa wokovu wa roho zetu ... kwa sababu hii tunakataa
utumwa ambao unaotwikwa juu yetu. ... Na vilevile tunakuwa
katika matumaini kwamba utukufu wake wa kifalme utatenda mbele
yetu kama mfalme Mkristo anayempenda Mungu kupita vitu vyote;
na tunatangaza sisi wenyewe kuwa tayari kulipa kwake, na kwenu
pia, watawala wa neema, upendo wote na utii unavyokuwa wajibu
wetu wa haki na wa sheria.”
Wengi wakajaa na mshangao na mshituko wa hofu kwa ushujaa [94]
wa washuhuda. Fitina, ushindano, na kumwaga damu ilionekana
bila kuepukwa. Lakini Watengenezaji, katika kutumainia silaha ya
mamlaka Kuu, walikuwa wenyekujazwa na “uhodari tele na ujasiri.”
“Kanuni zilizokuwa katika ushuhuda huu wa sifa ... ilianzisha
msingi kabisa wa Kiprotestanti. ... Kiprotestanti kinatia uwezo wa
zamiri juu ya muhukumu na mamulaka ya Neno la Mungu juu ya
kanisa linaloonekana ... Husema pamoja na manabii na mitume
“Imetupasa kutii Mungu kuliko mwanadamu. Kuwako kwa taji la
Charles V kiliinua taji la Yesu Kristo.” Ushuhuda wa Spires ulikuwa
ushuhuda wa heshima juu ya ushupavu wa dini na madai ya haki
ya watu wote kwa kuabudu Mungu kwa kupatana na zamiri zao
wenyewe.
Maarifa ya Watengenezaji bora hawa yanakuwa na fundisho
kwa ajili ya vizazi vyote vinavyofuatana. Shetani angali anapinga
Maandiko yaliyofanywa kuwa kiongozi cha maisha. Kwa wakati
wetu kuna haja ya kurudi kwa kanuni kubwa ya ushuhuda--Bib-
lia, na ni Biblia peke, kama kiongozi cha amri ya imani na kazi.
Shetani angali anatumika kwa kuharibu uhuru wa dini. Uwezo wa
mpinga Kristo ambao washuhuda wa Spires walikataa sasa unatafuta
kuanzisha mamlaka yake iliyopotea.
 122 Tangu Sasa Hata Milele

Makutano Huko Augsburg

Watawala wa injili walinyimwa kusikiwa na Mfalme Ferdi-
nand, lakini kwa kutuliza magomvi yaliyosumbua ufalme, Charles
V katika mwaka uliofuata Ushuhuda wa Spires akaita makutano
huko Augsburg. Akatangaza kusudi lake kwa kuongoza mwenyewe.
Waongozi wa Kiprotestanti wakaitwa.
Mchaguzi wa Saxony akashurutishwa na washauri wake
asionekane kwa makutano: “Je, hivyo si kujihatarisha kwa kwenda
kwa kila kitu na kujifungia ndani ya kuta za muji pamoja na adui
wenye nguvu?” Lakini wengine wakamwambia kwa uhodari “Acha
watawala tu wapatane wao wenyewe na uhodari na hoja ya Mungu
itaokoka.” “Mungu ni mwaminifu: hatatuacha,” akasema Luther.
Mchaguzi akashika safari kwenda Augsburg. Wengi wakaenda
kwenye mkutano na uso wa huzuni na moyo wa taabu. Lakini
Luther aliyewasindikiza hata Coburg, akaamsha imani yao kwa
kuimba wimbo ulioandikwa walipokuwa safarini, “ngome yenye
uwezo ndiye Mungu wetu’. Mioyo nyingi yenye uzito ikawa nyepesi
kwa sauti za juhudi za kutia moyo.
[95] Watawala walioongoka wakakusudia kuwa na maelezo ya
maono yao, pamoja na ushuhuda kutoka kwa Maandiko, ya kuonye-
sha mbele ya mkutano. Kazi ya matayarisho yake ikapewa
Luther, Melanchton na washiriki wao. Ungamo hili likakubaliwa
na Waprotestanti, na wakakusanyika kwa kutia majina yao kwa
maandiko ya mapatano.
Watengenezaji walitamani zaidi bila kuchanganisha hoja yao
na maswali ya siasa. Kama vile watawala Wakikristo waliendelea
kutia sahihi ya ungamo, Melanchton akaingia kati, na kusema, “Ni
kwa wachunguzi wa mambo ya dini na wahubiri kwa kutoa shauri
la mambo haya; tuchunge maoni mengine kwa ajili ya mamlaka
ya wakuu wa inchi.” “Mungu anakataza” akajibu Jean wa Sax-
ony, “Kwamba mgenitenga. Ninakusudia kutenda yaliyo haki, bila
kujihangaisha mimi mwenyewe juu ya taji langu. Natamani ku-
ungama Bwana. Kofia yangu ya uchaguzi na ngozi ya mapendo ya
wahukumu si vya damani kwangu kama msalaba wa Yesu Kristo.”
Akasema mwengine katika watawala alipochukua kalamu, “Kama
heshima ya Bwana wangu Yesu Kristo huidai, niko tayari ... kuacha
mali na maisha yangu nyuma.” “Tafazali ningekataa mambo yangu
 /USHUHUDA WA WAANA WA WAFALME 123

na makao yangu, zaidi kutoka inchini mwa baba zangu na fimbo

mkononi,” akaendelea, “kuliko kukubali mafundisho mengine mbali
na ambayo yanayokuwa katika ungamo hili.”
Wakati ulioagizwa ukafika. Charles V, akazungukwa na
wachaguzi na watawala, akakubali kuonana na Watengenezaji
wa Waprotestanti. Katika mkutano tukufu ule mambo ya kweli
ya injili yakatangazwa wazi wazi na makosa ya kanisa la Papa
yakaonyeshwa. Siku ile ikatangazwa “siku kubwa sana ya Maten-
genezo, na siku mojawapo ya utukufu katika historia ya Kikristo na
ya wanadamu.”
Mtawa wa Wittenberg akasimama peke yake huko Worms. Sasa
mahali pake kukawa watawala hodari kuliko wa ufalme. “Ninafurahi
sana,” Luther akaandika, “kwamba nimeishi hata kwa wakati huu,
ambao Kristo ametukuzwa wazi wazi na mashahidi bora kama hawa,
na katika mkutano tukufu sana.”
Ujumbe ambao mfalme alioukataza kuhubiriwa kwa mimbara
ukatangazwa kwa jumba lake la kifalme. Maneno ambayo wengi
waliifikiri kama yasiyofaa hata mbele ya watumikaji, yalisikiwa kwa
mshangao na mabwana wakubwa na watawala wa ufalme. Wafalme
walikuwa wahubiri, na mahubiri yalikuwa kweli aminifu ya Mungu.
“Tangu wakati wa mitume hapakuwa kazi kubwa kuliko, ao maung-
amo mazuri zaidi.”
Mojawapo ya kanuni imara zaidi iliyoshikwa nguvu na Luther
ilikuwa kwamba haifae kutumainia uwezo wa kidunia katika ku- [96]
saidia Matengenezo. Alifurahi kwamba injili ilitangazwa na
watawala na ufalme; lakini wakati walipokusudia kuungana katika
chama cha utetezi, akatangaza kwamba “mafundisho ya injili
itatetewa na Mungu peke yake. ... Uangalifu wote wa siasa
uliokusudiwa ulikuwa katika maoni yake, kwamba ulitolewa na
hofu isiyofaa na shaka ya zambi.”
Kwa tarehe ya baadaye, kufikiri juu ya mapatano yaliyoazimiwa
na Wafalme walioongoka, Luther akatangaza kwamba silaha ya pe-
kee tu katika vita hii inapashwa kuwa “upanga wa Roho.” Akaandika
kwa mchaguzi wa Saxony: “Hatuwezi kwa zamiri yetu kukubali ma-
patano yaliyokusudiwa. Msalaba wa Kristo unapaswa kuchukuliwa.
Hebu utukufu wako uwe bila hofu. Tutafanya mengi zaidi kwa
maombi yetu kuliko maadui wetu wote kwa majivuno yao.”
124 Tangu Sasa Hata Milele

Kutoka kwa pahali pa siri pa sala kukaja uwezo uliotetemesha

ulimwengu katika Matengenezo. Huko Augsburg Luther “hakupi-
tisha siku bila kujitoa kwa maombi kwa masaa tatu.” Ndani ya
chumba chake cha siri alikuwa akisikia kumiminika kwa roho yake
mbele ya Mungu kwa maneno “yanayojaa na kuabudu na hofu na
matumaini.” Kwa Melanchton akaandika: “Kama sababu si ya haki,
tuiache; kama sababu ni ya haki, sababu gani kusingizia ahadi za
yule anaye tuagiza kulala bila hofu?” Watengenezaji wa Kiprotes-
tanti walijenga juu ya Kristo. Milango ya kuzimu haitalishinda!
 12 /MAPAMBAZUKO KATIKA UFRANSA [97]

Ushuhuda wa Spires na Ungamo la Augsburg yalifuatwa na

miaka ya vita na giza. Yakazoofishwa na migawanyiko, Kiprotestanti
kikaonekana katika hali ya kuangamizwa.
Lakini wakati wa ushindi huu wa wazi mfalme akapigana sana
na kushindwa. Mwishowe akalazimishwa kukubali kuachia uhuru
mafundisho ambayo ilikuwa tamaa ya nguvu katika maisha yake
ya kuyaharibu. Aliona majeshi yake kuangamizwa na vita, hazina
zake kutiririka, watu wengi wa ufalme wake kutiishwa na uasi, na
po pote ambapo imani aliyojitahidi kukomesha ikaenea. Charles
V alikuwa akigombeza uwezo wa Mwenye mamlaka yote. Mungu
alisema, “Nuru iwe,” lakini mfalme akataka kudumisha giza. Ali-
poshindwa kutimiza makusudi yake, akazeeka upesi, akajitosha
kitini cha ufalme na akaenda kujizika mwenyewe katika nyumba ya
watawa.
Katika Uswisi, hivi makambi mengi yalikubali imani ya Maten-
genezo, wengine wakajifungia kwa imani ya Roma. Mateso juu ya
wafuasi ikaamka kuwa vita vya wenyewe kwa wenyewe. Zwingli na
wengi waliojiunga katika Matengenezo wakaanguka kwa shamba
la damu la Cappel. Roma ikawa na ushindi na katika mahali pengi
ikaonekana kupata yote aliyopoteza. Lakini Mungu hakusahau kazi
yake wala watu wake. Kwa upande mwengine akainua watumishi
kuendesha kazi ya Matengenezo.
Katika Ufransa mmojawapo wa kwanza kupata nuru alikuwa
ndiye Lefévre; mwalimu katika chuo kikuu cha Paris. Katika uchun-
guzi wake wa vitabu vya maandiko ya zamani, uangalifu wake
ukaongozwa kwa Biblia, na akaingiza mafundisho yake miongoni
mwa wanafunzi wake. Akaanza kutayarisha historia ya watakat-
ifu wa wafia dini kama ilivyotolewa katika mapokeo ya kanisa, na
alikuwa amekwisha kufanya maendeleo ya namna sana kwa hayo,
alipofikiri kwamba angeweza kupata usaada kutoka kwa Biblia,
akaanza mafundisho yake. Na hapa kweli akapata watakatifu, lakini
si kama vile ilionekana katika kalenda ya Roma (Kanisa la Katoliki).
125
 126 Tangu Sasa Hata Milele

Katika machukio akaenda zake kwa kazi aliyojiagizia mwenyewe

na akajitoa wakfu kwa Neno la Mungu.
Katika mwaka 1512 kabla ya Luther ao Zwingli walikuwa
hawajaanza kazi ya Matengenezo, Lefévre akaandika, “Ni Mungu
anayetupatia, kwa imani, haki ile ambayo kwa neema pekee hutuh-
esabia haki kwa uzima wa milele.” Na wakati alipofundisha kwamba
[98] utukufu wa wokovu ni wa Mungu tu, na akatangaza pia kwamba
kazi ya kutii ni ya binadamu.
Wengine miongoni mwa wanafunzi wa Lefévre wakasikiliza
kwa bidii maneno yake na wakati mrefu baada ya sauti ya mwalimu
kunyamaza, wakaendelea kutangaza ukweli. Mmoja wao alikuwa
William Farel. Alikelewa kwa wazazi watawa na mkatoliki mwenye
juhudi, alitamani sana kuharibu kila kitu kilichojaribu pinga kanisa.
“Ningesaga meno yangu kama mbwa mwitu mkali,” akasema baa-
daye. “Ninaposikia mtu ye yote kusema kinyume cha Papa.” Lakini
ibada ya watakatifu, kuabudu mbele ya mazabahu, na kupambwa
na zawadi za mahali patakatifu hakukuweza kuleta amani ya roho.
Kusadikishwa kwa zambi kukaimarishwa juu yake, ambako ma-
tendo yote ya toba yalishindwa kumupa uhuru. Akasikiliza maneno
ya Lefévre: “Wokovu ni kwa neema.” “Ni msalaba wa Kristo tu
unaofungua milango ya mbinguni, na kufunga milango ya kuzimu.”
Kwa kutubu kama kule kwa Paulo, Farel akageuka kutoka kwa
utumwa wa asili hata kwa uhuru wa wana wa Mungu. “Baada ya
moyo wa uuaji wa mbwa mwitu mkali,” akarudi akasema, “kwa
kimya kama mwana kondoo mwema na mpole, moyo wake wote
umeondolewa kwa Papa, na ukatolewa kwa Yesu Kristo.”
Wakati Lefévre alipokuwa akitawanya nuru miongoni mwa
wanafunzi, Farel akaendelea kutangaza kweli wazi wazi. Mkuu
mmoja wa kanisa, askofu wa Meaux, akajiunga mara kwao. Waal-
imu wengine wakaungana katika kutangaza injili, na ikavuta wa-
fuasi kutoka kwa makao ya wafundi na wakulima hata kwa jumba
la mfalme. Dada wa Francis I akakubali imani ya Matengenezo.
Kwa matumaini bora ya Watengenezaji walitazamia wakati ambapo
Ufransa ulipaswa kuvutwa kwa injili.
 /MAPAMBAZUKO KATIKA UFRANSA 127

Agano Jipya la Kifransa

Lakini matumaini yao hayakutimia. Majaribu na mateso ikan-
goja wanafunzi wa Kristo. Walakini, wakati wa amani ukafika,
ambao wangeweza kupata nguvu kwa kukutana na tufani, na maten-
genezo yakafanya maendeleo ya upesi. Lefévre akaanza kutafsiri wa
Agano Jipya; na kwa wakati uleule ambapo Biblia ya Jeremani ya
Luther ilipomalizika kutoka kwa mtambo wa kupigia chapa katika
Wittenberg, Agano Jipya la Kinfransa likachapwa huko Meaux. Kwa
upesi wakulima wa Meaux wakapata Maandiko matakatifu. Watu wa
kazi katika mashamba, wafundi katika kiwanda cha kufanyia kazi,
wakafurahishwa na kazi yao ya kila siku kwa kuzungumza habari ya
damani ya kweli ya Biblia. Ijapo walikuwa watu wa cheo cha chini [99]
kabisa, bila elimu na kazi ngumu ya ukulima, matengenezo, uwezo
unaogeuza, wa neema ya Mungu ukaonekana katika maisha yao.
Nuru iliyoangaza huko Meaux ikatoa nyali yake mbali. Kila siku
hesabu ya waliogeuka ilikuwa ikiongezeka. Hasira kali ya serkali
ya kanisa ikakomeshwa kwa mda kwa kizuio cha mfalme, lakini
wafuasi wa Papa wakashinda mwishowe. Mti wakuchoma wa pinga
dini kukawashwa. Wengi walioshuhudia juu ya ukweli wakawa
katika miako ya moto.
Ndani ya vyumba vikubwa vya majumba na majumba ya ki-
falme, kulikuwa roho za kifalme ambamo ukweli ulikuwa wa damani
kuliko utajiri ao cheo ao hata maisha. Louis de Berquin alikuwa
mzaliwa wa jamaa ya cheo kikubwa, aliyejitoa kwa majifunzo,
mwenye kuadibishwa na tabia isiyolaumiwa. “Akakamilisha kila
namna ya wema kwa kushika mafundisho ya Luther katika machukio
makuu ya kipekee.” Lakini, kwa bahati njema akaongozwa kwa
Biblia, akashangazwa kupata pale “si mafundisho ya Roma, bali
mafundisho ya Luther.” Akajitoa mwenyewe kwa kazi ya injili.
Mamlaka ya Papa ya Ufransa ikamtia gerezani kama mpinga
imani ya dini, lakini akafunguliwa na mfalme. Kwa miaka nyingi
Francis alikuwa akisitasita kati ya Roma na Matengenezo. Mara
tatu Berquin akafungwa na mamlaka ya Papa, na akafunguliwa
na mfalme, aliyekataa kumtoa kafara kwa ukorofi wa serkali ya
kanisa. Berquin akazidi kuonywa juu ya hatari iliyotaka kumpata
katika Ufransa na akalazimishwa kufuata hatua za wale waliok-
 128 Tangu Sasa Hata Milele

wenda kutafuta usalama katika kuhamishwa kwa mapenzi mbali na

kwao.

Berquin Shujaa
Lakini juhudi ya Berquin ikazidi kuwa na nguvu. Akakusudia
mpango wa nguvu zaidi. Hakusimama tu kwa kutetea ukweli, lakini
akashambulia kosa. Adui zake waliokuwa na juhudi na ukaidi zaidi
walikuwa watawa wenye elimu kutoka kwa idara ya elimu ya tabia
na sifa za Mungu na dini (theologie) katika chuo kikubwa (univer-
site) cha Paris, mojawapo ya mamlaka ya kanisa ya juu sana katika
taifa. Kwa maandiko ya waalimu hawa, Berquin akapata makusudi
kumi na mbili ambayo akaitangaza wazi wazi kuwa kinyume cha
Biblia,” na akauliza mfalme kujifanya muamzi katika shindano.
Mfalme, kwa kuwa na furaha ya nafasi ya kushusha majivuno ya
hawa watawa wenye kiburi, akaalika wakatoliki kutetea jambo lao
kwa kufuata Biblia. Silaha hii haingewasaidia zaidi; mateso na kifo
[100] cha mtu wa kuchoma ilikuwa ndizo silaha ambazo walizifahamu
zaidi namna ya kutawala. Sasa wakajiona wenyewe kuanguka katika
shimo walilotumaini kumtumbukiza Berquin. Wakatafuta wenyewe
namna gani ya kujiepusha.
“Kwa wakati ule wakaona kando ya mojawapo ya njia sanamu
ya bikira iliyovunjwa.” Makundi yakakusanyika mahali pale, wakilia
na hasira. Mfalme akachomwa moyo sana . “Haya ndiyo matunda
ya mafundisho ya Berquin,” watawa wakapaza sauti. “Kila kitu
ni karibu kugeuzwa--dini, sheria, kiti cha ufalme chenyewe kwa
mapatano hii ya Luther.”
Mfalme akatoka Paris, na watawa wakaachiwa huru kufanya
mapenzi yao. Berquin akahukumiwa na kuhukumiwa kifo. Kwa
hofu kwamba Francis angetetea tena kwa kumwokoa, hukumu
ikafanyika kwa siku ile ile ilio tamkwa. Kwa sasa sita za mchana
msongano wengi ukakusanyika kwa kushuhudia jambo hili, na
wengi wakaona kwa mshangao kwamba mtu aliyeteswa alichag-
uliwa miongoni mwa watu bora na wahodari zaidi wa jamaa bora za
Ufransa. Mshangao, hasira, zarau, na uchuki wa uchungu yakahuzu-
nisha nyuso za kundi lile, lakini kwa uso mmoja haukuwa na kivuli.
Mfia dini alikuwa na zamiri tu ya kuwako kwa Bwana wake.
 /MAPAMBAZUKO KATIKA UFRANSA 129

Uso wa Berquin ulikuwa ukingaa na nuru ya mbinguni. Ali-

vaa vazi kama joho laini la kungaa, chuma puani na soksi ya za-
habu.” Alikuwa karibu kushuhudia imani yake mbele ya Mfalme wa
wafalme, na hakuna dalili iliyopasa kusingizia furaha yake.
Wakati mwandamano ulipokuwa ukisogea polepole katika njia
zilizosongana, watu wakapatwa na mshangazo wa ushindi wa furaha
wa uvumilivu wake. “Yeye anakuwa,” wakasema, “kama mmoja
anayekaa katika hekalu, na akifikiri vitu vitakatifu.”

Berquin kwa Mti Wakufungia Watu wa Kochomwa Moto

Katika mti Berquin akajitahidi kusema maneno machache kwa
watu; lakini watawa wakaanza kupaza sauti na askari kugonganisha
silaha zao, na makelele yao yakazamisha sauti ya mfia dini. Hivi
kwa mwaka 1529 mamlaka kubwa sana ya kanisa na elimu ya Paris
“ikatoa kwa watu wa 1793 mfano wa msingi wa kusongwa juu ya
jukwaa (mahali pa kunyongwa) maneno takatifu ya wenye kufa.”
Berquin akanyongwa na mwili wake ukateketezwa katika miako ya
moto.
Waalimu wa imani ya matengenezo wakaenda katika mashamba
mengine ya kazi. Lefévre akaenda Ujermani. Farel akarudi kwa
mji wake wa kuzaliwa upande wenashariki ya Ufransa, kutawanya [101]
nuru katika makao ya utoto wake. Ukweli aliuofundisha ukapata
wasikizaji. Kwa upesi akafukuzwa mbali ya mji. Akapitia vijijini,
akifundisha katika makao ya upekee na mashamba ya majani ya
uficho, kutafuta kimbilio katika pori na katika mapango ya miamba
yaliyokuwa makao yake katika utoto wake.
Kama katika siku za mitume, mateso “yametokea zaidi kwa
kuendesha Habari Njema.” Wafilipi 1:12. Walipofukuzwa kutoka
Paris na Meaux, “Wale waliosambazwa wakaenda pahali po pote
wakihubiri neno.” Matendo 8:4. Ni kwa namna hiyo nuru il-
itawanyika mahali pengi katika majimbo ya mbali ya Ufransa.

Mwito wa Calvin
Katika mojawapo ya mashule ya Paris, kulikuwa kijana mmoja
mwangalifu, mtulivu, kijana aliyeonekana na maisha yasiyokuwa na
kosa, kwa ajili ya bidii ya elimu na kwa ajili ya ibada ya dini. Tabia
 130 Tangu Sasa Hata Milele

yake na matumizi vikamufanya kuwa majivuno ya chuo kikubwa,

na ilikuwa ikitumainiwa kwa siri kwamba Jean Calvin angekuwa
mmojawapo miongoni mwa watetezi wenye uwezo sana, wa kanisa.
Lakini mshale wa nuru ukaangazia kuta za elimu nyingi na ibada
ya sanamu ambayo Calvin amajifungia. Olivetan, binamu mtoto wa
ndungu wa Calvin, alijiunga na Watengenezaji. Ndugu hawa wawili
wakazungumza pamoja juu ya maneno ambayo yanasumbua jamii la
kikristo. “Hapo kuna dini mbili tu ulimwenguni,” akasema Olivetan,
Mprotestanti. “Ile ... ambayo watu wamevumbua, ambamo mtu
hujiokoa mwenyewe kwa sherehe na kazi nzuri; ingine ni ile dini
ambayo inayofunuliwa katika Biblia, na ambayo hufundisha mtu
kutumaini wokovu tu kwa neema bila bei kutoka kwa Mungu.”
“Sitaki mafundisho yenu mapya,” akajibu Calvin; “Unafikiri
kwamba nimeishi katika kosa siku zangu zote?” Lakini peke yake
chumbani akatafakari maneno ya binamu (cousin) wake. Akajiona
mwenyewe kuwa bila mpatanishi mbeie ya Mhukumu mtakatifu
na wa haki. Matendo mazuri, sherehe za kanisa, yote yalikuwa
bila uwezo kwa upatanisho kwa ajili ya zambi. Ungamo, kitubio,
hayakuweza kupatanisha roho pamoja na Mungu.

Ushahidi kwa Mchomo

Calvin akapitia siku moja katika uwanja mkubwa, kwa bahati
njema akaona mpinga ibada ya dini anapokufa kwa moto. Miongoni
mwa mateso ya kifo cha kuhofisha na chini ya kukatiwa hukumu kwa
kanisa, mfia dini akaonyesha imani na uhodari ambao mwanafunzi
[102] kijana kwa uchungu aliona ni kinyume kwa ukosefu wa tumaini lake
mwenyewe na giza. Juu ya Biblia, alijua, “wazushi” walidumisha
imani yao. Akakusudia kujifunza Biblia yenyewe na kuvumbua siri
ya furaha yao.
Ndani ya Biblia akampata Kristo. “Ee Baba,” akalia, “Kafara
yake ilituliza hasira yako; Damu yake imesafisha takataka zangu;
Msalaba wake ulichukua laana yangu; Mauti yake ilitoa kafara kwa
ajili yangu. ... Umegusa moyo wangu, ili niweze kusimama katika
matendo mema mengine yote kama mahukizo isipokuwa matendo
mema ya Yesu.
Sasa akakusudia kutoa maisha yake kwa injili. Lakini kwa
tabia alikuwa mwenye woga na alitamani kujitoa mwenyewe kuji-
 /MAPAMBAZUKO KATIKA UFRANSA 131

funza. Maombi ya bidii ya rafiki zake, lakini, mwishowe yakashinda

ukubali wake kwa kuwa mwalimu wa watu wote. Maneno yake
yalikuwa kama umande unaoanguka kwa kuburudisha udongo.
Alikuwa sasa katika mji wa jimbo chini ya ulinzi wa binti kifalme
Margeurite, ambaye, kwa kupenda injili, akaeneza ulinzi wake kwa
wanafunzi wake. Kazi ya Calvin ikaanza pamoja na watu nyumbani
mwao. Wale waliosikia ujumbe wakachukua Habari Njema kwa
wengine. Akaendelea, kuweka msingi wa makanisa yaliyopaswa
kutoa ushuhuda hodari kwa ajili ya ukweli.
Mji wa Paris ulipashwa kupokea mwaliko mwengine kwa
kukubali injili. Mwito wa Lefévre na Farel ulikataliwa, lakini
ujumbe ulipashwa kusikiwa tena kwa vyeo vyote katika mji mkuu
ule. Mfalme alikuwa hajakamata mpango wa kuwa upande wa Roma
kupinga Matengenezo. Margeurite (dada yake) alitamani kwamba
imani ya Matengenezo ihubiriwe katika Paris. Akaagiza mhubiri
wa Kiprotestanti kuhubiri katika makanisa. Jambo hili likakatazwa
na mapadri wa Papa, binti mfalme akafungua jumba. Ikatangazwa
kwamba kila siku hotuba inapaswa kufanyika, na watu wakaalikwa
kuhuzuria. Maelfu wakakusanyika kila siku.
Mfalme akaagiza kwamba makanisa mawili ya Paris yalipaswa
kufunguliwa. Kamwe mji ulikuwa haujavutwa na Neno la Mungu
kama wakati ule. Kiasi, usafi, utaratibu, na utendaji, mambo yale
yakachukua pahali pa ulevi, uasherati, shindano, na uvivu. Weakati
walikubali injili, walio wengi wa watu wakaikataa. Wakatoliki
wakafaulu kupata tena uwezo wao. Tena makanisa yakafungwa na
mti wa kufungia watu wakuchomwa ukasimamishwa.
Calvin alikuwa akingali Paris. Mwishowe mamlaka ikakusudia
kumleta kwa ndimi za moto. Hakuwa na mawazo juu ya hatari
wakati rafiki walikuja kwa haraka kwa chumba chake na habari
kwamba wakuu walikuwa njiani mwao kumfunga. Kwa wakati ule [103]
sauti ya bisho likasikiwa kwa mlango wa inje. Hapo hapakuwa
na wakati wa kupoteza. Rafiki wakakawisha wakuu mlangoni na
wengine wakasaidia Mtengenezaji kumshusha chini kwa dirisha, na
kwa haraka akaenda kwa nyumba ndogo ya mtu wa kazi aliyekuwa
rafiki wa Matengenezo. Akajigeuza mwenyewe kwa mavazi ya
mwenyeji wake na, kuchukua jembe mabegani, akaanza safari yake.
Akasafiri upande wa Kusini, akapata tena kimbilio katika utawala
wa Margeurite.
 132 Tangu Sasa Hata Milele

Calvin hakuweza kubakia wakati mrefu bila kazi. Mara msuko-

suko ulipotulia akaenda kutafuta shamba mpya ya kazi huko Poities,
mahali makusudi mapya yalikuwa ya kufaa kukubaliwa. Watu wa
namna zote walisikiliza kwa furaha habari njema. Kwa namna
hesabu ya wasikilizaji ilivyokuwa ikiongezeka, wakafikiri kwamba
ni vyema kukusanyikia inje ya mji. Kwa pango mahali miti na
miamba ya juu ya uficho pakachaguliwa kuwa mahali pa mku-
tano. Katika mahali hapa pa uficho Biblia ikasomwa na kufasiriwa.
Hapo ibada ya meza ya Bwana ikafanyika kwa mara ya kwanza
kwa Waprotestanti wa Ufransa. Kwa kanisa ndogo hilo kukatoka
wahubiri wengi waaminifu.
Mara ingine tena Calvin akarudi Paris, lakini akakuta karibu kila
mlango wa kazi umefungwa. Yeye mwishowe akakusudia kwenda
Ujeremani. Kwa shida aliacha Ufransa wakati zoruba ilitokea juu
ya Waprotestanti. Watengenezaji wa Ufransa wakakusudia kupam-
bana na pigo hodari juu ya mambo ya ibada ya sanamu ya Roma
ile iliyopashwa kuamsha taifa lote. Matangazo kwa kushambulia
misa katika usiku moja yakawekwa kwa Ufransa pote. Mahali pa
kuendeleza kazi ya Matengenezo, tendo hilo la upumbavu likawapa
Warumi sababu ya kudai kuangamizwa kwa “wapinga ibada ya dini”
kama wafitini wa hatari kwa usitawi wa kiti cha mfalme na amani
ya taifa.
Mojawapo ya matangazo liliwekwa kwa mlango wa chumba cha
pekee cha mfalme. Uhodari wa upekee wa kujiingiza kwa maneno
ya kushangaza haya mbele ya mfalme na jambo hilo likaamsha
hasira ya mfalme. Ghazabu yake ikapata usemi katika maneno
makali: “Wote wakamatiwe bila tofauti wanaozaniwa kuwa wafuasi
wa Luther. Nitawaangamiza wote.” Mfalme akajiweka kwa upande
wa Roma.

Utawala wa Hofu Kuu

Mfuasi maskini wa imani ya matengenezo aliyezoea kuita
[104] waaminifu kwa mikutano ya siri akakamatwa. Kwa kutishwa juu
ya kifo cha gafula kwa mti wa kuchomwa, akaamuriwa kuongoza
mjumbe wa Papa kwa nyumba ya kila mprotestanti katika mji.
Hofu ya ndimi ya moto ikawa nyingi sana, na akakubali kusal-
iti ndugu zake. Morin, polisi wa mfalme, pamoja na msaliti, kwa
 /MAPAMBAZUKO KATIKA UFRANSA 133

polepole na ukimya akapita katika njia za mji. Walipofika mbele ya

nyumba ya mtu mmoja wa Luther, msaliti akafanya ishara, lakini
bila kusema neno. Mwandamano ukasimama, wakaingia nyumbani,
jamaa likakokotwa na kufungwa minyororo, na mfuatano wa kutisha
ukaendelea katika kutafuta watu wengine wapya wa kutesa. “Morin
akatetemesha mji wote. ... Ulikuwa utawala wa hofu kuu.”
Watu walioteswa wakauawa kwa mateso makali, ikaamriwa
kwamba moto upunguzwe ili kuzidisha mateso yao. Lakini walikufa
kama washindaji, musimamo wao usiotikisika, amani yao kamili.
Watesi wao wakajiona wenyewe kwamba walishindwa. “Watu wa
Paris wote wakapata nafasi ya kuona aina gani ya watu mawazo
mapya yaliweza kuleta. Hakuna mimbara ilikuwako kwa kulingan-
ishwa na mjumba kubwa la wafia dini. Furaha ikaangazia nyuso
kunjufu za watu hawa wakati walipokuwa wakielekea ... pahali pa
kuuawa ... na kuomba kwa usemaji wa kushangaza kwa ajili ya
injili.”
Waprotestanti wakasitakiwa kwamba walikusudia kuua wakato-
liki, kupindua serkali, na kumua mfalme. Hawakuweza kutoa hata
kivuli cha ushahidi kwa kushuhudia mambo yenyewe. Huku ukali
ukapiga juu ya Waprotestanti wasio na kosa ukaongezeka kwa uzito
wa malipizi, na katika karne zilizofuata kukatokea maangamizi ya
namna ile waliyotabiri juu ya mfalme, serkali yake, na raia wake.
Lakini yakaletwa na wakafiri na wakatoliki wao wenyewe.
Kuvunja dini ya Kiprotestanti ndiko kulileta juu ya Ufransa
misiba hii ya kutisha. Mashaka, hofu, na vitisho sasa vikaenea
kwa makundi yote ya jamii. Mamia wakakimbia kutoka Paris,
wakajihamisha wenyewe kutoka inchini mwao ya kuzaliwa, wengi
kati yao wakatoa ishara ya kwanza kwamba walikubali imani ya
matengenezo. Wafuasi wa Papa wakashangazwa na hesabu kubwa
ya “wapinga ibada ya dini” isiyofikiriwa iliyovumiliwa miongoni
mwao.

Kupiga Chapa Kulikatazwa

Francis I akapendezwa kukusanya kwa uwanja wake watu wenye
elimu ya maandiko kutoka kwa inchi zote. Lakini, wenye mafikara [105]
na juhudi ya kukomesha uzushi, baba huyu wa elimu akatoa amri
kutangaza kwamba uchapaji wa vitabu umeondolewa pote katika
134 Tangu Sasa Hata Milele

Ufransa! Francis I ni mojawapo wa mifano ya historia kuonyesha

kwamba akili ya masomo hailinde watu juu ya ushupavu wa dini na
mateso.
Wapadri wakadai kwamba aibu iliyofanyiwa Mbingu ya juu
kwa hukumu ya misa isafishwe katika damu. Tarehe 21 Januari
1535, iliwekwa juu ya sherehe ya kutisha. Mbele ya kila mlango
mwenge wa moto ukawashwa kwa ajili ya heshima ya “sakramenti
takatifu.” Mbele ya usiku kucha makutano yakakutanika kwa jumba
la mfalme.
“Majeshi yakachukuliwa na askofu wa Paris chini ya chandaluwa
nzuri, ... Baada ya majeshi kutembeza mfalme ... Francis I kwa siku
ile hakuvaa taji, wala kanzu ya cheo.” Kwa kila mazabahu akainama
kwa kujinyenyekea, si kwa ajili ya makosa iliyonajisi roho yake,
ao damu isiyo na kosa iliyoharibu mikono yake, bali kwa ajili ya
“zambi ya mauti” ya watu wake waliosubutu kuhukumu misa.
Katika chumba kikubwa cha mjumba la askofu mfalme aka-
tokea na katika maneno ya usemi wa hasira akasikitikia “makosa,
matukano, siku ya huzuni na haya,” ambayo ilikuja juu ya taifa.
Na akaalika waaminifu wake wa ufalme kusaidia kungoa baala ya
“uzushi” ambayo ilitisha Ufransa kwa uharibifu. Machozi yaka-
jaa kwa usemi wake, na mkutano wote ukaomboleza, kwa umoja
wakasema kwa nguvu, “Tutaishi na kufa kwa ajili ya dini yaKikato-
liki!”
“Neema ile iletayo wokovu” ilionekana, lakini Ufransa
ilipoangaziwa na mwangaza wake, ikautupilia mbali, ikachagua
giza zaidi kuliko nuru. Wakaita ubaya wema, na wema ubaya, hata
walipoanguka kuwa watu wa kuteswa kwa hila yao ya ukaidi. Nuru
ambayo ingeweza kuwaokoa kwa udanganyifu, kwa kuchafua roho
zao na kosa ya uuaji, wakaikataa kwa kuasi.
Tena mkutano ukafanyika. “Kwa mwendo mfupi (majuk-
waa) mahali pa kunyongea watu yakajengwa mahali Wakristo wa
Kiprotestanti walipashwa kuchomwa motoni wakiwa hai, na iliten-
genezwa kwamba matata yawashwe wakati mfalme alipokaribia,
na kwamba mwandamano ulipashwa kusimama kwa kushuhudia
wauaji.” Hapakuwa na kutikisika kwa upande wa watu waliopashwa
kufa. Kwa kushurutishwa kukana, mmoja akajibu: “Mimi naamini
tu yale manabii na mitume waliyohubiri mbele na yale jamii lote la
 /MAPAMBAZUKO KATIKA UFRANSA 135

watakatifu waliamini. Imani yangu inakuwa na tumaini kwa Mungu

ambaye atashinda mamlaka yote ya kuzimu.”
Katika kufikia jumba la mfalme, makutano yakatawanyika
na mfalme na maaskofu wakaondoka, walipokuwa wakishangilia
wenyewe kwamba kazi ingeendelea kwa kutimiza maangamizo ya [106]
wapinga ibada ya dini.”
Habari Njema ya amani ambayo Ufransa ilikataa ilipashwa kun-
golewa kweli, na matokeo yalikuwa ya kutisha. Tarehe 21 ya Januari
1793, mwandamano mwengine ukapita katika njia za Paris. “Tena
mfalme alikuwa mwongozi mkuu; tena kukawa fujo na kulalamika;
tena kukasikiwa kilio cha watu wengi walioteswa; tena kukawa ma-
jukwaa meusi; na matukio ya siku yakamalizika kwa mauaji na sana;
Louis XVI, alipokuwa akishindana mikononi mwa walinzi wake wa
gereza na wanyongaji, akakokotwa kwa gogo, na hapo akashikwa
kwa nguvu nyingi hata shoka lilipoanguka, na kichwa chake kili-
chokatwa kikajifingirisha kwa jukwaa.” Karibu na mahali pale pale
watu 2800 wakaangamizwa na machine yenye kisu cha kukata watu
kichwa (guillotine). Matengenezo ikaonyesha kwa ulimwengu Bib-
lia yenye kufunguliwa. Upendo usio na mwisho ukajulisha watu
kanuni za mbinguni. Wakati Ufransa ilipokataa zawadi ya mbinguni,
ikapanda mbegu ya uharibifu. Hakukuwa namna ya kuepuka ma-
tokeo yaliyotendeka ambayo mwisho ulikuwa mapinduzi na utawala
wa kuhofisha.
Farel shujaa na mwenye uhodari akalazimishwa kukimbia kutoka
kwa inchi yake ya kuzaliwa na kwenda Uswisi. Lakini akaendelea
kutumia mvuto uliokusudiwa juu ya matengenezo katika Ufransa.
Pamoja na usaada wa watu wengine waliofukuzwa, maandiko ya Wa-
tengenezaji wa Ujeremani yakatafsiriwa katika Kifransa na pamoja
na Biblia ya Kifransa ikachapwa kwa wingi sana. Kwa njia ya watu
wa vitabu vya dini vitabu hivyo vikauzishwa kwa eneo kubwa sana
katika Ufransa.
Farel akaingia kwa kazi yake katika Uswisi kwa mwenendo
mnyenyekevu wa mwalimu, akaingiza kwa werevu kweli za Biblia.
Wengine wakaamini, lakini wapadri wakaja kusimamisha kazi, na
watu wenye ibada ya sanamu wakaharakishwa kuipinga. “Hiyo
haiwezi kuwa injili ya Kristo,” wapadri wakashurutisha, “kuona
kuihubiri hakuwezi kuleta amani, bali vita.”
 136 Tangu Sasa Hata Milele

Akaenda mji kwa mji, kuteseka na njaa, baridi, na kuchoka,na

mahali pote katika ajali ya maisha yake. Akahubiri sokoni, ndani
ya makanisa, mara zingine katika mimbara ya makanisa makubwa.
Zaidi kuliko mara moja akapigwa karibu kufa. Lakini akaendelea
mbele. Mwishowe akaona miji mikubwa na midogo iliokuwa ngome
za kanisa la Katoliki yakafungua milango yao kwa injili.
Farel alitamani kusimamisha bendera ya Waprotestanti katika
Geneve. Kama mji huu ungaliweza kupatikana, ungalikuwa mahali
[107] pa kubwa kwa ajili ya Matengenezo katika Ufransa, Uswisi, na
Italia. Miji mingi iliyokuwa kandokando ya miji midogo ikaamini.
Pamoja na rafiki mmoja akaingia Geneve. Lakini akaruhusiwa
kuhubiri mara mbili tu. Mapadri wakamwalika mbele ya baraza
la kanisa, wakaja na silaha zilizofichwa chini ya makanzu yao,
wakakusudia kutoa maisha yake. Inje ya chumba kulikuwa na watu
wengi wenye hasira kuhakikisha kifo chake kama akiepuka baraza.
Kuwako kwa waamzi na waaskari, ingawa hivyo wakamwokoa.
Mapema sana asubuhi akapelekwa karibu ya ziwa mahali pa salama.
Ndivyo ilivyokuwa mwisho wa juhudi yake ya kwanza ya kueneza
injili huko Geneve.
Kwa kusikilizwa mara ya pili, wakachagua chombo kizaifu sana;
alikuwa kijana munyonge kwa sura hata akapokelewa bila furaha
na marafiki wanaojidai kusimamia Matengenezo. Lakini mtu wa
namna hii angeweza kufanya nini mahali Farel alikataliwa? “Mungu
alichagua vitu zaifu vya dunia kupatisha vitu vya nguvu haya.” 1
Wakorinto 1:27.

Froment Mwalimu
Froment akaanza kazi yake kama mwalimu. Kweli alizo-
fundisha watoto chuoni wakayakariri nyumbani mwao. Mara wazazi
wakasikia Biblia ilipokuwa ikielezwa. Agano Jipya na vitabu vi-
dogo vikatolewa bure. Baada ya mda mtumikaji huyu pia ali-
pashwa kukimbia, lakini kweli alizofundisha ikaingia mioyoni mwa
watu. Matengenezo yakapandwa. Wahubiri wakarudi, na ibada ya
Kiprotestanti ikaanzishwa katika Geneve.
Miji ulikuwa ukmekwisha kutangazwa kuwa upande wa Maten-
genezo wakati Calvin, alipoingia katika milango yake. Alikuwa
 /MAPAMBAZUKO KATIKA UFRANSA 137

njiani kwenda Basel alipolazimishwa kupitia njia ya kuzunguka

zunguka kupitia Geneve.
Katika kuzuru huku Farel akatambua mkono wa Mungu. Ingawa
Geneve ilikubali imani ya Matengenezo, lakini kazi ya kuongoka ili-
paswa kutendeka ndani ya moyo kwa uwezo wa Roho Mtakatifu, si
kwa amri za mabaraza. Wakati watu wa Geneve walipokataa mam-
laka ya Roma, hawakuwa tayari kabisa kuacha makosa yaliyositaw-
ishwa chini ya amri yake.
Kwa jina la Mungu Farel akamsihi kwa heshima mhubiri kijana
kudumu na kufanya kazi huko Calvin akarudi nyuma kuonyesha
hatari. Akajitenga ili asipambane kwa ha tari na roho ya ukali
ya watu wa Geneve. Alihitaji kupata mahali pa amani na ukimya
kwa majifunzo, na pale kwa njia ya vitabu angeweza kufundisha [108]
na kujenga makanisa. Lakini hakujaribu kukataa. Ilionekana
kwake “kwamba mkono wa Mungu ulishuka kutoka mbinguni,
kwamba ukamushika, na ukamukaza bila kubadilika kubakia mahali
alipokuwa na haraka ya kutoka.”

Ngurumo ya Laana
Laana za Papa zikanguruma juu ya Geneve. Namna gani mji huu
mdogo ulishindana na mamlaka hodari ya kanisa ambalo liliteteme-
sha wafalme na watawala kutii?
Kushinda kwa kwanza kwa Matengenezo kukapita, Roma ikaku-
sanya nguvu mpya kwa kutimiza maangamizi yake. Amri ya Wa-
Jesuite ikaanzishwa, kali zaidi, ya tabia mbaya, na hodari kuliko
washujaa wote wa Papa. Hawakujali upendo wa kibinadamu, na
zamiri yote ikanyamazishwa, hawakujali amri, upendo, lakini ile ya
agizo lao. (Tazama mwisho wa kitabu.)
Injili ya Kristo iliwezesha wafuasi wake kuvumilia mateso, bila
kukatishwa tamaa na baridi, njaa, kazi ngumu na umaskini, kushin-
dania kweli machoni pa mbao (zenye vyango) za kutundikia, gereza,
na kigingi. Kijesuitisme kikatia wafuasi wake moyo mamlaka ya
kweli silaha zote za udanganyifu. Hawakuogopa kufanya kosa
kubwa ao kutumia uwongo wa haya, kwao kujigeuza sura kwa
uwongo haikuwa taabu. Ilikuwa shabaha yao waliyojifunza kukome-
sha dini ya Kiprotestanti na kuimarisha utawala wa Papa.
 138 Tangu Sasa Hata Milele

Walivaa vazi la utakatifu, wakizuru nyumba za gereza na ma-

hospitali, kusaidia wagonjwa na maskini, na kuchukua jina takatifu
la Yesu, aliyekwenda akifanya matendo mema. Lakini chini ya
umbo la inje lisilo na kosa, makusudi mabaya na ya uuaji yalikuwa
yakifichwa.
Ilikuwa kanuni ya asili ya amri kwamba “mwisho huthibitisha
njia. Uongo, wizi, ushuhuda wa uongo, mauaji ya siri, yaliruhusiwa
yalipotumiwa kwa faida ya kanisa. Kwa siri Wajesuite walikuwa
wakiingia ndani ya maofisi ya serkali nakupanda juu, kuwa washauri
wa mfalme na kuongoza mashauri ya mataifa. Wakajifanya watu-
mishi kwa kupeleleza mabwana wao. Wakaanzisha vyuo vikubwa
kwa ajili ya watoto wa watawala na watu wakuu, na vyuo kwa
ajili ya watu wote. Watoto wa wazazi wa Kiprotestanti kwa njia
ya vyuo hivyo walikuwa wakivutwa kushika kanuni za kanisa la
Papa. Kwa hivyo uhuru ambao mababa zao walikuwa wakishindania
na kutoka damu ukasalitiwa na watoto wao. Po pote, Wajesuites
[109] walipokwenda, kukafuata mwamsho wa mafundisho ya kanisa la
Papa.
Kwa kuwapatia uwezo mwingi, tangazo la Papa likatolewa kwa
kuimarisha (“Inquisition”) (Baraza kuu la kuhukumia wapinga ibada
ya dini la Papa. Mahakama haya ya kutisha yakawekwa tena na
wajumbe wa kanisa la Roma, na mambo mabaya ya kutisha kwa
kuweza kuonyeshwa mchana yakakaririwa ndani ya gereza za siri
(cachots). Katika inchi nyingi maelfu na maelfu ya watu--wa faida
kuu kwa taifa, wenye elimu sana na waliojifunza zaidi, waliuawa ao
kulazimishwa kukimbilia kwa inchi zingine. (Tazama Nyongezo.)

Ushindi kwa Ajili ya Matengenezo

Ndizo zilikuwa njia ambazo Roma ilitumia kuzima nuru ya
Matengenezo, kwa kuondolea watu Neno la Mungu, na kwa kuimar-
isha ujinga na ibada ya sanamu ya Miaka ya Giza. Lakini chini ya
mibaraka ya Mungu na kazi za watu bora ambao aliinua kwa kufuata
Luther, dini ya Kiprotestanti haikukomeshwa. Si kwa wema ao kwa
silaha za wafalme ambaye iliweza kupata nguvu zake. Inchi ndogo
sana na mataifa zaifu zaidi yakawa ngome zake. Ilikuwa Geneve
ndogo; ilikuwa Hollande, kushindana juu ya ukorofi wa Espagne;
 /MAPAMBAZUKO KATIKA UFRANSA 139

ilikuwa Suede ya ukiwa na ukame, ambazo zilipata ushindi kwa ajili

ya Matengenezo.
Karibu miaka makumi tatu Calvin alitumika Geneve kwa ajili
ya maendeleo ya Matengenezo pote katika Ulaya. Mwenendo wake
haukuwa bila kosa, wala mafundisho yake kukosa kuwa na makosa.
Lakini alikuwa chombo cha kutangaza ukweli ya maana ya kipekee;
katika kuimarisha dini ya Kiprotestanti juu ya mwendo wa kurudi
kwa upesi kufaulu kwa kanisa la Papa, na kwa ajili ya kuingiza
katike makanisa ya Matengenezo unyofu na usafi wa maisha.
Kutoka Geneve, wakaenda kutangaza mafundisho ya Maten-
genezo. Hapo, inchi zote za watu walioteswa wakatafuta kupata
mafundisho na kutiwa moyo. Mji wa Calvin ukawa kimbilio
la Watengenezaji waliowindwa katika Ulaya yote ya Magharibi.
Wakakaribishwa vizuri na kutunzwa vizuri sana; na wakapata makao
pale, wakaletea mji uliowapokea mibaraka ya ufundi wao, elimu
yao, na utawa wao. John Knox, Mtengenezaji hodari wa Scotland
(Ecosse), si hesabu ndogo ya watu wanyofu wa Uingereza, Waprotes-
tanti wa Hollande na wa Espagne, na wa Huguenots wa Ufaransa,
wakachukua kutoka Geneve mwenye wa ukweli kuangazia giza kwa
inchi zao za kuzaliwa.
[110] 13 /KATIKA UHOLANDI NA SCANDANAVIA

Katika Uholandi ukali wa Papa ukaleta haraka upinzani. Mi-

aka mia saba kabla ya Luther, askofu wa Roma kwa uhodari
akashitakiwa na maaskofu wawili, waliotumwa kuwa mabalozi huko
Roma, wakajifunza tabia ya kweli ya “jambo takatifu la askofu”;
“Unakaa mwenyewe ndani ya hekalu la Mungu; baada ya mchun-
gaji unakuwa mbwa mwitu kwa kondoo, ... lakini ulipashwa kuwa
mtumishi wa watumishi, kama upendavyo kujiita mwenyewe, una-
tumaini kuwa bwana wa mabwana. ... Unaleta haya kwa amri za
Mungu.”
Wengine wakatokea katika karne zote kukariri kukataa huku.
Biblia ya Wavaudois ilitafsiriwa katika lugha ya Kijeremani.
Wakatangaza “kwamba hapo kulikuwa faida ndani yake; hakuna
mizaha wala uongo, wala mambo ya michezo, wala udanganyifu,
bali maneno ya kweli.” Ndivyo waliandika rafiki za imani ya zamani
tangu karne ya kumi na mbili.
Sasa wakati wa mateso ya kanisa la Roma ikaanza; lakini
waaminifu wakaendelea kuongezeka, kutangaza kwamba Biblia
ni mamlaka pekee ya haki katika dini na kwamba “hakuna mtu
anayepashwa kushurutishwa kuamini, bali angepashwa kusadik-
ishwa kwa njia ya mahubiri.”
Mafundisho ya Luther yakapata katika Uholandi watu wa juhudi
na waaminifu kwa kuhubiri injili. Menno Simons, mtu wa elimu
mkatoliki na aliyetakaswa kwa upadri, alikuwa mjinga kabisa wa
Biblia na hakuisoma kwa ajili ya hofu ya upinzani wa ibada ya dini.
Kwa ondoleo la zambi akajitahidi kunyamazisha sauti ya zamiri,
lakini bila manufaa. Baada ya wakati akaongozwa kujifunza Agano
Jipya; hili pamoja na maandiko ya Luther ikamletea kukubali imani
ya matengenezo. Kwa mda kitambo akashuhudia mtu aliyeuawa kwa
sababu alibatizwa mara ya pili. Jambo hili likamwongoza kujifunza
Biblia kwa ajili ya ubatizo wa watoto wadogo. Aliona kwamba toba
na imani vinahitajiwa kuwa sababu ya ubatizo.

140
 /KATIKA UHOLANDI NA SCANDANAVIA 141

Menno akatoka kwa kanisa la Roma na akajitoa wakfu kwa

kufundisha maneno ya ukweli aliyokubali. Katika Ujeremani na
Uholandi kundi la washupavu likatokea, kuharibu kanuni na adabu,
na kuendelea kufanya maasi. Menno kwa nguvu zake zote akapinga
mafundisho ya uongo na mashauri ya ushenzi ya washupavu. Kwa
miaka makumi mbili na tano akapitia Uhollande na upande wa
kaskazini ya Ujeremani, kutumia mvuto mkubwa sana, kufananisha
katika maisha yake mwenyewe mafundisho aliyofundisha. Alikuwa
mtu wa haki, mpole na mtulivu, mwaminifu na mwenye bidii. [111]
Hesabu kubwa ya watu wakageuka sababu ya kazi zake.
Katika Ujeremani Charles V alikomesha Matengenezo, lakini
watawala wakasimama kama boma juu ya utawala wa ukaidi wake.
Katika Uhollande mamlaka yake ilikuwa kubwa sana. Amri za
mateso zikafuatana kwa upesi. Kwa kusoma Biblia, kuisikia ao
kuihubiri, kumwomba Mungu kwa siri, kukataa kusujudu mbele
ya sanamu ao kuimba Zaburi ilikuwa azabu ya kifo. Maelfu
waliangamia chini ya Charles na Philip II.
Kwa wakati moja jamaa lote lilipelekwa mbele ya watu wa
hekimu (Inquisiteurs), juu ya kutokwenda kwa misa na kuabudu
nyumbani. Kijana wa mwisho katika jamaa akajibu “Tunapiga
magoti yetu, na kuomba kwamba Mungu apate kuangaza akili zetu
na kusamehe zambi zetu; tunaombea utawala wa mfalme wetu,
ili ufalme wake upate kusitawi na maisha yake yawe ya furaha;
tunawaombea waamzi wetu, ili Mungu apate kuwalinda.” ‘’Baba na
mmojawapo wa watoto wake wakahukumiwa kifo cha (kigingi) mti
wa kuchoma upinzani wa ibada ya dini.”
Si wanaume tu lakini wanawake na vijana wanawake waka-
tumia ujasiri imara. “Bibi waliweza kusimama kwa vigingi vya
waume wao, na wakati walipokuwa wakivumilia mchomo wa moto
wangenongoneza maneno ya faraja ao kuimba zaburi kuwatia moyo.”
“Wasichana wakalazwa ndani ya kaburi zao kana kwamba walikuwa
wakiingia katika chumba chao kulala usiku; ao kwenda kwa jukwaa
na moto, wakijivika kwa mapambo yao mazuri sana, kana kwamba
walikuwa wakienda kwa ndoa yao.”
Mateso yakazidisha hesabu ya washuhuda kwa ajili ya ukweli.
Mwaka kwa mwaka mfalme akashurutisha kazi yakeya ukatili,
lakini hakufaulu. William wa Orange mwishowe akaleta uhuru
wa kuabudu Mungu katika Holandi.
 142 Tangu Sasa Hata Milele

Matengenezo Katika Danemark

Katika inchi za kaskazini injili ilipata mwingilio wa amani.
Wanafunzi huko Wittenberg waliporudi nyumbani walikuwa wa-
kichukua imani ya matengenezo huko Scandinavia. Maandiko ya
Luther pia yakatawanya nuru. Watu hodari wa upande wa kaskazini,
wakageuka kutoka maovu na ibada ya sanamu ya Roma na kupokea
kwa furaha kweli ya maisha bora ya Biblia.
Tausen, “Mtengenezaji wa Danemark,” kama mtoto mwanzoni,
[112] akaonyesha akili ya nguvu na akaingia kwa nyumba ya watawa. Mti-
hani ulimtambulisha kuwa na talanta iliyoahidi kufanya kazi nzuri
kanisani. Mwanafunzi kijana akaruhusiwa kujichagulia mwenyewe
chuo kikubwa cha Ujeremani ama cha Uholandi, ila kwa sharti
moja tu: hakupashwa kwenda Wittenberg kuhatarishwa na uzushi.
Watawa wakasema hivyo.
Tausen akaenda Cologne, mojawapo ya ngome ya Kiroma. Hapo
hakukawia kuchukizwa. Ni wakati ule ule aliposoma maandiko
ya Luther kwa furaha na akatamani sana kujifunza mafundisho
ya kipekee ya Mtengenezaji. Lakini kwa kufanya vile alipashwa
kujihatarisha kupoteza usaada wa wakuu wake. Kwa upesi kusudi
lake likafanyika na mara akawa mwanafunzi huko Wittenberg.
Kwa kurudi Danemark, hakuonyesha siri yake, lakini akaji-
tahidi kuongoza wenzake kwa imani safi. Akafungua Biblia na
akahubiri Kristo kwao kama tumaini pekee la mwenye zambi la
wokovu. Hasira ya mkuu wa nyumba ya watawa ilikuwa kubwa sana,
walioweka matumaini ya juu juu kwake kuwa mtetezi wa Roma.
Akahamishwa mara moja kutoka kwa nyumba yake mwenyewe
ya watawa kwenda kwa ingine na kufungiwa kwa chumba chake
kidogo. Katika fito za chuma za chumba chake kidogo Tausen
akazungumza na wenzake maarifa ya kweli. Kama mababa wema
wale wa Danois wangalipatana katika shauri la kanisa juu ya
uzushi, sauti ya Tausen haingalisikiwa tena kamwe; lakini badala
ya kumzika hai kwa gereza la chini ya udongo, wakafukuzwa kwa
nyumba ya watawa.
Amri ya mfalme, ikatangazwa, ikatolea ulinzi kwa elimu ya ma-
fundisho mapya. Makanisa yakafunguliwa kwa ajili yake, na watu
wakajaa tele kusikiliza. Agano Jipya katika Kidanois kikaenezwa
mahali pengi. Juhudi ya kuangusha kazi ikaishia kwa kuitawanya,
 /KATIKA UHOLANDI NA SCANDANAVIA 143

na kwa hiyo Danemark ikatangaza ukubali wake wa imani ya maten-

genezo.

Maendeleo katika Uswedi

Katika Uswedi vilevile vijana kutoka Wittenberg wakachukua
maji ya uzima kwa watu wa kwao. Waongozi wawili wa Maten-
genezo katika Swede, Olaf na Laurentius Petri, walijifunza chini ya
Luther na Melanchton. Kama mtengenezaji mkuu, Olaf akaamsha
watu kwa ufundi wake wa kusema, hivyo Laurentius, sawasawa
na Melanchton, alikuwa na uangalifu na utulivu. Wote wawili wa-
likuwa na uhodari imara. Mapadri wakikatoliki wakasukuma watu
wajinga na wa ibada ya sanamu kwa nyakati nyingi. Olaf Petri kwa
shida akaokoka na maisha yake. Watengenezaji hawa walikuwa,
basi, wakilindwa na mfalme, aliyekusudia juu ya Matengenezo na [113]
akakaribisha hawa wasaidizi hodari katika vita ya kupinga Roma.
Mbele ya mfalme na watu waliojifunza wa Swede, Olaf Petri
kwa uwezo mkubwa akatetea imani ya matengenezo. Akatangaza
kwamba mafundisho ya mababa yanapaswa kukubaliwa tu kama
yakipatana na Maandiko; akatangaza kwamba mafundisho mhimu
ya imani yanayofundishwa katika Biblia kwa hali ya wazi ili wote
waweza kuyafahamu.
Shindano hili linaonyesha watu wa namna gani wanaokuwa
katika jeshi la Watengenezaji. Hawakuwa wajinga, watu wa ku-
jitenga, wenye mabishano wa fujo--mbali ya ile. Walikuwa watu
waliojifunza Neno la Mungu na waliojua vizuri kutumia silaha wal-
izozipata kwa gala ya silaha ya Biblia. (Walikuwa) wanafunzi na
wanafunzi wa elimu ya tabia na sifa za Mungu na dini (Theolo-
gie), watu wakamilifu waliozoea mambo ya ukweli wa injili, na
walioshinda kwa urahisi wenye kutumia maneno ya ovyo ya uongo
wa vyuo na wakuu wa Roma.”
Mfalme wa Swede akakubali imani ya Waprotestanti, na baraza
la taifa likatangaza ukubali wake. Kwa matakwa ya mfalme ndugu
hawa wawili wakaanza utafsiri wa Biblia nzima. Ikaagizwa na
baraza kwamba po pote katika ufalme, wachungaji walipashwa
kueleza Maandiko, na kwamba watoto katika vyuo walipashwa
kufundishwa kusoma Biblia.
144 Tangu Sasa Hata Milele

Walipookoka na magandamizo ya Roma, watu wa taifa la

Uswedi wakafikia hali ya nguvu na ukubwa wasiofikia mbele. Baada
ya karne moja, taifa hili ndogo na zaifu likawa la kwanza katika
Ulaya lililosubutu kutoa mkono wa usaada--kwa ukombozi wa Ujer-
mani mda wa shindano ndefu la Vita ya miaka makumi tatu. Ulaya
yote ya Kaskazini ilionekana kuwa tena chini ya ukorofi wa Roma.
Majeshi ya Swede ndiyo yaliwezesha Ujeremani kupata uhuru wa
dini kwa ajili ya Waprotestanti na kurudisha uhuru wa zamiri kwa
inchi zile ambazo zilikubali Matengenezo.
 14 /UKWELI UNAENDELEA KATIKA [114]
UINGEREZA

Wakati Luther alipokuwa akifungua Biblia iliyofungwa kwa

watu wa Ujeremamy, Tyndale akasukumwa na Roho wa Mungu ku-
fanya tendo lilelile katika Uingereza. Biblia ya Wycliffe ilitafsiriwa
kutoka kwa Kilatini, ambamo mulikuwa makosa mengi. Bei ya
kurasa zilizoandikwa ilikuwa juu sana na kwa hiyo mtawanyiko
wake ulikuwa wa shida.
Kwa mwaka 1516, kwa mara ya kwanza Agano Jipya likachapwa
katika lugha ya asili ya Kigiriki. Makosa mengi ya tafsiri ya kwanza
yakasahihishwa, na maana yakarudishwa vizuri zaidi. Nakala zile
zikaletea watu waliojifunza ufahamu bora kwa kweli na zikatoa
mwendo mpya kwa kazi ya matengenezo. Lakini sehemu kubwa ya
watu walikosa Neno la Mungu. Tyndale alipaswa kutimiza kazi ya
Wycliffe katika kutoa Biblia kwa watu wa inchi yake.
Akahubiri bila woga mambo ya hakika yake. Kwa tangazo
la Papa kwamba ni kanisa lililotoa Biblia, na ni kanisa pe-
kee linaloweza kuieleza, Tyndale akajibu: “Kamwe haukutupatia
Maandiko, ni wewe uliyeyaficha kwetu; ni wewe uliyewachoma
wale walioyafundisha, na kama ungaliweza, ungalichoma Maandiko
yenyewe.”
Mahubiri ya Tyndale yakaamsha usikizi kubwa. Lakini ma-
padri wakajitahidi kuharibu kazi yake. “Ni kitu gani kinapaswa ku-
fanywa?” akapaza sauti. “Siwezi kuwa po pote. Ee! kama Wakristo
wangalikuwa na Maandiko matakatifu katika lugha yao wenyewe,
wangaliweza wao wenyewe kushindana na wenye kutumia maneno
madanganyifu hawa. Bila Biblia haiwezekani kuimarisha watu
katika kweli.”
Nia mpya ikaja katika mawazo yake. “Injili haitasema lugha
ya Ungereza miongoni mwetu? ... Kanisa linapaswa kuwa na nuru
ndogo kwa wakati wa azuhuri kuliko wakati wa mapambazuko yake?
... Wakristo wanapashwa kusoma Agano Jipya katika lugha yao ya
kuzaliwa.” Ila tu kwa njia ya Biblia watu waliweza kufikia ukweli.
145
 146 Tangu Sasa Hata Milele

Mtaalamu mmoja wa Katoliki katika mabishano pamoja naye

akapaza sauti ya mshangao, “Ingekuwa vema kutokuwa na sheria za
Mungu kuliko kukosa zile za Papa.” Tyndale akajibu, “Ninazarau
Papa na sheria zake zote; na kama Mungu angenipatia maisha,
kabla ya miaka mingi nitawezesha kijana anayeongoza jembe la
kukokotwa na ngombe kufahamu Maandiko zaidi kuliko ninyi.”

[115] Tyndale Anatafsiri Agano Jipya kwa Kiingereza

Alipofukuzwa nyumbani kwa ajili ya mateso, akaenda Londoni
na huko kwa mda akatumika bila kizuizi. Lakini tena Wakatoliki
wakamlazimisha kukimbia. Uingereza wote ukaonekana wenye ku-
fungwa kwake. Katika Ujeremani akaanza uchapaji wa Agano Jipya
kwa lugha ya kingereza. Alipokatazwa kuchapa katika mji moja,
akaenda kwa mji mwengine. Mwishowe akasafiri kwenda Worms,
ambako, miaka michache mbele, Luther alipotetea injili mbele ya
baraza. Katika mji ule kulikuwa rafiki wengi wa Matengenezo.
Vitabu elfu tatu vya Agano Jipya vikachapwa, na mchapo mwengine
ukafuata.
Neno la Mungu likapenya kwa siri kule Londoni na kuenezwa
po pote katika inchi. Wakatoliki wakajaribu kukomesha ukweli,
lakini haikuwezekana. Askofu wa Durham akanunua kwa muuza-
vitabu akiba yote ya Mabiblia kwa kusudi la kuviharibu, kufikiri
kwamba jambo hili lingesimamisha kazi. Lakini mali ikatoa vyombo
vilivyonunuliwa kwa ajili ya mchapo mpya na bora kuliko. Wakati
Tyndale alipofungwa baadaye, uhuru ukatolewa kwake isipokuwa
ataje majina ya wale waliomsaidia kwa zawadi zao kwa mchapo
wa Mabiblia. Akajibu kwamba askofu wa Durham alifanya zaidi
kuliko kila mtu ye yote kwa kulipa bei kubwa kwa ajili ya vitabu
vilivyobaki mkononi.
Mwishowe Tyndale akashuhudia imani yake kwa mauti ya mfia
dini; lakini silaha alizozitayarisha ziliwezesha waaskari wengine
kupigana katika karne nyingi, hata kwa wakati wetu.
Latimer akasema juu ya mimbara kwamba inafaa kusoma Biblia
katika lugha ya watu. “Tusichague njia zinazopingana, bali Neno
la Mungu lituongoze: tusifuate ... mababu zetu, wala kufuata yale
waliyotenda, bali yale waliyopaswa kufanya.”
 /UKWELI UNAENDELEA KATIKA UINGEREZA 147

Barnes na Frith, Ridley na Cranmer, waongozi katika Maten-

genezo ya Uingereza walikuwa wataalamu, wakaheshimiwa sana
kwa bidii ao kwa utawa katika ushirika wa Kiroma. Upinzani wao
kwa kanisa la Roma ulikuwa ni matokeo ya maarifa yao ya kuvum-
bua makosa ya “kiti kitakatifu”.

Uwezo Kamili wa Maandiko

Kanuni kubwa iliyoshikwa na Watengenezaji hawa--ni ile ile
iliyoshikwa na Wavaudois, Wycliffe, Huss, Luther, Zwingli, na
wafuasi wao--ni uwezo kamilifu wa Maandiko matakatifu. Kwa
mafundisho yake wakajaribu mafundisho ya dini yote na madai yote.
Ni imani katika Neno la Mungu iliyosaidia watu hawa watakatifu [116]
walipotoa maisha yao kwa kigingi. “Muwe wakufarijika,” akasema
Latimer kwa wenzake wafia dini wakati sauti zao zilikuwa karibu
kunyamazishwa na ndimi za moto, “tutawasha leo mshumaa, kwa
neema ya Mungu, katika Uingereza, jinsi ninavyo tumaini hautaz-
imika.”
Kwa mamia ya miaka baada ya makanisa ya Uingereza yalipotii
mamlaka ya Roma, wale wa Scotland (Ecosse) wakashika uhuru
wao. Kwa karne ya kumi na mbili, hata hivyo, dini ya papa ikaimar-
ishwa katika inchi, na sehemu zote zikafunikwa na giza nzito. Lakini
miali ya nuru ikaja kuangazia giza hiyo. Wa Lollards, kutoka Uin-
gereza pamoja na Biblia na mafundisho ya Wycliffe, wakafanya
mengi kwa kulinda maarifa ya injili. Kwa kufunguliwa kwa Maten-
genezo kukaja maandiko ya Luther na Agano Jipya la Kingereza
la Tyndale. Wajumbe hawa kwa ukimya wakapitia milimani na
katika mabonde, wakawasha katika maisha mapya mienge ya kweli
iliyokuwa karibu kuzimika na kufanya upya tena kazi ambayo ili-
gandamizwa na karne inne za mateso.
Ndipo waongozi wa kanisa la Papa, mara wakaamshwa kwa
hatari iliyohofisha kazi yao, wakapandisha watoto wengi wa watu
bora wa Scotland (Ecosse) kwa kigingi. Washahidi hawa waliokufa
po pote katika inchi wakafurahisha roho za watu na kusudi isiyokufa
ya kuvunja minyororo za Roma.
 148 Tangu Sasa Hata Milele

Yohana Knox
Hamilton na Wishart, pamoja na mstari mrefu wa wanafunzi
wapole, wakatoa maisha yao kwa kigingi. Lakini kutoka kwenye
tuta la kuni moto wa Wishart kukatokea mtu ambaye ndimi za moto
hazikumunyamazisha, mtu ambaye, chini ya uongozi wa Mungu
ilipashwa kupinga onyo la mauti kwa kanisa la Papa katika inchi ya
Scotland.
John Knox akatupia mbali maagizo ya asili ya kanisa na aka-
jilisha kwa ukweli wa Neno la Mungu. Mafundisho ya Wishart
yakathibitisha kusudi lake la kuachana na Roma na kujiunga
mwenyewe na Watengenezaji walioteswa.
Aliposhurutishwa na wenzake kufanya kazi ya kuhubiri, akarudi
anapotetemeka mbele ya madaraka kama hayo. Ilikuwa tu baada ya
siku za vita kali pamoja naye ndipo akakubali. Lakini alipokubali,
akaendelea mbele na uhodari wa kutisha. Ujasiri huu wa mten-
genezaji haukuogopa mtu. Alipoletwa uso kwa uso na malkia
wa Scotland, Yohana Knox hakukubali kushindwa kwa sababu ya
[117] kubembelezwa; hakutetemeka juu ya vitisho. Kwamba Malkia
akatangaza kwamba alifundisha watu kukubali dini iliyokatazwa
na serekali, na kwa hivyo alivunja pia amri ya Mungu inayolaz-
imisha watu kutii watawala wao. Knox akajibu kwa ujasiri: “Kama
watoto wa Izraeli wote walikubali dini ya Farao ambao walikuwa
watu wake, nakuuliza, Bibilia, ni dini ya namna gani ingaliweza
kuwa katika dunia? Ao kama watu wote katika siku za mitume,
wangalikuwa wa dini ya wafalme wa Roma, ni dini ya namna gani
ingalikuwa mbele ya uso wa dunia?”
Akasema Marie: “Mnatafsiri Maandiko kwa namna ingine, na
(Wakatoliki wa Roma) wanatafsiri kwa namna ingine; nitamwamini
nani, na ni nani atakuwa mwamzi?”
“Utamwamini Mungu, ile inasemwa wazi katika Neno lake,”
akajibu Mtengenezaji. ... Neno la Mungu linakuwa wazi ndani yake
lenyewe; na kama kukionekana giza lolote katika mahali fulani,
Roho Mtakatifu, asiyekuwa na mabishano kati yake mwenyewe,
hueleza namna moja wazi zaidi mahali pengine.”
Kwa moyo usio na hofu Mtengenezaji shujaa, kwa ajili ya
maisha yake, akaendelea na kusudi lake, hata Scotland ikapata uhuru
kutoka kwa kanisa la Papa.
 /UKWELI UNAENDELEA KATIKA UINGEREZA 149

Kuimarishwa kwa dini ya Kiprotestanti kama dini ya taifa katika

Uingereza kulituliza mateso lakini bila kuikomesha kabisa. Mengi
katika maagizo ya Roma yaliendelea. Mamlaka ya Papa ilikataliwa,
lakini mahali tu ambapo mfalme alipewa kiti kama kichwa cha
kanisa. Katika ibada watu walikuwa wakingali mbali na utakatifu
wa injili. Uhuru wa dini ulikuwa haujafahamika. Ijapo matatizo ya
kutisha ambayo Roma ilitumia ilipata kimbilio lakini kwa shida na
wakuu wa Kiprotestanti, kwani haki ya kila mtu kuabudu Mungu
kufuata zamiri yake mwenyewe haikukubaliwa. Wakaidi walipata
mateso kwa mamia ya miaka.

Maelfu ya Wachungaji (Pasteurs) Walifukuzwa

Katika karne ya kumi na saba maelfu ya wachungaji wali-
fukuzwa na watu wakakatazwa kuhuzuria mikutano yo yote ya
dini isiyokuwa ile iliyoruhusiwa na kanisa. Ndani ya kimbilio la
vilindi mwituni, wale watoto wa Bwana walioteswa walikusanyika
kwa kumimina roho zao katika maombi (sala) na kusifu. Wengi
waliteseka kwa ajili ya imani yao. Gereza zilijaa, jamaa zikatengana.
Lakini mateso hayakunyamazisha ushuhuda wao. Wengi walilaz-
imishwa kuvuka bahari kwenda Amerika na hapo ndipo paliwekwa
msingi wa utaalamu na uhuru wa dini. [118]
Ndani ya gereza kulijaa na watu waliofanya makosa makubwa,
John Bunyan, akapumua hewa ya mbinguni na akaandika mizali
yake ya ajabu ya safari ya msafiri kutoka kwa inchi ya uharibifu
kwenda kwa mji wa mbinguni. Pilgrim’s Progress [Maendeleo ya
Msafiri] na Grace Abounding to the Chief of Sinners [Neema nyingi
kwa mkuu wa wenye zambi] vimeongoza nyayo nyingi kwa njia ya
uzima.
Katika siku ya giza ya kiroho Whitefield na Wesleys wakatoke-
lea kama wachukuzi wa nuru kwa ajili ya Mungu. Chini kanisa
lililoanzishwa watu wakarudia zambini ambayo ni vigumu kuto-
fautisha kwa ushenzi. Watu wa vyeo vya juu wakacheka uchaji wa
Mungu; watu wa vyeo vya chini wakazamishwa kwa maovu. Kanisa
halikuwa na uhodari ao imani kwa kusaidia maanguko ya neno la
kweli.
 150 Tangu Sasa Hata Milele

Kuhesabiwa Haki kwa Imani

Mafundisho makubwa ya kuhesabiwa haki kwa imani, yaliy-
ofundishwa wazi wazi na Luther, yalikuwa karibu kusahauliwa
kabisa; kanuni ya kanisa la Roma ya kutumaini matendo mema kwa
ajili ya wokovu yakakamata nafasi yake. Whitefield na Wesleys
wawili walikuwa watafuti wa kweli kwa ajili ya wema wa Mungu.
Hii walifundishwa kuwekwa salama kwa njia ya wema na kushika
maagizo ya dini.
Wakati Charles Wesley kwa wakati moja alipopata ugonjwa na
akatumaini kwamba kifo kilikuwa karibu, akaulizwa, msingi wa
tumaini lake la uzima wa milele ulikuwa juu ya kitiu gani. Jibu
lake: “Nimetumia juhudi yangu bora kumtumikia Mungu.” Rafiki
ilionekana hakutoshelewa kabisa kwa jibu hili. Wesley akafikiri:
“Nini! ... Anatamani kuninyanganya juhudi yangu? Sina kitu
kingine cha kutumainia.” Hiyo ndiyo ilikuwa giza ambayo iliyoimara
kwa kanisa, kugeuza watu kutoka kwa tumaini lao pekee la wokovu-
-damu ya Mkombozi aliyesulubiwa.
Wesley na washiriki wake wakaongozwa kufahamu kwamba
sheria ya Mungu inafikishwa mawazoni pia kwa maneno na ma-
tendo. Kwa juhudi za kazi na maombi wakafanya bidii ya kushinda
maovu ya moyo wa asili. Wakaishi maisha ya kujinyima na ku-
jishusha, wakachunguza kwa uaminifu kila mpango waliochukua
ambao ungeweza kuwa wa kusaidia kwa kupata utakatifu ule am-
bao uliweza kutunza wema wa Mungu. Lakini juhudi zao wenyewe
[119] hazikuweza kuwapa uhuru kutoka kwa hukumu ya zambi ao kuvunja
uwezo wake.
Mioto ya ukweli wa Mungu, ambayo ilikuwa karibu kuzimika
juu ya mazabahu ya dini ya Kiprotestanti, ilipashwa kuwashwa
kutoka kwa mwenge wa zamani uliotolewa na Wakristo wa Bohemia.
Wengine miongoni mwao, wakapata kimbilio katika Saxe (Saxony),
wakalinda imani ya zamani. Kutoka kwa Wakristo hawa nuru ikaja
kwa Wesley.
Yohana na Charles wakatumwa kwa ujumbe kuenda Amerika.
Katika meli kulikuwa na kundi la waMoravians. Wakakutana na
zoruba kali sana, na Yohana, akawa uso kwa uso na kifo, aka-
jisikia kwamba hakuwa na hakikisho la amani na Mungu. Lakini
Wajeremani wakaonyesha utulivu na kutumaini kwamba alikuwa
 /UKWELI UNAENDELEA KATIKA UINGEREZA 151

mgeni. “Tangu zamani,” akasema, “nilichunguza umuhimu mkuu

wa mwenendo (tabia) wao. ... Wakawa sasa na bahati ya kujaribu
kwamba walikuwa huru bila mafikara ya woga pia na ile ya ku-
tokuwa na kiburi, hasira na kulipisha kisasi. Katikati ya zaburi kwa
kazi yao ilianza, bahari ikapasuka, na kupasua tanga kubwa kwa
vipande vipande, ikafunika merikebu, na kumwanga kati kati ya
sakafu kana kwamba kilindi kikuu kimekwisha kutumeza. Kilio
cha nguvu kikaanza miongoni mwa Waingereza. Wajeremani kwa
utulivu wakaendelea kuimba. Nikauliza mmojawapo wao baa-
daye,‘Hamkuwa na hofu? ‘ Akajibu Namshukuru Mungu, hapana.’
Nikauliza, ‘Lakini wake wenu na watoto hawakuwa na hofu?’ Aka-
jibu kwa upole, ‘Sivyo; wake wetu na watoto hawaogopi kufa.’”

Moyo wa Wesley “Kwa Jinsi Isiyo ya Kawaida Watiwa Joto”

Kwa kurudi kwake Uingereza, Wesley akafikia kwa kufahamu
wazi wazi imani ya Biblia chini ya mafundisho ya mtu wa Moravia.
Kwa mkutano wa chama cha Wamoravian katika Londoni maneno
yakasomwa kutoka kwa Luther. Namna Wesley alipokuwa ak-
isikiliza, imani ikawashwa ndani ya roho yake. “Nilisikia moyo
wangu kutiwa joto ngeni,” akasema. “Nilisikia kwamba nilimtu-
maini Kristo, Kristo pekee, kwa ajili ya wokovu: na tumaini lika-
tolewa kwangu, kwamba aliondoa mbali zambi zangu, hata zangu,
na aliniokoa kutoka kwa sheria ya zambi na mauti.’‘
Sasa aliona kwamba neema aliyojitahidi kupata kwa njia ya
maombi na kufunga na kujinyima ilikuwa zawadi, “bila mali na bila
bei.” Roho yake yote ikawaka na mapenzi ya kutangaza po pote injili
utukufu ya neema huru ya Mungu. “Nikatazama juu ya ulimwengu
wote kama mtaa wangu,” akasema; “po pote ninapokuwa, ninazania [120]
kwamba, nina haki, na wajibu wangu wa lazima, kutangaza kwa
wote wale wanaotamani kusikia, habari za furaha za wokovu.”
Akaendelea na maisha yake halisi na ya kujinyima, si sasa kama
msingi, bali matokeo ya imani; si shina, bali tunda la utakatifu.
Neema ya Mungu katika Kristo itaonekana katika utii. Maisha ya
Wesley ilitolewa kuwa wakfu kwa kuhubiri kweli kubwa aliyoy-
akubali--kuhesabiwa haki kwa njia ya imani katika damu ya kafara
ya Kristo, na uwezo mpya wa Roho Mtakatifu kwa moyo, kuendelea
kuleta matunda katika maisha yanayofanana kwa mfano wa Kristo.
 152 Tangu Sasa Hata Milele

Whitefield na Wesleys wawili waliitwa kwa wakati ule

“Methodistes” na wanafunzi wenzao wabaya -jina ambalo kwa
wakati huu linazaniwa kuwa la heshima. Roho Mtakatifu aliwalaz-
imisha kuhubiri Kristo na Yeye aliyesulubiwa. Maelfu waliogeuka
kwa kweli. Ilikuwa ni lazima kwamba kondoo hizi zilindwe kutoka
mbwa mwitu wenye wazimu. Wesley hakuwa na wazo la kuanzisha
dini lingine, lakini aliwatengeneza chini ya kile kilichoitwa mwun-
ganisho wa Methodiste.
Ulikuwa ushindani wa siri na taabu ya uinzani ambayo wahubiri
hawa walipambana nayo kwa kuanzisha kanisa--kwani kweli ilikuwa
na mwingilio mahali milango labda ingedumu kuendelea yenye
kufungwa. Wakuu wengine wa dini wakaamka kwa mshangao wa
tabia yao na wakawa wahubiri wa juhudi katika mitaa yao wenyewe.
Kwa wakati wa Wesley, watu wa vipawa mbalimbali hawakulin-
ganisha kila sehemu ya mafundisho ya dini. Tofauti kati ya White-
field na Wesleys wawili ilitisha wakati moja kuleta fitina, lakini
kwa namna walijifunza upole katika chuo cha Kristo, uvumilivu
na upendo vikawapatanisha. Hawakuwa na wakati wa kubishana,
wakati ambao makosa na maovu yalijaa pote.

Wesley Anaepuka Kifo

Watu wa mvuto wakatumia uwezo wao kinyume chao. Wakuu
wengi wa kanisa wakaonyesha uchuki, na milango ya makanisa
ikafungwa juu ya imani safi. Padri, akiwalaumu juu ya mimbara,
akachochea watu wajinga wa giza na waovu. Mara na mara Wes-
ley akaepuka kifo kwa muujiza wa uhuruma ya Mungu. Wakati
ilionekana kwamba hakuna njia ya kuepuka, malaika katika umbo
[121] la kibinadamu alikuja upande wake na kundi lilianguka na mtumishi
wa Kristo akapita katika usalama kutoka hatarini.
Kwa ajili ya ulinzi wake, mojawapo wa matukio hayo, Wesley
akasema: “Ingawa wengi walijaribu kukamata ukosi wa shingo
yangu ao mavazi, kuniangusha, hawakuweza kufunga kamwe: ila
mmoja tu alishika upindo wa kisibau changu ambacho kikabaki
mara mkononi mwake; na upindo mwengine, ndani ya mfuko ambao
ulikuwamo noti ya benki, ilipasuka lakini nusu yake. ... Mtu wa
nguvu nyuma yangu akanipiga mara nyingi, na fimbo kubwa ya mti
wa Ulaya (che ne); ambayo kama angalinipaga mara moja tu kwa
 /UKWELI UNAENDELEA KATIKA UINGEREZA 153

upande wa nyuma wa kichwa changu, ingalikuwa ni mwisho wangu.

Lakini kila mara, pigo likapotoka, sijui namna gani; kwani sikuweza
kwenda kuume wala kushoto.”
Wamethodiste wa siku ile walivumilia kicheko na mateso, mara
nyingi mauaji. Kwa nyakati zingine, matangazo kwa watu wote
libandikwa, kuita wale waliotaka kuvunja madirisha na kunyan-
ganya katika nyumba za Wamethodiste ili wakusanyike kwa wakati
ulitolewa na mahali. Mateso ya desturi yakafanyika juu ya watu am-
bao kosa moja tu lilikuwa ni kutafuta kugeuza wenye zambi kutoka
kwa njia ya uharibifu na kuwaingizisha kwa njia ya utakatifu!
Uharibifu wa kiroho katika Uingereza kabla ya wakati wa Wes-
ley ulikuwa katika hali kubwa matokeo ya mafundisho kwamba
Kristo alifuta kanuni ya mema na mabaya na kwamba Wakristo
hawakuwa na lazima ya kuishika. Wengine wakasema kwamba
ilikuwa si lazima kwa wachungaji kuonya watu kutii amri zake,
kwani wale ambao Mungu aliowachagua kwa wokovu “wataon-
gozwa kufuata utawa na wema” wakati wale waliohukumiwa laana
ya milele “hawakuwa na uwezo kwa kutii sheria ya Mungu.”
Wengine wakishikilia kwamba “wateule hawawezi kukosa
neema ya Mungu wala, kunyanganywa kibali cha Mungu,”
walipofikia mwisho kwamba “matendo mabaya wanayotenda si
maovu, ... na kwamba, baadaye, hawana na nafasi wala kuungama
zambi zao ao kuyaacha kwa njia ya toba.” Kwa hiyo, wakatangaza,
hata zambi moja katika zambi mbaya kuliko” zilizozaniwa kwa
wote kuwa mvunjo mkubwa zaidi wa amri za Mungu kama si zambi
mbele za Mungu “kama ikitendwa na mmojawapo wa wateule.”
Hawawezi kufanya kitu cho chote kisicho mpendeza Mungu ao
kilichokatazwa na sheria.”
Mafundisho haya mabaya yanakuwa sawa sawa na mafundisho
ya mwisho kwamba hakuna sheria ya Mungu inayogeuka kama kip-
imo cha haki, lakini tabia hiyo ilionyeshwa na chama chenyewe na
mara kwa mara ilipaswa kubadirishwa. Mawazo haya yote yalitoka
kwake ambaye miongoni mwa wakaaji wasio na kosa wa mbinguni [122]
alianza kazi yake kwa kuvunja amri za haki za sheria ya Mungu.
Mafundisho haya mabaya juuya amri za Mungu, zisizogeuka
kwa kuimarisha tabia ya watu iliongoza wengi kukataa sheria ya
Mungu. Wesley kwa uhodari akapinga mafundisho haya ambayo
yaliongoza watu kupinga amri ya Mungu, mafundisho juu ya hali
154 Tangu Sasa Hata Milele

ya kila mtu (Predestination). “Neema ya Mungu inayoleta wokovu

imeonekana kwa watu wote.” “Mungu Mwokozi wetu anayetaka
watu wote waokolewa na kupata ujuzi wa kweli. Kwani kuna Mungu
mmoja, na mupatanishi katikati ya Mungu na watu ni mmoja, yule
mtu ni Kristo Yesu, aliyejitoa mwenyewe kuwa ukombozi kwa ajili
ya wote. ” Kristo “Nuru ya kweli inaangazia nuru kila mtu anayekuja
katika ulimwengu.’‘ Tito 2:11; 1 Timoteo 2:3-6; Yoane 1:9. Watu
wanaoshindwa kupata wokovu ni wale wanaokataa kwa mapenzi
yao zawadi ya uzima.

Katika Utetezi wa Sheria ya Mungu

Katika kujibu madai kwamba wakati wa kifo cha Kristo, amri
kumi ziliondolewa pamoja na sheria za kawaida, Wesley akasema:
“Sheria ya tabia, inayokuwa katika Amri Kumi na ikatiliwa nguvu
na manabii, hakuitosha. Hii ni sheria ambayo haiwezi kamwe ku-
vunjwa, ambayo ‘inasimama imara kama shuhuda mwaminifu mbin-
guni.’”
Wesley akatangaza umoja kamilifu wa sheria na injili. “Kwa
upande moja sheria kwa kuendelea kutuongoza kwa injili, kwa
ngambo ingine injili huendelea kutuwezesha kutimiza utimilifu in-
afanya njia kuwa na sheria, kwa mfano, inatuamuru kumpenda
Mungu, kupenda jirani wetu, kuwa wapole, wanyekevu ao watakat-
ifu. Tukijisikia kwamba hatutoshi kwa mambo haya; ... lakini
tunaona ahadi ya Mungu kutupatia upendo huo, na kutufanya
wanyenyekevu, wapole, na watakatifu: tunashika injili hii, ya habari
ya furaha: ... ‘ haki ya sheria hutimilika ndani yetu; kwa njia ya
imani inayokuwa katika Yesu Kristo. ...
“Katika daraja la juu sana za maadui wa injili ya Kristo,”
akasema Wesley, “ni wale ... wanaofundisha watu kuvunja ... si
moja tu, wala ndogo ao kubwa sana, bali amri zote kwa jumla. ...
Wanamheshimu kama Yuda alivyofanya aliposema, ‘salamu, Rabi;
akamubusu’ ... Hakuna namna ingine isipokuwa kumusaliti kwa
kumubusu, kuzungumza juu ya damu yake, na kunyanganya taji
lake; kuweka nuru kwa kila sehemu ya sheria yake, chini ya ujanja
wa kuendesha injili yake.”
 /UKWELI UNAENDELEA KATIKA UINGEREZA 155

Umoja wa Sheria na Injili [123]

Kwa wale wanaoshurtisha kwamba “hotuba ya injili hujibu
vikomo vyote vya sheria,” Wesley akajibu: “Wajibu wa kwanza
kabisa wa sheria, yaani, kusadikisha watu juu ya zambi, kuamsha
wale wangali katika usingizi kwa ukingo wa Gehena ya moto. ...
Ni uwongo, basi kutoa mganga kwa wenye afya, ao wanaojizania
wao wenyewe kuwa na afya. Inafaa kwanza kuwasadikisha kwamba
wako wagonjwa, kama sivyo hawatakushukuru kwa kazi yako. In-
akuwa vilevile uwongo kunena habari ya Kristo kwa wale ambao
roho yao haijavunjika.”
Na katika kuhubiri injili ya neema ya Mungu, Wesley kama
Bwana wake, alitafuta “kutukuza sheria, na kuifanyiza kuwa na
heshima.” Isaya 42:21. Matokeo yalikuwa ya utukufu aliyoruhusiwa
kuona. Kwa mwisho wa juu nusu ya karne aliyotumia katika kazi,
wafuasi wake wakahesabika zaidi kuliko nusu ya milioni. Lakini
wengi wa roho zilizoinuliwa kutoka kwa upotovu wa zambi kwa
maisha ya juu na safi hauwezi kamwe kujulikana hata jamaa lote
la waliokombolewa wanapokusanyika katika ufalme wa Mungu.
Maisha yake inaonyesha fundisho la thamani isiyohesabika kwa kila
Mkristo.
Ilipendeza Mungu kwamba imani na unyenyekevu, juhudi isiy-
olegea, kujinyima na uchaji wa kweli wa mtumishi huyu wa Mungu
yapate kurudisha nuru katika makanisa ya leo!
[124] 15 /UTAWALA WA KUTISHA WA UFARANSA

Sababu yake ya Kweli

Mataifa mengine yalikaribisha Matengenezo kuwa ujumbe wa
mbinguni. Katika inchi zingine nuru ya maarifa ya Biblia ilikuwa
karibu kufungwa kabisa. Katika inchi ingine kweli na uongo
vikashindaniya uwezo kwa karne nyingi. Mwishowe ukweli wa
mbinguni ukasongwa. Kiasi cha Roho ya Mungu kikaondolewa kwa
watu wale waliozarau zawadi ya neema yake. Na ulimwengu wote
ukaona matunda ya kukataa nuru kwa makusudi.
Vita ya kupinga Biblia katika Ufransa ikatimilika wakati
wa mapinduzi, ambayo ni matokeo halali kwa Roma kutosoma
Maandiko. (Tazama Nyongezo.) Ni onyesho la ajabu sana
lililoshuhudia mwisho wa mafundisho ya kanisa la Roma.
Ufunuo ulitangaza matokeo ya kutisha yaliyopaswa kuongezeka
zaidi kwa Ufransa kutoka kwa utawala wa “mtu wa zambi”:
“Na kiwanja kilicho inje ya hekalu la Mungu, uache inje, wala
usipime kwa maana imetolewa kwa mataifa, nao watakanyaga mji
mutakatifu miezi makumi ine na miwili. Nami nitawapa washuhuda
wangu wawili nguvu, nao watatoa unabii siku elfu moja mia mbili
makumi sita, wamevikwa mavazi ya gunia. ... Hata watakapo-
maliza ushuhuda wao, yule nyama anayetoka katika shimo pasipo
mwisho atafanya vita nao; naye atawashinda na kuwaua. Na maiti
yao yatalala katika njia ya mji ule mkubwa, unaoitwa kwa kiroho
Sodomo na Misri, ambapo tena Bwana wetu aliposulubiwa. ... Na
wale wanaokaa juu ya dunia watafurahi juu yao na kuchekelea,
watapelekeana zawadi wao kwa wao, kwa sababu manabii hawa
wawili waliwatesa wao wanaokaa juu ya dunia. Na kiisha siku tatu
na nusu, Roho ya uhai inayotoka kwa Mungu ikaingia ndani yao,
wakasimama kwa miguu yao; na woga mkubwa ukawaangukia watu
wote waliowaona.” Ufunuo 11:2-11.
“Miezi makumi ine na miwili” na siku elfu moja mia mbili na
makumi sita” ni sawa sawa, wakati ambao kanisa la Kristo lilipaswa

156
 /UTAWALA WA KUTISHA WA UFARANSA 157

kuteswa na magandamizo ya Roma. Miaka 1260 ilianza katika

mwaka 538 A.D. na ikamalizika kwa mwaka 1798 AD. (Tazama
Nyongezo.) Kwa wakati ule majeshi ya Ufaransa likamfanya Papa
kuwa mfungwa, na akafa mbali na kwao. Mamlaka ya Papa ikakosa
uwezo wa kuimarisha utawala wake wa zamani.
Mateso hayakudumu hata mwisho katika miaka 1260 yote. [125]
Katika huruma zake kwa watu wake, Mungu akafupisha mda wa
taabu yao kali kwa mvuto wa Matengenezo.
“Washahidi wawili” ni mfano wa Maandiko ya Agano la Kale na
Agano Jipya, washuhuda wakuu kwa mwanzo na umilele wa sheria
za Mungu, na pia kwa mpango wa wokovu.
“Nao watatoa unabii siku elfu moja mia mbili makumi sita,
wamevikwa mavazi ya gunia.” Wakati Biblia ilipokatazwa, ushuhuda
wake ukageuzwa vibaya; wakati wale walipojaribu kutangaza uk-
weli wake wakasalitiwa, kuteswa, kuuawa kama wafia dini kwa
ajili ya imani yao ao kulazimishwa kukimbia--ndipo “washuhuda”
waaminifu wakatabiri “katika mavazi ya gunia.” Katika nyakati za
giza kabisa watu waaminifu wakapewa hekima na mamlaka kwa
kutangaza kweli wa Mungu. (Tazama Nyongezo.)
“Na kama mtu yeyote akitaka kuwaumiza, moto utatoka katika
vinywa vyao na kumeza adui zao. Na kama mtu yeyote akitaka
kuwaumiza, anapashwa kuuawa namna hii.” Ufunuo 11:5. Watu
hawawezi bila kuwa na hofu ya kupata malipizi kwa kuzarau Neno
la Mungu!
“Hata watakapomaliza ushuhuda wao.” Wakati washuhuda hawa
wawili walipokaribia mwisho wa kazi yao katika giza, vita ilipaswa
kufanywa juu yao na “yule nyama anayetoka katika shimo pasipo
mwisho.” Hapa kunaonekana onyesho mpya la uwezo wa Shetani.
Ilikuwa busara ya Roma, kushuhudia heshima kwa ajili ya Biblia,
kwa kuifungisha kwa lugha isiyojulikana, ikafichwa kwa watu. Chini
ya amri yake washahidi wakatabiri “katika mavazi ya gunia. ” Lakini
” yule nyama anayetoka katika shimo pasipo mwisho” alipashwa
kufunguliwa na kufanya vita wazi wazi kwa Neno la Mungu.
“Mji mkubwa” katika njia zake ambazo washahidi hawa wawili
waliuawa, na mahali maiti yao ililala ni “kwa kiroho” ni Misri. Kwa
mataifa yote katika historia ya Biblia, Misri ndiyo iliyozidi kukana
kuwako kwa Mungu na ikapinga amri zake. Hakuna mfalme aliyeasi
kwa ujasiri sana juu ya mamlaka ya mbingu kama mfalme wa Misri
 158 Tangu Sasa Hata Milele

alivyofanya, Farao: “Simjui Bwana, na vilevile sitaruhusu Israeli

kwenda.” Kutoka 5:2. Hii ni kusema hakuna Mungu (atheisme),
na taifa linalowakilisha Misri lingetaja mfano wa namna moja wa
Mungu na kuonyesha roho ya namna moja ya uasi.
“Mji mkubwa” unafananishwa vile vile, “kwa kiroho,” na
Sodomo. Maovu ya Sodomo yalionekana zaidi katika uasherati.
Zambi hizi zilipaswa kuwa vile vile tabia ya taifa lililopasa kutimiza
[126] andiko hili.
Kwa kupatana na nabii, ndipo, mbele kidogo ya mwaka 1798
uwezo moja wa tabia ya uovu ukainuka kwa kufanya vita na Biblia.
Na katika inchi ambapo “washuhuda wawili wa Mungu walipashwa
kunyamazishwa, hapo pangekuwa onyesho la kutokujali kuwako
kwa Mungu kwa Farao na usherati wa Sodomo.

Utimilizo wa Ajabu wa Unabii

Unabii huu ulipata utimilizo wa ajabu katika historia ya Ufransa
wakati wa Mapinduzi (Revolution), katika mwaka 1793. “Ufransa
ulikuwa ni taifa pekee katika historia ya dunia, ambayo kwa amri
ya baraza la sheria, likatangaza kwamba hakuna Mungu, na ambaye
wenyeji wote wa mji mkuu, na sehemu kubwa ya watu popote,
wanawake na wanaume pia, wakacheza na kuimba kwa furaha kwa
kukubali tangazo hili.”
Ufransa ukaonyesha pia tabia ambazo zilipambanua Sodomo.
Mwandishi wa historia anaonyesha pamoja kukana Mungu na
uasherati wa Ufransa: “Kwa uhusiano na sheria hizi juu ya dini,
ilikuwa ile ambayo ilivunja muungano wa ndoa--maagano takatifu
kuliko ambayo watu wanaweza kufanya, na kudumu ni wa lazima
kwa ulinzi wa jamaa--ukageuzwa kuwa kwa hali ya mapatano ya
adabu ya hivi hivi tu ya mda, na kwamba watu wawili wanaweza
kuunga na kuvunja kwa mapenzi. ... Sophie Arnoult, mtendaji wa
kike wa sifa kwa mambo ya kuchekesha akasema, akaeleza kuwa
ndoa ya serkali ni kama ‘sakramenti ao siri ya uzinzi.’”

Uadui Juu ya Kristo

“Mahali pia Bwana wetu alisulibiwa.” Jambo hili vile vile lil-
itimilika kwa Ufransa. Hakuna inchi ambayo ukweli ulikutana na
 /UTAWALA WA KUTISHA WA UFARANSA 159

upinzani wa ukaidi kama Ufransa. Katika mateso iliyozuriwa kwa

washahidi wa injili, Ufransa ulisulibisha Kristo katika mwili wa
wanafunzi wake.
Karne kwa karne damu ya watakatifu ilikuwa ikimwangika.
Huku Wawaldense (Vaudois) walitoa maisha yao kwa milima ya
Piedmont (kwa ajili ya ushuhuda wa Yesu Kristo,” ushuhuda wa
namna ile ile uliochukuliwa na Albigeois wa Ufransa. Wanafunzi wa
Matengenezo waliouawa kwa mateso ya ajabu. Mfalme na wakuu,
wanawake wa kizazi cha juu na wabinti wazuri walishibisha macho
kwa maumivu makuu ya wafia dini wa Yesu. Wahuguenots washujaa
walimwaga damu yao pahali pa mapigano makali, kuwindwa kama [127]
wanyama wa mwitu.
Wazao wachache wa Wakristo wa zamani waliobaki kwa karne
ya kumi na nane wakajificha katika milima ya Kusini, wakalinda
imani ya mababa zao. Wakatembea kwa shida kwa maisha marefu ya
utumwa ndani ya mashua ya vita (galères). Watu wa malezi safi sana
na wenye akili wa Ufransa waliishi katika minyororo, katika mateso
mabaya sana, kati ya wanyanganyi na wauaji. Wengine wakapigwa
risasi na kuanguka katika damu ya baridi wanapoanguka kwa magoti
yao katika sala. Inchi yao, ikateketezwa kwa upanga, shoka, na
kwa moto, “ikageuka kuwa jangwa kubwa, la giza.” “Mambo haya
mabaya sana yakaendelea ... katika nyakati zisizokuwa za giza bali
katika wakati wa nuru wa Louis XIV. Elimu iliongezeka, vitabu
ao maarifa yakaendelea vizuri, walimu wa elimu ya tabia na sifa
za Mungu wa baraza ya hukumu na wa mji mkuu walikuwa wenye
maarifa (savants) na wasemaji, wakavutwa na neema ya upole na
upendo.”

Uovu Mbaya Sana Kupita Mengine

Lakini uovu mbaya zaidi miongoni mwa matendo maovu ya
karne za kutisha ilikuwa machinjo ao mauaji matakatiifu ya Saint-
Bartheiemy. Chini ya mkazo wa mapadri na maaskofu, mfalme wa
Ufransa akatoa ukubali wake. Kengele kulia katika ukimya wa usiku,
ikatoa ishara ya mauaji. Maelfu ya Waprotestanti, walipokuwa wak-
ilala nyumbani mwao, wakitumaini neno la heshima la mfalme wao,
wakakokotwa na kuuawa.
 160 Tangu Sasa Hata Milele

Machinjo yakaendelea kwa siku saba katika Paris. Kwa agizo

la mfalme mauaji yakaenea kwa miji yote mahali Waprotestanti
walikuwako. Wakuu na wakulima, wazee na vijana, wamama na
watoto, wakachinjwa pamoja. Katika Ufransa po pote kulikuwa
nafsi 70.000 za ua la taifa wakauawa.
“Wakati habari ya mauaji ilipofika Roma, furaha ya mapadri
haikujua mpaka. Askofu wa Lorraine akatolea mjumbe zawadi
ya mataji elfu; mzinga wa Saint-Ange mtakatifu akapiga ngurumo
ya salamu za furaha; na kengele zikalia kwa minara ya makanisa
yote; mioto ya furaha ikageuza usiku kuwa mchana; na Papa Gre-
goire XIII, pamoja na maaskofu na wakuu wengine wa kanisa,
wakaenda kwa mwandamano mrefu kwa kanisa la Saint-Louis, ma-
hali askofu wa Lorraine aliimba Te Deum. ... Nishani ikapigwa kwa
kumbukumbu la machinjo. ... Padri wa Ufransa ... akasema kwa
ajili ya‘siku ile akijaa na kicheko na furaha, wakati baba mtakatifu
[128] alipokea habari, na akaenda kwa hali ya heshima kwa kumshukuru
Mungu na Mtakatifu Ludoviko.”
Roho mbaya ya namna moja iliyosukuma kuuawa kwa Saint-
Barthelemy akaongoza pia katika maonyesho za Mapinduzi. Yesu
Kristo akatangazwa kuwa kama mjanja, na kilio cha makafiri
wa Ufransa kikawaangamiza wamaskini,” maana yake Kristo.
Matukano na uovu yakaenda pamoja. Katika haya yote, ibada ili-
tolewa kwa Shetani, wakati Kristo, katika tabia zake za kweli, usafi,
na upendo wake wa kupendelea wengine kuliko yeye mwenyewe,
alisuubiwa.”
“Yule nyama anayetoka katika shimo pasipo mwisho atafanya
vita nao; naye atawashinda na kuwaua.” Ufunuo 11:7. Mamlaka ya
kukana kumjua Mungu iliyotawala katika Ufransa wakati wa Mapin-
duzi na utawala wa Hofu kuu ilipigana vita ya namna hiyo kumpinga
Mungu na Neno lake. Ibada ya Mungu ikakomeshwa na baraza la
Taifa. Vitabu vya Biblia vikakusanywa na kuchomwa mbele ya watu
wote. Vyama vya Biblia vikaharibiwa. Siku ya kustarehe ya juma
ikakatazwa, na mahali pake kila siku kumi ikatengwa kwa maku-
tano. Ubatizo na ushirika Mtakatifu (Meza ya Bwana) vikakatazwa.
Matangazo yakawekwa kwa mahali pa maziko kutangaza kwamba
mauti ni usingizi wa milele.
Ibada ya dini yote ikakatazwa, ila tu ile ya uhuru na ya inchi.
“Askofu wa kushika sheria wa Paris akaletwa ... kwa kutangaza kwa
 /UTAWALA WA KUTISHA WA UFARANSA 161

mapatano kwamba dini aliyofundisha kwa miaka nyingi ilikuwa,

katika heshima yote, sehemu ya ujanja wa mapadri, ambayo haikuwa
na msingi hata katika historia ao ukweli takatifu. Katika maneno ya
kutisha sana na ya wazi, akakana kuwako kwake Mungu ambako
alijitakasa kwa ajili yake.”
“Nao wanaokaa juu ya dunia watafurahi juu yao na kuwacheke-
lea. Watapelekeana zawadi moja kwa wengine, kwa sababu manabii
hawa wawili waliwatesa wao wanaokaa juu ya dunia.” Ufunuo 11:10.
Ufransa kafiri ukanyamazisha sauti yenye kulaumu ya washahidi
wawili wa Mungu. Neno la ukweli likalala chini kama maiti” katika
njia zake, na wale waliochukia sheria za Mungu wakafurahi. Watu
kwa wazi wakachafua Mfalme wa mbinguni.
Te Deum : Wimbo wa kushukuru wa kanisa la kikatoliki
unaoanza na maneno haya : ‘’Bwana tunakusifu”.

Uhodari wa Kutukana Mungu

Mmojawapo wa “mapadri” wa agizo jipya akasema: “Mungu,
kama Unakuwako, lipisha kisasi cha matukano yanayofanywa kwa
kutukana jina iako. Ninakualika! Unakaa kimya; Husubutu kutuma [129]
ngurumo zako. Nani baada ya hii atakayeamini kuwako kwako
tena?” Ni jibu gani hili la swali la Farao: “Bwana ni nani, nisikie
sauti yake?”
“Mupumbafu amesema moyoni mwake: Hakuna Mungu.” Na
Bwana anasema, “Upumbafu wao utaonyeshwa wazi kwa watu
wote.” Zaburi 14:1; 2 Timoteo 3:9. Wakati Ufransa ulipokataa
ibada ya Mungu mwenye uhai haukukawia kushuka katika ibada
ya haya ya kuabudu Mungu wa kike wa Akili (kutumia akili),
mwanamke msharati. Ibada hii ikaanzishwa kwa msaada wa mku-
tano wa taifa! Mojawapo wa sherehe ya wakati huu wa wazimu kusi-
mama inayopita yote kwani upumbafu ilichanganyika na ukosefu
wa heshima kwa Mungu. Milango ya mapatano ikafunguliwa wazi
wazi. ... Washiriki wa utawala wa mji wakaingia katika mwan-
damano wa taratibu, kuimba wimbo kwa sifa za uhuru, na kufuatana,
kama kitu cha ibada ya wakati ujao, mwanamke mmoja aliyefu-
nikwa, waliyemwita Mungu wa Kike wa Kutumia Akili. Alipokuwa
katika baraza ya hukumu, wakamvua mwili wote kwa heshima, na
wakamweka upande wa kuume wa msimamizi, ambapo alipoju-
 162 Tangu Sasa Hata Milele

likana kwa kawaida kama binti mchezaji wa mchezo wa kuigiza

(opera).

Mungu wa Kike wa Kutumia Akili

“Kusimamisha Mungu wa Kike wa Kutumia Akili kukafanywa
upya na kuigwa na taifa po pote, katika mahali ambapo wakaaji wal-
itaka kujionyesha wenyewe kulingana na usitawi wote wa Mapin-
duzi.”
Wakati “mungu wa kike” alipoletwa kwa Mapatano; mse-
maji akamkamata kwa mkono, na akageukia makutano akasema:
“Wanadamu, muache kutetemeka mbele ya ngurumo zaifu za mungu
ambazo wogo wenu umezifanya. Tangu leo msikubali tena umungu
mwengine bali Kutumia Akili. Ninawapongoatia picha yake bora na
safi sana; kama kunapaswa kuwa na sanamu, mjitoe tu kwa hii. ...
“Mungu wa kike alipokwisha kukumbatiana na msimamizi, aka-
pandishwa kwa gari tukufu kabisa, na akapelekwa kwa kanisa kubwa
la Notre Dame, kupata nafasi ya Umungu. Hapo akainuliwa kwa
mazabahu ya juu, na kuabudiwa na wote waliokuwako.”
Dini ya Papa alianza kufanya kazi ambayo kukana Mungu ku-
likuwa kukitimiza, kuharakisha Ufransa kwa uharibifu. Waandishi
kwa kutaja machukizo ya Mapinduzi wakasema kwamba mazidio
haya yalipaswa kuwekwa juu ya kiti cha mfalme na kanisa. (Tazama
Nyongezo.) Kwa haki yote, mazidio haya inapaswa kuwekwa juu
[130] ya kanisa. Kanisa la Papa lilipotosha mafikara ya wafalme juu ya
Matengenezo. Ujanja wa Roma ilisababisha ukali na ugandamizi
kutoka kwa uliotumiwa mamlaka ya mfalme.
Po pote injili ilikubaliwa, mafikara ya watu yakaamshwa.
Wakaanza kutupa minyorori (viungo vya pingu vilivyowashikilia)
kuwa watumwa wa ujinga na ibada ya sanamu. Wafalme waliviona
na wakatetemeka kwa ajili ya uonevu wao.
Roma ikaharakisha kuwasha vitisho vyao vya wivu. Katika
mwaka 1525, Papa akasema kwa watawala wa Ufransa: “Huyu
wazimu shetani (Dini ya Kiprotestanti) hatatoshelewa kuchafua
dini na kuiangamiza, bali mamlaka zote, cheo kikubwa, sheria,
amri, na hata madaraja tena.” Tangazo la Papa likaonya mfalme:
“Waprotestanti watapindua amri yote ya serkali na ya dini pia. ...
 /UTAWALA WA KUTISHA WA UFARANSA 163

Kiti cha mfalme kinakuwa hatarini kama vile mazabahu.” Roma

ikafaulu kupanga Ufransa kwa kupinga Matengenezo.
Mafundisho ya Biblia yangeimarisha katika mioyo ya watu ka-
nuni za haki, kiasi, na kweli, vinavyokuwa jiwe la pembeni kwa
usitawi wa taifa. “Haki inainua taifa.” Maana “Kiti cha ufalme
kinasimamishwa kwa haki.” Mezali 14:34; 16:12. Tazama Isaya
32:17. Yeye anayetii sheria ya Mungu atazidi kwa kweli kuheshimu
na kutii amri za inchi. Ufransa ulikataza Biblia. Karne kwa karne
watu wa haki, wa ukamilifu wa elimu na matendo mema, waliokuwa
na imani kwa kuteseka kwa ajili ya kweli, wakaenda kwa taabu
kama watumwa katika jahazi, wakaangamizwa kwa kigingi (tita), ao
kuoza ndani ya pango za gereza. Maelfu wakapata usalama katika
kukimbia kwa miaka 250 baada ya kufunguliwa kwa Matengenezo.
“Labda hapakuwa na kizazi cha Ufransa, kwa mda wa wakati
ule mrefu ambao hawakushuhudia wanafunzi wa injili kukimbia
mbele ya mauaji kali ya wazimu ya watesi wao, na kuchukua akili
yao pamoja nao, vitu vya ufundi, utendaji, na roho yao ya utaratibu,
kwa kutangulia wakapita, kwa kutayarisha inchi ziiizowapatia kim-
bilio. ... Kama hawa wote sasa waliofukuza wangalirudi Ufransa,
ingalikuwa inchi ya namna gani ... kubwa, ya usitawi, na ya furaha--
mfano kwa mataifa--ingalikuwa! Lakini bidii isiyo ya akili ya upofu
na kizazi kisichokuwa na huruma kikafukuza kwa inchi yake kila
mwalimu wa nguvu, kila shujaa wa roho ya utaratibu, kila mtetezi
mwaminifu wa kiti cha mfalme. ... Mwishowe uharibifu wa taifa
ukatimilika.”
Matokeo yake yalikuwa Mapinduzi pamoja na machafuko.

Ingeweza kuwa Nini [131]

Kukimbia kwa Wahuguenots,ufungufu na inchi nzima ukawa
katika Ufransa. Miji ya usitawi kwa viwanda ikaanguka kwa uharib-
ifu. ... Ikakadirishwa kwamba, kwa mwanzo wa Mapinduzi, maelfu
mia mbili ya wamaskini katika Paris wakadai mapendo kwa mikono
ya mfalme. Wajesuites peke yao walifanikiwa katika taifa lililo-
haribika.”
Injili ingalileta suluhu kwa magumu hayo yaliyoshinda mapadri
wake, mfalme, na wafanya sheria, na mwishowe wakaingiza taifa
katika uharibifu. Lakini chini ya utawala wa Roma watu wakapoteza
 164 Tangu Sasa Hata Milele

mafundisho ya Mwokozi ya kujinyima na upendo wa choyo kwa

ajili ya mazuri ya wengine. Mtajiri hakuwa na karipio kwa ajili
yakugandamiza maskini; maskini hawakuwa na msaada kwa uzaifu
wao. Choyo ya mtajiri na uwezo yakazidi kulemea. Kwa karne
nyingi, watajiri wakakosea wamaskini, na wamaskini wakawachukia
matajiri.
Katika majimbo mengi madaraka ya wafanyakazi yalikuwa
chini ya wenyeji na walilazimishwa kutii maagizo ya kupita ki-
asi. Madaraja ya katikati na ya chini ya wafanya kazi wakalipishwa
kodi ya nguvu kwa watawala wa serkali na wa dini. “Wakulima
na wakaaji wa vijiji waliweza kuteswa na njaa, kwani watesi wao
hawakujali. ... Maisha ya watumikaji wakulima yalikuwa ya kazi
isiyokuwa na mwisho na taabu isiyokuwa na kitulizo; maombolezo
yao ... yaiizaniwa kuwa zarau ya ushupavu. ... Mambo mabaya ya
rushwa yakakubaliwa kwa hakika na waamzi. ... Ya kodi, ... nusu
ya feza ikaenda kwa hazina ya mfalme ao ya askofu; inayobaki ika-
tumiwa ovyo ovyo katika anasa ya upotovu. Na watu waliozoofisha
hivi wenzao wakaachiliwa wenyewe bila kulipa kodi na walikuwa
na haki kwa sheria ao kwa desturi, kwa maagizo yote ya serkali. ...
Kwa ajili ya furaha yao mamilioni walihukumiwa maisha mabaya
bila tumaini.” (Tazama Nyongezo.)
Zaidi ya nusu ya karne mbele ya Mapinduzi kiti cha ufalme
kilikaliwa na Louis XV, aliyetambulika nakuwa mfalme mvivu,
asiyejali, na waanasa. Kwa habari ya feza ya serkali wakawa na
matatizo na watu wakakasirishwa, haikuhitajiwa jicho la nabii kuona
maasi makali. Ilikuwa vigumu kuharakisha hoja ya kufanya maten-
genezo. Ajali iliyongojea Ufransa ilielezwa katika jibu la kujipenda
ama choyo cha mfalme, “Baada yangu, garika!”
Roma ilivuta wafalme na vyeo vya watawala kuweka watu katika
utumwa, kukusudia kufunga wote watawala na watu katika vifungo
[132] vyake vya minyororo juu ya roho zao. Huku hali mbaya ya tabia
njema ambayo ni matokeo ya siasa hii ilikuwa ya kutisha zaidi mara
elfu kuliko mateso ya kimwili. Kukosa Biblia, na kujitia katika
kujipendeza, watu wakajifunika katika ujinga na kuzama katika
maovu, kabisa hawakuweza kujitawala.
 /UTAWALA WA KUTISHA WA UFARANSA 165

Matokeo Yaliyopatwa katika Damu

Baadala ya kudumisha watu wengi katika utii wa upofu kwa
mafundisho yake, kazi ya Roma ikaishia katika kuwafanya makafiri
na wapinduzi. Dini ya Roma wakaizarau kama ujanja wa wapadri.
Mungu mmoja waliomujua ni mungu wa Roma. Waliangalia tamaa
yake na ukatili kama tunda la Biblia, na hawakutaka tena kusikia
habari yake.
Roma ilieleza vibaya tabia ya Mungu, na sasa watu wakakataa
vyote viwili Biblia na Muumba wake. Katika urejeo, Voltaire
na wafuasi wake wakakataa kabisa Neno la Mungu yote pamoja
kutawanya kukana Mungu. Roma ikakanyaga watu chini ya kisigino
chake cha chuma; na sasa watu wengi wakatupia mbali kuzuiwa
kote (amri). Walipokasirishwa, wakakataa kweli na uongo pamoja.
Kwa kufunguliwa kwa Mapinduzi, kwa ukubali wa mfalme, watu
wakapata kwa mitaa ya kawaida mfano wa juu kuliko ule wa wakuu
na mapadri pamoja. Kwa hivyo kipimo cha uwezo kulikuwa katika
mikono yao; lakini hawakutayarishwa kukitumia kwa hekima na
utaratibu (kiasi). Watu waliotendewa vibaya wakakusudia kulipiza
kisasi wao wenyewe. Walioonewa wakatumia fundisho walilojifunza
chini ya uonevu na wakawa watesi wa wale waliowatesa.
Ufransa ukavuna katika damu mavuno ya utii wake kwa Roma.
Mahali Ufransa, chini ya Kanisa la Roma, uliweka tita (kigingi) la
kwanza kwa mwanzo wa Matengenezo, hapo Mapinduzi yakaweka
mashini yake ya kukata watu vichwa ya kwanza. Ni mahali pale
ambapo, kwa karne ya kumi na sita, wafia dini wa kwanza wa imani
ya Kiprotestanti walichomwa, watu wa kwanza walikatwa vichwa
kwa karne ya kumi na mnani. Wakati amri za sheria ya Mungu
ziliwekwa pembeni, taifa likaingia katika giza na machafuko ya
mambo ya utawala. Vita juu ya Biblia katika historia ya ulimwengu
ikajulikana kwa jina la Utawala wa hofu kuu. Yeye aliyeshinda leo
akahukumiwa kesho yake.
Mfalme, waongozi wa dini, na wakuu wakalazimishwa kujiweka
chini ya mambo ya mabaya ya watu wenye wazimu. Wale walioa-
muru kifo cha mfalme mara wakamfuata kwa jukwaa. Machinjo
makubwa ya wote waliozaniwa kuwa na uchuki kwa Mapinduzi [133]
yakakusudiwa. Ufransa ukawa shamba kubwa la mabishano, yaliy-
owayawaya kwa hasira kali ya tamaa. “Katika Paris,fujo ikafuata
166 Tangu Sasa Hata Milele

fujo ingine, na wakaaji wakajitenga katika machafuko ya fitina,

yaliyoonekana yenye bidii si kwa kitu kingine bali kusudi moja.
... Inchi ilikuwa karibu kushindwa, majeshi yalikuwa yakifanya
fujo kwa ajili ya deni ya malipo, wakaaji wa Paris walikuwa na
njaa, mitaa ikaangamizwa na wanyanganyi, na utamaduni na maen-
deleo vilikuwa karibu kukomeshwa katika machafuko ya mambo ya
utawala na upotovu.”
Kwa yote haya watu wakajifunza mafundisho ya ukali na mateso
ambayo Roma ilifundisha kwa nguvu sana. Haikuwa sasa wanafunzi
wa Yesu waliokokotwa kwa kigingi. Ni Zamani walikuwa ao kuch-
injwa wala kulazimishwa kujihamisha. “Damu ya wapadri ilitiririka
juu ya majukwaa. Majahazi na gereza, zamani zilikuwa zikijaa na
Wahuguenots, yakajaa sasa na watesi wao. Wakafungiwa na miny-
ororo kwa viti vyao na kukokota kwa gasia, wapadri wa Katoliki wa
Roma wakajua misiba ile yote ambayo kanisa lao lilipatisha kwa
bure kabisa juu ya wazushi wapole.” (Tazama Nyongezo.)
“Ndipo siku zile zikaja ... wakati wapelelezi walijificha kwa
kila pembe; wakati mashine ya kukatia vichwa ilikuwa ndefu na ya
nguvu kwa kazi kila asubuhi: wakati magereza zikijaa kama kiwanja
kama chumba cha chini cha merikebu ya watumwa; wakati damu
na uchafu vikawa kama pofu na kutiririka katika mifereji ya mabati
hata mto seine” ... mistari mirefu ya watumwa yalisukumwa chini
kwa marisaa makubwa. Matundu yalifanywa katika upande wa chini
wa mashua kubwa iliosongana. ... Hesabu ya vijana wanaume na
wanawake wa miaka kumi na saba waliuawa kwa serekali ile mbaya
sana, inajulikana kuwa mamia. Watoto wachanga waliotengwa kwa
kifua cha mama wakarushwa kutoka kwa mkuki na kwa mkuki
mwengine kwa cheo cha wa Jacobins.” (Tazama Nyongezo.)
Haya yote yalikuwa ni mapenzi ya Shetani. Amri yake ni madan-
ganyo na makusudi yake ni kuleta uharibifu juu ya watu, kutia haya
kiumbe cha Mungu, kwa kuharibu kusudi la Mungu la upendo, na
kwa hiyo kuleta sikitiko mbinguni. Basi kwa mambo yake ya ufundi
ya kudanganya, huongoza watu kutupa laumu juu ya Mungu, kana
kwamba mateso haya yote yalikuwa matokeo ya shauri la Muumba.
Wakati watu waliona dini ya Roma kuwa danganyifu, akawashu-
rutisha kuzania dini yote kama danganyifu na Biblia kama hadisi
(uongo).
 /UTAWALA WA KUTISHA WA UFARANSA 167

Kosa la Hatari [134]

Kosa la mauti ambalo lilileta msiba wa namna hiyo kwa Ufransa
lilikuwa kuitokujali kwa ukweli huu mmoja mkubwa; uhuru wa
kweli unaokuwa katikati ya makatazo ya sheria ya Mungu. “Laiti
ungalisikiliza maagizo yangu! Ndipo salama yako ingalikuwa kama
mto, na haki yako kama mawimbi ya bahari.” Isaya 48:18. Wale
ambao hawatasoma fundisho kutoka kwa Kitabu cha Mungu wanaa-
likwa kulisoma katika historia.
Wakati Shetani alitenda kwa njia ya kanisa la Roma kuongoza
watu kuacha utii, kazi yake ikageuka.. Kwa kazi ya Roho wa
Mungu makusudi yake yakazuiwa kufikia matumizi yao kamili.
Watu hawakutafuta matokeo kwa mwanzo wake na kuvumbua asili
ya taabu zao. Lakini katika mapinduzi sheria ya Mungu iliwekwa
kando kwa wazi na Baraza la Taifa. Na katika Utawala wa Hofu
Kuu uliofuata, kazi na matokeo yaliweza kuonekana kwa wote.
Kuvunja sheria ya haki na nzuri matunda yake inapaswa kuwa
maangamizi. Roho wa Mungu wa kiasi, ambaye analazimisha
uaguzi juu ya uwezo mkali wa Shetani, uliotoka kwa kiasi kikubwa,
na yule ambaye furaha yake ni taabu ya watu aliruhusiwa kufanya
mapenzi yake. Wale waliochagua uasi waliachiwa kuvuna matunda
yake. Inchi ikajaa na zambi. Kutoka mitaa iliyoteketezwa na miji
iliyoangamizwa kilio, cha kutisha kilisikiwa cha maumivu makali.
Ufransa ukatikisishwa kama kwa tetemeko. Dini, sheria, kanuni ya
watu wote, jamaa, serkali, na kanisa--vyote vikashindwa na mkono
mpotovu ambao uliinuliwa kupinga sheria ya Mungu.
Washuhuda waaminifu wa Mungu, waliochinjwa kwa uwezo wa
dini ya yule “anayotoka katika shimo pasipo mwisho,” hawakubakia
kimya.” Na nyuma ya siku tatu na nusu, roho ya uhai ikatoka kwa
Mungu ikaingia ndani yao, wakasimama juu ya miguu yao; woga
mkubwa ukaangukia watu wote waliowatazama.” Ufunuo 11:11.
Katika mwaka 1793 Baraza la Taifa la Ufransa likaweka amri za
kutenga Biblia kando. Miaka mitatu na nusu baadaye, shauri la ku-
tangua amri hizi likakubaliwa na mkutano ule ule. Watu wakatambua
lazima ya imani katika Mungu na Neno lake kama msingi wa uwezo
na maarifa ya wema na ubaya.
Kwa habari ya “washuhuda wawili” (Maagano ya Kale na Jipya)
nabii akatangaza zaidi: “Wakasikia sauti kubwa kutoka mbingu
 168 Tangu Sasa Hata Milele

ikisema kwao: Pandeni hata hapa. Wakapanda mbinguni katika

wingu, adui zao wakiwatazama.” Ufunuo 11:12. “Washahidi hawa
wawili wa Mungu” wakaheshimiwa zaidi kuliko mbele. Katika
[135] mwaka 1804 Chama cha Biblia cha Uingereza na inchi za kigeni
kikatengenezwa, kikafuatwa na matengenezo ya namna hii juu ya
bara la Ulaya. Katika mwaka 1816 chama cha Biblia cha Waamarica
kikaimarishwa. Biblia ikatafsiriwa tangu hapo katika mamia mengi
ya lugha na matamko. (Tazama Nyongezo).
Mbele ya mwaka 1792, uangalifu kidogo ukatolewa kwa watu
waliopasha kwenda kufundisha na inchi za kigeni. Lakini karibu ya
mwisho wa karne ya kumi na mnane mabadiliko kubwa yakafanyika.
Watu wakawa hawatoshelewi na kufuata akili za binadamu na waka-
patwa na lazima ya ufunuo wa mambo ya kimungu na dini ya hakika.
Tokea wakati huu kazi za ujumbe wa kigeni zikapata maendeleo
kuliko mbele. (Tazama Nyongezo.)
Maendeleo katika ufundi wa uchapishaji ulisaidia sana kwa
maenezi ya Biblia. Kupotea kwa upendeleo usio na haki wa zamani
na ubaguzi wa taifa na mwisho wa uwezo wa ulimwengu, askofu
wa Roma kukafungua njia kwa mwingilio wa Neno la Mungu. Sasa
Biblia ikachukuliwa kwa kila sehemu ya dunia.
Kafiri Voltaire akasema: “Nachoka kusikia kukariri kwamba
watu kumi na mbili walianzisha dini ya kikristo.” Nitawaonye-
sha kwamba mtu mmoja anatosha kwa kuiangamiza” (N.B Mis-
sine,sentence). Mamilioni ya watu wakajiunga katika vita juu ya
Biblia. Lakini ni mbali kwa kuiangamiza. Mahali palikuwa mia
kwa wakati wa Voltaire, sasa panakuwa vitabu ama nakala mamia
ya maelfu ya Kitabu cha Mungu. Katika maneno ya Mtengenezaji
wa mwanzo, “Biblia ni chuma cha mfinyanzi iliyomaliza nyundo
nyingi.” Chochote kitu kilichojengwa juu ya mamlaka ya mtu ki-
taangushwa; lakini kile ambacho kilijengwa juu ya mwamba wa
Neno la Mungu, kitasimama milele
16 /KUTAFUTA UHURU KATIKA DUNIA MPYA [136]

Ijapo mamlaka na imani ya Roma mambo yale yalikataliwa,

kanuni nyingi ziliingizwa katika ibada ya Kanisa la Uingereza. Il-
idaiwa kwamba mambo yasiyokatazwa katika Maandiko hayakuwa
na uovu wa hatari. Kwa kuyashika kunafaa kwa kupunguza shimo
kubwa ambalo lilitenga makanisa ya matengenezo na Roma, na
ilishurtishwa kwamba wangesaidia Wakatoliki kukubali imani ya
Kiprotestanti.
Kundi lingine halikuamua vile. Waliangalia desturi hizi kama
dalili ya utumwa ambao walikombolewa. Walifikiri kwamba Mungu
katika Neno lake ameimarisha maagizo kwa kutawala ibada yake,
na kwamba watu hawana uhuru wa kuongeza kwa haya ao kutosha
kwa haya. Roma ikaanza kulazimisha yale Mungu hakukataza,na
ikaishia kukataza yale aliyo amuru wazi wazi.
Wengi wakaangalia desturi za Kanisa la Kiingereza kama nguzo
za ukumbusho wa ibada ya sanamu, na hawakuweza kujiunga kwa
ibada yake. Lakini Kanisa lilisaidiwa na mamlaka ya serkali,
haingeruhusu mafarakano. Mikutano isiyoruhusiwa kwa ajili ya
ibada ilikatazwa chini ya malipizi ya kufungwa, kuhamishwa ao
mauti.
Kuwindwa, kuteswa, na kufungwa, watu walioishi maisha safi
ya unyofu hawakuweza kutambua ahadi ya siku bora. Wengine
wakakusudia kutafuta kimbilio katika Uhollande, wakasalitiwa
katika mikono ya adui zao. Lakini wakavumilia kwa uaminifu
na mwishowe wakashinda, na wakapata kimbilio katika pwani za
urafiki.
Waliacha nyumba zao na mali yao ya uchumi. Walikuwa wageni
katika inchi ya kigeni, kurudia kwa kazi mpya ili wapate mkate
wao. Lakini hawakupoteza wakati kwa uvivu ao kusikitika. Wal-
imshukuru Mungu kwa ajili ya mibaraka waliyopata na wakawa na
furaha katika ushirika wa kiroho wa raha ambao haukusumbuluwa.

169
 170 Tangu Sasa Hata Milele

Mungu akageuza matokeo

Wakati mkono wa Mungu ulionekana ukiwashota kuvuka bahari
kwenda kwa inchi ambayo wanaweza kupata inchi na kuachia watoto
wao uriti wa uhuru wa dini, wakaendelea katika njia ya maongozi
ya Mungu. Mateso na kujihamisha vilikuwa vikifungua njia kwa
uhuru.
Wakati mara ya kwanza walipolazimishwa kujitenga kutoka
kwa kanisa la Kiingereza, Watu walioishi maisha safi wakajiunga
waowenyewe kwa maagano kama watu huru wa Bwana “kwa
[137] kutembea pamoja katika njia zake zote zilizojulishwa ao zina-
zopaswa kujulishwa kwao.” Hapa ndipo palikuwa na kanuni ya
maana sana ya Kiprotestanti. Kwa kusudi hili Wasafiri wakatoka
Uholandi kutafuta makao katika Dunia Mpya. Yohana Robinson,
mchungaji wao, katika hotuba yake ya kuaga kwenda kwa ma-
hamisho akasema:
“Nawaagiza mbele ya Mungu na malaika wake wenye
kubarikiwa kwamba munifuate si mbali kama nilivyomfuata Kristo.
Kama Mungu angepashwa kufunua kitu cho chote kwenu kwa
chombo kingine chake, muwe tayari kukikubali kwa furaha
mliyokuwa nayo kukubali ukweli wa kazi yangu ya kuhubiri; kwa
maana ninakuwa na tumaini kwamba Bwana anakuwa na ukweli
zaidi na nuru kuangazia ya neno lake takatifu.”
“Kwa upande wangu mimi, siwezi kusikitikia ya kutosha hali
ya makanisa ya matengenezo, ambayo ...haitaenda sasa mbali zaidi
kuliko wasimamizi wao wa matengenezo. Haiwezekani kuvuta
watu wa dini ya Luther kufanya hatua moja zaidi mbali kuliko
Luther alivyoona; ... na watu wa imani ya Calvin, munawaona
wanabakia pale ambapo mutu mkuu wa Mungu aliwaacha, ambaye
hata hivyo hakuona mambo yote. ... Ijapo walikuwa taa za kuwaka
na kuangaza katika wakati wao, lakini hawakujua shauri lote la
Mungu, lakini kama wangaliishi leo, wangekubali nuru mpya zaidi
kama ile waliyokubali mara ya kwanza.”
“Kumbukeni ahadi yenu na agano pamoja na Mungu na pamoja
na mtu kwa mwenzake, kukubali nuru yo yote na ukweli utakao-
julishwa kwenu kutoka kwa neno lake lililoandikwa; lakini zaidi,
mjihazari, nawasihi, kuhusu mnayokubali kwa ajili ya kweli, na
kuilinganisha na kupima uzito wake kwa maandiko mengine ya uk-
 /KUTAFUTA UHURU KATIKA DUNIA MPYA 171

weli mbele ya kuikubali; kwani haiwezekani kwa dunia la Kikristo

ambayo ilitoka giza nzito kwa kuchelewa ifikie maarifa kamili mara
moja.”
Haja ya uhuru wa zamiri ikaongoza Wasafiri kuvuka bahari,
kuvumukia magumu ya jangwani, na kuweka msingi wa taifa
kubwa. Lakini Wasafiri hawakufahamu bado kanuni ya uhuru wa
dini. Uhuru ambao walijitolea kafara sana kwa ajili yao wenyewe,
hawakuwa tayari kuutolea wengine. Mafundisho ambayo Mungu
alitolea Kanisa haki ya kuongoza zamiri na kuleza wazi na kuaz-
ibu uzushi ni mojawapo ya makosa makubwa ya Kanisa la Roma.
Watengenezaji hawakuwa na uhuru kabisa kwa roho ya Roma ya
kutovumilia. Giza kubwa sana ambayo Roma ilifunika Kanisa la
Kikristo haikuondolewa kabisa.
Kanisa la serkali lilitengenezwa na wagandamizi, waamuzi
walioruhusiwa kukomesha uzushi. Kwa hiyo uwezo wa serkali
ulikuwa mikononi mwa Kanisa. Mipango hii haikuleta matokeo [138]
mengine isipokuwa mateso.

Roger Williams
Kama vile Wasafiri wa kwanza, Roger Williams akaja kwa Dunia
Mpya kufurahia uhuru wa dini. Lakini aliufahamu kwa namna
ingine si kama Wasafiri, akaona mambo ambayo watu wachache
tu waliona, kwamba uhuru huu ulipashwa kuwa haki kwa watu
wote. Alikuwa mtafuti (atafutaye) wa bidii wa kweli. Williams
alikuwa mtu wa kwanza katika Ukristo wa kisasa kwa kuanzisha
serkali inayosimamia kwa mafundisho ya uhuru wa zamiri.” “Watu
ao waamuzi wanaweza kukata shauri,” akasema, “ni nini inastahili
kati ya mtu na mtu; lakini wanapojaribu kufafanua wajibu wa mtu
kwa Mungu, hapa wanaachana na Mungu, na hapo hapawezi kuwa
na salama; kwani ni wazi kwamba kama mwamuzi anakuwa na
uwezo, angeweza kuamuru shauri fulani ao imani leo na ingine
kesho; kama ilivyokuwa ikifanyika katika Uingereza na wafalme wa
kuachana na wamalkia, na mapapa wa kuachana na mabaraza katika
Kanisa la Roma.”
Kuhuzuria katika kanisa lililosimamishwa ililazimishwa chini
ya malipo ao kifungo. “Kushurutisha watu kuungana pamoja na
wale wa imani ya kuachana, yeye (Williams) aliangalia jambo hilo
 172 Tangu Sasa Hata Milele

kama kutendea zambi kwa wazi kwa haki zao halisi, kukokota
watu wasio kuwa wa dini kwa ibada na wasiopenda, ilikuwa ni
kukuza unafiki... Hakuna mutu alipashwa kulazimishwa kuabudu
Mungu, ao, akaongeza, kushikilia ibada, kinyume cha ukubali wake
mwenyewe!”
Roger Williams aliheshimiwa, lakini haja yake kwa ajili ya uhuru
wa dini haukuweza kuvumiliwa. Kwa kuepuka kufungwa akalaz-
imishwa kukimbilia kati kati ya baridi ng zoruba ya majira ya baridi
katika poli usiokatwa bado.
“Kwa muda wa majuma kumi na inne,” akasema, “Nikarushwa
sana katika majira ya uchungu, bila kuwa na mkate ao kitanda.”
Lakini “Kunguru wakanilisha jangwani,” shimo ndani ya mti nikai-
tumia mara kwa mara kuwa ficho.” Akaendelea na ukimbizi wake wa
uchungu katika theluji na mwitu usio na njia hata akapata kimbilio
pamoja na kabila la Wahindi ambao aliopata matumaini na upendo
wao.
Akaweka msingi wa jimbo la kwanza la nyakati za kisasa lile
lililo tambua haki “kwamba kila mutu alipashwa kuwa na uhuru
kwa kuabudu Mungu kufuatana na nuru ya zamiri yake mwenyewe.”
Jimbo lake ndogo, Kisiwa cha Rhode, likaongezeka na kusitawi hata
[139] kwa kanuni zake za msingi--uhuru wa serekali na wa dini--vikawa
mawe ya pembeni ya Jamuhuri ya Amerika.

Barua ya maagano wa Uhuru

Tangazo la Amerika la Uhuru likatangazwa: “Tunashika kweli
hizi kuwa zamiri binafsi, kwamba watu wote waliumbwa kuwa
sawasawa; na kwamba Muumba aliwapa haki fulani zisizoondolewa;
ambazo katika hizo kuna uzima, uhuru, na kutafuta furaha.” Serkali
(ya Amerika) iliahidi heshima ya zamiri: “Baraza kuu halitaweza
kufanya sheria hata moja inayosimamia kwa dini, ao inayokataza
uhuru wa dini.”
“Watengenezaji wa Serkali wakatambua kanuni ya milele
kwamba uhusiano wa mtu na Mungu wake unakuwa juu ya sheria
ya binadamu, na haki zake za zamiri ya daima... Ni kanuni yakuliwa
ambayo hakuna kitu kitakacho weza kuiondoa.”
Habari ikaenezwa katika Ulaya kwamba kuna inchi ambapo kila
mtu anaweza kufurahiwa matunda ya kazi yake na kutii zamiri yake.
 /KUTAFUTA UHURU KATIKA DUNIA MPYA 173

Maelfu wakasongana kwa pande za pwani za Dunia Mpya. Katika

miaka makumi mbili kutoka siku ya kufika mara ya kwanza huko
Plymouth (1620), jinsi maelfu mengi ya Wasafiri walikaa katika
Uingereza Mpya.
“Hawakuomba kitu kwa inchi bali zawadi za kweli za kazi yao...
Waliishi kwa uvumilivu wa taabu ya jangwani, wakanyunyizia maji
ya mti wa uhuru kwa machozi yao, na jasho ya vipaji vya nyuso zao,
hata ukatia mizizi yake chini sana katika inchi.”

Ulinzi wa kweli Kabisa wa Ukuu wa Taifa

Kanuni za Biblia zilikuwa zikifundishwa katika jamaa, chuoni,
na kanisani; matunda yake yalionekana katika uangallifu wa kutumia
feza, akili, usafi, na kiasi. Mtu mmoja angeweza kwa muda wa miaka
“bila kuona mlevi, ao kusikia kiapo, wala kukutana na muombaji.”
Kanuni za Biblia ndizo kingo ao walinzi wa kweli kabisa wa ukuu
wa taifa. Inchi zaifu zilizokuwa chini ya utawala wa inchi ingine
(colony) zilifanikiwa na kuwa majimbo yenye uwezo, na dunia
ikaona usitawi wa “kanisa bila Papa, na serkali bila mfalme.”
Lakini hesabu iliongezeka ya watu waliovutwa na Amerika kwa
makusudi tofauti na Wasafiri wa kwanza. Hesabu iliyoongezeka ni
ya wale waliotafuta tu faida ya kidunia.
Mabwana wa kwanza wakaruhusu washiriki wa kanisa tu kwa
kuchagua ao kuongoza kazi katika Serkali. Mpango huu ulikubaliwa
kwa kulinda usafi wa Serkali; ukaleta matokeo ya uharibifu wa [140]
kanisa. Wengi wakajiunga na kanisa bila badiliko la moyo. Hata
katika kazi ya injili kulikuwa wale waliokuwa wajinga wa uwezo
mpya wa Roho Mtakatifu. Tangu siku za Constantine hata wakati
huu, kujaribu kujenga kanisa kwa usaada wa serkali, ambapo in-
aweza kuonekana kuleta ulimwengu karibu ya kanisa, kwa kweli
huleta kanisa karibu ya ulimwengu.
Makanisa ya Protestanti ya Amerika, na yale ya Ulaya pia,
yakashindwa kuendelea mbele katika njia ya matengenezo. Wengi,
kama Wayahudi wa siku za Kristo ao wakatoliki katika wakati wa
Luther, walirizika kuamini kama mababa zao walivyoamini. Makosa
na ibada ya sanamu vilishikwa. Matengenezo polepole yakafa,
hata kukawa haja kubwa sana ya matengenezo katika makanisa
ya Kiprotestanti hata katika kanisa la kiRoma wakati wa Luther.
174 Tangu Sasa Hata Milele

Hapo kulikuwa heshima ya namna moja kwa maoni ya watu na kutia

mafikara ya binadamu kwa nafsi ya Neno la Mungu. Watu wakaacha
kutafuta Maandiko na kwa hiyo wakaendelea kutunza mafundisho
ambayo haikuwa na msingi katika Biblia.
Kiburi na upotovu (ujinga) yakalindwa chini ya umbo la dini, na
makanisa yakaharibika. Mambo ya asili ambayo yalipaswa kuharibu
mamilioni ya watu yalikuwa yakipata mizizi ya nguvu. Kanisa
lilikuwa likishika mambo ya asili haya baadala ya kushindana kwa
ajili ya “imani ambayo iliyotolewa kwa watakatifu.”
Ndiyo namna kanuni ziliunguzwa heshima (aibishwa) ambazo
Watengenezaji walizotesekea sana.
 17 /AHADI ZA KURUDI KWA KRISTO [141]

Ahadi ya kuja kwa Kristo mara ya pili ili kutimiza kazi kubwa ya
ukombozi ni msingi wa Maandiko matakatifu. Tangu Edeni, watoto
wa imani wamengojea kuja kwa Yule Aliyeahidiwa kwa kuwaleta
tena kwa Paradiso iliyopotea.
Enoki, mtu wa saba katika uzao kutoka kwa wale ambao
waliokaa katika Edeni, ambaye kwa karne tatu alitembea pamoja
na Mungu, akatangaza, “Angalia, Bwana anakuja na watakatifu
wake, elfu kumi, ill afanye hukumu juu ya watu wote,” Yuda 14,15.
Yobu katika usiku wa taabu akapaaza sauti, “Lakini ninajua ya
kuwa Mkombozi wangu ni hai, Na ya kuwa katika siku za mwisho
atasimama juu ya inchi:... pasipo mwili wangu nitamuona Mungu:
Na mimi mwenyewe nitamuona. Na macho yangu yatamutazama,
wala si mwingine.” Yoba 19:25-27. Washairi (poets) na manabii
wa Biblia walieleza sana juu ya kuja kwa Kristo katika maneno
yenye mwangaza wa moto. “Mbingu zifurahi, na inchi ishangilie,
... Mbele ya Bwana, kwa maana anakuja; Kwa maana anakuja
kuhukumu inchi. Atahukumu ulimwengu kwa haki, na mataifa kwa
kweli yake.” Zaburi 96:11-13.
Akasema Isaya: “Katika siku ile itasemwa, Tazama, huyu ndiye
Mungu wetu, Tumemungoja, ... Tutashangilia na tutafurahi katika
wokovu wake.” Isaya 25:9.
Mwokozi akafariji wanafunzi wake na tumaini ya kuwa atakuja
tena: “Katika nyumba ya Baba yangu ni makao mengi ... ni-
nakwenda, kuwatengenezea ninyi makao. Na kama ninakwenda, ...
nitakuja tena, na nitawakaribisha ninyi kwangu.” “Mwana wa watu
atakapokuja katika utukufu wake, na malaika wote pamoja naye,
halafu ataketi juu ya kiti cha utukufu wake; na mbele yake mataifa
yote watakusanyika.” Yoane 14:2,3; Matayo 25:31,32.
Malaika walikariri kwa wanafunzi ahadi ya kurudi kwake;
“Huyu Yesu aliyechukuliwa toka kwenu kwenda juu mbinguni,
atakuja namna hii sawasawa mulivyomwona akikwenda zake mbin-
guni.” Matendo 1:11. Na Paulo akashuhudia: “Kwa sababu Bwana
175
 176 Tangu Sasa Hata Milele

mwenyewe atashuka toka mbinguni, na sauti kubwa, na sauti ya

malaika mkubwa, pamoja na baragumu ya Mungu.” 1 Watesalonika
4:16. Akasema nabii wa Patemo: “Tazama, anakuja na mawingu; na
kila jicho litamwona.” Ufunuo 1:7.
Halafu desturi ndefu iliyoendelea ya uovu itavunjika: “Ufalme
wa dunia umekwisha kuwa ufalme wa Bwana wetu na wa Kristo
wake, naye atatawala hata milele na milele.” Ufunuo 11:15. “Na
[142] kama shamba linalochipuza vitu vilivyopandwa ndani yake: ndivyo
Bwana Mungu ataotesha haki na sifa mbele ya mataifa yote.” Isaya
61:11.
Halafu ufalme wa amani wa Masiya utaimarishwa “Maana
Bwana atafariji Sayuni; atafariji pahali pake pote pa pori; atafanya
jangwa lake kuwa kama Edeni, na jangwa lake kama shamba la
Bwana.” Isaya 51:3.
Kuja kwa Bwana kumekuwa katika vizazi vyote tumaini la wa-
fuasi wake wa kweli. Kati ya taabu na mateso, “na kuonekana kwa
utukufu wa Mungu mkubwa, Mwokozi wetu Yesu Kristo” lilikuwa
“tumaini la baraka.” Tito 2:13. Paulo alionyesha kwamba ufufuo
utafika wakati wa kurudi kwa Mwokozi, wakati waliokufa katika
Kristo * watakapofufuka, na pamoja na wahai kuchukuliwa juu
kukutana na Bwana katika mawingu. “Na hivi” akasema, “tutakuwa
pamoja na Bwana milele. Basi mufarijiane kwa maneno haya.” 1
Watesalonika 4:17.
Kule Patemo mwanafunzi mpendwa akasikia ahadi, “Ndiyo:
ninakuja upesi.” Na jibu lake linasimamia ombi la kanisa. “Amina,
kuja Bwana Yesu.” Ufunuo 22:20.
Kati ya gereza, kigingi, mahali wanaponyongwa kwa sheria,
pahali watakatifu na wafia dini waliposhuhudia kwa ajili ya kweli,
kutoka kwa karne nyingi za usemi wa imani yao na tumaini.” Walipo-
hakikishwa na ufufuo wa Yesu mwenyewe, na baadaye ufufuo wao
wenyewe wakati wa kuja kwake, kwa sababu hii, “akasema mmo-
jawapo wa Wakristo hawa,” walizarau mauti, na wakapatikana kuwa
juu yake, wa Waldenses walitunzaimani ile ile, Wyccliffe, Luther,
Calvin, Knox, Ridley, na Baxter walitazamia kwa imani kurudi kwa
Bwana. Ndiyo iliyokuwa tumaini la kanisa la mitume, la “kanisa
katika jangwa,” na la Watengenezaji.
Unabii hautabiri tu namna na kusudi la kuja kwa Kristo mara ya
pili, bali huonyesha ishara ambazo watu wanapashwa kujua wakati
 /AHADI ZA KURUDI KWA KRISTO 177

siku ile inapokaribia. “Na kutakuwa na ishara katika jua na mwezi

na nyota.” Luka 21:25. “...jua litatiwa giza, na mwezi hautatoa nuru
yake, na nyota za mbingu zitaanguka, na nguvu zilizo mbinguni
zitatikisika. Na wakati ule wataona Mwana wa watu akikuja katika
mawingu pamoja na uwezo kubwa na utukufu.” Marko 13:24-26.
Muonyeshaji (nabii) basi anaonyesha mojawapo wa ishara zi-
takazo tangulia kuja kwa mara ya pili: “... tazama, palikuwa na
tetemeko kubwa la inchi, jua likakuwa jeusi kama gunia la manyoya,
na mwezi wote ukakuwa kama damu.” Ufunuo 6:12.

Tetemeko la inchi lililotikisa Ulimwengu [143]

Kwa kutimilika kwa unabii huu kulitokea katika mwaka 1755
tetemeko la inchi lililokuwa la kutisha zaidi lililoandikwa. Liliju-
likana kama tetemeko la inchi la Lisbon, likaenea Ulaya, Afrika, na
Amerika. Likasikiwa Groenland, Upande wa Magharibi ya Uhindi,
katika Antilles, Norvege na Swede, Uingereza na Irland, kwa eneo
si chini kuliko kilometres milioni ine kwa mraba. Katika Afrika
mshindo ulikuwa karibu sana wa nguvu kama katika Ulaya. Sehemu
Kubwa ya Algiers (Mji mkuu wa Algeria) ikaharibiwa. Wimbi
kubwa la kutisha likazamisha pwani ya Espagne na ya Afrika na
kudidimiisha miji.
Milima, “ingine katika milima inayo kuwa kubwa sana katika
Portugal, ikatikiswa kwa nguvu sana, tangu kwa misingi yao; na
ingine kati yao ikafunguka kwa vilele vyao, ambayo ilipasuka na
kutengana kwa namna ya ajabu, mafungu makubwa yao kutupwa
katika mabonde ya karibu. Ndimi za moto imehadiziwa kutoka kwa
milima hizo.”
Huko Lisbon “Sauti ya ngurumo ilisikiwa chini ya udongo, na
bila kukawia baadae kishindo kikali kikaangusha sehemu kubwa ya
mji ule. Katika mwendo wa dakika karibu sita watu elfu makumi sita
wakaangamizwa. Bahari mara ikarudi, na ikaacha kivuko kikavu;
na kurudi ndani yake, nakuinuka juu mita makumi tano ao zaidi juu
ya daraja lake la kawaida.”
Tetemeko la inchi lilifanyika kwa sikukuu, wakati makanisa na
nyumba za watawa zilijaa na watu, wachache sana tu waliokoka.”
“Hofu ya watu ilikuwa ya kupita kiasi kwa kuieleza. Hakuna mtu
aliyelia; hapakuwa na machozi mbele ya msiba kama huo. Wakakim-
 178 Tangu Sasa Hata Milele

bia huko na huko, wakipayuka payuka na hofu na mshangao, wakip-

iga nyuso zao na vifua, kulia, ‘ Mesericordia! Ni mwisho wa dunia?’
Wamama wakasahau watoto wao, na kukimbia njiani pamoja na
sanamu za misalaba. Kwa bahati mbaya, wengi wakakimbilia kwa
makanisa kutafuta kimbilio; lakini sacramenti iliwekwa kwa bure;
kwa bure viumbe maskini walikumbatia mazabahu; masanamu, ma-
padri, na watu wakazikwa katika uharibifu moja mbaya wa wote
pamoja.”

Kutiwa giza kwa jua na Mwezi

Miaka makumi mbili na tano baadaye ishara ingine iliotajwa
katika unabii ikaonekana -Kutiwa giza kwa jua na mwezi. Wakati
wa kutimilika kwake kulionyeshwa kabisa katika mazungumzo ya
Mwokozi na wanafunzi wake juu ya mlima wa Mizeituni. “Katika
[144] siku zile nbaada ya mateso yale, jua litatiwa giza, na mwezi hautatoa
nuru yake.” Marko 13:24. Siku 1260, ao miaka, zilimalizika katika
mwaka 1798, robo ya karne mbele, mateso yalikuwa karibu kuisha
kabisa. Kufuata mateso haya, jua likatiwa giza. Kwa tarehe 19 mai
1780, unabii huu ukatimilika.
Shahidi aliyejionea kwa macho katika Massachusetts akaeleza
jambo hili kama ifuatavyo: “Wingu nzito sana likatawanyika juu
ya mbingu nzima isipokuwa ukingo mwembamba juu ya upeo wa
macho, na ilikuwa giza kama inavyokuwa kwa kawaida saa tisa kwa
majira ya baridi jioni...
“Woga, mashaka, na hofu polepole vikajaa mioyoni mwa watu.
Wanawake wakasimama mlangoni, kutazama juu ya kipande cha
inchi ya giza; watu wakarudi kutoka kazini mwao katika mashamba;
sermala akaacha vyombo vyake, mhunzi kuacha kiwanda chake,
mchuuzi kuacha meza yake. Vyuo vikafungwa, na kwa kutetemeka
watoto wakakimbilia kwao. Wasafiri wakaenda kutafuta kimbilio
karibu sana ya nyumba ya mashamba. “Ni kitu gani kita kuja?”
Swali hili lilikuwa katika midomo yote na ndani ya moyo. Ilionekana
kwamba zoruba kali ilitaka kupita inchini, ao siku ya maangamizi
ya vitu vyote.
“Mishumaa ikatumiwa, mioto ya nyumbani ikaangaza kwa
mwangaza mwingi kama usiku wa wakati wa baridi, bila mwezi...
Kuku wakatoka na kwenda kwa vituo vyao na kwenda kulala,
 /AHADI ZA KURUDI KWA KRISTO 179

mifugo ikakusanyika kwa fito za malisho na kulala, vyura vikalia,

ndege wakaimba nyimbo zao za jioni, na popo wakaruka. Lakini
watu walijua kwamba usiku ulikuwa haujafika bado...
“Makutano yakaja pamoja kwa mahali ... pengi. Maneno
kwa hotuba zisizo za kawaida kwanza zilikuwa zile zisizogeuka
za kuonyesha kwamba giza ililingana na unabii wa Maandiko...
Giza ilikuwa nyingi zaidi kwa upesi baada ya saa tano.”
“Kwa sehemu nyingi za inchi ilikuwa kubwa sana katika nyakati
za mchana, ambaye watu hawakuweza kutaja saa wala kwa saa
ndogo ao kubwa, wala kula chakula, ao kufanya kazi zao za nyum-
bani, bila nuru ya mishumaa.”

Mwezi kama Damu

“Giza ya usiku haikukosa kuwa ya ajabu na ya kutisha kama ile
ya mchana; ingawa mwezi ulikuwa karibu kuwa mzima, hakuna kitu
kilikuwa cha kutambulikana ila tu kwa msaada wa nuru isiyokuwa
ya asili, ambayo, kama ikionekana kwa nyumba za jirani na mahali
pengine kwa mbali ilionekana kama katika ile giza ya Misri am- [145]
bayo ilionekana karibu kama isiyopenyeka kwa miale.” “Kama kila
kitu chenye kung’aa katika ulimwengu kilifunikwa katika giza isiy-
openyeka, ao kingeondolewa, giza haingalikuwa kamili kabisa.”
Baada ya usiku wa manane giza ikatoweka, na mwezi, wakati
ulionekana mara ya kwanza, ulikuwa na rangi ya damu.
Tarehe 19 ya Mai 1780, inakuwa katika historia kama “Siku
ya Giza.” Tangu wakati wa Musa hakuna giza ya namna ile nzito,
kubwa, na yakuendelea iliyoandikwa. Maelezo yaliyotolewa kwa
washuhuda waliojionea ni jibu la maneno yaliyoandikwa na Yoeli
miaka 2500 mbele: “Jua litageuka kuwa giza, na mwezi kuwa
damu mbele ya kutimia kwake ile siku kubwa ya Bwana yenye
kuogopesha.” Yoeli 2:31.
“Wakati maneno haya yanapoanza kuja,” akasema Kristo, “taza-
meni juu, munyanyue vichwa vyenu kwa sababu ukombozi wenu
umekaribia.” Alitolea wafuasi wake mfano wa mti uliochipuka
wakati ya mwaka ya kukua ao kuota kwa mimea: “Wakati inapoc-
hipuka, munaona na kutambua ninyi wenyewe ya kwamba mavuno
yamekwisha kuwa karibu. Vile nanyi, wakati munapoona maneno
 180 Tangu Sasa Hata Milele

haya yanapotokea jueni ya kwamba ufalme wa Mungu ni karibu.”

Luka 21:28, 30, 31.
Lakini katika kanisa upendo kwa ajili ya Kristo na imani katika
kuja kwake vilipoa. Waliojidai kuwa watu wa Mungu walipofushwa
kwa mafundisho ya Mwokozi juu ya ishara za kuonekana kwake.
Mafundisho ya kuja kwa mara ya pili yalizarauliwa, hata ikiwa kwa,
eneo kubwa, haikujaliwa na ikasahauliwa, hasa zaidi kule Amerika.
Tamaa ya mali, kupigania sifa na uwezo, vikaongoza watu kuweka
mbali kwa wakati ujao siku ile kubwa ambapo mambo yote ya sasa
yatapaswa kupita.
Mwokozi alitabiri hali ya kukufuru ilipashwa kuwako mbele ya
kuja kwake kwa mara ya pili. Kwa wale wanaoishi kwa wakati huu,
onyo la Kristo ni: “Mujiangalie, mioyo yenu isipate kulemewa na
ulafi na ulevi, na masumbuko ya maisha haya, siku ile isije kwenu
gafula kama mutego.” “Lakini tazameni kila wakati, mukiomba
mupate nguvu ya kukimbia maneno haya yote yatakayokuwa, na
kusimama mbele ya Mwana wa watu.” Luka 21:34, 36.
Ilikuwa jambo la maana sana kwamba watu waamshwe kwa
kujitayarisha kwa ajili ya mambo makubwa yanayo husiana na
kufungwa kwa rehema. ‘’Siku ya Bwana ni kubwa na ya kuo-
gopesha, nani anayeweza kuivumilia?” Nani atakayesimama wakati
atakapoonekana yeye anayekuwa na “macho safi zaidi hata asiweze
[146] kutazama mabaya,” na hawezi “kutazama ukaidi”? “Nami nitaazibu
ulimwengu kwa sababu ya ubaya wake, na wenye zambi kwa sababu
ya uovu wao, nami nitakomesha kiburi cha wenye majivuno; nami
nitaangusha chini majivuno ya wenye ukali.” “Wala feza zao wala
zahabu zao hazitaweza kuwaponyesha;” “Na utajiri wao utakuwa
mateka, na nyumba zao ukiwa.” Yoeli 2:11; Habakuki 1:13; Isaya
13:11; Zefania 1:18, 13.

Mwito kwa Kuamka

Kwa maoni ya siku ile kubwa Neno la Mungu linaita watu wake
kutafuta uso wake katika toba:
“Siku ya Bwana inakuja, kwani imekaribia.” “Takaseni kufunga
chakula, iteni kusanyiko la dini; kusanyeni watu, takaseni makutano,
kusanyeni wazee, kusanyeni watoto: ... Makuhani, watumishi wa
Bwana, lia katikati ya baraza na mazabahu.” “Geukeni kwangu na
 /AHADI ZA KURUDI KWA KRISTO 181

moyo wenu wote, na pamoja na kufunga chakula, na kutoa ma-

chozi na kuomboleza; na pasueni moyo wenu, wala si mavazi yenu,
geukeni kwa Bwana, Mungu wenu; kwa kuwa ni mwenye neema na,
anayejaa huruma, si mwepesi kwa kukasirika, na mwenye rehema
nyingi.” Yoeli 2:1, 15-17, 12,13.
Kwa kutayarisha watu kusimama kwa siku ya Mungu, kazi
kubwa ya matengenezo ilipashwa kutimilika. Katika huruma zake
alikuwa karibu kutuma mjumbe kwa kuamsha waliojidai kuwa watu
wake na kuwaongoza kujitayarisha kwa kuja kwa Bwana.
Onyo hili linaonyeshwa katika Ufunuo 14. Hapa kunakuwa na
namna tatu ya ujumbe unaoonyeshwa kama unatangazwa na viumbe
vya mbinguni na mara moja ukafuatwa na kuja kwa Mwana wa
mtu kwa kuvuna “mavuno ya dunia.” Nabii aliona malaika akiruka
“katikati ya mbingu, mwenye Habari Njema ya milele, awahubiri
wale wanaokaa juu ya dunia, na kila taifa na kabila na lugha na
jamaa, akasema kwa sauti kubwa: Ogopeni Mungu, na kumutukuza
kwa maana saa ya hukumu yake imekuja. Mukamwabudu yeye
aliyezifanya mbingu na dunia na bahari na chemchemi za maji.”
Ufunuo 14:6. 7.
Ujumbe huu ni sehemu ya “Habari Njema ya milele.” Kazi ya
kuhubiri ilipewa wala kuaminishwa kwa watu. Malaika watakat-
ifu huongoza, lakini tangazo la sasa la habari njema linafanywa na
watumishi wa Kristo duniani. Watu waaminifu, watiifu kwa maon-
gozi ya Roho wa Mungu na mafundisho ya Neno lake, walipashwa
kutangaza onyo hili. Walikuwa wakitafuta maarifa ya Mungu,
kuihesabu “vema kuliko biashara ya feza, na faida yake ni nyororo [147]
kuliko zahabu safi.” “Siri ya Bwana ni pamoja nao wanaomwogopa;
Naye atawaonyesha agano lake.” Mezali 3:14; Zaburi 25:14.

Ujumbe Uliotolewa na Watu Wanyenyekevu

Kama wanafunzi wa elimu ya tabia na sifa za Mungu na dini
walikuwa walinzi waaminifu, wenye bidii na wenye kuomba kuchun-
guza Maandiko, wangaliweza kujua wakati. Mambo ya unabii
yangeweza kuwafungulia matokeo yaliyopashwa kuwa. Lakini
ujumbe ulitolewa na watu wanyenyekevu. Wale waliozarau kutafuta
nuru wakati inapokuwa karibu nao waliachwa gizani. Lakini
Mwokozi anatangaza, “Yeye anayenifuata hatatembea katika giza,
 182 Tangu Sasa Hata Milele

lakini atakuwa na nuru ya uzima.” Yoane 8:12. Kwa roho ile nyota
fulani ya mwangaza wa mbinguni itatumwa kwake kwa kumwon-
goza katika ukweli wote.
Kwa wakati wa kuja kwa mara ya kwanza kwa Kristo wakuhani
na waandishi wa mji Mtakatifu wangaliweza kutambua “ishara za
wakati” na kutangaza kuja kwa yule Aliyeahidiwa. Mika aliandika
mahali pale pa kuzaliwa, Danieli, wakati wa kuja kwake. Mika 5:2;
Danieli 9:25. Waongozi wa Wayahudi walikuwa bila sababu kama
hawakujua. Ujinga wao ulikuwa matokeo ya zarau lenye zambi.
Kwa faida kubwa sana waongozi wa Israeli wangalipashwa kuji-
funza pahali, wakati, hali ya mambo, ya tukio kubwa sana katika his-
toria ya dunia--kuja kwa Mwana wa Mungu. Watu walipashwa kuke-
sha ili wapate kumkaribisha Mkombozi wa ulimwengu. Lakini kule
Betelehemu wasafiri wawili waliochoka kutoka Nazareti wakapi-
tia njia nyembamba kwa mwisho wa upande wa mashariki ya mji,
kutafuta kimbilio sababu ulikuwa usiku bila kuona mahali pa ku-
pangia. Hakuna milango iliyofunguliwa kwa kuwapokea. Katika
kibanda kibovu kilichotayarishwa kwa ajili ya mifugo, mwishowe
wakapata kimbilio, na hapo Mwokozi wa ulimwengu akazaliwa.
Malaika wakaagizwa kuchukua habari ya furaha kwa wale walio-
jitayarisha kuipokea na walioweza kwa furaha kuijulisha. Kristo
alijishusha hata akajivika hali ya binadamu, kuchukua taabu isiyo
na mwisho namna alipashwa kutoa roho yake sadaka kwa ajili ya
zambi. Lakini malaika walitamani kwamba hata katika kujishusha
kwake Mwana wa Aliyejuu angeweza kuonekana mbele ya watu
na heshima na utukufu unaofaa tabia yake. Je, wakuu wa inchi
hawangekusanyika kwa mji mkuu wa Israeli kusalimia kuja kwake?
Je, malaika hawangemwonyesha kwa makutano yaliyomungojea?
[148] Malaika mmoja alizuru ulimwengu kuona wanani waliojita-
yarisha kumkaribisha Yesu. Lakini hakusikia sauti ya sifa kwamba
mda wa kuja kwa Masiya umefika. Akakawia juu ya mji uliochag-
uliwa na hekalu ikasimama kwa mda mahali kuwako kwa Mungu
kulionekana kwa miaka nyingi, lakini hata pale palikuwa na kutojali
kwa namna moja. Wakuhani katika sherehe na kiburi walikuwa wak-
itoa kafara za unajisi. Mafarisayo kwa sauti kuu wakawaambia watu
ao wakafanya maombi ya kujisifu kwa pembe za njia. Wafalme,
watu wa elimu zote (philosophes), waalimu, wote walikuwa wa-
 /AHADI ZA KURUDI KWA KRISTO 183

siokumbuka jambo la ajabu kwamba Mkombozi wa watu alikuwa

karibu kuonekana.
Kwa mshangao mjumbe wa mbinguni alikuwa karibu kurudi
mbinguni pamoja na habari ya aibu sana, wakati alipovumbua kundi
la wachungaji wakilinda makundi yao. Wakatamani sana kuja kwa
Mkombozi wa ulimwengu. Hapa palikuwa na kundi la watu walio-
jitayarisha kumpokea mjumbe wa mbinguni. Kwa gafula utukufu
wa mbinguni ukajaa pote katika uwanda, kundi lisilohesabika la
wamalaika likafunuliwa; na kana kwamba furaha ilikuwa kubwa
kwa ajili ya mjumbe kutoka mbinguni, wingi wa masauti kuimba
wimbo wa furaha ambao mataifa yote ya waliookolewa wataimba
siku moja: “Utukufu kwa Mungu aliye juu, na salama duniani,
katika watu wanaomupendeza.” Luka 2:14.
Fundisho la namna gani linakuwa kwa historia ya ajabu hii ya
Betelehemu! Namna gani inakemea kutokuamini kwetu, kiburi
chetu na hali ya kuwaza tunatosheka nafsini. Namna gani inatuonya
kwa kujihazari, ili sisi vile vile tusishindwe kutambua ishara za
nyakati na kwa hiyo hatutajua siku ya kuzuriwa kwetu.
Si miongoni mwa wachungaji tu ambamo malaika walipata wal-
inzi kwa ajili ya kuja kwa Masiya. Katika inchi ya wapagani vile vile
kulikuwa wale waliomtazamia--watajiri, watu bora wenye akili—
wenye elimu zote wa Mashariki. Kutoka kwa Maandiko ya Kiebra-
nia walikuwa wakijifunza habari ya nyota kutokea kwa Yakobo.
Kwa mapenzi ya bidii walingojea kuja kwake yeye aliyepashwa
kuwa si “Faraja la Israeli” tu, bali “Nuru ya kuangazia Mataifa,” na
“kuwa wokovu hata mwisho wa dunia.” Luka 2:25, 32; Matendo
13:47. Mbingu--ikatuma nyota ikaongoza wageni wa mataifa kwa
mahali pa kuzaliwa kwa Mfalme mpya aliyezaliwa.
Ni kwa “wale wanaomungojea” Kwamba Kristo “ataonekana
mara ya pili, si tena kwa zambi, lakini kuokoa wale wanaomungojea
kwa wokovu.” Waebrania 9:28. Kama habari ya kuzaliwa kwa
Mwokozi, ujumbe wa kuja kwa mara ya pili haukutolewa kwa
waongozi wa dini ya watu. Walikataa nuru kutoka mbinguni; kwa [149]
hiyo hawakuwa katika hesabu ya wale waliotajwa na mtume Paulo:
“Lakini ninyi ndugu, si katika giza, hata siku ile iwapate ninyi kama
mwizi: sababu ninyi wote ni wana wa nuru, na wana wa mchana:
sisi hatuko wana wa usiku wala wa giza.” 1 Watesalonika 5:4, 5.
184 Tangu Sasa Hata Milele

Walinzi juu ya kuta za Sayuni walipashwa kuwa wa kwanza

kupata habari ya kuja kwa Mwokozi, wa kwanza kutangaza ukaribu
wa kuja kwake. Lakini walikuwa kwa raha, wakati watu walikuwa
katika usingizi wa zambi zao. Yesu aliona kanisa lake, kama mti wa
mtini usiozaa, umefunikwa na majani ya fahari, lakini pasipo kuwa
na matunda ya damani. Roho ya unyenyekevu wa kweli, uvumilivu,
na imani ilikosekana. Hapo kulikuwa kiburi, unafiki, uchoyo, ugan-
damizi. Kanisa laukufuru lilifunga macho yao kwa alama za nyakati.
Wakatoka kwa Mungu na wakajitenga wao wenyewe kwa upendo
wake. Namna walivyokataa na mapashwa yaliyowekwa, ahadi zake
hazikutimizwa kwao.
Wengi waliojidai kuwa wafuasi wa Kristo wakakataa kupokea
nuru kutoka mbinguni. Kama Wayahudi wa zamani, hawakujua
wakati wa kuzuriwa kwao. Bwana akapita pembeni yao na akafunua
ukweli wake kwa wale ambao, kama wachungaji wa Betelehemu
na Waakili wa Mashariki, walipewa usikizi kwa nuru yote walioy-
opokea.
 18 /NURU MPYA KATIKA DUNIA MPYA [150]

Mkulima mwaminifu, wa haki, ambaye alitamani kujua ukweli,

alikuwa mtu aliyechaguliwa na Mungu kuongoza katika kutangaza
kuja kwa Kristo mara ya pili. Kama watengenezaji wengi wengine,
William Miller alipigana na umaskini na akajifunza fundisho la
kujikana.
Hata katika utoto alitoa ushuhuda wa uwezo wa akili zaidi ku-
liko ule wa kawaida. Kwa kukomaa kuwa mtu mzima, akili yake
ilikuwa ya utendaji na ikaendelea sana, na alikuwa na kiu cha bidii
kwa maarifa. Upendo wake wa kujifunza na tabia ya mafikara ya
uangalifu kuambatana na ujuzi vikamfanya kuwa mtu wa hukumu na
maono ya uchunguzi. Alikuwa na tabia ya matendo mema isiyolau-
miwa na sifa nzuri. Alifanya kazi za serkali na za kiaskari pamoja na
sifa njema. Utajiri na heshima vilionekana kufunguliwa sana kwake.
Katika utoto alikuwa mtu wa mawazo ya dini. Mawazo ya mtu
mkubwa, kwa hivi akajiingiza katika jamii ya watu wanaokuwa na
imani katika Mungu (deistes), mvuto wake ulikuwa wa nguvu kwa
jambo kwamba walikuwa karibu raia wema,wapole na wakarimu.
Kuishi kati ya vyama vya Kikristo, tabia zao zilikuwa za kadiri
zilizofanywa na wale waliowazunguuka. Kwa ajili ya wema ambao
uliwapatia heshima, wakawapashwa kushukuru Biblia, na zawadi
hizi nzuri zikawaongoza kwa kutumia mvuto juu ya Neno la Mungu.
Miller akaongozwa kuitika nia zao.
Mafasiri ya kisasa ya Maandiko yalionyesha magumu ambayo
ilionekana kwake kwamba kubwa sana; lakini imani mpya yake,
kwa kuweka Biblia kando, haikumsaidia kitu, na akawa mbali ya
kutoshelewa. Lakini wakati Miller alipokuwa na miaka makumi
tatu na ine, Roho Mtakatifu akamfahamisha moyo wake kwa hali
aliyokuwamo kama mwenye zambi. Hakuona tumaini la furaha

185
 186 Tangu Sasa Hata Milele

ngambo ya pili ya kaburi. Wakati ujao ulikuwa giza na huzuni. Kwa

kutazama mawazo yake ya moyo kwa wakati huu, akasema: 1
“Mbingu zilikuwa kama shaba juu ya kichwa changu, na dunia
kama chuma chini ya miguu yangu... Nilipofikiri zaidi hukumu
[151] zangu zikatawanyika. Nikajaribu kukataza mawazo yangu, lakini
mawazo yangu haikuweza kutawalika. Nikawa maskini kwa kweli,
lakini bila kufahamu sababu. Nikanungunika na kulalamika, lakini
sikujua juu ya nani. Nikajua kwamba kosa lilikuwako, lakini sikujua
namna gani ao mahali gani kupata haki.”

Miller Anapata Rafiki

“Kwa gafula,” akasema, “tabia la Mwokozi likaonekana kabisa
kwa akili yangu. Inaonekana kwangu kufahamu kwamba kuna
Kiumbe kizuri sana na chenye huruma kwa kufanya mwenyewe
upatanisho wa makosa yetu, na kutuokoa kwa kuteseka kwa az-
abu ya zambi... Lakini swali likatokea, Namna gani itawezekana
kuhakikisha kwamba kiumbe cha namna hii kinakuwako? Inje ya
Biblia, niliona kwamba sikuweza kupata ushahidi wa kuwako kwa
Mwokozi wa namna ile, ao hata hali ya wakati ujao...
“Niliona kwamba Biblia ilionyesha tu Mwokozi wa namna ni-
nayehitaji: na nilifazaika kuona namna gani kitabu kisichoongozwa
na Mungu kilipashwa kukuza kanuni zilizolingana kabisa kabisa
kwa matakwa ya ulimwengu ulioanguka. Nikalazimishwa kukubali
kwamba Maandiko yanapashwa kuwa ufunuo kutoka kwa Mungu.
Yakawa mapenzi yangu; na katika Yesu napata rafiki. Mwokozi
akawa kwangu mkuu kuliko miongoni mwa wakuu elfu kumi; na
Maandiko, ambayo mbele yalikuwa giza na kinyume, sasa yakawa
taa kwa miguu yangu... Niliona Bwana Mungu kuwa Mwamba
katikati ya bahari ya maisha. Biblia sasa inakuwa fundisho langu
kuu, na ninaweza kusema kweli, niliitafuta kwa furaha kubwa...
Nilishangaa sababu gani sikuona uzuri wake na utukufu mbele, na
nikashangaa namna gani ningaliweza kuikataa... Nikapoteza onyo
yote ya kusoma vitabu vingine, nikatumia moyo wangu kwa kupata
hekima kutoka kwa Mungu.”
1 Deism :
ni imani kwamba Mungu anakuwako na aliumba ulimwengu, lakini baadaye
hakutumia uongozi juu yake ao kujali maisha ya watu; imani kwamba akili inatosha kwa
maarifa ya kweli, kwa hiyo wakakataa ufunuo. Webster’s New World Dictionary.
 /NURU MPYA KATIKA DUNIA MPYA 187

Miller akaungama wazi wazi imani yake. Lakini rafiki zake wa-
siokuwa waaminifu wakaendeleya mbele na mabishano, hayo yote
ambayo yalishurutisha mwenyewe kupinga Maandiko. Akafikiri
kwamba kama Biblia ni ufunuo wa Mungu, Kitabu hicho kinapaswa
kujieleza chenyewe. Akakusudia kujifunza Maandiko na kupata
kama kila mabishano ya wazi yapate kupatanishwa.
Akaacha maelezo yo yote, akalinganisha maandiko kwa
maandiko kwa usaada wa kumbukumbu ya upande na upatanifu
(concordance). Kuanzia kwa Mwanzo, kusoma shauri kwa shauri,
alipoona kitu cho chote cha giza ilikuwa desturi yake kukilinganisha
pamoja na maneno yote yanayoweza kuwa na uhusiano na fundisho [152]
lenyewe. Kila neno likaruhusiwa kuwa na tegemeo lake juu ya
maneno yenyewe. Kwa hiyo wakati wo wote alipokutana maneno
magumu kwa kufahamu alipata maelezo katika sehemu ingine ya
Maandiko. Akajifunza kwa maombi ya juhudi kwa ajili ya nuru ya
kiMungu maneno ya mwandishi wa zaburi: “kufunua kwa maneno
yako kunaleta nuru; Kunamupa mujinga ufahamu.” Zaburi 119:130.
Kwa usikizi mwingi akajifunza kitabu cha Danieli na Ufunuo
na akaona ya kwamba mifano ya unabii inaweza kufahamika.
Aliona ya kwamba mifano yote mbalimbali, mezali, vifani, kama
hayakuelezwa kwa maneno yaliyotangulia haya, hupata penginepo
maelezo yake kwa muunganiko wake mwenyewe ao kuelezwa kwa
maandiko mengine na kufahamika kwa kweli. Kiungo kwa kiungo
cha mnyororo wa kweli na kuwa ni shani ya bidii yake. Hatua kwa
hatua akafuatisha mistari ya unabii. Malaika wa mbinguni walikuwa
wakiongoza akili yake.
Akatoshelewa kwamba maoni ya watu wengi ya miaka elfu
(millennium) mbele ya mwisho wa dunia hayakukubaliwa na Neno
la Mungu. Mafundisho haya,ya kuonyesha miaka elfu ya amani
mbele ya kuja kwa Bwana, ni kinyume cha mafundisho ya Kristo na
mitume wake, waliotangaza kwamba ngano na magugu yanapashwa
kukuwa pamoja hata wakati wa mavuno, mwisho wa dunia, na
kwamba “watu wabaya na wadanganyifu wataendelea na kuzidi
kuwa waovu.” 2 Timoteo 3:13.
 188 Tangu Sasa Hata Milele

Kuja kwa Kristo mwenyewe

Mafundisho juu ya kugeuka kwa ulimwengu na utawala wa
Kristo wa kiroho hayakushikwa na kanisa la mitume. Kwa kawaida
hayakukubaliwa na Wakristo hata karibu ya mwanzo wa karne ya
kumi na mnane. Ilifundisha watu kutazamia mbali kwa wakati ujao
kuja kwa Bwana na kuwakataza kwangalia ishara za kurudi kwake.
Iliongoza watu kutojali kujitayarisha kwa kumlaki Bwana wao.
Miller akaona kuja kwa Kristo halisi kulikofundishwa wazi
katika Maandiko. “Kwa sababu Bwana mwenyewe atashuka toka
mbinguni, na sauti kubwa, na sauti ya malaika mkubwa, na pamoja
na baragumu ya Mungu.” “Nao wataona Mwana wa watu akija katika
mawingu ya mbingu pamoja na uwezo na utukufu mkubwa.” “Kwa
maana kama umeme unavyokuja toka mashariki na unaonekana
hata mangaribi; ni hivi kuja kwa Mwana wa watu kutakavyokuwa.”
“Mwana wa watu atakapokuja katika utukufu wake, na malaika
[153] yote pamoja naye.” “Naye atatuma malaika zake na sauti kubwa ya
baragumu, nao watakusanya wachaguliwa wake.” 1 Watesalonika
4:16, 17; Matayo 24:30, 27; 25:31; 24:31.
Kwa kuja kwake wafu wenye haki watafufuka na wenye haki
waliohai watabadilika. “Sisi sote hatutalala, lakini sisi sote tutabadi-
lika, kwa dakika moja, kwa kufunga na kufungua jicho, kwa
baragumu ya mwisho: sababu baragumu italia, na wafu watafu-
fuliwa wasiwe na kuoza, na tutabadilika. Maana sharti ule mwili
wenye kuoza uvae kutokuoza, na huu wa mauti uvae kutokufa.”
“Nao waliokufa katika Kristo watafufuliwa kwanza; kisha sisi tulio
hai, tuliobaki, tutanyanyuliwa pamoja nao katika mawingu, kuku-
tana na Bwana katika hewa, na hivi tutakuwa pamoja na Bwana
milele.” 1 Wakorinto 15:51-53; 1 Watesalonika 4:16, 17.
Mtu katika hali ya sasa ni wa kufa, wakuoza; lakini ufalme wa
Mungu utakuwa wakutokuoza. Kwa hivyo mtu kwa hali yake ya
sasa hawezi kuingia katika ufalme wa Mungu. Wakati Yesu atakuja,
atatoa kutokufa kwa watu wake, na kuwaita kuriti ufalme ambao
hawakuuriti hata sasa.
 /NURU MPYA KATIKA DUNIA MPYA 189

Maandiko matakatifu na Taratibu ya Miaka

Haya pamoja na maandiko mengine kwa wazi yakamshuhudia
Miller kwamba utawala wa amani wa watu wote na kuimarishwa
kwa ufalme wa Mungu duniani ungekuwa baada ya kuja kwa mara
ya pili. Tena, hali ya ulimwengu ililingana na maelezo ya unabii
wa siku za mwisho. Alilazimishwa kwa mwisho kwamba mda
uliogawanywa kwa dunia katika hali yake ya sasa ulikuwa karibu
kuisha.
Namna ingine ya ushuhuda ambao kwa nguvu ulichoma moyo
wangu.” Akasema, “ulikuwa utaratibu wa Maandiko... Niliona
kwamba mambo yaliyotabiriwa, yalitimilika katika wakati uliopita,
mara kwa mara yalitukia karibu ya wakati uliotolewa... Matokeo ...
yanapokuwa tu mambo ya unabii, ... yalitimia katika upatano wa
yale yaliotabiriwa.”
Wakati alipoona nyakati za taratibu ya miaka ambayo ilifikia
kwa kuja kwa mara ya pili kwa Kristo, hangaliweza lakini kuz-
itazama kama “nyakati zilizoonyeshwa mbele”, ambazo Mungu
alifunulia watumishi wake. “Vitu vile vilivyofunuliwa ni vyetu,
na vya wana wetu milele.” Bwana alitangaza kwamba “hatafanya
lolote, lakini anafunulia watumishi wake manabii siri yake.” Torati
29:29; Amosi 3:7. Wanafunzi wa Neno la Mungu wanaweza kutaza-
mia kwa hakika kuona mambo makubwa kuliko katika historia ya [154]
wanadamu iliyoonyeshwa kwa wazi katika Maandiko.
“Nilisadikishwa kabisa,” akasema Miller, “kwamba kila andiko
lililopewa kwa maongozi ya Mungu linafaa kwa mafundisho;
kwamba liliandikwa; wakati watu watakatifu walikuwa wakion-
gozwa na Roho Mtakatifu, yameandikwa kwa majifunzo yetu,
kwamba kwa subira na faraja ya maandiko tuwe na tumaini ... kwa
hiyo mimi niliona kwamba katika kujitahidi kufahamu kile Mungu
alikuwa nacho katika huruma zake kinachoonekana kufaa kwa ku-
funuliwa kwetu, sikuwa na haki kupita inje ya nyakati za unabii.”
Unabii ambao ulionekana wazi zaidi kwa kufunua wakati wa
kuja kwa mara ya pili ulikuwa Danieli 8:14: “Hata mangaribi na
asubui elfu mbili mia tatu; halafu Pahali patakatifu patasafishwa.”
Kufanya Maandiko mfasiri wake mwenyewe, Miller akajifunza
kwamba siku moja katika unabii ni mwaka moja. (Tazama Ny-
ongezo.) Aliona kwamba siku 2300 za unabii, ao miaka kabisa,
 190 Tangu Sasa Hata Milele

ingefikia mbali sana ya mwisho wa mugawo wa Wayahudi, kwa

hiyo haikuweza kutaja juu ya mahali patakatifu pa mugawo ule.
Miller akakubali maelezo ya kawaida kwamba katika miaka ya
Kikristo ulimwengu ni “mahali patakatifu,” na kwa hiyo akafahamu
kwamba kusafishwa kwa mahali patakatifu kulikotabiriwa katika
Danieli 8:14 ilikuwa mfano wa kutakaswa kwa dunia na moto kwa
kuja kwa mara ya pili kwa Kristo. Kama mahali kamili pa kuanzia
pangeweza kupatikana kwa ajili ya siku 2300, akamaliza kwamba
wakati wa kuja kwa mara ya pili ungeweza kufunuliwa.

Kuvumbua Oroza ya Wakati wa Unabii

Miller akaendelea na uchunguzi wa mambo ya unabii, wakati
wa usiku wote pamoja na wakati wa mchana zikatolewa kwa ma-
jifunzo ambayo sasa yalionekana kuwa ya maana kubwa. Katika
sura yanane ya Danieli hakuweza kupata dalili kwa mahali halisi pa
kuanzia siku 2300; malaika Gabrieli, ingawa aliagizwa kwa kufa-
hamisha Danieli njozi, akamupa tu sehemu ya maelezo. Kwa sababu
mateso ya kutisha ilifaa kuanguka juu ya kanisa ilikuwa haiku-
funuliwa kwa njozi ya nabii, hakuweza kuvumilia tena. Danieli
“akazimia, na kugonjwa siku chache.” “Nikashangaa kwa maono,”
akasema, “lakini hakuna aliyeyafahamu.” Danieli 8:27.
Lakini Mungu akaagiza mjumbe wake, “Fahamisha mtu
huyu maono.” Kwa kutii, malaika akarudi kwa Danieli, kusema:
“Nimekuja sasa ili nikupe akili upate kufahamu ... kwa sababu hii
[155] elewa maneno haya na kufahamu maono.” Jambo moja la maana
katika sura ya 8 liliachwa bila kufasiriwa, yaani, siku 2300; kwa
hiyo malaika, kwa kuendelea na maelezo yake, akaeleza sana juu ya
wakati:
“Mda wa majuma makumi saba umeamriwa juu ya watu wako
na juu ya mji wako mtakatifu... Ujue basi na kufahamu ya kuwa
tangu kuwekwa amri ya kutengeneza na kujenga Yerusalema hata
mupakaliwa, masiya mkubwa, yatakuwa majuma saba na majuma
makumi sita na mawili; njia kuu itajengwa tena, na ukuta, hata katika
nyakati za taabu. Na nyuma ya majuma makumi sita na majuma
mawili massiah atakataliwa mbali, lakini ni kwake mwenyewe: ...
Naye atafanya agano la nguvu pamoja na wengi kwa juma moja:
 /NURU MPYA KATIKA DUNIA MPYA 191

na kwa nusu ya juma atakomesha kafara na toleo.” Danieli 8:16;

9:22,23, 24-27.
Malaika alitumwa kwa Danieli kwa kueleza jambo aliloshindwa
kufahamu “Hata mangaribi na asubui ya siku elfu mbili mia
tatu; ndipo Pahali patakatifu patasafishwa.” Maneno ya kwanza
ya malaika ni haya, “Mda wa majuma makumi saba umeamriwa juu
ya watu wako na juu ya mji wako.” Neno umeamriwa kwa halisi
maana yake “atakatiliwa mbali.” Majuma makumi saba, miaka 490,
ilipaswa kukatiliwa mbali kuwekwa kando kwa ajili ya Wayahudi.

Mda wa Nyakati Mbili Zilianza Pamoja

Lakini kukatiliwa mbali kwa nini? Hivi siku 2300 zilikuwa ni
mda tu wa wakati uliotajwa katika sura 8, majuma makumi saba
yanapaswa basi kuwa sehemu ya siku 2300. Nyakati mbili hizo
zinapaswa kuanza pamoja, majuma makumi saba tangu “kuwekwa
amri” ya kutengeneza na kujenga Yerusalema. Kama tarehe ya amri
hii ingeweza kupatikana, ndiyo ingekuwa mwanzo wa uhakika wa
siku 2300.
Katika sura ya saba ya Ezra amri inapatikana, ilitolewa na Ar-
tasasta, mfalme wa Persia, katika mwaka 457 B.C. Wafalme watatu
katika kuanzisha na kutimiza amri, wakaifanya kwa utimilivu ulio-
takiwa na unabii kwa kutia alama ya mwanzo wa mwaka 2300.
Kukamata miaka 457 B.C., wakati amri ilipotimia, kama tarehe ya
“amri”, kila hatuwa ya majuma makumi saba ikaonekana katika
kutimilika. (Tazama Nyongezo.)
Kwa kuendelea kwa kutengeneza na kujenga Yerusalema hata
Masiya Mfalme itakuwa majuma saba, na majuma makumi sita na
mawili”majuma makumi sita na kenda, ao miaka 483. Amri ya
Artasasta ikatendeka katika wakati wa masika wa mwaka 457 B.C.
Kutoka tarehe hii, miaka 483 ikafikia kwa wakati wa masika wa [156]
mwaka 27 A.D. Kwa wakati ule unabii huu ukatimilika. Katika
wakati wa masika wa mwaka 27 A.D.Kristo akabatizwa na Yoane
na akapakwa mafuta ya Roho. Baada ya ubatizo wake akaenda
Galilaya, “akihubiri Habari njema ya ufalme wa Mungu akisema:
Wakati umetimia.” Marko 1:14, 15.
 192 Tangu Sasa Hata Milele

Habari Njema Imetolewa kwa Ulimwenguni

“Naye ataimarisha na wengi muda wa juma moja” mwisho wa
miaka saba ya mda uliogawanywa kwa Wayahudi. Kwa wakati huu,
kutoka kwa mwaka 27 A.D. hata A.D. 34, Kristo na wanafunzi
wake wakaeneza mwaliko wa Habari Njema zaidi kwa Wayahudi.
Agizo la Mwokozi lilikuwa: “Musiende katika njia ya Mataifa, wala
musiingie mji wo wote wa Wasamaria; lakini zaidi kwendeni kwa
kondoo wapotevu za nyumba ya Israeli.” Matayo 10:5, 6.
“Na kwa nusu ya juma atakomesha sadaka na toleo.” Katika
mwaka A.D. 31,miaka tatu na nusu baada ya ubatizo wake, Bwana
wetu alisulibishwa. Kwa kafara kubwa iliyotolewa kule Golgota,
mfano ukakutana na kilicho asili ya mfano. Kafara zote na sadaka
za kawaida za ibada zilipashwa kukomeshwa.
Miaka 490 iliyogawanyiwa kwa Wayahudi ikamalizika katika
mwaka A.D. 34. Kwa wakati ule, kwa njia ya tendo la Baraza
(Sanhedrin) la Wayahudi, taifa likatia mhuri wa kukataa injili kwa
kifo cha Stefano na mateso ya wafuasi wa Kristo. Ndipo ujumbe
wa wokovu ukatolewa ulimwenguni. Wanafunzi wakalazimishwa
na mateso kukimbia toka Yerusalema, “wakakwenda pahali po pote
wakihubiri neno.” Matendo 8:4.
Kwa hiyo maelezo yote ya mambo ya unabii yakatimia kwa
ajabu sana. Mwanzo wa majuma makumi saba ukaimarishwa bila
swali lo lote kwa mwaka 457 B.C., na kumalizika kwayo katika
mwaka A.D. 34. Majuma makumi saba (siku 490) kukatwa kutoka
kwa 2300, hapo kulikuwa siku 1810 zilizobakia. Baada ya mwisho
wa siku 490, siku 1810 zilipashwa kutimia. Kutoka A.D. 34, miaka
1810 ikafika kwa mwaka 1844. Kwa hiyo siku 2300 za Danieli 8:14
zikamalizika katika 1844. Kwa kumalizika kwa mda kubwa huu wa
unabii, “Pahali patakatifu patasafishwa”--ambaye wafafanisi wengi
zaidi wanachanganya na kuja kwa mara ya pili--kukaimarishwa.
(Tazama chart, p. 220.)

[157] Mwisho wa Kuhofisha

Kwa mwanzo Miller hakuwa na matumaini hata kidogo ya ku-
fikia mwisho ambao sasa alifikia. Yeye mwenyewe aliweza kwa
 /NURU MPYA KATIKA DUNIA MPYA 193

shida sana kusadiki matokeo ya uchunguzi wake. Lakini ushuhuda

wa Maandiko ulikuwa wazi kabisa kwa kuwa pembeni.
Katika mwaka 1818 akafikia hakika maalum kwamba katika
miaka makumi mawili na tano karibu Kristo angeonekana kwa ajili
ya ukombozi wa watu wake. “Si hitaji kusema,” akasema Miller,
“juu ya furaha ambayo inajaa moyoni mwangu kuhusu maoni ya
matazamio ya kupendeza sana, wala ya uvumilivu wa bidii wa roho
yangu kwa ajili ya ushirika katika furaha ya waliokombolewa... Aa,
kweli ya mwanga na utukufu ya namna gani iliyotokea! ...
“Swali likaja nyumbani kwangu kwa nguvu nyingi kuhusu habari
ya kazi yangu kwa ulimwengu, katika maoni ya ushuhuda ambao
ulihusu roho yangu mwenyewe.” Hakuweza lakini kufikiri kwamba
ilikuwa wajibu wake kutoa kwa wengine nuru ambayo aliyoipata.
Alitazamia upinzani kwa wasiomcha Mungu, lakini alikuwa na tu-
maini kwamba Wakristo wote watafurahi katika tumaini la kukutana
na Mwokozi. Alisita kufundisha juu ya wokovu wa utukufu, upesi‘
kutimilika, isiwe angekuwa katika kosa na kukosesha wengine. Kwa
hiyo akaongozwa kukumbusha na kufikiri kwa uangalifu magumu
yote ambayo ilionekana yenyewe kwa roho yake. Miaka tano ya
kujifunza ikamletea kusadikishwa kwa usahihi wa musimamo wake.

“Wende na Ulihubiri kwa Uiimwengu”

“Wakati nilikuwa katika kazi zangu,” akasema, “nikasikia sauti
kukariri katika masikio yangu, ‘Wende na uambie ulimwengu hatari
yao.’ Maneno haya yalikuwa yakitokea daima kwangu: ‘Wakati
ninapomwambia mwovu; kama mwovu Ee mwovu, hakika utakufa,
wala husemi kuonya mwovu aache njia yake; mwovu yule atakufa
katika uovu wake, lakini damu yake nitaitaka mkononi mwako.’
Nikaona kama mwovu angeweza kuonywa, wengi miongoni mwao
wangalitubu; na kama hawakuonywa, damu yao ingeweza kutakwa
mkononi mwangu.” Maneno yalikuwa yakimrudia kwa akili yake:
“Wende na ulihubiri kwa ulimwenguni; damu yao nitaitaka mkononi
mwako.” Akangoja mda wa miaka tisa, mzigo ulizidi kulemea kwa
roho yake, hata katika mwaka 1831 yeye kwa mara ya kwanza kwa
wazi akatoa sababu za imani yake.
Alikuwa sasa na miaka makumi tano, hakuzoea kusema mbele [158]
ya watu wengi, lakini kazi zake zikabarikiwa. Mafundisho yake ya
194 Tangu Sasa Hata Milele

kwanza yakafuatwa na mwamusho wa dini. Jamaa kumi na tatu

isipokuwa tofauti ya watu wawili,zilitubu. Alikuwa akilazimishwa
kuhubiri kwa mahali pengine, na karibu pahali pote wenye zambi
walikuwa wakigeuka. Wakristo waliamshwa kwa utakaso mkubwa,
na watu wenye imani ya kuwako kwa Mungu lakini hawakubali
mambo ya dini na makafiri (wasioamini) wakaongozwa kwa maar-
ifa ya ukweli wa Biblia. Mahubiri yake yakaamsha akili ya watu
na kuzuia mambo ya anasa ya kidunia yaliyokuwa yakikua na ya
kutamanisha maisha.
Katika mahali pengi makanisa ya Kiprotestanti karibu aina zote
wakamfungulia kwake, na mialiko mara kwa mara ikaja kutoka kwa
wahuduma. Ilikuwa desturi yake ya kutotumika mahali wasipomwa-
lika, lakini kwa upesi akajiona mwenyewe hawezi kutimiza hata
kwa nusu ya mialiko iliyokuwa ikimfikia. Wengi wakasadikishwa
kwa hakika na ukaribu wa kuja kwa Kristo na mahitaji yao ya ku-
jitayarisha. Katika miji mikubwa mingine, wenye duka ya vileo
vikali na wakageuza duka zao kuwa vyumba vya mikutano; nyumba
za michezo ya kamari zikavunjwa; makafiri na hata na wapotovu
walioachwa wengi wakabadilika. Mikutano ya maombi ikaanzishwa
na makanisa mbali-mbali karibu kila saa, wachuuzi wakakusanyika
wakati wa jua kali kwa kuomba na kusifu. Hapo hapakuwa na wasi-
wasi wa kupita kiasi. Kazi yake kama ile ya Watengenezaji wa
kwanza ikaamsha zamiri kuliko kuchocheza tamaa tu.
Katika mwaka 1833 Miller akapokea ruhusa ya kuhubiri kwa
Kanisa la Baptiste. Hesabu kubwa ya wahuduma wa kanisa lake
wakakubali kazi yake; ilikuwa ni kwa ukubali wao wa kawaida
ambao akaendelea na kazi zake. Akasafiri na kuhubiri bila kukoma,
bila kupokea mali ya kutosha kwa ajili ya gharama ya kusafiri kwa
mahali alipoalikwa, hivi kazi yake kwa ajili ya watu wote ilikuwa
kodi nzito kwa mali yake.

“Nyota Zitaanguka”
Katika mwaka 1833 ishara za mwisho zikaonekana zilizoahidiwa
na Mwokozi kama dalili ya kuja kwake kwa mara ya pili: “Nyota
zitaanguka toka mbinguni.” Na Yoane katika Ufunuo akasema, “Na
nyota za mbinguni zikaanguka juu ya dunia kama vile mtini un-
avyotupa matunda mabichi yake, wakati unapotikiswa na upepo
 /NURU MPYA KATIKA DUNIA MPYA 195

mkubwa.” Matayo 24:29; Ufunuo 6:13. Unabii huu ulipata utim-

ilifu wa kushangaza katika wingi wa vimondo (nyota ipitayo up-
esi mbinguni) vya Novemba 13, 1833, ni tamasha ya kushangaza [159]
ya nyota ambayo historia hulinda kumbukumbu yake. “Kamwe
mvua haikuanguka tena kubwa kuliko vimondo vilivyoanguka
juu ya dunia; mashariki, mangaribi, kaskazini na kusini, ilikuwa
namna moja. Katika neno moja, mbinguni pote kulionekana katika
mwendo... Tangu saa nane hata asubui, mbingu kuwa bila mawingu
kabisa na kweupe, mwendo wa daima wa miangaza yenye kungaa
ya ajabu ikalindwa mbinguni mwote.”
Ilionekana kwamba nyota zote za mbinguni zilipatana kukutana
pahali pa karibu pa opeo, na zilikuwa zikiendelea kurushwa wakati
ule ule, kwa upesi wa umeme, kwa pande zote za upeo wa macho;
na huku hazikuisha--maelfu kwa upesi katika njia za maelfu, kama
kwamba ziliumbwa kwa ajili ya tukio lile.” “Picha halisi zaidi ya
mtini kuangusha tini zake zinapopeperushwa na upepo wa nguvu,
ndiyo si vyepesi kueleza tukio hili.”
Katika gazeti la biashara la New York la tarehe 14, Novemba
1833, kukatokea nakala kwa ajili ya jambo hili; “Hakuna mtu wa
elimu ya elimu zote (philosophe) wala mwalimu aliyetoa habari wala
kuandika tukio, ninawaza, kama lile la jana asubui. Nabii miaka elfu
moja mia nane iliyopita akaitabiri sawasawa, kama tukiwa kwa hatari
ya kufahamu kwamba kuanguka kwa nyota hakika ni kuanguka kwa
nyota,... katika maana ya pekee kwamba inawezekana kwa kweli.”
Ndivyo ilivyokuwa onyesho la dalili zile za kuja kwake, kuhusu
habari ambazo Yesu aliambia wanafunzi wake: “Wakati munapoona
maneno haya yote, mjue ya kuwa yeye ni karibu, hata kwa mi-
lango.” Matayo 24:33. Wengi walioshuhudia kuanguka kwa nyota
walikutazama kama mjumbe wa hukumu ijayo.
Katika mwaka 1840 utimilizo kubwa mwingine wa unabii
ukaamsha usikizi wa mahali pengi. Miaka miwili mbele, Josiah
Litch akatangaza habari ya Ufunuo 9, kutabiri kuanguka kwa Ufalme
wa Ottoman “Katika A.D. 1840, siku moja katika mwezi wa Agosti.”
Siku chache tu mbele ya kutimilika kwake akaandika: “Itamalizika
kwa tarehe 11 ya Agosti, 1840, wakati mamlaka ya Ottoman katika
Constantinople kuweza kutazamiwa kuvunjika.”
 196 Tangu Sasa Hata Milele

Maonyo Yalitimilika
Kwa wakati kabisa uliotajwa, Turkey ilikubali ulinzi wa mam-
laka za mapatano ya Ulaya na kwa hivyo ikajitia yenyewe chini ya
utawala wa mataifa ya Kikristo. Jambo kwa halisi kweli likatim-
iliza ukashiri. (Tazama Nyongezo.) Watu wengi walisadikishwa na
[160] kanuni za maelezo ya unabii yaliyokubaliwa na Miller na wafuasi
wake. Watu wenye elimu na cheo wakajiunga pamoja na Miller
katika kuhubiri na kutangaza maonyo yake. Tangu 1840 hata 1844
kazi ikaenea kwa upesi.
William Miller alikuwa na akili za kichwa cha nguvu, na
akaongeza kwa haya hekima ya mbinguni kwa kujiunga mwenyewe
na Chemchemi ya hekima. Aliamuru heshima po pote, ukamilifu
na tabia njema vilitumiwa. Kwa damani unyenyekevu wa Kikristo,
alikuwa muangalifu na mpole kwa wote, tayari kusikiliza wengine
na kupima mabishano yao. Alijaribu maelezo yote kwa Neno la
Mungu, na mawazo yake halisi na maarifa ya Maandiko vikamweze-
sha kukanusha makosa.
Lakini, kama pamoja na Watengenezaji wa kwanza, kweli ali-
zoonyesha hazikukubaliwa na walimu wengi wa dini. Kwa hivyo
hawa hawakuweza kudumisha hali yao kwa Maandiko, wakarejea
kwa mafundisho ya watu, haya kiasili cha Wababa. Lakini Neno la
Mungu lilikuwa ni ushuhuda pekee uliokubaliwa na wahubiri wa
kweli wa kuja kwa Yesu. Cheko na zarau vilitumiwa kwa upande wa
adui katika kusingizia wale waliotazamia kwa furaha juu ya kurudi
kwa Bwana wao na walikuwa wakijitahidi kuishi maisha takatifu
na kutayarisha wengine kwa kuonekana kwake. Ilifanyika kuonye-
sha zambi kwa kujifunza mambo ya unabii wa kuja kwa Kristo na
mwisho wa dunia. Kwa hivyo kazi ya mapadri wa watu wengi ika-
punguza imani katika Neno la Mungu. Mafundisho yao yakafanya
watu kuwa watu kutokuwa Waaminifu, na wengi wakajiruhusu kwa
kutembea kwa tamaa mbaya. Halafu watenda maovu wakayaweka
yote juu ya Waadventisti.
Ingawa Miller akavuta makundi ya wasikilizi wenye akili, jina
lake lilitajwa kwa shida na magazeti ya dini isipokuwa tu kwa
cheko ao mashitaki. Waovu, waliposukumwa na walimu wa dini,
wakakimbilia kwa mabisho ya matukano juu yake na kazi yake.
Mzee huyu mwenye imvi aliyeacha makao yake ya kupendeza kwa
 /NURU MPYA KATIKA DUNIA MPYA 197

kusafiri kwa garama yake mwenyewe kuletea dunia onyo kubwa la

hukumu inayokaribia akasitakiwa kama upumbavu.

Usikivu na Kutokuamini
Usikivu ukaendelea kuongezeka. Kutoka kwa makumi mawili na
mamia, makutano yakaongezeka kwa maelfu mengi. Lakini baada
ya wakati, upinzani ulionekana juu ya hawa waliogeuka, makanisa
yakaanza kuchukua hatua za kutiisha kwa wale waliokubali maoni
ya Miller. Jambo hili likaita jibu kwa kalamu yake: “Kama tu- [161]
nakuwa wakosefu ninawaomba mtuonyeshe kwa namna gani kosa
letu linakuwa kutoka katika neno la Mungu; tulichekwa ya kutosha;
na ile haiwezi kutusadikisha kwamba tunakuwa katika kosa; Neno
la Mungu pekee linaweza kugeuza maoni yetu. Hukumu yetu ili-
fanyika kwa kusudi pamoja na maombi, kama tulivyoona ushuhuda
katika Maandiko.”
Wakati uovu wambele ya garika ulipomsukuma Mungu kuleta
garika duniani, kwanza akawajulisha kusudi lake. Kwa miaka 120
likasikiwa onyo kwa kutubu. Lakini hawakuliamini. Wakazarau
mjumbe wa Mungu. Kama ujumbe wa Noa ulikuwa wa kweli,
sababu gani watu wote wa dunia hawakuuona na kuuamini? Tendo la
kudai haki la mtu mmoja kupinga hekima ya maelfu! Hawakuweza
kuamini onyo wala kutafuta kimbilio ndani ya safina.
Watu wa zarau wakaonyesha kwa mwandamano usiobadilika
wa majira, mbingu za rangi ya samawi zisizonyesha mvua kamwe.
Katika zarau wakatangaza mhubiri wa haki kama mwenye juhudi ya
kishenzi. Wakaenda zao, kujikaza zaidi kwa njia zao mbovu kuliko
mbele. Lakini kwa wakati uliotajwa Hukumu za Mungu zikaanguka
juu ya waliokataa huruma yake.

Wenye Mashaka na Wasioamini

Kristo alisema kwamba kama vile watu wa siku za Noa
“hawakujua hata garika ilipokuja na kuwaondosha wote; ndivyo
kutakavyokuwa kuja kwa Mwana wa watu.” Matayo 24:39. Wakati
watu wanaojidai kuwa watu wa Mungu wanapojiunga pamoja na
dunia, wakati anasa ya dunia inakuwa anasa ya kanisa, wakati wote
wanapotazamia miaka nyingi ya mafanikio ya kidunia--ndipo, kwa
 198 Tangu Sasa Hata Milele

gafula kama nuru ya umeme, utakuja mwisho wa matumaini yao ya

uongo. Kama vile Mungu alivyotuma mtumishi wake kwa kuonya
dunia juu ya kuja kwa Garika, ndivyo alivyotuma wajumbe walioch-
aguliwa kujulisha ukaribu wa hukumu ya mwisho. Na kama watu
wa wakati wa Noa walichekelea kwa kuzarau ubashiri wa muhu-
biri wa haki, ndivyo hivyo katika siku za Miller wengi kati ya wale
wanaojidai kuwa watu wa Mungu wakachekelea maneno ya maonyo.
Hapo hapakuwa tena na ushahidi wa mwisho wakuonye-
sha kwamba makanisa yalitoka kwa Mungu kuliko machukio
yaliyoamshwa na ujumbe huu uliotumwa na Mungu.
Wale waliokubali mafundisho ya kuja waliona kwamba ilikuwa
[162] wakati wa kukamata msimamo. “Mambo ya umilele yakawa
kwao kitu cha kweli. Mbingu ililetwa karibu, na walijiona wao
wenyewe kuwa na kosa mbele za Mungu.” Wakristo walifanywa
kuona kwamba wakati ulikuwa karibu, mambo walipashwa kuten-
dea wenzao yalipaswa kufanywa kwa upesi. Umilele ulionekana
kufunguliwa mbele yao. Roho wa Mungu alitoa uwezo kwa miito
yao kujitayarisha kwa ajili ya siku ya Mungu. Maisha yao ya siku
kwa siku ilikuwa mi laumu kwa washiriki wa kanisa wasiotakaswa.
Hawa hawakutaka kusumbuliwa katika furaha yao, kutafuta feza, na
tamaa ya nguvu kwa ajili ya heshima ya kidunia. Ndipo wakapinga
imani ya kiadventisti.
Wapinzani wakajitahidi kupinga uchunguzi kwa kufundisha
kwamba mambo ya unabii yalitiwa muhuri. Kwa hiyo Waprotes-
tanti wakafuata nyayo za washiriki wa kanisa la Roma. Makanisa
ya Waprotestanti wakadai kwamba sehemu kubwa ya Maandiko
matakatifu--yale yanayotoa nuru kwa Neno la Mungu, sehemu ile
inayofaa zaidi kwa wakati wetu, haikuweza kufahamika. Wachun-
gaji wakasema kwamba Danieli na Ufunuo vilikuwa vitabu vya siri
isiyoweza kufahamika kwa wanadamu.
Lakini Kristo aliongoza wanafunzi wake kwa maneno ya nabii
Danieli, “Yeye anayesoma afahamu.” Matayo 24:15. Na kitabu cha
Ufunuo kinapaswa kufahamika. “Ufunuo wa Yesu Kristo aliopewa
na Mungu aonyeshe watumishi wake maneno yaliyopaswa kuwa
upesi... Heri anayesoma nao wanaosikia maneno ya unabii huu, na
kushika maneno yaliyoandikwa ndani yake; kwa maana wakati ni
karibu.” Ufunuo 1:1-3, matoleo ya herufi za italics.
 /NURU MPYA KATIKA DUNIA MPYA 199

“Heri anayesoma” kunakuwa na wale hawatasoma; na “nao

wanaosikia” hapo kuna wengine wanaokataa kusikia kitu cho chote
juu ya mambo ya unabii; “na kusikia maneno yaliyoandikwa ndani
yake” wengi wanakataa kusikia mafundisho katika Ufunuo; hakuna
kati ya hawa anayeweza kudai mibaraka iliyoahidiwa.
Namna gani watu husubutu kusingizia kwamba Ufunuo ni siri
inayopita fahamu ya wanadamu? Ni siri iliyofunuliwa, kitabu kili-
chofunuliwa. Ufunuo unaongoza mawazo kwa Danieli. Wote wawili
wanaonyesha mafundisho makubwa juu ya mambo makubwa kwa
mwisho wa historia ya dunia.
Yoane aliona hatari, vita, na kukombolewa kwa mwisho kwa
watu wa Mungu. Aliandika mambo ya ujumbe wa mwisho unaopasa
kukamilisha mavuno ya dunia, au kwa gala la mbinguni au kwa
moto wa uharibifu, ili wale wanaogeuka kutoka kwa mabaya hata
kwa ukweli waweze kufundishwa juu ya hatari na mapigano yanayo
kuwa mbele yao.
Sababu gani, basi, juu ya ujinga huu unaoenea sana juu ya se- [163]
hemu kubwa hii ya Maandiko matakatifu? Ni matokeo ya juhudi
iliyokusudiwa ya mfalme wa giza kwa kuficha watu yale yanay-
ofunua madanganyifu yake. Kwa sababu hii, Kristo Bwana wa
Ufunuo huu, kwa kuona mbele ya wakati vita juu ya fundisho la
Ufunuo, akatangaza baraka kwa wote watakaoweza kusoma, kusikia,
na kushika unabii.
[164] 19 /SABABU GANI UCHUNGU MKUBWA ULE?

Kazi ya Mungu huonyesha mwaka kwa mwaka, mfano wa

kutisha kila matengenezo makubwa ao mwenendo wa dini. Ka-
nuni za matengenezo ya Mungu kuhusu watu yanakuwa mamoja
daima. Mabadiliko makubwa ya sasa yanakuwa na uhusiano na yale
ya wakati uliopita, na maarifa ya kanisa katika vizazi vya kwanza
yanakuwa na mafundisho kwa wakati wetu.
Mungu kwa Roho Mtakatifu wake kwa upekee huongoza watu-
mishi wake duniani katika kuepeleka mbele kazi ya wokovu. Watu
ni vyombo katika mkono wa Mungu. Kwa kila chombo kulitolewa
sehemu ya nuru ya kutosha kwa kumwezesha kufanya kazi aliy-
opewa kufanya. Lakini hakuna mtu kamwe aliyefikia ufahamu
kamili wa kusudi la Mungu katika kazi kwa wakati wake mwenyewe.
Watu hawafahamu kabisa katika uchukuzi wake wote ujumbe ambao
wanaoutoa katika jina lake. Hata manabii hawakufahamu kabisa
mambo ya ufunuo yaliyotolewa kwao. Maana ya ufunuo ilikuwa ya
kufunuliwa toka kizazi kwa kizazi. Petro anasema: “Katika habari
za wokovu huu manabii walitafuta na kuchunguza, wao waliotabiri
juu ya neema itakayowafikia ninyi; walichunguza nini ao wakati
wa namna gani Roho ya Kristo aliyekuwa ndani yao aliwaonye-
sha wakati aliposhuhudia mbele mateso yatakayompata Kristo, na
utukufu utakao yafuata. Wakafunuliwa ya kuwa si kwa ajili yao
wenyewe lakini ni kwa ajili yetu waliohudumiwa.” 1 Petro 1:10-12,
Ni sisi herufi tofauti(italics). Fundisho la namna gani kwa watu wa
Mungu katika kizazi cha ukristo! Watu hao “watakatifu wa Mungu”
walitafuta na kuchunguza “kwa bidii” kwa ajili ya mafunuo zili-
zotolewa kwa vizazi ingawa vilikuwa havijazaliwa bado. Kemeo
gani kwa ukavu wa macho wa wapenda dunia ambayo wanatosheka
kutangaza kwamba mambo ya unabii hayawezi kufahamiwa.
Si mara chache mafikara hata ya watumishi wa Mungu yanakuwa
ya kupofushwa sana kwa manebo ya asili na mafundisho ya uwongo
ambayo wanashika kwa nusu tu mambo yaliyofunuliwa katika Neno
la Mungu. Wanafunzi wa Kristo, hata wakati Mwokozi alikuwa
200
 /SABABU GANI UCHUNGU MKUBWA ULE? 201

pamoja nao, walikuwa na wazo la kupendwa na watu wote juu

ya Masiya kama mfalme wa mda aliyepashwa kuinua Israel; kwa
mamlaka ya wakati wote. Hawakuweza kufahamu maneno yake
yaliyotabiri mateso na mauti yake.

“Wakati Umetimia” [165]

Kristo aliwatuma na ujumbe: “Wakati umetimia, ufalme wa
Mungu ni karibu. Tubuni mukaamini Habari Njema.” Marko 1:15.
Ujumbe ule ulikuwa na msingi katika unabii wa Danieli 9. ‘’Ma-
juma makumi sita na tisa” yalipashwa kufikia kwa Mfalme na wana-
funzi walitazamia mbele kuimarishwa kwa ufalme wa Masiya kule
Yerusalema ili atawale juu ya dunia yote nzima.
Wakahubiri habari iliyotolewa kwao, ingawa walikosa kufahamu
maana yake. Wakati matangazo yao msingi wake ulikuwa katika
Danieli 9:25, hawakuona katika shairi lililofuata kwamba Masiya
alipashwa “kukatiliwa mbali.” Mioyo yao ilikuwa juu ya utukufu
wa utawala wa kidunia; jambo hili likapofusha akili yao.
Kwa wakati kabisa walipotumainia kuona Bwana wao kupanda
kwa kiti enzi cha Dawidi, walimwona akikatwa, kupigwa, kuzi-
hakiwa, na kuhukumiwa juu ya msalaba. Kukata tamaa kwa namna
gani na uchungu yaliumiza mioyo ya wale wanafunzi!
Kristo alikuja kwa wakati halisi uliotabiriwa. Maandiko yal-
itimia katika habari yote. Neno na Roho wa Mungu ilishuhudia
agizo la Mwana wake. Lakini mafikara ya wanafunzi yalifunikwa
na mashaka. Kama Yesu alikuwa Masiya wa kweli wangetumbukia
katika sikitiko na uchungu? Hili ndilo swali lililotesa roho zao
wakati wa saa za kukata tamaa za Sabato ile iliyokuwa katikati ya
kifo chake nakufufuka kwake.
Lakini hawakuachwa. “Nikikaa katika giza, Bwana atakuwa
nuru kwangu... Atanileta inje kwa nuru na nitatazama haki yake.”
“Kwa wenye haki nuru inangaa gizani.” “Nitafanya giza kuwa nuru
mbele yao; na pahali pa kupotoka patanyoshwa. Maneno haya
nitawafanyia, wala sitawaacha.” Mika 7:8, 9; Zaburi 112:4; Isaya
42:16.
Matangazo yaliyofanywa na wanafunzi yalikuwa halisi “Wakati
umetimia, ufalme wa Mungu ni karibu.” “Kwa mwisho wa wakati”
majuma makumi sita na tisa ya Danieli 9 ambayo yalipashwa kufikia
 202 Tangu Sasa Hata Milele

kwa Masiya, “Mupakaliwa”--Kristo alipokea mafuta ya Roho baada

ya ubatizo wake kwa Yoane. “Ufalme wa Mungu” haikuwa, kama
walivyofundishwa kuamini, ufalme wa kidunia. Wala ule ujao,
ufalme wa milele ambao “na wote wenye mamlaka watamutumikia
na kumutii.” Danieli 7:27.
Neno hili “Ufalme wa Mungu” linatumiwa kutaja mambo yote
mawili ufalme wa neema na ufalme wa utukufu Mtume anasema:
“Basi, tukaribie kiti cha neema pasipo woga,” ili tupate huruma
[166] na kuona neema. Waebrania 4:16. Kuwako kwa kiti cha ufalme
kunaonyesha kuwako kwa ufalme. Kristo anatumia neno la “Ufalme
wa mbinguni” kutaja kazi ya neema juu ya mioyo ya watu. Kwa hiyo
kiti cha utukufu kinaonyesha ufalme wa utukufu. Matayo 25:31, 32.
Ufalme huu ukingali wa wakati ujao. Hautasimamishwa hata wakati
wa kuja kwa Kristo mara ya pili.
Wakati Mwokozi alipotoa maisha yake na akalia kwa sauti
kubwa, “imekwisha,” ahadi ya wokovu iliyo fanywa kwa mme na
mke wenye zambi katika Edeni ikatimilika. Ufalme wa neema,
ambao ulikuwako mbele kwa ahadi ya Mungu, ukaimarishwa.
Kwa hiyo kifo cha Kristo jambo ambalo wanafunzi walitaza-
mia kama maangamizi ya tumaini lao ilikuwa ni milele kwa kweli.
Wakati ilileta uchungu mkali, ilikuwa ushahidi kwamba imani yao
ilikuwa halisi. Jambo lililowatumbukiza katika kukata tamaa lika-
fungua mlango wa tumaini kwa waaminifu wote wa Mungu katika
vizazi vyote.
Zahabu safi ya upendo wa wanafunzi kwa ajili ya Yesu
ilichanganyika na msingi wa tamaa mbaya ya choyo. Maono yao
yalivutwa na kiti cha ufalme, taji, na utukufu. Kiburi chao cha moyo,
kiu cha utukufu wa kidunia, vikawaongoza kupita bila kujali ma-
neno ya Mwokozi ya kuonyesha asili ya kweli ya ufalme wake, na
kuonyesha zaidi kifo chake. Makosa haya yaliishia kwa jaribio am-
balo liliruhusiwa kwa ajili ya kusahihishwa kwao. Kwa wanafunzi
ilikuwa ni kutolewa Habari Njema ya utukufu ya Bwana wao aliye-
fufuka. Kuwatayarisha kwa kazi hii, maarifa ambayo yalionekana
machungu sana yaliruhusiwa.
Baada ya kufufuka kwake Yesu akajionyeshea kwa wanafunzi
wake njiani kwenda Emausi, na, “akawaelezea maana ya maneno
yote yaliyo andikwa juu yake.” Ilikuwa kusudi lake kukaza imani
yao juu ya “neno la kweli la unabii.” (Luka 24:27; 2 Petro 1:19).
 /SABABU GANI UCHUNGU MKUBWA ULE? 203

Si kwa ushuhuda wake mwenyewe tu, bali kwa mambo ya unabii

wa Agano la Kale. Na kama hatua ya kwanza kabisa katika kutoa
maarifa haya, Yesu akaongoza wanafunzi kwa “Musa na manabii
wote” wa Maandiko ya Agano la Kale.

Kutoka kwa Kukata Tamaa na Kuelekea Uhakikisho Tumaini

Kwa namna kamilifu zaidi kuliko wakati wote wa mbele wana-
funzi walikuwa “wamemwona, yule ambaye Musa katika sheria, na
manabii, waliandika, juu yake.” Mashaka, kukata tamaa, yakatoa
nafasi kwa uhakikisho, kwa imani isiyokuwa na wingu. Walipita [167]
katika jaribio kubwa lisiloawezekana na waliona namna gani neno
la Mungu lilipata ushindi kwa kutimilika. Toka sasa na kuendelea
nikitu gani kingeweza kutisha imani yao? Katika huzuni kali zaidi
walipata “faraja yenye nguvu”, tumaini lililokuwa kama “nanga ya
roho, vyote viwili kweli na kusimama imara.” Waeb. 6:18, 19.
Asema Bwana: “Watu wangu hawatapatishwa haya kamwe.”
“Kilio kinakawia kwa usiku, lakini furaha asubui.” Yoeli 2:26; Zaburi
30:5. Kwa siku ya kufufuko kwake wanafunzi hawa wakakutana na
Mwokozi, na mioyo yao ikawaka ndani yao walipokuwa wakisikiliza
maneno yake. Kabla ya kupanda kwake, Yesu akawaagiza, “Kwen-
deni katika duniani pote, mukahubiri Habari Njema,” akaongeza
“Na tazama, mimi ni pamoja nanyi siku zote.” Marko 16:15; Matayo
28:20. Kwa siku ya Pentekote Mufariji aliyeahidiwa akashuka, na
roho za waaminifu zikasisimka na kwa kuona kuwapo kwa Bwana
wao aliyepanda (mbinguni).

Ujumbe wa Wanafunzi Ulilinganishwa na Ujumbe wa 1844

Maarifa ya wanafunzi kwa kuja kwa mara ya kwanza kwa Kristo
yalikuwa na sehemu yake katika maarifa ya wale waliotangaza
kuja kwake kwa mara ya pili. Kama vile wanafunzi walivyohubiri,
“Wakati umetimia, ufalme wa Mungu ni karibu,’‘ vilevile Miller na
washiriki wake walitangaza kwamba mda wa unabii wa mwisho
katika Biblia ulikuwa karibu kuisha, kwamba hukumu ilikuwa
karibu, na kwamba ufalme wa milele ulipashwa kuingizwa. Mahu-
biri ya wanafunzi kwa habari ya nyakati yalisimamia juu ya majuma
makumi saba ya Danieli 9. Ujumbe uliotolewa na Miller na washiriki
 204 Tangu Sasa Hata Milele

wake ulitangaza mwisho wa siku 2300 za Danieli 8:14, mahali am-

bamo majuma makumi saba yanakuwa Sehemu moja. Mahubiri ya
kila mojawapo yalisimamia juu ya utimilifu wa sehemu mbalimbali
za mda wa unabii ule ule.
Kama wanafunzi wa kwanza, William Miller na washiriki
wake hawakufahamu kabisa ujumbe waliuochukua. Makosa
yaliyoanzishwa mda mrefu katika kanisa yakazuia maelezo sahihi
ya jambo kubwa katika unabii. Kwa hiyo, ijapo walitangaza ujumbe
ambao Mungu aliwatolea, lakini katika kukosa kufahamu maana
yake wakateseka kwa kukata tamaa.
Miller akaingiza maoni ya kawaida kwamba dunia ni “mahali
patakatifu,” na akaamini kwamba “kutakasika kwa mahali patakat-
[168] ifu” kulionyesha kutakasika kwa dunia na moto kwa kuja kwa
Bwana. Kwa hiyo, mwisho wa siku 2300, akazani, zilifunua wakati
wa kuja kwa Yesu mara ya pili.
Kutakaswa kwa mahali patakatifu ilikuwa kazi ya mwisho iliy-
ofanywa na kuhani mkuu katika utaratibu wa huduma wa mwaka.
Ilikuwa ni kufunga kazi ya upatanisho--kuondoa ao kuweka mbali
zambi za Israeli. Ilionyesha picha la kufunga kazi ya Kuhani Mkuu
wetu mbinguni katika kuondoa ao kufutia mbali zambi za watu wake
zilizoandikwa katika vitabu mbinguni. Kazi hii inaleta uchunguzi,
kazi ya hukumu, na inatangulia bila kukawia kuja kwa Kristo katika
mawingu ya mbingu, kwani atakapokuja kila jambo litakuwa limek-
wisha kukatwa. Asema Yesu: “Na mshahara wangu ni pamoja nami,
kulipa kila mtu kama ilivyo kazi yake.” Ufunuo 22:12. Ni hii kazi
ya hukumu inayotangazwa na ujumbe wa malaika wa kwanza wa
Ufunuo 14:7. “Ogopeni Mungu, na kumutukuza kwa maana saa ya
hukumu yake imekuja.”
Wale waliotangaza onyo hili walitoa ujumbe wa haki kwa wakati
unaofaa. Namna wanafunzi walikuwa hawakufahamu juu ya ufalme
wa kusimamishwa kwa mwisho wa “majuma makumi saba,” vivyo
hivyo Waadventisti hawakufahamu habari ya jambo lililopashwa
kufanyika kwa mwisho wa “siku 2300.” Katika mambo mawili haya
makosa inayopendwa na watu wengi ikapofusha akili kwa kutojua
ukweli. Wote wawili wakatimiza mapenzi ya Mungu kwa kutoa
ujumbe aliotamani utolewe, na wote wawili katika kukosa kufahamu
maana ya ujumbe wao wakateseka kwa kukata tamaa.
 /SABABU GANI UCHUNGU MKUBWA ULE? 205

Lakini Mungu alitimiza kusudi lake katika kuruhusu onyo la

hukumu kutolewa kama ilivyokuwa. Katika maongozi yake ujumbe
ulikuwa kwa ajili ya uchunguzi na utakaso wa kanisa. Je, upendo
wao ulikuwa juu ya dunia ao juu ya Kristo na mbingu? Je walikuwa
tayari kuacha tamaa zao mbaya za dunia na kukaribisha kuja kwa
Bwana wao?
Uchungu vile ungechunguza mioyo ya wale waliojidai kupokea
onyo. Je, wangetupilia mbali tumaini lao katika Neno la Mungu
walipoitwa kwa kuvumilia makemeo ya dunia na jaribu la kukawia
na kukata tamaa? Kwani hawakufahamu mara moja mambo
ya Mungu, je wangetupa pembeni kweli iliyo kubaliwa na
ushuhuda wazi wa Neno lake? Jaribu hili linge fundisha hatari
ya kukubali maelezo ya watu baadala ya kufanya Biblia mtafsiri
wake mwenyewe. Watoto wa imani wangeongozwa kujifunza kwa
bidii sana Neno, na kuchunguza kwa uangalifu zaidi msingi wa
imani yao, na kukataa kila kitu, hata kilikubaliwa sana na Wakristo
wa kidunia, kile kisichokuwa na msingi kutika kwa Maandiko. [169]
Kile ambacho katika saa ya taabu kilionekana giza baadaye
kingewekwa wazi. Ijapokuwa taabu ilitokea kwa makosa yao,
wangejifunza kwa maarifa ya mibaraka yao kwamba Bwana ni ”
Mwenye rehema sana, mwenye huruma”, kwamba njia zote zake ni
” huruma na kweli kwao wanaoshika agano lake na shuhuda wake.”
Yakobo 5:11; Zaburi 25:10. ” Hata mangaribi na asubui 2300: halafu
Pahali patakatifu patasafishwa.”
[170] 20 /UPENDO KWA AJILI YA KUJA KWA
KRISTO

6Uamsho mkubwa wa dini umetabiriwa katika ujumbe wa

malaika wa kwanza wa Ufunuo 14. Malaika moja ameonekana
akiruka “katikati ya mbingu, mwenye Habari Njema ya milele, ahu-
biri kwao wanaokaa juu ya dunia, na kila taifa na kabila na lugha na
jamaa.” “Kwa sauti kubwa” akatangaza: “Ogopeni Mungu, na ku-
mutukuza kwa maana saa ya hukumu yake imekuja. Mukamwabudu
yeye aliyefanya mbingu na dunia na bahari na chemchemi za maji.”
Ufunuo 14:6,7.
Malaika ni mfano wa tabia bora ya kazi inayopaswa kutimizwa
kwa ujumbe na uwezo na utukufu, ambavyo vinapaswa kuishugu-
likia. Kuruka kwa malaika “katikati ya Mbingu,” “sauti kubwa,”
na matangazo yake “kwa kila taifa na kabila na lugha na jamaa”
inatoa ushuhuda wa kuenea kwa upesi, katika dunia nzima kwa
tendo. Kwa habari ya wakati ambao inapaswa kufanyika, inatangaza
kufunguliwa kwa hukumu.
Ujumbe huu ni sehemu ya habari njema (injili) ambayo ingeweza
kutangazwa tu katika siku za mwisho, ambapo tu ndipo inaweza
kuwa hatika kwamba saa ya hukumu yake imekuja. Sehemu ile ya
unabii wake ambao inaelekea kwa siku za mwisho, Danieli aliagizwa
kufunga na kutia muhuri “hata wakati wa mwisho.” Danieli 12:4.
Mpaka wakati huu ndipo ujumbe juu ya hukumu utangazwe, wenye
msingi na kutimilika kwa unabii.
Paulo alionya kanisa lisitazamie kuja kwa Kristo katika siku
zake. Mpaka baada ya uasi mkubwa na utawala mrefu wa “mtu wa
zambi” tunaweza kutazamia kuja kwa Bwana wetu. Tazama 2 Wa-
tesalonika 2:3. “Mtu wa zambi” vilevile “siri ya uasi,” “mwana wa
uharibifu,” na “yule mwenye uovu,” ni mfano wa cheo cha Papa, am-
bacho kilikuwa kwa kushikilia mamlaka yake kwa miaka 1260. Mda
huu ulimalizika kwa mwaka 1798. Kuja kwa Kristo hakungefanyika
mbele ya wakati ule. Paulo anaeneza onyo lake kwa ile inayohusu
Wakristo wote hata kwa mwaka 1798. Kwa upande huu wa wakati
206
 /UPENDO KWA AJILI YA KUJA KWA KRISTO 207

ule, ujumbe wa Kuja kwa Kristo mara ya pili ukatangazwa. Sivyo

ujumbe wa namna ile haujatolewa kamwe kwa vizazi vilivyopita.
Paulo, kama tulivyoona, hakuuhubiri; aliuweka mbali kwa wakati
ujao ujumbe wa kuja kwa Bwana. Watengenezaji hawakuutangaza.
Martin Luther aliweka siku ya hukumu karibu ya miaka 300 zijazo
kutoka kwa siku zake. Lakini tangu 1798 kitabu cha Danieli kili-
funuliwa, na wengi wakatangaza ujumbe wa hukumu kuwa karibu.

Katika Inchi Mbalimbali kwa Wakati Moja [171]

Kama Matengenezo ya karne ya kumi na sita, Mwendo (kazi),
la Kuja kwa Yesu likaonekana katika inchi mbalimbali kwa wakati
moja. Watu wa imani wakaongozwa kujifunza mambo ya unabii
na wakaona ushuhuda wa kusadikisha kwamba mwisho ulikuwa
karibu. Makundi mbali mbali ya Wakristo, kwa kujifunza Maandiko
tu, wakafikia kwa kuamini kwamba kuja kwa Mwokozi kulikuwa
karibu.
Miaka mitatu baada ya Miller kufikia kwa maelezo yake ya
mambo ya unabii. Dr. Joseph Wolff, “Mjumbe kwa ulimwengu,”
akaanza kutangaza kukaribia kwa kuja kwa Bwana. Alizaliwa katika
Ujeremani, wazazi wake Wayahudi. Alikuwa Kijana sana wakati
ule, akasadikishwa kwa habari ya kweli ya dini ya kikristo. Alikuwa
msikizi mwenye bidii sana kwa mazungumzo katika nyumba ya baba
yake mahali Wayahudi waaminifu walikuwa wakikusanyika kila siku
kwa kuzungumzia matumaini ya watu wao, utukufu wa kuja kwa
Masiya, na kuimarishwa tena kwa Israeli. Siku moja, kusikia Yesu
wa Nazareti kutajwa, kijana akauliza kujua alikuwa nani. “Muyahudi
wa talanta kubwa mno” wakajibu” Lakini alipojidai kuwa Masiya,
baraza la hukumu la Wayahudi likamkatia hukumu ya kifo.”
“Sababu gani,” akafuatisha mwenye kuuliza, “je, Yerusalema
iliharibiwa, na sababu gani tunakuwa katika utumwa?”
“Ole, ole,” akajibu baba yake, “kwa sababu Wayahudi waliua
manabii.” Mara moja wazo likaja moyoni mwa mtoto: “Pengine
Yesu pia alikuwa vilevile nabii, na Wayahudi wakamuua wakati
alikuwa bila kosa.” Ingawa alikatazwa kuingia katika kanisa
la Kikristo, akakawia mara kwa mara inje kusikiliza mahubiri.
Alipokuwa na miaka saba tu ya kuzaliwa, alikuwa akijisifu kwa
jirani wake mkristo juu ya kushinda kwa Israel wakati ujao wa
 208 Tangu Sasa Hata Milele

kuja kwa Masiya. Mzee akasema kwa upole: “Kijana mpenzi, ni-
takwambia nani aliyekuwa Masiya wa kweli: alikuwa Yesu wa
Nazareti,... ambaye wababu wako walimsulubisha... Wende nyum-
bani na usome sura ya makumi tano na tatu ya Isaya, na utasadik-
ishwa kwamba Kristo ni Mwana wa Mungu.”
Akaenda nyumbani na akasoma Maandiko. Kwa ukamilifu wa
namna gani ilitimilika kwa Yesu wa Nazareti. Je, maneno ya mkristo
yule ni ya haki? Kijana akauliza baba yake maelezo ya unabii
lakini akakutana na ukimya bila huruma na hakusubutu tena kamwe
kusema inayoelekea fundisho lile pamoja naye.
Wakati alipokuwa na miaka kumi na moja tu ya kuzaliwa,
akaenda duniani kupata elimu, kuchagua dini yake na kazi yake ya
maisha. Peke yake na bila senti hata moja, alipashwa kutafuta njia
[172] yeye mwenyewe. Akajifunza kwa bidii, na kujisaidia mwenyewe
kwa mahitaji yake kwa kufundisha Kiebrania. Akaongozwa
kukubali imani ya dini ya Roma na akaenda kufuata mafundisho
yake katika College ya “Propagande de la Foi” (kutangaza imani).
Hapo akashambulia kwa wazi matumizi mabaya ya kanisa na akalaz-
imisha matengenezo. Baada ya mda, akatoshwa. Ikawa wazi
kwamba hakuweza kamwe kuletwa kwa kutii utumwa wa dini ya
Roma. Akatangazwa kuwa mtu asiyeweza kusahihshwa na kuachwa
kwenda mahali palipompendeza. Akaenda Uingereza na akaji-
unga na kanisa la Uingereza. Baada ya miaka miwili ya majifunzo
akaanza kazi yake mwaka 1821.
Wolff aliona kwamba mambo ya unabii hutangaza kuja kwa
Kristo mara ya pili kwa nguvu na utukufu. Alipotafuta kuon-
goza watu wake kwa Yesu wa Nazareti kama Ni yule aliyeahidiwa,
kuwaonyesha kuja kwake kwa mara ya kwanza kama kafara kwa
ajili ya zambi, akawafundisha pia juu ya kuja kwake kwa mara ya
pili.
Wolff aliamini kuja kwa Bwana kuwa karibu. Maelezo yake
ya nyakati za unabii yakamfanya kuzania kurudi huko kama tarehe
iliyoonyeshwa na Miller. “Je, Bwana wetu ... hakututolea ishara za
wakati, kusudi tupate kujua hata, kukaribia kwa kuja kwake, jinsi
mmoja anavyojua kukaribia kwa wakati wa jua kali kwa mtini na
kutoa majani yake? Inatosha ... itajulikana kwa ishara za wakati,
kwa kutushawishi kujitayarisha kwa ajili ya kuja kwake, kama vile
Noa alivyotayarisha safina.”
 /UPENDO KWA AJILI YA KUJA KWA KRISTO 209

Kupinga Maelezo ya Watu Wengi

Kufuatana na namna watu wotewalivyo tafsiri ao kutambua
Maandiko, Wolff akaandika: “Sehemu kubwa sana ya kanisa la
Kikristo imepotoka kutoka kwa maana kamili ya Maandiko, na
... wanapofikiri kwamba wakati wanaposoma habari ya Wayahudi,
wanapaswa kufahamu Mataifa,na wanaposoma Yerusalema, wana-
paswa kufahamu kanisa; na kama inasemwa dunia, maana yake
ni mbingu; na kwa kurudi kwa Bwana wanapaswa kufahamu
maendeleo ya vyama vya wajumbe: na kupanda juu ya mlima wa
nyumba ya Bwana, maana yake ni mkutano wa kundi kubwa la
wamethodistes.”
Tangu miaka 1821 hata 1845, Wolff akasafiri katika Misri,
Abisinia, Palestina, Syria, Persia, Bokhara, India, na Amerika.

Uwezo katika Kitabu

Dr. Wolff alisafiri katika inchi zilizokuwa za kishenzi kabisa
bila ulinzi, kwa kuvumilia taabu na kuzunguukwa na hatari nyingi. [173]
Akateswa bila chakula, na baridi, kuuzwa kama mtumwa, mara tatu
akakatiwa hukumu ya kifo, akaviziwa na wezi, na mara zingine
karibu kufa kwa kiu cha maji. Mara moja akanyanganywa vyote na
akaachwa na kusafiri mwendo wa mamia yakilometres kwa miguu
katika milima, teluji zikipiga katika uso wake na nyanyo zisizo
naviatu zikagandamizwa na udongo wa baridi sana.
Walipomshauria kwamba si vema kusafiri bila silaha katika mak-
abila yenye ukaidi na uadui, akasema mwenyewe “kuwa na silaha
“maombi, bidii kwa ajili ya Kristo, na tumaini katika usaada wake.”
“Nimejazwa vilevile na upendo wa Mungu na jirani wangu katika
moyo wangu, na Biblia inakuwa mikononi mwangu.” “Nilisikia
nguvu zangu kuwa ndani ya Kitabu hiki, na kwamba uwezo wake
utanilinda.”
Akavumilia mpaka wakati ujumbe ungeweza kupelekwa katika
sehemu kubwa ya ulimwengu inayo katiwa na watu. Miongoni
mwa Wayahudi, Turks, Parsis, Wahindi, na mataifa na makabila
akagawanya Neno la Mungu katika lugha mbalimbali, na mahali po
pote akatangaza kukaribia kwa kuja kwa Masiya.
 210 Tangu Sasa Hata Milele

Katika safari yake huko Boukhari akakutana mafundisho ya

kurudi kwa Bwana yakifundishwa na watu waliokaa peke yao.
Waarabu wa Yemen, akasema, wanakuwa na kitabu kinachoitwa
Seera, ambacho kina tangazo la kuja kwa Kristo mara ya pili na
ufalme wake wa utukufu; na wanatazamia mambo makuu kutendeka
katika mwaka 1840.” “Nikakuta wana wa Israeli, wa kabila la Dani,
... wanaotazamia, pamoja na wana wa Rekabu, kufika kwa upesi
kwa Masiya katika mawingu ya mbingu.”
Imani ya namna moja ilipatikana kwa mjumbe mwengine katika
Tartares. Padri mmoja wa Tartares akauiiza wakati gani Kristo
angekuja mara ya pili. Wakati mjumbe (missionaire) alijibu,
kwamba hakujua kitu kwa jambo lile, padri akashangaa kwa ujinga
wa namna ile kwa mwalimu wa Biblia, na akaeleza habari ya imani
yake mwenyewe, yeye msingi kwa unabii, kwamba Kristo angekuja
karibu mwaka 1844.

Ujumbe wa Waadventisti katika Uingereza

Mwanzoni wa mwaka 1826 ujumbe wa kuja kwa kristo ukaanza
kuhubiriwa katika Uingereza. Kwa kawaida, tarehe kamili ya ku-
rudi kwa Yesu haikufundishwa, lakini ukweli wa kuja kwa Kristo
mwenye uwezo na utukufu ukatangazwa kwa watu wengi. Mwan-
[174] dishi mmoja wa Kingereza akasema kwamba karibu wahuduma 700
wa kanisa la Uingereza walijitoa katika kuhubiri “habari njema hii
ya ufalme.”
Ujumbe ulioonyesha mwaka 1844 kuwa wakati wa kuja kwa
Bwana ukatolewa vilevile katika Uingereza. Maandiko juu ya habari
ya kurudi yakatangazwa sana kutoka America. Katika mwaka 1842
Robert Winter, Mwingereza aliyeamini kurudi kwa Yesu alipokuwa
America, akarudi katika inchi yake na kutangaza habari ya kuja kwa
Bwana. Watu wengi wakajiunga naye katika kazi ndani ya sehemu
mbalimbali za Ungereza.
Katika upande wa America ya kusini, Lacunza, “Jesuite” wa
Espania, akakubali ukweli wa kristo kurudi upesi. Kutaka kuepuka
karipio la Roma, akatangaza habari yake chini ya jina la kujit-
walia la Rabbi-Ben-Ezra, akajionyesha mwenyewe kama Muyahudi
aliyegeuka. Karibu ya mwaka 1825 kitabu chake kitatafsiriwa katika
 /UPENDO KWA AJILI YA KUJA KWA KRISTO 211

Kiingereza. Kilitumiwa kwa kuongeza usikizi uliokwisha kuamshwa

katika Uingereza.

Ufunuo Ukafunuliwa kwa Bengel

Katika Ujeremani ujumbe huu ulifundishwa na Bengel, mhubiri
wa kiLuther na mwalimu wa Biblia. Wakati alipokuwa akitayarisha
mahubiri kutoka kwa Ufunuo 21, nuru ya kuja kwa Kristo mara ya
pili ikaangaza katika mafikara yake. Unabii wa Ufunuo ukafunuliwa
kwa ufahamu wake. Alipofunikwa kwa ukubwa na utukufu wa
mambo yaliyoonyeshwa na nabii, akalazimishwa kuacha fundisho
hilo kwa mda. Katika mimbara fundisho hilo likamjia tena kwa
nguvu. Tangu wakati ule akajitoa mwenyewe kujifunza mambo ya
unabii na kwa upesi akafikia kwa imani kwamba kurudi kwa Kristo
kulikuwa karibu. Tarehe ambayo aliyoiweka kama wakati wa kurudi
kwa mara ya pili kulikuwa katika miaka michache karibu ya wakati
ule ambao Miller alitangaza baadaye.
Maandiko ya Bengel yakaenezwa katika jimbo lake mwenyewe
la Wurtemberg na kwa sehemu zingine za Ujeremani. Ujumbe wa
kurudi ukasikiwa katika Ujeremani, na kwa wakati uleule ujumbe
huo ukavuta uangalifu katika inchi zingine.
Huko Geneve, Gaussen akahubiri ujumbe wa kurudi kwa Yesu.
Wakati alipoingia katika kazi ya kuhubiri akaelekea kwa mafundisho
ya mashaka. Katika ujana wake akapendezwa na mambo ya unabii.
Baada ya kusoma Ancient History [Historia ya zamani] ya Rollin,
uangalifu wake ukawa kwa sura ya pili ya Danieli. Akashangazwa na
namna unabii ulitimilika kwa uaminifu. Hapa palikuwa na ushuhuda [175]
kwa maongozi ya Maandiko. Hakuweza kudumu kutoshelewa na
akili za kibinadamu, na katika kujifunza Biblia akaongozwa kwa
imani ya hakika.
Akafikia kwa imani kwamba kuja kwa Bwana kulikuwa karibu.
Alipovutwa na umuhimu wa ukweli huu, akakusudia kuupeleka
mbele ya watu. Lakini imani ya watu wengi kwamba mambo ya
unabii wa Danieli hayawezi kufahamika ilikuwa kizuizi kikubwa.
Mwishowe akakusudia--kama vile Farel alivyofanya mbele yake
katika kuhubiri Genève--kwa kuanza na watoto, kwa njia yao aka-
tumainia kuwa wazazi watavutwa. Akasema, “Nikusanya wasik-
ilizaji watoto; kama kundi linaongezeka kuwa, kubwa, kama
 212 Tangu Sasa Hata Milele

likionekana kwamba wanasikiliza, wanapendezwa, wanakuwa na

usikizi, kwamba wanafahamu na kueleza fundisho, nina hakika kuwa
na kundi la pili karibu, na wao, watu wakubwa wataona kwamba
ni faida yao kukaa na kujifunza. Wakati jambo hili linapotendeka,
ushindi utapatikana.”
Alipokuwa akisema na watoto, watu wakubwa wakaja kusikiliza.
Vyumba vya kanisa lake vikajaa na wasikilizaji, watu wa heshima
na wenye elimu, na wageni wa inchi zingine wakazuru Geneve. Kwa
hivyo ujumbe ukapelekwa kwa sehemu zingine.
Alipotiwa moyo, Gaussen akatangaza mafundisho yake na ma-
tumaini ya kuanzisha mafundisho ya vitabu vya unabii. Baadaye
akawa mwalimu katika chuo cha elimu ya tabia na sifa za Mungu
na dini, akiendelea kwa siku ya juma pili na kazi yake kama mwal-
imu wa katikisimu, kusema kwa watoto na kuwafundisha katika
Maandiko. Kwa kiti cha mwalimu, kwa njia ya vitabu (chapa) na
kama mwalimu wa watoto, yeye kwa miaka mingi alikuwa chombo
katika kuita uangalifu wa wengi kwa mambo ya unabii ambayo
yalionyesha kwamba kuja kwa Bwana kulikuwa karibu.

Wahubiri Watoto wa Skandinavie

Katika Skandinavie vilevile ujumbe wa kurudi kwa Yesu ali-
tangazwa. Wengi wakasimama kutubu na kuacha zambi zao na
kutafuta rehema katika jina la Kristo. Lakini padri wa kanisa la
mahali pale akapinga mabadiliko, na wengine waliohubiri ujumbe
wakatupwa gerezani.
Mahali pengi ambapo wahubiri wa kuja kwa Bwana kwa karibu
walinyamazishwa, Mungu akapendezwa kutuma ujumbe kwa njia
ya watoto wadogo. Kama vile walikuwa chini ya umri wa maisha
ya mtu mzima, serkali haikuweza kuwafunga, na wakaruhusiwa
kusema bila kusumbuliwa.
[176] Katika makao yake ya umasikini watu wakakusanyika kusikia
maonyo. Wahubiri wengine watoto hawakuwa zaidi ya umri wa
miaka sita ao mnane; ijapo maisha yao yalishuhudia kwamba
walimpenda Mwokozi, wakaonyesha tu kwa kawaida akili na uwezo
vinavyoonekana katika watoto wa umri ule. Wakati waliposimama
mbele ya watu, lakini, walibadilishwa na mvuto mbali ya zawadi zao
za kawaida. Sauti na tabia vikageuka, na pamoja na uwezo mkubwa
 /UPENDO KWA AJILI YA KUJA KWA KRISTO 213

wakatoa maonyo ya hukumu, “Ogopeni Mungu, na kumutukuza

kwa maana saa ya hukumu yake imekuja.”
Watu wakasikiliza kwa kutetemeka. Roho wa Mungu akasema
mioyoni. Wengi wakaongozwa kwa kutafuta Maandiko, wasiokuwa
na kiasi wakatengenezwa, na kazi ikafanywa kwa kuonyesha
kwamba hata wachungaji wa kanisa la pale walilazimishwa kukubali
kwamba mkono wa Mungu ulikuwa katika mabadiliko.
Ilikuwa mapenzi ya Mungu kwamba habari ya kuja kwa
Mwokozi ilipashwa kutolewa katika Skandinavie, na akaweka
Roho yake juu ya watoto ili kazi iweze kutendeka. Wakati Yesu
alipokaribia Yerusalema, watu, wakaogopeshwa na mapadri na
watawala, wakaacha tangazo lao la furaha walipokuwa wakiin-
gia kwa milango ya Yerusalema. Lakini watoto katika viwanja
vya hekalu wakachukua kiitikio, na wakapaaza sauti, “Hosana kwa
Mwana wa Daudi!” Matayo 21:8-16. Kwa namna Mungu alitenda
kazi kwa njia ya watoto kwa wakati wa kuja kwa mara ya kwanza
kwa Kristo, ndivyo hivyo akatumika kwa njia yao katika kutoa
ujumbe wa kuja kwake kwa mara ya pili.

Ujumbe Unatawanyika
Amerika ikawa mahali pakubwa pa kazi ya kutangaza kurudi
kwa Yesu. Maandiko ya Miller na ya washiriki wake yakaenezwa
duniani pote. Mbali na katika eneo kubwa habari njema ya
milele: “Ogopeni Mungu, na kumutukuza kwa maana hukumu yake
imekuja.”
Mambo ya unabii ambayo ilionekana kuonyesha kuja kwa Kristo
katika majira ya 1844 yakashikwa sana rohoni mwa watu. Wengi
wakasadikishwa kwamba mabishano juu ya nyakati za unabii ya-
likuwa ya haki, na wakaacha kiburi na mafikara yao, wakakubali
kweli kwa furaha. Wachungaji wengine wakaacha mishahara yao
na wakajiunga katika kutangaza kuja kwa Yesu. Karibu wachungaji
wachache, walakini, walikubali habari hii; kwa hivyo ikatolewa zaidi
kwa watu wanyenyekevu wasiokuwa mapadri. Wakulima wakaacha
mashamba yao; wafundi wa mashini, wakaacha vyombo vyao;
wachuuzi wakaacha biashara yao; wafundi wa kazi wakaacha vyeo [177]
vyao. Kwa mapenzi wakavumilia kazi ngumu, taabu, na mateso, ili
214 Tangu Sasa Hata Milele

wapate kuita watu kwa toba kwa wokovu. Ukweli wa kurudi kwa
Yesu ukakubaliwa na maelfu ya watu.

Maandiko Rahisi Yanaleta Hakikisho

Kama Yoane Mbatizaji wahubiri waliweka shoka katika shina la
miti na kusihi sana wote kuzaa “matunda yanayofaa kwa toba.” Kwa
kuonyesha tofauti kwa uhakikika wa amani na salama vilivyosikiwa
kwa mimbara ya watu wengi, ushuhuda rahisi wa Maandiko ukaleta
hakikisho ambalo wachache waliweza kabisa kabisa kupinga. Wengi
wakamtafuta Bwana kwa toba. Kwa kuacha mapenzi ambayo
walishikamana nayo wakati mrefu ya mambo ya kidunia sasa
wakatazama mbinguni. Kwa mioyo ya upole na polepole waka-
jiunga kwa kupaza sauti: “Ogopeni Mungu, na kumutukuza kwa
maana saa ya hukumu yake imekuja.”
Wenye zambi wakauliza kwaa machozi: “Ninapashwa kufanya
nini ili niokolewe?” Wale waliokosea jirani zao wakajiharakisha kwa
kutengeneza kosa. Wote waliopata amani katika Kristo wakatamani
kuijulisha kwa wengine. Mioyo ya wazazi ikarudia kwa watoto
wao, na mioyo ya watoto kwa wazazi wao. Malaki 4:5, 6. Vizuizi
vya kiburi na matengano vikatupiliwa mbali. Maungamo ya kweli
yakafanywa. Mahali po pote roho zilikuwa zikiomboleza mbele ya
Mungu. Wengi walitumia usiku wote mzima katika maombi kwa
ajili ya hakika kwamba zambi zao zilisamehewa, ao kugeuka kwa
jamaa zao wala jirani.
Makundi yote, watajiri na maskini, watu wa juu wala wa chini,
wakawa na hamu ya kusikia mafundisho ya kuja kwa maraa ya pili.
Roho ya Mungu ikatoa uwezo kwa ukweli wake. Kuwako kwa
Malaika watakatifu kulisikiwa katika makutano haya, na wengi wa-
likuwa wakiongezeka kila siku kwa waaminifu. Makutano makubwa
wakasikiliza kwa utulivu kwa maneno ya heshima. Mbingu na dunia
vilionekana kukaribiana. Watu wakarudi nyumbani na sifa kwa
midomo yao, na sauti ya furaha ikavuma kwa utulivu wa usiku.
Hakuna aliyehuzuria mikutano hiyo angaliweza kamwe kusahau
maono ya usikizi mwingi.
 /UPENDO KWA AJILI YA KUJA KWA KRISTO 215

Habari llipingwa
Tangazo la wakati kamili wa kuja kwa Kristo kukaleta
mabishano sana kwa wengi wa makundi yote, tokea kwa wachungaji [178]
katika mimbara hata kwa mkubwa miongoni mwa wenye zambi.
Wengi walitangaza kwamba hawakuwa na kizuizi kwa mafundisho
ya kurudi kwa Yesu; walikataa tu wakati kamili. Lakini jicho la
Mungu linaloona vyote likasoma mioyo yao. Hawakutamani kusikia
habari ya kuja kwa Kristo ili aihukumu dunia kwa haki. Matendo
yao hayangevumilia uchunguzi wa moyo unaomtafuta Mungu, na
waliogopa kukutana na Bwana wao. Kama Mayahudi kwa wakati wa
kuja kwa Kristo kwa mara ya kwanza hawakujitayarisha kumpokea
Yesu. Hawakukataa tu kusikiliza mabishano ya wazi kutoka kwa
Biblia lakini wakachekelea wale waliokuwa wakitazamia Bwana.
Shetani akatupa laumu kwa uso wa Kristo kwamba wanaojidai kuwa
watu wake walikuwa na upendo mdogo sana kwake hata hawakutaka
kuonekana kwake.
“Hakuna mtu anayejua habari za siku ile na saa ile,” ilikuwa
ubishi mara kwa mara ulioendelea kuletwa na waliokataa imani
ya kurudi kwa Yesu. Andiko ni: ‘’Habari za siku ile na saa ile
hakuna mtu anayejua, hata malaika walio mbinguni, ... ila Baba
peke yake.” Matayo 24:36. Maelezo wazi ya maneno haya yalitolewa
na wale waliokuwa wakitazamia Bwana, na matumizi mabaya yake
ya wapinzani wao yalionyeshwa kwa wazi.
Usemi moja la Mwokozi haupashwi kutumiwa kwa kuharibu
lingine. Ingawa hakuna mtu anayejua siku wala saa ya kuja kwake,
tunaagizwa kujua wakati unakuwa karibu. Kukataa wala kutojali
kujua wakati wa kuja kwake kunapokuwa karibu kutakuwa kwetu
kama hatari kwetu kama ilivyokuwa katika siku za Noa bila kujua
wakati gani garika ilipashwa kuja. Kristo anasema, “Lakini, usipoan-
galia, nitakuja kwako kama mwizi, wala hutajua saa nitakapokuja
kwako.” Ufunuo 3:3.
Paulo anasema kwa habari za wale waliojali onyo la Mwokozi:
“Lakini ninyi ndugu, si katika giza, hata siku ile iwapate ninyi kama
mwizi: sababu ninyi wote ni wana wa nuru, na wana wa mchana.” 1
Watesalonika 5:2-5.
Lakini wale waliotamani sababu ya kukataa kweli wakafunga
masikio yao kwa maelezo haya, na maneno “Hakuna mtu anayejua
 216 Tangu Sasa Hata Milele

siku ao saa” yakaendelea kukaririwa na watu wa zarau na hata

wanaojidai kuwa wahubiri wa Kristo. Wakati watu walipoanza
kuuliza njia ya wokovu, walimu wa dini wakajitia kati yao na ukweli
kwa kufasiri kwa uongo Neno la Mungu.
Waaminifu zaidi katika makanisa walikuwa kwa kawaida
wa kwanza kupokea habari. Mahali ambapo watu hawakuwa
[179] wakiongozwa na wapadri, mahali ambapo wangeweza kutafuta Neno
la Mungu wao wenyewe, mafundisho ya kurudi yalihitaji tu kulin-
ganishwa pamoja na Maandiko juu ya kuimarisha mamlaka yake ya
kimungu.
Wengi waliongozwa vibaya na waume, wake, wazazi, ao watoto
na walifanywa kuamini jambo hili kama zambi hata kwa kusikiliza
mambo ya “uzushi”ya namna hiyo kama iliyofundishwa na Waad-
ventisti. Malaika waliagiza kuwa na ulinzi aminifu juu ya roho hizi,
kwa maana nuru ingine ilipaswa kuangaza juu yao kutoka kwa kiti
cha Mungu.
Wale waliokubali habari walingojea kuja kwa Mwokozi
wao. Wakati ambao walitazamia kukutana naye ulikuwa karibu.
Wakakaribisha saa hii kwa utulivu wa heshima. Hakuna aliyekuwa
na maarifa hii anayeweza kusahau saa hizo za tamani za kungoja.
Kwa maana juma chache mbele ya wakati ule, kazi ya kidunia kwa
sehemu kubwa iliwekwa pembeni. Waaminifu wa kweli kwa uan-
galifu wakachunguza mioyo yao kama kwamba katika saa chache
kufunga macho yao kwa maono ya kidunia. Hapo hapakuwa
kushona “mavazi ya kupanda nayo” (Tazama Nyongezo), lakini
wote wakasikia haja ya ushuhuda wenyewe kwamba walikuwa wak-
ijitayarisha kuonana na Mwokozi. Mavazi yao meupe yalikuwa usafi
wa roho--tabia zilizotakaswa na damu ya kafara ya Kristo. Hebu
kwamba kungekuwa vivyo na watu wa Mungu na moyo wa namna
moja wa kuchunguza, imani yenye juhudi.
Mungu alitaka kuonyesha watu wake. Mkono wake ulifunika
kosa katika kuhesabu nyakati za unabii. Wakati wa kutazamia ule
ukapita, na Kristo hakuonekana. Wale waliotazamia Mwokozi wao
wakajua uchungu mkali. Lakini Mungu alikuwa akichunguza mioyo
ya wale waliojidai kungoja kuonekana kwake. Wengi waliongozwa
kwa hofu. Watu hawa wakatangaza kwamba hawakuamini kamwe
kwamba Kristo atakuja. Walikuwa miongoni mwa wa kwanza
kuchekelea huzuni ya waamini wa kweli.
 /UPENDO KWA AJILI YA KUJA KWA KRISTO 217

Lakini Yesu na jeshi lote la mbinguni walitazamia kwa upendo

na huruma juu ya waaminifu ijapo walikuwa wenye kukatishwa
tamaa. Kama kifuniko kinachotenga dunia na vile vinavyoonekana
kwa visivyoonekana kikiinuliwa, malaika wangaliweza kuonekana
wakisogea karibu na roho hizi za uaminifu na kuzilinda kwa mishale
ya Shetani.
[180] 21 /KUTESWA KWA AJILI YA MWENENDO WA
MPUMBAFU AO MJINGA

William Miller na wasaidizi wake walitafuta kuamsha walimu

wa dini kwa tumaini la kweli la kanisa na mahitaji yao ya maar-
ifa makubwa ya kikristo. Walitumika pia kwa kuamsha wasio-
geuka kwa toba na mabadiliko. “Hawakujaribu kutubisha watu kwa
dini fulani. Walitumika bila uchaguzi w makundi ao dini fulani.
” Akasema Miller, “Nilifikiri kusaidia wote. Niliwaza kwamba
Wakristo wote wangefurahi katika kutazamia kuja kwa Kristo, na
kwamba wale hawakuweza kuona kama mimi hawangekosa kupenda
wale waliopashwa kukubali kwa moyo mafundisho haya, sikuwaza
kwamba kungeweza kuwa na lazima ya mikutano ya kuachana...
Hesabu kubwa ya wale waliogeuka chini ya kazi zangu walijiunga
na makanisa mbalimbali iliyokuwako.”
Lakini kwa sababu waongozi wa dini walipinga juu ya ma-
fundisho ya Adventiste, walikatalia washiriki wao haki ya kuhuzuria
kuhubiri juu ya kuja kwa Yesu mara ya pili. Wala hata kusema kwa
ajili ya tumaini lao katika kanisa. Waaminifu walipenda kanisa zao.
Lakini walipoona haki yao kwa kuchunguza mambo ya unabii
unakanwa, waliona kwamba uaminifu kwa Mungu unawakataza
kuwatii. Kwa hiyo waliona kwamba walikuwa na haki kujitenga.
Wakati wa kipwa cha mwaka 1844 karibu elfu makumi tano waka-
toka kwa makanisa.
Katika makanisa mengi, kwa miaka nyingi kuongezeka ku-
likuwako lakini kwa kidogo kufuatana na matendo ya dunia iloy-
olingana na upungufu kwa maisha ya kiroho. Lakini kwa mwaka ule
kulikuwa ushuhuda wa upunguo mkubwa ndani ya makanisa yote
ya inchi. Jambo lilielezwa sana kwa magazeti na mimbarani.
Bwana Barnes, mwandishi wa maelezo na mchungaji wa mo-
jawapo wa makanisa makubwa ya Philadelphia, “akasema kwamba
... Sasa hakuna maamsho, hapana kugeuka, hakuna kuonekana sana
kwa maendeleo katika neema katika walimu, na hakuna anayekuja
kwa mafundisho yake kwa kuzungumza juu ya wokovu wa roho
218
 /KUTESWA KWA AJILI YA MWENENDO WA MPUMBAFU AO MJINGA219

zao...kunakuwa kuongezeka kwa akili ya kidunia Ni vile inakuwa

katika makanisa yote.”
Katika mwezi wa Februari wa mwaka ule ule, Mwalimu Finney
wa Oberlin College akasema: “Kwa kawaida, makanisa ya Kiprotes-
tanti ya inchi yetu, yanavyoonekana, yalikuwa ao baridi ao adui
ya matengenezo yote ya tabia na usafi vya wakati huu ... ubaridi
wa kiroho unatawala karibu kote kwa wingi wa kutisha; kwa [181]
hiyomagazeti ya dini ya inchi yote yanashuhudia ile. ...Kwa
wingi sana washiriki wa kanisa wanatawaliwa na mtindo wakisasa
(mode),yanaunga mkono mwovu katika makundi ya anasa, katika
michezo, katika furaha. ... Makanisa kwa kawaida yanakuwa kwa
huzuniyenye kurudia kwa ushenzi. Yalikwisha kwenda mbali ya
Bwana na amekwisha kujiondoa mwenyewe kwao.’‘

Binadamu Anakataa Nuru

Giza ya kiroho inafika, si kwa sababu ya kuondolewa kwa neema
ya kumungu kwa upande wa Mungu bila sababu, bali ni kwa upande
wa binadamu aliyekataa nuru. Wayahudi, kwa kupenda dunia na
kumsahau Mungu, walikuwa katika ujinga juu ya kuja kwa Masiya.
Katika kutoamini kwao wakamkataa Mkombozi. Mungu hakukatia
mbali taifa la Wayahudi kwa mibaraka ya wokovu. Wale waliokataa
kweli waliweka “giza kwa nuru, na nuru kwa giza.” Isaya 5:20.
Baada ya kukataa kwao kwa habari njema Wayahudi wakaen-
delea kushika kanuni zao za zamani, wakati ambapo walikubali
kwamba Mungu kakuwa tena kati yao. Unabii wa Danieli ulionye-
sha kwa wazi wakati wa kuja kwa Masiya na kutabiri vilevile kifo
chake. Kwa hivyo walitia mashaka majifunzo yake, na mwishowe
wa rabbis wakatangaza laana kwa wote wangejaribu kukadirisha
wakati. Katika upofu na ugumu wa moyo Waisraeli wakati wa karne
zilizofuatana wakasimama, bilakujali zawadi za neema ya wokovu,
bila akili ya mibaraka ya habari njema, maonyo nzito na la kutisha
kwa ajili ya hatari ya kukataa nuru kutoka mbinguni.
Yeye anayezuia hakikisho lamapashwa yake kwa sababu
yanapingana na tamaa zake mwishowe atapoteza uwezo wa kuch-
agua kati ya ukweli na kosa. Roho hutengana na Mungu. Mahali
ukweli wa Mungu unakataliwa kwa zarau, kanisa litakuwa katika
giza, imani na upendo vitapunguka, na fitina huingia. Washiriki wa
 220 Tangu Sasa Hata Milele

kanisa hutia nguvu zao katika mambo ya kidunia, na wenye zambi

hugeuka kuwa wagumu katika ugumu wa moyo wao.

Ujumbe Wa Malaika wa Kwanza

Ujumbe wa malaika wa kwanza wa Ufunuo 14 ulitolewa kwa
kutenga wale wanaojidai kuwa watu wa Mungu kutoka kwa mivuto
mibaya. Katika ujumbe huu, Mungu alituma kwa kanisa onyo am-
[182] balo kama lingelikubaliwa, lingaliweza kusahihisha maovu ambayo
yalikuwa yakiwafunga mbali na yeye. Kama wangalikubali ujumbe,
kushusha mioyo yao na kutafuta matayarisho kwa kusimama mbele
yake, Roho wa Mungu angalionekana. Kanisa lingalifikia tena
umoja ule, imani, na upendo wa siku za mitume, wakati waaminifu
“walikuwa na moyo mmoja” na wakati “Bwana aliongezea kwa
kanisa kila siku wale waliokuwa wakiokolewa.” Matendo 4:32; 2:47.
Kama watu wa Mungu wangalipokea nuru kutoka kwa Neno
lake, wangalifikia umoja ule ambao mtume anaeleza, “umoja wa
Roho katika kifungo cha salama”. Anasema, “Mwili ni mmoja, na
Roho mmoja, kama vile mulivyoitwa katika tumaini moja la mwito
wenu; Bwana mmoja, imani moja, ubatizo mmoja.” Waefeso 4:3-5.
Wale waliokubali ujumbe wa kurudi kwa Yesu walikuja kutoka
makanisa mbalimbali, na vizuizi vyao vya dini vikatupwa chini kwa
nguvu. Kanuni za imani za mabishano zikavunjika kwa vipande
vipande. Maoni ya uwongo juu ya kuja kwa mara ya pili yakasahi-
hiswa. Makosa ya kanyoshwa, mioyo ikaungana katika upatano
wakupendeza. Upendo ukatawala sana. Mafundisho haya yange-
fanya vile kwa wote, kama wote wangelikubali.
Wahuduma, ambao kama walinzi walipashwa kuwa wa kwanza
kutambua dalili za kuja kwa Yesu, walishindwa kujifunza ukweli
kutoka kwa manabii ao kwa ishara za wakati. Upendo kwa Mungu
na imani katika Neno lake vikapunguka, na mafundisho juu ya
kurudi kwa kristo ikaamsha tu kutokuamini kwao. Kama kwa za-
mani ushuhuda wa Neno la Mungu ukakutana na swali: “Nani
katika wakubwa ao Wafarisayo aliyemwamini?” Yoane 7:48. Wengi
walipinga majifunzo ya unabii, kufundisha kwamba vitabu vya un-
abii vilitiwa muhuri na havikuwa vya kufahamika. Makundi, kwa
kutumainia wachungaji wao, wakakataa kusikiliza; na wengine, in-
gawa walisadikishwa na ukweli, hawakusubutu kukiri ili wasipate
 /KUTESWA KWA AJILI YA MWENENDO WA MPUMBAFU AO MJINGA221

“kutoshzwa katika sunagogi.” Yoane 9:22. Ujumbe Mungu aliou-

tuma kwa kujaribu kanisa ulionyesha namna gani watu walikuwa
wengi waliotia mapendo yao kwa dunia hii kuliko kwa Kristo.
Kukataa maonyo ya malaika wa kwanza kulisababisha na hali ya
kutisha ya tabia ya kupenda anasa ya kidunia, kuacha dini, na mauti
ya kiroho ambayo yalikuwa katika makanisa katika mwaka 1844.

Ujumbe wa Malaika wa Pili

Katika Ufunuo 14 malaika wa kwanza amefuatwa na wa pili,
kutangaza, “Umeanguka, umeanguka, Babeli mji ule mkubwa, [183]
kwani umefanya mataifa yote kunywa mvinyo ya gazabu ya
uasherati wake.” Ufunuo 14:8. Neno “Babeli” lilitoka kwa “Ba-
bel,” na maana yake ni machafuko. Katika Maandiko inaonyesha
namna mbalimbali ya dini ya uongo ao ukufuru wa dini. Katika
Ufunuo 17 Babeli inafananishwa kama mwanamke--mfano uliotu-
miwa katika Biblia kama mfano wa kanisa, mwanamke mwema
hufananishwa na kanisa safi; mwanamke mwovu ni kama kanisa
lililokufuru.
Katika Biblia ushirika kati ya Kristo na kanisa lake unafanan-
ishwa na ndoa. Bwana anasema: “Na nitakuoa kuwa wangu kwa
milele, ndiyo, nitakuoa kwa haki.” “Mimi ni mme wenu.” Na Paulo
anasema: “Niliwapatanisha ninyi kwa mme mmoja, ili niletee Kristo
bikira safi.” Hosea 2:19; Yeremia 3:14; 2 Wakorinto 11:2.

Uzinzi wa Kiroho
Kanisa, Kutokuwa na uaminifu kwa Kristo katika kuruhusu
mambo ya kidunia kutawala moyo ni kama kuvunja kwa kiapo
ya ndoa. Zambi ya Israeli katika kumwacha Bwana inaonyeshwa
chini ya mfano huu. “Kama vile mke anavyoacha mme wake
kwa udanganyifu, ndivyo mulivyonitendea mimi kwa udangany-
ifu, Ee nyumba ya Israeli, anasema Bwana.” “Mke wa kufanya
uasherati! anayekaribisha wageni pahali pa mme wake!” Yeremia
3:20; Ezekieli 16:32.
Asema mtume Yakobo: “Ninyi wazini, hamujui ya kwamba
kuwa rafiki ya dunia ni kuwa adui ya Mungu? Basi kila mtu
 222 Tangu Sasa Hata Milele

anayetaka kuwa rafiki ya dunia anageuka kuwa adui ya Mungu.”

Yakobo 4:4.
Mwanamke (Babeli) yule “amevikwa nguo ya rangi ya zambarau
na nyekundu, amepambwa kwa zahabu, na mawe ya bei kubwa, na
lulu, naye alikuwa na kikombe cha zahabu mkononi mwake, kina-
chojaa machukizo, na machafu... Na katika kipaji cha uso wake
jina limeandikwa, SIRI, BABELI MKUBWA, MAMA YA MAKA-
HABA.” Anasema nabii: “Nikaona yule mwanamke amelewa kwa
damu ya watakatifu na kwa damu ya washuhuda wa Yesu.” Babeli
“ni mji ule mkubwa unaotawala juu ya wafalme wa dunia.” Ufunuo
17:4-6, 18.
Mamlaka ambayo kwa karne nyingi ilidumisha uwezo juu ya
wafalme wa jamii ya Wakristo wote ni Roma. Rangi ya zambarau, na
nyekundu, zahabu, mawe ya bei kubwa, na lulu, vinaonyesha fahari
iliyovaliwa na askofu mwenye kiburi wa Roma. Hakuna mamlaka
ingine iliyoweza kutangazwa kwa kweli “amelewa kwa damu ya
[184] watakatifu” kama kanisa lile ambalo lilitesa kwa ukali wafuasi wa
Kristo.
Babeli inasitakiwa vilevile kwa uhusiano usio wa sheria pamoja
na “wafalme wa ulimwengu.” Kwa kuachana na Bwana kupatana
na wapagani kanisa la Wayahudi likawa kahaba, na Roma, katika
kutafuta usaada wa mamlaka ya kidunia, inapokea hukumu ya namna
moja.
“Babeli ni mama ya makahaba.” Binti zake wanapashwa kuwa
makanisa yanayoshika mafundisho yake na kufuata mfano wake
wa kuacha kweli ili kufanya mapatano pamoja na dunia. Ujumbe
unaotangaza kuanguka kwa Babeli unapaswa kulinganishwa na
makundi ya ushirika wa dini yaliyokuwa safi zamani na imegeuka
kuwa potovu. Kwa hivi ujumbe huu unafuata onyo la hukumu,
unapaswa kutolewa katika siku za mwisho. Kwa hiyo haiwezi kutu-
miwa kwa kanisa la Roma tu, kwa maana lile lilikuwa katika hali ya
maanguko muda wa karne nyingi.
Tena, watu wa Mungu wanaitwa kutoka katika Bebeli. Kufu-
atana na maandiko haya, watu wa Mungu wengi wakingali katika
Babeli, Na ni katika makundi gani ya dini ambamo munakuwa se-
hemu kubwa ya wafuasi wa Kristo? Katika makanisa inayokiri
imani ya Kiprotestanti. Kwa wakati wa kutokea kwao makanisa
haya yalipata msimamo bora kwa ajili ya kweli, na mibaraka ya
 /KUTESWA KWA AJILI YA MWENENDO WA MPUMBAFU AO MJINGA223

Mungu ilikuwa pamoja nao. Lakini wakashindwa kwa tamaa ya

namna moja ileile ambayo ilikuwa uharibifu wa Israeli kuiga desturi
na kujipendekeza na urafiki wa wasiomwogopa Mungu.

Kujiunga Pamoja na Walimwengu

Makanisa mengi ya kiprotestanti yamefuata mfano wa uhusiano
pamoja na “wafalme wa dunia” makanisa ya taifa, kwa uhusiano wao
na serkali; na makanisa mengine, kwa kutafuta mapendeleo ya dunia.
Neno “Babeli” machafuko--linaweza kutumiwa kwa makundi haya
yanayojidai kwamba yalipata mafundisho yao kutoka kwa Biblia,
lakini yamegawanyika katika makundi isiyohesabika pamoja na
kanuni ya imani za mbalimbali.
Kazi ya kanisa la kikatolika la Roma inabisha kwamba “kama
kanisa la Roma lingekuwa na kosa ya ibada ya sanamu katika uhu-
siano kwa watakatifu, binti yake, kanisa la Uingereza, linakuwa na
kosa ya namna moja, kwa sababu lina makanisa kumi inayojiweka
wakfu kwa Maria kwa namna moja linalojiweka wakfu kwa Kristo.”
Na Dr. Hopkin husema: “Hakuna sababu ya kufikiri kwamba [185]
roho na kanuni za mpinga kristo na vitendo kusongwa kwa ile
ambayo inaitwa sasa Kanisa la Roma. Makanisa ya Kiprotestanti
yanakuwa na umpinga kristo ndani yao, na yanakuwa mbali kabisa
ya matengenezo kwa ... maovu na ubaya.”
Juu ya Kanisa la Presbyteria kujitenga kwa Roma, Dr. Guthrie
anaandika: “Miaka mia tatu iliyopita, kanisa letu, pamoja na Bib-
lia iliyofunguliwa kwa mwenge yake, na maneno haya maalum:
“Tafuteni maandiko” kwa mabendera yake, lilitoka kwa milango ya
Roma. Ndipo akauliza swali hili la muhimu: Je, waligeuka kuwa
safi walipotoka kwa Babeli ? ”

Safari za Kwanza kutoka kwa Habari Njema

Namna gani kanisa lilitoka mara ya kwanza kwa unyenyekevu
wa habari njema? Kwa njia ya kupatana na kipagani, ili wapa-
gani wakubali wepesi dini ya kikristo. “Karibu kufikia mwisho
wa kumalizia karne ya pili karibu makanisa mengi yalikubali sura
mpya... Kama wanafunzi wa zamani walipopumzika katika mak-
aburi yao, watoto wao pamoja na waliogeuka wapya, ... wakaendelea
 224 Tangu Sasa Hata Milele

mbele na kutoa mfano mpya kwa dini.” “Wingi wa wapagani, kujaa

katika kanisa, kuchukua pamoja nao desturi zao, tamaa, na ibada
ya sanamu.” Dini ya Kikristo ikategemea mapendeleo na usaada
wa watawala wa dunia. Ikakubaliwa kwa jina tu na wengi. “Lakini
wengi wakadumu katika mambo ya kipagani, zaidi kuabudu kwa
uficho sanamu zao.”
Je, matendo ya namna ile haikufanyika karibu katika kila kanisa
linalojiita lenyewe Protestanti? Kwa namna wenye kulianzisha
waliokuwa na roho ya kweli ya matengenezo walikufa, wazao wao
wakatoa mfano mpya.” Kukataa kwa upofu kukubali kweli yo yote
mbele ya yale wababa zao waliona, watoto wa watengenezaji waka-
toka kwa mfano wao wa kujinyima na kuacha dunia.
Aa, kwa wingi wa namna gani makanisa ya watu wengi yalitoka
kwa kanuni ya Biblia! Akazungumzia juu ya pesa, John Wesley
akasema: ” Usipoteze sehemu ya talenta hii ya damani kwa kupamba
nyumba yako na vyombo vya ufundi; katika mapicha ya bei kali,
kupamba... Wakati wote utakapovaa mavazi ya rangi ya zambarau
nyekundu na kitani,’ na zaidi‘ kuwa na maisha ya anasa kila siku,’
bila shaka wengi watashangilia uzuri wa tamaa yako, kwa ukarimu
wako na utu wema wako. Lakini utoshelewe zaidi na heshima
itokayo kwa Mungu.”
Watawala, watu wa siasa, wanacheria, waganga, wachuuzi,
[186] wanajiunga kanisani kwa kusudi la kwendesha faida zao za kidunia.
Makundi mbalimbali ya dini, yakaja kusaidiwa na utajiri wa hawa
wakidunia waliobatizwa, kuwa njia nzuri sana ya kuvuta watu wengi.
Makanisa mazuri sana, na garama nyingi yakajengwa. Mshahara wa
juu sana ulilipwa kwa mchungaji mwenye kipawa cha kukaribisha
watu. Mahubiri yake yalipaswa kuwa rahisi na kupendeza kwa
masikio ya siku hizi. Kwa hiyo zambi za siku hizi zinafichwa chini
ya hila za wema, mfano wakuogopa Mungu.
Mwandishi mmoja katika New York Independent akasema hivi
juu ya dini ya Methodiste kama inavyokuwa: “Msitari wa mtengano
kati ya wanaomwogopa Mungu na waovu unapotea katika namna
ya kivuli, na watu wa bidii kwa pande zote mbili hujitahidi kutupia
mbali tofauti yote kati ya desturi zao za kutenda na furaha.”
Katika mwendo huu wa kutafuta anasa, kujinyima kwa ajili
ya Kristo karibu kulipotea kabisa. “Kama feza zinahitajiwa sasa,
... hakuna mtu anayepashwa kuitwa kwa kutoa. Aa hapana! kuta-
 /KUTESWA KWA AJILI YA MWENENDO WA MPUMBAFU AO MJINGA225

yarisha maonyesho ya biashara, michezo ya kuingiza picha, michezo

ya bahati (loterie), chakula cha jioni (banquet), wala kitu cha kula--
kila kitu cho chote kwa kupendeza watu.”
Robert Atkins anaonyesha picha ya upungufu wa kiroho katika
Uingereza: ‘’ Uasi, uasi, uasi, tazama neno lililochorwa mbele ya
makanisa yote; na wangejua, na waliiisikia na kungekuwa na tu-
maini; lakini, ole! Wakalalamika: “Sisi ni tajiri, tumepata vitu vingi;
wala hatuhitaji kitu chochote.”‘ Zambi kubwa iliyoshitakiwa Babeli
ni kwamba “amefanya mataifa yote kunywa mvinyo ya gazabu ya
uasherati wake. “Kikombe hiki ni mfano wa mafundisho ya uongo
yale aliyokubali kama matokeo ya urafiki pamoja na dunia. Kwa
nafasi yake hutumia mvuto wa uovu juu ya dunia kwa kufundisha
mafundisho yaliyopinga maneno wazi ya Biblia.
Kama haingekuwa kwamba dunia inaleweshwa na mvinyo wa
Babeli, wengi wangalisadikishwa na kungeuzwa kweli kamili za
Neno la Mungu. Lakini imani ya dini inaonekana kuwa na macha-
fuko sana na kutopatana hata watu hawaujui kitu gani cha kuamini.
Zambi ya dunia isiyotubiwa inalala mlangoni mwa kanisa.
Ujumbe wa malaika wa pili haukutmilika katika mwaka 1844.
Makanisa basi yalianguka kiroho kwa kukataa nuru ya ujumbe wa
kurudi kwa Yesu, lakini hayakuanguka kabisa. Namna walikuwa
wakiendelea kukataa mambo ya ukweli wa pekee kwa ajili ya wakati
huu waliendelea kuanguka chini na kuendelea chini. Bado, lakini,
itawezekana kusemwa kwamba “Babeli imeanguka, ... kwa sababu
amefanya mataifa yote kunywa mvinyo wa hasira ya uasherati wake.” [187]
Makanisa ya Kiprotestanti yanakuwa ndani ya masitaka ya malaika
wa pili. Lakini kazi ya uasi haijafikia hatua yake ya mwisho.
Mbele ya kuja kwa Bwana, Shetani atatumika “na uwezo wote,
na ishara na maajabu ya uwongo, na udanganyifu wote wa uzal-
imu”; na wale ambao “hawakupokea mapendo kwa kweli, wapate
kuokolewa,” wataachwa kupokea “nguvu ya upotevu, hata waamini
uwongo.” 2 Watesalonika 2:9-11. Hata muungano wa kanisa pamoja
na dunia utakapotimia kabisa ndipo kuanguka kwa Babeli kutakuwa
kamili. Mabadiliko ni ya kidogo kidogo na kutimilika kamili kwa
Ufunuo 14:8 kunakuwa kwa wakati ujao.
Bila kutazama giza ya kiroho inayokuwa katika makanisa
yanaosimamisha Babeli, wengi wa wanafunzi wa kweli wa Kristo
wangali wanapatikana katika ushirika wao. Wengi hawajaona
226 Tangu Sasa Hata Milele

kamwe kweli za kipekee kwa ajili ya wakati huu. Wengi ni wale

wanaotamani nuru kamili zaidi. Wanatazama bila kuona sura ya
Kristo katika makanisa ambamo wanaambatana nayo.
Ufunuo 18 huonyesha wakati ambao watu wa Mungu ambao
wakingali katika Babeli wataitwa kujitenga kwa ushirika wake.
Ujumbe huu, wa mwisho unaopaswa kutolewa kwa dunia, ita-
tenda kazi yake. Nuru ya kweli itaangaza juu ya wote ambao
mioyo yao inafunguliwa kwa kuipokea, na wana wote wa Bwana
wanaokuwa katika Babeli watasikia mwito: “Tokeni kwake, watu
wangu.” Ufunuo 18:4.
 22 /UNABII UNATIMILIKA [188]

Wakati ulipopita ambapo kuja kwa Bwana kulipotazamiwa

kwanza--wakati wa masika ya mwaka 1844--wale waliotazamia
kuonekana kwake walikuwa katika mashaka na kutokuwa na hakika.
Wengi wakaendelea kuchunguza katika Maandiko, kwa kupima tena
ushuhuda wa imani yao. Maneno ya unabii, ya wazi na ya nguvu,
yalionyesha kuja kwa Kristo kuwa karibu. Kugeuka kwa waovu na
uamsho wa kiroho miongoni mwa Wakristo kulishuhudia kwamba
ujumbe ulikuwa wa mbinguni. Walihangaishwa na mambo ya un-
abii, ambayo walizania kama, kulingana na wakati wa kuja kwa
mara ya pili, ilikuwa fundisho la kuwatia moyo kwa kungoja na uvu-
milivu katika imani,ili mambo yaliokuwa giza kwa akili yao sasa
ifunuliwe. Miongoni mwa mambo haya ya unabii ilikuwa Habakuki
2:1-4. Hakuna mtu, hata, aliyefahamu kwamba kukawia kwa wazi-
-wakati wa kungojea--unakuwa katika unabii. Baada ya uchungu,
andiko hili likaonekana kuwa la maana sana: “Maono haya ni kwa
wakati ulioamuriwa, lakini kwa mwisho yatasema, wala hayatasema
uwongo; hata yakikawia, uyangoje; kwa sababu yatakuja kweli,
hayatachelewa. . . Mwenye haki ataishi kwa imani yake.”
Unabii wa Ezekieli pia ulikuwa faraja kwa waaminifu:
“Bwana Mungu anasema hivi... Siku ni karibu, na kutimia
kwa kila maono ... Nitasema, na neno nitakalolisema litatimizwa;
wala halitakawishwa tena.” “Neno nitakalolisema litatimia.” Ezekieli
12:2325,28.
Wale waliokuwa wakingoja wakafurahi. Yeye anayejua mwisho
tangu mwanzo aliwapa tumaini. Kama mafungu kama haya ya
Maandiko hayangekuwako, imani yao ingalianguka.
Mfano wa mabikira kumi wa Matayo 25 pia unaonyesha mambo
ya maisha ya Waadventiste. Hapo paonyeshwa hali ya kanisa wakati
wa siku za mwisho. Mambo yao ya maisha yamefananishwa na
tendo la ndoa ya mashariki:
“Halafu ufalme wa mbinguni utafananishwa na mabikira kumi
waliotwaa taa zao, wakatoka kwenda kukutana na bwana arusi.
227
 228 Tangu Sasa Hata Milele

Watano wao walikuwa wapumbafu na watano wenye akili. Wale

walio kuwa wapumbafu, walichukua taa zao, bila mafuta; lakini
wenye akili walicukua mafuta ndani ya vyombo vyao pamoja na taa
zao. Basi wakati bwana arusi alipokawia, wao wote wakasinzia na
kulala usingizi. Lakini saa sita ya usiku kulikuwa kelele: Tazama,
bwana arusi! tokeni kukutana naye.” Matayo 25:1-6.
[189] Kuja kwa Kristo kama kulivyotangazwa na ujumbe wa malaika
wa kwanza, kulifahamika kuwa mfano wa kuja kwa bwana arusi.
Kuenea kwa matengenezo chini ya kutangaza kwa kuja kwa karibu
kwa Kristo kukajibu kwa mfano wa mabikira. Katika mfano huu,
wote walichukua taa zao, Biblia, “na wakaenda kukutana na bwana
harusi.” Lakini wakati wapumbafu “hawakuchukua mafuta pamoja
nao,” “wenye akili walichukua mafuta ndani ya vyombo vyao
pamoja na taa zao.” Wa nyuma wakajifunza Maandiko ili kuchun-
guza ukweli na wakawa na akili ya kipekee, imani kwa Mungu
ambayo haingeangushwa na kukata tamaa na kukawia. Wengine
wakaendeshwa na musukumo, hofu yao ikaamshwa na ujumbe.
Lakini imani yao ilijengwa juu ya imani ya ndugu zao, walitoshelewa
na nuru yenye kuwayawaya ya maono, bila ufahamu kamili wa kweli
wala kazi halisi ya neema ndani ya moyo. Hawa wakaendelea “kuku-
tana” na Bwana katika matazamio ya zawadi ya mara moja lakini
hawakutayarishwa kwa kukawia na uchungu. Imani yao ikaanguka.
“Wakati bwana arusi alipokawia, wao wote wakasinzia na kulala
usingizi.” Kwa kukawia kwa bwana arusi ni mfano wa kupitisha
wakati, kukata tamaa, ni kukawia kwenye kuonekana kwa inje. Wale
ambao imani yao iliimarishwa juu ya ujuzi wa kipekee wa Biblia
walikuwa na mwamba chini ya miguu yao ambayo mawimbi ya
uchungu hayakuweza kuharibu. “Wao wote wakasinzia na kulala
usingizi,” kundi moja katika kuacha imani yao, lingine likangoja
kwa uvumilivu hata mwangaza wazi zaidi ulipaswa kutolewa. Wale
wa kijuujuu hawakuweza tena kuegemea kwa imani ya ndugu zao.
Kila mmoja anapaswa kusimama ao kuanguka yeye mwenyewe.

Ukaidi wa Dini Unaonekana

Tangu wakati huu, ushupavu wa dini ukaanza kuonekana.
Wengine wakaonyesha juhudi za ukaidi. Mawazo yao ya ukaidi
 /UNABII UNATIMILIKA 229

yakakutana na kutokuwa na huruma kwa jamii kubwa ya Waadven-

tiste, ndipo wakaleta laumu juu ya kazi ya ukweli.
Shetani alikuwa akipoteza watu wake, na kwa kuleta laumu kwa
kazi ya Mungu, akatafuta kudanganya wengine waliokubali imani na
kuwaendesha kwa nguvu kwa kupita kipimo. Ndipo wajumbe wake
wakawa tayari wakivisia kupata kosa lo lote, kila kitu kisichokuwa
kitendo cha kukubaliwa, na kulishikilia katika hali ya kupita kipimo
ili kufanya Waadventiste wachukiwe. Kama angeweza kuleta watu
wengi wa kutangaza imani ya kuja kwa mara ya pili, wakati uwezo
wake ungeendelea kutawala mioyo yao, angepata faida Kubwa. [190]
Shetani ni “mushitaki wa ndugu zetu.” Ufunuo 12:10. Roho yake
inaongoza watu kutazama makosa ya watu wa Bwana na kuwashik-
ilia akiwatangaza, lakini matendo yao mema yanapita bila kutajwa.
Katika historia yote ya kanisa hakuna matengenezo yaliy-
ofanywa bila kukutana na vizuizi vikubwa. Po pote ambapo Paulo
alisimamisha kanisa wengine waliojidai kupokeo imani wakain-
giza ujushi. Luther pia alivumilia kwa watu washupavu waliojidai
kwamba Mungu alinena kwa njia yao, walioweka mawazo yao
wenyewe juu ya Maandiko. Wengi walidanganywa kwa njia ya
waalimu wapya na wakaungana na Shetani kwa kuondoa kwa nguvu
mambo ambayo Mungu aliongoza Luther kujenga. Wesleys aliku-
tana na werevu wa Shetani katika kusukuma katika ushupavu watu
wasiyokuwa imara na wasiotakaswa.
William Miller hakuwa na huruma kwa ushupavu. “Ibilisi,”
akasema Miller, “anakuwa na nguvu nyingi kwa mioyo ya wengine
kwa siku ya leo.” “Mara nyingi, uso wa kungaa na upendo, shavu,
lililolowana, maneno ya kukatwa na machozi, vimenipa ushahidi wa
utawa wa moyo kuliko makelele yote katika ukristo.”
Katika matengenezo adui zake wakashitakiwa maovu ya ushu-
pavu juu ya wale waliokuwa wakiomba sana kukataa ushupavu.
Mwendo wa namna ileile ulikuwa ukifuatwa na wapinzani wa kazi
ya kiadventiste. Hawakutoshelewa na kuzidisha makosa ya ushu-
pavu, wakaeneza taarifa ambazo hazikuwa hata na uhusiano kidogo
wa kweli. Amani yao ilikuwa ikisumbuliwa na kutangazwa kwa
Kristo kuwa mlangoni. Waliogopa ingeweza kuwa kweli, huku
wakatumaini kwamba haikuwako. Hii ilikuwa siri ya vita yao kwa
kupinga Waadventiste.
 230 Tangu Sasa Hata Milele

Mahubiri ya ujumbe wa malaika wa kwanza yalielekea mara

kukomesha ushupavu. Wale walioshirikiana kwa kazi hizi kubwa
walikuwa katika umoja; mioyo yao ilijazwa na upendo wa mtu kwa
mwenzake na kwa ajili ya Yesu, ambaye walimtazamia kumwona
upesi. Imani moja, tumaini la baraka moja, wakahakikisha ngabo
juu ya mashambulio ya Shetani.

Kosa Linasahihishwa
“Basi wakati bwana arusi alipokawia, wao wote wakasinzia na
kulala usingizi. Lakini saa sita ya usiku kulikuwa kelele: Tazama
bwana arusi anakuja! tokeni kukutana naye.” Katika wakati wa
[191] jua kali wa mwaka 1844 ujumbe ukatangazwa katika maneno ya
Maandiko kabisa.
Kile kilichoongoza kwa maendeleo haya kilikuwa ni uvumbuzi
kwamba amri ya Artasasta kwa ajili ya kurudishwa kwa Yerusalema,
ambayo ilisaidia kujua mwanzo wa hesabu ya siku 2300, ikafanyika
katika masika ya mwaka wa 457 B.C., na si kwa mwanzo wa mwaka,
kama ilivyoaminiwa. Hesabu kutoka masika ya mwaka 457, miaka
2300 ikamalizika wakati wa masika ya mwaka 1844. Mifano ya
Agano la Kale pia ilielekeza kwa wakati wa masika kama wakati
ambao “kutakaswa kwa mahali patakatifu” kulipaswa kufanyika.
Kuchinjwa kwa Kondoo wa Pasaka kulikuwa ni kivuli cha
mauti ya Kristo, mfano ulitimilika, si kwa tukio tu, bali na kwa
wakati. Kwa siku ya kumi na ine ya mwezi wa kwanza wa Wayuda,
siku ile kabisa na mwezi ambapo kwa karne nyingi kondoo wa
Pasaka alikuwa akichinjwa, Kristo akaanzisha karamu hiyo ambayo
ilikuwa kwa kukumbuka mauti yake mwenyewe “Mwana-kondoo
wa Mungu.” Kwa usiku uleule akakamatwa kwa kusulibiwa na ku-
uawa.
Vivyo hivyo mifano ya kuelekea kwa kuja kwa mara ya pili ina-
paswa kutimizwa kwa wakati ulioonyeshwa katika kazi ya mfano.
Kutakaswa kwa mahali patakatifu, ao Siku ya Upatanisho, kulitukia
kwa siku ya kumi ya mwezi wa saba wa Wayuda wakati kuhani
mkuu, alipokwisha kufanya upatanisho kwa ajili ya Israeli yote,
na kwa hivyo akaondoa zambi zao kutoka kwa mahali patakat-
ifu, akaja na kubariki watu. Kwa hiyo iliaminiwa kwamba Kristo
angeonekana kuja kutakasa dunia kwa kuharibu zambi na wenye
 /UNABII UNATIMILIKA 231

zambi, na kubariki watu wake wanaomungojea kwa kuwapa ku-

tokufa. Siku ya kumi ya mwezi wa saba, Siku kuu ya Upatanisho,
wakati wa kutakaswa kwa mahali patakatifu, ambao katika mwaka
1844 ulianguka kwa tarehe ya makumi mbili na mbili ya Oktoba,
ilizaniwa kama ni wakati wa kuja kwa Bwana. Siku 2300 zinge-
malizika wakati wa masika, na mwisho ikaonekana kuwa wazi bila
ubishi.

“Kilio cha Usiku wa Manane”

Maneno yakawa na hakikisho la nguvu, na “kilio cha usiku wa
manane” kikasikiwa kwa maelfu ya waaminifu. Kama mawimbi,
tukio hili likazambaa kwa nguvu toka mji kwa mji, kijiji kwa kijiji.
Ushupavu ukatoweka kama baridi kali ya alfajiri kabla ya jua ku-
tokea. Kazi ilikuwa ya namna moja na ile ya nyakati za kurudi kwa
Bwana ambako miongoni mwa Israeli wa zamani walifuata ujumbe
wa karipio kutoka kwa watumishi wake. Hapo kulikuwa furaha
nyingi sana, lakini Zaidi uchunguzi mwingi wa moyo, ungamo la [192]
zambi, na kuacha dunia. Hapo kulikuwa kujitoa wakfu kwa Mungu.
Kwa miendo yote ya dini tangu siku za mitume, hakuna mo-
jawapo yaliojiepusha zaidi kwa upungufu wa kibinadamu na werevu
wa Shetani kuliko ile iliokuwa kwa wakati wa masika ya mwaka
1844.
Kwa mwito, “Tazama bwana arusi anakuja,” wale waliokuwa
wakingojea “wakaamka, wakatengeneza taa zao”; wakajifunza
Neno la Mungu kwa usikizi mkuu ambao haukuwako mbele.
Hawakukuwa wenye vipawa zaidi, bali wenye kuwa wenye un-
yenyekevu zaidi na wenye bidii, waliokuwa wa kwanza kutii mwito.
Wakulima wakaacha mavuno yao katika mashamba, wafundi wa
mashine wakaacha vyombo vyao na kwa furaha wakaenda kutoa
maonyo. Makanisa kwa kawaida yakafunga milango yao juu ya
ujumbe huu, na kundi kubwa la wale walioukubali wakajitenga
kwao. Wasiosadiki waliokusanyika kwa mikutano ya Waadven-
tiste wakaona uwezo wa kusadikisha ukihuzuria ujumbe, “Tazama,
bwana arusi anakuja!” Imani ikaleta majibu kwa maombi. Kama
manyunyu ya mvua juu ya inchi yenye kiu, Roho ya neema akashuka
juu ya watafutao kwa bidii. Wale waliotazamia upesi kusimama uso
 232 Tangu Sasa Hata Milele

kwa uso pamoja na Mkombozi wao wakaona furaha kubwa. Roho

Mtakatifu akalainisha moyo.
Wale waliokubali ujumbe wakafikia wakati ambao walitumainia
kukutana na Bwana wao. Wakaomba sana mtu kwa mwenzake.
Wakakutana mara kwa mara katika mahali pa uficho kushirikiana
pamoja na Mungu, na sauti ya maombezi ikapanda mbinguni ku-
toka mashambani na vichakani. Hakikisho la kibali cha Mwokozi
yalikuwa ya lazima zaidi kwao kuliko chakula cha kila siku, na
kama wingu lilitia giza katika akili zao, hawakutulia hata walipoona
ushuhuda wa neema ya rehema.

Kukatishwa Tamaa Tena

Lakini tena, wakati wa kutazamia ukapita, na Mwokozi wao
hakutokea. Sasa wakaona kama Maria alivyofanya wakati alipokuja
kwa kaburi la Mwokozi na kukuta linapokuwa wazi, akapaza sauti
na kulia: “Wameondoa Bwana wangu, wala sijui pahali walipo-
muweka.” Yoane 20:13.
Hofu kwamba habari ingeweza kuwa kweli ikatumiwa kama
kizuio juu ya ulimwengu usiosadiki. Lakini walipoona hakuna
alama za hasira ya Mungu, wakafunika tena hofu yao na kuen-
[193] delea na laumu lao na cheko. Kundi kubwa lililojidai kuamini
wakaacha imani yao. Wenye kuzihaki wakavuta wazaifu na wenye
kuogopea vyeo na hawa wote wakajiunga katika kutangaza kwamba
ulimwengu unaweza kudumu kwa namna ileile kwa maelfu ya mi-
aka.
Waaminifu waliojitoakwa kweli walikuwa wameacha vyote kwa
ajili ya Kristo, na kama walivyoamini, wakatoa onyo lao la mwisho
kwa ulimwengu. Kwa hamu kubwa sana walikuwa wameomba
, “Kuja Bwana Yesu.” Lakini sasa kwa kuchukua tena mzigo wa
matata ya maisha na kudumu kwa matusi ya ulimwengu wenye
kuzihaki lilikuwa jaribu la kutisha sana.
Wakati Yesu alipopanda juu ya punda na kuingia Jerusalem
kama mshindi wanafunzi wake waliamini kwamba alitaka kuketi
juu ya kiti cha ufalme cha Dawidi na kukomboa Israeli kwa mag-
andamizi. Kwa matumaini ya juu, wengi wakatandika mavazi yao
ya inje kama zulia (tapis) katika njia yake wala kutapanya mbele
yake matawi yenye majani mengi ya ngazi. Wanafunzi walikuwa
 /UNABII UNATIMILIKA 233

wakitimiza kusudi la Mungu,lakini wakaangamizwa kwa uchungu

mkali. Lakini siku chache zikapita kabla hawajashuhudia kifo cha
maumivu makubwa cha Mwokozi na kumlaza ndani ya kaburi. Ma-
tumaini yao yakafa pamoja na Yesu. Hata wakati Bwana alipofufuka
toka kaburini ndipo wakaweza kufahamu kwamba mambo yote
yalitabiriwa kwa unabii.

Ujumbe Ulitolewa kwa Wakati Uliofaa

Kwa namna ileile Miller na washiriki wake wakatimiza unabii
na wakatoa ujumbe ambao Maongozi ya Mungu yalitabiri ulipashwa
kutolewa kwa ulimwengu. Hawangeweza kuutoa wangefahamu
kabisa mambo ya unabii yanayoelekea uchungu wao, na kutoa
ujumbe mwengine kuhubiriwa kwa mataifa yote kabla ya kuja kwa
Bwana. Habari za malaika wa kwanza na wa pili zilitolewa kwa
wakati unaofaa na zilitimiza kazi ambayo Mungu aliyokusudia wait-
ende.
Dunia ilikuwa ikitazamia kwamba kama Kristo hangetokea, Ki-
adventiste kingeachwa . Lakini wakati watu wengi walipoacha
imani yao kulikuwa wengine waliosimama imara. Matunda ya kazi
ya adventiste, roho ya uchunguzi wa moyo, ya kukana dunia na
kutengeneza maisha, ikashuhudia kwamba ilikuwa kazi ya Mungu.
Hawakusubutu kukana kwamba Roho Mtakatifu alishuhudia kwa
mahubiri ya kuja kwa Yesu mara ya pili. Hawakuweza kuvum-
bua kosa katika nyakati maalum za unabii. Adui zao hawakufaulu
kuangusha maelezo yao ya unabii. Hawakuweza kukubali kukana
msimamo uliofikiwa kwa njia na juhudi, kujifunza Maandiko kwa
maombi, katika akili zilizoangaziwa na Roho wa Mungu na mioyo [194]
ya kuchomwa kwa uwezo wake wenye uzima, ambao ulisimama
imara na kupinga watu wa elimu na usemaji.
Waadventiste waliamini kwamba Mungu aliwaongoza kutoa
onyo la hukumu. Wakatangaza, “limechunguza mioyo ya wote
waliolisikia, ... ili wale watakaochunguza mioyo yao wenyewe,
waweze kujua upande gani ... wangepatikana, kama Bwana angefika
sasa wangepaza sauti, ‘Huyu ndiye Mungu wetu, Tumemungoja,
naye atatuokoa;’ ao wangeita miamba na milima kuanguka juu yao
kuwaficha mbele ya uso wake yeye anayeketi juu ya kiti cha enzi!
 234 Tangu Sasa Hata Milele

Mawazo ya wale walioendelea kuamini kwamba Mungu alion-

goza yanaelezwa katika maneno ya William Miller: “Tumaini langu
katika kuja kwa Kristo ni la nguvu kwa daima, nimefanya tu, baada
ya miaka ya uangalifu, kila nilichoona wajibu wangu kufanya.”
“Maelfu mengi, kwa mfano wote wa kibinadamu, walifanywa kwa
kujifunza Maandiko katika mahubiri ya wakati; na kwa njia ile,
katika imani na kumwangiwa kwa damu ya Kristo, wamepatanishwa
kwa Mungu.”

Imani Inaimarishwa
Roho ya Mungu ilikuwa ingali inakaa kwa wale ambao
hawakukataa nuru kwa wepesi waliopokea na kulaumu ujumbe
wa kurudi kwa Yesu “Basi, msitupe mbali matumaini yenu, kwa
maana yana zawadi kubwa. Kwa sababu munahitaji uvumilivu, ili
mukikwisha kufanya mapenzi ya Mungu, mupate ile ahadi. Kwa
kuwa bado kidogo sana, Yeye anayekuja atakuja, wala hatakawia.
Lakini mwenye haki ataishi kwa imani: Naye kama akirudi nyuma,
roho yangu haina furaha naye. Lakini sisi si watu wa kurudi nyuma
kwa kupotea, lakini sisi ni pamoja nao walio na imani ya kuokoa
roho zetu.” Waebrania 10:35-39.
Onyo la upole hili linaambiwa kwa kanisa katika siku za mwisho.
Linaonyeshwa kwa wazi kwamba Bwana angetokea kwa kukawia.
Watu hapa walioambiwa walifanya mapenzi ya Mungu katika ku-
fuata uongozi wa Roho yake na Neno lake; lakini hawakuweza ku-
fahamu kusudi lake katika maisha yao. Walijaribiwa kwa mashaka
kwamba Mungu alikuwa akiwaongoza kwa kweli. Kwa wakati huu
maneno yalikuwa ya kufaa: “Sasa mwenye haki ataishi kwa imani.”
Wakainama kwa matumaini ya kukata tamaa, wangaliweza kusi-
mama tu kwa imani katika Mungu na kwa Neno lake. Kwa kukana
[195] imani yao na kukana uwezo wa Roho Mtakatifu ambaye alitumikia
katika ujumbe ingekuwa kurudi nyuma kwa uharibifu. Maendeleo
yao tu ya salama ilikuwa nuru waliokwisha kupokea kwa Mungu,
kuendelea kuchunguza Maandiko, na kungoja kwa uvumilivu na
kukesha kwa kupokea nuru zaidi.
 23 /SIRI YA WAZI YA PAHALI PATAKATIFU [196]

Maandiko ambayo ni ya juu ya mengine yalikuwa vyote viwili,

msingi na nguzo ya katikati ya imani ya kuja kwa Yesu ilikuwa
tangazo, “Hata mangaribi na asubui ya siku elfu mbili mia tatu;
halafu Pahali patakatifu patatakaswa.” Danieli 8:14. Haya yalikuwa
maneno ya mazoezi kwa waamini wote juu ya kuja upesi kwa Bwana.
Lakini Bwana hakutokea. Waamini walijua kwamba Neno la Mungu
halitaweza kushindwa; maelezo yao ya unabii yalikuwa na kosa.
Lakini kosa lilikuwa wapi?
Mungu aliongoza watu wake katika mwendo mkubwa wa kuja
kwa Yesu. Hangeuruhusu mwisho wake uwe wa giza na uchungu,
kulaumiwa kama wa uwongo na wa ushupavu. Ijapo wengi
wakaacha kuhesabia nyakati zao za unabii na wakakana msingi
ulioimarishwa mwendo, wengine hawakutaka kukataa mambo ya
imani na maisha yaliyokubaliwa na Maandiko na Roho wa Mungu.
Ilikuwa wajibu wao kushikilia kwa nguvu ukweli waliyokwisha ku-
pata. Kwa maombi ya juhudi wakajifunza Maandiko kwa kuvumbua
kosa lao. Kwa namna hawakuweza kuona kosa kwa hesabu zao
za nyakati za unabii, wakachunguza zaidi sana fundisho la Pahali
patakatifu.
Wakajifunza kwamba hakuna ushahidi wa Maandiko unaokubali
maoni ya watu wengi kwamba dunia ni Pahali patakatifu; lakini
wakapata maelezo kamili ya Pahali patakatifu; asili yake, pahali, na
matumizi:
“Basi hata agano la kwanza lilikuwa na amri ya kuabudu Mungu,
na Pahali patakatifu pake pa dunia. Maana hema ilitengenezwa ile ya
kwanza iliyokuwa na taa, na meza na mikate ya onyesho kwa Mungu,
palipoitwa Pahali patakatifu. Na nyuma ya pazia la pili, ilikuwa
hema iliyoitwa Pahali patakatifu pa patakatifu, yenye kifukizo cha
zahabu na sanduku ya agano iliyofunikwa na zahabu pande zote,
na ndani yake kulikuwa kopo la zabahu yenye mana, na fimbo ya
Haruni iliyochipuka, na vibao vya agano; na juu yake makerubi ya
zahabu, yakitia kivuli juu ya kiti cha rehema:” Waebrania 9:1-5.
235
 236 Tangu Sasa Hata Milele

“Pahali patakatifu” ilikuwa ni hema iliyojengwa na Musa kwa

agizo la Mungu kama pahali pa kukaa pa kidunia pa Mwenyezi
Mungu. “Na wanifanyie Pahali patakatifu; nipate kukaa katikati
yao” (Kutoka 25:8), ilikuwa ni agizo lililotolewa kwa Musa. Hema
wala maskani ilikuwa ni umbo kubwa la fahari. Zaidi ya uwanja wa
inje, hema yenyewe ilikuwa na vyumba viwili vilivyoitwa Pahali
[197] patakatifu na Pahali patakatifu pa patakatifu, vilivyogawanywa na
pazia nzuri sana, Kifuniko cha namna moja kilifunga mlango kwa
chumba cha kwanza.

Pahali Patakatifu na Patakatifu pa Patakatifu

Katika Pahali patakatifu kulikuwa na kinara upande wa kusini
pamoja na taa zake saba kutoa nuru mchana na usiku; upande wa
kaskazini kulikuwa na meza ya mikate ya onyesho. Mbele ya pazia
inayotenga Pahali patakatifu na patakatifu pa patakatifu kulikuwa
na mazabahu ya zahabu ya uvumba, ambalo wingu la manukato,
pamoja na maombi ya Israeli, yalikuwa yakipanda kila siku mbele
za Mungu.
Katika Pahali patakatifu pa patakatifu palisimama sanduku, san-
duku ilifunikwa na zahabu, gala ya Amri Kumi. Juu ya sanduku
kulikuwa na kiti cha rehema kilichokuwa na makerubi wawili walio-
fanywa na zahabu ngumu. Ndani ya chumba hiki kuwako kwa
Mungu kulionekana katika wingu utukufu lililokuwa katikati ya
kerubi.
Baada ya kuwekwa kwa Waebrania katika Kanana, hema ao
maskani iliwakombolewa kwa hekalu ya Solomono, ambayo, ijapo
ni ya umbo la daima na ya ukubwa wa juu, ikafuata ulinganifu
wa namna moja na vyombo vivyo hivyo. Katika umbo hili hema
likawako--isipokuwa kwa wakati wa maangamizi wakati wa Danieli-
hata maharibifu yake iliyofanywa na wa Waroma katika mwaka A.D.
70. Hii ni Pahali patakatifu tu duniani ambapo Biblia inatoa maelezo
yote, Pahali patakatifu pa agano la kwanza. Lakini agano jipya
halina Pahali patakatifu?
Kurudi tena kwa kitabu cha Waebrania, wakatafuta ukweli
wakaona kwamba Pahali patakatifu pa agano la pili ao jipya il-
ionyeshwa katika maneno yaliyokwisha kuelezwa vizuri: “Basi hata
agano la kwanza lilikuwa na amri ya kuabudu Mungu, na Pahali
 /SIRI YA WAZI YA PAHALI PATAKATIFU 237

patakatifu pake pa dunia.” Kurudi nyuma kwa mwanzo wa sura ya

kwanza, wanasoma: “Basi, neno kubwa katika maneno haya tuna-
soma ni hii: Tuna kuhani mukubwa wa namna hii, aliyeketi mukono
wa kuume wa kiti cha Mwenyezi katika mbingu, mutumishi wa
Pahali patakatifu, na wa hema ya kweli, ndiyo Bwana aliisimamisha,
wala si watu.” Waebrania 8:1,2.
Hapa panafunua Pahali patakatifu pa agano jipya... Pahali
patakatifu pa agano la kwanza ilitengenezwa na Musa; hii iliten-
genezwa na Bwana. Katika patakatifu pale pa kidunia makuhani
walikuwa wakitenda huduma yao; katika hii, Kristo, Kuhani wetu
Mkuu, alihudumia kwa mukono wa kuume wa Mungu. Hema takat- [198]
ifu moja ilikuwa duniani, na ingine ilikuwa mbinguni.
Hema iliyojengwa na Musa ilifanywa kwa mfano. Bwana
alipokuwa akionyesha: “Sawasawa na maneno yote ninayokuonye-
sha, mufano wa hema, mfano wa vyombo vyake vyote, ndivyo mu-
takavyofanya.” “Na angalia uvifanye kwa mufano wao ulioonyeshwa
mulimani.” Hema ya kwanza ilikuwa “mufano wa wakati wa sasa;
ndani yake sadaka na zabihu zilitolewa”, mahali pake takatifu “mi-
fano ya vitu vilivyo mbinguni.” Makuhani walikuwa wakitumika
kwa mufano na kivuli cha vitu vya mbinguni.” Kristo hakuingia
katika Pahali patakatifu palipofanywa kwa mikono, ndio mufano wa
kweli, lakini aliingia mbinguni zenyewe, aonekane sasa mbele ya
Mungu kwa ajili yetu.” Kutoka 25:9,40; Waebrania 9:23; 8:5; 9:24.
Hema ya mbinguni ni asili kubwa ya hema Musa alijenga am-
bayo ilikuwa ni mfano. Fahari ya hema ya kidunia ilikuwa mfano wa
utukufu wa hekalu lile la mbinguni pahali Kristo anapohudumia kwa
ajili yetu mbele ya kiti cha ezi cha Mungu. Ukweli wa maana juu ya
hema ya mbinguni na ukombozi wa mwanadamu yalifundishwa na
Pahali patakatifu pa kidunia na huduma zake.

Vyumba Viwili
Nafasi takatifu za mahali patakatifu mbinguni zinafananishwa
na vyumba viwili katika Pahali patakatifu duniani. Yohana alijaliwa
na maono ya hekalu ya Mungu mbinguni. Alitazama kule “taa saba
za moto ziliwaka mbele ya kiti cha enzi.” Aliona malaika “mwenye
chungu cha zahabu ya uvumba; akapewa uvumba mwingi, ili autie
pamoja na maombi ya watakatifu wote juu ya mazabahu ya zahabu
 238 Tangu Sasa Hata Milele

iliyo mbele ya kiti cha enzi.” Ufunuo 4:5; 8:3. Hapa nabii akaona
chumba cha kwanza cha Pahali patakatifu pa mbinguni; na aliona
“taa saba za moto” na “mazabahu ya zahabu”, iliyofananishwa kwa
kinara cha zahabu na mazabahu ya uvumba katika Pahali patakatifu
pa dunia.
Tena ‘’hekalu la Mungu likafunguliwa”, na akatazama ndani
ya pazia juu ya patakatifu pa patakatifu. Na akaona “sanduku ya
agano lake” la kufananishwa na sanduku lililojengwa na Musa kwa
kuweka ndani amri ya Mungu. Ufunuo 11:19.
Hivyo, wale wanaojifunza fundisho hili wakaone bila shaka
kwamba hakika mbinguni kunakuwa hema. Musa alijenga hema
ya kidunia akifuata mfano alioonyeshwa. Paulo anafundisha kuwa
[199] mfano ule ulikuwa hema ya kweli ambao unakuwa mbinguni. Na
Yoane anashuhudia kwamba aliiona mbinguni.
Ndani ya hekalu mbinguni, Pahali patakatifu pa patakatifu ku-
nakuwa amri ya Mungu. Sanduku inayowekwa amri inafunikwa na
kiti cha rehema, ambapo mbele yake Yesu anatetea mwenye zambi
kwa ajili ya damu yake. Hapa ndipo kunafananishwa muungano
wa haki na rehema katika mpango wa wokovu, muungano ambao
unashangaza mbingu yote mzima. Hii ndiyo siri rehema ambamo
malaika wanatamani kutazama vile Mungu anaweza kuwa mwenye
haki wakati anahesabia haki mwenye zambi anayetubu.
Kazi ya Kristo kama mutetezi wa binadamu, inafananishwa
katika Zakaria: “Atajenga hekalu la Bwana; na atachukua utukufu,
na atakaa na kutawala juu ya kiti chake [cha Baba] cha enzi; naye
atakuwa kuhani kwa enzi yake, na mshauri wa amani atakuwa
katikati yao wawili”. Zacharia 6:12,13.
“Atajenga hekalu la Bwana”. Kwa zabihu yake na upatanisho,
kristo ni msingi na mjengaji wa kanisa la Mungu, “jiwe kubwa la
pembeni. Katika yeye jengo lote linaunganishwa vema na kukaa hata
liwe hekalu takatifu katika Bwana”. Waefeso 2:20,21. “Atachukua
utukufu”. Wimbo wa wale watakaonunuliwa utakuwa: “kwake yeye
aliyetupenda na kutuosha zambi zetu kwa damu yake,...kwa yeye
utukufu na uwezo hata milele na milele”. Ufunuo 1:5,6.
Atakaa na kutawala juu ya kiti chake cha enzi; naye atakuwa
kuhani juu ya kiti chake cha ufalme”. Ufalme wa utukufu hau-
jaingiliwa bado. Mpaka kazi yake kama mpatanishi imalizike, ndipo
Mungu atamtolea ufalme ambao “hautakuwa na mwisho” Luka
 /SIRI YA WAZI YA PAHALI PATAKATIFU 239

1:33. Kama kuhani, Kristo anakaa sasa pamoja na Baba katika

kiti chake cha enzi. Juu ya kiti kile cha ufalme kunakuwa yeye
“aliyechukua taabu zetu; na kubeba huzuni zetu”, ambaye alikuwa
“katika mambo yote alijaribiwa sawa sawa na sisi, lakini pasipo
kufanya zambi”, kusudi aweze kusaidia wale wanaojaribiwa”. Isaya
53:4; Waebrania 4:15; 2:18. Mikono iliyojeruhiwa, upande ulio-
chomwa mukuki,nya yo ilioharibiwa, vinamtetea mwanadamu aliye
anguka ambaye wokovu wake ulipatikana kwa bei sawa ile.
“Na shauri la salama litakuwa katikati ya wale wawili”. Up-
endo wa Baba ni chemchemi ya wokovu kwa ukoo uliopotea. Yesu
aliwaambia wafuasi wake, “Baba yeye mwenyewe anawapenda”.
Mungu alikuwa “ndani ya Kristo akipatanisha ulimwengu naye
mwenyewe”. “Mungu alipenda ulimwengu hata kutoa Mwana wake
wa pekee”. Yoane 16:27; 2 Wakorinto 5:19; Yoane 3:16.

Siri ya Mahali Patakatifu Inaelezwa [200]

“Hema ya kweli” mbinguni ni Pahali patakatifu pa agano jipya.
Wakati wa kifo cha Kristo, huduma ya kufananisha ilimalizika.
Kwa sababu Danieli 8: 14 ilitimilika katika mgawo huu, Pahali
patakatifu ambapo maneno haya yanaelekea ni Pahali patakatifu pa
agano jipya. Hivyo, unabii, huu “Hata mangaribi na asubui ya siku
elfu mbili mia tatu, halafu Pahali patakatifu patasafishwa” unaelekea
Pahali patakatifu mbinguni. Lakini kusafishwa kwa pahali patakatifu
maana yake ni nini? Mbinguni kunaweza kuwa kitu cha kusafishwa?
Katika Waebrania 9 kusafishwa kwa Pahali patakatifu pa duniani na
Pahali patakatifu pa mbinguni vinafundishwa wazi :
Karibu vitu vyote vinasafishwa kwa damu, na pasipo kumwanga
damu hakuna ondoleo. Basi, mifano ya mambo yaliyo mbinguni
ilipashwa kusafishwa hivyo [kwa damu ya wanyama] lakini vitu vya
mbinguni yenyewe kwa zabihu nzuri zaidi kuliko hizi” (Waebrania
9:22,33), kwa damu ya zamani ya Kristo.

Kutakaswa kwa Pahali Patakatifu

Kusafishwa katika huduma ya kweli kunapaswa kufanyika kwa
damu ya Kristo. “Pasipo kumwanga damu hakuna ondoleo. On-
doleo, ao kuondoa Zambi, ndiyo kazi yenye kutimizwa.”
 240 Tangu Sasa Hata Milele

Lakini inawezekana je, zambi kuambatana na Pahali patakat-

ifu mbinguni? Hii inaweza kujifunzwa kwa kuangalia huduma ya
mfano, kwa maana makuhani duniani walitumika “kwa mufano na
kivuli cha mambo ya mbinguni.” Waebrania 8:5.
Huduma ya patakatifu pa kidunia ilikuwa na sehemu mbili.
Makuhani walikuwa wakihudumia kila siku katika Pahali patakatifu,
lakini mara moja kwa mwaka kuhani mkuu alifanya kazi maalumu
ya upatanisho katika Pahali patakatifu pa patakatifu, kwa ajili ya
kusafishwa kwa Pahali patakatifu. Siku kwa siku mwenye zambi
anayetubu alileta sadaka yake na, kuweka mukono wake juu ya
kichwa cha kafara, akaungama zambi zake, katika mufano kuzi-
hamisha kutoka kwake mwenyewe hata kwa kafara isiyokuwa na
kosa. Nyama basi alichinjwa. “Kwa kuwa uhai wa mwili ni katika
damu.” Walawi 17:11. Sheria ya Mungu iliyovunjwa ilidai uhai wa
mkosaji. Damu, inayokuwa mufano wa uhai wa mwenye zambi
ambaye kosa lake huchukuliwa kwa kafara (mnyama), ilibebwa na
kuhani katika Pahali patakatifu na kunyunyizwa mbele ya pazia,
nyuma ambapo palikuwa na sheria ambayo mwenye zambi aliy-
[201] ovunja. Kwa ibada hii zambi ikahamishwa katika mfano hata Pahali
patakatifu. Mara zingine damu haikupelekwa katika Pahali patakat-
ifu, lakini nyama ikaliwa na makuhani. Ibada mbili hizo zilikuwa
mufano wa uhamisho wa zambi kutoka kwa mwenye kutubu hata
kwa Pahali patakatifu.
Kwa namna hiyo kazi iliendelea kufanyika muda wa mwaka
wote mzima. Zambi za Israeli zilikuwa zikihamishwa kwa Pahali
patakatifu, na kazi ya kipekee ikawa ya lazima kwa ajili ya ondoleo
lao la zambi.

Siku Kuu ya Upatanisho

Mara moja kwa mwaka, kwa Siku Kuu ya upatanisho, kuhani
akaingia katika Pahali patakatifu pa patakatifu kwa ajili ya ku-
takaswa kwa Pahali patakatifu. Wana wawili wa mbuzi wakaletwa na
kura ikapigwa, “kura moja ni ya Bwana na kura ingine ya Azazeli.”
Walawi 16:8. Mbuzi wa Bwana akachinjwa kama sadaka ya zambi
kwa ajili ya watu, na kuhani alipashwa kuleta damu ndani ya pazia
na kuinyunyiza mbele ya kiti cha rehema na pia juu ya mazabahu ya
uvumba mbele ya pazia.
 /SIRI YA WAZI YA PAHALI PATAKATIFU 241

“Na Haruni ataweka mikono yake miwili juu ya kichwa cha yule
mbuzi aliye hai, na kukiri juu yake maovu yote ya wana wa Israeli
na makosa yao yote, hata zambi zao zote; naye ataziweka zote juu
ya kichwa cha yule mbuzi aliye hai na kumutuma jangwani kwa
mukono wa mutu aliye tayari, na yule mbuzi atachukua juu yake
maovu yao yote mupaka inchi isiyo na watu; ataacha mbuzi kwenda
zake jangwani.” Walawi 16:21,22. Mbuzi wa Azazeli hakurudi tena
katika kambi la Israeli.
Ibada ilikusudiwa kwa kuvuta Waisraeli kwa utakatifu wa
Mungu na machukio yake ya zambi. Kila mutu aliombwa kuhuzun-
isha roho yake wakati kazi hii ya upatanisho ilipokuwa ikiendelea.
Kazi zote zikawekwa kando, na Israeli alipashwa kutumia siku
yenyewe katika maombi, kufunga, na kuchunguza moyo.
Kiti kingine kilikubaliwa baadala ya mwenye zambi, lakini
zambi hazikufutwa kwa damu ya kafara (mnyama); zilihamishwa
kwa Pahali patakatifu. Kwa sadaka ya damu mwenye zambi akatam-
bua mamlaka ya sheria, akatubu kosa lake, na akaonyesha imani
yake katika Mukombozi atakaye kuja; lakini hakufunguliwa kabisa
kwa hukumu ya sheria. Kwa Siku ya Upatanisho kuhani mkuu,
anapokwisha kupata sadaka kwa makutano, akaenda ndani ya Pa-
hali patakatifu pa patakatifu. Akanyunyiza damu ya sadaka juu ya
kiti cha rehema, mara moja juu ya sheria, kufanya malipizi kwa
madai yake. Halafu, kama mwombezi, akachukua zambi juu yake [202]
mwenyewe na kuzibeba kutoka kwa Pahali patakatifu. Kuweka
mukono wake juu ya kichwa cha mbuzi wa Azazeli, yeye katika mu-
fano akahamisha zambi hizi zote kutoka kwake mwenyewe hata kwa
mbuzi. Ndipo mbuzi akazichukua mbali, na ziliangaliwa kwamba
zilitengwa milele kutoka kwa watu.

Uhakika wa Mbinguni
Kitu kilichotendwa katika mufano wa huduma ya Pahali patakat-
ifu pa kidunia, inatendwa katika ukweli katika Pahali patakatifu
pa mbinguni. Baada ya kupanda kwake mbinguni Mwokozi wetu
akaanza kazi yake kama kuhani mkuu wetu: ” Kwa sababu Kristo
hakuingia katika Pahali patakatifu palipofanywa kwa mikono, ndio
mufano wa kweli, lakini aliingia mbinguni zenyewe, aonekane sasa
mbele ya Mungu kwa ajili yetu.” Waebrania 9:24.
 242 Tangu Sasa Hata Milele

Utumishi wa kuhani katika chumba cha kwanza, “ndani ya pazia”

inayotenga Pahali patakatifu pa patakatifu kwa behewa (uwanja) ya
inje, ni mufano wa kazi ambayo Kristo alianza kisha wakati alipo
panda mbinguni. Kuhani katika utumishi wa kila siku akaonye-
sha mbele ya Mungu damu ya sadaka ya zambi, vilevile uvumba
ambao unapanda pamoja na maombi ya wa Israeli. Kwa hivyo
Kristo anaombea damu yake mbele ya Baba kwa ajili ya wenye
zambi na anaonyesha mbele yake, pamoja na manukato ya haki yake
mwenyewe, maombi ya waamini waliotubu. Hiyo ndiyo iliyokuwa
huduma katika chumba cha kwanza cha Pahali patakatifu katika
mbingu.
Huko imani ya wanafunzi wa Kristo wakamfuata wakati
alipokuwa akipanda. Hapa matumaini yao yalikuwa, “tumaini gani
tuliyo nayo kama nanga ya roho, yote mbili kweli na kuwa imara,
na inayoingia ndani ya pazia, pahali alipoingia Yesu kwa ajili yetu,
mutangulizi wetu, amekuwa kuhani mkubwa kwa milele.” “Kwa
damu yake mwenyewe aliingia mara moja tu katika Pahali patakatifu
alikwisha kupata ukombozi wa milele kwa ajili yetu.” Waebrania
6:19,20; 9:12.
Kwa mda wa karne ya kumi na mnane kazi hii ikaendelea katika
chumba cha kwanza cha Pahali patakatifu. Damu ya Kristo ika-
hakikisha rehema na ukubali wa Baba kwa ajili ya waamini walio-
tubu, lakini zambi zao zingali zikidumu kwa vitabu vya ukumbusho.
Kama katika huduma ya mfano huko kulikuwa na kazi ya upatanisho
[203] kwa mwisho wa mwaka, kwa hivyo kabla ya kazi ya Kristo kwa
ajili ya watu kumalizika kunakuwa kazi ya upatanisho kwa ajili ya
ondoleo la zambi kwa Pahali patakatifu. Kazi hii ilianza wakati siku
2300 zilipokwisha. Kwa wakati ule Kuhani wetu Mkubwa akaingia
Pahali patakatifu pa patakatifu kwa kusafisha Pahali patakatifu.

Kazi ya Hukumu
Katika agano jipya zambi za mwenye kutubu zinawekwa kwa
imani juu ya Kristo na kuhamishwa kweli kwa Pahali patakatifu pa
mbinguni. Na kama kusafishwa kwa mfano kwa Pahali patakatifu
pa kudunia kulifanywa na ondoleo la zambi ambazo zilipachafua,
vivyo hivyo utakaso wa sasa wa mbinguni unatimizwa kwa ondoleo,
ao kufutwa, kwa zambi zilizoandikwa pale. Lakini kabla ya jambo
 /SIRI YA WAZI YA PAHALI PATAKATIFU 243

hili kuweza kufanyika uchunguzi unapashwa kufanyika pale wa

vitabu vya ukumbusho kuonyesha ni wanani, kwa njia ya toba na
imani katika Kristo, wanaostahili kupata faida ya upatanisho wake.
Basi utakaso wa Pahali patakatifu kwa hivi unahusika na kazi ya
uchunguzi -kazi ya hukumu -ya kutangulia kuja kwa Kristo, kwa
maana wakati atakuja, na mushahara wake ni pamoja naye kulipa
kila mutu kama ilivyo kazi yake. Ufunuo 22:12.
Kwa hivyo wale waliofuata nuru ya neno la unabii waliona
kwamba, badala ya kuja duniani kwa mwisho wa siku 2300 katika
mwaka 1844, Kristo aliingia kwa Pahali patakatifu pa patakatifu mno
pa mbinguni kufanya kazi ya mwisho ya upatanisho wa kutangulia
kuja kwake.
Wakati Kristo katika uwezo wa damu yake anapoondoa zambi za
watu wake kutoka kwa Pahali patakatifu pa mbinguni kwa mwisho
wa huduma yake, ataziweka juu ya Shetani, anayepashwa kupata
azabu ya mwisho. Mbuzi wa Azazeli akatumwa mbali katika inchi
isiyokaliwa, hawezi kuja tena katika makutano ya Waisraeli. Ndivyo
Shetani atakavyoangamizwa milele mbele ya Mungu na watu wake,
na ataondolewa maisha katika uharibifu wa mwisho wa zambi na
wenye zambi.
[204] 24 /KRISTO ANAFANYA KAZI GANI SASA?

Fundisho la Pahali patakatifu likafungua siri ya uchungu. Lika-

fungua kwa maoni kanuni kamili ya ukweli, yenye uhusiano na ya
kulingana, kuonyesha mkono wa Mungu ulioongoza kazi kubwa juu
ya kuja kwa Yesu. Wale waliotazamia kwa imani kuja kwake mara
ya pili wakamtazamia kutokea katika utukufu, lakini kwa namna
matumaini yao hayakufanyikiwa, wakapoteza akili juu ya Yesu.
Sasa ndani ya patakatifu pa patakatifu wakatazama tena Kuhani wao
mkubwa, kutokea upesi kama mfalme na mkombozi. Nuru kutoka
kwa Pahali patakatifu ikaangazia wakati uliopita, wakati wa sasa,
na wakati ujao. Ingawa walishindwa kufahamu ujumbe waliopata,
kwani ulikuwa wa kweli.
Kosa halikuwa katika kutambua kwa nyakati za unabii, lakini
katika tukio kufanyika kwa mwisho wa siku 2300. Kwani yote
yaliyotabiriwa na unabii yalitimilika. Kristo alikuja, si duniani,
bali katika Pahali patakatifu pa patakatifu pa hekalu katika mbingu;
“Nikaona katika maono ya usiku, na tazama, pamoja na mawingu ya
mbingu alikuwa mmoja aliye mfano wa mwana wa watu, akakaribia
huyu Mzee wa Siku, wakamuleta karibu naye.” Danieli 7:13.
Kuja huku kulitabiriwa pia na Malaika: “Na Bwana mu-
nayemutafuta atakuja gafula hekaluni mwake; na mujumbe wa agano
munayemupenda, tazameni, atakuja, Bwana wa majeshi anasema.”
Malaki 3:1. Kuja kwa Bwana katika hekalu yake kulikuwa kwa
gafula, hakukuzaniwa kwa watu wake. Hawakuwa wakimtazamia
pale.
Watu hawakuwa bado tayari kukutana na Bwana wao. Pale
kulikuwa kungali kazi ya matayarisho itimizwe kwa ajili yao. Kwa
namna walipashwa kufuata kwa imani Kuhani wao mkubwa katika
huduma yake, kazi mpya zingeweza kufunuliwa. Ujumbe mwengine
ulipashwa kutolewa kwa kanisa.

244
 /KRISTO ANAFANYA KAZI GANI SASA? 245

Nani Atakayesimama?
Nabii akasema: “Nani atakayevumilia siku ya kuja kwake?
na nani atakayesimama wakati atakapoonekana? ... Naye atakaa
kama mwenye kusafisha na kutakasa feza, naye atatakasa wana
wa Lawi, na atawasafisha kama zahabu na feza, nao watatoa kwa
Bwana sadaka kwa haki.” Malaki 3:2,3. Wale wanaokaa duni-
ani wakati teteo ya Kristo yatakapoisha wanapashwa kusimama
mbele ya Mungu bila muombezi. Mavazi yao yanapashwa kuwa safi
bila doa, tabia zao zenye kutakaswa kutoka zambini kwa damu ya [205]
manyunyu. Kwa njia ya neema ya Mungu na juhudi yao wenyewe
ya utendaji wanapashwa kuwa washindaji katika vita na yule muovu.
Wakati hukumu ya ukaguzi inapoendelea mbele kule mbinguni,
wakati zambi za waamini waliotubu zinapoondolewa kutoka kwa
Pahali patakatifu, hapo panapashwa kuwa na kazi ya kipekee ya
kuacha zambi miongoni mwa watu wa Mungu duniani. Kazi hii
inaonyeshwa katika ujumbe wa Ufunuo 14. Wakati kazi hii itakapo-
timizwa, wafuasi wa Kristo watakuwa tayari kwa kutokea kwake.
Ndipo kanisa ambalo Bwana wetu kwa kuja kwake analopashwa
kupokea litakuwa “kanisa la utukufu, pasipo doa wala kikunjo wala
kitu cho chote kama hivi.” Waefeso 5:27.

“Tazama, Bwana Arusi Anakuja”

Kuja kwa Kristo kama Kuhani Mkuu kwa Pahali patakatifu pa
patakatifu kwa usafisho wa Pahali patakatifu (Danieli 8:14), kuja
kwa Mwana wa watu kwa Mzee wa Siku (Danieli 7:13), na kuja
kwa Bwana katika hekalu yake (Malaki 3:11) ni matukio ya namna
moja. Jambo hili pia ni mfano wa kuja kwa bwana arusi kwa ndoa
katika mfano wa mabikira kumi wa Matayo 25.
Katika mfano, wakati bwana arusi alipofika, “nao waliokuwa
tayari waliingia pamoja naye kwa arusi.” Kuja huku kwa bwana
arusi kulifanyika mbele ya arusi. Arusi ni mfano wa kupokelewa na
Kristo katika ufalme wake. Mji Mtakatifu, Yerusalema Mpya, mji
mkubwa (capitale) ambao ni mfano wa ufalme, unaitwa “bibi arusi,
mke wa Mwana-kondoo.” Akasema malaika kwa Yoane: “Kuja
hapa, nami nitakuonyesha yule bibi-arusi, mke wa Mwana-Kon-
doo.” “Akanichukua katika roho,“nabii asema, “akanionyesha ule
 246 Tangu Sasa Hata Milele

mji mkubwa, Yerusalema mtakatifu, ukishuka toka mbinguni, kwa

Mungu.” Ufunuo 21:9,10.
Bibi-arusi ni mfano wa Mji Mtakatifu, na mabikira waliotoka
kukutana na bwana arusi ni mfano wa kanisa. Katika Ufunuo watu
wa Mungu wanaitwa wageni kwa chakula cha arusi. Kama wageni,
hawawezi kuwa bibi-arusi. Kristo atapokea kutoka kwa Mzee wa
Siku katika mbingu “mamlaka, na utukufu, na ufalme.” Yerusalema
Mpya, mji mkubwa wa ufalme wake, “umewekwa tayari, kama
bibi-arusi aliyekwisha kupambwa kwa mme wake.” Anapokwisha
kupokea ufalme, atakuja kama Mfalme wa wafalme na Bwana wa
mabwana kwa ajili ya ukombozi wa watu wake watakaoshiriki kwa
chakula cha arusi ya Mwana-Kondoo. Danieli 7:14; Ufunuo 21:2.

[206] Wanaongoja Bwana Wao

Tangazo “Tazama, bwana arusi anakuja” liliongoza maelfu ya
watu kutazamia kuja kwa Bwana mara moja. Kwa wakati ulioag-
izwa Bwana-arusi akaja, si duniani, bali kwa Mzee wa Siku katika
mbingu, kwa arusi, kupokelewa kwa ufalme wake. “Nao waliokuwa
tayari waliingia pamoja naye kwa arusi.” Hawakupashwa kuwa pale
binafsi, kwa sababu wanakuwa duniani. Wafuasi wa Kristo wana-
pashwa kungojea Bwana wao atakaporudi kutoka arusini. Luka
12:36. Lakini wanapashwa kufahamu kazi yake na kumfuata kwa
imani. Kwa nia hii walisemwa kwenda kwa arusi.
Katika mfano, wale waliokuwa na mafuta katika taa zao wakain-
gia kwa arusi. Wale ambao, katika usiku wa jaribu la uchungu,
waliongoja kwa uvumilivu, wakichunguza Biblia kwa ajili ya nuru
wazi zaidi--hawa waliona ukweli juu ya Pahali patakatifu katika
mbingu na badiliko la huduma ya Mwokozi. Kwa imani wakam-
fuata katika kazi yake ndani ya Pahali patakatifu juu. Na wote
waliokubali kweli zile zile, kumfuata Kristo kwa imani anavyotenda
kazi ya mwisho ya upatanisho, wanaingia kwa arusi.

Kufunga Kazi ndani ya Pahali patakatifu

Katika mfano wa Matayo 22 hukumu inafanyika mbele ya
arusi. Mbele ya arusi mfalme anaingia kuona kama wageni wote
wamevikwa mavazi ya arusi, vazi safi (lisilokuwa na mawaa) la tabia
 /KRISTO ANAFANYA KAZI GANI SASA? 247

iliyosafishwa katika damu ya Mwana-Kondoo. Ufunuo 7:14, Wote

ambao kwa uchunguzi wameonekana kuwa wamevaa vazi la arusi
wamekubaliwa na kuhesabiwa haki ya kupata sehemu katika ufalme
wa Mungu na kukaa kwa kiti chake cha enzi. Kazi hii ya uchunguzi
wa tabia ni hukumu ya uchunguzi, kazi ya mwisho ndani ya Pahali
patakatifu kule mbinguni.
Wakati mambo ya wale katika vizazi vyote waliokubali Kristo
yanapokwisha kuchunguzwa na kukatwa, ndipo rehema itafungwa
na mlango wa rehema utafungwa. Kwa hivyo kwa maneno mafupi
ya hukumu, “Nao waliokuwa tayari waliingia pamoja naye kwa
arusi: mlango ukafungwa,” tumechukuliwa chini kwa wakati ambao
kazi kubwa kwa ajili ya wokovu wa mwanadamu itakapokamilika.
Katika Pahali patakatifu pa kidunia, wakati kuhani mkubwa kwa
Siku ya Upatanisho alipoingia kwa Pahali patakatifu pa patakatifu,
huduma ndani ya chumba cha kwanza ulimalizika. Vivyo wakati
Kristo alipoingia kwa Pahali patakatifu pa patakatifu kufanya kazi
ya kumaliza upatanisho, alimaliza huduma yake katika chumba cha [207]
kwanza. Ndipo huduma katika chumba cha pili ikaanza. Kristo
ametimiza tu sehemu moja ya kazi yake kama mwombezi wetu, ili
kuingia kwa sehemu ingine ya kazi. Alikuwa akiendelea kutetea
damu yake mbele ya Baba kwa ajili ya wenye zambi.
Kwa hivi inakuwa kweli kwamba mlango ule wa tumaini na
rehema ambazo watu walikuwa nazo kwa miaka 1800 walipata
ruhusa ya kukaribia kwa Mungu ulifungwa, mlango mwingine uka-
funguliwa. Msamaha wa zambi ukatolewa kwa njia ya uombezi wa
Kristo ndani ya Pahali patakatifu pa patakatifu mno,. Hapo kukingali
na “mlango wazi” kwa Pahali patakatifu pa mbinguni, mahali Kristo
alikuwa akifanya kazi kwa ajili ya mwenye zambi.
Sasa ikaonekana matumizi ya yale maneno ya Kristo katika
Ufunuo, yanayosemwa kuelekea wakati huu kabisa: “Maneno haya
anasema aliye mtakatifu, aliye wa kweli, aliye na ufunguo wa Daudi;
naye anayefungua wala hapana mtu anayefunga, naye anafunga wala
hapana mtu anayefungua .... Tazama, nimekupa mlango wazi mbele
yako na hakuna mtu anayeweza kuufunga.” Ufunuo 3:7,8.
Wale ambao kwa imani wanamufuata Yesu katika kazi kubwa
ya upatanisho wanapokea faida ya uombezi, huku wale wanaokataa
nuru hawatapata faida. Wayuda waliokataa kuamini Kristo kama
Mwokozi hawakuweza kupokea rehema kwake. Wakati Yesu
 248 Tangu Sasa Hata Milele

alipopanda mbinguni aliingia Pahali patakatifu pa mbinguni ku-

toa mibaraka ya upatanisho wake juu ya wanafunzi wake, Wayuda
waliachwa katika giza kubwa kabisa kwa kuendelea na kafara zao
zabure na sadaka. Mlango ambao watu walipata mbele kwa kupita
na kumukaribia Mungu haukuwa wazi tena. Wayuda walikataa
kumutafuta kwa njia moja tungaliweza kupatikana, ni kwa njia ya
Pahali patakatifu pa mbinguni.
Wayuda wasioamini walionyesha uvivu na kutoamini kwa walio-
jidai kuwa Wakristo ambao kwa kweli hawajui kazi ya Kuhani wetu
Mkuu. Katika kazi ya mfano, wakati kuhani mkuu alipoingia Pahali
patakatifu pa patakatifu mno, Israeli yote ililazimishwa kukusanyika
kwa Pahali patakatifu na kunyenyekeza roho zao mbele ya Mungu,
ili waweze kupata rehema ya zambi na bila “kukatiliwa mbali” ya
kusanyiko. Ni kwa maana gani tena siku hii ya mfano wa upatanisho
ikiwa kwamba tunafahamu kazi ya kuhani wetu Mkuu na kujua kazi
gani tunazo ombwa.
Ujumbe ulitumwa kutoka mbinguni kwa dunia katika siku za
Noa, na wokovu wao ulitegemea namna gani walitendea ujumbe ule.
Mwanzo 6:6-9, Waebrania 11:7. Katika wakati wa Sodomo, wote
ila Loti pamoja na mke wake na mabinti wawili, wakateketezwa na
[208] moto uliotumwa chini kutoka mbinguni. Mwanzo 19. Vivyo hivyo
katika siku za Kristo. Mwana wa Mungu akatangaza kwa Wayuda
wasioamini: “Nyumba yenu imeachwa kwenu tupu.” Matayo 23:38.
Kutazama chini kwa siku za mwisho, nguvu isiyokuwa na mwisho
ya namna moja inatangaza, kwa ajili ya wale ambao “hawakupokea
upendo wa kweli, wapate kuokolewa”. “Na kwa ajili ya hiyo Mungu
anawaletea nguvu ya upotevu, hata waamini uwongo.” 2 Wate-
salonika 2:10,11. Kwa sababu wanakataa mafundisho ya neno
lake, Mungu anaondoa Roho yake na kuwaacha kwa udangany-
ifu wanaoupenda. Lakini Kristo akingali anaomba kwa ajili ya
mwanadamu, na nuru itatolewa kwa wale wanaoitafuta.
Kupita kwa wakati katika mwaka 1844 ulifuatwa na jaribio
kubwa kwa wale walioshika imani ya kuja kwa Yesu. Msaada wao
ulikuwa nuru ambayo iliongoza mioyo yao kwa Pahali patakatifu pa
mbinguni. Kwa namna walivyongojea na kuomba wakaona kwamba
kuhani wao Mkuu alikuwa akiingia kwa kazi ingine ya huduma.
Kumufuata kwa imani, wakaongozwa kuona vilevile kufungwa kwa
kazi ya kanisa. Wakawa na maelezo kamili zaidi ya ujumbe wa
 /KRISTO ANAFANYA KAZI GANI SASA? 249

malaika wa kwanza na wa pili, na wakatayarishwa kupokea na kutoa

kwa dunia onyo kubwa la malaika wa tatu wa Ufunuo 14.
[209] 25 /SHERIA YA MUNGU ISIYOGEUKA

“Hekalu la Mungu likafunguliwa mbinguni na sanduku ya agano

lake likaonekana.” Ufunuo 11:19. Sanduku ya agano la Mungu
linakuwa ndani ya Pahali patakatifu pa patakatifu, chumba cha pili
cha Pahali patakatifu. Katika kazi ya hema ya duniani, ambayo
ilitumiwa “katika mfano na kivuli cha vitu vya mbinguni,” chumba
hiki kilikuwa kikifunguliwa tu kwa Siku kubwa ya Upatanisho kwa
ajili ya usafisho wa Pahali patakatifu. Kwa hivyo tangazo kwamba
hekalu la Mungu lilifunguliwa mbinguni na sanduku ya agano lake
lilionekana linaonyesha kwa kufunguliwa kwa Pahali patakatifu pa
patakatifu mno pa mbinguni katika mwaka 1844 ambapo Kristo
aliingia kufanya kazi ya kumaliza upatanisho. Wale ambao katika
imani walimufuata Kuhani wao Mkuu alipoingia kwa huduma yake
katika Pahali patakatifu pa patakatifu mno, walitazama sanduku ya
agano lake. Kwa namna walivyojifunza fundisho la Pahali patakat-
ifu walipata kufahamu badiliko la kazi ya Mwokozi, na wakaona
kwamba alikuwa sasa anahudumia mbele ya sanduku la Mungu.
Sanduku ndani ya hema duniani lilikuwa na vipande mbili vya
mawe, ambapo sheria za Mungu ziliandikwa. Wakati hekalu la
Mungu lilifunguliwa mbinguni, sanduku ya agano lake ilionekana.
Ndani ya Pahali patakatifu pa patakatifu mno mbinguni, sheria ya
Mungu inatunzwa--sheria iliyosemwa na Mungu na kuandikwa kwa
kidole chake juu ya vipande mbili vya mawe.
Wale waliopata kufahamu maana yake waliona, zaidi kuliko
mbele, nguvu za maneno ya Mwokozi: “Hata mbingu na inchi
zitakapoondoka, yodi moja wala nukta moja haitaondoka.” Matayo
5:18. Sheria ya Mungu, ambayo ni ufunuo wa mapenzi yake, andiko
la tabia yake, inapaswa kudumu milele.
Katika orodha ya Amri kumi kunakuwa amri ya Sabato. Roho
ya Mungu ikaonyesha wale wanafunzi wa Neno lake lile kwamba
walivunja kwa ujinga amri hii kwa kutojali siku ya pumziko ya
Muumba. Wakaanza kuchunguza sababu ya kushika siku ya kwanza
ya juma. Hawakuweza kupata ushahidi wo wote kwamba amri ya ine
250
 /SHERIA YA MUNGU ISIYOGEUKA 251

iliondolewa mbali wala kwamba Sabato iligeuzwa. Wakatafuta kwa

uaminifu kujua na kutenda mapenzi ya Mungu; sasa wakaonyesha
uaminifu wao kwa Mungu kwa kushika Sabato yake takatifu.
Nguvu mingi ilifanywa kwa kuangusha imani ya waamini wa
Adventiste. Hakuna mtu aliweza kushindwa kuona kwamba ukubali
ule wa kweli juu ya Pahali patakatifu pa mbinguni unahusika na
haki za sheria ya Mungu na Sabato ya amri ya ine. Hapa kulikuwa [210]
na siri ya upinzani uliokusudiwa juu ya maelezo wazi ya umoja wa
Maandiko yanayofunua huduma ya Kristo ndani ya Pahali patakatifu
pa mbinguni. Watu wakatafuta kufunga mlango ambao Mungu
alifungua, na kufungua mlango ambao aliufunga. Lakini Kristo
alifungua mlango wa huduma ya Pahali patakatifu pa patakatifu.
Amri ya ine ilikuwa ndani katika sheria iliyotunzwa pale.
Wale waliokubali nuru juu ya upatanisho wa Kristo na sheria
ya Mungu wakaona kwamba haya yalikuwa kweli ya Ufunuo 14,
ambayo ni onyo la mara tatu kwa kutayarisha wakaaji wa dunia kwa
ajili ya kuja kwa Bwana mara ya pili. (Tazama mwisho wa kitabu,
Nyongezo). Tangazo “Saa ya hukumu yake imekuja “linatangaza
kweli ambayo inapaswa kutangazwa hata upatanisho wa Mwokozi
utakapoisha na atarudi kuchukua watu wake kwake mwenyewe.
Hukumu ambayo ilianza katika mwaka 1844 inapaswa kuendelea
hata kesi za wote zinapokwisha kukatwa, wote wahai na waliok-
ufa; kwa sababu hiyo itaenea hata kwa kufungwa kwa rehema ya
wanadamu.
Ili watu waweze kujitayarisha kusimama katika hukumu, ujumbe
unawaagiza kuogopa Mungu, na kumutukuza,” na kumwabudu yeye
aliyefanya mbingu, na dunia na bahari na chemchemi za maji.”
Matokeo ya kukubali kwa ujumbe huu wa malaika watatu unatolewa:
“Hapa ni uvumilivu wa watakatifu wanaoshika amri za Mungu, na
imani ya Yesu.” Ufunuo 14:7,12.
Kwa kujitayarisha kwa hukumu, watu wanapashwa kushika she-
ria ya Mungu, kipimo cha tabia katika hukumu. Paulo anasema:
“Wote waliokosa wakiwa na sheria, watahukumiwa kwa sheria, ...
katika siku ile Mungu atakapohukumu siri za watu ... kwa Yesu
Kristo.” “Wale wanaotenda sheria watakaohesabiwa haki.” Imani
ina maana sana ili kushika sheria ya Mungu; kwani “pasipo imani
haiwezekani kumupendeza.” “Kila tendo lisilotoka katika imani ni
zambi.” Waroma 2:12-16; Waebrania 11:6; Waroma 14:23.
 252 Tangu Sasa Hata Milele

Malaika wa kwanza aliita watu kwa “kuogopa Mungu, na ku-

mutukuza” na kumwabudu yeye aliyefanya mbingu na dunia. Kwa
kufanya hii, wanapaswa kutii sheria yake. Bila kutii hakuna ibada
inayoweza kupendeza Mungu. “Kwa maana kupenda Mungu ni
kushika amri zake.” 1 Yoane 5:3; Tazama Mezali 28:9.

Mwito kwa Kuabudu Muumba

Wajibu kwa kuabudu Mungu unaimarishwa juu ya kweli
kwamba yeye ni Muumba. “Kujeni, tuabudu na kuinama; Tupige
[211] magoti mbele ya Bwana mwenye kutuumba.” Zaburi 95:6; Tazama
Zaburi 95:5; Zaburi 100:3; Isaya 40:25,26; 45:18.
Katika Ufunuo 14, watu wameitwa kuabudu Muumba na kushika
amri za Mungu. Mojawapo ya amri hizi inaonyesha kwa Mungu
kama Muumba: “Siku ya saba ni sabato kwa Bwana Mungu wako:
... Maana kwa siku sita Bwana akafanya mbingu na inchi, bahari
na vyote vilivyo ndani yake, akapumzika siku ya saba. Kwa hivi
Bwana akabariki siku ya sabato na kuitakasa.” Kutoka 20:10,11.
Sabato, Bwana anasema, ni “alama, ... mujue ya kuwa mimi ni
Bwana Mungu wenu.” Ezekieli 20:20. Kama Sabato ingeshikwa
kwa wote, mtu angeweza kuongozwa kwa Muumba kama jambo la
kuabudu. Hapo hapangalikuwa kamwe mwabudu sanamu, asiye-
sadiki (Mungu), wala kafiri. Kushika Sabato ni alama ya uaminifu
kwa “yeye aliyefanya mbingu na dunia na bahari na chemchemi za
maji.” Ujumbe unaoagiza watu kuabudu Mungu na kushika amri
zake utawaita kwa kipekee muwaite kushika amri ya ine.
Katika tofauti kuwa wale wanaoshika amri za Mungu na imani
ya Yesu, malaika wa tatu anaonyesha kwa kundi lingine: “Mtu
akiabudu nyama na sanamu yake, na kupokea chapa katika kipaji
cha uso wake, ao katika mkono wake, yeye atakunywa mvinyo ya
gazabu ya Mungu.” Ufunuo 14:9,10. Ni nini inayokuwa mfano wa
nyama, sanamu, chapa?
Unabii ambamo mifano hii inapatikana unaanza kwa Ufunuo 12.
Joka yule aliyetafuta kuharibu Kristo kwa kuzaliwa kwake ilisemwa
kuwa Shetani (Ufunuo 12:9); akavuta Herode kuua Mwokozi. Lakini
mjumbe wa Shetani katika kufanya vita juu ya Kristo na watu wake
kwa karne za kwanza ilikuwa ufalme wa Roma, ambamo upagani
 /SHERIA YA MUNGU ISIYOGEUKA 253

ulikuwa ni dini iliyoshinda. Kwa hiyo joka ni, kwa namna ya pili,
mfano wa Roma ya kipagani.
Katika Ufunuo 13 ni nyama mwingine, “mfano wa chui,” ambaye
joka akamupa “nguvu zake, na kiti chake cha ufalme na mamlaka
nyingi.” Mfano huu, kama vile Waprostanti wengi walivyoamini,
unakuwa mfano wa dini ya Papa, iliyofuata kwa nguvu (mamlaka)
na kiti cha ufalme na mamlaka iliyoshikwa kuanza na ufalme wa
Roma. Juu ya nyama aliyekuwa na mfano wa chui inasemwa: “Naye
akapewa kinywa cha kusema maneno makubwa, na makufuru...
Akafungua kinywa chake atukane Mungu , na kutukana jina lake,
na hema yake, nao wanaokaa mbinguni. Tena akapewa kufanya vita
na watakatifu na kuwashinda; akapewa mamlaka juu ya kabila na
lugha na taifa.” Ufunuo 13:5-7. Unabii huu, karibu kuwa sawasawa
pamoja na maelezo ya pembe ndogo ya Danieli 7, unaonyesha bila [212]
shaka Kanisa la Kiroma.
“Akapewa mamlaka kufanya kazi yake miezi makumi ine na mi-
wili”--miaka mitatu na nusu, ao siku 1260, ya Danieli 7--mda ambao
nguvu (uwezo) za Papa zilipaswa kugandamiza watu wa Mungu.
Mda huu kama ilivyotajwa katika sura zilizotangulia, ulianza na
mamlaka ya kanisa la Roma (Papa), A.D. 538, na kumalizika katika
mwaka 1798. Kwa wakati ule mamlaka ya Papa ikapata “kidonda
cha kufa,” na unabii ukatimia, “yeye anayepeleka katika kifungo
atachukuliwa katika kifungo.”

Kuinuka kwa Mamlaka Mpya

Kwa jambo hili mfano mwingine umetangazwa: “Kisha nikaona
mnyama mwingine akipanda juu toka dunia, naye alikuwa na pembe
mbili, mfano wa Mwana-Kondoo.” Ufunuo 13:11. Taifa hili ni mbal-
imbali na yale yaliyoonyeshwa chini ya mifano iliyotangulia. Falme
kubwa zilizotawala dunia zilionyeshwa kwa nabii Danieli kama
wanyama wa mawindo, waliopanda wakati “pepo ine za mbingu
zilivuma kwa nguvu juu ya bahari kubwa.” Danieli 7:2. Katika
ufunuo 17:15 malaika anaeleza kwamba maji yanafanyishwa na
“Watu” na makutano ya mataifa na lugha”. Upepo ni mfano wa
mashindano (vita). Pepo ne zinazo shindana juu ya bahari kubwa
inaonyesha matendo ya hatari ya ushindi na wapinduzi ambayo
falme zilifika kwa enzi.
 254 Tangu Sasa Hata Milele

Lakini nyama aliyekuwa na pembe mfano wa Mwana-kondoo

alionekana “akipanda toka dunia.” Badala ya kuangusha mamlaka
zingine na kujiimarisha mwenyewe, taifa lililokuwa mfano wake
lilipaswa kupanda katika inchi isiokaliwa kwanza na likasitawi kwa
amani. Linapaswa kutafutwa katika Bara kuu la Magaribi.
Ni taifa gani la Dunia Mpya lilikuwa katika mwaka 1798
likipanda kwa nguvu, kutoa ahadi ya nguvu, na kuvuta uangal-
ifu wa dunia? Taifa moja, na ni moja tu, linalokutana na unabii
huu--mataifa ya muungano ya Amerika (United States of America).
Karibu sana maneno kabisa kabisa ya mwandishi mtakatifu yali-
tumiwa bila kufahamu kwa mwandishi wa historia katika kueleza
kupanda kwa taifa. Mwandishi mashauri anasema juu ya “siri ya
kutokea kwake kwa pahali patupu,” na anasema, “Kama mbegu ya
kimya tunasitawi katika mamlaka.” Gazeti la Ulaya katika mwaka
1850 linaeleza juu ya Amerika “kutokea” na “katika utulivu wa inchi
siku kwa siku kuongeza kwa uwezo wake na kiburi.”
“Naye alikuwa na pembe mbili, mfano wa Mwana-Kondoo.”
[213] Pembe mfano wa mwana-kondoo inaonyesha ujana, hali ya kuwa
bila kosa, upole. Miongoni mwa Wakristo wa kwanza waliokim-
bilia Amerika kwa ajili ya magandamizo ya kifalme na kutovumilia
kwa mapadri kulikuwa wengi waliokusudia kuanzisha uhuru wa
kiulimwengu na wa dini. Tangazo la uhuru linainua kweli kwamba
“watu wote wameumbwa sawasawa” na wanatolewa na haki ya
daima kwa “maisha, uhuru, na kutafuta furaha.” Sheria inatoa haki
kwa watu ya kujitawala, kuhakikisha kwamba wajumbe walioch-
aguliwa kwa uchaguzi wa kupendwa na watu wote watafanya na
kuamuru sheria. Uhuru wa imani ya dini ulitolewa pia. Utawala
wa uchaguzi (Republicanism) ya Dini la Kiprotestanti yakawa ka-
nuni za msingi za taifa, siri ya uwezo wake na usitawi. Mamilioni
wakatafuta pwani zake, na Amerika ikapanda kwa pahali miongoni
mwa mataifa yenye uwezo mwingi zaidi duniani.
Lakini nyama aliyekuwa na pembe mbili, mfano wa mwanakon-
doo “akasema kama joka. Naye atumia uwezo wote wa mnyama
yule wa kwanza mbele yake, na kufanya dunia nao wanaokaa ndani
yake waabudu mnyama wa kwanza, ambaye kidonda chake cha
mauti kilipona; ... akiwaambia wale wanaokaa juu ya dunia, kum-
fanyia sanamu yule mnyama, aliyekuwa na kidonda cha upanga,
naye aliishi.” Ufunuo 13:11-14.
 /SHERIA YA MUNGU ISIYOGEUKA 255

Pembe mfano wa mwana-kondoo na sauti ya joka inaonyesha

kwa mabishano. Utabiri kwamba itasema “kama joka” na kutumia
“maneno kwa uwezo wote wa nyama yule wa kwanza” unatabiri
roho ya kutokuwa na uvumilivu na ya kutesa. Na maneno kwamba
mnyama aliyekuwa na pembe mbili “naye dunia alifanya” na wale
wanaokaa ndani yake waabudu mnyama wa kwanza” inaonyesha
kwamba mamlaka ya taifa hili ni kutumia nguvu kwa kushika maag-
izo fulani ambayo itakuwa tendo la heshima kwa utawala wa kipapa.
Tendo la namna hiyo lingekuwa kinyume kwa asili ya she-
ria zake za uhuru, kwa taratibu ya maneno ya kukiri Tangazo la
Uhuru, na kwa sheria. Sheria inaweka tayari kwamba “Baraza kuu
haitaweka sheria kupendelea makao ya dini, wala kukataza uhuru
wa matumizi hiyo,” na kwamba “hakuna jaribio la dini litakalodaiwa
kamwe kama sifa kwa kazi yo yote ya tumaini la watu wote chini ya
mataifa ya muungano (United States). Kuvunja wazi kwa kinga hizi
(mambo yanayofanya salama) za uhuru kunaonyeshwa katika mfano
huu. Mnyama aliyekuwa na pembe mbili mfano wa mwana-kon-
dooanayejitangaza kuwa safi, mtulivu-asiyeumiza-anasema kama
joka.
“Akiwaambia wale wanaokaa juu ya dunia, kumfanyia sanamu
yule nyama.” Hapa panaonyeshwa namna ya serkali ambapo mam- [214]
laka ya kufanya sheria inadumu kwa watu, ushuhuda wa kushangaza
zaidi kwamba Amerika ni taifa lenye maana fulani.
Lakini “sanamu kwa mnyama” ni nini? Namna gani inafanywa?
Wakati kanisa la zamani lilipochafuka, likatafuta msaada wa
uwezo wa kidunia. Matokeo: Kanisa la Roma (Papa), kanisa
lililotawala serkali, hasa zaidi sana kwa ajili ya azabu ya uzushi.”
Ili Amerika ipate kufanya ‘’sanamu ya mnyama,” mamlaka ya dini
inapaswa kutongoza serkali kwamba serkali itatumiwa vilevile kwa
kanisa kutimiza vifiko vyake mwenyewe.
Makanisa ya Kiprotestanti yale yaliyofuata katika hatua za Roma
yameonyesha mapenzi ya namna moja kwa kuzuia uhuru wa zamiri.
Mfano ni mateso yaliyoendelea wakati mrefu ya wale wasiokubali
mafundisho ya Kanisa la Kiingereza. Wakati wa karne za kumi na
sita na kumi na saba, wachungaji na watu wasiokubali kanuni za
kanisa walikuwa watu wakulipa feza ya azabu, kufungwa, mateso
(azabu kali), na mauti ya mfia dini.
 256 Tangu Sasa Hata Milele

Uasi ukaongoza kanisa la mwanzoni kutafuta usaada wa serkali

ya raia. Na jambo hili likatayarisha njia kwa Kanisa la Roma (Papa)-
-mnyama. Paulo akasema: “ila maasi yale yafike mbele, na mtu yule
wa kuasi akafunuliwa.” 2 Watesalonika 2:3.
Biblia inatangaza: “Siku za mwisho zitakuwa nyakati za hatari.
Kwa sababu watu watakuwa wenye kujipenda wenyewe, wenye ku-
penda feza, wenye kujisifu, wenye kiburi, wenye kutukana, wasiotii
wazazi wao, wasio na kushukuru, wasio safi, wasiopenda wenzao,
wasiotaka kusamehe, washitaki wa uwongo, wasiojizuiza, wakali,
wasiopenda mema, wadanganyifu, wakaidi, wenye kujivuna, wenye
kupenda anasa kuliko Mungu; wenye mfano wa kuogopa Mungu,
lakini wakikana nguvu zake.” 2 Timoteo 3:1-5. “Basi, Roho anasema
waziwazi ya kwamba katika nyakati za mwisho watu wengine wata-
jitenga na imani, wakisikiliza roho za kudanganya, na mafundisho
ya mashetani.” 1 Timoteo 4:1.
Wote wale “hawakupokea mapendo wa kweli, kwamba wapate
kuokolewa,” watakubali “nguvu ya upotevu, hata waamini uwongo.”
2 Watesalonika 2:10,11. Wakati hali hii itakapofikiwa, matokeo ya
namna moja yatafuata ilivyokuwa katika karne za kwanza.
Tofauti kubwa ya imani katika makanisa ya Waprotestanti in-
azaniwa na wengi kama utibitizo kwamba hakuna umoja uliolaz-
imishwa unaoweza kufanywa. Lakini pale kumekuwa kwa miaka
nyingi katika makanisa ya Waprotestanti nia iliyoongezeka katika
[215] upendeleo wa umoja. Kwa kulinda umoja kama huo, mazungumzo
ya mambo ambayo wote hawakuyakubali yanapaswa kuachwa ku-
daiwa. Katika bidii ya kulinda umoja kamili, itakuwa tu ni hatua
kwa kutumia nguvu.
Wakati makanisa maalum ya Amerika, yanapoungana juu ya
mambo kama yale ya mafundisho kama inavyoshikwa kwao katika
umoja, yatavuta serkali kulazimisha amri zao na kuimarisha she-
ria zao, ndipo Amerika ya Kiprotestanti itakapofanya sanamu ya
serkali ya Kanisa la Roma, na azabu ya malipo ya raia juu ya wale
wasiokubali mafundisho ya kanisa bila mashaka yatakuwa matokeo.

Mnyama na Sanamu Yake

Mnyama aliyekuwa na pembe mbili “naye anawafanya wote,
wadogo na wakubwa, na matajiri na masikini na wahuru na wa-
 /SHERIA YA MUNGU ISIYOGEUKA 257

fungwa, watiwe chapa katika mkono wao wa kuume, ao katika

vipaji vya nyuso zao; na kwamba mtu asiweze kununua wala kuuza
asipokuwa na chapa ile, ao jina la mnyama yule, ao hesabu ya jina
lake.” Ufunuo 13:16,17. Malaika wa tatu anaonya: “Mtu akiabudu
mnyama na sanamu yake, na kupokea chapa katika kipaji cha uso
wake, ao katika mkono wake, yeye atakunywa mvinyo ya gazabu ya
Mungu.”
“Mnyama” wa hiyo ibada inayolazimishwa ni wa kwanza, ao
ya mfano wa chui, nyama wa Ufunuo 13--Kanisa la Roma (Papa).
“Sanamu kwa mnyama” ni mfano wa namna ile ya Dini ya Kiprotes-
tanti iliyokufuru ambayo itasitawi wakati makanisa ya Waprotestanti
yanapotafuta msaada wa mamlaka ya serkali kwa ajili ya mkazo wa
mafundisho ya kanuni zao. “Chapa ya nyama” inaendelea kuelezwa.
Wale wanaoshika amri za Mungu wanakuwa tofauti na wale
wanaoabudu mnyama na sanamu yake na kupokea chapa yake.
Uchungaji wa sheria ya Mungu, kwa upande moja, na mvunjo wake,
kwa upande mwengine, utafanya tofauti kati ya waabudu wa Mungu
na waabudu wa mnyama.
Tabia ya kipekee ya mnyama na ya sanamu yake ni kuvunja amri
za Mungu. Asema Danieli, juu ya pembe ndogo, kanisa la Roma
(Papa): “Atafikiri kugeuza nyakati na sheria.” Danieli 7:25.R.V.
Paulo akataja mamlaka ya namna moja “mtu yule wa kuasi” (2
Watesalonika 2:3), aliyejiinua mwenyewe juu ya Mungu. Ila tu kwa
kugeuza sheria ya Mungu kanisa la Roma (Papa) liliweza kujiinua
lenyewe juu ya Mungu. Mtu ye yote ambaye angeshika sheria kwa
kufahamu kama ilivyogeuzwa angekuwa anatoa heshima kubwa
kwa sheria za Papa, chapa cha utii kwa Papa pahali pa Mungu. [216]
Kanisa la Roma (Papa) limejaribu kugeuza sheria ya Mungu.
Amri ya ine imebadilika hivi kama kuruhusu kushika siku ya kwanza
badala ya siku ya saba kama Sabato. Badiliko la kusudi, la kufikiri
linaonyeshwa: “Atafikiri kugeuza nyakati na sheria.” Badiliko katika
amri ya ine kabisa linatimiza unabii. Hapa uwezo wa Papa unajiweka
mwenyewe kwa wazi juu ya Mungu. Waabudu wa Mungu watato-
fautika kwa kipekee kwa kushika kwao kwa amri ya ine, alama ya
uwezo wake wa kuumba. Waabudu wa mnyama watatofautika kwa
kufanya nguvu ili kupasua ukumbusho wa Muumba, kuinua sheria
ya Roma. Ilikuwa kwa ajili ya Jumapili (siku ya kwanza) kama
“siku ya Bwana” ambayo mafundisho ya kanisa la Roma yalitetea
 258 Tangu Sasa Hata Milele

kwa mara ya kwanza madai yake ya kiburi. (Tazama Mwisho wa

kitabu, Nyongezo). Lakini Biblia inaonyesha siku ya saba kuwa siku
ya Bwana. Akasema Kristo: “Basi, Mwana wa watu ndiye Bwana
wa sabato vilevile.” Marko 2:28. Utazame tena Isaya 58:13; Matayo
5:1719. Maneno yanayotangazwa mara kwa mara kwamba Kristo
aligeuza Sabato yamekataliwa na maneno yake mwenyewe.

Kimya Kamili wa Agano Jipya

Waprotestanti wanatambua “kimya kamili cha Agano Jipya
kadiri hakuna agizo lo lote wazi kwa ajili ya Sabato (Jumapili,
siku ya kwanza ya juma) wala kanuni halisi kwa kushikwa kwake
zinazohusiana nayo.”
“Hata kwa wakati wa kufa kwa Kristo, hakuna badiliko lililo-
fanyika katika siku”; na “ni hivyo kama maandiko yanavyoonye-
sha, wao (mitume) ... hawakutoa agizo lo lote la wazi kuonyesha
kuachwa kwa Sabato ya siku ya saba, na kushikwa kwake kwa siku
ya kwanza ya juma.”
Wakatoliki wa Roma wanatambua kwamba badiliko la Sabato
lilifanywa na kanisa lao, na kutangaza kwamba Waprotestanti, kwa
kushika Jumapili (siku ya kwanza ya juma), wanatambua mam-
laka ya Roma. Maneno yamesemwa: “Wakati wa sheria ya kale,
jumamosi (siku ya saba) ilikuwa siku iliyotakaswa; lakini kanisa,
lilipoagizwa na Yesu Kristo, na kuongozwa na Roho ya Mungu,
likabadilisha Jumapili (siku ya kwanza ya juma: Dimanche) kwa
Jumamosi (siku ya saba ya juma:Samedi), kwa hiyo tunatakasa siku
ya kwanza, si siku ya saba, Jumapili maana yake, na sasa ni, siku ya
Bwana.”
Kama alama ya mamlaka ya Kanisa la Wakatoliki, waandishi
wa Kanisa la Roma wananena “Tendo kabisa la kugeuza Sabato
[217] kwa Jumapili (siku ya kwanza ya juma), ambalo Waprotestanti
wanakubali; ... kwa sababu ya kushika Jumapili (siku ya kwanza ya
juma), wanakubali mamlaka ya kanisa kwa kuamuru siku kuu, na
kuzitawala chini ya zambi.”
Ni nini tena badiliko la Sabato, lakini ni alama, ao chapa, cha
mamlaka ya Kanisa la Roma--“chapa ya mnyama”?
Kanisa la Roma halikuacha madai yake kwa mamlaka. Wakati
ulimwengu na makanisa ya Waprotestanti wanapokubali sabato ilio-
 /SHERIA YA MUNGU ISIYOGEUKA 259

tungwa na Roma, wakati wanapokataa Sabato ya Biblia, wanakubali

kwa kweli majivuno haya. Kwa kufanya vile wanazarau kanuni
zinazowatenga kwa Roma--kwamba “Biblia, na ni Biblia tu, ni dini
ya Waprotestanti.” Kwa namna mwendo kwa ajili yakulazimisha
Jumapili (siku ya kwanza ya juma) unapata upendeleo, mwishoni
italeta Waprotestanti wote chini ya bendera ya Roma.
Wakristo wa Kanisa la Roma wanatangaza kwamba “kushika
Jumapili (siku ya kwanza ya juma) kwa Waprotestanti ni heshima
kuu wanatoa, kwa kujichukia wenyewe, kwa mamlaka ya Kanisa [la
Katoliki].”7 Kwa kulazimisha kazi ya dini kwa mamlaka ya serkali
ni kufanya sanamu kwa mnyama; kwa hiyo kulazimisha kushika
Jumapili (siku ya kwanza ya juma) katika Amerika kungekuwa
kulazimusha kuabudu ya mnyama na sanamu yake.
Wakristo wa vizazi vilivyopita walishika Jumapili (siku ya
kwanza ya juma) wakizani kwamba walikuwa wakishika Sabato
ya Biblia, sasa kunakuwa Wakristo wa kweli katika kila kanisa am-
bao kwa uaminifu wanaamini kwamba Jumapili (siku ya kwanza
ya juma) ni agizo la kimungu. Mungu anakubali uaminifu wao
na uhaki yao. Lakini wakati kushika Jumapili (siku ya kwanza ya
juma) itakapolazimishwa kwa sheria na ulimwengu utaangaziwa
juu ya Sabato ya kweli, ndipo ye yote atakayevunja amri ya Mungu
kwa kutii amri ya Roma kwa hiyo atakuwa anaheshimu mafundisho
ya kipapa kuliko ya Mungu. Anakuwa akitoa heshima kwa Roma.
Anakuwa akiabudu mnyama na sanamu yake. Ndipo watu wat-
apokea chapa cha utii kwa Roma--“chapa ya mnyama.” Yale hay-
atafanyika hata mambo yanapowekwa wazi mbele ya watu na
watakapoletwa kwa kuchagua kati ya amri za Mungu na amri za
watu, ndipo wale wanaoendelea katika kuvunja amri watapokea
“chapa ya mnyama.”

Onyo la Malaika wa Tatu

Hofu ya kutisha zaidi iliyoambiwa daima kwa wanadamu in-
akuwa katika ujumbe wa malaika wa tatu. Watu hawapaswi kuachwa [218]
gizani juu ya jambo hili la maana; onyo linapaswa kutolewa kwa
ulimwengu kabla ya kuzuriwa kwa hukumu ya Mungu, ili wote
waweze kuwa na bahati ya kuziepuka. Malaika wa kwanza anafanya
tangazo lake kwa “kila taifa, na kabila, na lugha, na jamaa.” Onyo la
260 Tangu Sasa Hata Milele

malaika wa tatu ni la kuenea sana, linatangazwa kwa sauti kubwa na

litaagiza uangalifu wa ulimwengu.
Wote watajitenga kwa makundi makubwa mawili--wale
wanaoshika amri za Mungu na imani ya Yesu, na wale
wanaomwabudu mnyama na sanamu yake na wanapokea chapa
yake. Kanisa na Serkali itaungana kushurutisha “wote” kwa kupokea
“chapa cha mnyama,” kwani watu wa Mungu hawataipokea. Nabii
anatazama “wale walioshinda yule nyama na sanamu yake, na
hesabu ya jina lake, wamesimama kando ya bahari ya kioo, wenye
vinubi vya Mungu.” Ufunuo 15:2.
 26 /WASHUJAA KWA AJILI YA UKWELI [219]

Matengenezo juu ya sabato katika siku za mwisho yametabiriwa

katika Isaya: “Bwana anasema hivi: Shikeni hukumu, na mufanye
haki; kwa sababu wokovu wangu ni karibu kuja, na haki yangu
kufunuliwa. Heri mtu anayefanya maneno haya, na mwana wa mtu
anayeyashika sana; anayeshika sabato asizivunje, anayezuiza mkono
wake usifanye uovu wo wote... Vilevile wana wa mgeni, wanao-
jiunga na Bwana, kumutumikia, na kupenda jina la Bwana, kuwa
watumishi wake, yeyote anayeshika sabato asiivunje, na kushika
sana agano langu; hata wale nitawaleta kwa mlima wangu mtakat-
ifu, na kuwafurahisha katika nyumba yangu ya maombi.” Isaya
56:1,2,6,7.
Maneno haya yanaelekea kwa wakati wa kikristo, kama inavy-
oonyeshwa kwa maneno (mstari 8). Hapa ni kuonyesha mbele
mkusanyiko wa Mataifa kwa njia ya habari njema, wakati watumishi
wake wanapohubiri kwa mataifa yote habari za furaha.
Bwana anaamuru, “Tia muhuri juu ya sheria katikati ya wana-
funzi wangu.: Isaya 8:16. Muhuri wa sheria ya Mungu unapatikana
katika amri ya ine. Hii tu, ya amri zote kumi, inayoleta maoni ya
jina na anwani ya Mutoa sheria. Wakati Sabato ilipogeuzwa kwa
mamlaka ya Papa (kanisa la Roma), muhuri uliondolewa kutoka kwa
sheria. Wanafunzi wa Yesu wanaitwa kwa kuurudisha kwa kuinua
Sabato kama ukumbusho wa Muumba na alama ya mamlaka yake.
Agizo limetolewa: “Piga kelele, usiache, pandisha sauti yako
kama baragumu, uhubiri watu wangu kosa lao.” Wale ambao Bwana
anawataja kama “watu wangu” wanapaswa kukaripiwa kwa ajili ya
makosa yao, kundi linalojifikiri wao wenyewe kuwa la haki katika
kazi ya Mungu. Lakini kemeo la upole la mwenye kutafuta mioyo
linawashuhudia kuvunja amri za Mungu. Isaya 58:1,2.
Kwa hiyo nabii anaonyesha amri ambayo iliyoachwa:
“Utanyanyulisha misingi ya vizazi vingi; nawe utaitwa, Mwenye
kutengeneza pahali pa kubomoka; Mwenye kurudisha njia za
kukalia. Kama ukigeuza mguu wako kutoka katika Sabato, usifanye
261
 262 Tangu Sasa Hata Milele

mapenzi yako katika siku yangu takatifu na kuita sabato siku ya

furaha, siku takatifu ya Bwana, yenye heshima; kama ukiiheshimu,
pasipo kufuata njia zako mwenyewe, wala kutafuta mapenzi yako
mwenyewe, wala kusema maneno yako mwenyewe; ndipo utajifu-
rahisha katika Bwana.” Isaya 58:12-14.
“Tundu” lilifanywa katika sheria ya Mungu wakati Sabato ili-
pogeuzwa kwa mamlaka ya Roma. Lakini wakati umefika kwa
[220] tundu kutengenezwa.
Sabato ilishikwa na Adamu katika usafi wake katika Edeni;
na Adamu, aliyeanguka lakini akatubu, wakati alipofukuzwa kwa
shamba ao cheo chake. Ilishikwa na mababa wote tangu Abeli hata
Noa, kwa Abrahamu, hata Yakobo. Wakati Bwana alipookoa Israeli,
akatangaza sheria yake kwa makutano.

Sabato ya Kweli Kila Mara Ilishikwa

Tangu siku ile hata sasa Sabato imeshikwa. Ingawa “mtu wa
zambi” alifaulu katika kugandamiza chini ya mguu siku takatifu ya
Mungu, lakini ilifichwa katika mahali pa siri roho aminifu zikaitolea
heshima. Tangu wakati wa Matengenezo (Reformation), wengine
katika kila kizazi wameimarisha kushikwa kwake.
Mambo haya ya kweli katika kuhusiana pamoja na “habari njema
ya milele” yatatofautisha kanisa la Kristo kwa wakati wa kutokea
kwake. “Hapa ni uvumilivu wa watakatifu wanaoshika amri za
Mungu, na imani ya Yesu.” Ufunuo 14:12.
Wale waliokubali nuru juu ya Pahali patakatifu na sheria ya
Mungu walijazwa na furaha kwa namna walioona umoja wa kweli.
Walitamani nuru ya kugawanywa kwa Wakristo wote. Lakini kweli
tafauti pamoja na ulimwengu haikukaribishwa kwa wengi waliojidai
kufuata Kristo.
Kwa namna haki ya Sabato ilivyoonyeshwa, wengi wakasema:
“Tulikuwa tukishika Jumapili (siku ya kwanza) sikuzote, wazazi
wetu waliishika. Kushika kwa Sabato mpya kungetutupa inje ya
umoja pamoja na ulimwengu. Kundi ndogo linaloshika siku ya saba
linaweza kufanya nini juu ya ulimwengu wote unaoshika Jumapili
(siku ya kwanza ya juma)?” Kwa mabishano ya namna moja Wayuda
wakatoa sababu zao za kukana Kristo. Vivyo hivyo wakati wa
Luther, Wakristo wa dini ya Roma wakafikiri kwamba Wakristo wa
 /WASHUJAA KWA AJILI YA UKWELI 263

kweli walikufa katika imani ya Kikatoliki; kwa sababu hiyo dini ile
ilikuwa ya kutosha. Wazo la namna ile lingehakikisha kizuizi zaidi
kwa maendeleo yote katika imani.
Wengi walishurutisha kwamba kushika kwa Jumapili (siku ya
kwanza ya juma) ilikuwa desturi ya kanisa iliyoenea sana ya kanisa
kwa karne nyingi. Kinyume cha mabishano haya ilionyeshwa
kwamba Sabato na kushikwa kwake kulikuwa kwa zamani zaidi
kuliko, hata kwa zamani za ulimwengu wenyewe--uliyoimarishwa
na Mzee wa Siku.
Kwa ukosefu wa ushuhuda wa Biblia, wengi wakashurutisha:
“Sababu gani watu wetu wakubwa hawafahamu swali hili la Sabato? [221]
Wachache wanaamini kama unavyo amini. Haiwezekani kuwa
kwamba unakuwa na hakika na watu wote waliojifunza kuwa
wakosefu.”
Kwa kupinga mabishano ya namna hii ilikuwa tu lazima ya kuita
Maandiko na matendo ya Bwana pamoja na watu wake katika vizazi
vyote. Sababu mara kwa mara Mungu hakuwa akichagua watu
waliojifunza na cheo kwa kuongoza katika matengenezo ni kwamba
wanatumainia kanuni za imani ya kanisa na desturi za elimu ya tabia
na sifa za Mungu na dini na kutoona haja kamwe ya kufundishwa na
Mungu. Watu wanaokuwa na majifunzo ya chini wanaitwa nyakati
zingine kutangaza kweli, si kwa sababu wanakuwa wasiojifunza,
lakini kwa sababu si watu wenye majivuno ya kukataa kufundishwa
na Mungu. Unyenyekevu wao na utii vinawafanya kuwa wakubwa.
Historia ya Israeli wa zamani ni onyesho la kushangaza ya
mambo ya maisha ya wakati uliopita ya jamii ya Waadven-
tisti. Mungu aliongoza watu wake katika mwendo wakurudi kwa
Yesu,ijapo kama vile alivyoongoza wana wa Israeli kutoka Misri.
Kama wote waliotumika kwa umoja katika kazi munamo mwaka
1844 wangepokea ujumbe wa malaika wa tatu na kuutangaza katika
uwezo wa Roho Mtakatifu, miaka iliyopita ulimwengu ungekuwa
umekwisha kuonywa na Kristo angekuwa amekwisha kuja kwa ajili
ya ukombozi wa watu wake.

Si Mapenzi ya Mungu
Haikuwa mapenzi ya Mungu kwamba Israeli azunguke zunguke
miaka makumi ine jangwani; alitamani kuwaongoza mara moja kwa
 264 Tangu Sasa Hata Milele

Kanana na kuwaimarisha kule, watu watakatifu na wafuraha. Lakini

“hawakuweza kuingia kwa sababu ya kutokuamini kwao.” Waebra-
nia 3:19. Ni namna ileile, haikuwa mapenzi ya Mungu kwamba
kuja kwa Kristo kupate kuchelewa wakati mrefu na watu wake wad-
umu miaka mingi sana duniani hii ya zambi na huzuni. Kutoamini
kukawatenga kwa Mungu. Katika rehema kwa ulimwengu, Yesu
akakawisha kuja kwake, ili wenye zambi wasikie onyo na kupata
kimbilio kabla ya hasira ya Mungu kumiminika.
Sasa kama katika vizazi vya kwanza, kutangazwa kwa ukweli
kutaamsha upinzani. Wengi kwa kijicho wanashambulia tabia na
makusudi ya wale wanaosimama katika kutetea ukweli usiopendwa
na wengi. Elia alitangazwa kuwa mwenye kuleta taabu katika Israeli.
Yeremia msaliti, Paulo mwenye kuchafua hekalu. Tangu siku ile hata
[222] leo, wale ambao wangekuwa waaminifu kwa kweli wameshitakiwa
kuwa kama wafitini, wajushi, ao wenye kutengana.
Kukiri kwa imani kulikofanywa na watakatifu na wafia dini,
mifano hiyo ya utakatifu ukamilifu imara, kunatia moyo ndani ya
wale wanaoitwa sasa kusimama kama washahidi kwa ajili ya Mungu.
Kwa mtumishi wa Mungu kwa wakati huu kunaagizo linalosema:
“Paza sauti yako kama baragumu, uhubiri watu wangu kosa lao, na
nyumba ya Yakobo zambi zao.” “Nimekuweka kuwa mlinzi kwa
nyumba ya Israeli; kwa hivi sikia neno kwa kinywa changu, na
uwape maonyo toka kwangu.” Isaya 58:1; Ezekieli 33:7.
Kizuizi kikubwa kwa kukubali kweli ni kwamba inahusika na
taabu na laumu. Hii ni mabishano tu kinyume cha ukweli ambayo
wateteaji wake hawakuweza kamwe kupinga. Lakini wafuasi wa
kweli wa Kristo hawangojei ukweli kukubaliwa na watu wengi.
Wanakubali msalaba, pamoja na Paulo kuhesabu kwamba “Mateso
yetu mepesi yaliyo kwa dakika tu, yanatufanyia utukufu wa milele
unaouzito mwingi”; pamoja na mmoja wa zamani, “akihesabu ya
kuwa kulaumiwa kwa Kristo ni utajiri mwingi kuliko hazina za
Misri.” 2 Wakorinto 4:17; Waebrania 11:26.
Inatupasa kuchagua haki kwa sababu inakuwa haki, na kuacha
matokeo kwa Mungu. Kwa watu wa kanuni, imani na uhodari, dunia
inakuwa na deni kwa ajili ya matengenezo yake makubwa. Kwa
watu wa namna ile kazi ya matengenezo kwa wakati huu inapashwa
kuendelea mbele.
 27 /UFUFUO WA KISASA UNAKUWA NA [223]
MAFANIKIO NAMNA GANI?

Popote Neno la Mungu lilipohubiriwa kwa uaminifu, matokeo

yaliyofuata ni ya kushuhudia asili yake ya kimungu. Wenye zambi
walijisikia zamiri zao kuamka. Hakikisho la kosa likashikilia nia
zao na mioyo yao. Walikuwa na utambuzi wa haki ya Mungu,
na wakapaza sauti: “Nani atakayeniokoa na mwili huu wa kufa?”
Waroma 7:24. Kama vile msalaba ulivyofunuliwa, waliona kwamba
hakuna kitu kingine bali tabia nzuri tu za Kristo ziliweza kupatanisha
kwa ajili ya makosa yao. Kwa damu ya Yesu walikuwa na “ondoleo
la zambi zile zilizopita.” Waruma 3:25.
Roho hizi zikaamini na zikabatizwa na wakasimama kwa kutem-
bea katika upya wa uzima, kwa imani ya Mwana wa Mungu
kwa kufuata hatua zake, kuonyesha tabia yake, na kujitakasa wao
wenyewe kama yeye ni mutakatifu. Vitu walivyokuwa wakichukia
sasa wakavipenda, na vile walivyokuwa wakipenda wakavichukia.
Mwenye kiburi akawa mpole, mtu asiyefaa na wa kujivuna akawa
wa maana na mnyenyekevu. Mlevi akawa mwenye busara, mpotovu
akawa mtakatifu. Wakristo hawakutafuta “kujipamba kwa kusuka
nywele, na kuvaa vitu vya zahabu, ao kuvaa mavazi; lakini ... katika
mapambo yasiyoharibika, ndiyo roho ya upole na utulivu iliyo ya
damani kubwa mbele ya Mungu.” 1 Petro 3:3,4.
Maamsho yaliamshwa na miito ya upole kwa mwenye zambi.
Matunda yalionekana katika roho zilizojitenga si kwa kujikana
mwenyewe bali wakafurahi kwamba walihesabiwa kustahili kuteswa
kwa ajili ya Kristo. Watu wakaona badiliko katika wale waliotangaza
jina la Yesu. Ni vile mambo yalivyokuwa katika miaka ya kwanza
iliofuata nyakati za uamsho wa dini.
Lakini maamsho mengi ya nyakati za kisasa yanaonyesha to-
fauti kubwa. Ni kweli kwamba wengi wanatangaza toba, na wengi
wanaingia ndani ya makanisa. Hata hivyo matokeo si ya namna
kama ya kushuhudia imani kwamba hapo kumekuwa na maendeleo

265
 266 Tangu Sasa Hata Milele

ya kulingana ya maisha ya kiroho ya kweli. Nuru ambayo inawaka

kwa muda ikafa kwa upesi.
Maamsho ya watu wengi mara nyingi yanaamsha sikitiko, hu-
pendeza watu kwa kitu kinachokuwa kipya na cha kwanza. Kwa
hivyo wale waliogeuka wanakuwa na haja kidogo kusikiliza kweli
ya Biblia. Isipokuwa hudumu ya kanisa inakuwa na kitu cha tabia
ya ajabu, kama si vile, haina mvuto kwao.
[224] Kwa kila roho iliyogeuka kweli uhusiano kwa Mungu na kwa
vitu vya milele utakuwa ni kitu kikubwa chakuzungumuziwa katika
maisha. Ni pahali gani katika makanisa ya watu wengi ya leo
kunapatikana roho ya kujitoa kwa Mungu? Waliogeuka hawaache
kiburi na mapendo ya dunia. Hawakubali tena kuikana nafsi na
kufuata Yesu mpole na mnyenyekevu kuliko mbele ya toba yao.
Utawa karibu kutoka kwa wengi wa makanisa.
Ijapo imani ilipunguka mahali pengi sana, kunakuwa wafuasi
wa kweli wa Kristo katika makanisa haya. Kabla ya kufika kwa
hukumu za Mungu za mwisho, kutakuwa katikati ya watu wa Bwana
uamsho wa utawa wa zamani za mababu ambao haujashuhudiwa
tangu nyakati za mitume. Roho ya Mungu itamwangiwa. Wengi
watajitenga kwa makanisa hayo ambayo mapendo ya dunia hii
yaliondoa upendo kwa Mungu na Neno lake. Wahubiri wengi na
watu watakubali kwa furaha zile kweli kubwa ambazo zinatayarisha
watu kwa kuja kwa Bwana mara ya pili.
Adui wa roho anataka kuzuia kazi hii, na kabla ya kufika kwa
mwenendo wa namna hiyo, atafanya nguvu kuuzuia kwa njia ya
kuingiza mwigo. Katika makanisa yale ambayo anaweza kuleta
chini ya mamlaka yake ataifanya kuonekana kwamba baraka ya
kipekee ya Mungu imemwangwa juu yao. Makutano yatashangilia,
“Mungu anatumika kwa ajabu,” wakati ile kazi ni ya roho ingine.
Chini yamtindo wa dini, Shetani atatafuta kueneza mvuto wake kwa
ulimwengu wa Wakristo. Hapo kunakuwa mwamsho wa maono,
mchanganyiko wa kweli na uwongo, uliotengenezwa vizuri sana
kwa kudanganya.
Lakini katika nuru ya Neno la Mungu si vigumu kutambua
tabia ya kazi hizi. Pahali pote watu wanapozarau ushuhuda wa
Biblia, kugeukia mbali na hizi zilizo zaili zinazo jaribu roho ambazo
zinaomba kujikana mwenyewe na kukana dunia, hapo tunaweza
kuwa na hakika kwamba baraka ya Mungu haikutolewa. Na kwa
 /UFUFUO WA KISASA UNAKUWA NA MAFANIKIO NAMNA GANI? 267

amri, “Mutawatambua kwa njia ya matunda yao,” (Matayo 7:16), ni

ushuhuda kwamba kazi hizi si kazi ya Roho ya Mungu.
Ukweli ya Neno la Mungu inakuwa ngao juu ya madanganyo
ya Shetani. Kuzarau kweli hizi kulifungua mlango kwa maovu
yanayoenea sasa katika ulimwengu. Umuhimu wa sheria ya Mungu
umesahauliwa kwa eneo kubwa sana. Wazo mbaya juu ya sheria
ya Mungu limeongoza kwa makosa katika toba na utakaso, kwa
kushusha kipimo cha utawa. Hapa ndipo panapopatikana siri ya
ukosefu wa Roho ya Mungu katika maamsho ya wakati wetu.

Sheria ya Uhuru [225]

Waalimu wengi wa dini wanatetea kwamba Kristo kwa mauti
yake aliondoa sheria. Wengine wanaionyesha kama kongwa mzito
wa kuhuzunisha, na kwa kinyume “utumwa” wa sheria walioonyesha
“uhuru” wa kufurahia chini ya habari njema.
Lakini si vile manabii na mitume walivyofanya mbele ya sheria
takatifu ya Mungu. Akasema Dawidi: “Na nitatembea huru kwa
kuwa nimetafuta maagizo yako.” Zaburi 119:45. Mtume Yakobo
anatumia Amri kumi kama “sheria .kamili, ya uhuru.” Yakobo
1:25. Mfumbuzi anatangaza baraka juu yao “wanaoshika amri zake
(wanaofua nguo zao), wawe na haki ya kula mti wa uzima, na kuin-
gia katika mji kwa milango yake.” Ufunuo 22:14.
Kama ingewezekana kwa sheria kugeuzwa ao kuwekwa pem-
beni, Kristo hangehitaji kufa kwa kuokoa mtu kwa azabu ya zambi.
Mwana wa Mungu alikuja “kutukuza sheria na kuifanyiza kuwa
na heshima.” Isaya 42:21. Akasema: “Musizanie nilikuja kuharibu
torati”; “hata mbingu na inchi zitakapoondoka, yodi moja wala
nukta moja haitaondoka, hata yote yatimie.” Juu yake mwenyewe
akasema: “Ninafurahi kufanya mapenzi yako, Ee Mungu wangu;
Ndiyo, sheria yako ni moyoni mwangu.” Matayo 5:17,18; Zaburi
40:8.
Sheria ya Mungu haibadilike, ufunuo wa tabia ya Muumba wake.
Mungu ni mapendo, na sheria yake ni mapendo. “Mapendo ni utim-
ilifu wa sheria.” Asema mwandishi wa Zaburi: “Na sheria yako
ni kweli”; “maana maagizo yako yote ni haki.” Paulo anasema:
“Basi torati ni takatifu, na ile amri ni takatifu, na ya haki na njema.”
Waroma 13:10; Zaburi 119:142,172; Waroma 7:12. Sheria kama
 268 Tangu Sasa Hata Milele

hiyo inapaswa kuwa ya kuendelea kama Muumba wake. Ni kazi

ya toba na utakaso kwa kupatanisha watu kwa Mungu kwa njia ya
kuwapatanisha katika umoja pamoja na kanuni za sheria. Katika
mwanzo, mutu alikuwa katika umoja kamili pamoja na sheria ya
Mungu. Lakini zambi ikamtenga kwa Muumba wake. Moyo wake
ulikuwa kwa vita juu ya sheria ya Mungu. “Kwa sababu nia ya
mwili ni uadui juu ya Mungu, kwa maana haitii sheria ya Mungu,
wala haiwezi.” Waroma 8:7. Lakini “Kwa maana Mungu alivy-
openda ulimwengu, hata kutoa Mwana wake wa pekee,” ili mutu
aweze kupatanishwa kwa Mungu, kurudishwa kwa umoja pamoja
na Muumba wake. Badiliko hili ni kuzaliwa kupya, isipokuwa hivyo
“hawezi kuona ufalme wa Mungu.” Yoane 3:16,3.

[226] Kukubali Zambi

Hatua ya kwanza kwa upatanisho na Mungu ni kukubali zambi.
“Zambi ni uasi (wa sheria).” “Kwa njia ya sheria zambi inajulikana.”
1 Yoane 3:4; Waroma 3:20. Ili kuweza kuona kosa lake, mwenye
zambi anapaswa kupima tabia yake kwa kioo cha Mungu kina-
choonyesha ukamilifu wa tabia ya haki na kumwezesha kutambua
pungufu ndani yake mwenyewe.
Sheria inafunulia mtu zambi zake, lakini haitoi dawa. Inatangaza
kwamba kifo ni sehemu ya mkosaji. Injili ya kristo peke yake in-
aweza kumweka huru kwa hukumu ao uchafu wa zambi. Anapashwa
kuzoea kutubu mbele ya Mungu, kwa sheria yake iliyovunjwa, na
imani katika Kristo, kafara ya upatanisho wake. Kwa hivyo anap-
ata “ondoleo la zambi zile zilizopita” (Waroma 3:25) na anakuwa
mwana wa Mungu.
Je, sasa anakuwa huru kuvunja sheria ya Mungu? Asema Paulo:
“Basi, tunafanyiza sheria kuwa bule kwa njia ya imani? Hapana,
hata kidogo; lakini tunasimamisha sheria.” “Sisi tuliokufia zambi,
namna gani tutakaa ndani yake tena?” Yoane anasema: “Kwa maana
kupenda Mungu ni kushika amri zake; na amri zake si nzito.”
Katika kuzaliwa kupya moyo unaletwa katika umoja pamoja na
Mungu, katika upatano pamoja na sheria yake. Wakati badiliko
hili linafanyika ndani ya mwenye zambi amepita toka mauti hata
katika uzima, kutoka kwa kosa na uasi hata kwa utii na uaminifu.
Maisha ya zamani yameisha; maisha mapya ya upatanisho, imani,
 /UFUFUO WA KISASA UNAKUWA NA MAFANIKIO NAMNA GANI? 269

na mapendo yameanza. Basi “haki ya sheria” “vita itimizwa ndani

yetu, tusiotembea kufuata maneno ya mwili, lakini kufuata maneno
ya Roho.” Lugha ya nafsi itakuwa: “Ee ninapenda sana sheria yako!
Ni mawazo yangu muchana kutwa.” Waroma 3:31; 6:2; 1 Yoane 5:3;
Waroma 8:4; Zaburi 119:97.
Bila sheria, watu hawakubali kweli zambi yao na hawaone haja
ya kutubu. Hawafahamu moyoni mahitaji yao ya damu ya upatan-
isho wa Kristo. Tumaini la wokovu limekubaliwa bila badiliko la
asili ya moyo wala matengenezo ya maisha. Hivi mabadiliko ya kiju-
ujuu inajaa, na makutano yanaungana na kanisa ambayo hawakuwa
wenye kuungama na Kristo.

Utakaso ni Nini?
Maelezo yenye makosa juu ya utakaso pia yanaonekana kwa
kutojali wala kukana kwa sheria ya Mungu. Maelezo haya, ya
uwongo katika mafundisho na ya hatari katika matokeo ya maisha,
kwa kawaida yanapata kibali. [227]
Paulo anatangaza, “Maana haya ni mapenzi ya Mungu, hata
utakaso wenu.” Biblia inafundisha wazi wazi utakaso ni nini na
namna gani unaweza kufikiwa. Mwokozi aliombea wanafunzi wake:
“Uwatakase kwa kweli; neno lako ni kweli.” Na Paulo anafundisha
kwamba waaminifu wanapashwa “kutakaswa na Roho Mtakatifu.’‘
1 Watesalonika 4:3; Yoane 17:17; Waroma 15:16.
Kazi ya Roho Mtakatifu ni nini? Yesu akawambia wanafunzi
wake: “Lakini wakati anapokuja yule Roho wa kweli, atawaongoza
ninyi katika yote yaliyo kweli.” Yoane 16:13. Na mwandishi wa
Zaburi anasema: “Sheria yako ni ya kweli.” Kwa hivi sheria ya
Mungu ni “takatifu na ya haki na njema,” tabia iliyofanywa kwa
utii kwa sheria ile itakuwa takatifu. Kristo aliye mufano kamili wa
tabia ya namna ile Anasema: “Nimeshika amri za Baba yangu.”
“Ninafanya saa zote mambo yanayomupendeza.” Yoane 15:10; 8:29.
Wafuasi wa Kristo wanapaswa kuwa kama yeye--kwa neema ya
Mungu kufanya tabia katika umoja pamoja na kanuni za sheria yake
takatifu. Huu ni utakaso wa Biblia.
 270 Tangu Sasa Hata Milele

lla tu Kwa Njia ya Imani

Kazi hii inaweza kutimizwa tu kwa njia ya imani katika Kristo,
kwa uwezo wa kukaa ndani ya Roho ya Mungu. Mukristo atajisikia
mwenye mivuto ya zambi, lakini atashikilia vita isiyobadilika juu
yake. Hapa ndipo msaada wa Kristo unahitajiwa. Uzaifu wa bi-
nadamu unaambatana na nguvu za kimungu, na imani inapaza sauti:
“Asante kwa Mungu anayetupa sisi ushindi kwa njia ya Bwana wetu
Yesu Kristo.” 1 Wakorinto 15:57.
Kazi ya utakaso ni ya kuendelea mbele. Wakati katika toba
mwenye zambi anapopata amani pamoja na Mungu maisha ya
Mukristo imeanza tu. Sasa anapashwa kuendelea katika ukamil-
ifu,” kukua “hata kufika kipimo cha kimo cha wa utimilifu wa
Kristo.” “Ninakaza mwendo hata nifikie mwisho wa zawabu ya
mwito mukubwa wa Mungu katika Kristo Yesu.” Waebrania 6:1;
Waefeso 4:13; Wafilipi 3:14.
Wale wanaozoea maisha ya utakaso wa Biblia wataonyesha
unyenyekevu. Wanaona kutostahili kwao wenyewe katika tofauti
pamoja na ukamilifu wa Mungu. Nabii Danieli alikuwa mufano
wa utakaso wa kweli. Badala ya kujitangaza kuwa safi na mtakat-
ifu, nabii huyu wa heshima akajitambulisha mwenyewe pamoja na
wenye zambi wa kweli wa Israeli wakati alipokuwa akimlilia Mungu
[228] kwa ajili ya watu wake. Danieli ; 9:15,18,20; 10:8,11.
Hapawezi kuwa kujiinua mwenyewe, hapana madai ya ku-
jisifu kwa uhuru wa zambi kwa upande wa wale wanaotembea
katika kivuli cha msalaba wa Kalvari. Waliona kwamba ilikuwa ni
zambi yao ambayo ilianzisha maumivu makuu yaliyovunja moyo
wa Mwana wa Mungu, na wazo hili litaongoza kwa kujinyenyekeza.
Wale wanaoishi karibu sana na Yesu wanatambua wazi zaidi uzaifu
na hali ya zambi ya wanadamu, na tumaini lao moja tu linakuwa
katika tabia nzuri ya Mwokozi aliyesulibiwa na kufufuka.
Utakaso sasa unaoendelea mbele kwa sifa katika watu wa dini
unaeneza roho ya kujiinua na kutojali kwa sheria ya Mungu ambayo
inauonyesha kama jambo la kigeni kwa Biblia. Watetezi wake hu-
fundisha kwamba utakaso ni kazi ya dakika moja, ambayo, katika
“imani tu,” wanafikia utakatifu kamili. “Uamini tu,” wanavyosema,
“na mibaraka ni yako.” Hapana juhudi ya zaidi kwa upande wa
mwenye kupokea inayopashwa kufanywa. Kwa wakati ule ule
 /UFUFUO WA KISASA UNAKUWA NA MAFANIKIO NAMNA GANI? 271

wakakataa mamlaka ya sheria ya Mungu, kushurutisha kwamba

wamewekwa huru kwa kanuni ya kushika amri. Lakini inawezekana
kuwa mutakatifu pasipo kuja katika umoja na kanuni ambazo zi-
naonyesha tabia ya Mungu na mapenzi yake?
Ushuhuda wa Neno la Mungu unakuwa kinyume cha mafun-
disho haya ya mtego ya imani pasipo matendo. Si imani inayotafuta
kibali cha Mungu bila kushika tabia inayohitajiwa kwa ajili ya
rehema ya kutolewa. Ni kiburi. Tazama Yakobo 2:14-24.
Hebu watu wasijidanganye wenyewe kwamba wanaweza kuwa
watakatifu wanapovunja kwa makusudi mojawapo ya matakwa ya
Mungu. Zambi inayojulikana inanyamazisha ushuhuda wa sauti ya
Roho na inatenga nafsi toka kwa Mungu. Ingawa Yoane alidumu
kabisa juu ya mapendo, hakusita kufunua tabia ya kweli ya kundi
linalojidai kuwa takatifu wakati wanapoishi katika kuvunja sheria
ya Mungu. “Yeye anayesema; Nimemujua, wala hashiki amri zake,
ni mwongo, wala kweli si ndani yake. Lakini yeye anayeshika neno
lake, katika huyu mapendo ya Mungu yamekamilishwa kweli kweli.”
1 Yoane 2:4,5. Hapa kuna jaribio ya ushuhuda wa kila mtu. Kama
watu wanapungua na kuzarau amri za Mungu, kama “wakivunja amri
moja katika hizi zilizo ndogo, na kufundisha watu hivyo” (Matayo
5:18,19), tunaweza kujua kwamba madai yao hayana msingi.
Kusema hana zambi ni ushuhuda kwamba yeye anatangaza haya
anakuwa mbali kwa utakatifu. Hana wazo la kweli la usafi usiokuwa
na mwisho na utakatifu wa Mungu, na uovu na ubaya wa zambi.
Zaidi anajitenga mbali kwa Kristo,zaidi anajiona yeye mwenyewe [229]
kuwa mwema.

Utakaso wa Biblia
Utakaso unahusu hali kamili ya mtu--roho, nafsi, na mwili.
Tazama 1 Watesalonika 5:23. Wakristo wanaalikwa kutoa miili
yao, “iwe zabihu iliyo hai, takatifu, ya kupendeza Mungu.” Waroma
12:1. Kila desturi yo yote inayozoofisha nguvu za mwili ao akili
inaondolea mtu uwezo kwa kazi ya Muumba. Wale wanaompenda
Mungu kwa moyo wao wote watatafuta daima kuleta nguvu zote za
maisha yao kwa umoja pamoja na sheria zinazoendeleza nguvu zao
kwa kufanya mapenzi yake. Hawatalegeza wala kuchafua sadaka
 272 Tangu Sasa Hata Milele

wanayotoa kwa Baba wao wa mbinguni kwa anasa ya tamaa wala

ulafi.
Furaha yote ya zambi inaelekea kuzoofisha na kuua fahamu za
akili na za kiroho; Neno wala Roho ya Mungu inaweza kufanya
mguso mdogo kwa moyo. “Tujisafishe wenyewe kwa uchafu wote
wa mwili na wa roho, tukitimiza utakatifu katika woga wa Mungu.”
2 Wakorinto 7:1.
Ni wangapi wanaojitangaza kuwa Wakristo wanaoharibu sura
yao ya kimungu kwa ulafi, kwa kunywa mvinyo, kwa anasa zili-
zokatazwa. Na kanisa vivyo hivyo hushawishi uovu, kwa kujaza
tena mali yake ambayo mapendo kwa Kristo ni zaifu sana kutoa.
Kama Kristo angeingia kwa makanisa ya leo na kutazama karamu
iliyofanywa pale kwa jina la dini, je, hangalifukuza wale wakufuru,
kama alivyofukuzia mbali wabadili feza kwa hekalu?
“Hamujui ya kuwa mwili wenu ni hekalu la Roho Mtakatifu
aliye ndani yenu, muliyepewa na Mungu? Na ninyi si mali yenu
wenyewe; kwa sababu mulinunuliwa kwa bei; basi tukuzeni Mungu
katika mwili wenu na katika roho yenu, maana ni ya Mungu.” 1
Wakorinto 6:19,20. Yeye ambaye mwili wake ni hekalu la Roho
Mtakatifu hatafanywa mtumwa wa desturi mbaya. Nguvu zake ni
za Kristo. Mali yake ni ya Bwana. Namna gani angetapanya hazina
uliyo gabiziwa?
Wanaojitangaza kuwa Wakristo kila mwaka wanatumia feza
nyingi kwa anasa mbaya. Mungu wanamuiba kwa zaka na sadaka,
wanapoteketeza kwa mazabahu ya tamaa mbaya ya kuharibu zaidi
kuliko wanavyotoa kwa kusaidia maskini ao kusaidia maendeleo
ya habari njema. Kama wote wanaoshuhudia Kristo wangetakaswa
kwa kweli, mali yao, badala ya kuitumia kwa anasa za bure na
zenye hasara, yangerudishwa katika hazina ya Bwana. Wakristo
wangetoa mufano wa kiasi na kujitoa kafara. Ndipo wangekuwa
[230] nuru ya ulimwengu.
“Tamaa ya mwili, na tamaa ya macho, na kiburi cha maisha” (1
Yoane 2:16) zinatawala wingi wa watu. Lakini wafuasi wa Kristo
wanakuwa na mwito takatifu. “Tokeni katikati yao, mukatengwa
nao, Bwana anasema, wala musiguse kitu kisicho safi.” Kwa wale
wanaokubali pamoja na mapatano, ahadi za Mungu ni “Nitakuwa
baba kwenu, nanyi mutakuwa kwangu wana na binti, Bwana
Mwenyezi anasema.” 2 Wakorinto 6:17,18.
 /UFUFUO WA KISASA UNAKUWA NA MAFANIKIO NAMNA GANI? 273

Kila hatua ya imani na utii inaleta nafsi kwa uhusiano wa karibu

sana na Nuru ya Ulimwengu. Mwangaza safi wa Jua la Haki un-
aangazia juu ya watumishi wa Mungu, na wanapaswa kurudisha
mishale ya nuru yake. Nyota zinatwambia kwamba hapo kuna nuru
katika mbingu na kwa utukufu wake zinangaa; kwa hivi Wakristo
wanaonyesha kwamba hapo kuna Mungu kwa kiti cha enzi ambaye
tabia yake ni bora ya sifa na ya kuiga. Utakatifu wa tabia yake
utaonyeshwa katika ushuhuda wake.
Katika sifa njema za Kristo tunakuwa na ruhusa ya kukaribia
kwa kiti cha Mwenye uwezo usio na mwisho (Mungu). “Yeye
asiyeachilia Mwana wake, lakini alimutoa kwa ajili yetu zote,
namna gani atakosa kututolea vitu vyote pamoja naye?” Yesu asema:
“Kama ninyi mulio wabaya munajua kuwapa watoto wenu za-
wadi njema, si zaidi Baba yenu aliye katika mbingu atawapa wote
wanaomwomba Roho Mtakatifu?” “Kama mukiomba neno gani
kwa jina langu, nitalifanya.” “Mwombe, na mutapata, furaha yenu
itimizwe.” Waroma 8:32; Luka 11:13; Yoane 14:14; 16:24.
Ni heshima ya kila mumoja kuishi ambako Mungu atakao kubali
na kubarikia. Si mapenzi ya Baba yetu wa mbinguni ya kuwa
tupate kuwa chini ya hukumu na giza. Hapo hakuna ushuhuda
wa unyenyekevu wa kweli katika kwenda pamoja na kichwa cha
kuinama chini na moyo unaojaa na mawazo ya uchoyo. Tunaweza
kwenda kwa Yesu na kutakaswa na kusimama mbele ya sheria pasipo
haya na majuto.
Katika Yesu wana wa Adamu walioanguka wanakuwa “wana wa
Mungu.” Kwa sababu hii haoni haya kuwaita ndugu zake.” Maisha
ya mkristo yanapaswa kuwa yale ya imani moja, ushindi, na furaha
katika Mungu. “Maana furaha ya Bwana ni nguvu zenu.” “Furahini
siku zote. Ombeni pasipo kuacha. Katika maneno yote mushukuru;
maana maneno haya ni mapenzi ya Mungu kwenu katika Kristo
Yesu.” Waebrania 2:11; Nehemia 8:10; 1 Watesalonika 5:16-18.
Haya ndiyo yanavyokuwa matunda ya toba ya Biblia na utakaso;
na ni kwa sababu ya kanuni kubwa za haki zilizo wekwa katika sheria [231]
zinaangaliwa kwa kutojali kwamba matunda haya yanashuhudiwa
kwa shida. Hii ndiyo sababu hapo kunaonyeshwa kidogo sana kazi
nyingi ile, yenye kudumu ya Roho ambayo iliyoonyesha maamsha
ya kwanza.
274 Tangu Sasa Hata Milele

Ni kwa kutazama ile tunakuwa wenye kubadilika. Wakati amri

hizo takatifu ambamo Mungu amefungulia watu ukamilifu na utakat-
ifu wa tabia yake zimezarauliwa, na akili za watu zimevutwa kwa
mafun-disho na maelezo ya watu, hapo kulifuatwa na upungufu wa
utawa katika kanisa. Ni wakati tu sheria ya Mungu imerudishwa
kwa hali yake ya haki ndipo pale panaweza kuwa na muamsho wa
imani ya zamani za kwanza na utawa miongoni mwa watu wake
wanaojulikana.
 28 /KUSIMAMA MBELE YA HABARI YA [232]
MAISHA YETU ZILIZOANDIKWA

“Nikaangalia hata viti vya enzi vilipowekwa, na mmoja aliye

mzee wa siku akaketi: mavazi yake yalikuwa meupe kama theluji, na
nywele za kichwa chake kama sufu safi, kiti chake cha enzi kilikuwa
ndimi za moto, na magurudumu yake moto unaowaka. Na mto wa
moto ukatoka, ukapita mbele yake, elfu ya maelfu wakamutumikia,
na elfu kumi mara elfu kumi walisimama mbele yake: hukumu
ikawekwa, vitabu vikafunguliwa.” Danieli 7:9,10. R.V.
Ndivyo ilivyoonyeshwa kwa njozi ya Danieli siku kubwa wakati
maisha ya watu inapopita katika mkaguo mbele ya Mwamzi wa
dunia yote. Mzee wa Siku ni Mungu Baba. Yeye, chemchemi ya
viumbe vyote,kisima cha sheria yote, anapaswa kuongoza katika
hukumu. Na malaika watakatifu kama wahuduma na washuhuda,
wanahuzuria.
“Na tazama, pamoja na mawingu ya mbingu alikuja mmoja
aliye mfano wa mwana wa watu, akakaribia huyu Mzee wa Siku,
wakamuleta karibu mbele yake. Akapewa mamlaka, na utukufu, na
ufalme, ili watu wote, mataifa yote, na lugha zote wamutumikie;
mamlaka yake ni mamlaka ya milele, isiyopita kamwe, na ufalme
wake ufalme usioweza kuangamizwa.” Danieli 7:13,14.
Kuja kwa Kristo kunakoelezwa hapa si kuja kwake kwa mara ya
pili duniani. Anakuja kwa Mzee wa Siku katika mbingu kupokea
ufalme ambao utatolewa kwake wakati wa mwisho wa kazi yake
kama mpatanishi. Ni kuja huko, na si kuja kwake kwa mara ya
pili dunianini, ile iliyopashwa kufanyika kwa mwisho wa siku 2300
katika mwaka 1844. Kuhani wetu Mkuu anaingia Pahali patakatifu
pa patakatifu kushughulika katika kazi yake ya mwisho kwa ajili ya
mtu.
Katika huduma ya mfano ila wale ambao zambi zao zili-
hamishwa kwa Pahali patakatifu walikuwa na sehemu katika Siku
ya Upatanisho. Vivyo hivyo katika upatanisho kubwa wa mwisho na
hukumu ya uchunguzi kesi zilizoangaliwa ni zile za watu wa Mungu
275
 276 Tangu Sasa Hata Milele

wanaojulikana. Hukumu ya waovu ni kazi iliyotengwa na itafanywa

baadaye. “Hukumu inapashwa kuanza katika nyumba ya Mungu.” 1
Petro 4:17.
Vitabu vya ukumbusho katika mbingu vianapaswa kuamua ma-
tokeo ya hukumu. Kitabu cha uzima kinakuwa na majina ya wote
walioingia daima kwa kazi ya Mungu. Yesu aliambia wanafunzi
wake: “Lakini furahini kwa sababu majina yenu yameandikwa
[233] katika mbingu.” Paulo anasema juu ya watumishi wenzake, “Walio
na majina yao katika kitabu cha uzima.” Danieli anatangaza kwamba
watu wa Mungu watakombolewa, “kila mtu atakayeonekana ame-
andikwa katika kitabu.” Na mfumbuaji anasema kwamba wale tu
watakaoingia Mji wa Mungu ambao majina yao “walioandikwa
katika kitabu cha uzima cha Mwana-Kondoo.” Luka 10:20; Wafilipi
4:3; Danieli 12:1; Ufunuo 21:27.
Katika “Kitabu cha ukumbusho” kumeandikwa matendo mema
ya “wale wenye kuogopa Bwana, na kufikiri juu ya jina lake.” Kila
jaribu lililostahimiliwa, kila uovu uliozuiwa, kila neno la huruma
lililoonyeshwa, kila tendo la (kafara), kila huzuni iliyovumiliwa kwa
ajili ya Kristo imeandikwa. “Umehesabu kutangatanga kwangu;
Utie machozi yangu ndani ya chupa yako; Haya si katika kitabu
chako?” Malaki 3:16; Zaburi 56:8.

Mukusudi ya Siri
Hapo kunakuwa pia ukumbusho wa zambi za watu. “Kwa maana
Mungu ataleta kila kazi hukumuni, pamoja na kila neno la siri,
kama likiwa jema ao kama likiwa baya.” Kila neno la bure watu
watakalolisema. watatoa hesabu ya neno hili siku ya hukumu.” “Kwa
masemo yako utahesabiwa haki, na kwa masemo yako utahuku-
miwa.” Makusudi ya siri yanaonekana katika kitabu, kwa maana
Mungu “atatia nuru maneno yaliyofichwa katika giza, na kuonyesha
makusudi ya mioyo.” Muhubiri 12:14; Matayo 12:36,37; 1 Wakor-
into 4:5. Mbele ya kila jina katika vitabu vya mbinguni kunaingia
kila neno baya, kila tendo la choyo, kila mapashwa yasiyotimizwa,
na kila zambi ya siri. Maonyo yaliyotumwa na mbingu ao makaripio
yasiyojaliwa, nyakati zilizotumiwa bure, mvuto uliotumiwa kwa
wema ao kwa ubaya pamoja na matokeo ya mwisho wake wa mbali,
yanaandikwa yote kwa taratibu na malaika mwandishi.
 /KUSIMAMA MBELE YA HABARI YA MAISHA YETU ZILIZOANDIKWA277

Kipimo cha Hukumu

Sheria ya Mungu ni kipimo katika hukumu. “Ogopa Mungu, na
shika amri zake; maana maneno haya ni yote inayofaa mtu kufanya.
Kwa maana Mungu ataleta kila kazi hukumuni.” “Semeni ninyi,
na kutenda kama watu watakaohukumiwa kwa sheria ya uhuru.”
Muhubiri 12:13,14; Yakobo 2:12.
Wale “wanaohesabiwa kuwa wamestahili” watakuwa na se-
hemu katika ufufuko wa wenye haki, Yesu akasema: “Lakini wale
watakaohesabiwa kuwa wamestahili kupata dunia ile na kufufuka
kutoka wafu,... ni wana wa Mungu, wakiwa wana wa ufufuo.” [234]
“Wale waliofanya mema watafufuka kwa ufufuko wa uzima.” Luka
20:35,36; Yoane 5:29. Wafu wenye haki hawatafufuliwa hata baada
ya hukumu ambayo watakayohesabiwa kuwa wamestahili kwa “ufu-
fuo wa uzima.” Kwa sababu hiyo hawatakuwako katika nafsi wakati
vilivyoandikwa juu ya vingali na chunguzwa kesi zao kukatwa.
Yesu atatokea kama mwombezi wao, kutetea kwa ajili yao
mbele ya Mungu. “Na Kama mtu yeyote akitenda zambi, tu-
naye Mwombezi kwa Baba, Yesu Kristo mwenye haki.” “Kwa
sababu Kristo hakuingia katika Pahali patakatifu palipofanywa kwa
mikono, ndio mfano wa kweli, lakini aliingia mbinguni zenyewe,
aonekane sasa mbele ya Mungu kwa ajili yetu.” “Naye, kwa sababu
hii anaweza pia kuwaokoa wanaokuja kwake Mungu kwa njia yake;
maana yeye ni hai siku zote apate kuwaombea.” 1 Yoane 2:1; Wae-
brania 7:25; 9:24.
Wakati vitabu vya ukumbusho vinapofunguliwa katika hukumu,
maisha ya wote walioamini kwa Yesu yanakuja katika ukumbusho
mbele ya Mungu. Kuanzia kwa wale walioishi kwanza duniani,
Mtetezi wetu anaonyesha kesi za kila kizazi kwa kufuatana. Kila
jina linatajwa, kila kesi inachunguzwa. Majina yanakubaliwa, ma-
jina yanakataliwa. Wakati mtu ye yote anakuwa na zambi zinazo-
dumu kwa vitabu vya ukumbusho, zisizoungamwa na kusamehewa,
majina yao yatafutwa katika kitabu cha uzima. Bwana akamwambia
Musa: “Mutu aliyenikosea, ndiye nitakayemwondosha katika kitabu
changu.” Kutoka 32:33.
Wote waliotubu kwa kweli na katika imani wakadai damu ya
Kristo kama kafara yao ya upatanishi walipata rehema wakaingia
katika vitabu vya mbinguni. Kwa namna wanafanywa washiriki
 278 Tangu Sasa Hata Milele

wa haki wa Kristo na tabia zao zinaonekana kuwa katika umoja

na sheria ya Mungu, zambi zao zitafutwa mbali, na watahesabiwa
wenyekustahili uzima wa milele. Bwana anasema: “Mimi, ndiye
anayefuta makosa yako kwa ajili yangu mwenyewe; nami sitakum-
buka zambi zako.” “Yeye anayeshinda atavikwa nguo nyeupe, wala
sitaondosha jina lake katika kitabu cha uzima; nami nitakiri jina lake
mbele ya Baba yangu, na mbele ya malaika zake.’‘ “Basi kila mtu
anayenikiri mbele ya watu, nitamukiri vilevile mbele ya Baba yangu
aliye mbinguni.” Isaya 43:25; Ufunuo 3:5; Matayo 10:32,33.
Mtetezi wa kimungu anaonyesha maombi yale yote ya
walioshinda kwa njia ya imani katika damu yake wapate kurud-
ishwa kwa makao yao ya Edeni na kuvikwa taji kama kuwa wariti
pamoja naye mwenyewe kwa “mamlaka ya mwanzo.” Mika 4:8.
Sasa Kristo anauliza ya kuwa mpago wa kimungu katika kuumbwa
[235] kwa mtu upate kutimizwa kama kwamba mtu hakuanguka kamwe.
Anauliza kwa ajili ya watu wake si rehema tu na kuhesabiwa haki,
bali sehemu katika utukufu wake na kukaa kwa kiti chake cha enzi.
Wakati Yesu anapoombea watu neema yake, Shetani
anawashitaki mbele ya Mungu. Anaonyesha ukumbusho wa maisha,
upungufu wa tabia, kuwa na tofauti kwa Kristo, kwa zambi zote
alizowajaribu nazo kufanya. Kwa sababu ya mambo haya anawadai
kuwa watu wake.
Yesu haruhusu zambi zao, lakini anaonyesha toba yao na imani.
Anapoomba msamaha kwa ajili yao, anainua mikono yake iliyo-
jeruhiwa mbele ya Baba, kusema: Nimewachora kwa viganja vya
mikono yangu. “Zabihu za Mungu ni roho ya kuvunjika, moyo
uliovunjika na toba hutauzarau, Ee Mungu.” Zaburi 51:17.

Bwana Anahamakia Shetani

Na kwa mushitaki anasema: “Bwana akuhamakie, Ee Shetani.
Ndiyo Bwana aliyechagua Yerusalema, akuhamakie. Hiki si
kinga kilichoondoshwa katika moto?” Zekaria 3:2. Kristo atavika
waaminifu wake kwa haki yake mwenyewe, ili aweze kuwaonyesha
kwa Baba yake “kanisa la utukufu, pasipo alama wala kikunjo wala
kitu cho chote kama hivi.” Waefeso 5:27.
Ndivyo itakavyotimilika utimilizo kamili wa ahadi ya maagano
mapya: “Maana nitasamehe uovu wao, wala zambi yao sitakumbuka
 /KUSIMAMA MBELE YA HABARI YA MAISHA YETU ZILIZOANDIKWA279

tena.” “Katika siku zile na wakati ule, anasema Bwana, uovu wa Is-
raeli utatafutikana, wala uovu hapana; na zambi za Yuda zitafutikana,
wala hazitaonekana.” “Na itakuwa, yeye aliyeachwa katika Sayuni,
na yeye aliyebaki ndani ya Yerusalema, ataitwa mtakatifu, kila
mmoja aliyeandikwa katika wale walio hai ndani ya Yerusalema.”
Yeremia 31:34; 50:20; Isaya 4:3.

Kufutia Mbali kwa Zambi

Kazi ya hukumu ya uchunguzi na kufutia mbali zambi ina-
pashwa kutimizwa mbele ya kuja kwa Bwana mara ya pili. Katika
huduma ya mfano kuhani mkuu alitoka inje na kubariki makutano.
Vivyo hivyo Kristo, kwa mwisho wa kazi yake kama mpatanishi,
ataonekana” si tena kwa zambi, lakini kwa wokovu.” Waebrania
9:28.
Kuhani, katika kuondoa zambi kutoka Pahali patakatifu, al-
iziungama juu ya kichwa mbuzi wa Azazeli. Kristo ataweka
zambi hizi zote juu ya Shetani, mshawishi wa zambi. Mbuzi wa
Azazeli akapelekwa mbali “katika inchi isiyo na watu.” Walawi
16:22. Shetani, katika kuchukua hatia za zambi alizolazimisha [236]
watu wa Mungu kuzifanya, atafungwa miaka elfu katika inchi
isiyokaliwa kama jangwa na mwishoni atateswa kwa azabu ya moto
utakaoangamiza waovu. Kwa hivi mpango wa wokovu utafikia
utimilifu wake katika kungoa kwa mwisho kwa zambi.

Kwa Wakati Uliotajwa

Kwa wakati uliotajwa--mwisho wa siku 2300 katika 1844--kazi
ya uchunguzi ikaanza na kufutiwa mbali kwa zambi. Zambi zisi-
zoungamwa na kuachwa hazitafutwa kutoka vitabu vya ukumbusho.
Malaika wa Mungu wakashuhudia kila zambi na kuiandika. Zambi
inaweza kukanwa, kufichwa kwa Baba, mama, bibi, watoto, na
kwa rafiki; lakini inawekwa wazi mbele ya mbingu. Mungu hadan-
ganywe kwa matendo yanayoonekana. Hafanyi makosa. Watu
wanaweza kudanganywa kwa wale wanaochafuka ndani ya moyo,
lakini Mungu anasoma maisha ya ndani.
Ni wazo la kutisha namna gani! Mshindi mkubwa kupita duniani
hawezi kurudisha ukumbusho wa matendo ya siku hata moja. Ma-
 280 Tangu Sasa Hata Milele

tendo yetu, maneno yetu, hata makusudi yetu ya siri, ijapo tukiyasa-
hau, yatatoa ushuhuda wake kwa kuhesabiwa haki wala kuhuku-
miwa.
Katika hukumu matumizi ya kila kipaji yatachunguzwa. Namna
gani tumetumia wakati wetu, kalamu yetu ya wino, sauti yetu, mali
yetu, mvuto wetu? Tumefanya nini kwa Kristo katika nafsi ya
maskini, wenye kuteswa, yatima, ao mjane? Tumefanya nini na nuru
pia na kweli tuliyopewa? Ila tu upendo ulioonyeshwa kwa matendo
unaohesabiwa kuwa wa kweli. Upendo peke yake mbele ya Mungu
wa mbinguni haufanye tendo lo lote la damani.

Choyo lliyofichwa Imefunuliwa

Mambo yote ya ukaidi wa choyo iliyofichwa yamefunuliwa
katika vitabu vya mbinguni. Mara ngapi wakati, mawazo, na nguvu
zinazokuwa za Kristo zilitolewa kwa Shetani. Wafuasi wa Kristo
wanashughulika katika upataji wa mali ya kidunia ao furaha ya anasa
ya ulimwengu. Mali, wakati, na nguvu zinatumiwa kwa maonyesho
na anasa; nyakati za bidii kwa kuomba ni chache, kwa kutafuta
Maandiko, kuungama zambi.
Shetani anavumbua mashauri mengi yasiyohesabika kwa kutu-
mia mawazo yetu. Mdanganyi mkubwa anachukia mambo makubwa
[237] ya kweli yale yanayoonyesha kafara ya upatanisho na Mpatanishi
hodari. Kwake kila kitu kinategemea juu ya kugeuza mawazo kutoka
kwa Yesu.
Wale wanaoweza kugawa faida ya upatanisho wa Mwokozi
hawapaswi kuruhusu kitu cho chote kujiingiza kwa shughuli yao
kukamilisha utakatifu katika kumcha Mungu. Saa za damani, badala
ya kuzitoa kwa anasa ao kwa kutafuta faida, zinapashwa kutolewa
kwa kujifunza katika maombi kwa Neno la Kweli. Pahali patakat-
ifu na hukumu ya uchunguzi vinapaswa kufahamiwa wazi. Wote
wanahitaji ujuzi wa cheo na kazi ya Kuhani wao Mkuu. Kama sivyo
itakuwa haiwezekani kutumia kanuni ya imani kwa wakati huu.
Mahali patakatifu huko mbinguni ndipo pahali Kristo anaweka
shabaha ya kazi kwa ajili ya wanadamu. Hii ni kwa kila roho inay-
oishi duniani. Inafungua kwa maoni mpango wa wokovu, kutuleta
chini kwakufungwa kwa kukataa kati ya ukamilifu na zambi.
 /KUSIMAMA MBELE YA HABARI YA MAISHA YETU ZILIZOANDIKWA281

Maombezi ya Kristo
Maombezi ya Kristo kwa ajili ya mtu katika Pahali patakatifu
kule juu ni lazima kwa mpango wa wokovu kama ilivyokuwa na kifo
chake msalabani. Kwa njia ya kifo chake akaanza kazi ile ambayo
aliyopandia kwa kuitimiza mbinguni. Kwa imani inatupasa kuingia
ndani ya pazia, “pahali alipoingia Yesu kwa ajili yetu.” Waebrania
6:20. Hapo nuru kutoka kwa msalaba imerudushwa. Hapo tunapata
mwangaza zaidi juu ya siri za ukombozi.
“Yeye anayefunika zambi zake hatasitawi: Lakini yeye
anayezikiri na kuziacha atapata rehema.” Mezali 28:13. Kama wale
wanaoachilia (ruhusu) makosa yao wangaliweza kuona namna gani
Shetani anavyolaumu Kristo kwa maisha yao, wangeungama zambi
zao na kuziacha. Shetani anatumika apate utawala wa moyo wote,
na anajua ya kuwa kama mawaa yanafurahiwa, atashinda. Kwa
hiyo anatafuta daima kudanganya wafuasi wa Kristo kwa werevu
wake wa mauti ambao haiwezekani kwao kuushinda. Lakini Yesu
alisema kwa wote wanaoweza kumfuata: “Neema yangu inafaa
kwako.” “Nira yangu ni laini, na mzigo wangu ni mwepesi.” 2
Wakorinto 12:9; Matayo 11:30. Hebu kusiwe watu wo wote kuzania
makosa yao kama siyakuponyeka. Mungu atatoa imani na neema
kwa kushinda.
Sasa tunaishi katika siku kubwa ya upatanisho. Wakati kuhani
mkuu alipokuwa akifanya upatanisho kwa ajili ya Israeli, wote
walilazimishwa kuhuzunisha roho zao kwa toba ya zambi. Kwa
namna ileile, wote wanaotaka majina yao kudumu katika kitabu cha
uzima wanapashwa sasa kuhuzunisha roho zao mbele ya Mungu kwa
toba ya kweli. Hapo kunapashwa kuwa na uchunguzi mwingi, wa [238]
imani ya moyoni. Roho hafifu iliyopendelewa na wengi inapashwa
kuachwa. Hapo kunakuwa vita ya nguvu mbele ya wale wote
wanaoshinda mivuto mbaya inayoshindana kwa ajili ya utawala.
Kila mtu anapashwa kukutwa pasipo awaa ao kikunjo wala kitu cho
chote kama hivi.” Waefeso 5:27.
Kwa wakati huu juu ya vitu vyote vingine inafaa kila nafsi
kusikia onyo la upole la Mwokozi: “Tazameni, ombeni, maana
hamujui wakati ule.” Marko 13:33.
282 Tangu Sasa Hata Milele

Mwisho wa Wote Umekatwa

Rehema imeisha kwa wakati mfupi kabla ya kuonekana kwa
Bwana katika mawingu ya mbinguni. Kristo akitazama wakati ule,
anasema: “Yeye aliye mzalimu azidi kuwa mzalimu; na mwenye
uchafu azidi kuwa mchafu; na mwenye haki azidi kufanya haki; na
mtakatifu azidi kutakaswa. Tazama, ninakuja upesi na mshahara
wangu ni pamoja nami, kulipa kila mtu kama ilivyo kazi yake.”
Ufunuo 22:11,12.
Watu watakuwa wakipanda na kujenga, kula na kunywa, wote
pasipokufahamu ya kuwa hukumu ya mwisho imetangazwa katika
Pahali patakatifu mbinguni. Mbele ya Garika, baada ya Noa kuin-
gia katika safina, Mungu akamfungia ndani na kufungia waovu
inje; lakini kwa siku saba watu wakaendelea na maisha yao ya ku-
penda anasa na wakachekelea maonyo ya hukumu. “Ndivyo” asema
Mwokozi, “kutakavyokuwa kuja kwa Mwana wa watu.” Kwa kimya,
bila kuonwa kama mwizi usiku wa manane, saa itakuja ambayo
inaonyesha kukata shauri la mwisho wa kila mtu. “Basi angalieni:
... asije na kuwasitusha ninyi gafula, akawakuta mumelala.” Matayo
24:39; Marko 13:35,36.
Hali ni yenye hatari ya wale ambao, huendelea kuchoka kwa
kukesha kwao, wanageuka kwa mivuto ya dunia. Wakati mtu wa
biashara anaposhughulika katika kufuata faida, wakati mwenye
kupenda anasa anapotafuta anasa, wakati binti wa desturi ya kuvaa
nguo anapotengeneza mapambo yake--inaweza kuwa katika saa ile
Mwamzi wa dunia yote atatangaza hukumu, “Umepimwa katika
mizani, nawe umeonekana kuwa umepunguka.” Danieli 5:27.
 29 /SABABU GANI ZAMBI ILIRUHUSIWA? [239]

Wengi wanaona kazi ya uovu, na msiba wake na ukiwa, na

wanauliza namna gani hii inaweza kuwa chini ya utawala wa Huyu
Mmoja asiyekuwa na mwisho katika hekima, uwezo na upendo.
Wale wanaotaka kuwa na mashaka wanashikamana na jambo hili
na kutafuta sababu ya kukataa manene ya Maandiko matakatifu.
Desturi ya asili na mafahamu mabaya ya maandiko yameficha ma-
fundisho ya Biblia kuhusu tabia ya Mungu, asili ya mamlaka yake,
na kanuni zake kuhusu zambi.
Haiwezekani kueleza mwanzo wa zambi vilevile kama kutoa
sababu kwa ajili ya kuwako kwake (zambi). Kwani kuna mambo
mengi ya kutosha inayoweza kufahamiwa juu ya mwanzo na hali
ya mwisho ya zambi kufanya onyesho kamili haki na wema wa
Mungu. Mungu kwa hekima yo yote hakuwa mwenye madaraka kwa
zambi; hapakuwa bila sababu kuondolewa kwa neema ya Mungu,
hakuna upungufu katika mamlaka ya kimungu, iliyotoa nafasi kwa
uasi. Zambi ni mpelelezi (mdukizi) ambaye kuwako kwake hakuna
sababu inayoweza kutolewa. Kuisamehe ni kuitetea. Kama iliweza
kusamehewa ingekoma kuwa zambi. Zambi ni onyesho la kanuni
inayoleta kwa vita sheria ya upendo, inayokuwa msingi wa serkali
ya Mungu.
Mbele ya kuingia kwa zambi amani na furaha ilikuwa katika
viumbe vyote. Upendo kwa Mungu ulikuwa mkubwa, upendo kwa
mtu na kwa mwingine ulikuwa wa bila ubaguzi. Kristo Mwana wa
pekee wa Mungu alikuwa mmoja pamoja na Baba wa milele katika
hali, katika tabia, na katika kusudi--ni yeye peke yake ambaye ali-
weza kuingia katika mashauri yote na makusudi ya Mungu. ‘’Katika
yeye vitu vyote viliumbwa vilivyo mbinguni, ... ikiwa ni viti vya
wafalme ao usultani ao falme ao mamlaka.” Wakolosayi 1:16.
Sheria ya upendo ilikuwa msingi wa utawala wa Mungu, furaha
ya viumbe vyote vilivyoumbwa ilitegemea kwa upatano pamoja na
kanuni zake za haki. Mungu hapendezwi na utii wa kulazimishwa,

283
 284 Tangu Sasa Hata Milele

na kwa wote anatoa uhuru wa mapenzi, kwamba wanaweza kum-

fanyia kazi bila kulazimishwa).
Lakini kulikuwa na mmoja aliyechagua kuharibu vibaya uhuru
huo. Zambi ilianzia kwake, yeye aliyekuwa, baada ya Kristo, al-
iheshimiwa sana kwa Mungu. Mbele ya kuanguka kwake, Lusif-
ero alikuwa wa kwanza kwa wakerubi wa kufunika, mtakatifu na
mwenye usafi. “Bwana Mungu anasema hivi: Ulikuwa muhuri
[240] wa ukamilifu, mwenye kujaa na hekima na ukamilifu wa uzuri.
Wewe ulikuwa katika Edeni, shamba la Mungu; kila jiwe la damani
lilkuwa kifunuko chako. ... Wewe ulikuwa kerubi wa kufunika
mwenye kutiwa mafuta; nami nilikuweka juu ya mlima mtakatifu
wa Mungu; umetembea huko na huko katikati ya mawe ya moto.
Ulikuwa mkamilifu kwa njia zako tangu siku ulipoumbwa, hata
uovu ulipoonekana ndani yako. ... Moyo wako umenyanyuliwa
kwa sababu ya uzuri wako, umeharibu hekima yako kwa sababu ya
kungaa kwako.” “Nawe ulisema moyoni mwako ... Nitanyanyua
kiti changu cha enzi juu kupita nyota za Mungu, Na nitakaa juu
ya mlima wa makutano. ... Nitapanda juu kupita vimo vya
mawingu, Nitafanana naaliye juu Sana.” Ezekieli 28:12-17; 28:6;
Isaya 14:13,14.
Kutamani heshima ambayo Baba aliweka juu ya Mwana wake,
mtawala huyu wa malaika akatamani kwa uwezo ambao ulikuwa
ni mamlaka ya Kristo peke yake kutawala. Sauti isiyopatana sasa
ikaharibu mapatano ya mbinguni. Kujiinua kwa nafsi kukaamsha
visirani vya uovu katika mioyo ambayo utukufu wa Mungu ulikuwa
mkubwa. Baraza za mbinguni zikatetea pamoja na Lusifero. Mwana
wa Mungu akaonyesha mbele yake wema na haki ya Muumba na
tabia takatifu ya sheria yake. Kwa kuiacha, Lusifero angezarau
Muumba wake na kujiletea uharibifu juu yake mwenyewe. Lakini
onyo peke likaamsha msimamo. Lusifero akaruhusu wivu wa Kristo
kushinda.
Kiburi kikazidisha tamaa ya mamlaka. Heshima za juu zilizo-
tolewa kwa Lusifero zikaleta kutokuwa na shukrani kwa Muumba.
Akatamani kuwa sawa sawa na Mungu. Huku Mwana wa Mungu
alikuwa Mfalme aliyekubaliwa wa mbingu, mmoja kwa uwezo
na mamlaka pamoja na Baba. Katika mipango yote ya Mungu,
Kristo alikuwa mshirika, lakini Lusifero hakuruhusiwa kuingia
katika makusudi ya kimungu. “Sababu gani,” akauliza huyu malaika
 /SABABU GANI ZAMBI ILIRUHUSIWA? 285

mkubwa, “inamupasa Kristo kuwa na mamlaka? Sababu gani yeye

anaheshimiwa kupita Lusifero?”

Manunguniko Miongoni mwa Malaika

Kuacha pahali pake mbele ya Mungu, Lusifero akaendelea
kutawanya manunguniko miongoni mwa malaika. Kwa maficho
yasiyoelezeka,kwa kuficha kusudi lake la kweli chini ya mfano wa
heshima kwa Mungu, akajikaza kuamsha kutorizika juu ya she-
ria ambazo zilitawala viumbe vya mbinguni, kutangaza kwamba
walilazimisha amri isiyohitajika. Kwani tabia zao zilikuwa takatifu,
akashur- tisha kwamba malaika walipashwa kutii amri za mapenzi [241]
yao wenyewe. Mungu alimtendea bila haki kwa kuweka hes-
hima kubwa juu ya Kristo. Akadai kwamba hakukusudia kujiinua
mwenyewe lakini alikuwa akitafuta kulinda uhuru wa wakaaji wote
wa mbinguni, ili waweze kufikia maisha ya juu.
Mungu akavumilia Lusifero muda mrefu. Hakuondolewa cheo
kwa kazi yake ya juu ijapo wakati alipoanza kuonyesha madai ya
uwongo mbele ya malaika. Mara kwa mara akatolewa rehema ikiwa
anakubali kutubu na kutii. Juhudi za namna ile ambayo upendo
tu usio na mwisho ulifanya njia yakumpata asadiki ya kosa lake.
Mwanzoni manunguniko haya kujulikana kule mbinguni. Lusif-
ero mwenyewe mara ya kwanza hakufahamu tabia ya kweli ya
mawazo yake. Kwa namna uchungu wake ulipohakikishwa kuwa
bila sababu, Lusifero akasadikishwa kwamba madai ya Mungu ya-
likuwa ya haki na kwamba ilimupasa kuyaungama mbele ya wote
wa mbinguni. Kama angalifanya hivi, angalijiokoa mwenyewe na
malaika wengi. Kama angalipenda kurudi kwa Mungu, kutoshelewa
kujaza pahali alipoagizwa, angalirudishwa katika kazi yake. Lakini
kiburi kikamkataza kutii. Akashikilia kwamba hakuwa na haja ya
toba, na akajitoa kabisa katika vita kuu juu ya Muumba wake.
Nguvu zote za akili ya ufundi wake zikaelekeza kwa udan-
ganyifu, kusudi malaika wamuunge mkono. Shetani akaonyesha
kwamba alihukumiwa kwa uwongo na kwamba uhuru wake uka-
punguzwa. Kwa masingizio ya maneno ya Kristo akapita kwa
kusimamia uwongo, kushitaki Mwana wa Mungu juu ya shauri
la kumfezelesha mbele ya wakaaji wa mbinguni.
 286 Tangu Sasa Hata Milele

Wote ambao hakuweza kuwapindua kwa upande wake

akawashitaki kuwa wenye ubaridi (kutojali) kwa faida ya viumbe
vya mbinguni. Akakimbilia kwa maafundisho ya uwongo juu ya
Muumba. Ilikuwa ujanja wake kwa kuhangaisha malaika na maneno
ya ujanja juu ya makusudi ya Mungu. Kila kitu chepesi akakifu-
nika katika fumbo, na kwa njia ya kupotosha akatia mashaka juu
ya maneno yaliyokuwa wazi kabisa kwa Mungu. Cheo chake cha
juu kikatoa nguvu kubwa kwa masingizio yake. Akashawishi wengi
kuungana pamoja naye katika uasi.

Uchuki Ukasitawishwa Katika Uasi wa Juhudi

Mungu katika hekima yake akaruhusu Shetani kuendelea na kazi
yake, hata roho ya uchuki ikasitawishwa katika uasi. Ilikuwa ni
lazima kwa mashauri yake kuendelea kabisa, ili tabia yake ya kweli
[242] iweze kuonekana kwa wote. Lusifero alikuwa mwenye kupendwa
sana na viumbe vya mbinguni, na mvuto wake juu yao ulikuwa wa
nguvu. Serkali ya Mungu haikuhusikana tu na wakaaji wa mbinguni,
lakini kwa dunia zote alizoziumba; na Shetani akafikiri kwamba
kama akiweza kuchukua malaika pamoja naye katika uasi, angeweza
kuchukua vilevile dunia zingine. Kutumia madanganyo na werevu,
uwezo wake kwa kudanganya ulikuwa mkubwa sana. Hata Malaika
waaminifu hawakuweza kabisa kutambua tabia yake wala kuona ni
kitu gani kazi yake ilikuwa ikiongoza.
Shetani alikuwa akiheshimiwa sana, na matendo yake yote
kuvikwa sana na siri, mpaka ilikuwa vigumu kuonyesha kwa
malaika tabia ya kweli ya kazi yake. Hata ilipositawi kabisa,
zambi haikuonyesha kitu kibaya kilichokuwako. Viumbe vitakatifu
havikuweza kutambua matokeo ya kuweka kando sheria ya Mungu.
Shetani mwanzoni alisema alikuwa anatafuta kuendelesha heshima
ya Mungu na uzuri wa wakaaji wote wa mbinguni.
Katika mipango yake juu ya zambi, Mungu aliweza kutumia tu
haki na kweli. Shetani aliweza kutumia mambo ambayo Mungu
hakuweza kutumia--uongo na werevu. Tabia ya kweli ya mnyan-
ganyi ilipashwa kufahamiwa na wote. Alipashwa kuwa na wakati
kujionyesha mwenyewe kwa kazi zake za uovu.
Ugomvi ambao alianzisha yeye mwenyewe mbinguni, Shetani
aliuwekea juu ya Mungu. Uovu wote aliutangaza kuwa matokeo ya
 /SABABU GANI ZAMBI ILIRUHUSIWA? 287

utawala wa Mungu. Kwa hiyo ilikuwa ni lazima kwamba aonyeshe

wazi matokeo ya makusudi yake ya kugeuza sheria ya Mungu.
Kazi yake mwenyewe ilipashwa kumuhukumu. Viumbe vyote vya
ulimwengu vilipashwa kuona mdanganyi kufunuliwa.
Hata wakati ilipokusudiwa kwamba hawezi tena kudumu mbin-
guni, Mungu wa hekima isiyokuwa na mwisho hakumuangamiza
Shetani. Utii wa viumbe vya Mungu unapashwa kuwa juu ya
sadikisho la haki yake. Wakaaji wa mbinguni na wa dunia
zingine, walipokuwa bila kujitayarisha kufahamu matokeo ya
zambi, hawakuweza basi kuona haki na rehema ya Mungu katika
maangamizi ya Shetani. Kama angaliangamizwa mara moja,
wangemtumikia Mungu kwa hofu kuliko kwa upendo. Mvuto wa
mdanganyi haungeharibiwa kabisa, wala roho ya uasi kungolewa
kabisa. Kwa faida ya viumbe vyote katika vizazi vyote, Shetani
alipashwa kuendelesha kabisa kanuni zake, kwamba mashambulio
yake juu ya mamlaka ya Mungu yapate kuonekana katika nuru yake
ya kweli kwa viumbe vyote vilivyoumbwa.
Uasi wa Shetani ulipashwa kuwa kwa viumbe vyote ushuhu- da [243]
kwa matokeo ya kuogopesha ya zambi. Kanuni yake ingeonyesha
matunda ya kuweka kando mamlaka ya Mungu. Historia ya tendo
hili la kuogopesha la uasi lilipashwa kuwa ulinzi wa milele kwa akili
takatifu zote kuwaokoa kwa zambi na kwa azabu yake.
Wakati ilipotangazwa kwamba pamoja na washiriki wake wote
mnyanganyi mkubwa wa ufalme anapashwa kufukuzwa kutoka kwa
makao ya cheo cha furaha, mwongozi muasi (mhuni) akatangaza
wazi bila woga zarau kwa ajili ya sheria ya Muumba. Akalaumu
sheria za Mungu kama kizuio cha uhuru na akatangaza kusudi lake
la kupata kuondoshwa kwa sheria. Kwa kuwekwa huru kwa amri hii,
majeshi ya mbinguni wangeweza kuingia juu ya hali ya kujipandisha
zaidi katika maisha.

Kufukuziwa Mbali Kutoka Mbinguni

Shetani na jeshi lake wakatupa laumu la uasi wao juu ya Kristo;
kama hawakulaumiwa, kama hawangeasi kamwe. Wagumu na wak-
iburi, huku wakajitangaza kwa matukano kuwa watu wasiokuwa na
kosa na kwamba waliteswa na mamlaka makali. Muasi mkubwa
 288 Tangu Sasa Hata Milele

wa waliomfuata wakafukuzwa kutoka mbinguni. Tazama Ufunuo

12:7-9.
Roho ya Shetani ingali inaendesha uasi duniani katika wana
wa uasi. Kama yeye wakaahidia watu uhuru kwa kuvunja she-
ria ya Mungu. Hakikisho la zambi likaendelea kuamsha uchuki.
Shetani anaongoza watu kujihakikisha wao wenyewe na kutafuta hu-
ruma ya wengine katika zambi zao. Badala ya kusahihisha makosa
yao, wanaamsha hasira juu ya mwenye kukaripia, kama kwamba
wanakuwa chanzo cha shida. Kwa kusingizia kwa namna ileile ya
tabia ya Mungu kama alivyoyatumia mbinguni, kumfanya kuwa
kama mwenye kuzaniwa kama mkali na wa kushurutisha, Shetani
akashawishi mtu kwa zambi. Akatangaza kwamba vizuizi visivyo na
haki vya Mungu viliongoza kuanguka kwa mtu, kama vilivyoongoza
kwa uasi wake mwenyewe.
Katika kufukuziwa kwa Shetani kutoka mbinguni, Mungu ali-
tangaza haki yake na heshima. Lakini wakati mtu alipotenda zambi,
Mungu alitoa ushuhuda wa upendo wake kwa kutoa Mwana wake
kufa kwa ajili ya taifa lililoanguka. Katika upatanisho tabia ya
Mungu imefunuliwa. Mabishanomakubwa ya msalaba yanaonyesha
kwamba zambi haikuwa na hekima yo yote kulipizwa juu ya utawala
wa Mungu. Wakati wa huduma ya kidunia ya Mwokozi, mdanganyi
mkubwa akafunuliwa. Matukano ya wazi ya kutaka kwamba Kristo
[244] amupe heshima kuu, uovu usiolala uliomuwinda pahali po pote,
kuongoza mioyo ya makuhani na watu kukataa upendo wake na ku-
lalamika kwa sauti, “Asulibiwe! asulibiwe!” --yote haya yaliamsha
mshangao na hasira ya ulimwengu. Mfalme wa zambi akatumia
uwezo wake wote na werevu kuharibu Yesu. Shetani akatumia watu
kama wajumbe wake kujaza maisha ya Mwokozi kwa mateso na
huzuni. Chuki na wivu na uovu, machukio na kisasi, vikaanguka
kutoka Kalvari juu ya Mwana wa Mungu.
Sasa kosa la Shetani likaonekana wazi. Alifunua tabia yake ya
kweli. Mashitaki ya uwongo ya Shetani juu ya tabia ya Mungu
yakaonekana katika nuru yao ya kweli. Alimshitaki Mungu juu ya
kutafuta kujiinua mwenyewe katika kuomba utii kwa viumbe vyake
na akatangaza kwamba wakati Muumba alipolazimisha wote ku-
jikana mwenyewe, Yeye mwenyewe hakutumia kujikana mwenyewe
na hakutoa kafara yo yote. Sasa ilionekana kwamba Mtawala
wa ulimwengu alitoa kafara kubwa sana ambayo upendo uliweza
 /SABABU GANI ZAMBI ILIRUHUSIWA? 289

kufanya, “maana, Mungu alikuwa ndani ya Kristo, akipatanisha

ulimwengu naye mwenyewe.” 2 Wakorinto 5:19. Kusudi aharibu
zambi Kristo akajinyenyekea mwenyewe na kuwa mtiifu hata mauti.

Mabishano kwa Ajiii ya Mtu

Mbingu yote ikaona haki ya Mungu kufunuliwa. Lusifero al-
idai kwamba wanadamu wa zambi wangekuwa mbali ya ukom-
bozi. Lakini azabu ya sheria ikaanguka juu yake aliyekuwa sawa na
Mungu, na mtu akawa huru kukubali haki ya Kristo na kwa njia ya
toba na kujishusha kwa kushinda nguvu za Shetani.
Lakini Kristo hakuja duniani kufa kwa ajili ya kukomboa mtu
tu. Alikuja kuonyesha kwa dunia zote kwamba sheria ya Mungu ni
sheria isiyobadilika. Mauti ya Kristo inaihakikisha kuwa isiyogeuka
na inaonyesha kwamba haki na rehema ndiyo msingi wa utawala
wa Mungu. Katika hukumu ya mwisho itaonekana kwamba hapana
sababu kwa ajili ya zambi kuwako. Wakati Mwamzi wa dunia
yote atakapo muuliza Shetani, “Sababu gani uliasi juu yangu?”
Mwanzishaji wa zambi hataweza kutoa sababu.
Katika kupaza sauti kwa Mwokozi, “Imekwisha, “tarumbeta ya
mauti ya Shetani ililia. Vita kuu ikakusudiwa, kungoa kwa mwisho
kwa uovu kukahakikishwa. Kwa maana “siku inakuja, inawaka
kama tanuru; na wenye kiburi wote, na wote wanaotumika uovu
watakuwa kama makapi makavu; na siku itakayokuja itawateketeza,
Bwana wa majeshi anasema; hata haitawaachia, wala shina wala
tawi.” Malaki 4:1. Uovu hautaonekana tena kamwe. Sheria ya [245]
Mungu itaheshimiwa kama sheria ya uhuru. Viumbe vyote vilivy-
ojaribiwa na kuhakikishwa havitageuka kamwe kwa kumtii yeye
ambaye tabia yake imeonekana kama upendo usiopimika na hekima
isiyo na mwisho.
[246] 30 /SHETANI NA MTU KATIKA VITA

“Na nitatia uadui katikati yako na mwanamuke, na katikati

ya uzao wako na uzao wake; ataponda kichwa chako, na wewe
utaponda kisingino chake.” Mwanzo 3:15. Uadui huu si wa tangu
awali. Wakati mtu alipovunja sheria ya Mungu, hali yake ikawa
mbaya, katika umoja na Shetani. Malaika walioanguka na watu
wabaya wakajiunga katika urafiki wa kutokuwa na matumaini. Kama
Mungu hakujitia kati, Shetani na mtu wangaliingia katika mapatano
kumpinga Mungu wa mbinguni, na jamaa lote la binadamu lingaliji-
unga katika upinzanii kwa Mungu.
Wakati Shetani aliposikia kwamba uadui ulipashwa kuwa kati
yake na mwanamuke, na kati ya uzao wake na uzao wa mwana-
muke, alijua kwamba kwa sababu yo yote mtu alipashwa kuwa mtu
asiyeweza kupinga uwezo wake.
Kristo alitia uadui ndani ya mtu kumpinga Shetani. Pasipo
neema hii ya kugeuka na nguvu inayomfanya mpya, mtu angalien-
delea kuwa mtumishi tayari daima kufanya mapenzi ya Shetani.
Lakini kanuni mpya katika nafsi inaleta vita; uwezo ambao Kristo
anatoa unawezesha mtu kushindana na mkorofi mkuu. Kuchukia
sana zambi badala ya kuipenda kunaonyesha kanuni kabisa kutoka
juu.
Uadui kati ya Kristo na Shetani ulionekana wazi namna dunia
ilivyompokea Yesu. Usafi na utakatifu wa Kristo uliamsha juu
yake uchuki wa wasiomuogopa Mungu. Kujikana kwake kulikuwa
laumu la duhakikisho kwa wenye kiburi na wapenda anasa ya mwili.
Shetani na malaika wabaya wakaungana na watu wabaya kupinga
ya Mshindi wa kweli. Uadui wa namna moja unaonyeshwa kwa
wafuasi wa Kristo. Ye yote anayesimama imara kwa jaribu ataamsha
hasira ya Shetani. Kristo na Shetani hawawezi kupatana. Na wote
wanaotaka kuishi maisha ya utawa katika Kristo Yesu watapata
mateso.” 2 Timoteo 3:12.
Wajumbe wa Shetani wanatafuta kudanganya wafuasi wa Kristo
na kuwavuta kwa utii wao. Wanapotosha Maandiko kwa kutirniza
290
 /SHETANI NA MTU KATIKA VITA 291

kusudi lao. Roho iliyotia Kristo kwa mauti inaamsha waovu

kuharibu wafuasi wake. Yote hii inaonyeshwa mbele katika ule
unabii wa kwanza: “Na nitatia uadui katikati yako na mwanamuke,
na katikati ya uzao wako na uzao wake.”
Sababu gani Shetani hakutani na ushindani mkubwa? Kwa
sababu askari za Kristo wanakuwa na uhusiano mdogo sana pamoja
na Kristo. Zambi haiwachukizi kama ilivyomchukiza Bwana wao.
Hawajitoi kwa kupigana nayo. Tabia ya mkuu wa giza imewafanya [247]
vipofu. Wengi hawajui kwamba adui wao ni mkubwa mwenye nguvu
za kupigana kumpinga Kristo. Hata wahuduma wa habari njema
hawaoni ushaihidi wa kazi yake. Wanaonekana kutojali kuwako
kwa hakika kwake.

Adui Mwangalifu
Adui huyu mwangalifu yuko anajiingiza katika kila jamaa, katika
kila njia, katika makanisa, katika ma Baraza ya mataifa, katika
manyumba ya sheria, katika baraza za hukumu, Kuleta matatizo,
kudanganya, kukosesha, po pote kuharibu nafsi na miili ya wanaume
na wanawake, na watoto. Anaharibu jamaa, kupanda uchuki, vita,
fitina, na uuaji wa mtu kwa kusudi. Na ulimwengu unaonekana
kuzania mambo haya kama kwamba ni Mungu aliyeyaweka na
yanapashwa kuwako. Wote wasiokusudia kuwa wafuasi wa Kristo
wanakuwa watumishi wa Shetani. Wakati Wakristo wanapochagua
jamii ya wasiomwogopa Mungu, wanajihatarisha wao wenyewe kwa
majaribu. Shetani anajificha mwenyewe kwa macho na anafunika
kifuniko chake cha udanganyi kwa macho yao.
Kufuatana na desturi za dunia anageuza kanisa kwa dunia,
hageuzi kamwe dunia kwa Kristo. Kujizoeza zambi kutaifanya
isionekane kuwa mbaya sana. Wakati katika njia ya kazi tunaletwa
katika kujaribiwa, tunaweza kuwa na hakika kwamba Mungu atat-
ulinda; lakini tukijiweka sisi wenyewe chini ya jaribu tutaanguka
upesi ao baadaye.
Mjaribu mara kwa mara anatumika kwa mafanikio zaidi katika
wale bila shaka wasiojizania kuwa chini ya mamlaka yake. Kipawa
na elimu ni kimtu ni zawadi za Mungu; lakini wakati hizi zinapoon-
goza mbali kutoka kwake, zinakuwa mtego. Mara nyingi mtu
 292 Tangu Sasa Hata Milele

mwenye elimu ya akili na wa tabia ya kupendeza ni chombo kizuri

katika mikono ya Shetani.
Musisahau kamwe onyo la maongozi ya Mungu la kutangaza
tangu karne nyingi hata wakati wetu. “Muwe na kiasi na kuangalia;
mpinzanii wenu Shetani, kama simba anayenguruma anayezun-
gukazunguka akitafuta mtu amumeze.” “Vaeni silaha zote za Mungu,
mupate kuweza kusimama juu ya hila za Shetani.” 1 Petro 5:8; Wae-
feso 6:11. Adui wetu mkubwa anajitayarisha kwa mashambulio yake
ya mwisho. Wote wanaomfuata Yesu watakuwa katika vita pamoja
na adui huyu. Zaidi sana Mkristo anapoiga Mfano wa Mungu, na
[248] zaidi hakuna shaka atajiweka mwenyewe alama kwa mashambulio
ya Shetani.
Shetani alishambulia Kristo kwa majaribu makali na hila; lakini
alikomeshwa katika kila vita. Kushinda kule kote kunatuwezesha
sisi kishinda. Kristo atatoa nguvu kwa wale wote wanaoitafuta.
Hakuna mtu asipokubali yeye mwenyewe anaweza kushindwa na
Shetani. Mjaribu hana uwezo wa kutawala mapenzi ao kulazimisha
mtu kufanya zambi. Anaweza kutia ao kuanzisha taabu, lakini
hapana uchafu. Jambo la hakika kwamba Kristo alishinda linapasa
kutia moyo wafuasi wake kwa nguvu kupigana vita juu ya zambi na
Shetani.
 31 /PEPO WACHAFU [249]

Malaika wa Bwana na pepo wachafu wanaonyeshwa wazi katika

Maandiko na wanaingia katika historia ya wanadamu. Malaika
watakatifu wale “wanaotumikia watakaoriti wokovu” (Waebrania
1:14) wanazaniwa kwa wengi kama pepo za waliokufa. Lakini
Maandiko inaonyesha hakika kwamba hawa si pepo inayoachana na
mwili wa waliokufa.
Mbele ya kuumbwa kwa mtu, malaika walikuwa wakiishi, kwani
wakati misingi ya dunia ilipowekwa, ‘’nyota za asubui waliimba
pamoja, na wana wote wa Mungu walipiga kelele kwa furaha.” Yobu
38:7. Nyuma ya kuanguka kwa mtu, malaika walitumwa kulinda mti
wa uzima mbele ya mwanadamu kufa. Malaika wanakuwa wakubwa
kwa cheo kuliko watu, kwa kuwa mtu aliumba “chini kidogo kupita
malaika “. Zaburi 8:5.
Nabii anasema, “Nikasikia sauti ya malaika wengi pande zote
za kile kiti cha enzi.” Mbele ya Mufalme wa wafalme wanangojea-
“ninyi watumishi wake, munaofanya mapenzi yake,” “mukisikiliza
sauti ya neno lake,” “majeshi ya malaika elfu nyingi.” Ufunuo 5:11;
Zaburi 103:20,21; Waebrania 12:22. Kama wajumbe wa Mungu
wanatoka, kama “kuonekana, kwa kumulika kwa umeme,” mruko
wao mwepesi sana. Malaika aliyetokea kwa kaburi la Mwokozi,
sura yake “kama umeme,” ikawaletea walinzi kwa ajili ya hofu
kutetemeka, na “wakawa kama wafu.” Wakati Saniaribu alipom-
tukana Mungu na kuogopesha Waisraeli, “malaika wa Bwana ali-
toka, akapiga katika kambi ya Waasuria watu elfu mia moja makumi
mnane na tano.” Ezekieli 1:14; Matayo 28:3,4; 2 Wafalme 19:35.
Malaika wanatumwa kwa kazi ya rehema kwa wana wa Mungu.
Kwa Abrahamu, kwa ahadi za baraka; kwa Sodomo, kuokoa Loti
kwa maangamizo; kwa Elia, karibu kuangamizwa katika jangwa;
kwa Elisa, kwa magari ya farasi ya moto alipofungiwa ndani na adui
zake; kwa Danieli, wakati alipoachwa kuwa mawindo ya simba; kwa
Petro, alipohukumiwa kifo katika gereza ya Herode; kwa wafungwa
kule Filipi; kwa Paulo katika usiku wa zoruba juu ya bahari; kwa
293
 294 Tangu Sasa Hata Milele

kufungua akili ya Kornelio kwa kukubali habari njema; kwa kutuma

Petro pamoja na habari njema ya wokovu kwa mgeni wa Kimataifa-
-kwa hivi malaika watakatifu walitumikia watu wa Mungu.

[250] Malaika Walinzi

Malaika mlinzi amewekwa kwa kila mfuasi wa Kristo. “Malaika
ya Bwana anapiga kambi kuzunguka wale wanaomwogopa, na
anawaokoa.” Akasema Mwokozi, juu ya wale wanaomwamini:
“Mbinguni malaika zao wanatazama siku zote uso wa Baba yangu.”
Zaburi 34:7; Matayo 18:10. Watu wa Mungu, walihatarishwa kwa
uovu usiolala wa mfalme wa giza, wanaahidiwa na ulinzi usiokoma
wa malaika. Matumaini ya namna hiyo yanatolewa kwa sababu
kunakuwa na nguvu kubwa za uovu za kukutana nazo--nguvu zisi-
zohesabika, imara na zisizochoka.
Pepo wachafu, kwa mwanzo waliumbwa pasipo zambi, wa-
likuwa sawasawa kwa tabia, uwezo, na utukufu pamoja na viumbe
vitakatifu vile vinavyokuwa sasa wajumbe wa Mungu. Lakini
walipoanguka katika zambi, wanashiriki pamoja kwa kufezeresha
Mungu na uharibifu wa watu. Kwa kuungana pamoja na Shetani
katika uasi, wanashirikiana katika vita kupigana na mamlaka ya
Mungu.
Historia ya Agano la Kale inataja kuwapo kwao, lakini kwa
wakati Yesu alipokuwa duniani pepo wachafu wakaonyesha uwezo
wao kwa namna ya ajabu sana. Kristo alikuja kwa ajili ya ukombozi
wa mtu, na Shetani akakusudia kutawala ulimwengu. Akafanikiwa
katika kuimarisha ibada ya sanamu katika kila upande wa dunia
isipokuwa Palestina. Kwa inchi ile tu ambayo haikujitoa kamili
kwa mshawishi, Yesu akakuja, kunyosha mikono yake ya upendo,
kualika wote kupata msamaha na amani kwake. Majeshi ya giza
yakafahamu kwamba kama kazi ya Kristo inapata ushindi, mamlaka
yao ingekuwa karibu kumalizika.
Kwamba watu wamekuwa na pepo mbaya inasemwa wazi katika
Agano Jipya. Kwa hivi watu walioteswa si kwa sababu tu ya
magonjwa ya kawaida; Kristo alifahamu kuwako kwa chanzo cha
magonjwa na nguvu ya pepo wachafu. Wenye pepo wachafu kule
Gadara, wenye wazimu wa hali mbaya, kujinyonga, kujitapa, ku-
tosha povu, kukasirika, walikuwa wakijitesa wao wenyewe na
 /PEPO WACHAFU 295

kuhatarisha wote waliopaswa kuwakaribia. Kutokwa kwao kwa

damu, kukabadili hali ya mwili na mawazo yenye kuhangaika
yalionyesha ajabu ya kufurahisha sana mfalme wa giza. Mumo-
jawapo wa pepo wachafu wakutawala wanaoteswa akatangaza, “Jina
langu ni Legioni: maana: Jeshi.” Marko 5:9. Katika jeshi la Roma le-
gioni ilikuwa ya kuanzia watu elfu tatu hata elfu tano. Kwa agizo la
Yesu pepo wachafu wakatoka kwa watu wao waliokuwa wanatesa,
kuwaacha wanapotu- lia, wenye akili, na wapole. Lakini pepo [251]
wachafu wakarusha kundi la nguruwe katika bahari, na kwa wakaaji
wa Gadara hasara kubwa ikazima mibaraka Kristo aliyoitoa; mponya
wa Mungu akalazimishwa kutoka. Tazama Matayo 8:22-34. Kwa
kulaumu hasara yao juu ya Yesu, Shetani akaamsha choyo cha woga
kwa watu na kuwakataza kusikiliza maneno yake.
Kristo akaruhusu pepo wachafu kuangamiza nguruwe kama
laumu kwa Wayuda waliolea wanyama najisi kwa ajili ya faida.
Kama Kristo hakuzuia pepo wachafu, wangalitumbukiza si nguruwe
tu, bali wachungaji wao pia na wenye nguruwe ndani ya bahari.
Tena, jambo hili liliruhusiwa ili wanafunzi waweze kushuhu-
dia uwezo mkali wa Shetani juu ya wote wawili mtu na mnyama,
ili wasiweze kudanganywa kwa mipango yake. Ilikuwa vilevile
mapenzi yake kwamba watu walipashwa kutazama uwezo wake
kuvunja utumwa wa Shetani na kufungua wafungwa wake. In-
gawa Yesu Mwenyewe alitoka, watu waliookolewa kwa ajabu sana
wakaendelea kutangaza rehema ya Mkarimu wao.
Mifano mingine imeandikwa: Binti wamwanamuke wa Siro-
foinike, aliyesumbuliwa vikali kwa Shetani, ambaye Yesu ali-
fukuza kwa neno lake (Marko 7:26-30); kijana aliyekuwa na pepo
ambayo mara kwa mara “kumtupa katika moto, na katika maji,
amwangamize.” (Marko 9:17-27); mwenye pepo, aliyeteswa na
pepo ya ibilisi mchafu aliyechafua Sabato tulivu kule Kapernaumu
(Luka 4:33-36)--wote waliponyeshwa kwa Mwokozi. Karibu kila
mfano, Kristo akasema pepo mchafu kama kitu chenye akili, kumwa-
giza kutotesa mtu wake tena. Waabuduo kule Kapernaumu “wote
wakashangaa sana, wakasemezana wao wenyewe wakisema: Neno
gani hili; kwani kwa mamlaka na uwezo anaamuru pepo wachafu,
nao wanatoka.” Luka 4:36.
Kwa ajili ya kupata uwezo wa ajabu, wengine wakakaribisha
mvuto wa Shetani. Mambo haya bila shaka hayakuwa na ugomvi
 296 Tangu Sasa Hata Milele

pamoja na pepo wachafu. Kwa kundi hili kulikuwa wale waliokuwa

na pepo ya uaguzi--Simon Magus, Elima mchawi yule, na kijakazi
mwenye pepo aliyefuata Paulo na Sila kule Filipi. Tazama Matendo
8:9,18; 13:8; 16:16-18.
Hakuna wanaokuwa katika hatari kubwa kuliko wale wanaokana
kuwako kwa Shetani na malaika zake. Wengi wanajali mashauri yao
wanapoona wao wenyewe kuwa wakifuata hekima yao wenyewe.
Kwa namna tunavyokaribia mwisho wa wakati, wakati Shetani ana-
pashwa kutumika kwa uwezo mkubwa kudanganya, anaeneza ma-
hali pote imani kwamba yeye hakuwako. Ni kanuni yake kujificha
[252] mwenyewe na namna yake ya kutumika.
Mwongo mkubwa anaogopa kwamba tutakuwa wenye kutam-
bua mipango yake. Kwa kuficha tabia yake ya kweli akajifanya
mwenyewe aonyeshwe kama kitu cha kuchekelea ao cha kuzarau.
Anapendezwa kufafanishwa kama mwenye kuchekesha, mwenye
msiba, nusu mnyama na nusu mwanadamu. Anapendezwa kusikia
jina lake linapotumiwa katika mchezo na kicheko. Kwa sababu
amejificha mwenyewe na akili kamili, swali linaulizwa sana popote:
“Je, kiumbe cha namna hii kinakuwako kweli?” Ni kwa sababu
Shetani anaweza kwa upesi kutawala mawazo ya wale wanaokuwa
bila kufahamu mvuto wake kwamba Neno la Mungu linafungua
mbele yetu nguvu za siri yake, kwa hivi kutuweka kwa angalisho.
Tunaweza kupata kimbilio na wokovu katika uwezo mukubwa
wa Mkombozi wetu. Tunachunga vizuri sana nyumba zetu kwa
mapingo na kufuli kulinda mali yetu na maisha kwa watu waovu,
lakini ni marahaba kufikiri juu ya malaika waovu kushindana na
mashambulio yake tunayokuwa nayo, katika nguvu zetu wenyewe,
hakuna ulinzi. Kama wakiruhusiwa, wanaweza kuvuta mioyo yetu,
kutesa miili yetu, kuharibu mali yetu na maisha yetu. Lakini
wale wanaomfuata Kristo wanakuwa salama chini ya ulinzi wake.
Malaika wanaopita katika nguvu wanatumwa kuwalinda. Waovu
hawawezi kuvunja ulinzi aliyoweka Mungu kwa ajili ya watu wake.
 32 /NAMNA YA KUMSHINDA SHETANI [253]

Vita kuu kati ya Kristo na Shetani ni karibu kuisha, na mwovu

huyo anazidisha mara mbili juhudi zake kwa kuvunja kazi ya Kristo
kwa ajili ya mtu. Kwa kushikilia watu katika giza na ugumu wa
moyo hata upatanishi wa Mwokozi umalizika ndiyo shabaha anay-
oitafuta kutimiza. Wakati ubaridi unapokuwa mwingi ndani ya
kanisa, Shetani hajali. Lakini wakati roho zinapochunguza, “Ni-
fanye nini nipate kuokolewa?” anakuwa pale kupiganisha uwezo
wake kupinga Kristo pia na kupinga mvuto wa Roho Mtakatifu.
Kwa wakati moja wakati malaika walipokuja kujionyesha wao
wenyewe mbele ya Bwana, Shetani akakuja vilevile miongoni mwao,
si kwa ajili ya kuinama mbele ya Mfalme wa Milele, lakini kuharak-
isha makusudi yake maovu ya kushindana na wenye haki. Utazame
Yobu 1:6. Yeye anahuzuria wakati watu wanapoabudu, kutumika
kwa juhudi kutawala mawazo ya wanaoabudu. Kwa namna anavy-
oona mjumbe wa Mungu kutafuta Maandiko, anaandika yote juu ya
fundisho litakalofundishwa. Ndipo anatumia werevu wake na akili
ili habari isiweze kufikia wale ambao anawadanganya kwa jambo
halisi lile. Yule anayehitaji onyo zaidi atashurutishwa katika kazi ya
jambo fulani ao kwa njia ingine atapata kizuizi kwa kusikia neno.
Shetani anaona watumishi wa Mungu wakilemewa kwa sababu
ya giza inayofunika watu. Anasikia maombi yao kwa ajili ya neema
ya Mungu na uwezo kwa kuvunja mvuto wa ubaridi na uvivu. Ha-
lafu kwa nguvu mpya anajaribu watu kwa anasa ya tamaa ao kujifu-
rahisha, na kwa hivyo anaua akili zao ili washindwe kusikia mambo
kabisa wanayohitaji zaidi kujifunza.
Shetani anajua kwamba wote wanaozarau maombi na Maandiko
watashindwa kwa mashambulio yake. Kwa hiyo anavumbua kila kitu
cha kuvuta moyo. Wasaidizi wake wa mkono wa kuume wanakuwa
na juhudi siku zote wakati Mungu anakuwa kwa kazi. Wataonye-
sha watumishi wa kweli wa Kristo wenye kujikana kama wanao-
danganywa ao wanaodanganya. Ni kazi yao kusingizia makusudi
ya kila tendo bora, kueneza mambo ya kuchongea, na kuamsha
297
 298 Tangu Sasa Hata Milele

mashaka katika mioyo ya wajinga. Lakini inaweza kuonekana upesi

wanakuwa watoto wa nani, ambao mfano ni wa nani wanaoufuata,
na wanafanya kazi ya nani. “Mutawatambua kwa njia ya matunda
yao.” Matayo 7:16; utazame vilevile Ufunuo 12:10.

[254] Kweli Inatakasa

Mdanganyi mkubwa anakuwa na wazushi wengi waliofanywa
tayari kupendeza onjo mbalimbali ya wale ambao angeharibu. Ni
mpango wake kuleta ndani ya kanisa watu wasiofaa, wasiogeuza
wale watakaoshawishi mashaka na kutoamini. Wengi wasiokuwa
na imani kamili katika Mungu wanakubali kanuni zingine za kweli
na wanajifanya kuwa Wakristo, na kwa hivi wanawezeshwa kuin-
giza kosa kama mafundisho ya maandiko. Shetani anajua kwamba
kweli, iliyokubaliwa katika upendo, inatakasa nafsi. Kwa hiyo
anatafuta kubadilisha maelezo ya uwongo, mifano, injili ingine.
Tangu mwanzo, watumishi wa Mungu wamebishana juu ya waalimu
wa uwongo, si kama watu wabaya tu, bali kama wenye kufundisha
uwongo wa kufisha kwa nafsi. Elia, Yeremia, Paulo, kwa nguvu
walipinga wale waliokuwa wakigeuza watu kutoka kwa Neno la
Mungu. Ule uhuru ambao unaangaliarau imani kamili hafifu haiku-
pata nafasi kwa hawa watetezi watakatifu wa kweli.
Maelezo yasiyofahamika vizuri na ya kujiwazia tu juu ya
Maandiko na maelezo yenye kupingana katika ulimwengu wa Kristo
yanakuwa ni kazi ya adui wetu mkubwa kwa kuchafua akili. Ugomvi
na fitina miongoni mwa makanisa vinatokana mara nyingi na kupin-
ganisha Maandiko kwa kuunga mkono maelezo ya kupendeza.
Kwa kusimamia mafundisho ya uwongo, wengine wanashik-
ilia juu ya maneno ya Maandiko wanayotenga kando kwa maneno
mengine, kutumia maneno nusu ya fungu kama kuhakikisha msi-
mamo wao, huku sehemu iliyobaki inapoonyesha maana kuwa
kinyume kabisa. Kwa werevu wa nyoka wanajiingiza wenyewe
nyuma ya maneno ya kutengwa yaliyofasiriwa kufurahisha tamaa
za mwili. Wengine wanashikilia juu ya sura na mifano, wanay-
atafsiri kwa kupendeza mawazo yao, pamoja na heshima kidogo
kwa ushuhuda wa Maandiko kama mfasiri wake mwenyewe, halafu
kuonyesha mambo ya upumbavu wao kama mafundisho ya Biblia.
 /NAMNA YA KUMSHINDA SHETANI 299

Biblia Yote ni Kiongozi

Wakati ambapo kujifunza kwa Maandiko kunapoauzwa pasipo
roho ya maombi na inayoweza kufundishwa, mafungu ya waziwazi
kabisa yatakuwa ya kupotea maana yake ya kweli. Biblia yote
inapashwa kutolewa kwa watu kama vile inavyosomwa.
Mungu alitoa neno la haki la unabii; malaika na hata Yesu
Mwenyewe alikuja kujulisha kwa Danieli na Yoane vitu ambavyo
“vilivyopashwa kuwa upesi.” Ufunuo 1:1. Mambo ya maana inay-
ohu- su wokovu wetu hayakufunuliwa kwa namna ya kutatiza na [255]
kuongoza vibaya mtafutaji mwaminifu wa kweli. Neno la Mungu ni
wazi kwa wote wanaojifunza sana kwa moyo wenye kuomba.
Kwa kilio, Ukarimu, watu ni vipofu kwa mashauri mpin-
zani. Anafaulu kuondosha Biblia na kutumia mawazo mengi ya
kibinadamu; sheria ya Mungu inawekwa pembeni; na makanisa
yanakuwa chini ya utumwa wa zambi yanapojitangaza kuwa huru.
Mungu ameruhusu garika ya nuru kumiminwa ulimwenguni
kwa mvumbuzi ya elimu ya ulimwengu wa vyumbe vyo (science).
Lakini hata watu wa elimu zaidi, kama hawaongozwi na Neno
la Mungu, wanapotea katika kujaribu kuchunguza mahusiano ya
maarifa (science) na ufunuo.
Maarifa ya kibinadamu ni ya kipande na si kamili; kwa hiyo
wengi hawawezi kupatanisha maoni yao ya maarifa (science) pamoja
na Maandiko. Wengi wanakubali tu maelezo kama mambo ya
ujuzi, na wanafikiri kwamba Neno la Mungu ni la kujaribiwa kwa
“elimu inayoitwa elimu kwa uwongo.” 1 Timoteo 6:20. Kwa sababu
hawawezi kueleza Muumba na kazi zake katika sheria za asili,
historia ya Biblia inazaniwa kama isioweza kutumainiwau. Wale
wanaokuwa na mashaka juu ya Agano la Kale na Agano Jipya kwa
mara nyingi wanakwenda hatua mbali zaidi na kutosadiki kuwako
kwa Mungu. Walipoachilia nanga yao, wanagonga juu ya miamba
ya kutokuwa waaminifu kwa Mungu.
Ni kazi kubwa ya uongo wa Shetani kudumisha watu kubahatisha
kwa mambo ambayo Mungu hakuyaulisha. Lusifero akawa bila
kurizika kwa sababu siri zote za makusudi ya Mungu hazikufunuliwa
kwake, na akakataa maneno yale yaliyofunuliwa. Sasa anatafuta
kujaza watu kwa roho ya namna ileile na kuwaongoza pia kutojali
amri wazi za Mungu.
 300 Tangu Sasa Hata Milele

Wapungufu wa mafundisho ya kiroho yanayotolewa na moyo wa

kujikana, kwa namna vinavyoelezwa, kukubaliwa na kupokelewa
kwa bidii kubwa. Shetani anakuwa tayari kutoa kwa tamaa ya moyo,
na anapokeza hila za udanganyifu badala pa Kweli. Ilikuwa kwa
namna hii ambayo dini ya Roma (papa) ilipata mamlaka yake kwa
roho za watu. Na katika kukataa kweli kwa sababu inahusikana na
msalaba, Waprotestanti wanafuata njia ile ile. Wote wanaojifunza
manufaa na mashauri, ili wasiweze kuwa na tofauti na ulimwengu,
wataachwa kupata “uharibifu usiokawia” wakizania ni kweli. 2 Petro
2:1. Yeye anayetazama kwa kuchukia udanganyifu moja atapokea
mara hiyo mwingine. “Na kwa maneno haya Mungu anawaletea
nguvu ya upotevu, hata waamini uwongo: ili wahukumiwe wote
[256] wasioamini kweli, lakini walifurahi katika uzalimu.” 2 Watesalonika
2:11,12.

Makosa ya Hatari
Miongoni mwa vyombo vya ushindi zaidi vya mdanganyi
mkubwa ni maajabu ya uwongo ya imani ya roho za watu waliokufa
(spiritisme). Kwa namna watu wanavyokataa kweli wanatekwa kwa
udanganyifu.
Kosa lingine ni mafundisho yanayokana Umungu wa Kristo,
kudai kwamba hakuwako mbele ya kuja kwake kwa ulimwengu
huu.
Maelezo haya yanakausha maneno ya Mwokozi wetu juu ya
uhusiano wake na Baba na kuwako kwake siku zote za mbele. Yana-
haribu imani katika Biblia kama ufunuo kutoka kwa Mungu. Kama
watu wanakana ushuhuda wa Maandiko juu ya Umungu wa Kristo,
ni bure kubishana nao; hakuna mabishano, hakuna neno hata wazi la
kuweza, kuwasadikisha; Hakuna anayeshikilia kosa hili anayeweza
kuwa na wazo la kweli la Kristo wala la mpango wa Mungu kwa
ajili ya ukombozi wa mtu.
Tena kosa lingine ni imani kwamba Shetani haishi kama ki-
umbe chenye nafsi, kwamba jina linalotumiwa katika Maandiko ni
kufananisha tu mawazo mabaya ya watu na tamaa.
Mafundisho kwamba kuja kwa mara ya pili kwa Kristo ni kuja
kwake kwa kila mtu wakati wa mauti ni uongo kwa kupotosha akili
kusahau kwa kuja kwake mwenyewe katika mawingu ya mbingu.
 /NAMNA YA KUMSHINDA SHETANI 301

Shetani basi amekuwa akisema, ‘’Tazama, yeye ni katika vyumba

vya ndani” (Tazama Matayo 24:23-26), na wengi wamepotea katika
kukubali udanganyifu huu.
Tena watu wa maarifa wanadai kwamba hakuna jibu la kweli
linaweza kuwako kwa kuomba; hii ingekuwa uvunjaji wa sheria-
mwujiza, na miujiza haiwezi kuwako. Ulimwengu, wanasema,
unatawaliwa katika sheria zisizobabilika, na Mungu Mwenyewe
hafanye kitu kinyume kwa sheria hizi. Kwa hivi wanafananinisha
Mungu kama amelazimishwa katika sheria zake mwenyewe--kana
kwamba sheria za Mungu zingekataza uhuru wa Mungu. Fundisho
la namna hii linapinga ushuhuda wa maandiko.
Je, miujiza haikufanywa na Kristo na mitume wake? Mwokozi
yule yule anapendezwa basi kusikiliza maombi ya imani kama
vile alivyotembea kwa wazi miongoni mwa watu. Hali ya viumbe
vinashirikiana na hali ya Mungu. Ni sehemu ya mpango wa Mungu
kutusaidia, katika jibu kwa ombi la imani, lile ambalo hangali- toa [257]
tusilouliza.

Mipaka ya Neno
Mafundisho ya uwongo miongoni mwa makanisa yanaondoa
mipaka iliyowekwa na Neno la Mungu. Wachache wanasimamia
kwa kukataa kweli moja tu. Wengi wanaweka kando mojawapo kwa
ingine ya kanuni za kweli, hata wanapokuwa wasioamini.
Makosa ya elimu ya tabia na sifa za Mungu na dini ya ku-
pendezwa na watu wengi yaliendesha roho nyingi kwa moyo wa
mashaka (sceptisim). Haiwezekani kwao kukubali mafundisho am-
bayo yanayopinga maelezo ya watu juu ya haki, rehema na wema.
Kwa hivi mambo haya yanaonyeshwa kama mafundisho ya Biblia,
anakataa kuyakubali kama Neno la Mungu.
Neno la Mungu linaangaliwa bila tumaini kwa sababu linakemea
na kuhukumu zambi. Wale wasiotaka kutii wanafanya nguvu kupin-
dua mamlaka yake. Wengi wanakufuru ili kutetea uzarau wa kazi
yao. Wengine pia, ni wapenda raha kwa kutimiza kitu cho chote
ambacho kinaomba kujikana mwenyewe, wanatunza sifa kwa ajili
ya hekima kubwa kwa kuteta Biblia.
Wengi wanaona kama sifa kusimama upande wa kutoamini,
mashaka, na kukufuru. Lakini chini ya mfano mwema kutapatikana
 302 Tangu Sasa Hata Milele

kujitumaini mwenyewe na kiburi. Wengi wanapendezwa katika

kupata kujua kitu fulani katika Maandiko kutatiza roho za wengine.
Wengine kwa sababu ya kwanza kwa upande usiofaa kwa upendo tu
wa mabishano. Lakini wakisha kuonyesha wazi kutoamini, wanaji-
unga pamoja na wasiomwongopa Mungu.

Ushuhuda wa Kufaa
Mungu ametoa katika Neno lake ushuhuda wa kutosha wa
kuonyesha tabia yake. Lakini akili zenye mpaka zinakuwa si za-
kutosha kabisa kufahamu makusudi ya Mungu. “Hukumu zake
hazivumbulikani, na njia zake hazifutikani!” Waroma 11:33. Tu-
naweza kutambua upendo usio na mpaka na rehema iliyoungana na
uwezo usio na mwisho. Baba yetu aliye mbinguni atafunua kwetu
kwa namna inavyotosha kwa ajili ya uzuri wetu kujua; zaidi ya pale
tunapashwa kutumainia Mkono ule unaokuwa ni Mwenye mamlaka
yote, Moyo unaojaa upendo.
Mungu hataondoa kamwe sababu zote za kutoamini. Wote
wanaotafuta sababu za kuwekea mashaka yao watazipata. Na
wale wanaokataa kutii hata kila kizuizi kinapokwisha kuondolewa
[258] hawatakuja kwa nuru kamwe. Moyo usiofanywa upya unakuwa
katika uadui na Mungu. Lakini imani inatiwa moyo kwa Roho
Mtakatifu na itasitawi kama inavyolindwa. Hakuna mtu anaweza
kuwa na nguvu katika imani pasipo nguvu imara. Kama watu waki-
jiruhusu wenyewe kubishana, mashaka yatapata msingi zaidi.
Lakini wale wanaokuwa na mashaka na kutotumaini hakikisho
(assurance) la neema yake wanapatisha haya Kristo. Wanakuwa miti
isiyozaa inayozuia nuru ya jua kwa mimea mingine, kuiletea kufifia
na kufa chini ya baridi ya kivuli. Kazi ya maisha ya watu hawa
itatokea kama ushuhuda usiokoma juu yao.
Kunakuwa lakini sababu moja tu ya kufuata kwa wale ambao
kwa uaminifu wanatamani kuwa huru kwa kutokuwa na mashaka.
Badala ya kuuliza yale wasiyofahamu, waachwe watoe ukubali kwa
nuru ambayo imekwisha kuangaza juu yao, na watapata nuru kubwa
zaidi.
Shetani anaweza kuonyesha mfano karibu sana kufanana na
kweli ule unaodanganya wale wanaotaka kudanganyiwa, wanao-
tamani kuepuka kafara iliyohitajiwa katika kweli. Lakini ni kitu
 /NAMNA YA KUMSHINDA SHETANI 303

kisichowezekana kwake kushika chini ya uwezo wake nafsi moja

inayotaka kwa uaminifu, kwa bei yo yote, kujua ukweli. Kristo
ndiye kweli, “Nuru ya kweli inayotia nuru kila mtu anayekuja katika
ulimwengu.” “Kila mtu akipenda kufanya mapenzi yake, atajua
habari za yale mafundisho.” Yoane 1:9; 7:17.
Bwana anaruhusu watu wake kupata kwa majaribu makali ya
kutesa, si kwa sababu anapendezwa wala kufurahishwa katika taabu
yao, bali kwa sababu jambo hili ni la lazima kwa ushindi wao wa
mwisho. Hakuweza, kwa uthabiti kwa utukufu wake mwenyewe,
kuwalinda kutoka kwa jaribu, kwa sababu kusudi la jaribu ni kuwata-
yarisha kupinga mivuto yote ya uovu. Hata waovu wala mashetani
hawawezi kufunga kuwako kwa Mungu kwa watu wake kama
wataungama na kuacha zambi zao na kudai ahadi zake. Kila jaribu,
la wazi wala la siri, linaweza kupingwa kwa kufanikiwa. “Si kwa
uwezo, wala si kwa nguvu, lakini kwa Roho yangu, Bwana wa
majeshi anasema.” Zekaria 4:6.
“Naye ni nani atakayewaumiza ninyi, kama ninyi mkiwa wenye
bidii katika maneno yale yaliyo mema?” 1 Petro 3:13. Shetani anafa-
hamu vizuri kwamba roho inayokuwa zaifu zaidi inayokaa ndani
ya Kristo inakuwa na nguvu zaidi kuliko mshindani kwa majeshi
ya giza. Kwa sababu hiyo anatafuta kufukuzia mbali waaskari wa
msalaba kutoka kwa boma lao lenye nguvu, huku anapolala aki-
jificha, tayari kuangamiza wote wanaosubutu kwa udongo wake.
Ila tu katika kutegemea Mungu na utii kwa amri zake tunaweza [259]
kulindwa.
Hakuna mtu anayekuwa salama kwa siku moja ao saa moja
pasipo kuomba. Omba Bwana kwa ajili ya hekima kwa kufahamu
Neno lake. Shetani ni mbingwa katika kutumia Maandiko, kuweka
mafasirio yake mwenyewe kwa mafungu ambayo anatumaini ku-
tuletea kikwazo. Inatupasa kujifunza kwa unyenyekevu wa moyo.
Huku tunapopashwa mara kwa mara kujilinda juu ya mashauri ya
Shetani, inatupasa kuomba kwa imani siku zote; “Na usitulete katika
majaribu.” Matayo 6:13.
[260] 33 /NI KITU GANI KINACHOLALA NG’AMBO
YA PILI YA KABURI

Shetani aliyechochea uasi huko mbinguni, alitaka kushawishi

wakaaji wa dunia kuungana katika vita yake ya kumpinga Mungu.
Adamu na Hawa walikuwa na furaha kamili katika utii kwa sheria ya
Mungu--ushuhuda wa daima wa kupinga madai ya Shetani ulioweka
mbele katika mbingu ya kuwa sheria ya Mungu ilikuwa ya taabu.
Shetani akakusudia kuanzisha maanguko yao, ili aweze kumiliki
dunia na hapa kuimarisha ufalme wake kwa kupingana na Aliye Juu.
Adamu na Hawa walikuwa wakionywa juu ya adui wa hatari
huyu, lakini alikuwa akitumika katika giza, kuficha kusudi lake.
Kutumia nyoka kama chombo chake, ndipo kiumbe cha mfano
wa kupendeza, akamwambia Hawa: “Ndiyo, Mungu amesema:
Msile ya miti yote ya shamba?” Hawa akajihatarisha (akasubutu)
kusemana naye na akaanguka mateka kwa uongo wake: “Mwana-
muke akamwambia nyoka: Matunda ya miti ya shamba tunaweza
kula; lakini matunda ya mti ulio katikati ya shamba Mungu ame-
sema: Musile matunda yake wala musiyaguse, musife. Na nyoka
akamwambia mwanamuke; Hakika hamutakufa, kwani Mungu ana-
jua ya kama siku mutakapokula matunda yake, macho yenu yata-
funguliwa, na mutakuwa kama miungu, mukijua uzuri na ubaya.”
Mwanzo 3:1-5.
Hawa akakubali, na kwa mvuto wake (mwanamuke) Adamu
akaongozwa katika zambi. Wakakubali maneno ya nyoka;
wakaonyesha kutotumaini Muumba wao na kuwaza ya kama alikuwa
akizuia uhuru wao.
Lakini ni kitu gani Adamu alichopata kujua kuwa maana ya
maneno, “Kwa maana siku utakapokula, hakika utakufa”? Je, ali-
paswa kuongozwa katika maisha ya kujiinua zaidi? Adamu hakuona
jambo hili kuwa maana ya hukumu ya Mungu. Mungu alitangaza
ile kama azabu kwa ajili ya zambi yake, mtu alipashwa kurudi kwa
mavumbi: “Kwa sababu mavumbi wewe, na utarudi kwa mavumbi.”
Mwanzo 3:19. Maneno ya Shetani, “Macho yenu yatafunguliwa,”
304
 /NI KITU GANI KINACHOLALA NG’AMBO YA PILI YA KABURI 305

yalionekana kuwa ya kweli katika maana hii tu: macho yao yaka-
funguliwa kutambua ujinga wao. Wakajua ubaya na kuonja tunda la
uchungu wa uasi.
Mti wa uzima ulikuwa na uwezo wa kudumisha uzima. Adamu
angeendelea kufurahia ruhusa ya uhuru wa kukaribia mti huu na
kuishi milele, lakini wakati alipofanya zambi akazuiwa kwa mti wa
uzima na akastahili kifo. Kufa ikaondoa kutokufa. Pale hapangaliku-
wa na tumaini kwa uzao ulioanguka kama Mungu, kwa kafara [261]
ya Mwana wake, hangeleta kutokufa karibu nao. Na hivi ‘’kufa
kulikuja juu ya watu wote, kwa sababu wote wamefanya zambi,”
Kristo “ameleta uzima na maisha yasiyokoma nuru ni kwa njia ya
Habari Njema.” Katika Kristo tu kutokufa kunaweza kupatikana.
“Anayeamini Mwana ana uzima wa milele; na asiyemwamini Mwana
hataona uzima.” Waroma 5:12; 2 Timoteo 1:10; Yoane 3:36.

Uwongo Mkubwa
Yule aliyeahidi uzima katika uasi alikuwa mdanganyi mkubwa.
Na tangazo la nyoka katika Edeni--“Hakika hamutakufa”--lilikuwa
hubiri la kwanza lililohubiriwa daima juu ya kutokufa kwa roho
(nafsi). Lakini tangazo hili, la kubaki tu kwa mamlaka ya Shetani,
linakaririwa kwa mimbara na kukubaliwa kwa watu wengi kwa
upesi kama mbele kwa wazazi wetu wa kwanza. Hukumu ya
Mungu, “Nafsi inayofanya zambi itakufa” (Ezekieli 18:20) in-
afanywa kwa kutaka kuonyesha, Nafsi inayofanya zambi, haitakufa,
lakini itaishi milele na milele. Kama mtu angalipewa ruhusa ya
uhuru ya kukaribia mti wa uzima, baada ya kuanguka kwake, zambi
zingalifanywa kukaa milele. Lakini hakuna hata mtu mmoja wa
jamaa ya Adamu aliyeruhusiwa kuonja (kutwaa) tunda linalotoa
uzima. Kwa hiyo hapo hakuna mwenye zambi wa kuishi milele.
Baada ya Kuanguka, Shetani akaalika malaika zake kufundisha
imani katika kutokufa ya milele kwa asili ya mtu. Akiisha kuin-
giza watu kukubali kosa hili, ilikuwa ni kuwaongoza kuzania kama
mwenye zambi angeishi katika mateso ya milele. Sasa mfalme
wa giza anamuonyesha Mungu kuwa sultani mkali mwenye ku-
taka kisasi, kutangaza ya kama anatumbukiza katika jehanum wote
wasiompendeza, ya kama wakati wanapojinyonga katika ndimi za
moto wa milele, Muumba wao anawatazama chini na kurizika. Kwa
 306 Tangu Sasa Hata Milele

hivi ibilisi mukubwa anavika Mtenda mema kwa mwanadamu tabia

zake. Ukali ni tabia ya Shetani. Mungu ni mapendo. Shetani ni
adui anayejaribu mtu afanye zambi na baadaye akamwangamiza
kama awezavyo. Ni mambo ya kuchukiza upendo, rehema, na haki,
mafundisho kwamba wafu waovu wanateseka katika jehanum inay-
owaka ya milele, kwamba kwa zambi za maisha mafupi ya kidunia
wanateseka malipizi makali katika maisha yote ya Mungu!
Ni mahali gani katika Neno la Mungu mafundisho ya namna
ile inapatikana? Je, mawazo ya wema wa watu wote yageuzwe
kwa ukali waushenzi? Hapana, yale si mafundisho ya Kitabu
[262] cha Mungu. “Ninavyoishi, Bwana Mungu anasema, sina furaha
kwa kufa kwa mwovu; lakini mwovu aache njia yake apate kuishi;
geukeni, geukeni mukaache njia yenu mbaya; kwani kwa sababu
gani munataka kufa?” Ezekieli 33:11.
Je, Mungu anapendezwa katika kushuhudia mateso yasiyomal-
izika? Je, Yeye anapendezwa na maumivu wala mazomeo na kilio
cha nguvu cha viumbe vinavyoteseka anavyoshikilia katika ndimi
za moto? Je, sauti hizi za kuchukiza ziwe sauti za nyimbo katika
sikio la yule ambaye ana Upendo Pasipo Mwisho (Mungu)? Loo,
matukano gani ya kutiisha! Utukufu wa Mungu hauongezwe kwa
kudumisha zambi kupitiamilele na milele.

Ujushi wa Maumivu Mabaya ya Milele

Uovu ulifanyika kwa sababu ya ujushi wa maumivu mabaya
ya milele. Dini ya Biblia, inajaa na upendo na wema, inatiwa
giza kwa imani ya mambo ya uchawi na inavikwa na hofu kubwa.
Shetani amepakaa rangi tabia ya Mungu kwa rangi za uwongo.
Muumba wetu wa rehema anaogopwa, na kuhofiwa, hata kuchukiwa.
Maoni ya kutisha ya Mungu ambayo yameenea po pote ulimwenguni
kutoka kwa mafundisho ya mimbara yamefanya mamilioni ya watu
wenye mashaka na wasiokuwa waaminifu.
Maumivu mabaya ya milele ni mojawapo ya mafundisho ya
uwongo, mvinyo wa gazabu yake (Ufunuo 14:8; 17:21), ambayo
Babeli inafanya wote kunywa. Wahuduma wa Kristo walipokea
ujushi huu kwa Roma kama walivyokubali sabato ya uwongo. Kama
tukiacha Neno la Mungu na kukubali mafundisho ya uwongo kwa
 /NI KITU GANI KINACHOLALA NG’AMBO YA PILI YA KABURI 307

sababu wababa zetu waliyafundisha, tunaanguka chini ya hukumu

iliyotangazwa kwa Babeli; tunakunywa mvinyo wa gazabu yake.
Kundi kubwa linaongozwa kwa kosa la upande mwingine.
Wanaona Maandiko yanayoonyesha Mungu kama mwenye upendo
na huruma na hawawezi kuamini kwamba atatupa viumbe kwa je-
hanum inayowaka milele. Kushikilia kwamba nafsi kwa kawaida ni
ya milele, wakaishia kwamba watu wote wataokolewa. Kwa hivyo
mwenye zambi anaweza kuishi katika anasa ya kupendeza nafsi,
kutojali matakwa ya Mungu, na kukubaliwa na Mungu. Mafundisho
ya namna hiyo, yanategemea kwa rehema ya Mungu lakini bila
kujali haki yake, yanafurahisha moyo wa tamaa za mwili.

Wokovu wa Watu Wote Si Fundisho la Biblia

Wanaoamini katika wokovu wa watu wote wanageuza Maandiko. [263]
Mhubiri anayejulikana wa Kristo anakariri uwongo ulioenezwa na
nyoka katika Edeni, “Hakika hamutakufa.” “Siku mutakayokula
matunda yake, macho yenu yatafunguliwa, na mutakuwa kama
miungu. ” Anatangaza ya kama mwovu zaidi katika wenye zambi--
muuaji, mwizi, mzinzi--baada ya kifo ataingia katika hali ya furaha
ya milele. Hadizi za kweli za kupendeza, zinazofaa kwa kupendeza
moyo wa tamaa za mwili!
Kama ingekuwa kweli kwamba watu wote wangepita mara moja
mbinguni kwa saa ya mwisho ya mauti, tungeweza vema kutamani
mauti kuliko uzima. Wengi wameongozwa katika imani hii kumaliza
wala kukomesha maisha yao. Kulemezwa na hatari na uchungu,
inaonekana rahisi kuvunja mwendo wa maisha na kupanda upesi
katika hali ya raha ya makao ya milele.
Mungu ametoa katika Neno lake ushuhuda wazi ya kama ataaz-
ibu wavunjaji wa sheria yake. Je, yeye anakuwa mwenye rehema
vilevile hata asitimize haki juu ya mwenye zambi? Tazama kwa
msalaba wa Kalvari. Mauti ya Mwana wa Mungu inashuhudia
kwamba “mushahara wa zambi ni mauti” (Waroma 6:23), kwamba
kila uvunjaji wa sheria ya Mungu unapashwa kupata malipizi.
Kristo asiyekuwa na zambi akawa mwenye zambi kwa ajili ya mtu.
Akavumulia hatia za zambi na maficho ya uso wa Baba yake hata
moyo wake ukapasuka na maisha yake kuangamizwa--yote haya
ili wenye zambi waweze kukombolewa. Na kila nafsi ambayo in-
 308 Tangu Sasa Hata Milele

akataa kushirikiana na upatanisho uliotolewa kwa bei ya namna ile

anapaswa kuchukua kwa nafsi yake mwenyewe hatia na azabu ya
zambi.

Masharti Yameelezwa
“Mimi nitamupa yeye mwenye kiu, ya chemchemi ya maji ya
uzima, bure.” Ahadi hii ni ya wale tu wanaokuwa na kiu. “Yeye
anayeshinda atariti maneno haya, nami nitakuwa Mungu wake, naye
atakuwa mwana wangu.” Ufunuo 21:6,7. Mashairi yameelezwa.
Kwa kuriti vitu vyote, inatupasa kushinda zambi.
“Lakini haitakuwa heri kwake mwovu.” Muhubiri 8:13. Mwenye
zambi anajiwekea mwenyewe “hasira kwa siku ya hasira na ufunuo
wa hukumu ya haki ya Mungu, atakayelipa kila mutu kwa kadiri
ya matendo yake;” “mateso na taabu juu ya kila nafsi ya mutu
anayefanya uovu.” Waroma 2:5,6,9.
“Hakuna mwasherati wala mutu muchafu wala mwenye tamaa,
ndiye mwabudu sanamu, aliye uriti katika ufalme wa Kristo na
Mungu.” “Heri wale wanaofula nguo zao, wawe na amri kwendea
[264] mti wa uzima, na kuingia katika muji kwa milango yake. Lakini
inje ni imbwa, na wachawi, na wazini, na wauaji, na wanaoabudu
sanamu, na kila mutu anayependa uwongo na kuufanya.” Waefeso
5:5, ARV; Ufunuo 22:14,15.
Mungu amewatolea watu tangazo la kanuni ya matendo na
zambi. “Waovu wote atawaharibu.” ‘’Lakini wakosaji wataharibiwa
pamoja; mwisho wa waovu utaharibiwa.” Zaburi 145:20; 37:38.
Mamlaka ya serikali ya Mungu itaharibu maasi, lakini haki ya kulip-
iza kisasi itakuwa aminifu pamoja na tabia ya Mungu kama wa
rehema, na wema.
Mungu hashurutishe mapenzi. Hapendezwi na utii wa utumwa.
Anataka ya kama viumbe vya mikono yake watampenda kwa sababu
anastahili upendo. Angaliwatakia wamtii kwa sababu wanakuwa na
shukrani ya akili kwa hekima yake, haki, na wema.
Kanuni za serkali ya Mungu zinakuwa katika umoja pamoja na
amri ya Mwokozi, “Pendeni adui zenu.” Matayo 5:44. Mungu ana-
timiliza haki kwa waovu kwa ajili ya uzuri wa viumbe vyote na hata
kwa ajili ya uzuri wa wale ambao hukumu zake zitakapowatazama.
Angewafurahisha kama awezavyo. Amewazunguusha na alama za
 /NI KITU GANI KINACHOLALA NG’AMBO YA PILI YA KABURI 309

upendo wake na kuwafuatisha na matoleo za rehema; lakini wanaza-

rau upendo wake, wanavunja sheria yake, na kukataa rehema yake.
Kupokea daima zawadi zake, wanampatisha haya Mtoaji. Bwana
anavumilia ukaidi wao wakati mrefu; lakini je, atawafunga waasi
hawa kwa upande wake, kuwalazimisha kufanya mapenzi yake?

Hawakutayarishwa Kuingia Mbinguni

Wale waliochagua Shetani kuwa kiongozi wao hawakutaya-
rishwa kuingia machoni pa Mungu. Kiburi, uongo, uasherati,
ukali, yamekazwa katika tabia zao. Je, wanaweza kuingia mbin-
guni kukaa milele pamoja na wale ambao waliwachukia duniani?
Kweli haitaweza kuwa ya kupendeza kwa mwongo; upole hautaweza
kutuliza kujisifu; usafi hauwezi kukubaliwa kwa mwovu; upendo
usiotaka faida hauonekane wa kuvuta kwa mwenye choyo. Ni furaha
gani mbingu ingeweza kutoa kwa wale wanaoshughulika sana katika
faida za kujipendeza nafsi?
Je, wale ambao mioyo yao imejazwa na uchuki kwa Mungu,
kwa kweli na kwa utakatifu, wanaweza kuchanganyika pamoja na
makutano ya mbinguni na kujiunga katika nyimbo zao za sifa?
Miaka ya rehema ilitolewa kwao, lakini hawakuzoeza moyo wao
kupenda usafi. Hawakujifunza kamwe lugha ya mbinguni. Sasa ni [265]
kuchelewa.
Maisha ya maasi kumpinga Mungu haikuwastahilisha kwa mbin-
guni. Usafi wake na amani yangekuwa ni mateso kwao; utukufu
wa Mungu ungekuwa moto unaoteketeza. Wangetamani sana
kukimbia kutoka mahali pale patakatifu na wangekaribisha vizuri
maangamizi, ili waweze kufichwa kutoka usoni pake yeye aliyekufa
kwa kuwakomboa. Mwisho wa waovu anaimarishwa kwa uchaguzi
wao wenyewe. Kufukuzwa kwao kutoka mbinguni ni kwa kujich-
agulia wao wenyewe na ni haki na rehema kwa upande wa Mungu.
Kama maji ya Garika mioto ya siku kuu inatangaza hukumu ya
Mungu kwamba hakuna dawa ya waovu. Mapenzi yao imetumiwa
katika maasi. Wakati uzima unapoisha, ni kuchelewa sana kugeuza
mawazo yao kutoka kwa uasi hata wa utiifu, kutoka kwa uchuki hata
kwa mapendo.
 310 Tangu Sasa Hata Milele

Mshahara wa Zambi
“Kwa maana mshahara wa zambi ni mauti, lakini zawadi ya
Mungu ni uzima wa milele katika Yesu Kristo Bwana wetu.” Wakati
ambao uzima ni uriti wa wenye haki, mauti ni sehemu ya waovu.
“Mauti ya pili” inawekwa kinyume na uzima wa milele. Waroma
6:23; tazama Ufunuo 20:14.
Kwa matokeo ya zambi ya Adamu, mauti imewekwa juu ya
uzao wote wa wanadamu. Wote sawasawa huenda chini kaburini.
Na kwa njia ya mpango wa wokovu, wote wanapashwa kuletwa
kutoka kwa makaburi yao: “kutakuwa ufufuo wa wafu, wote wenye
haki na wasio haki pia.” “Kwa sababu kama katika Adamu wote
wanakufa, hivyo wote katika Kristo watafanywa wahai.” Lakini
tofauti imefanywa kati ya makundi mawili inayoletwa: “Wote walio
katika makaburi watasikia sauti yake, nao watatoka; wale waliofanya
mema kwa ufufuo wa uzima, na wale waliofanya mabaya, kwa
ufufuo wa hukumu.” Matendo 24:15; 1 Wakorinto 15:22; Yoane
5:28,29.

Ufufuo wa Kwanza
Wale “wanaohesabiwa kuwa wamestahili” kwa ufufuo wa
kwanza ni “heri na Watakatifu”. “Juu ya hawa mauti ya pili haina
nguvu.” Luka 20:35; Ufunuo 20:6. Lakini wale wasiopata msamaha
kwa njia ya toba na imani wanapaswa kupokea “mishahara ya
zambi,” azabu “kufwatana na matendo yao,” kuishi katika “mauti ya
pili.”
Kwani ni jambo lisilowezekana kwa Mungu kuokoa mwenye
zambi katika zambi zake, anamwondolea maisha yake ambayo
[266] makosa ilinyanganya na ambaye amejionyesha mwenyewe kwamba
hastahili. ” Maana bado kidogo na mwovu hatakuwa; ndiyo utafikiri
sana pahali pake, naye hatakuwa,” “Na watakuwa kama hawakuwa
mbele.” Zaburi 37:10; Obadia 16. Wanazama katika usahaulifu
usiokuwa na matumaini ya milele.
Hivi ndivyo itakavyofanywa mwisho wa zambi. “Umeharibu
waovu, Umefuta jina lao kwa milele na milele. Adui wamekoma,
wameachwa ukiwa kwa milele.” Zaburi 9:5,6. Yoane katika
Ufunuo anasikia wimbo wa furaha wa sifa usiochafuliwa na sauti
 /NI KITU GANI KINACHOLALA NG’AMBO YA PILI YA KABURI 311

hata moja ya kutopatana. Hakuna nafsi za watu zinazotukana

Mungu wakati wanapojinyonga katika maumivu mabaya isiyokuwa
na mwisho kamwe. Hakuna viumbe vya taabu katika jehanum
watakaochanganyisha na yawe yao ya nguvu pamoja na nyimbo za
waliookolewa.
Juu ya kosa kuhusu maisha ya milele ya asili kunabaki ma-
fundisho ya ufahamu katika mauti. Kulingana na maumivu mabaya
ya milele, ni kinyume kwa Maandiko, kwa akili, na kwa mawazo
yetu ya kibinadamu.
Kufuatana na imani ya watu wengi, waliokombolewa katika
mbingu wanafahamu yote yanayofanyika duniani. Lakini namna
gani ingekuwa na furaha kwa wafu kujua mateso ya walio hai,
kuwaona wakiendelea na huzuni, uchungu, na maumivu makuu ya
maisha? Na ni chukizo la namna gani kuamini ya kama mara pumzi
inapotoka mwilini nafsi ya roho isiyotubu inawekwa kwa ndimi za
jehanum!
Maandiko yanasema nini? Mtu hana ufahamu katika mauti:
“Pumuzi yake inatoka, anarudia udongoni; siku ileile mafikiri yake
yanapotea.” “Maana walio hai wanajua ya kwamba watakufa: lakini
wafu hawajui kitu, ... Mapendo yao na kuchukia kwao na wivu
wao umepotea; wala hawana sehemu tena milele katika neno lo lote
linalofanyika chini ya jua.’‘ “Kwa kuwa Hadeze haiwezi kukusifu,
wala kufa hakuwezi kukutukuza; wale wenye kushuka kwa shimo
hawawezi kutarajia kweli yako. Mwenye uhai, mwenye uhai, ndiye
atakayekusifu, kama mimi leo.” “Maana katika mauti hapana ukum-
busho juu yako, Katika Hadeze nani atakayekupa asante?” Zaburi
146:4; Muhubiri 9:5,6; Isaya 38:18, 19 ; Zaburi 6:5.
Petro siku ya Pentekote akatangaza ya kwamba Dawidi “alikufa,
akazikwa, na kaburi lake ni kwetu hata leo.” “Maana Dawidi haku-
panda katika mbingu.” Matendo 2:29,34. Neno ya kwamba Dawidi
akingali katika kaburi hata ufufuo linaonyesha kwamba wenye haki
hawaende mbinguni wanapokufa.
Akasema Paulo: “Maana kama wafu hawafufuliwi, basi Kristo
hakufufuliwa: na kama Kristo hakufufuliwa, imani yenu ni bure; [267]
mungali katika zambi zenu. Basi wao waliolala katika Kristo wame-
potea.” 1 Wakorinto 15:16-18. Kama kwa miaka 4000 wenye haki
walikwenda mara moja katika mbingu wakati wa kifo, namna gani
312 Tangu Sasa Hata Milele

Paulo amesema ya kwamba kama hakuna ufufuo, “na wao waliolala

katika Kristo wamepotea”?
Wakati alipokuwa karibu kuacha wanafunzi wake, Yesu
hakuwambia ya kwamba wangekuja mara moja kwake: “Ni-
nakwenda kuwatengenezea ninyi pahali,” Akasema “Na kama
ninakwenda kuwatengenezea ninyi pahali, nitakuja tena, na
nitawakaribisha ninyi kwangu.” Yoane 14:2,3. Paulo anatwambia
zaidi ya kwamba “Bwana mwenyewe atashuka toka mbinguni, na
sauti kubwa, na sauti ya malaika mukubwa, na pamoja na baragumu
ya Mungu: Nao waliokufa katika Kristo watafufuliwa kwanza; kisha
sisi tulio hai, tuliobaki, tutanyakuliwa pamoja nao katika mawingu,
kukutana na Bwana katika hewa, na hivi tutakuwa pamoja na Bwana
milele. Na anaongeza: “Basi mufarijiane kwa maneno haya.” 1
Tesalonika 4:1618. Katika kuja kwa Bwana, minyororo ya kaburi
itavunjika na “wafu katika Kristo” watafufuliwa kwa uzima wa
milele.
Wote watahukumiwa kwa kupatana na mambo yaliyoandikwa
katika vitabu na kulipwa kama vile matendo yao yalivyokuwa.
Hukumu hii haitafanyika katika mauti. “Kwa maana ameweka
siku, atakayohukumu dunia kwa haki.” “Angalia, Bwana alikuja na
watakatifu wake, elfu kumi, ili afanye hukumu juu ya watu wote.”
Matendo 17:31; Yuda 15.
Lakini kama wafu wamekwisha kufurahishwa na mbingu ao ku-
jinyonga katika ndimi za moto ya jehanum, ni haja gani ya hukumu
ijayo? Neno la Mungu linaweza kufahamika katika mafikara ya
kawaida. Lakini ni fikara gani la haki tunaweza kuona wala hekima
ao haki katika maelezo inayokubaliwa na wengi? Je, wenye haki
watapokea sifa, “Verna, mutumwa mwema na mwaminifu, ... in-
gia katika furaha ya bwana wako,” wakati walikuwa wakikaa ma-
choni pake kwa miaka mingi? Je, waovu wameitwa kutoka taabuni
kupokea hukumu kutoka kwa Mwamzi, “Ondokeni kwangu, ninyi
muliolaaniwa, endeni katika moto wa milele”? Matayo 25:21,41.
Maelezo juu ya maisha ya milele ya nafsi ya roho yalikuwa
mojawapo ya mafundisho ya uwongo ambayo Roma ilipokea ku-
toka kwa ushenzi. Luther aliyapanga pamoja na hadisi kubwa (za
uwongo) vinavyofanya sehemu ya mtu wa uchafu ya maagizo ya
Roma. Biblia inafundisha ya kwamba wafu wanalala hata ufufuo.
 /NI KITU GANI KINACHOLALA NG’AMBO YA PILI YA KABURI 313

Pumziko la heri kwa wenye haki waliochoka! Wakati ukiwa

mrefu ao mfupi, lakini ni wakati kwao. Wanalala; wanaamshwa [268]
kwa baragumu ya Mungu kwa maisha ya milele ya utukufu. “Kwa
sababu baragumu italia, na wafu watafufuliwa wasiwe na kuoza. ...
Lakini wakati ule wa kuoza utakapovaa kutokuoza, na ule wa mauti
utakapovaa kutokufa, wakati ule litakapotimia neno lililoandikwa;
Mauti imemezwa kwa ushindi”. 1 Wakorinto 15:52-54.
Kuitwa kutoka kwa usingizi wao, wanaanza kufikiri ni wapi
waliishia. Shituko la mwisho lilikuwa ni maumivu makali ya mauti;
wazo la mwisho, kwamba walikuwa wakianguka chini ya uwezo
wa kaburi. Wanapofufuka kutoka kaburini, wazo lao la kwanza la
furaha, litakaririwa katika shangwe la ushindi: Ee mauti, uchungu
wako ni wapi?” 1 Wakorinto 15:55. “Ee kaburi, kushinda kwako ni
wapi?
[269] 34 /NI WANANI WANAOKUWA “PEPO” KATIKA
IMANI YA ROHO ZA WATU WALIOKUFA
HURUDI NA KUJIONYESHA NA KUONGEA NA
WATU?

Mafundisho ya maisha ya milele ya kawaida, mara ya kwanza

yaliletwa kutoka kwa hekima ya kishenzi na katika giza ya maasi
makubwa yaliyounganishwa katika imani ya Kikristo, yakaondosha
kweli ambayo “wafu hawajui kitu.” Muhubiri 9:5. Wengi wanaamini
ya kwamba pepo za wafu ni “roho za kutumikia, zilizotumwa kutu-
mikia wale watakaoriti wokovu.” Waebrania 1:14.
Imani ya kwamba roho za wafu zinarudi kutumia walio hai
ikatayarisha njia kwa imani ya wafu ya kisasa kuwa roho za watu
waliokufa hurudi kujionyesha na kuongea na watu. Kama wafu
wanakuwa na majaliwa na maarifa inayopita zaidi ile waliyokuwa
nayo mbele, sababu gani kutorudi duniani na kufundisha wa hai?
Kama roho za wafu zinatangatanga kwa rafiki zao duniani, sababu
gani hazipelekane habari nao? Namna gani wale wanaoamini katika
uaminifu wa kibinadamu katika mauti wanaweza kukana “nuru ya
Mungu” iliyotolewa na roho tukufu? Hapa kuna mferezi unaoweza
kuangaliwa kama takatifu ambamo shetani anatumika. Malaika
walioanguka wanaonekana kama wajumbe kutoka ulimwengu wa
kiroho.
Mfalme wa mabaya anakuwa na uwezo wa kuleta mbele ya watu
mfano wa rafiki waliokufa. Mfano ni kamilifu, ulifatishwa kwa uza-
hiri wa ajabu. Wengi wanafarijika na hakikisho ya kwamba wapenzi
wao wana furaha mbinguni. Bila mashaka ya hatari, wanatoa sikio
kwa roho za kudanganya, na mafundisho ya mashetani.” 1 Timoteo
4:1.
Wale waliokwenda kwa kaburi bila kujitayarisha wanadai kuwa
na furaha na kuwa mahali pa cheo bora huko mbinguni. Wageni wa
uwongo kutoka kwa ulimwengu ya mapepo (spirits) mara ingine
hutoa maonyo halisi yanayoshuhudia kuwa hakika. Halafu, kwa hivi

314
 /NI WANANI WANAOKUWA “PEPO” KATIKA IMANI YA ROHO ZA WATU
WALIOKUFA HURUDI NA KUJIONYESHA NA KUONGEA NA WATU?315
tumaini linapatikana, wanafundisha mafundisho yale yanayongoa
Maandiko. Kwa sababu kwamba wanataja mambo mengine ya kweli
na palepale kutabiri mambo ya wakati ujao jambo hilo linatoa mfano
wa hakika, na mafundisho yao ya uwongo yanakubaliwa. Sheria
ya Mungu huwekwa kando, Roho ya neema huzarauliwa. Pepo
wanakana Umungu wa Kristo na wanaweka Muumba kwa cheo
pamoja na wao wenyewe.
Wakati inakuwa kweli kwamba matokeo ya udanganyifu mara [270]
kwa mara yamepokewa kwa hila kama maonyesho ya kweli, pale
kulikuwa, vilevile, maonyesho ya kupambanua ya uwezo wa ajabu,
kazi kabisa ya malaika waovu. Wengi wanaamini ya kwamba imani
yakuwa roho za watu waliokufa hurudi na kujionyesha na kuongea
na watu ni ujanja tu wa kibinadamu. Kama ikiletwa mbele ya
maonyesho ambayo hawawezi kuizania namna ingine isipokuwa
kama ni ya ajabu, watadanganyiwa na kuyakubali kama uwezo
mkubwa wa Mungu.
Kwa msaada wa Shetani wachawi wa Farao wakaiga kazi ya
Mungu. Tazama Kutoka 7:10-12. Paulo anashuhudia kwamba kuja
kwa Bwana kutatanguliwa na “kutenda kwa Shetani na uwezo wote,
na ishara na maajabu ya uwongo”. 2 Watesalonika 2:9,10. Na Yoane
anatangaza: “Naye anafanya mastaajabu makubwa, hata kufanya
moto kushuka toka mbingu juu ya dunia, mbele ya watu. Naye
anawakosesha wale wanaokaa juu ya dunia, kwa mastaajabu yale
aliyopewa kufanya. Ufunuo 13:13, 14. Si mambo ya ujanja tu
yaliyotabiriwa hapa. Watu wanadanganyiwa na mastaajabu ambayo
wajumbe wa Shetani wanafanya, si yale wanayotaka kufanya.

Mwito Wa Shetani Kwa Wenye Akili

Kwa watu wenye elimu naustaarabu mfalme wa giza anaonye-
sha imani ya kuwa na roho za watu waliokufa na kujionyesha na
kuongea na watu (spiritisme) katika mifano yake safi zaidi na ya
akili. Anapendezwa sana na wazo la tendoo la kushangaza kwa fu-
raha na maelezo yenye uwezo wa kushawishi ya mapendo na wema.
Anaongoza watu kutumia kiburi sana katika hekima yao wenyewe
ili ndani ya mioyo yao waaibishe Bwana wa Milele.
 316 Tangu Sasa Hata Milele

Shetani anadanganya watu sasa kama alivyodanganya Hawa

katika Edeni kwa njia ya kuamsha tamaa ya nguvu kwa ajili ya
kujiinua.
“Mutakuwa kama miungu,” anatangaza, “mukijua uzuri na
ubaya”. Mwanzo 3:5. Imani ya kuwako kwa roho za watu waliokufa
inafundisha” kwamba mtu ni kiumbe cha maendeleo... karibu ya
kichwa cha uungu”. Tena; “Hukumu itakuwa ya haki, kwa sababu
ni hukumu ya kila mtu binafsi.... Kiti cha enzi ni ndani yako”. Na
mwingine anasema: “Kila kiumbe cha haki na kikamilifu ni Kristo”.
Kwa hivyo Shetani aligeuza tabia ya zambi ya mtu mwenyewe
kuwa amri ya pekee ya hukumu. Hii ni maendeleo, si kwenda juu,
bali kwenda chini. Mtu hawezi kuinuka juu kuliko cheo chake cha
[271] usafi wala wema. Kama nafsi ndiyo kipeo chake kikamilifu cha
juu kuliko, hatafikia kamwe kwa kitu cho chote kinachoinuka zaidi.
Neema ya Mungu tu inakuwa na uwezo kwa kuinua mtu. Kuachwa
upekee, maendeleo yake inapaswa kwenda chini.

Mwito kwa Kupenda Anasa

Kwa ulafi, kupenda anasa, uasherati, imani ya kuwa na roho za
watu waliokufa (spiritisme) inaonyesha umbo la uwongo la werevu
kidogo. Katika mifano yao mbaya sana wanapata kitu ambacho ki-
nachokuwa katika umoja na tamaa zake. Shetani anaandika hesabu
ya zambi kila mtu kutenda halafu anajihazali ya kwamba saa za
kufaa zisipunguke kwa kupendeza mvuto. Anajaribu watu kwa njia
ya kutojizuia kwa kupunguza nguvu za mwili, akili na za mafun-
dusho mazuri. Anaharibu maelfu katika mazoezi wa kufurahisha
tamaa, kuharibu tabia yote nzima. Na kutimiza kazi yake, pepo
wanatangaza kwamba “maarifa ya kweli yanamuweka mtu juu ya
sheria yote”; “cho chote kinachokuwa, kinakuwa haki”; ya kwamba
“Mungu hahukumu”, na ya kwamba “zambi zote... zinakuwa bila
kosa”. Wakati watu wanapoamini ya kwamba tamaa ni sheria ya
juu zaidi, ya kwamba uhuru ni ruhusa, ya kwamba mtu ni juu yake
mwenyewe tu, nani anayeweza kushangaa ya kwamba uchafu un-
ajaa kwa kila mkono? Wengi kwa moyo wanakubali maongozi ya
tamaa mbaya. Shetani anachukua maelfu katika wavu lake wanaodai
kufuata Kristo.
 /NI WANANI WANAOKUWA “PEPO” KATIKA IMANI YA ROHO ZA WATU
WALIOKUFA HURUDI NA KUJIONYESHA NA KUONGEA NA WATU?317
Lakini Mungu ametoa nuru ya kutosha kuvumbua mtego huo.
Msingi kabisa wa imani ya kuwa kwa roho za watu waliokufa un-
akuwa kwa vita ikipiganisha Maandiko. Biblia inasema ya kwamba
wafu hawajui kitu, ya kwamba mawazo yao yamepotea; hawana
sehemu katika furaha wala huzuni ya wale wanaokuwa duniani.
Tena zaidi Mungu amekataza maarifa ya hila yamazungumzo
na roho za wafu. “mashetani”. Kama hawa wageni kutoka dunia
zingine walikuwa wakiitwa, wanatangazwa na Biblia kuwa “pepo
za mashetani”. Tazama Hesabu 25:1-3; Zaburi 106:28; 1 Wako-
rinto 10:20; Ufunuo 16:14. Kutendeana pamoja nao kulikatazwa
katika azabu ya kufa. Walawi 19:31; 20:27. Lakini imani ya kuwa
roho za watu waliokufa (spiritisme) imefanya njia yake katika jamii
za ujuzoi wakweli ikashambulia makanisa, na kupata upendeleo
katika majamii ya wafanya sheria, hata katika majumba ya wafalme.
Udanganyifu mkubwa huu ni uamsho katika hila mpya ya uchawi
uliohukumiwa zamani. [272]
Kwa kuonyesha ubaya zaidi wa watu kama katika mbingu,
Shetani anasema kwa ulimwengu: “Si kitu ukiamini wala usipoamini
Mungu na Biblia, uishi kama unanvyopenda; mbingu ni makao
yako”.
Neno la Mungu linasema: “Ole wao wanaoita uovu mema, na
wanaita mema uovu; wanaoweka giza kwa nuru, na nuru giza.” Isaya
5:20.

Biblia llifananishwa kama Habari za Uwongo

Mitume, wanafananishwa na pepo za uwongo, wanafanywa,
kwa kukanusha mambo waliyoandika wakati walipokuwa kwa
dunia. Shetani anafanya ulimwengu kuamini ya kwamba Biblia
ni habari za uwongo, kitabu kilichopendeza kwa utoto wa taifa,
lakini, sasa kuzaniwa kama kisiuchofaa. Kitabu kinachopaswa ku-
muhukumu yeye na wafuasi wake anakiweka katika kivuli; Mwokozi
wa ulimwengu anamfanya kuwa kama mtu yo yote. Na waaminifu
katika mifano ya kiroho wanajaribu kufanya kuonekana kwamba
hakuna kitu cha muujiza katika maisha ya Mwokozi wetu. Miujiza
yao wenyewe, inatangaza, kwa mbali zaidi kazi za Kristo.
Imani ya kuwa roho za watu waliokufa (spiritisme) inajit-
walia sasa umbo la Kikristo. Lakini mafundisho yake hayawezi
 318 Tangu Sasa Hata Milele

kukanushwa wala kufichwa. Katika mfano wake wa sasa unakuwa

ya hatari zaidi, wa hila, udanganyifu. Inajidai sasa kukubali Kristo
na Biblia. Lakini Biblia inafasiriwa kwa namna ya kupendeza kwa
moyo mpya. Mapendo inakuwako kama sifa bora ya Mungu, lakini
inaaibishwa kwa tamaa zaifu kufanya tofauti ndogo kati ya uzuri
na ubaya. Mashitaki ya Mungu ya zambi, matakwa ya sheria yake
takatifu yanachungwa mbali na kuonekana kwa macho. Mifano
inaongoza watu kukataa Biblia kama msingi wa imani yao. Kristo
anakaniwa kama mbele, lakini udanganyifu hautambuliwe.
Wachache wanakuwa na wazo la haki la uwezo wa kudanganwa
wa imani ya kuwa na roho za watu waliokufa (spiritisme). Wengi
wanavuta vibaya nao kwa kupendeza tu uchunguzi. Wangejazwa
na hofu kuu kwa wazo la kujitoa kwa utawala wa pepo. Lakini
wanajitayarisha kwa kiwanja kilichokatazwa, na mharibu wautu-
mia uwezo wake, na anawashikilia kuwa watumwa. Hakuna kitu
kingine kisipokuwa uwezo wa Mungu, kwa jibu kwa maombi ya
bidii, inayowezakuokoa nafsi hizi.
[273] Wote wanaolinda zambi inayojulikana kwa makusudi wanaalika
majaribu ya Shetani. Wanajitenga wenyewe kutoka kwa Mungu na
ulinzi wa malaika zake, na wanakuwa pasipo mateteo. “Na wakati
wanapokuambia: Tafuta habari kwa watu wenye roho na kwa walozi
wafumu, wanaolialia kama ndege na kunungunika, sema, haifai
kwa watu kutafuta kwa Mungu wao? Waenda kwa watu waliokufa
kwa ajili ya watu walio hai? Kwa sheria na kwa ushuhuda! Kama
hawasemi sawasawa na neno hili, kweli hapana asubui kwao.” Isaya
8:19, 20.
Kama watu wangekusudia kupokea ukweli juu ya asili ya mtu
na hali ya wafu, wangeona katika imani ya kuwa roho ya watu
waliokufa (spiritisme) uwezo wa Shetani na miujiza ya uwongo.
Lakini wengi wanafunga macho yao kwa nuru, na Shetani anafuma
mitego yake kwao. “Kwa sababu hawakupokea mapendo kwa kweli,
wapate kuokolewa,” kwa sababu hii, “Mungu anawaletea nguvu ya
upotevu, hata waamini uwongo.” 2 Watesalonika 2:10, 11.
Wale wanaopinga imani ya kuwako kwa roho ya watu waliok-
ufa (spiritisme) wanashambulia Shetani na malaika zake. Shetani
hataacha hatua (=2,54cm) moja ya uwanja ila tu akisukumwa kwa
nguvu na wajumbe wa mbinguni. Anaweza kutumia Maandiko na
atapotosha maana ya mafundisho Wale watakaosimama kwa wakati
 /NI WANANI WANAOKUWA “PEPO” KATIKA IMANI YA ROHO ZA WATU
WALIOKUFA HURUDI NA KUJIONYESHA NA KUONGEA NA WATU?319
huu wa hatari wanapashwa kufahamu wao wenyewe ushuhuda wa
Maandiko.
Pepo za mashetani wanaoiga ndugu ao rafiki watatokea kwa hu-
ruma za mapendo kwetu na watafanya miujiza. Inatupasa kuwazuia
kwa njia ya kweli ya Biblia ya kwamba wafu hawajui kitu cho chote
na ya kwamba wale wanaotokea ni pepo za mashetani.
Imani yao yote haikuanzishwa kwa Neno la Mungu watadan-
ganyiwa na kushindwa. Shetani “anatumika na madanganyo yote
ya uovu, ” Na madanganyo yake yataongezeka. Lakini wale
wanaotafuta maarifa ya kweli na safi nafsi zao katika utii watapata
katika Mungu wa kweli ulinzi wa hakika. Mwokozi angetuma upesi
kila malaika kutoka mbinguni kulinda watu wake kuliko kuacha
nafsi moja inayotumaini kushindwa na Shetani. Wale wanaojifar-
iji wenyewe kwa uhakikisho kwamba hakuna azabu kwa ajili ya
mwenye zambi, wanaokataa kweli ambayo Mbingu inayotoa kama
ulinzi kwa siku ya taabu, watakubali madanganyo yaliyotolewa
na Shetani, madai ya imani ya madanganyo za watu waliokufa
(spiritisme).
Wenye kuzihaki wanazani mizaha matangazo ya Maandiko juu
ya shauri la wokovu na malipo yatakayokuja ya wanaokataa kweli.
Wanageuza jambo la kutia huruma kwa mawazo ya ushupavu, uzaifu, [274]
na mafundisho ya uchawi kama kutii matakwa ya sheria ya Mungu.
Wamejitoa wote kwa mshawishi, wamejiunga karibu sana naye na
kujazwa na roho yake, ili wasiwe na upungufu kutoka katika mtego
wake.
Msingi wa kazi ya Shetani uliwekwa kwa matumaini iliyotolewa
kwa Hawa katika Edeni: “Hakika hamutakufa”. “Siku mutakapokula
matunda yake, macho yenu yatafunguliwa, na mutakuwa kama
Mungu mukijua uzuri na ubaya.” Mwanzo 3:4,5. Kipeo chake cha
madanganyo kitafikia katika mabaki ya mwisho ya wakati. Asema
nabii: “Nikaona pepo wachafu watatu waliofanana na vyura, waka-
toka kinywa cha yule joka, na katika kinywa cha yule nabii wa
uwongo kama vyura. Maana ndio pepo za mashetani, wanaofanya
alama, na kutoka na kwenda kwa wafalme wa ulimwengu wote,
kuwakusanya kwa vita ya siku ile kubwa ya Mungu Mwenyezi.”
Ufunuo 16:13, 14.
Ila tu wale wanaolindwa na uwezo wa Mungu katika imani
katika Neno lake, ulimwengu mzima utapita kwa nguvu katika njia
320 Tangu Sasa Hata Milele

za madanganyo haya. Watu wanajitumbukiza upesi kwa salama ya

ajali, kuamshwa tu na kumiminika kwa hasira ya Mungu.
 35 /UHURU WA ZAMIRI UNATISHWA [275]

Kanisa la Roma sasa linapendelewa sana na Waprotestanti ku-

liko miaka ya zamani. Katika inchi hizo ambamo Kanisa la Kikato-
liki linapata mwendo wa kuunganisha kwa kupata mvuto, mawazo
yanaanza kusimamiwa ya kwamba hakuna tofauti sana juu ya
mambo ya lazima kama ilivyozaniwa na ya kwamba ukubali ule
mdogo kwa upande wetu utatuongoza katika mapatano bora pamoja
na Roma. Kulikuwa wakati Waprotestanti walifundisha watoto
wao ya kwamba kutafuta umoja na Roma kungekuwa kutokuwa
na uaminifu kwa Mungu. Lakini ni tofauti kubwa ya namna gani
tunaona katika taarifa ya sasa!
Watetezi wa dini ya Rome (Papa) wanatangaza kwamba kanisa
limeshitakiwa uwongo, ya kwamba si haki kuhukumu kanisa la
leo kwa utawala wake wa mda wa karne nyingi za ujinga na giza.
Wanarehemu ukali wake wakuogopesha kwa ushenzi wa nyakati
zile.
Je, watu hawa hawakusahau madai ya kutoweza kukosa ku-
likowekwa na uwezo huu? Roma inadai ya kwamba “kanisa
halikukosa kamwe; wala kukosa kwa wakati ujao, kufuatana na
Maandiko, halitakosa daima.”
Kanisa la Roma halitaacha kamwe madai yake kwa kutoweza
kukosa (infallibilité). Acha vizuizi (amri) vilivyoamriwa sasa na
serikali za dunia vitoshwe na Roma irudishwe katika mamlaka yake
ya kwanza, na hapo kwa upesi ingekuwa uamsho wa uonevu wake
na mateso.
Ni kweli ya kwamba Wakristo wa kweli wanakuwako katika
ushirika wa kanisa la Kikatoliki la Roma. Maelfu katika kanisa lile
wanamtumikia Mungu kufuatana na nuru bora wanayokuwa nayo.
Mungu anatazama na upendo wa huruma juu ya nafsi hizi, zili-
zolelewa katika imani ile ya kudanganya na isiyotosheleka. Ataleta
mishale ya nuru kupenya giza, na wengi watakamata misimamo yao
pamoja na watu wake.

321
 322 Tangu Sasa Hata Milele

Lakini Kanisa la Roma kama chama haliko tena katika umoja na

habari njema ya Kristo sasa kuliko kwa wakati wa kwanza. Kanisa
la Roma linatumia shauri lo lote kwa kupata utawala wa ulimwengu,
kuanzisha tena mateso, na kuharibu mambo yote ambayo Waprotes-
tanti wamefanya. Kanisa la Kikatoliki liko linapata nafasi kwa pande
zote. Angalia kuongezeka kwa makanisa yake. Tazama uwingi wa
vyuo vyao vikubwa (colleges) na seminaires, vinavyosimamiwa na
[276] Waprotestanti. Tazama usitawi wa utaratibu wa sala katika Uin-
gereza na maasi ya mara kwa mara kwa vyuo vya Wakatoliki.

Mapatano na Ukubali
Waprotestanti wamesaidia ama kupendelea mafundisho ya
Kanisa la Papa; wamefanya mapatano na mkubaliano ambayo waka-
toliki wenyewe wameshangaa kuyaona. Watu wanafunga macho yao
kwa tabia ya kamili ya Kanisa la Roma. Watu wanahitaji kupinga
maendeleo ya adui huyu wa hatari kwa uhuru wa watu na dini.
Wakati msingi wa kanisa la Roma linaimarishwa juu ya madan-
ganyo, si la ushenzi na ujiinga. Huduma ya dini ya Kanisa la Roma
kawaida ni ya kuvuta sana. Maonyesho yake mazuri sana mengi
na kanuni kubwa za dini zinavuta watu na kunyamazisha sauti ya
akili na zamiri. Jicho linavutwa kwa uzuri. Makanisa mazuri kabisa,
maandamano makubwa ya ajabu, mazabahu ya zahabu, sanduku za
kuwekea vitu vitakatifu za johari, mapicha mazuri, na muchoro bora
vinavuta wenye kupenda uzuri. Muziki ni waajabu. Nukta za muziki
nzuri za kutoka kwa sauti kubwa za kinanda zinachanganyika na
nyimbo tamu sana za sauti nyingi kama inavyoongeza katika madari
ya nyumba ya juu sana na sehemu ndefu ya nguzo ya majengo
makubwa ya kanisa yake, yanavuta akili ya uchai na heshima.
Utukufu huu wa inje na ibada vinacheka tamaa za nafsi yenye
kugonjwa ya zambi. Dini ya Kristo haihitaji mivuto ya namna
hiyo. Nuru inayongaa kutoka kwa msalaba inaonekana safi na
ya kupendeza na hakuna mapambo ya inje yanayoweza kuongeza
damani yake ya kweli.
Mawazo ya juu ya ufundi, malezi ya kupendeza tamaa, mara
kwa mara yanatumiwa na Shetani kuongoza watu kusahau mahitaji
ya nafsi na kuishi kwa ajili ya ulimwengu huu tu.
 /UHURU WA ZAMIRI UNATISHWA 323

Fahari na sherehe ya kuabudu kwa Kikatoliki kunakuwa na

uwezo wa kuvuta (kushawishi) kufanya mabaya, nzuri wakupoteza
akili, na hiyo, wengi wamedanganyika. Wanajipatia uhakikisho juu
ya Kanisa la Roma kuwa mlango wa mbinguni. Hakuna hata mmoja
ila tu wale wanaoweka miguu yao kwa msingi wa kweli, ambao
mioyo yao hufanywa upya kwa Roho ya Mungu, wanakuwa salama
juu ya mvuto wake. Mfano wa utawa pasipo uwezo ni kitu kile
wengi wanatamani.
Madai ya Kanisa kwa haki kwa ya kusamehe zambi yanaongoza [277]
wafuasi wa Roma kujisikia huru kwa zambi, na agizo la maung-
amo linaelekea vile vile kutoa ruhusa kwa uovu. Yeye anayepiga
magoti mbele ya mtu aliyeanguka na anafungua katika maung-
amo mawazo ya siri ya moyo wake anapoteza cheo cha nafsi yake.
Katika kufunua zambi za maisha yake kwa padri--mwenye kufa wa
kosa-cheo cha tabia yake ni chini, na anakuwa mchafu kwa hiyo.
Mawazo yake juu ya Mungu ni ya kushusha cheo katika mfano
wa mwanadamu aliyeanguka, kwa sababu kuhani anasimama kama
mjumbe wa Mungu. Ungamo hili la haya la mtu kwa mtu ni chem-
chemi ya siri ambamo kumebubujika uwingi wa uovu unaochafua
ulimwengu. Kwani kwa yeye anayependa anasa, ni kupendeza zaidi
kuungama kwa mtu wa mauti kuliko kufungua roho kwa Mungu. Ni
jambo la kupendeza zaidi kwa kiumbe mwanadamu kutubu kuliko
kuacha zambi; ni rahisi kuhuzunisha wala kutesa mwili kwa nguo
ya gunia kuliko kusulubisha tamaa za mwili.

Mfano Wa Kushangaza
Wakati walipozarau kwa siri kuja kwa mara ya kwanza kwa
Kristo juu ya sheria ya Mungu, walikuwa wa kali kwa inje katika
kushika amri zake, kuzilemeza kwa masharti yanayofanya utii kuwa
mzito. Kama vile Wayuda walivyojidai kuheshimu sheria, vivyo
hivyo watu wa kanisa la Roma wanajidai kwa heshima ya msalaba.
Wanaweka misalaba kwa makanisa yao, mazabahu yao, na
mavazi yao. Po pote alama ya msalaba kwa inje inaheshimiwa
na kutukuzwa. Lakini mafundisho ya Kristo yanazikwa chini ya des-
turi za uongo na malipizi makali. Roho aminifu zinalindwa katika
woga wa hasira ya Mungu aliyechukizwa, wakati wakuu wa kanisa
wengi wanaishi katika anasa na tamaa ya mwili.
 324 Tangu Sasa Hata Milele

Ni juhudi ya daima ya Shetani kusingizia tabia ya Mungu, asili

ya zambi, na matokeo kwenye mti wa kuchoma wafia dini katika
vita kuu. Madanganyo yake yanatoa watu ruhusa kwa zambi. Kwa
wakati ule ule anaanzisha mawazo ya uwongo juu ya Mungu ili
wamwangalie kwa hofo na chuki kuliko kwa upendo. Kwa njia
ya mawazo yaliyopotoshwa juu ya tabia za Mungu, mataifa ya
kishenzi waliongozwa kuamini kafara za kibinadamu kuwa za laz-
ima kwakupata mapendo ya Mungu. Mambo makali ya kuogopesha
yametendwa chini ya mifano mbalimbali ya ibada ya sanamu.

[278] Umoja wa Upagani na Ukristo

Kanisa la Katoliki la Roma, kwa kuunganisha upagani na
Ukristo, na, kama upagani, kusingizia tabia ya Mungu, lilitumia basi
matendo makali. Vyombo vya mateso vilishurutisha watu kukubali
mafundisho yake. Wakuu wa kanisa wakajifunza kuvumbua njia za
kufanyiza mateso makubwa iwezekanavyo bila kuondoa maisha ya
wale wasingekubali madai yake. Kwa mara nyingi yule aliyeteswa
alipokea mauti kuwa kufunguliwa kuzuri.
Kwa wafuasi wa Roma kanisa lilikuwa na malezi ya shida, njaa,
ya mateso ya mwili. Kwa kupata kibali cha Mungu, wenye kutubu
walifundishwa kupasua vifungo ambavyo Mungu alivifanya kwa
kubariki na kufurahisha maisha ya mwanadamu duniani. Uwanja
wa kanisa unakuwa na mamilioni ya watu waliotoa maisha yao kwa
masumbuko ya bure, kwa kukomesha, kama machukizo kwa Mungu,
kila wazo na nia ya huruma kwa viumbe wenzao.
Mungu hakuweka kamwe mojawapo ya mizigo hii mzito juu
watu wo wote. Kristo hakutoa mfano kwa wanaume na wanawake
kujifungia wenyewe katika nyumba ya watawa (monasteres) ili
kuweza kustahili kuingia mbinguni. Hakufundisha kamwe ya
kwamba mapendo yanapashwa kukomeshwa.
Papa anadai kuwa mjumbe mkubwa wa Kristo. Lakini je, Kristo
alijulikana daima kutupa watu kwa gereza kwa sababu hawakum-
tolea heshima kubwa kama Mfalme wa mbingu? Je, sauti yake
ilisikiwa kuhukumu kwa mauti wale wasiomkubali?
Kanisa la Roma sasa linaonyesha uso mzuri kwa ulimwengu,
kufunika kwa maneno ya kujitetea ukumbusho wake wa maovu ya
kuchukiza. Limejivika lenyewe mavazi ya mfano wa Kikristo, lakini
 /UHURU WA ZAMIRI UNATISHWA 325

linakuwa lisilobadilika. Kanuni yo yote ya dini ya Roma katika

vizazi vya wakati uliopita inakuwako leo. Mafundisho yaliyoshau-
riwa kwa miaka ya giza yangali yanashikwa. Dini ya Roma ambayo
Waprotestanti wanaheshimu sasa ni ileile iliyotawala katika siku za
Matengenezo (Reformation), wakati watu wa Mungu waliposimama
kwa hatari ya maisha yao kufunua zambi lake.
Kanisa la Roma ni kama vile unabii ulivyotangaza kwamba
lingekuwa, ni kukufuru kwa nyakati za mwisho. Tazama 2 Wate-
salonika 2 :3,4. Chini ya mfano wa kigeugeu linaficha sumu isiy-
obadilika ya nyoka. Je, uwezo huu, ambao ukumbusho wake kwa
miaka elfu umeandikwa katika damu ya watakatifu, utakubaliwa
kama sehemu ya kanisa la Kristo?

Badiliko katika Kanisa la Protestanti [279]

Madai yamewekwa katika inchi za Kiprotestanti ya kwamba
Dini ya Kikatoliki inakuwa tofauti kidogo kwa Dini ya Kiprotestanti
kuliko nyakati za zamani. Hapo kumekuwa badiliko; lakini badiliko
haliko katika kanisa la Roma. Kanisa la Katoliki linafanana sana
na Kanisa la Kiprotestanti linalokuwa sasa kwa sababu Kanisa la
Kiprotestanti kiliharibika tabia sana tangu siku za Watengenezaji
(Reformateurs).
Makanisa ya Kiprotestanti, kutafuta mapendeleo ya ulimwen-
gu, yanaamini kila kitu kibaya kuwa kizuri, na kama matokeo
wataamini mwishoni kila kitu kizuri kuwa kibaya. Wanakuwa sasa,
kama ilivyokuwa, kujitetea kwa Roma kwa ajili ya mawazo yao
isiyokuwa na mapendo kwake, kuomba musamaha kwa “ushupavu”
wao. Wengi wanasihi sana ya kwamba giza ya kiakili na yakiroho
iliyokuwa pote wakati wa Miaka ya Katikati ilisaidia Roma kueneza
mambo ya uchawi na mateso, na ya kwamba akili kubwa zaidi ya
nyakati za sasa na kuongezeka kwa wema katika mambo ya dini
kunakataza mwamsho wa kutovumilia. Watu wanacheka sana wazo
la kwamba mambo ya namna ile yanaweza kutokea kwa nyakati za
nuru. Inapaswa kukumbukwa lakini ya kwamba kwa namna nuru
inapotolewa zaidi, na zaidi giza ya wale wanaopotea na kuikataa
itakuwa kubwa.
Siku ya giza kubwa ya walio elimishwa imesaidia kwa mafanikio
ya kanisa la Roma (Papa). Siku ya nuru kubwa ya walioelim-
 326 Tangu Sasa Hata Milele

ishwa nayo itasaidia vile vile. Katika miaka iliyopita wakati watu
walipokuwa pasipo maarifa ya ukweli, maelfu walikamatwa kwa
mtego, bila kuona wavu uliotandikwa kwa nyanyo zao. Katika kizazi
hiki wengi hawatambui wavu na wanatembea ndani yake mara moja
bila kufikiri. Wakati watu wanapotukuza mafundisho yao wenyewe
juu ya Neno la Mungu, akili inaweza kutimiza maumivu makubwa
kuliko ujinga. Kwa hivyo elimu ya uwongo ya wakati huu utahakik-
isha mafanikio ya kutayarisha njia kwa kukubali kanisa la Roma
(Papa), kama kukataa kwa maarifa kulivyofanya katika Miaka ya
Giza.

Kushika Siku ya Kwanza (Jumapili)

Kushika siku ya kwanza (jumapili) ni desturi ilioanzishwa na
Roma, ambayo anadai kuwa alama ya mamlaka yake. Roho ya
Kanisa la Roma (Papa)--ya mapatano kwa desturi za kidunia, hes-
hima kwa desturi za kibinadamu juu ya amri za Mungu--inaenea
sehemu zote za makanisa ya Waprotestanti na kuwaongoza kwa kazi
[280] ya namna moja ya kutukuza Siku ya kwanza (Jumapili) ambayo
kanisa la Roma limeigeuza mbele yao.
Sheria za kifalme, baraza za kawaida na maagizo ya kanisa
zilizokubaliwa na mamlaka ya kidunia zilikuwa ni hatua ambazo
siku kuu za kishenzi zilifikia cheo cha heshima katika dunia la
Wakristo. Mpango wa kwanza wa kulazimisha watu wote kushika
Siku ya kwanza ya juma ilikuwa sheria iliyotolewa na Constantine.
Ingawa ilikuwa kweli sheria ya kipagani, ilikazwa na mfalme akiisha
kukubali dini ya Kikristo.
Eusebius, kama askofu aliyetafuta upendeleo wa watawala, na
aliyekuwa rafiki wa kipekee wa Constantine, akaendesha matangazo
ya kwamba Kristo alihamisha Sabato na kuiweka kwa siku ya
kwanza (dimanche). Hakuna ushuhuda wa Maandiko uliotolewa
kuwa uhakikisho. Eusebius yeye mwenyewe, bila kuwa na hakik-
isho akatangaza uwongo wake. “Vitu vyote,” anasema, “Kila kitu
kilichokuwa kazi ya kufanya kwa Sabato, hivi tumevihamisha kwa
siku ya Bwana”. 2
Kwa namna Kanisa la Roma lilipoimarishwa, kutukuzwa kwa
Siku ya Kwanza kukaendelea. Kwa wakati mfupi siku ya saba ilien-
delea kushikwa kama Sabato, lakini baadaye badiliko likafanyika.
 /UHURU WA ZAMIRI UNATISHWA 327

Baadaye Papa akatoa maagizo ya kwamba padri wa wilaya alipaswa

kukaripia wanaoharibu siku ya kwanza (dimanche) wasilete msiba
mkubwa juu yao wenyewe na kwa jirani.
Amri za baraza zilizo hakikisha upungufu, wakubwa wa serkali
wakaombwa sana kutoa amri ambayo ingeogopesha mioyo ya watu
na kuwalazimisha kuacha kazi kwa siku ya kwanza (dimanche).
Kwa mkutano wa wakubwa wa kanisa uliofanywa Roma, mipango
yote ya mbele ikahakikishwa tena na kuingizwa katika sheria ya
kanisa na kukazwa na wakubwa wa serikali.3
Lakini ukosefu wa mamlaka ya maandiko kwa ajili ya kushika
siku ya kwanza (dimanche) ukaleta mashaka. Watu wakauliza haki
ya waalimu wao kwa ajili ya kutia pembeni tangazo hili, “Siku ya
saba ni Sabato kwa Bwana Mungu wako,” ili kuheshimu siku ya jua.
Kwa kusaidia ukosefu wa ushuhuda wa Biblia, mashauri mengine
yalikuwa ya lazima.
Musimamizi wa nguvu wa siku ya kwanza (dimanche), ambaye
karibu mwisho wa karne ya kumi na mbili alizuru makanisa ya Uin-
gereza, akapingwa na washuhuda waaminifu kwa ajili ya kweli; na
kwa hivi nguvu yake ilikuwa ya bure hata akatoka kwa inchi wakati
moja. Wakati aliporudi, akaleta mkunjo waonyesho ambayo alidai
kutoka kwa Mungu mwenyewe, iliyokuwa na agizo la kulazimisha
watu kushika siku ya kwanza (dimanche), pamoja na matisho ya [281]
ajabu kuogopesha wasiotii. Maandiko haya ya damani yalisemwa
wala kutajwa kuwa ya kuanguka kutoka mbinguni na kupatikana
pale Yerusalema juu ya mazabahu ya Simeona Mtakatifu, katika
Golgotha. Lakini, kwa kweli yaliandikwa katika jumba kubwa la
askofu kule Roma. Madanganyo na maandiko ya uwongo yalikuwa
katika miaka yote yakihesabiwa ya kweli kwa watawala wa kanisa
la Roma. (Tazama kwa Mwisho wa Kitabu (Nyongezo), hati kwa
ukarasa 37.)
Lakini ijapo walifanya nguvu kwa kuanzisha utakatifu wa Siku
ya kwanza (dimanche) wakuu wa kanisa la Roma wao wenyewe kwa
wazi wakatubu kwamba sabato inatoka kwa mamlaka ya Mungu.
Katika karne ya kumi na sita baraza la Papa ikatangaza: “Acha
Wakristo wote wakumbuke ya kwamba siku ya saba ilitakaswa na
Mungu, na ilikubaliwa na kushikwa, si kwa Wayuda tu, lakini na
kwa wengine wote wanaodai kuabudu Mungu; ingawa sisi Wakristo
 328 Tangu Sasa Hata Milele

tumebadilisha Sabato yao kwa Siku ya Bwana.”4 Wale waliokuwa

wakiharibu sheria ya Mungu walikuwa wanajua tabia ya kazi yao.
Mufano wa kushangaza wa mipango ya Roma ulitolewa katika
mateso marefu ya mauaji juu ya Waldenses (Vaudois), wengine
wao walikuwa washika Sabato. (Tazama Nyongezo.) Historia ya
makanisa ya Ethiopia na Abyssinia ni ya maana ya kipekee. Katikati
ya huzuni ya Miaka ya Giza, Wakristo wa Afrika ya Kati wali-
fichama kwa uso wa dunia na wakasahauliwa na ulimwengu na kwa
karne nyingi wakafurahia uhuru katika imani yao. Mwishoni Roma
ikajifunza juu ya maisha yao, na mfalme wa Abyssinia akadan-
ganywa hata akakubali Papa kama mjumbe mkubwa wa Kristo.
Amri ikatolewa kukataza kushikwa kwa Sabato chini ya malipizi
makaii.5 Lakini uonevu wa Papa (kanisa la Roma) kwa upesi ukawa
nira ya kutia uchungu sana ambayo watu wa Abyssinia wakakusudia
kuivunja. Wakuu wa Roma wakafukuziwa mbali kwa mamlaka yao
na imani ya zamani ikarudishwa.
Wakati makanisa ya Afrika yalipokuwa yakishika Sabato katika
utii kwa amri za Mungu, wakaepuka na kufanya kazi siku ya kwanza
(dimanche) kwa kufuatana na desturi ya kanisa. Roma ikavunja
Sabato ya Mungu kwa kujiinua mwenyewe, lakini makanisa ya
Afrika, yakajificha karibu miaka elfu moja, hayakushirikiana kwa
uasi huu. Walipoletwa chini ya Roma, wakalazimishwa kuweka
pembeni kweli na kutukuza sabato ya uwongo. Lakini kwa upesi
walipopata tena uhuru wao wakarudia kutii amri ya ine. (Tazama
Nyongezo).
Mambo haya yanaonyesha wazi uadui wa Roma kwa ajili ya
[282] Sabato ya kweli na wasimamizi wake. Neno la Mungu linafundisha
ya kwamba mambo haya yanapashwa kutendeka tena kwa namna
kukaririwa kama vile Wakatoliki na Waprotestanti wanajiunga kwa
kutukuza siku ya kwanza (dimanche).

Mnyama wa Pembe Mbili Mfano wa Mwana-Kondoo

Unabii wa Ufunuo 13 unatangaza ya kwamba mnyama wa
pembe mbili mfano wa mwana-kondoo atafanya “dunia na wanaokaa
ndani yake” kuabudu kanisa la Rome--lililofananishwa na mnyama
“alikuwa mfano wa chui. “Mnyama wa pembe mbili itasema vilevile
“wale wanaokaa juu ya dunia, kufanyia sanamu yule mnyama”.
 /UHURU WA ZAMIRI UNATISHWA 329

Tena, naye anawafanya wote, “wadogo na wakubwa, na matajiri na

maskini na wahuru na wafungwa,” wapokee chapa cha mnyama.
Ufunuo 13:11-16. Amerika ni uwezo uliofananishwa na nyama yule
wa pembe mbili mfano wa mwana-kondoo. Unabii huu utatimilika
wakati Mwungano wa mataifa ya Amerika watakapokaza kushika
siku ya kwanza (dimanche), ambayo Roma inadai kama hakikisho
kwa mamlaka yake.
“Nikaona kimoja cha vichwa vyake, kama kimetiwa kidonda
cha kufa; kidonda chake cha kufa kikapona; dunia yote ikastaajabia
mnyama yule”. Ufunio 13:3. Kidonda cha kufa kinaonyesha kuan-
guka kwa kanisa la Roma (Papa) katika mwaka 1798. Baada ya
hii, asema nabii, “kidonda chake cha kufa kikapona: na dunia yote
ikastaajabia nyama yule”. Paulo akataja ya kwamba “mwana wa
uharibifu” ataendelea na kazi yake ya madanganyo kwa mwisho
kabisa wa wakati”. 2 Tesalonika 2:3-8. Na “watu wote wanaokaa
juu ya dunia watamwabudu, wale, majina yao hayakuandikwa katika
kitabu cha uzima”. Ufunuo 13:8. Katika Ulimwengu wa Zamani na
mpya, kanisa la Papa litapokea heshima kwa heshima iliyotolewa
kwa siku ya kwanza (dimanche).
Tangu katikati ya karne ya kumi na tisa, wanafunzi wa unabii
wameonyesha ushuhuda huu kwa ulimwengu. Sasa tunaona maen-
deleo ya upesi kwa utimilifu wa unabii. Kwa waalimu wa Waprotes-
tanti kunakuwa na madai ya namna moja ya mamlaka ya Mungu kwa
ajili ya kushika siku ya kwanza (dimanche), na ukosefu wa namna
moja wa ushuhuda wa maandiko, kama kwa waongozi wa kanisa
la Roma (Papa). Tangazo ya kwamba hukumu za Mungu zinafikia
watu kwa ajili ya kuvunja sabato ya siku ya kwanza (di-manche)
litarudiliwa: tayari linaanza kulazimishwa.
Ni ajabu kwa werevu, Kanisa la Roma. Linaweza kusoma kitu
gani kinapaswa kuwa--ya kwamba makanisa ya Waprotestanti yana- [283]
toa heshima yake kwa Roma wanapokubali sabato ya uwongo na
ya kwamba wanajitayarisha kuikaza kwa namna kanisa lenyewe
lilifanya katika siku zilizopita. Kwa upesi gani litapata usaada wa
Waprotestanti katika kazi hii si vigumu kuelewa.
Kanisa la Wakatoliki wa Roma linafanya muungano mkubwa
chini ya mamlaka ya Papa, mamilioni ya washiriki wake katika kila
inchi wanaagizwa utii kwa Papa, hata taifa lao liwe la namna gani
wala serkali yao. Ijapo wanaweza kuapa kiapo kuahidi uaminifu
330 Tangu Sasa Hata Milele

kwa serikali, lakini kinyume cha hii kunakuwa kiapo wala naziri ya
uaminifu kwa Roma.
Historia inashuhudia juu ya nguvu ya uerevu wa Roma kujiin-
giza mwenyewe katika mambo ya mataifa, kuweza kupata ustawi,
kuendesha makusudi yake mwenyewe, hata kwa maangamizi ya
watawala na watu.
Ni majivuno ya Roma kwamba hawezi kubadili kamwe.
Waprotestanti hawajui wanalolifanya wanapokusudia kukubali us-
aada wa Roma kwa kazi ya kutukuza siku ya kwanza (dimanche).
Kwa namna wanavyoelekea kwa kusudi lao, Roma inakusudia
kuimarisha mamlaka yake, kujipatia tena uwezo wake uliopotea.
Acha kanuni kwanza liimarishwe na kanisa liweze kutawala uwezo
wa serikali; na desturi za dini ziweze kukazwa na sheria za dunia;
kwa kifupi, ya kwamba mamlaka ya kanisa na ya serikali itatawala
zamirina ushindi wa Roma umehakikishwa.
Jamii ya Waprotestanti itajifunza namna gani makusudi ya Roma
inavyokuwa, ila tu wakati unapokwisha kupita kwa kuepuka mtego.
Linasitawi kwa utulivu katika mamlaka. Mafundisho yake yanatu-
mia mvuto katika vyumba vya sheria, katika makanisa, na katika
mioyo ya watu. Linaimarisha nguvu zake kuendesha maangamizo
yake wakati mda utakapofika kwa kushangaza. Yote linayotumaini
(kanisa) ni mahali pafaapo. Ye yote atakayeamini na kutii Neno la
Mungu atapata laumu na mateso.
 36 /MAPIGANO YA KARIBU SANA [284]

Tangu mwanzo kabisa wa vita kubwa mbinguni, kusudi daima

la Shetani lilikuwa kuvunja sheria ya Mungu. Kwa yeye kufikia
kusudi lake ni kukataa sheria yote ama kukataa mojawapo ya amri
zake, matokeo yatakuwa namna moja. Mtu anayekosa “katika neno
moja tu” anaonyesha zarau kwa sheria yote; mvuto wake na mfano
yanakuwa kwa upande wa kosa; anakuwa mwenye kukosa juu ya
yote”. Yakobo 2:10.
Shetani amepotesha mafundisho ya Biblia, na kwa hivi makosa
yakaingia katika imani ya maelfu. Mapigano makubwa ya mwisho
kati ya ukweli na uwongo ni juu ya amri ya Mungu, kati ya Biblia
na dini ya uwongo na mambo ya asili. Biblia inafikia wote, lakini
wachache tu wanaoikubali kama kiongozi cha uzima. Katika kanisa
wengi wanakana nguzo za imani ya Kristo. Uumbaji, kuanguka
kwa mtu, upatanisho wa Yesu Kristo kwa kufa kwake, na sheria ya
Mungu hutawaliwa yote ao sehemu. Maelfu wanaizania kuwa kama
ushuhuda wa uzaifu kuweka tumaini kamili katika Biblia.
Ni rahisi kufanya sanamu na maelezo ya uwongo kama kufanya
sanamu ya mti ao jiwe. Kwa kueleza Mungu vibaya, Shetani anaon-
goza watu kumzania katika tabia ya uwongo. Sanamu ya utilivu
imewekwa katika pahali pa Mungu mwenye uhai kama anavyofu-
niliwa katika Neno lake, katika Kristo, na katika kazi ya uumbaji.
Mungu wa watu hodari wengi, watunga mashairi, watu wa siasa,
waandishi wa habari kwa magazetu-wa vyuo vikubwa (universités)
vingi, hata wavyama vya elimu ya tabia na za Mungu na dini (théolo-
gie) ni afazali kidogo kuliko Bali, mungu wa jua wa Foiniki katika
siku za Eliya. Hapana kosa linalofika kwa ujasiri zaidi juu ya mam-
laka ya Mungu, hapana linalokuwa mbaya zaidi katika matukio yake,
kuliko mafundisho ya kwamba sheria ya Mungu haina na masharti
tena. Ufikiri ya kama wahuduma wenye kujulikana walikuwa waki-
fundisha kwa wazi ya kuwa sheria zinazotawala inchi yao hazikuwa
za lazima, ya kama zilizuia mambo ya uhuru wa watu na haiwa-

331
 332 Tangu Sasa Hata Milele

pashwi kutiiwa; muda gani watu kama wale wangevumiliwa katika

mimbara?
Ingekuwa muaminifu zaidi kwa mataifa kuvunja sheria zao ku-
liko kwa mtawala wa viumbe vyote kutangua sheria yake. Jaribio la
kufanya nafasi sheria ya Mungu lilijaribiwa katika Ufransa wakati
kukana Mungu ulipokuwa na uwezo wa kutawala. Ilionyeshwa ya
kwamba kwa kutupa amri ambazo Mungu aliamuru ni kukubali
[285] kanuni ya mtawala wa uovu.

Kuweka Kando Sheria ya Mungu

Wale wanaofundisha watu kutunza sheria za Mungu kwa urahisi
wanapanda uasi kwa kuvuna uasi. Kuacha amri iliyoamuriwa kwa
sheria ya Mungu kuweka yote kando, na sheria za kibinadamu kwa
upesi hazitajaliwa. Matokeo ya kutangua amri za Mungu ingekuwa
kama hazikutumainiwa. Mali hayangekuwa tena na usalama. Watu
wangekamata milki ya jirani zao kwa jeuri, na walio hodari zaidi
wangekuwa watajiri kuliko. Maisha yenyewe hayangeheshimiwa
Kiapo cha ndoa hakingedumu tena kuwa kama boma kwa kulinda
jamaa. Yeye aliyekuwa na uwezo angekamata mke wa jirani yake
kwa jeuri. Amri ya tano ingekuwa kando pamoja na ya ine. Wa-
toto hawangekataa kukamata maisha ya wazazi wao kama kwa
kufanya vile wangeweza kupata tamaa ya mioyo yao iliyoharibika.
Ulimwengu uliostaarabika ungekuwa kundi la wezi na wauaji wa
siri, na amani na furaha ingekomeshwa duniani.
Tayari mafundisho haya yamefungua milango ya uovu ulimwen-
guni. Bila sheria na uovu vinafiagia kama pepo kali ya kipwa. Hata
katika nyumba za wale wanaojidai kuwa Wakristo kunakuwa un-
afiki, mvunjo wa urafiki, usaliti wa matumaini matakatifu, upendeleo
wa tamaa mbaya. Kanuni za dini, msingi wa maisha ya ushirika,
unaonekana wa kutikisika sana karibu kuanguka. Wavunja sheria
waovu mara kwa mara wanafanywa kuwa wenye kupokea mambo ya
uangalifu kama kwamba walifikia sifa nzuri. Matangazo makubwa
yametolewa kwa makosa yao. Mtambo wa kupiga chapa unatangaza
maelezo ya uasi wa uovu, kuingiza wengine katika madanganyo,
wizi, na uuaji. Kupumbazuka kwa kosa, kukosa kuwa na kiasi kwa
kutisha na uzalimu wa namna yo yote ulipasa kuamsha mambo yote.
Ni kitu gani kinaweza kufanyika kuzuia mwendo wa uovu?
 /MAPIGANO YA KARIBU SANA 333

Kukosa Kiasi Kumetia Wengi Katika Mashaka

Baraza za hukumu zimeharibika, watawala wamevutwa na tamaa
kwa faida na upendo wa anasa za mambo ya uasherati. Kukosa kiasi
kumetia wengi katika mashaka hivyo Shetani amekuwa na utawala
karibu kamili juu yao. Wana sheria wamapotoshwa, wanavutwa kwa
feza (rushwa), wamedanganyika. Ulevi na ulafi, udanganyifu wa
kila namna, unaonekana miongoni mwa wale wanaosimamia sheria.
Sasa Shetani hawezi tena kulinda ulimwengu chini ya utawala kwa [286]
njia ya kuzuia Maandiko, anatumia njia zingine kwa kutimiza kusudi
lile lile moja. Kwa kuharibu imani katika Biblia ni kutumia pia
kuharibu Biblia yenyewe.
Ni kama katika miaka ya kwanza, alikuwa akitumika katika
makanisa kuendelesha mashauri yake. Kwa kupinga mambo
ya ukweli yasiyokuwa ya watu wengi katika Maandiko, wana-
tumia maelezo ambayo yanapenda kueneza mbegu za mashaka.
Kushikama na kwa kosa la Papa la maisha ya milele ya asili na
ufahamu wa mtu katika mauti, wanakataa ulinzi wa kipekee juu ya
madanganyo ya elimu ya kuwa roho za watu waliokufa kurudi na
kujionyesha na kuongea na watu (spiritualisme). Mafundisho wa
maumivu mabaya ya milele yameongoza wengi kuwa kutoamini
Biblia. Kwa madai ya amri ya ine yanavyoshurutisha, inaoonekana
ya kuwa kushika Sabato ya siku ya saba kunaamriwa; na kwa namna
inavyokuwa njia moja tu kwa kujiokoa wenyewe kwa shuguli am-
bayo hawataki kuifanya, waalimu wa watu wote wakatupilia mbali
sheria ya Mungu na Sabato pamoja. Kama matengenezo ya Sabato
inavyoenea, kukataa huku kwa sheria ya Mungu kwa kuepuka amri
ya ine kutakuwa karibu kuenea pote. Waongozi wa dini wanafungua
mlango kwa kumkana Mungu, kwa imani ya kuwa roho za watu
waliokufa kurudi na kujionyesha na kuongea na watu (spiritualisme),
na zarau kwa sheria takatifu ya Mungu-daraka la kutisha kwa uovu
unaokuwako katika jamii la Kikristo.
Kwani jamii lilelile linalodai ya kama mkazo wa kushika siku ya
kwanza (dimanche) kungesitawisha mafundisho yahali ya kijamii.
Ni mojawapo ya mashauri ya Shetani kuchanganya uwongo na uk-
weli shauri laonekana kuwa njema. Waongozi wa mwendo wa siku
ya kwanza (dimanche) wangeshindania matengenezo ambayo watu
wanahitaji, kanuni katika umoja pamoja na Biblia; lakini wakati
 334 Tangu Sasa Hata Milele

ambao kunakuwa na madai pamoja na hizi kinyume kwa sheria za

Mungu, watumishi wake hawawewzi kujiunga pamoja nao. Hakuna
kitu kinachoweza kuthibitika kuweka kando amri za Mungu kwa
ajili ya amri za watu.
Katika makosa mawili makubwa, kutokufa kwa nafsi na utakat-
ifu wa siku ya kwanza (dimanche), Shetani ataleta watu chini ya
madanganyo yake. Wakati kosa la kwanza linapowekwa msingi wa
imani ya kuwa roho za watu waliokufa hurudi na kujionyesha na
kuongea na watu (spiritualisma), kosa la mwisho hufanya kifungo
cha huruma pamoja na Roma. Waprotestanti wa Umoja wa Mataifa
ya Kiamerika watakuwa wa kwanza kunyoosha mikono yao ngambo
ya shimo kubwa kushika mkono wa imani ya kuwa roho za watu
[287] walikufa hurudi na kujionyesha na kuongea na watu (Spiritualisme);
wakifikia kwa shimo kubwa kukumbatia mikono na mamlaka ya
Roma. Na chini ya mvuto wa umoja huu wa mara tatu, inchi hii
itafuata katika hatua za Roma kwa kukanyanga haki za zamiri.
Kwa namna imani ya kuwa roho za watu waliokufa hurudi na
kujionyesha na kuongea na watu (spiritualisme) , inakuwa na uwezo
mkubwa kwa kudanganya. Shetani yeye mwenyewe “hujigeuza”.
Ataonekana kama malaika wa nuru. Kwa njia ya imani ya kuwa
roho za watu waliokufa hurudi na kujionyesha na kuongea na watu,
miujiza itafanyika, wangonjwa wataponyeshwa, na maajabu mengi
yasiyokukanishwa yatafanyika.
Wafuasi wa kanisa la kiroma wanaojisifu juu ya miujiza kuwa
alama ya kanisa la kweli watadanganyika upesi kwa uwezo huu
wa kufanya miujiza; na Waprotestanti, wanapokwisha kutupia
mbali ngao ya ukweli, watadanganyika vile vile. Wafuasi wa
kanisa la Roma, Waprotestanti, na watu wapendao anasa za dunia
wataonekana vivyo hivyo katika umoja huu mabadiliko makubwa
kwa ajili ya toba ya ulimwengu.
Kwa njia ya imani ya kuwa roho za watu waliokufa hurudi na
kujionyesha na kuongea na watu (spiritualisme), Shetani hutokea
kama mtenda mema wa kabila, kuponyesha magonjwa na kuonyesha
kawaida mpya ya imani ya dini, lakini wakati ule ule anaongoza
wengi kwa maangamizi. Kukosa kiasi kunaondoa akili; mapen-
deleo ya anasa, vita, na kumwanga damu hufuata. Vita huamsha
tamaa mbaya sana ya nafsi na kufutia kwa milele mateka wake wali-
oloanishwa katika uovu na damu. Nikusudi la Shetani kuchochea
 /MAPIGANO YA KARIBU SANA 335

mataifa kwa vita, kwani anaweza kupotosha watu kwa matayarisho

ya kusimama kwa siku ile ya Mungu.
Shetani amejifunza siri za maumbile, na anatumia uwezo wake
wote kutawala mwanzo kadiri Mungu anavyoruhusu. Ni Mungu
anayelinda viumbe vyake kutoka kwa mharibu. Lakini jamii ya
Ukristo limeonyesha zarau kwa sheria yake, na Bwana atafanya
kile alichotangaza ya kwamba-angeondoa ukingaji wa ulinzi wake
kwa wale wanaoasi kwa sheria yake na kukaza wengine kufanya
pamoja. Shetani anakuwa na utawala wa wote ambao Mungu
asio walinda kwa kipekee. Atasaidia na kusitawisha wengine, ili
kuzidisha makusudi yake wenyewe; na ataleta taabu kwa wengine,
na kuongoza watu kuamini ya kama ni Mungu ndiye anayewatesa.
Anapotokea kama tabibu mkuu anayeweza kuponya magonjwa
yao yote, Shetani ataleta ugonjwa na msiba hata miji ya watu
waingie kwa maangamizi. Katika misiba baharini na inchini, katika
mateketeo makubwa, katika tufani kali na mvua ya mawe, katika [288]
zoruba, garika, kimbunga, mawimbi ya maji kujaa, na tetemeko la
inchi, katika namna maelfu, Shetani anatumia uwezo wake. Anaon-
dolea mbali mavuno yenye kukomea yote, na njaa na taabu hufuata.
Hugawanya mawaa ya mauti angani, na maelfu huangamia.
Ndipo mdanganyifu mkubwa atashawishi watu kutwika taabu
zao zote kwa wale wanaokuwa na utii kwa amri za Mungu ni laumu
la daima kwa wakosaji. Itatangazwa ya kama watu wanamkosea
Mungu juu ya mvunjo wa siku ya kwanza, ya kwamba zambi hii
imeleta misiba ambayo haitakoma hata kushika kwa siku ya kwanza
kutakapo kazwa kabisa. “Wale wanaoharibu heshima kwa ajili ya
siku ya kwanza wanazuia kurudishwa kwa majaliwa ya Mungu
na kufanyikiwa”. Kwa hivyo mashitaki yaliyofanywa ya zamani
juu ya watumushi wa Mungu yatakaririwa. “Wakati Ahaba alipo-
muona Eliya, Ahaba akamwaambia: Ni wewe mwenye kutaabisha
Israeli”? 1 Wafalme 18:17,18. Uwezo wa kufanya miujiza utatumia
mvuto wake juu ya wale wanaomtii Mungu kuliko watu. “Pepo”
watatangaza ya kama Mungu amewatuma kusadikisha wanaokataa
siku ya kwanza kwa kosa lao. Watalilia uovu mkubwa ulimwenguni
na kusaidia ushuhuda wa waalimu wa dini ya kama hali iliopoteza
cheo cha mafundisho imaletwa na ukufuru wa siku ya kwanza
Chini ya utawala wa Roma, wale walioteseka kwa ajili ya habari
njema walishitakiwa kama watenda maovu katika mapatano pamoja
 336 Tangu Sasa Hata Milele

na Shetani. Ndivyo hivyo itakavyokuwa sasa. Shetani ataletea wale

wanaoheshimu sheria ya Mungu kushitakiwa kuwa watu wanaoleta
hukumu duniani. Kwa njia ya kutisha anajaribu kutawala zamiri,
anasukuma watawala wa dini na wa dunia kukaza sheria za kibi-
nadamu katika kuasi sheria ya Mungu.
Wale wanaoheshimu Sabato ya Biblia watashitakiwa kuwa adui
wa sheria na ukimya, kuvunja amri za maana za kijamii, kuleta
machafuko ya mambo ya utawala na makosa, na kuita hukumu za
Mungu inchini. Watashitakiwa juu ya chuki kwa serekali. Wajumbe
wanaokana kanuni ya sheria ya Mungu wataonyesha kwa mimbara
shuguli ya utii kwa utawala wa dunia. Katika vyumba vikubwa vya
kufanya sheria na baraza za hukumu, wanaoshika amri watahuku-
miwa. Rangi ya uwongo itatolewa kwa maneno yao; maana mbaya
kuliko itawekwa kwa mashitaki yao.
Wakuu wa kanisa na serekali watajiiunga kwa kushawishi ao
kushurutisha wote kuheshimu siku ya kwanza. Hata katika watawala
wa Kiamerika wenye uhuru na wenye kufanya sheria watakubali
matakwa ya watu wote kwa ajili ya sheria ya kukaza kushika siku
[289] ya kwanza. Uhuru wa zamiri ambao umegaramishwa kwa kafara
kubwa hauta heshimiwa tena. Katika kuja kwa karibu kwa shindano
tutaona kuonyesha kwa mfano maneno ya nabii, “Joka akakasirikia
yule mwanamke, akakwenda zake kufanya vita juu ya wazao wake
waliobaki, wanaoshika amri za Mungu, na kuwa na ushuhuda wa
Yesu Kristo”. Ufunuo 12:17.
 37 /MAANDIKO MLINDA SALAMA YETU [290]
PEKEE

Watu wa Mungu wanaongozwa kwa maandiko kama mlinda us-

alama wao kwa kupinga mvuto wa wa waalimu wa uongo na roho za
giza. Shetani hutumia kila shauri lo lote iwezekanavyo kuzuia watu
kupokea maarifa ya Biblia, kwa usemi ao maneno yake ya waziina-
funua madanganyifu yake. Madanganyo makubwa ya mwisho ni
karibu kufunguliwa mbele yetu. Mpinga Kristo atafanya kazi yake
ya ajabu mbele ya macho yetu kwa ukaribu kutakuwa mfano wa ku-
fanana na iliyo ya kweli ambayo itakuwa haiwezekani kutofautisha
kati yao isipokuwa kwa Maandiko. Wale wanaojitahidi kutii amri
zote za Mungu watapingwa na kuzarauliwa. Kwa kuvumilia jaribu,
wanapaswa kufahamu mapenzi ya Mungu kama inavyofuniliwa
katika Neno lake. Hapana mtu bali wale ambao wamaimarisha akili
kwa kweli za Biblia watakaosimama katika vita kubwa ya mwisho.
Mbele ya kusulibiwa kwake mwokozi alielezea wanafunzi wake
ya kama alipashwa kuuawa na kufufuka tena. Lakini maneno yalion-
dolewa mbali kutoka kwa mawazo ya wanafunzi. Wakati jaribu
lilipofika, kifo cha Yesu kikaharibu kabisa matumaini yao kama
kwamba hakuwaonya mbele. Kwa hivyo katika mambo ya unabii na
wakati ujao umefunuliwa wazi mbele yetu kwa kama ulivyofunuliwa
kwa wanafunzi na Kristo mwenyewe. Tukio zinazo ambatana na
wakati wa kufungwa wakati wa majaribu na kazi ya matayarisho
kwa wakati wa taabu yanaonyeshwa wazi. Lakini wengi hawana-
ufahamu wa kweli hizi za maana sana, na wakati wa taabu utafika
utawakuta wasiokuwa tayari.
Wakati Mungu anapotuma maonyo, anaagiza kila mtu kujaliwa
na sababu kwa kukubali ujumbe. Hukumu za kutisha juu ya kuabudu
mnyama na sanamu yake(Ufunuo 14:9-11) inapashwa kuongoza
wote kujifunza namna alama ya mnyama inavyokuwa na namna
gani ya kuepuka kuipokea. Lakini jamii ya watu hawataki ukweli
wa Biblia, kwa sababu unazuia tamaa za moyo wa zambi. Shetani
anatoa mambo ya udanganyifu wanaopenda.
337
 338 Tangu Sasa Hata Milele

Lakini Mungu atakuwa na watu watakaodumisha Biblia, na ni

Biblia peke yake, kama kawaida ya mafundisho yote na msingi wa
matengenezo yote. Nia za watu waliojifunza, matoleo ya elimu
ya kweli, makusudi ya baraza za kanisa, sauti ya watu wengi-
hakuna mojawapo ya haya yanapashwa kuzaniwa kama ushahidi
[291] kwa kukubaliana ao kutokubali mafundisho yo yote. Inatupasa kudai
zahiri “Bwana anasema hivi”. Shetani anaongoza watu kutazama
kwa wachungaji, kwa waalimu wa elimu ya tabia na sifa za Mungu
na dini kama viongozi vyao, badala ya kuchunguza Maandiko wao
wenyewe. Kwa kutawala waongozi hawa, anaweza kuvuta wengi.
Wakati Kristo alipokuja, watu wa kawaida walimsikia kwa fu-
raha. Lakini mkuu wa ukuhani na watu wenye kuongoza waka-
jiingiza wao wenyewe katika uzalimu; wakakataa ushuhuda wa
Umasiya wake. “Namna gani inakuwa”, watu wakauliza, “ya kama
watawala wetu na wandishi waliojifunza hawaamini Yesu? Waalimu
kama wale walioongoza taifa la Wayuda kukataa Mkombozi wao.

Kutukuza Mamlaka Ya Kibinadamu

Kristo alikuwa na maoni ya unabii kwa kazi ya kutukuza mam-
laka ya kibinadamu kutawala zamiri, ambalo lilikuwa jambo la
laana la kitisha katika vizazi vyote. Maonyo yake si kufuata vion-
gozi vipofu waliowekwa kwa ukumbusho kama onyo la upole kwa
vizazi wakati vijavyo.
Kanisa la Roma linawekwa akiba ya haki ya kutafsiri Maandiko
kwa mapadri. Ingawa matangenezo ilitoa Maandiko kwa wote, lakini
kanuni ya namna moja iliyoshikwa kwa Roma inazuia wengi katika
makanisa ya Kiprotestanti kutochunguza Biblia wao wenyewe.
Wanafundishwa kukubali mafundusho yake kama ilivyofasiriwa
na kanisa. Maelfu wanasubutu kutopata kitu, lakini ni wazi katika
maandiko, ile inayokuwa kinyume kwa imani yao.
Wengi wanakuwa tayari kutoa nafsi zao kwa mapadri. Wanapita
mbali ya mafundusho ya Mwokozi karibu bila kuonywa. Lakini je,
wanakuwa wahudumu wasioweza kukosa? Namna gani tunaweza
kutumaini uongozi wao isipokuwa tunajua kutoka kwa Neno la
Mungu ya kama wanakuwa wachukuaji wa nuru? Ukosefu wa uho-
dari wa mafundisho unasukuma wengi kufuata watu waliojifunza,
na wanakuwa wenye kufungwa bila kuwa na matumaini katika
 /MAANDIKO MLINDA SALAMA YETU PEKEE 339

kosa. Wanaona ukweli kwa wakati huu katika Biblia na wanasikia

uwezo wa Roho Mtakatifu kufikia matangazo jake, huku wakiruhusu
mapadri kuwarudisha kutoka kwa nuru. Shetani anafunga wengi
kuwafunga na kamba za hariri za upendo kwa wale wanaokuwa adui
za msalaba wa Kristo. Kifungo hiki kinaweza kuwa cha wazazi,
cha jamii, cha ndoa ao ujamii wa jamaa nyingi kuwa pamoja. Nafsi
chini ya mvuto wao hauna uhodari wa kutii nia zawajibu wao.
Wengi hudai ya kama si kitu cho chote mtu anachoamini, kama [292]
tu maisha yake yakiwa kamili. Lakini maisha yanafanywa na imani.
Kama ukweli unakuwa ndani unafikia kipimo na tunauzarau, tu-
naukataa kwa kweli, kuchagua giza badala nuru.
Ujinga hauachiliwi kwa ajili ya kosa la zambi, kama pale ku-
nakuwa na nafasi yo yote, kwa kujua mapenzi ya Mungu. Mtu
mmoja anayesafiri anafika mahali ambapo panakuwa njia nyingi na
mti wenye mkono wa kuonyesha njia mahali gani kila moja inaon-
goza. Kama akizarau alama na kukamata njia yo yote inayoonekana
kuwa ya haki, angeweza kuwa yakini, lakini katika kubahatisha kule
kote atapatikana mwenyewe kwa njia mbaya.

Shuguli ya Kwanza na ya Juu Sana

Haitoshi kuwa na makusudi mema, kufanya kitu mtu anachofikiri
kuwa cha haki ao kite muhuduma anachowaambia kuwa cha
haki. Anapashwa kuchunguza maandiko kwa ajili yake mwenyewe.
Anakuwa na amani inayoonyesha kila alama ya njia ya safari ya
kwenda mbinguni, na hapashwe kuamini kitu cho chote.
Ni wajibu wa kwanza na ya juu sana kwa kila kiumbe chenye
akili kujifunza kwa Maandiko mambo inayokuwa ya kweli, ndipo
kutembea katika nuru na kutia wengine moyo kufuata mfano wake.
Inatupasa kutengeneza nia zetu sisi wenyewe kwa namna tutakavyo-
jibu sisi wenyewe mbele ya Mungu.
Watu waliojifunza, kwa ujanja wa hekima kubwa, wanafundisha
ya kama Maandiko yanakuwa na siri, maana ya kiroho si ya ku-
tambulikana katika lugha iliyotumiwa. Watu hawa ni waalimu wa
uwongo. Lugha ya Biblia inapashwa kuelezwa kufuata maana yake
zahiri, ila tu kama mfano ao picha inatumiwa. Kama watu wangeka-
mata tu Biblia kama inavyosomwa, kazi ingetimizwa ambayo in-
geleta maelfu katika zizi la Kristo maelfu juu ya maelfu wanaotan-
 340 Tangu Sasa Hata Milele

gatanga katika makosa. Sehemu nyingi za Maandiko ambazo wenye

hekima wanazozania kutokuwa za maana zinajaa na faraja kwa yeye
anayefundishwa katika shule la Kristo. Ufahamu wa ukweli wa
Biblia hauko zaidi kwa uwezo akili ilioletwa kwa uchunguzi kama
kwa umoja wa kusudi, tamaa ya juhudi baada ya haki.

Matokeo ya Zarau ya Maombi na Kujifunza Biblia

Biblia haipashwi kujifunzwa pasipo maombi. Roho Mtakatifu
peke yake anayetuwezesha kuona umuhimu wa vitu rahisi kufa-
hamiwa, ao kutuzuia kupotoa mambo magumu ya kweli. Malaika
[293] wa mbinguni wanatayarisha moyo kufahamu Neno la Mungu. Tu-
tapendezwa kwa uzuri wake, kugombezwa kwa maonyo yake na
kutiwa nguvu na ahadi zake. Mara kwa mara majaribu huonekana
kuwa na nguvu nyingi sana kwa sababu yule aliyejaribiwa hawezi
mara hiyo kukumbuka ahadi za Mungu na kukutana na Shetani
anayekuwa na silaha za Maandiko. Lakini malaika wanazunguka
wale wanaotaka kufundishwa, na wataleta kwa ukumbusho wao
ukweli unayohitajiwa.
“Yeye atawafundisha ninyi vitu vyote, na kuwakumbusha ninyi
vitu vyote niliyowaambia ninyi”. Yoane 14:26. Lakini mafundusho
ya Kristo yanapashwa kwanza kuwekwa katika akili ili Roho ya
Mungu ayalete katika ukumbusho wetu katika wakati wa hatari.
Ajali ya makutano mengi sana inakuwa karibu kukusudiwa. Kila
mshiriki wa Kristo inampasa kudai kwa bidii: “Bwana unataka
nifanye nini”? Matendo 9:6. Inatupasa sasa kutafuta maarifa ya
ndani na ya nguvu katika vitu vya Mungu. Hatuna na wakati kwa
kupoteza. Tunakuwa kwa udongo wa kupendeza wa Shetani. Zamu
wa Mungu usilale!
Wengi hushangilia wao wenyewe kwa matendo mabaya ambayo
wasiyoyafanya. Haitoshi ya kama wao ni miti katika bustani ya
Mungu. Inawapasa kuzaa matunda. Katika vitabu vya mbinguni
wanaandikwa kama walimaji wa udongo. Kwani kwa wale walioza-
rau rehema ya Mungu na wakatumia vibaya neema yake, moyo na
upendo wa uvumilivu ungali ukitetea.
Wakati wa mvua hakuna tofauti ya kuonekana kati ya miti na
miti ingine; lakini wakati wa kipwa na upepo na majira ya baridi
inapofika, miti isiyokauka inadumu imara wakati miti ingine inapo
 /MAANDIKO MLINDA SALAMA YETU PEKEE 341

ponoa majani yao. Acha upinzani uamke, acha kutovumilia kutik-

isika tena, acha mateso iwashwe, na mapenzi yasiyo na bidii na ya
unafiki ikubali imani; lakini Mkristo wa kweli atasimama imara,
imani yake kuzidi kuwa hodari; tumaini lake kuzidi kungaa, kuliko
siku za mafani-kio.
“Maana atakuwa kama mti uliopandwa kando ya maji, unaofik-
isha mizizi yake karibu ya mto; hautaona woga wakati wa jua
kali linapokuja, lakini majani yake yatakuwa mabichi; wala hau-
tahangaika mwaka wa uchache wa mvua, wala hautaacha kuzaa
matunda”, Yeremia 17:8.
[294] 38 /UJUMBE WA MUNGU ULIO WA MWISHO

“Nyuma ya maneno haya nikaona malaika mwingine akishuka

kutoka mbinguni, mwenye mamlaka kubwa; na dunia ikangazwa
kwa utukufu wake. Akalia kwa sauti kubwa, akisema: Umeanguka,
umeanguka Babeli ule mkubwa, umekuwa makao ya mashetani, na
boma la kila pepo mchafu na boma la kila ndege mchafu mwenye
kuchukiza;
Na nikasikia sauti nyingine toka mbinguni ikisema: Tokeni
kwake, watu wangu, musishirikiane na zambi yake, wala musipokee
mapigo yake”. Ufunuo 18:1,2,4.
Matangazo yaliyofanywa na malaika wa pili ya Ufunuo 14
(fungu 8) ni ya kukaririwa, pamoja na mtajo mwingine wa macha-
fuko yaliokuwa yakiingia katika Babeli tangu ujumbe ulipotolewa
mara ya kwanza.
Hali ya kitisha inaelezwa hapa. Kwa kila kukataa kwa uk-
weli akili za watu zitakuwa giza sana, mioyo yao mikaidi zaidi.
Wataendelea kukanyanga mojawapo ya maagizo ya amri kumi hata
wanapotesa wale wanaoishika kuwa takatifu. Kristo anawekwa kwa
sifuri juu ya zarau lililowekwa kwa Neno lake na kwa watu wake.
Ungamo la dini litakuwa ni tendo la kudanganya kwa kuficha
uovu wa msingi kabisa. Uaminifu katika imani ya kuwa roho za
watu waliokufa hurudi na kujionyesha na kuongea na watu (spiritu-
alisme) inafungua mlango kwa mafundisho ya mashetani, na kwa
hivyo mvuto wa malaika wabaya utaonekana katika makanisa. Ba-
beli umejaza kipimo cha zambi zake, na maangamizo ni karibu
kuanguka.
Lakini Mungu akingali na watu katika Babeli, na waaminifu
hawa wanapashwa kuitwa kutoka ili wasishirikiane na zambi zake
na “wasipokee mapingo yake”. Malaika anashuka toka mbinguni
kuangazia dunia kwa utukufu wake na kutangaza zambi za Babeli.
Mwito umesikilika: “Tokeni kwake, watu wangu”. Matangazo haya
yanakuwa onyo ya mwisho kutolewa kwa wakaaji wa dunia.

342
 /UJUMBE WA MUNGU ULIO WA MWISHO 343

Nguvu za dunia, kuungana kwa vita kupinga amri za Mungu,

zitaamuru ya kama “wote, wadogo na wakubwa, na matajiri na
masikini na wahuru na wafungwa” (Ufunuo 13:16) watakubali des-
turi za kanisa kwa kushika sabato ya uwongo. Wote wanaokataa
mwishoni watatangazwa wenye kustahili mauti. Kwa upande
mwingine, sheria ya Mungu inaagiza siku ya pumziko ya Mungu
inaonya hasira juu ya wote wanaovunja amri zake.
Kwa matokeo, ndivyo ilivyoletwa wazi mbele yake, ye yote
atakayekanyanga juu ya sheria ya Mungu na kutii sheria ya kibi- [295]
nadamu anapokea alama ya mnyama, ishara ya uaminifu kwa uwezo
anaouchagua kutii badala ya Mungu. “Mtu awaye yote akimsujudu
huyo mnyama na sanamu yake, yeye naye atakunywa katika mvinyo
wa gazabu ya Mungu iliyotengenezwa, pasipo kuchanganywa na
maji, katika kikombe cha hasira yake”. Ufunuo 14:9,10.
Hakuna mmoja anayeteseka na hasira ya Mungu mpaka kweli
inapokwisha kuletwa nyumbani kwa moyo wake na zamiri na in-
apokataliwa. Wengi hawakupata kamwe bahati ya kusikia mambo
ya ukweli wa kipekee kwa wakati huu. Yeye anayesoma kila moyo
hataacha mmoja anayetamani kweli kudanganywa kama matokeo
ya mashindano. Kila mmoja anapashwa kuwa na nuru ya kutosha
kufanya mpango wake kwa akili.

Jaribu Kubwa la Uaminifu

Sabato, jaribu kubwa la uaminifu, ni ukweli hasa unaopingwa.
Huku kushika sabato ya uwongo kutakuwa neno la kukiri la utii
kwa mamlaka yanayo mpinga Mungu, kushika kwa Sabato ya
kweli ni ushahidi wa uaminifu kwa Muumba. Wakati kundi moja
linapopokea alama ya nyama, lingine hupokea muhuri wa Mungu.
Maonyo ya kwamba kukosa uvumulivu wa dini kungepata
utawala, ya kama kanisa na serkali wangetesa wale wanaoshika
amri za Mungu, yangetangazwa pasipo sababu na kwa upuzi. Lakini
kwa namna kushika kwa siku ya kwanza (dimanche) kunatikiswa
mahali pengi sana, jambo lililokuwa halikusadikiwa kwa wakati
mrefu linaonekana kuwa karibu, na ujumbe utaleta tukio ambalo
lisingaliweza kuwako mbele.
Katika kila kizazi Mungu ametuma watumishi wake kukemea
zambi ulimwenguni na katika kanisa. Watengenezaji (réformateurs)
 344 Tangu Sasa Hata Milele

wengi, kwa kuingia kwa kazi yao, wakakusudia kutumia busara

nyingi katika kushambulia zambi za kanisa na za taifa. Wakatu-
mainia, kwa mfano wa maisha safi ya Kikristo, kuongoza watu
kurudi kwa Biblia. Lakini Roho wa Mungu akaja juu yao; pasipo
hofu ya matokeo, hawakuweza kuzuia kuhubiri mafundisho zahiri
ya Biblia.
Kwa hivyo ujumbe utatangazwa. Bwana atatumika kwa njia
ya vyombo vinyenyekevu vinavyojitia wakuf wenyewe kwa kazi
yake. Watumukaji watastahilishwa zaidi kwa kupakwa mafuta ya
roho Mtakatifu kuliko kwa mafundisho ya vyama vya vitabu. Watu
watalazimishwa kuendelea mbele na juhudi takatifu , kutangaza
maneno ambayo Mungu anayotoa. Zambi za Babeli zitafunuliwa.
[296] Watu watashitushwa. Maelfu hawajasikia kamwe maneno kama
haya. Babeli ni kanisa, lililoanguka kwa sababu ya zambi zake,
kwa sababu ya kukataa kwake kwa ukweli. Jinsi vile watu wanavyo
kwenda kwa walimu wao na maswali “je, mambo haya ni hivyo”?
Wahubiri wanaonyesha mifano kwa kutuliza zamiri iliyoamshwa.
Lakini kwa namna wengi wanapouliza zahiri “Bwana anasema hivi”,
kazi ya mapadri ya watu wengi itaamsha makutano yanayopenda
zambi kwa kutukana na kutesa wale wanao tangaza.
Mapadri watatumia juhudi zaidi za kupita uwezo wa kibinada-
mu kwa kufungia mbali nuru, kwa kuzuia mabishano ya maswali
haya ya maana sana. Kanisa linaomba kwa mkono hodari wa mam-
laka ya serikali, na katika kazi hii, wafuasi wa kanisa la kiroma na
waprotestanti huungana. Kwa namna mwenendo wa mkazo wa siku
ya kwanza (dimanche) unapokuwa wa nguvu zaidi, washikaji wa
amri watatishwa kwa kulipa feza na kifungo. Wengine wanatolewa
vyeo vya mvuto na wengine zawadi zingine kwa kukana imani yao.
Lakini jibu lao ni “Mtuonyeshe kutoka katika Neno la Mungu kosa
letu”. Wale walioshitakiwa mbele ya baraza wanafanya ushuhuda
wa nguvu wa ukweli, na wengine wanaowasikia huongozwa kwa
kukata shauri la kushika amri zote za Mungu. Kama sivyo maelfu
hawangeweza kujua kitu juu ya mambo haya ya kweli.
Utii kwa Mungu ungetendewa kama uasi. Mzazi atatumia ukali
kwa mtoto mwenye kuamini. Watoto wataondolewa katika urithi na
kufukuzwa kutoka nyumbani. “Na wote wanaotaka kuishi maisha ya
utawa katika Kristo Yesu watapata mateso”. 2 Timoteo 3:12. Kuwa
kama wateteaji wa ukweli wanapokataa kuheshimu siku ya kwanza
 /UJUMBE WA MUNGU ULIO WA MWISHO 345

(dimanche) wengine wataingizwa gerezani, wengine watahamishwa,

wengine watatendewa kama watumwa. Kwa namna roho ya Mungu
atakavyoondolewa kutoka kwa watu hapo kutakuwa maendeleo ya
kigeni. Moyo unaweza kuwa na jeuri sana wakati uchaji wa Mungu
na upendo yanapoondolewa.

Machafuko Yanakaribia
Kwa namna machafuko yanavyokaribia, jamii kubwa ya
walioungama imani katika ujumbe wa malaika wa tatu, lakini
hawakutakasiwa kwa njia ya utii kwa ukweli, wataacha nia yao
na kujiunga kwa upinzani. Kwa kujiunga pamoja na ulimwengu
wamefikia kuona mambo karibu ya nuru ya namna moja, na wanach-
agua upande wa watu wengi. Watu ambao kwanza walifurahi
katika ukweli wanatumia kipawa chao na hadizi za kupendeza kwa
kuongoza vibaya roho. Wanakuwa adui wakali wa ndugu zao wa [297]
kwanza. Waasi hawa ni wajumbe wa nguvu wa shetani kwa kueleza
vibaya na kushitaki wanaoshika Sabato na kuchochea watawala kwa
kuwapinga.
Watumishi wa Bwana wametoa onyo. Roho ya Mungu imewalaz-
imisha. Hawakushauriana na faida zao za mda, wala hawakutafuta
kulinda sifa yao ao maisha yao. Kazi inaonekana kuwa mbali kabisa
na uwezo wao kuitimiza. Kwani hawawezi kurudi nyuma. Kuona
uzaifu wao, wanakimbilia kwa Mwenye Uwezo kwa kutaka nguvu.
Nyakati mbalimbali katika historia zimeonyeshwa na maendeleo
ya ukweli wa kipekee, uliofanyizwa kwa mahitaji ya watu wa Mungu
kwa wakati ule. Kila ukweli mpya umefanya namna yake juu ya
upinzani. Mabalozi wa Kristo wanapashwa kufanya wajibu wao na
kuacha matokeo kwa Mungu.

Upinzani Umeongezeka kwa Kimo Kipya

Jinsi ushindani umeongezeka kwa nguvu nyingi; watumishi
wa Mungu wanahangaika tena, kwani inaonekana kwao ya kama
wameleta taabu. Lakini zamiri na Neno la Mungu vinawahakikishia
ya kama mwenendo wao ni wa haki. Imani yao na uhodari ume-
ongezeka pamoja na ujushi. Ushuhuda wao ni “Kristo ameshinda
nguvu za dunia, je, tutaogopa ulimwengu uliokwisha kushindwa”?
 346 Tangu Sasa Hata Milele

Hakuna mtu anayeweza kutumikia Mungu pasipo kujiweka kwa

kosa yeye mwenyewe kinyume cha ushindani wa majeshi ya giza.
Malaika waovu watamshambulia, kukilisha hatari ya kuwa mvuto
wake unapata mawindo kutoka mikononi mwao. Waovu watatafuta
kumtenga kwa Mungu kwa njia ya majaribu ya kutamanisha. Wakati
haya hayafaulu, uwezo hutumiwa kwa kushurutisha zamiri.
Lakini kwa namna Yesu anavyodumu kuwa Muombezi wa mtu
katika pahali patakatufu juu, mvuto unaozuia wa Roho Mtakatifu
huonekana kwa watawala na watu. Wakati watawala wetu wengi
wanapokuwa wajumbe wa nguvu wa Shetani, Mungu vivyo hivyo
anakuwa na wajumbe wake miongoni mwa watu wanaongoja katika
taifa. Watu wachache watadumu kwa kuzuia maendeleo ya nguvu ya
uovu. Ushindaji wa adui wa ukweli utazuiwa ili ujumbe wa malaika
wa tatu uweze kufanya kazi yake. Onyo la mwisho litasimamisha
uangalifu wa watu hawa waongozi, na wengine watalikubali nakusi-
[298] mama pamoja na watu wa Mungu kwa wakati wa taabu.

Mvua Ya Mwisho Na Kilio Cha Nguvu

Malaika anayeungana na malaika wa tatu ni kwa kuangazia
dunia yote na utukufu wake. Ujumbe wa malaika wa kwanza
ulipelekwa kwa makao yote ya utumishi ulimwenguni, na katika
inchi zingine kulikuwa na usikizi wa dini kubwa sasa ulioshuhudiwa
tangu wakati wa matengenezo. Lakini hizi zinapashwa kupita kwa
onyo la mwisho la malaika wa tatu.
Kazi itakuwa ya namna moja na ile ya Siku ya Pentecote. “Mvua
ya kwanza” ilitolewa kwa kufungua wa habari njema kuwezesha
kuotesha mbegu ya damani; vivyo hivyo “mvua ya mwisho” ita-
tolewa kwa mwisho wake wa kuivya kwa mavuno. Hosea 6:3; Yoeli
2:23. Kazi kubwa ya habari njema si ya kufunga na onyesho ndogo
zaidi la uwezo wa Mungu kuliko kutazama mwanzo wake. Unabii
uliotimia katika kumiminiwa kwa mvua ya kwanza kwa kufungua
kwa habari njema yanapashwa kutimia vile vile katika mvua ya
mwisho wake. Hapo ndipo panakuwa “nyakati za ufufuko” ambazo
mtume Petro alikuwa akitazamia mbele. Matendo 3:19, 20.
Watumishi wa Mungu, nyuso zao kungaa na utakaso mtakatifu,
wataharikisha toka mahali mbali mbali kutangaza habari njema
kutoka mbinguni. Miujiza itafanyika, wagonjwa wataponyeshwa.
 /UJUMBE WA MUNGU ULIO WA MWISHO 347

Shetani vivyo hivyo anatumika na maajabu ya kudanganya, hata

kushusha moto kutoka mbinguni. Ufunuo 13:13. Kwa hivyo wakaaji
wa dunia watashawishiwa kuchagua upandeunao kuwa wao.
Ujumbe huu utachukuliwa si kwa mabishano sana ni kwa tendo
lauhakikisho wa ndani wa Roho ya Mungu. Mabishano yame-
onyeshwa, vitabu vilitumia mvuto wavyo, lakini wengi wamezuiwa
kwa kufahamu kabisa ukweli. Sasa ukweli umeonekana wazi
kabisa. Mahusiano ya ujamaa, mahusiano ya kanisa ni zaifu
kudumu kuwa waana waaminifu wa Mungu sasa. Lakini wajumbe
waliochanganyika kupinga ukweli, hesabu kubwa huchukua kituo
chao kwa upande wa Bwana.
[299] 39 /WAKATI WA TAABU

“Kwa wakati ule Mikaeli atasimama, Mfalme Mkubwa anayes-

imama kwa ajili ya wana wa watu wako; na kutakuwa wakati wa
taabu, kama usivyokuwa mbele tangu wakati taifa lilipokuwa hata
wakati ule: na kwa wakati ule watu wako wataponyeshwa, kila mtu
atakayeonekana ameandikwa katika kitabu.” Danieli 12:1.
Wakati ujumbe wa malaika wa tatu unamalizika, watu wa Mungu
watakuwa wametimiza kazi yao. Wamepokea, “mvua ya mwisho” na
wanajitayarisha kwa saa ya kujaribiwa inayokuwa mbele yao. Jaribu
la mwisho limekwisha kuletwa duniani, na wote waliohakikishwa
kuwa watiifu (waaminifu) kwa amri za Mungu wamepokea “muhuri
wa Mungu aliye hai.” Ndipo Yesu anapomaliza uombezi wake katika
Pahali patakatifu kule juu na kusema kwa sauti kuu, “Imefanyika”.
“Yeye aliye muzalimu azidi kuwa muzalimu; na mwenye uchafu
azidi kuwa mchafu; na mwenye haki azidi kufanya haki; na mtakaifu
azidi kutakaswa”: Ufunuo 22:11. Kristo amefanya upatanisho kwa
ajili ya watu wake na amefutia mbali zambi zao. “Na ufalme na
mamlaka, na ukubwa wa falme chini ya mbingu” (Danieli 7:27) ni
karibu kutolewa kwa wariti wa wokovu, na Yesu kutawala kama
Mfalme wa wafalme na Bwana wa mabwana.
Wakati anapoacha Pahali patakatifu, giza inafunika wakaaji wa
dunia. Wenye haki wanapaswa kuishi machoni pa Mungu Mtakatifu
pasipo mwombezi. Kizuio juu ya waovu kimeondolewa, na Shetani
anakuwa na mamlaka kamili juu ya wasiotubu. Kwa mwisho Roho
ya Mungu imeondolewa. Ndipo Shetani anatumbukiza wakaaji wa
dunia katika taabu kubwa ya mwisho. Malaika wa Mungu wanaacha
kushika kwa kuzuia pepo kali ya tamaa ya wanadamu. Ulimwengu
wote utahusika katika maangamizo ya kuogopesha zaidi kuliko yale
ambayo yalifika juu ya Yerusalema ya zamani. Hapo kunakuwa
majeshi sasa tayari, zinangoja tu ruhusa ya Mungu, kueneza ukiwa
po pote.
Wale wanaoheshimu sheria ya Mungu watazaniwa kuwa sababu
ya mateso ya kuogopesha na umwangaji wa damu ambavyo vinajaza
348
 /WAKATI WA TAABU 349

dunia kwa taabu. Uwezo uliofatana na onyo la mwisho umekasirisha

waovu, na Shetani atachochea roho ya uchuki na mateso juu ya wote
waliopokea ujumbe.
Wakati kuwako kwa Mungu kuliondolewa kutoka kwa taifa la
Wayuda, wakuhani na watu waliendeleya kujizania wenyewe kuwa
wateule wa Mungu. Utumishi katika hekalu ilikuwa ikiendelea; siku
kwa siku baraka ya Mungu ilikuwa ikitakiwa juu ya watu wenye kosa [300]
ya damu ya Mwana wa Mungu. Vivyo hivyo wakati hukumu isiy-
obadilika ya Pahali patakatifu inapokwisha kutangazwa na mwisho
wa ulimwengu ulikuwa wenye kuwekwa milele, wakaaji wa dunia
hawataitambua. Kawaida za dini zitakuwa zikiendeleshwa na watu
wale ambao Roho ya Mungu imeondolewa; juhudi ya shetani kwa
kutimiza nia zake mbaya atachukua mfano wa juhudi ya Mungu
Kwa namna Sabato inavyokuwa jambo la upekee la ushindani
po pote katika jamii ya Wakristo wote, italazimishwa ya kwamba
wachache wanaosimama katika upinzani kwa kanisa na serekali
hawapashwi kuvumiliwa, ya kwamba ni bora kwao kuteswa kuliko
mataifa yote kutupwa katika fujo. “Inafaa kwetu kayafa akasema
mtu mmoja afe kwa ajili ya watu, na kwa hiyo taifa lote lisiangamie”,
Yoane 11:50. Neno hili litaonekana la kutibitisha; amri mwishoni ita-
tolewa juu ya wale wanaotukuza Sabato ya amri ya ine, kuwashitaki
na kutoa uhuru kwa watu baada ya wakati fulani kuwaua. Kanisa
la Roma kwa wakati wa ulimwengu wa mkufuru wa Kiprotestanti
katika ulimwengu wa sasa atafuata njia ileilne. Watu wa zamani na
Mungu watatumbukuzwa katika musukosuko hiyo ya taabu inaonye-
sha kama wakati wa taabu yake yakobo. Yeremia 30:5-7. Usiku
wa Yakobo wa uchungu, wakati alipo shindana katika maombi kwa
kuokolewa kutoka kwa Esau (Mwanzo 32:24-31) inaonyesha tendo
la watu wa Munguwakati wa taabu. Sababu ya udanganyifu uliotu-
miwa kwa kupatabaraka kutoka kwa baba yakeambayo ilikuwaya
Esau, Yakobo alikimbia, alipojulishwajuu ya vitisho vya kifo vilivy-
ofanywa na ndugu yake. Baada ya kukaa miaka nyingi mbali na
kwao, akachagua kurudi inchini yake ya asili. Alipofikamipakani
akajazwa na hofu kwa habari ya kumkaribia Esau, akahakikisha
kuwa nduguye atalipisha kisasi. Tumaini pekee la Yakobo lilikuwa
ni rehema za Mungu; ulinzi wake wa kipekee ulipashwa kuwa ni
maombi.
 350 Tangu Sasa Hata Milele

Wakati wa Taabu ya Yakobo

Peke yake pamoja na Mungu, akaungama zambi zake kwa un-
yenyekevu sana. Taabu katika maisha yake ilifika. Katika giza
akaendelea kuomba. Gafula mkono ukawekwa juu ya bega lake.
Akafikiri kwamba adui ndiye alikuwa akitafuta maisha yake. Kwa
nguvu zote za kukata tamaa akapigana kwa nguvu na adui wake.
Wakati siku ilipoanza kucha, mgeni akatumia nguvu zisizokuwa za
kibinadamu. Yakobo akaonekana kukauka na akaanguka, muom-
baji zaifu, mwenye kulia kwa shingo la mshindani wake wa siri.
[301] Akajua nyuma ya kwamba alikuwa malaika wa agano aliyekuwa
akigombana naye. Alidumu katika majuto wakati mrefu kwa ajili
ya zambi yake; sasa anapashwa kuwa na matumaini ya kwamba
alisamehewa. Malaika akasihi sana, “Uniache niende, ni mapam-
bazuko”, lakini mzee mkuu akapandisha sauti, “Sitakuacha kwenda
mpaka utakaponibariki”. Yakobo akaungama uzaifu wake na ku-
tostahili kwake, huku akatumainia rehema za Mungu mwenye
kulinda maagano. Kwa njia ya toba na kujitoa, kiumbe hiki cha
mauti na mwenye zambi akashindana na Mtukufu wa mbinguni.
Shetani akamshitaki Yakobo mbele ya Mungu kwa sababu ya
zambi yake; akashawishi Esau kusafiri na kinyume chake. Wakati wa
usiku wa mzee mkuu wa kushindana, Shetani akajaribu kumkatisha
tamaa na kuvunja tumaini lake kwa Mungu. Alivutwa karibu kukata
tamaa; lakini akatubu kwa kweli juu ya zambi yake na kushikilia
Malaika imara nakaendelea na maoni yake pamoja na vilio vya
juhudi hata akashinda.
Kwa namna Shetani alivyomshitaki Yakobo, ataendelea na ma-
sitaka yake juu ya watu wa Mungu. Anakuwa na taarifa sahihi
ya zambi alizokuwa wakiwajaribu nazo kutenda na anatangaza
ya kwamba kwa haki hawezi kuwasamehe zambi zao kwani
kumwangamiza na malaika zake. Anadai ya kwamba watolewe
mikononi mwake kuangamizwa.
Bwana anamruhusu kuwajaribu iwezekanavyo. Tumaini lao
kwa Mungu, imani yao, itajaribiwa kwa ukali. Wanapo jikum-
busha yalipopita, imani yao inazama, kwani kwa maisha yao yote
wanaweza uzuri ndogo. Shetani anajaribu kuwatisha kwa mafikara
kuwa kezi zao hakuna matumaini. Anatumaini pia kuharibu imani
 /WAKATI WA TAABU 351

yao ili wajitoe kwa majaribu na kugeuza utii wao kutoka kwa
Mungu.

Maumivu Makuu ambao Mungu Atalaumiwa

Kwani maumivu ambayo watu wa Mungu wanateseka nayo si
hofu ya mateso. Wanaogopa ya kwamba katika kosa fulani ndani
yao wenyewe watashindwa kupata utimilifu wa ahadi ya Mwokozi:
“Mimi nitakulinda, utoke katika saa ya kujaribiwa iliyo tayari kufikia
dunia yote”. Ufunuo 3:10. Je, wangeonekana kuthibitishwa kuwa
wasiostahili kwa sababu ya makosa yao wenyewe ya tabia, ndipo
jina takatifu la Mungu lingelaumiwa.
Wanaonyesha kwa toba yao ya wakati uliopita wa zambi zao
nyingi na kuomba ahadi ya mwokozi: “Ao ashike nguvu zangu,
afanye salama nami; Ndiyo afanye salama nami”. Ysaya 27:5.
Ijapo kuteseka kwa mashaka na msiba, hawaachi maombezi yao. [302]
Wanaweka mshiko wa Mungu kama Yakobo alivyoweka mshiko
wa Malaika; na msemo wa roho zao ni “Sitakuacha kwenda, kama
haunibariki.”

Zambi Zilifutiliwa Mbali

Katika wakati wa taabu, kama watu wa Mungu walikuwa na
zambi zisizoungamwa kuonekana mbele yao wanapoteseka na hofu
na maumivu makali, wangezamishwa. Kukata tamaa kungaliondoa
imani yao, na hawangeweza kumuomba Mungu kwa ajili ya wokovu.
Lakini hawakuficha maovu kwa kuyafunua. Zambi zao zimetangulia
kwa hukumu na zimefutiliwa mbali, na hawataweza kuzikumbuka.
Bwana anaonyesha katika matendo yake pamoja na yale ya
Yakobo ya kwamba kwa ginsi yo yote hawezi kuvumilia uovu.
Wote wanaoachilia ao kuficha zambi zao na kuziruhusu kudumu
katika vitabu vya mbinguni bila kuziungama na bila kusamehewa
watashindwa na Shetani. Zaidi wanapoheshimu nia wanapoishik-
ilia, ni uhakikisho wa ushindi adui waoa. Wale wanaochelewesha
matayarisho hawataweza kuyapata wakati wa hatari, wala wakati
wo wote unaofuata. Kesi za wote kama wale ni bila tumaini.
Historia ya Yakobo pia ni matumaini ya kwamba Mungu
hatatupa wale ambao, waliodanganywa katika zambi, na wamerudi
 352 Tangu Sasa Hata Milele

kwake na toba ya kweli. Mungu atatuma malaika kuwafariji wale

wanaokuwa katika hatari. Jicho la Bwana ni juu ya watu wake.
Ndimi za moto ya tanuru inaonekana karibu kuwateketeza, lakini
Mtakasaji atawaleta kama zahabu iliyojaribiwa ao kutakaswa katika
moto.

Imani lnayovumilia
Wakati wa taabu na maumivu makuu yanayokuwa mbele yetu
yatadai imani ile inayoweza kuvumilia ulegevu, kukawia, na njaa,
imani ambayo haitalegea katika majaribu makali. Ushindi wa
Yakobo ni ushuhuda wa nguvu ya maombi ya kushurutisha. Wote
watakaoshikilia ahadi za Mungu, kama alivyofanya, watafaulu kama
alivyofaulu. Kushindana na Mungu--namna gani wachache wanao-
jua umuhimu wake! Wakati mawimbi ya kukata tamaa yanapopita
kwa nguvu juu ya mwombaji, namna gani wachache wanashikamana
katika imani na ahadi za Mungu.
Wale wanaotumia imani ndogo tu sasa wanakuwa katika hatari
[303] kubwa ya kuanguka chini ya mamlaka ya madanganyo ya Shetani.
Na hata kama wanavumilia jaribu watatumbukia katika wasiwasi
kubwa wakati wa taabu kwa sababu hawakuifanya kamwe kuwa
zoezi la kumtumaini Mungu. Inatupasa sasa kutibitisha ahadi zake.
Kila mara taabu ni kubwa linapofikiriwa aotendwa la mbele
kuliko wakati ule kwa hakika linapashwa kutendeka ao kuonekana,
lakini hii si kweli juu ya wakati wa taabu unaokuwa mbele yetu.
Maelezo mengi ya wazi hayawezi kuikia ukubwa wa majaribu. Kwa
wakati ule wa shida kila nafsi inapashwa kusimama yenyewe mbele
ya Mungu.
Sasa, wakati kuhani wetu Mkubwa anapofanya upatanisho kwa
ajili yetu, inatupasa kutafuta kuwa wakamilifu katika Kristo. Si
kwa wazo ambalo mwokozi wetu aliweza kuwezeshwa kujitoa kwa
uwezo wa majaribu. Shetani anapata ndani ya mioyo ya kibinadamu
mahali padogo ambapo anaweza kupata tegemeo la kusimamisha
mguu; tamaa fulani ya zambi inatunzwa pale, na kwa njia ambayo
majaribu yake kusimamia uwezo wao. Lakini Kristo anajitangaza
mwenyewe: “Mkubwa wa dunia hii anakuja; na yeye hana kitu
ndani yangu.” Yoane 14:30. Shetani hakuweza kupata kitu ndani ya
Mwana wa Mungu ambacho kingeweza kumwezesha kupata ushindi.
 /WAKATI WA TAABU 353

Hapakuwa zambi ndani yake ambayo Shetani angeweza kutumia

kwa faida yake. Hii ni kawaida ambayo inapashwa kujitenga kwao
watakaosimama katika wakati wa taabu.
Ni katika maisha haya ambayo tunapashwa kujitenga na zambi,
katika imani kwa damu ya Kristo ya upatanisho. Mwokozi wetu
wa damani anatualika kujiunga kwake sisi wenyewe, kuunga uzaifu
wetu kwa nguvu zake, kutostahili kwetu kwa matendo mema yake.
Inabaki kwetu kushirikiana mbingu katika kazi ya kulinganisha tabia
zetu kwa mfano wa Mungu.
Kazi ya Shetani ya kudanganya na uharibifu itafikia kipimo
cha juu (mwisho) wakatiwa taabu. Maono ya kuogofya ya tabia
isiyokuwa ya kibinadamu karibu yatafunuliwa katika mbingu,
kwa alama ya uwezo wa kazi za miujiza ya mashetani. Pepo
wabaya wataendelea kwa “falme za dunia” na kwa ulimwengu
wote, kuwashurtisha kuungana na Shetani katika mapigano yake ya
mwisho juu ya serkali ya mbinguni. Watu watatokea kudai kuwa
Kristo Mwenyewe. Watafanya maajabu ya kuponya na kujifanya
kuwa na mambo ya ufunuo kutoka mbinguni kupinga Maandiko.
Kama tendo la kutukuzwa katika ukubwa hadithi iliotung-
wamakusudi ya kuingizwa kama mchezo mbele ya watu wa
madanganyo, Shetani mwenyewe atajifanya kuwa Kristo. Kanisa
lilitazamia wakati mrefu kuja kwa Mwokozi kama utimilizo wa ma- [304]
tumaini yake. Sasa mshawishi mkubwa atafanya kuonekana kwake
ya kwamba Kristo amekuja. Shetani atajionyesha mwenyewe kama
kiumbe chenye utukufu cha wangavu wa kushangaza, kufanana na
sifa ya Mwana wa Mungu katika Ufunuo. Ufunuo 1:13-15.
Utukufu unaomzunguka unapita kila kitu ambacho macho ya kib-
inadamu (wanaokufa) hayajaona kamwe. Shangwe ya ushindi italia,
“Kristo amekuja!” Watu watamsujudia . Atanyosha mikono yake
juu na kuwabariki. Sauti yake itakuwa ya kupendeza, lakini inapo-
jaa na sauti tamu zinazofuatana. Kwa sauti ya huruma ataonyesha
mambo mengine ya kweli ya ‘’mbinguni yaliotamkwa na Mwokozi.
Ataponyesha magonjwa, na baadaye, katika tabia yake ya kujitia
kwa mamlaka ya Kristo, anajidai kuweza kubadili Sabato na kui-
weka kwa siku ya kwanza (dimanche). Anatangaza ya kwamba wale
wanaoshika siku ya saba kuwa takatifu wanatukana jina lake. Hii
ni madanganyo ya nguvu isiyoweza kuzuiwa na mtu. Watu wengi
 354 Tangu Sasa Hata Milele

wanatoa usikizi kwa mambo haya ya uchawi, wakisema, Huu ni

“uwezo mkubwa wa Mungu”, Matendo 8:10.

Watu wa Mungu Hawataongozwa Vibaya

Lakini watu wa Mungu hawataongozwa vibaya. Mafundisho
ya kristo huyu wa uwongo hayaako kwa mapatano na Maandiko.
Baraka yake itatamkwa juu ya waabuduo wa mnyama na sanamu
yake, ni kundi kabisa ambalo Biblia inatangaza ya Kwamba gazabu
ya Mungu pasipo kuchanganywa itamiminwa.
Tena zaidi, Shetani hakuruhusiwa kuiga namna ya majilio ya
Kristo. Mwokozi ameonya watu wake juu ya madanganyo kwa
jambo hili. “Kwa sababu Wakristo wa uwongo watasimama, na
manabii za uwongo, nao wataonyesha alama kubwa na maajabu
wapate kudanganya kama ikiwezekana, hata wachaguliwa... Basi
kama wakiwaambia ninyi: Tazama yeye ni jangwani; musitoke;
Tazama, yeye ni katika vyumba vya ndani nyumbani, musisadiki.
Kwa maana kama umeme unavyokuja toka mashariki na unaangaza
hata mangaribi; hivi kuja kwa Mwana wa watu kutakavyokuwa vile”.
Matayo 24:24-27. Utazame vilevile Matayo 25:31; Ufunuo 1:7; 1
Watesalonika 4:16,17. Kuja huku, hapo hakuna namna ya kuiga.
Itashuhudiwa kwa ulimwengu wote mzima.
Ila wanafunzi wa juhudi tu wa Maandiko waliokubali upendo
wa kweli watakaolindwa kwa madanganyo ya nguvu yanayofanya
dunia kuwa mateka. Kwa ushuhuda wa Biblia hawa watavumbua
[305] mdanganyi huyu kwa umbo la uwongo wake. Je, watu wa Mungu
sasa wanakuwa wenye imara sana kwa Neno lake ili wasingejitoa
kwa ushuhuda wa mashauri yao? Je, katika shida ya namna hii,
wangeshikamana kwa Biblia, na kwa Biblia pekee?
Wakati watawala wa Kikristo watakapotangaza agizo juu ya
wenye kushika amri kuondolewa kwa ulinzi wa serkali na kuwaacha
kwa wale wanaotaka maangamizi yao, watu wa Mungu watakimbia
kutoka katika miji na vijiji na kushirikiana pamoja katika makundi,
kukaa katika mahali pa ukiwa sana na pa upekee. Wengi watapata
kimbilio katika ngome za milima, kama Wakristo wa mabonde ya
Piedmont (Vaudois). (Tazama sura ya ine). Lakini wengi katika
mataifa yote na makundi yote, wa juu na chini, watajiri na maskini,
weusi na weupe, watatupwa katika utumwa usio na haki kabisa na
 /WAKATI WA TAABU 355

wa jeuri. Wapenzi wa Mungu watapitia kwa siku za taabu kufungiwa

ndani ya gereza ya fito za chuma, kupewa hukumu ya kuuawa, labda
kuachiwa kufa katika giza, gereza la kuchukiza mno.
Je, Bwana atasahau watu wake kwa saa hii ya majaribu? Je, al-
imsahau muaminifu Nuhu, Loti, Yusufu, Elia, Yeremia, ao Danieli?
Ingawa adui wakiwasukuma kwa nguvu katika gereza, lakini kuta za
gereza haziwezi kukata habari kati ya nafsi zao na Kristo. Malaika
watakuja kwao katika vyumba vya kifungo vya kipekee. Gereza
itakuwa kama jumba la mfalme, na kuta za giza zitaangaziwa kama
vile Paulo na Sila walipokuwa wakiimba usiku wa manane katika
gereza ya Wafilipi.
Hukumu za Mungu zitajia wale wanaotaka kuangamiza watu
wake. Kwa Mungu, azabu ni “tendo la kigeni”. Isaya 28:21; utazame
vilevile Ezekieli 23:11. Bwana ni mwenye”rehema na mwenye
neema, si mwepesi kwa hasira, mwema na kweli nyingi, ... ak-
isamehe uovu na makosa na zambi”. Lakini “hataachilia wenye
zambi hata kidogo”. Kutoka 34:6, 7; Nahamu 1:3. Taifa inalostahim-
ili wakati mrefu, na linalojaza kipimo cha uovu wake, mwishoni
litakunywa kikombe cha hasira pasipo kuchanganywa na rehema.
Wakati Kristo anapomaliza uombezi wake katika Pahali patakat-
ifu, hasira (ghazabu) pasipo kuchanganywa itahofishwa juu ya wale
wanaoabudu mnyama itamiminwa. Mapigo kwa Misri yalikuwa ya
namna moja na hukumu zenye eneo kubwa zaidi zile ambazo zina-
paswa kuanguka duniani mbele kabisa ya wokovu wa mwisho wa
watu wa Mungu. Asema mfumbuzi: “Ikaanguka jipu mbaya, zito,
juu ya watu wenye chapa ya mnyama, na wale walioabudu sanamu
yake. “Bahari “ikakuwa damu kama damu ya mfu”. Na “mito na
chemchemi za maji; zikakuwa damu”. Malaika anatangaza: “Wewe
mwenye haki, Bwana, ... kwa sababu umehukumu hivi. Kwani wal- [306]
imwaga damu ya watakatifu na ya manabii, nawe umewapa damu
kunywa; nao wamestahili”. Ufunuo 16:2-6. Kwa kuhukumu watu
wa Mungu hukumu ya mauti, kwa kweli wamehesabiwa makosa
ya damu yao kama ingemwagika na mikono yao. Kristo alitangaza
kwa Wayahudi wa wakati wake kosa ya damu yote ya watu watakat-
ifu iliyomwagika tangu siku za Abeli (Matayo 23:34-36). Kwani
walikuwa na roho ya namna moja kama wauaji hawa wa manabii.
Kwa pigo linalofuata, uwezo unatolewa kwa jua “kuunguza
watu kwa moto”. Ufunua 16:8,9. Manabii wanaeleza wakati
 356 Tangu Sasa Hata Milele

huu wakutisha: “Mavuno ya shamba yameharibiwa... miti yote

ya shamba imekauka kwa sababu furaha imekauka katika wana
wa watu”. “Wanyama wanamlio wa huzuni makundi ya mifungo
yanafzaika, sababu nawana malisho.... Maji ya mito yamekauka, na
moto umekula malisho ya jangwa”. Joel 1:11,12, 18-20.
Mapigo haya si ya mahali pote, lakini yatakuwa mapigo ya
kutisha zaidi isiyofahamika kamwe. Hukumu zote zilizotangulia
kufungwa kwa rehema zilikuwa zikichanganyika na rehema. Damu
ya Kristo imelinda mwenye zambi kwa kiasi kamili cha kosa lake;
lakini kwa hukumu ya mwisho, hasira si ya kuchanganywa na re-
hema. Wengi watatamani ulinzi wa rehema ya Mungu ambayo
walikuwa wakiizarau.
Wakati wanapoteseka na kusumbuliwa, wakati wanapoteseka
na njaa, watu wa Mungu hawataachwa kuangamizwa. Malaika
watawatolea mahitaji yao. “Atapewa chakula chake; maji yake
hayatakosekana”. “Mimi, Bwana, nitawasikia, mimi, Mungu wa
Israeli, sitawaacha”. Isaya 33:16; 41:17.
Lakini kwa maonyo ya kibinadamu itaonekana ya kwamba watu
wa Mungu wangepashwa upesi kutia muhuri kwa ushuhuda wao kwa
damu yao, kama walivyofanya wafia dini mbele yao. Ni wakati wa
maumivu makuu ya kutisha. Waovu wameshangilia. “Imani yenu
inakuwa wapi sasa? Sababu gani Mungu hawaokoi kwa mikono
yetu kama munakuwa kweli watu wake”? Lakini wanaongojea
wanakumbuka Kristo alipokufa juu ya msalaba wa Kalvari. Kama
Yakobo, wote wanashindana na Mungu.

Makundi ya Malaika Wanalinda

Malaika wanatua kwa wale waliolinda neno la uvumilivu la
Kristo. Wameshuhudia shida yao na wamesikia maombi yao.
[307] Wanangojea neno la Mkuu wao kuwanyakua kwa hatari yao. Lakini
wanapashwa kungojea wakati mrefu kidogo. Watu wa Mungu
wanapashwa kunywa kikombe na kubatizwa kwa ubatizo. Matayo
20:20-23. Lakini kwa ajili ya wateule wakati wa taabu utafupishwa.
Mwisho utakuja upesi kuliko watu wanavyotazamia.
Ingawa amri ya kawaida imeweka wakati washika amri
wanapoweza kuuawa, adui zao kwa sababu zingine wataharak-
isha amri na kujaribu kuondoa maisha yao. Lakini hakuna mtu
 /WAKATI WA TAABU 357

anayeweza kupita walinzi waliotua kuzunguka kila nafsi aminifu.

Wengine walishambuliwa wakati wa kukimbia kwao kutoka mijini,
lakini panga zilizoinuliwa juu yao zikavunjika kama majani makavu.
Wengine wakalindwa na malaika katika hali ya watu wa vita.
Katika vizazi vyote viumbe vya mbinguni wamekamata sehemu
ya juhudi katika mambo ya watu. Wamekubali kukaribisha na
wanadamu, kutenda kama viongozi kwa wasafiri wajinga, waka-
fungua milango ya gereza na kuweka huru watumishi wa Bwana.
Wakaja kusukuma jiwe kwa kaburi la Mwokozi.
Malaika wanazuru mikutano ya waovu, kama walivyokwenda
Sodomo, kuhakikisha kama wamepitisha mpaka wa uvumilivu wa
Mungu. Bwana, kwa ajili ya wachache wanamtumikia kwa kweli,
anazuia misiba na anazidisha utulivu wa makutano. Wenye zambi
wanafahamu kidogo sana ya kwamba wandeni kwa maisha yao juu
ya waaminifu wachache ambao wanafurashwa kwa kuwagandamiza.
Kila mara katika baraza za ulimwengu huu, malaika wamekuwa
wanenaji. Masikio ya kibinadamu yamesikiliza kwa miito yao,
midomo ya kibinadamu yamezihakia mashauri yao. Wajumbe hawa
wa mbinguni wametibitisha vyema kuliko wao wenyewe kuweza
kutetea kisa cha waliozulumiwa kuliko wateteaji wao wenye uwezo
wa kusema vema. Wameshinda na kufunga waovu wale wangeleta
mateso kwa watu wa Mungu.
Kwa tamaa ya bidii, watu wa Mungu wanangojea ishara za kuja
kwa Mfalme wao. Wakati wale wanaoshindana wanapoendesha
maombi yao mbele ya Mungu, mbingu zaangaza na mapambazuko
ya siku ya milele. Kama sauti tamu za nyimbo za malaika ma-
neno yanaanguka kwa sikio: “saidia anakuja. ” Sauti ya Kristo
inakuja kutoka kwa milango wazi: “Tazama, ninakuwa pamoja
nanyi. Msiogope. Nimepigana vita kwa ajili yenu, na katika jina
langu munakuwa zaidi kuliko washindaji.”
Mwokozi mpenzi atatuma msaada wakati tunapouhitaji. Wakati
wa taabu ni hatari ya kutisha kwa watu wa Mungu, lakini kila
mwamini wa kweli anaweza kuona kwa imani upindi wa ahadi
ukimzunguka. “Hivi watu waliokombolewa na Bwana watarudi, [308]
watafika Sayuni na kuimba; Furaha ya milele itakuwa juu ya vichwa
vyao; watapata shangwe na furaha; huzuni na kulia kutakimbia”.
Isaya 51:11.
358 Tangu Sasa Hata Milele

Kama damu ya washuhuda wa Kristo ilimwangika kwa wakati

huu, uaminifu wao haungekuwa ushuhuda kusadikisha wengine kwa
ajili ya kweli, kwa maana moyo mgumu umefukuza nyuma mawimbi
ya rehema hata yasirudi tena. Kama wenye haki wanapashwa sasa
kuanguka kuwa mawindo kwa adui zao, ingekuwa ushindi kwa
mtawala wa giza. Kristo amesema: “Muje, watu wangu, mwingie
ndani ya vyumba vyenu, na kufunga milango yenu nyuma yenu;
mujifiche kwa dakika kidogo, hata wakati kasirani hii inapopita.
Kwa maana tazama, Bwana anakuja kutoka pahali pake kuazibu
wenye kukaa duniani kwa ajili ya uovu wao”. Isaya 26:20,21.
Wokovu utakuwa wa utukufu wa wale waliongojea kwa uvu-
milivu kwa ajili ya kuja kwake na majina yao yameandikwa katika
kitabu cha uzima.
 40 /WATU WA MUNGU WANAKOMBOLEWA [309]

Wakati ulinzi wa sheria za kibinadamu zitakapoondolewa kutoka

kwa wale wanaoheshimu sheria ya Mungu, katika inchi mbalimbali
kutakuwa mwendo wa namna moja kwa ajili ya maangamizi yao.
Kwa namna wakati ulioamriwa katika agizo unapokaribia, watu
watafanya shauri pamoja usiku mmoja shauri la kuangamiza kwa
pigo litakalonyamazisha washupavu na wasiotii.
Watu wa Mungu wengine wapo katika vyumba vya gereza,
wengine mwituni na katika milima--wanaomba ulinzi wa Mungu.
Watu wenye silaha, wakilazimishwa na malaika waovu, wanajita-
yarisha kwa kazi ya mauti. Sasa, kwa saa ya mwisho kabisa, Mungu
atajitia kati kati: “Mutakuwa na wimbo kama vile wakati wa usiku,
wakati karamu takatifu inapotakaswa; na furaha ya moyo kama vile
mtu anavyokwenda... katika mlima wa Bwana, aliye Mwamba wa
Israeli. Na Bwana atafanya sauti yake ya utukufu kusikiwa, naye
ataonyesha kushuka kwa mkono wake, wa nuru, kwa gazabu ya
kasirani yake, na ulimi wa moto unaokula, pamoja na zoruba na
garika na mvua ya mawe”: Isaya 30:29,30.
Makutano makubwa ya watu waovu yanakuwa karibu kusham-
bulia juu ya mawindo yake, wakati giza kubwa, nzito kuliko usiku,
inaanguka duniani. Ndipo upindi wa mvua unazunguka mbingu
kuonekana kuzunguka kila kundi la maombi. Makutano yenye
kasirani yamefungwa. Makusudi ya hasira yao yamesahauliwa.
Wanatazama kwa mfano wa agano la Mungu na kutamani kulindwa
kwa utukufu wake.
Kwa watu wa Mungu sauti imesikiwa, kusema, “Tazama”. Kama
Stefano wanatazama na wanaona utukufu wa Mungu na wa Mwana
wa watu katika kiti chake cha enzi. Tazama Matendo 7:55, 56.
Wanatambua alama za unyenyekevu wake, na wanasikia ombi,
“nataka sana hawa ulionipa wakae pamoja nami pahali nilipo”.
Yoane 17:24. Sauti imesikiwa ikisema, “Wanakuja, watakatifu,
wapole, na safi! Wameshika neno la uvumilivu wangu”.

359
 360 Tangu Sasa Hata Milele

Kwa usiku wa manane Mungu anaonyesha uwezo wake kwa ajili

ya ukombozi wa watu wake. Jua linatokea likingaa kwa nguvu zake.
Alama na maajabu yanafuata. Waovu wanatazama kwa hofu kuu
kwa tokeo lile, huku wenye haki wakitazama alama za ukombozi
wao. Katikati ya mbingu zenye hasira kukaonekana nafasi moja
wazi ya utukufu usioelezeka na pale sauti ya Mungu ikatokea kama
sauti ya maji mengi, ikisema, “imefanyika! ” Ufunuo 16:17.
[310] Sauti inatetemesha mbingu na dunia. Hapo ni tetemeko kubwa
la inchi, “hata tangu watu walipokuwa juu ya dunia halikuwa namna
ile, namna lilivyokuwa kubwa tetemeko hili. ” Ufunuo 16:18. Mi-
amba iliyopasuka ikatawanyika pande zote. Bahari ikatikisatikisa
kwa hasira kali. Hapo kunasikiwa mlio wa nguvu wa tufani kama
sauti ya mashetani. Upande wa juu wa inchi ukapasuka. Misingi
yake yenyewe yaonekana kutoweka. Miji yenye bandari iliyokuwa
kama Sodomo kwa ajili ya uovu imemezwa kwa maji yenye hasira.
“Babeli ule mkubwa” ukakumbukwa mbele ya Mungu, “kupewa
kikombe cha mvinyo ya gazabu ya kasirani yake. ” Ufunuo 16:19.
Mvua ya mawe makubwa sana ikafanya kazi yake ya uharibifu. Miji
yenye kiburi inaangushwa chini. Majumba ya fahari ambayo watu
walitolea mali nyingi yao ikafunikwa na ikageuka mavumbi mbele
ya macho yao. Kuta za gereza zimevunjika kwa vipande vipande,
na watu wa Mungu wamewekwa huru.
Makaburi yamefunguka, na “wengi wao wanaolala mavumbini
mwa inchi wataamka, wengine wapate uzima wa milele, na wengine
kwa haya na kuzarauliwa kwa milele”. “Na wale waliomuchoma”,
wale ambao walichekelea maumivu makali ya kifo cha Kristo, na
wapinzani (adui) wakali zaidi wa kweli yake, watafufuka kuona
heshima inayowekwa kwa waaminifu na watiifu. Danieli 12:2;
Ufunuo 1:7.
Umeme kali utafunika dunia kwa shuka la ndimi ya moto. Juu ya
ngurumo (radi), sauti za ajabu na hofu kubwa, zinatangaza mwisho
wa waovu. Wale waliokuwa wenye kujisifu na wenye kutaka vita,
wakali kwa wenye kushika amri za Mungu, sasa wanatetemeka kwa
woga. Mashetani wanatetemeka wakati watu wanapoomba rehema.
 /WATU WA MUNGU WANAKOMBOLEWA 361

Siku ya Bwana
Asema nabii Isaya: ” Kwa siku ile mtu atatupa sanamu yake ya
feza, na sanamu yake ya zahabu, walizojifanyizia kuziabudu, kwa
panya na kwa popo; waingie katika mapango ya miamba, na ndani ya
pahali pa juu ya mawe yaliyo pasukapasuka, toka mbele ya hofu ya
Bwana, na toka utukufu wa mamlaka yake, wakati atakaposimama
kutikisatikisa sana dunia”. Isaya 2:20, 21.
Wale waliotoa vyote kwa ajili ya Kristo sasa wanakuwa katika
salama. Mbele ya ulimwengu nausoni kwa mauti wameonyesha
uaminifu wao kwake yeye aliyekufa kwa ajili yao. Nyuso zao,
juzijuzi zilikuwa zenye kufifia na zenye kukonda, sasa zinangaa
kwa ajabu. Sauti zao zinainuka kwa wimbo wa ushindi: “Mungu ni [311]
kimbilio letu na nguvu yetu, Msaada aliye karibu sana wakati wa
mateso. Kwa hivi hatutaogopa, hata inchi ikibadilika, na hata milima
ikihamishwa moyoni mwa bahari; Hata maji yao yakinguruma na
kuchafuka, hata milima ikitikisika kwa kiburi chake”. Zaburi 46:1-3.
Wakati maneno haya ya tumaini takatifu yanapopanda kwa
Mungu, utukufu wa mji wa mbinguni unapita kwa milango inay-
ofunguka kidogo. Ndipo pale panatokea kinyume cha mawingu
mkono unaoshika mbao mbili za mawe. Sheria ile takatifu, iliy-
otangazwa kwa Sinai, imefunuliwa sasa kama kanuni ya hukumu.
Maneno yanakuwa wazi ili wote waweze kuyasoma. Ukumbusho
umeamshwa. Giza ya imani ya mambo ya uchawi na uzushi ime-
safishwa kwa kila wazo.
Ni vigumu kueleza hofu kuu na kukata tamaa kwa wale
waliokanyanga sheria ya Mungu. Kwa kufanya urafiki na
ulimwengu, wameweka kando maagizo yake na wakafundisha
wengine kuzivunja. Sasa wamehukumiwa kwa sheria ile ambayo
wameizarau. Wanaona ya kwamba wanakuwa bila kisingizio. Adui
za sheria ya Mungu wanakuwa na wazo mpya juu ya kweli na ma-
pashwa. Kuchelewa sana wanaona ya kwamba Sabato ni muhuri
wa Mungu mwenye uhai. Ni kuchelewa sana wanaona msingi
wa mchanga ambapo juu yake walijenga. Wamekuwa wakipigana
kumpinga Mungu. Waalimu wa dini wameongoza roho kwa je-
hanum (kupotea milele) walipokuwa wakidai kuwaongoza kwa Par-
adiso. Ni madaraka makubwa ya namna gani ya watu katika kazi
takatifu, matokeo ya kutisha namna gani kwa kutokuamini kwao!
 362 Tangu Sasa Hata Milele

Mfalme wa Wafalme Anatokea

Sauti ya Mungu imesikilika kutangaza siku na saa ya kuja
kwa Yesu. Israeli wa Mungu anasimama kwa kusikiliza, nyuso
zao zikaangaziwa na utukufu wake. Karibu pale kukatokea kwa
upande wa mashariki wingu nyeusi dogo. Ni wingu linalomzunguka
Mwokozi. Kwa utulivu wa heshima watu wa Mungu wakalitazama
kwa namna lilikuwa likikaribia, hata linapokuwa wingu jeupe
kubwa, upande wa chini wake ni utukufu kama moto unaoteketeza,
na upande wa juu wake upindi wa mvua wa agano. Sasa si “Mtu wa
huzuni”, Yesu anapanda (farasi) kama mshindi mkubwa. Malaika
watakatifu, makutano makubwa yasiyohesabika, wanamtumikia,
“elfu elfu, na elfu kumi mara elfu kumi”. Kila jicho linamwona
Mfalme wa uzima. Taji la utukufu linakuwa katika kipaji cha uso
[312] wake. Uso wake unashinda (muangaza) wa jua la saa sita. “Naye
ana jina llienya kuaandikwa katika vazi lake na paja lake, MFALME
WA WAFALME NA BWANA WA MABWANA”. Ufunuo 19:16.
Mufalme wa wafalme anashuka juu ya wingu, amefunikwa
katika moto unaowaka. Dunia inatetemeka mbele yake: “Mungu
wetu atakuja, wala hatanyamaza; Moto utakuia mbele yake, Na
tufani inayovuma sana itamuzunguka. Ataita mbingu zilizo juu na
inchi, ili apate kuhukumu watu wake”. Zaburi 50:3,4.
“Na wafalme wa dunia, na watu mashuhuri, na matajiri, na kila
mtumwa, na kila mtu mwenye uhuru wakajificha katika pango na
chini ya miamba: Mutuangukie, mutufiche mbele ya uso wake yeye
anayeketi juu ya kiti cha ufalme, na gazabu ya Mwana-Kondoo.
Kwa maana siku kubwa ya gazabu yake imekuja na nani anayeweza
kusimama”? Ufunuo 6:15-17.
Mabishano ya mizaha yamekoma, midomo ya uwongo imenya-
mazishwa. Hakuna kitu kinachosikiwa lakini sauti ya maombi na
sauti ya kilio. Waovu wanaomba kuzikwa chini ya miamba kuliko
kukutana na uso wake yeye waliyezarau. Sauti ile iliyoingia kwa
sikio la maiti, wanajua. Mara ngapi inakuwa sauti zile za upole
ziliwaita kwa toba. Mara ngapi ilikuwa ikisikiwa katika maombi ya
rafiki, ya ndugu, ya Mkombozi. Sauti ile inayoamsha ukumbusho
wa maonyo yaliyozarauliwa na miito iliyokataliwa.
Kunakuwa wale waliochekelea Kristo katika unyenyekevu wake.
Alitangaza: “Tangu sasa mutaona Mwana wa watu akiketi kwa
 /WATU WA MUNGU WANAKOMBOLEWA 363

mkono wa kuume wa uwezo, na akija katikati ya mawingu ya

mbingu”. Matayo 26:64. Sasa wanamutazama katika utukufu wake;
wanapashwa sasa kumwona yeye kukaa kwa mkono wa kuume
wa uwezo. Pale kunakuwa Herode mwenye kiburi aliyechekelea
cheo chake cha ufalme. Pale panakuwa watu waliomvika taji la
miiba juu ya kichwa chake na katika mkono wake fimbo ya kifalme
ya kufananisha--wale walioinama mbele yake kwa kutoa heshima
ya kumzihaki, waliomtemea mate Mfalme wa uzima. Wanatafuta
kukimbia mbele ya uso wake. Wale waliopigilia misumari kwa
mikono yake na miguu wanatazama alama hizi kwa hofu na majuto.
Kwa hofu ya wazi wazi makuhani na watawala wanakumbuka
matukio ya Kalvari, namna gani, walipotikisa vichwa vyao katika
shangwe ya uovu wa Shetani, wakapaaza sauti, “Aliokoa wengine;
hawezi kujiokoa yeye mwenyewe”. Matayo 27:42. Kwa sauti kubwa
kuliko kelele, “Asulibiwe, asulibiwe”! ambayo ikavuma katika
Yerusalema, inaongeza maombolezo ya kukata tamaa, ‘’Yeye ni
Mwana wa Mungu”! Wanatafuta kukimbia mbele ya uso wa Mfalme
wa wafalme. [313]
Katika maisha ya wote wanaokataa kweli kunakuwa na nyakati
ambapo zamiri inaamka, wakati nafsi inaposumbuliwa na masikitiko
ya bure. Lakini mambo haya ni nini kulinganisha na majuto ya siku
ile! Katikati ya hofu kuu yao wanasikia watakatifu kupaaza sauti:
“Tazama, huyu ndiye Mungu wetu, Tuliyemungoja, naye atatuokoa”.
Isaya 25:9.
Sauti ya Mwana wa Mungu inaita kwa kuamsha watakatifu
wanaolala. Po pote duniani wafu watasikia sauti ile, na wale
wanaoisikia wataishi, jeshi kubwa la kila taifa, na kabila na lugha
na jamaa. Kutoka kwa nyumba ya gereza ya wafu wanakuja,
wanapovikwa utukufu wa milele, kupaaza sauti: “Ee mauti, kushinda
kwako ni wapi? Ee mauti, uchungu wako ni wapi”? 1 Wakorinto
15:55.
Wote wanaamka kutoka makaburini wakiwa kwa hali ileile
waliyopoingia nayo kaburini. Lakini wote wanafufuka pamoja
na upya na nguvu za ujana wa milele. Kristo alikuja kurudisha
na kuponya kile kilichopotea. Atabadilisha miili yetu ya unyonge
na kuzifanya kama wake mwili mtukufu. Mwili wa mauti na wa
kuharibika, mara moja unaoharibika na zambi, unakuwa sasa kamil-
ifu, mzuri na wa kuishi milele. Madoo na ulema vimebaki ndani
 364 Tangu Sasa Hata Milele

ya kaburi. Waliokombolewa “watakua” (Malaki 4:2) kwa kimo

kamili cha uzao katika utukufu wake wa kizazi cha kwanza, alama
za mwisho za laana za zambi zimeondolewa. Waaminifu wa Kristo
wataonyesha mfano kamili wa Bwana wao katika roho na nafsi na
mwili.
Wenye haki walio hai wamebadilika “kwa dakika moja, kwa
kufunga na kufungua kwa jicho”. Kwa sauti ya Mungu wame-
fanywa watu wa maisha ya milele na pamoja na watakatifu walio-
fufuka watachukuliwa juu kumlaki Bwana wao katika mawingu.
Malaika “watakusanya wachaguliwa wake toka pepo ine, toka
mwisho huu wa mbingu mpaka mwisho mwingine”. Matayo 24:31.
Watoto wadogo wamechukuliwa kwa mikono ya mama zao. Rafiki
walioachana wakati mrefu kwa ajili ya mauti wameunganika, hakuna
kuachana tena kamwe, na pamoja na nyimbo za furaha wanapanda
pamoja kwa mji wa Mungu.

Katika Mji Mtakatifu

Po pote kwa jeshi lisilohesabika la waliokombolewa kila jicho
limekazwa kwa Yesu. Kila jicho linatazama utukufu wake ambaye
“uso wake ulikuwa umeharibiwa sana zaidi ya mtu ye yote, na sura
[314] yake zaidi ya watoto wa watu”. Isaya 52:14. Juu ya vichwa vya
washindaji Yesu anaweka taji ya utukufu. Kwani kila mmoja kule
kunataji ambalo lina “jina jipya” lake mwenyewe (Ufunuo 2:17) na
mwandiko “Utakatifu kwa Bwana”. Katika kila mkono kumewekwa
tawi la ngazi la ushindi na kinubi chenye kungaa. Ndipo, wakati
malaika wenye kuamrisha wanapopiga sauti, kila mkono unapiga juu
ya nyuzi na mguso wa ufundi mzuri sana, mkazo wa masauti. Kila
sauti inainuliwa kwa sifa za shukrani: “Kwa yeye aliyetupenda na
kutuosha zambi zetu kwa damu yake, na kutufanya kuwa wafalme
wa makuhani kwa Mungu na Baba yake; kwa yeye ni utukufu na
uwezo hata milele na milele”. Ufunuo 1:5,6.
Mbele ya makutano ya waliokombolewa ni Mji Mtakatifu.
Yesu anafungua milango, na mataifa yaliyolinda ukweli wanaingia
ndani. Ndipo sauti yake imesikiwa, “Kujeni, ninyi muliobarikiwa
na Baba yangu, mriti ufalme muliotengenezewa tangu kuumbwa
kwa ulimwengu”. Matayo 25:34. Kristo anaonyesha kwa Baba yake
ununuzi wa damu yake, kusema; ‘’Tazama, mimi ni hapa pamoja
 /WATU WA MUNGU WANAKOMBOLEWA 365

na watoto ulionipa “Wale ulionipa niliwachunga”. Waebrania 2:13;

Yoane 17:12. Ee, furaha ya saa ile wakati Baba wa milele, kutazama
kwa waliokombolewa, watatazama mfano wake, uharibifu wa zambi
ukisha ondolewa, na binadamu mara ingine tena katika umoja na
Mungu!
Furaha ya Mwokozi ni kwa kuona, katika ufalme wa utukufu,
mioyo iliyookolewa kwa maumivu yake makali na unyenyekevu.
Mtu aliyeokolewa atashiriki katika furaha yake; wanatazama wale
waliopatikana kwa njia ya maombi yao, kazi, na kafara ya upendo.
Shangwe itajaa katika mioyo yao wakati wanapoona yule aliyeokoa
wengine, na hawa zaidi na wengine.

Wanadamu Wawili Wanakutana

Wakati waliookolewa wanapokaribishwa kwa mji wa Mungu,
hapo kunakuwa kilio cha shangwe nyingi. Wanadamu wawili ni
karibu kukutana. Mwana wa Mungu anapashwa kupokea baba wa
taifa letu--aliyeumbwa, aliyefanya zambi, na kwa ajili ya zambi yake
alama za msalaba zinakuwa kwa sura ya Mwokozi. Wakati Adamu
alipotambua alama za misumari, kwa unyenyekevu anaanguka yeye
mwenyewe kwa miguu ya Kristo. Mwokozi anamwinua na kumwa-
lika kutazama tena kwa makao ya Edeni ambapo amehamishwa kwa
wakati mrefu.
Maisha ya Adamu yalijazwa na huzuni. Kila jani lililokufa, kila [315]
nyama wa kafara, kila doa juu ya utakatifu wa mtu, ilikuwa ukum-
busho wa zambi yake. Maumivu ya majuto yalikuwa ya kutisha sana
wakati alipokutana na laumu zilizotupwa juu yake mwenyewe kama
sababu ya zambi. Kwa uaminifu akatubu zambi yake, na alikufa
katika tumaini la ufufuko. Sasa, kwa njia ya upatanisho, Adamu
amerudishiwa hali ya kwanza.
Alipojazwa na furaha, anatazama miti ambayo ilikuwa mara
ya kwanza furaha yake, matunda yake yeye mwenyewe alikuwa
akikusanya mbele ya kuwa na hatia. Ameona mizabibu ambayo
mikono yake mwenyewe ilikomalisha, maua aliyoyapenda zamani
kulinda. Hii ni Edeni iliyorudishwa kweli!
Mwokozi akamwongoza kwa mti wa uzima na akamwalika
kula. Akatazama mkutano wa jamaa yake waliokombolewa. Ndipo
akatupa taji lake kwa miguu ya Yesu na kumkumbatia Mkombozi.
 366 Tangu Sasa Hata Milele

Akagusa kinubi, na sehemu ya juu pa mbingu ikarudisha mwitiko wa

sauti za wimbo wa ushindi: “Anastahili Mwana kondoo” aliyechin-
jwa”. Ufunuo 5:12. Jamaa ya Adamu inatupa taji zao kwa miguu ya
Mwokozi wanapoinama wakiabudu. Malaika walilia kwa kuanguka
kwa Adamu na wakafurahi wakati Yesu alipofungua kaburi kwa
wote walioamini kwa jina lake. Sasa wanatazama kazi ya ukombozi
kutimizwa na kuunga sauti zao kwa kusifu.
Kwa “bahari ya kioo iliyochanganyika na moto” wamekutanika
kundi la watu ambao “waliomshinda yule mnyama na sanamu na
alama yake, na hesabu ya jina lake”. Wale elfu mia moja na makumi
ine na ine waliokombolewa katika watu, na wanaimba “wimbo
mpya” wimbo wa Musa na wimbo wa Mwana-Kondoo. Ufunuo
15:2,3. Hakuna mtu bali wale elfu mia moja na makumi ine na
ine watakaoweza kujifunza wimbo ule, kwa maana ni wimbo wa
mambo ya maisha ambayo hakuna jamii ingine walikuwa nayo”.
Hawa ndio wanaofuata Mwana-Kondoo kila pahali anapokwenda.
“Hawa waliochukuliwa kutoka katikati ya wahai, ni “malimbuko
ya kwanza kwa Mungu na kwa Mwana-Kondoo”. Ufunuo 14:4,5.
Walipitia katika wakati wa mateso makubwa ambayo hayajakuwako
tangu taifa lilikuwako; walivumilia maumivu makuu ya wakati wa
taabu ya Yakobo; walisimama pasipo mwombezi katika kumiminwa
kwa mwisho kwa hukumu za Mungu. “Wamefua mavazi yao na
kuyafanya meupe katika damu ya Mwana-Kondoo”. “Na katika
vinywa vyao haukuonekana uwongo; maana wao ni pasipo kilema”
mbele ya Mungu. “Hawataona njaa tena, wala hawataona kiu tena,
wala jua halitawapiga, wala joto lo lote. Kwani Mwana-Kondoo,
[316] aliye katikati ya kiti cha enzi atawachunga, naye atawaongoza hata
chemchemi za maji yenye uhai, na Mungu atapangusa machozi yote
katika macho yao”. Ufunuo 7:14; 14:5; 7:16,17.

Waliokombolewa katika Utukufu

Katika vizazi vyote wateule wa Mwokozi wametembea katika
njia nyembamba. Wametakaswa katika tanuru ya mateso. Kwa ajili
ya Yesu wakavumilia uchuki, masingizio, kujinyima, na hasara za
uchungu. Walijifunza ubaya wa zambi, uwezo wake, kosa yake,
msiba wake; wanaitazama na machukio makuu. Maana ya ka-
fara isiyokuwa na mwisho iliyofanywa kwa ajili ya dawa yake in-
 /WATU WA MUNGU WANAKOMBOLEWA 367

awanyenyekeza na kujaza mioyo yao na shukrani. Wanapenda sana

kwa sababu walisamehewa sana. Tazama Luka 7:47. Washiriki wa
mateso ya Kristo, wanastahili kuwa washiriki wa utukufu wake.
Wariti wa Mungu wanatoka kwa vyjumba vya orofani, vibanda
vibovu, gereza, mahali wauaji wanaponyongwa kwa sheria, mil-
imani, jangwani, mapangoni. Walikuwa “maskini, wakiteswa,
kusumbuliwa”. Mamilioni walienda kwa kaburi wakilemezwa na
sifa mbaya kwa sababu walikataa kujitoa kwa Shetani. Lakini sasa
hawateseki tena, hawatawanyike tena, na hawaonewe. Toka sasa
wanasimama wanapovaa mavazi ya utajiri kuliko nguo watu walio-
heshimiwa sana wa dunia waliyovaa, kuvikwa na mataji ya utukufu
zaidi kuliko yale yaliyovikwa kwa paji la uso ya wafalme wa dunia.
Mfalme wa utukufu amepanguza machozi kwa nyuso zote. Wana-
toa wimbo wa sifa, wazi, tamu, na wakupatana. Wimbo wa furaha
ukaenea katika miruko ya mbinguni: “Wokovu kwa Mungu wetu
anayeketi juu ya kiti cha enzi, na kwa Mwana-Kondoo”. Na wote
wakaitika, “Amina: Baraka na utukufu, na hekima, na shukrani,
na heshima, na uwezo, na nguvu kwa Mungu wetu hata milele na
milele”. Ufunuo 7:10,12.
Katika maisha haya tunaweza tu kuanza kufahamu asili ya ajabu
ya wokovu. Kwa ufahamu wetu wenye mpaka tungeweza kufikiri
zaidi kwa kweli haya na utukufu, uzima (maisha) na mauti, haki
na rehema, yanayokutana katika msalaba; lakini kwa mvuto zaidi
wa nguvu za akili yetu tunashindwa kuelewa maana yake kamili.
Urefu na upana, urefu wa kwenda chini na urefu wa kwenda juu,
wa upendo wa ukombozi unafahamika kidogo tu. Shauri la wokovu
halitafahamika kamili, hata wakati waliokombolewa wanapoona
kama wanavyoonwa na kujua kama wanavyojulikana; lakini katika
vizazi vya milele kweli mpya itaendelea kufunuliwa akili ya ajabu na
furaha. Ijapo masikitiko na maumivu na majaribu ya dunia yanapo- [317]
malizika na sababu imeondolewa, watu wa Mungu watakuwa na
maarifa ya kupambanua, na akili ya kufahamu bei ya wokovu wao.
Msalaba utakuwa ni wimbo wa waliookolewa milele. Katika Kristo
aliyetukuzwa wanamtazama Kristo aliyesulibiwa. Haitasahauliwa
kamwe ya kwamba Mwenye Enzi wa mbinguni alijinyenyekeza
mwenyewe kwa kuinua mtu aliyeanguka, ili achukue kosa na haya
ya zambi na kuficha uso wa Baba yake hata misiba ya ulimwengu
uliopotea unapovunja moyo wake na kuangamiza maisha yake.
368 Tangu Sasa Hata Milele

Muumba wa dunia yote akaweka pembeni utukufu wake sababu

ya upendo kwa mtu--hii itaamsha milele mshangao wa viumbe vy-
ote. Wakati mataifa ya waliookolewa wanapomtazama Mkombozi
wao na kujua ya kwamba ufalme wake ni wa kutokuwa na mwisho,
wanaendelea katika wimbo: “Anastahili Mwana-Kondoo aliyechin-
jwa, na aliyetukomboa kwa Mungu kwa damu yake mwenyewe ya
damani!”
Siri ya msalaba inaeleza siri zote. Itaonekana ya kwamba
yeye anayekuwa pasipo mwisho kwa hekima hangefanya shauri
lingine kwa ajili ya wokovu wetu isipokuwa kafara ya Mwana wake.
Malipo kwa ajili ya kafara hii ni furaha ya kujaza dunia na viumbe
vilivyokombolewa, vitakatifu, vya furaha, na vya milele. Hii ni
damani ya nafsi ambayo Baba anatoshelewa kwa bei iliyolipwa. Na
Kristo mwenyewe, kwa kutazama matunda ya kafara yake kubwa,
anatoshelewa.
 41 /DUNIA KATIKA UHARIBIFU [318]

Wakati sauti ya Mungu inapogeuza utumwa wa watu wake,

pale panakuwa na muamko wa kutisha wa wale waliopoteza vy-
ote katika vita kubwa ya maisha. Kupofushwa na madanganyo
ya Shetani watajiri wakajisifu wenyewe kwa ukuu wao kwa wale
wasiofanikiwa sana. Lakini hawakujali kulisha wenye njaa, ku-
vika wale waliokuwa unchi, kufanya kwa haki, na kupenda re-
hema. Sasa wameondolewa vyote vilivyowafanya kuwa wakubwa
na wameachwa ukiwa (maskini). Wanatazama kwa hofu juu ya
kuangamia kwa sanamu zao. Wameuzisha nafsi zao kwa ajili ya
anasa ya dunia na hawakuwa watajiri kwa Mungu. Maisha yao ni ya
kushindwa, anasa zao zimegeuka kuwa uchungu. Faida ya maisha
yao yote imepotea kwa wakati moja. Watajiri wanalilia kuangamia
kwa nyumba zao kubwa, kutawanyika kwa zahabu yao na feza, na
hofu ya kwamba wao wenyewe wanapashwa kuangamia pamoja na
sanamu zao. Waovu wanaomboleza ya kwamba matokeo ni vile
inavyokuwa, lakini hawatubu kwa maovu yao.
Mhubiri aliyefanya ukweli kwa kafara makusudi ya kupata
upendeleo wa watu sasa anatambua mvuto wa mafundisho yake.
Kila mustari ulioandikwa, kila neno lililotamkwa lililoongoza watu
kudumu katika kimbilio la uwongo limetawanya mbegu: na sasa
anatazama mavuno. Bwana anasema: “Ole wao wachungaji, wanao-
haribu na kutawanya kondoo za malisho yangu! ... Angalieni, ni-
taleta juu yenu uovu wa matendo yenu”. “kwa uwongo mumehuzun-
isha moyo wao walio haki, nisiowahuzunisha; nakutia nguvu mikono
ya mwovu, hata asigeuke toka njia yake ya uovu, na kuponyeshwa
hai”. Yeremia 23:1,2; Ezekieli 13:22.
Wahubiri na watu wanaona ya kuwa wameasi juu ya Muumba
wa sheria yote ya haki. Kuweka pembeni maagizo ya Mungu kulitoa
mwinuko kwa maelfu ya nguvu za uovu, hata dunia ikawa mfereji
moja mkubwa wa zambi. Hakuna lugha inayoweza kueleza tamaa ya
wasiowaaminifu wanapotazama wale walivyopoteza milele--uzima
wa milele.
369
 370 Tangu Sasa Hata Milele

Watu wanashitakiana wao kwa wao kwa ajili ya kuwaon-

goza kwa uharibifu, lakini wote wanaunganika kwa kukusanya
hukumu yao ya uchungu mkubwa juu ya wachungaji wasiokuwa
waaminifu waliotabiri “maneno ya laini” (Isaya 30:10), walioongoza
wasikilizaji wao kufanya ukiwa sheria ya Mungu na kutesa wale
wangeishika kama takatifu. “Tumepotea”! wameomboleza, “na
[319] ninyi ndio munaokuwa sababu yenyewe”. Mikono iliyowatawaza
zamani kwa heshima itanyanyuliwa kwa ajili ya uharibifu wao. Po
pote kunakuwa vita na umwangaji wa damu.
Mwana wa Mungu na wajumbe wa mbinguni wamekuwa katika
vita pamoja na muovu, kwa kuonya, kuangazia, na kuokoa wana
wa watu. Sasa wote wamefanya mipango (makusudi) yao; waovu
wameungana kabisa na Shetani katika vita kupigana na Mungu.
Mabishano si ya Shetani peke yake, lakini pamoja na watu. “Bwana
ana mashindano na mataifa”. Yeremia 25:31.

Malaika wa Mauti
Sasa malaika wa mauti anaenda mbele, anaonyeshwa katika
ndoto ya Ezekieli kwa watu wanaokuwa na silaha za kuchinja, kwao
agizo limetolewa: “Ueni kabisa mzee na kijana, na wote wawili
wasichana, na watoto wadogo, na wanawake, lakini musikaribie mtu
aliye na alama ile juu yake; na anzieni kwa pahali pangu patakat-
ifu”, ‘’halafu wakaanza kwa wazee walio mbele ya nyumba, “wale
waliojidai kuwa walinzi wa kiroho wa watu. Ezekieli 9:6.
Walinzi wa uwongo wanakuwa wa kwanza kuanguka. “Kwa
maana tazama, Bwana anakuja kutoka pahali pake kuazibu wenye
kukaa duniani kwa sababu ya uovu wao; na dunia itafunua damu
yake, na haitafunika tena watu wake waliouawa”. “Na itakuwa
siku ile makelele makubwa toka kwa Bwana yatakuwa katikati yao;
nao watakamata kila mtu mkono wa jirani yake, na mkono wake
utanyanyuliwa juu ya mkono wa jirani yake” Isaya 26:21; Zekarai
14:13.
Katika vita yenye wazimu ya tamaa kali zao wenyewe na kwa
kumiminika kwa gazabu ya Mungu isiyo changanywa, wakuhani
waovu wanaanguka, watawala, na watu. “Na waliouawa wa Bwana
siku ile watakuwa toka mwisho wa dunia hata mwisho wa dunia”.
Yeremia 25:33.
 /DUNIA KATIKA UHARIBIFU 371

Kwa kuja kwa Kristo waovu wataangamizwa kwa mwangaza

wa utukufu wake. Kristo atachukua watu wake kwa mji wa Mungu,
na dunia itafanyiwa utupu kwa wakaaji wake. “Tazama Bwana
anafanya dunia kuwa utupu, na anaiharibu, na anaipindua, na
kuwasambaza popote wakaaji wake... Inchi itafanywa kuwa utupu
kabisa, na kuharibiwa kabisa; kwa maana Bwana amesema neno
hili... kwa sababu wamevunja sheria, wamegeuza amri, wame-
vunja agano la milele. Kwa sababu hii laana imekula dunia, na
watu wanaokaa ndani yake wanaonekana kuwa na laumu: kwa hivi
wakaaji wa dunia wamechomwa”. Isaya 24:1,3,5,6. [320]
Dunia inaonekana kama jangwa lenye ukiwa. Miji ime-
haribiwa na tetemeko, miti kungolewa, miamba iliyopasuka duniani
imetawanyika juu ya uso wa dunia. Mapango makubwa yanaonye-
sha alama mahali milima ilipasuka kutoka kwa misingi yao.

Uhamisho wa Shetani
Sasa matukio yamefanyika yaliyoonyesha mbele heshima ya
kazi ya mwisho kwa Siku ya upatanisho. Wakati zambi za Israeli
zilipoondolewa kutoka Pahali patakatifu kwa uwezo wa damu ya
sadaka ya zambi, mbuzi wa Azazeli alionyeshwa hai mbele ya
Bwana. Kuhani mkuu akaungama juu yake “maovu yote ya wana
wa Israeli,... kuyaweka juu ya kichwa cha mbuzi”. Walawi 16:21.
Vilevile, wakati kazi ya upatanisho katika Pahali patakatifu pa mbin-
guni itakapotimia, ndipo, mbele ya Mungu na malaika wa mbinguni
na jeshi la waliookolewa, zambi za watu wa Mungu zitawekwa juu
ya Shetani; atatangazwa kuwa na kosa ya uovu wote aliolazimisha
wao kuufanya. Kama vile mbuzi wa Azazeli aliochukuliwa katika
inchi isiyokaliwa na watu, vivyo hivyo Shetani atahamishwa kwa
dunia yenye ukiwa.
Baada ya kuonyesha mambo ya ajabu ya kuja kwa Bwana,
mfunuaji anaendelea: “kisha nikaona malaika akishuka toka mbingu,
mwenye ufunguo wa shimo lisilo na mwisho, na munyororo mkubwa
katika mkono wake. Akamshika yule joka mkubwa, yule nyoka ya
zamani, anayeitwa Diabolo na Shetani, akamufunga miaka elfu,
na akamutupa katika shimo lisilo na mwisho, na kumufunga, na
kutia muhuri juu yake, asipate kudanganya mataifa tena, hata ile
 372 Tangu Sasa Hata Milele

miaka elfu itimie; na nyuma ya hayo inapashwa afunguliwe wakati

kidogo”. Ufunuo 20:1-3.
“Shimo lisilo na mwisho” ni mfano wa dunia katika machafuko
na giza. Kutazamia siku kubwa ya Mungu, Yeremia anatangaza;
“Niliangalia inchi, na tazama, ilikuwa ukiwa, haina watu; nilian-
galia mbingu, nazo hazikuwa na nuru. Niliangalia milima, na
tazama, zilitetemeka, na vilima vyote vilitikisika polepole. Nikaan-
galia, na tazama, hakuna mtu hata mmoja, na ndege zote za
mbingu wamekimbia. Nikaangalia, na tazama, shamba lililozaa
sana limekuwa jangwa, na miji yake yote ilikuwa imebomoka”.
Yeremia 4:23-26.
Hapa ndipo makao ya Shetani pamoja na malaika wake waovu
kwa miaka 1000. Amefungiwa kwa dunia hii, hatakuwa na
ruhusa ya kuingia kwa dunia zingine kwakujaribu na kusumbua
[321] wale ambao hawajaanguka kamwe. Kwa nia hii “amefungwa”.
Hakuna anayebakia ambaye anaweza kutumia uwezo wake juu yake.
Amekata kwa kazi ya mudanganyifu na uharibifu ambayo ilikuwa
anasa yake ya pekee.
Isaya alipokuwa akitazamia maangamizi ya Shetani, anapaza
sauti: “Umeanguka toka mbinguni, namna gani, Ee, Lusifero,
mwana wa asubui! Umekatwa hata kufika udongo, Wewe uliyean-
gusha mataifa! Nawe ulisema moyoni mwako: Nitapanda mbin-
guni, nitanyanyua kiti changu cha enzi juu kuliko nyota za Mungu:
... Nitafanana na Mkuu Sana. Kwani hivi utashushwa mpaka
Hadeze, Kwa pande za mwisho za shimo. Wao wanaokuona wataku-
tazama kwa kubanua sana; watakufikiria, wakisema: Huyu ndiye
mtu aliyetetemesha dunia, aliyetikisa wafalme; aliyefanya dunia
kama jangwa, na aliyeharibu miji yake; yule asiyefungua nyumba
ya wafungwa wake? Isaya 14:12-17.
Kwa mda wa miaka 6000, nyumba ya gereza ya Shetani ime-
pokea watu wa Mungu, lakini Kristo amevunja vifungo vyake na
kufungua wafungwa. Peke yake pamoja na malaika wake waovu
anafahamu moyoni tokeo la zambi: “Wafalme wote wa mataifa, wao
wote wanalala katika utukufu, Kila mmoja ndani ya nyumba yake
mwenyewe (kaburi);
Lakini wewe umetupwa inje kutoka kaburi lako, Kama tawi
linalochukiza... Hutaungwa pamoja nao katika maziko: Kwa sababu
umeiharibu inchi yako, na kuua watu wako.” Isaya 14:18-20.
 /DUNIA KATIKA UHARIBIFU 373

Kwa mda wa miaka 1000, Shetani ataona matokeo ya uasi wake

juu ya sheria ya Mungu. Maumivu yake ni mingi sana. Sasa
ameachwa kwa kufikiri sana sehemu aliyofanya tangu alipoasi na ku-
tazamia mbele kwa hofu kubwa kwa wakati ujao wa kutisha wakati
atakapopashwa kuazibiwa.
Kwa mda wa miaka 1000 katikati ya ufufuo wa kwanza na wa
pili, hukumu ya waovu itafanyika. Paulo anaonyesha kwa hii kama
tukio linalofuata kurudi kwa Yesu. 1 Wakorinto 4:5. Wenye haki
wanatawala kama wafalme na makuhani. Yoane anasema: “Nikaona
viti vya enzi, nao wakakaa juu yao vilevile, nao wakapewa hukumu...
Watakuwa makuhani wa Mungu na wa Kristo, nao watatawala
pamoja naye miaka elfu”. Ufunuo 20:4-6.
Kwa wakati huu “watakatifu watahukumu dunia”. 1 Wakorinto
6:2. Kwa umoja na Kristo wanahukumu waovu, kukata kila jambo
kufuatana na matendo yaliyotendwa katika mwili. Ndipo sehemu
ambayo waovu wanapaswa kuteswa nayo imetolewa, kufuatana na
matendo yao, na imeandikwa juu ya majina yao katika kitabu cha
mauti. [322]
Shetani na malaika waovu wamehukumiwa na Kristo na watu
wake. Paulo anasema: “Hamujui ya kwamba tutawahukumu
malaika”? 1 Wakorinto 6:3. Yuda anatangaza: “Hata malaika wasi-
olinda enzi yao giza kwa hukumu ya siku ile kubwa”. Yuda 6.
Kwa mwisho wa miaka 1000, ufufuo wa pili utafanyika. Halafu
waovu watafufuliwa kutoka katika wafu na kuonekana mbele ya
Mungu kwa ajili ya utimilizo wa “hukumu iliyoandikwa”. Zaburi
149:9. Ndivyo Mfunuaji anasema: “Na wafu waliobaki hawakuwa
hai hata itimie ile miaka elfu”. Ufunuo 20:5. Na Isaya anatangaza
juu ya wenye zambi: “Nao watakusanywa pamoja, kama vile kuku-
sanya kwa wafungwa katika shimo, na watafungwa katika kifungo,
na nyuma ya siku nyingi wataangaliwa”. Isaya 24:22.
[323] 42 /AMANI YA MILELE: VITA IMEMALIZIKA

Kwa mwisho wa miaka 1000, Kristo anarudi duniani akisindik-

izwa na waliokombolewa na jamii ya malaika. Anaagiza wafu
waovu watoke kupokea maangamizi yao. Wanatoka, wengi sana
kama mchanga wa bahari, wanapokuwa na alama za ugonjwa na
mauti. Tofauti namna gani kwa wale waliofufuka katika ufufuko wa
kwanza!
Macho yote inageuka kutazama utukufu wa Mwana wa Mungu.
Kwa sauti moja majeshi ya waovu wanapaza sauti: “Amebarikiwa
anayekuja kwa jina la Bwana”! Matayo 23:39. Si mapendo yanay-
oongoza maneno haya. Nguvu ya kweli inalazimisha maneno kutoka
kwa midomo isiyotaka. Kama vile waovu walivyokwenda katika
makaburi, ndivyo hivyo wanafufuka pamoja na uadui wa namna
moja kwa Kristo na roho ya namna ileile ya uasi. Hawatapewa
wakati wa rehema mpya kwa kuponyesha maisha yao ya wakati
uliopita.
Nabii anasema: “Na miguu yake itasimama siku ile juu ya mlima
wa Mzeituni, ... na Mlima wa Mzeituni utapasuka katikati yake”.
Zakaria 14:4. Wakati Yerusalema mpya unaposhuka toka mbinguni,
utapumzika kwa pahali palipotayarishwa, na Kristo, pamoja na watu
wake na malaika, wanaingia kwa mji mtakatifu.
Wakati alipokatwa kazi yake ya kudanganya, mtawala wa uovu
alikuwa maskini na mwenye huzuni, lakini kwa namna wafu waovu
wanapofufuka na anapoona makutano makubwa kwa upande wake,
matumaini yake yanarudi. Anakusudia si kutokuacha vita kubwa.
Atapanga wapotevu chini ya bendera yake. Kwa kukana Kristo
wamekubali amri ya mwongozi mwasi, tayari kufanya mapenzi
yake. Lakini, kweli kwa werevu wake wa kwanza, hakubali yeye
mwenyewe kuwa Shetani. Anadai kuwa mwenyewe wadunia
wa haki ambaye alinyanganywa uriti bila sheria. Anajionyesha
mwenyewe kama mkombozi, kuhakikisha watu wake waliodan-
ganyiwa ya kwamba uwezo wake umewaleta kutoka kwa makaburi
yao. Shetani anawafanya wazaifu kuwa wenye nguvu, na kuwa-
374
 /AMANI YA MILELE: VITA IMEMALIZIKA 375

sukuma wote kwa nguvu zake mwenyewe kuwaongoza kukamata

makao ya mji wa Mungu. Akatazama kwa mamilioni yasiyohesabika
ya waliofufuliwa kutoka kwa wafu, na akatangaza ya kwamba kama
muongozi wao anaweza kupata tena kiti chake chaenzi na ufalme.
Katika makutano makubwa haya kunakuwa na taifa lenye maisha
marefu lile lililoishi mbele ya garika, watu wa kimo kirefu sana [324]
na wa akili nyingi; watu ambao kazi zao za ajabu zikaongoza
ulimwengu kuabudu akili zao, lakini mambo ya uvumbuzi wa ukali
na uovu wao ikafanya Mungu kuwaharibu kutoka kwa viumbe vyake.
Pale kunakuwa wafalme na wajemadari wasioshindwa kamwe kwa
vita. Katika mauti hawa hawakupata badiliko. Wanapotoka kwa
kaburi, wanaendeshwa kwa tamaa ya namna ileile ya kushinda wale
waliowatawala wakati walishindwa.

Shambulio la Mwisho la Kumpinga Mungu

Shetani anashauriana pamoja na watu kuwa wakubwa.
Wanatangaza ya kwamba jeshi ndani ya mji ni ndogo kwa kulin-
ganisha na la kwao na linaweza kushindwa. Wafundi wa ujuzi
wanafanya vyombo vya vita. Waongozi wa askari wanapanga watu
wa vita katika makundi na sehemu.
Mwishoni agizo la kuendelea mbele linatolewa, na jeshi lisilo-
hesabika likaendelea, jeshi ambalo nguvu zenye kuunganika za
vizazi vyote hazikuweza kamwe kuwa sawa. Shetani anakuwa
mbele, wafalme na waaskari nao wanafuata. Kwa utaratibu wa ki-
askari makundi katika mistari yakaendelea mbele ya uso wa dunia
iliyovunjika hata kwa Mji wa Mungu. Kwa agizo la Yesu, milango
ya Yerusalema Mpya ikafungwa, na majeshi ya Shetani yanajita-
yarisha kwa kushambulia.
Sasa Kristo anatokea kutazama adui zake. Mbali juu ya mji, juu
ya msingi wa zahabu yenye kungaa, ni kiti cha enzi. Juu ya kiti
hiki cha enzi Mwana wa Mungu anakaa, na pembeni yake ni raia ya
ufalme wake. Utukufu wa Baba wa Milele unamuzunguka Mwana
wake. Kungaa kwa kuwako kwake kunatoka juu ya milango, kujaza
dunia na mwangaza.
Karibu sana na kiti cha enzi kunakuwa wale waliokuwa zamani
na bidii katika kazi ya Shetani, lakini walipo ondoshwa kama vinga
kutoka motoni, wakafuata Mwokozi wao kwa bidii sana. Wanaofu-
 376 Tangu Sasa Hata Milele

ata ni wale waliokamilisha tabia katikati ya uwongo na uasi, walio-

heshimu sheria ya Mungu wakati walimwengu walipoitangaza kuwa
iliondolewa, na mamilioni, wa vizazi vyote, waliouawa kama wafia
dini kwa ajili ya imani yao. Mbali zaidi kunakuwa “makutano
makubwa sana yasiyoweza mtu kuyahesabu, watu wa kila taifa,
na kabila, na jamaa, na lugha, ... wamevikwa mavazi myeupe, na
matawi ya mitende katika mikono yao”. Ufunuo 7:9 . Vita yao
imemalizika, ushindi wao umepatikana. Tawi la ngazi linafanan-
isha shangwe, nguo yeupe ni alama ya haki ya Kristo ambayo saa
[325] imekuwa yao.
Katika msongano wote ule pale hakuna watu wa kuhesabia
wokovu kwao wenyewe kwa wema wao wenyewe. Hakuna kitu
kinachosemwa cha kile walichoteseka nacho; sauti ya msingi ya kila
wimbo wa sifa ni, Wokovu kwa Mungu wetu na kwa Mwana-Kon-
doo.

Hukumu Inatangazwa Juu ya Waasi

Mbele ya wakaaji waliokusanyika wa dunia na wa mbinguni kwa
mkutano na kuviikwa taji kwa Mwana wa Mungu. Na sasa, kuvikwa
mamlaka makubwa na uwezo, Mfalme wa wafalme anatangaza
hukumu juu ya waasi waliovunja sheria yake na kutesa watu
wake. “Nikaona kiti cha enzi, kikubwa, cheupe, naye anayeketi
juu yake, dunia na mbingu zikakimbia uso wake; na pahali pao
hapakuonekana. Nikaona wafu, wakubwa na wadogo, wamesimama
mbele ya Mungu, na vitabu vikafunuliwa; na kitabu kingine kikafun-
guliwa, kilicho cha uzima; na wafu wakahukumiwa katika mambo
haya yaliyoandikwa katika vile vitabu, sawasawa na matendo yao”.
Ufunuo 20:11, 12.
Wakati jicho la Yesu linapoangalia juu ya waovu, wanakuwa na
ufahamu wa kila zambi waliyoitenda. Wanaona pahali miguu yao
ilipoacha njia ya utakatifu. Majaribu ya kuvuta ambayo waliimar-
isha kwa anasa katika zambi, wajumbe wa Mungu waliozarauliwa,
maonyo yaliyokataliwa, mawimbi ya rehema yaliyorudishwa kwa
ukaidi, moyo usiotubu--yote inaonekana kama yameandikwa kwa
maandiko ya moto.
Juu ya kiti cha enzi kunafunuliwa msalaba. Kwa maoni kamili
kukatokea mambo ya kuanguka kwa Adamu na hatua za kufuatana
 /AMANI YA MILELE: VITA IMEMALIZIKA 377

katika shauri la wokovu. Kuzaliwa kwa unyenyekevu kwa Mwokozi;

maisha yake ya kawaida; ubatizo wake katika Yorodani; kufunga na
majaribu katika jangwa; huduma yake kufunua kwa watu mibaraka
ya mbinguni; siku zilizojaa na matendo ya rehema, usiku wa kukesha
katika maombi kule milimani; mashauri ya hila ya tamaa na uovu
ambayo yalilipa faida zake; maumivu makali ya siri katika Gete-
semane chini ya uzito wa zambi za ulimwengu; usaliti wake kwa
kundi la wauaji, matukio ya usiku ule wa kitisho kikuu-mfungwa
asiyeshindana aliyeachwa na wanafunzi wake, aliyeshitakiwa katika
jumba la kuhani mkuu, katika chumba kikubwa cha hukumu cha
Pilato, mbele ya Herode mwenye hofu, aliyechekelewa, kutukanwa,
kuteswa, na kuhukumiwa kufa--yote yanaelezwa kwa wazi.
Na sasa mbele ya makutano yaliyowayawaya maoni ya mwisho [326]
yanafunuliwa; Mteswaji mvumulivu akakanyanga njia ya Kalvari;
Mfalme wa mbinguni kutundikwa msalabani; makuhani na walimu
wakachekelea maumivu makali ya kukata roho yake; giza kubwa
sana kuonyesha wakati wakati Mkombozi wa ulimwengu alipotoa
maisha yake.
Ajabu ya kutisha inaonekana kama tu ilivyokuwa. Shetani na
watu wake hawana uwezo wa kugeuza na kutoka kwa picha. Yeyote
aliyehusika kwa kufanya tendo anakumbuka sehemu aliyoifanya.
Herode, aliyewaua watoto wasiokuwa na kosa wa Betelehemu;
chanzo Herodias, ambaye juu ya nafsi yake kunadumu damu ya
Yoane Mtabizaji; mzaifu, Pilato mwenye kulinda wakati; askari
wenye kuchekelea; msongano wa watu wenye wazimu waliopaaza
sauti, “damu yake na iwe juu yetu, na juu ya watoto wetu”! --
kutafuta namna yote bila kuweza kujificha kutoka kwa utukufu wa
uso wake Mungu, wakati waliokombolewa wanapotupa taji zao kwa
miguu ya Mwokozi, kuapaaza sauti, “Alikufa kwa ajili yangu”!
Hapo kuna Neno, mkatili mkali na muovu, kutazama utukufu wa
wale aliowatesa na kwa maumuvu yao akapata furaha ya kishetani.
Mama yake anashuhudia kazi yake mwenyewe, namna gani tamaa
alizoendelesha na mvuto wake na mfano zimezaa matunda katika
mauaji yaliyoletea dunia kutetemeka.
Hapo kunakuwa mapadri wa Papa na maaskofu waliojidai kuwa
mabalozi wa Kristo, huku walipokuwa wakitumia mbao zenye
vyango vya kutundikia watu, gereza, na kigingi kwa kutawala watu
Wake. Hapo panakuwa maaskofu wenye kiburi waliojiinua wenyewe
 378 Tangu Sasa Hata Milele

juu ya Mungu na wakasubutu kugeuza sheria ya Mungu Aliye

juu. Wale waliojidai kuwa wababa wanakuwa na hesabu ya ku-
toa kwa Mungu. Kwa mda kitambo unapopita wamefanywa kuona
ya kwamba Mwenye Kujua yote anakuwa na wivu wa sheria yake.
Wanajifunza sasa ya kwamba Kristo anatambua faida zake pamoja
na watu wake wanaoteseka.
Ulimwengu mzima wenye uovu unasimama kwakushitaki kwa
ajili ya maasi makubwa juu ya kupinga serkali ya mbinguni. Hawana
yeyote kwa kutetea maneno yao; hawana sababu yo yote; na hukumu
ya mauti ya milele inatangazwa juu yao.
Waovu wanaona kile walichopotewa kwa sababu ya uasi wao.
“Yote hii”, nafsi iliyopotea inalia, “ningaliweza kuwa nayo, Ee,
upumbafu wa namna gani! nimebadili amani, furaha, na heshima
kwa ajili ya ubaya, sifa mbaya, na kukata tamaa”. Wote wanaona
ya kwamba kufukuzwa kwao mbinguni ni kwa haki. Katika maisha
yao wametangaza: “Hatuwezi kuwa na mtu huyu (Yesu) kutawala
[327] juu yetu”.

Shetani Ameshindwa
Kama vile katika bumbuanzi waovu wanatazama ibada ya ku-
vikwa kwa taji kwa Mwana wa Mungu. Wanaona mikononi mwake
mbao za sheria ya Mungu walizozizarau. Wanashuhudia nguvu ya
ibada kutoka kwa waliookolewa; na kama wimbi la sauti za nyimbo
zinapoenea kwa makutano inje ya mji, wote wanapaaza sauti, “Haki
na kweli ndizo njia zako, wewe Mfalme wa watakatifu”. Ufunuo
15:3. Kwa kuanguka na kumusujudu, wakamuabudu mfalme wa
uzima.
Shetani anaonekana kama anahangaika. Mara kerubi wa ku-
funika, anakumbuka mahali gani ameanguka. Kutoka kwa baraza
pahali alipoheshimiwa zamani ameondolewa milele. Anaona sasa
mwingine anayesimama karibu ya Baba, malaika wa umbo lenye
utukufu. Anajua ya kwamba cheo cha malaika huyu kingeweza
kuwa chake.
Ufahamu unakumbuka makao ya hali yake ya usafi, amani na
kutoshelewa ilivyokuwa yake mpaka wakati wa uasi wake. Anakum-
buka kazi yake miongoni mwa watu na matokeo yake--uadui wa mtu
kwa watu wenzake, maangamizi ya kutisha ya maisha, kupinduka
 /AMANI YA MILELE: VITA IMEMALIZIKA 379

kwa viti vya enzi, makelele, vita, na mapinduzi. Anakumbuka bidii

zake za daima kwa kupinga kazi ya Kristo. Anapoangalia matunda
ya kazi yake anaona tu kushindwa. Mara kwa mara katika maedeleo
ya vita kuu amekuwa akishindwa na kulazimishwa kuacha.
Kusudi la muasi mkuu lilikuwa daima kuhakikisha kuwa serkali
ya Mungu ndiyo msimamizi wa uasi. Ameongoza makundi mengi
kukubali maelezo yake. Kwa maelfu ya miaka mkuu huyu wa ma-
patano ya kufanya mabaya ameficha uwongo kuwa haki. Lakini
wakati umefika sasa wakati historia na tabia ya Shetani zitakapo-
funuliwa. Katika juhudi yake ya mwisho kwa kuondoa Kristo kwa
kiti cha enzi, kuharibu watu Wake, na kukamata makao ya Mji wa
Mungu, mshawishi mkubwa amekwisha kufunuliwa kabisa. Wale
waliojiunga naye wanaona kushindwa kabisa kwa kazi yake.
Shetani anaona ya kwamba uasi wake wa mapenzi haukum-
stahilisha kuingia mbinguni. Amezoeza nguvu zake kwa vita
kumpinga Mungu; usafi na umoja wa mbinguni ungekuwa kwake
mateso makubwa. Anainama chini na kukubali haki ya hukumu
yake.
Kila swali la kweli na kosa katika mashindano ya siku nyingi
limefanywa wazi sasa. Matokeo ya kuweka pembeni sheria za
Mungu yamewekwa wazi mbele ya macho ya viumbe vyote. Historia [328]
ya zambi itasimama milele kwa wote kama ushuhuda ya kwamba
pamoja na kuwako kwa sheria ya Mungu kunafungwa furaha ya
viumbe vyote alivyoviumba. Viumbe vyote, vya uaminifu na vyenye
uasi, kwa mapatano pamoja vinatangaza, “Haki na kweli njia zako,
wewe Mfalme wa watakatifu”.
Saa imefika wakati Kristo anapashwa kutukuzwa juu ya kila
jina linalotajwa. Kwa ajili ya furaha inayowekwa mbele yake--ya
kwamba aliweza kuleta wana wengi katika utukufu--akavumilia
msalaba. Anaangalia kwa waliookolewa, waliofanywa upya kwa
mfano wake mwenyewe. Anatazama ndani yao matokeo ya kazi
ya roho yake, na anatoshelewa. Isaya 53:11. Kwa sauti ambayo
inawafikia makutano, wenye haki na waovu, anatangaza: “Tazama
biashara wa damu yangu! Kwa ajili ya hawa niliteseka, kwa ajili ya
hawa nilikufa”.
 380 Tangu Sasa Hata Milele

Mwisho Mkali Sana wa Waovu

Tabia ya Shetani inaendelea bila kubadilika. Uasi kama maji
mengi yenye kupita kwa nguvu tena yamejipenyeza kwa nguvu.
Anakusudia kutoacha vita yenye kukata tamaa ya mwisho ya kupam-
bana na Mfalme wa mbinguni. Lakini kwa mamilioni isiyohesabika
yote ambayo aliyoshawishi katika uasi, hakuna anayekubali sasa
mamlaka yake. Waovu wamejazwa na uchuki wa namna moja
kwa Mungu unaoongozwa na Shetani, lakini wanaona ya kwamba
hoja lao halina matumaini. “Kwa sababu umeweka moyo wako
kama moyo wa Mungu, kwa hivi, tazama, nitaleta wageni juu yako,
watu wa mataifa wenye kuogopesha, na watachomoa panga zao
juu ya uzuri wa hekima yako, nao watatia uchafu kungaa kwako.
Watakuleta chini kwa shimo. ... nitakuharibu, Ee kerubi la kufunika,
kutoka katikati ya mawe ya moto... nitakutupa hata inchi, nitakulaza
mbele ya wafalme, wapate kukuona ... nitakufanya kuwa majivu juu
ya inchi mbele ya wote wanaokutazama ... utakuwa maogopesho,
wala hutakuwa tena hata milele”. Ezekieli 28:6-8, 16-19.
“Maana kasirani kali ya Bwana ni juu ya mataifa yote”.
“Atanyeshea waovu mitego; Moto na kiberiti na upepo wa kuchoma
zitakuwa fungu la kikombe chao”. Isaya 34:2; Zaburi 11:6. Moto
utashuka kutoka kwa Mungu mbinguni. Dunia itaharibika. Miako
ya moto unaoteketeza inatoka kwa nguvu kutoka kwa kila shimo
kubwa linalokuwa wazi. Miamba halisi inakuwa motoni. Na vi-
umbe vya asili vitayeyushwa kwa moto mkali, na inchi na kazi zilizo
[329] ndani yake zitateketea. 2 Petro 3:10. Uso wa dunia utaonekana kama
fungu moja kubwa lililoyeyuka--, ziwa la moto lililochafuka. Maana
ni “siku ya kisasi cha Bwana, mwaka wa malipo, kwa ubishi wa
Sayuni”. Isaya 34:8.
Waovu wanaazibiwa “kama ilivyo kazi yao”. Shetani atateswa
si kwa ajili ya uasi wake pekee, bali kwa ajili ya zambi zote alizozi-
lazimisha watu wa Mungu kuzitenda. Katika ndimi za moto waovu
watakuwa kwa maangamizi ya mwisho, shina na matawi-Shetani ni
shina lenyewe na wafuasi wake ni matawi. Azabu kamili ya sheria
ilijiliwa; matakwa ya haki yametimizwa. Kazi ya Shetani ya uharib-
ifu imekomeshwa milele. Sasa viumbe vya Mungu vimekombolewa
milele kwa majaribu yake.
 /AMANI YA MILELE: VITA IMEMALIZIKA 381

Wakati dunia inapofunikwa kwa moto, wenye haki wanakaa

kwa salama ndani ya Mji Mutakatifu. Wakati Mungu anakuwa kwa
waovu kama moto unaoteketeza, anakuwa ngao kwa watu wake.
Tazama Ufunuo 20:6; Zaburi 84:11.
“Nikaona mbingu mpya na dunia mpya; kwa maana mbingu
za kwanza na dunia ya kwanza zimekwisha kupita”. Ufunuo 21:1.
Moto utakaoteketeza waovu utasafisha dunia. Kila alama ya laana
imeondolewa mbali. Hakuna jehanum inayowaka milele itakayoen-
delea mbele ya waliokombolewa matokeo ya kutisha ya zambi.

Kumbusho ya Kusulubiwa
Ukumbusho moja peke unaodumu: Mkombozi wetu atachukua
hata milele alama za kusulubiwa kwake, alama pekee za kazi ya
ukali ambazo zambi imetenda. Katika miaka ya milele vidonda vya
Kalvari vitaendelea kuonyesha sifa yake na vitatangaza uwezo wake.
Kristo alihakikishia wanafunzi wake ya kwamba alikwenda
kuandalia makao kwa ajili yao katika nyumba ya Baba yake. Lugha
wala maneno ya binadamu hayatoshi kueleza zawadi ya wenye haki.
Itajulikana tu kwa wale wanaoitazama. Hakuna wazo lenye mpaka
linaloweza kufahamu utukufu wa Paradiso ya Mungu!
Katika Biblia uriti wa waliokombolewa unaitwa “inchi”. Wae-
brania 11:14-16. Huko Mchungaji wa mbinguni ataongoza kundi
lake kwa chemchemi za maji ya uzima. Huko kunakuwa na vijito
vyenye kutiririka, safi kama jiwe lingaalo, na pembeni yao miti
yenye kutikisika inayotupa vivuli vyao kwa njia zilizotayarishwa
kwa ajili ya waliokombolewa wa Bwana. Inchi kubwa tambarere
zinainuka kuwa vilima vya uzuri, na milima ya Mungu inapandisha
vilele vyao virefu. Katika inchi tambarare hizo za amani, pembeni [330]
ya vijito hivyo vya uzima, watu wa Mungu, waliokuwa wasafiri na
wanaohangaika watapata makao.
“Nao watajenga nyumba, na kukaa ndani yake; na watapanda
mizabibu, na watakula matunda yake: hawatajenga na mtu mwingine
kukaa ndani yake; hawatapanda, na mtu mwingine kula matunda
yake: ... Na wachaguliwa wangu watafurahia kazi ya mikono yao”.
“Jangwa na inchi kavu zitafurahi; na jangwa litashangilia na kutoa
maua kama waridi”. “Na imbwa mwitu atakaa pamoja na mwana-
kondoo, na chui atalala chini pamoja na mwana-mbuzi; na mtoto
 382 Tangu Sasa Hata Milele

mudogo atawaongoza... Hawataumiza wala kuharibu wote katika

mulima wangu wote mtakatifu”. Isaya 65:21, 22; 35:1; 11:6,9.
Maumivu hayawezi kuwako mbinguni. Hakutakuwa na ma-
chozi tena, Hakutakuwa tena mafuatano ya maziko. “Wala mauti
haitakuwa tena; wala maombolezo, wala kilio: ... kwa maana ma-
neno ya kwanza yamekwisha kupita”. “Wala hapana mwenyeji
atakayesema, mimi ni mgonjwa; watu wanaokaa ndani yake
watasamehewa uovu wao”. Ufunuo 21:4; Isaya 33:24.
Huko ni Yerusalema Mpya, muji mkubwa wa inchi mpya yenye
utukufu. “Mwangaza wake ulikuwa mfano wa jiwe la bei kubwa,
kama jiwe la yaspi, safi kama bilauri”. “Na mataifa ya waliookolewa
watatembea katika nuru yake. Na wafalme wa dunia wataleta
utukufu na heshima yao ndani yake”. “Tazama hema ya Mungu ni
pamoja na watu, naye atakaa pamoja nao, nao watakuwa watu wake,
na Mungu mwenyewe atakuwa pamoja nao, na atakuwa Mungu
wao”. Ufunuo 21:11,24,3.
Ndani ya Muji wa Mungu “wala hautakuwa usiku tena”. Ufunuo
22:5. Hautakuwa kuchoka tena. Tutaona ubaridi daima wa asubui
bila mwisho wake. Nuru ya jua itatanguliwa na mwangaza wa ajabu
ambao si wa kuumiza, lakini ambao unapita mbali sana mwangaza
wa wakati wa saa sita yetu. Waliookolewa watatembea katika
utukufu wa siku zote.
“Nami sikuona hekalu ndani yake, kwa maana Bwana Mungu
Mwenyezi na Mwana-Kondoo ndio hekalu lake”. Ufunuo 21:22.
Watu wa Mungu wanakuwa na ruhusa ya kuendelea kuwa na umoja
wazi na Baba na Mwana. Sasa tunaangalia mufano wa Mungu kama
katika kioo, lakini ndipo tutamwona uso kwa uso, pasipo pazia ya
giza katikati.

[331] Ushindi wa Upendo wa Mungu

Huko upendo na huruma ambavyo Mungu mwenyewe alivy-
opanda katika roho yatapata mazoezi ya kweli na mazuri kabisa.
Umoja ulio safi pamoja na viumbe vitakatifu na waaminifu wa vizazi
vyote, vifungo takatifu vinavyofunga pamoja “jamaa lote mbinguni
na duniani”--hivi vinasaidia kuanzisha furaha ya waliokombolewa.
Waefeso 3:15.
 /AMANI YA MILELE: VITA IMEMALIZIKA 383

Huko, akili ya kuishi milele zitatazama sana na furaha ya milele

maajabu ya uwezo wa uumbaji, siri za upendo wa ukombozi. Kila
akili itakuzwa, kila uwezo wa kufahamu utaongezwa. Upataji wa
maarifa hautaondoa utendaji. Mambo makubwa sana yataendeshwa
mbele, tamaa za juu sana zitafikiwa, tamaa za nguvu zitatimilika.
Na tena hapo kutatokea vimo vipya vya kushinda, maajabu mapya
ya kushangaa, kweli mpya ya kufahamu, makusudi mapya ya kuita
nguvu za akili na roho na mwili.
Mali yote ya ulimwengu itafunguliwa kwa waliokombolewa
wa Mungu. Wanapofunguliwa kwa mauti, wataruka bila kuchoka
kwa dunia za mbali. Watoto wa dunia wataingia katika furaha
na hekima ya viumbe vile havikuanguka na kugawanya hazina za
maarifa yaliyopatikana kupitia vizazi kwa vizazi. Pamoja na ndoto
isiyo na giza watatazama kwa utukufu wa uumbaji--jua na nyota na
mambo yote, yote katika utaratibu wao ulioagizwa kuzunguka kiti
cha enzi cha Mungu.
Na miaka ya milele, kama inavyopita upesi, italeta daima na zaidi
mambo ya funuo tukufu ya Mungu na ya Kristo. Watu watakavyoji-
funza zaidi habari ya Mungu, ndivyo zaidi watakayoshangaa juu ya
tabia yake. Kwa namna Yesu atakavyofunua mbele yao utajiri wa
ukombozi na kazi bora za kushangaza katika mashindano makubwa
na Shetani, mioyo ya waliokombolewa wanafurahi sana na kufanya
ibada, na sauti elfu kumi mara elfu kumi zinaungana kuongeza
nguvu la itikio la wimbo wa sifa.
“Na kila kiumbe kilicho mbinguni na juu ya dunia na chini
ya dunia na vile ndani ya bahari, na vyote vilivyo ndani yake,
nilivisikia, vikisema: Baraka na heshima na utukufu na uwezo kwa
yeye anayeketi juu ya kiti cha enzi, na kwa Mwana-Kondoo hata
milele na milele”. Ufunuo 5:13.
Vita kuu imekoma. Zambi na wenye zambi hawako tena.
Ulimwengu wote mzima ni safi. Kwa Yeye aliyeumba vyote, kuna-
jaa uzima na nuru na furaha po pote katika ufalme za anga pasipo
mpaka. Kutoka kwa chembe ndogo hata kwa ulimwengu mkubwa
sana, vitu vyote, vyenye uhai na vitu visivyokuwa na uhai, katika
uzuri wao pasipo kivuli na furaha kamili, vitatangaza ya kwamba
Mungu ni upendo.

*****
[332] NYONGEZO

Ukarasa 33 MAJINA YA HESHIMA. Papa Innoncent III ali-

tangaza kwamba mtawa mkuu wa Roma ni “Mwongozi kwa nafasi
ya Mungu juu ya dunia, si kama mtu tu, lakini kama Mungu
mwenyewe kabisa”. Tazama kitabu kinachoitwa DECRATELS OF
THE LORD PAPE GREGORY IX, liber 1, title 7, ch. 3 Corp. Jur.
Canon. (2d Leipzig ed. 1881), col. 99.
Juu ya jina la heshima hii ” Bwana Mungu Papa”, tazama
maandiko juu ya Extravagantes of Pope John XXII, title 14, Ch.
4, Declaramus. Katika maandiko an Antwerp edition of the Extrava-
gantes, ya mwaka 1584, maneno “Dominum Deum nostrum Papan”
(Bwana Mungu wetu Papa) yanaonekana katika kurasa ya 153.
Ukarasa 33. HALI YA KUTOKOSA. Tazama Philip Schaff,
The creeds of Christetendom, vol. lI, Dogmatic Decrees of the
Vatican Council, pp. 234-271; The Catholic Encyclopedia, vol.
VII, art. “Infallibility”; James Cardinal Gibbons, The Faith of Our
Fathers (Baltimore : John Murphy Co., 110 th ed., 1917) chs. 7, 11.
Ukarasa 33. IBADA YA SANAMU. “Ibada ya sanamu...ilikuwa
moja kati maovu ya Kikristo ambayo yalitambaa ndani ya kanisa
kwa siri, karibu bila watu kuchunguza.ao kutambua.. Kidogo ki-
dogo, desturi ikafuata ingine kutokana na ibada hiyo, na kanisa
ikaanguka ndani ya ibada ya sanamu, ... karibu bila kukemewa;
na wakati walijaribu kufanya juhudi ya kuingoa, uovu ulionekana
kuwa mwenye kuzidi sana na hauwezi kuondolewa J. Mendham,
The General Council, the Second of Nicaea, Utangulizi, pp. iii-vi.
Juu ya habari ya mazungumuzo na mipango ya Baraza ya Nicaea,
mwaka 787 A.D ilikusanyika kwa kusimamisha ibada ya sanamu,
tazama maandiko A Select Library of Nicene and PostNicene Fa-
thers, second series, vol XIV, pp 521-587 (New York, 1900); C.J.
Hefele, A History of the Councils of the Churches, From the Original
Documents, bk. 18, Ch. 1, secs. 332,333; Ch. 2, Secs. 345352 (T.
and T. Clark, ed. 1896), vol. 5, pp. 260-304, 342-372.

384
 NYONGEZO 385

Ukarasa 34. SHERIA YA SIKU YA KWANZA YA CON-

STANTI-NO, sheria hii imetolewa katika Kilatini na katika fasiri
ya Kiingereza ndani ya kitabu kinachoitwa Philip Schaff’s “His-
tory of the Christian Church” (historia ya kanisa la Kikristo) kili-
choandikwa na Philip Schaff, vol III, 3 d period, Ch. 7, sec 75, p.38o, [333]
foot note 1. Tazama mazungumuzo katika kitabu cha Albert Henry
Newman, A Manual of Church History (Philadelphia: The American
Baptist Publication Society, 1933), rev. ed., vol. I, PP. 305-307; na
katika kitabu cha L. E. From, The Prophetic Faith of Our Fathers
(Washington, D.C.: Review and Herald Publishing Assn, 1950), vol.
I, pp. 376-381.
Ukarasa 35. TAREHE ZA UNABII. Kanuni ya muhimu katika
maelezo ya nyakati za unabii ni kanuni ya siku-mwaka-ambayo
inakamata siku moja ya wakati wa unabii kama mwaka mumoja wa
kalendari ya wakati. Sababu fulani fulani za Biblia juu ya kanuni hii
ni kama zifuatazo : (1) kanuni ya siku-mwaka inapatana na kanuni
ya kueleza mifano ya nyama kama falme, pembe kama uwezo, ba-
hari kama watu, na kazalika. (2) Bwana, anaposema katika Hesabu
14:34 na katika Ezekieli 4:6 anaunga mukono kanuni hii. (3) siku
2300 (miaka) ya Danieli 8:14 inafunika historia ya falme za wa
Medi na Wapersia, wa Giriki na Waroma, kama vile malaika anavy-
oeleza katika mistari 19-26 ( kwa wakati wa mwisho maono haya
yatatimia ). Falme hizi zilidumu kwa nyakati ndefu zaidi ya siku za
kawaida 2300. Hakuna lolote litakalo stahili isipokuwa kanuni ya
siku-mwaka (4) Danieli 11 ni upanuo wa unabii wa Danieli 8, lakini
Danieli 11 si unabii wa mufano. Mara tatu unabii huu unasema juu
ya “miaka” (mistari 6, 8, 13) sawasawa na “siku” katika Danieli
8:14. (6) Malaika alielezea Danieli kwamba unabii haya yanaelekea
“wakati wa mwisho” (8:19, 26; 10:13, 14). Kama “siku” zingekuwa
na namna ilivyo wazi, unabii a haungekuwa na maana.(7) Siku
moja kama mwaka ilikuwa kawaida ya kusema katika kiebrania cha
Agano la Kale. Tazama Walawi 25:8; Mwanzo 29:27. (8) Kitabu
cha Ufunuo kinafungua unabii wa Danieli, kikionyesha kwamba
kutimilika kwazo ni kwa wakati ujao wakati wa mitume. Zaidi ya
hayo, kanuni ya siku _ mwaka ilitambuliwa na kukubaliwa wana-
funzi waangalifu wa Biblia kama kanuni yenye sheria. Wamoja waa
wanafunzi hawa kunakuwa Joachim wa Floris, Wychiffe, Joseph
 386 Tangu Sasa Hata Milele

Mede, bwana Isaac Newton, Askofu Thomas Newton, Alexander

Keith na wengine wengi.
Ukarasa 37. MAANDIKO YA UWONGO. Miongoni mwa
maandiko yaliyokubaliwa kwa kawaida kuwa ya uwongo: Donation
of Constantine na Pseudo-Isidorian Decretals inakuwa ya muhimu
sana. Tazama maandiko The New Schaff-Herzog Encyclopedia of
Religious Knowledge, vol.III. “Donation of Constantine” (Zawadi
ya Constantino).
[334] Maandiko hii “Pseudo-Isidorian Decreals” ilikuwa mabarua ya
uwongo yalioandikwa kwa wa Papa wa kwanza kutoka Clementino
(mwaka 100 A.D nyuma ya Kristo) hata Papa Gregoire Mkuu
(mwaka 600 A.D nyuma ya Kristo) na baadaye yalichanganywa na
mkusanyo wa maandiko ya karne ya tisa kusudi wanazania kwamba
yaliandikwa na “Isidore Mercator”. Udanganyifu wa “Pseudo-lsido-
rian” kufanyizwa kama jengo kunakubaliwa sasa.
Ukarasa wa 38. TOHARANI . Dr Joseph Faa Di Bruno
anaeleza hivi toharani: “Toharani, ni hali ya mateso baada ya maisha
haya, ambayo zile roho zinafungwa kwa muda, zile ambazo huaga
maisha aya baada ya kusamehewa zambi za mauti kama kwa alama
na kosa, na kama kwa mateso ya milele ambayo yalisababishwa nao,
lakini ambao wangali na deni ya kulipa kwa mateso ya fulani, kama
vile vile roho zile ambazo zinaaga dunia zikiwa na makosa ya zambi
ndogo ndogo tu-Catholic Belief, p. 196 (ed. 1884; imprimatur Arch-
bishop of New York). Tazama The Catholic encyclopedia, vol.XII,
art. “Purgatory”.
Ukarasa 39. UNUNUZI WA MUSAMAHA (indulgences).
Kwa historia kamili ya kila kitu ya mafundisho juu ununuzi wa
musamaha, tazama mafundisho The Catholic Encyclopedia art. “In-
dulgences”, vol VII; A.H Newrman, A Mannual of Church History
(Kanuni ya Historia ya kanisa) Philadelphia: The American Baptist
Publication Society, 1953 vol. II, pp. 53,54,62.
Ukarasa 44. SABATO KATIKATI YA WAFUASI WA
WALDENSE Kunakuwa ushahidi unao kuwako juu ya kushika
sabato ya siku ya saba miongoni mwa Waldense. Habari moja juu
ya mahakama ya Papa ambayo mbele yake kulipelekwa wafuasi
fulani wa Waldense wa Marovia katikati ya karne ya kumi na tano,
inatangaza kwamba miongoni mwa Waldense “wengi walitukuza
Sabato ya Wayuda”. Johann Joseph Ignaz Von Dollinger, Beitrage
 NYONGEZO 387

Zur Sektengeschichte des Mittelalters (Contributions to the Historya

of the Sects of the Middle Ages), Munich, 1890, part 2, p. 661.
Ukarasa 49. AMRI JUU YA WAFUASI WA WALDENSE.
Kipande cha barua ya Papa (Innocent VIII, 1487) kupinga wa
Waldense kimetolewa katika fasiri ya kiingereza, ndani ya maandiko
Dowling’s History of Ramanism, bk. 6, ch. 5, sec. 62 (ed. 1871).
Ukarasa 53. UNUNUZI WA MUSAMAHA. Tazama nukta [335]
kwa p. 39.
Ukarasa 53, 60. WYCLIFFE. Kwa mandiko ya asili ya barua
za Papa za kupinga Wycliffe pamoja na tafsiri ya Biblia katika
kiingereza, tazama Jonn Foxe, Acts and Monuments of the Church
(London: Pratt Townsend, 1870) vol. Ill, pp. 4-13; Merle d’aubigné,
The History of the Reformation in the sixteenth Century (historia
ya Matengenezo katika karne ya kumi na sita) (London): Blackie
and Son, 1885), vol. IV, div. 7. p. 93; Philip Schaff, History of the
Christian Church (New York: Chas. Scribner’s Sons, 1915), vol. V
Part 2, p. 317.
Ukarasa 54. HALI YA KUTOKUKOSA Tazama nukta kwa
p.33.
Ukarasa 64. UNUNUZI WA MUSAMAHA Tazama nukta p.
39.
Ukarasa 64. BARAZA LA CONSTANCE. Vitabu vya siku hizi
juu ya Baraza hii ni: K. Zähringer, Das Kardinal Kollegium auf dem
Konstanzer Konzil (Munster, 1935); Th. F. Grogau, The Conciliar
Theory as it Manifested Itself at the Council of Constance (Wash-
ington, 1949); Fred A Kremple, Cultural Aspects of the Council of
Constance and Basel (Ann Arbor, 1955).
Tazama John Huss, Letters (barua), 1904; E.J. Kitts, Pape John
XXIII and Master John Huss (London, 1910); D. A. Schaff, John
Huss (1915); na Matthew Spinka, John Huss and the Czech Reform
(1941).
Ukarasa 81. UNUNUZI WA MUSAMAHA Tazama nukta kwa
p.39
Ukarasa 146. MWENENDO WA WASHIRIKI WA JAMII
LA YESU (JESUITISM). Kuhusu washiriki wa Jamii la Yesu,
tazama kitabu Concerning Jesuits, kilitayarishwa na Rev. John
Gerard, S.J. (London: otholic Truth Society, 1902). Katika kazi
hii, wanasema kwamba “msingi maalumu wa utaratibu wote wa
 388 Tangu Sasa Hata Milele

Jamii ni roho ya utii kamili: “Acha kila mtu”, anaandika St. Ig-
natius, “mashawishwa mwenyewe kwamba wale wanaoishi chini ya
utii wanapashwa kujiruhusu wao wenyewe kuendeshwa na kuon-
gozwa na maagizo ya Mungu kupitia wakubwa wao, sawa kama vile
wangekuwa maiti, ambayo inajiruhusu kupelekwa mahali popote na
kutendewa hali yoyote ao kama vile fimbo (gongo) la mzee analoli-
[336] tumia kulishika mkononi kwa namna yote anayoweza” p.6.
Ukarasa 147. MAHAKAMA YA PAPA. Tazama kitabu The
Catholic Encyclopedia, vol. VIII, art. “Inquisition”; na E. Va-
candard, The Inquisition: A Critical and Historical Study of the
Coercive Power of the Church (New York: Longmans, Green, and
Company, 1908).
Kuhusu maoni ya watu ambao si wakatoliki, tazama Philip Van
Limborch, History of the Inquisition; Henry C. Lea, A History of the
Inquisition in the Middle Ages, 3 vols.
Ukarasa 166. SABABU ZA MAPINDUZI YA UFARANSA.
Tazama H. Von Sybel, History of the French Revolution, bk.5, ch. 1,
pars. 3-7; H. T. Buckle, History of Civilization in England, chs. 8,
12, 14 (New York, ed. 1895), voI.I, pp.364-366, 369-371, 437, 540,
541, 550; Blackwood’s Magazine, vol. XXXIV, no 215 (November,
1833), p. 739; J.G. Lorimer, An Historical Sketch of the Protestant
Church in France, ch. 8, pars. 6, 7.
Ukarasa 167. TAREHE ZA UNABII Tazama nukta kwa p. 35.
Ukarasa 167. JUHUDI ZA KUFUTA NA KUANGAMIZA
BIBLIA. Baraza la Toulouse liliamuru: “Tunakataza watu wa-
sioviongozi wa dini kuwa na maandiko ya Agano la Kale na
agano Jipya...Tunawakataza vikali sana zaidi kuwa na vitabu hivi
katika lugha ya kusemwa na wakaaji wote”. ” Makao, nyumba
nyenyekevu sana za wamaskini, na hata maficho ya chini chini ya
wale watu wanaosadiki kuwa na Maandiko yataangamizwa. Watu
hawa watawindwa ndani ya pori na pango na mtu ye yote atakayewa-
patia ulinzi atahukumiwa vikali”. Council Tolosanum, Gregory IX,
(Papa Gregori wa IX) Anno chr. 1229. Canons 14, 2. Baraza hili
lilikaa lilifanyika wakati wa vita ya Papa kupinga watu wa Albi (kwa
kifaran-sa albigeois).
“Tauni hili (Biblia) ilikuwa imekwisha kufikia eneo kubwa kwa
namna watu fulani walikuwa wamejichagu lia mapadri wao wenye-
we, na hata wahubiri fulani ambao waligeuza na kuharibu ukweli
 NYONGEZO 389

wa habari njema na kufanya habari njema mpya juu ya makusudi

yao wenyewe... (wanajua kwamba) mahubiri na maelezo ya Biblia
inakatazwa kwa washiriki”. Acts of Inquisition, Philip Yan Limborch,
History of the Inquisition, ch. 8.
Kwa Baraza la constance kwa mwaka 1415, Wycliffe
alihukumiwa akisha kufa kama “yule maskini wa kunuka tauni ya [337]
uzushi wa kulaaniwa ambaye alivumbua tafsiri mpya ya Maandiko
katika lugha yake ya asili”.
Upinzani kwa Biblia wa kanisa la Kikatoliki la Roma
uliongezeka kwa sababu ya usitawi wa vyama vya Biblia. Kwa
tarehe 8, mwezi wa 12, mwaka 1866, Papa Pius IX, katika barua
yake kwa Maaskofu wote, inayoitwa Quanta Cura, alitoa hesabu
ya makosa munane na kuelezwa chini ya vipindi kumi mbalim-
bali. Chini ya kipindi IV tunapata orosa ya: “Ujamaa, Ukomunisti,
vyama vya kisirisiri, vyama vya Biblia... Tauni za aina hii zina-
pashwa kuangamizwa kwa njia zote ziwezekanavyo”. Katika miaka
ya karibu kulitokea mabadiliko ya kushangaza na ya hakika katika
kanisa la Kikatoliki la Roma. Kwa upande moja kanisa limekubali
tafsiri nyingi zilizotayarishwa kufuatana na lugha ya asili ya Bib-
lia; kwa upande mwingine liliendelesha kujifunza kwa Maandiko
matakatifu kwa njia ya kugawia watu bure na kwa njia ya mashirika
ya Biblia. Kanisa, lakini, linaendelea kujiwekea haki ya pekee ya
kueleza Biblia kufuatana na nuru na desturi yake mwenyewe, ili
kutibitisha yale mafundisho ambayo hayaambatane na mafundisho
ya Biblia.
Ukarasa 173. UTAWALA WA KUTISHA Kwa utangulizi
aminifu kwa historia ya Mapinduzi ya Ufaransa, tazama L. Ger-
shoy, The French Revolution (1932). G.Lefebvre, The Coming of the
French Revolution (kuja kwa mapinduzi ya Ufransa) (Princeton.
1947); na H. Von Sybel, History of The French Revolution, 4 vols.
(1869). Angalia na A. Aulard, Christianity and the French Revolu-
tion (London, 1927), ambacho ndaniyake historia inaendelea hata
1802 ni majifunzo bora.
Ukarasa 175. WATU WENGI WA HALI YA CHINI NA WA-
HESHIMIWA WA HALI YA JUU Angalia H. Von Holst, Lowell
Lectures on French Revolution, lecture 1; tena angalia Taine, Ancient
Regime; na A Young, Travels in France.
 390 Tangu Sasa Hata Milele

Ukarasa 177. MALIPIZI. Angalia Thos. H. Gill, The Pa-

pal Drama, bk. 10 E. de Presensé, The Church and The French
Revolution, (kanisa na mapinduzi ya Ufransa) bk. 3, ch. 1.
Ukarasa 177. UKATILI WA UTAWALA WA KUTISHA. An-
galia M.A. Thiers, History of rhe French Revolution (New York, ed.
1890, tr. by F. Shobert), vol. 3, pp. 42-44, 62-74, 106; F.A. Mignet,
[338] History of the French Revolution (Bohn, ed. 1894), ch. 9, par. 1; Sir
Archibald Alison, History of Europe, From the Commencement of
the French Revolution to the Restoration of Bourbons, vol.l, ch. 14
(New York, ed. 1872), vol. 1, pp. 293-312.
Ukarasa 179. MUZUNGUKO WA MAANDIKO. Kwa mwaka
1804, kutokana na Mr William Canton, wa shirika la Biblia
linaloitwa “British and Foreign Bible Society”, Biblia zote zina-
zokuwa ulimwenguni, zilizoandikwa kwa mikono ao kwa machini,
ukihesabu kila tafsiri katika kila inchi, kwa kuhesabiwa hazikuwa
zaidi ya milioni ine.
Tangu 1816 1981, Shirika la Biblia la Amerika peke yake
lilichapisha nakala (copies) 98.200.951 za Biblia yote nzima na
nakala za hesabu za Biblia 3.396.127.592. Kwa mwaka 1981,
Shirika la Biblia la Amerika lilichapisha nakala za Biblia yote nzima
3.365.779. Shirika za Biblia zingine ziliongeza mamilioni mengi za
nakala kwa hesabu hizi.
Ukarasa 179. UJUMBE KWA INCHI YA KIGENI Kazi ya
kuhubiri injili ya kanisa la kristo la mwanzo ilikuwa kwa kweli
imekufa kwa mwaka 1000, na ilifuatwa na mashambulio ya vita
za Papa. Wakati wa Matengenezo kazi ya kuhubiri injili katika
ugenini ilionekana kuwa hafifu. Uamsha wa utawa ulizaa waeenezaji
wa injili. Kazi la kanisa ya la Moravi kwa karne la kumi na mu-
nane ilikuwa ya kuonekana sana, na kulipatikana shirika fulani za
waenezaji wa injili ambazo zilizofanywa na Uingereza kwa ajili ya
kazi katika inchi za kikoloni ya Amerika ya kaskazini. Lakini jambo
muhimu zaidi la kazi ya uenezaji wa injili ulioanza karibu mwawka
1800, kwa “wakati wa mwisho” (Dan. 12-4). Katika mwaka 1792,
Shirika la Uenezaji wa injili la Wabatista lilituma Carey kwa inchi
ya India. Kwa mwaka wa 1795, Shirika la London Missionary
lilitengenezwa na shirika lingine kwa mwaka 1799, ambalo kwa
mwaka 1812 liligeuka kuwa shirika linaloitwa Church Missionary
Society. Nyuma kidogo Shirika la Uenezaji wa Injili la WaMe-
 NYONGEZO 391

todisti wa Wesley (Wesleyan Methodist Society) likaafanya. Katika

mwaka 1812 Muungano wa inchi za Amerika ulianzisha shirika
linaloitwa American Board of Commissioners for Foreign Missions
(Baraza la Amerika la Wajumbe kwa inchi za kigeni na kwa mwaka
ule Adoniran Judson akatumwa huko Calcutta. Mwaka uliofuata
akaweka makao yake pale Burma. Kwa mwaka 1814 kulianzishwa
Muungano wa Uenezaji wa Injili wa Wabatista wa Amerika. Kwa
mwaka 1837 kulianzishwa Baraza linaloitwa Presbyterian Board of [339]
Foreign Missions.
“Kwa mwaka 1800 nyuma ya Yesu, wingi wa Wakristo wa nguvu
walikuwa vizazi vya wale ambao wamageuka mbele ya mwaka
1500 nyuma ya Kristo... Sasa kwa karne ya kumi na tisa, dini
ya Kristo iliongezeka... Hakuna wakati wa maendeleo ule ambao
kanisa la Kikristo liliinuka kwa mashirika kwa wingi wa namna hii.
Hakuna wakati kanisa la kikristo liliikuwa na mguso wa moyo wa
watu wa Ulaya ya Mangaribi. Juhudi nyingi hizi ndizo zilileta kazi
ya kuanzisha shirika ya Uenezaji wa Injili, ambayo kwa karne ya
kumi na tisa iliongeza watu na mvuto wa Kikristo”. Kenneth Scott
Latourette, A History of the Exppansion of Christianity, vol. IV, The
Great Century, A.D 1800 A.D. 1914 (New Yorks: Harper and Bross.,
1914), pp. 2-4.
Ukarasa 203. SIKU MOJA KWA MWAKA MMOJA Angalia
nukta kwa p.35.
Ukarasa 205. MWAKA 457 MBELE YA YESU. Kwa uhaki
wa tarehe ya mwaka 457 mbele ya Yesu kwamba ni mwaka wa
saba wa utawala wa mfalme Artasasta, angalia S.H. Horn na L.H.
Wood, The Chronology of Ezra 7 (Washington, D.C.: Review and
Herald Publishing Association, 1953); E.G. Kraeing, The Brooklyn
Museum Aramaic Papyri (New Haven or London, 1953), pp. 191-
193; “The Seventh -day Adventist Bible Commentary” (Washington,
D.C.: Review and Herald Publishing Association, 1954), vol. Ill,
pp. 97-110.
Ukarasa 209. KUANGUKA KWA UFALME WA UTURKIA
Katika wakati wote wa Matengenezo, Uturkia ulikuwa unaleta woga
kila wakati kwa Ulaya ya Kikristo; maandiko ya Watangenazaji
yanajaa na hukumu juu ya utawala wa Uturkia. Tangu wakati huu
waandishi wa Kikristo walihusika na daraka la Uturkia katika tukio
ya wakati ujao, na waandishi wa maelezo juu ya unabii wameona
 392 Tangu Sasa Hata Milele

uwezo wa Uturkia na kuanguka kwake kulikotangazwa na Maandiko

mbele ya wakati.
Kwa unabii wa “sasa, siku, mwezi, mwaka”, kama sehemu ya
baragumu la sita, Josiah Litch alionyesha matumizi ya wakati wa
unabii, wa kumaliza Uhuru wa Uturkia kwa mwezi wa munane,
mwaka 1840.
Kitabu cha Uriah Smith kinachoitwa Thoughts on Daniel and
the Revelation (Mawazo juu ya Danieli na Ufunuo), rev.ed.of 1944,
kinazungumza juu ya hesabu ya wakati wa utabiri huu kwa namna
[340] ya unabii kwa karasa za 506-517.
Ukarasa 232. KANZU ZA MUPANDO. Hadizi ambayo
inasema kwamba Waadventist walitengeneza kanzo ambazo wat-
apanda nazo “kumulaki Bwana hewani” ilitungwa na wale ambao
walitamani kulaumu mahubiri kuhusu kurudi kwa Yesu. Uchunguzi
wa uangalifu ulionyesha uwongo kwa hadizi hii.
Maandiko ya kanusha hadizi hii ya kanzu za kukaa kwa kupanda
mbinguni, tazama Francis D.Nichol, The midnight Cry (Washington,
D.C.: Review and Herald Publushing Association, 1944), chs.25-
27, and Appendices H.J.tazama pia LeRoye From, The Prophetic
Faith of Fathers (Washington, D.C.: Review and Herald Publishing
Association, 1954), vol. IV, pp 822-826.
Ukarasa 269. UJUMBE MARA TATU. Ufunuo 14-6,7 inasema
mbele ya wakati juu ya utangazaji wa ujumbe wa malaika wa
kwanza. Kwa hivyo nabii anaendelea: “Malaika mwingine akam-
fuata akisema: Umeanguka, umeanguka, Babeli,... na malaika wa
tatu akawafuata. Neno lililotafsiriwa hapa “akafuata” maana yake
ni “kwenda pamoja na”, “kufuata mmoja”, “kwenda naye”. Tena
maana yake ni “kusindikiza”. Wazo walitaka kutoa ni la “kwenda
pamoja”, “kuwa pamoja”. Wazo la Ufunuo 14:8,9 si kwamba
malaika wa pili na wa tatu walifuata tu malaika wa kwanza katika
hatua ya wakati, lakini wazo ni kwamba walienda pamoja naye. Ni
watatu tu kwa utaratibu wa kutokea kwao. Lakini wakisha tokea,
wanaendelea pamoja.
Ukarasa 352. CHEO CHA UWEZO WA MASKOFU WA
ROMA. Angalia kitabu cha James Cardinal Gibbons, Faith of
Our Fathers (Baltimore: John Murphy Co., 110th ed., 1917), chs.
5,9,10,12.
 NYONGEZO 393

Ukarasa 352. SABATO MIONGONI MWA WALDENSE.

Angalia nukta kwa p. 44.
Ukarasa 353. KANISA LA ETIOPIA NA SABATO. Kanisa
la Etiopia linaloitwa Kopta (Coptic) lilishika Sabato ya siku ya
saba mpaka hapo majuzijuzi. Waetiopia vile vile walishika siku ya
Kwanza (dimanche). Uchungaji wa Sabato ya siku ya saba, kwa
kweli karibu kumesimama katika Etiopia ya sasa. Kuhusu maelezo
ya washahidi waliojionea kwa macho mambo ya siku za dini katika
Etiopia, angalia Pero Gomes de Teixeira, The Discovery of Abissinia [341]
by the Portuguese in 1520 (kilichotafsiriwa kwa kingereza huko
London: British Museum, 1938), p.79; Father Francisco Alvarez,
Narrative of the Portuguese Embassy to Abyssinia During the Years
1520-1527, in the Records of the Hakluyt Society (London, 1881),
vol. LXIV, pp. 22-49.
Maneno yengine na vitabu vilivyotagiwa waweza kuyachun-
guza katika kitabu kama hiki kwa lugha ya Kingereza: From Here
to Forever.