‫نگاهی به سازه های نو با رویکرد مدیریت سازه در بخش معماری‬

‫حسین سیدنژاد‬
‫کارشناسی ارشد مدیریت اجرایی‪ ،‬دانشگاه ازاد اسالمی واحد تربت جام‬

‫چكیده‬
‫توجه به اصول پایدار در کاربرد مصالح ‪ ،‬تجهیزات و صرفه جویی انرژی می باید جز اصول طراحی ساختمان های امروزی و‬
‫همچنین بحث مدیریت اجرایی در دنیا مورد توجه قرار بگیرد‪ .‬در سالهای اخیر معماران و مهندسین در راستای ساختمان سازی‬
‫‪،‬راهکارهای و ایده های متعددی را بررسی و اجرا کرده اند حال این سوال به ذهن می آید که در این راستا چه مقدار به ایجاد معماری‬
‫پایدار اندیشه شده است؟ ما در آستانه نسل بعدی ساختمان ها هستیم و طبیعتا برای بقا انرژی و به حداقل رسیدن مصرف انرزی های‬
‫فسیلی باید نگاه ویژه ای به معماری پایدار داشته باشیم ‪ .‬حال اگر مصالح و فراورده هایی که دارای پتانسیل های خاص و کاربردی در‬
‫زمینه معماری و ساخت و ساز می باشند ‪ ،‬در دسترس معماران و طراحان خالق قرار گیرند ‪ ،‬به موجب وجود دو عنصر مهم در کنار‬
‫هم یعنی ایده و مصالح مناسب ‪ ،‬بهترین طراحی های ممکن با نگاهی ویژه به معماری پایدار خلق خواهد شد ‪ .‬لذا در این راستا بر آن‬
‫شدیم تا در این مقاله پس از بیان مفاهیم معماری پایدار نگاهی به سازه های نو با رویکرد معماری پایدار و مدیریت اجرایی این نوع‬
‫سازه ها را داشته باشیم‪.‬‬

‫کلمات کلیدي‪ :‬معماری پایدار‪ ،‬سازه های نو‪،‬شهر سبز‪،‬مدیریت اجرایی‬

 ‫مقدمه‬
‫تصور خیلی ها این است که شهر سبز مجموعه ساختمان هایی است در میان توده های درخت که هر چه این درختان انبوه تر باشد‪،‬‬
‫شهر سبزتر است‪ .‬شهر سبز‪ ،‬شهر اکولوژیکی‪ ،‬شهر پایدار وشهر سالم ‪ ،‬همگی واژه هایی برخاسته از دیدگاه های مختلف اقتصادی به‬
‫زیست محیطی یا عدالت جویانه ای در حوزه ارتباط میان انسان و محیط زیست هستند‪ ،‬معموال دارای بار معنایی و اهداف مشابهی‬
‫اند‪ ،‬با عنایت به کم شدن ذخایر انرژی فسیلی و همچنین گران شدن انرژی‪ ،‬امروزه معماران و شهرسازان می کوشند که در طراحی‬
‫های خود با استفاده از انواع تکنووژی ها و انجام تغییرات در طراحی ساختمان ها با توجه به اقلیم ‪ ،‬بتوانند مصرف انرژی فسیلی را به‬
‫حداقل کاهش دهند‪ ]1[.‬می توان با استفاده از مصالح هوشمند و سازه سازه های نو در هر مکان از لحاظ تفاوت اقلیم‪ ،‬شهری پایدار‬
‫ایجاد می کند‪.‬‬

‫معماري پایدار‬
‫کاربرد مفاهیم پایداری و اهداف توسعه پایداری در جهت کاهش اتالف انرژی و آلودگی محیط زیست در معماری ‪ ،‬مبحثی به نام‬
‫معماری پایدار را به وجود آورده است‪ .‬در این نوع معماری‪ ،‬ساختمان نه تنها با شرایط اقلیمی منطقه خود را تطبیق می دهد‪ ،‬بلکه‬
‫ارتباط متقابلی با آن برقرار می کند‪ .‬بطوریکه براساس گفته ریچارد راجرز «ساختمان ها مانند پرندگان هستند که در زمستان پرهای‬
‫خود را پوش داده و خود را با شرایط جدید محیط وفق می دهند و براساس آن سوخت و سازشان را تنظیم می کنند‪ ]2[.‬حفاظت‬
‫محیط زیست و بهینه سازی مصرف انرژی دو دیدگاه اساسی در قرن بیست و یکم است‪ .‬مصرف به رویه ی سوخت های فسیلی در‬
‫قرن بیستم مشکالت و معضالت فراوانی را برای بشر امروز به وجود آورده است که از جمله آنها می توان آلودگی محیط زیست و‬
‫خطر اتمام سوخت های فسیلی را نام برد[‪]3‬‬

‫اصول معماري پایدار‬

‫اصولی که باید رعایت شود تا یک بنا به عنوان یک معماری پایدار تلقی شود‪ ،‬عبارتند از‪:‬‬

‫اصل اول‪ -‬حفظ انرژی‪(conserving energy) :‬‬

‫بنا باید به گونه ای ساخته شوند که نیاز ساختمان به سوختهای فسیلی را به حداقل برساند‪.‬‬

‫اصل دوم‪ -‬هماهنگی با اقلیم‪(Working with climation) :‬‬

‫بناها باید طوری طراحی شوند که با اقلیم و منابع انرژی موجود در محل احداث هماهنگی داشته و با آن کار کند‪.‬‬

‫اصل سوم‪ -‬کاهش استفاده از منابع جدید مصالح‪:‬‬

‫)‪(Minimizing new resources‬‬

‫ساختمانها باید به گونه ای طراحی شوند که میزان استفاده منابع جدید را تا حد ممکن کاهش داده و در پایان عمر مفید خود برای‬
‫ساختن بناهای جدید ‪،‬به عنوان یک منبع جدید به کار روند‪.‬‬

‫اصل چهارم‪ -‬بر آوردن نیازهای ساکنان‪:‬‬

‫)‪( respect for users‬‬

‫در معماری پایدار بر آورده شدن نیازهای روحی و جسمی ساکنان از اهمیت ویژه ای برخوردار است‪.‬‬

‫اصل پنجم‪-‬هماهنگی با سایت‪( respect for site) :‬‬

‫بنا باید با مالیمت در زمین سایت قرار گیرد و با محیط اطراف هماهنگی داشته باشد‪.‬‬

‫اصل ششم‪-‬کل گرایی‪( Holism) :‬‬

‫تمام اصول معماری باید در یک پروسه کامل که منجر به ساخته شدن محیط زیست سالم میشود‪،‬تجسم یابد‪]4[.‬‬

‫سازه هاي نو‬

‫همواره ساختمان های احداث شده در قرن اخیر با استفاده از مصالح و سازه های نو می باشد‪ .‬که هرکدام به نحوی سعی بر توجه‬
‫به معماری پایدار را داشته اند‪ .‬در ادامه به معرفی چند نمونه سازه ی نو که نگاهی به معماری پایدار داشته اند می پردازیم‪.‬‬

‫سازه هاي غشایی‬

‫امروزه با پیشرفت فناوری ها‪ ،‬سازه های غشایی به کلی دگرگون و متحول شده اند‪،‬هر چند بهبود مصالح‪ ،‬موجب بهبود عملکرد‬
‫پوشش های غشایی شده است‪ ،‬ولی روش های نوین طراحی عامل اصلی بهره وری این سازه ها می باشد‪.‬‬

‫ویژگی هاي این سازه‬

‫_ ریشه در سنت کهن چادر سازی دارند‪.‬‬
‫_ به لحاظ ارزانی مصالح‪ ،‬سهولت اجراو سرعت برپایی بسیار جذاب می باشند‪.‬‬

‫_کوتاهی عمر‪،‬کم دوامی ‪ ،‬آسیب پذیری در مقابل آتش سوزی ‪،‬بی ثباتی شکل و چروک شدن از کاستی های این نوع پوشش می‬
‫باشد‪ .‬از اولین کاربرد های این نوع چادر ها در سالن های نمایشی و سیرک ها و چادر های ارتش می باشد پیشرفت فن آوری های‬
‫امروز باعث شده است تا‪:‬‬

‫ـ دوام و طول عمر مصالح بیشتر شود‪.‬‬

‫_مقاومت در برابر آتش سوزی بیشتر شود‪.‬‬

 ‫_گسترش حریق و دودهای ساطعه کاهش می یابد ‪.‬‬

‫_انرژی کمتری برای تنظیم شرایط محیط حاصل می شود‪ .‬مثال در مناطق گرمسیر با استفاده از این غشاء ها می توان مقدار زیادی از‬
‫نور خورشید را منعکس کرده و دمای ساختمان را با صرف انرژی کمتری تنظیم نمود و در مناطق سردسیر با بهره گیری از الیه های‬
‫عایق حرارتی که منعطف و مات می شوند با انرژی کمتری شرایط مطبوع حاصل می شود‪ .‬سازه های غشایی در سال ‪ 1960‬توسط‬
‫فرانک اوتو رواج دوباره ای گرفت‪ .‬دو طرح پیشنهادی او عبارتند از‪ :‬شبکه سیمی آویخته که در نمایشگاه مونترال و همچنین ورزشگاه‬
‫المپیک مونیخ استفاده شد که هر دو‪ ،‬جزءعظیم ترین و پیچیده ترین سازه های غشایی هستند‪]5[.‬‬

‫سازه هاي مشبک فضایی‬

‫با استناد به گزارشی که در رایطه با " وضعیت موجود سازه های فضاکار " توسط انجمن بین المللی پوسته ها و سازه های فضایی‬
‫(‪ )IASS‬در سال ‪ 1984‬انتشار یافت ‪ ،‬می توان تعریف زیر را درباره سازه های فضایی ارائه کرد ‪ :‬یک سازه فضایی را می توان‬
‫بصورت یک سیستم سازه ای در نظر گرفت که از عضوهای خطی تشکیل شده است و طرز قرارگیری آنها به گونه ای است که بارها‬
‫به صورت سه بعدی منتقل می شوند‪]6[.‬‬

‫ویژگی هاي این سازه‬

‫قابلیت ساخت با دهانه بزرگ‬

‫استفاده از قطعات از پیش ساخته‬

‫صرفه جویی در زمان‬

‫قابلیت انعطاف در شکل‬

‫آسانی در تثبیت سقف های ناهموار‪ ،‬نصب وسایل روشنایی و عبور لوله های تهویه‬

‫مقاومت در برابر زلزله‬

‫مقاومت در برابر زنگ خوردگی‬

‫زیبایی و جذابیت‬

‫تنوع در کاربرد سازه فضایی‬

‫امکان همزمانی اجرای سازه فضاکار با سایر عملیات سا ختمانی‬

 ‫صرفه جویی اقتصادی سازه فضاکار‬

‫تعداد گره ها‬

‫امکان مونتاژ و دمونتاژ سازه فضایی در هر مرحله از اجرا و پس از اجرا‬

‫عدم انحدام ناگهانی‬

‫سهولت در بسته بندی و بارگیری و حمل و نقل سازه فضایی به کلیه نقاط‬

‫امکان رنگ آمیزی دلخواه الکترو استاتیک تمامی قطعات سازه فضایی‬

‫بهترین سازه جهت نور پردازی‬

‫وزن کم سازه فضایی‬

‫ایمنی سازه‬

‫قابلیت تقسیم بار‬

‫سختی زیاد‬

‫باال بودن درجه نامعینی سازه فضایی‬

‫توزیع تنش در تمام جهات‬

‫ضریب ایمنی باالی سازه فضاکار در برابر طوفان ‪ ،‬زلزله و آتش سوزی‬

‫‪ -‬راندمان باالی ایجاد فضا[‪]7‬‬

‫سازه هاي پنوماتیک‬

‫این سیستم ها را گاهی سیستم سازه پر شده از سیاالت می نامند‪ .‬هوا ماده سیالی است که عمدتاً بکار می رود‪ .‬سیستم پنوماتیک‬
‫دو نوع است‪ :‬با هوا متورم شده‪،‬و یا با هوا بر پا نگه داشته شده‪.‬‬
‫سازه نوع متورم شده با هوا ‪ ،‬شامل لوله هایی از جنس پارچه و یا پالستیک است که با هوای فشرده پر شده اند‪ .‬سازه نوع متورم شده‬
‫با هوا قابلیت پوشش دهانه های کوچکتر را دارد‪ .‬سیستمی که با هوا نگه داری می شود‪،‬از نظر تئوریک برای دهانه های‬
‫بزرگ(نامحدود)قابل استفاده است‪ .‬در سیستم نگهداری شده با هوا ‪ :‬از پارچه ای استفاده می شود که با فشارهوا به سطح داخلی آن ‪،‬‬
‫بر پا ونگهداری می شود‪ .‬در سیستم نگهداری شده با هوا از غشاءهای پالستیک‪،‬وینیل‪،‬و یا پارچه پوشیده شده با تفلون استفاده می‬
‫شود که در آنها هوا غیر قابل نفوذ است‪ .‬در این سیستم ها ‪ ،‬کمپرسور ایجاد هوای فشرده ‪ ،‬ضروری است‪ .‬با این سیستم سطح بسیار‬
‫بزرگی را می توان با هزینه کم پوشش داد‪ .‬درب ورودی نیز باید غیر قابل نفوذ هوا باشد‪ .‬این سیستم ها در مقابل باد غیر پایدار‬
‫هستند‪ .‬این سیستم ها مصارف متعدد دارند ‪ ،‬قابلیت جابجایی و پوشش موقت را نیز دارند‪ .‬سیستم پنوماتیک ابتدا در نیروی هوایی‬
‫آمریکا و پوشش دستگاههای رادار مورد استفاده قرار گرفته است‪]8[.‬‬

‫نتیجه‬
‫بنابر آخرین آمار بیش از ‪ 40‬درصد انرژی تولید شده در متوسط ساختمان ها‪ ،‬هدر می رود‪ .‬ساخت ساختمان ها و بناهای جدید به‬
‫لحاظ تمام جنبه های صرفه جویی انرژی ضرورت اساسی دارد وآن را مقابل گرم شدن جهانی و سایر هدر رفت های انرژی قرار می‬
‫دهد‪ ] 9[.‬در صورت تامل در سازه های نو معرفی شده خواهیم دید که در این سازه ها سعی بر کمتر هدر رفتن انرژی و ذخیره ی آن‬
‫شده است‪.‬همچنین برخی ویژگی های آنها باعث می شود تا نسبت به سایر سازه ها کمترین آسیب ممکن را به محیط زیست‬
‫اطرافشان برسانند ‪ .‬با توجه به این ویژگی ها باید سعی کرد تا این سازه ها جایگزین سازه های سنتی شوند چرا که آنها قادرند تحولی‬
‫م ثبت در معماری ‪ ،‬ساخت و ساز و روش زندگی ایجاد کنند‪ .‬در جهان امروز باتوجه به کم شدن انرژی های فسیلی اقدامات متعددی‬
‫در جهت رسیدن به معماری پایدار و شهر سبز انجام گرفته که استفاده از مصالح و سازه های نو خودکمک شایانی در جهت تحقق این‬
‫هدف می باشد‪.‬‬

‫امید بر آن است تا در کشور عزیزمان که همواره رو به پیشرفت و تعالی می باشد همه روزه شاهد آمارهای رو به رشد در رابطه با‬
‫ساخت و ساز با استفاده از مصالح و سازه های نو در جهت رسیدن به معماری پایدار باشیم‪.‬‬
 ‫مراجع‬
‫[‪ ]1‬فصلنامه معماری م شهرسازی‪ /‬شماره ‪ /28‬زمستان ‪1393‬‬

‫[‪ ]2‬محمودی ‪،‬محمد مهدی‪ ،‬توسعه ی مسکن همساز با توسعه پایدار‪ ،‬تهران؛ انتشارات دانشگاه آزاد‬

‫[‪ ] 3‬اصول طراحی معماری همساز با اقلیم در ایران با رویکرد به معماری مساجد‪ /‬منصوره طاهباز‪ ،‬شهربانو جلیلیان‪ /‬تهران؛ دانشگاه‬
‫شهید بهشتی ‪،‬مرکز چاپ و انتشارات ‪1387،‬‬

‫[‪ ]4‬تورانی ‪،‬احمدرضا‪ ،‬آینده فن آوری ذرات بنیادین در معماری ‪،‬معماری و ساختمان ‪،‬شماره ‪، 16‬تابستان ‪1387‬‬

‫‪]5[ honarenoo.blagfa.com/category‬‬

‫‪]6[ procedings of the first international conference on space structures,university of‬‬

‫‪London,battersea college,edited by:z.s makowski,1960‬‬

‫[‪ ]7‬نوشین ‪،‬هوشیار‪/1380،‬جزوه آموزش نکات پیشرفته تحلیل و طراحی سازه های فضاکار‬

‫[‪ ]8‬مور‪ ،‬فولر‪،1385،‬درک رفتار سازه ها‪ ،‬ترجمه محمود گالبچی ‪ ،‬تهران؛ دانشگاه تهران‬

‫[‪ ]9‬کارگر راضی‪ ،‬مریم ‪ /‬تکنولوژی های نوین پوشش شیشه بهینه سازی انرژی در ساختمان های مدرن ‪ /‬دانشگاه آزاد اسالمی واحد‬
‫تهران شمال‬