‫‪ 5‬ـ نرمافزار‪ SIMU 3/0‬ـ ‪CADe‬‬

‫این نرم افزار یک نرم افزا ِر شبیه سا ِز مدا ِر راه اندازی موتورهای الکتریکی است که عالئم‬
‫و نامگذاری ها در آن برخالف برنامه های مشابه (مثل ‪ )EKTS‬به استاندارد ‪IEC‬‬
‫بسیار نزدیک است‪ .‬همچنین برخالف برخی دیگر از برنامه ها (مثل‪Sim‬ـ‪ )Fluid‬مدار‬
‫قدرت نیز شبیه سازی می شود موضوع دیگر که نرم افزار را مورد توجه قرار داده وجود‬
‫ال واقعی است که در شبیه سازی ها از آن‬ ‫!‪ LOGO8‬به عنوان یک قطعه با ظاهری کام ً‬
‫استفاده می شود‪ PASSWORD .‬برای ورود به نرم افزار ‪ 9462‬می باشد و با زدن ‪OK‬‬
‫وارد برنامه می شوید‪( .‬شکل ‪)22‬‬

‫شکل ‪22‬ـ پسورد نرم افزار‬

‫برای کار کردن بهتر‪ ،‬با انتخاب ‪ Maximize‬پنجره ‪S1‬ـ‪ ،CADe‬را بزرگ کنید‪( .‬شکل‬
‫‪)23‬‬

‫شکل ‪23‬ـ محیط نرم افزار ‪SIMU‬ـ‪CADe‬‬ ‫‪36‬‬

 ‫فصل دوم‪ :‬دانشافزايي و پاسخ به فعاليتهايكتاب درسي‬

‫در ادامه نیز برای استفاده از تمام صفحه رسم در پنجره بزرگ شده‪ ،‬با فشار دکمه‬
‫‪ Zoom+‬به شکل ‪ 24‬برسید‪.‬‬

‫شکل ‪24‬ـ پنجره بزرگ شده نرم افزار‬

‫درشکل‪ Menu Bar ،25‬ترسیم نشان داده شده با کلیک بر روی هر عالمت زیرمجموعه‬
‫آن ظاهر می شود در زیر هر عالمت‪ ،‬عالئم با زیر مجموعه های آن باز و نشان داده شده‬
‫است و نام و توضیح آنها در کنار آن آمده است‪ .‬این عالئم از سمت چپ عبارت اند از‪:‬‬

‫شکل ‪25‬ـ ‪Menu Bar‬‬

‫‪ :Power Feeding -‬در این قسمت تغذیه الزم برای مدارهای فرمان و قدرت دیده    میشود‬
‫که برای هر مدار الزم است و با کلیک بر روی آنها انتخاب میشوند‪.‬‬

‫‪37‬‬
‫‪ :Fuse,Disconnector -‬فیوزها و جداساز آن (کلیدفیوز) به صورت تک فاز و سه فاز‬
‫در این بخش قرار دارند و مانند باال با انتخاب و کلیک در صفحه رسم ظاهر می شوند‪.‬‬

‫‪ :Automatic,Magentothermic -‬انواع کلیدهای با برگشت خودکار‪ ،RCD ،‬رله‬

‫اضافه بار‪ MPCB ،‬و ‪ SPD‬در این قسمت دیده می شود‪.‬‬

‫‪ :Contactors,Switches -‬نشانه عمومی کنتاکتور‪ ،‬کنتاکتور‪ ،‬نشانه عمومی کلیدها‬

‫به صورت تک فاز و سه فاز موجود است‪.‬‬

‫‪ :Motors -‬انواع موتورهای الکتریکی تک فاز و سه فاز و ‪ DC‬و ترمز و محرک خطی‬
‫آورده شده است‪.‬‬

‫‪ :Power -‬در این قسمت انواع مقاومت‪ ،‬اتوترانسفورماتور‪ ،‬راه اندازهای الکترونیکی و‬
‫درایوهای کنترل سرعت دیده می شود‪.‬‬

‫‪ :Auxiliary Contact,Timed Contact -‬در این قسمت کنتاکت های کمکی و انواع‬
‫کنتاکت های تایمری دیده می شود‪.‬‬

‫‪ :Drive Button -‬در این قسمت انواع شستی فشردنی‪ ،‬قارچی کلیدگردان‪ ،‬لیمیت‬
‫سوئیچ و کنتاکت رله اضافه بار دیده می شود ‪.‬‬

‫‪ :Electronic Relay -‬در این قسمت انواع رله های الکترونیکی به صورت ‪ SSR‬در‬
‫جریان ‪ ac‬و ‪ dc‬همچنین رله خطا و توالی فاز دیده می شود‪.‬‬

‫‪38‬‬
 ‫فصل دوم‪ :‬دانشافزايي و پاسخ به فعاليتهايكتاب درسي‬

‫‪ :Coil and Signals -‬در این قسمت انواع بوبین کنتاکتور و شیربرقی‪ ،‬رله ها و‬
‫نشانگرها به صورت چراغ سیگنال و انواع آژیر و بوق آورده شده است‪.‬‬

‫‪ :Logic -‬در این قسمت انواع عملگرهای منطقی به صورت بلوکی دیده می شود‪.‬‬

‫‪ :Ladder -‬در این قسمت احتیاجات ترسیم برنامه به صورت نردبانی دیده می شود‪.‬‬

‫‪ :Grafect-‬در این قسمت احتیاجات ترسیم نمودارهای تک خطی و انواع گرافیک الزم‬
‫دیده میشود‪.‬‬

‫!‪LOGO8‬‬ ‫‪ :Input/Output -‬در این قسمت ورودی و خروجی ها به صورت جدول و‬

‫و ‪ PLC1200‬و ماژول های آن دیده می شود‪.‬‬

‫‪ :Pneumatic actuator -‬در این قسمت شیر یکطرفه و دوطرفه و قطعات پنوماتیکی‬
‫آورده شده است‪.‬‬

‫‪ :Cable and Connections -‬در این قسمت خطوط‪ L‬و ‪ N‬و‪ PE‬ـ مثبت و منفی‪،‬‬
‫نقطه انشعاب و انواع خطوط سه فاز و اتصاالت و ترمینال ها دیده می شود‪.‬‬
‫برای تنظیمات رسم از مسیر نشان داده شده مطابق شکل ‪ 26‬می توان وارد ‪Setting‬‬
‫برنامه شد پنجره ‪ Setting‬شامل قسمت های زیر است‪:‬‬
‫ـ ‪ :Format‬اندازه کاغذ ‪ A4‬افقی و عمودی و‪ A3‬در دو فرمت و اندازه سفارشی‬
‫‪ Custom‬تعیین می شود‪.‬‬
‫ـ ‪ :Format Options‬کادر دور صفحه را با تیک ‪ Contour‬می توان برداشت‪.‬‬
‫‪39‬‬
‫حروف گذاری افقی و اعداد عمودی دور کادر را با برداشتن تیک ‪ References‬می توان‬
‫حذف کرد‪ Box Facility .‬کادر عناوین نقشه است با ‪ None‬می توان آن را حذف کرد‬
‫و با دو آیتم دیگر دو چیدمان آن را می توان ایجاد کرد‪.‬‬
‫ـ ‪ :Print Options‬جابه جایی کادر نقشه حین ‪ Print‬که حواشی چپ ـ راست و‬
‫باال ـ پایین را می سازد ‪ Scale‬را نیز روی ‪ 2‬قرار دهید ضخامت خطوط و پرینت رنگی‬
‫از موارد دیگر این بخش می باشد که قابل تنظیم و انتخاب است‪.‬‬
‫در قسمت میانی پنجره سرعت شبیه سازی ‪ Simulation speed‬قابل تنظیم است‪.‬‬
‫‪ Orientation referenced‬دارای دو انتخاب افقی و عمودی می باشد‪.‬‬
‫همچنين ‪ Display option‬مورد دیگری از نمایش ترسیم است که پنج انتخاب دارد‬
‫که دو تای آنها به صورت پیش فرض عالمت خورده است‪.‬‬

‫شکل ‪26‬ـ تنظیمات برنامه‬

‫‪40‬‬
 ‫فصل دوم‪ :‬دانشافزايي و پاسخ به فعاليتهايكتاب درسي‬

‫از منوی ‪ Edit‬مطابق شکل ‪ 27‬می توان وارد ‪ Box Facility‬شد و تنظيماتي به شرح‬
‫زير انجام داد‪:‬‬
‫در آن پنجره تاریخ و نام طرح و طراح و عنوان نقشه و‪ ...‬را می توان درج کرد که در‬
‫صفحه ترسیم برنامه و در کادرهای مربوط ظاهر می شود‪.‬‬
‫هر کدام جایی نیز برای تیک زدن دارند که عالمت خورده با برداشتن آن‪ ،‬از محل‬
‫خود محو می شوند‪.‬‬
‫در سمت راست امکان قرارگیری نوشته ها در راست (راست چین)‪ ،‬وسط و سمت‬
‫چپ برای آنها فراهم می شود که به طور پیش فرض وسط چین عالمت خورده است‪.‬‬

‫شکل ‪27‬ـ ‪Box Facility‬‬

‫‪41‬‬
 ‫مراحل ترسیم یک نقشه در ‪ SIMU‬ـ ‪ CADe‬و شبیه سازی آن‬
‫براي ترسيم در اين نرمافزار مراحل زير را دنبال كنيد‪:‬‬
‫‪ 1‬در صفحه بعد مراحل ترسیم یک مدار قدرت راهاندازی مستقیم دیده میشود‪ .‬ابتدا‬
‫چیدمان عالئم را انجام دهید‪.‬‬
‫‪ 2‬ترمینال های تغذیه را در باال رسم نمایید آن را از نوع سه فاز با هادی حفاظتی‬
‫در نظر بگیرید‪.‬‬
‫‪ 3‬فیوز سه فاز را رسم نمایید و سعی کنید با توجه به نقطه چین ها عالئم به درستی‬
‫در یک امتداد قائم قرار گیرند‪.‬‬
‫‪ 4‬کنتاکتور را انتخاب کنید توجه داشته باشید برای درج عالیم فقط یک بار در‬
‫صفحه کلیک کنید تا موقعی که کلیک نکرده اید آن عالمت به رنگ قرمز بوده و بدون‬
‫مشکلی جابه جا می شود بعد از اولین کلیک برای جلوگیری از درج بیشتر آن عالمت‪،‬‬
‫دکمه ‪ Esc‬را بالفاصله فشار دهید‪.‬‬
‫‪ 5‬به همین ترتیب رله اضافه بار و موتور را نیز درج نمایید‪.‬‬
‫‪ 6‬در سمت راست از زیر مجموعه های ‪ Cable and Connections‬خط سه فاز را‬
‫انتخاب کرده و عالئم را به هم ارتباط دهید‪ .‬توجه داشته باشید با نزدیک کردن‪ ،‬فقط‬
‫اتصال عالمت‪ ،‬این کار انجام شود‪ .‬در غیر این صورت برای شبیه سازی‬ ‫ِ‬ ‫محل‬
‫ِ‬ ‫به نوک‬
‫با مشکل روبه رو می شوید‪.‬‬
‫مراحل انجام این کار در شکل ‪ 28‬آورده شده است‪.‬‬

‫‪42‬‬
 ‫فصل دوم‪ :‬دانشافزايي و پاسخ به فعاليتهايكتاب درسي‬

‫شکل ‪28‬ـ مراحل انجام کار در نرم افزار‬

‫‪ 7‬عالئم مدار فرمان را نیز درج کنید‪ .‬توجه داشته باشید یک ترمینال فاز‪ L‬و نول‬
‫‪ N‬در باال و پایین درج شود‪ .‬در صورت نیاز از ‪ Toolbar‬برنامه می توانید آنها را مطابق‬
‫ال ‪ 90‬درجه بچرخانید‪.‬‬ ‫نیاز مث ً‬
‫‪ 8‬در این مرحله بهتر است نام گذاری عالئم فرمان و قدرت را نیز انجام دهید‪.‬‬
‫برای این کار روی هر قطعه دو بار کلیک کنید پنجره ‪ Edit‬هر قطعه ظاهر می شود‪.‬‬
‫توجه داشته باشید بوبین ـ تیغه های قدرت و تیغه فرمان کنتاکتور یک نام داشته‬
‫ال ‪ KM 1‬و تیغه قدرت بیمتال و فرمان آن هم یک نام مثل‪ ،F2‬همچنین‬ ‫باشند مث ً‬
‫شستی های ‪ STOP‬و ‪ START‬نام متفاوت داشته باشند چون در غیر این صورت مثل‬
‫شستی دوبل به حساب می آیند‪.‬‬
‫‪ 9‬اتصاالت را بین قطعات برقرار کنید؛ همچنان توجه داشته باشید فقط به نوک‬
‫اتصال عالمت‪ ،‬اتصال را ایجاد کنید در غیر این صورت برای شبیه سازی با‬ ‫ِ‬ ‫محل‬
‫ِ‬
‫مشکل روبه رو می شوید‪ .‬ضمناً مثبت و منفی یا فاز و نول را رعایت کنید مث ً‬
‫ال برای‬
‫نول مدار فرمان در پایین آن از خط آبی رنگ نول استفاده کنید‪.‬‬
‫‪ 10‬دکمه شبیه سازی را فشار دهید‪ .‬با فشردن شستی ‪ Start‬مدار روشن یعنی روی‬
‫موتور؛ عالمت چرخش و به همراه بوبین کنتاکتور به رنگ خاکستری در می آید‪.‬‬
‫‪43‬‬
 ‫‪ 11‬با فشار شستی ‪ Stop‬مدار قطع می شود‪.‬‬
‫* توجه‪ :‬اگر در مدار فرمان یا قدرت‪ ،‬کلیدی قرار داده اید باید قبل از فشار شستی و‬
‫فرمان روشن شدن آن کلید را حتماً ببندید (شکل ‪.)29‬‬

‫شکل ‪29‬ـ مدار قدرت و فرمان‬

‫‪44‬‬
 ‫فصل دوم‪ :‬دانشافزايي و پاسخ به فعاليتهايكتاب درسي‬

‫پیاده سازی راه اندازی دائم کار یک‬

‫موتور الکتریکی با !‪ LOGO8‬در شکل‬
‫‪ 30‬نشان داده شده است‪.‬‬
‫با توجه به آنکه در این شبیهساز هر‬
‫بار یادگیرنده‪ ،‬درگیر سیمکشی روی‬
‫‪ LOGO! 8-24V‬میشود که در‬
‫محیطهای آموزشی امکان این کار فراهم‬
‫نیست‪ .‬پس استفاده از این برنامه توصیه‬
‫میشود‪.‬‬
‫جدول ‪ ،2‬مشخصه زمانی تایمرها را‬
‫نشان می دهد‪.‬‬

‫‪45‬‬
 ‫‪46‬‬
‫شکل ‪30‬ــ پیاده سازی راه اندازی دایم کار یک موتور الکتریکی‬
 ‫فصل دوم‪ :‬دانشافزايي و پاسخ به فعاليتهايكتاب درسي‬

‫‪6‬ـ پاسخ به فعالیتها‬

‫بخش پاسخ به فعاليت ها‪ ،‬پاسخ فعاليت هاي مهم تر در كتاب درسي را به تفكيك هر‬
‫پودمان آورده است‪.‬‬

‫پودمان اول‬
‫کار عملی ‪ :2‬برنامه نردبانی صلیبی‬
‫سؤال‪ :‬عملکرد عملگر ‪ OR‬و ‪ AND‬چه تفاوتی دارد؟‬
‫خروجی عملگر ‪ OR‬فقط زمانی صفر‬
‫است که همه ورودیها صفر باشد در‬
‫صورتی که خروجی عملگر ‪ AND‬زمانی‬
‫یک است که همه ورودیها یک باشند‪.‬‬
‫(شکل ‪ )31‬برنامه نردبانی و بلوکی مربوط‬
‫به فعالیت صفحه ‪ 32‬در شکل ‪ 32‬نشان‬
‫داده شده است‪.‬‬

‫شکل ‪31‬ـ برنامه نردبانی صلیبی‬

‫‪47‬‬ ‫شکل ‪32‬ـ برنامه بلوکی و نردبانی فعالیت صفحه ‪ 32‬کتاب‬

‫پاسخ به فعالیت‪ 1‬کار عملی ‪ :4‬هنگام کار با دکمه های ‪ PLR‬ورودی بلوک ‪OR‬‬
‫(‪ )B008‬را چگونه به تایمر ‪ B008‬متصل می کنید؟ برنامه توسط دکمه ها از چپ‬
‫به راست نوشته می شود پس«توسط دکمه ها در برنامه بعد از درج اولین بلوک ‪،OR‬‬
‫اولین ورودی آن را به بلوک تایمر که نام آن ‪ 02 B‬است‪ ،‬یافته و باید اتصال داد»‬
‫پاسخ به فعالیت‪ 2‬کار عملی ‪ :4‬آیا در این برنامه می توان تنها از اولین بلوک‬
‫‪ OR‬استفاده کرد و بقیه بلوک های ‪ OR‬را حذف کرد؟ پاسخ به این فعالیت در شکل‬
‫‪( 33‬شکل سمت چپ) آورده شده است‪.‬‬

‫شکل ‪33‬ـ پاسخ به فعالیت ‪ 2‬کار عملی شماره ‪4‬‬

‫پاسخ به فعالیت‪ 3‬کار عملی ‪ :4‬برنامه را به صورت نردبانی رسم نمایید‪.‬‬

‫پاسخ به این فعالیت در شکل ‪ 33‬سمت راست آورده شده است‪.‬‬
‫تذکر‪ :‬تصویر سمت چپ شکل ‪ 33‬نشان میدهد بلوکهای ‪ OR‬در پایین شکل قابل‬
‫حذف بوده اما در کتاب به خاطر روند آموزش برای رسیدن به کارعملی بعدی‪ ،‬ایجاب‬
‫میکرده بلوک ‪ OR‬حذف نشود‪.‬‬
‫فعالیت شبیه سازی ‪Edge‬ـ‪ AND‬و‪Edge‬ـ‪ : NAND‬در کتاب درسی دو‬
‫عملگر ‪ AND‬لبه و ‪ NAND‬لبه بهصورت بلوکی و نردبانی آمده و نمودار زمانی آن رسم‬
‫شده است و همچنین در کارعملی ‪ 5‬از آنها بهصورت بلوکی استفاده شده است در حالت‬

‫‪48‬‬
 ‫فصل دوم‪ :‬دانشافزايي و پاسخ به فعاليتهايكتاب درسي‬

‫نردبانی با توجه به مفهوم سری و موازی و ورودی تحریک شده و تحریک نشده که در‬
‫پودمان بعدی برای هنرجویان آمده مطالبی پیش خواهد آمد که الزم است هنرآموزان‬
‫آن را بدانند‪( .‬شکل ‪ )34‬در ابتدا باید گفت در حالت نردبانی این عملگرها خاصیتی‬
‫هستند که به خروجی (بوبین) داده میشود همانطور که شما خاصیت ضربهای ـ یا‬
‫مجازی (پرچمی) به یک بوبین میدهید و در واقع بوبین را «لحظه ای» یعنی یا لبه‬
‫باال(‪ )Falling‬و یا لبه پایین (‪ )Rising‬میکنید (بهطور دقیقتر این توابع فقط در سیکل‬
‫اول اجرای برنامه خروجی دارند) و هشت حالت مطابق شکل ‪ 34‬پدید میآید که فقط‬
‫چهار حالت همان دو عملگر ‪ AND‬لبه و ‪ NAND‬لبه است که در کتاب آمده است‪.‬‬
‫در ورودی های سری اگر به جزیکی از ورودی ها بقیه‬ ‫همه ورودی های سری تحریک شده باشند یکی از‬
‫تحریک شده باشند با تغییرآن ورودی (آن هم تحریک‬ ‫آنها تغییر (تحریک نشود) کند خروجی لحظه ای‬
‫می شود)‪ ،‬خروجی لحظه ای ظاهر شود ‬ ‫ظاهر شود‬

‫شکل ‪34‬ـ شبیه سازی ‪ And‬لبه و ‪ Nand‬لبه‬

‫‪49‬‬
 ‫فعالیت ‪Edge‬ـ‪ NAND‬چه کاری در برنامه قبلي انجام می دهد؟‬
‫با شبیه سازی متوجه می شوید در صورت نبودن ‪Edge‬ـ‪ NAND‬اگرشستی سریع‬
‫زده شود مشکلی در روشن شدن و خاموش کردن چراغ اول پیش نمی آید اما زمانی‬
‫که شستی را طوالنی نگه می دارید ابتدا چراغ اول و بعد چراغ دوم روشن می شود و‬
‫خاموش شدن چراغ دوم هم امکان پذیر نخواهد شد‪ .‬درک این موضوع برای هنرجویان‬
‫کافی است اما هنرآموز محترم ‪ Edge‬ـ ‪ NAND‬زمانی که یکی از ورودی ها تحریک‬
‫نشود و بقیة ورودی ها تحریک شده باشند‪ ،‬خروجی دارد در اینجا زمانی که شما‬
‫شستی را فشرده می سازید هر دو ورودی ها تحریک شده می باشند و زمانی که رها‬
‫می سازید ورودی باالیی تحریک نمی شود و یک خروجی لحظه ای برای روشن کردن‬
‫‪ Q 1‬به دست می آید زمانی که شستی را نگاه داشته اید‪ ،‬پس از زمان تنظیمی‌خروجی‬
‫تایمر ‪Delay‬ـ‪ On‬فعال می شود این بار ورودی پایینی تحریک نشده می گردد و باز‬
‫‪Edge‬ـ‪ NAND‬یک لحظه فعال شده و اما فقط خروجی ‪ Q 2‬فعال می شود چون‬
‫خروجی ‪ AND‬برای مسیر فعال شدن ‪ Q 1‬حاصل نمی شود‪.‬‬
‫برنامه نردبانی فعالیت گفته شده مطابق شکل ‪ 35‬می باشد‪.‬‬

‫شکل ‪35‬ـ برنامه نردبانی‬

‫فعالیت‪ :‬چه تکنیکی در برنامه رله ضربۀ با تایمر هفتگی بهکار رفته شده است؟‬
‫با توجه به آنکه در اکثر رله های قابل برنامه ریزی در تنظیم تایمر هفتگی ثانیه وجود‬
‫ندارد اگر بخواهیم توسط تایمر هفتگی یک پالس برای روشن شدن توابعی که با‬
‫پالس روشن می شوند صادر کنیم مجبور خواهیم بود از این تکنیک استفاده کنیم‪.‬‬
‫کارهای عملی بعدی این پودمان که شامل ساعت هفتگی نیز می باشد (شکل ‪ )36‬در‬
‫سایت رایانه به صورت رسم‪ ،‬ویرایش و شبیه سازی پیش می رود‪ .‬توجه داشته باشید‬
‫برنامه های قسمت شبیه سازی در هر پودمان را هنرجویان نباید حفظ کنند و در حد‬
‫سطح انتظار نیست اما انتظار می رود که برنامه هایی که تصویر آن در کتاب آمده است‬
‫و طرز کار آن مشخص شده است را در برنامه ترسیم کرده و توسط ابزار شبیه سازی به‬
‫اجرا در آورند و البته کتاب در قسمت های قبلی پودمان که با سخت افزار و دکمه های‬
‫‪50‬‬
 ‫فصل دوم‪ :‬دانشافزايي و پاسخ به فعاليتهايكتاب درسي‬

‫روی آن کار می شد با توجه به کوچک بودن برنامه انتظار می رود هنرجویان بتوانند‬
‫برنامه ها را تا حدودی فهمیده و در حافظه نگاه داشته و جهت آزمون کتبی عملکردی‬
‫ترسیم نمایند‪( .‬شکل ‪)37‬‬

‫شکل ‪36‬ـ ساعت هفتگی زنگ اخبار مدرسه (دانش آموز و مع ّلم)‬

‫شکل ‪37‬ـ برنامه نردبانی زنگ مدرسه‬

‫‪51‬‬
‫پاسخ به سؤاالت کار عملی ‪ 7‬شبیهسازی با نرمافزار کنترل روشنایی خارجی‪:‬‬
‫برنامه نردبانی کار عملی شماره ‪ 7‬در شکل ‪ 38‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫شکل ‪38‬ـ برنامه نردبانی روشنایی خارجی‬

‫پاسخ به سؤاالت کار عملی شماره ‪ :7‬ج‪ )1‬بند‪ 3‬در باالی سؤاالت ج‪ )2‬بند‪1‬‬
‫در باالی سؤاالت ج‪ )3‬بند‪ 2‬در باالی سؤاالت‬
‫تذکر‪ :‬در مورد شبیه سازی ها همان طور که مالحظه می کنید سعی شده حداقل برابر‬
‫هر شرط کاری مدار یک سؤال مطرح شود تا بدان شرط اشاره داشته باشد‪ .‬انتظار‬
‫می رود هنرجویان آن را تشخیص دهند اما تعداد این سؤاالت می تواند در کتاب خیلی‬
‫بیشتر باشد هنرآموزان محترم حین ارزشیابی از این کار هنرجویان‪ ،‬پس از ترسیم‬
‫برنامه‪ ،‬همه آنها در مقابل سؤال یکسانی مثل اینکه «اکنون شبیه سازی را به من‬
‫ال «سه شراط را نشان بده»‪ ،‬قرار ندهند‪ .‬مث ً‬
‫ال برای بند ‪ 1‬می توان‬ ‫نشان بده»‪ ،‬یا مث ً‬
‫گفت الف) نشان بده مسیر اصلی چطور روشن می شود ب) نشان بده در مسیر اصلی‬
‫کلید ورودی ‪ I 4‬چه نقشی دارد ج) برای روشن شدن مسیر اصلی چرا کلید در‬
‫ورودی ‪ I 3‬بسته می شود و در ورودی ‪ I 4‬باید باز باشد؟ د) بلوک های ‪ AND‬به صورت‬
‫‪ B001‬و ‪ B004‬به چه منظوری در برنامه دیده شده است همه این چهار سؤال که‬
‫یکی از آنها در کتاب آمده است به بند ‪ 3‬از طرز کار مربوط می شوند و به گوشه ای از‬
‫شبیه سازی اشاره دارند که هنرآموز محترم ضمن ارزشیابی برای هر هنرجو و این بند‬
‫شبیه سازی‪ ،‬می تواند یکی از آن سؤاالت و یا موارد مشابه را مطرح کند و مطرح کردن‬
‫فقط یک سؤال مشترک برای همه هنرجویانی که با هم در ارتباط هستند باعث آن‬

‫‪52‬‬
 ‫فصل دوم‪ :‬دانشافزايي و پاسخ به فعاليتهايكتاب درسي‬

‫خواهد شد تا آن سؤال را حفظ کرده و کورکورانه پاسخ را از طریق شبیه سازی به‬
‫نمایش و اجرا درآورند‪ .‬در شبیه سازی از هنرجویان بخواهید سعی کنند حرف بزنند‬
‫و بدون کالم عمل نکنند‪ .‬از طرفی شبیه سازی کل مدار به صورت بیانی و با اجرا در‬
‫آوردن آن تحلیل کامل مدار خواهد بود که باالتر از حد انتظار است و باز به شیوه‬
‫سؤاالت متعدد که بندهای مختلف از طرز کار اشاره دارند ارزشیابی را باید پیش برد‪.‬‬
‫در شبیهسازی این کار عملی کلید تبدیل وجود ندارد از دو کلید استفاده کنید که یکی‬
‫در ورودی ‪ I4‬و دیگری در ورودی ‪I5‬‬
‫قرار دارد و دو کلید در شبیهسازی‬
‫برای آنکه نقش کلید تبدیل را داشته‬
‫باشند مخالف هم زده شوند یعنی در‬
‫حالت ‪ Manual‬کلید ‪ I4‬بسته و ‪I5‬‬
‫باز باشد و مدار شبیهسازی گردد و‬
‫همچنین در حالت ‪ .Auto‬کلید ‪ I4‬باز‬
‫و ‪ I5‬بسته باشد و مدار شبیهسازی در‬
‫مورد تایمر یا ساعت هفتگی‪ ،‬یک یا‬
‫دو دقیقه مانده به مرز عملکرد تایمر‬
‫هفتگی ساعت رایانهها را تغییر دهید‬
‫تا بتوانید شبیهسازی را ببینید و یا‬
‫حداقل کاری کنید که در بازه زمانی‬
‫آن در حالتهای مختلف قرار گیرید‪.‬‬
‫شکل ‪39‬ـ شبیه سازی کار عملی شماره ‪7‬‬
‫(شکل ‪)39‬‬
‫پاسخ به سؤاالت کارعملی ‪ 8‬شبیه سازی با نرم افزار سالن ورزشی‬
‫‪ 1‬بند‪ 3‬در شرح کار عملی‬
‫‪ ٢‬بند‪ 4‬در شرح کار عملی‬
‫‪ ٣‬جمله اول در بند‪ 1‬شرح کارعملی‬
‫‪ ٤‬بله‬
‫‪ ٥‬جمله ابتدایی شرح کار عملی‪ ،‬یعنی با فشردن ‪ S1‬گروه روشنایی ‪ 1‬و ‪ 2‬روشن شوند‬
‫‪ ٦‬هیچ کدام برای ‪ set‬کردن ‪ Pulse Relay‬ها استفاده نشده است‪.‬‬
‫‪ 0047B ٧‬و ‪ 009B‬و ‪ 014B‬برای ‪ reset‬کردن ‪ Pulse Relay‬ها استفاده شده‬
‫است‪.‬‬
‫فعالیت صفحه ‪:49‬‬
‫برنامه نردبانی مربوط به فعالیت صفحه ‪ 49‬کتاب درسی در شکل ‪ 40‬دیده می شود‪.‬‬

‫‪53‬‬
‫شکل ‪40‬ـ برنامه نردبانی فعالیت صفحه ‪ 49‬کتاب درسی‬ ‫‪54‬‬
 ‫فصل دوم‪ :‬دانشافزايي و پاسخ به فعاليتهايكتاب درسي‬

‫پاسخ به سؤاالت کارعملی ‪ 9‬شبیه سازی با نرم افزار‪:‬‬

‫‪ 1‬مجموعه بلوک های ‪ OR‬قبل از ‪ Q‬و تایمرها‪ ،‬در شرح کار عملی آمده ورودی‬
‫‪ I5‬یا ‪ I6‬با توجه به تاریکی و تنظیم ساعت خروجی ها عمل کنند پس ‪ 4‬بلوک ‪OR‬‬
‫احتیاج خواهیم داشت‪.‬‬
‫‪AND ٢‬های سه ورودی بند ‪ 2‬در شرح کار عملی آمده «فتوسل محوطه در‬
‫ورودی ‪ I1‬فعال بوده (هوا تاریک باشد) و زمان تنظیمی ساعت هفتگی (از ساعت‬
‫‪ 5‬بعد از ظهر تا ‪ 7‬صبح ) باشد‪ .‬و در صورت تحریک یک آشکارساز حرکت در‬
‫ورودی ‪ I2‬یا ‪ I3‬یا ‪ I4‬عمل کرده برای ‪ 90 sec‬روشنایی آن ‪ ZONE‬فعال (روشن)‬
‫می شود»‬
‫‪ ٣‬علت استفاده ‪ B017‬به صورت ‪ OR‬در جمله انتهایی بند‪ 5‬آمده است « اگر هر‬
‫کدام از ورودی ‪ I2‬یا ‪ I3‬یا ‪ I4‬عمل کرده‪ ،‬برای بیش از ‪ 90 sec‬ثانیه فعال شوند‬
‫روشنایی های داخلی به طور دائم روشن خواهند بود‪».‬‬
‫‪ ٤‬در برنامه چرا برای ورودی ‪ I1‬چهار انشعاب علت تأثیرگذاری فتوسل ‪ I1‬بر چهار‬
‫خروجی است‬
‫‪ ٥‬علت استفاده از بلوک ‪ OR‬به صورت ‪ ،B014‬در ابتدای بند ‪ 5‬در شرح کار عملی‬
‫آمده «روشنایی های داخلی برای ‪ 90 sec‬روشن و فعال خواهند شد اگر سیستم اعالم‬
‫سرقت یا آشکارساز حرکتی اصلی ‪ I6‬فعال شود»‬
‫‪ ٦‬منظور از استفاده تایمر تأخیر در وصل ‪ 90 sec‬در جمله انتهایی بند‪ 5‬آمده است‬
‫«هر کدام از ورودی ‪ I2‬یا ‪ I3‬یا ‪ I4‬عمل کرده‪ ،‬اگر ورودی ها برای بیش از ‪   90 sec‬ثانیه‬
‫فعال شوند روشنایی های داخلی به طور دائم روشن خواهند بود‪».‬‬
‫ کارعملی ‪ 10‬صفحه ‪ :51‬نردبانی زون روشنایی خارجی وحفاظتی‪:‬‬
‫این شبیه سازی در حالت نردبانی خواسته شده است و به عنوان کار عملی پس‬
‫نرم افزاری برای این منظور باید نصب نمود‪ .‬شبیه سازی خواسته شده در شکل ‪41‬‬
‫آورده شده است‪.‬‬

‫‪55‬‬
‫شکل ‪41‬ـ شبیه سازی کار عملی شماره ‪ 10‬صفحه ‪ 51‬کتاب درسی‬
‫‪56‬‬
 ‫فصل دوم‪ :‬دانشافزايي و پاسخ به فعاليتهايكتاب درسي‬

‫ پاسخ به سؤاالت کارعملی ‪11‬شبیه سازی با نرم افزار (نیمه تجویزی)‪:‬‬

‫‪ 1‬عملگرهای ‪ OR‬برای این منظور به کار رفته تا خروجی ها از مسیر دیگری که‬
‫مطابق بند‪ 5‬آمده نیز روشن شوند‪.‬‬
‫‪ ٢‬عملگرهای ‪ AND‬به این منظورند که خروجی ها به شرطی روشن شوند که ‪switch‬ـ‪ON‬‬
‫مطابق بند ‪ 6‬وصل باشد‪.‬‬
‫‪ B006 ٣‬به صورت ‪ AND‬است مطابق بند‪ 2‬شرح کار عملی ‪4‬ـ مطابق بند‪ 3‬شرح‬
‫کار عملی ‪5‬ـ تأخیر در قطع‬
‫فعالیت صفحه ‪ :53‬نردبانی ویترین مغازه‪:‬‬
‫برنامه نردبانی مربوط به فعالیت صفحه ‪ 53‬در شکل ‪ 42‬نشان داده شده است‬

‫شکل ‪42‬ـ برنامه نردبانی ویترین مغازه‬

‫‪57‬‬
 ‫پودمان دوم‬
‫فعالیت صفحه ‪:60‬‬
‫ماهیت عالمت کنتاکت باز‪ ،‬آن است که در حالت عادی همان ارزش منطقی که‬
‫ترمینال ورودي ‪ I‬دارد را به حافظه موقت ‪ ،PLR‬قبل از اجرای برنامه می برد ولي‬
‫ماهيت عالمت کنتاکت بسته آن است که در حالت عادی عکس ارزش منطقی که‬
‫ترمینال ‪ I‬دارد را به حافظه موقت ‪ PLR‬قبل از اجرای برنامه می برد (شكل ‪.)43‬‬

‫شکل ‪43‬ـ ماهيت كنتاكت باز و بسته‬

‫فعالیت صفحه ‪:62‬‬

‫‪ 1‬برنامه بلوکی راه اندازی دائم و برنامه بلوکی راه اندازی دستگاه پرس در شكل ‪44‬‬
‫نشان داده شده است‪.‬‬

‫شکل ‪44‬ـ برنامه بلوكي راه انداز دائم‬

‫‪58‬‬
 ‫فصل دوم‪ :‬دانشافزايي و پاسخ به فعاليتهايكتاب درسي‬

‫‪ 2‬برنامه راه اندازی کنترل از دو محل با کنتاکت ‪95‬ـ‪ 96‬بی متال در شكل ‪ 45‬نشان‬
‫داده شده است‪.‬‬

‫شکل ‪45‬ـ برنامه بلوكي راه اندازي از دو محل‬

‫فعالیت ‪ 1‬و فعالیت ‪ 2‬صفحه ‪ :73‬مقایسه راه اندازی دائم کار با ‪ RS‬و از روی‬
‫نقشه مدار فرمان‪:‬‬
‫ابتدا نكته اي از كار عملي يك اشاره می شود‪ .‬در مطالب درس ‪ STOP‬در ورودی ‪ I1‬و‬
‫‪ START‬در ورودی ‪ I2‬جای دارد اما در کارعملی‪ ،‬بی متال در ورودی ‪ I1‬قرار گرفته‬
‫است که برنامه آن با متن درس تفاوت پیدا می کند‪ .‬از طرفي برخي از هنرجويان‬
‫ممكن است برنامه بلوكي را با دو ‪ AND‬در ورودي ايجاد كنند كه با يك ‪ AND‬و سه‬
‫ورودي مناسب تر است(شكل ‪.)46‬‬

‫شکل ‪46‬ـ برنامه مقایسه راه اندازی دائم کار با ‪RS‬‬

‫‪59‬‬
‫تمرین کار عملی ‪ :1‬راه اندازی دائم کار یک موتورالكتريكي سه فاز از روی نقشه‬
‫که شستی های‪ START‬در سه ورودی اول برای روشن کردن و سه شستی ‪ STOP‬در‬
‫ورودی های بعدی برای خاموش کردن و همچنین بی متال در ورودی ‪ I7‬سیم کشی‬
‫شده است(شكل ‪.)47‬‬

‫شکل ‪47‬ـ برنامه راه اندازی دائم کار‬

‫نکته ای در کار عملی ‪ :3‬در این کارعملي‪ ،‬بی متال در وردی ‪ I1‬قرار گرفته که‬
‫برنامه (راه اندازی دائم کار) آن با متن درس تفاوت می کند‪.‬‬
‫نکته ای در کار عملی ‪ :4‬در این کار نیز بی متال در ورودی ‪ I1‬قرار گرفته که‬
‫برنامه (راه اندازی لحظۀ دائم کار) تا برنامه آن با متن درس تفاوت کوچکی پیدا کند‪.‬‬

‫شکل ‪48‬ـ برنامه بي متال در ورودي راه انداز دائم‬

‫‪60‬‬
 ‫فصل دوم‪ :‬دانشافزايي و پاسخ به فعاليتهايكتاب درسي‬

‫تمرین‪ 1‬کار عملی ‪ :4‬راه اندازی مدار پرس دائم کار است‪.‬‬
‫تمرین‪ 2‬کار عملی ‪ :4‬در برنامه ای که ‪ Cascade‬نام گذاری شده ‪ 8 M‬استفاده‬
‫شده است در ‪ PLR‬شرکت زیمنس (!‪ )LOGO‬این حافظه خروجی فقط در سیکل‬
‫اول اجرای برنامه فعال شده و در سیکل های بعدی هیچ تأثیری ندارد‪.‬‬
‫تمرین‪ 3‬کار عملی ‪ :4‬این برنامه همان اینترالک است ‪ interlock‬با سه خروجی‬
‫که در برنامه مدارات پودمان بعدی مثل چپ گرد ـ راست گرد موتور با دو خروجی‬
‫آن‪ ،‬استفاده خواهد شد‪.‬‬

‫پودمان سوم‬
‫فعالیت ‪ :1‬خواسته اين فعاليت آن است كه در برنامه چپ گرد ـ راست گرد (که‬
‫در آن تغییر جهت فقط پس از زدن شستی قطع میسر است و در متن درس آمده)‬
‫اینترالک الکتریکی را در برنامه از مسیر ‪ Reset‬ایجاد نمایید‪ .‬اين كار امکان پذیر‬
‫خوهد بود و مشکلی ایجاد نخواهد کرد‪ .‬اما این موضوع باعث خواهد شد تعداد‬
‫بلوک های به کار رفته در برنامه بیشتر شود و به خاطر سپردن آن در حافظه هنرجو‬
‫راحت نباشد‪.‬‬
‫فعالیت ‪ :2‬این فعالیت مربوط به نمودار زمانی دو نوع مدارچپ گرد ـ راست گرد‬
‫است که در شکل ‪ 1‬همین پودمان نشان داده شده است‪ .‬در شكل سمت چپ‪،‬‬
‫تحریک ورودی ‪ I3‬در زمانی که ورودی ‪ Q1‬فعال است میسر نیست و همچنین زمانی‬
‫که خروجی ‪ Q2‬فعال است تحریک ورودی ‪ I2‬تأثیری در کار ‪ Q2‬ندارد‪.‬‬
‫در صورتی که در شکل سمت راست چپگردـ راستگردی است که تغییر جهت بدون زدن‬
‫شستی قطع انجام میشود‪ .‬فشردن شستی ‪ I3‬در زمان فعال بودن ‪ Q1‬آن را غير فعال كرده و‬
‫تغییر جهت را ایجاد میکند‪ .‬نمودار زمانی به شکلی طرز کار مدارات را با دقت گفته شده نشان‬
‫میدهد‪ .‬به همين دليل در ابتداي این پودمان آورده شده تا در طي كارهاي عملي از‬
‫آن استفاده شود و مبنای تحلیل مدارات تناوبی است‪ .‬جدول ‪ 2‬مشخصه زماني تايمرها‬
‫را تشريح كرده است‪.‬‬

‫‪61‬‬
‫جدول‪2‬ــ مشخصه زمانی تایمرها‬

‫‪62‬‬
 ‫فصل دوم‪ :‬دانشافزايي و پاسخ به فعاليتهايكتاب درسي‬

‫پودمان پنجم‬
‫ تحقیق کنید صفحه ‪:163‬‬
‫آیا یک عدد منحصر به فرد را می توان به عنوان ‪ IP‬در لوگو هنگام اتصال به یک‬
‫مودم تعریف کرد؟ بازه این اعداد چقدر است؟‬
‫هر آدرس ‪ IPV4‬از یک گروه ‪ ۴‬عددی تشکیل شده است که هر عدد می تواند بین ‪۰‬‬
‫تا ‪ ۲۵۵‬باشد‪ .‬در صورت مشخص بودن ‪ IP‬یک مودم به عنوان مثال ‪192.168.1.1‬‬
‫از بازه ‪ 192.168.1.2‬تا ‪ 192.168.1.255‬را می توان به هر یک از دستگاه های‬
‫متصل به آن مودم اختصاص داد‪ .‬الزم به ذکر است هر ‪ IP‬تنها می تواند متعلق به‬
‫یک دستگاه باشد‪.‬‬
‫به طور پیش فرض آدرس اکثر مودم ها ‪ 192.168.1.1‬است‪.‬‬
‫در غیر این صورت معمول ترین آدرس های مودم به شرح زیر می باشد‪:‬‬
‫‪192.168.0.1‬‬
‫‪192.168.10.1‬‬
‫اگر هیچ کدام از این آدرس ها‪ ،‬آدرس ‪ IP‬مودم مورد نظر نبود طبق اين دستورالعمل‬
‫ادامه دهید‪.‬‬
‫در منوی ‪ Start‬رایانه ای که به مودم مورد نظر متصل است کلمه ‪ CMD‬رو تایپ کرده‬
‫و كليد ‪ Enter‬را فشاردهيد تا پنجره ‪ CMD‬مطابق شکل ‪ 49‬نمایان شود‪.‬‬

‫شکل ‪49‬ـ پنجره ‪CMD‬‬

‫‪63‬‬
‫سپس در پنجره باز شده مطابق شکل ‪ 50‬دستور ‪ Ipconfig‬را تایپ نموده و بر ‪Enter‬‬
‫کلیک نمایید‪.‬‬

‫شکل ‪ 50‬ـ دستور ‪ipconfig‬‬

‫‪Default Gateway‬‬ ‫همان طور که در شکل ‪ 51‬نشان داده شده است‪ ،‬در قسمت‬
‫می توانید از ‪ IP‬مودم خود آگاه شوید‪.‬‬

‫شکل ‪51‬ـ نمایش ‪Default Gateway‬‬

‫‪64‬‬
 ‫فصل دوم‪ :‬دانشافزايي و پاسخ به فعاليتهايكتاب درسي‬

‫پس از اطالع از ‪ IP‬مودم مورد نظر‪ ،‬می توان ‪ IP‬دلخواه را به !‪ Logo‬اختصاص داد‪.‬‬
‫جهت اطالع از اینکه ‪ IP‬دلخواه شما به دستگاه دیگری در شبکه تعلق دارد یا خیر‪،‬‬
‫می توانید به راحتی آدرس ‪ IP‬مودم را در نوار جست وجوی مرورگر خود تایپ نمایید‬
‫تا مطابق شکل ‪ 52‬وارد صفحه مودم شوید‪.‬‬

‫شکل ‪52‬ـ صفحه مودم‬

‫در صورت اطالع از ‪ Username , Password‬مودم آن را وارد نمایید‪( .‬به صورت پیش‬
‫فرض ‪ Admin‬می باشد‪).‬‬
‫پس از ورود به صفحه مودم از بخش ‪ DHCP Client‬می توانید به راحتی‬
‫تمامی آدرس های اختصاص یافته شده در شبکه را مطابق شکل ‪ 53‬مالحظه نمایید‪.‬‬

‫شکل ‪53‬ـ نمایش ‪ IP‬آدرس اختصاص داده شده‬

‫‪65‬‬
 ‫تحقیق کنید صفحه‪174‬‬
‫چگونه میتوان خارج از شبکه مودم متصل به !‪ ،Logo‬با برنامه کاربردی ‪،Logo! App‬‬
‫لوگو را کنترل نمود؟‬
‫براي کنترل !‪ Logo‬خارج از شبکه مودم نیاز به اجرای برخی از تنظیمات بر روی‬
‫مودم دارای قابلیت ‪ Port forwarding‬می باشد‪.‬‬
‫‪ Port forwarding‬به عملیات انتقال درخواست های بیرون از شبکه محلی برای‬
‫دسترسی به سرویس یا دستگاه خاصی در درون شبکه شماست که در این کارعملی‬
‫مقصود از دستگاه خاص !‪ Logo‬می باشد‪ .‬در واقع ‪ Port forwarding‬روشی است‬
‫که در آن پورت های خاصی برای شبکه ای کوچک به منظور خاصی باز می شود‪.‬‬
‫همان طور که می دانید آی پی بیرونی شبکه شما یک آی پی معتبر بر روی بستر‬
‫اینترنت بوده در صورتی که آی پی های شبکه داخلی مختص به شما می باشد و از‬
‫بیرون از شبکه محلی نمی توان از آن استفاده کرد بنابراین در ‪Port forwarding‬‬
‫مودم روتر شما به نحوی پیکربندی می شود که درخواست های دریافتی از بیرون با‬
‫نشانه خاص (شماره پورت سرویس مورد نظر) به سمت آدرس داخلی مورد نظر شما‬
‫هدایت شوند‪.‬‬
‫با توجه به مدل و برند مودم های مختلف تنظیمات مربوط به ‪ Port Forwarding‬اندکی‬
‫با یکدیگر متفاوت است البته الزم به ذکر است که کلیت امر یکی می باشد(شكل ‪.)54‬‬

‫شکل ‪54‬ـ ‪Port Forwarding‬‬

‫‪66‬‬
 ‫فصل دوم‪ :‬دانشافزايي و پاسخ به فعاليتهايكتاب درسي‬

‫در صورت برخورد با هرگونه پیام خطا در هنگام راه اندازی و اجرای نرم افزار ‪Logo! App‬‬
‫برای اجرای کامل تمامی مراحل مطابق با محتواي كتاب درسي و استفاده از به روزترین‬
‫نسخه نرم افزار‪ ،‬کافی است از نرم افزار خارج شده و مجدد آن را اجرا نمایید‪.‬‬

‫‪67‬‬
 ‫منابع‬
‫ دفتر تألیف‬،‫ برنامه درسي درس طراحی و اجرای رله های قابل برنامه ریزی‬1
.1395 ،‫کتاب های درسی فنی و حرفه ای و کاردانش رشته الكتروتكنيك‬
،‫ عباس يوسفي‬،‫ ناصر ساعتچي‬،‫ محمود اعتضادي‬،‫ تكنولوژي و كارگاه برق صنعتی‬٢
‫ شركت چاپ و نشر‬،‫ محمدحسن اسالمی و علي رضا حجر گشت‬،‫شهرام خدادادي‬
.1395 ،‫ چاپ پانزدهم‬،‫كتاب هاي درسي ايران‬

3 Applications for all sectors of industry and trade , SIEMENS

4 LOGO! Practical Training Graune , Thielert , Wenzl
5 Grundlegende Lichtschaltungen zur Gebäudeautomation SIEMENS
6 LOGO! System Manual EN. SIEMENS
7 LOGO! ‫ ـ‬Europa‫ـ‬Lehrmittel
8 Berufsschule Gmunden LOGO! Lehrstoff Schüler
9 Steuerungstechnik mit LOGO!
10 Wintergartensteuerung mit der LOGO! , Markus Paffe
11 Praxisbuch Elektroberufe , Meis Eric
12 ZEN Application ,OMRON
13 ZELIO Library , Telemecanique
14 Easy400/600/800 Manual
15 GE‫ـ‬Durus‫ـ‬Manual
16 SG2PLR_UserManual , TECO

68
 ‫فصل دوم‪ :‬دانشافزايي و پاسخ به فعاليتهايكتاب درسي‬

‫‪69‬‬