BHin so~m: ThS. Nguyen Thi Lt, ThS. Nguyen m; Linh, ThS.

La Hong Lien
ThS. Nguyen Minh Thuy An, ThS. Vii Thi Ng9c Quyen .

Giio trinh
NGUYEN Lt THONG KE

;·

NHA xuir BAN e~1 HOC cAN THO

2017
 --···-···------·-····· -· -~---------- -

LffiN6IDAU
Nguyen ly th6ng ke la mon h9c ca s& cho tAt ca cac chuyen nganh kh6i
kinh tS. Mon h9c da duqc xuAt ban thanh bai giang va giao trinh nhi~u lfin.
Lftn nay "Giao trinh Nguyen ly th6ng ke" duqc bien so~n tren ca so tiSp theo
nhfrng m)i dung duqc c~p nh~t m6'i, trao d6i kinh nghi~m v6i cac giang vien,
d6ng nghi~p giang d~y mon Nguyen ly th6ng ke trong nhi~u nam qua.
Giao trinh Nguyen ly th6ng ke nh~m phl)C Vl) giang d~y va h9c t~p cua
h9c sinh, sinh vien kh6i nganh kinh t~, tnr0ng Cao dAng Kinh t~ - Ky thu~t
Cftn Tha, d6ng thai la tai li~u h9c t~p, tham khao cho nhfrng nguoi quan tam
d6n linh V\fC th6ng ke cftn tim hiSu cac phuang phap ca ban cua vi~c thu th~p
va xu ly thong tin. Vi~c bien so~n giao trinh nay v6i mong mu6n g6p phftn
cung c&p m9t each ng~n g9n, co h~ th6ng nhfrng vfin ds can ban cua Iy thuy€t
th6ng ke va vi~c trng_dvng trong nghien c-UU khoa h9c lien quan ch~t che d6n
cac mon hQC khac. D~c bi~t, phfin trng dl)ng l~i rAt thiSt thvc trong ho~t d()ng
kinh doanh h~ng ngay, nhfit la llnh -V\fC nghien c-UU thi tnrong, nhfing thong
tin cftn nghien CUu dugc thu th~p, XU ly b~ng phuang phap th6ng ke mo ta,
th6ng ke suy Iu~n, phan tich, k6t Iu~n va ra quySt djnh.
Do thai gian co h~n, nen trong qua trinh bien so~n khong tranh khoi
thiSu sot, mong nh~n duqc S\f dong gop cua b~n d9c va quy ddng nghi~p d~
giao trinh bien so~n Ifin sau duqc hoan chinh han.
Chll'()
1.1 s~

1.2 T

1.3 (

1.4 I

TOJ
cA
BA
Ch
XA
2.1

2.~
 .
MUCLUC .
Chuong 1 NHifNG VAN DE CHUNG VE THONG KE HQC ............... I
1.1 SO LUQC Sl/RA DOI- PHAT TRIEN CUA THONG KE HOC ......... 1
1.2 THONG KE v ADOI TUONG NGHIEN cUu THONG KE ................ 3
1.2.1 Nhfrng vAn d~ chung v~ th6ng ke ................................................ 3
1.2.2 M6i quan h~ gifra th6ng ke hQC va cac mon khoa hQC khac ........ 6
1.2.3 M(>t s6 khai ni~m thu0ng dung trong th6ng ke ........................... 6
1.2.4 Cac lo~i thang do (Scales. of Measurement) .............................. IO
1.3 QUATRiNHNGHIENClruTHONGKE .......................................... 12
1.3.1 Di~u tra th6ng ke ............................. ~ ......................................... 12
1.3.2 Tbng hqp th6ng ke ..................................................................... 21
1.3 .3 Phan tich th6ng ke ........................................... ·.......................... 31
1.4 PHAN TO THONG KE ......................................................................... 32
1.4.1 Khai ni~m, y nghia va nhi~m V\l cua phan t6 th6ng ke ............. 32
1.4.2 Tieu thuc phan t6 va chi tieu giai thich ..................................... 34
1.4.3 Phan tb theo tieu thuc thu(k tinh ............................................... 38
1.4.4 Phan tb theo tieu thuc s6 lu(Yilg ................................................. 39
1.4.5 Bang phan ph6i tAn suAt ............................................................ 40
1.4.6 Cac lo~i phan tb th6ng ke ...................................................... :-... 41 .
TOM TAT CHUONG 1............................................................................... 43
cAu HOI 6N T!P ...................................................................................... 44
BAI T!P CHUONG 1 ................................................................................. 45

Chuong 2 THONG KE cAc MUC DQ CUA HI~N TUQNG KINH TE -

xA HQI ....................................... ~ ............................................................... 47
2.1 so TUY'BT E>OI .................................................................................... 47
2.1.1 Khai ni~m ................................................................................... 47
2.1.2 Y nghia ...................................................................................... 47
2.1.3 Cac lo~i s6 tuy~t d6i .................................................................. 48
2.1.4 D~c diSm s6 tuy~td6i ................................................................ 48
2.2 so TUONG DOI ................................................................................... 49
2.2.·1 Khai ni~m ................ ~ ........................................................·......... 49

1
 - WWW

2.2.2 Ynghia ...................................................................................... 49

2.2.3 D~c di~m .................................................................................... 49
2.2.4 Cac lo~i s6 tuong d6i va phuang phap tinh............................... 50 3.4 M
2.3 SO"" BINH
, " .................................................................................... 54
QUAN THO'··_
2.3.1 K.hai ni~m ............ ;..............................·....................................... 54
2.3.2 Y nghia ...................................................................................... 54
2.3.3 D~c di~m .................................................................................... 55
2.3.4 Cac lo~i s6 binh quan va phuang phap tinh .............................. 55 TOlV
"1·
2.3.5 Mode .......................................................................................... 60 CA L
2.3.6 s6 trung vj ...... ~ ..........................-................................................ 63 BAI
2.4 cAc CHi TIEU DANH GIA D<) BIEN THIEN CUA TIEU THUC ... 66
2.4.1 Khoang biSn thien {Toan cv) ..................................................... 67 Chu
2.4.2 D(> l~ch tuy~t d6i binh quan (Mean Absolute Deviation) .......... 67 4.1 1
2.4.3 Phuong sai ................................................................................. 68
2.4.4 D(> l~ch tieu chuAn (con gQi la sai l~ch di~n hinh) .................... 69
2.4.5 H~ s6 biSn thien ......................................................................... 69
TOM TAT CHVONG 2 ............................................................................... 71
cAu H6I ON TAP ...................................................................................... 12 4.2
BAI TAP CHUONG 2 ................................................................................. 73

Chu011g 3 DAY SO BIEN D(>NG THEO THOI GIAN ......................... 85

3.1 KHAI NieM, Y NGHlA DAY SO THOI GIAN .................................. 85 4.3
3.1.1 K.hai ni~m ................................................................................... 85
3.1.2 Y nghia .................................................. ;.................................... 85
3.1.3 Cac lo~i days6 thai gian ........................................................... 85
3.2 cAc CHi TIEU PHAN TiCH DAY s6 THOI GIAN .......................... 87
3.2.1 LuQ'llg tang (giam) tuy~t dBi ...................................................... 87 TC
3.2.2 Tdc d(> phat tri~n ........................................................................ 89 Cl
3.2.3 T6c d(> tang (giam) .................................................................... 92 B)
., tq. tuy~t
3.2.4 G1a " d:...
01 cua 1°/o
1 ....
tang ( g1am
? .
.. .. .. .. .. ... . .. .... .. ... ... . .. .. .. ... ... 92
? )

3.2.5 Muc d(> binh quan cua day sd thai gian ..................................... 93 CJ
3.3 M<)T SO PHUONG PHAP BIEU HIEN XU HUONG PHAT TRIEN 5.
cuA HieN TUONG_ ................................................................................... 95

11
 ,~~'.~~.'./ff~;.~n::·~::/: ·J •
~:·;. :,

....... 49 3·.3 .1 Phuong phap ma r(mg khoang each thai gian ........................... 95
....... 49 3 .3 .2 Phuong phap bi Su hi~n bi~n d9ng thai
w ................................. 96
...... 50 3.4 MQT so MO HINH Dl/ DOAN BIEN DQNG CUA DAY s6
...... 54 THOI GIAN ................................................................................................. 97
...... 54 3.4.1 D\f doan vao luQ'llg tang (giam) tuy~t d6i binh quan ................. 97
...... 54 3.4.2 D\f doan dva vao t6c dQ phat triSn binh quan ............................ 98
...... 55 3.4.3 Ngo~i suy ham xu hu6ng ........................................................... 98
..... 55 TOM TAT CHUONG 3 ............................................................................... 99
..... 60 cAu H6I ON TAP ....... ~ ............................................................................ 100
..... 63 BAI TAP CHUONG 3 ............................................................................... 101
: ... 66
..... 67 Chuong 4 CHi SO THONG KE ............................................................. 106
..... 67 4.1 KHAI NISM, Y NGHiA cuA cHi so THONG KE ......................... 106
.... 68 4.1.1 Khai ni~m ················································································ 106
.... 69 4.1.2 Y ngh'i'a .................................................................................... 106
.... 69 4.1.3 Cac lo~i chi s6 th6ng ke ........................................................... 107
..... 71 4.1.4 Tac d\lng cua chi s6 trong th6ng ke ......................................... 108
... 72 4.2 PHUONG PHAP TiNH CHI SO THONG KE .................................... 109
... 73 4.2.1 Chi s6 ca th~ ............................................................................ 109
4.2.2 Chi s6 t6ng hqp ........................................................................ 111
... 85 4.2.3 H~ th6ng chi s6 t6ng hgp ......................................................... 113
... 85 4.3 cAc D~NG KHAC CUA CHi so TONG HQP ................................ 118
.. 85 4.3 .1 Chi s6 binh quan s6 hQc ........................................................... 118
.. 85 4.3.2 Chi s6 binh quan di~u hoa ....................................................... 119
.. 85 4.3.3 V~n d\lng phuong phap chi s6 d~ phan tich bi~n d()ng cua chi tieu
.. 87 binh quan ................................................................................. 121
.. 87 TOM TAT CHUONG 4.................. ~ .......................................................... 123
. 89 c.Au H61 ON TAP .................................................................................... 124
. 92 BAI TAP CHUONG 4 ............................................................................... 125
.. 92
. 93 Chuong 5 THONG KE SUY LU~N ....................................................... 129
EN 5.1 PHAN PHOI CHUAN v APHAN PHOI MAU .................................. 129
95 5.1.1 Phan phbi chudn ...................................................................... 129

111
1
l
!
5.1.2 Phan ph6i mfi.u ......................................................................... 132
5 .1.3 Phan ph6i cua m()t vai d~i lugng th6ng ke .............................. 13 3
5.2 voe LUONG KHOANGTIN C!Y .................................................. 134 Bang
5.2.1 Khai ni~m ................................................................................ 134 Bang
5.2.2 V&c luqng trung binh tBng th~ ................................................ 134 Bang
5.2.3 V&c luqng tY l~ t6ng th8 .......................................................... 136 Bang
5.2.4 V&c lugng phuong sai t6ng thS ............................................... 136
5.2.5 U &c lugng ca mfiu (Estimating the Sample Size) ................... 13 7 Bang
5.3 KIEM DlNH GIA THUYET ............................................................... 138
5 .3 .1 M()t s6 khai ni~m v8 ki8m djnh gia thuy~t .. .. .. .. ... .. .. .. .... .. ... .. .. 13 8 Bang
5.3.2 Ki8m djnh tham s6 ................................... ~ ............................... 140 Bang
5.4 HB so TUONG QUAN ...................................................................... 146 Banf
5 .4 .1 Cac vftn de chung v8 h~ s6 tuong quan .... .. ... ....... .. ....... .. ... .... . 146 Banf
5.4.2 Ki8m djnh gia thuyet v8 m6i lien h~ tuong quan .................... 147
5.5 MO HINH HOI QUY TUYEN TiNH DON GIAN ............................. 147
5.5.1 Mo hinh hBi quy tuyen tinh m()t chi8u (tuyen tinh don gian) .. 147
Ban1
5.5.2 Phuong trinh hBi quy tuyen tinh mfi.u ...................................... 149
Bani
5.5.3 Klioang tin c~y cua cac h~ s6 h6i quy ..................................... 151
5.5.4 Ki8m djnh tham s6 hBi quy tBng th8 (p) .................................. 151 Bani

5.5.5 Phan tich phuong sai hbi quy .................................................. 152 Ban.
5.5.6 Dg baq trong phuong phap hBi quy tuyen tinh don gian......... 154
Ban
5.5.7 Ma r()ng mo hinh h6i quy 2 bi~n ............................................. 155
Ban
5.6 HOI QUY TUYEN TiNH B<)I.. .. ~ ....................................................... 155
Ban
5.6.1 Mo hinh b9i .............................................................................. 155
Ban
5.6.2 Phuongtrinh hBi quy b9i cua mfi.u .......................................... 156
Bar
5.6.3 K.hoang tin c~y cua cac h~ s6.h6i quy ... ~ ............................ '.'"" 156
Bar
5.6.4 Ki8m djnh timg tham s6 hbi qui t6ng th~ (P) .......................... 157
Bar
5.6.5 Phan tich phuong sai hbi quy .................................................. 157 ·
TOM TAT CHUONG 5 .............................................................................. 162
Bat
cAu HOI ON T!P .................................................................................... 163
Bat
BAI T!P CHUONG 5 ............................................................................... 164
· TAI LI:SU THAM KHAO ................................................... ~ ..................... 166
Bai
PHV Ll.JC .................................................................................................... 167
Ba:

lV
.... 132 BANG BIEU - HINH
.... 133
.... 134 Bang 1.1 Phuong phap phan tich thfing ke thich hgp v6i cac thang do ..... 12
... 134 Bang 1.2 D~c di8m cua cac phuong phap thu th~p thong tin .................... 19
... 134 Bang 1.3 Cdu thanh cua bang thfing ke ............................. :........................ 26
... 136 Bang 1.4 Tinh hinh trung tuy8n HSSV cac nganh Kinh tS- Ky thu~t truang
... 136 Ynamn ...................................................................................... 28
... 137 Bang 1.5 Tinh hinh s6 luQ'llg HSSV theo gi6i tinh - khu vt;rc thanh thj hay
.. 138 nong thon .................................................................................... 28
.. 138 Bang 1.6 Phan tfi cac DN cong nghi~p theo khu vt;rc va thanh phdn kinh tS .. 36
.. 140 Bang 1. 7 Phan t6 cong nhan theo sfi may do m6i nguai ph\l trach ........... 37
.. 146 Bang 1.8 Phan tfi ti~n luong cua cong nhan t~i 1 DN nam n ..................... 38
.. 146 Bang 1. 9 Phan tfi cong nhan trong doanh nghi~p d~t X theo sfi may ma m6i
. 147 cong nhan thµc hi~n trong thang 1 nam n .................................. 39

. 147 Bang 1.10 Tinh hinh phan t6 cac DN theo sfi. luQ'tlg cong nhan t~i tinh X
namn ............................................. ;............................................ 40
. 147
Bang 1.11 Phan tfi cac doanh nghi~p theo doanh thu nam n ....................... 40
. 149
Bang L12 Phan ph6i tdn sA .......................................................................... 41
.151
151· Bang 1.13 Ca cdu tbng san phdm cua tinh Y theo nh6m nganh 2013 - 2017 .. 41
Bang 1.14 MAi lien h~ gifra nang sudt lao d9ng - trinh d9 ky thu~t ngh~
152
nghi~p tinh y nam n ................................................................... 42
154
Bang 2·.1 sA luQ'tlg vai san xudt t~i DN d~t A 2 quy nam n ....................... 50
155
Bang 2.2 Tinh hinh thu nh~p cua cac hQ phu0ng thang 1 nam n ............... 56
155
Bang 2.3 Tinh hinh thu nh~p hang thang cua nhan vien cong ty ............... 57
155
Bang 2.3' Thu nh~p hang thang cua cac h() trong thang nam n ................... 57
156
Bang 2.4 s6 li~u gia thanh san phdm va chi phi san xudt CUa DN z nam n ... 58
156
Bang 2.4' Sfi li~u gia thanh san phdm va chi phi san xudt cua DN Z nam n ... 59
157
Bang 2.5 Tfic dQ phat tri8n lien hoan chi tieu san lugng lua thu ho~ch t~i
157
mQt dja phuang qua cac .nam ..................................................... 59
l62
Bang 2.6 Tinh hinh tubi cua cac HSSV trong mQt lap h9c A nam n ......... 61
.63
Bang 2.7 Tinh hinh tr9ng lU'Q'llg cua IDQt lo~i trai cay cua doanh nghi~p ky
64
bao cao .............................. ;......................................................... 62
66
Bang 2. 8 Tinh hinh nang sudt lao d9ng, sfi cong nhan t~i DN Z nam n .... 62
67
Bang 2.9 . Tinh hinh v~ nang sudt lao d{mg t~i doanh nghi~p X nam n ...... 64

v
 Bang 2.10 Tinh hinh vs tr9ng luQ'llg dan heo t~i doanh nghi~p Y nam n .... 65 Bang 5
Bang 2.11 Tinh hinh nang sudt lao d<)ng cua 2 t6 1 va 2 ............................. 68 Bang:
Bang 3.1 Tinh hinh s6 Im;mg san phAmA qua cac nam t~i DN H qua cac
nam sau ....................................................................................... 86
Bang 3 .2 Tinh hinh gia tri hang h6a t6n kho t~i DN H quy 1 nam 2017 .. 86 Bang:
Bang 3.3 Tinh hinh cong nhan ~i DN H c6 m~t lam vi~c thang 1nam2017 .... 87
Barig 3.4 Tinh hinh sf> lugng san phAm A sill xudt ~i DN H qua cac nam ... 88
Hinh:
Bang 3 .5 Tinh hinh gia tri hang t6n kho t~i DN H trong quy 1 nam 2017 .. 94
Hinh
Bang 3.6 Tinh hinh sf> may d~t t~i DN H trong thang 9 nam n ................. 94
Hinh
Bang 3.7 Tinh hinh doanh thu t~i DN H qua cac nam ............................... 95
Hinh
Bang 3.8 KSt qua doanh thu tinh theo quy qua cac nam ............................ 95
Hinh
Bang 3. 9 Doanh thu quy 1 va quy 2 qua cac nam tir 2012 dSn 2016 ....... 96
Bang 3.10 Gia tri xuAt khAu m~t hang x cua tinh y trong cac nam ............ 97
Bang 4.1 s6 li~u vs khfii luqng dftu tho xufit khAu t~i doanh nghi~p y
nam n ....................................................................................... 110
Bang 4.2 Tinh hinh gia m<)t s6 m~t hang tren thi truang th~ gi&i tU
2014 - 2016 .............................................................................. 110
Bang 4.3 Tinh hinh gia m<)t s6 m~t hang tren thi trueng thS gi&i. ........... 11 o
Bang 4.4 Tinh hinh tieu thv cac m~t hang t~i doanh nghi~p Z nam n ..... 112
Bang 4.5 KSt qua phien giao dich tren thi truang chilng khoan Vi~t Nam
28.7.2017 .................................................................................. 116
Bang 4.6 KSt qua giao di ch cua 2 lo~i c6 phi Su REE VA SAM .............. 117
Bang 4. 7 T6ng hqp k~t qua tir 2 lo~i cd phiSu tren tU 28.07 dSn 02.08
nam 2017 .................................................................................. 11 7
Bang 4.8 KSt qua giao dich cua cac lo~i CP ngay 04 thang 08 nam 2017 ... 118
Bang 4.9 Tinh hinh doanh thu t~i doanhnghi~p Z nam n ........................ 119
~ang 4.10 Tinh hinh doanh thu cua DN Z nam n ...................................... 120
Bang 4.11 Tinh hinh san xudt t~i DN D c6 2 phan xu6ng ......................... 121
Bang 5 .1 Bang phan ph6i chuftn cp(Z) ..................................................... 131
Bang 5 .2 Bang phan ph6i Z a .................................................................... 131
Bang 5 .3 M6i quan h~ gifra thu nh?p va chi tieu cua cac h<) gia dinh X . 148
·Bang 5.4 Bang ANOVA trong phan tich h6i quy tuySn tinh don gian .... 152
Bang 5 .5 M6i quan h~ gifra thu nh?p va chi tieu cua cac h<) gia dinh tinh Z
nam ti ........................................................................................ 153

Vl
n .... 65 Bang 5.6 ANOVA trong phan tich h6i quy tuySn tinh b9i ...................... 158
······· 68 Bang 5.7 T 6c d{> phat triSn n8n kinh tS (Y), t6c d9 phat triSn cua nong
cac nghi~p (X 1), t6c d() tang tru6ng ~ua kim ng~ch xufit khftu (X2)
...... 86 va cy I~ l~m phat (X) cua 48 quoc gia ..................................... 159
.7 .. 86 Bang 5.8 MfJi quan h~ tuySn tinh gifra t6c d() phat triSn kinh tS v&i cac ySu
7 t6 khac ...................................................................................... 160
•••• 87
n ... 88
Hinh 1.1 BiSu d6 hinh CQt phan anh v6n KD cac lo~i hinh DN tu nhan ........ 29
7 .. 94
Hinh 1.2 D6 thi ca c~u v6n cac lo~i hinh,doanh nghi~p kinh tS tu nhan .. 30
..... 94
Hinh 1.3 D6 thi s6 Iuqng doanh nghi~p kinh tS tu nhan qua cac nam ...... 30
..... 95
H1'nh 5 . 1 D~o th'! ve~ ph"an p h:....
01 chuan........................................................
;:. 130
.
..... 95
Hinh 5.2 D6 thi vS m6i lien h~ gifra thu nh~p va chi tieu cac h() gia dinh X .. 148
..... 96
.... 97

.. 110

.. 110
. 110
. 112
m
. 116
'117

117
118
119
120
121
131
131
148
l52
z
53

vu
 , , - "' r
.
.:;

CAC KY HIEU VIET TAT

CPI : Consumer Price Index (Chi s6 gia tieu dung)

DN : Doanh nghi~p
GDP : Gross Domestic Product (Tfing san phftm quflc n()i)
KD : Kinh doanh
KT-XH: Kinh tS - Xa h()i 1.1 s
HSSV : H9c sinh sinh vien
trinh
KT : Kinh tS thl)'C

NS LD : Nang sufit lao d(}ng

tron;
phat
lyk

vat
V\l c
ph6
h~p
xa 1
vi~<
c6 1
pha
v.ar

sue
lie1
tro

nh
ch
f Q1
kit

Vlll
 Chuang 1
NHUNG VAN DE CHUNG VE THONG KE HOC .
M\lc tieu
- Lam ro Slf ra dai va phat tri~n cua th6ng ke h()C.
- Nhfmg vdn ai chung vJ thfmg ke h<Jc.
- Qua trinh aiJu tra thJng ke.
- TJm quan trr;mg cua vi?c phan t6 trong thJng ke.

. .
1.1 SO LUOC SU RA Dffi - PHAT TRIEN CUA THONG KE HOC
\ .
Th6ng ke hQC la m(>t mon khoa h9c xa h(>i c6 ngu6n g6c ra dai va qua
trinh lich sir phat triSn each nay kha mu nh~m dap 1mg cac nhu cAu ho<J.t d(>ng
thl)'.C ti~n cua xa hQi.
Thf>ng ke h9c ra dai, phat tri~n tu nhu cdu thl)'.C ti~n cua xa h()i va la m(>t
trong nhfrng mon khoa h9c xa h()i c6 ljch sir Iau dai nhfit. D6 la m()t qua trinh
phat triSn khong ngt'rng ru don gian den phtrc t<J,p, duQ'c due ket rut dfin thanh
ly lu~n khoa hQC va ngay nay da tra thanh IDQt mon khoa hQC dQC l~p.
Ngay ru thai c6 d<J,i, con nguai da bi~t chu y t&i vi~c dang ky, ghi chep
va tinh toan s6 nguai trong be) t(>c, s6 sue v~t, s6 nguai c6 thS huy d()ng pht;tc
V\l cac CUQC chien tranh gifra cac bQ tQC, sfi nguai dUQ'C tham gia an chia phan
phfii cua cai thu duqc ... M~c du vi~c ghi chep con rfit gian don v6i ph<J.m vi
h~p, nhung d6 chinh la nhfrng CO' so thl)'.c tien ban ddu cua th6ng ke hQC. Trong
xa h(>i phong kien, hAu het cac qu6c gia a chau A, chau Au d~u co t6 chtrc
vi~c dang ky, ke ·khai v~ s6 dan, v~ ru()ng ddt, tai san... v&i ph~m vi r()ng han,
c6 tinh chdt thfing ke ro han. Tuy nhien, cac dang ky nay con mang tinh tl)'.
phat, thieu khoa h9c. Thfing ke da c6 m()t bu&c phat triSn quan tr9ng, nhung
vfin chua thl)'.C S\f hinh thanh IDQt mon khoa hQC dQC l~p.
Du6i che de) chiem hfru no. l~, d~ n~m duqc s6 tai san (s6 no l~, s6 gia
sue, ru{mg ddt. .. ) cac chu no da tim each ghi chep, tfJng hqp cac tai li~u c6
lien quan. Tuy nhien cac cong vi~c nay con thvc hi~n gian dan va tien hanh
trong rung ph<J,in vi rieng le, ca bi~t chua mang tinh th6ng ke ro r~t.
. Du6i che d(> phong kien, d~ ph\lC V\l cho vi~c thu thu~ va b~t linh cua
nha llUOC phong ki~n cfing nhu fil\lC dich lam giau cua cac dja chu, hQ da tb
chtrc vi~c ke khai, dang ky nhan khAu, s6 tai san, s6 ru(>ng dfit, ... tren ph~m vi
r()ng, n(>i dung phong phu, c6 tinh chftt thAng ke. Qua d6 thfmg ke c6 di~u
ki~n phat triSn, tuy nhien chua duqc t6ng ket tharih ly lu~n khoa h9c.

1
 Cu6i thS ky XVII, phuong thuc san xuftt tu ban chu nghia ra dai, nha khong
nuac tu ban va cac doanh nghi~p tu ban cftn nhi~u thong tin thmmg xuyen, nhan 1
chinh xac, d§y du va kip thai v€ cac hi~n tuQ'Ilg KT-XH (thi tnrang, gia ca, danh;
san xufit, nguyen li~u, dan s6, ... ) nh~m ph\lc V\l cho ID\lC dich kinh tS, chinh
,
tri, quan S\l', ngoe;ii giao cua h9. Con nhfrng nguai lam cong tac nghien Clru song:
khoa hQC, cong tac quan ly kinh t€ mu6n bi€t dUQ'C ban chdt, tinh quy lu~t cac hi~n t
hicn tuQ'Ilg va qua trinh KT-XH thong qua cac bi~u hi~n v€ m~t luqng. Tu churn
nhfrng nhu c§u tren cac nha khoa hQC da phai di sau tim hi~u, nghien Clru ca trong
sa ly lu~n; phuong phap thu th~p cac s6 li~u, cac thong tin c6 lien quan, tinh dinh:
toan va phan tich cac s6 U~u th6ng ke, d\T bao tinh hinh KT-XH trong thai xah(
gian toi Qua do th6ng ke co di€u ki~n phat trisn nhanh chong va tr& thanh
mon· khoa hQC UQC l~p CO ly lu~n, CO d6i tuqng nghien Clru Va phuong phap th~y
tinh toan rieng. Nam 1682, nha kinh tS hQc nguai Anh Ia William Petty (1623- xa h<
1687)da cho xudt ban tac phftm "s6 hQC chinh trf", llQl dung cua tac phftm nay each
tac gia d~ c~p d~n nhi€u phuong phap dung dS nghien Clru cac hi~n hrQng KT- che'
XH thong qua con s6 c6 t6ng hqp, so sanh, va cac chi tieu kinh t€ t6ng hqp t6 ch
phan anh k€t qua san xufit cua m()t qu6c gia va phuong phap tinh toan m<)t s6
1.2 1
chi tieu nhu: Gia tri tbng san phAm qu6c gia, thu nh~p qu6c dan, tieu dung,
tich luy ... nh~nt su d\lng dS danh gia trinh d9 phat tri~n kinh t€ cua cac qu6c 1.
a
gia th€ ky XVII.
DSn gifra thS ky XVIII, vao nam 1769 A-khen-vau (G. Achenwall,
1719-1772) m9t giao su d~i h9c nguai Due lfin dfiu tien dung danh ill trinl
"Statistik" duqc dich la "th6ng ke" dS chi phuong phap nghien ctru n6i tren. V\l C
Du&i cht\ nghia xa hc}i, th6ng ke la cong C\l quan trQng dS tang cuemg
va cai tiSn cong tac quan ly kinh t€, quan ly nha nu&c. M~t khac, nhiing s6
li~u va thong tin kinh t~ ma th6ng ke cung cAp khong chi phan anh tinh hinh
thvc hi~n kS ho~ch, phan tich m()t s6 chi tieu KT-XH cua doanh nghi~p, ma
qua:
con ph\lc V\l cho vi~c xay d\Tng k€ ho~ch phat triSn kinh t€, van h6a, xa h<)i
trur
cua dia phuong, cua qu6c gia va theo doi tinh hinh th\{c hi~n cac chi tieu d6.
N goai ra, th6ng ke h9c nu6c ta hi~n nay con duqc xay d\Illg tren quan di Sm,
l~p truang cua~ kinh t€ chinh tri Mac-Lenin va chu truong,· chinh sach cua pha
Dang va Nha mrac ta qua m6i thai ky nhfit djnh. hi~J
th~]
N gay nay, th6ng ke duqc coi la m<)t trong nhfrng cong C\l quan ly Vl mo
quan tr9ng, c6 vai tro cung cftp cac thong tin th6ng ke trung thgc, khach quan,
chinh xac, dfiy du, kip thai ph\lC V\l cac CO' quan nha nu<Jc trong Vl~C danh gia,
<lv bao tinh hinh, ho~ch dinh chiBn luqc, chinh sach, xay d\ffig kB ho~ch phat d{)r
triSn KT-XH ngfuJ h~n va dai h~n. DBng thm, cac con s6 th6ng ke ding la t6n
sa
nhfrng CO' quan tr9ng nhAt dS kiSm diSm, danh gia tinh hinh thvc hi~n cac k~ ha)
ho~ch, chi~n lm?C va cac chinh ~ach d6. Tren g6c d() quan ly vi mo, th6ng ke cu~

2
 Jfa.. '

ai, nha . khong nhfrng c6 vai tro dap lmg nhu d.u thong ti!J- th6ng ke cua cac t5 chuc, ca
xuyen, · nhan trong xa h<)i, ma con phai xay d\fllg, cung cap cac phuong phap phan tich
gia ca, danh gia vS m~t lugng cac ho~t d9ng KT-XH cua cac t6 chuc, dan vi.
, chinh KS tlr khi ra dai, th6ng ke ngay cang dong vai tro quantr9ng trong dai
~Il CUu s6ng xa h<)i. Thong qua vi~c phat hi~n, phan anh nhfrng quy lu~t vS lu~mg cua
l~t cac hien tuang, cac con s6 th6ng ke giup cho vi~c kiSm tra, giam sat, danh gia cac
1g. Tu ch~ang trinh, k@ho~ch va djnh hu6ng S\f phat triSn kinh t@- xa h<)i (KT-XH)
~lru CO' trong tuang lai. Do vai tro quan tr9ng cua th6ng ke nen V.I.Le-nin da khdng
a, tinh dinh rAng "Th6ng ke la m9t trong nhfrng cong Cl) m~nh me nhftt dS nh~n thuc
g thai xa h9i".
thanh Qua SO' lUQ'C qua trinh hinh thanh va phat triSn cua th6ng ke h9c, cho
: phap thdy th6ng ke h9c ra dai va phat tri€n la do nhu c~u cua ho~t d9ng thl;rc ti€n
1623- xa h<)i. Cac hi~n tugng va qua trinh ma th6ng ke h9c nghien Clru chu y8u fa
n nay cac hi~n tugng va qua trinh KT-XH, san xudt kinh doanh, djch V\l lien h~ ch~t
~KT­ che v&i.cong tac quan ly kinh t@cua Nha nu&c, cua cac doanh nghi~p va cac
~ hgp t6 chirc kinh t@.
tQt s6
1.2 THONG KE vADOI TU<}NG NGHIEN cuu THONG KE
iunP,
quoc 1.2.1 Nhftng vin d@chung v@ thAng ke
1.2.1.1 Djnh nghia vJ thang ke
wall, Th6ng ke la mQt h~ th6ng cac phuang phap bao gBm thu th~p, t6ng hgp,
.h tir, trinh bay s6 li~u, tfnh toan cac d~c trung cua d6i tuQ'Ilg nghien CUu nh~m ph9c
ren. Vl) cho qua trinh phan tich, d\l' doan va ra quy8t djnh.

ran9 1.2.1.2 Chuc niing cua thang ke

g so Th6ng kc thu0ng duqc phan thanh hai linh V\fc:
~inh
.ma - Th6ng ke .mo ta (Descriptive statistics): La cac phuang phap c6 lien
quan dSn vi~c thu th~p s6 li~u, tom t~t, trinh bay, tinh toan va mo ta cac d~c
h9i
trung khac nhau dS phan anh m9t each t6ng quat d6i tugng nghien Clru.
d6.
- Th6ng ke suy lu~n (Inferential statistics): La bao gBm cac phuang
?

em,
cua phap u&c lugng cac d~c tnmg cua t6ng th8, phan tich m6i lien h~ gifra cac
hi~n tugng nghien ciru, d\I doan ho~c ra quyet dinh tren ca so thong tin thu
th~p tir kSt qua quan sat m~u.
mo
.an, 1.2.1.3 Phuung phap thDng ke
~ia, - Thu th~p va XU ly s6 li~u: s6 li~u thu th~p thuang rftt nhiSu va h6n
. hat d<)n, cac dfr li~u d6 chua dap irng cho qua trinh nghien CUu. D€. c6 hinh anh
. Ia t6ng quat ve t6ng thS nghien CUu; s6 li~u thu th~p dUQ'C XU ly t6ng hqp, trinh
k@ bay, tinh toan cac s6 do; kSt qua co duqc se giup khai quat duqc d~c trung
ke cua t6ng th,8.

3
· ·~:•r-· -------D-iS_u_t-ra-.-c-ho-.n_m_ft_u_:_T_r......on_g_m_()_t_s_fi_tru_®_g_h_Q'P_.-de-A-n-g-ht-.e_n_c_tru___t__o_a__n_b_o~. .~; :=•- n_h_a_n_,
···""'·"'.....
·,

f tfit ca cac quan sat cua tbng thS la m9t disu khong hi~u qua, xet ca v@ tinh ciing
kinh tS (chi phi, thoi gian) va tinh kip thai, ho~c khong thvc hi~n dugc. Chinh cac be
di€u nay da d~t ra cho th6ng ke xay <llJilg cac phuong phap chi cAn nghien dang ·
CUu m()t b() ph~n cua i6ng thS ma c6 thS suy lu~n cho hi~n tuC)'llg tbng quat
ma v~n dam bao d() tin c~y cho phep·, d6 la phuong phap diSu tra ch9n m§.u. tung,
- Nghien CUu m6i lien h~ gifra cac hi~n tugng: Giiia cac hi~n tugng v~y, J
nghien cffiI thu0ng c6 mdi lien h~ v6i nhau. ·CtJ thS nhu m6i lien h~ gifra chi gian,
tieu va thu nh~p; m6i lien h~ gifra luC)'llg v6n vay va cac y8u t6 tac d()ng d8n
luqng vdn vay nhu chi tieu, thu nh~p, trinh d() h9c vftn; m6i lien h~ gifra t6c nhau.
d9 phat tri8n vai t6c d9 phat triSn giua cac nganh, l~m phat, t6c d() phat tri8n }UQ'llJ
dan s6, .. ~ S\I hiSu biSt vs mdi lien h~ gifra·cac hi~n tuQ'llg rftt c6 ynghia, phµc quan
vµ cho qua trinh dv doan. thiSt
- D\I doan: La m()t cong vi~c cdn thiSt trong tftt ca cac linh V\IC ho~t anh 1
d()ng. Trong ho~t d()ng dg doan nguoi ta c6 thS chia ra thanh nhiSu lo~i: tUQ'fl
g~n 1
+ D\I doan dva vao djnh luQ'llg va dva vao djnh tinh. Tuy nhien, trong
vs, cl
thdng ke chung ta chu y8u xem xet vs m~t djnh lugng v6i ID\lC dich cung cdp
cho nhfrng nha quan ly c6 cai nhin mang tinh. khoa hQC va C\l thS hon tru6c so,'
ho~t
khi quySt dinh phu hgp.
kinh
+ Dg doan dva vao n()i suy: La chung ta d\fa vao ban chftt cua hi~n nhie
tuqng dS suy lu~n. Chung ta xem xet m()t lien h~ gifra luC)'llg san phdm san h~c·
xuAt ra phµ thu()c cac y8u t6 ddu vao nhu v6n, lao d()ng va trinh d9 khoa h9c keh
ky thu~t. dfit..
+ Dv doan dva vao ngo~i suy: La chung ta chi quan sat S\I biSn d()ng thu~
cua hi~n tuC)'llg trong thvc t8, tbng hqp l~i thanh quy lu~t va sir d\lng quy lu~t
nay dS suy lu~n, dg doan S\I phat triSn cua hi~n tugng. DS danh gia kSt qua nhH
ho~t d9ng cua· m()t cong ty nguai ta xem xet k8t qua ho~t d()ng kinh doanh va 1
cua cong ty do qua nhiSu nam. rftt]
1.2.1.4 BJi tU'{J'ng nghien cfru thJng ke ths
thO:
Th6ng ke h9c la mon khoa h9c xa h()i c6 d6i tugng nghien CUu la m~t se l
luC)'llg trong S\I lien h~ m~t thi8t v6i m~t chftt cua cac hi~n tuC)'llg KT -XH s6
h~~:
16n trong thcri gian va dja diSm C\l thS.
D6i tuQ'llg nghien CUu cua thdng ke h9c bao gicr ciing t6n t~i trong diSu KT
ki~n thcri gian va dja diSm C\l thS. Trong diSu ki~n lich SU khac nhau, cac d~c va
diSm vs chfit va bisu hi~n vs luC)'llg cua hi~n tuqng ctlng khac nhau, nhfit la va
v6i cac hi~n tuQ'llg KT-XH. Ch~ng h~n, trinh d() hi~n d~i h6a, m()t trong chl
nhiing y8u t6 anh hu6ng tf\Ic ti8p dSn nang sudt lao d()ng cua ngucri cong k81

4
 toan b() . nhan, l~i rftt khac nhau gifra cac doanh nghi~p. Ngay trong cimg m<)t don vj,
v8 tinh cfing l~i c6 th8 khac nhau gifra cac giai ~o~n, cac th~i ky... Th~m chi, gifra
:. Chinh cac bQ ph~n trong cimg mQt don vi, nhieu khi ciing ton t~i nhfrng khac bi~t
nghien dang kS.
ng quat
Vi v~y, cac con s6 v8 nang suftt lao. dQng cua nguai cong nhan trong
1mau.
tirng doanh nghi~p, tung thai ky khac nhau ciing c6 y nghia khac nhau. Nhu
l tuqng v~y, khi su d\lng cac s6 li~u th6ng ke phai Iuon g~n no trong. di Su ki~n thai
;ifra chi gian, dja diSm C\l thS cua hi~n tuqng ma s6 Ii~u phan anh. .
1ng dSn
Ch§.t va lUQ'Ilg Cua cac S\1 v~t, hi~n tugng la hai m~t khong th8 tach rai
ifra t6c
nhau, gifra chung c6 m6i quan h~ m~t thiSt v&i nhau. Th6ng ke thong qua m~t
at tri8n
Im;mg duqc bisu hi~n b~ng con s6 ds phan anh quy mo, kh6i luqng, k~t cdu,
:i, phµc
quan h~ so sanh, trinh d9 phat tri8n,. muc d9 ph6 biSn, ... trong quan h~ m~t
thiSt v&i m~t chftt cua hi~n tuQ'Ilg KT-XH va m6i s6 luqng bao gia cilng phan
re ho~t anh m()t n()i dung KT-XH, chung giup ta nh?n djnh duqc ban chftt cua hi~n
LI: tuQ'Ilg cimg v&i tftt ca nhfrng tinh quy lu?t cua no. M6i s6 luqng C\l thS dSu
g~n Ii8n v&i m~t chftt nhftt djnh va S\f biSn d6i vs luqng se ddn dSn Sl,1 biSn d6i
, tro~g
ngcap vS chftt. Hi~n tuQ'Ilg KT-XH ma th6ng ke nghien Clru la cac hi~n tuqng v8 dan
. tru&c s6, vs dai s6ng v?t chfit va tinh thAn cua nhan <lan, cac hi~n tuqng v8 sinh
ho~t chinh tri, xa h9i, cac hi~n tuqng co lien quan dSn ho~t d9ng san xuitt,
kinh doanh, djch V\l ... Th6ng ke h9c nghien Clru cac hi~n tuqng KT-XH, tuy
:i hi~n nhien do cac hi~n tuQ'Ilg KT-XH va hi~n tuqngtv nhien, ky thu~t c6 m6i lien
m san h~ ch~t che v&i nhau, cho nen trong khi nghien Clru cac hi~n tugng nay, th6ng
>ah9c ke h9c co xet dSn anh hu&ng cua cac ySu t6 tv nhien (thai ti St, khi h~u, chftt
ditt. .. ) va cac ySu t6 ky thu~t (phat minh, sang kisn, trng d\lng ti Sn b9 ky
d()ng thu?t...).
y lu~t M~t lu9ng · cua hi~n tugng KT-XH ca bi~t thu0ng chju tac d()ng cua
~tqua nhi8u nhan t6, trong d6 c6 nhan t6 tftt nhien va nhan t6 ngdu nhien, muc d()
loanh va phuong hu&ng tac d()ng cua cac nhan t6 nay tren m6i hi~n tuqng ca bi~t
rftt khac nhau. NSu chi can cu vao m~t luQ'Ilg cua hi~n tuqng ca bi~t thi khong
thS rut ra duqc kSt lu~n chinh xac v€ ban chftt cua hi~n tuQ'Ilg. Do v~y chi c6
thong qua vi~c nghien Clru s6 l&n hi~n tuQ'Ilg thi cac ySu t6 ca bi~t, ng~u nhien
i m~t
se bu trir va tri~t tieu khi d6 ban chdt va tinh quy lu?t cua hi~n tuqng se th8
Hs6 hi~n ro hon.

D6i tuqng cua th6ng ke h9c bao gia cfing la m~t luqng cua. hi~n tuqng
di~u
KT-XH C\l th8, nghia la hi~n tugng d6 t6n t~i trong nhfrng di~u ki~n thai gian
·; d~c
va dja di8m C\l thS. Trong nhfrng thai gian, dja di8m khac nhau thi m~t luQ'Ilg
.fit Ia va m~t chftt bi8u hi~n cua hi~n tuqng KT-XH cfing khac nhau, nSu khong d~t
rong chung trong di~u ki~n thai gian va dia diSm C\l th8 dS xem xet, phan tich thi
;ong kSt lu?n s~ d~n dSn sai lftm, phiSn di~n. Tu. cac phan ti ch tren, c6 thS rut ra

5
kSt lu~n: D6i tuqng nghien cuu cua th6ng ke h9c la m?t hrqng trong S\f lien
h~ m~t thiSt vai m?t chfit cua cac hi~n tuqng s6 l&n, trong diSu ki~n thai gian
va dja diStn C\l thS.
1.2.2 Mfii quan h~ gifi'a thfing ke hqc va cac mon khoa h9c khac
Gifra cac hi~n tuqng nghien cuu thuang c6 m6i lien h~ v&i nhau nhu
m6i lien h~ gifra chi tieu va thu nh~p; m6i lien h~ gifra luqng v6n vay va cac
ySu t6 tac d<)ng dSn luqng v6n vay nhu chi tieu, thu nh~p, trinh d9 h9c vftn;
m6i lien h~ giua t6c d9 phat triSn v&i t6c d9 phat triSn cua cac nganh, l~m
phat, t6c d9 phat triSn dan s6 ... Sv hiSu biSt vs m6i lien h~ gifra cac hi~n tuQ'llg
rfit c6 y nghia, ph\lc V\l cho qua trinh nghien cuu th6ng ke. Th6ng ke c6 m6i
quan h~ m~t thiSt v&i cac mon khoa h9c sau:
- Quan h~ gifra th6ng ke v&i kinh tS h9c: Kinh t~ h9c la co· sa ly lu~n
cua thf>ng ke hQC, ngUQ'C l~i thf>ng ke hQC la Cong C\1 giup ta xac djnh, Chung
minh va lam phong phu cac lu~n diSm cua kinh t~ h9c.
- Quan h~ gifra th6ng ke v&i cong tac kS ho:;ich h6a: Th6ng ke cung cftp
cac ·s6 li~u th\fc tS khach quan lam din cu dS xay d\f11g kS ho:;ich, danh gia va
phantich tinh hinh tht;rc hi~n kS ho~ch m(>t s6 chi tieu KT-XH co lien quan.
- Quan h~ gifra th6ng ke v&i toan h9c: Toan h9c ma d?c bi~t la ly thuySt
xac sufit va th6ng ke toan giup cho th6ng ke nhfrng phuong phap tinh toan,
phuong phap dv doan tinh hinh, phuong phap phan tich khoa h9c.
- Quan h~ gifra th6ng ke v&i tin h9c: Tin h9c la m()t cong C\l giup ta luu
trfr s6 li~u, luu trfr thong tin va XU ly m(>t each nhanh ch6ng s6 li~u, thong tin
th6ng ke nh~m dap \mg kfp thai cho nhu cftu ho:;it d<)ng san xufit kinh doanh
va cong tac quan ly.
l.2.3 M()t sA khai ni~m thtr01tg dung trong thAng ke
Trong qua trinh nghien cl:ru th6ng ke ta thuang g?p cac khai ni~m nhu:
T6ng thS th6ng ke, don vi t6ng thS, tieu thl:rc th6ng ke, chi tieu th6ng ke ...
HiSu ro cac khai ni~m nay la m(>t trong nhfrng vfin d~ cftn thi~t cua qua trinh
nghien cuu th6ng ke.
1.2.3.1 rang thi thang ke
T6ng th6 th6ng ke la m(>t khai ni~m quan tr9ng cua th6ng ke h9c. N6
giup ta xac djnh ro ph~nn vi cua hi~n tuqng la d6i tuQ'llg cua m(>t nghien cuu
th6ng ke C\l thS nao d6. Nhu v~y, t6ng thS th6ng ke la hi~n tuqng s6 l&n, bao
g6m nhii11g don vj, ho?c phftn tu d.u thanh hi~n tuqng, dn duqc quan sat,
phan ti ch m?t lu9ng cua chung. Cac don vj, phftn ti'.r t~o nen hi~n tuqng duqc
gQi la cac tf011 vf. t6ng thi

~'<.-~ .. : .._
n Nhu v~y, mu6n xac djnh duqc m(>t t6ng thS th6ng ke, ta cfrn phai xac
11 djnh duqc tcit ca cac dan vi t6ng th~ cua n6. Thvc chcit cua vi~c xac djnh t6ng
thS th6ng ke Ia vi~c xac dinh cac don vi t6ng th~.
Trong nhi~u truang hqp, cac don vi cua m(>t t6ng thS duqc bi~u hi9n
j' m(>t each ro rang, dS xac dinh. G9i la, t6ng thi b(>c !(>. Vi dv nhu s6 nhan khftu
c cua m9t dja phuong, s6 xe may duqc ccip dang ky trong m(>t thang ... Nguqc
l~i, m9t t6ng thS ma cac don vi cua no khong duqc nh~n hist m9t each trvc
1 tiSp, ranh gi6i gifra t6ng thS khong ro rang duqc gQi la t6ng thi ti~m dn. Lo~i
nay thm:mg g~p nhi~u trong ITnh V\fC xa h(>i, C\l thS: T6ng thS nhfrng nguai
say me nh~c c6 di Sn, t6ng thS nguai me tin di doan ... Vi~c phan chia nay co
lien quan tn.rc tiSp dSn vi~c xac dinh t6ng thS. Thong thuemg, vi~c xac dinh
cac don vi cua m9t t6ng. ths b9c 19 khong g~p nhi8u kho khan do chung duqc
djnh nghia ro rang, c6 ranh gi6i xac dinh v6i cac dan vi khac. Trong khi d6,
vi~c tim ctuqc ctfiy du, chinh xac cac don vi cua m9t t6ng thS tiSm fin lc;ii g~p
nhi8u kh6 khan han do khong CO S\f phan bi~t r~ch roi, chudn xac gifra chimg
v6i cac don vi khong thu(>c t6ng th~. Vi v~y, vi~c nhfim l~n, ho sot cac dan vi
trong t6ng ths ds xay ra.
NSu xet theo ID\lC dich nghien Clru, ta c6 thS phan bi~t hai lo~i t6ng thS.
Tfmg thi ddng chdt bao g6m nhfrng don vi c6 cling chung nhfrng d~c diSm
chu ySu co lien quan dSn m\lc dich nghien ciru. TJng thi khong adng chdt bao
g6m nhfrng don vi khac nhau vS lo~i hinh, khac nhau v8 nhfmg d~c diSm chu
y~u c6 lien quan dSn 111\lC dich nghien cl:ru. Sv phan chia nay c6 y nghTa rdt
quan tr9ng trong vi~c xac djnh tinh d~i di~n cua cac thong s6 th6ng ke tinh
duqc. Cac thong s6 nay chi c6 y nghia, dam bao tinh d~i di~n khi duqc tinh
ra tlr m()t t6ng thS d6ng chdt. N Su chimg duqc tinh ra tir m()t t6ng th8 khong
d6ng chdt thi y nghia, tinh dc;ii di~n cua chlmg cho t6ng th~ giam di rcit nhiSu,
th~m chi khong sir dvng dugc. Khi nghien ciru vS thu nh~p, ta thuemg sir d\lng
thong s6 th6ng ke la "thu nh~p trung binh". Tuy nhien thu nh~p tiung binh
chi c6 y nghfa va cfing chi dam bao tinh d~i di~n khi dugc tinh ra tir m()t t6ng
thS chi bao g6m nhfrng nguai c6 cung chung di8u ki~n lam vi~c, tinh chcit
cong vi~c, nhu nhfrng nguai nong dan, nhfrng thuang nhan ... NSu ta c()ng ca
nong dan va thuong nhan l~i v6i nhau, thi y nghia tinh d~i di~n cua "thu nh~p
trung binh" da giam di rftt nhi~u.
Ngoai ra nguai ta con phan bi~t tBng thi chung bao g6m tcit ca cac dan
vj cua hi~n tugng nghien cl:ru; t6ng thd b9 phqn chi chua d\ffig m(>t phfin cua
t6ng th~ chung.
£>6i tugng nghien cuu cua th6ng ke thuemg la cac hi~n tugng KT-XH
s6 16n ·bao g6m nhi8u dan vi ca bi~t kSt hqp v6i nhau, th6ng ke dung khai
ni~m tbng thS th6ng ke d~ xac dinh d6i tugng nghien cl:ru Cl) thS. T6ng thS

7
th6ng ke la t~p hqp nhfrng don vi (ySu t6, b() ph~n, nguoi ... ) ca b·i~t kSt hqp
v6'i nhau tren CO'saco it nhftt m9t d~c diSm chung. Ct) thS: Dan s6 cua Vi~t
Nam la t6ng thS th6ng ke vi t~p hqp nhfrng ngrroi co cling qu6c tich Vi~t Nam
khong phan bi~t tu6i, gi6'i tinh, ngh~ nghi~p, trinh d() van h6a ...
Trong cong tac th6ng ke, can cu vao ill\lC dich nghien Clru dS xac djnh
t6ng thS th6ng ke, xac dinh dung d~n t6ng ths th6ng ke co ynghra quan tr9ng
trong nghien Clru th6ng ke vi nSu xac dinh khong dung t6ng thS thbng ke thi
cac kSt lu~n cua vftn d~ nghien Clru se sai lftm .
. 1.2.3.2 Dun vi tJng thi
Trong thvc t~ th6ng ke, nhi~u khi ranh gim cua .t6ng thS con c6 ch6 m~p
mO', kh6 xac dinh chinh xac, nguai ta phai quy u&c m()t s6 lo~i don vi nao do
duQ'c dua vao t6ng thS, m9t s6 khac khong duQ'c tinh la don vi t6ng thS.
Tling don vi (tung b9 ph~n, tirng nguai ... ) ca bi~t hqp thanh t6ng thS
th6ng ke gQi la don vi t6ng thS. Nhu trong toan b() dan Vi~t Nam thi tirng
nguai dan la m9t don vi t6ng thS.
1.2.3.3 Tieu thfrc
Cac dan vi t6ng thS thuang co nhi8u d~c diSm khac nhau. C\l thS, m6i
nguai dan trong t6ng thS dan cu c6 cac d~c diSm nhu d9 tu6i, gi6i tinh, trinh
d9 van h6a, ngh~ nghi~p ... Trong nghien cuu th6ng ke, nguai ta chi chc;m ra
m9t s6 d~c diSm dS nghien Clru. Cac d~c diSm nay dUQ'C g9i la tieu thuc
th6ng ke. Nhu v~y, tieu thuc th6ng ke la m<}t khai ni?m chi ilij,c aidm cua
cac don vj t6ng thi ilU<JC ch<;m ra ad nghien cirn. Tieu thuc th6ng ke duqc
chia lam hai lo~i:
• Tieu thfrc thu{)c tinh (chftt luqng): La lo~i tieu thuc khong duqc biSu
hi~n tf\Ic ti Sp b~ng con s6, ma. cac bi Su hi~n cua n6 duQ'c dung dS phan anh
lo~i ho~c tinh chftt cua cac don vi t6ng thS. c\l thS: Gi6'i tinh, dan t<)c, thanh
phftn kinh tS, tieu thuc ten, nghS nghi~p, thanh phftn dan t<)c ... Gi6i tinh c6 hai
biSu hi~n: Nam va nu. Cac biSu hi~n nay duqc dung dS chi ro nguai nay la
nam gi6i, con nguai kia la nu gi6i.
• Tieu thfrc sfi lll'Q'Dg: La lo~i tieu thuc c6 biSu hi~n tf\Ic tiSp b~ng con
sb. Day la nhfrng con sb phan anh d~c trung c6 thS can, dong, do, dSm duqc
cua tirng don vi t6ng thS. C\l thS: Chi~u dai cua cay cdu, s6 nhan khftu trong
gia dinh, ti~n luang thang cua m6i nguai lao d<)ng ... M6i con s6 nay dUQ'C gQi
la m9t luqng biSn. Cac luqng biSn chinh la CO' sa dS th\fC hi~n cac phep tinh
th6ng ke, nhu: C<}ng, trir, nhan, chia, trung binh, ty l~ ...

8
 M9t tieu thuc chi c6 hai bieu hi~n khong trung nhau tren m{>t don vi
t6ng thS nhu: Tieu thuc giai tinh chi c6 hai biSu hi~n khong trimg nhau l~
nam va nu duqc gQi la phuong thuc thay phien. Lo~i tieu thuc nay c6 d~c
diem quan tr9ng la nSu la m<;>t don vj t6ng thS nao d6 da nh~n
bieu hi~n nay b~ng 1, thi xac suftt de no nh~n bieu hi~n kia se b~ng o
( xac suAt de m9t nguai bfit ky la nam b~ng 1, thi xac suAt de nguai do la
nfr b~ng 0). Vi v~y, day la lo~i tieu thuc c6 nhiSu (mg dl)ng trong thvc ts.
Tieu thuc giup xac dinh ro tung don vi t6ng the cilng nhu t6ng the th6ng
ke, nha do ta co the phan bi~t don vi nay vai dan vi khac, t6ng the nay vai
t6ng tha khac.
Khi nghien CUu th6ng ke phai dva vao nhfrng d~c diSm cua don vi t6ng
thS. Tuy ml)c dich nghien cuu ma ch9n ra m<;>t s6 d~c diSm cua don vi t6ng
thS nghien ClrU. V~y tieu thuc la khai ni~m dung dS chi cac d~c diem cua don
vj t6ng the. Vi d\l: M6i nguai dan Vi~t Nam c6 cac d~c diSm nhu: Tu6i, giai
tinh, nghS nghi~p, ten, trinh d9 van h6a, thanh phftn kinh tS ... Tuy theo ml)c
dich nghien clrti c6 the ch9n m<;>t ho~c m9t s6 tieu thuc dS diSu tra, thu th~p
s6 li~u, thong tin kinh tS.
1.2.3.4 Chi tieu thJng ke
De bieu hi~n ro ban chftt, quy lu~t cua hi~n tuQ'llg, th6ng ke phai t6ng
hgp cac d~c diem vS luQ'llg thanh nhfrng con s6 cua m9t s6 Ian hi~n tuQ'llg
trong diSu ki~n thai gian, khong gian C\l the. Ta gQi d6 la chi tieu thdng ke.
Nhu v~y, chi tieu thdng ke la nhiing con s6 chi m(i;t /if(;rng g&n vm m(i;t chdt
CUa hi¢n tu(!ng sd llfn trong aiJu ki?n thm gian, khong gian C'/!- thl
Khoan 3, diSu 3 Lu~t Th6ng ke (duqc Qu6c h9i nuac C9ng hoa xa h9i
chu nghia Vi~t Nam kh6a XI, ky h9p thu 3 thong qua ngay 17 thang 06 nam
2003, c6 hi~u Ive thi hanh tir ngay 01thang01nam2004) da quy dinh C\l thS
han: "Chi tieu thdng ke la chi tieu biJu hi?n b&ng s6 phan anh quy mo, t6c <19
xa
phat tridn, ca c&u quan h? tY l? cua hi?n tu(!ng kinh t~ - h9i trong aiJu ki?n
khong gian va thm gian C'/!- thd". Ch~ng h~n theo s6 Ii~u th6ng ke cua Ngan
hang ThS gi&i, t6ng san phftm trong nuac (GDP) cua Vi~t Nam nam 2016
theo gia thvc ts la 207 ty USD.
Chi tieu th6ng ke thuang mang tinh t6ng hqp biSu hi~n m~t luQ'llg cua
nhiSu don vi, hi~n tuQ'llg ca bi~t. Do d6, chi tieu phan anh nhiing m6i quan h~
chung cua tftt ca cac dan vi ttlng thS. Chi tieu th6ng ke c6 khai ni~m va muc
dQ. Khai ni~m c6 ten gQi, diSu ki~n thm gian va khong gian. Muc d() phan anh
quy mo ho~c cu6ng d() cua hi~n tuqng v6i cac lo~i thang do khac nhau.
Tuy theo n9i dung bi Su hi~n, c6 cac lo~i chi tieu sau:

9
 . - Chi tieu hi~n v~t: Bi~u hi~n don vi tinh cua chi tieu la don vi hi~n v~t
(kg, tfm, met, lit...).
- Chi tieu tri gia: Bi€u hi~n don v1 tinh cua chi tieu la ti~n t~ (d6ng, n1
ngan, tri~u d6ng, ty d6ng).
Vt
- Chi 6eu thai gian: Bi8u hi~n dan vi tinh cua chi tieu: Ngay cong, V(
gia cong ...
- Chi tieu bi8u hi~n dan vi tinh la nguoi, hQc vien, cong nhan vien ... tl
Khi nghien CUu tdng th€, th6ng ke thuang bi8u hi~n b~ng cac chi tieu
th6ng kc, la biSu hi~n tdng hqp d~c di8m vS m~t luqng trong sv th6ng nhAt
v6i m~t chftt cua t6ng th~ trong thai gian va dia di Sm nhftt dinh. M~t chftt cua
d
chi tieu la rn)i dung kinh t~, xa h<)i. C\l th€ cua hi~n tUQ"Ug nghien Clru. Con m~t
b
lugng cua chi tieu la tri s6 C\l thS cua chi tieu thu<)c vs thai gian va dia di~m
d
nhftt dinh. M6i chi tieu thueng duqc biSu hi~n b~ng cac tri s6 khac nhau. Cac
g
tri s6 nay thay ddi tuy theo di~u ki~n thai gian va khong gian, tUy theo phuang
phap tinh va dan vi tinh.
1:
1.2.3.5 Tham s8 tang thi
La gia tri quan sat duqc cua t6ng th€ va dung d8 mo ta d~c tnmg cua '
c
hi~n tuqng nghien CUu. Trong xac suAt th6ng ke toan chimg ta da biSt cac (
tham s6 t6ng thS nhu trung binh t6ng th€ (µ ), ty l~ t6ng thS (p ), phuong sai
I
t6ng th~ (a2). Ngoai ra, trong qua trinh nghien cuu sau mon th6ng ke chung
ta cOn c6 nhi~u tham s6 t6ng th@ nfra nhu: tuang quan t6ng th@(p), h6i quy
tuy~n tinh t6ng thS ...
1.2.3.6 Tham sa mJu
Tham s6 mftu la gia tri tinh toan duqc cua m<)t mfiu va dung dS suy r<)ng
cho tham s6 t6ng th@. D6 la each giai thfoh mang tinh chAt thong thueng, con
d6i v6i xac sufit th6ng ke thi tham s6 mftu la u6c lugng diem cua tham s6 t6ng
the, trong trueng hqp chung ta chua bi~t tham s6 t6ng the chung ta c6 the sir
.d\lng tham,s6 mfiu dS u6c luqng tham s6 tdng the. Chung ta c6 the li~t ke vai
th~m s6 mfiu nhu sau: Trung binh mKu (x), ty 1~ m&u (p), phuong sai mftu
(S 2), h~ s6 tuong quan mftu (r) ...
1.2.4 Cac lo~.i thang do (Scales of Measurement)
f)(rng tren quan diem cua nha nghien CUu, chfulg ta cftn xac dinh cac
phuong phap phan tich thich hqp dva vao m\lc dich nghien ciru va ban chAt
cua du li~u~ Do v~y, dftu tien chung ta tim hieu ban chdt cua dfr li~u thong qua
khao sat cac c!p d(> do lueng khac nhau vi m6i cAp d9 se chi cho phep m(>t s6
phuong phap nhat dinh ma thoi.

10
.;:

I
1
tt 1.2.4.1 KluU nifm
- Sf> do: La vi~c gan nhfrng du ki~n luQ'11g hoa hay nhfrng ky hi~u cho
,,r nhfrng hi~n tu9ng quan sat. Ch~ng h~n nhu nhfrng d~c diem cua khach hang
vS SlJ chfip nh~n, the:ii d<), thi hi~u ho*c nhfrng d~c di8m c6 lien quan khac d6i
,, v&i m()t san phftm ma hQ tieu dung.
- Thang do: La t~o ra m<)~ thang diSm dS danh gia d~c diSm cua d6i
tuqng nghien CUu thS hi~n qua SlJ danh gia, nh~n xet. .
l 1.2.4.2 Phan lof}i thang ilo
t -Thang do danh nghia (Nominal scale): La lo~i thang do su dt;1ng cho
l
dfr li~u thUQC tinh ma cac bi8u hi~n CUa du li~u khong CO SlJ hon kem, khac
t
bi~t vS thu b~c. Cac con s6 khong c6 m6i quan h~ hon kem, khong thvc hi~n
duqc cac phep tinh d~i sf>. Cac con s6 chi mang tinh ma h6a. Vi d\l: Tieu thuc
gi&i tinh ta c6 thS danh s6 1 la nam, 2 la nu.
-Thang do thll' b'c (Ordinal scale): La lo~i thang do dung cho cac dfr
li~u thm)c tinh. Tuy nhien truang hgp nay biSu hi~n cua du li~u c6 SlJ so sanh.
Vi dv: Trinh d<) thanh th~o cua cong nhan duqc phan chia ra cac b~c thq tir 1
d~n 7. Phan lo~i giang vien trong cac tnrang d~i.h9c: Giao SU, Pho giao SU,
Giang vien chinh, Giang vien. Thang do nay ciing khong thvc hi~n dugc cac
phep tinh d~i s6.
-Thang do khoang (Interval scale): La lo~i thang do dung cho cac dfr
li~u sf> luqng. Thang do nay c6 th~ dung dS x~p h;~mg cac d6i tuqng nghien
ctru nhung khoang each b~ng nhau tren thang do d~i di~n cho khoang each
b~ng nhau trong d~c diSm cua d6i tuqng. V &i thang do nay ta co thS thlJc hi~n
cac phep tinh d~i s6 trir phep chiaJrnong c6 y nghia. C\lthS sinh vien A c6
diSm thi la 8 diSm, sinh vien B co diSm thi la 4 thi khong thS n6i r~ng sinh
vien A gioi gfip hai lfrn sinh vien B.
- Thang do tY l~ (Ratio scale): La lo~i thang do ding c6 thS dung du
li~u sf> luQ'ng. Trong cac lo~i thang do day la lo~i thang do cao nhfit. Ngoai
d~c tinh cua thang do khoang, phep chia c6 thS thvc hi~n duqc. Vi dv: Thu
c
nh~p trung binh 1 thang Clla ong la 2 tri~u ddng va thu nh~p ba D la 4 tri~u
ddng, ta c6 thS n6i r~ng thu nh~p trung binh trong m()t thang cua ba D g§.p doi
thu nh~p cua ong c.
Tuy theo thang do chung ta co thS c6 m<)t s6 phuong phap phan tich
phu hqp, ta c6 thS tom t~t nhu sau:

11
 :i
'~!
li
:~
--------------------1111111-
---~,-r~_:,,:·~.......
;1

Bang 1.1 Phuong phap phan tich th6ng ke thich hqp v6i cac lo~i thang do

Cac lotti Do lu0ng dq Dolu0ng Do luimg tinb

Ki~mdjnh
thang do t'p trung dq-phan tan tuong quan
1. Thang do Mf>t (Mo) Khongc6 H~ s6 ngfiu Ki~mdjnh
bi8u danh nhien x2
2. Thang do Trung vj (Me) sf> phAn Daytuong Ki~mdinh
thtr t\r tram quan dfiu
3. Thang do Trungbinh D() l~ch H~ s6 tuong Ki8mdjnh
khoang chudn quan t, F
4. Thang do Trungbinh H~ sf> bi@n rAt ca cac Sir dvng tftt
ty.l~ ty l~ thien phep tren ca cac phep
tren
1.3 QUA TRINH NGHIEN ctru THONG KE
Qua trinh nghien ctru thdng ke bao gBm ba giai do~n: DiSu tra th6ng ke,
t6ng hqp thf>ng ke va phan tich thf>ng ke. Ba.giai do~n nay co lien quan hfiu
w
CO' v6i nhau va duqc tien hanh theo m()t trinh nhAt djnh. Giai do~n tru6c la
tiSn dS cAn thiet d8 tht.rc hi~n giai do~n sau va kSt qua cua qua trinh nghien
Clru thf>ng ke la k@t. qua tf>ng hqp cua Ca ba giai do~Il..
1.3.J Di~u tra th6ng ke
1.3.1.1 Khai ni~m -y nghia
Nhi~m .V\l chu y@u cua diSu tra th6ng ke la thu th~p duqc ddy du thong
tin cdn thi@t VS hi~n tuQ'llg nghien Clru, lam CO' SO cho vi~c tfing hqp Va phan
tich. Tuy nhien, ddi tuQ'Ilg cua th6ng ke thu0ng la nhfrng hi~n tuqng sf> Ian,
phtrc t~p bao gBm nhiSu don vi, phdn tir khac nhau. M~t khac, cac hi~n tuQ'Ilg
nay l~i luon bien d()ng theo thai gian va khong gian. Do S\f da d~ng, phong
phu Va phuc t~p CUa d6i tuQ'llg nghien ctru, nen muf>n dap (mg dUQ'C ffi\}C dich
nghien ctru, mu6n giai quyet duqc m<}t vdn dS ly thuySt ho~c th\fc tS da duqc
djnh tru6c doi hoi cac CUQC diSu tra th6ng ke phai duqc tA chtrc m()t each khoa
h9c, c6 kS ho~ch t~p trung, th6ng nhAt, c6 chudn bi chu dao theo nhfrng
nguyen t~c khoa hQc nhAt djnh.
EJiJu tra th&ng ke la vi?c t6 chux m9t each khoa h9c theo m9t ki hoq,ch
th&ng nh&t vi?c thu thqp, ghi chep nguJn tai li?u ban a&u vJ hi?n tu(lng nghien
CUu trong aiJu ki?n CY, thi vJ thifi gian, khong gian.

DiSu 3, Lu~t Th6ng ke cua nu6c C()ng hoa xa h()i chu nghia Vi~t Nam
ciing dinh nghia: "EJiJu tra th6ng ke la hinh thuc thu th<J,p thong tin th6ng ke

12
 JLJl' .,.II
1

theo phuong an di~u tra "Dinh nghia nay hoan toan phu hqp v6'i khai nifa~1
neu tren, bai le phuong a!1 diSu tra ,th6ng ke se quy dinh ro vS m\lc dich~ y
h nghia, toan b(> qua trinh to chuc, dieu ki~n thai gian, khong gian... cua cuoc
di Su tra. Tinh khoa h9c, tinh kS ho~ch cua CUQC di Su tra duqc thS hi~n ro tro~g
phuong an nay.
DiSu tra th6ng ke, nSu dugc t6 chuc theo nhfrng nguyen t~c khoa hoc
' ' ' , . '
ch~t che, se dap irng dugc nhieu yeu cau khac nhau ca ve ly thuyet ding nhu
' ' . . .

thl)'C tS d~t ra. Trube hSt, tai li~u do diSu tra th6ng ke thu duqc la can cu tin
c~y dS kiSm tra, danh gia thvc tr~ng hi~n tugng nghien cuu, danh gia tinh hinh
thl;rc hi~n ks ho~ch phat triSn kinh ts, van hoa, xa h(>i cua tung don vi, tiing
dia phuong va cua toan b(> nSn kinh tS qu6c dan. Thu hai, di~u tra th6ng ke
cung cftp nhfrng lu~n cu xac dang cho vi~c phan tich, phat hi~n, tim ra nhfrng
ySu t6 tac d(>ng, nhfrng ySu t6 quySt dinh S\f biSn d6i cua hi~n tuqng nghien
CUu. Tren ca sa d6, tim bi~n phap thich hgp thuc ddy hi~n tugng phat triSn
theo hu6ng c6 lgi nhftt. Thu ba, nhfrng tai li~u di~u tra th6ng ke cung cfip m(>t
each CO h~ th6ng con la Call CU vfrng ch~c cho Vi~C phat hi~n, Xac dinh XU
. e, hu6ng, quy lu~t biSn d(>ng cua hi~n tugng va dv doan XU hu6ng biSn d(>ng
'.U cua hi~n tuqng trong tuang lai. Trong,qua trinh di~u hanh, quan ly KT-XH,
la cac tai li~u nay giup cho vi~c xay d\fllg cac dinh hu6ng, cac kS ho~ch phat
:n triSn KT-XH trong tuong lai, quan ly qua trinh thl)'.c hi~n cac kS ho~ch d6.
.Theo each thuc t6 chuc cac ho~t d(>ng th6ng ke nha nu6'c C(>ng hoa xa
h(>i chu nghia Vi~t Nam hi~n nay, di8u tra th6ng ke duqc tb chuc thanh hai
cftp d(>: Tbng di8u tra th6ng ke va di8u tra th6ng ke.

g Tbng di8u tra th6ng ke dS thu th~p nhtmg thong tin th6ng ke ca ban,
n tren ph~m vi ca nu6c theo chu ky dai, quy mo 16n, ph~m vi r(>ng lien quan
l, dSn nhi8u nganh, nhi8u cftp, c6 sir dvng lgc lugng va kinh phi rdt 16n. Cac
g cu(>c T6ng di8u tra dan s6 duqc t6 chuc theo chu ky 10 nam m(>t lAn la m(>t vi
dv diSn hinh thu(>c Io~i nay.
1 Di8u tra th6ng ke dugc thgc hi~n d6i v&i cac t6 chuc, h(> gia dinh va ·ca
nhan trong cac truang hgp:

:r
+ Thu th~p nhfrng thong tin th6ng ke tir cac t6 chtrc khong phai thvc
' hi~n chs d9 bao cao th6ng ke.
+ Khi cftn b6 sung thong tin tir cac tb chuc c6 thgc hi~n chS d(> bao cao
th6ng ke .
. '
+ Thu th~p thong tin tit cac h(> ho~c ca sa kinh doanh ca thS, h(> gia
dinh, ca nhan.
+ Thu th~p thong tin th6ng ke khi c6 nhu cftu d(>t xuAt.

13
 -- ----- --~- ---- -·-~- -·---·-··----- - -

Di Su. tra th6ng ke la t6 ch(rc m()t each khoa hQC va theo m()t k8 ho~ch ti
th6ng nhdt vi~c thu th~p,. ghi chep tai li~u ban dfiu vs cac hi~n tuqng va qua k
trinh KT-XH nh~m phl)c V\l cho nhfrng vdn dS nghien cliu nhftt dinh. d
f)iSu tra th6ng ke la giai do~n dftu tien cua qua trinh nghien CUu thfmg
ke. Tai li~u diSu tra th6ng ke dung dAn se la can cu dang tin c~y giup cho c
doanh nghi~p, cac nha lam cong tac quan ly danh gia tinh hinh thvc hi~n k~
ho~ch m{)t s6 chi tieu KT-XH va xay d\lilg cac k~ ho~ch phat tri8n KT-XH
d
trong tirng thai ky nhftt dinh, neu len cac ngubn tai nguyen va kha nang ti~m
d
tang cua nSn kinh t8 qu6c dan. N goai ra tai li~u di Su tra th6ng ke con phl)C V\l
cho yeu cftu nghien cilu cua giai do~n t6ng hqp, giai do~n phan tich th6ng ke
d
va cac yeu cftu nghien c(ru khac.
Tuy theo mvc dich nghien c(ru se xac dinh n{)i dung tai li~u cftn thu th~p k
va c6 phuang phap phu hqp v6i tirng d6i tuQ'llg diSu tra nhu trong th6ng ke c
dan s6 thi tren m6i nguai dan th6ng ke ghi chep tai li~u vs tu6i, gi6i tinh,
nghS nghi~p, thanh phftn dan t{)c ... g
Tai li~u diSu tra th6ng ke dS phat huy tac dl)ng t6t cftn dam bao 3 yeu b
du: Chinh xac, kip thai, dfty du, cl) th8 nhu sau: d
- Chinh xac: Tai li~u diSu tra phai phan anh trung thvc, khach quan,
phan anh dung dAn tinh hinh thvc t8 cua hi~n tuqng nghien CUu. Day la yeu v
cfm CO' ban nhftt CUa di8u tra thf>ng ke. k
t]
- Kip thai: Phai nhiitY hen v6i tinh hinh thgc t8,_thu th~p va cung cftp tai
li~u, thong tin dung luc ma cac cftp cftn.
- Dfty dil: Tai li~u thu th~p phai thu th~p dung n()i dung da quy dinh va tl
s6 dan vi di8u tra da quy dinh cua CUQC di~u tra, khong bo sot bftt ky IDQt n{)i p
dung nao, m()t dan vi·nao. Trong cong tac thvc t8 thi ba yeu cftu tren phai dam tl
b~o dbng thai khi ti8n hanh diSu tra th6ng ke, khong duqc xem nh~ m{)t yeu c
can nao~ ti

1.3.1.2 Cac loq.i iliiu tra thang ke "c

- Can cu vao ph'm vi cua dfii ttrQ'Dg di~u tra: DiSu tra th6ng ke co
hai loiiti la di8u tra toan b9 va di8u tra khong toan b9:
t
+ Di8u tra toan b(): Lo~i diSu tra ma vi~c thu th~p tai li~u ban dftu duqc ·r
ti~n hanh tren tfit ca cac dan vi thu()c d6i tuQ'llg di8u tra nhu: T6ng diSu tra
t
· dan s6, t6ng di Su tra di~n tich dftt dai, tbng kiSm ke va danh gia liiti tai san, ....
r.
Tai li~u ma di8u tra toan b() cung cftp se giup cac nganh, cac cftp c6
nh~n djnh dfty du Va toan di~n vS tf>ng th~ nghien CUu Va cac b{) ph~n cftu
thanh t6ng th~ db, giup Dang va Nha nu6c xay d\fllg duang ldi, chinh sach, I
cac k8 hO'i\Ch phat tri8n kinh t8, van h6a, xa hQi. Ngoai ra con la can cud~ t

14
h ti~h cac chi tie'! kinh tS cho toan b9 hi~n tu9ng nghien cuu, la co· s& de I~p
ke ho9ch va k~em tra tinh hinh thlJC hi~n ke ho~ch cac chi tieu kinh. tS Ctla
dan vi.
g Thong thucmg khi ap dvng dieu tra toan b9 thi cong tac chuAn bi phai
0, chu dao, khoa h9c, kinh phi diSu tra 16n, t6n nhiSu thai gian va nhan Ive.
e + DiSu tra khong toan b<): Lo9i diSu tra ma vi~c thu th~p tai li~u ban
~
dftu chi tiSn hanh tren m<)t 86 don vi duqc ch9n trong toan b<) cac don vi cua
n
d6i tuqng nghien cuu nhu: DiSu tra nang suftt cay trbng, san luqng cay tr6ng,
l)
diSu tra gia cathi truang,... .
e
. DiSu tra khong toan b<) thmmg duqc sir dgng cho nhfrng d6i .tuqng ·
khong th~ diSu tra toan b9 ho~c nSu tiSn hanh se qua t6n kem nhu d8 ki8m tra
p
e chftt lm)ng mQt lo~i san phftm, hang h6a nao d6. '
.,
I
DiSu tra khong toan b<) c6 uu di~m la c6 thS ti€n hanh nhanh ch6ng,
giup ta c6 nh~n dinh kip thai vs hi~n tu9ng nghien cilu. DiSu tra kho:ng toan
l b<) gbm cac 109i sau: DiSu tra ch9n m~u, diSu tra tr9ng diSm, diSu tra chuyen
dS, C\l th~ nhu sau:
+ DiSu tra chc;m m~u la 109i diSu tra khong .toan b<), chi ch9n ra m9t s6 don
vi nhfit djnh thu<)c t6ng th~ nghien c(ru dS tiSn hanh di Su tra th\fc tS, sau d6 dung
kSt qua thu th~p d8 tinh toan va suy r9ng thanh cac d~c diSm cua toan b9 t6ng
th8 nghien Clru nhu: DiSu tra nang suftt, san luqng m<)t lo~i cay trbng.
+ DiSu tra tr9ng diSm la lo9i diSu ~ra khong toan b9 chi tiSn hanh thu
th~p tai. li~u a b<) ph~n chl! ySu, nhftt trong toan b<) t6ng th~ nghien Clru. Be)
ph~n chu ySu nhAt thmmg la b9 ph~n chiSm ty trc;mg l&n trong toan b9 t6ng
thS nghien c-UU. KSt qmY dfSu tra khong dung dS suy .r9ng thanh cac d~c di~m
chung cua t6ng th~, lo~i di~u tra nay chi thich hgp v6i nhfrng hi~n. tuqng c6
tirng ·b9 ph~n tuang d6i t~p ·trung nhu trong san xuAt nong nghi~p co nhung
vilng chuyen tr6ngt~p trung m<)t sf> caynhu cay ca phe aD~c l~c, Lam D6ng;
a a
cay cao SU D6ng N ai, Song Be; cay tra VInh Phu.~.
+ DiSu tra chuyen d~ la lo~i dieu tra khohg toan b<), chi thu th~p tai li~u
tren m<)t. sf> it ho~c chi 111Qt don vi trong t6rig thS nghien ct'ru nhung di sau
nghien ~t'ru chi ti8t nhi~u m~t~ nhiS,u vfin dS cua dan vi d6. KSt qua cua diSu
tra tr9p.g diSm khong dung de suy n}ng ho~c lam can cu danh gia cho toan b<)
hi~n tuqng nghien c-UU.

. - Can cfr vao. tinh chit lien tyc hay khong lien tyc ctia vifc thu th'p tai
lifu ban din: Th6ng ke c6 2 lo~i la di~u tra thuang xuyen va di Su tra khong
thuang xuyen:

15
i~ ·'

+ Di8u tra thm:mg xuyen: La lo(;li di~u tra ma vi~c ghi chep, thu th~p tai
li~u dmyc tiSn hanh thuemg xuyen, lien tvc, c6 he th6ng gin v&i qua trinh phat c
sinh, phat trien CUa hien tuqng nghien CUu nhu trong ho~t dQng CUa doanh
nghiep thuong m(;li hang ngay phai ghi chep s6 lugng hang h6a mua (ban),
doanh s6 mua, doanh s6 ban, s6 lugng cong nhan co m~t lam viec. k
tl
DiSu tra thmmg xuyen giup theo doi di8n bi8n tinh hinh phat sinh phat
k
trien cua hien tuqng nghien ciru va qua d6 c6 quy8t djnh kip thcri trong cong t]
tac quan ly, dugc ap dl)ng d6i v&i hien tuqng biSn d(:mg nhanh. Tai li~u dieu
d
tra thuang xuyen la CO' sa chu ySu dS l~p bao cao.th6ng ke dinh ky, la cong
v
C\l quan trQng dS kiem tra tinh hinh hoan thanh kS ho(;lch cac chi tieu KT-XH,
1:
phan anh kSt qua bieu hien v8 Iugng cua hien tugng trong mQt thai ky.
n
+ DiSu tra khong thuemg xuyen: La lo~i di8u tra ma viec ghi chep, thu
th~p tai li~u ban ddu khong lien tl)c, khong g&n v&i qua trinh phat sinh, phat
d
trien cua hien tuqng, chi phan anh tqmg thai cua hien tuqng t';li m<)t thai
diSm nhftt djnh nhu: Di8u tra dan s6, di8u tra dftt dai, diSu tra d\f trfr nguyen b
v~t li~u ...

Tai lieu di8u tra khong thuemg xuyen: La lo(;li diSu tra ma viec ghi chep v
t]
tai lieu ban ddu khong lien tl)c, chi phan anh tf(;lng thai cua hien tuqng t';li m(>t
thai diem nhfit dinh va thuemg dugc ap <ll)ng d6i vai nhfrng hien tuQ'llg co s
biSn d6i ch~m, muc dQ thay d6i it.
tc
1.3.1.3 NguJn sD lifu
Khi nghien cfru m(>t hien tuqng C\l thS, ngucri nghien ciiu c6 thS sfr d\lng
tir ngubn s6 li~u da c6 s~n da dugc cong b6 hay chua cong b6 hay tg minh c
thu th~p cac dfr Heu cdn thiSt cho nghien Clru. D\fa vao each thuc nay nguai
ta chia dfr lieu thanh 2 .ngubn: Dfr Heu thir cftp va du Heu SO' cftp.· n
- Dfr li~u thtr cip (Secondary Data): La cac thong tin da c6 s~n va da n
qua t6ng hqp, XU ly. Lo(;li dfr li~u nay c6 thSthu.th~p tt'r cac ngubn sau:
+ s6 Heu n(>i b(>: La lo(;li s6 Iieu da dugc ghi chep c~p nh~t trong don vi
ho~c duqc thu th~p tir cac CUQC diSu tra tru&c day.
+ s6 Heu tir cac An phdm cua Nha nu6c: Cac dfr li~u do cac CO' quan
th6ng ke nha nu6c phat hanh djnh ky nhu niem giam. th6ng ke, cac thong tin c
c~p nh~t hang nam v8 tinh hinh dan s6 lao d<)ng, kSt qua san xuAt cua cac n
nganh trong n8n kinh ts,
s6 li~u vs van hoa xa hc?i.
+ Bao, t';lp chi chuyen nganh: Cac bao va t';lp chi dS c~p dSn vftn dS c6
tinh chftt chuyen nganh nhu t';lp chi th6ng ke, gia ca thi truemg ...
+ Thong tin cua cac t6 chuc, hi~p h(>i nghS nghi~p: Vi~n nghien Clru
r
c
kinh tS, phong thuang m~i. · t

16
>tai + Cac cong ty chuyen t6 chtrc thu th~p thong tin, nghien. ctru va cung
>hat d.p thong tin theo yeu cfm. ·
anh
in), s6 li~u thu cftp c6 uu diSm la c6 thS chia se chi phi, do d6 n6 c6 tinh
kinh t~ hon, s6 li~u duqc cung c~p kip thoi h~. Tuy nhien, du li~u thtr dp
thuemg la cac thong tin CO' ban, so li~u da duqc tong hqp da qua XU ly cho nen
1hat khong dfiy du ho~C khong phu hqp cho qua trinh nghien CUu. S6 li~u th(r cftp
)ng
thuemg it duqc SU dvng dS dv bao trong th6ng ke, s6 li~u nay thuang duqc sir
ti Su sa
dvng trong trinh bay t6ng quan n()i dung nghien ctru, la ca dS phat hi~n ra
:mg
vftn d@ nghien ctru. Ngoai ra, s6 li~u thtr cftp con duqc su dvng dS d6i chieu
CH,
l~i ket qua nghien ciru dS nh~m kiSm tra l~i tinh dung d~n ho~c phat hi~n ra
nhfrng vftn d@m6i d~ c6 hu6ng nghien cuu ti~p.
thu
- Dfr li~u SO' cip (Primary Data): La cac thong tin thu th~p tl:r cac CUQC
hat
diSu tra. Can cu vao ph~m vi di@u tra c6 thS chia thanh 2 lo~i: DiSu tra toan
1ai
b9 va diSu tra chc;m mfiu.
1en
+ Di@u tra toan b(): La tien hanh thu th~p thong tin tren tftt ca cac dan
vi thu()c t6ng thS nghien ctru. Vu di Sm cua di Su tra toan b9 la thu th~p duq.c
iep
thong tin v@ tfit ca cac don vi t6ng thS. 'Tuy nhien, lo~i di Su tra nay g~p m9t
a()t
s6 tra ng~i sau: ·
c6
( 1} s6 don vi t6ng thS chung thu0ng rfit lan cho nen tisn hanh di@u tra
toan b9 mftt nhi@u thoi gian va t6n kem.

ng (2) Trong m9t s6 truong hqp do thoi gian keo dai dfin den s6 li~u kem
chinh.xac do hi~n tm;mg tl;r bi€n d()ng qua thcri gian.
nh
ro·i (3) Trong m()t s6 truang hqp di Su tra toan b9 se khong thgc hi~n duqc
nhu kiSm tra ch~t luqng san phftm phai pha buy cac dan vi thu9c d6i tuqng
da nghien ctru.
+ Di@u tra ch9n mfiu: DS nghien ctru t6ng thS, ta chi cfin lfty ra m()t s6
phfin ru tu d~i. di~n dS nghien cuu va tir d6 suy ra kSt qua· cho t6ng thS bAng
VJ
cac phuang phap th6ng ke. . .

an DiSu tra ch9n mfiu thucrng duqc su dvng vi cac ly do sau: TiSt ki~m
.:m chi phi; tiSt ki~m thai gian va cung cftp thong tin kip thoi cho qua trinh
ac nghien cuu.
Di@u tra ch9n mfiu phai dam bao tinh d~i di~n d9 tin c~y. Bay la ySu
. ~6 t6 rAt quan tr9ng, no lam cho diSu tra ch9n mfiu tra nen co hi~u qua va
duqc chftp nh~n. Tuy nhien, dS c6 sv dang tin c~y nay, chung ta phai c6
phuang phap khoa h9c dS dam bao tinh chinh xac, chi cfin so~n ra m()t s6
ru quan sat. co ths suy lu~n cho ca t6ng ths r9ng Ian, do la nho vao cac Iy
thuySt th6ng ke.

17
 · · - - - - - · ---·····--···· - --·····--·--··--·· ---···-- -----···-·-----------

V~y sir dvng di~u tra toan b9 hay diSu tra chQn mfiu phv thu(k vao nhi~u
ySu t6 c6 lien quan nhu: Kich thu6c t6ng thS, thai gian nghien ciru, kha nang
v~ tai chinh va ngu6n h;rc, d~c diSm cua rn)i dung nghien cuu.
. 1.3.1.4 Ctic phu·ung phap thu th~p thong tin ili~u tra thJng ke
DS thu th~p dfr li~u ban dfiu, my theo ngu6n kinh phi va d~c diSm cua
ddi tuqng cfin thu th~p thong tin, ta c6 cac phuong phap sau:
- Quan sat: La phuong phap thu th~p dfr li~u b~ng each quan sat hanh
d(>ng, hanh vi thai de) cua ddi tuqng duqc di~u tra. Cl) thS nhu nghien CUu tre
con yeu thich mau s~c nao, quan sat thai d9 khach hang khi dung thir lo?i san
phftm. Phuang phap nay to ra hi~u qua d6i v6i cac truemg hqp ddi tuqng kh6
tiSp c~n va tang tinh khach quan cua d6i tuqng. Tuy nhien, phuang phap nay
to ra kha t6n kem nhung lu9ng thong tin thu th~p duqc it.
- Phuang phap giri thu: Theo phuong phap nay nhan vien di~u tra
gai bang cau hoi dSn ddi tuqng cung cftp thong tin v6i khdi luqng Ian, ti6t
ki~m chi phi so v6i cac phuang phap khac. Tuy nhien, ty 1~ tra lai b~ng
phuang phap nay tuang d6i thfip, day Ia mot nhuqc diSm rftt Ian cua
phuong phap nay.
- Phong vfm b~ng di~n tho~i: Phuong phap thu th~p thong tin b~ng each
phong vftn qua di~n tho(:li. Phuong phap nay thu th~p duqc thong tin m(>t each
nhanh ch6ng, tuy nhien phuang phap nay c6 nhuqc di Sm la t6n kem, n9i dung
thu th~p thong tin bi h~n chS.
- Phong v~n tn.rc tiSp: Phuang phap phong vfin tnrc ti~p thich hqp cho
nhfrng cu(>c di~u tra cfin thu th~p nhiSu thong tin, rn)i dung cua thong tin tuang
ddi phuc t~p dn thu th~p m()t each chi tik Phuang phap phong vftn tnrc tiSp
cho 2 hinh thuc:
+ Phong vftn ca nhan: Nhan vien diSu tra ti8p xuc v6i d6i tuqng cung
cfip thong tin thu0ng t~i nha rieng ho~c nai lam vi~c. Thong thuang phong
vfrn tf\l'c tiSp duqc ap dvng khi chung ta cho tiSn hanh diSu tra chinh thuc.
+Phong vfrn nh6m: Nhan vien di~u tra phong vftn tirng nh6m dS thao
lu~n v~ m()t vfin dS nao d6. Truong hqp nay nguai ta thuang sir dvng khi
diSu tra thir dS kiSm tra I<iti rn)i dung cua bang cau hoi duqc hoan chinh
chua ho~c nh~m tim hiSu mc)t vfin dS phuc t(ilp ma ban than nguo·i nghien
c{ru clma n~m duqc mc)t each dfiy du ma cfin phai c6 y ki~n C\l thS tir nhfrng
nguai am hiSu.
Sau day ta c6 bang t6ng hqp m9t s6 lfU nhuqc diSm cua cac phuo·ng
phap thu th~p thong tin.

18
ieu Bang 1.2 D~c diSm cua cac phuong phap thu th~p thong tin
ing Tinh chit Phtrong Phong vin Phong vin
phap girl thU' qua di~n tho'i tn.rcti~p
Linh ho~t Kem T6t T6t·
Kh6i luQ'llg thong tin D~ydu H~nchS Dfty du
T6c dQ thu th~p thong tin Ch~m Nhanh Nhanh
_nh
Ty l~ cau hoi duqc tra lai Thftp Cao Cao
tre
:an Chi phi TiSt ki~m T6nkem T6n kem
h6 DiSu tra th6ng' ke la giai do~n, tiSn hanh thu th~p, ghi chep cac tai li~u
ay ban dftu c6 lien quan dSn vfin dS nghien cuu, cac phuong phap nhu: dang ky
ttvc ti Sp, phong vfin, dang ky qua chUng ti:r s6 sach ...
:ra - Phuang phap dang ky twc tiSp: Nhan vien di~u tra t\f minh thgc hi~n
~t ho~c giam sat vi~c can, do, dsm, trgc tisp hoi ct6i tuQ'llg duqc di€u tra va sau
1g d6 ghi chep cac dfr ki~n vao phiSu diSu tra. Phuang phap twc tiSp c6 th€ tiSn
la hanh b~ng nhiSu each nhu: Dang ky twc ti Sp la phuang phap ghi chep tai li~u
ban dftu trong do nhan vien diSu tra twc tiSp tiSn hanh ho~c giam sat vi~c can,
do, tinhtoati va ghi chep tai ·li~u vao phiSu diSu tra. Nhu trong diSu tra nang
sufit, san luQ'11g lua, nhan vien diSu tra phai trl)'c tiSp tiSn hanh do, g~t, phai,
c~an, bao quan va tinh toan nang suk thu ho~ch lua; ho~c trong diSu tra hang
tbn kho, nhan vien diSu tra phai dSn kho tiSn hanh can, do, dSm ... d€ n~m s6
luqng v~t tu, thiSt bi, hang h6a t6nkho ...
LO
-.Phuong phap dang ky qua chung tu Sf> sach: La phuang phap thu th~p
~g
~p
tai li~u can cu vao cac chling tlr s6 sach da duqc ghi chep, luu trfr m()t each
c6 h~ th6ng. G6c chung tu, s6 sach bao g6m cac tai li~u ban dftu, tai li~u trung
gian t~i dan vi va cfing la CO' sa d€ l~p bao cao th6ng ke dinh ky. Chfit luQ'llg
g cua phuang phap nay ph\l thu9c vao chftt luqng cua tai li~u ghi chep trong
g chung tir s6 sach. ,.
1.3.1. 5 Cac hinh thfrc tJ chitc aiJu tra thang ke
0
Trong diSu tra th6ng ke c6 2 hinh thuc t6 chuc thu th~p tai li~u ban dfiu
J
la bao cao th6ng ke dinh ky va diSu tra chuyen mon.
1
1 - Bao cao thAng ke djnh ky: La hinh thuc t6·chuc diSu tra th6ng ke
thuang xuyen, dinh ky theo nhfrng n9i dung, phuang phap va chs d9 bao cao
da duqc Nha nu6c quy dinh th6ng nhfit.
N Qi dung cua bao ca6 th6ng ke djnh ky bao gbm nhfrng chi tieu, CO" ban
phan anh tinh hinh san xufit kinh <loanh co lien quan dSn cong tac quan Iy cua

19
r
i

Nha nu6c, m~t khac tai li~u thu th~p dugc cua bao cao thf>ng ke djnh ky con
Ia can cu d8 cac doanh nghi~p danh gia, ki~m tra tinh hinh thgc hi~n k8 ho(;lch,
phat hi~n nhfrng kha nang ti Sm tang co. ths khai thac cua dan vi va xay d\I11g
cac k8 ho~ch cho ky sau ho~t d()ng.
T 6 chuc bao cao th6ng ke djnh ky dugc ap dl)ng chu y8u d6i v6i cac
don vi, doanh nghi~p, cong ty, nong truemg, cac doan th~, ... thm)cthanh phfrn
kinh t8 qu6c doanh. Ch8. d<) bao cao th6ng ke dugc xay d\fllg can cu vao vi
tri, chuc nang ho~t d<)ng cua nganh trong nSn kinh t8 nh~m cung cAp nhfrng
tai li~u dap trng yeu cftu quan ly, nghien cuu va phan tich th6ng ke.
Bao cao th6ng ke dinh ky la hinh thuc diSu tra th6ng ke chu y8u va duqc
ap dl)ng a cac don vi hanh chanh S\f nghi~p thu()c thanh phftn kinh t~ nha nuac
va tu nhan.
- Di~u tra chuyen mon: La hinh thuc di8u tra khong thuang xuyen
dugc ti~n hanh theo ks ho~ch va phuong phap quy dinh rieng cho m6i Ifin
diSu tra.
DiSu tra chuyen mon khong dugc t6 chuc thuang xuyen dS thu th~p tai
li~u ban dfiu ma khi nao cfin mai t6 chuc ghi chep vao thcri diSm hay thcri ky
nhftt dinh. Nhu t6ng di Su tra dan s6, diSu tra lao d<)ng, di Su tra dcri sbng...
DiSu tra chuyen mon dugc ap dl)ng d6i v6i nhfrng hi~n tuqng bi8n d6i
ch~m, khong lan nhu tinh hinh biSn d{mg dAt dai nong nghi~p, tinh hinh
thuy lgi ... ho~c nhfrng hi~n tugng xay ra bftt thuang nhu thien tai, tai n~n
lao d<)ng .. .
Tren thgc t@ thgc hi~n diSu tra chuyen mon con c6 y nghia la dung d~
kiSm tra l~i chfit luQ'llg cua bao cao th6ng ke dinh ky ho~c b6 sung them nhung
thong tin ma bao cao th6ng ke dinh ky chua phan anh hSt nhu: DiSu tra tinh
hinh thi8t bi, v~t tu t6n kho cua doanh nghi~p, disu tra tinh hinh b~nh nghs
nghi~p cua cong nhan lam vi~c trong moi trueng d<)c h~i. ..

T6 chuc m<)t cu<)c diSu tra chuyen mon doi hoi phai co S\f chuAn bi
chu dao, khoa h9c va cfin thi8t phai xay dvng phuong an di8u tra nh~m dua
ra nhfrng vftn d8 cftn giai quy8t, cfin thdng nhftt trong toan bQ CUQC di8u tra,
qua d6 hu6ng dftn cho di8u tra vien thgc hi~n cong tac di8u tra. Tuy theo
quy mo CUa CUQC di8u tra ma n<)i dung CUa phuong an di8u tra dUQ'C xay
dgng cho phu hqp v6i mdi lftn di€u tra, thong thucrng trong phuang an di8u
tra bao g6m cac vAn d8 CO' ban nhu: Xac dinh illl)C dich cua CUQC di8u tra,
'i - ' d6i tugng va don vi di8u tra, n9i dung diSu tra, bi~u mftu di8u tra va ban
giai thich each ghi bi~u m~u, thai di~m va thai ky di€u tra, k8 ho~ch
tj chuc va ti~n hanh diSu tra.

20
 -- ·------ -~ -·-- -- . -·-····-··-·-·- ·- -·····-·--· . ---- --
.. -- .. ·--··--·--- ------·--------

f,._,_:;,;;f££_
. ,!rl:_,
~1:

n 1.3.2 Tfing hQl> thAng ke ~I

L,
1.3.2.1 Khai ni?m,ynghia va nhi?m v~ tlmg h!fp thang ke
g
. Qua.,trinh di~u tra th6ng ke,da thu th~p duqc nhfrng tai li~u v~ tirng dan I
1
vi tong the theo cac tieu thuc dieu tra. Nhfrng tai li~u nay moi chi phan anh
duqc cac d~c trung ca bi~t cua timg don vi, c6 tinh chdt rai r~c, cho nen chua
thS SU dvng duqc ngay vao mQi cong tac nghien CUu va phan tich th6ng ke.
DS ·.co th~ buoc dftu. neu len m()t s6 d~c trung chung cua toan b() t6ng thS
nghien ciru, cftn tiSn hanh giai do~n tiSp sau cua qua trinh nghien c-UU th6ng
'
1~

ke, la giai do~n t6ng hqp th6ng ke.

T6ng h(fp thdng ke tiin hanh tqp trung, chinh ly h? th6ng h6a m9t la va
each khoa h9c cac 'tai li?u ban a&u thu thijp au(fc trong aiJu tra th6ng ke. <

Nhi,~m V\l CO' ban cua t6ng hqp th6ng ke la lam cho cac d~c trung rieng
bi~t cua rung dan vi tbng th8 bu&c dftu chuy8n thanh cac d~c trung chung cua -~[~
toan b()_ t6ng th~, lam cho cac bi~u hi~n rieng clia tieu thuc di~u tra buac dftu
chuy~n thanh cac biSu hi~n chung v~ d~c di~m cua hi~n tuQ'Ilg nghien CUll.
I
T6ng hqp th6ng ke la giai do~n thu hai cua toan bl) qua trinh nghien i
Clru th6ng ke. Vi~c t6 chuc t6ng hgp m()t each dung d~n va khoa h9c c6 y
nghia _rdt 16n d6i v&i kSt qua cua nghiei1 Clru th6ng ke, bai vi cac d~c trung
chung cua t6ng th~ la nhung can cu cho phan tich dg doan th.6ng ke; t6ng hqp
th6ng ke dung d~n la cho kSt qua di~u tra tra nen co gia tri va t~o di~u ki~n
I r1,-iij
cho phan ti ch· sau s~c ban chdt va tinh quy lu~t cua hi~n tuQ'Ilg. Tai li~u cua '!kl
.',/;i

di~u tra th6ng ke du c6 phong phu va chinh xac, ma t6ng hqp th6ng ke khong :!i
j~
khoa h9c thi cung khong rut ra- duqc s6 li~u chinh xac d8 lam can cu vfrng ~-::{}

_ch~c cho phan tich, dg doan th6ng ke. ·~~

rAng hqp th6ng. ke khong phai don gian chi ia m9t cong tac ky thu~t '~
mi
nh~m s~p x~p l~i cho c6 thu t\I cac 'tai li~u ban dftu, ciing khong phai chi la ·.-~Tu

'.~~~
vi~c dung may tinh d~ c6 m()t vai con s6 c()ng va t6ng c()ng. r6ng hqp th6ng :/~i

ke doi hoi phai CO ky thu~t t6ng hqp thanh th~o, phai d\fa tren CO' SO ly lu~n ;~
KT~XH d8·giai thich m()t ca~h ro rang, dung d~n ban chdt va quy lu~t phat . jf~
tri8n chung cua hi~n tuqfig nghien elm. '~
T6ng hqp th6ng ke la m()t cong tac phtrG t~p, bao gBm nhi~u cong vi~c
cv th~ nhu: Phan chia t6ng thS ra thanh cac t6 c6 tinh chdt khac nhau, xac
dinh cac chi tieu noi ro d~c trung cua nmg t6 ciing nhu cua toan b9 t6ng th8,
ap d9ng m9t s6 bi~n phap ky thu~t dS tinh toan cac con s6 c()ng va t6ng c9ng,
. trinh bay kSt qua t6ng hqp thanh cac bang th6ng ke ho~c d6 thi th6ng ke. s6
_· dan vi di~u tra cimg nhi~u, n()i dung di~u tra cang phong phu thi cong tac t6ng
hgp cang phuc t~p va kho khan, cho nen khi t6ng hqp phai tiSn hanh theo m()t
k~ ·ho~ch nhdt djnh.

21
 Trong kS ho~ch t6ng hqp cfin neu ro mvc dich, yeu cfiu cfin d~t duqc, quy
djnh ro nQi dung t6ng hqp, hinh thuc va phuong phap t6ng hqp citng nhfrng
vfin dS c6 tinh chfit nguyen t~c cfin tuan theo, nhAm dam bao tinh thfing nhfit
cua kSt qua t6ng hqp ... ~6m l~i, t6ng hqp th6ng ke phai giai quySt m()t lo~t vfin
dS, trong d6 nhfrng vfin dS chu ySu cdn duqc quan tam thich dang.
Tfing hqp th6ng ke la tiSn hanht~p trung, chinh ly va heth6ng h6a m9t
each khoa h9c cac tai lieu ban dftu da thu th~p duqc trong giai do~n diSu tra
th6ng ke. Vi dv trong diSu tra tinh hinh tuy8n sinh t~i m()t truang h9c bu6c dclu
ta co tai lieu vs nmg h9c sinh vai cac d~c diSm nhu ten, giai tinh, tu6i, thanh
phftn dan t()c ... ma chua biSt duqc t6ng s6 h9c sinh sinh vien, kSt cftu theo timg.
nganh h9c, quy mo 16p h9c ... dS c6 duqc nhfrng thong tin nay, tai Heu thu th~p
duqc dm phai tiSn hanh giai do~n t6ng hqp th6ng ke.
Nhiem V\l ca ban cua t6ng hqp thfing ke la lam cho cac d~c tnmg rieng
biet cua rung dan vi t6ng thS buac dfiu chuySn thanh cac d~c trung chung cua
toan b9 t6ng ths, lam cho cac biSu hien rieng cua tieu thuc diSu tra buac dfiu
chuySn thanh cac biSu hien chung vs d~c diSm cua hien tuqng nghien Clru.
T6ng hqp th6ng ke khong phai chi la m()t cong viec s~p xSp tai Heu, he
th6ng h6a cac tai Heu ban dftu cho c6 thu tg ma mu6n cho cong tac t6ng hqp
th6ng ke d~t k8t qua t6t phvc vv cong tac phan tich th6ng ke va cac cong tac
nghien cl1u khac cftn thiSt nguai thµc hi~n phai biSt cac ky thu~t t6ng hqp
thanh th~o phu hqp vai vfin dS nghien CUu, am hiSu vs d6i tuQ'llg nghien cuu
va phai dµa tren CO' ScY ly lu~n khoa hQC d8 giai thich m{)t each chinh xac, Sau
S~C ban chftt va tinh quy lu~t cua hi~n tuQ'llg nghien CUu.
Khi t6ng hqp th6ng ke, dS t~p trung, chinh ly va he th6ng hoa m9t each
khoa hQC cac tai Heu di~u tra th6ng ke thi phuang phap ca ban duqc SU dvng (

dS t6ng hqp th6ng ke la phan t6 th6ng ke. Tfing hqp th6ng ke la m()t cong t
viec phuc t~p, khoa h9c. Vi v~y cftn phai duqc tiSn hanh theo kS ho~ch c6 (

chufin bi chu dao d~ dam bao k8t qua cua giai do~n nay. (

t
1.3.2.2 Nhimg van iii CO' ban cua t6ng h{lp thang ke
- Mvc dich cua t6ng hqp thfing ke: Phan tich va dv doan th6ng ke phai
dµa vao nhfrng tai Heu biSu hien hinh anh tht;rc cua t6ng thS nghien CUu. K8t
qua tfing hqp la can cu cho phan tich va d\C doan. Cho nen mvc dich t6ng hqp
th6ng ke la khai quat h6a nhftng d~c trung chung, nhfrng ca cftu t6n t~i khach c
quan theo cac m~t cua t6ng thS nghien Clru bdng cac chi tieu th6ng ke. Khi c
xac dinh mvc dich cua t6ng hqp th6ng ke phai can cu vao mvc dich yeu cftu (

tim hi~u va phan tich nhftng m~t nao cua hi~n tu<}llg nghien ctru, dS neu khai s
quat nhftng chi tieu cftn d~t duqc trong t6ng hqp. ~

22
 ;":·:-/:...··: .......,.,

}UY - N9i. dung t6ng hqp:· Duqc xac .dinh de dap (mg ffi\lC dich tf>ng hgp.
ing N<)i dung tong hqp la danh ffi\lC ~ac bi_eu hi~n cua nhfrng tieu th,uc ma chung
hftt
,
duqc xac dinh trong n<)i dung dieu tf<a. Tuy nhien, khopg phai tat ca cac bi8u
ran hi~n cua tieu tht'rc di8u tra d8u dga vao n()i dung t6ng hqp, ma phai chon loc
dS n{)i dung t6ng hqp vira du dap (mg ID\lC dich nghien cilu. N6i C\l th~, n6i
dung t6ng hqp la danh mvc cac bi8u hi~n cua tieu thuc diSu tra dugc ChQn lQC
1<)t
va theo mdi bi8u hi~n duqc phan chia thanh cac nh6m khac rthau d~ dap irng
tra
' yeu cfiu phan anh cac CO' cAu khac nhau phu hqp ·vai ffi\lC dich nghien CUu.
:au
- N<)i dung t6ng hqp cling la danh mvc cua m<)t h~ th6ng chi tieu t6ng hqp. ·
nh
ng - KiSm tra tai li~u dung vao t6ng hqp: KiSm tra· tai)i~u dung vao tbng
~p hqp la m9t vi~c lam khong th.S thi~u, vi chAt luQ'11g k~t qua t6ng-- hqp phv
thu9c vao chfit luqng tai li~u dung yao t6ng hqp. KiSm tra tai li~u da duqc
thlJc hi~n trorig khau di8u tra. Vi~c kiSm tra nay duqc ti~n hanh tren nhiSu
1g m~t va kiSm tra toan b9; do nhfrng nguai tn.rc ti€p tham gia diSu tra lam.
Lia Tuy v~y, khi t6ng hqp vdn phai kiem tra tai li~u m()t lAn nfra, d~ dam bao
'
lU tinh chinh xac cua tai li~u, lo~i bo h~n hay m()t phfin n{)i dung cua nhfrng
phi€u diSu tra khong dung, nSu khong c6 di8u ki~n di8u tra l~i. D6i v6i cac
1~
cu()c diSu tra 16n, khBi luqng phiSu di°Su tra nhi8u, khong thS ki~m tra toan
Yp
b{), nguai ta chQn mdu m()t s6 phiSu di~u tra dS ki~m tra. Khi kiSm tra phai
lC
xet xem cac tai li~u thu th~p duqc c6 chinh xac khong {n9i dung ki~m tra cv ·
thS nhu trong khau di8u tra).
- Phuang phap t6ng hqp: Yeu cfiu quan tr9ng nhfit cua t6ng hqp la phai
'.U···· neu len duqc CO' cAu theo cac m~t cua. t6ng th8 nghien ct'ru. DS dap t'rng yeu
cdu nay, nguai ta SU d9ngphuangphap phiin t6 th6ng ke.
h Phan t6 th6ng ke la phuong phap phan chia cac don vi cua t6ng. th~ vao
g cac t6 (va tiSu t6) khac nhau tlieo tlmg tieu thirc nghien ciru. Tri s6 duqc tinh
g toan a mdi t6 cho ta m9t ca cAu v8 luqng c9 th8 cua t6ng thS. Vi~c phan chia
6 cac dO'Il vj tdng th8 vao cac td ~ong don gian ma phai tuan theo nhfrng cari
cir ly lu~n nhAt djnh. Phuong phap phan t6 co n()i dung phong phu, se dugc .
trillh bay dAy du trong phAn ti~P. theo_.
- T6 chuc va ky thu~t tdng hqp

t (1) Chudn bi tai li?u di t6ng h<J]J

+ Tru6c khi thvc hi~n t6ng hqp thdng ke cAn phai lam m()t s6 cong vi~c
chuAn bi sau: T~p trung dAy du sb luqng phi~u di~u tra ho~c tai li~u khac de
c6 thB dap tmg vi~c thvc hi~n nhi~m V\l t6ng hgp. Tai li~u t~p trung khong
en
ddy du tir dAu _ma ti8n hanh tdng h<JP, sau do phai ti hanh t6ng hgp bd sung
se lam cho khbi h.rqng cotig vi~c tbng hgp tang them gAn nhu m()t IAn, m6i
lli~~~~ .

23
 yµ 2--·-·

+ Khi tai li~u da duqc t~p trung dfiy du, phai dong cac cau hoi m&' d6i
v6i nhfrng n()i dung diSu tram&. Trong m()t s6 cu()c di€u tra, ngoai nhfrng n()i
dung diSu tra da c6 dinh cac kha nang tra lai, con co n9i dung khong c6 dinh
cac kha nang tra foi, don vi di8u tra co thS tra foi tl)'. do. DiSu tra d6 dan d~n
n()i dung ding nhu s6 luqng tra lai khong tuong tv nhau. Khi tbng hqp phai
xac djnh sir dvng nhfrng m)i dung tra lai nao vao t6ng hqp, do la dong cau hoi
ma. Thuang cac n{>i dung chua duqc ma h6a tren phiSu diSu tra, nen khi dong
cauhoi ma, phai ma hoa chung ds thu~n lqi cho tbng hqp.
Luqng boa cac biSu hi~n cua cac tieu thuc tbu()c tinb. N()i dung diSu tra
khong chi co cac tieu tbuc s6 Iuqng ma con co tieu thuc thu9c tinh, ma bisu
hi~n cua no la cac d~c di Sm, tinh chdt ho~c ten g9i ... Khi tbng bqp va phan
tich th6ng ke cfin neu ro muc d9 khac nhau cua cac biSu hi~n nay va tinh toan
duqc d~c trung chung cua tbng tbS theo tieu thuc, nhu tftn s6 ho~c s6 binh
quan, cho nen phai luqng boa cac biSu hi~n cua n6. Mu6n v~y, nguai ta dung
cac tbang do khac nbau pbu hqp v6i nbfrng tieu thuc khac nhau nbu da trinh
bay trong mvc 1.2.4 cua chuong 1.
(2) Hinh thuc t6 chuc t6ng h91J
C6 hai hinh tbuc t6 cbuc tbng bqp th6ng ke cbu ySu: Tbng hqp timg
cftp va t6ng hqp t~p trung.
+ T6ng bqp timg cftp la t6 chtrc t6ng hqp tai li~u di Su tra theo tirng
m
bu6c, cdp du6i len cftp tren theo kS ho~ch da v~ch s~n. Ca quan phv trach
tbng hqp cac cfip tisn hanh tbng hqp tai li~u trong ph~m vi duqc phan cong
sau do giri kSt qua Ien cftp cao hon dS tiSn hanh tbng hqp theo pb~m vi r()ng
hon. Theo trinh 1\f nhu v~y, cubi ci':tng cac tai li~u duqc giri vS trung uong," a
day dS tiSn hanb tbng bqp Ifin cubi, tinh ra cac chi tieu chung neu ro tinh hinh
cua toan b(> hi~n tuqng nghien CUu. T Ang hqp tlmg cdp thuang ap dvng trong
bao cao th6ng ke djnh ky va m(>t sfJ CUQC di@u tra chuyen mon. S6 li~U do Urng
cftp tbng bqp, m6i cdp n6i chung dSu hiSu biSt tinh hinh dja phuoog ho~c don
vj minb, c6thS1\f kiSm tra phat hi~n sai sot trong tai li~u diSu tra. M~t khac
tbng hqp timg cftp tuong d6i g9n, phvc V\1 kip thai cho yeu cftu vs thong tin
cua tirng cdp. Tuy nhien, ph~m vi tbng hqp timg cftp thuang nh6, kSt qua tbng
hqp chi g6m m{>t s6 chi tieu nhAt djnh.
+ Tbng hqp t~p trung la toan be) tai li~u di8u tra duqc t~p trung vs m(>t
nai dS tiSn hanh tbng hqp tir dfiu dSn cu6i. Trong t6ng hgp t~p trung, thuemg
nguai ta SU d\lllg nhiing phuong ti~n hi~n d~i de tinh toan. nhanh ch6ng va
chinh xac nhfrng chi tieu phuc t~p. Do do, t6ng hgp t~p trung giam b6t duqc
nhiSu cong vi~c thu cong vfi.t va. Nhung vi~c cung cfi.p kSt qua t6ng hgp ds
phvc vv cho cac cdp du6i thuang khong nhanh.

24

--------------------:----~ .., ......•..... ····-·······

d6i Tren thvc t~, ngua~ ta c6 th~ k~t hqp hai hin~ thuc.tb chuc t6ng hqp vai
n()i nhau~ Can cu vao y~u c~u nghien Clru, cua cac cap, CO' quan t6ng hgp trung
jnh uong giao cho cac cap tong hqp IDQt SO chi tieu dap Ung· yeu cftu nghien Clru
tsn tru&c ~it; Sau do gai k~t qua va toan b<) tai li~u v~ CO' 9uan tbng hqp trung
hai uong de tong hqp theo ke ho~ch da djnh. vai hinh thuc tong hqp nay, kSt qua
'16i tbng hqp phvc V\l kip thai cho caccfrp du&i va trunguang.
mg 1.3.2.3 Bang thBng ke
- Y nghia, tac d\fng ctia bang thAng ke: Bang th6ng ke la m9t hinh thuc
tra
?
trinh bay cac tai li~u th6ng ke m<)t each co h~ th6ng, hqp ly, ro rang nh~m neu
eu len cac d~c tnmg vs luQ'Ilg cua hi~n tuQ'Ilg nghien Clru. D~c diSm chung cua bang
.an th6ng ke la bao gia ciing CO nhfrng con sf>·c(}ng va.tfing CQtig Cua tlrng bQ ph~n
an va cua t6ng thS. Cac con s6 nay co lien h~ m~t thiSt vm nhau.
nh Bang th6ng ke 66 nhiSu. tac dvng trong cong tac nghien Clrll, phan tich
ng th6ng ke nhu: ·
nh
+ s6 Ii~u trong bang th6ng ke giup ta nh~n dinh chung vs hi~rt tugng
nghien c(ru.
+ s6 li~u trong bang th6ng. ke duqc sip xsp m9t each co h~ th6ng nen
co ths giup ta v~n dvng_cac phuang phap thich hqp.dS.so sanh, danh gia, phan
tich hi~n rugng nh~m phan anh ban chfrt cua hi~n tugrig nghien cfru.
1g - ciu tbanh cua bang tbAng ke
:;h * v~ hinh thfrc: Bang th6ng ke g6m cac hang ng·ang, CQt d9c, cac tieu
1g ds va co cac s6 lieu cv thS trinh bay nhu sau: · · . .·· ·.
ig
a - cac hAng nsang, cQt d9c Jlhiln ilnh quy m6
cti.a bilng th6ng ke, s6
hang va CQt cang nhieu thi bang thong ke cang Ian va phuc t~p. Cac hang va
th
c<)t dit nhau t~o thanh cac o dung dS ghi s6 Ii~u. · · .
tg
tg - Cac tieu dS cua bang thf>ng ke phan anh n<)i dung 'va cac chi ti~t trong
rn ba~g. Trong ·bang th6ng. ke co tiep dS chung la ten &Qi ~ua bang thu0ng vi St
LC
ngan, gQn va 'duqc ghi phia tren dau bang. Cac tieu de nho con gQi la tieu fil\lC
.n phan anh n<)i dung cac hang va c()t.
.g * V~ nqi dung: Bang thAng ke gAm ha phin: Phftn chu dS, phftn giai
thich va ngu6n s6 Ii~u
)t ' + Phftn chu dS (con gQi la phdn chu tu) neu Ien d6i tugng nghien CUu
_g cua bang thf>ng ke chi ro bang th6ng ke noi vs vAn ds gi, g6m nhftng dan vi
a nao, t6 nao, ho~c ten dia phuong, lo~i hinh kinh t~, thai gian, ...
c + Phftn giai thich (con gQi la phftn tan tir) gfim cac chi tieu giai thich
e
?

cac d~c diSm cua d6i tuqng nghien CUu, giai thich phftn chu d~ cua bang .
th6ng ke. ·

. 25
 + s6 li~u trong bang duqc ghi vao cac 6 cua bang th6ng ke, phan anh
d~c trung vS m~t luqng cua hi~n tuqng nghien ctru. g
Bang l.3 C~u thanh cua bang th6ng ke q
t]

~
Cac chi tieu giai thich (ten cqt)
I\
n
(1) (2) (3) (4) (5)
Ten chu dS g
. - Cac yeu ciu va quy mrc xay dyng bang thAng ke
c
+ Quy mo cua bang th6ng ke: Khong nen qua 16n, rue la qua nhiSu hang,
nhiSu CQt va nhiSu phan t6 kSt hqp. Mc)t bang th6ng ke ng~n g<;m m9t each hQ'P
ly se t~o diSu ki~ndS dang cho vi~c phan tich. NSu thfty cfin thiSt nen xay d\ffig c
hai, ba bang th6ng ke nho thay cho mc)t bang th6ng ke qua 16n. ~
1:
+ s6 li~u bang: Nh~m giup cho nguai d9c dS dang xac dinh vi tri cua
bang thf>ng ke khi tham khao, d~c bi~t la df>i v6i cac tai li~u nghien CUu nguai
ta thuang l~p ffi\lC lµc biSu bang giup nguai d9c d~ tham khao va nguai trinh t
bay d~ dang hon. N Su sf> biSu bang khong nhiSu thi chung ta cfin danh s6 theo 1:
w
thu xufit hi~n cua biSu bang trong chuang.
+Ten bang th6ng ke (tieu dS chung): Yeu cftu ng~ng9n, dfty dl'.1, ro t
rang, d~t tren dftu bang va phai chira d\fllg nc)i dung, thai gian, khong gian ma (

sf> li~u duqc biSu hi~n trong bang. Tuy nhien, yeu du nay chi mang tinh chdt
tuong d6i khong c6 tieu chuftn ro rang, thong thuang nguoi ta cfJ g~ng trinh
bay frong m()t hang ho~c t6i da hai hang.
+Dan vi tinh: Duqc trinh bay trong bang th6ng ke nhu sau: Dan vi
r
tinh dung chung cho toan b9 s6 li~u trong bang th6ng ke, truang hqp nay
dan vi tinh duqc ghi ben g6c phai cua bang th6ng ke. Don vi tinh theo tung
chi tieu trong CQt, trong truang hqp nay dan vi tinh Se dUQ'C d~t du6i chi
tieu cua CQt; Dan vi tinh theo rung chi tieu trong hang, trong truong hqp
nay dan vi tinh d~t sau chi tieu theo mdi hang ho~c t~o them m9t cc)t ghi
dan vi tinh.
+ Cac hang va cc)t duqc ky hi~u b~ng chfr ho~c s6 dS thu~n ti~n cho vi~c
trinh bay ho~c giai thich rn)i dung. NSu bang thfJng ke c6 it hang, CQt va n9i
dung cac hang va c9t da ro rang thi khong nhAt thiSt phai diing ky hi~u.
+ Cac chi tieu phftn giai thich trong bang dn duqc s~p xSp theo thu tµ
hqp ly, phu hqp v6i m\lc dich nghien ctru. Cac chi tieu c6 y nghia quan tr9ng
trong vi~c so sanh v6i nhau nen bfJ tri gftn nhau. Nhu chi tieu sf> tuy~t d6i nen
bfJ tri gftn chi tieu s6 tuong d6i.

26

o.C,.,;,,~&;; _ _ _ _ _ _ _ __

------------------------------------------
 ·1"~N~t:'~1(
·t:: ._.

+ Cach ghi sf> li~u vao bang th6ng ke: Cac o trong bang th6ng ke duac
ghi CaC sf> li~U C~a hi~n tuQ'Ilg nghien Clru ttr~g Ung ho~C bing cac ky hi~U
quy u6c thay the. Truang hqp. khong ghi so li~u vao cac o trong bang thi
thuang dung cac ky hi~u quy u6c sau:
* NSu hi~n tuQ'Ilg khong c6 s6 li~u thi trong o d6 ghi m9t dftu g~ch
ngang (-)
* NSu s6 li~u cua chi tieu con thiSu, sau nay c6 th~ b6 sung thi trong 6
ghi dftu 3 chftm ( ... )
*Ky hi~u g~ch cheo "X" trong 6 nao d6 thi n6i Ien hi~n tuQllg khong
c6 lien quan dSn chi tieu do, nSu ghi s6 li~u vao do se vo nghia ho~c thua.
g,
Yp a
* Phftn ghi chu cu6i bang: Duqc dung d~ giai thich ro cac n()i dung ·
ig chi tieu trong bang, n6i ro ngu6n tai li~u da sir dvng ho~c cac chi tieu cfin thiSt
khac. D6i v6i cac tai li~u khoa hQc, vi~c ghi ro ngu6n s6 li~uduqc coi nhu la
b~t bu9c khong th~ thiSu duqc trong bieu bang.
ia
Ji - Cac lo~i bang thflng ke: Can ~tr vao d~c diem cua phftn chu dS, co.
Lh th~ chia bang th6ng ke thanh ba lo(;li nhu: Bang gian don, bang phan t6 va
~o bang kSt hqp. ·
Bang gian dan: La lo~i bang th6ng ke trong d6 phftn chu d~ khong phart
t6, trong phftn chu d~ chi Ii~t ke cac don vi, 69 ph~n cua t6ng the, ten g 9 i cac
dia phuong ho~c cac thai gian khac nhau cua hi~n tuQ'llg nghien ctru.
+ Bang gian dan thuang dung d~ phan tich so sanh tinh hinh hoan thanh
k~ ho~ch ho~c phan tich d9ng thai m9t s6 chi tieu KT-XH t~i cac don vi ..
Vi dl} l.1: C6 tai li~u v~ tinh hinh san xuftt cac lo~i san phdm t~i doanh
IJ
nghi~p nam n.
y
g San phim San lmptg san xuit (sp)
li
- SanphdmA 1.200
p
ll - Sanphfrm B · t.500

c T6ng c{)ng
>i
+Bang phan t6: La lo~i bang trong d6 d6i tuQ'Ilg nghien Clru ghi a phftn
Chu d~ dUQ'C chia thanh ~ac t6 theo IDQt tieu thtrc nao do.
!
g Vi dl} 1.2: C6 tai li~u vs tinh hinh h9c sinh sinh vien (HSSV) trung
tl tuyen 2 nganh khdi kinh tS va ky thu~t t';li m9t truang h9c Y qua cac nam
nhu sau:

27

l
..J
 Bang 1.4 Tinh hinh trung tuySn HSSV
cac nganh Kinh t6 - Ky thu~t truang Y nam n
EJVT: Ngudi
sa hqc sinh sinh vien 2014 - 2015 2015 - 2016 2016 - 2017
Kh6i kinh t8 2.500 2.600 3.100
Kh6i ky thu~t 1.800 2.000 2.600
Tfingsa 4.300 4.600 5.700
Bang phan t6 neu ten ca cftu va S\f bi8n d(>ng ca cftu cua hi~n tuqng va
m6i quan h~ gifra cac hi~n tuQ'llg.
+ ~ang k8t, hqp: La lo~i pang th6ng ke tron~ d6 d6i tuqng nghien ciru
ghi aphan chu de duqc phan to theo 2 tieu thuc ket hgp v&i nhau.
Vi d\J 1.3: C6 tai li~u vS s6 luqng HSSV t~i truang B theo gi&i tinh va
khu V\fC thanh thi Va nong thon nhu Sau:
Bang 1.5 Tinh hinh sf> luqng HSSV
theo gi6i tinh - khu Vt)'C thanh tbj hay nong them
DVT: Ngudi
Phan tA theo gi6i tinh 2014 - 2015 2015 - 2016 2016-2017
va khu V\J'C
Tang sA: 4.300 4.600 5.700
1. Phan theo gi6i tinh
-Nam 2.100 2.500 2.300
· - Nfr 2.200 2.100 3.400
2. Phan theo khu V\J'C

-Thanh thj 2.800 2.050 3.500

- Nong thon 1.500 2.550 2.200
J.3.2.4 na thi thang ke
- Khai ni~m: Db thj th6ng ke la phuang phap dung hinh ve ho~c du6ng
net hinh h9c k8t hqp v&i cac mau s~c thich hqp dS trinh bay d~c trung v~ m~t
luqng cua cac hi~n tuqng KT-XH.
- D~c di Sm va m()t s6 yeu cftu cAn luu y khi xay d\fllg. db thj: Db thj
th6ng ke SU dl)ng s6 li~u k8t hqp v&i hinh ve, du0ng net va mau s~c thich hqp
dS mo ta d~c trung vs m~t luQ'llg cua nghien CUu. Db thi th6ng ke chi trinh
bay m9t each khai quat cac d~c diSm chu y8u cua hi~n tuQ'llg.

28
 Tuy'theo tinh chftt cua hi~n tUQ'llg nghien CUu ma lga ch9n loai d6 thi
phu hgp. H~ t9a ~9 vuong g6c giup cho vi~c xac djnh chinh ·xac vi
tri cu~
hi~n tuqng tren do thi, trong h~ t9a d9 ttVc hoanh duqc dung dS bi ~u thi thai
gian, tivc. tung bi€u thi ?ac tri sfi cua hi~n tugng, thang ya ty 1~ thich hgp da
7 mo ta hi~n tuqng treri do thi dusrc chinh xac. Ngoai ra can ghi r5 don vi tinh,
thai gian cua hi~n tuqng, ten do thi va giai thich cac ky hi~u ghi trong d6 thi
thfing ke.
- Cac lo~i d6 thi th6ng ke: Tuy theo d~c diSm cua hi~n tuQ'llg nghien
CUu ma SU dl.mg· cac lo~i dB thj thich hqp. Trong thdng ke thu(mg sir d~mg cac
lo~i db thi sau.
+ Bi Su dB" hinh c9t: La lo~i dB thi bi€u hi~n cac tai li~u thfing ke b~ng
cac hinh chu nh~t hay khdi chfr nh~t th~ng d(rng ho~c ·n~m ngang c6 chi8u
n)ng va chi8u sau b~ng rthau, con chiSu cao tuong Ung v&i cac d~i luqng cfin
biSu hi~n. Bi.Su d6 hinh c()t duqc dung dS biSu hi~n qua trinh phat triSn, phan
anh CO' cftu Va thay df>i ca cftu ho~C SO sanh cfing nhu bi€u hi~n mf>i lien h~
gifra cac hi~n tuqng.
Vi dv 1.4: Bi€u diSn s6 vfin kinh doanh cua cac lo~ihinh doanh nghi~p
kinh te tu nhan qua cac nam. nhu sau:

7 35,000,000
30,000,000
25,000,000
20,000,000
15,000,000 .
10;000,000
5,000,000

2007 2008 2009 2010

• 1. Cong ty TNHH tu 1tl1fu1 va Cong ty TNHH co v61111M nttac <= 50%

.• 2. Cong ty c6 pllfu1
. mi 3 ~ Cong ty llqp danh
• 4. Doa11l111glri~p tu 1tllfu1

tg Hinh 1.1 BiSu db hinh c9t phan anh v6n kinh doanh cac lo~i hirih DN tu nhan
~t + BiSu dB di~n tich: La lo~i biSu d6, trong d6 cac thong tin thdng ke
dugc biSu hi~n b~ng cac lo~i di~n tich hinh hQc nhu hinh tron, hinh o van,
l! hinh vuong ... BiSu dB di~n ti ch thuemg duqc dung dS biSu hi~n ket cftu va
p biSn d9ng CO' cftu cua hi~n tuqng. T6ng di~n tich ca hinh la 100%, thi di~n
h tich tirng phfin tuang (mg v&i m6i b() ph~n phan anh ca cftu cua h9 ph~n d6.
va co th€ biSu hi~n duqc ca ca dm biSn d9ng ca cfiu kSt hqp thay d6i. muc d9
29
r cua hi~n tuqng. Trong truang hQ'P nay s6 do cua g6c cac hinh qu~t phan anh
CO' cftu va bi~n d<)ng CO' cftu, COD di~n tich toan hinh tr(m phan anh quy mo CUa
hi~n tuqng.

Vi dl} 1.5: Ca cftu v6n cua cac doanh nghi~p kinh t€ tu nhan tinh X nam
l
n nhu sau: ]
Cty CP c6 Cty C~ khong
v6n NN c6 von
0,54% 11,9o/c DNTunhan
27,66%

Hinh 1.2 D6 thi ca cftu v6n cac lot;ti hinh DN kinh t~ tu nhan
+ BiSu d6 hinh gftp khuc: La lo~i d6 thj th6ng ke biSu hi~n cac tai li~u
b~ng m9t duang gftp khuc n6i liSn cac diSm tren m9t h~ t9a d9, thuemg Ia h~
t9a d9 vuong g6c. D6 thj lo~i gftp khuc duqc dung dS biSu hi~n qua trinh phat
triSn cua hi~n tu9ng, bisu hi~n tinh hinh phan ph6i cac dO'Il vi t6ng thS theo
m9t tieu thuc nao do ho~c biSu thi tinh hinh thvc hi~n k~ ho~ch theo 1:lrng thai
gian cua cac chi tieu nghien CUu.
Vi dl} 1.6: Sb luqng doanh nghi~p kinh t~ tu nhan t~i tinh X nam n
nhu sau:

-CtyCP

-congty TNHH 1
tl1anh vien
<""'"·=·,,.,Congty TNHH 2
thanh vien tro Jen
-DNTN

,.
l
l' 200:5 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Hinh 1.3 D6 thi s6 Iugng doanh nghi~p kinh t~ tu nhan qua cac nam

30
anh t.3.3 Phan tich th Ang ke
cua
1.3.3.1 Khai nijm .;. Nhi?m vy phiin tich thang ke
- Khai ni~m: Phan tich th6ng ke la neu len m<)t each t6ng hQJl, qua cac
am
biSu hi~n bing s6 lu<}Ilg ban chftt, tinh quy lu~t cua hi~n tuQ'Ilg va qua trinh
. KT-XH trong diSu ki~n thai gian vadja diSm nhftt djnh.
Phan tich thfmg ke la giai do~n cu6i cimg cua qua trinh nghien cuu
th6ng ke. Tren ca so tai li~u thvc hi~n duqc trong giai do~n diSu tra, t6ng hqp
th6ng ke chinh xac, khoa hQc se giup cho th6ng ke tinh toan cac chi tieu phan
tich nhim danh gia, kSt lu~n vftn dS ~ghien cilu..
- Nhi~m V\l.: Can cu vao cac tai li~u da thu duq.c trong giai do~n di~u tra
va t6ng hqp, th6ng ke t1sn hanh giai d~~n phan tich th6ng ke nhu sau:
+Phan tich tinh hinh thgc hi~n kS ho~ch, neu muc d9 hoan thanh hay
khong hoan thanh ks ho~ch, tim nguyen nhan, xac dinh muc d9 anh hmmg
cua rung nhan tc3 dSn vi~c hoan thanh ~S ho~ch cl.la cac chi tieu KT-XH.
+ Phan tich d~c diSm, ban chftt, tinh quy lu~t cua hi~n tuqng va qua
trinh KT-XH nbim thfty duqc XU hu6ng phat triSn, m6i quan h~ cua cac
hi~n tuqng co lien quan, xac dinh tinh chfit va trinh d9 phat trisn cua hi~n
~u
tuqng, tren CO' s6 d6 rut ra nhfrng kSt lu~n ho~c d\I doan S\f phat tri~n trong
1~
at tmmg lai.
~o Hai nhi~m V\l tren c6 quan h~ m~t thi8t nhau khi tiSn hanh phan tich
Ji thBng ke.
DS kSt qua phan tich th6ng ke duqc khach quan, chinh xac cAn thiSt.
n phai dva tren cac nguyen t~c sau: (1) Phan tich th6ng ke phai tiSn hanh tren
ca so phan tich ly lu~n kinh tS chinh tri; (2) Phan tich th6ng ke· phai can cu
vao toan bQ S\f th~t Va phan ti ch trong S\I lien h~, rang bUQC ldn nhau gifra cac
hi~n tuQ'.llg.·

1.3.3.2 Cac buuc tiin hiinh khiphiin tich thang ke

. : Xac djnh ro fil\lC di ch, nhi~m V\l C\l th~ cua vftn dS cAn phan tich d~ c6
thS quySt dinh xem cAn ·sir d\lng nhfrng tai li~u nao, tinh toan nhfrng chi tieu
gi, v~n d\lng phuong phap nao ds thu th~p tai li~u va dS tinh toan. · .
- Lga ch9n, danh gia tai li~u dung dS phan tich nhim dam bao cho cac
kSt lu~n, danh gia vs hi~n tuqng nghien CUu duqc chinh xac, khoa h9c.
- Xac djnh cac phuong phap va cac chi tieu dung dS phan tich, th6ng.ke
c6 nhiSu phuang phap nhu: Phuang phap s6 tuy~t d6i, s6 tuong dBi, s6 binh
quan, phuong phap phan t6 th6ng ke, phuang phap day s6 thai gian, phuang
. phap chi s6 .. ~ ·

31

. I
....... ~.........~.""·~--.~·-''··"·~•-'·=·..-;,I
 - So sanh, d6i chiSu cac chi tieu, qua d6 se giup ta c6 nh~n djnh toan
di~n v~ hi~n ·tuQ'Ilg nghien cuu, thfiy dugc d~c di~m, tinh hinh phat triSn cua k<
hi~n tuQ'Ilg nghien cfru. d:
h
- DS xuAt va kiSn nghi cac quySt dinh nh~m giup cac nha quan Iy giai k
quySt nhfrng vAn dS t6n t~i, phat huy nhfrng uu diSm phat triSn don vj trong tt
thai gian t6i . IT

1.4 PHAN TO THONG KE

1.4.1 Khai ni~m, y nghia Va nbi~m V\J. CUa phan tfi th6ng ke ti
k1
Phan t6 con duqc gQi la phan l&p th6ng ke, Ia can cir vao m9t hay m(>t v.
s6 tieu thfrc dS chia cac don vi t6ng thS ra thanh nhieu t6 (lap, nh6m) c6 tinh d1
chAt khac nhau. p.
Hi~n tugng va qua trinh KT-XH ma th6ng ke hQC nghien Clru thuang V·

rAt phuc t~p, vi chung t6n t~i va phat trisn duai nhieu lo~i hinh co quy mo va h
d~c diSm khac nhau. Trong kSt cAu n9i b9 cua hi~n tugng nghien cfru thuang tr
bao g6m nhiSu t6, nhiSu b() ph~n c6 tinh chftt khac nhau. Mubn phan anh duqc
d
ban chfit va quy lu~t phat triSn cua hi~n tuQ'Ilg, n~u chi dva vao nhfrng con s6
tf
p
t6ng c()ng chung chung thi khong thS neu dugc vfin d~ m()t each sau s~c. Phai
tl
tim each neu Ien dugc d~c trung cua rung lo~i hinh, cua nmg b9 ph~n cAu
thanh hi~n tugng ph(rc t~p, danh gia tftm quan tr9ng cua tlmg b9 ph~n, neu
Ien mbi quan h~ gifra cac b() ph~n, r6i. tir d6 nh~n th(rc duqc cac d~c trung tJ
chung cua toan b(). Yeu cftu tren chi c6 thS giai quy~t dugc b~ng phuong phap ti
C.
phan t6 th6ng ke.
Phan t6 th6ng ke la can cu vao m9t (hay m9t s6) tieu thuc nao il6 ai
ti~n hanh phan chia cac iJon vj CUa hifn tU(,lng nghien CUu thanh CllC tJ (va
cac tidu t6) co tinh. chat khac nhau. h
c·
Khi nghien Clru tinh hinh nhan khftu, can c(r vao tieu thfrc "gi6i tinh" dS d
chia t6ng s6 nhan khdu thanh hai t6: nam va nfr; con can cir vao tieu th(rc k
"tu6i" d~ chia s6 nhan khftu nay thanh nhieu t6 c6 d9 tu6i khac nhau. Hay khi c
nghien CUu tinh hinh san xufit cua cac doanh nghi~p, c6 thS t6ng s6 doanh d
nghi~p thanh cac nhom theo cac tieu thuc nhu: thanh phftn kinh ts, nganh san ,h
xuAt, s6 Iugng lao d()ng, gia trj san xudt cong nghi~p ... ti
Khi phan t6 th6ng ke, tru&c h~t ta th11c hi?n ilu(,lc vi?c nghien ct'ru cai
chung va cai rieng m(Jt each k~t h{ip. Cac don vj t6ng thS duqc t~p hgp l~i c
thanh m9t s6 t6 (va tiSu t6): Gifra cac t6 deu c6 S\f khac nhau ro r~t vs tinh v
chAt, con trong ph~m vi m6i t6 cac dan vi dSu c6 S\I gi6ng nhau (hay gftn t:
gi6ng nhau) ve tinh chftt hay tieu thuc dUQ'C dung lam can Clr phan b6. t<

32

,.. .;.~··~----------
oan Phan t6 th6ng ~e ~a phuang ph~p co· ban ad ti~n hanh tdng h97J thtSng
cua ke, vi ta se khong the tien hanh h~ thong h6a m()t each khoa h9c cac tai lieu
diSu tra, nSu khong ap dl)ng phuong phap nay. Tinh chfit phuc t~p cua hiSn
tuQll~ nghien cl}u doi hoi phai, t6ng hqp theo timg, t6, ~g h9 ph~n. Vi v~y,
khi tong hqp thong ke, tru&c het, nguai ta thuang sap xep cac dan vi vao tlmg
mg t6, tirng b9 ph~n, tinh toan cac d~c diBm cua m6i t6 ho~c ho ph~n, r6i sau do
m&i tinh cac d~c di8m chung cua ca t6ng th8.
Phan t6 th6ng ke la m9t trong cac phuong phap quan tr9ng Ctta ph<fo
tfch thtSng ke, aJng thiJi la CO' Sa wjn dl!ng CtlC phu:ang phap phan tfch thtSng
ke khac. Chi sau khi da phan chia t6ng th@ nghien Clru thanh cac t6 c6 quy mo
1Qt va d~c di8m khac nhau, vi~c tinh cac chi tieu phan anh mac d9, tinh hinh biSn
nh d()ng, m6i lien h~ gifra cac hi~n tuqng m&i c6 y nghia dung d~n. N ~u vi~c
phan t6 khong chinh xac, t6ng thS duqc chia thanh nhfrng b() ph~n khong dung
ng v&i th\l'c t~, thi m9i chi tieu tinh ra ding khong giup ta rut ra duqc nhfrng kSt
va lu~n dung d~n. Phuong phap phan t6 duqc v~n dl)ng ph6 biSn nhfit trong m9i
ng truang hqp nghien Clru kinh tS, vi khong nhfrng phuong phap nay don gian,
d~ hiSu ma l~i c6 tac dt;mg phan tich s&u s~c. Cac phuong phap phan tich
gc,
th6ng ke khac nhu: Phuong phap s6 tuong d6i, phuong phap s6 binh quan,
so
phuong phap chi s6, phuang phap bang 'can d6i, phuang phap tuong quan ...
tai
, tliuang ciing d\l'a tren cac kSt qua phan t6 th6ng ke chinh xac.
lU
~u Phan t6 th6ng ke con dUQ'C v~n dl!ng ngay trong giai doqn diJu tra
ig th6ng ke, nh~m phan t6 d6i tuqng di8u tra thanh nhfrng b() ph~n c6 d~c diSm,
ip tinh chfit khac nhau t1r d6 ch9n cac don vi di8u tra sao cho c6 tinh d~i biSu
cho t6ng thS chung.
Phan t6 th6ng ke giai quySt nhitng nhi~m V\1 nghien ciru ca ban sau day:
Thu nh&t, phan t6 thl)'c hi~n vi~c phan chia cac lo~i hinh KT-XH cua
hi~n tuQllg nghien CUu. Hi~n tuQ'llg kinh tS, xa h()i ma th6ng ke h9c nghien
? c-UU thuang khong phai la t6ng thS d6ng chfit, ma la t6ng thS bao g6m nhiSu
'.e don vi thu()c cac lo~i hinh rftt khac nhau, phat triSn theo nhfrng xu hu&ng
·c khong gi6ng nhau. Vi v~y phuang phap nghien Clru khoa hQC la phai neu len
11 cac d~c trung rieng bi~t cua rung lo~i hinh va m6i quan h~ gifra cac lo~i hinh
h d6 v&i nhau. Mu6n v~y, tru&c hSt phai dl)'a tren ly lu~n kinh tS, chinh tri, xa
n h9i dB phan bi~t cac ho ph~n khac nhau vs tinh chfit dang t6n t~i khach quan
trong n()i b() hi~n tuqng.
i Thu· hai, phan b6 c6 nhi~m V\l bi8u hi~n kSt cftu cua hi~n tuqng nghien
Clru. Ta biSt r~ng mot hi~n tuQ'llg KT-XH do nhiSu b() ph~n, nhiSu nh6m don
l vi c6 tinh chftt khac nhau hqp thanh. Cac b() ph~n hay nh6m nay chiSm nhfrng
ty tr9ng khac nhau trong t6ng th8 va noi ien tAm quan tr9ng cua minh trong
t6ng th8 d6. M~t khac, ty tr9ng cua cac b() ph~n con n6i Ien kSt du cua tbng

33
 . - -· ··--·- --·--- -- .,.--·------ ---···-··-- ·----·---------

th~ theo m()t tieu thuc nao do. Mu6n nghien CUu duqc kSt du cua t6ng th~,
phai dga tren CO' SCT phan t6 thf>ng ke.
Thie ba, phan t6 duqc dung dS bi~u hi~n m6i lien h~ gifra cac tieu thl:rc.
Hi~n tuqng KT -XH phat sinh va biSn d(mg khong phai m()t each ngftu nhien,
tach rai v&i cac hi~n tuqng xung quanh, ma chung c6 lien h~ va ph9 thu()c lfin
nhau theo nhfrng quy lu~t nhAt djnh. Giua cac tieu thuc ma th6ng ke nghien
CUu cfing thuang CO m6i lien h~ vai nhau; S\f thay dcBi CUa tieu thuc nay Se
dua dSn S\T thay d6i cua tieu thuc kia theo m()t quy lti~t nhAt dinh. Tim hi~u
tinh chdt va trinh d() cua m6i lien h~ gifra cac hi~n tuqng n6i chung va gifra
cac tieu thuc noi rieng la m(>t trong cac nhi~m V\l quan tr9ng cua nghien cfru
th_6ng ke. Phan t6 th6ng ke Ia m()t trong cac phuong phap c6 th~ giup ta thvc
hi~n nhi~m V\l nay.

1.4.2 Tieu thuc phin tA va chi tieu giai thich

1.4~2.J Tieu thuc phan ta
Tieu thitc phan t6 Ia tieu thuc duqc ch9n lam can cu d8 tiSn hanh phan
t6 th6ng ke. Lva ch9n tieu thuc phan t6 la vdn dS quan tr9ng ddu tien phai dS
ra va giai quySt chinh xac. Tuy cac dan vi t6ng th~ con rdt nhieu tieu thtrc
khac nhau, nhung chung ta khong th8 my ti~n ch9n bdt ky tieu thuc nao lam
can cu phan t6.
Tieu thuc phan t6 khac nhau se n6i len nhfrng m~t khac nhau cua hi~n
tuqng. C6 tieu thuc phan t6 noi ro duqc ban chAt cua hi~n tuqng, nhung ciing
CO tieu thuc, n8u dUQ'C ChQn lam can CU phan .t6, Se khong dap Ung m\lC dich
nghien citu, th~m chi con lam cho ta hiSu sai l~ch ban chftt cua hi~n tuQ'llg.
Bai vi ciing nhfrng tai li~u nhu nhau ma each s~p xSp khac nhau, l~i dua dSn
nhfrng kSt lu~n trai nguqc v&i nhau. Nhu v~y, vi~c phan t6 chinh xac va khoa
h9c tru&c hSt ph9 thu(>c vao vi~c lga ch9n tieu thtrc phan t6. C6 th8 neu ra
nhfrng yeu cfiu sau day ve Iva ch9n tieu thuc phan t6:
Thit nh&t, phai dga tren CO' sa phan tich ly lu~n m()t each sau s~c d~
chQn ra tieu thuc ban chftt nhftt, phu hqp v&i mvc dich nghien cuti.
Tieu thuc ban chdt Ia tieu thuc n6i len duqc ban chftt cua hi~n tuqng
nghien CUu, phan anh d~c trung CO' ban cua hi~n tirqng trong dieu ki~n thai
gian va dja di8m C\l th8. Ban chftt cua mfii hi~n tuqng co th8 duqc phan anh
qua nhieu tieu th(rc khac nhau, cl10 nen phai ruy theo ffil)C dfch nghien ClrU
ma dung ly lu~n d8 ch9n ra tieu thuc ban chftt nhftt. Ching h~, mu6n phan t6
cac doanh nghi~p san xuAt cong nghi~p d~ biBu hi~n quy mo l&n nho, ta phai
can cu vao thvc ts cua cac doanh nghi~p do, dB xet xem tieu thuc nao co kha
nang phan anh quy mo cua chting nhu: Sd luqng lao d()ng, gia ttj san xuftt,
gia tri thi~t bi chu ySu, di~n ti ch doanh nghi~p ... D6i v&i nhiing doanh nghi~p

34
g th~, ma qua trinh san xuftt chu y8u con dva vao sue lao d(mg thi c6 th8 chon tieu
thuc "s6 luqng lao d(mg" de tiSn hanh phan tb, vi s6 lugng lao d9ng. nhi~u
thuc. hay it se n6i len quy mo cua doanh nghi~p 16n hay nho. Nhung d6i v&i doanh
thien, nghi~p ma qua trinh San xuftt da dUC)'C CO' giai h6a ho~c ti)' dong hoa cao, thi
>c lftn mu6n biSu hi~n quy mo cua chung phai phan tb theo cac tieu thuc nhu: Gia
~hien
tri san xufit, gia tri thiSt bi san xuftt chu y@u ... D6 la cac tieu thuc ban chfit
ay se nhftt, c6 th8 dap (mg duqc mvc dich nghien ctiu.
hi Su Thu hai, phai can cir vao diSu ki~n }ich SU C\l the cua hi~n tugng nghien
gifra CUu dS ch9n ra tieu thuc phan t6 thich hqp. Cung mot lo~i hi~n tuqng nghien
lCUU Clru, nhung phat sinh trong nhfrng diSu ki~n thai gian va dia diSm khac nhau,
thi;rc thi ban chftt c6 th8 thay d6i khac nhau. Vi v~y, tieu thtrc phan tb ciing mang
ynghfa khac nhau. NSu chi dung mot tieu thirc phan t6 chung cho IDQi truang
hqp,·thi tieu thtrc d6 trong diSu ki~n nay c6 thS giup ta nghien CUu chinh xac,
nhung trong diSu ki~n khac l~i khongc6 tac dvng.
Thu ba, phai my theo mvc dich nghien Clru va diSu ki~n tai li~u thtJC tS
>han ma quy8t dinh phan t6 hi~n tu<)'llg theo mot hay nhiSu tieu thtrc.
ti dS
:hue N6i chung, hi~n tuqng nghien cl:ru thuang phirc t~p, cho nen vi~c phan
lam t6 theo mot tieu thirc, du la tieu thirc ban chftt nhftt cilng chi phan anh duqc mot
m~t nao d6 cua hi~n tuqng. NSu phan t6 k~t hqp theo nhiSu tieu thuc, se phan
anh duqc nhiSu m~t khac nhau cua hi~n tuqng, cac m~t nay co ths b6 sung cho
ii~n
nhau va giup cho vi~c nghien Ctru them sau s~c. Trong nhiSu truong hqp phan
Ling
t6 kSt hqp giup ta nghien cttu m6i lien h~ gifra cac tieu thtrc. Vi d\l, c6 thS phan
tich
t6 nhan khftu theo gi&i tinh va theo d9 tu6i (k@t hqp 2 tieu thtrc ), phan t6 cac
ng.
doanh_ nghi~p theo nhom, theo nganh, va theo thanh phfui kinh ts (k8t hqp ba
i8n
tieu thirc). Tuy nhien cfing cfin chu y la khong nen phan t6 kSt hqp theo qua
10a
nhisu tieu thtrc (tren ba tieu thtrc) vi iam nhu v~y s6 t6 va tiSu t6 se tang ten
: ra
nhiSu, t6ng thS bi chia nho nhiSu qua se tra ng~i cho vi~c nghien ciru. Thuang
ngum ta chi phan t6 k~t hqp theo hai hay ba tieu thirc va nSu thfiy cfin thi8t, c6
thS l~p nhiSu bang phan t6 k@t hqp khac nhau.
1.4.2.2 Cac chi tieu giai thich
ng
Trong phan t6 th6ng ke, sau khi da Iva ch9n duqc tieu thirc phan t6, xac
lCri
dinh s6 t6 cfin thi8t va khoang each t6, con xac djnh cac chi tieu giai thich d8
nh
n6i ro d~c trm1g cua cac t6 cting nhu cua toan bo t6ng thS. Ch~ng h~n, sau khi
IU
phan t6 cac doanh nghi~p cong nghi~p theo khu V\fC va thanh phftn kinh tS,
t6
.ai
co th8 dua ra mot s6 chi tieu giai thich a bang 1.6.
1a
tt,
~p
 Bang 1.6 Phan tf> cac DN cong nghi~p theo khu V\IC va thanh phftn kinh t~

Doanh thu
Phan t6 cac doanh sa S6Iao Doanh thuan "
nghi~p theo thanh phin doanh dqng thu thuAn · b/quan Iao
kinh t~ nghi~p (ngU'oi) (Ty d) dqng
(Tr.d/ngtrOi)
1. Khu V\l'C DN
Nha nmrc 4.845 2.264.942 678.735 300
Tronga6:
- DN C6 phftn Nha nu6c
trunguong 1.898 1.463.954 513.509 351
- DN C6 phftn Nha nu6c
dia phuong 2.947 800.988 165.226 206
2. Khu V\fC DN Kinh t@
tU' nhan 60.376 1.888.942 472.399 237
-DNtunhan 25.653 378.087 104.043 275
- Cong ty hqp doanh 18 655 10.409 15.892
- Cong ty TNHH 30.164 1.143.055 270.993 237
- Cty C6 phftn c6 v6n
nha nu6c 669 160.879 43.298 269
- Cty C6 phftn khong c6
v6n nhanu6c 3.872 206.266 43.656 212
3. Khu V\fC co v6n diu
tU' n U'O'c ngoai 2.641 860.259 292.932 341
- DN 100% v6n nu6c
ngoai 1.869 687.725 131.158 191
- DN lien doanh v6i
. nu&c ngoai 772 172.534 161.774 938
Tfing 67.862 5.014.143 1.444.066 281
(NguJn: Cl:lc thdngke TP Can Tha, 2015)
Tru0ng hgp cac lo~i hinh tuong d6i it thi m6i lo~i hinh co thS hinh thanh
nen 1 t6, nhu khi phan tA tbng tbs nhan khdu theo giai tinh thi se chia t6ng
thS d6 thanh 2 t6 la Nam va Nfr; ho~c phan tA cac doanh nghi~p theo thanh
phfin kinh t~ ...

36
 . . ~...... '"' I
'.:~lj

Tru0ng h<;rp s6 lo~i hinh thgc tS nhiSu, nSu xem mM loai hinh la mot t6
--, thi s6 t6 se qua nhiSu, khong tbs khai quat chung dugc va cu~g khong ne~ ro i-;:_

u
duqc S\I khac nhau gifra cac tfi, nen cftn ghep nhfrng lo~i hinh gifJng nhau hoac
[) gftn gi6ng nhau vao cimg m9t t6. Ch~ng h~n, khi phan t6 tbng thS nhan khfiu
theo nghS nghi~p, phan t6 cac lo~i san phAm cong, nong nghi~p, phan t6 cac
ri) m~t hang theo gia tri SU dvng, phan t6 cac nganh kinh tS qu6c dan ... s6 "t6 thuc
tS c6 thS rfit nhiSu, c6 khi t6i hang nghin, hang v~n, nSu cu phan chia t6ng th~
theo s6 t6 thvc tS d6 thi vi~c phan t6 g~p rfit nhiSu kh6 khan va c6 th~ khong
giup gi dugc cho phan tich thbng ke.
Trong nhfrng tru0ng h<;rp nay phai giai quySt b~ng each ghep nhiSu t6
nho l~i thanh m9t s6 t6 16n, theo nguyen t~c cac tb nho ghep l~i v6i nhau phai
gi6ng nhau (ho~c gftn gi6ng nhau) vS tinh chfit, vS gia tri su dvng, vS lo~i
hinh ... Yeu dm cua vi~c ghep nhiSu t6 nho thanh m9t s6 t6 16n nh~m rut b6t
s6 t6 thlJc ts qua nhiSu, t~o diSu ki~n cho vi~c phan tb dugc g9n va hgp ly.
Tren thvc tS, nguai ta thu0ng tiSn hanh s~p xSp va trinh bay trong nhfrng van
bang g9i la bang phan lo~i hay bang danh mvc do Nha nu6c quy dinh th6ng
nhfit va c6 dinh trong m9t thai gian tuong d6i dai, nh~m bao dam tinh chftt so
sanh dugc cua tai li~u th6ng ke. '
1. 4.2.3 Phan tJ theo tieu thfrc sJ IU'(lng
Khi phan t6 theo tieu thuc s6 Iugng my theo luqng bisn cua tieu thuc thay
d6i nhiSu hay it ma each phan t6 dugc giai quySt khac nhau. M~t khac, ciing cftn
chu y dSn s6 lugng don vi tbng thS nhi~u hay it maxac dinh s6 t6 thich hgp.
- Tru0ng hgp lugng biSn cua tieu thuc thay d6i it rue la S\I bi~n thien vs
m~t lugng gifra cac don vi khong chenh l~ch nhiSu l~m, biSn d9ng rai r(;lc va
s6 lugng cac lugng bi~n it, nhu s6 nguai trong gia dinh, s6 may do m()t cong
nhan phv trach ... thi aday, s6 t6 c6 m()t gi6i h~n nhftt dinh va thuang cu m6i
luqng biSn Ia CO' sa dS hinh thanh m9t t6. Vi dv: Phan t6 cong nhan trong m9t
nha may d~t theo s6 may do m6i nguai phv trach nhu sau:
Bang 1.7 Phan t6 cong nhan theo s6 may do m6i nguai ph\l trach
sa may d~t mfii cong nhan phy trach sa cong nhan
(May) (nguOi)
11 3
12 7
i) 13 20
"h 14 50
15 35
1 16 15
Cqng 130

37
 Vi~c phan t6 tren day rAt don gian, vi luQ'Ilg biSn cua tieu thuc phan t6
(sf> may d~t) chi thay d6i trong ph~m vi rn 11 dSn 16 may. Khi nguai cong
nhan dilng them duqc m9t may, biSu hi~n chfit luQ'Ilg cong tac cua h9 da thay
d6i. Vi v~y, co thS can cu vao m6i luqng biSn dS thanh l~p m9t t6. Vi~c phan
chia nhu tren gQi la phan t6 khong c6 khoimg each t6.
- Tnrang hqp luQ'Ilg biSn cua tieu thuc biSn thien rfit 16n, ta khong the
ap dl)ng each phan t6 n6i tren dugc, nghia la khpng th~ can cu vao m6i lugng
biSn l~p nen m9t t6 vi lam nhu v~y s6 t6 se qua nhiSu va khong n6i ro S\f khac
nhau vS chfit gifra cac tfi. Trong tnrang hqp nay ta c~n chu y m6i lien h~ gifra
luqng va chfit trong phan tA, xet C\l thS xem luqng biSn tich lfiy dSn m9t muc
d9 nao d6 thi chftt cua hi~n tugng m6i thay d6i va lam nay sinh ra m9t s6 t6
khac. Nhu v~y, m6i t6 se bao g6m m()t ph~m vi lugng biSn, v6i hai gi6i h~n:
Giai hqn duOi la hi~n tuqng biSn nho nhfit de lam cho t6 d6 duqc hinh thanh
va giai hqn tren la luQ'Ilg bien l&n nhfit cua t6 do, neu vugt qua gi&i h(;ln do
thi chfit cua tA thay d6i va chuySn thanh tA khac. Ttj sb chenh l~ch gifra gi6i
h(;ln tren va gi6i h~n du6i cua m6i t6 g9i la ph&n t6 co khoang each t6. Vi~c
phan t6 theo cac gi6i h(;ln nhu v~y gQi la phan tl co khoang each te. Cac
khoang each tA c6 thS dSu nhau ho~c khong dSu nhau. Ch~ng h~n, theo tieu
thuc "tisn luong" v&i don vi tinh nghin d6ng cua can b9 cong nhan vien trong
a
m9t doanh nghi~p, co thS chia thanh cac tA co khoang each tA bang 1.s,
luqng biSn cua tieu thuc tiSn luong duqc s~p xep thanh 6 t6, cac tA co khoang
each t6 dSu nhau la 3. ooo tri~u dl>ng, t6 dfiu tien va t6 cu6i cung g9i la t6 co
khoang each tA ma.
Bang 1.8 Phan tb ti~n luong cua cong nhan t~i 1 DN nam n
sa ta LU"ong binh quan cong nhan (tri~u d/thang)
1 < 3.000
2 3.000 - 6.000
3 6.000 - 9.000
4 9.000 - 12.000
5 12.000 - 15.000
6 > 15
M9t each tl>ng quat t6ng thS phai duqc phan chia m9t each tr9n v~n, rue
la m()t don vi cua t6ng thS chi thu9c m9t t6 duy nhfit va thanh m()t don vi
thm)c m()t td nao do phai thu(>c tBng th~.
1.4.3 Phan tfi theo tieu thtl'c thuqc tinh
Truong hqp tieu thuc thu(>c tinh chi c6 m9t vai biSu hi~n thi m6i biSu
hi~n cua tieu thuc thu(>c tinh c6 thS chia thanh mQt tb. C\l thS la tieu thuc
gi6i tinh.
n t6 Tnrang hqp tieu thuc thu99 tinh c6 nhiSu bi8u hi~n, ta ghep nhi~u nh6m
:ong nho l~i
v6i nhau theo nguyen tac cac nh6m ghep l~i v&i nhau c6 tinh chdt
:hay gi6ng nhau ho~c gAn gifmg nhau. C\l th€ phan t6 trong cong nghi~p chS biSn:
1han Thvc phAm va d6 u6ng, thu6c. la, d~t. ..
1.4.4 Phan ta t~eo tieu thfrc s6 Im.mg
th€ , - Tf1!0'11g hqp tieu thl}'c s6 luqng c6 it bi8u hi~n, thi cu m6i m(>t luQ'llg
Q'l1g bien c6 the thanh l~p m(>t to.
hac
Bang 1.9 Phan t6 cong nhan trong doanh nghi~p d~t X theo s6 may
rifra
'nuc . ma m6i cong nhan thgc hi~ntrong thang 1 nam n.
~ t6 s-<o may
' I cong
" n h"an -. sfi cong nhan (Ngll'Oi)
t~n: 10 ' 3
anh n 7
.d6 12 20
)i&i
;:,
.13 50
ri~c
:'.ac
14 35
,·

:ieu 15 15
mg Tfing · 130
l.8,
ing ·· - Tnrang hqp tieu -thuc. s6 IuQ'rtg c6 nhiSu bi8u hi~n, ta phan t6 khoang
each m6i t6 va m6i t6 c6 inQt gi&i h~n: .
c6
+ Gi6i h~n tren: LUQ'Ilg biSn nho nhftt cua t6
+ Gioi h~n du&i: LuQ'Ilg biSn l&n nhftt cua t6
Tuy theo tnl)C di.ch nghien Clru,. ngucri ta phan ra 2 lo~i phan t6 d~u va
phan _t6 khong o€u.
Phan t6 d~u: -La phftn t6 ·co khoang each t6 b~ng nhau. Thong thuang
neu chi vi ·ml)C dich nghien CUu phap ph6i cua t6ng·th8 ho~c lam cho_bang
th6ng ke gQn l~i thi ta thu0ng dung phuang phap nay. D8 xac djnh s6 t6 ta c6
cong thuc $u s_au:
- Xac dinh -s6 t6 (Number of classes):

ire
. s6 t6 ~ (2 x n)0,3 33

VI Trong d6, n: S6 don vi t6ng th8 ·

- Xac dinh khoang each t6 (Classes interval):
?
d= Xmax - Xmin
eu so to
xc -Xac dinh tAn s6 (Frequency) cua m6i t6: B~ng each dSm cac quan sat
mi vao gi&i h~n cua t6 d6.

39
 M{)t sA quy U'O'c khi l'p bang phan tA:
. - Truang hqp phan t6 theo. sfJ luqng rai qtc thi gi&i h~n tren va gi&i h~n
du&i cua 2 t6 ks tiSp nhau khong dugc trung nhau.
Bang 1.10 Tinh hinh phan t6 cac DN theo s6 lugng cong nhan tc;ii tinh X nam n

sA 1m111g cong nhan (ngll'Oi) sA doanh nghi~p

<= 100 80
101 - 200 60
201 - 500 5
501 - 1.000 4
1.001 - 2.000 1
Tfing 150
- Truang hgp phan t6 theo tieu thuc s6 luqng lo~i lien tvc, thu0ng c6
cac quy u&c sau:
Bang 1.11 Phan t6 cac doanh nghi~p theo doanh thu nam n

Doanh thu (tri~u dAng) sA doanh nghi~p

<= 1.000 80
1.000 - 2.000 60
2.000 - 3.000 5
3.000 - 4.000 4
4.000 - 5.000 1
Tfing 150
+ Gi6i h~n tren va gi&i h~n dtr&i cua 2 t6 kS ti~p trung nhau
+Quan sat c6 luqng bi~n b~ng dung gi6i h~n tren cua m()t t6 nao d6 thi
.don vj d6 dugc xSp vao t6 kS tiSp.
1.4.5 Bang phan phfii tin suit
Sau khi phan t6 chung ta c6 thS trinh bay sf> li~u b~ng each SU dl)ng
bang phan phfJi tAn s6 dS bi~t dugc mQt s6 tinh chdt ca ban cua hi~n tugng
nghien ctiu.
 Bang 1.12 Phan ph6i tfin s6
' J. .
Lmp1g bi~n Tan so Tin sA ttrong dAi Tin sA tich Uiy
Xl fi f i/n f1
.n x2 fi fain f1 + fi
...... .... ....
Xi fi fi/n ft+ f2+ ... + fi
.... .... ...
Xk fk fkln fi + fi+ ... + fk
n
.Tang 1 -
Ln=n
i

1.4.6 Cac Io~i phan tA thAng ke

c6 - Phan t6 kSt cftu: Trong cong tac nghien CUu th6ng ke, cac bang phan
t6 k~t cftu duqc sfr d\mg rftt ph6 biSn nh~m m\lc dich neu len ban chftt cua
hi~n tuQllg trong di~u ki~n nhftt dinh ·ya dS nghien ciru xu hu6ng phat triSn
cua hi~n tuQ'llg qua thai gian.
DS xem xet CO' cftu gifra cac nh6m nganh trong m()t tinh nao d6, ta l~p
bang nhu sau:
Bang 1.13 Ca cAu t6ng san phAm cua tinh y theo nh6m nganh 2013-2017
DVT: %
TAng san phim theo 2013. 2014 2015 2016 2017
nhom nganh .
N ong, lam nghi~p va thuy 24,53 23,24 23,03 22,54 21,76
san
Cong nghi~p va xay d\l'Ilg 36,73 38,13 38,49 39,47 40,09
hi Dich·V\l 38,74 38,63 38,48 37,99 38,15
T6ng 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00
s6 li~u bang 1.13, c6 sv thay d6i v~ djch chuySn ca cftu nganh: Nh6m
nganh cong nghi~p Va xay d\Illg CO XU hu6ng tang, nh6m nganh nong, lam,
thuy san CO XU hu6ng giam.
- Phan t6 lien h~: Khi tiSn hanh phan t6 lien h~, cac tieu thl:rc c6 lien
h~ v6i nhau duqc phan bi~t thanh 2 lo~i tieu thuc nguyen nhan va tieu thuc
kSt qua.

41
 Bang 1.14 M6i lien h~ gifra nang suftt LD - trinh d() ky thu~t ngha nghi~p
tinh Ynamn

Trinh d{) ky thu't Tufii ngh@ s6 cong San Nang suit

(nam) nhan luqng ca LDbinh
(nguOi) nam (tin) quan (tin)
Ba duqc dao t~o 5< 15 1.125 75
ky thu~t 5 - 10 40 3.750 94
10 - 15 40 4.200 105
15·_ 20 15 1.725 115
>20 10 1.200 120
ca tA - 120 12.000 100
Chua duqc dao t~o 5< 10 510 51
ky thu~t 5 - 10 30 2.140 71
10 - 15 20 1.540 79
15 - 20 10 860 86
>20 10 910 91
ca ta - 800 6.000 75
ChungcaDN - 200 18.000 90
Phan t6 lien h~ c6 th~ duqc v~n d\lng dS nghien cli'u m6i lien h~ gifra
nhi~u tieu thuc: M6i lien h~ gifra nang suftt v&i luQ'Ilg phan b6n, nghien cuu
gifra nang suAt lao d9ng cua cong nhan v&i tu6i ngh~, b~c thq, trinh d9 trang
bi ky thu~t. .. ·ti~p theo Bang phan ph6i t6 lien h~ tren.

42
 TATCHUONGl
thf>ng ke hQc ra dai, phat triSn tir nhu c~u th\fc ti8n cua xa h{>i va la mot
dt nhfrng mon khoa hQC xa h()i c6 lich SU tau dai nhdt. D6 la m{>t qua trinh
h >!tt?:Evl?'.f'.rP'~.u.· .. triSn khong nglmg tir dan gian d~n phuc t~p, duqc due rut dftn thanh ly
n) khoa hQC va nay da tra thanh IDQt mon khoa hQC d()c l~p.
Ngay nay, th6ng ke duqc coi la m()t trong nhfrng cong C\l quan ly vr mo
tr9ng. Ddng thai, th6ng ke con dap ung nhu cftu thong tin th6ng ke cua
cac t6 chuc, ca nhan trong xa h9i, xay d\fng, cung cAp .cac phuang phap phan
tich danh gia vS m~.t luqng cac ho~t d()ng KT-XH cua cac t6 chuc, dan vi.
D6i tuqng nghien ctru cua th6ng ke h9c la m~t luQ'Ilg trong S\f lien h~ m~t
thi~t v6i m~t chAt·cua cac hi~n tuQ'llg sf> 16n, trong. diSu ki~n thai gian.va dia
diem C\l ths. ·
·· Qua trinh nghien cilu th6ng ke gdm 3 bu&c: (1) DiSu tra th6ng ke; (2)
Tfing.hqp thf>ng ke va (3) Phan tich th6ng ke. Day la.vi~c t6 chuc m()t each
khoa h9c theo m()t k~ ho~ch th6ng nhdt vi~c thu th~p, ghi chep ngu6n tai ·li~u
·ban dftu VS bi~n tuqng nghien CUu trong di~U ki~n Cl) the V~ thai gian Va khong
gian, c6 y nghia. rdt 16n d6i v&i k~t qua cua nghien ctru th6ng ke bai vi cac
d~c trung chung cua t6ng thS la nhfrng can cu cho phan tich d\I doan th6ng
ke. Nh~ni lam cho cac d~c trung rieng bi~t cua rung dan vi tdng th€ bu6c dftu
chuyen tlianh cac d~c trung chung cua toan b9 t6ngths, lam cho cac bi€u hi~n
rieng cua tieu th(rc di~u tra bu6c dftu chuyen thanh cac bieu hi~n chung vs
'.fra d~c diSm cua hi~n tuqng nghien CUu.
Uu Phan td thdrtg ke la phuong phap c6 y nghia quan tr9ng trong ca qua
ng trinh nghien Clru th6ng ke va ·c6 cac nhi~m V\l: Phan chia lo~i hinh KT-XH
cua hi~n tuqng nghien Clru, bi€u hi~n k~t cdu cua hi~n. tuqng va bi Su hi~n,
phan tich m6i lien h~ gifra cac tieu thuc. De
th\IC hi~n phuang phap phan t6
th6ng ke, cftn n~m vfrng m{>t s6 n()i dung chu y~u sau: Cac lo~i phan t6; Tieu
thuc phan td va vi~c h;ra ch9n tieu thuc phan,t6; Cac bu&c cua qua trinh phan
t6 th6ng ke. K~t qua cua qua trinh phan t6 th6ng ke co the biSu di~n b~ng
bang th6ng ke va dd thi th6ng ~e. . .

43
cAu HOI 6N T~P
Cao 1. Phan tich nhfmg vftn dS chung cua diSu tra th6ng ke aVi~t Nam:
Khai ni~m, vai tro va hinh thuc t6 chuc diSu tra th6ng ke.
Cao 2. Neu m6i quan h~ gifra thdng ke hQC v&i cac linh V\fC khac.
Cao 3. Neu cac lo~i thang do trong thbng ke hQc.
Cao 4. Trinh bay qua trlnh di~u tra thbng ke? C6 mfty bu&c neu Cl) th~
rung bu&c.
Cao 5. Vi sao dn phan t6 thbng ke? Neu cac tieu chi phan t6 thdng ke.
Cao 6. Phan tich cac yeu cAu CO' ban qua trinh diSu tra thbng ke. Cho vi
dl) minh hQa.
Cao 7. Trinh bay khai ni~m, y nghia, nhi~m V\l va cac vftn dS chu y~u
cua t6ng hqp th6ng ke.
Cao 8. Khai ni~m tieu thuc phan ta va vftn dS Iva ch9n tieu thtrc phan t6.
Cao 9. Khai ni~m, tac dl)ng, cac yeu cAu khi xay d\lllg bang th6ng ke.
Cao 10. Khai ni~m, tac dl)ng va cac lo~i dfi thj th6ng ke, cac yeu cftu
chung d6i v6i vi~c xay d\lllg d6 thj th6ng ke~

44
 . CHUONG 1
BAI TAP
Nam: Bai t'p 1
C6 s6 li~u vS tinh hinh T6ng san phAm n9i dia (GDP) thanh ph6 X theo
gia hi~n hanh phan theo lo~i hinh kinh tS bang sau: ·
Bang Tdng san ph~m (GDP) TP Cfrn Tha
\l ths DVT: Tri?u aJng

~
. 2010 2011 2012 2013
:ke. .

10 vi
Tfing 43.840.419 55.905.770 67.153.460 77.286.594
1. Kinh tS nha nucrc 13.250.034 18.400.025 18.928.326 23.958.844
yeu
2. Kinh tS ngoai nha
27.351.228 34.250.721 43.119.311 48.149.548
nucrc
l t6. - T~p thS 439.721 510.476 694.448
774.092
ke. ~ Kinh t~ tll' nhan 26.911.507 33.740.245 42.424.863 47.375.456
'
cau .+Tunhan 11.443.579 1'9 .611. 789 18.255.749 20.145.464
+Ca th~ 15.467.928 14.128.456 24.169.114 27.229.992
3. Khu V\IC. c6 v6n
2.039.560 2.055.428 3.834.491 3.747.953
·dAu tu nuac ngoai
4. ThuS nh~p khftu 1.199.597 1.199.596 1.271.332 1.430.249
(Ngubn: C~c th6ng ke TP Cdn Tha nam 2014)
. · Yeu cdu: Hay ve cac lo~i d6 thj thich hgp va t6 hqp cac lo~i d6 thi phan
'anh cac s6 li~u (y bang. thfJng ke tren? .. ' . . .
Bai t'p 2
C6 tai li~u vs tinh hinh tu6i nghS va nang. suftt lao d9ng cua cac cong
nhan t~i doanh nghi~p X nam n nhu sau:
'TT Ten cong nhan . Tuai ngh@ (nam) NSLD (tri~u d/ en)
1 A 3 8·
2 .. B 11 .20
3 c 12 22
4 D 9 25
5 E 5 12
6 F 6 18
7 G 7 15

45
 TT Ten cong nhan Tuai ngh~ (nam) NSLD ( tri~u d/ en)
8 H 14 23
9 I 10 18
10 K 8 17
Yeu ciu: Hay phan t6 cac cong nhan tren thanh 3 t6 theo tieu thfrc tu6i
ngh8? Tinh binh quan chung tu6i ngh8 va nang sudt lao d9ng cua cac cong
nhan tren?
•.;/
;~;
Bai t'p 3
t
C6 s6 li~u th6ng ke v8 cong nhan cua m()t doanh nghi~p X trong nam
n sau:
l
TT Hqva GiOi tinh Tuai diri Tuai ngh@ Nang suit lao
ten d()ng (sp/cn)
I A Nam 40 15 200
2 B Nam 35 18 310 I-
3 c Nfr 50 21 230 2
4 D Nfr 54 7 278
5 E Nam 55 12 302
6 F Nam 31 5 180
c
7 G Nfr 28 5 280
8 H Nfr 42 18 287
9 I Nam 34 8 321
10 K Nam 55 20 200
11 L Nfr 23 01 310
12 M Nam 27 05 230
13 N Nfr 41 20 271
14 0 Nam 39 18 304
15 p Nfr 55 32 . ,186
16 Q Nam 31 7 280
17 R Nam 59 39 287. 11
. 18 s Nfr 42 11 326 tl
19 T Nam 34 6 303 c
20 u Nam 20 1 193
t]
Yeu ciu tinh:
s
1. Phan t6 theo 1 tieu thire (4 t6) theo tu6i doi va tu6i ngh8.
d
2. Phan t6 ( 4 t6) theo 2 tieu thuc gi&i tinh va tuBi doi; gi&i tinh va c
tu6i nghS. I<

46

L-------------------------------------·-·-----
 ChU'O'Ug 2
THONG KE'cAc MUC DO
.
..
CUA HIEN TUONG KINH TE - HOI
.
XA .
.,
ioi Ml)c tieu
ng
- Trinh bay khai ni?m, tl(l,c tliim va y nghia cua s6 tuy?t a6i.
- Trinh bay khai ni?m, f nghia va phuang phap tinh cac log,i s6
tuang d6i.
im
- Phuong phap tin~ cac lo(li sb binh quan, m6t, trung vi, cac chi tieu
bdn thien cua tieu thirc. .. . .
- Vqn d¥ng cac loq,i s6 tuanglt6i, s6 tuy?t d6i, s6 binh quan, m6t, trung
vi va cac chi tieu danh gia tl(> bidn th,ien cua tteu thirc vao cac tlan vj nhdm
phan anh dit<JC cac mire d<) CUa hi?n tu(lng kinh fi - Xii. h(>i.
2.1 SO TUY)j:T DOI
2.1.1 Khai ni~m

s6 tuy~t d6i trong th6ng ke Ia Io~i chi tieu biSu hi~n quy mo, kh6i luQ'Ilg
. cua hi~n hrQ'llg KT-XH trong di8u ki~n thai gian va dja diSm Cl) thS.
s6 tuy~t d6i trong th6ng ke bao g6m cac con s6 phan anh quy mo cua
t6ng thS hay cua tirng bQ ph~n trong t6ng thS (s6 h9c sinh sinh vien, s6 can
bQ cong nhan vien, s6 doanh nghi~p ... ) ho~c t6ng cac ttj s6 cua m<)t tieu thuc
nao do (gia tri ·san xuAt cong nghi~p, t6ng san. Iugng, tfing muc ti8n Iuong,
t6ng san phfim trong nu6c ... ) .. ·
2.1.2 Y nghia . . .' .

:T~ong qua trinh nghie~ ~itu thdng ke, s6 tuy~t d6i. c6 llhfrng ynghia sau:
. .

- s6 tuy~t d6i s.e giup chung ta nh~n thuc duqc cv thS v8 quy mo, kh6i
Iuqng ..cua hi~n tugng, phai xutt phat tit thgc ti8n san: xuAt kinh <loanh va
thong qua cac phuong phap di8u tra, t6ng hQ'j> thdng ke va tinh toan mQt
each khoa h9c.
- s6 tuy~t d6i Ia ngu6n tai li~u dfiu tien va khong ths thiSu ds phan tich
thdng ke. B6ng thai con la CO' .sad~ tinh s6 tmmg ddi,.s6 binh quan ... ; do do
s6 tuy~t ddi chinh xac, khoa h9c se la ngu6n tai li~u quan tr9ng giup cho
doanh nghi~p, cac nha lal)l cong t~c quan . ly trong vi~c l~p k~ ho~ch,
chi d~o ks ho~ch va darih gia tinh hinh thvc hi~n k~ ho~ch m9t s6 chi tieu
KT-XH co lien quan.

47 '
 2.1.3 Cac lo~i sA tuy~t d6i 2.2
Tuy theo thai gian thu th~p s6 li~u, s6 tuy~t d6i trong th6ng ke co th8
chia thanh hai Io~i: s6 tuy~t d6i thai ky va s6 tuy~t d6i thai diSm.
-S6 tuy~t d6i thai ky: Phan anh m~t lm;mg cua hi~n tuqng trong tlmg thc)'i hai
ky nhclt dinh (thang, quy, nam) nhu: S6 luQ'llg san ph~m cua m<)t phan xu6ng X die:
san xucit thang 1 nam n la 100 tcin, thang 2 la 120 t~n, thang 3 la 90 t~n, ... ve
'

D~c diSm cl'.rn s6 tuy~t d6i thai ky la cac s6 li~u c6 S\f tich lliy v€ ltrQ'ng
trong cad<) dai thai gian nghien CUu. Thai gian cang dai thi trj s6 cua chi tieu b~
cang l&n.
- s6 tuy~t d6i thai diSm: Phan anh m~t luqng cua hi~n tuqng t~i m<)t
thai di~m nhcit dinh (ngay) nhu: Gia tri hang t6n kho cua m<)t doanh nghi~p
Z ngay O1/02/2016 la 150 tri~u d6ng, 11102/2017 la 120 tri~u d6ng ... ve'
nh
D~c diSm cua s6 tuy~t d6i thai diSm la cac tri s6 phan anh tr:;ing thai cua
hi~n tuqng t~i m<)t thai di~m nhcit dinh. Tri s6 cua chi tieu 1611 hay nho khong
va
phv thu<)c vao thai gian dai hay ng~n.
2(
Phan chia s6 tuy~t d6i can cu vao d~c di8m thai gian, giup ta Iva chc;m
1:
phuang phap tinh toan va phuong phap phan tich phu hqp v&i d~c dism cua
rung lo:;ii chi tieu th6ng ke.
le
2.1.4 D'c di~m sfi tuy~t dAi
di
M6i s6 tuy~t d6i trong th6ng ke d~u bao ham m<)t n<)i dung KT-XH C\l m
thS trong diSu ki~n thai gian va dia diSm nhcit dinh, do do dS tinh s6 tuy~t d6i ci
chinh xac phai hiSu r5 khai ni~m, n<)i dung kinh tS cua chi tieu nghien cuu. d:.
Day la diSm khac gifra s6 tuy~t d6i trong th6ng ke v6i cac d:;ii luqng tuy~t d6i
trong toan h9c, con s6 trong toan h9c la m<)t d:;ii luqng c6 tinh chcit trim tuQTig,
a1
khong nhfit thi~t g~n v6·i m()t hi~n tuqng C\l thS nao.
tl
Tuy theo tinh chfit va ffi\lC dich nghien Clru cua hi~n tuqng, s6 tuy~t d6i tr
co don vj tinh nhu sau:
- Don vj hi~n v~t va hi~n v~t quy u&c: La don vj tinh toan phu hqp voi
d~c di Sm v~t ly cua hi~n tuqng (met, cai, con, chi Sc, lit, tdn ... ), trong m<)t s6
c
truemg hqp con dung don vj kep (t~n/km, kg/nguai ... ).
c
- Don vj ti€n t~: Nhu don vi d6ng, ngan d6ng, do la ... don vi ti en t~ giup n
ta tbng hqp k~t qua san xudt kinh doanh cua nhi€u san ph~m khac nhau, cua t~
nhi€u nganh kinh t~ khac nhau va cho toan b<) n~n kinh tS. 1:
- Don vj thai gian lao d()ng: Nhu don vi ngay cong, gia cong, thuang
dung dS biSu hi~n thai gian lao d<?ng hao phi dS san xufit san phdm, xac dinh t
ngay cong va gia cong lao d<)ng cua cong nhan trong don vi.
I
48

·-------------------------------·-
 SO TUONG DOI
~6th~ 2.2.1 Khai ni~m
s6 tuang d6i trong th6ng ke Ia chi tieu biSu hi~n quan h~ so sanh giua
gthai chi tieu th6ng ke cung lo:;ii nhung khac nhau vs di~u ki~n thai gian hoac
mgX dja diSm; ho~c so sanh gifra hai chi tieu khac lo:;ii nhung c6 lien quan v6i nh~u
vS <; nghfa nghien cuu.
u9·ng s6 tuang d6i c6 thS duqc. bi Su hi~n b~ng s6 lftn, s6 ph~n tram (%) hay
i tieu b5ng cac dan vi kep (nguai/km2, nguai/1.000 nguai, san phfrm/cong nhan ... ).
2.2.2 Ynghia
Tuy theo ffi\lC dich nghien Clru ma cac chi tieu so sanh co thS khac nhau
vS thai gian ho~c dja di€m, ho~c khac nhau vS n<)i dung nh1mg co quan h~ v6i
nhau vS <; nghia nghien c-UU. M~t khac s6 tuang d6i giup ta nghien cuu C\l th€
icua
va sau s~c hon vs d~c di€m cua hi~n tuQ'Ilg.
H)ng
Vi d\l 2.1: San luqng san phftm cua doanh nghi~p X nam 2017 so nam
2016 d~t 110%. Nam 2017 s6 cong nhap. cua cong ty A so v&i cong ty B d~t
:h9n
150%. M~t d<) dan s6 cua tinh Y nam 2017 la980 ngucri/km2 ••.
cua
s6 tuang d6i thuong duqc SU dvng trong nghien cuu th6ng ke nhfim neu
Ien quan h~ ty 1~, kst cAu, trinh d¢ ph6 bisn ... cua hi~n tuqng nghien cuu trong
diSu ki~n, thcri gian va dia diSm C\l thS, tU d6 giup ta nh~n thirc hi~n tuqng
l·cu m<)t each C\l thS va sau han. Trong thvc tiSn ho:;it d<)ng san xuftt kinh doanh
dd.i ci'ing nhu trong cong tac quan 1<; thi s6 tuong d6i dung ct€ l~p kS ho~ch va
:iru. danh gi_a tinh hinh tkgc hi~n kS ho~ch m<)t s6 chi tieu KT-XH.
ddi
Trong cong tac th6ng ke, s6 tuong d6i duqc SU d\lng r<)ng raid~ phan
ng,
anh nhfrng d~c ct18m vs kst cAu, quan h~ ty l~, t6c d¢ phat triSn, mire d9 hoan
thanh kS ho~ch, mire d(> ph6 biSn cua hi~n tuQ'Dg KT-XH duqc nghien ClrU
d6i trong thcri gian va khong gian nhftt djnh.
2.2.3 D~c di@m
vai,
s6 tuang d6i trong th6ng ke duqc tinh toan thong qua so sanh gifra hai
so
chi tieu th6ng ke, do do my theo fil\lC dich nghien Clru Va n(>i dung kinh t~,
cua hi~n tuQ'llg ma g6c dung d~ so sanh co thS khac nhau. Vi dv nhu mu6n
up neu ten mire d9 phat tri8n cua hi~n tu9ng thi g6c duqc ch9n la mire d9 thgc
ua tS ky tru6c ho~c khi danh gia tinh hinh th\fc hi~n kS ho~ch thi g6c duqc ch9n
la mire d(> ky kS ho~ch ...
Khi so sanh gifra hai chi tieu th6ng ke cung lo~i nhung khac nhau vs
thcri gian ho~c dja diSm thi hinh thuc bi€u hi~n cua s6 tuang d6i la s6 l~n, s6
phfm tram (%) hay s6 phftn ngan (%0 ). Khi so sanh gifra hai chi tieu th6ng ke

49
 c6 n9i dung khac nhau nhung c6 quan h~ v6i nhau vS y nghia nghien ctiu thi
hinh thuc biSu hi~n la dan vj kep nhu: (kg/nguai; s6 b~nh nhan/s6 bac si;
kg/nguoi .. ).
2.2.4 Cac lo~i sfi ttrO'ng ttfii vit phuong phap tinh
Can cu vao n()i dung cac chi tieu so sanh th6ng ke cac lo(;li s6. tuong dbi
sau:
2.2.4.J SJ tuO'ng i/Ji nhifm V(l ki hO{lCh
s6 tuong dbi nhi~m V\l kS ho(;lch Ia chi tieu biSu hi~n quan h~ so sanh
gifra muc d9 k~ hOl;lCh dS ra ky nghien Clru (ky bao cao) v6i muc d9 thgc tS
ky g6c ch9n so sanh cua m9t chi tieu kinh ts xa h9i.
s6 tuong dbi nhi~m v\1 kS ho~ch dung dS l~p kS ho~ch m()t s6 chi tieu
KT-XH.
Ky hi~u: yKH: La sb tuong d6i nhi~m V1;l kS hol;lch
aKH: Muc d9 kS hOl;lCh ky nghien ecru (ky bao cao)
ao: Muc d() th-tJC t~ ky gbc ch9n so sanh
aKH
Cong thuc: YKu= -ao

YKH> 100%: Chi tieu kS ho(;lch ky bao cao tang so th1JC

ts ky ch9n so sanh.
s6 tuong d6i
YKH < 100%: Chi tieu kS ho~ch ky bao cao giam so thvc
nhi~m V\1 kS hoi;lch
t8 ky ch9n so sanh.
YKH = 100%: Chi tieu khong biSn d()ng.
Vi di} 2.2: C6 s6 li~u vS s6 luQ'Ilg vai san xu&t t';li DN d~t A qua cac quy
namn.
Bang 2.1 S6 luQ'llg vai san xufit t~i DN ctet A 2 quy nam n
Chi tieu Th\fC t@ Quy2 namn
quy 1 nam n A
Ke ho~ch Th\fC te
A

s6 luqng (met) 5.000 5.500 6.200

* s6 tuong d6i nhi~m V\l k8 ho(;lch chi tieu san luqng vai:
5.500 )..
YKH = .ooo = 1,1 Ian hay 110% (tang 10%)
5
So vm qui 1 nam n s6 lrrQ'Ilg vai san xu&t cua doanh nghi~p d~t A qui 2
nam n dv kien d~t 110%, tang 10%.

50

. . ._ _ _ _ _ _ _ _ _.....___ _- - : - - - - -
._,,.:,c~Jil;1
~-uu thi 2.2.4.2 SJ tudng aJi lhifC hifn ki ho~ch (tj ff % hoan thanh k~ hO{lC/i)
Jae sl;
SB tuong dBi !hgc hi~n kS ho~ch la chi tieu bi~u hi~n qu~n h~ so sanh
gifra mire dQ thvc te ky nghien CUu (ky bao cao) v6i m(rc de) ke ho~ch da d@
ra trong cling nam cua m()t chi tieu KT-XH.
1g d6i Ky hi~u: yrn: La sB tuong d6i thvc hi~n kS ho~ch
ai: Muc d9 thgc tS d~t duqc ky nghien CUu (ky bao cao) nam n
aKH: Mire d() kS ho~ch dS ra cua nam n
ai
sanh Cong thire: ··yTH = -
aKH
LlJC tS
K.hi nh~n xet kSt qua tinh toan cua sB tuong dBi thgc hi~n ks ho~ch dn
chu y XU hu6ng tang ho~C giam CUa cac chi tieu.
i tieu
* D6i v6i cac chi tieu ma kS ho~ch dv kiSn tang la t6t nhu: T 6ng san
luQ'llg, doanh sB ban, gia tri san xuftt, lqi nhu~n ... thi kSt qua tinh nh~n djnh
nhu sau:
100%: Roan thanh VUQ't muc kS ho~ch chi tieu
YTH >
SB tuong dBi YTH < 100%: Khong hoan thanh kS ho~ch chi tieu
th1Jc hi~n kS ho~ch YTH = 100%: Hoan thanh kS ho~ch chi tieu

* SB tuong dBi thvc hi~n ks ho~ch chi tieu sB luQ'llg vai san xucit:
thvc 6 200
YTH = ·
5.500
= 1,127 lftn hay 112,7% (tang 12,7%)
:hvc
SB luQ'Ilg vai san xufit cua doanh nghi~p d~t A qui 2 nam n d~t 112,7%
kS ho~ch, vuqt kS ho~ch 12, 7%.

quy
* DBi v6i ·Cac chi tieu ma kS ho~ch dg kiSn theo hu6ng giam la t6t nhu:
Gia thanh.don vj.san phfim, hrQ'llg thoi gian lao d()ng hao phi d~ san xufit m()t
don vi san phftm ... thi kSt qua nh~n dinh nhu sau:
100%: Khong hoan thanh kS ho~ch chi tieu
. YTtt>
SB tuong dBi YTH < 100%: Roan thanh VUQ't mire kS ho~ch chi tieu
thgc hi~n kS ho~ch YTH = 100%: Roan thanh kS ho~ch chi tieu
2.2.4.3 sa tuung tlai ilpng thai
Cong thirc:

YDT> 100%: Chi tieu thvc t€ nam bao cao tang so nam g6c
s6 tuong d6i YKH < 100%: Chi tieu thvc t€ nam bao cao giam so nam g6c
d()ng thai YKH = 100%: Chi tieu thgc tS nam bao cao so nam gBc khong
biSn d9ng.

51
-~~--------------------------1111 ..
* s6 tuang d6i d(mg thai chi tieu s6 luqng vai san xuftt:
6.200 ;l.. v
Ytff = s.ooo = 1,24 Ian hay 124% (tang 24%)

S6 luqng vai san xuftt cua DN d~t A qui 2 so qui 1 nam n la 124%, c
t(
tang 24%.
s6 tuang d6i d9ng thai la chi tieu biSu hi~n quan h~ so sanh gifra hai
mire dQ Cung }o~i cua hi~n tuqng nghien CUu qua hai thai gian khac nhau.
Trong hai mire d() cua cong thuc tinh ·sf> tuong d6i d()ng thai, muc d9 ru
s6 a1 la mire d() dn nghien c-UU (hay mire d9 ky hao cao ), mire d<) mftu s6 ao
la mire d9 ky g6c (hay mired<) dung lam ca s6 so sanh). x
- NSu ao c6 d!nh qua cac thai ky nghien cuu ta c6 ky g6c c6 d!nh: Dung
dS so sanh m<)t chi tieu nao d6 6 hai thai ky tuang d6i xa nhau. Thong thuemg
2
nguai ta ch9n nam g6c la nam dfru tien cua day s6.
5
- NSu ao thay d6i theo ky nghien c1ru ta c6 ky g6c lien hoan: Dung dS
n6i Ien S\l' biSn d()ng cua hi~n tuqng lien tiSp nhau qua cac ky nghien Clru.
* M6i quan h~ gifra ha lo~i s6 tuong dbi: s6 tuang d6i nhi~m V\l kS
ho~ch, s6 tuang d6i tht;rc hi~n ks ho~ch va s6 tuang d6i d<)ng thai:
Cl
s6 tuang d6i
s6 tuang d6i s6 tuang d6i
= nhi~m Vl) x
d()ng thai thµc hi~n kS ho~ch
k~ ho~ch
Cong thire: YDT = YKH x YTH

a1 aKH a1
-=-.-x- n;
ao ao aKH
? Thong qua m6i quan ,h~ gifra b~ lo~i s6 tuang ~6i !ren, c6 th~ v~n d9n~
de tinh m()t trong ha lo~i so tuqng doi sau khi da hiet ket qua c1ia hai lo~i so
tuang d6i kia ma khong cfrn phai c6 s6 li~u ve cac muc d() 6 rung thai ky.
2.2.4.4 sa tuo·ng a6i k~t c&u (con g(Ji la tY trvng)
s6 tuang d6i k~t cftu phan anh ty tr9ng cua m6i b9 ph~n, m6i dan vi
chiSm trong t6ng thS nghien clru. s6 tuong d6i nay duqc tinh b~ng each s~
sanh mire d9 cua tung b9 ph~n, tirng dan vi vai muc d9 cua ca t6ng ths.
Cong thirc: 11J
s6 tuang dbi kSt cftu (Ty tr9ng) = YKC Cl
nl
Mire d() cua rung b9 ph~n (dan vj) h
=
Muc d() cua t6ng thS si

52

'1

.,~'1l*
 s6 tuong d6i kSt du duqc SU dt;mg dS nghien cuu muc d() cua tung don
vi, tirng b() ph~n ... trong t6ng thS nghien Clru va thucrng duqc bi Su hi~n b~ng
s6 phftn tram. Vi d\l nhu ty trc;mg cua GDP theo rung nganh trong t6ng GDP
4%, cua n8n kinh tS qu6c dan; Ty tr9ng dan s6 cua rung gi6i nam ho~c nfr trong
t6ng dan s6, ...

hai Vi di} 2.3: Trong cong ty X nam n c6 500 cong nhan, trong d6 c6 300
cong nhan nam va 200 cong nhan nu.
;:. " " So cong nhan nam 300
Ty tr9ng narn trong tong cong nhan (YKCnam) = ,.. K h" = -
"

· Tong so cong n an 500

x 100 = 60%
ing So cong nhan nfr
Ty tr9ng nu trong t6ng cong nhan (YKCnu) = -
mg Tong so cong nhan
zoo x 100 = 40%
500
2.2.4.5 Sa tU'Ung i/ai so sanh
ks S6 tuong d6i SO sanh bi~U hi~n qmm h~ SO sanh, danh gia S\f chenh l~ch
v8 muc d() gifra cac b() ph~n trong cung m()t t6ng th~ ho~c giua cac hi~n tugng
cung 109i nhung khac nhau v8 dia di~m.
t. t.. , . Muc dQ cua hi~n tugng nay
So tuong d01 so sanh (yss) = M'uc d"Q cua h'"
? kh'
u;m tugng ac
Vi dl} 2.4:
- So sanh s6 lao d()ng tf\l'c tiSp v6i s6 lao d()ng gian tiSp t9i don vi ho~c
nguqc 19i.
- So sanh gia ban m()t quySn t~p 100 trang t9i thai di~m cua hai cua
hang A vaB.
Ho~c dan s6 thanh thi so v6i dan s6 nong thon, dan s6 nam so vai dan
s6 nu, nang sudt lua tinh X so v6i nang sudt lua tinh Y, s6 HSSV d9t kSt qua
h9c t~p kha gioi so v6i s6 HSSV d9t kSt qua trung binh... ·
!
) 2.2.4.6 Sa tU'llng ifai CU'dng ifV
s6 tuang d6i cuang d9 bisu hi~n trinh d9 ph6 biSn cua hi~n tuqng
nghien ClrU trong di8u ki~n thai gian va dja diSm nhdt djnh, s6 tuong dfJi
cuang d() duqc tinh b~ng each so sanh muc d() cua hai hi~n tuqng khac
nhau, nhung co lien quan v6i nhau v8 y nghia nghien cliu. Nhu chi tieu s6
luQ'llg luang thvc tinh theo dftu nguai; m~t d() dan s6; s6 b~nh nhan do bac
si ph\l trach ...

53
 Hinh thuc bi~u hi~n cua s6 tuang d6i cuang d(> la dan vi kep, do don vi
tinh cua tir s6 va mfiu s6 hqp thanh. t
., :. d:.. , d" ( ) Mil'c do chi tieu nay r
Cong thuc: So tuang 01 cuang Q YcD = , ,. ·? h? .,. k' 1
MU'c dQ cua c i t1eu 1a
Vi dl} 2.5. f)~ tinh m~t d() dan s6 hay nang sufrt lao d(>ng m()t cong nhan,
ta c6 cong thuc tinh nhu sau:
: Dan so binh quan 1
YCD mat dQ dan sb = D.,,., t' h dl'!t d . = t
· i~n 1c a a1
Tong san pham
YCD Nang suAt lao dong= T"' ,., ,. h" = (San phimlnguai)
. · ong so cong n an
s6 tuang d6i cuang d9 giup ta so sanh trinh d9 ph6 biSn chung v@ m9t
s6 hi~n tuqng trong rung ph~m vi so sanh khac nhau nhu so sanh gifra cac dia
phuong, cac vilng, cac khu VlJC ho~C gifra cac nu.6c VcJi nhau.
Cac s6 tuang dBi trong s6 li~u th6ng ke thmmg g~p nhu m~t d9 dan s6 l
b~ng t6ng s6 dan (nguai) chia cho di~n tich tl;r nhien (km2) v6i dan vi tinh la l
nguai/km2; GDP binh quan dftu nguoi b~ng t6ng GDP (nghin d6ng) chia cho
dan s6 binh quan (nguai) v6i don vi tinh la 1.000 d/nguai; s6 bac si tinh binh
quan cho m(>t v~n dan b~ng t6ng s6 bac si chia cho t6ng s6 dan tinh b~ng v~n
nguai v6i dan vi tinh.la nguai/10.000 nguoi ...
2.3 SO BINH QUAN
2.3.1 Khai ni~m

M6i dan vi trong t6ng th~ th6ng ke thuang biSu hi~n C\l thS v@ m~t
luqng co the khac nhau theo cac tieu thuc nhfit dinh. B~ bieu hi~n khai quat
d~c di8m chung, dien hinh theo m()t tieu thuc nao d6 cua hi~n tuqng nghien
clrti phai dung chi tieu s6 binh quan.
s6 binh quan trong th6ng ke la chi tieu bieu hi~n muc d9 d~i di~n,
dien hinh theo m9t tieu thuc nao do cua m9t t6ng th~ bao g6m nhi@u don
vi cung lo~i.
2.3.2 Y nghia
S6 binh quan c6 y nghia quan tr9ng trong cong tac th\fc tS va nghien
Clru ly lu~n nh~m neu len d~c diSm chung cua hi~n tuqng KT-XH trong thai
gian, dia diem C\l the.
s6 binh quan con duqc dung so sanh m()t tieu thuc s6 lugng giua hai
tdng the khong cung quy mo va lam can cu danh gia trinh d{> d6ng d~u cua
cac dan vi t6ng th~.

54
:ton vj s6 binh quan dung dS nghien CUu tinh hinh bi~n d9ng cua cac hien
tuqng qua thai gian, q~a d6 d~ ra xu hu6ng phat tri~n ca ~an ~ua hi~n tug~g
nghien ctru. N goai ra so binh quan con la can cu khong the thieu cua cong tac
l~p kS ho~ch va kiSrn tra tinh hinh thµc hi~n k8 ho~ch m9t s6 chi tieu KT-XH.
nhan, 2.3.3 D~c di~m
s6 binh quan c6 d~c diSm CO' ban la dung m9t tri s6 C\l thS d~ biSu hi~n
khai quat d~c diSm chung cua hi~n tuQ'llg phuc t~p bao gbm nhi~u don vi t6ng
th8 theo m9t tieu thuc s6 lugng nao do.
S6 binh quan thlJC chftt la qua trinh san b~ng SlJ chenh }~ch gifra cac
)
lugng biSn cua tieu thuc. NSu SlJ chenh l~ch gifra cac lugng bi8n khong 16n
Iiim, tinh d~i biSu cua s6 binh quan trong t6ng thS cao va ngugc l~i.
: rn9t
c dja 2.3.4 Cac 10,i sA binh quan va phrrong phap tinh

,
s6 binh quan c9ng la s6 binh quan duqc tinh b~ng cong thuc s6 trung
in so binh c9ng trong toan h9c. s6 binh quan c9ng dugc dung nhiSu nhfit trong
1h Ia nghien ctru th6ng ke. Cac s6 li~u d.n thiSt dS tinh toan s6 binh quan nay
.cho thu0ng c6 s~n trong cac ngubn tai li~u th6ng ke ho~c kS toan, s6 binh quan
binh c9ng tinh dugc b~ng each dem tbng cac lugng bi8n cua tieu thirc chia cho s6
v~n dan vi t6ng thS. C6 cac truang hqp tinh toan C\l thS.
Trong th6ng ke c6 nhiSu lo~i sb binh quan, m6i lo~i s6 binh quan c6
di~u ki~n v~n dl)ng va phuang phap tinh khac nhau. Do d6 phai can cu vao
mvc dich nghien ctru, ngubn tai li~u thu dugc ma llJa ch9n cong thuc
Va phuang phap tiflh phu hgp. Khi nghien Clru cac ffilrC dQ Cua hi~n tuqng
m~t KT-XH th6ng ke thuang sir dvng cac lo~i s6 binh quan.
1uat
ti en
2.3.4.1 sa· binlt quiin sa hpc (sJ binh quan cvng)
Tuy theo ph~m vi nghien CUu cua t6ng thS va s6 lugng biSn tuang ung
cua m6i dan vi t6ng thS c6 hai lo~i s6 binh quan s6 h9c. ·
~n,
ton a. SJ binh quan sJ h9C gian don
S6 binh quan s6 hQc gian dan duqc tinh b~ng each c<)ng luQ'Ilg biSn
cua tfit ca cac dan vi trong t6ng ths, sau do chia cho s6 dan vi cua tbng th8
nghien ciru.
[en
iai Ky hi~u: Xi (i = 1, 2, 3, ... , n): Cac lugng biSn cua tieu thuc binh quan
n: s6 dan vi tbng thS (s6 IAn lugng biSn)
ia1 x: Tieu thuc binh quan (s6 binh quan)
Lia
Cong thuc: x
-
= L~tXi
n
X1+ x2+ X3+ ... + Xn
n

55
 Vi di} 2.6: Tinh nang suftt lao d(mg binh quan cua m<)t t6 cong nhan
g6m 6 nguai, trong d6 nguo·i cong nhan thl:r nhftt da san xuftt duqc 5 0 san
phftm, nguai thl:r hai: 55 san phftm, nguai thl:r ba: 60 san phftm, nguai th(r tu:
65 san phftm, nguai thu nam: 70 san phftm va nguai thu sau: 72 san ph~m.
Theo cong thl:rc tren:
50 + 55 + 60 + 65 + 70 + 72 372 .
x == 6 == 6 == 62 san pham
b. S6 binh quan s6 h<)C gia quy~n
- Truang hqp luqng bi~n khong c6 khoang each tf>
Tai li~u thu duqc khi luqng bi~n c6 nhi~u don vi t6ng th6 tuong 1rng
duqc phan ph6i vao tung t6 (g9i la tfin sf>), tinh s6 binh quan thi nhan lu911g
bi~n v&i s6 don vi t6ng th~ tuong irng r6i c<)ng cac tich sf> nay (t6ng lu9ng
tieu thl:rc cua t6ng th~), sau d6 chia cho t6ng luqng cua t6ng th~.

Cong thuc:

Ky hi~u: Xi(i = 1, 2, 3, ... , n): Gia tr! luqng bi~n quan sat
fi(i = 1, 2, 3, .... , n): T§n ~6 luqng bi~n quan sat
Bang 2.2 Tinh hinh thu nh~p cua cac h<) phuerng thang 1 nam n.

Thu nh~p hang thang sa hq (fi)' (Xifi)

(Tri~u dang) (xi)
5.000 7 35.000
5.250 14 73.500
5.400 5 27.000
6.200 20 124.000
6.500 ' 12 78.000'
TAng 58' '337.500
5.000 x 7 + 5.250 x 14 + 5.400 x 5 + 6.200 x 20 + 6.500 x 12
x == 7 + 14 + 5 + 20 + 12
337.500 ' •I\ . .,. '.

= 58 == 5.819 tn~u dong ·

*Trui>ng hqlJ ltrQllg bi@n co khoang each tA
Tru0ng hqp day s6 duqc phan t6 thi luqng bi~n Xi la tri s6 gifra cua cac
t6. N~u day s6 c6 t6 ma
thi lfty khoang each t6 cua t6 gftn t6 ma
nhftt d~ tinh
gi&i h~n tren cua tf> ma
tU do xac djnh dUQ'C gia trj Xi. t

56
: nhan Bang 2.3 Tinh hinh thu nh~p hang thang cua nhan vien cong ty
;o san
hu tu: Thu nh~p hang thang sa nhan vien
am. (t .ooo dang) (ngll'oi)
5.000 - 5.200 10
5.200 - 5 .400 6
5.400 - 5.600 18
5.600 - 5.800 22
5.800 - 6.000 15
; (mg
6.000 - 6.200 21
xqng
xqng Tang 82
- D6i vai t6 khong c6 giai h?n tren: Giai h?n du6i cua t6 ma c<)ng vai
khoang each t6 cua t6 truac d6 ma r6i chia hai.
- D6i vai t6 khong c6 giai h?n du6i: Gi&i h~n tren cua t6 ma trir
khoang each t6 cua t6 sau d6 ma r6i chia hai. Tuy theo tinh chfit cua n()i
dung nghien CUu ma co thS chc;m gia tri Xi phu hgp. Tir bang 2.3 tren ta c6
bang 2.3' nhu sau:
Bang 2.3' Thu nh~p hang thang cua cac hQ trong thang nam n

Thu nh'p hang thang Xi fi Xifi

( tri~u d6ng)
5.000 - 5.200 5.100 IO 51.000
5.200 - 5.400 5.300 6 31.800
5.400 - 5.600 5.500 18 99.000
5.600 - 5.800 5.700 22 125.400
5.800 - 6.000 5.900 15 88.500
6.000 - 6.200 6.100 21 128.100
Tfing - 82 523.800
5.100 x 10 + 5.300 x 6 + 5.500 x 18 + 5.700 x 22 + 5.900 x 15 + 6;100 x 21
x=~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

10 + 6 + 18 + 22 + 15 + 21
= 6,388 tri~u dong
ac
1h Tuy nhien, vi~c uac lm;mg cac gia tri Xi co chinh xac hay khong con ph\l
thu()c vao phan ph6i cua rung t6. N8u phan ph6i cua tirng t6 co tinh chAt d6i

57
xilng thi vi~c uac luQ'11g Xi c6 thS chap nh~n duqc, d6i v6i cac tru0ng hgp
phan ph6i cua t6 l~ch trai ho~c l~ch phai thi kSt qua d6 kh6 c6 thS chap nh~n
duqc. Do d6, trong qua trinh tinh toan vai S\J h6 trq cua cac phfin mSm may
tinh ta nen sir dl)ng s6 Ii~u di~u tra va tinh v&i cong thirc trung binh don gian
dS dam bao tinh chinh xac.
c. s6 binh qurin aiJu hoa gia quyJn
s6 binh quan di~u hoa gia quy~n duqc SU d\lng t~ong truang hc;rp bi~t
cac luQ'llg biSn Xi va tich Xifi ma chua bi~t tcln s6 ti.
Cong thirc:
Mi+ Mz + M3+ ···+Mn
Mi + Mz + M3 + ... + Mn
Xi Xz X3 Xn

Bang 2.4 S6 li~u gia thanh san ph~m va chi phi san xufit cua doanh nghi~p Z nam n
Phan xmmg Gia thanh 1 tin san phim Chi phi san xuit
(1.000 d) (1.000 d)
Phan xu6ng 1 18,5 740
Phan xu6ng2 19,0 855
Phanxu6ng 3 19,4 970

Gia thanh trung binh m(h tftn san phdm cua doanh nghi~p duqc tinh
nhu sau:
D~t Xi: Gia thanh cua phan xu&ng i
Mi: Chi phi sanxufit cua phan xu0ng i
740 + 855 + 970 2.565
740 + 855 + 970 - 135 = 19.000 dong
i8,5 i 9,0 19,4.

d. s6 binh qurin aiJu hoa gian t/011

Tai li~u thu duqc c6 t6ng luqng cua tieu thuc cac t6 b~ng nhau, me
Mt= M1= ... =Mn= M (M la h~ng s6)
Khi d6 s6 binh quan duqc g9i la s6 binh quan diSu hoa gian don.
Cong thirc:
Mi+ M 2 + M3+ ... +Mn nM n
x= Mi+ M2 + M3 + ... +Mn
- M(2:_ + ..!...+ ... + ..!_) ~n 1
Xi Xz X3 Xn Xi Xz Xn Lli=l;
l

58
~ hqp Bang 2.4' C6 s6 li~u gia thanh san phftm
nh~n va chi phi san xufit cua doanh nghi~p z na~ n
may
Phan xmrng Gia thimh 1 tin san phim Chi phi san xuit
gian
(1.000 d) (1.000 d)
Phan xu6ng 1 18,5 740
Phan xu6ng 2 19,0 740
bi~t
Phanxu6ng 3 19,4 740
Gia thanh trung binh m()t tfin san phAm cua doanh n~hi~p dugc tinh
nhu sau:
D~t Xi: Gia thanh cua phan xu6ng i
Mi: Chi phi san xuftt cua phan xu6ng i
imn nM 3x740 3
x= 1 1 1 = 1 1 1 = - - == 18. 987 dong
M(-+ -+ ... + -)
X1 Xz Xn
740x(-+
18,5
-+
19,0
-)
19,4
0,158

2.3.4.2 SJ binh quan hinh h{JC (sJ binh quan nhan)

Khi luQ'llg bi8n la cac s6 tuong d6i d()ng thai, nguai ta thu0ng dung s6
binh quan hinh hQC dS neu Ien muc d<) diSn hinh cua S\f v~t, hi~n tuqng.
a. S6 binh quan hinh h(JC gian aan
lnh Ky hi~u: xi(i =l,2,3, ... , n): Cac t6c d<) phat triSn lien hoan
x: r6c d9 phat triSn trung binh hang nam
Cong thuc: x = Vx1x2 ... Xn
Bang 2.5 T6c d9 phat tri~n lien hoan chi tieu san luQ'llg lua thu ho~ch
t~i m9t dia phuong qua cac nam
Chi tieu 2012 2013 2014 2015 2016
so 2011 so 2012 so 2013 so 2014 so 2015
r6c d9 phat triSn lien hoan
Crc 1,11 1,12 1,13 1,12 I, 11
(lftn)
Tich s6 cua cac t6c d() phat tri~n lien hoan se la t6c d<) phat tri~n djnh
g6c trong ca thai ky nghien Clru tir nam 2011 dSn 2016
x= \;1,11x1,12x1,13x1,12 x 1,11 = 5.jl,7465 == 1,1180 Ian hay 111,80%

V~y t6c d<) phat triSn binh quan nam v€ san luqng Ilia cua dia phuong
x Ur nam 2011 d~n 2016 la: 111,80%

59
 b. SJ binh quan hinh hQC gia quyJn
SB binh. quan hinh hQC gia quyen dUQ'C ap dl)ng khi gifra cac luqng bi en
c6 tfin s6 (ft) khac nhau.
Tbng quat: xi(i = 1, 2, ... , n): Cac t6c de) phat triSn lien hoan.
fi (i1, 2, ... , n): Tfm s6 thir i (quy@n s6) la thai gian phan
=
anh cua cac t6c de) phat tri~n lien hoan.
L fi: T6ng thcri gian cua cac t6c d() phat triSn lien hoan.
x: s6 binh quan hinh h9c gia quy~n.
Lf i
Cong thlrc: i = x{ x{
1
•
2
••• x~n
ni
Vi d\I 2.5: Co tai li~u ve t6c de) phat triSn di~n tich tr6ng cay tram t~i
nong truang.
- 3 nam dfiu (tir nam 2010 dSn nam 2012): T6c de) phat triSn hang nam
1, 15 lfin.
- 3 nam ks tiSp (ru nam 2013 dSn nam 2015): r6c d9 phat triSn hang
nam 1,10 lftn.
pl
- 2 nam cu6i (tir nam 2016 dSn nam 2017): Tflc de) phat triSn hang nam th
1;18 lftn.
V~y t6c d() phat triSn trung binh hang nam v~ di~n tich tr6ng cay tram
cua nong truang cho ca thai ky (tir nam 2010 den nam 2017) la:

i = ~ 1,15 3 .1,10 3 .1,18 2 = 1,138 Ian hay 113,8%, tfrc tang 13,8%
2.3.5 Mode
Mode la luqng biSn c6 tfin s6 xuAt hi~n 16n nhftt trong tbng th~. s6 m6t
phan anh muc de) d~i biSu cua tieu thl:rc, ta c6 thS dung chi tieu M6t. Tri s6
M6t khi tinh toan chi can cu vao m(>t s6 luqng biSn dugc s~p xSp theo m()t
thu tv nhftt dinh.
2.3.5.1 Khai ni?m (Mode): Mode la luqng biSn cua m()t tieu thuc dugc
g~p nhieu nhftt trong m()t t6ng thS nghien ciru. Luqng biSn c6 s6 don vi
(tftn s6) tbng thS 16n nhftt trong tbng thS·nghien ciru. Kyhi~u la Mo.
2.3.5.2 Phu<1ng phiip xac tljnh Mode: Ta phan bi~t 2 truang hgp
* Truimg hqp 1: Ddi v&i lugng ~ien khong phan t6, Mode la lugng
biSn c6 tfin s6 16n nhftt trong t6ng thS nghien ciru.

60
 Bang 2.6 Tinh hinh tubi cua cac HSSV trong m()t lap h9c A nam n
1g hien Tufli sa sinh vien
20 5
23 40
tphan 24 6
25 15
28 12
n.
30 1
C{)ng 79
V~y Mode v~ s6 tu6i cua sinh vien 16pA la Mo= 23 tu6i, Vi hrQ'llg bi~n
nay c6 tfin s6 16n nh:it la 40 sinh vien.
m t~i
Trong d6: F: M~t d9 phan ph6i (tfin s6 chia cho tri s6 khoang each t6
me F =£/di)
nam
* Trll'Ong hQ'P 2: Tai li~u phan t6 c6 khoang each t6
• Khoang each tfi d~u
hang
Tru6c h~t ta xac dinh t6 chua Mo, t6 chua Mo la t6 c6 m~t d9 phan
ph6i 16n nhftt, sau d6 tri sfi gftn dung cua Mo duqc xac dinh theo cong
nam
thuc sau:
FM 0 - FM 0 _ 1
:ram Mo = XMo(min) + dMo (FMo - FMo-1) + (FMo - FMo+i)
Trongd6:
Mo: Ky hi~u cua Mode
XMOmin: Gi6i h~n du6i cua khoang each t6 c6 Mode,
,
not -dMo: Tri s6 khoang each c6 Mode
i s6 FMo: M~t d(> phan phbi cua t6 c6 Mode
n9t FMo-1: M~t dQ phan phfii cua t6'dung tru6c t6 c6 Mode
F Mo+ 1: M~t d9 phan phbi cua t6 dfulg sau t6 c6 Mode.
rqc
VJ

ng

61
Bang 2. 7 Tinh hinh tr9ng luqng cua m(H lo~i trai cay cua doaJ1h nghi~p ky bao cao
Trqng Im.mg sa trai Khoang each tA , Mit d{) phan phfii
(kg) (fi) (d) Fi =(fi/di) Ia
Tu 80-84 10 4 2,5
84-88 20 4 5,0
88-92 120 4 30,0
92-96 150 4 37,5
96-100 400 4 100,0
100-104 200 4 50,0
104-108 60 \
4 15,0
108-112 40 4 10,0
C{)ng 1.000 - - h
p
T6 chua Mode la t6 c6 tn~ng luQ'Ilg trai tU 96 kg d~n 100 kg, vi t6 nay
c6 tfm s6 l&n nhftt 400 qua.
h
Ap dl)ng cong thuc:
t]
FM 0 - FM 0 _ 1
Mo = XMo(min) + dMo (FMo - FMo-1) + (FMo - FM0+1)
.100 - 37,S
. M0 = 96 + 4 (lOO _ 37,S) + (lOO _SO)= 96 + 2,2 = 98,2 kg
• Khoang each tA khong d~u
Mode vdn tinh theo cong thuc tren nhung vi~c xac djnh t6 chua Mode
can cu vao m~t d() phan ph6i chu khong can cu vao t&n s6.
Vi d\I 2.8: C6 tai li~u v~ nang suftt lao d()ng va s6 cong nhan t~i DN Z
nam n sau:
Bang 2.8 Tinh hinh nang su~t lao dQng, s6 cong nhan t~i DN Z nam n

Phan tfi sfi cong nhan Tri sfi khoang s6 cong Mitdq
theo nang suit lao dqng each t6 nhan phan phBi
(kg/ngU'Oi) (di) (fi) Fi =(fi/di)
Tu 20-22 2 4 2,0
22-26 4 20 5,0
26-28 2 20 10,0
28-30 2 15 7,5
30-32 2 5 2,5

62
>ao·cao Tinh Mode vs nang suftt lao dong cua doanh nghi~p tren.
Tb chtra Mode la t6 (26-28 kg/nguai) vi co m~t do phan ph6i I&n nhfit
ta 10,0.
FM 0 - FM 0 _ 1
Mo == XMo(min) + dMo (FMo - FMo-1) + (FMo - FM0+1)

+ 2 C10-5~+~10-7,5) =
0 5
M 0 = 26 27,33 kg/nguCri

Nang suftt lao d()ng 27,33 kg/nguai la tri s6 Mode

2.3.6 S6 trung vj (Me)
s6 trung vi khi tinh toan khong xet dSn tfit ca cac luQ'llg biSn.
a
s6 trung vi la luqng bi8n cua tieu thtrc dtrng vi tri giua trong day s6
luQ'Ilg biSn. s6 trung vi· chia day s6 Iuqng bi Sn thanh 2 ph~n (phfm tren va
? phftn du6i s6 trung vi), m6i phftn c6 s6 don vi t6ng thS b~ng nhau. Cv thS:
:>nay
• Tru01lg hQ'P lmp1g bi~n khong phan t6, khong co tin sA: ta sip xSp
luqng bi Sn theo thtr t\f tir nh6 dSn 16n,. s6 trung vi la luqng bi Sn d11ng 6 vi tri
thu, -n+l
-
( n: soJ... d on vi· tong
fa.
t h,t)
e .
2

Me= \n+1)
2
n+l
Trong d6: Me: s6 trung vi; X(n+1): Luqng biSn avi tri thtr
2
-2

- N~u n la s6 le
:ode
s6 trung vise la luqng biSn avi tri thtr n; 1

Gia sir: Co tai li~u vS b~c thq cua nhom 7 cong nhan tl;li DN Z nam n
\f z 2 3 4 5 5 6 6
n = 7 => Me = \7+1)
2
= x4 = 5
s6 trung vi la b~c thq cua cong nhan thtr 4, rue la b~c 5
- N~u n la sA chin
s6 trung vi se la s6 binh quan c()ng cua 2 luqng biSn dtrng avi tri giua
cua day s6 Iuqng biSn.
Gia sir: Co tai li~u vS tu6i nghS (nam cong tac) cua 8 cong nhan t~i DN
Znamn
4 7 7 10 12 15 17 20
10+12 ""
n = 8 =>Me= x(s+i) = xc4 ,s)= - 2 - = 11 nam
2

s6 trung vi vs tu6i nghS cua s cong nhan la 11 nam.

63
 • TrU'Ong hQ'P luQ'Dg bi~n khong phan tA, co tin sA:
Xac djnh s6 trung vi: Dung phuong phap c()ng d6n cac tftn s6 cua t6 thu
nhftt, thtr hai. .. ta se c6 tftn s6 ti eh lliy b~ng ho~c 16n hon m9t nua t6ng eac tftn
s6 (t6ng luQ'11g t6ng th~). LuQ'11g biSn (mg v6i tftn s6 tich lliy nay chinh la s6
trung vi.
Vi dy 2.9: C6 tai li~u vS nang suftt lao d()ng t~i doanh nghi~p X nam
n sau:
Bang 2.9 Tinh hinh vS nang suat lao d()ng t~i doanh nghi~p X nam n

Nang su~t lao dqng binh quan sA cong nhan Tin sA

1 cong nhan (kg/ngU'Oi) (ngU'Oi) tich liiy
50 3 3
60 8 11
100 15 26
8
120 12 38
150 10 48
Cqng 48 -
Qua s6 li~u bang 2.9 ta tinh trung vi la mire nang ·sufit lao d()ng 100
kg/nguai. Vi c6 tftn s6 tieh lfiy la 26 nguai 16n hon phan nua t6ng tftn s6.
• TrU'Ong hQ'P IU'Q'Dg bi~n co khoang each tA
s6 trung vi duqe tinh theo cong thue: (

}:fi SM t
2- e-1
Me = XMe(min) + dMe fM t
e
1
Trong d6: XMe(min): Gi6i h~n du6i eua t6 e6 s6 trung vi
dMe: Tri s6 khoang each t6 c6 s6 trung vi
L fi: T6ng eac tftn s6 trong day s6 luQ'Ilg bi8n
SMe-l: Tftn s6 tich lliy cua t6 dung tru6c t6 c6 s6 trung vi (t6ng
cac tftn s6 cua cac t6 dirng tru6c t6 c6 s6 trung vi)
fMe: Tftn s6 cua t6 c6 s6 trung vi
Vi dy 2.10: C6 tai li~u v€ tinh hinh chan nuoi heo DN Y nam n nhu sau:

64
 Bang 2.10 Tinh hinh v~ tr9ng lu()'Ilg dan heo t~i doanh nghi~p y nam n
a t6 thu : Trqng IU'qng Sa con Tin sfi tich liiy
cac t~n ' (kg/con) (fi) (Si)
ih Ia s6 . Tu 70·- 74 10 10
74- 78 20 30
' 78 - 80 120 150
82- 86 150 300
·86 - 90 400 700
90-94 200 900
y 94 ,- 98 60 960
98- 102 40 1000
Cqng 1000
Tfin s6 tich ·lily t6 chua s6 t~ng vi la t6 c6 tr9ng luqng dan heo tu
86 kg/con 'dSn 90 kg/con.la 700 con.
Lfi _ SM
2 e-1
Me = XMe(min) + dMe tM
e
1000 - . 300
100 Me·= 86 + 4 2
=.88,kg/con
'. . . 4 00 .
* MQ.t sA· vin d~ cin ltru ykhi v'n d\mg sA binh quan trong thAng ke
~ s6. binh quan phai duqc tinh tir m{>t t6ng thS d6ng chdt:. T6ng thS d6ng
chdt bao g6m nhiS,u d~ vi, nhiSu phfin tir c6 chung m(}t tinh chdt, thu{>c cimg
m-Ot lo~i hinh KT-XH theo 'm9t tieu thuc nao d6, khi cung m(}t t6ng.thS, c.6
nhitng ·d~c di~m nhu nhau thi vi~c phan anh muc 'd9 d~i bi€u cua hi~n tuQ'Ilg
mai dam bao y·n.ghia. '
' ~ '

- 'i<hi_ tinh toan ·cilil dam bao tinh chfit so sanh giua cac dan vi t6ng thS
va biSu hi~n v~ luQ'llg Clla cac don vi t6ng th~ d6 theo tieu thuc da ch9n.
· - cfiri chu.-Y S\f chenh l~ch v~ luQllg biSn gifra cac don vi t6ng thS.
>ng S6 binh. quan CO ·nhi~u lo~i, nhung tUy theo ffi\lC dfch nghien CUu va
nhfit la S\f chenh l~ch v~ luqng biSn gifra cac dan vi t6ng thS ma chQn phuong
phap cho thich. hqp. NSu day s6 lugng biSn thay d6i it, sv chenh l~ch cac
luQllg biSh khortg nhiSµ, ta c6 thS sir d\lng s6 binh quan s6 h9c hay s6 binh
l: quan d1Su hoa. dB tinh toan. NSu trong day s6 c6 luqng biSn d(}t xudt ta nen
dung M6t hay s6 trung vj.

65
 --·-·------·--- ··-- ··-·--· ---··--. -··------·-·-···--·-·---

Vi dlJ 2.11: Co tai li~u v€ s6 luqng san phftm A cua 5 cong nhan t~i n1()t
t6 san xuftt trong ky bao cao nhu sau: Don vi tinh (san phftm): 200, 210, 220,
,
230, 320. so
- NSu dung s6 binh quan s6 h9c ta duqc s6 lugng san phftm A binh quan cu
m(>t cong nhan cua t6 san xuftt tren la 236 san phftm. tif
- NSu dung s6 trung'vi dS tinh, ta c6 kSt qua la 220 san phftm: Nhin vao
day s6 ta thfty s6 luqng san phftm nSu tinh binh quan theo phuang phap s6
trung vi se phan anh dung d~c di~m cua t6 san xuftt hon.
2.4 cAc CHi TIEU DANR GIA D<) BIEN THIEN CUA TIEU THirC
Tren thvc tS cac don vi trong t6ng thS nghien CUu thu0ng c6 S\l' khac
bi~t nhau v€ mire d9 (theo m<)t tieu thuc nao do), c6 nhfrng tru0ng hQJJ s6
SU
binh quan tinh duqc gifra 2 t6ng thS khong thay dbi ho~c thay d6i it, nhung
ban than n<)i b{> t6ng thS c6 nhi€u sv thay d6i dang kS v€ m~t luQ'llg. Trong
th6ng ke vi~c chenh l~ch gifra cac Iuqng biSn vo·i nhau ho~c gifra cac lu<)'l1g
biSn v6'i s6 binh quan gc;>i la d9 biSn thien cua tieu thuc.
Vi dlJ 2.12: Co tai li~u v€ nang suftt lao d{mg cong nhan cua 2 t6 san v~
xuftt, m6i t6 co 5 cong nhan: ci
- NSLD cua cong nhan t6 1 (kg/ngrrai): 30; 35; 40; 45; 50.
- NSLD cua cong nhan t6 2 (kg/nguai): 38; 39; 40; 41; 42.
Nang suftt lao d()ng binh quan m<)t cong nhan t6 1 va t6 2 d€u la tu
40 kg/nguai, nhung ban than nang suftt lao d()ng mc)t cong nhan trong tung bi
ySu t6 co sv chenh l~ch khac nhau.
- D{> bi8n thien cua tieu thirc giup ta danh gia tinh chftt d~i di~n cua s6
binh quan. Tri s6 cua chi tieu danh gia d<} biSn thien cua tieu thuc cang 16n
thi muc d9 d~i biSu cua s6 binh quan cang thfip va nguqc I~i.
- Quan sat d9 bi8n thien cua tieu thuc trong m9t day s6 Iuqng biSn se
thfty duqc nhfrng d~c trung cua day s6 nhu: D~c trung v€ kBt cftu, v€ tinh chftt
d6ng d€u cua t6ng thS, ...
- Trong phan tich hoan thanh k8 ho~ch d() bi8n thien cua tieu thuc giup
ta thfty duqc chftt luqng c()ng tac va ty 1~ hoan thanh k~ ho~ch chung ciing
nhu cua nmg b() ph~n, phat hi~n kha nang ti€m tang cua cac don vj. Ngoai ra
con duqc sir d\lllg trong cac nghien Clru th6ng ke nhu: Phan tich biSn d<}ng,
phan ti ch m6i lien h~, di€u tra ch9n mftu ...
DS thfty duqc dQ biSn thien cua tieu thuc, ta co thB sir d1)ng m{>t trong
cac chi tieu sau:

66

i
·).
 . t:;ii m9t 2.4.1 Khoang bien thien (Toan C\l').
l0,220
' ·.{ K.hoang biSn thien (con gQi la toan qr) la chi tieu dugc tinh b~ng hi~u
:~3 gifra lugng bi Sn l&n nhftt va lugng biSn nh6 nhftt cua m()t day s6 luQ'llg biSn
ih quan 14iia tieu thuc nghien CUu. Khoang biSn thien cang 16n, mtrc d() biSn d()ng cua
tieu thtrc thfip,.h'rc Ia mtrc d9 d6ng dsu cua chi tieu cao.
iin vao Cong thuc: R = Xmax- Xrnin
hap s6
Trong do: R: Khoang biSn thien {Toan C\f)
Xmax:. Lugng biSn l&n nhfit cua tieu thuc nghien cuu.
llfC
Xmin: Lugng biSn nh6 nhfit cua tieu thuc nghien CUu.
r khac,
Vai nang suftt lao d{)ng Cong nhan Cua 2 tb San XU~t thi t~an C\f vS tiang
tqp so
suftt lao d()ng cua 2 tb la: ,
ihung
frong + T6 1 la R= 50-30 = 20 kg/nguoi.
.uqng
+Tb 2 la R= 42-38 = 4 kg/nguoi
?
Chi tieunay cang loo thi tinh d:;ii,di~n cua s6 binh quan cang thftp. Nhu·
3 san
v~y tinh d:;ii di~n cua s6 binh quan a t6 1 thftp hon tb 2 (trinh d() thanh th~o
cua cong nhan tb 2 dSu hon tb 1).
2.4.2 Dq l~ch tuy~t dAi binh quan (Mean Absolute Deviation)
DC) l~chtuy~t d6i binh quan la sf> binh quan sf> h9c cua cac d() l~ch
ula tuy~t d6i giua. cac Iuqng bi Sn vai s6 binh quan s6. hQc cua cac Iugng·
irng bi~n do. . .

, · Cong thtrc: ·
a so
l&n • Truang hcjp bi Sn khong co quySn sA
. a= LP=1lxi - xi
lse n
hfit · • Truang hqp biSn _co quySn s6
- EP=1lxi ~ xlfi
, d= - - - - -
·up Lr=l fi
ng
ra Trong d6: d: DC) l~ch tuy~t d6i binh quan
, tg, Xi: Cac tri s6 cua bi~n
x: Gia ttj binh quan s6 h9c
tg fi: Tdn s6 (quySn s6) cua tirng lugng biSn Xi
n: T6ng s6 lugng biSn (Tbng s6 ldn biSn xuftt hi~n)

67
 Bang 2.11 Tinh hinh nang suftt lao d(mg cua 2 t6 1 va 2.
TA 1 TA 2
Xi (tfrn) (Xi - X) I Xi-XI (Xi - x) 2 Xi (tfrn) (Xi - X) I Xi-XI (Xi - X) 2
52 -8 8 64 58 -2 2 4
58 -2 2 4 59 -1 1 1
60 0 0 0 60 0 0 0
64 +4 4 16 61 +1 1 1
66 +6 6 36 62 +2 2 4
Tfing - 20 120 Tfing - 6 10
Trong d6, Xi la nang sufit lao d<)ng cua cong nhan thu i cua tb 1 va t6 2
52 + 58 + 60 + 64 + 66 '
Xi =
5
= 60 tan/ngueri
58 + 59 + 60 + 61 + 62 '
x2 = · 5
= 60 tan/nguCri
- l:P=1lxi - xi 20 ,.,
d1 =
n
= -=4tan
5
-d _ l:P=1lxi - xi _ ~ _ 1 2 t"'
2 - n
- , an -
5
dz <di: Trinh d<) thanh th~o cua cac cong nhan t6 2 dbng d~u hon cac
cong nhan t6 1.
2.4.3. Phmmg sai
Phuan!? sai la ~6 binh quan, s6 h9c cua binh phuo;ig cac d<) l~ch gifra
cac luqng bien VcYi SO binh quan SO hQC CUa cac lugng bien do.
Cong thuc:
• TrrrO'ng hQ'P khong co quy~n s6
l:Cxi - x)z
crz= - - - - h
n
• TruO'ng hQ'p co quy~n sA
z - l:Cxi - x)2fi
a - l:fi
2
Trong do: a : Phuong sai
Xj: Lugng bi~n cua cac dan vi
x: s6 binh quan s6 h9c cua cac lugng bi~n xi
n: s6 don vi t6ng thS
fi (i= 1, 2, ... , n): Cac t~n s6
 V 6i s6 li~u cua vi dv tren ta c6:
a12 = 120/5 = 24 tfin/nguai
a/ = 10/5 = 2 tftn/nguai
a 2 2> a 1 2 +Trinh d9 thanh th~o cac cong nhan t6 2 d6ng d~u hon cac
1 nhan t6 1.
0
2.4.4. DQ l~ch tieu chuin (con gqi la sai l~cb di@n hinh)
1
4 La can b~c 2 cua phuong sai.
.0 Ky hi~ti: (j: DC) l~ch tieu chufrn
t6 2 Cong thuc:
• Trll'O'llg hQ'P khong co quy~n s6

cr = JL(xi: X) 2

• Trll'O'llg hQ'P co quy@n sA

LCxi - x)2 fi
a=
Lfi
cac V 6i s6 li~u cua vi dv tren ta c6:
a1 = .../24 = 4,9 tan/ngmJii
a 2 .= ~ =· 1,4 tan/nguai
ifra
a 2 < cr1 ~> Trinh d9 cua cac cong nhan t6 2 d6ng d~u hon cac cong nhan
t6 1.
2.4.5. H~ sfi bi@n -thien
La chi tieutuong d6i, bi~u hi~n quan h~ so sanh gifra d<) l~ch tieu chufrn
ho~c dQ l~~h tuy~t d6i ~.inh quan v6i s6 binh quan h9c. ·
Ky hi~u: V: H~ s6 bien thien
• Tinh theo dQ l~ch tuy~t d6i binh quan
a
V= =.100
x
• Tinh theo dq l~ch tieu chuin
a
v = =.100
x
·~·

V6i s6 Ii~u cua vi dl) tren ta c6: H~ s6 biSn thien v~ nang suftt lao d(mg
nhu sau:
• Tinh theo d{) l~ch tuy~t dAi binh quan cu
4 tn
V1ct = 60
100% = 6,66% ki
1,2 th
V2ct = 60
100% = 2% nl
gt
• Tinh theo d{) l~ch tieu chuin
4,9
V1cr = 100% = 8,16% v~
60 ca
1,4 dl'.
V2cr = 60
100% = 2,33%

Tftt ca cac chi tieu danh gia d<) biSn thien cua tieu thuc nang suftt lao
d<)ng a tb 1 16n hon t6 2, nen tinh chftt d~i di~n cua s6 binh quan a t6 1 thftp
hon t6 2.

n
:I
i.
!

I
l
70
 ~;'fOM TAT CHUONG 2
Nghjen Clru cac muc d<) cua hi~n tuQ'l?-g KT-X~ la y~u du quan trQng
,piia vi~c tong hgp, tin~ toan va phan, tich thong ke nham bieu hi~n m~t luqng
· .·_ ~(>.ng quan h~ m~t thiet v6i m~t c~at cua hi~n tuQ'Ilg nghien. cfui trong di~u
~kt~ll thai gian va khong gian Cl) the nha vao S\f,trqgiup CUa cac phuong phap
:··ihfing ,ke. Cac 1}9i ~ung, phu?'flg phap tinh va di~u ki~n v~n dvng cac d~i luqng
Aimu so tuy~t doi, so tuong doi, so binh quan, mot, trung vi va cac chi tieu danh
,?:gia d9 biSn thien cua tieu thuc.
: M6i lo;;ii muc d<) tren c6 y nghia phan anh, cong thuc tinh va di~u ki~n
· · ._. v~n dvng khac rihau. Vi v~y, trong qua trinh v~n dvng phai k~t hqp phan tich
muc d<) d6 '• thi vi~c phan tich m6i sau sftc va toan di~n, m6i nh~n' thuc
dung S\f t6n t;;ti CUa hi~n tuQ'llg trong di~U ki~n khong gian Va th<Ji gian Cl) th~.

tt lao
thfip

71
 CAU HOI ON TAP .
Can 1. Trinh bay khai ni~m, y nghia, d~c diSm, cac lo~i s6 tuy~t d6i
trong th6ng ke.
Can 2. Trinh bay khai ni~m, y nghia, d~c diSm, cac lo~i s6 tuong d6i
trong th6ng ke.
Can 3. Neu khai ni~m va y nghia s6 binh quan trong th6ng ke.
Can 4. Trinh bay khai ni~m, ynghia va n(H dung cac chi tieu do d9 bi~n
thien cua tieu thuc.

72
 TA.P CHUONG 2
Yet
• d:...
01
Bai tip 1
C6 tai li~u v~ t6ng doanh thu cua 3 san phftm t~i m()t doanh nghi~p qua
·ng d6i
nam sau:
DVT: San phdm (sp)
..,
Th\l'C t~
.
·- Chi tieu Namn
..
nam n-1 K~ ho,ch Thl}'C t~
· Tllng doanh thu Trong do: 2.500 . 2.600 3.000
-

-SanphftmA 1.250 - · 1.250 1.300

-SanphftmB 850 980 1.200
. - San phftm C 400 370 500
Yen ciu tinh:
1. s6 tuong ddi nhi~m V\l ke ho~ch cua chi tieu t6ng doanh thu chung
cua 3 san phftm va cua san phftm A, sah phftm B, san phdm C.
2. 86 tuong ddi th\IC hi~n ke ho~ch CUa chi tieu tf>ng doanh thu chung
cua 3 san phftm va cua san phdm A, san phftm B, san phdm C nam n. .
3. s6 tuong ddi d()ng thai cua chi tieu t6ng doanh thu chung cua 3 san
phdm va cua san phftm A, san phftm B, san phftm C.
4. s6 tuong ddi ket cfiu (ty tr9ng) chi tieu doanh thu cua 3 san phdrh,
cua san phftm A, san phftm B, san phftm C thl}c t@ nam n va nam n-1
5. Sd tlrang ddi so sanh chi tieu doanh thu san phftm A v&i san phftm B
thl}c te nam n va n-1.
Bai tip 2
Hay tinh cac s6 li~u con thieu trong bang thBng ke sau day:
Cac san San San San sa
tmmg sa
tuong
A
pham luQ'Dg lm}'ng k@ Im.mg
J.
satuong dfii d6id9ng dfii nhi~m
thl}.'C te ho,ch tht}'C t@ thl}.'C hi~n k@ thai (0/o) J.
V\l ke
nam n-1 namn namn ho,ch (o/o) · ho,ch (%)
A(kg) 1.200 1.500 1.420 ? ? ?
B (met) 1.000 1.100 ? ? 96 ?
c (lit) ? 800 ? 120· 98 ?
D (tftn) ? ? 600 110 104 ?

73
 Bai t'p 3
Hay tinh cac s6 li~u con thiSu trong bang th6ng ke sau day:
Chi tieu ThU'C K~ ThU'c sa tl!ong
S~tU'ong s~ tuong
t~ ho~ch t~
doi thv~ doi d()ng
doi
nam namn namn nhi~m VlJ hi~n ke thai tJ
n-1 k~ ho~ch ho~ch (o/o)
(Ofo) (%)
1. Gia thanh 1 sp
(d6ng) 10.000 ? ? 95 ? ?
2. S6 luQ'11g san phftm
c
(cai) ? ? 15.000 100 ? 110
3. Chi phi sx
(tri~u d6ng) ? ? ? ? ? 106
c

Bai t'p 4 r
Hay tinh cac s6 li~u con thi~u trong bang th6ng ke sau:
Tht,,rc te K~ ho~ch Tht,,rc t~ SB tU'ong dBi (0/o)
/;.,
Chi tieu
n-1 n n .NVKB THKH BT r
1. San luQ'llg ( 1;000 sp) 15.000 ? ? 90 ? ?
2. Nang sufit lao d9ng ? ? ?
1.200 110 120
c6ng nhan (sp/nguai)
3. s6 c6ng nhan (nguai) ? ? ? ? ? 108
Bai t'p 5
C6 tai li~u vS dan s6, di~n tich dfit dai t~i m()t dja phuang nam n: Di~n
tich dftt dai cua dja phuang la 2.960 km 2., dan s6 binh quan nam 2.560.000
nguai. Cung trong nam nay s6 dang ky khai sinh 359.600 em, c6 205.000 tre
em nam va s6 dang ky khai mla 256.300 nguai. BiSt r~ng trong dan s6 binh
quan nam c6 45% la dan s6 nam.
Yeu ciu tfnh:
1. M~t dQ dan s6 cua dja phuang tren nam n?
2. H~ s6 sinh, h~ s6 tU va h~ s6 tang (giam) 1\f nhien cua dan s6?
3. s6 tuang d6i so sanh gifra dan s6 nam v6i dan s6 nfr va tre em nam
v6i tre em nfr?.
4. Qua k~t qua tinh toan cua 3 cau tren c6 nh~n xet gi v~ tinh hinh dan
s6 cua dja phuang tren nam n?.

74

i.,i.\8-.-------------
 Bai tip 6
C6 tai li~u phat sinh t~i mQt nong truarig trong nam n-1 va nam n
sau:
hrong
d()ng - Nam n-1: T6ng s6 ngay ,cong lao d(mg nong nghi~p la 40.500 ngay,
hai . trong do c6 36.500 ngay cong trong tr9t va 4.000 ngay cong chan nuoi.
%) - Nam n: T6ng s6 ng~y cong lao d(mg nong nghi~p la 42.000 ngay, trong
d6 c6 37.000 ngay cong trong trQt, con l~i la ngay cong chan nuoi.
Yeu cAu tinh: ..
?
1 ~ Cac s6 tuong d6i d()ng thai v~ t6ng s6 ngay cong norig nghi~p, ngay
cong trong tr9t, ngay cong chan. nuoi.
10
2. s6 tuong d6i kSt cfiu (tY tr9ng) v~ ngay congtr6ng tr9t, ngay cong
)6 chan nuoi nam n-1 va nam n.
3 .. Cac s6.tuong d6i so sanh gifra ngay cong tr6ng tr9t v6i chan nuoi va
ngay cong chan nuoi v6i tn~ng trQt nam n-1 va nam n.
Bai tip 7
'o) C6 tai li~u v~ cac chi phi de san xuftt toan .b() san phftm A cua m()t doanh
lT nghi~p thang 12 nam n:
? DVT: Tri?u aJng
20 Cac khoan chi phi · K@hm>ch Th\fC t@
1. Nguyen v~t li~:u · 200 260
08
2. Nhien li~u 10 15
3. Khftu hao.TSCD 20 25
~i~n
4. Ti~n lu<!fig va ph9 cftp luon·g· 120 150
000
tre 5. Quan ly phi cua DN · 60. 80.
inh 410
Tfingc9ng. 530
BiSt r~ng: Trong thang 12 nam n san. lugng· san phfim A san xuAt theo
kS ho~ch la 650 tfin, thvc ts la 640 tfin. · · ·
Yeu cAu: Hay tirih s6 tuong d6i thvc hi~n kS ho~ch chi tieu gia thanh
m()t tfin sari phdm A cua doanh nghi~p tren thang 12 narn n la bao nhieu?
lffi Bai tip 8
Nam n doanh nghi~p A dv kiSn ks ho~~h chi tieu lgi nhu~n tang 12%
an so v6i lgi nhu~n nam n-1. Thvc t~ doanh nghi~p da hoan thanh vugt muc kS
ho~ch lgi nhu~n nam nla 6,12%.

75
 Yeu cAu: Hay cho bi~t thvc t~ nam n so thl)·c t~ nam n-1 chi tieu lgi
nhu~n cua doanh nghi~p A bi~n d()ng tang (giam) bao nhieu phftn tram?
Bai t~p 9
Doanh thu nam n so nam n-1 cua doanh nghi~p B giam 5,2%. Nam n
doanh nghi~p dlJ ki~n k~ ho~ch tang 3% SO thlJC t~ nam n-1.
Yeu ciu: Hay xac dinh ty I~ % hoan thanh k~ ho~ch chi tieu doanh thu
nam n cua doanh nghi~p tren.
Bai t~p 10
Nam n-1 nong truang A tr6ng m6i duqc 0,95 tri~u cay tram, va khai
thac dugc 1, 16 tri~u m 3 g6. Nam n dlJ ki~n k~ ho?Ch nang muc trbng m&i
Ien 6% va giam mtrc khai thac la 2% so v&i muc thvc t~ n~m n-1. Thvc tS
nam n nong truang tr6ng m&i duqc 1, 15 tri~u cay tram, khai thac duqc
1,06 tri~u m 3 g6.
Yeu ciu: Hay tinh sf> tuong d6i thvc hi~n k~ ho?ch nam n cua nong
truang A v~ chi tieu s6 cay tram tr6ng duqc va _s6 lu9ng g6 khai thac.
Bai t~p 11
C6 tai li~u v~ doanh s6 ban hang cua m(h doanh nghi~p trong quy 1 va
quy 2 nam n cua cac cfra hang trvc thu()c cong ty x nhu sau:
Ten cira Thl}'C t~ K~ ho~ch quy 2 Thl}'C t~ sA tmrng sa
hang quy 1 quy 2 dAi thvc tmrng
sA tuy~t dAi Ty trqng
(tri~u
(tri~u dang) (O/o) (tri~u hi~n k~ dAid()ng
dfing) dfing) ho~ch ( 0/o) thai ( 0/o)

A 90 100 ? 110,0 ? ?
8 130 150 ? 180,0 ? ?
c 160 250 ? 207,5 ? ?
Tfing ? ? ? ? ? ?
Yeu ciu tinh:
. f
1. Tinh cac s6 li~u con thi~u trong bang th6ng ke tren.
2. N~u cl'.ra hang C hoan thanh dung kS ho?ch quy 2, thi ty l~ % hoan
thanh k~ ho~ch doanh sf> ban Clla cong ty X quy 2 nam n la bao nhieu.
3. Ap dvng cong thirc m6i quan h~ gifra 3 lo~i s6 tuong d6i: Nhi~m V\1
k~ ho?ch, th1Jc hi~n kS ho~ch, d()ng thai. Tinh s6 nrang d6i nhi~m V\1 k~ ho~ch
chi tieu doanh s6 ban cua tung cfra hang va cong ty x.

76
:u lqi Bai tfp 12
Hay tinh cac s6 li~u con thiSu trong bang th6ng ke sau:

1mn
Chi tieu Nam Namn sa tU'ong tt6i d()ng thai
n-1 (o/o)

1 thu TAng s6 Iao dqng (ngll'M) 1.200 1.500 ?

Trong d6:
- Gian tiSp (nguai) 200 ? ?
(hai - Ty tr9ng gian tiSp (%) ? ? ?
m6i
- Tr\fc ti Sp ( nguai) ? ? ?
'.c tS
lfQ'C - Ty tr9ng tn;rc ti Sp (%) ? 80 ?

Bai tfp 13
6ng
T 6ng s6 don xin xay cAt, sua chfra nha dan d\lng t~i dia phuong A nam
2016 so v6i nam 2015 tang 12% va nam 2017 so v6i nam 2015 tang 30%.
Yeu ciu: Nam 2017 so v6i nam 2016 tbng s6 don nay t~i dja phuong
va tren tang ho~c giam bao nhieu % ?
Bai tfp 14

g
s6 lao d<)ng chua c6 vi~c lam ell.a qu~n x nam 2016 so nam 2015 tang
10%, nam 2017 so nam 2016 giam 3%.
ng
Vo) Yeu ciu: Nam 2017 so nam 2015 s6 lao d<)ng chua c6 vi~c lam cua
qu~n tren bi€n d9ng tang (giam) bao nhieu % ?
Bai tfp 15
M<)t doanh nghi~p ky hgp ddng mua m<)t xa Ian tri gia la 1500 tri~u
dbng, trong do chi phi sit chi€m 60%, chi phi may keo chiSm 18%, con l(;li Ia
cac chi phi khac. Hgp dbng ghi ro se di~u chinh gia thanh toan theo S\f biSn
d<)ng ell.a cac chi phi san xuAt t~i thoi diSm thanh toan. M<)t nam sau hen mua
dSn thanh toan, t~i thai di8m nay gia s~t tang 30%, may keo tang 10%, cac
chi phi khac khong biSn d()ng.
tn
Yeu ciu tinh:
1. Ttj gia chiSc sa lan t~i thai di8m thanh toan.
1:1
h 2. T6c de) tang cua tri gia chiSc xa Ian t~i thai di8m thanh toan so v6i
luc ky hgp dbng.

77
 Bai t~p 16
C6 tai li~u vs s6 Iuqng san phAm A san xu~t .t~i 2 phfm xu6ng cua m<)t
doanh nghi~p thang 12 nam n.
sa thfr tv cong nhan 1 2 3 4 5 6
San luqng sp cua cong nhan
-T6 1 100 120 105 128 130 140
-T6 2 106 122 102 115 98 96
Yeu cdu tinh:
1. San luqng binh quan rn(H cong nhan cua t6 1, t6 2 thang 12 nam n la
bao nhieu?
2. San luqng binh quan m<)t c6ng nhan chung cua ca 2 thang 12 nam n
Ia bao nhieu?
3. Hay cho bi~t phuong phap tinh binh quan cua 2 cau tren?
Bai t~p 17
C6 tinh hinh thu ho~ch lua trong nam n cua 4 huy~n t~i m()t dja phuong
x trong 2. V\l dong xuan va V\l mua.
v \I dong xuan Vy niua
Cac huyfn Nang suit .
Di~n tfch
gieo trong
Nang suit Difn tich
gieo trAng
thu ho~ch thu ho,ch
(t~/ha) (ha) (t,/ha) (ha)
- Huy~n A 28 120 36 140
- Huy~n B 30 125 40 136
- Huy~n C 34 143 42 150
-Huy~n D 35 160 44 154
Yeu cAu tinh:
I. Nang sufit Ilia binh quan V\l dong xuan chung cua 4 huy~n
2. Nang sufit Ilia binh quan V\l mua chung cua 4 huy~n
3. Nang sufit Ilia binh quan V\l dong xuan va V\l mua chung cua 4 huy~n.
Bai t~p 18
C6 tinh hinh san xufit san phAm A t~i 3 phan xmmg trong quy 1 va quy
2 nam n nhu sau:

78
 Cac phan Quyl Quy2
~-ua m(>t XU'Ong sa cong Nang suit lao Nang suit lao San lmyng
nhan dqng binh quan d{) binh quan (sp)
(ngll'oi) (sp/ngU'Oi) (sp/ngwOi)
6
52 120 126 6.804
- Phan xu6ng 2 60 125 130 8.320
140
- Phan xu6ng 3 68 123 125 8.750
96
Yeu ciu tinh:
1. Nang suftt lao d()ng binh quan m{}t cong nhan chung cua 3 phan
.m n la ........ ,J ......,...,trong quy 1.
2. Nang suftt lao d()ng binh quan m{}t cong nhan chung cua 3 phan
namn · xu6ng trong quy 2.
3. Nang suftt lao d()ng binh quan m()t cong nhan chung cua 3 phan
xu6ng trong 2 quy (quy 1va2).
4. Gia sir san luqng san phftm ca 3 phan xmmg trong quy 2 nam n la
tuong 7.000 san phftm. Tinh nang suftt lao d{}ng binh quan m<)t cong nhan chung 3
phan xmmg trong quy 2.
-1 5. Hay cho bi8t k8t qua-cau 1, cau 2, cau 3 va cau 4 tinh theo phuong
phap binh quan nao.
:h
tg Bai t'p 19
C6 tai li~u ve nang suftt lao d<)ng binh quan va tien luong binh quan cua
cong nhan trong cac cua hang tivc thu()c cfmg ty x thang 12 nam n.
Cac sA IU'Q11g Nang suit lao Ti@n luong
cira hang cong nhan d{lng binh quan binh quan
(ngll'Oi) (sp/ngU'Oi) (a6ng/ngu0i)
- Cira hang A 300 1.000 1.500.000
- Cira hang B 500 1200 1.800.000
- Cira hang C 600 1.250 2.000.000
- Cira hang D 620 1.300 2.500.000
n. Yeu ciu tinh:
1. Nang suftt lao d{}ng binh quan m()t cong nhan cua cong ty X thang 12
[Uy
namn.
2. Tien luang binh quan m<)t cong nhan cua cong ty X thang 12 nam n.

79
 Bai t'p 20
M(H.DN san xufitdu6ng kSt tinh c6 3 phan xu6ng, trong nam n c6 s6
li~u sau:

Cac sA cong nhan Nang suit Iao Gia thanh binh

phan xu0ng (nguOi) dqng binh quan quan 1 kg drrimg
. (kg/nguOi) (dAng/kg)
- Phan xu&ng I 150 2.500 18.000
- Phan xu&ng 2 170 2.600 18.500
- Phan xu&ng 3 180 3.000 18.200

Yen cAu tinh:

1. Nang su~t lao d<)ng binh quan m<)t cong nhan cua toan doanh nghi~p
namn.
2. Gia thanh binh quan m<)t kg duemg chung cua 3 phan xu&ng trong
namn.
Bai t'p 21
C6 tai li~u v~ di~n tich gieo tr6ng cay an qua cua 4 huy~n t~i dia phuang
L trong nam n:

Cac huy~n Di~n tich gieo trAng Ty I~ hoan thanh k~ ho~ch

th\fC t~ nam D (ha) di~n tich gieo tr6ng nam n (o/o)
A 120,6
B 160 100,8
c 190 98,2
D 210 95,0

Yeu cAu tinh:

1. Di~n tich gieo tr6ng cay an qua k~ ho~ch nam n chung cua 4 huy~n.
2. Ty l~ hoan thanh kS ho~ch v~ di~n tich gieo tr6ng cay an qua chung
cua 4 huy~n nam n.
3. Gia SU ty l~ hoan thanh kS ho~ch di~n tich gieo tr6ng cay an qua nam
n cua huy~n c va D d~u d~t k~ ho~ch, thi ty l~ hoan thanh kS ho~ch cua dia
phuong tren nam n la bao nhieu.

80
 Bait'p 22
C6 tai li~u v8 b~c thg cua c6ng nhan trong m()t doanh nghi~p nam n

B'c thg B'c 1 B'c2 B'c3 B'c4 B'c5 B'c6

s6 luQ'Ilg cong nhan 20 15 27 30 10 6

-(nguai)
)0 Yeu ciu tinh:
10 1. B~c thg binh quan cua m()t cong nhan trong doanh nghi~p tren nam n.
0 2. K~t qua cua cau 1 tinh theo phuong phap binh quan gi.
Bai t'p 23
nghi~p
C6 tai li~u v€ san lugng san phfim A san xuftt cua cac phan xu6ng t~i
m9t doanh nghi~p trong nam n.

~ trong
.• Cac 6 thang diu nam 6 thang cuAi nam
phan K~ ho,ch Ty I~ hoan Th\fC t~ Ty I~ hoan
xmmg (tri~u tin) thanh k~ ho~ch (tri~u tin) thanh k~ ho~ch
(o/o) (o/o)
1uong
A 3,6 101,3 2,0 98,5
'!'"('
B 3,4 98,6 3,0 102,3
~cli
l (%)
c 2,1 100,0 1,8 96,2
D 1,0 115,1 1,2 112,0
Yeu ciu tinh:
1. Ty 1~ hoan thanh k~ ho~ch binh quan chi tieu san luQ'Ilg san phftm A
cua DN tren.
a. Trong 6 thang dfiu nam
b. Trong 6 thang cu6i nam
y'~ll. c. Canamn
tung 2. s6 tuong d6i d()ng thai ty 1~ hoan thanh k~ ho~ch binh quan chi tieu
san lugng san phAm A trong 6 thang cu6i nam so 6 thang ddu nam.
1am Bai t'p 24
dja C6 tai li~u v€ tinh hinh san xufit lua V\l mua nam n cua 3 huy~n t~i m9t
dja phuong.

81
 Cac hoy~n Di~n tich
, Lm.rng phan boa NangsoAt Gia thanh
gieo cay hQc bon binh Iua binh mqt tin Ina
(ha) qoan m(}t ha "
quan (tri~u d6ng)
(kg/ha) (tftn/ha)
A 150 180 3,6 2,5
B 180 160 3,4 2,3
c 250 140 2,8 2,6
Yeo cio tinh:
1. LuQ'11g phan h6a h9c b6n binh quan cho m(>t ha chung cua 3 huy~n.
2. Nang suftt thu ho~ch Ilia binh quan chung cua 3 huy~n
3. Gia thanh binh quan cua m(>t tftn Ilia chung cua 3 huy~n
Bai t~p 25
C6 tai Ii~u vS tiSn Iuang cua nhan vien ban hang t~i cac cua hang tf\fc
thu(>c cong ty thuang m~i x thang 11 va thang 12 nam n.
Cac Thang 11 nam n Thang 12 nam n
cfra hang Ti~n IU'ong sa Ti~n hrong Tfing sfi
binh quan 1 nhan vien binh quan ti~n hrong
nhan vien (ngtrOi) 1 nhan vien (tri~u d)
(trd/ngtrOi) . (tri~u d/ngtrOi)
A 2,3 15 2,5 40
B 2, 1 18 2,0 32
c 2,4 20 2,6 65
D 2,5 16 2,8 42
Yeo ciu tinh:
Ti~n Iuang binh quan m(>t nhan vi en cua cong .tY X .thang 11, thang 12
va chung cua 2 thang.
Bai t~p 26
M(>t nh6m 3 cong nhan cling tiSn hanh san xufit m()t Io~i san phftm trong
khoang thai gian nhu nhau. Nguai thu nhfit hoan thanh m(>t san phfim m~t 30
phut, nguai thu hai mftt 45 phut va nguai thu ha mftt 40 phut.
Yeo cio tinh: Thai gian hao phi binh quan d~ hoan thanh m(>t san phfim
cua m(>t cong nhan ca nh6m tren.

82
ithanh
tin Ina· C6 tai li~u vS nang suftt thu ho~ch cam va di~n tich gieo tr6ng t~i m()t
u dAng) tmbng y nam n: '
Di~n tich trfing cam (ha)
2,5
25 - duai 27 05
2,3
27- duai 29 28
~,6
29 - duai 31 47
31-.duai 33 20
huy~n. Yeu cAu tinh:
1. Nang su.At cam binh quan tren 1 ha di~n tich
2. Mode vS nang suftt cam.
3. s6 trung vi vs nang suftt cam.
ng tIVc 4. Cac chi tieu bien thien cua tieu th(rc nang suAt tim ho~ch cam huy~n
Ynamn.
Bai t@p 28
C6 tai li~u v~ tinh hfoh phan t6 lao d<)ng theo tieu thuc nang suftt lao
·ong d<)ng t~i doanh nghi~p Z nam n nhu .sau: ·
: d) Nang suit lao dqng (sp/riguOi) sa lao dqng{ngtriri)
< 400 10
400 - 500 15 .
.500 - 700 35
700 - 1000 42
1000 - 1200 15
'>1200 8
Yen cAu tinh:
g 12
1. Nang suAt lao d<)ng binh quan 1 cong nhan t~i doanh nghi~p Z nam n.
2. M6t vS nang suftt lao d()ng binh quan 1 cong nhan t~i doanh ·nghi~p
Znam n. · · ·
'Ong
t30 3. Trung vj nang suftt lao d<)ng binh quan 1 cong nhan t~i doanh nghi~p
Znamn.
4. Cac chi tieu danh gia d~ biSn thi.en cua tieu thuc nang suftt lao d<)ng
?

~am
t~i DN Z nam n.

83
 (:·t;:f:~f:·
~t

Bai t'p 29
C6 tai li~u vS ti~n luong thang 1 cua 20 c6ng nhan nhu sau t~i doanh
nghi~p x nam n

IJVT: 1.000 d

sa Ti~n lmmg sa Ti~n luong s6 Ti~n luong

TT thang TT thang TT thang
1 500 8 900 15 900 t
t
2 800 9 1260 16 500,
3 750 10 1150 17 600
4 600 11 700 18 700
5 500 12 800 19 900
6 1000 13 850 20 850
7 600 14 1340 (

Yeu ciu tinh:

1. Luong binh quan 1 cong nhan, tmng vi luong va cac chi tieu danh
gia d9 bi~n thien cua tieu thuc ti Sn luong.
2. Dua cac bi~n ti~n luong v~ d~ng c6 quy~n s6. Tinh luang binh quan, t
mode, trung vi va cac chi tieu danh gia d() bi~n thien cua tieu thuc ti~n luong. r
1
3. Dua cac bi~n ti8n luang v8 d~ng phan t6 khoang each d8u nhau
(3 t6). Tinh luang binh quan, mode, trung viva cac chi tieu danh gia d()
bi~n thien cua tieu thuc ti~n luang.
t
(

r
(

84
 Chmrng3
loanh DAY SO BIEN DONG
•
THEO THffi GIAN
000 d My,c tieu
mg - Trinh bay cac vdn d~ chung v~ diiy s6 biin d9ng theo thoi gian.
,
' - Cac phuang phap tinh lu<;mg tang (gidm) tuyeft a6i, t6c d9 phat tridn,
t6c d9 tang (giam) va gia trj tuy¢t a6i 1% tang (giam) cua day s6 bidn d{mg
theo thm gian.
- Vqn dljng cac phuang phap tinh chi s6 mua Vlj va neu y nghfa cua m9t
sJ san phdm tieu thlj theo mua Vlj Va cac mo hinh dl! bao trong tuang /ai.
3.1 KHAI NI¥M, Y NGHiA DAY SO THOI GIAN
3.1.1 Khai nifm
Day sf> bi~n d()ng thai gian la day cac trj sf> cua m()t chi tieu th6ng ke
duqc s~p xSp theo thu tg thai gian. Day s6 thai gian g6m 2 thanh ph§.n:
- Thai gian: Cac thai gian duqc s~p x~p theo thu tg kS ti~p nhau. Thai
tanh gian cua day s6 co thS la ngay, thang, quy, nam.
- Chi tieu th6ng ke: Tri s6 cua chi tieu anhfrng thai gian tuong tmg c6
llan, th~ la s6 tuy~t d6i, s6 tuong d6i ho~c s6 binh quan. Cac trj s6 do gQi la cac
mg. muc d9 cua day s6, d9 dai giua 2 thai gian liSn nhau trong day s6 dugc gQi la
khoang each thai gian cua day s6.
hau
ld() 3.1.2 Y nghia
- Thong qua vi~c quan sat, so sanh va phan tich cac muc d9 cua chi tieu
trong day s6 thai gian cho thfiy tinh hinh bi~n d9ng cua hi~n tuqng nghien
Ctru qua thai gian, nh~m phvc V\l cho cong tac l~p k~ ho~ch va thvc hi~n kS
ho~ch m9t s6 chi tieu kinh tS cua don vj.
- Ngoai ra con giup ta nghien CUu tinh quy lu~t S\f bi~n d()ng cua hi~n
tuqng, qua do co ths dv doan cac mtrc d9 cua hi~n tuqng cho thai gian toi
3.1.3 Cac lofi day sA thOi gian
Can cu vao tinh chfit thai gian cua day s6, c6 2 lo~i day s6 thai gian:
3.1.3.1 Day sJ thili kjJ
La S\f bi~u hi~n S\f thay d6i m~t luqng cua hi~n tuqng qua tirng thai ky
nhdt djnh (thang, qui, nam). Ch~ng h<:in nhu: Gia tri hang xudt khfru cua m9t
qu6c gia A vao cac nam tir 2010 d~n 2017.

85
 Cac trj s6 phan anh mire d9 cua chi tieu. co th€ c(>ng l~i duqc v6i nhau d8
phan anh mire d9 hi~n tuQ'llg 6 thai ky dai hon, khoang each thai gian trong
day s6 cang dai thi ttj s6 cua chi tieu cang l&n. Cac sb li~u trong day sb thai ky
dung phan anh mire d9 cua chi ti~u qua eac thai ky t~i doanh nghi~p.
Vi dq 3.1: C6 tai li~u v~ tinh hinh san xufit san phdm A qua cac nam tir
2012 dSn 2017 t~i doanh nghi~p H nhu sau:
Bang 3.1 Tlnh hinh s6 luqng san phfim A qua cac nam t~i DN H qua cac nam sau

~ u
sb luqng san phfrm ( sp)
.2012

1000
2013

1500
2014

1800
2015

2000
2016

2500
2017

3000
Day sb tren la day sb thai ky, vi cac s6 li~u phan anh mire d(> cua chi
tieu sb luqng san phfrm A duqc san xuftt t~i doanh nghi~p tren qua cac nam
tir 2012 d@n 2017.
3.1.3.2 Day sa thOi aiJm
La day s6 bi8u hi~n m~t luqng cua hi~n tuqng qua cac thai di8m nhftt
djnh (ngay). C\l th€ nhu: Tbng gia tri tai san cua doanh nghi~p vao cac thai
diSm cubi nam 31/12/20xx.
Cac tri s6 biSu hi~n mire d9 cua chi tieu khong trgc ti@p c(>ng l~i v6i
nhau vi k@t qua tbng c(>ng khong phan anh ni~t luqng cua chi tieu t~i m(>t thai
di8m khac. Cac trj s6 cua day sb thai di8m khong ph\l thu{>c vao khoang each
thai gian dai hay ngAn.
Day s6 thai di8m c6 2 lo~i la day s6 thai di8m c6 khoang each thai gian
d~u nhau va day s6 ttiai di8m c6 khoang each khong d~u nhau.
Bang 3.2 Tinh hinh gia tri hang h6a t6n kho t~i DN H quy 1 nam 201 7.

Chi tieu
1/1 112 1/3 1/4
Ngay
Gia tri hang tbn kho
100 120 150 200
( tri~u dbng)
- Day la day s6 thai di8m co khoang each thai gian k@ tiSp d~u nhau, s6
li~u phan anh gia tri hang t6n kho cua doanh nghi~p tren trong nhfrng ngay
dfiu m3i thang cua quy 1 nam 2017' khoang each thai gian b~ng nhau d~u la
m9t thang.
- Truang hqp day sb thai di8m c6 khoang each thai gian k@ ti~p khong
d~u nhau, thai di8m bdt ky.

86
taud~ Bang 3.3 Tinh hinh cong nhan t~i DN H c6 m~t lam vi~c thang 1 nam 20 I 7
trong
iai ky 1/1 8/1 22/1 31/l
Chi tieu
im tir s6 eong nhan (nguai) 200 205 218 213
Day s6 thai diSm bang 3.3 c6 khoang each thai gian kS tiSp khong dSu
1 sau nhau, phan anh s6 cong nhan c6 m~t lam vi~e vao eac ngay khac nhau trong
thang 1 nam 2017.

~ * DS xay dl)'11g day s6 thai gian chinh xac va khoa hQC, cfrn dam bao

~
tinh so sanh gifra cac mire dQ trong day s6, C\l thS:
- Th6ng nhdt ve n9i dung va phuang phap tinh cua chi tieu qua cac
a chi thai gian.
nam - Th6ng nhdt ve dan vi tinh, ph~m vi nghien clru, dQ dai thai gian cua
chi tieu trong su6t day s6.
3.2 cAc CHi TIEU PHAN TICH DAY so THCn GIAN
nhfit 3.2.1 LwQ'llg tang (giam) tuy~t dat
thai
La chi tieu danh gia S\I thay d6i vs muc d9 cua hi~n tuQ'llg qua hai thai
gian nghien ciru. Dugc tinh b~ng each so sanh hi~u s6 gifra hai muc d9 cua
v6i hien tuQ'llg nghien cU:u trong day sfi.
thai
;ach Khi hi en tugng c6 xu hu6ng tang len, thi chi tieu mang d~u ( + ), va
ngugc l~i khi hien tugng c6 xu hu6ng giam xufing, thi chi tieu mang dfiu (-).
Can cu vao vi~c ch9n chi tieu c6 g6c d~ so sanh khae nhau, c6 2 lo~i
lugng tang (giam) tuy~t d6i: Luqng tang (giam) tuy~t dfii lien hoan va lugng
tang (giam) tuy~t d6i·dinh g6c.
3.2.1.1 Lu{J'ng tang (giiim) tuy~t aJi lien hoan
Phan anh muc d9 tang (giam) tuyet dfii gifra hai thai gian liSn nhau;
Ho~c la so sanh hi~u s6 gifra muc dQ ky nghien clru bfit ky (an) trong day s6
vai muc dQ ky kS liSn ngay tru6c d6 IDQt dan vi (an-1)
Cong thuc: ~a1h =an - an-1
,
,so Chi tieu phan anh muc tang (giam) tuy~t d6i cua chi tieu gifra 2 thai ky
~ay liSn nhau.
tla Trong d6:
~a111: Lugng tang (giam) tuy~t d6i lien hoan.
mg an, an-1: Muc d9 ky nghien Clru va muc d() ky kS liSn tru6c ky nghien
clru dan vi.

87

------------··-
 Bang 3.4 Tinh hinh s6 luqng san phfim A san xu~t t~i DN H qua cac nam

~
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
u
s6 luqng san phftm
1.000 1.500 1.800 1.600 2.500 3.000 3.610
(sp)
Tinh cac lm;mg tang (giam) lien hoan chi tieu s6 lm;mg san phftm A:
Ap dvng cong thuc tren ta duqc:
~a1h12111 = a12 - a11 = l.500 - 1.000 = + 500sp
~a1h13112 = a13 - a12 = 1.800 - 1.500 = + 300sp
~a11114113 = a14 - a13 = 1.600 - 1.800 = - 200sp
~a1h1s114 = a1s - a14 = 2.500 - 1.600 = + 900 sp
~a1h1611s = a16 - ais = 3.000 - 2.500 = + 500 sp
8a1h11116 = a11 - a16 = 3.610 - 3.000 = + 610sp
3.2.1.2 Lu(lng tiing (giiim) tuy?t aai djnh gac (tinh dJn)
La hi~u s6 gifra muc d9 ky nghien Clru bfrt ky (an) v6i muc d9 duqc xem
la g6c c6 djnh (ao) cho m6i lfin so sanh, thong thu0ng muc d9 dfiu tien cua chi
tieu trong day s6 duqc ch9n lam g6c c6 djnh cua day s6.
Cong thuc: ~<ldg =au-ao

Chi tieu phan anh muc tang (giam) tuy~t d6i cua chi tieu gifra 2 thai ky
c6 khoang each xa nhau trong day s6.
Trong d6:
~aag: Luqng tang (giam) tuy~t d6i djnh g6c
CJ-O: Muc d9 dfiu tien cua chi tieu trong day s6 duqc ch9n lam g6c c6 djnh.
Vai vi dv 3.1 v~ s6 luqng san phftm A qua cac nam tir nam 2011 d~n
nam 2017. Tinh cac luqng tang (giam) tuy~t d6i djnh g6c chi tieu s6 luqng
san phftm A.
Ap dvng cong thuc tren ta duqc:
8<ldg12111 a12 - a1 i = 1.500 - 1.000 = + 500 sp
=
~<ldg13111 = a13 - a11 = 1.800 - 1.000 = + 800 sp
8<ldg14111 = a14 - a1 i = 1.600 - 1.000 = + 600 sp
~<ldg1s111 = a1s - a11 = 2.500 - 1.000 = + 1.500 sp
8<ldg16111 = a16 - a11 = 3.000 - 1.000 = + 2.000 sp
8<ldg11111 = a11 - a11 = 3 .610 - 1.000 = + 2.610 sp

88

-------------------------------------------
tam * Gifra lugng tang (giam) tuy~t d6i lien hoan va djnh g6c c6 m6i quan
2017 h~ v6i nhau: Lugng tang (gia!ll) tuy~t d6i djnh g6c s,e b~ng t6ng d~i s6 cua
cac lugng tang (giam) tuy~t doi lien hoan trong day so.
(a1-ao) + (a2-a1) + (a3-a2) + ... + (an-an-1) ~an- ao
3.610
V~n dvng cong thuc tren ta co th~ tinh lugng tang (giam) tuy~t d6i dinh
g6c sau khi da bi~t,kSt qua cua cac lugng tang (giam) tuy~t d~i lien hoan. Ap
1A:
dvng cong thuc moi quan h~ gifra lugng tang (giam) tuy~t doi lien hoan v6i
lugng tang (giam) tuy~t d6i djnh g6c. Tinh lugng tang (giam) tuy~t d6i nam
2017 so 2011
L\actgl7/11 = L\actgl2/1 i+ L\actgl3/12+ L\<ldg14/13+ L\'1dg15/14+ L\actgl6/15 + ~<ldg17/16
= (+ 500 sp) + (+ 300 sp) + (- 200 sp) + (+ 900 sp) + (+ 500 sp) + (+ 610 sp)
== + 2.610 sp
3.2.1.3 Lu(fng tang (giiim) tuy?t tt/Ji binh quiin
La chi tieu phan anh lugng tang ho~c giam tuy~t d6i diSn hinh cua hi~n
tugng cho ca thai ky nghien Clru. Dugc xac djnh b~ng each l~y t6ng d~i s6
~xem cua cac lugng tang (giam) tuy~t d6i lien hoan chia cho s6 lugng cac muc
ia;chi chenh l~ch do ho~c b~ng lugng tang (giam) tuy~t d6i dinh g6c chia cho s6
lugng muc chenh l~ch d6.
Cong thuc:
(yi ky - an - ao
da= - - -
n-1
Trong do: n: Sfi thai ky
n-1: s6 lugng cac muc chenh l~ch

inh. Ap dvng cong thuc tren tinh lugng tang (giam) tuy~t d6i binh quan
nam chi tieu s6 lugng san phAm A:
dSn
·qng da = (+ 500) + (+ 300) + (-200) + (+ 900) + (+ 500) + (+ 610)
6
2.610
= 6
= 435 sp
3.2.2 TAc d{) phat tri~n
La chi tieu phan anh hi~n tugng nghien Clru qua hai thai gian so sanh
da phat triSn v6i t6c dQ bao nhieu. La thuong s6 gifra hai muc d(> cua hi~n
tugng KT-XH trong day s6. Don vi tinh Ia s6 lftn ho~c s6 phftn tram.
Khi hi~n tugng CO XU hu6ng tang thi chi tieu tinh dUQ'C Se l&n hon 1 Va
ngugc l~i chi tieu se nho hon 1.

89
 Tuy theo muc d9 cua thai gian duqc ch9n lam g6c so sanh, c6 hai
lo~i t6c d9 phat tri~n sau: T6c d9 phat tri~n lien hoan va t6c d<) phat tri~n
djnh g6c. ·
3.2.2.1Tac49 phtit triJn lien hoan (titng ky)
Chi tieu duqc so sanh ti I~ gifra mire d() thai ky nghien CUu (an) v&i muc
d() thai ky d(rng Ii Sn tru&c d6 m()t don vj ( an-1).
an
Cong thuc: Tlh= -
an-1

Trang d6:
T1h: T6c d9 phat tri~n lien hoan (tirng ky)
Ap <ll)ng cac cong thuc tren tinh t6c d9 phat tri~n lien hoan cua san
phftm A sau: T1h 12 ; 11 = a 12 = i.soo = 1,5 Ian hay 150%
a 11 1.000

a
13 1.800 "' .
T1h13/12 = -a12 = 1.500 = 1,2 Ian hay 120%
a 14 1.600 "'
T1h14/13 = a = 1.
800
= 0,889 Ian hay 88,9%
13

a 2.500 '"
T1h1s/14 = a 15 = 1. 600 = 1,5625 Ian hay 156,25%
14
a 16 3.000 "'
T1h16/1s = ais = .
2 500
= 1,2 Ian hay 120%
a 3.610 '"
T1h11 /16 = a 17 = 3.000 = 1,2033 Ian hay 120,33%
16

3.2.2.2 Tac tlp phtit triJn tljnh gac

So sanh ti I~ gifra muc d() thoi ky nghien CUu (an) v6i muc d() thoi ky
duqc ch9n lam g6c c6 djnh trong day s6 (ao). Thuang muc d() dfiu tien trong
day s6 duqc ch9n lam g6c c6 djnh.
an
Cong thuc: Tdg =·-
ao
Trang d6:
Tdg: T6c dQ phat tri~n djnh g6c
Theo s6 li~u bang 3 .4 vS s6 luqng san phftm A san xuAt t~i m()t doaiih
nghi~p qua cac nam tir nam 2011 d~n nam 2017. Tinh cac t6c d() phat tri~n
djnh g6c chi. tieu sd luQ'tlg san ·phftm A.

90

----------~------------
···•·
5 hai a 12 1.500 . "'
tri~n Tctg12;11 = a 10 = l.OOO = 1,5 lan hay 150%
a 13 1.800 "'
Tag13/11 = a = l.OOO = 1,8 lan hay 180%
11

ml:rc a 1.600 "'

Tag14/11 = - 14 = = 1,6 lan hay 160%
ai1 1. 000
a 15 2.500 "'
Tag1s;11 = all = l.OOO = 2,5 lan hay 250%
, a 16 · 3.000 . "'
. Tag16/11 = all = l.OOO = 3,0 Ian hay 300%
san a 17 3.610 "
Tag11;11 ;::::: a = l.OOO = 3,61 lan hay 361 %
11
*.Mai lien h~ gifra tfic d{) phat tri~n lien hoan v6i tac d{) phat tri~n
dfnh gac ·
Tich cua ,cac t6c d9 phat tri8n ·lien hoan se b~ng t6c d9 phat tri8n
djnh.g6c.
. . -. , . Tth 110 x TIh211 x TIh3/2 x TIh4/3 x ... x Tlhnln-1 = Tdgn/o
v&i' tai 'li~u v~ s6 luqng san phAm A san xuftt t~i m9t doanh nghi~p 'qua
cac nam ru·nam 2011 d~n nam 2011. Ap <lvng cong thuc m6i quan h~ giua
t6c d9 phat tri8ti lien hoan v&i tbc d9 phat tri8n djnh g6c.
Tdg17/11... Tlh12;11 XTth13/12XT1h14/13 xTlh15/14xTlht6/15 XT1h11;16

. ;'r,5 x ·1,2 x 0,889 x 1,5.625 x 1,2 x 1,2033 = 3,61 lftn hay 361 %
' ' ' , ' ?

3~2.2.~· ·To<: ilp phat trien binh quan

T6c d9'phat :tri8~ binh quan la chi tieu phan anh t6c dQ phat triSn d~i
di~n cu~ hi~ri ttr<}llg trong ca thai ky nghien cl:ru .

. Cong th(rc: ·

Trong d6: .T:· T6c d<) phat tri8nbinh quan

'' \ n: s6 muc dQ cua day s6 thai gian.
•. ao, an: IDUC dQ ky g6c, IDUC dQ ky nghien CUu CUa day s6
thai gian.
Ap <lvng cong thuc tren tinh t6c d9 phat tri8n binh quan cua chi tieu s6
en
?

luqng san ph~m A cua doanh nghi~p tren la:

.T =. n-1.J1,s x 1,2x0,889x1,5625 x 1,2 x 1,2033 = 1 -;f 3,61
· = 1,2386 Ian hoac 123,86%

91
 3.2.3 Tfic df} tang (giam)
La chi tieu tuong d6i d(mg thai phan anh hi~n tuqng qua hai ky so sanh
da tang ho~c giam vai t6c d9 bao nhieu lAn ho?c phfin tram(%).
- Khi hi~n tugng c6 xu hu6ng tang thi chi tieu mang dfiu duong.
- Khi hi~n tuqng c6 xu hu6ng giam thi chi tieu mang ddu am.
Tuy theo mvc dfch nghien CUu va each ch9n thai ky so sanh, c6 cac t6c
di) tang ho~c giam sau:
3.2.3.1 Tac ilp tang (giiim) lien hoim
T6c d9 tang ho~c giam lien hoan la ti s6 gifra luqng tang ho~c giam tuy~t
d6i lien hoan vai muc d9 ky lien hoan. Chi tieu phan anh hi~n tuQ'Ilg da tang
ho~c giam vai t6c di) bao nhieu qua hai thai ky nghien CUu liSn nhau.
Cong thuc: t 1h = au-an-
an-1
1 =~-
an-1
1

Trong d6: t 1h la t6c di) tang (giam) lien hoan

3.2.3.2. Tac ilp tang (giiim) tljnh gac
T6c d9 tang ho~c giam dinh g6c la ti s6 gifra luqng tang ho~c giam tuy~t
d6i dinh g6c vai muc d() ky g6c. Chi tieu phan anh hi~n tuqng da tang ho~c
giam vai t6c di) bao nhieu trong m()t thai ky dai.
Cong. thirc: td = an- ao
g ao
= an -
ao
1

Trong d6: tdg la t6c d9 tang (giam) dinh g6c

3.2.3.3 Tac ilp tang (giiim) binh quan
La chi tieu tuong d6i phan anh t6c di) tang ho~c giam d~i di~n cua hi~n
tuqng trong ca ky nghien Clru. B~ng t6c di) phat triSn binh quan trir 1lAn ho~c
trir 100%.
d~
Cong thirc: f = T - 1 Ian ho~c f =T- 100%
Trong d·6: f la t6c di) tang (giam) binh quan
3.2.4 Gia trj tuy~t dfii cua 1 o/o tang (giam)
Chi tieu phan anh gia tri tuy~t d6i tuong irng vai 1% cua t6c di) tang
ho~c giam lien hoan. Duqc tinh b~ng each dem luqng tang (giam). tuy~t d6i
lien hoan chia cho t6c d9 tang (giam) lien hoan.
Congthuc:
an - an-1 an-1 = an-1
Gn = an-an-1 100% = Can - an-1) Can - an-1)100 100
an-1 2..

92

·" .
 Trong d6: Gn la gia tri tuy~t d6i cua 1% tang (giam)
) sanh an. l: Muc d<) ky kS liSn tru6'c ky nghien Clru mot
. don vi..
Theo bang 3 .4 ap dl;lng ~ong thuc tren ~inh gia tri tuy~t d6i cua 1% tang
(giam) qua cac natn chi tieu so lm;mg san pham A nhu sau:
Ap dl;lng cong thuc: Gn = a;;;
ic t6c 1.000
Gzo12 = 100 = 10 sp
1.500 -
Gzo13. ~ 100 = 15 sp
tuy~t
tang , ·1.800
G2014 =100
= 18 sp
·1:600
Gzo1s = = 16 sp
100
2.500
Gzo16 = . 100 = 25 sp
, 3.000
uy~t Gzo1.1 =100
= 30 sp
10~C
, ', 3.610
Gzo1s = ·.
100 = 36 sp
3.2.5. Mac d{) binh quan ciia day sA thiri giaii
Phan anh tnlrC d<) d~i di~n vs m~t lugng cua hi~n tugng trong ca khoang
thai gian nghien cliu. Tuy theo tinh chAt thai gian cua day s6, c6 th~ tinh ml:rc
d() binh quan cua cac lo~i day s6 sau: ,
3.2. 5.1 ·Dai. vf)i day sa thiri ky
. Tinh muc d() binh quan cua day s6 thai ky, ta lfiy t6ng cac muc d() trong
day s6 r6i chia cho s6 muc d9 cua.day ~6. ·

ai (i = 1, 2, ... n): Cac.muc d() c\la day s6 thai ky.

ing n: 's6 thai ky tuong ling v6'i cac muc d() thai gian.
d6i a: M~c d() binh quan cua day s6 thoi ky
· Theo bang 3 .4 sf> luQ'llg san phfim B t~i m<)t doanh nghi~p qua cac nam
tir 2011d~n2017
, , 1.500+1.800+2.000+2.500+3.000+3.610
So luQ'l1g binh quan nam = · . =
6
2.411 sp ·

93
 3.2. 5.2 Dai vOi day sa thui iliim
- Day s6 thai diSm la ngay dfm thang, khoang each gifra 2 thai di~m lien
tiSp bAng nhau
Tru&c hSt phai chuySn day s6 thm di8m vs day s6 thm ky, sau d6 ap d1)11g

Cong thirc:

Trong d6: ai(i = 1, 2, ... , n ): Cac mire d9 cua day s6 thai diSm
n: s6 mire d9 cua day s6 thai diSm
a: Mired() binh quan cua day s6 thai diSm
Bang 3.5 Tinh hinh gia tri hang t6n kho t~i DN H trong quy I nam 2017
DVT: Tri~u d

111 1/2 1/3 114

Chi tieu
Gia tri hang t6n kho 100 120 150 200
' 100 + 120+ 150 + 200
Gia tri. hang ton kho binh quan = 2
4-1
2
= 140 trd
- Day s6 thai diSm bftt ky: Truac hSt phai xac dinh d() dai cua timg .
khoangcach thai gian va· dung d() dai cua cac khoang each thai gian d6 lam
quySn s6 dS tinh phuong phap s6 binh quan s6 h9c gia quy~n.

Cong thirc:

Trong d6: ai (i = 1, 2, .. , n): Cae mire d() cua day s6 thai diSm bAt ky
ti (i = 1, 2, ... , n): D() dai cua cac khming each thai gian
Bang 3.6 Tinh hinh sf> may d~t t~i DN H trong thang 9 nam n.
t
ThOi gian (ngay) s6 may d~t ( cai) 1
01/09/n 20
10/09/n Mua them 4 may
25/09/n Mua them 3 may
30/09/n Thanh ly 1 may

SoJ. may
,
e• b'm h quan
d"t " th,ang 9 = (20.9)+(24.15)+(27.5)+(26.1) = 24 may
9+15+5+1
,

94
 .3 MQT SO PHUONG PHAP BIEU HliN XU HUONG PHAT TRIEN
:m lien ···UA Hl~N Tlf<}NG
. .. Mire d<) cu.a hi~n tusmg nghien ~ffil trong day sf> ~hai gian thuang chiu
dl)llg
):*tlC d{)ng CUa nhieu nhan to, CO nhan to CO' ban Va nhan to ngdu !1hien tac d<)ng
'~lam cho hi~n.tuqng nghien cffil sai l~ch khoi xu hu6ng. M<)t so phuang phap
i~hdng ke thich hqp giup ta lo~i bo tac d()ng cua nhltng nhan t6 ngdu nhien, m
:·'.46 c6 thS b~Su hi~n XU ~u6ng phat triSn cu~ hi~n ~Qng. Tuy nhien khi xay
q\ffig day so thai gian can dam bao. tinh chat c6 the so sanh duqc gifra cac
.mire d<) trong day s6 nhu: th6ng nhftt vS don, vi tinh cua chi tieu, phuong phap
/ya ph~m vi tinh toan ca-c mired<) cuadayso, ...
M<)t s6 phuang phap biSu hi~n xu hu6ng phat triSn cua hi~n tuQ'tlg
t'· thuang su dvng trong thdng ke. ·
3.3.1 Phu011g phap ma rqng khoang each thOi gian

~
Phuong :phap nay duqc sir dl}ng khi ·day sf>·c6 khoang each thai gian
qua ng~n va co qua nhiSu cac mire d(), nen chiSu hu6ng phat tri8n cua hi~n
tuqng se khong dugc th8 hi~n ro. .
d Bang 3.:7 Tinh hinh doanh thu t~~ doanh nghi~p H qua cac nam
D VT· Tri?u a

tllng
lam
~
1
'
2012
550
2013
580
2014
630
2015
650
2016
620
.2 600 640 620 620 660
J . 720 640 600 630 710
4 733 700 742 767 730
5 650 660 670 . 645 670
6 . 815 810 788 850 880
.Qua bang. sf> li~u tren cho ·thAy doanh thu cac thang tang, giam thAt
thuang. Do d6 ta c6 thS ma r<)ng khoang each thai gian tU thang sang quy,
k~t qua tinh toan duqc th6ng ke vao bang sau: . . '
Bang 3.8 K€t qua doanh thu tinh theo quy. qua cac nam
DVT: Tri?u a

~
Quyl
' 2012
1.870
2013
I.86P
2014
1.850
2015
1.900
2016
1.990
Quyll 2.198 2.170 2.200 2.262 2.280
Sau khi ma r()ng khoang each thai gian, k~t qua tinh toan ch~ thfty
doanh.thu hang nam CO XU hu6ng tang vao quy 2.

95
 3.3.2 Phll'ong phap bi~u hi~n bi~n df}ng thoi V\l 3.~

M()t s6 hi~n tuqng kinh t~ c6 muc d() biSn d()ng mang tinh thai V\l, nhftt
TI
la cac san phAm cua nganh nong nghi~p thuang phv thu9c vao rung mua, rung
V\l, cac san phAm chs biSn ru san phAm cua nganh nong nghi~p, ... nguyen tu(
nhan gay ra biSn dc)ng thai V\l do anh hu6ng cua di~u ki~n t\r nhien, t~p quan cfiJ
sinh hoc;tt cua dan cu, thi hisu cua nguai tieu dung ... do:
Nghien Clru biSn d()ng thai V\l cua cac hi~n tuqng kinh tS se giup cho . cac
cac nha lam cong tac quan ly, cac doanh nghi~p chu d()ng trong cong vi~c, tic]
hc;tn ch€ duqc nhfrng anh hu¢ng cua biSn d()ng thai V\l. nhi
tro
Phuong phap thuemg dung dS nghien ctru biSn d()ng thai vv la tinh chi
Xn+
s6 thai Vl). C6 thS minh h9a nhu sau: Chi s6 thai vv duqc tinh b~ng each so
sanh s6 trung binh cac muc d9 cua cac tho·i gian cung ten (thang, quy) v&i s6
trung binh chung cua tftt ca cac muc d() trong day s6.

Trong d6: ls: Chi s6 thai V\l

~: s6 trung binh cac muc d() cua cac thai gian c6 cung ten
a: s6 trung binh chung cua tftt ca cac muc de) trong day s6.
Tu bang 3. 7 s6 li~u vS doanh thu cua m()t dmmh nghi~p qua cac nam
(2012-2016), tal~p bang tinh chi s6 thai V\l.
Bang 3.9 Doanh thu quy 1 va quy 2 qua cac nam tir 2012 dSn 2016.
D VT: Tri~u d
Doanhthu Doanh
1-------.----..-----.------,..----1 La· Is: Chi
Qut 2012 2013 2014 2015 2016 thu iii = - .i s6 thOi
c2:a1) 5 Vt} (O/o)

I 1.870 1.860 1.850 1.900 1.990 9.470 1.894 92,03

II 2.198 2.170 2.200 2.262 2.280 11.110 2.222 107 ,97
20.580 tuy
Doanh thu binh quan nam: a = zosao = 2.058 trd
10
1894
Chi sfi thai ' vu• cua Quy I: ls(I) = 2058
= 0,9203 Ian hay 92,03%
Chi s6 thai V\l cua Quy II: ls(II) = ~~~~ = 1,0797 Ian hay 107,97% _

KSt qua cho thdy doanh thu cua doanh nghi~p c6 xu hu6ng tang m~nh
vao quy IL

96

· ....
 ~
so
M<)T
. . . . ,,,~ ... GIAN
MO HINH nv DOAN BIEN D<)NG CUA DAY so
Vl,l, nh~t
1a, tung Dv doan la xac dinh muc d9 c6 thS xay ra trong tuong lai cua hien
nguyen ............ AA,..,. Bi St duqc tuong ~ai cua hi~n tuqng se giup cac nh~ quan tri chu d<)~g
jp quan cilng nhu c6 nhfrng quyet dinh trong kinh doanh. C6 nhie~ phuong phap dv
doan khac nhau. Tuy v~y, n()i dung CO' ban cua dv doan thong ke la dva tren
.up cho cac gia tri da biSt (x1, X2, ... , Xn). Dg doan dva vao day s6 thai gian dS phan
.g vi~c, tich cac ySu t6 anh hu6ng dSn SlJ biSn d()ng cua hi~n tmmg, thua nh~n r~rig
nhfrng y~u t6 da va da~g tac d()ng se vftn con ti~p tlJ.c tac d()ng dSn hi~n tuqng
trong tuong Iai, xay d\fllg mo hinh cts dµ doan cac gia tri tuong lai chua biSt
inh chi
:ach so
vai s6 3.4.1 D\f doan vao luQ'ng tang (giam) tuy~t d8i binh quan
Phuang phap nay thuemg duqc sir d\lng khi hi~n tUQ'Ilg bi~n d(:mg v6'i
m()t luQ'llg tuy~t d6i tuong d6i d8u, nghTa la cac luQ'llg tang (giam) tuy~t d6i
tung ky (hay lien hoan) x~p xi nhau.
Cong thuc dµ doan: 9l)+L = Yn + LlL
Trong d6: 9n+L: Gia tri dv doan a thai di~m n + L
Yn: Gia tri thl;rc t~ 6 thai diSm n
; nam
Lia: LuQ'llg tang (giam) tuy~td6i trung binh
L: Tlim xa dv doan
Bang 3.10 Gia tri xuAt khdu m~t hang X cua tinh Y trong cac nam.

Chi
DVT: Tya6ng
:hOi Nam 2012 2013 2014 2015 2016 2017
~%)
Gia tri 2,0 2,2 1,7 1,5 2,8 2,9
03 xufit khftu
,97 Dv doan gia tri xufit khfiu nam 2018 va 2019 dva vao luQ'llg tang (giam)
tuy~t d6i trung binh.
Lia = a 0 - ao = 0,9 = O 18
n-1 6-1 '
D\f doan gia tri xufit khftu nam 2018
92018 = y2017 +Lia L = 2,9 + 0,18 x 1 = 3,08 ty dbng
Dv doan gia tri xufit khftu nam 2019
~nh
92019 = y2017 + Lla L = 3,08 + 0,18 x 2 = 3,26 ty dbng

97
 -·;,
,,
~·

3.4.2 D\l· doan d1.1·a vao t&c d{) phat tri~n blnh quan
Phuang phap nay thuang duqc stl' dl)ng khi hit;n tuqng bi~n d<)ng vai
m<)t nh!p d9 tuang d6i 6n d!nh, nghia la cac t6c d<) phat tri~n tung ky x~p
xi nhau.
" - - L
Cong thfrc dt.r doan: Y111a - Yn(T)
Trong d6: Yn+L: Gia tr! dv doan a thai di~m 11 + L
T: T6c d<) phat tri6n trung binh
L: T~m xa dv doan
Su dvng s6 li~u v~ m~t hang X xufit kh~u tren, ta dl)· doan gia tr! xu~t
khfru nam 2018 va 2019 dµa vao t6c d9 phat tri~n trung binh.

T= n-l ~ =
6
-
1
~ = 1,0771
~ ao ~2,0
Dv doan t6c d<) phat triSn gia tr! xu~t khfru nam 2018
y2018 = y2017(f)L = 2,9 x (1,0771) 1 = 3,1235 ty d6ng
Dv doan t6c d<) phat tri6n gia tr1 xu~t khAu nam 2019
y2019 = y2011 (T)L = 2,9 x ( 1,0771 )2 = 3,3644 ty d6ng
3.4.3 Ngo~i suy ham xu hmrng
Doi khi 1110 hinh nay con duqc gQi ten la Mo hinh XU hu&ng tuy~n tinh.
Thay cho vi~c uac luqng mo hinh h6i quy 2 bi~n quen thu<)c v&i Y la bi~n
d<)c l~p va x la bi~n phv thu<)c Yi= ho+ b1Xi, cac nha nghien cuu thuong dung
mo hinh tmmg t\}' v&i cac ky hi~u sau:
Ham tuy~n tinh: Yt = bo +bit
Trong d6 t duqc g9i ten la bi~n XU th~ ho~c bi~n thai gian. Gia trj cua t
du9·c thi~t l~p theo quy t~c t nh~n gia trj 1 cho thai do~n quan sat d~u tien
(khong k6 t~n su~t ghi chep du li~u la ngay, thang hay nam), nh~n gia tr! 2
cho thoi do(;ln k~ tiSp va cu th~ cho d~n thoi do~n sau cling.
 TATCHUONG3
Cac hi~n tuqng KT-XH khong ngirng biSn d()ng va biSn d()ng rfit da
qua thai gian. DS nghien CUu, ~anh,gia nhung biSn d()ng nay, th6ng ke
....... , ...,n.>nrr sir dl)ng phuang ph~p day so bien d()ng the9 thai gian i:hu: Luqng

thl) luong th\{C th\{C pham phl) thUQC vao dQ tuoi, chu ky song CUa san
v&i ly lu~n nhu v~y ta c6 th~ xem thai gian nhu m~t biSn d()c I~p tac
dSn hi~n tuqng nghien cilu.
DS phan tich cac d~c di€m biSn d()ng cua hi~n tuqng qua thai gian, dn
cac chi tieu phan ti ch sau day: Luqng tang (giam) tuy~t dbi; T6c d9 phat
T6c d9 tang (giam) va gia tri tuy~t d6i 1% tang {giam) tirng ky. M6i chi
trj xu~t tieu c6 ynghia rieng dbi v&i vi~c phan tich, d6ng thai giua cac chi tieu c6 m6i
quan h~ m~t thiSt v&i nhau.
D€ biSu hi~n tinh quy lu~t phat triSn cua hi~n tuQ'llg c6 thS SU dl)ng ca.c
phuang phap khac nhau nhu: Ma r(:>ng khoang each thai gian, xay d\tflg day
s6 binh quan truqt, xay d\fllg ham XU thS, chi s6 thai Vl). Vi~c phan tich cac
thanh phftn cua day s6 thai gian cho thfty tinh chftt ciing nhu vai tro cua m6i
thanh phftn trong qua trinh biSn d9ng cua hi~n tuqng.

l tinh.
t biSn
dung

cua t
. tien
trj 2

99
CAU HOI ON T ~p BA
Cao 1. ThS nao Ia day s6thc)'i gian? C6 mAy lo~i day s6 thai gian?
Phan tich cac yeu cfru khi xay dgng day s6 thai gian.
Cao 2. Y nghfa, phuang phap tinh cac chi tieu phan tich day s6 thai m(r
gian? MfJi quan h~ gifra cac chi tieu.
Cao 3. Y nghia, cac phuong phap phan tich cac thanh phfrn day s6
thai gian.
Cau 4. y nghia vi~c nghien cuu hu&ng phat tri~n CO' ban cua
XU
hi~n tuqng? Cac phuong phap nghien cuu XU hu6ng phat tri~n CO' ban cua
hi~n tuqng.

chi

san

nan

DJ\

thu

dia

100
 BAI T ~p CHU.ONG 3
gian? Bai t~p 1
Co tai li~u vS gia tri san xuftt (tinh theo gia c6 dinh) qua cac nam cua
I thai m()t dja phuang M nam n nhu sau:
D VT: Tri¢u a
iy so
Chi tieu 2013 2014 2015 2016 2017
Gia tri san xuftt 31.800 36.520 42.160 58.950 63.489
cua
tcua Yeu ciu tinh:
1. Gia tri san xuftt binh quan nam.
2. Cac luqng tang (giam) tuy~t dfJi lien hoan, djnh gfJc va binh quan cua .
chi tieu gia tri san xuftt cua dia phuong tren.
3. T6c d9 phat triSn lien hoan, djnh g6c va binh quan cua chi tieu gia tri
san xufit cua dja phuang tren.
4. TfJc d() tang (giam) lien hoan, djnh g6c va binh quan cua chi tieu gia
tri san xufit cua dia phuang tren. .
5. Gia tri tuy~t dfJi 1% tang (giam) qua cac nam.
Bai t~p 2
Co tai li~u vs t6c d() phat triSn doanh thu t~i doanh nghi~p N qua cac
namnhu sau:

Nam 2014/2013 2015/2014 2016/2015 2017/2016

r6c d{> phat tri~n (%) 110 120 105 130
Yeu ciu tinh:
1. T 6c d() phat triSn djnh g6c nam 2017 so nam 2013 chi tieu doanh thu
DNN.
2. TfJc d() tang (giam) dinh g6c nam 2017 so nam 2013 chi tieu doanh
thu DNN.
3. T 6c d() phat triSn binh quan m()t nam chi tieu doanh thu DN N.
4. T6c d() tang (giam) binh quan m{>t nam chitieu doanh thu DN N.
Bai t~p 3
Co tai li~u vS tinh hinh bi~n d()ng gia tri san xufit cong nghi~p cua m()t
dja phuong trong 16 nam nhu sau:

101
 4 nam dftu binh quan m6i nam tang 10%
5 nam ke binh quan m6i nam tang 6%
7 nam cu6i binh quan m6i nam tang 12%
Yeu ciu tinh: T6c dQ tang (giam) binh quan m9t nam trong 16 nam tir
2013 den 2017 cua dja phuong tren la bao nhieu?.
Bai t'p 4
C6 tai li~u vS tinh hinh san xuftt t~i m9t dja phuong qua cac nam nhu sau:

Bi~n d9ng so nam trU'6'C n

San lmyng Lmyngtang Tficdq Tficdq Gia trj tuy~t
Cac nam (tin) (giam) tuyit phat tri@n tang (giam) d6i 1% tang
d6i (tin) (o/o) (%) (giam) (tin)
2011 150 x x x x
2012 ? ? ? +8 ?
2013 ? ? ? ? ?
2014 ? +32 ? ? 1,30
2015 ? ? 115 ? ?
2016 ? ? ? ? ?
2017 ? ? ? -10 1,52
Yeu ciu tinh:
1. Cac s6 li~u con thieu trong bang th6ng ke tren.
2. Truang hgp tai li~u tren cac chi tieu la bien d9ng so nam g6c
(nam 2011 ). Tinh l~i cac k8t qua bang thbng ke tren.
Bai t'p 5
C6 tai li~u vS tinh hinh san xuftt t~i DN N trong cac thang cua quy 1
nam n sau:

Cac chi tieu 111 112 113 114

1. San luQ'llg thgc t6 (kg) 2.000 2.250 2.600 3.000
2. Tyl~ hoan thanh ke ho~ch san
120,6 108,5 98,2 100
luQ'Ilg (%)
3. s6 cong nhan ngay dAu thang
300 310 306 308
(nguai)

102
 Yeu ciu tinh:
1. San luQ'llg kS ho~ch binh quan 1 thang trong quy 1
2. s6 cong nhan binh quan tirng thang va quy 1
tam tu 3. Nang sufit lao d(mg binh quan m<)t cong nhan tung thang va quy l
4. Ty I~ hoan thanh kS ho~ch san luQ'Ilg cua quy I
Bai t'p 6
sau:
C6 tai li~u v~ s6 cong nhan trong danh sach t~i m(>t doanh nghi~p trong
namn.
:uyft DVT: Nguai
tang
tin)
ThOigian "
s~o cong n h"an ThM gian sa cong nhan
1/1 200 1/7 220
1/2 206 1/8 208
1/3 210 1/9 212
1/4 208 1/10 206
1/5 214 1/11 219
1/6 220 1/12 215
1/1 nam sau 218
Yeu ciu tinh: S6 cong nhan binh quan cua doanh nghi~p tren:
- .Tirng thang
, -Tirng quy
goc
- 6 thang ddu nam, 6 thang cu6i nam va Ca nam
Bai t'p 7
LY 1 C6 tinh hinh san xufit va lao d(>ng trong quy 1 nam n nhu sau:
N gay 1I1: c6 220 cong nhan c6 m~t lam vi~c
Ngay 18/1: DN tuy€n them 6 cong nhan
0 Ngay 26/2: DN c6 quy~t djnh 2 cong nhan nghi huu
Ngay 6/3: DN tuy€n them 5 cong nhan
Tu d6 dSn hSt quy 1 s6 cong nhan cua doanh nghi~p khong d6i.
Yeu ciu tinh:
1. s6 cong nhan binh quan quy 1

103
 2. BiSt r~ng trong quy 1 doanh nghi~p dv kiSn kS ho~ch san luqng san
xufit la 10.000 san phftm. ThlJc tS san xufit vuqt k~ ho~ch san hrqng la 4,2%.
Tinh nang suftt lao d(mg binh quan m()t cong nhan thgc tS quy 1.
Bai t~p 8
C6 tai li~u v8 s6 cong nhan c6 m?t lam vi~c vao cac thoi di~m sau:
1/1: DN c6 250 nguoi
16/3: DN thu them 8 nguoi
5/4: DN thu them lOnguoi
2717: DN cho thoi vi~c 3 nguoi
22/10: DN c6 quySt dinh 3 cong nhan nghi huu 10/11: DN thu them
4 nguoi
Tu d6 dSn hSt nam s6 cong nhan khong d6i. BiSt r~ng trong nam nay
thang 2 c6 29 ngay.
Yeu ciu tinh: S6 cong nhan binh quan nam cua doanh nghi~p.
Bai t~p 9
C6 tai li~u v8 t6c d9 phat triSn chi tieu san hrqng san xuftt san phftm A
cua 2 t6 trong doanh nghi~p K nam n nhu sau:
DVT: (%)
Cact6 Nam 2015 so 2014 Nam 2016 so 2015 Nam 2017 so 2016
T61 112 118,3 120,5
T62 . 100 98,6 105,2
Yeu ciu tinh:
- .1 · T6c d9 phat triSn chi tieu san luqng nam 2017 so nam 2014 cua
moi to
2. T6c de) phat triSn chi tieu san luqng nam 2017 so 2014 chung cho ca

Bi St r~ng san luqng san phftm A nam 2014 cua t6 1 la 800 tftn, cua t6 2
la 600 tftn.
3. Cac luqng tang (giam) tuy~t d6i cua chi tieu san luqng theo phuang
phap lien hoan, dinh g6c cua m6i XN.
4. Gia tri tuy~t d6i 1% tang (giam) chi tieu san luqng qua cac nam cua
m6iXN.

104
ngsan Bai t~p 10
4,2%.
C6 tinh hinh bi~n d(>ng v~ nang suftt lua cua 3 huy~n t~i m(>t dia phmmg
X nhu sau:

Cacnam Tfic dq tang (giam) nang suit Ina so nam tru·O'c (%)
u:
Huy~nA Huy~n B Huy~n C
2013 -10,8 -6,5 +4,2
2014 +14,0 +16,0 +8,6
2015 -12,3 -7,4 -9, 1
2016 +15,0 +9,2 +15
them
2017 +18,0 + 11,3 +20,0

1 nay Yeu ciu tinh:

1. TfJc d(> tang (giarn) nang suftt lua cua m6i huy~n nam 2017 so nam 2012
2. Luqng tang (giam) tuy~t d6i lien hoan, dinh g6c va binh quan cua chi
tieu nang sufit lua cua m6i huy~n ru uam 2012 dsn narn 2011.
trnA BiSt dng nang suftt lua nam 2012 cua huy~n A la 38 t~/ha, huy~n B la
40 t~/ha, huy~n C la 4 2 t~/ha.
3. Gia tri tuy~t d6i 1% tang (giam) qua cac nam cua m6i huy~n tren.

cua

) ca

:6 2

mg

~ua

105
 ChuO'ng 4 h
? ~ ~ "
c
CHI SO THONG KE
Myc tieu
- Trinh bay khai ni¢m, y nghfa va cac loqi chi s6 th6ng ke k

- Vqn d'{lng cac phuang phap tinh cac loqi chi s6 th6ng ke
- Trinh bay m(>t s6 chi s6 thuirng g(l.p trong th~rc d hoq,t a(>ng kinh doanh.
4.1 KHAI NilJ:M, YNGHiA CUA CHI SO THONG KE
k
4.1.1 Khai nifm c
p.
Chi s6 trong thflng ke la chi tieu tuong ddi biSu hi~n quan h~ so sanh
h:
gifra hai ffilrC dQ cua ffiQt hi~n tuqng nghien Clru.
c~
Chi s6 thdng ke duqc xac dinh b~ng each thiSt l~p quan h~ so sanh gifra
hai muc de) cua hi~n tuqng ahai thai gian ho~c khong gian khac nhau nh~m tr
neu Ien S\f biSn d<)ng cua hi~n tuqng qua thai gian ho{lc S\f khac bi~t v~ khong n•l
gian dfli v6i hi~n tuc,mg nghien clrti.
Vi dl} 4.1 Doanh s6 cua cong ty A nam n so v6inam n-1b~ng110,7% de
(hay 1, 107 IAn) la chi s6 biSu hi~n quan h~ so sanh gifra doanh s6 cua cong ty th
qua hai nam. bi
4.1.2 Y nghia ll!
c(
- Chi s6 th6ng ke la cac s6 tuang dfli d9ng thai, s6 tuang dfli so sanh
.va s6 tuang dfli kS ho~ch. Trong th\fc tS, d6i tuqng nghien cuu cua chi s6
th6ng ke thuang la cac hi~n tuqng kinh te phuc t~p, bao g6m cac be) ph~n, h<
cac dan vi ... khong thS tfl!c tiSp c<)ng duqc v&i nhau vi chung khac nhau v~ cl
tinh chfit, v~ gia tri sir dl)ng, v~ dan vi tinh ... Do d6 dS phan anh bi en d9ng
cua chi tieu trong t6ng ths phuc t~p, truac tien phai chuySn cac phAn tu khac
nhau cua hi~n tuqng v~ d~ng d6ng nhfit thong qua cac phuang trinh kinh t~ Cl
c6 lien quan.
- M<)t hi~n tuqng kinh tS thuang chiu tac d<)ng bai nhi~u nhan t6, do lu
v~y dS nghien CUu muc de) anh hu6ng cua IDQt nhan t6 nao dSn tinh hinh biSn t1i
d9ng cua hi~n tuqng kinh ts phuc t~p, phai gia dinh cac nhan t6 khac co lien gi
quan khong thay dBi giua hai ky so sanh.
- Trong phan tich th6ng ke, phuang phap chi sA thflng ke duqc dung dS lu
nghien Clru S\f bien d<)ng cua hi~n tuqng kinh t~ trong thai gian, khong gian di1
va phan tich tinh hinh hoan thanh ke ho~ch cua mQt chi tieu thflng ke, xac n~
djnh muc de) anh hu6ng bi~n d<)ng cua cac nhan t6 d6i v6i S\f biSn d9ng cua so

106

---------
'"'"'.,.
 :::hi~n tuQ'Ilg phuc t~p. Ngoaira con duqc dung d~ phan tich SlJ biSn d9ng cua
'-{chi tieu binh quan.
4.1.3 Cac 1o,1 chi sfl thflng ke
>> Cac chi s6 tp.6ng ke dUQ'C chia thanh nhi~u lo~i my theo nhfrng g6c d9
khac nhau. M<)t so each pha~ lo~i ca ban bao gom:. . ·
4.1.3.1 Can cuvao ph9m vi tlnh toan
C6 th~ phan thanh hai lo~i la chi_s6 ca th~ va chi s6 t6ng hqp.
ioanh.
- Chi s6 c,a thS (chi s6 don): La chi s6 phananh biSn.d()ng ~hi tieu th6ng
cua rung phan tir, rung dan vi, tirng bQ ph~ti ... trong tong the nghien cuu.
C\1 thS: Chi s6 gia ban le cua m<}t m~t hang, chi s6 san luQ'llg cua IDQt lo~i san
) sanh phAm, chi s6 kh6i luqng giao dich cua m{>t lo~i c6 phiSu, chi s6 kh6i luQ'llg
hang h6a ban ra cua rung" m~t hang, chi s6 di~n tich gieo trbng cua rung lo~i
cay trbng... '
lgifra
Chi s6 ca thS co ky hieu la (i). Chi s6 ca the c6 tac d\lng quan tn;mg
nh~m
trong vi~c nghien CUu SlJ phat !riSn cua nhfrn~ s~n phAm chu ySu cua doanh
:hong nghi~p, ngoai ra con la ca sa
de tinh cac chi so tong hqp.
. - Chi s6. tdng hqp: La chi s6 phan·anh biSn.d<)ng chung cua m<)t nhom
0,7% do:n vj, cua nhi~u phfr~ ~fr, nh!~u b() ph?n, nhi~u m~t han~ ~o~c toan b<) tdng
ngty the nghien clru. C\l the: Chi so gia tieu dung CPI la chi so tong hqp phan anh
biSn d9ng chung cua gia ban cac m~t hang, chi s6 kh6i luQ'11g san phAm cong
nghi~p la chi s6 tdng hqp phan anh .biSn d<)ng chung v~ kh6i luQ'11g san phAm
cong nghi~p.'
~anh
Chi s6 tdng .hqp co ky hi~u la (I). Chi 's6 t6ng hqp v~ ·kh6i lu~g hang .
,
ti so
h?n, hoa ban ta chung cua cac 'm~t hang trong ·doanh nghiep·, chi .s6 t6ng hqp cua
u ve' chi tieu trong doanh s6 ban...
:()ng 4. J.3.2 .Can CU VtlO tfrth .chlit CUa chi iieu .J1ghien CUu
:hac
Chi s6 th6ng· ke co hai lo~i la ·chi 86 ·.cua chi tieu chftt luQ'11g va chi s6
h ts cua chi tieu kh6i luQ'11g. .
~ Chi s6 cua ~hi tieu ~hdt lm)ng:. Duqc thlSt ·t~p d6i v6i chi tieu chdt
do luQ'llg nhu chi tieu gia ca dan vi hang hoa, chi s6 gia thanh san phAm, chi s6
.J:.
•ten ti~n luong binh quan m<)t cong nhan, chi s6 .gia nang sufit cay trbng, chi s6.
'"
ten gia nang suftt lao d<)ng, ....
- Chi s6. cua chi tieu kh6i luqng: · Duqc thiSt l~p d6i v6i chi tieu kh6i
ds luQ'llg, la nhfrng chi tieu biSu 'hien nhu quy mo, kh6i luqng hang hoa ban ra,
tan di~n tich"gieo trfin&, s6 cong nha~ binh quart, kb6iluQ'llg chun~ cua hi~n hrQ'llg
:ac n~hien cl:ru. Cv the: Chi tieu khoi luqng hang tieu. th\1, chi so san lugng, chi
ua so quy mo lao d<)ng ...

107
 Trong th6ng ke, vi~c phan bi~t chi tieu chftt luqng va chi tieu kh6i
luqng nhi~U khimang tinh chftt tuang df>i, ph\l thUQC vao vai tro Va mf>i quan
h~ gifra cac chi tieu nghien ctru. M()t chi tieu vua c6 thS la chftt luqng, l~i
vira c6 thS la kh6i luqng tuy thu()c vao ffi\}C dich nghien CUu nen cftn quan
sat ky cac chi tieu (nhan t6) dugc cfiu thanh trong m()t hi~n tuqng phuc t~p
d8 v~n <lvng phuong phap thiSt l~p va phan tich chi s6 m9t each thich hqp.
4.1.3.3 Can cu vao i/~c tliim thiit 1¥-p quan h~ so sanh
~ Chi s6 phat tri8n: Bi8u hi~n quan h~ so sanh gifra hai muc de) cua hi~n
a
tuqng hai thai gian khac nhau. Vi dv 4.1 neu o tren v~ doanh s6 cua cong
ty A la chi s6 phat trien phan anh biSn d()ng doanh s6 cua cong ty qua hai nam
n va n-1.
- Chi s6 kS ho~ch: Bi8u hi~n quan h~ so sanh gifra cac muc de) thµc tS
va kS ho~ch cua chi tieu nghien CUu bao g6m chi s6 nhi~m vv kS ho~ch va chi
s6 thgc hi~n kS ho~ch.
- Chi s6 khong gian: Bi8u hi~n quan h~ so sanh gifra hai muc de) cua
a
hi~n tuqng hai di~u ki~n khong gian khac nhau. Cv the: Doanh s6 cua cong
ty A trong quy 1 nam n a thi truang mi~n B~c so v&i thi truang mi Sn Nam
b~11g 96,8% (hay b~ng 0,968 lftn).
4.1.4 Tac dyng ctia chi sa trong thfing ke
- Bi8u hi~n biSn d()ng cua hi~n tuQ'llg nghienciru qua thai gian. Bay la
y ngh1a khi v~n dvng chi s6 phat tri8n.
- Bieu hi~n biSn- d()ng cua hi~n tuqng qua nhfrng diSu ki~n khong
gian khac nhau. Tac dvng nay duqc the hi~n qua vi~c v~n dvng cac chi s6
khong gian.
- Bieu hi~n nhi~m V\l kS ho~ch va phan tich tinh hinh thgc hi~n kS ho~ch
d6i v6i cac chi tieu nghien c-UU.
- Phan tich vai tro va anh huang biSn d<)ng cua tirng nhan t6 d6i v&i S\T
bi~n d()ng cua hi~n tuqng kinh tS phuc t~p dugc cfiu thanh tic nhi~u nhan t6.
Bay la phuong phap phan tich m6i lien h~ nh~m neu len cac nguyen nhan
. quySt djnh S\f biSn d()ng cua hi~n tuqng phuc t~p va tinh toan C\l thS muc dQ
anh huang cua m6i nguyen nhan nay.
Qua cac tac dvng tren, cho thfty chi s6 la phuang phap khong nhfrng c6
kha nang neu len bi~n d()ng t6ng hqp cua hi~n tugng phuc t~p, ma con c6 the
phan tich S\f biSn d<)ng nay. Nhu chi sf> kh6i lugng san phAm la chi tieu c6
tinh chfit t6ng hgp, bi8u hi~n biSn d{mg cua m9t tbng th8 san phfim cong
nghi~p bao g6m nhi~u lo~i khac nhau. Con chi s6 nang sudt lao d()ng l~i la
chi tieu co tinh chfit phan tich biSn d9ng cua m9t trong cac nhan t6 quyst dinh

108
 "~u khoi, ·. ·.bi~n d(mg khf>i luQ'llg san phftm. C6 chi sf> l~i bao g6rn duqc ca hai tinh chftt
oi quan ~~;ct6ng hgp va phan tich. C\l thS la chi s6 gia cua toan b9 hay tung nh6m mat
mg, I~i ):hang la chi tieu c6 tinh chftt t6ng hqp neu len biSn d<)ng chung v~ gia ban c~c
:.tn~t hang, ~6ng thcri con co y nghia phan tkh vi no phan anh biSn d()ng rieng
. bua nhan to gia trong rnuc tieu thl) hang h6a chung.
: 4.2 PHUONG PHAP TiNH CID SO THONG KE
Can cu vao ph~m vi tinh toan c6 cac lo~i chi sf> tuong (mg v6i vi~c
Lia hi~n nghien cuu hai lo~i ch.i tieu chftt luqng va s6 l~qng.
a cong
ai nam ' 4.2.1 Chi s6 ca th@ (i).
La lo~i chi s6 nghieri cuu S\J biSn d<)ng v~ m<)t chi tieu nao d6 ·cua ·
:h\fc te . tung don vi, tung phfin tu cua hi~n tuqng kinh tS - xa h()i. Dan vi tinh la
va chi lftn ho~c phfin tram (% ). C\l thS chi s6 kh6i_ lu9'flg hay gia cua rn()t lo(;li san
phftm nao d6. '
t<) cua • Chi s6 ca thS nghien CUu v~ S\f biSn d(mg cua kh6i lUQ'llg san phftm (iq)
cong
l
D6 phan anh S\£ biSn d<)ng khf>i· luqng hang h6a ban ra cua tlrng m~t '
lNam hang, ta tinh. chi s6 ca th6 v~ kh6i luqrig hang h6a bari' ra b~ng each so sanh
tY I~ kh6i luQ'llg hang h6a ban ra cua timg m~t'ha11g qua haithai kytinli toan.
Cong thu~: i . = ql
q . qo . .

Trong do: iq: Chi s6 ca thS v~ khdi lu~g hang h6a ban.ra
:hon~ q1, qo: Khdi luqng hang h6a·b.an ra ky nghien c-UU (thvc t@),
:hi so ky g6c duqc ch9n ds so sanh . . .
• Chi s6 ca thS nghien CUu vs S\f biSn d<)ng cua ~ia (ip)
lO~Ch
Bi6u hi~n quan h~ so sanh_' gifr~ ·mire .gia ~ua timg m~t hang a hai thai
gian. Chi s6 ddn gia phan anh bi~n d<)ng gia ~an rung m~t hang kynghien cuu
6i S\f so v6i ~y g6c. · .
· ln t6.
. · P1 ..
nhan Cong thuc:· l
p
= -
Po
~c de)
Trong d6: ip: Chi s6 ca thS v~ dongia ·

g c6 p1, po: Gia ban le cua m~t hang ky nghien cuu, Gia ban le
')th~ cua m~t hang ky gdc. '.
u c6
:ong
~i la
tjnh

109
 Bang 4.1 s6 li~u vS khBi luqng dftu tho xufit kh~u t~i doanh nghi~p Y nam n:

Nam
2012
1
f.. dQ:
ph
2013 2014 2015 2016
Chi tieu v6
Kh6i luqng xufit khftu
14.881 15.423 16.731 16.879 17.169
dfm tho (nghin tftn) tie

Chi s6 kh6i luqng dftu

100,00 103,64 112,43 113,43 115,38
tho(%)
(Ngu6n: Tho'i brio kinh t~ Vi?t Nam) nh
Chi s6 kh6i luQ'Dg xufit khftu dftu tho cua tung nam trong bang tren xac
dinh duqc tren ca sathiSt I~p quan h~ so sanh kh6i Iuqng xufit khfiu tung cu
nam v6i kh6i luqng xuftt khftu nam 2012 duqc ch9n lam g6c. Nhu v~y chi cu
s6 dan kh6i luqng xuftt khftu dfru tho nam 2016 duqc th~ hi~n theo cong gti

thuc: i = qi illi
q qo (p
Kh6i luqng xuftt khftu dftu tho cua Vi~t Nam nam 2016 so v6i nam kf
2012 b~ng 115,38%, tang 15,38% va v~ tuy~t d6i tuang ung tang 2.288 dt
nghin t~n.
Bang 4.2 Tinh hinh gia m9ts6 m~t hang tren thi tnrang thS gi&i ru 2014-2016 ..

M'thang Thi trU'O'ng DVT 2014 2015 2016 nl

ar
Ca phe Robusta Luan don USD/tftn 607 557 730 Cl
Ca phe Arabica New York USD/tftn 1.373 1.259 1.397 de
gc
Cao su RSS2 FOB Singapore SGD/tftn 1.047 1.38 1.893 di
Tu s6 li~u bang 4.2, nSu ch9n ky gl>c so sanh Ia nam 2014 va v~n d\mg tr1I

cong thuc d~ tinh chi s6 dan gia cac m~t hang, ta co kSt. qua trinh bay tren SC
bang sau: cc
Bang 4.3 Tinh hinh gia m()t s6 m~t hang tren thi tnrang thS gi&i he
(g6c so sanh 2014)
DVT:%

M'thang Thi trU'img 2014 2015 2016

Ca phe Robusta Luandon 100,00 91,76 120,26 Cl
Cl
Ca phe Arabica New York 100,00 91,69 101,75
Cao suRSS2 FOB Singapore 100,00 131,81 180,80 c:

110
 n: Can cu vao chi s6 don gia theo bang kSt qua tren c6 thS phan.tich biSn
---, dQng gia cua tirng m~t hang tren thi truemg. Ching h~n, d6i v6i m~t hang Ca
t16 phe Robusta, gia ban nam 2015 tren thi truang Luan Bonda giam 8,24% so
v6i nam 2014 tuong trng v6i muc 50USD/t&n.
Chi s6 Imp1g .hang tieu thy: BiSu hi~n quan h~ so sanh gifra kh6i l~qng
169
a
tieu thl) cua ttrng m~t hang hai thoi gian.
4.2.2 Chi sA tAng hQ'P
i,38
La lo~i chi s6 chi nghien ctru sg bi~n d9ng vs m9t chi tieu nao do cua
Nam) nhi8u don vi, nhi8u phfin ru cua hi~n tuqng nghien ctru. .

txac Cv th8 nghien cuu S\T biSn dqng v8 gia ca cua t&t ca cac m~t hang tren .
tung a
cung IDQt thi tru0ng hay cac thi truemg khac nhau qua thai gian. Vi nghien
'chi ctru t6ng hqp nhi8u san phftm. Do d6, ta c6 quySn s6 dS quy d6i thanh don
:ong a
gia Chung va CQng l~i dUQ'C v6i nhau, quy8n sfi nay dUQ'C cf> djnh tfr sf> va
mftu s6 trong khi tinh toan. Thong thuang, khi nghien ctru chi tieu chfit hrqng
a
(p) thi quy~n s6 la chi tieu kh6i luqng va duqc c6 djnh ky bao cao (qi), va
1am khi nghien clru chi tieu ~6 luqng (q) thi quy8n s6 la chi tieu chfit luQ'11g va
288 duqc c6 dinh &ky g6c (po).
4.2.2.1 Chi sJ tJng hf/P gia (chlit lu{lng).
r
Chi s6 t6ng hqp gia biSu hi~n quan h~ so sanh gifra gia ban cua m9t
).

nhom hay toan b(} cac m~t hang 0 ky nghien CUu VOi ky gf>c va qua do phan
anh bi8n dQng chung gia ban cua cac m~t hang. Nhu da d8 c~p v8 d~c diSm
30 cua phuO'Ilg phap chi s6, khi xay d\Tflg chi s6 t6ng hqp gia khong ths t6ng hqp
n don thuftn, nghfa la CQng gia don vj CUa cac m~t hang 0 ky nghien ClrU Va ky
g6c~ Ban than. vi~c CQng gia don vi cua cac m~t hang la khong c6 y nghia va
}3
d6ng thoi bo qua tinh hinh tieu thl) thgc ts cua m6i m~t hang co tAm quan
mg tr9ng khac nhau. DS dua v8 d~i luQ'Ilg co th8 t6ng hqp duqc, khi xay d\fllg chi
ren s6 t6ng hqp gia phai nhan gia m6i m~t hang v&i luqng tieu thl) tuong trng tren
sa
. ca d6 tpiSt .l~p quan h~ so sanh. B~ng each thiSt l~p nhu v~y, chi s6 t6ng
hqp gia duqc biSu. hi~n qua cong thuc: Ip - ~Pl ql
· · . . · LiPoq1

s6 tuy~t d6i: L P1 ql - L Poq1

%
qi: La quy&n s6 (Luqng tieuthl) cua m6i m~t hang)
6 Trong cong thuc tren, luqng tieu th\l m6i m~t hang (q) da tham gia vao
6 cong thuc tinh chi s6 gia va giu vai tro la quyJn s6 phan anh tAm quan tr9ng
. cua timg m~t hang trong S\T biSn d9ng chung cua gia.
5
M~t khac, mu6n nghien ctru biSn d(mg chi s6 cua nhan t6 gia thi gia ban
)
cac m~t hang & hai ky phai duqc t6ng hqp theo cimg m()t luQ'Ilg hang h6a tieu

111
 tu
th\l, nghTa la c6 djnh· (J m9t ky nao d6 trong ca va mftu s6 cua cong thuc.
Tuy theo tn\lc di ch nghien cuu va di~u ki~n tai li~u t6ng hqp duqc thvc tS, chi
s6 t6ng hqp gia ca c6 th~ duqc xac dinh theo cac cong thuc tren, ta v~n dl)ng
cho vi d\l sau:
Vi di} 4.2: Gia Slr co tai li~u v~ gia ca dun vi hang h6a va kh6i 1UQ'11g 11
hang h6a ban ra t~i doanh nghi~p Z trong qui 1 va qui 2 nam n nhu sau: 15

Bang 4.4 Tinh hinh tieu thv cac m?t hang t?i doanh nghi~p Z nam n

Ten hang Gia c~don vi KhAi lm}'ng hang ban nb

(loOOOd)
Quit Qui2 Quit Qui2
A (kg) 20 20 1.000 1.250
B (met) 25 24 2.100 2.500
th
c (lit) 18 15 1.600 1.650

qt

ta:

ca
th
h~
b~

lu

s~

112
g thuc. s6 tuy~t d6i:
~ t~, chi
n d\lng
L P1q1 - L Poq1 = 117.200- 101.300 = +15.900 ngiln dOng

, Kh6i hrQ'llg hang h6a ban :a chung cu~ 3 san phftm qui 2 so qui I d~t
luqng 115,7% tang 1?,7% da lam chotong doanh so ban chung cua 3 m~t hang tang
I: 5.900 ngan dong.
4.2.2.3 Chi sJ tJng hf/p v~ chi tieu tJng mfrc
Phan a!lh bi€n d<)ng chi tie~ tBng muc cua? hi~n ,tuqng kinh t€ phuc t~p
n
nhu doanh so ban, chi phi san xuat, san luqng, tong ti en luang ...

Cong thuc:

s6 tuy~t d6i: L P1 Q1 - L PoQo = ±

Chi tieu phan anh tbng doanh s6 ban cac m?t hang cua doanh nghi~p ky
· thvc t€ so ky tru6'c tang ho?c giam m(H s6 ti~n nhfit djnh.
v 6i vi d\l 4.2 gia ca don vi hang h6a va kh6i luQ'llg hang ban ra trong
qui 1, qui 2. Tinh chi s6 t6ng hqp cua chi tieu t6ng doanh s6 ban ra.
LP1Q1 109.750 "' 0 ... 0
Ipq = L PoQo = .
101 300
= 1,083 lan hay 108,3 Vo, tang 8,3 Yo

s6 tuy~t d6i: L P1 Q1 - L PoQo = 109.750 - 101.300 = +8.450 ngan dong

ong T6ng doanh s6 ban ra chung cua 3 san phdm qui 2 so qui I d~t 108,3%
tang 8,3% C\l th~ tang m<)t s6 ti~n la 8.450 ngan d6ng.
iang 4.2.3o H~ thAng chi sA tAng hQ]l
ti ch 4.2.3.1 Hf thJng chi sJ lien hoim hai nhan tJ
H~ th6ng chi s6 t6ng hqp duqc v~n d\mg d~ phan tich m6i lien h~ gifra
cac nhan t6 cfiu thanh cua m<)t chi tieu kinh tS t6ng hqp. H~ th6ng chi s6 duqc
thanh l~p tren C<J SCT cac phuong trinh kinh t€ b~ng each k€t hqp cac chi s6 tbng
hqp duqc tinh rieng le thanh m()t h~ th6ng. Chi s6 ph\l thu<)c g9i la Chi s6 toan
b() (Ipq) va cac chi s6 d<)c l~p gQi la cac chi s6 nhan t6 (Ip va lq).
cua
Chi s6 gia tri tieu th\l (Doanh s6 ban)= Chi s6 gia ban x Chi s6 kh6i
luqng hang tieu thl).
mg Chi s6 t6ng chi phi san xufit = Chi s6 gia thanh x Chi s6 kh6i luqng
san phftm
Cong thuc t6ng quat: Ipq= Ip x Iq
L P1q1 = L P1q1 XL Poq1
LPoqo LPoq1 LPoqo

113
 s6 tuy~t d6i: L P1 q1 - L Poqo = (L P1 ql - L PoQ1) + Cl: Poq1 - L Poqo) con~
cho
v 6i h~ th6ng chi s6 t6ng hqp tren giup ta xac dinh duqc mire d9 anh h9c,
huong cua timg nhan t6: Gia ca dan vi hang h6a va kh6i lugng hang ban ra
lao c
dSn S\T biSn d()ng cua chi tieu t6ng doanh s6 ban.
v 6i vi d\l 4 .2 gia ca dan vi hang h6a va kh6i luqng hang ban ra trong
qui 1va2.
Ap dl)ng h~ th6ng chi s6 t6ng hqp. Phan tich biSn d9ng chi tieu t6ng
doanh s6 ban do anh hu6ng cua 2 nhan t6: Gia ca dan vj hang h6a va kh6i
lm;mg hang h6a ban ra ..
LP1q1=LP1Q1x LP0Q1
LPoqo LPoq1 LPoQo chi 1
109.750 109.750 117.200
--= x-- gia 1
101.300 117.200 101.300
khac
108,3% = 93,6% x 115,7% '
ti en
s6 tuy~t d6i: L P1 Q1 - L PoQo = Cl: P1 Q1 - L Poq1) + Cl: Poq1 - L Poqo)
109.750 - 101.300 = (109.750 - 117.200) + (117.200 - 101.300) + ho~'
8.450 (1.000 d) = (- 7.450 (1.000·d)) + (+15.900 (1.000 d)) tieu
T6ng doanh s6 ban chung cua 3 m~t hang qui 2 so qui 1 d~t 108,3%, V\l I
cho
tang 8,3%, C\l thS tang 8.450 (1.000 d), la do anh hu6ng cua 2 nhan t6 sau:
- Gia ca chung cua 3 m~t hang qui 2 so qui 1 d~t 93,6%, giam 6,4% da '
can
lam cho t6ng doanh s6 ban chung giam 7.450 (1.000 d).
dun
- Kh6i luqng hang ban ra qui 2 so qui 1d~t115,7%, tang 15,7% da lam dan
cho t6ng doanh s6 ban chung tang 15.900 (1.000 d). did
4.2.3.2 H? thJng chi sJ lien hoan nhi~u nhan ta thO:
han
Truang hqp chi s6 toan b9 bj anh hu6ng bai nhi8u chi s6 nhan t6 qua the1
hai ky (ky bao cao va ky g6c) ta co ths xay d\ffig h~ th6ng chi s6 lien hoan
ph~
b~ng each l~n luqt thay d6i quy8n s6 trong cac chi s6 nhan t6 khi nhan chimg
hoc
l~i v6i nhau. Cach chQn quy8n s6 cho cac chi s6 nhan t6 theo nguyen t~c thong
lac
thuemg gi6ng nhu h~ th6ng chi s6 lien hoan· hai nhan t6, nghia la nSu nghien
ciru biSn d()ng cua chi tieu chfit luqng thi dung quy8n s6 la chi tieu s6 luQUg
a
dugc c6 dinh ky bao cao va ngugc l~i nghien cuu bisn d9ng cua chi tieu s6 dQt
lu9ng thi dung quySn s6 la chi tieu chfit lugng dugc c6 djnh.& ky g6c. cac
Vi d\l 4.3: Chi phi san xufit a m()t cong ty qua hai nam n va n;,.1 anh
hu6ng bai gia thanh san xufit m9t san phdm (Z) va kh6i lugng san phdm san v6i
xufit ra (Q). Trong d6, kh6i luqng san phdm san xudt ra l~iph\1 thUQC vao nang tin1
sudt lao d()ng m()t cong nhan (W) va s6 cong nhan san xudt tf\Tc tiSp trong

114
 ~Ong ty (T). Tuy theo each s~p xSp cua cac chi s6 nhan t6 theo thu tu uu tien
~~ho chi tieu s6 )uQ'Ilg h~y chftt luQ'llg dugc tri~n ~hai theo nguyen ·t~c toan
1~QC, ta c6 h~ thon& chi so anh hu6ng b&i ba nhan to: Gia thanh (Z), nang suftt
Jao dQng (W) va so lugng cong nhan {T) nhu sau:
Chi s6 chi phi san xuftt = Chi s6 (Z) x Chi s6 (W) x Chi s6 (T)
lzwT = lzx lwx h
;u t6ng LZ1W1T1
--~=
LZ1W1T1
x LZ0W1T1 xLZ0WoT1
---
'a' kh,oi LZowo To LZ0W1T1 LZ0WoT1 LZoWoTo

4.2.3.3. Chi sa gia ngU'i'Yi tieu thl} (CPI: Consumers' price index)
Chi s6 gia tieu dung do luang S\f bi~n dQng cua gia tieu dung, la IBQt
chi tieu kinh tS quan tr9ng, thuemg dugc sir dvng trong phan tich kinh ts, danh
gia tinh hinh l(:lm phat, quan h~ cung cftu, sire mua cua dan cu, la ca tham sa
khao cho vi~c di Su chinh lai ·suftt ngan hang, ti Sn luong, tinh toan di~u chinh
ti Sn cong trong cac hqp d6ng san xuAt kinh doanh ...
Cftn xac dinh r5 gia tieu dung la gia ma nguai tieu dung mua hang h6a
ho~c chi tra cho cac dich V\l phvc V\l tn;rc tiSp cho dai s6ng hang ngay. Gia
tieu dung dugc bi~u hi~n b~ng gia ban le hang h6a tren thi truang va gia dich
V\l phvc V\l sinh ho~t dai s6ng; khong bao gbm gia dftt dai, gia hang h6a ban
:,3%,
cho san xufit va cac cong vi~c c6 tinh chftt san xuftt kinh doanh.
m:
Phuong phap tinh chi s6 gia tieu dung: D~ tinh chi s6 gia tieu dung,
Yoda
cftn thu th~p gia cua cac m~t hang va cac djch V\1 hi~n d~i, ph6 biSn tieu
dung Cua dan CU, CaC m~t hang Va dich V\l nay dUQ'C xac djnh theo IBQt
lam danh m\}C, ma nguai ta thuang gQi IBQt each hinh anh la "r6" hang h6a,
dich vv (bao g6m mQt s6 nh6m ca ban la thvc phfim, nha 6, quftn ao, giao
thong, djch V\l y t@, giai tri... ma dUQ'C C\1 th~ h6a thanh hang tram m~t
hang). Cac hang h6a trong r6 nay c6 th~ dugc thay d6i qua thai gian d~
qua
theo kjp th6i quen tieu dung Cua xa hQi va S\f xuftt hi~n cua nhfrrtg san
::>an
phfim ho~c dich V\1 m&i Chi s6 gia tieu dung dugc tinh tu gia ban le hang
:mg
h6a va gia djch V\1 tieu dung cua r6 hang h6a va dich V\1 nay v6·i quySn s6
)ng
la CO' cftu chi tieu CUa cac hQ gia dinh.
ien
n~ Chi s6 gia tieu dung tinh duqc se phan anh XU hu6ng va mire dQ bi~n
so dQng gia cua "r6" hang h6a va djch V\l tieu dung d~i di~n n6i tren, khi gia cua
cac m~t hang, nh6m hang trong "r6" c6 thay dbi.
. 1h Trong di~u ki~n v~ v~t chftt, ky thu~t, ngu6n kinh phi va cfing phu hqp
in v6i phuang phap cua nhi~u nu&c, Chi s6 gia tieu dung &nu6c ta hi~n nay duqc
ig tinh theo c6ng thuc t6ng quat cua chi s6 gia tieu dung: Ip = ~ L qzoisPt
tg ,t., qzo1sP201s

115
 Trong d6: Ip: Chi s6 gia tieu dung
pt: Gia ky bao cao
p201s la gia nam 2015
q2015 la ca cftu chi tieu cua cac h9 gia dinh nam 2015
Hi~n nay ca cftu chi tieu. cua cac h() gia dinh nam 2015 duqc ch9n lam
quySn s6 dS tinh Chi s6 gia tieu dung, n6 duqc xac djnh tir ca du chi tieu cua
h9 gia dinh v6i cac ngu6n s6 li~u sau day:
- KSt qua "DiSu tra muc s6ng dan cu Vi~t Nam 2016-2017" do T6ng
Cl,lC ThfJng ke th\fC hi~n nam· 201 7.
- KSt qua "DiSu tra b6 sung vs chi tieu h9 gia dinh t~i cac tinh nam
2017" do T6ng Cl,lC ThfJng ke th\l'C hi~n trong nam 2017.
cfin chu y khi hiSu y nghia chi s6 gia. tieu dung la no khong phan anh
muc gia ma no do luang muc d9 biSn d9ng gia giua hai khoang thai gian.
th
4.2.3.4 Chi sti chtmg khoan VN-Index nt1
Chi s6 chtrng khoan Vi~t Nam (VN-Index) trong phien giao dich da
duqc phvc h6i. B~n dQC c6 th~ g~p cac thong bao vs tinh hinh thi truang
chung khoan hang ngay tren cac phuang ti~n truySn thong d~i chung, trong
d6 chi s6 VN-Index duqc nh~c dSn thuang xuyen. V~y VN-Index duqc tinh
da
toan nhu sau:
th:
d .·. _ Tong gia tr! th! truang clia cac co phieu niem yet hi~n t(;li
VN-In ex - T ,., . , . , , ,., h. N • " N ,
· ong g1a tq cua cac co p ieu mem yet ca sa
Trong cong thtrc nay c6 khai ni~m cfin lam ro la khai ni~m "ca s6".
Ngay duqc chQn lam ca sa la duqc gQi Ia ky gfJc, va t~i ngay nay b~n dQc dS
dang hinh dung duqc ngay gia tri VN-Index ca s& la 100% ma ta hay gQi ng~n
gQn la 100 diSm.
Gia sir kSt qua phi en giao di ch tren thi truang chtrng khoan Vi~t Nam
vao ngay 28 thang 07 nam 2017 duqc li~t ke nhu sau:
Bang 4.5 KStqua phien giao dich tren thi truemg chl:rng khoan Vi~t Nam
28.07.2017
J..
1
Ten Gia So Im.mg CP Gia tr! th! trU'O'ng
cA phi@u th\fC hi~n niem y~t (1.000 d)
REE 16.000 15.000.000 I
240.000.000
SAM 17.000 12.000.000 204.000.000
A
Tong - - 444.000.000 VJ,
ca

116
 T
·~

i
f
.
.

V~y chi s6 VN-lndex duqc tinh cho ngay nay la:

j

j
! 444.000.000
}
(" VN-Index = x 100 = 100
l 444.000.000
j

1 Iam I Sau d6, vao ngay 02 thang 08 nam 2017 kSt qua giao djch nhu sau:
Bang 4.6 KSt qua giao dich cua 2 lo~i c6 phiSu REE VA SAM.
l cua
Ten cfi Gia sA Im}11g CP Gia trj thj truirn g
phi~u th11c hi~n niem y~t (1.000 d)
r6ng
REE 16.600 15.000.000 249.000.000
nam SAM 17.500 12.000.000 210.000.000
Tfing - - 459.000.000
anh
Ta tinh chi s6 gia chwg khoan cho phien giao djch hi~n t~i la ngay 02
thang 08, b~ng chenh l~ch gifra gia tri thi tru0ng ngay 02 thang 08 v6i gia tri
niem ySt ell.a phien giao djch CO' sa ngay ngay 28 thang 07 la:
i da 459.000.000
ang VN-Index =
444.000.000
x 100=103,38
ong
KSt qua nay n6i Ien gia ca 2 lo~i c6 phiSu tren vao ngay 02 thang 08
tinh
da tang Ien 3,38% so v&i ngay giao djch dftu tien, do gia tang ma t6ng gia trj
thi truang tang 459 - 444 = 15 ty d6ng.
ti
Bang 4.7 Tbng hgp kSt qua tir 2 lo~i c6 phiSu tren tir 28.07 dSn 02.08 nam 2017

&". Ten Gia sa hrqng Gia trj thj truitng

: d~ CP (1.000 d) (1.000 CP) (l.000 d)
~y
,...
Ky Ky Ky qi po qopo
~
goc n/cll'u goc n/cll'u
am (po) (pt) (qo) (qt)
REE 16.000 16.600 . 15.000 15.000 249.000.000 240. 000. 000
SAM 17.000 17.500 12.000 12.000 210.000.000 204.000.000
TfJng - - - - 459.000.000 444.000.000
Ap dvng phuang phap tinh chi s6 gia ta c6 nhu sau:
Ip = l: Q1P1 = 459.000.000 x 100 = 103,38%
L Q1Po 444.000.000
Nhu v~y, c6 th~ thfty phuong phap tinh chi s6 gia chwg khoan
VN-Index gi6ng phuang phap chi s6 gia trong tinh hu6ng dan gian nhftt la co
cftu s6 c6 phiSu niem ySt khong thay d6i. Tuy nhien tren thvc tS thueng xay

117
 . . . .. . .
ra tinh huong lam thay doi CO' cau so co phieu niem yet nhu them, b6t co phieu
giao djch ,vao c<; cfiu tinh., toan; BiSu nay se lam phat sinh tinJ1 khong lien tvc
. .T I
l
cua chi ~o do so lm!ng co phieu, do d6 con~ thuc tinh chi ,so VN-ind~x p~ai f
duqc dieu chinh nham duy tri tinh lien tl)c can c6 cua chi so. Nguyen tac dieu 1
1
chinh duqc tinh nhu sau:
s6 chia duqc diSu chinh =
Tong gia trj thi truerng cua cac co phieu sau thay doi "' . _
T"' . , . h. . , , ,. . h.,.., , h d "'· x So ch1a cu
ong g1a tq t ! trU'ang cac co p 1eu truac t ay 01
Vi d\I 4.4: Ngay 04 thang 08 nam 2017 c6 them hai lo~i Cp Hapaco
(HAP) va Transimex (TMS) duqc dua vao giao djch, do d6 ta phai tim s6 chia
m6i tm6c khi tinh VN-Index cho ngay 04 thang 08 nhu sau
Bang 4.8 KSt qua giao di ch cua cac lo~i CP ngay 04 thang 08 nam 2017
J..
Ten Gia .
So lmmg ,CP Gia tri thi truimg
ca phi~u thlfC hi~n niem yet (1.000 d)
REE 16.900 15.000.000 253.500.000
SAM 17.800 12.000.000 213.600.000
HAP 16.000 1.008.000 16.128.000
TMS 14.000 2.200.000 30.800.000
Tong
A
- - 514.028.000
, . 514.028.000
So chia cu= . o.ooo+ 213 .600 .000 x 444.000.000 = 488.607.219 (1.000 d)
253 50
Cu6i cimg chi s6 VN-Index ngay 04 thang 08 nam 2017 duqc tinh theo
cong thuc cliinh v6i mfi.u s6 bay gia la s6 chia da diSu chinh nhu sau:
514.028.000 . ?

VN-Index = x 100 = 105,2% hay 105,2 diem

488.607 .219
Tom l~i chi s6 chtrng khoan VN-Index duqc tinh toan va cong b6 du6i
d~ng don vi tinh la di@m chu khong phai don vi tinh %.
4.3 cAc D~NG KHAC CUA CHi s6 TONG HQP
Cac cong thlrc trong phdn nay dSu duqc dung dS nghien Clru sv biSn
d(mg cua cac hi~n tuqng kinh t~ phuc t~p. Tuy theo tai li~u thu duqc ma Iva
ch9n cong thuc thich hqp.
4.3.1 Chi sA blnh quan sA h9c
C6 cong thuc tinh chi s6 t6ng hqp vs luqng hang ban ra ta

_ LPoq1
I q-
LPoqo

118
phi~u BiSn d6i tus6 cua cong thuc nay b~ng each kSt hqp v6i chi s6 ca thS v6
en tvc Iuqng hang ban ra
{ phai
TiSn hanh nhu sau:
~ diSu
.
Iq = -qoql ----+
.
qi == Iqqo

Cong thrrc: Chi s6 t6ng hqp vS luqng hang ban ra {lq) c6 thS vi~t
du6i d~ng:

~pa co
> chia
s6 tuy~t d6i: L iqPoQo - L Poqo
Trong d6: Iq: Chi s6 t6ng hqp vs kh6i luQ'Ilg hang ban ra
iq: Chi s6 ca th~ vS luQ'Ilg hang ban ra
ng
p 0 q 0 : Doanh s6 ban ky g6c
Cong thrrc tren la chi s6 binh quftn s6 hQc, trong d6 p 0 q 0 dong vai tro
la quySn s6. ·
Vi dy 4.5: C6 tai li~u sau day phat sinh t~i mQt doanh nghi~p Z nam n
Bang 4.9 Tinh hinh doanh thu t~i doanh nghiep Z nam n

Ten Doanh sA ban ky gflc Chi sfi ca th@ v@ iqPoQo

hang (Tri~u d) lmyng hang ban ( 0/o)
0 d) (Trifu d)
A(kg) 500 120 600
theo
B (met) 650 90 585
c (lit) 700 110 770

'.u6i
Cqng 1.850 - 1.955
Chi s6 t6ng hqp vS kh6i luQ'Ilg hang ban ra duqc tinh theo cong thuc:

Iq = L~qpoqo =
1 955
· = 1,057 lAn hay 105,7% tang 5,7%
PoQo 1.850

s6 tuy~t d6i: L iqPoQo - L Poqo = 1.955 - 1.850 = + I 05 trd

Kh6i luQ'Ilg hang ban ra chung cua 3 m~t hang ky bao cao (thgc t€) so
ky g6c d~t 105,7% tang 5,7% lam t6ng doanh s6 ban chung cua doa.nh nghi~p
tang 105 tri~u d.
4.3.2 Chi s& binh quan di@u hoa
Cong thuc chi s6 t6ng hqp vS gia ca:

I 119

_J_ .
 - LP1q1
I p-
LPoq1
BiSn d6i mftu s6 cua cong thuc nay b~ng each kSt hqp v&i chi s6 ca thS
vs gia ca.
TiSn hanh nhu sau:
ip = P1 => _ P1
P0 - -:-
lp
Po

Cong thuc: Chi s6 t6ng hqp vs gia ca (Ip) c6 thS viSt du&i d~rng:
I = LP1q1
p L p~q1
lp

s6 tuy~t d6i: L P1 ql - L p~ql

lp

Trong d6: Ip: Chi s6 t6ng hqp vS gia

ip: Chi s6 ca thS vs gia
P1q1: Doanh s6 ban ky bao cao (thl.rc tS)
, C~ng thuc tren chi s6 binh quan diSu boa, trong d6 p 1 q 1 dong vai tro la
quyen so.
Vi dl} 4.6: C6 tai li~u vS tinh hinh tieu thv cac m~t hang t~i doanh nghi~p
Znamn
Bang 4.10 Tinh hinh doanh thu cua DN Z nam n

Ten hang Doanh sA ban ky Chi sA ca th~ v@ gia P1q1

bao cao (tri~u dAng) (O/o) ip

A (kg) 550 110 500

B (met) 555 92,5 600
c (lit) 620 100 620
C()ng 1.725 1.720
Chi s6 t6ng hqp vS gia ca duqc tinh theo cong thuc:
1 725
Ip -- 1:~pPi1 qQi1 -- -· -- 1, 003 l'"an h ay 100,3°'- . . , 0,3°'-
70 tang 70
L,,-.- 1.720
Ip

s6 tuy~t d6i: L P1 ql - L p~ql =1.725 - 1.720 = + 5 (1.000 d)

p

Gia ca chung cua 3 m~t hang ky bao cao (thlJC t~) so ky g6c d~t 100,3%
tang 0,3 % lam cho t6ng doanh s6 ban chung tang 5 tri~u d6ng.

120
 --......·.~·~,,~.--------------------............................~:2•·~·•<1u•11

4.3.3 V~n d\mg phuong phap chi s6 d~ phan tich bi~n dQng cua chi
tiCu binh quan
ca th~ ,I Chi tieu binh q1;1an dung dS p~an anh i;itrc d(> cua hi~n tuqng kinh t~.
Ph~n tich cac nhan to anh ~m:mg den S\f bien d(>ng cua chi tieu binh quan
f
nham danh gia dung ban chat cua hi~n tuqng nghien CUu. Chi tieu binh quan
I (x) chju anh huemg cua 2 nhan t6: Muc d(> cua hi~n tuqng (tieu thuc nghien
I f cliu) ky hi~u la (xa va ket cau cua dan v! tong the c;~i).
Dung h~ th6ng chi s6 dS phan tich, ta c6:
I .Lx1f1 _Lx 1 f 1 }:x0f 1
~

Xl~~Vi
- = --= --x--
Xo .Lxofo .Lxof1 }:x0f 0
Lfo Lf1 Lfo

Ho~c ky hi~u ;~
1 = d1 ; ho~c ;;
0
= d0 Ia ty tr9ng kSt cftu don vj t6ng thS
ky bao cao (thgc ts), ky gbc.
ViSt l~i cong thtrc: X1 = L X1 d1 = L X1 d1 x L Xod1
Xo LXodo LXod1 .Lxodo
:ro la Trong 2 nhan t6 anh huemg dSn chi tieu binh quan thi nhan t6 ban than
chi tieu do biSn d9ng phan anh ban chfit cua hi~n tuqng ta tAt hay khong t6t,
con nhan t6 k~t cftu cua don vi t6ng th~ thay d6i la nhan t6 khach quan phl)
thu(>c vao vi~c s~p x~p, b6 tri, phan b6 t6ng thS d~ tang hi~u qua kinh tS.
Vi dl} 4.7: C6 tai li~u v~ tinh hinh san xufit t~i doanh nghi~p D nam n
nhu sau:
· Bang 4.11 Tinh hinh san xuftt t~i DN D co 2 phan xuang.

Phan xtrong Gia thanh don vi Khfii ltrqng s~n ph§m

san phim (l.OOOd/sp) (san pham)
KygAc Ky bao cao KygAc Ky bao cao
(xo) (x1) (do) (d1)
I 18 15 1.000 1.200
II 20 19 1.500 1.650
Xac djnh gia thanh binh quan m<)t san phAm a 2 kY san xufit chung cho
ca doanh nghi~p D tren.
~ (18x1.000) + (20x1.500)
Xo = L x 0 do = l.OOO + 1.SOO = 19,2 (1.000 d)/sp
3%

121
I
_l
 _ ' (lSxl.200) + (19x1.650) 1
X1 =L X1 d 1 = 1.
200
+ l. 650 = 17,32 (1.000 d)/sp
_ ' (18x1.200) + (20x1.650) c·
Xo1 =L Xod1 = 1.
200
+ l. 650 = 19,158 (1.000 d)/sp n
Xi 17,32 "'
Xo =
1912
= 0,902 lan hay 90,2% giam 9,8%
h
Xi
Xoi =
17,32 '
= 0,904 Ian hay 90,4% giam 9,6%
c
191158 c
Xo1 19,158 , v
= - - = 0,998 Ian hay 99,8% giam 0,2% tJ
Xo 19,2
t1
H~ th6ng chi s6: tt
X1. Xl Xo1 d
-=-x-
Xo Xo1 Xo

s6 tuang d6i: 90,2% = 90,4% x 99,8% g

k
s6 tuy~t d6i: -1,88 (1.000 d)/sp = (-1,838 (1.000 d)/sp) + (-0,042 (1.000 d)/sp) tl
Nh'n xet: Gia thanh binh quan m9t san phftm cua doanh nghi~p ky bao u
cao so ky g6c d~t 90,2%, giam 9,8% Cl) thS giam binh quan m9t san phAm Sl
1,88 (1.000 d) la do anh hu6ng cua 2 nhan t6: c
Ci
- Do ban than gia thanh binh quan cua tilng phan xu6ng ky bao cao so
c]
ky g6c d~t 90,4%, giam 9,6% da lam cho gia thanh binh quan m9t san phfim
cua doanh nghi~p giam la 1,838 (1.000 d).
- Do kSt cAu san luqng cua cac phan xu6ng trong doanh nghi~p thay d6i
nen da lam cho gia thanh binh quan rn9t san phftm giam 0,2% Cl) thS giam
0,042 (1.000 d).
Nhu v~y, nguyen nhan chu ySu lam cho gia thanh binh quan m9t san
phftm cua doanh nghi~p la do gia thanh binh quan cua tlmg phan xu6ng giam,
day la c6 g~ng cua doanh nghi~p.

122
p
TOM TAT CHUONG 4
Chi s6 duqc v~n d1;mg trong phan tich kinh tS va kinh doanh v&i vai tro
sp cung cftp thong tin phan anh S\f biSn d(mg va m6i lien h~ gifra cac hi~n tuqng
nghien cilu. ·
Chi s6 th6ng ke duqc xac djnh b~ng each thiSt l~p quan h~ so sanh gifra
hai muc d{> cua m{>t hi~n tuqng a hai thai gian ho~c khong gian khac nhau.
Can cu theo ph~m vi tinh toan, chi s6 duqc phan bi~t thanh hai lo~i la chi. s6
ca th~ va chi s6 tSng hqp. Trong d6, khi xac djnh chi s6 t6ng hqp thi bi~u hien
v8 luqng cua cac ph~n ti'.r khac nhau duqc chuySn v8 ·d~ng chung d~ c6 th~
trgc tiSp c{>ng duqc. DBng thai, do c6 nhiSu nhan t6 cimg tham gia trong cong
thuc chi s6 nen· Vi~c phan tfch bi~n d{>ng cua :tihan t6 nghien CUu dUQ'C dat
trong di€u ki~n gia djnh cac nhan t6 khac khong d6i. Nhan t6 duqc gift c.6
djnh trong cong thuc chi s6 t6ng hqp duqc·g9i la quySn s6.
Trong cong thuc chi s6 t6ng hgp biBu. hi~n biSn d{>ng gia ca theo thai
gian, luqng tieu thl) cua cac m~t hang gifra vai tro quySn s6. Tuy thu(k diSu
ki~n du li~u trong th1;rc ts co ths ap dl)ng cac cong· thuc chi s6 t6ng hqp co
d)/sp) thai ky quySn s6 khac nhau. Chi s6 t6ng hqp gia Laspeyres sir dl)ng quy8n s6
jrbao la kh6i luqng tieu th\l cua cac m~thang aky g6c. Chi s6 t6ng hqp gia Passche
ph&m SU dl)ng quy8n s6 la kh6i luqng tieu thl) cua cac m~t hang a ky nghien cuu.
Chi s6 t6ng hqp gia Fisher SU dl)ng kSt hqp ca quySn s6 kh6i luQ'Ilg tieu thl)
ao 'so cac m~t hang aky g6c va ky nghien ctru theo cong thuc binh quan san b~ng
chenh l~ch gifra cac chi s6 Laspeyres va chi s6 Passche.
>hffm

yd6i
1iam
:i

san
lam,

123
cAu HOI ON T~P
Cau l. Trinh bay khai ni~m chi s6 va neu r5 nhfrng lo~i s6 tuang d6i
nao thu9c khai ni~m chi s6.
Cau 2. Trinh bay d~c di~m chung va tac d\mg cua chi s6 thfJng ke.
Cau 3. T~i sao n6i thvc chftt chi s6 t6ng hqp phan anh S\f bi~n d<)ng cua
hi~n tuqngqua thai gian la binh quan gia quysn cua cac chi s6 dan.
Cau 4. Trinh bay khai ni~m va cftu thanh cua h~ thBng chi s6. Cho vi
dv minh h9a.
Cau 5. Trinh bay n9i dung thi~t l~p h~ thfJng chi s6 theo phuang phap
lien hoan.

124
 BAI T~P CHUONG 4
'O'ng ddi Bai [email protected]
C6 tai li~u sau day t~i m()t doanh nghi~p san xufit 3 lo~i san phftm.
ke.
Cac Gia thanh don vj (1.000 d) KhAi lm}ltg san xuit
~ng cua' san phftm Quyl Quy2 Quyl Quy2
Cho vi A (kg) 35 32 4.200 4.500
B (met) 20 18 3.600 3.750
.g phap c (lit) 15 14. 2.000 2.100
' .

Yeu ciu tinh:

1. Chi s6 ca th~ vs gia thanh dan vi.
2. Chi s6 ca th~ vS kh6i hrqng san phftm san xufit.
3. Chi s6 t6ng hgp vs gia thanh.
4. Chi s6 t6ng hgp v6 kh6i
.
lm;mg san phftm san xufit.
.

5. Chi s6 t6ng hgp vS t6ng chi phi san xufit.

[email protected] 2
C6 tai li~u t~i m<)t doanh nghi~p phat sinh nhu sau:
Ky bao cao so ky g6c nang suftt lao d<)ng (tinh theo san phftm) tang 5%,
s6 luqng ·cong nhan tang 20%,' chi phi san xuftt tang 12%.
Yeo ciu tinh:
Gia thanh don vi ~an phfim _ky bao cao so ky g6c tang hay giam baq
nhieu %. · ·
Bai ti~ 3
C6 t~iH~u vS nang s~At' va di~n tic~ _gieo tr6ng Ilia t~i m()t dj~ phuang.
Di~n tich gie<! trAng. Nang suit thu ho~ch
Cac huyfn (ha) (t~/ha)
·Nam n-1 Namn Nam n-1 Namn
A .120 125 38 40
B 130 142 36 37
c 150 158 40 46
D 146 146 41 40

125
 Yeu ciu tinh:
1. Chi s6 ca thS vs di~n tich gieo tr6ng va nang sufit thu ho~ch. ,
2. Dung phuong phap chi s6 dS xac djnh mire d9 bi€n d()ng cua t6ng xua
san luqng Ilia cua 4 huy~n nam n so nam n-1 do bi€n d()ng cua nang suftt lua bac
cua m6i huy~n va di~n tich gieo tr6ng.
3. Phan ti ch cac nhan t6 anh hmmg d€n bi€n d()ng nang suftt thu ho~ch
Ilia binh quan chung cua 4 huy~n nam n so nam n-1.
Bai tip 4
C6 tai li~u vS tinh hinh ban hang t~i m9t cua hang bach h6a nam n-1
van sau:
Doanh sfi ban (tri~u dBng) Chi sA ca th~
Ten hang
Nam n-1 Namn v~ lll'ong bang ban (O/o)
A (kg) 300 300 102,0
B (met) 200 280 105,6
c (lit) 100 80 96,2
D (cai) 400 540 110,0
Yeu ciu tinh:
1. Chi s6 t6ng hqp cua chi tieu t6ng doanh s6 ban cua toan cua hang
nam n so nam n-1. ' 30:
do;
2. Xac dinh muc d9 biSn d()ng chi tieu t6ng doanh s6 ban nam n so nam
n-1: do anh hu0ng bisn d9ng cua 2 nhan t6: gia ca don vi hang hoa va kh6i
luqng hang ban ra.
3 .. Phan tich cac nhan t6 anhhu6ng d~n biSn d()ng chi tieu gia ban binh
quan m()t san phdm cua toan cua hang tren nam n so nam n-1.
Bai tip 5
C6 tai li~u sau day t~i m()t doanh nghi~p san xuftt 4 lo~i sa.n phdm ..
'

San phim Chi phi san ·xuit Gia thanh don vj (1.000 d/sp)
ky bao cao (tri~u d) Kygfic Kybao cao
A (kg) 180 4,0 5,0
B (met) 90 '
6,0 6,2
c (lit) 100 5,0 4,75
D (cai) 130 8,0 8,5
BiSt them: T6ng chi phi san xuftt chung cua 4 san phdm ky g6c la 480
tri~u d6ng. ·

126
 Yeu ciu tinh:
Mire d<) anh hmmg cua gia thanh don vi va kh6i hrgng san phftm san
~ua,t6ng · xuftt d~n bi~n d()ng chi tieu t6ng chi phi san xufit chung cua 4 san phfrm ky
suat lua' b{to cao so ky g6c.
· Bai t~p 6
1 ho?ch
C6 tai li~u sau day tgi m<)t doanh nghi~p san xuftt 4 lo~i san phftm.

Ten hang Doanh sA ban ky gfic Chi sA ca th~ v~ luqng

(trifu d6ng) hang ban (o/o)
im n-1
A(kg) 70,0 106,0
B (met) 80,5 108,0
(%) c (lit) 49,5 115,0
D (cai) 62,8 98,0
Yeu ciu ·tinh:
1. Chi s6 t6ng hqp vs lugng hang ban ra
2. Chi s6 t6ng hqp vS gia ca don vi

hang BiSt them: t6ng doanh s6 ban chung cua 4 san phfrm tren ky bao caola
305 tri~u dbng. Chi s6 tbng hgp cua chi tieu t6ng doanh s6 ban chung cua
doanh nghi~p.
1
nam ,
kh6i . Bai t~p 7
C6 tai li~u sau day tgi m<)t. doanh nghi~p san xuftt 3 logi san phftm
binh
San phim · Chi phi san xuAt Ty If· tang (giam) khfii luQ11g
(trifu d6ng) ky bao cao so ky gAc
Kyg6c Kybao·cao ·· (o/o)

p)
A(kg) 500 550 + 10,6
'.) B (met)· 120 110 + 6,8
c (lit) .. · 180 180 -3,0
Yeu ciu tinb: ·
1. Chi s6 t6ng hqp chi tieu gia thanh don vi san phfrm

80 2. Chi s6 t6ng hqp chi tieu khfii lugng san phdm san xufit
3. Chi s6 t6ng hqp chi tieu t6ng chi phi san xufit

127
 Bai t~p 8
Trong m()t doanh nghi~p nam n-1 san xufit m()t s6 san phftm c6 chi phi
san xuftt nhu sau:
- San phfim A: 20 tri~u d6ng
-San phdm B: 50 tri~u d6ng
- San phdm C: 40 tri~u d6ng
- San phfim D: 60 tri~u d6ng
So v6i nam n-1 thi nam n s6 luQ'Ilg san phftm A san xuftt tang 10%, san
phftm B tang 8%, san phfrm C giam 2%, san phfrm D giam 3%.
Tdng chi phi san xuftt nam n cua doanh nghi~p tren d~t 190 tri~u dbng.
Yeu cAu tinh:
1. Chi s6 tdng hqp v~ kh6i luQ'llg san phfrm san xuftt cua DN tren nam
n so nam n-1.
2. Chi s6 tdng hqp v~ gia san phftm san xuftt cua doanh nghi~p nam n
so nam n-1.
3. Chi s6 tdng hqp v~ tdng chi phi san phfrm san xuftt cua doanh nghi~p
nam n so nam n-1.

.d

128
 ChU'O'ng 5
chi phi
THONG KE SUY LUAN Cl

M{lc tieu
- Trinh bay cac dfnh ngh'ia, phuang phap phdn ph6i chudn va phan phJ;
mdu, phdn ph6i cua m9t vai dr;ti lu(fng th6ng ke va m9t vai cong thil'c xac sudt
thuimg dung.
- Vi;in d1ttng cac lor;ii uilc lu(mg khoang tin cqy va kz°im afnh gia thuvit
%, san
trong th6ng ke vao hor;it d9ng th1rc tiln kinh doanh. -
- Trinh bay m9t s6 mo hinh hJi quy tuy~n tinh don gian va h6i quy
d6ng.
tuong quan.
5.1 PHAN PHOI CHUAN v A PHAN PHOI MAU
n nam
Phan ph6i chufm chiSm m9t vi tri rftt quan tr9ng trong ly thuySt th6ng
ke n6 n6i lien quan d6n cac kSt lu~n th6ng ke suy lu~n sau nay. Trong thtJc
1am n t6, nhi@u biSn ngftu nhien tuan theo qui lu~t phan ph6i chuftn ho~c gfin chuftn,
ch~ng h~n nhu tr9ng luqng va chieu cao cua nguai 16n, muc d9 thong minh
ghi~p
cua tre em, di8m thi cua cac thi sinh, h;rc chiu dlJilg cua m()t thanh s~t, cac sai
s6 do d~c ... Do d6, vi~c nh~c l~i la rftt d.n thiSt.
5.1.1 Phan phcli chuin
5.1.1.1 IJjnh nghia
Phan ph6i chuftn la phan phdi cua d~i luqng ngftu nhien lien tl)c X c6
miSn xac dinh tu - oo d6n + oo vai ham m~t d9 xac sufit:
-1
f(x) = ---:::::::======--
-b ± vb 2 - 4ac2a
Trong d6, e = 2,71828, n = 3,1415
Ky hi~u: X,..., N(µ,a 2)
, , • +oo 1 -(x-µ)2
Tinh chat cua ham phan phoi chuan: f- 00
.~e~.dx
av 2rr
= 1 Chinh la
di~n tich gi6i h~n boi d6 thi f(x) va tn,ic hoanh.
- D6 thi d6i xirng v6i nhau qua duang th~ng x = µ
- x c6 trung binh la µ va phuong sai la a2

129
 µ

Hinh 5.1 Db thj vS phan ph6i chmin

5.1.1.2 Phan phJi chudn t&c (ilun gian)
Phan ph6i chufin tic (dan gian) la phiin ph6i chuftn c6 µ = 0 va a = 1,
£t-- -1 e -t2/2
V2n

Ta c6 thS dung phuang phap d6i biSn t = (x - µ)la d6i vai phiin ph6i
chufrn thanh phiin ph6i chuftn tic.
Tinh chfit cua ham phiin tich Laplace:
- cp(Z) = p{O< t< Z)
- cp(Z) Ia ham s6 le: cp(-Z) = - cp(Z)
+oo 1 -t2
- Jo
r -e-2
..fiii =05
,

DS tim dugc cp(Z) ta c6 thS tra bang 6 phl,l ll,lc 1 bang phuang phap tQa
d<). Cl) thS dS tim cp(l,08) ta tht!C hi~n nhu sau:

130

----------
',,,,.
 Bang 5.1 Bang phan ph6i chu~n cp(Z)
z 0,00 0,01 0,02 0,03 0,04 0,05 0,06 0,07 0,08 0,09
0,0 0,0000 0,0040 0,0080 0,0120 0,0160 0,0199 0,0239 0,0297 0,0319 0,0359
0,1 0,0398 0,0438 0,0478 0,0517 0,0557 0,0596 0,0636 0,0675 0,0714 0,0753
0,2 0,0793 0,0832 0,0871 0,0910 0,0948 0,0987 0,1026 0,1064 0,1103 0, 1141
0,3 0,1179 0,1217 0, 1255 0,1293 0,1331 0,1368 0,1406 0,1443 0,1480 0, 1517
0,4 0,1554 0,1591 0,1628 0,1664 0,1700 0,1736 0,1772 0,1808 0,1844 0,1879
0,5 0,1915 0,1950 0,1985 0,2019 0,2054 0,2088 0,2123 0,2157 0,2190 0,2224
0,6 0,2257 0,2291 0,2324 0,2357 0,2389 0,2422 0,2454 0,2486 0,2517 0,2549
0,7 0,2580 0,2611 0,2642 0;2673 0,2704 0,2734 0,2764 0,2794 0,2823 0,2852
0,8 0,2881 0,2910 0,2939 0,2967 0,2995 0,3023 0,3051 0,3078 0,3106 0,3133
= 1, 0,9 0,3159 0,3186 0,3212 0,3238 0,3264 0,3289 0,3315 0,3304 0,3365 0,3389
1,0 0,3413 0,3438 0,3461 0,3485 0,3508 0,3531 0,3554 0,3577 0,3599 0,3621
Jh6i 1,1 0,3643 0,3665 0,3686 0,3708 0,3729 0,3749 0,3770 0,3790 0,3810 0,3830
1,2 0,3849 0,3869 0,3888 0,3907 0,3925 0,3944 0,3962 0,3980 0,3997 0,4015

Tra bang phan ph6i chuftn tren ta co cp(l,08) = 0,3599

Chung ta co thS sir dl)ng ham NORMSDIST() trong Excel, tuy nhien
trong Excel la Bang 5.1, con phv Ive cua ta la bang co phan ph6i chuAn la 0,5.
Do d6, dS co k~t qu~ chinh xac ta SU dvng (NORMSDIST(Z)-0,5)
5.1.1.3 Khai ni?m Za
tQa Zala m()t s6 sao cho p(Z>Za) =a. Day chinh la xac sufit sai lAm ma ta
thu6ng dung trong th6ng ke. Ta co thS tim gia tri Za b~ng ham
NORMSINV(l-a) trong Excel. M()t vai gia tri d~c bi~t:
Bang 5.2 Bang phan ph6i Zu
ex: 0,005 0,010 0,025 0,050 0,100
Zoe 2,575 2,330 1,960 1,645 1,280
5.1.1.4 Mpt vai cong thfrc xac sufit thuilng dung
each tinh xac sufit cua bi~n ng~u nhien x co phan ph6i chuAn t~c:
a. P(X >a)= 0,5 -cp(a)
b. P(X < b) = 0,5 + cp(a)
c. P(a < X < b) = ((b) - (a)), v6i a< b
d. P(X <a, X > b) = p(X <a)+ p(X > b), vm a< b, X - phan ph6i chuAn

131
 5oL2 Phan phfii miu
5.1.2.1 Khai ni?m
Mvc dich cua phan tich th6ng ke la su dvng s6 li~u thu th~p tir mfi.u nhu
trung binh va ty l~ mfiu d€ u6·c luqng gia tri thvc cua t6ng th€. Qua trinh khai
quat kSt qua nghien cilu cua mfiu cho t6ng th€ chung duqc g9i la suy lu~n
th6ng ke.
vs ly thuySt, d€ c6 th€ SU dvng cac thong tin mftu d€ suy Iu~n cac tham
I
s6 cua t6ng th€ chung, ta nen d\fa vao kSt qua nghien cuu cua nhiSu mfi.u nsu
c6 th~. NSu diSu nay duqc- thl,l'C hi~n, phan ph6i cua cac kSt qua tir rnftu duqc
gQi la phan phfJi mftu. Nhung vs rn~t th\fC hanh vi~c uac luqng cho cac tham
s6 cua t6ng thS chi can cu vao kSt qua C\l th€ cua m<)t mftu. Cho nen khai ni~m
vs phan ph6i mfiu cfin phai duqc xem xet d€ co th€ img dvng Iy thuySt vs xac
sufit cho qua trinh suy Iu~n th6ng ke.
Phan phfJi rnftu c6 3 trucmg hqp:
- Phan phfJi cua trung binh mfiu d€ u6c luqng trung binh cua t6ng th€;
- Phan phfJi cua phuong sai mfiu d€ u6c luQ'llg phuang sai t6ng th€; c
- Phan ph6i cua ty I~ mfiu dS u6c luqng ty I~ t6ng thS. (
(
5.1.2.2 Dinh If giOi h~n trung tam
Trong thgc tS thuemg g~p la ta khong biSt vs phan ph6i cua t6ng thS
ho~c t6ng thS khong c6 phan phfJi chuftn. Trong nhfrng truang hqp d6 djnh ly
gi6i h~n trung tam giup ta giai quySt vfin dS khi xem xet phan phfJi mftu. r
- Khi. ca mftu n du 16n thi phan phfJi cua trung tam mftu x se xfip xi phan I
ph6i chuftn, bfit chfip ·hinh dang phan ph6i cua t6ng thS. c
- M{H biSn ngftu nhien la t6ng cua nhiSu biSn ngftu nhien khac se c6
phan ph6i xfip xi phan ph6i chuftn.
DiSu nay rfit hfru ich trong kinh tS luqng b&i vi ta c6 thS coi sai s6 cua
I
m9t mo hinh Ia t6ng th€ cua nhiSu tac d9ng ngfiu nhien.
5.1.2.3 Cac tinh chat ciia phan phJi mdu
- NSu x c6 phan phfJi x 2 m thi nX ciing c6 phan phfJi x 2 mn
- NSu X c6 phan ph6i chuftn N(µ, a 2/n) thi: t
l
(1) nX ciing c6 phan phfJi chudn N((nµ, na2) va X "'N(µ, a2/n)
(2) V6i kich thu6c rnfiu kha Ian (n > 30), thi phan phfJi cua trung binh
r
rnftu se xfip xi phan ph6i chuftn va z = x-1.~ c6 phan ph6i chuftn t~c.
O'X vn )

132
 (n-1)S 2 ,..., 2
(3) X n-1
O' 2

(4) X va S 2 d(k I?p v&i nhau .

.fiu nhu
1h khai 5.1.3 Phan phfii cua mqt vai d~i hrQ'Dg thfing ke
ty lu?n 5.1.3.1 Phan phJi chi binh phuu11g
NSu x1, x2, ... Xn la d~i luqng ngfiu nhien duqc ch9n tu t6ng th~ phan
ctham
,.., ,
au neu
ph6i chuftn thi (n-1 )!: co phan ph6i Chi binh phuong b~c tiJ do (n - 1)
l dugc K y, h.l~U.
,. . ( 1) s·z z
ll - a 2 "'Xn-l
; tham
ini~m Khong gi6ng nhu ham phan ph6i chuftn, ham chi binh phuong khong
ve xac
'
d6i xung. N6 c6 tinh chfi.t sau:
E(x~1 ) = df

Var(x~ 1 ) = 2df
·, ths·'
Ham phan ph6i x2 co d6 thi ·g~n nhu gi6ng nhu d6 thi ham phan ph6i
e·'
?

chuftn nhung khong d6i xung qua ClJC trj. Tuy nhien, nSu n l&n thi phan ph6i
Chi binh phuong se xftp xi phan ph6i chuftn. Phan ph6i x2 do Karl Pearson
dua ra vao nam 1990.

gth€ Khai ni~m: x~_ 1 ,a

nh ly X 2n-1, a la m()t s6 sao cho p(x2> x2n-l, oo) =a. Dinh nghia nay tuong tv
nhu d6i v&i Zrx.. Mu6n tim gia tri nay ta co th~ tra bang ph\l l\lC 3 ciing b~ng
phan phuong phap t9a d() ho~c su d\lng ham CHIINV (a,df) trong Excel. Trong d6,
df la b?c tiJ do.
e co 5.1.3.2 Phan phai Student
NSu x1, x2, ... Xn Ia d~i luqng ngfiu nhien duqc ch9n tlr t6ng th~ phan
cua ph6i chuftn thi t = ;;~ c6 phan ph6i Studen b~c tiJ do (n - 1).
x-µ
Ky hi~u: t = _,...,, t n-1
SJ.Jn
Khai ni~m tn-t:a la m()t s6 sao cho p(t > tn-l;cx) =a. Dinh nghia nay tuang
ti! nhu d6i v&i Zcx. MuBn tim gia trj nay ta co th~ tra bang (J ph\l l\1c 2 ciing
b~ng phuong phap tQa d9 ho~c su dvng ham TINV(2a,df) trong Excel.
Ham phan ph6i t c6 d6 thi g~n gi6ng nhu d6 thi ham phan ph6i chufin
inh
nhung di) nh9n thftp hon. Tuy nhien, n~u n l&n thi phan ph6i Student se x~p
xi phan ph6i chuftn.

133
 .
5.2 UOC LUONG KHOANG TIN CAY .
5.2.1 Khai ni~m
a
Vftn dS u6c luqng day n6i rieng va th6ng ke n6i chung duqc xem xet
toan di~n theo quan di~m cua xac suftt, c6 nghfa la ta xem xet kha nang xay
ra cao nhftt chu khong xem xet trong tirng tru0ng hqp cv thS day la m()t vfin
dS c6 thS khong chinh xac l~m nhung ciing gay ra nhiSu hiSu nhfrm it nhiSu
trong vi~c danh gia tinh hi~u qua cua th6ng ke. v ai quan di Sm tren, cac nha
toan h9c dua ra khai ni~m u6c luqng khoang nhu sau:
m
GQi e la d~c trung cua t6ng thS cfrn u6c luqng. Gia SU dva vao mfiu
quan sat, ta tim duqc 2 bi6n ngftu nhien A, B sao cho:
P(A <9< B) = 1- a
Trong d6, (1 - a) lad() tin c~y
di
Gia SU a, b la gia tri C\l thS cua A, B. Khoang (a, b) duqc g9i la khoang kl
e,
u6c luqng v6i d<) tin c~y ( 1 - a) 100% cua hay n6i ng~n g9n la khoang tin
c~y (1 - a) 100% cua e.
5.2.2 UO'c lmyng trung binh tang th~
DS thvc hi~n ta ch9n m<)t mfiu ngftu nhien n quan sat x1, x2, ... Xn tir t6ng
thS X c6 trung binh la µ, phuong sai la a2, trung binh mfiu la x, phuong sai di
mfiu S2, d<) tin c~y (1-a). Ta u6c luqng trung binh t6ng thS nhu sau:
5.2.2.1 Khi da biJtphuung sai u2
DiSu ki~n t6ng thS c6 phan ph6i chufin ho~c c6 ca mfiu 16n (n ~ 30)
_ Za/2a
x---<µ <x
_ +-
Za/2a
- Cl
..fii ..Jn
Cl
V 6i z c6 phan ph6i chufrn t~c. Tu cong thuc tren ta nh~n thfty: pl
- N6u d<) tin c~y va d() l~ch chufin c6 dinh, kich thu6c mfiu cang 16n thi er
khoang u6c luqng cang h~p, rue lad() chinh xac cua u6c luqng cang cao.
- N6u d() tin c~y va kich thu6c mftu c6 djnh, d() l~ch chufrn cang 16n thi cu
khoang uo·c lu9ng cang r()ng, rue lad() chinh xac cua u6c luqng cang thftp.
- N6u d<) l~ch chufin va kich thu6c mfiu c6 dinh, d<) tin c~y cang cao thi
khoang u6c luqng cang r()ng, rue lad() chinh xac cua uo·c luqng cang thftp.
Vi di} 5.1: DS xac dinh tr9ng lu911g trung binh cua cac bao b<)t mi duqc
dong b~ng may tv d()ng, nguai ta ch9n ngftu nhien 15 bao va tinh duqc tr9ng
· luqng ttung binh 39,8kg. Tim khoang tin c~y 99% cua tr9ng luqng trung binh
cac bao b<)t mi. Gia Slr tr9ng luqng bao du0ng c6 phan ph6i chufrn va phuong dt
sai la 0, 144. 11

134
 G9i µ la tr9ng lu<)'ng trung binh m<)t bao duemg.
Ta c6 n - 15, x= 39,8, a2 = 0,144, a= 1% => Zo,s%= 2,575
xem xet Ap d\}ng cong thuc tren ta co:
tang xay
m<)t v§.n 39 s - 2 575v 0 ' 144< < 39 8 - 2 575-Vo, 144
' ' ../15 µ ' ' ill
it nhi~u
cac nha '39,55 < µ < 40,05
KSt lu~n, v6'id9 tin c~y 99%, tr9ng luqng trung binh cua m6i bao bot
mi duqc u6c luQ'llg trong khoang tir 39,55kg dSn 40,05 kg. ·
ao mftu
5.2.2.2·Khi chua bi~t phir<1ng sai U2
· - Tru0ng hQ'P c6' c<Ymftu l6n (n > 30)
Trong truemg hqp nay ta ap d9ng nhu tmemg hqp vi dv 5.1, nhung ta
dung phuang sai cua mftu thay cho phuang sai cua t6ng th~ d~ u6c luQ'llg, ta
choang khong cfin di~u ki~n vs phanph6i chuAn cua t6ng th~. ··
ang tin _ Za/2S -+Za/2S
x---<µ <x - -
Fn Fn -
- Tru0ng. hqp c6 ca mftu nho (n < 30)
Trong .tru0ng hqp nay ta SU 'd9ng phan ph6i Student. d~ u6c luQ'11g va
?

u·tOng , ' ~, . ? ; ? - .

ng sai dieu ki~n tong the phai c6 phan phoi chuan. '
- s - s
X - tn-1,a/2 c< µ <x+ tn-1,a/2 c
vn · vn
.V6i tn-1c6 phan ph6i Student v6i n-1 b~c tv do.·
30)
Vi di} 5.2.: M<)t corig ty di~n tho~i mubnu6c.luqng thai gia~ trung binh
cu~ m9t cu()c di~n tho~i duong dai vao ngay cu6i tufin. Mftu ngftu nhien 20
cu()c gQi duO'ng dai·vao ngay cu6i .tufin cho thfiythO'i gian trung binh la 14,8
phut, d9 l~ch chuftn la 5,6. phiit. Hay u6c. luqng thai gian trung, bitih cua m<)t ·
>-n thi CUQC .g9i duang dai vao ngay cu6i tUfin, v6i d(Uin c~y 95o/o.. .
). , ,G9i. µ)a thai gian trung binh cua m(}t CUQC gQi duong dai Vao ngay
rn thi · cuoi tµan.
J. Ta_c6: n = 20, x~ 14,8, s·= 5,6, tn·~1, a12 = t19,o,02s = 2,093
0 thi Ap. dl)ng cong thuc:
.
)

tuqc
' ' - 56 '
14,8 - 2,093. fie{ µ < ~ 4,8 + 2,093
'
rzo
56

·9ng 12,17921<µ<17,4208
Jinh V~y, v6i d9 tin- c~y' 95%, thai gian trung binh cua m9t cu()c di~n dam
ong duemg dai. vao ngay cu6i tufin duqc u6c luqng trong khoang tir 12, 1792 dSn
17,42os phut.

135
 .. -

5.2.3 U 6'c Iu·qng tY I~ t6ng th~

Trong nhi8u trucmg hqp ta c6 th~ quan tam dSn ty I~ cac don vi c6 m()t
tinh chftt nao d6 trong t6ng th~. Ch~ng h1;m, ty I~ khach hang sir dvng m<)t lo(;li
san phftm nao d6 ho~c ty I~ phS phftm trong san xuftt... Khi d6, ta th\fc hi~n
u&c luqng cho ty l~ p cua t6ng th~.
Gia SU c6 mfiu ngfiu nhi en n quan sat va p la ty I~ cac quan sat c6 tinh
chftt A nao d6. V&i rnftu l&n (n > 40), khoang tin c~y (1 - a)100% cua ty I~ p tr
cac quan sat c6 tinh chftt A cua t6ng thS duqc xac djnh b6i:

P - ZaJ2jPC1_;Pl< p <p + Za12jPC 1:Pl

Vi dl) 5.3: M()t nghien c(ru duqc thvc hi~n nh~m u&c lm;mg thi phftn
cua san phftm n()i dia d6i v&i rn~t hang banh ktto. KSt qua di8u tra ch9n ng~u
nhien 100 khach hang cho thfty c6 34 nguai dung san phftrn n9i dia. Tim
khoang tin c~y 95% cho ty l~ khach hang sir dvng banh kcto n()i dia. ti
G9i p la thi phftn cua san phftm n()i dia d6i v&i m~t hang banh kcto
Ta c6: n = 100, p = 0,34, Za12 = Zo,025 = 1,96
Ap <lvng cong thuc:

0' 34 - 1' 96 0,34(1-0,24)< < 0 34 + 1 96 0,34(1-0,24)

100 p ' ' 100 d;
0,2472 < p < 0,4328
V~y,khoang tin c~y 95% cho ty I~ khach hang sir dvng banh k€to n9i
dia la khoang tir 0,2472 dSn 0,4328.
5.2.4 UO'c IU'Q'ng phll'ong sai t6ng th~
B@ xem xet d(> df>ng d8u cua dfr li~u ho~c chfit luqng cua san phftm,
trong m()t s6 truang hqp ta c6 th~ sir dvng u&c luqng phuong sai cua t6ng th~
d~ xem xet. f)~ thvc hi~n bai toan nay ta thgc hi~n nhu sau: (l
Ch9n m()t mfiu ngfiu nhien n quan sat c6 phan phfJi chuftn, v6i d() tin
c1
c~y 1 - a ta c6 u&c luqng phuong sai:
(n-1)S 2 (n-l)S 2 rr
2 <a2 < 2
Xn-1,u/2 Xn-1,1-u/2

Vi dl) 5.4: M9t nha san xufrt quan tam dSn biSn thien cua ty I~ t<;lp chftt
trong m()t lo(;li huong li~u duqc cung dp. ChQn ngftu nhien 15 mftu huang
li~u cho thfry d9 l~ch chuftn v8 ty l~ t<;lp chftt la 2,36%. V&i khoang tin c~y
95%, hay u&c luqng d9 l~ch chuftn v8 ty l~ t(;lp chftt.

136
 G9i a la d<) I~ch chuftn v~ ty l~ t~p chftt.
c6 m<)t Ta c6: n = 15, S = 2,36%, a= 5% => xf 4 ,z,s% = 26,119, xf4,97,5 % = 5,629
i<)t Io~i
Ap dl)ng cong thuc: 2,99 < a2< 13,85
re hi~n
1,73 <a< 3,72
~6 tinh V~y, v6i d9 tin c~y 95%, d<) l~ch chuftn vS ty 1~ t~p chftt duqc uac Iuqng
ty I~ p trong khocing tir 1,73% dSn 3,72%.
5.2.5 U'O'c IU'qng cO' mftu (Estimating the Sample Size)
DS tang d9 chinh xac cua u6c lu()'llg, theo nhu ta da nghien cuu nhfrng
phuang phap dS u6c lm;mg khoang tin c~y, thi chi c6 m()t hu6ng dS d(jlt duqc
i phftn do la cfin xac dinh ca mfi.u co kich thuac t6i thiSu.
i ngau
.. Tim 5.2.5.1 CiJ mdu trong u·uc lu(fng khoang tin c~y cua trung binh
tJng thJ

~o Xuftt phat tu cong thuc:

_ Za/2a
x.,.--<µ <x - -
-+ Za/2a
{ii {ii

Gia sir m9t mftu ngftu nhien gbm n quan sat tu m<)t t6ng th8 c6 phuang
sai ta c6: 'M()t khoang tin c~y (1 - a)l00% cua trung binh t6ng thS la µ,
g9i ~la m<)t nira chiSu r<)ng cua khoang tin c~y ~ = Za12Jn. Tir day ta dS
dang suy ra:
2 aZ
n=z a12-
11z .
o n<)i
5.2.5.2 Ci)' mau trong U'dC lu(fng khoang tin c~y cua tj l? tang thJ

Xu~t phat tlr cOng thli'c: p -Zn12lC1:P)< p <p + Zw2jrc1:Pl

hfrm,
g th€ ·Gia sir r~ng rn9t m~u ngfiu nhien gbm'. n quan sat, m()t khoang tin c~y
( 1 - a) 100% cho ty 1~ t6ng thS p cho b&i cong thuc tren. G9i l~ la m<)t nira

chi€u rQng cllakhofuig tin c~y d -'"· Zu12jPCi_:r>, tlr d6 ta xac djnh kich thu&c
mfiu t6i thiSu nhu sau:
n - Z2 p (1-.p)
- a/2 1::,.z
chftt
ung Tftt nhien ta chua thS biSt p, song p(l - p) khong vuqt qua 0,25.
c~y , ta co, cong
D o do, .
,. th'uc: n = z2 a12-
o,zs
e2

137
5.3 KIEM DJNH GIA THUYET
5.3.1 M{)t sfi khai nirm v~ ki~m djnh gia thuy~t
Ben qmh vi~c uac luqng cac d~c trung cua tbng th@ da neu &
chuang truac, cac du li~u thu th~p tu mfiu con co tbs dung dS danh gia
xem m(H gia thuySt nao d6 v~ tbng th@ la dung hay sai, gQi la ki~m djnh
gia thuySt. N6i each khac, ki@m dinh gia thuySt la dga vao cac thong tin
mfiu cts dua ra k~t lu~n bac ho hay chfip nh~n v~ cac gia thuyst do cua t6ng
th@. Tuy nhien, ta phai hiSu chfrp nh~n hay bac b6 gia thuySt phai hi~u theo
nghia xac suftt.
5.3.1.1 Cac lo9i gia thuyJt trong thang ke
Gia thuy@t Ho (null hypothesis):
G9i e la m<)t d~c tnmg chua biSt cua tbng th~ (gia trj trung binh, phuang
e
sai, ty l~). Ta hinh thanh gia thuySt Ho v~ so v6i gia trj So C\l thS nao d6. (

l
Gia thuy@t H1 (alternative hypothesis):
t
Gia SU H1 la kSt qua nguqc l?i cua gia thuySt Ho, nSu gia thuySt Ho dung t
thi gia thuySt H1 sai va nguqc l?i. Trong th6ng ke Ho duqc kiSm djnh d\fa tren
CO'sa "d6i chung" H1, H1 la gia thuy~t thS hi~n cac tinh hu6ng khong n~m
trong Ho. 't
- KiSm djnh d?ng hai duoi (two-tailed):
Ho: 9=80
{ H1: 9*80 t
- KiSm djnh d?ng m<)t duoi (one-tailed):

Ho: S<So
{ H1: 9>9o
I_ MQt duOi phai I_
0
Ho: 9>80
{ H1: 9<80 M<)t duoi trai
c
5.3.1.2 Cac lo(l.i sai ldm trong kiJm djnh gia thuy~t ti
- Sai IAm lo?i 1: Gia thuySt Ho dung nhung qua kiSm djnh ta l?i k~t lu~n c
gia thuySt sai, do v~y bac b6 gia thuySt Ho 6' mire ynghia a nao d6. C6 nghia
la ta bac bo gia thuy~t dung. n
- Sai IAm lo?i 2: Gia thuySt Ho sai nhung qua kiSm djnh, ta l?i k~t lu~n
a
gia thuySt dung, do v~y chftp nh~n gia thuySt Ho mire y nghia a nao d6. C6 b
nghia la ta chftp nh~n rn<)t gia thuySt sai. q

138
 Tuy theo quan diSm va tinh chfit ma nguai ta cho sai lftm loai 1 hoac
lo(;li 2 la nghiem tr9ng hon. Tuy nhien, thong thuang ta cho r~ng sai. ldm Io~i
l la nghiem tr9ng hon ma th6ng ke dm tninh. .

gia 5.3.1.3 Quy trinh tJng quat trong kiim iljnh gia thuyit
:tinh Mvc dich trong vi~c gi6i ·thi~u vS phuong thuc kiSm djnh gia thuySt
~tin t6ng quat la nh~m di tim hiSu rn)i dung ca ban trong phep suy diSn th6ng ke.
DS d<;lt dSn quySt djnh cu6i cling, m()t phuang thirc c6 h~ th6ng se duqc l~p
?

:ong
:heo ra v6i cac bu6c nhu sau:
Bu6c 1: Xay dt}'ng gia thuy~t: Ta bAt dftu kiSm djnh gia thuySt v6i mot
gia djnh vS m9t vai tham s6 t6ng thS ya su dvng dfr li~u mftu dS kiSm tra ti:~h
logic cua gia dinh d6. N6i each khac, ta b~t dftu b~ng each gia 'djnh c6 m()t
gia tri t6ng thS nao do va kSt lu~n r~ng quyst dinh bac bo hay khong bac bo
ong gia dinh d6 theo cac s6 li~u mftu. Vi~c thiSt l~p gia djnh my thu()c vao ban
chfit cua tinh hu6ng c6 djnh hu6ng hay khong c6 djnh hu6ng. N Su tinh hu6ng
khong c6 dinh hu6ng sai bi~t, thi gia thuySt Ia 2 duoi, nSu c6 tinh djnh hu6ng
thi ta c6 gia thuySt 1 duoi. DS xac djnh gia thuySt 1 duoi phai hay 1 duoi trai
:mg ta dva vao nguyen t~c tranh sai Ifim lo<;li 1.
:ren
' Tuy nhien cfin nh& r~ng sv thfit b<;li trong vi~c lo(;li Ho khong dbng nghia
am v&i vi~c ta da chtrng minh dugc Ho dung, ma chi la ta khong du b~ng chtrng
th6ng ke ds lo<;li ho ma thoi. .
Bu&c 2: Ch9n mll'c y nghia mong muAn: Kha nang ph<;lm sai lftmlo(;li
1. nhu da trinh ·bay tren dugc g9i la mire y nghfa va dugc ky hi~u la a. Tren
thvc tS, c6 3 mire y nghia thmmg dung nhfit la o, 1;. 0,05 va 0,01 tuang 1mg
vai d9 tin c~y la 0,90; ·o,95 va 0,99. Vi~c Iva ch9n a la bao nhieu phµ thu()c
a
vao tinh chu quan cua nguai nghie'n CUu chfip nh~n mi ro muc cao. C6 m()t
y c6 tinh chftt kinh nghi~m <:tS ta tham khao:
. ~ 'NSu n9i dung nghien CUu doi hoi d9 chinh xac cao thi nen ch9n muc
a nho, thong thuang la 1.%. '
· - NSu n9i dung nghien ctru s61i~u bi€n d<)ng 16n, thu th~p thong tin kh6
chinh xac thi ta nen ch9n a 16n, tuy nhien ta khong nen tang a qua Ian se lam
tang kha nang bj sai lftm lo<;li 2 va thong thuang theo SV th6ng nhftt chung cua
~n cac nha th6ng ke, muc y nghia t6i da la 10%.
Ia - N Su kh6ng quan tam qua nhi~u dSn muc y nghfa thi ta nen ch9n theo
muc thong thuang la 5%.
ln Bu&c 3: Tinh tri sA th Ang ke hay gia tri thvc t~ cua ki@m d!nh: Trong
.o
I '
bu6c nay, dva vao cac ly thuySt th6ng ke ta Iva ch9n cong thuc phu hgp dS
quy phan ph6i mftu vS phan ph6i nao d6. M<)t s6 phan. ph6i thuang g~p la

139
phan ph6i chufin, phan ph6i Student, phan ph6i Chi binh phuong, phan ph6i
Fisher, ... Gia trj thvc tS cua kiSm djnh la ca s& dS quySt dinh chfrp nh~n hay
bac ho gia thuy~t kh6ng.
Buac 4: Rut ra k@t lu'n lien quan d@n gia thuy@t khong: Tuang (mg
v6i muc y nghia a va phan ph6i duqc xac djnh & buac 3 ta tim duqc gia trj
ly thuySt cua kiSm djnh, thong thuang la ta tra bang ho~c SU d\lng phfin m~m
may tinh dS tim duqc (Za, tctr,a, Fv1, v2, a ... ). Sau d6 ta so sanh gifra gia trj
thvc ts va gia tri ly thuySt cua kiSm djnh cts co kSt lu~n phu hqp vai gia
thuySt khong.
Buac 5: K~t lu'n: Tuy thu(k vao rn)i dung nghien cuu ta se dua ra kSt
lu~n phu hqp v6i m\lc dich va yeu cfiu cua vfin dS d~t ra.
5.3.2 Ki~m djnh tham s6
5.3.2.1 Kiim djnh trung binh tJng thJ
DS thvc hi~n kiSm djnh nay gia sir ta c6 m<)t mfiu ngfiu nhien n quan sat
x1, x2, ... Xn tir t6ng thS X c6 trung binh laµ, phuang sai a2, trung binh mfiu
la x, phuong sai mfiu S 2' muc y nghia a va gia trj cho tru&c Ia µo.
KiSm djnh gia thuySt duqc thvc hi~n n1m sau:
a. Truang h9]J ta biit phuong sai t6ng thi
DiSu ki~n ap dvng cho truang hqp nay la t6ng thS x c6 phan ph6i chuftn
ho~c c6 camfiu n > 30, cac bu&c kiSm djnh nhu sau:

Mqt Mf)t Hai duoi

duoi phai duoi trai

1. D~t gia thuy~t {Ho:µ:<::; µo {Ho: µ ;::: µo {Ho:µ= µo

H1: µ > µo H1: µ < µo H1: µ ::/=- µo

2. Gia tri kiSm dinh x-µo

Z=-
(Yim
3. QuySt djnh bac Z>Za Z< -Za Z > Za12; Z < -Za12
ho Ho khi:

D6i v&i truang hqp nay ta SU d\mg phan ph6i chufin dS thvc hi~n ki~m
z
dinh gia thuyst th6ng ke, ta co ths gQi th la kism dinh va nguyen t~c nay
dSu gi6ng nhau chi c6 gia tri kiSm dinh la khac nhau. DS khoi phai nh& nhiSu
ta c6 nguyen t~c bac ho Ho trong kiSm djnh Z nhu sau:

140
 t1ph6i Bae bo gia thuySt Ho 1 du6i nSu: IZ I> Za
in hay
Bae bo gia thuySt Ho 2 du6i nSu: IZ I> Zan
Vi dl} 5.5: M()t nghien CUu duqc thgc hi~l! dS xac ?inh mue d9 hai Jong
gung
cua khach hang sau khi Cong ty di~n tho~i Cai ti en illQt SO dich V\l khach hang.
:1 ia tri
:;, ' . Tru6c khi thay d6i, muc d() hai long cua khaeh hang tinh trung binh la 77
mem
diSm, theo thang di Sm tlr 0 dSn 100, 20 khaeh hang duqc ch9n ngftu nhien d@
~ia tr!
gui bang di~u tra xin y kiSn sau khi cac thay d6i duqc thvc hi~n, ml:rc d() hai
ri gia
long trung binh tinh dusYc la 80. C6 thS kSt lu~n khach hang da dugc hai long
a muc d() cao hon hay khong v&i muc y nghTa 1%. Cho biSt t6ng th@ c6 phan
~a k~t phbi chuAn v&i d<) l~ch chuAnJa. 8.
G9i µ la diSm trung binh vs muc d9 hai long cua khach hang.
Ta c6: n = 20, x= 80, µo = 77, a= 8, a= 1%
( 1) D~t gia thuySt: Ho:µ::; 77
.n sat { H: µ > 77
mau
80 77
(2). _G.1a
· ' tn· k'1em
· .
fa. d'mh : Z = x - µo
· a vn
r:::. =
-
_ r;;;::; =
20 / v20 ·
1, 68
.
/

. (3) QuySt dinh: Iz1·=1,68 < Z1% = 2,33: Chfrp nh~n gia thuy~t Ho
? ·~.. '
·(4) KSt lu~n: V&i muc y nghla a= ·1% s6 li~u cua mfiu khong du b~ng
ma11=.;.; ;!<ii<"
chling dS bac bo gia thuySt Ho, nghia la mire d() hai long cua khach hang
kh6ng tang ten .
•b. Truong h<!]J chua biit phuong sai t6ng thd
Tru01lg h(fp n > 30 ·
Truang hqp nay ta kh6ng c6 phuang. sai t6ng th~ thi SU dvng phuang
sai cua mfiu d~ tinh gia tri thvc tS eua ki~m djnh. Ngoai ra, dva vao dinh ly
gi&i h~n trung tam trong truang hqp nay ta khong nhfit thiSt t6ng th@ phai co
phan phbi chuAn:.
Ta c6 ·ki~m djnh X, vai Z = x- µ~
· .·. 1
~vn

. 'I

~m

141
 Truimg h9p n < 30
Trong truang hqp nay diSu ki~n t6ng thS phai c6 phan ph6i chuftn. Ta
c6 di;lng t6ng quat kiSm djnh nhu sau:
MQt Mqt Hai duoi
duoi phai duoi trai
1. D~t gia thuy~t {Ho:µ< µo {Ho: µ ;::: µo . {Ho:µ= µo
Hi:µ> µo H1: µ < µo *
H1: µ µo
2. Gia tri kiSm djnh Z=-
x-µo
Sx/
Fn
3. QuySt djnh bac t > tn-1,a t < -tn-1,a t >tn-I,a/2;t< -tn-1,a/2
ho Ho khi: c
n
Tuong tg nhu d6i v&i ki~m djnh Z, ta co thS gQi trong truong hqp nay
t1
la kiSm djnh Student va c6 thS tom t~t bac bo Ho nhu sau:
n
Bae bo gia thuySt Ho I du6i nSu: It I> tn-1,a ti
Bae bo gia thuySt Ho 2 du6i nSu: I Z I> tn-1,a12
Vi di} 5.6: M9t lo';li den chiSu duqc nha san xufit cho biSt c6 tu6i thQ
trung binh thfip nhftt la 65 gia. KSt qua ki€m tra ru mfiu ngftu nhien 21 den
cho thfty tu6i thQ trung binh la 62,5 gia, v&i d() l~ch chuftn la 3. V&i a= 0,01,
c6 thS kSt lu~n gi vS lai tuyen b6 cua nha san xufit? Cho biSt tu6i thQ cua bong
den c6 d9 l~ch chuAn.
GQi µ la tu6i thQ trung binh cua bong den.
Ta co: n = 21, x= 62,5, µ = 65, S = 38, a = 1%
( 1) D~t gia thuySt: { Ho: µ> 65
H1: µ <65
(2) Gia tri· ki€m dinh:
·
x- vn
Z = Sx ~.0
1 =
62
3
';;;.;s = - 3,82
21 · ·

(3) QuySt dinh: It I = 3,82 >2,528 =t20,o,01 =>Gia thuySt Ho bi bac ho.
(4) KSt lu~n: v &i muc y nghia a= I%, ta c6 th~ kSt lu~n r~ng lai tuyen
b6 cua nha san xuftt la sai. pl
pl
5.3.2.2 Kiim djnh tj I? p tfmg thi
Gia sir ta c6 mftu ngfiu nhien n quan sat. GQi p, p Ifin luqt la ty l~ cac
dan vi c6 tinh. chfit nao d6 ma ta quan tam cua t6ng th~ va ciia mfiu, po la s6
ty l~ cho tru&c. DiSu ki~n ca mfiu n > 40.

142
 Trong trmmg h<JP nay ta c6 ki~m djnh phan ph6i chuftn:
in. Ta MQt duoi phai Mqt duoi trai Hai duoi
1. D~t gia thuy@t {Ho: p~po {Ho: p>po {Ho: p=po ·
H1: p>po H1: p<po H1: P*Po
2. Gia tri kiSm dinh z= p-pcj
jpo (~po)

3. Quy@t dinh bac Z>Z~ Z< -Za Z>Za12;Z< -Za12

bo Ho khi:

,a/2 Vi dl} 5.7: Gia sir' san phftm cua m<)t cong ty san xuftt VO xe 6 to da
chi@m duqc thi ph~n 42%. Hi~n t~i, truac nhfrng c~nh tranh cua d6i thu va
nhfrng di Su ki~n thay d6i cua moi tru6ng kinh doanh, ban lanh d<;!o mu6n ki~m
nay
tra l<;!i xem thi ph~n cua cong ty c6 con 42% hay khong. Ch9n m<)t m§.u ng~u
nhien 550 6 to tren dmmg, k€t qua cho thfty co 219 xe sir d~mg vo xe cua cong
a
ty. C6 thS k€t lu~n gi, muc y nghfa a.= 0,1?
G9i p la ty l~ xe sir dl)ng VO xe cua cong ty
th9 Ta co: n = 550, p= 219/550 = 0,398, po= 0,42, a= 10%
1en
01, Ho: p > 0,42
mg (1) D~t gia thuy@t: { H1: p < 0,42

(2) Gia tri ki~m dinh:

219 - 0 42
550
= ' = - 1 037
0,42(1- 0,42 '
550

(3) Quy~t dinh: IZ I = 1,037 < 1,28 = Zo,1. Chftp nh~n gia thuy@t Ho.
' '

(4) K@t lu~n: d muc y nghfa 10%, ta c6 thS n6i r~ng hi~n t<;li cong ty
chi@m it nhftt 42% thi truang v~ vo xe 6 to. ·
6. 5.3.2.3 Ki~m tljnh phu·dng sai
~n Ch9n m{>t mdu ngdu nhien n quan sat duqc ch9n ngdu nhien tu t6ng th6
phan ph6i chuftn. G9i S2 la phuong sai cua mftu, kiSm dinh gia thuyet vs
phuong sai cua t6ng thS duqc tht;rc hi~n nhu sau:

c,
6

143
 TI
M()t auoi phai M{)t duoi trai Hai duoi
1. D~t gia thuySt {Ho: a2-s, a2o {Ho: a2> a2o {Ho: a= ao 2 2

Hi: a2> a2o H1: a2< a2o H1: a2-::f::. a 2 o

2. Gia tri ki~m d!nh x2 - (n-1)52
n-1 - 2
ao

3. QuySt djnh bac bo x2 n-1> x2 n-1,a X 2u-1< X 2n-1,1-a 2

X 2n-1> X n-1 ,a12;
Ho khi: X 2n-1< X 2n-1, 1-a12
Vi d9 5.8: BC) ph~n giani sat chfrt luqng quan tam dSn duemg kinh m()t
Io::ii chi tiSt san phfim. Qua trinh san xufit duqc xem la t6t va chi tiSt san phftm
san xuftt ra duqc chfrp nh~n nSu phuang sai cua du6ng kinh t6i da khong qua
1, nsu ·phuong sai vuQ't qua 1, phai xem xet l::ii may moc va sua chua. v ai
mfiu ngfiu nhien 31 chi tiSt, phuang sai du0ng kinh duqc tinh la 1,62. d muc
y nghia a= 0,05, ta c6 th~ kSt lu~n nhu thS nao v~ qua trinh san xufit?
G9i a2 la phuang sai cua duemg kinh san phfim
Ta c6: n = 31, S 2 = 1,62, a2o = 1, a= 5%
Ho: ci< 1
{
( 1) D~t gia thuySt: H 1: a2> 1
(2) Gia tri ki~m djnh:
X 230 = (n-1)s]. = (31-1)1,62 =
48 6
a6 1 '

(3) QuySt djnh: X 230 = 48,6 > 43,77 = X230,0,05, bac bo gia thuySt Ho.
(4) KSt lu~n: d muc y nghTa 5%, ta cfin phai xem xet, sua chfra
maym6c.
5.3.2.4 Gia trj p cua kiJm djnh (probability value p-value)
Trong vi d\l 5.5, ta co nh~n xet nhu sau:
- V6i a= 1%: IZ I= 1,677 < Z1% = 2,33 => Chfrp nh?n Ho ·1

- V6i a= 10%: Iz I= 1,677 < Z10% = 1,28 =>Bae ho Ho

Nhu v?y v&i m6i muc y nghla khac nhau chung ta c6 th~ kSt lu~n khac
nhau va theo huynh huo·ng nsu muc y nghia cang tang thi kha nang bac bo
gia thuySt Ho cang tang, tir d6 xufrt hi~n gia tri p la gia tri trung gian gifra
2 mi~n cua a thanh mi~n chfip nh?n va mi~n bac bo Ho.

144
 0 1% p 10% a

. Chfrp nh~n Ho Bae bo Ho

Dinh nghia: Gia tr} p cua ki€rn dinh la m<)t s6 sao cho v6i m9i a > p thi
gia thuySt Ho bi bac bo.
Gia tri p dong vai tro rftt quan tr9ng trong ki~m dinh bai vi n6 ti~n dvng
a/2;
han khi quyst dinh vs. gia thuySt va cho chung ta duqc gia tr! tai h~n ma gia
-a/2 thuySt con co ths chfip nh~n duqc. . .
m(>t vs m~t tinh toan thi ta khong thS tinh toan bing phuong phap thu cong
hftm duqc ma hi~n nay cac may tinh xir ly th6ng ke d€u cho ta k~t qua nay m()t each
qua d~ dang. Ta c6 thS tim gia trip trong truang hqp kiSm dinh z b~ng each tra bang:
Vai - Truang hqp kiSm dinh 1 duoi: p = 0,5 - <p(I z I)
muc
- Truang hqp kiSm dinh 2 duoi: p = 2(0,5 ~ cp( IZ I))
C6 hai nh~n xet quan tr9ng d6i v6i gia trip:
- NSu p qua nho (p ~ 0): Gia thuySt Hose bi bac bo hoan to~m
- NSu p qua 1611(p>10%): Gia thuySt Hose duqc chftp nh~n hoan toan.
Trong truang hqp p qua 16n ho~c qua nho ta k~t lu~n kiSm djnh th6ng
ke co ths khong c&n d€ c~p d~n muc y nghia.
5.3.2.5 KiJm dj11h SI)' khac nhau cua 2 phumig sai t811g thi
Ch9n 2 mfiu ngfiu nhien d<)c l~p c6 nx, ny quan sat tu 2 t6ng thS X va
y c6 phan ph6i chuftn. Gia Slr S2x> S2y, ta c6 gia thuySt:
).
Ho: a2x=a2y
1fra {
Gia thuySt: Hi: o·2x> o2 v
52
Bae bo gia thuySt Ho: F = Sy~> f Nx-1 ' Ny-1 ' a

Vi~c gia sir S 2x > S2v diSu nay khong lam mftt tinh t6ng quat cua bai
toan, khi d6 ta se ch911 X la t6ng thS c6 phuang sai 16·n.
Vi d\f 5.9: M()t cong ty chuyen cung cftp dich vv di~n tho<:ii di d<)ng
mu6n khao sat c6 SlJ khac bi-~t trong biSn d(mg h6a dan di~n tho<:ii ttung binh
ac hang thang cua khach hang la nha kinh doanh nam hay nfr. HQ tiSn hanh m()t
Jo mfiu ngfiu nhien 20 khach hang nam va 10 khach hang nfr. Tinh toan cac tham
fa s6 d9 l~ch chuftn mfiu nlm sau: Khach hang nam 146.000 d; khach hang nfr
164.000 d. C6 kSt lu~n gi v6i mire y nghia 5%.

145
I

l
 G9i a2x, a 2v la phuong sai vS bi Sn d(:mg chi phi di~n tho~i cua nfr, nam
Ta c6: nx = 10, nv = 20, Sx = 164.000d, Sv = 146.000 d, a= 5%
Ho: a2x = a2v
(1) Gia thuySt: { H1: a 2x> c?v

., tn. k.;.
(2) G ta tern d.m h: F = 164.0002 -- 1,26
. . 146.000 2

(3) QuySt djnh: F = 1,26 < F9,t9,5% = 2,42 => Chftp nh~n Ho
(4) KSt lu~n: V&i a=:= 5%, kh6ng du b~ng ch(rng dS chung minh r~ng
chi tieu di~n tho~i cua nfr va nam la khac nhau.
Thµc hi~n tren Excel dS xu ly cac bu&c thµc hi~n nhu sau: Tools 7
Data Analysis -7 F-Test Two-Sample for Variances.
5.4 H~ SO TUONG QUAN
H~ s6 do lucmg muc d() tuySn tinh gifra hai biSn kh6ng phan bi~t bi Sn
nao la phv thu9c biSn nao la d9c l~p.
5.4.1 Cac vin d~ chung v~ h~ sA tuong quan
Gia su X, Y la 2 biSn ngfiu nhien h~ s6 tuong quan t6ng the pxy la khai
ni~m dung de thS hi~n cucmg d9 va chi~u hu&ng cua m6i lien h~ tuysn tinh
giua x va Y nsu no them man 5 di~u ki~n sau:
*-1<p<1
* P < 0: Gifra X va Y c6 m6i lien h~ nghjch, nghfa la nSu X tang thi Y
giam va nguqc l~i.
* p > 0: Gifra x va y c6 m6i lien h~ thu~n, nghfa la nSu x tang thi y
tang va nguqc l~i. . . .
*p = 0: Gifra x va y khong c6 m6i lien h~ tuySn tinh.
* Ip I: Cang l&n thi m6i lien h~ gifra x va y cang ch~t che.
Trong th-µc tS ta kh6ng biSt chinh xac duqc h~ s6 tuong quan t6ng the
!Ila phai u&c luqng tlr dfr li~u mfiu thu th~p duqc.
G9i (xi, Yi) la mfiu n c~p quan sat thu th~p ngfiu nhien tu X va Y. H~ s6
tuong quan tfing the Pxy duqc uo·c luqng tlr h~ s6 tuong quan mfiu rxy. Rxy con
duqc g9i la h~ s6 tuong quan Pearson, dUQ'C xac djnh b&i c6ng thuc
sau:.J (xi - x) Lf=1 (Yi - y)

146
,nam 5.4.2 Ki~m djnh giathuy~t v~ mAi lien h~ tu·ong quan
Gia sir c6 mfiu n c~p quan sat ch9n ngftu nhien mX va Y c6 phan ph6i
chufrn. KiSm djnh gia thuySt vS h~ s6 tuang quan cua t6ng thS a = O, tuc la
khong c6 m6i lien h~ gifra cac bi Sn x va y. Cac d~ng ki~m dinh nhu sau:
M(}t duoi M()t duoi Hai duoi
phai trai

'
1. D~t gia thuySt {Ho: p:::; 0 {Ho: p;::: 0 {Ho: p = 0
rang H1: p > 0 H1: p < 0 H1:p-=1=- 0
r
2. Gia tri kiSm djnh t-
..
.j (1-r 2 )/(n-2)
3. QuySt djnh bac b6 Ho t >tn-2,a t <- tn-2,a t >tn-2,a/2; t<tn-2,a/2
khi:
H~ sb tuong quan co m<)t vai (mg dt;mg quan tr9ng trong vi~c kiSm djnh
mo hinh h6i quy tuySn tinh, do do ta dn quan tam dilng mire khi di sau vao
llnh vvc kinh tS luqng.
=hai
inh
5.5 MO HINH HOI QUY TUYEN TiNH BON GIAN
Nhu phftn tuong quan tuySn tinh dung dS do luang mired<) lien h~ tuy~n
tinh giua hai biSn ngfiu nhien x va Y nhung trong do x va Y co tinh d6i xirng
(me la X ph\l thu<)c vao Y thi Y ding ph\l thu<)c vao X). Trong phftn nay ta
iY cilng nghien CUu mbi lien h~ tuySn tinh gifra x va y' trong d6 x anh huang
d~n Y va Y duqc xem Ia ph\l thu<)c vao X. Mbi lien h~ gifra X va Y da duqc
y xac djnh b~ng m()t quy lu~t khach quan da co. Ml)C tieu cua phan tich h6i quy
la mo hinh hoa mbi lien h~ b~ng m9t mo hinh toan h9c nh~m ths hi~n m9t
each tbt nhAt mbi lien h~ giua x va Y.
DS b~t dftu, chung ta hay tim hiSu cac khai ni~m CO' ban.
hs 5.5.1 Mo hinh hfli quy tuy~n tinh m()t chi~u (tuy~n tinh don gian)
Vi dl} 5.10: Tim hiSu mbi lien h~ gifra chi tieu (Y) va thu nh~p sau khi
,
;6 trir thu~ cua h<) gia dinh (X):
l
m l
l
re I

I
i

II
I

147
I
I
L
 Bang 5.3. M6i lien h~ giUa thu nh~p va chi tieu cua cac h(> gia dinh X
}

~
80 100 120 140 160 180 200 220 240 260

55 65 79 80 102 110 120 135 137 150

60 70 84 93 107 115 136 137 145 152
65 74 90 95 110 120 140 140 155 175
70 80 94 103 116 130 144 152 165 178
f
75 85 98 108 118 135 145 157 175 180
88 113 125 140 160 189 185
115 162 191
E(Y/Xi) 65 77 89 101 113 125 137 149 161 173
v &i s6 li~u tren ta c6 nh~n xet, tuang (mg v&i m6i muc thu nh~p cac h()
gia dinh se c6 phan (mg khac nhau v&i muc thu nh~p d6. Vi~c tim ra m6i lien
h~ d6 qua Ia kho khan, ta dua ra khai ni~m ky vc.mg co di~u ki~n ds xay ctvng
m6i lien h~ nay. Tue la ta xay d\111g nen m6i lien h~ gifra thu nh~p anh hu6ng
nhu th~ nao d~n muc chi tieu trung binh. N ~u ta biSu di~n cac di Sm
(X, E(Y/Xi) Ien t9a d(), ta c6 db thi sau: P
200
180
160
140
120
100 tr
80
60
ni
40
20
0

Hinh 5.2 :D6 thi vS m6i lien h~ gifra thu nh~p va chi tieu cua cac h(> gia dinh X
v&i k~t qua tren ta nh~n thfiy r~ng trung binh co di Su ki~n cua Y se ph\l tri
thu(>c vao cac gia tri cua X, do d6 ta c6 thS bi~u di~n nhu sau: CE
E(Y/Xi) = f(Xi)
m

148
 ··4Zt,...

260
1 ~am s6 nay duqc gQi la ham h6i quy t6ng th~. Nhu v~y, h6i quy Ia th~
hi~n moi quan h~ trung binh cua y ph\l thu<)c vao x.

M<)t vai khai ni~m cfin chu y:

150 - N8u f(Xi) la m<)t ham tuy8n tinh thi ta gQi la Ham h6i quy tuy~n tinh:
152 E(Y/Xi) = f(Xi) =a+ ~Xi ho~c

175 Y = f(Xi) + Ui = a + ~Xi + Ui

178 - N8u f la ham 1 bi8n thi ta gQi la ham h6i quy tuy8n tinh don gian, nSu ·
f la ham nhi~u bi8n thi ta gQi ·la ham H6i quy tuySn tinh b<)i.
180
- X, Y: Duqc gQi la biSn. Trong d6:
185
X duqc gQi la biSn giai thich (bi8n d<)c l~p)
l91
Y Ia biSn duqc giai thich (biSn ph\l thu<)c ).
l73
- a,~: Duqc g9i la tham s6 cua hf>i quy. Trong d6:
ch<)
lien a duqc gQi la tham s6 t\T do hay tham s6 ch~n
ll)11g ~ duqc g9i la tham s6 cua bisn
:o;ig
:iem - Ui: La bi8n ngftu nhien va con g9i la ySu t6 ngftu nhien (nhiSu). Thanh
phfin ySu t6 ngftu nhien c6 th~ bao g6m:
+ Cac bi8n giai thich bi b6 sot hay la cac ySu t6 khac ma ta chua xem xet.
+ Sai s6 khi do luang biSn ph\l thu<)c
+ Tinh ngftu nhien v6n c6 cua biSn ph\l thu<)c.
- x, y khong c6 m6i quan h~ ham s6 ma la m6i quan h~ nhan qua va
thbng ke, trong d6 x la nguyen nhan va Y la kst qua.
- X, Y khong c6 m6i quan h~ ham s6 ma la m6i quan h~ th6ng ke, c6 y
nghia la tuong fulg v6i m6i gia trj cua X ta c6 ngftu nhien gia trj cua Y.
- H6i quy tuy8n tinh duqc hi~u la h6i quy tuySn tinh theo tham s6, ta
dang xem xet truang hqp d~c bi~t vira tuySn tinh v6i biSri, vira tuySn tinh v6i
tham s6.
5.5.2 Phll'ong trinh hAi quy tuy~n tinh mdu
D~ mo toan hQc h6a m6i lien h~ gifra X va Y rue la ta phai tim duqc gia
trj CUa tham s6 h6i quy, ta ciing chi CO th~ thlJC hi~n dUQ'C di~U nay thong qua
cac quan sat mftu.
Gia sir (xi, Yi) la mftu n c~p quan sat thu th~p ngftu nhien tU X va Y. Ta
mong mu6n tim gia trj a, b d~ u6c luqng cho cac tham s6 a,~· N6i each khac,

149
I

_l
ta mong mu6n tim m<)t duong th~ng y = a +bx duqc xem la "thich hgp" nhfrt
khi t6ng binh phuang cac chech l~ch gifra gia tri thgc t€ yi v&i yi la nho. nhfrt.
Sau day la phuong phap binh phuong be nhfrt:
2
f(a,b) = l:f=1 er= Li=1(Yi - :Y) = LP=1(Yi - a - bxi) 2 ->min
Tu diSu ki~n tren, xac djnh cac h~ s6 a, b nhu sau:
=
of(a,b)
aa . 0
of(a,b) =
0
ab
Giai h~ phuong trinh ta tim duqc a, b
b = l:f: 1 Cxi-x)(yi-y) = LP=i xiyi-xy
jl:P=i Cxi-x) 2 jLr= 1 x[-nx- 2 ~
J

l
a= y+ bx
Duang th~ng Yi = a + bxi duqc g9i la dmmg h6i quy tuy€n tinh mfiu.
I
!
1

M<)t s6 tinh chfrt cua phuong phap binh phuong be nhfrt: l

( 1) a, b duqc xac djnh la duy nh§t tuong (mg v&i mftu
(2) a, b la u&c luQ'llg diSm cua a, B li
1
Yi = a + bxi c6 cac tinh chfrt sau: I
j
( 1) Di qua trung binh mftu (x, y)
(2) Trung binh cua Yi b~ng trung binh cua quan sat. l
(3) Trung binh cua cac phAn du b~ng 0: Lei = 0 I
(4) Cac phAn du. khong tuong quan v&i :Yi: LYi ei = O
j
( 5) Cac phAn du khong tuong quan v&i Xi: LXiei =0 1
V 6·i k€t qua binh phuong be nhftt ta chi m&i u&c luqng diSm cua tham lI
s6 h6i quy, ta khong bi~t duqc chfit lugng cua cac tuong lu9ng nay nhu ths ~

nao, chfrt luqng u&c Im.mg ph\l thu<)c vao nhiSu n<)i dung nhu: f

- D~ng ham cua mo hinh h6i quy duqc lga ch9n

- Ph\l thUQC vao Xi va Ui.
- Ph\l thUQC vao kich thu&c mfiu.
0 day ta se n6i dSn cac gia thuySt mang tinh chfrt toan h9c d6i v&i X va
U dS dam bao a, b b~ng phuong phap binh phuong be nhfrt la cac u&c luQ'11g
t'1ySn tinh, khong ch~ch, c6 phuong sai nh6 nhfrt.

150
"nhfit
Gia thuySt 1: Ky v9ng cua y~u t6 ngfiu nhien b~ng 0: E(ui)= E(u/Xi)O.
)nhfrt
Gia thuySt 2: Phu.ang sai cua cac y~u t6 ngftu. nhien khong d6i:
n Var(u/Xi) = Var(u/Xi) = a2 , v&i m9i i *j
Gia -thuySt 3: Khong. co. sv tucmg quan gifra cac u.
Gia thuySt 4: u va x khong c6 S\f tuang quan.
Gia thuySt 5: Cac biSn giai thich la cac biSn phi ngfiu nhien, t(rc la cac
gia tri cua no da dugc xac dinh sAn.
Cac gia thuySt &day chimangtinh chftt gi&i thi~u, trong phfin kinh tS
luqng se giai quySt vfm d~ nay m9t each Cl) th8 han. d day ta gi~ SU r5.ng cac
disu ki~n tren da dugc thoa man. . . · .
5.5.3 Khoang tin c'y cua cac h~ sA hfii quy
-u&c luQ'llg khoang cua Bv&i d9 tin c~y c1-a) 100% la: .
lU. b - tn-2,a/2Sb< B < b + tn-2,a/2Sb
l Trong d6:
1 S2 _ s· e2
= ._ _ s~;;;..________
1
1
~~
h - Lii=l. ex· --)2
i x
~n xz
L.i::1 i -nx ·
---2

j S2e = l:f=1 S~ =SSE

· · n-2 n-2

I
l
.. U&c luQ'llg khoang cua a v&i d9 tin c~y ( 1-a) 100% la:
a - tn-2,0:12Sa«:x<a + tn~2,a12Sa
I x-
l
.1
Trong do, :. ..
.
s2 = s2
a
" i
c~
e ·n·
.+ l:f=1 xl-nx-2
·

.
··
). 2

5.5.4 Ki@m djnh tham sA h.Ai. quy tfing th~ (~)

Ki€m djnh vS m6i quan hfgifra X va Y. Tru0ng hgp·p.=O thi X va Y
ham
~ths
I khong co m6i quan h~ nao, tru0ng hgp p > oCB <O) gifra x va Y co m6i quan

l
j•

j
h~ thu~il (nghjch).

0 muc y nghia a, gia thtiy~t Ho ki€m djnh acac tru6ng hqp sau:
l Gia thuySt
,..
Ho: B< 0 {Ho:~~ 0 {Ho:~= 0
I Gia tri ki€m dinh
foo

. . H1: B> 0 H1: B< 0

b
H1: B* 0
1 t=-
~ va Sb
QTig
i
Bae bo Ho t > tn-2,a t < - tn-2,a t > tn-2,a/2;t < - tn-2,a/2

I 151
 5.5.5 Phan tich phtrong sai hAi quy
5.5.5.1 Hj sJ xac djnh: R2 la h~ s6 n~m xac djnh mire d9 quan h~ giua
x va y co quan h~ hay khong, ho~c bao nhieu phftn tram S\f biSn thien cua y
c6 th~ giai thich bai S\f phl) thu9c tuySn tinh cua y vao x.
Gia trj thvc tS Yi = a + bxi + ei
Gia trj dv doan theo phuong trinh h6i quy: y= a + bxi
=> Yi=Yi + ei
V~y ei Ia S\f khac bi~f gifra gia trj thgc t~ v6i gia trj dv doan cua phuong
trinh h6i quy tuySn tinh. Nhu v~y, ei th~ hi~n phftn biSn thien cua y khong
th~ giai thich bai m6i lien h~ tuySn tinh gifra y va X.
Ta co: L(Yi - y) 2 = L(Yi - y)2 + Le2i
Hay SST = SSR + SSE
* SSR cang 16n thi mo hinh h6i quy tuySn tinh cang cod() tin c~y cao
trong Vi~c giai thich S\f bi~n d()ng cua Y.
* He. s6 xac dinh
.
R2 = SSR
SST
= 1 + SSE
SST
la phftn tram biSn dong
.
cua y
duqc giai thich bai m6i quan h~ tuy~n tinh cua Y vao X.
5.5.5.2 Phan tich phuung sai
Ki~m djnh gia thuySt v€ m6i quan h~ tuySn tinh gifra x va Y, tire la gia
thuySt Ho: C6 S\f t6n t~i m6i quan h~ tuySn tinh gifra x vao Y.
Bang 5.4 Bang ANOVA trong phan tich h6i quy tuy~n tinh don gian

Bi@n thien Tfing dq Ifch B'c ti}' do Phtrong sai Gia tri
binh phtrong ki~m djnh F
H6i quy SSR 1 MSR=SSR F=MSR
1 MSE

Sai s6 SSE n-2 MSE= SSE

n-2
T6ng c9ng SST n-1

Quy t~c bac ho gia thuySt Ho: F > FI, n-2, (trong do F1, n-2 c6 phan ph6i F).
Vi d\I 5.11: N ghien c(ru m6i quan h~ gifra s6 ti Sn chi tieu trong h() gia
dinh huy~n Z nam n v&i thu nh~p cua hQ nhu sau:

152
1~gifra
l
I
Bang 5.5 M6i quan M gifta thu nh~p va chi tieu cua die h9 gia dinh tinh

Thu nh'p X Chi tieu Y Thu nh~pX Chi tieu Y

z nam n

.cuaY 9.098 5.492 11.307 5~907

l 9.138 5.540 11.432 6.124
1 0.094 5.305 11.449 6.186
9.282 5.507. 11.697 6.224
9.229 ' 5.418 11.871 '6.496
huong 9.347 5.320 12.018 6.718
khong 9.525 ' 5.538 12.523 6.921
9.756 ' 5.692 12.053 6.471
10.282 5.871 12.088 6.394
10.662 6.157 12.215 6.555
10.019 6.342 12.494 6.755
y cao
Thi.re hi~n tren Excel d~ xir ly: Cac bu&c thvc hi~n nhu sau:

~u.a y (1) Tool----> Data Analysis--~--> Regression.

(2) Nh~p du li~u:
- Nh~p s6 li~u theo c{>t, m6i c()t m{>t bi€n
- lmput Y Range: Ch9n vting xir ly cua bi€n pht:i thm'.)c
agia
- Imput x Range: Ch9n vting XU ly cua bi€n d{>c l~p, n€u nhi8u biSn
thi ch9n ·nhi8u c()t.
- Laqels: Vung xir ly c6 ten bi€n khong

tF - Constant is Zero: Day la truemg hQP h6i quy v&i a= 0.

- Confidence Level: D() tin c~y.
K€t qua xir ly cua Excel ·nhu ~au: .
Regression Statistics
Multiple R 0,9587488
R Square 0,9191993
F).
Adjusted Square 0,9151592
gta Standard Error 147,66972
Observations 22
r = 0,9587 th~ hi~n m6i tuong quan thu~n gifra thu nh~p va c~i tieu la
ch~t che.

153
, , •. :TT['
)h,
{~"~ ~ :'
•>: ''

.. : ,f·.:.::
~ ..•••
:: ?····j···.··,
.•.
••

:
,
•.

R2 = 0,9191 c6 y nghia la 91,91 % S\f bi8n thien cua chi tieu c6 thS duqc
k!; giai thich 1ir m6i lien h~ tuy8n tinh gifra chi tieu v6i thu nh~p.
ANOVA
df SS MS F Significance
Regression 1 4961434,406 4.961.434,41 227,52 2,1713E-12
Residual. 20 436126,9127 21.806,35
Total 21 5397561,318
Vi gia trip qua nho (Sig.F = 2, 1713E - 12), do d6 ta c6 thS k8t lu~n gifra
x va y c6 m6i quan h~ tuyen tinh.
Coefficients Standard TStat P- Lower Upper
Error value 90,0°/o 90,0%
Intercept 1922,39 274,9493 6,991 9E-07 1448.18 2396,60
x 0,3815 0,025293 15,08 2E-12 0,33789 0,42514
Phuong trinh h6i quy tuyen tinh gifra X va Y:
y= 1922,39 + 0,3815x
Dva vao phuong trinh nay ta bi8t duqc muc d() vS m6i lien h~ gifra
chi tieu va thu nh~p dga vao h~ s6 a va b.
H~ s6 b: D\Ia vao dftu hi~u cua h~ s6 nay ta c6 thS bi~t duqc gifra X
va y c6 m6i lien h~ thu~n hay nghjch chiSu, dva vao d9 Ian cua b ta biet duqc
cu0ng d() hay muc d() anh hu&ng cua X va Y Ian hay nho.
H~ s6 a: Day la. h~ s6 kha phuc t~p trong vi~c giai thich, n6 ph\l thu9c
vao ban chfit cua n()i dung nghien citu, phl) thu9c vao mo hinh va trong m9t
s6 tru0ng hqp ta khong the giai thich duqc ho~c neu c6 giai thich chi la don
gian khi x = 0 thi y = a (chinh diSu nay ma ta con gQi a la h~ s6 ch~n). Do
do, my timg tru0ng hqp ma ta CO CaC each giai thich Cl) thS.
5.5.6 D11 bao trong phtr011g phap hfii quy tuy~n tinh d011 gian
- llac luqng khoang gia tri th\IC cua Yn+l v6i d() tin c~y (1-a):
"-
Y + tn-2,a/2
se 1+ -n1 + "'n
(Xn+1 + X)
2 --2
2

.£..i=l xi -nx

- ll6c luqng khoang gia tri trung binh ci:ia Yn+ 1 v6i d<) tin c~y ( 1-a):
"- s
Y + tn-2,a/2 e
1
- + (Xn+1 + X)
"'n 2
2
--2
n ""i=l xi -nx

154
duqc 5.5. 7 MO' r{)ng mo hinh hfii quy 2 bi~n
5.5. 7.1 Mo hinh tuyin tinh logarit
Trong san xuftt, nguai ta thuang xem xet lugng dfiu ra ph\l thuoc vao
ysu t6 dfiu vao va ta thuang dung mo hinh hf>i quy mu nhu sau: .
nee
·12 Y= aXP eu
Ta c6 th8 viSt l~i nhu sau: lnY = lna +·.PlnX + U
NSu dat Y* = lnYiu* = Ina, X* = lnXi khi d6 ta c6 thS vi~t lai du6i
gifra I d~ng tuySn tfnh don gian:
.Y* =a*+ BX*+ U
. . .

r Mo hinh nay duqc gQi la log - log ho~c log kep. V &i h~ s6 co gian chinh
I

I)

.60 5.5. 7.2 Mo hinh ban logarit (Similog)

14
Trong ly thuySt tai chinh ti~n t~-ngan hang SU d\lng cong thuc tinh lai
I suftt g<)p:
I
·~ Y = Yo(l + r)1
;ifra j Ta vi~t l~i du6i d~rig logarit: .·
l
lnY = lnYo + tln(l + r)
1X I·
!(:

NSu d~t a= lnY, p = ln(l + r), ta c6 thS viSt l~i du6i d~ng:
!<JC l
lnY =a+ Bt+ U
lQC Ngoai ra, c6 m(ks6 mo hinh khac:
a.9t - Mo hinh lin - log: Y == a + BlnX + U
:011
Do - Mo hinh nghich dao: Y =a+ ~(1/X) + U
5.6 HOI QUY TUYEN TiNH B(>I

I 5.6.1 Mo hinh b{)i

r
t
Gia sir y phl;l thu<)c vao k bi~n d9c l~p X1, X2, .... Xk. NSu gia tri cua k
~
! ' biSn d9c l~p x·1 ... Xk mo hinh h6i quy b9i du6i d~ng tuySn tinh sau:

l Y = a + BiX1 + B2X2 + ... + pkxk + u

Pr Duqc g9i la s6 h6i quy rieng, th8 hi~n muc d9 biSn thien Y khi biSn
Xj thay dbi ,m9t don vi, cac biSn con l~i khong dbi.
U la sai s6. Tuong tg nhu d6i v6i h6i quy don gian.
f
~ '

I 155
 5.6.2 Phuong trinh hfii quy b{)i ctia miu
G9i cac h~ s6 a,b1, ... bk uac luqng cho a, ~l···Bk dugc xac djnh boi
phuong phap binh phuong be nhftt:
f= Lr=1CYi - a - b1X1i-· .. -bkxkD 2 ---> min
Tu di~u ki~n tren ta c6 h~:
afjaa = o (

af/ab1 = o
(

afjabk = o
I
Giai h~ phuong trinh ta se tim dugc nghi~m (a, b1 ... ,bk)
Phuong trinh y = a + b1x1 + ... + bkXk la phuang trinh h6i quy b()i
cua mau. pl
di
Ta cilng c6 th~ tim dugc nghi~m (a, b1 ... ,bk) b~ng phuang phap ma
tr~n, tuy nhien du phuang phap nao di nfra thi vi~c tim nghi~m b~ng phuong
phap thu cong la rftt phuc t~p. v ai cong ngh~ may tinh phat tri~n, cac phdn
m~m th6ng ke dugc phat tri~n thi vi~c tim nghi~m tr& nen d~ dang ban. Chinh
vi v~y, ta khong nen qua quan tam d8n vi~c tim nghi~m b~ng phuang phap
thu cong nhu th8 nao.
Tuang t\I nhu d6i v6i hBi quy tuy8n tinh don gian, phuang phap binh
phuong be nhfit phai thoa man 5 di~u ki~n, ngoai ra con phai thoa man them
di~u ki~n sau:
- U c6 phan ph6i chuftn N(O,a2)
- Cac bi8n Xj d()c l~p v6i nhau
m
5.6.3 Khoang tin c'y ctia cac h~ s6 hAi quy n]
Mo hinh h6i quy b()i c6 d~ng: Y = a + B1X1 + B1X2 + ... + BkXk + U x:
x:
,
Tuang tt.r nhu d6i v6i hBi quy don gian, u6c luqng khoang cua cac h~
so sau:
- V6c luqng khoang cua (i v6i d() tin c~y ( 1 - a) 100% la;
bi - tn-k-1,a/2Sbi< Bi< bi+ tn-k-1,a/2Sbi
- V6c luqng khoang cua (v6i d() tin c~y ( 1 - a) 100% la:
a - tn-k-1,a12Sa<a< a+ tn-k-1,a12Sa

156
 5.6.4 Ki~m djnh tirng tham sfi hAi qui tAng th~ (pi)
1 b&i Tuang tv nhu d6i v&i ki~m dinh cua h6i quy don gian.
Trucmg hqp Bi = 0 thi Xi ,va y khong 'co m6i quan h~ nao, trucmg hqp
Pi> 0 (Pi< 0) gifra Xi va y co inoi quan h~ thu~n (nghich).
d muc y nghia a, gia thuySt Ho ki~m dinh acac truang hqp sau:
Gia thuySt

Gia tri ki~m djnh

Bae bo Ho t > tn-k-1,a t < - tn-k.,J,a t > tn-k-1,a/2; t <-tn-k-1,a/2

Day la m<)t phuong phap xay d\fllg mo hinh h6i quy, duqc g9i Ia
phuong phap lo~i biSn dfin. Ta se lo~i tilng biSn m<}t dva vao gia tri p ki~m
dinh l&n ra tru&c.
ma
ong 5.6.5 Phan tich phuong sai hfii quy
hfin . .
5.6.5.1 He sa xac. ilinh ·
.inh Tuang tv nhu d6i. v&i H6i quy don gian, ta co:
i hap
* H~ s6 xac djnh R2 = SSR = 1 - SSE
SST SST
inh a
Nhung day, h~ s6 R la noi len tinh ch~t che gifra biSn ph\l thu<)c Y
2

em va cac biSn d<}c l~p Xi, rue la no thS hi~n phdn.tram biSn thien cua y c6 th~
dtrQ"C giai thich b&i S\f bi~n thieri cua tAt ca cac bi~n Xi.
f)6i y&i nguai nghien. cuu thi h9 mong mu6n h~ sb R2 cang 16n ·cang
t6t, tuy nhien R2 la mQt ham khong giam theo s6 luQ'Ilg bi Sn dua vao. Di€u
nay c6 ·th~ dfin d~n m<)t tro chai vS s6 R 2 b~ng each dua vao mo hinh cang
nhiSu biSn d€ c6 h~ s6 R 2 l&n. DS kh~c ph\lc nhuqc di€m nay, ta dua rah~ s6
xac dinh di Su chinh danh gia muc d9 ph\l thu9c cua Y vao cac bi Sn x chinh
xac hon.
h~
H~ s6 xac djnh da diSu chinh:
R2 = SSR(n-k-1) = l _ (l _ R 2 )(~)
SST /(n-1) n-k-1

Xet vS m~t y nghla thi gifra R2 va R2 la nhu nhau, thong thuemg thi hai
h~ s6 nay chech l~ch nhau khong nhiSu. Trong m<)t s6 truemg hqp s6 lu9ng
bi Sn x tuang d6i 1&n so v&i n, khi do ta nen dung h~ s6 xac dinh co di Su chinh
dS do Iuong muc d9 thich hqp cua mo hinh h6i quy b9i.

157
 Day ciing la m()t phuang phap xay dvng mo hinh h6i quy, duqc g9i la I
phuang phap dua biSn vao dfrn. Chung ta se dua lfrn luqt cac biSn c6 tri tuy~t
d6i h~ s6 tuong quan r y,xi 16n vao tru6c, nSu R 2 tang Ien thi ta chftp nh~n bi~n,
con nguqc I~i thi ta Io~i ra va kSt Iu~n qua trinh.
5.6.5.2 Phan tich ANO VA hBi quy h9i
D~t gia thuySt: Ho: ~1 = P2 = ... = ~k
H1: Khong phai tftt ca Pi = 0
Bang5.6 ANOV):.. trong phan tich h6i quy tuy~n tinh b9i

Bi~n thien T6ng d{l l~ch Bic ti! do Phtrong sai Gia tr! Id@m
binh phU'O'ng djnh F
H6i quy SSR k MSR = ssR F=MSR
K MSE

Sai s6 SSE n - (k + 1) MSE = ssE

n-(k+l)
A "
T ong cqng SST n-1

Quy t~c bac bo gia thuySt Ho: F > Fk,n-k-1,a, co phan ph6i F.
Trong tru6ng hqp ta co h~ s6 xac dinh R 2 gia tri kiSm djnh duqc tinh j

b6i cong thuc sau:

n-k-1 R2
j
F=-k- = 1-R 2

Vi dl} 5.12: T6c d<) phat triSn n~n kinh t8 (Y) ph\l thu<)c vao t6c d9 phat I
.)
~

triSn cua nong nghi~p (X1), t6c d9 tang tru6ng cua kim ng~ch xuftt khfiu (X2) J
va ty 1~ l~m phat (X3) duqc thu th~p 48 qu6c gia sau: l
-~
I
I
t
J
i
l
1

l
i
l
j
i
1
1

I
158

J
9i la Bangs,. 7 T6c d9 phat tri~n nSn kinh tS (Y)~ t6c ~9 ph4t tri~n cua nong nghi~p (Xi),
uy~t toed(> tang tru&ng cua kim ng?ch xua! khau (X2) va ty l~ l?m phat (X 3)
)i~n, cua 48 quoc gia
j y NN ·XK LP y NN XK LP
I 1,3 3,4 -2,7 13,0 4,1 2,3 8,7 9,5
j 1,0 1,4 -6,0 10,5 -5,0 1,2 -2,0 1,1
I 0,4 0,1 -3,6 15,9 2,1 2,7 5,6 11,2
j
.~ 4,9 1,8 13' 6 3,2 7,7 3,0 2,0 8,9
I
'

m 9,8 5,6 27,~ .· 5,4 9,3 3,3 6,2 7,5 '

~
4
-2,1 2,2 2,6 5,2 ~1,7 2,0 '
-1 '7 18,2
2,0 2,3 -9,5 8,7 5,8 4,7 ..0,2 2,1
5,8 3,0 4,4 1,4 3,9 -3 9 -2,5 3,4
'
5,2 2,9 9,2 3,0 5,6 3,9 6,4 13,9
-1, 1 -2,3 -6,3 14,9 6,9 1,3 11,6 6,4
0,2 0,3 12~0 20,3. -4,6 0,8 '.;.9,8 21,5
inh
1,1 1,4 " -7,2 19,8 -2,6 1,7 -6,6 6,7
-12,0 48
' '
-5,5 8,6 1,1 3,9 3,8 7,7
-1,6 -0,4 -2,5 11,3 4,6 3,0 -3,5 8,6
0,5 1,9 ' ' ' 1,6 19,0 -0,6 2,5 2,0 11,5
l
j 2,2 -3,5 ' 4,7 ' 1',9 8,2 1,9 3,8 7,8
J 8,0 3,1 10,9 37,3 4,1 0,9 1,3 5,6
6,5 3,3 '
-0 '6 8,9 12,6 7,9 11,7 3,8
0,2 0,1 8,4 ' 29,5 4,1 2,8 -0,9 9,9 '
'·7 8' 5~3' 10,4 8,1 0,6 2,8 -2' 1 ' 23,3
' ' '
2,5 2,3 ' 4,9 22 6 2,0 0,5 -3,1 33,5
'
.' ·-~
·I
' -0,2 3,1 7,9 20,2 0,0 0,4 6,9 32,6
I
. I 6,1 10,3 -19 '0 -1,3 -2,6 -1,3 3,4 7,7
'1 '

l 2,9 -0,6 5,4 7,5 -3,4 7,9 -7,9 45,4

'1 j

i
·i
·i
159
'I
I
I
 ,.,,.
!

K~t qua xlt' ly cua Excel nhu sau:

I
Regression Statistics
Multiple R 0,6088296
R Square 0,3706735
Adjusted R Square 0,3277648
Standard Error 3,6899289
Observations 48
(
R2 = 0,37 c6 nghia la tu 37% SlJ bi~n thien cua t6c d() phat tri~n kinh tS
c6 th~ duqc giai thich tir m6i lien h~ tuySn tinh gifra t6c d() phat tri~n kinh tS '
v6'i t6c d9 biSn thien cua nong nghi~p, xufit khfiu va lc;tm phat.
ANOVA

df SS MS F SignificanceF
Regression 33 352,8613631 117,6205 8,63867 0,000127635
Residual 44 599,0853036 13,61558
Total 47 951,9466667
·\,
I .;.··..
,.,-\!
~:;:
.•
V6i gia tri p = 0,0001 la nho nhfit, ta c6 thS bac bo gia thuySt Ho, c6
nghia la c6 t6n tc;ti m6i lien h~ tuySn tinh gifra t6c d9 phat triSn kinh tS v6i it
nhftt m()t trong cac ySu t6: Nong nghi~p, xufit khAu va l~m phat.

I
r:-..
·.·.··.!·:····.

,': Bang 5.8 M6i quan h~ tuy~n tinh gifra t6c dQ phat tri~n kinh tS v&i cac ySu t6 khac

Ir Coefficients Standard
Error
TStat P-value Lower
95%
Upper
95%
I; Intercept 2,033019 0,993121 2,0471 0,046649 0,031514 4,034525
~· NN 0,500738 0,205653 2,434859 0,019021 0,086269 0,915206
I XK 0,268085 0,068954 3,887867 0,000337 0,129117 0,407054

I LP -0,10474 0,053080 -1,97337 0,054755 -0,21172. 0,002229

~ Phuong trinh h6i quy b()i: y= 2,033 + 0,5007X1 + 0,268X2 + 0, 1047X3

Il Tu phuong trinh h6i quy b()i ta c6 nh~n xet:
- NSu t6c dQ tang tru6ng cua xufit khfiu va l~m phat khong d6i, 1% tang
tru&ng nong nghi~p se lam tang o,5007% tang tru&ng cua n~n kinh ts.
~ NSu t6c d() tang tru6ng cua nong nghi~p va lc;tm phat khong d6i, 1%
tang ttu&ng xufit khfiu se lam tang o,268% tang tru&ng cua n~n kinh ts.

160
 - NSu t6c d() tang truang ~ua nong,ngh·i~p va xuAt kh&u kh6ng.d6i, ty I~
l?m phat tang 1% se lam cho nen kinh te giam 0, 1047%.

8296 ' - NSu t~c d() tang truang cua nong nghi~p, xuAt khfru, l?m phat b~ng 0
thi nen kinh te tang tnrang 2,033%.
5735 I
Tom h_ii: H6i quy tuySn tinh la m()t n()i dung rfit n)ng va sau, dugc ung
7648
di.mg trong nhi~u llnh. V\fC. Tuy nhien d~ hiSu m()t each dfty du thi trong
>289 . ph?m vi cua mon hoc khong thS trinh bay dfty du duqc ma S\f ma r<)ng nay
48 thu()c ph?m vi cua m()t mon· h9c khac do la Kinh tS lm;mg. Chinh vi v~y, a
day chi gi&i thi~u mang tinh chfit nh~p mon th6ng ke di sau vs m~t ly thuySt
nh t~ va ky thu~t. .
nh t~

~eF

35

,, c6
6·i it

hac
r

25
)6
54
~9

161
 _,,,,,..---
----~_,,,._.""Ir=-

TOM TAT CHUONG 5

Trong XU ly va phan tich thong tin mftu, ill\lC tieu trong khoa h9c th6ng
ke dS suy n)ng mthong tin mftu cho m(H t6ng thS. D?c tinh phan ph6i cua cac
tham s6 trong t6ng thS c6 thS duqc d~i di~n thong qua vi~c khao sat gia tri
cua cac biSn ngftu nhien quan sat tu mfiu. M9t phan ph6i mftu trong th6ng ke
la phan ph6i xac· sufit cua cac gia tri quan sat mftu duqc ch9n ra tu t6ng ths va
suy r()ng cho t6ng thS d6. Tuy thu<)c tinh chfrt, d?c diSm va gia thuySt cua
quan sat mftu, ta c6 cac phan ph6i xac sufrt khac nhau nhu phan ph6i chuftn
va phan ph6i mftu.
KiSm djnh gia thuySt vS t6ng th~ chung la m9t phuong phap thuang
dung trong th6ng ke nh~m dua ra nhfrng quySt djnh quan tn;mg trong quan ly
va diSu hanh kinh doanh ciing nhu trong m9i m?t cua CUQC s6ng. Gia thuy&t
th6ng ke la gia thuyst vs m9t vfin cts nao do cua t6ng ths chung, gia thuyst
ma ta mu6n kiSm djnh gQi Ia "gia thuySt khong" va ky hi~u la Ho. Gia thuySt
d6i l~p v6i n6 duqc gQi la gia thuySt thay thS, duqc ky hi~u la H1. Gia thuySt
th6ng ke c6 thS duqc trinh bay du6i nhi~u d~ng khac nhau, tuy theo d~ng cua
cac gia thuySt nay c6 thS Iva ch9n va ap dvng kiSm djnh hai phia hay kiSm
dinh m9t phia.
Cac hi~n tuQ'Ilg t6n t~i trong m6i lien h~ ph\l thu<)c lftn nhau. Phan tich
h6i quy va tuong quan la phuang phap thuang SU d\lng dS nghien CUu m6i
lien h~ ph\l thu()c d6. Phan tich h6i quy va tuong quan nh~m giai quySt hai
nhi~m V\l nghien CUu chu ySu: Xay d\l'llg mo hinh h6i quy phan anh m6i lien
h~ va danh gia muc d9 ch?t che cua m6i lien h~. Hai nhi~m V\l nay c6 thS
duqc giai quySt d6ng thai ho?c c6 thS duqc giai quySt d9c l~p.

162
 CAU HOI ON T~P
,
ong Cau 1. Trinh bay cac khai ni~m va d~c tinh cua phan ph6i chufin va
cac phan ph6i mftu.
Ltr! Cau 2. Trinh bay m()t s6 khai ni~m trong ki~m dinh gia thuy~t (Gia
r ke
? thuySt th6ng ke, sai lfim trong ki~m djnh, tieu chuftn ki~m djnh).
~ va
cua Cau 3. Phan tich h6i quy va tuong quan giai quySt nhfrng nhi~m Vl)
.,
uan nghien cuu gi.
Cau 4. Y nghia vi~c nghien cliu h6i quy va ttrong quan tuySn tinh gifra
1ng nhiSu tieu thuc s6 luqng khong.
11,5'
y~t
y~t
y~t
yet
;ua
em

ich
,
16i
hai
ien
rh;:..
~ e

. 163
BA.I T~P CHUONG 5
Bai t~p 1
Gia SU r~ng % ti Sn luang hang nam tang Ien cho Ban giam d6c cua cac
doanh nghi~p vira va nho co phan ph6i chufin vai trung binh la 12,2% va
d9
tu
l~ch chufin 3,6%. M9t mfru ngfru nhien duqc ch9n ta 9 quan sat tir m9t t6ng
thS cac doanh nghi~p c6 tiSn luong tang len. Hay tim xac sufit dS trung binh
mfru se nho hon 10%?
Bai t~p 2
M9t mfru ngfru nhien g6m 25 quan sat duqc lfiy ra tu m()t t6ng th~ c6
trung binh µ = 10 va d9 l~ch chufin a =5. Xac sufit dS ch9n 25 quan sat c6
trung binh mfru la bao nhieu?
\
Bai t~p 3
t
Tr9ng luQ'Ilg cac h()p kvo tir m()t day chuySn san xufit va dong g6i c6
phan ph6i chuftn vai tr9ng luqng trung binh la µ va d(k l~ch chufin la a. M<)t
mfru ngfru nhien 16 h9p duqc ch9n ra. Bi~t r~ng xac suAt d~ trcmg luqng trung
binh cua 16 h9p kvo nhan gia tri nho hon 19lg la 1,1587 va nho hon 218g la t]
0,9772. Tim tr9ng luqng trung binh va d() l~ch chufin cua tr9ng luqng cac h<)p k
kvo duqc san xuAt tir day chuySn tren la bao nhieu?
Bai t~p 4
M()t qui trinh san xufit dmmg tinh ch~. Tr9ng luqng cua nhfrng bao ti
du0ng co phan ph6i chufin v6·i d() l~ch chuftn l ,2kg. M()t mfru ngfru nhien g6m d
25 bao co tr9ng luqng trung binh m6i bao 19,8 kg. Tim khoang tin c~y 95%
cho tr9ng luqng trung binh t6ng th€?
Bai t~p 5
M()t mfru ngfru nhien gbm 6 ki~n hang duqc chQn ra Ur. tAt ca cac ki~n
hang duqc san xuftt bai nha may trong m()t tuftn. Tr9ng lu9ng cua 6 ki~n hang pl
lftn luqt nhu sau (kg): pJ
18,6 18,4 19,2 20,8 19,4 20,5 dj
kJ
Tim khoang tin c~y 90% cho tr9ng luqng trung binh t6ng th~ cua tAt ca
cac ki~n hang cua nha may, gia SU phan ph6i cua t6ng thS la phan ph6i chuAn.
Bai t~p 6
M()t mfru ngfru nhien gbm 73 lanh d?o ngan hang duqc hoi b6'i cau sau:
"Trong m6i nganh thucrng phai chfip nh~n nhfrng ri1i ro trong kinh doanh.
V~y, ngan hang cua b~n c6 b~t ky thvc tS nao ma b~n xem nhu khong dung
nguyen t~c, n()i quy va d~o I)"'. KSt qua co 39 cau tra lai "khong". Tim khoang
tin c~y 95% cho ty l~ t6ng th~ nhfrng Hinh d~o ngan hang tra ICYi "khong".

164
 Bai t~p 7
MC)t may khoan 16 tren tftm kim lo~i, ducmg kinh cua nhfrng 16 khoan
lcac c6 phan ph6i chuAn v&i µ = 2 cm va c6 d() l~ch chufm la 0,06 cm. D~ kiSm
ad9 tra tinh chftt chinh xac cua may khoan, duang kinh cua cac· 16 khoan n bufiu
? ? ?

t6ng nhien duqc ch9n ra de do. Gia sir d() l~ch chuan kh6ng doi, m()t m~u g6m 9
Jinh s? do v&i ducmg ~inh ti;ing binh x = 1,95 cm. Hay kiSm djnh gia thuySt Ho
a
rai;g trung binh tong the(µ) la 2 cm muc y nghia 5% va tim gia tr! p cua
kiem djnh?
?
Bai t~p 8
~ c6
t c6 T6ng giam d6c c6ng ty kinh doanh khach s~n du ljch cua thanh ph6 Z
biSt r~ng doanh thu tnmg binh cua cac khach s~n thang 12 tang ten 20% so
v&i thang 11. Sau khach s~n ngftu nhien duqc ch9n ra va ghi nh~n doanh thu
tang Ien nhu sau (%):
[ c6
19,2 18,4 19,8 20,2 20,4 19,0
v19t
mg Gia sir phan phfli cua t6ng thS la phan ph6i chuAn. Hay kiSm dinh gia
:da
:>
thuySt Ho r~ng t6c d9 tang trung binh cua doanh thu c6ng ty la 20% dva vao
I"
19P a
kism dinh "hai duoi" muc y nghia 10%?
Bai t~p9
M()t mfiu ngftu nhien g6m 199 nha dfru tu trong m()t thanh ph6 16n, 104
)aO trong s6 h9 d6ng y v&i cau n6i r~ng: "luu luqng ti~n m~t trong ho~t d()ng kinh
'
Jill doanh la m()t s6 do c6 gia tri cua kha nang sinh lai". Hay kiSm djnh gia thuySt
5% cJ mue -y nghia 10% dµa vao kiSm dinh "hai duoi" r~ng phan mra s6 nha dfiu
tu (50%) se d6ng y v6i eau n6i tren?
Bai t'p 10
~n DS d~t duqc tieu ehuAn da duqc d~t ra cho mired() t~p chftt trong san
ng ph~m ehfrt h6a h9e la khong vu9t qua 4%. M9t mfiu ngfiu nhien g6m 20 san
ph~m c6 phuong sai mfiu 5,62 trong phfrn tram mue d() cua t~p chfit. Hay kiSm
djnh gia thuySt Ho a mire y nghia 10% r~ng phuong sai chung cua t6ng thS
kh6ng vuqt qua 4 % ?
ca
lll .

. u:
h.
tg
tg

165
r .

,,}'

l.
.
,
'

TAI LI:E:U THAM KHAO

;l
·:;.

1
1.~
t:

l
\

[ 1]. Hoang Tr9ng va Chu NguySn M(mg Ng9c, 2008. Giao trinh Th6ng ke ·~
J
j
ii
ung dvng, Nha Xufrt ban Th6ng ke. i
1
'}_
'i
0,
[2]. Ha Van San, 2011, Giao Trinh Nguyen Ly Th6ng Ke Kinh TS - ·1

ij 0,
Ung Dvng Trong Kinh Doanh Va Kinh TS, NXB Th6ng ke. 0,
·~
[3]. Le Luang, 1994. Giao trinh Ly thuy~t th6ng ke ciia B<) mon th6ng ke, 1 0,
Truang D~i hQC Kinh t_~, thanh ph6 H6 Chi Minh.
:1 0,
.l
~
0,
[4]. Le Luang, 1999. Giao trinh va bai t~p Ly thuyet th6ng ke, Khoa th6ng 0,
ke - Toan kinh tS, Truang D~i hQc Kinh tS, thanh ph6 H6 Chi Minh. 0,
0,
[5]. Mai Van Nam, 2008. Giao trinh Nguyen ly th6ng ke kinh t8. Nha Xufit 0,
ban Van h6a thong tin. 1,
[6]. NguySn Ng9c Lang, 2010. Giao trinh Nguyen ly th6ng ke. Truang Cao 1,
ding Kinh tS - Ky thu~t Cfm Tha. 1:
1:
[7]. NguySn Thi Kim Thuy, 2010. Nguyen ly th6ng ke (Ly thuySt bai t~p 1:
va bai giai) (mg <lvng trong kinh ts va kinh doanh san xufit dich vt;t, 1:
Nha Xufit ban Th6ng ke. 1:

1 [8]. Nguy~n Cong Nhv, 2012, Giao trinh Nguyen ly th6ng ke, NXB Giao
dvc Vi~t Nam.
I=
I:
I:
[9]. Trftn Ng9c Phac va Trftn Thi Kim Thu, 2006. Giao trinh Ly thuy8t th6ng 2:
\ 2:
ke. Nha Xufit ban Th6ng ke.
2:
[ 10]. Vo Thi .Thanh U)c, 1998. Giao trinh Th6ng ke l1ng dvng va dv bao. 2!
Nha Xufit ban Thbng ke. 2!
2:
[11]. Bruce L. Bowerman, Emily S. Murphee, Richard T. O'conell, James 2:
Burdeane Orris, 2012, Essentials of business statistics, McGraw- Hill. 2:
2.
[12]. J K Sharma, 2016, Business Statistics- Problems and Solutions, Vikas
2.
Publishing. 3.
[13]. Softcover, 2011, Essentials of Business Statitics, McGraw-Hill/Irwin 3.
3.
[14]. Wegner, 2010. Applied Business Statistics: Methods and Excel-Based 3.
Applications, Juta Academic. ISBN 0702172863 3.
3.
3.
J
3.
3

166
 1. ..
;'
j
~
·~
····y

PHl} LVC
~

1 TRA BANG 1: PHAN PHOI CHUAN

1
6ngke J~ Bang phan phbi chuftn P (0 < Z < Zb)
1
~
~j
z 0,00 0,01 0,02 0,03 0,04 0,05 0,06 0,07 0,08 0,09
1 0,0 0,0000 0,0040 0,0080 0,0120 0,0160 0,0199 0,0239 0,0279 0,0319 0,0359
i T~ - f,
~
0,1 0,0398 0,0438 0,0478 0,0517 0,0557 0,0596 0,0636 0,0675 0,0714 0,0753
0,2 0,0793 0,0832 0,0871 0,0910 0,0948 0,0987 0,1026 0,1064 0,1103 0, 1141
ng ke, 0,3 0,1179 0,1217 0,1255 0,1293 0,1331 0,1368 0,1406 0,1443 0,1480 0,1517
0,4 0,1554 0,1591 0,1628 0,1664 0,1700 0,1736 0,1772 0,1808 0,1844 0,1879
0,5 0,1915 0,1950 0,1'985 0,2019 0,2054 0,2088 0.2123 0,2157 0,2190 0,2224
th6ng 0,6 0,2257 0,2291 0,2324 0,2357 0,2389 0,2422 0,2454 0,2486 0,2517 0,2549
nh. 0,7 0,2580 0,2611 0,2642 0,2673 0,2704 0,2734 0,2764 0,2794 0,2823 0,2852
0,8 0,2881 0,2910 0,2939 0,2967 0,2995 0,3023 0,3051 0,3078 0,3106 0,3133
.Xu~t
0,9 0,3159 0,3186 0,3212 0,3238 0,3264 0,3289 0,3315 0,3340 0,3365 0,3389
1,0 0,3413 0,3438 0,3461 0,3485 0,3508 0,3531 0,3554 0,3577 0,3599 0,3621
5Cao 1,1 0,3643 0,3665 0,3686 0,3708 0,3729 0,3749 0,3770 0,3790 0,3810 0,3830
1,2 0,3849 0,3869 0,3888 0,3907 0,3925 0,3944 0,3962 0,3980 0,3997 0,4015
1,3 0,4032 0,4049 0,4066 0,4082 0,4099 0,4115 0,4131 0,4147 0,4162 0,4177
ii t~p 1,4 0,4192 0,4207 0,4222 0,4236 0,4251 0,4265 0,4279 0,4292 0,4306 0,4319
·h vu. ' 1,5 0,4332 0,4345 0,4357 0,4370 0,4382 0,4394 0,4406 0,4418 0,4429 0,4441
1,6 0,4452 0,4463 0,4474 0,4484 0,4495 0,4505 0,4515 0,4525 0,4535 0,4545
1,7 0,4554 0,4564 0,4573 0,4582 0,4591 0,4599 0,4608 0,4616 0,4625 0,4633
· Giao 1,8 0,4641 0,4649 0,4656 0,4664 0,4671 0,4678 0,4686 0,4693 0,4699 0,4706
1,9 0,4713 0,4719 0,4726 0,4732 0,4739 0,4744 0,4750 0,5756 0,4761 0,4767
,
iong 2,0 0,4772 0,4778 0,4783 0,4788 0,4793 0,4798 0,4803 0,4808 0,4812 0,4817
2, 1 0,4821 0,4826 0,4830 0,4834 0,4838 0,4842 0,484f 0,4850 0,4854 0,4857
2,2 0,4861 0,4864 0,4868 0,4871 0,4875 0,4878 0,4881 0,4884 0,4887 0,4890
bao. 2,3 0,4893 0,4896 0,4898 0,4901 0,4904 0,4906 0,4909 0,4911 0,4913 0,4916
2,4 0,4918 0,4920 0,4922 0,4025 0,4927 0,4929 0,4931 0,4932 0,4934 0,4936
2,5 0,4938 0,4940 0,4941 0,4943 0,4945 0,4946 0,4948 0,4949 0,4951 0,4952
mes 2,6 0,4953 0,4955 0,4956 0,4957 0,4959 0,4960 0,4961 0,4962 0,4963 0,4964
ill. 2,7 0,4965 0,4966 0,4967 0,4968 0,4969 0,4970 0,4971 0,4972 0,4973 0,4974
kas 2,8 0,4974 0,4975 0,4976 0,4977 0,4977 0,4978 0,4979 0,4979 0,4980 0,4981
2,9 0,4981 0,4982 0,4982 0,4983 0,4984 0,4984 0,4985 0,4985 0,4986 0,4986
3,0 0,4987 0,4987 0,4987 0,4988 0,4988 0,4989 0,4989 0,4989 0,4990 0,4990
m 3,1 0,4990 0,4991 0,4991 0,4991 0,4992 0,4992 0,4992 0,4992 0,4993 0,4993
3,2 0,4993 0,4993 0,4994 0,4994 0,4994 0,4994 0,4994 0,4995 0,4995 0,4995
~ed
3,3 0,4995 0,4995 0,4995 0,4996 0,4996 0,4996 0,4996 0,4996 0,4996 0,4997
3,4 0,4997 0,4997 0,4997 0,4997 0,4997 0,4997 0,4997 0,4997 0,4997 0,4998
3,5 0,4998 0,4998 0,4998 0,4998 0,4998 0,4998 0,4998 0,4998 0,4998 0,4998
3,6 0,4998 0,4998 0,4999 0,4999 0,499? 0,4999 0,4999 0,4999 0,4999 0,4999
3,7 0,4999 0,4999 0,4999 0,4999 0,4999 0,4999 0,4999 0,4999 0,4999 0,4999
3,8 0,4999 0,4999 0,4999 0,4999 0,4999 0,4999 0,4999 0,4999 0,4999 0,4999
3,9 0,5000 0,5000 0,5000 0,5000 0,5000 0,5000 0,5000 0,5000 0,5000 0,5000

167
r~
f;
I

TRA BANG 2: PHAN PHOI STUDENT

Bang tra phan ph6i t Student cho gia ttj t t&i he;m 4a,df) sao cho P (t > ~a,df)) = a E
-
Giatrj a
df 0,125 0;1 0,075 0,05 0,025 0,01 0,005
1 2,4142 3,0777 4, 1653 6,3138 12,7062 31,8205 63,6567
2 1,6036 1,8856 2,2819 2,9200 4,3027 6,9646 9,9248
3 1,4226 1,6377 1,9243 2,3534 3, 1824 4,5407 5,8409
4 1,3444 1,5332 1,7782 2,1318 2,7764 3,7469 4,6041
5 1,3009 1,4759 1,6994 2,0150 2,5706 3,3649 4,0321
6 1,2733 1,4398 1,6502 1,9432 2,4469 3,1427 3,7074
7 1,2543 1,4149 1,6.166 1,8946 2,3646 2,9980 3,4995
8 1,2403 1,3968 1,5922 1,8595 2,3060 2,8965 3,3554
9 1,2297 1,3830 1,5737 1,8331 2,2622 2,8214 3,2498
IO 1,2213 1,3722 1,5592 '1,8125 2,2281 2;7638 3,1693
11 1,2145 1,3634 1,5476 1,7959 . 2,2010 2,7181 3,1058
12 1,2089 1,3562 1,5380 1,7823 2,1788 2,6810 3,0545
13 1,2041 1,3502 1,5299 1,7709 2,1604 2,6503 3,0123
14 1,2001 1,3450 1,5231 1,7613 2,1448 2,6245 2,9768
15 1,1967 1,3406 1,5172 1,7531 2,1314 2,6025 2,9467
16 1,1937 1,3368 1,5121 1,7459 2,1199 2,5835 2,9208
17 1,1910 1,3334 1,5077 1,7396 2,1098 2,5669 2,8982
18 1, 1887 1,3304 1,5037 1,7341 2,1009 2,5524 2,8784
i<I 19 1,1866 1,3277 1,5002 1,7291 2,0930 2,5395 2,8609
20 1,1848 1,3253 1,4970 1,7247 2,0860 . 2,5280 2,8453
II 21 1, 1831 1,3232 1,4942 1,7207 2,0796 2,5176 2,8314
I 22 1,1815 1,3212 1,4916 1,7171 2,0739 2,5083 2,8188
23 1,1802 1,3195 1,4893 1,7139 2,0687 2,4999 2,8073
I 24 1,1789 1,3178 1,4871 1,7109 2,0639 2,4922 2,7969
25 1,1777 1,3163 1,4852 1,7081 2,0595 2,4851 2,7874
26 1,1766 1,3150 1,4834 1,7056 2,0555 2,4786 2,7787
27 1,1756 1,3157 1,4817 1,7033 2,0518 2,4727 2,7707
28 1,1747 1,3125 1,4801 1, 7011 2,0484 2,4671 2,7633
29 1,1739 1,3114 1,4787 1,6991 2,0452 2,4620 2,7564
30 1,1731 1,3104 1,4774 1,6973 2,0423 2,4573 2,7500
31 1,1723 1,3095 1,4761 1,6955 2,0395 2,4528 2,7440
32 1,1716 1,3086 1,1749 1,6939 2,0369 2,4487 2,7385
33 1,1710 1,3077 1,4738 1,6924 2,0345 2,4448 2,7333
34 1,1703 1,3070 1,4728 1,6909 2,0322 2,4411 2,7284
35 0,1698 1,3062 1,4718 1,6896 2,0301. 2,4377 2,7238
36 1,1692 1,3055 1,4709 1,6883 2,0281 2,4345 2,7195
37 1,1687 1,3049 1,4701 1,6871 2,0262 2,4314 2,7154
38 1,1682 1,3042 1,4692 1,6880 2,0244 2,4286 2,7116
39 1,1677 1,3036 1,4685 1,6849 2,0227 2,4258 2,7079
40 1, 1673 1,3031 1,4677 1,6839 2,0211 2,4233 2,7045
50 1,1639 1,2987 1,4620 1,6759 2,0086 2,4033 2,6778
60 1,1616 1.2958 1,4582 1,6706 2,0003 2,3901 2,6603
70 1,1600 1,2938 1,4555 1,6669 1,9944 2,3808 2,6479
80 1,1588 1,2922 1,4535 1,6641 1,9901 2,3739 2,6387
90 1, 1578 1,2910 1,4519 1,6620 1,9867 2,3685 2,6316
100 1, 1571 1,2901 1,4507 1,6602 19840 1,3642 2,6259

168
 BANG TRA 3: PHAN PHOI CHI BINH PHU'ONG (x2)
=a B~c t1}' do( dt) x20,99s x 20,990 X 2o,975 x20,9so x 2 0,9oo
1 0,000039 0,000157 0,000982 0,003932 0,015791
.-5- 2 0,020100 0,050636 0,102586
0,010025 0,210721
67 3 0,071723 0,114832 0,215795 0,351846 0,584375
is 4 0,206984 0,297107 0,484419 0,710724 1,063624
)9
~I 5 0,411751 0,554297 0,831209 1,145477 1,610309
~1 6 0,675733 0,872083 1,237342 1,635380 2,204130
'4 7 0,989251 1,239032 1,689862 2,167349 2,833105
15 8 1,344403 1,646506 2,179725 2,732633 3,489537
4 1,734911 2,087889 2,700389 3,325115 4,168156
9
8
·3 10 2,155845 2,558199 3,246963 3,940295 4,865178
8 11 2,603202 3,053496 3,815742 4,574809 5,577788
5 12 3,073785 3,570551 4,403778 5,226028 6,303796
3 13 3,565042 4,106900 5,008738 5,891861 7,041500
8 14 4,074659 4,660415 5,628724 6,570632 7,789538
7
. 15 4,600874 5,229356 6,262123 7,260935 8,546753
~
2 16 5,142164 5,812197 6,907664 7,961639 9,312235
.. 4 17 5,697274 6,407742 7,564179 8,671754 10,085183
) 8,230737 9,390448
18 6,264766 7,014903 10,864937
I 19 6,843923 7,632698 8,906514 10,117006 11,650912
~ .
,.,. 20 7,433811 8,260368 9,590772 10,850799 12,442601
21 8,033602 8,897172 10,282907 11,591316 13,239596
22 8,642681 9,542494 10,982330 12,338009 14,041490
23 9,260383 10J95689 11,688534 13,090505 14,847954
24 9,886199 10,856349 12,401146 13,848422 15,658679
25 10,519647 11,523951 13,119707 14,611396 16,473405
26 11,160218 12, 198177 13,843881 15,379163 17,291880
27 11,807655 12,878468 14,573373 16,151395 18, 113889
28 12,461281 13,564666 15,307854 16,927876 18,939235
29 13,121067 14,256406 16,047051 17,708381 19,767740
30 13,786682 14,953464 16,790756 18,492667 20,599245
40 20,706577 22,164201 24,433058 26,509296 29,050516
50 27,990825 29,706725 32,357385 34,764236 37,688637
60 35,534397 37,484796 40,481707 43,187966 46,458885
70 43,275305 45,441700 48.757536 51,739263 55,328945
80 51J71933 53,539983 57,153152 60,391459 64,277842
100 67,327533 70,064995 74,221882 77,929442 82,358127

1.69
 y
1

BANG TRA 3: PHAN PHOI CHI BINH PHU'ONG (X2) (Ti~p theo)
B~c t9· do (dt) x20,100 X2o,oso X 20,02s X 2o,orn X 2o,oos
1 2,7055 3,8415 5,0239 6,6349 7,8794
2 4,6052 5,9915 7,3778 9,2104 10,5965
3 6,2514 7,8147 9,3484 11,3449 12,8381
4 7,7794 9,4877 11,1433 13,2767 14,8602
5 9,2363 11,0705 12,8325 15,0863 16,7496
6 10,6446 12,5916 14,4494 16,8119 18,5475
7 12,0170 14,0671 16,0128 18,4753 20,2777
8 13,3616 15,5073 17,5345 20,0902 21,9549
9 14,6837 16,9190 19,0228 21,6660 23,5893
10 15,9872 18,3070 20,4832 23,2093 25,1881
11 17,2750 19,6752 21,9200 24,7250 26,7569
12 18,5493 21,0261 23,3367 26,2170 28,2997
13 19,8119 22,3620 24,7356 27,6882 29,8193
14 21,0641 23,6848 26,1189 29,1412 31,3194
15 22,3071 24,9958 27,4884 30,5780 32,8015
16 23,5418 26,2962 28,8453 31,9999 34,2671
17 24,7690 27,5871 30,1910 33,4087 35,7184
18 25,9894 28,8693 31,5264 34,8052 37,1564
19 27,2036 30,1435 32,8523 36,1908 38,5821
20 28,4120 31,4104 34,1696 37,5663 39,9969
21 29,6151 32,6706 35,4789 38,9322 41,4009
22 30,8133 33,9245 36,7807 40,2894 42,7957
23 32,0069 35,1725 38,0756 41,6383 44,1814
24 33,1962 36,4150 39,3641 42,9798 45,5584
25 34,3816 37,6525 40,6465 44,3140 46,9280
26 35,5632 38,8851 41,9231 45,6416 48,2898
27 36,7412 40,1133 43,1945 46,9628 49,6450
28 37,9159 41,3372 44,4608 48,2782 50,0036
29 39,0875 42,5569 45,7223 49,5878 52,3355
30 40,2560 43,7730 46,9792 50,8922 53,6719
40 51,8050 55,7585 59,3417 63,6908 66,7660
50 63,1671 67,5048 71,4202 76,1538 79,4898
60 74,3970 79,0820 83,2977 88,3794 91,9518
70 85,5270 90,5313 95,0231 100,4251 104,2148
80 96,5782 101,8795 106,6285 112,3288 116,3209
100 118,4980 124,3421 129,5613 135,8069 140,1697

170