strona 1

6.6. Zaburzenia lękowe uogólnione

(Generalized Anxiety Disorder).
Karty pracy do wykorzystania
w terapii

Magdalena Lange-Rachwał

Praca z pacjentami, u których zdiagnozowano zaburzenie lękowe uogólnione Zaburzenie lękowe

(F 41.1), czyli tzw. GAD (Generalized Anxiety Disorder) traktowana jest często jako uogólnione – GAD

wyzwanie. Dzieje się tak z kilku przyczyn. Jedną z nich jest często bardzo dłu-
gi okres (kilku lub kilkunastoletni), zanim pacjent trafia do gabinetu terapeuty
lub psychiatry, co oczywiście prowadzi do usztywnienia poznawczego. Wielu
chorych ma poczucie, że zamartwianie się jest skuteczną strategią adaptacyj-
ną (często mylą martwienie się z rozwiązywaniem problemów). Powodem pod-
jęcia leczenia jest niejednokrotnie presja otoczenia odczuwającego zmęczenie
obecną sytuacją lub pojawienie się u pacjenta obaw, że martwienie się może
02

negatywnie wpłynąć na jego zdrowie. Trudnością jest także bardzo częste (80%)
występowanie zaburzeń współwystępujących, takich jak: (zaburzenia nastroju,
zaburzenia osobowości, fobie specyficzne lub fobia społeczna).

Kryteria diagnostyczne związane z zaburzeniem lękowym uogólnionym pod-

kreślają konieczność dobrego różnicowania go od innych zaburzeń lękowych
lub chorób somatycznych, organicznych zaburzeń psychicznych lub zaburzeń
związanych z używaniem substancji psychoaktywnych. Najbardziej istotnym
wyznacznikiem wystąpienia zaburzenia GAD jest zamartwianie się. James Mor-
rison określa je jako „psychiczne cierpienie związane z obawą, że może wydarzyć
się coś złego” (Morrison, 2012), natomiast T. Borkovec definiuje je jako „łańcuch
myśli o negatywnej treści afektywnej” (Borkovec i in., 1993). Zamartwianie sto-
sunkowo trudno poddaje się modyfikacji, co stanowi wyzwanie terapeutyczne.
„Zmartwienia związane z GAD są nadmierne i z reguły znacząco przeszkadzają
w codziennym życiu, natomiast w normie dają się kontrolować i odsunąć, kiedy
pojawiają się ważniejsze sprawy (DSM-5).

GAD jako jednostka chorobowa jest klasyfikowane dopiero od 1987 roku (DSM
III-R). Wcześniej nie funkcjonowało jako samodzielne zaburzenie, traktowane by-
ło jako element innych zaburzeń lękowych (w chwili obecnej kieruje się uwa-
gę diagnostów na różnicowanie GAD od innych zaburzeń lękowych, a także

© by Forum Media Polska Sp. z o.o.

 strona 2 6.6. Zaburzenia lękowe uogólnione (Generalized Anxiety Disorder)

potencjalną możliwość ich współwystępowania). Zaburzenie dwukrotnie czę-

ściej występuje u kobiet niż u mężczyzn, najczęściej jest diagnozowane u osób
dojrzałych (średni okres życia). Wydaje się jednak, że wynika to z faktu, że dość
długo bliscy tolerują zamartwiania się pacjenta, nie dostrzegając w nim cech pa-
tologicznych, traktując je jako specyfikę funkcjonowania osoby.

Kryteria Zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób – ICD-10 do diagnozy zaburze-

diagnostyczne F41.1 nia F41.1 chory musi spełniać następujące kryteria:
wg klasyfikacji ICD10

A. Co najmniej sześciomiesięczny okres wyraźnego napięcia, zaniepokojenia

i obaw o codzienne wydarzenia i problemy.
B. Co najmniej cztery spośród następujących objawów muszą być obecne,
w tym co najmniej jeden spośród objawów od 1 do 4:

Objawy pobudzenia układu autonomicznego:

1. Palpitacje lub mocne bicie serca lub przyśpieszone bicie serca.
2. Pocenie się.
3. Drżenie ciała.
4. Suchość w jamie ustnej (niewywołana lekami lub odwodnieniem).

Objawy z okolic klatki piersiowej i brzucha:

5. Trudności z oddychaniem.
6. Uczucie dławienia się.
7. Ból lub uczucie dyskomfortu w klatce piersiowej.
8. Nudności lub dyskomfort w okolicy brzucha (np. ucisk w żołądku).

Objawy związane z funkcjonowaniem mózgu i umysłem:

9. Zawroty głowy, trudności z utrzymaniem równowagi lub zasłabnięcia.
10. Poczucie depersonalizacji lub derealizacji.
11. Lęk przed utratą kontroli, popadnięciem w obłęd lub zemdleniem.
12. Lęk przed śmiercią.

Objawy ogólne:
13. Przypływy zimna i gorąca.
14. Odczucia drętwienia i mrowienia.

Objawy napięcia:
15. Napięcia lub bóle mięśni.
16. Niepokój ruchowy i niemożność odprężenia się.
17. Uczucia wzmożonej czujności lub napięcia emocjonalnego.
18. Uczucie dławienia lub ucisku w gardle lub trudności z przełykaniem.

© by Forum Media Polska Sp. z o.o.

 6.6. Zaburzenia lękowe uogólnione (Generalized Anxiety Disorder) strona 3

Inne objawy niespecyficzne:

19. Tendencja do wygórowanego reagowania przestraszeniem na pomniej-
sze sytuacje zaskoczenia.
20. Trudności z koncentracją uwagi i uczucie pustki w głowie związane
z niepokojem i obawami.
21. Stała drażliwość.
22. Trudności z zasypianiem związane z zamartwianiem się.

C. Zaburzenie nie spełnia kryteriów zaburzenia lęku panicznego (F41.0), zabu-

rzeń lękowych pod postacią fobii (F40.-), zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych
(F42.-) lub hipochondrii (F45.2).
D. Najczęstsze zaburzenia wymagające wykluczenia: lęk wywołany chorobami
somatycznymi, takimi jak: nadczynność tarczycy, organiczne zaburzenia psy-
chiczne (F0) lub zaburzenia związane ze substancjami psychoaktywnymi (F1),
takie jak: przyjmowanie pochodnych amfetaminy lub zespół odstawienny
wywołany uzależnieniem od benzodiazepin.

Kryteria diagnostyczne według klasyfikacji DSM-5 podtrzymują 6-miesięczy Kryteria

okres występowania symptomów lęku i zmartwień: diagnostyczne
według klasyfikacji
DSM-5
A. Nadmierny lęk lub obawy przed przyszłymi wydarzeniami, występujący czę-
02

sto (częściej występuje niż nie występuje) przez okres co najmniej 6 miesięcy,
dotyczący codziennych aktywności (szkoła, praca itd.).
B. Dana osoba nie jest w stanie poradzić sobie z objawami i ich kontrolować.
C. Lęk lub obawy są związane z trzema (lub więcej) symptomami wymienionymi
poniżej (a przynajmniej niektóre z tych symptomów są częste – częściej wy-
stępują niż nie występują – w okresie co najmniej 6 miesięcy):
1. Niepokój psychoruchowy, nerwowość lub napięcie emocjonalne.
2. Łatwe męczenie się.
3. Problemy z koncentracją uwagi lub uczucie pustki w głowie.
4. Drażliwość.
5. Wzmożone napięcie mięśniowe.
6. Problemy z zasypianiem, wstawaniem lub niespokojny sen/niewysypianie się.

D. Do symptomów można również zaliczyć nudności, wymioty i przewlekłe bóle

brzucha.
E. Zaburzenia nie można przypisać skutkom działania substancji (np. używek, le-
ków) ani następstwom innych chorób (np. nadczynność tarczycy).
F. Zaburzenie nie może być łatwiejsze do wyjaśnienia obecnością innych za-
burzeń psychicznych, takich jak: zespół lęku napadowego, fobia społecz-
na, odosobnienie od osób bliskich, przyrost wagi w przebiegu jadłowstrętu

© by Forum Media Polska Sp. z o.o.

 strona 4 6.6. Zaburzenia lękowe uogólnione (Generalized Anxiety Disorder)

psychicznego, zaburzenia somatyzacyjne lub przekonanie o obecności po-

ważnej choroby somatycznej (hipochondria) etc.

Modele teoretyczne W terapii poznawczo-behawioralnej istnieje kilka modeli teoretycznych wy-

wyjaśniające jaśniających zaburzenie oraz wskazujących na specyfikę pracy, co stwarza
zaburzenie
komfortową dla terapeuty sytuację wyboru optymalnego dla pacjenta mo-
delu. Są to:
• Model unikania obaw (Aviodance Model od Worry, AMW) – T. Borkovec.
• Model oparty na nietolerancji niepewności (Intolerance of Uncertainty
Model, IUM) – M. Dugas, M. Robichaud.
• Metapoznawczy model (Metacognitive Model, MCM) – Wells.
• Model dysregulacji emocji (Emotnion Dysregulation Model, EDM) –
D. Menni i in.
• Model oparty na akceptacji (Acceptace-Based Model, A-BM) – L. Roemer
i S. Orsillo.

Model unikania obaw Pierwszy z nich zostanie bardziej szczegółowo omówiony na potrzeby niniejsze-
T. Borkovca go opracowania. Model unikania obaw T. Borkovca uwzględnia wiele czynników
mających wpływ na powstanie oraz ugruntowywanie się zaburzenia. Jednym
z czynników ryzyka jest wystąpienie w dzieciństwie stylu przywiązania nie-
dającego poczucia bezpieczeństwa. Łączy się to często z przekonaniem, że
na ludziach nie można polegać, co często implikuje wycofanie z kontaktów
społecznych, obawę przed nimi lub znaczną sztywność w relacjach. Pacjenci
wybierają martwienie się jako strategię „radzenia sobie” opartą na unikaniu
emocji. Przetwarzanie poznawcze – zamiast zajmowania się problemem jest
strategią pozwalającą (na krótką metę) na uniknięcie wzbudzenia emocjonal-
nego. Pacjenci kierują się przekonaniem, że dzięki martwieniu się znajdą roz-
wiązanie swoich problemów. W rzeczywistości nie idą w stronę poszukiwania
rozwiązań, „produkując” liczne obawy, pozostając w kręgu bardzo podobnych
rozważań. Jednak OUN jest aktywny w czasie zamartwiania, co powoduje, że
pacjenci odczuwają zwiększone napięcie mięśniowe, które przekłada się na
odczuwany przez nich dyskomfort w życiu codziennym. Wyższy także, niż
u osób zdrowych, jest u nich poziom ekspresji emocji negatywnych, przy rów-
noczesnej niskiej świadomości ich występowania. Pacjent z GAD nie funkcjo-
nuje „tu i teraz”, większość jego problemów rozgrywa się w jego myślach, co
jest specyficznym sposobem unikania.

Założenia pracy Założenia pracy terapeutycznej wiążą się z podjęciem działań w następujących
terapeutycznej
obszarach: samoobserwacja, techniki relaksacyjne, desensytyzacja z samokon-
trolą, stopniowa kontrola bodźców, restrukturyzacja poznawcza mająca na celu

© by Forum Media Polska Sp. z o.o.

 6.6. Zaburzenia lękowe uogólnione (Generalized Anxiety Disorder) strona 5

zwiększenie elastyczności myślenia, monitorowanie rezultatów martwienia się

przez pacjenta, zwrot do „tu i teraz”.

W zakresie samoobserwacji podstawą jest nauczenie pacjenta rozpoznawa- Samoobserwacja

nia wczesnych sygnałów z ciała świadczących o pojawieniu się lęku, traktowanie
go jako procesu, nauka związków pomiędzy myślami, emocjami, zachowaniami
oraz reakcjami ciała. Bardzo często pacjenci z GAD wykazują deficyty w tym za-
kresie na bardzo podstawowym poziomie. Wprowadzenie technik relaksacyj-
nych, często daje osobie chorej szansę na oderwanie się od zmartwień, w któ-
rych funkcjonuje niemal przez cały czas. Dostrzeżenie pozytywów tej sytuacji
(uświadomienie, że martwienie się można przerwać i pokusić się o kontrolę nad
nim) ma często istotne znaczenie dla terapii, chociaż niektórzy pacjenci wykazują
w początkowym okresie duży dystans do technik relaksacyjnych oraz sygnalizują
trudności z wchodzeniem w stany relaksu. Nauka relaksacji jest wstępem do nauki Relaksacja
desensytyzacji, w której ćwiczy się trudne sytuacje w wyobraźni (badania wykazu-
ją podobną skuteczność ćwiczeń w wyobraźni i in vivo). Zwraca się również uwagę
pacjenta na zniekształcenia poznawcze oraz uczy ich rozpoznawania. Jednym z naj-
ważniejszych modułów jest monitorowanie efektów zamartwiania się, do czego wy-
korzystuje się doświadczenia z życia pacjenta. Celem tej części jest praca nad pod-
ważeniem przekonań dotyczących zasadności zamartwiania się. Ważna jest także Monitorowanie
praca nad umiejętnością rozwinięcia u osoby chorej kompetencji dotyczących zdol- efektów
02

zamartwiania się
ności kontroli bodźców wywołujących lęk (m.in. poprzez koncentrację na „tu i teraz”,
określenie czasu, który pacjent może poświęcić na martwienie się, naukę dostrzega-
nia także pozytywnych informacji związanych z daną sytuacją etc.).

Zaburzenie lękowe uogólnione może występować zarówno u dorosłych, adole-

scentów, jak i u dzieci. Jedynym kryterium odróżniającym jest w tym przypadku
tematyka zmartwień (u pierwszych związana z życiem codziennym, jego orga-
nizacją, zdrowiem, u drugich – ze szkołą oraz osiągnięciami). Poniżej przedsta-
wiono przypadek 17-letniej pacjentki namówionej do wizyty przez rodzinę za-
niepokojoną jej pogarszającym się funkcjonowaniem.

Opis przypadku Opis przypadku

Łucja lat 17. Zamartwia się, od „kiedy pamięta”. Bliscy od dawna przekazywa-
li jej informację, że „przesadza”. Łucja ma młodszą siostrę, która w jej opinii
niczym się nie przejmuje. Łucja od zawsze była postrzegana w rodzinie jako
szczególnie wrażliwa. Jako dziecko była bardzo nieśmiała. Mama starała się ją
chronić, pozwalała jej unikać wielu sytuacji, które mogły być dla córki trudne.
Czasami nie była informowana o wydarzeniach, które mogłyby ją zdenerwo-
wać lub zasmucić. Dziewczynka zawsze wyrażała wiele obaw. Czasami mar-
twiła się o różne rzeczy, jednak była w stanie nad tym panować.

© by Forum Media Polska Sp. z o.o.

strona 6 6.6. Zaburzenia lękowe uogólnione (Generalized Anxiety Disorder)

Odkąd dwa lata temu dostała się do liceum ogólnokształcącego, problem

systematycznie się pogłębia. Apogeum nastąpiło, kiedy Łucja miała z ma-
tematyki pięć ocen niedostatecznych na początku semestru. Mimo że osta-
tecznie udało jej się otrzymać na semestr ocenę dostateczną, rodzice mają
wrażenie, że córka cały czas się zamartwia. Zbiegło się to w czasie z doświad-
czaniem przemocy psychicznej ze strony koleżanki, którą Łucja uznawała za
bliską, a ich relację traktowała jako trwałą i bezpieczną.

Łucja martwi się przed każdym zapowiedzianym sprawdzianem lub kart-

kówką. Rozmyśla o tym, czy umie wystarczająco dużo.

Łucja martwi się niezapowiedzianymi kartkówkami, które nauczyciel mógł-

by zrobić.

Martwi się tym, że nauczyciel może pytać. Obawia się, że wypadnie źle, a na-
uczyciel pomyśli sobie, że jest głupia.

Martwi się, że może nie zdać do następnej klasy.

Martwi się, czy zdoła się wszystkiego nauczyć na następny dzień.

Nawet kiedy ocena pojawia się w dzienniku elektronicznym, Łucja martwi

się, czy nie została źle wpisana przez nauczyciela.

Łucja uprawia również jeździectwo. Mimo, że jest dobra – jej wyniki z trenin-
gów znacząco odbiegają od tych z zawodów. Zmartwienia dotyczą także
tego obszaru.

Ma obawy, czy poradzi sobie w trakcie przejazdu, jak wypadną inne koleżan-
ki, czy nie skompromituje się w trakcie przejazdu, czy koń nie będzie miał
kontuzji.

Poza dwoma głównymi obszarami, zmartwienia pojawiają się także okre-

sowo w innych sytuacjach. Łucja żyje w przekonaniu, że martwienie po-
maga jej uporządkować problemy. Ilość tego typu sytuacji – rośnie lawi-
nowo. Odczuwa jednak coraz większe napięcie. Zdała sobie sprawę, że
martwienie się zabiera jej większość czasu. Obserwuje u siebie liczne fi-
zyczne objawy lęku, takie jak: przyspieszone bicie serca, poczucie dławienia
w gardle, ból brzucha. Czasami miewa problemy z zaśnięciem. Zauważa, że cho-
ciaż coraz więcej czasu poświęca na naukę, ma wrażenie, że przychodzi jej ona
z coraz większym trudem.

© by Forum Media Polska Sp. z o.o.

 6.6. Zaburzenia lękowe uogólnione (Generalized Anxiety Disorder) strona 7

KARTA PRACY DO WYKORZYSTANIA W TERAPII

KARTA PRACY 1.

Poniżej przykłady ćwiczeń, które mogą być wykorzystane do pracy z pacjentem

z zaburzeniem lękowym uogólnionym.

Przyjrzyj się, kiedy odczuwasz lęk.

Odczuwam lęk, gdy

Odczuwam lęk, gdy

Odczuwam lęk, gdy

02

Odczuwam lęk, gdy

Odczuwam lęk, gdy

Odczuwam lęk, gdy

Odczuwam lęk, gdy

© by Forum Media Polska Sp. z o.o.

strona 8 6.6. Zaburzenia lękowe uogólnione (Generalized Anxiety Disorder)

KARTA PRACY 2.

Pozwól swoim myślom płynąć swobodnie. Zatrzymaj się, gdy poczujesz, że za-
czynasz się martwić. Przyjrzyj się temu, jak reaguje twoje ciało.

Gdy odczuwam lęk, moje ciało

© by Forum Media Polska Sp. z o.o.

 6.6. Zaburzenia lękowe uogólnione (Generalized Anxiety Disorder) strona 9

KARTA PRACY 3.

Przypomnij sobie wczorajszy dzień. Sporządź listę wydarzeń z całego dnia.

Podkreśl wydarzenia, które uważasz za pozytywne.
Podkreśl wydarzenia, które uważasz za negatywne.
Podkreśl wydarzenia, które uważasz za neutralne.

Których jest najwięcej?

02

Które z wydarzeń mają związek z twoimi zmartwieniami lub ich dotyczą?

© by Forum Media Polska Sp. z o.o.

strona 10 6.6. Zaburzenia lękowe uogólnione (Generalized Anxiety Disorder)

KARTA PRACY 4.

Narysuj linię, na której zaznaczysz trzy obszary: przeszłość ,„tu i teraz” oraz
przyszłość.
Którego obszaru dotyczą twoje zmartwienia?

Spróbuj oszacować, ile procent czasu poświęciłeś dzisiaj na:

a) zauważanie teraźniejszości:

b) wspominanie przeszłości:

c) myślenie o przyszłości:

Który obszar jest największy?

Co o tym sądzisz?

© by Forum Media Polska Sp. z o.o.

 6.6. Zaburzenia lękowe uogólnione (Generalized Anxiety Disorder) strona 11

KARTA PRACY 5.

Dzienniczek zmartwień.

Ile razy o tym Czy znalazłem

Ile czasu w ciągu
Data Temat zmartwienia myślałem rozwiązanie
dnia poświęciłem
w ciągu dnia problemu
02

© by Forum Media Polska Sp. z o.o.

strona 12 6.6. Zaburzenia lękowe uogólnione (Generalized Anxiety Disorder)

KARTA PRACY 6.

Spróbuj wypisać w tabeli, jakie korzyści oraz jakie straty niesie ze sobą martwie-
nie się.

Korzyści Straty

© by Forum Media Polska Sp. z o.o.

 6.6. Zaburzenia lękowe uogólnione (Generalized Anxiety Disorder) strona 13

KARTA PRACY 7.

To ćwiczenie polega na skoncentrowaniu się na czynności, którą będziesz wyko-

nywał. Nie spiesz się, koncentruj swoje myśli na tym, co robisz i czego doświad-
czasz. Obierz bardzo powoli i zjedz mandarynkę, która leży przed tobą.

Opisz swoje odczucia:

02

© by Forum Media Polska Sp. z o.o.

strona 14 6.6. Zaburzenia lękowe uogólnione (Generalized Anxiety Disorder)

KARTA PRACY 8.

Wybierz 3 przedmioty znajdujące się w pomieszczeniu, w którym jesteś. Postaraj

się je opisać, zwracając uwagę na jak największą liczbę szczegółów.

Przedmiot 1: (nazwa)

Przedmiot 2: (nazwa)

Przedmiot 3: (nazwa)

© by Forum Media Polska Sp. z o.o.

 6.6. Zaburzenia lękowe uogólnione (Generalized Anxiety Disorder) strona 15

KARTA PRACY 9.

Spróbuj oddychać wolno przez 4 minuty. Licz wolno do czterech podczas każ-
dego wdechu i wydechu.

KARTA PRACY 10.

To ćwiczenie polega na skanowaniu ciała. Pomoże ci zwrócić uwagę na twoje

ciało i przyjrzeć się mu.

Podaję za: https://makeyourcareereasier.wordpress.com/2015/04/30/czesc-i-

v-mindfulness-w-praktyce-technika-skanowania-ciala-i-medytacja-podczas-
-chodzenia/

Podczas skanowania leżymy na plecach (lub siedzimy) i umysłem docieramy do

różnych obszarów ciała. Zaczynamy od palców lewej stopy i powoli przesuwa-
02

my się wzdłuż stopy i nogi, czując po drodze wszelkie wrażenia, kierując wdechy
i wydechy na stronę skanowanego obszaru. Kiedy dotrzesz do miednicy, za-
cznij kierować się do palców prawej stopy i znów posuwaj się wzdłuż nogi do
miednicy. Stąd idź w górę, wzdłuż tułowia, przez odcinek lędźwiowy i brzuch,
plecy i klatkę piersiową, aż do barków. Następnie sprawdzamy palce obu rąk
i przesuwamy się jednocześnie wzdłuż dwóch rąk, póki nie dotrzemy do bar-
ków. Teraz idziemy wzdłuż szyi, gardła, a w końcu sprawdzamy wszystkie czę-
ści twarzy, potylicę, czubek głowy. Skanowane kończymy, oddychając przez
wyimaginowaną „dziurę” w samym czubku głowy, jakbyśmy byli wielorybem
z otworem oddechowym na górze.

Ćwiczenie to znajdziemy także w wielu wersjach w serwisie YT.

© by Forum Media Polska Sp. z o.o.

strona 16 6.6. Zaburzenia lękowe uogólnione (Generalized Anxiety Disorder)

KARTA PRACY 11.

Desensytyzacja z samokontrolą – to ćwiczenie, które opiera się na pracy w wy-

obraźni. Do jego wprowadzenia konieczna jest wcześniejsza nauka technik
relaksacji.

Początkowo ustala się z pacjentem hierarchię sytuacji stresujących, które będą

użyte do pracy metodą desensytyazji z samokontrolą. Ważnym elementem
jest nauka wizualizacji wybranego przyjemnego miejsca. Procedura desensy-
tyzacji została przedstawiona w poniższej tabeli.

W trakcie desensytyzacji istotne jest prowadzenie zapisków dotyczących po-

ziomu lęku u pacjenta podczas prezentacji każdej scenki. Dąży się do wy-
korzystywania przez pacjenta umiejętności radzenia sobie w codziennych
sytuacjach.

Terapeuta prezentuje Lęk został zasygnalizowany Lęk nie został zasygnalizowany

I wybrany obraz z hierarchii sytuacji Przejdź do II po otrzymaniu syg- Przejdź do II po 60 s

lękowych pacjenta nału o pojawiającym się lęku
II relaksacyjne wyobrażenie radzenia Kiedy sygnały o lęku ustąpią, Przejdź do IV po 20 s
sobie przejdź do III
III relaksacyjne wyobrażenie panowania Po 20 s przejdź do IV
nad sytuacją
IV relaksacja po zakończeniu wizualizacji 20 s 20 s
V powtórz wizualizację, przejdź kroki od
I do IV
T. Borkovec, 2004

© by Forum Media Polska Sp. z o.o.

 6.6. Zaburzenia lękowe uogólnione (Generalized Anxiety Disorder) strona 17

PODSUMOWANIE

Praca z pacjentem z GAD może być ciekawym wyzwaniem terapeutycznym.

Wielość modeli teoretycznych pozwala na swobodny wybór w odniesieniu do
specyfiki zaburzenia pacjenta, jego cech osobowościowych oraz obszarów wy-
magających szczególnej pracy. Ważnym zagadnieniem jest dobra diagnostyka
nie tylko w obszarze zespołu lęku uogólnionego, ale także innych zaburzeń, któ-
rych współwystępowanie jest bardzo częste.

BIBLIOGRAFIA
1. ICD-10. International Classification of Diseases. X edition. Klasyfikacja za-
burzeń psychicznych i zaburzeń zachowania. 10 edycja. World Health Or-
ganisation, Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne Vessalius, Kraków
1998.
2. Morrison J., Diagnoza psychiatryczna. Praktyczny podręcznik dla klinicy-
stów, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012.
3. Morrison J., DSM-5 bez tajemnic. Praktyczny podręcznik dla klinicystów,
Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2016.
02

4. Popiel A., Pregłowska E., Psychoterapia poznawczo-behawioralna. Teoria

i praktyka, Paradygmat, Warszawa 2008.
5. Sójta K., Rola metaprzekonań w podtrzymywaniu zaburzeń lękowych
na przykładzie pacjenta z diagnozą uogólnionego zaburzenia lękowego,
„Psychoterapia” 1(180), 2017, 23–32.
6. Wells A., Terapia poznawcza zaburzeń lękowych, Wydawnictwo Uniwer-
sytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010.

NOTATKI

© by Forum Media Polska Sp. z o.o.

strona 18 6.6. Zaburzenia lękowe uogólnione (Generalized Anxiety Disorder)

NOTATKI

© by Forum Media Polska Sp. z o.o.