Kąty między odcinkami w stożku

Wprowadzenie
Przeczytaj
Galeria zdjęć interaktywnych
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Kąty między odcinkami w stożku

Źródło: Becky Fantham, dostępny w internecie: h ps://unsplash.com/.

W każdej bryle geometrycznej istnieją szczególne odcinki, które charakteryzują jej rozmiar.
W stożku wyróżnia się promień podstawy, wysokość oraz tworzącą. Istnieje ciekawa
zależność pomiędzy tymi odcinkami. Długość wysokości stożka zależy od kąta nachylenia
tworzącej stożka do płaszczyzny jego podstawy.
Źródło: dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

W materiale skupimy uwagę na kątach, jakie występują w stożku pomiędzy tymi odcinkami.
Opierając się na wiedzy teoretycznej oraz omówionych przykładach, rozwiążemy
ćwiczenia interaktywne.

Twoje cele

Rozpoznasz kąty między odcinkami w stożku.

Użyjesz funkcji trygonometrycznych do wyznaczania miar kątów między odcinkami
w stożku.
Wykorzystasz wartości miar kątów między odcinkami w stożku do wyznaczania
długości tych odcinków.
Zastosujesz poznaną wiedzę do rozwiązywania problemów matematycznych.
Przeczytaj

Przypomnijmy definicję stożka.

Definicja: Stożek

Stożek to bryła obrotowa, która powstaje przez obrót trójkąta prostokątnego dookoła osi,
będącej przyprostokątną tego trójkąta.

Na poniższym rysunku przedstawiono elementy budowy stożka.

Wyróżniamy kilka różnych kątów między odcinkami w stożku:

kąt pomiędzy tworzącą a promieniem stożka

kąt pomiędzy wysokością a tworzącą stożka

kąt rozwarcia stożka (kąt pomiędzy ramionami trójkąta, który jest przekrojem osiowym
stożka)
Do wyznaczania miar tych kątów będziemy używać definicję oraz tablicę wartości funkcji
trygonometrycznych sinus, cosinus i tangens.

Już wiesz

Jeżeli trójkąt prostokątny ma przyprostokątne długości a i b oraz przeciwprostokątną

długości c, to funkcje trygonometryczne kąta α z rysunku przedstawiają się następująco:

sin α = ac
cos α = cb
tg α = ab
W obliczeniach będziemy wykorzystywać wzory na pole powierzchni całkowitej i objętość
stożka:

Pc = πr2 + πrl
V = 13 πr2 h
Przykład 1

Wyznaczymy kąt między tworzącą stożka a promieniem podstawy, jeżeli pole podstawy
28 56
stożka wynosi π, a objętość π.

Rozwiązanie:

Narysujmy stożek i wprowadźmy odpowiednie oznaczenia:

Jeżeli pole podstawy stożka wynosi 28π, to do wyznaczenia długości promienia podstawy
r rozwiązujemy równanie:
πr2 = 28π
r2 = 28
r = 2√ 7 .
Do wyznaczenia długości wysokości stożka rozwiązujemy równanie, korzystając ze wzoru
na objętość stożka:

V = 13 πr2 ⋅ h
56π = 13 ⋅ 28π ⋅ h
h = 6.
Otrzymujemy trójkąt prostokątny o wymiarach, jak na rysunku:

3√7
Korzystając z definicji funkcji trygonometrycznej tangens mamy, że tg α = 6
√
= 7 .
2 7

Zatem α ≈ 53°.

Przykład 2

Promień podstawy, wysokość oraz tworząca stożka w podanej kolejności tworzą ciąg
arytmetyczny o różnicy 8. Wyznaczymy miarę kąta pomiędzy wysokością a tworzącą tego
stożka.

Rozwiązanie:

Narysujmy stożek i wprowadźmy oznaczenia, jak na rysunku.

Jeżeli promień podstawy, wysokość oraz tworząca stożka w podanej kolejności tworzą
ciąg arytmetyczny o różnicy 8, to:

h = r + 8,
l = r + 16.
Zatem:

r2 + (r + 8)2 = (r + 16)2
r2 + r2 + 16r + 64 = r2 + 32r + 256
r2 − 16r − 192 = 0
r1 = 16−32
2
= −8 < 0,

r2 = 16+32
2
= 24 > 0.

Zatem r = 24, h = 32, l = 40.

Jeżeli wykorzystamy funkcję trygonometryczną sinus, to sin α = 24

40
= 0, 6.

Wobec tego α ≈ 37°.

Przykład 3

Wyznaczymy miarę kąta pomiędzy tworzącą stożka a promieniem podstawy, jeżeli

objętość stożka jest równa 30π a pole podstawy stożka wynosi 25π.

Rozwiązanie:
Narysujmy stożek, zaznaczmy kąt i wprowadźmy oznaczenia, jak na rysunku.

Jeżeli V = 8 π oraz Pp = 25π, to do wyznaczenia długości promienia podstawy oraz

wysokości stożka rozwiązujemy układ równań:

πr = 25π
{
2

πr ⋅ h = 30π
1
3
2

{r 1
= 5

⋅ 25 ⋅ h = 30
3

{rh = 5

= 3, 6

Zatem tangens rozpatrywanego kąta wynosi:

tg α= 3,6
5
= 0, 72.

Wobec tego α ≈ 36°.

Przykład 4

Wiadomo, że pole powierzchni bocznej stożka jest czterokrotnie większe od pola jego
podstawy. Wyznaczymy kąt rozwarcia stożka.

Rozwiązanie:

Narysujmy stożek i wprowadźmy oznaczenia, jak na rysunku.

Wiadomo, że Pb = 4⋅ Pp , zatem:
πr ⋅ l = 4 ⋅ π ⋅ r
2
.

Wobec tego sin β =

r r 1
= 0, 25, zatem β ≈ 15°.
l =
4r =
4

Ponieważ α = 2 β, zatem α ≈ 30°.

Przykład 5

Obliczymy miarę kąta rozwarcia stożka, w którym promień podstawy ma długość 8,

a tworząca długość 10.

Rozwiązanie:

Narysujmy stożek, zaznaczmy odpowiedni kąt oraz wprowadźmy oznaczenia, jak na

rysunku.
 Z zadania wiadomo, że r = 8 oraz l = 10. Do wyznaczenia miary kąta użyjemy
twierdzenia cosinusów.

Zatem:
2 2
(2r) = l + l2 − 2 ⋅ l ⋅ l ⋅ cos α

162 = 102 + 102 − 2 ⋅ 10 ⋅ 10 ⋅ cos α

256 = 100 + 100 − 200 ⋅ cos α

56 = −200 ⋅ cos α

cos α = − 56
200
7
= − 25 = −0, 28.

Jeżeli skorzystamy z zależności cos(180° − α) = − cos α dla α ∈ (0°, 90°), to α ≈ 106°.

Słownik
stożek

bryła obrotowa, która powstaje przez obrót trójkąta prostokątnego wokół

przyprostokątnej

twierdzenie cosinusów

w dowolnym trójkącie kwadrat długości jednego boku równa się sumie kwadratów
długości dwóch pozostałych boków pomniejszonej o podwójny iloczyn długości tych
boków i cosinusa kąta zawartego między nimi
Galeria zdjęć interaktywnych

Polecenie 1

Zapoznaj się z galerią zdjęć interaktywnych, a następnie wykonaj poniższe polecenie.

Polecenie 2

Kąt rozwarcia stożka ma miarę 120°, zaś pole powierzchni bocznej stożka jest równe 12√3π.
Oblicz objętość tego stożka.
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸
Zaznacz zdanie, które jest prawdziwe.

Jeżeli tworząca stożka jest równa średnicy podstawy, to miara kąta pomiędzy tą

tworzącą a wysokością stożka wynosi 60°.

W każdym stożku długość promienia podstawy jest równa połowie długości jego

tworzącej.

Miara kąta rozwarcia stożka jest równa podwojonej mierze kąta pomiędzy tworzącą

stożka a jego wysokością.
Ćwiczenie 2 輸

Zapoznaj się z poniższym rysunkiem.

Zaznacz wszystkie zdania prawdziwe.

 Dla stożka z rysunku Pb = 36√2π.

 Miara kąta pomiędzy tworzącą stożka a promieniem podstawy wynosi 45°.

 Miara kąta pomiędzy tworzącą stożka a promieniem podstawy wynosi 60°.

Długość tworzącej stożka z rysunku jest dwa razy większa od długości promienia

podstawy.

Ćwiczenie 3 醙

Ćwiczenie 4 醙
Wstaw w tekst odpowiednie liczby.

Jeżeli w stożku długość tworzącej jest trzy razy większa od promienia podstawy, to kąt
pomiędzy wysokością stożka a jego tworzącą ma miarę około .
Jeżeli w stożku długość tworzącej jest cztery razy większa od wysokości, to miara kąta
pomiędzy wysokością stożka a jego tworzącą wynosi około .
Jeżeli w stożku długość promienia podstawy jest dwa razy krótsza od tworzącej, to kąt
pomiędzy wysokością stożka a jego tworzącą ma miarę .

60° 19° 15° 30° 75° 71°

Ćwiczenie 5 醙
Jeżeli pole podstawy stożka wynosi 8π, a kąt między tworzącą stożka a promieniem podstawy
ma miarę 60°, to wysokość stożka ma długość:

 2√2

 2√6

 4√3

Ćwiczenie 6 醙
Uzupełnij tekst odpowiednimi liczbami.

Jeżeli przekrojem osiowym stożka jest trójkąt równoboczny, to kąt rozwarcia stożka ma miarę
stopni.
Jeżeli przekrojem osiowym stożka jest trójkąt prostokątny równoramienny, to kąt rozwarcia
stożka ma miarę stopni.
Jeżeli przekrojem osiowym stożka jest trójkąt równoramienny o kącie przy podstawie 40
stopni, to kąt rozwarcia stożka ma miarę stopni.

Ćwiczenie 7 難

Oblicz miarę kąta rozwarcia stożka, w którym promień podstawy ma długość 6, a tworząca
długość 8.

Ćwiczenie 8 難

Kąt rozwarcia stożka ma miarę α, a pole trójkąta o bokach l, l i 2r, gdzie l jest długością
tworzącej stożka, a r długością promienia podstawy, jest równe S .

Oblicz pole powierzchni całkowitej tego stożka.

Dla nauczyciela

Autor: Tomasz Wójtowicz

Przedmiot: Matematyka

Temat: Kąty między odcinkami w stożku

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:
Treści nauczania – wymagania szczegółowe:
X. Stereometria. Zakres podstawowy. Uczeń:
6) oblicza objętości i pola powierzchni graniastosłupów, ostrosłupów, walca, stożka i kuli,
również z wykorzystaniem trygonometrii i poznanych twierdzeń;
Zakres rozszerzony 2) wyznacza przekroje sześcianu i ostrosłupów prawidłowych oraz oblicza ich
pola, także z wykorzystaniem trygonometrii.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,
technologii i inżynierii.

Cele operacyjne::

Uczeń:

rozpoznaje kąty między odcinkami w stożku;

używa funkcji trygonometrycznych do wyznaczania miar kątów między odcinkami
w stożku;
wykorzystuje miary kątów między odcinkami w stożku do wyznaczania długości tych
odcinków;
stosuje poznaną wiedzę do rozwiązywania problemów matematycznych.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

 dyskusja;
liga zadaniowa;
metoda kota i myszy;
burza mózgów.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;

tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat: „Kąty między odcinkami

w stożku”, nawiązuje do wiedzy uczniów z poprzednich lekcji. Przedstawia cel oraz
kryteria sukcesu.
2. Uczniowie metodą burzy mózgów przypominają poznane pojęcia związane z tematem
lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli uczniów na 4‐osobowe grupy. Uczniowie w grupach zapoznają się

z informacjami w sekcji „Przeczytaj”. Analizują przedstawione przykłady i notują
pytania. Następnie przedstawiają pytania na forum klasy. Odpowiadają na nie
uczniowie z innych grup. Nauczyciel wyjaśnia ewentualne wątpliwości.
2. Uczniowie zapoznają się indywidualnie z treścią sekcji „Galeria zdjęć interaktywnych”;
zapisują ewentualne pytania dotyczące napotkanych trudności, po czym następuje
dyskusja, w trakcie której nauczyciel wyjaśnia niezrozumiałe elementy z materiału.
3. Uczniowie wykonują wspólnie ćwiczenia nr 1‐2 z sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel
sprawdza poprawność wykonanych ćwiczeń, omawiając je wraz z uczniami.
4. W dalszej części uczniowie wykonują w grupach ćwiczenia 3‐5 z sekcji „Sprawdź się”.
Po zakończeniu każdego ćwiczenia wybrana grupa prezentuje swoje rozwiązanie ma
forum klasy.
5. Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne 6‐8 z sekcji „Sprawdź się” metodą kot
i mysz. Mysz stara się jak najlepiej rozwiązać zadania, a kot sprawdza ich poprawność.
Po 2 nieudanych próbach kot „łapie mysz”, która odpada z gry. Aby gra toczyła się dalej
- role uczniów odwracają się i mysz staje się kotem - procedura się powtarza.
Faza podsumowująca:

1. Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń z sekcji „Sprawdź się”.

2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności,
odnosząc się do wyświetlonych na tablicy interaktywnej celów z sekcji
„Wprowadzenie”.

Praca domowa:

1. Zadanie dla kolegi/koleżanki. Uczniowie dobierają się w pary i opracowują zadania

analogiczne do ćwiczeń 7 i 8 z sekcji „Sprawdź się”. Następnie przesyłają je do siebie
mailem, rozwiązują i na następnej lekcji porównują wyniki.

Materiały pomocnicze:

Bryły obrotowe - stożek

Wskazówki metodyczne:

Materiał w sekcji „Galeria zdjęć interaktywnych” można wykorzystać na lekcji jako

podsumowanie i utrwalenie umiejętności w zakresie wyznaczania kątów między
odcinkami w stożku.