Wytyczne Wykonawcze

WYTYCZNE WYKONAWCZE
SYSTEM BUDOWY H+H
Lipiec 2020
Lipiec 2020 r.
Copyright by H+H Polska Sp. z o.o.
Żadna część tego opracowania nie może być powielana i rozpowszechniana bez pisemnej zgody wydawcy.
3
SPIS TREŚCI
SYSTEM BUDOWY H+H.............................................................................................................. 5

1. MATERIAŁY................................................................................................................................ 6
1.1. INFORMACJE OGÓLNE.................................................................................................... 6
1.2. ELEMENTY MUROWE W SYSTEMIE BUDOWY H+H................................................... 9
1.3. ZAPRAWY MURARSKIE.................................................................................................... 11
1.4. BETON................................................................................................................................ 11
1.5. STAL ZBROJENIOWA....................................................................................................... 11
1.6. WYROBY UZUPEŁNIAJĄCE............................................................................................. 11
2. PRACE PRZYGOTOWAWCZE................................................................................................ 12
2.1. OKREŚLENIE ILOŚCI MATERIAŁÓW............................................................................... 12
2.2. KOSZTORYSOWANIE ...................................................................................................... 12
2.3. TRANSPORT I SKŁADOWANIE....................................................................................... 12
2.4. ORGANIZACJA PRAC....................................................................................................... 12
2.5. NARZĘDZIA I URZĄDZENIA........................................................................................... 16
3. MUROWANIE.......................................................................................................................... 17
3.1. ZASADY WYKONYWANIA MURÓW............................................................................ 17
3.2. ZASADY WYKONYWANIA MURÓW............................................................................ 17
3.3. WIĄZANIE W MURZE...................................................................................................... 17
3.4. WYSOKOŚCI ŚCIAN........................................................................................................ 18
3.5. DŁUGOŚCI ŚCIAN............................................................................................................ 20
3.6. PIERWSZA WARSTWA.................................................................................................... 21
3.7. KOLEJNE WARSTWY....................................................................................................... 24
3.7.1. MUR NA CIENKIEJ SPOINIE.................................................................................. 24
3.7.2. MUR NA SPOINIE TRADYCYJNEJ........................................................................ 24
3.7.3. MUROWANIE W NISKICH TEMPERATURACH.................................................. 27
3.7.4. WARUNKI ŚRODOWISKOWE.............................................................................. 27
3.8. ZBROJENIE MURU............................................................................................................ 28
4. ŁĄCZENIE ŚCIAN..................................................................................................................... 31
4.1. ZASADY OGÓLNE............................................................................................................ 31
4.2. NAROŻNIKI MURÓW...................................................................................................... 31
4.3. POŁĄCZENIE WARSTWY KONSTRUKCYJNEJ ŚCIANY ZEWNĘTRZNEJ
Z KONSTRUKCYJNĄ ŚCIANĄ WEWNĘTRZNĄ............................................................ 32
4.4. POŁĄCZENIE KRZYŻOWE MURÓW.............................................................................. 35
4
5. ŚCIANY KONSTRUKCYJNE.................................................................................................... 36
5.1. ŚCIANY ZEWNĘTRZNE.................................................................................................... 36
5.1.1. ŚCIANY PONIŻEJ POZIOMU TERENU................................................................. 36
5.1.2. ŚCIANY JEDNOWARSTWOWE BEZ I Z OCIEPLENIEM..................................... 36
5.1.3. ŚCIANY SZCZELINOWE........................................................................................ 37
5.2. ŚCIANY WEWNĘTRZNE.................................................................................................. 38
5.3. OPARCIE STROPÓW NA ŚCIANACH KONSTRUKCYJNYCH.................................... 38
5.4. ELEMENTY ŻELBETOWE W ŚCIANACH MUROWANYCH......................................... 41
5.5. NADPROŻA....................................................................................................................... 43
5.5.1. RODZAJE NADPROŻY........................................................................................... 43
5.5.3. ELEMENTY NADPROŻOWE Z BETONU KOMÓRKOWEGO........................... 44
5.6. SŁUPY I FILARY MUROWANE........................................................................................ 47
5.7. PRZERWY DYLATACYJNE................................................................................................ 48
6. ŚCIANY WYPEŁNIAJĄCE........................................................................................................ 50
6.1. WSKAZÓWKI WYKONANIA ŚCIAN WYPEŁNIAJĄCYCH........................................... 50
6.2. POŁĄCZENIE ŚCIANY WYPEŁNIAJĄCEJ Z KONSTRUKCJĄ BUDYNKU.................... 51
6.2.1. POŁĄCZENIE KRAWĘDZI BOCZNYCH ŁĄCZNIKAMI OSADZANYMI
PODCZAS WZNOSZENIA ŚCIANY KONSTRUKCYJNEJ................................... 51
6.2.2. POŁĄCZENIE KRAWĘDZI GÓRNEJ ZAPEWNIAJĄCE MOŻLIWOŚĆ
UGIĘCIA STROPU................................................................................................... 53
6.2.3. POŁĄCZENIE KRAWĘDZI BOCZNYCH ŁĄCZNIKAMI MOCOWANYMI
DO KONSTRUKCJI NOŚNEJ ZA POMOCĄ WKRĘTÓW................................... 54
7. UKŁADANIE INSTALACJI I PRZEWODÓW.......................................................................... 55
7.1. INSTALACJE ELEKTRYCZNE............................................................................................ 55
7.2. INSTALACJE WODOCIĄGOWE I KANALIZACYJNE.................................................... 55
7.3. PRZEWODY WENTYLACYJNE........................................................................................ 57
8. ODBIÓR TECHNICZNY.......................................................................................................... 58
8.1. WARUNKI ODBIORU TECHNICZNEGO....................................................................... 58
8.2. DOPUSZCZALNE ODCHYŁKI WYKONANIA MURU................................................... 58
9. TYNKOWANIE......................................................................................................................... 59
9.1. ZASADY OGÓLNE............................................................................................................ 59
9.2. PRZYGOTOWANIE PODŁOŻA....................................................................................... 59
9.3. GRUNTOWANIE PODŁOŻA........................................................................................... 62
9.4. NAKŁADANIE WARSTW TYNKU................................................................................... 62
10. DANE TECHNICZNE............................................................................................................. 63
LITERATURA................................................................................................................................. 66
5
SYSTEM BUDOWY H+H

Podstawowymi elementami Systemu Budowy H+H są elementy System Budowy H+H to:
murowe (podstawowe i uzupełniające), nadproża oraz zaprawy • możliwość wznoszenia smukłych murów (ściany silikatowe
i akcesoria murarskie. System uzupełniają narzędzia do wznosze- o wysokiej nośności),
nia murów oraz wytyczne projektowania i wytyczne wykonaw- • ściany o wysokiej izolacyjności termicznej również bez dodat-
cze oraz wszelkie informacje i instrukcje techniczne. Pełna oferta kowej warstwy izolacji termicznej (ściany z betonu komórko-
– zestawienie tych elementów wraz ze wszystkimi niezbędnymi wego o niskim współczynniku przewodzenia ciepła),
danymi technicznymi znajduje się w aktualnym wydaniu Katalo- • ściany o wysokiej odporności ogniowej,
gu Produktów H+H. • bardzo dobra izolacyjność akustyczna i ochrona cieplna w le-
Wraz z Systemem Budowy H+H można stosować produkty cie, wynikająca z dużej gęstości objętościowej H+H Silikatów
dodatkowe takie jak: systemy ociepleń i zamocowań, tynki, (wysoka masa powierzchniowa ścian),
izolacje oraz wyroby chemii budowlanej (np. środki zabezpiecza- • łatwość wymurowania szczelnych murów i ścian,
jące powierzchnię ścian, masy i pianki uszczelniające szczeliny • wysoka trwałość (zgodnie z postanowieniami odpowiednich
dylatacyjne). norm elementy Systemu H+H mogą być stosowane bez ogra-
Niniejsze wytyczne zawierają informacje niezbędne do prawidło- niczeń zarówno w środowisku silnie mokrym wewnątrz i na
wego zorganizowania i prowadzenia robót związanych ze wzno- zewnątrz, z występującym mrozem i środkami odladzającymi,
szeniem ścian murowanych w Systemie Budowy H+H. Tylko jak i w nieagresywnym gruncie i wodzie),
prawidłowe stosowanie właściwych materiałów pozwala na wy- • mur będący mocnym i trwałym podłożem do zamocowania
konanie obiektów budowlanych spełniających wymagania inwe- różnego rodzaju obciążeń, w tym warstw elewacyjnych,
storów i użytkowników. Dział doradztwa technicznego H+H służy • spełnienie wymagań estetycznych inwestorów i architektów,
klientom informacją i pomocą przy stosowaniu pełnego systemu • spełnienie najwyższych wymagań ekologicznych – produkty
H+H. wchodzące w skład systemu w czasie całego cyklu życia pro-
dukty są materiałem przyjaznym dla środowiska.
System Zakładowej Kontroli Produkcji wdrożony w zakładach

należących do H+H jest gwarancją jakości i stabilności parame-
trów technicznych produkowanych w nich silikatów i elementów
z betonu komórkowego.
6
1. MATERIAŁY
1.1. INFORMACJE OGÓLNE
Konstrukcje murowe zgodnie z obowiązującymi w Polsce i na tere- komórkowego i ścian z nich wykonanych. Stosowanie wyrobów
nie Unii Europejskiej przepisami powinny być wykonywane w opar- oferowanych przez H+H do wykonywania ścian budynków zapro-
ciu o zasady zawarte w normach zaliczanych do grupy Eurokod 6 jektowanych z elementów murowych innych marek jest możliwe,
(PN-EN 1996 cz. 1-1, 1-2, 2 i 3 [N1, N2, N3, N4]). jeżeli następujące parametry są takie same lub nie gorsze:
• szerokość ściany,
Wytyczne wykonawcze dla Systemu Budowy H+H oparte zostały • kategoria wykonania elementu murowego,
na powyższych normach, sztuce budowlanej oraz doświadczeniach • grupa elementu murowego (w przypadku grupy pierwszej nie ma
w stosowaniu silikatów i betonu komórkowego. Niniejsze wytycz- znaczenia, czy wyrób jest pełny, czy drążony),
ne zawierają niezbędne informacje do prawidłowego zaplanowania • klasa wytrzymałości,
i zorganizowania prac budowlanych oraz wykonania murów z ele- • klasa gęstości.
mentów murowych dostępnych w Systemie Budowy H+H.
W Systemie Budowy H+H ściany zewnętrzne z zasady są wykony-
Na terenie Unii Europejskiej przy projektowaniu i wykonywaniu wane jako jednowarstwowe z ociepleniem lub jako szczelinowe.
obiektów budowlanych muszą być spełnione wymagania zawarte Wykonana z elementów murowych Systemu Budowy H+H war-
w Rozporządzeniu 305/2011 (CPR), a w Polsce również w Prawie stwa konstrukcyjna zapewnia spełnianie na bardzo wysokim pozio-
Budowlanym oraz w rozporządzeniach wykonawczych. Obiekt mie takich wymagań podstawowych jak:
budowlany powinien być wykonywany zgodnie z zatwierdzo- • nośność i stateczność konstrukcji,
nym projektem oraz aktualnymi normami i przepisami. Pełną • bezpieczeństwo pożarowe,
odpowiedzialność za prawidłowe zaprojektowanie i wykonanie • higiena, zdrowie i środowisko,
obiektu budowlanego ponosi projektant, jak i wykonawca. Jeżeli • bezpieczeństwo użytkowania i dostępność obiektów,
projektant powołuje się na inne normy (np. DIN) lub informacje • ochrona przed hałasem,
techniczne, ponosi wówczas pełną odpowiedzialność nie tylko za • oszczędność energii i izolacyjność cieplna,
sposób ich zastosowania, ale również za zawarte w nich zasady • zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych.
i postanowienia.
Podstawowe grubości konstrukcyjnych ścian wewnętrznych
Należy stosować tylko takie materiały, które zostały przewidziane i zewnętrznych wynoszą: 18 ÷ 25 cm w przypadku silikatów oraz
w projekcie lub ich pełnowartościowe odpowiedniki, np. stosować 17,5 ÷ 48 cm w przypadku elementów z betonu komórkowego.
elementy murowe kategorii wg normy PN-EN 1996-1-1 [N1] oraz Warstwy elewacyjne ścian szczelinowych mają 12 lub 9 cm grubo-
zgodnie z projektem. Jeżeli w projekcie przewidziano kategorię A ści. Podstawowe grubości ścian działowych: 12 i 8 cm dla elemen-
wykonania robot na budowie, to zgodnie z normą: tów silikatowych oraz 10, 11,5 oraz 12 cm dla elementów z betonu
• roboty murarskie powinien wykonać należycie wyszkolony komórkowego.
zespół pod nadzorem mistrza murarskiego,
• stosuje się zaprawy produkowane fabrycznie, a jeżeli zaprawy
wykonywane są na budowie, kontroluje się dozowanie składni-
ków, a także wytrzymałość zaprawy,
• jakość robót kontroluje osoba o odpowiednich kwalifikacjach,
niezależna od wykonawcy (inspektor nadzoru inwestorskiego).
Podczas prowadzenia robót budowlanych należy zapewnić prze-

strzeganie wszystkich przepisów BHP obowiązujących w budow-
nictwie.
Zgodnie z obowiązującym w Polsce i na terenie Unii Europej-

skiej prawem wyroby dopuszczane są do obrotu i stosowa-
nia na podstawie deklaracji producenta o zgodności wyrobu
z odpowiednią normą materiałową (dla silikatów jest to norma
PN-EN 771-2 [N5] dla betonu komórkowego PN-EN 771-4
[N14]). Przykładowe deklaracje pokazano na rys. 6.
Na zlecenie H+H wykonano szereg badań, których wyniki

potwierdzają zarówno wysoką jakość, jak i bardzo dobre parame-
try techniczne elementów silikatowych oraz bloczków z betonu
7
Rysunek 1. Bloczek H+H Silikat Rysunek 2. Bloczek H+H Beton komórkowy
Rysunek 3. Rodzaje łączników Rysunek 4. Rodzaje kotew
Rysunek 5. Komplet narzędzi do wykonywania muru w Systemie Budowy H+H.

8
6
Wytrzymałość spoiny w
murze na ścinanie
DEKLARACJA WŁAŚCIWOŚCI UŻYTKOWYCH wykonanej z zaprawy do
cienkich spoin 0,30 N/mm2
Nr 20.0/Kr/A18/20/20 DEKLARACJA WŁAŚCIWOŚCI UŻYTKOWYCH (Wartość ustalona według
1. Niepowtarzalny kod identyfikacyjny typu wyrobu:
H+H Silikat A18 20-2000 PN-EN 998-2
Załącznik C)
Nr Go/2,5/400/3/B/2018
2. Zamierzone zastosowanie:
Niezabezpieczone ściany murowane, słupy i ściany działowe 1. Niepowtarzalny kod identyfikacyjny typu wyrobu: Wytrzymałość spoiny w
3. Producent: H+H Silikaty S.A. ul. Kupiecka 6, 03-046 Warszawa H+H Gold+ Bloczek 2,5-400 Go murze na zginanie w
płaszczyźnie prostopadłej
Zakład Kruki, Kruki ul. Nowowiejska 33, 07-415 Olszewo-Borki 2. Zamierzone zastosowanie lub zastosowania: do spoin wspornych fxk2 = 0,09 N/mm2
Wytrzymałość spoiny
W ścianach murowanych, słupach i ścianach działowych (ściany konstrukcyjne i niekonstrukcyjne, wykonanej z zaprawy do
4. System(-y) oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych: 2+ wewnętrzne, zewnętrzne z osłoniętą powierzchnią licową, łącznie ze ścianami jednowarstwowymi, cienkich spoin – spoina
5. Norma zharmonizowana: EN 771-2:2011+A1:2015 (PN-EN 771-2+A1:2015-10) szczelinowymi, działowymi, oporowymi i ścianami piwnic w tym ściany przeznaczone do ochrony pionowa wypełniona
ogniowej, izolacji cieplnej i akustycznej )
Jednostka lub jednostki notyfikowane: Polskie Centrum Badań i Certyfikacji S.A. 3. Producent: Wytrzymałość spoiny w
Jednostka notyfikowana nr 1434 murze na zginanie w
H+H Polska Sp. z o. o., ul. Kupiecka 6, 03-046 Warszawa
płaszczyźnie prostopadłej
6. Deklarowane właściwości użytkowe: Zakład Gorzkowice, ul. Przemysłowa 40 97-350 Gorzkowice do spoin wspornych fxk2 = 0,06 N/mm2
Zasadnicze charakterystyki Właściwości użytkowe wykonanej z zaprawy do
4. System oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych (AVCP): System 2+ cienkich spoin – spoina EN 771-4: 2011+A1:2015
długość x szerokość x wysokość 250 mm x 180 mm x 220 mm 5. Norma zharmonizowana: pionowa niewypełniona (PN-EN 771-4+A1:2015-10)
Odchyłki wymiarów T2 Euroklasa A1
Wymiary EN 771-4:2011+A1:2015 (PN-EN 771-4+A1:2015-10) Reakcja na ogień
Płaskość powierzchni kładzenia NPD Absorpcja wody NPD
Jednostka notyfikowana: Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych, Zakład Certyfikacji Przepuszczalność pary 5/10
Równoległość powierzchni kładzenia NPD
Jednostka notyfikowana nr 1487 wodnej
Kształt i budowa grupa konstrukcyjna (wg EN 1996-1-1) 1
6. Deklarowane właściwości użytkowe: Gęstość brutto w stanie
kategoria elementu I 375±25 kg/m3
suchym
średnia wytrzymałość na ściskanie ≥ 20,3 N/mm2 Charakterystyki Zharmonizowana Izolacyjność od
Właściwości użytkowe
Wytrzymałość na zasadnicze specyfikacja techniczna bezpośrednich Kształt i budowa
typ próbki cały element Jak wyżej
ściskanie Długość, mm 625, 600, 500 dźwięków powietrznych
znormalizowana wytrzymałość na ≥ 20,0 N/mm2 Szerokość, mm 115 ÷ 480
Wymiary i odchyłki Jak wyżej
ściskanie Wymiary i odchyłki Wysokość, mm 199, 249
kierunek obciążenia prostopadle do powierzchni kładzenia
wymiarów Odchyłki TLMB Właściwości cieplne
Wytrzymałość spoiny (początkowa wytrzymałość na ścinanie Płaskość, mm ≤1,0 λ ≤ 0,105 W/m∙K
GPM 0,15 N/mm2 TLM 0,30 N/mm2 Opór cieplny (Współczynnik przew.
wg EN 998-2 zał. C) Równoległość, mm ≤1,0 ciepła λ 10, dry, S2)
Reakcja na ogień (wg Decyzji Komisji 2000/605/WE) Euroklasa A1
G - gładkich Odporność na Wyrób mrozoodporny
Absorpcja wody ≤ 15% Trwałość
zamrażanie/odmrażanie wg PN-EN 15304
Przepuszczalność pary wodnej (wg EN 1745) µ = 5/25 U - gładkich z Substancje
Elementy kształtowane wnękami Brak
Izolacyjność od gęstość brutto w stanie suchym 1810 kg/m3 - 2000 kg/m3 niebezpieczne
regularnie o chwytowymi
bezpośrednich kształt i budowa jak wyżej powierzchniach
dźwięków czołowych: PW - z wpustem i Właściwości użytkowe określonego powyżej wyrobu są zgodne z zestawem deklarowanych właściwości
powietrznych wymiary i odchyłki wymiarów jak wyżej użytkowych.
(Elementy grupy I wg EN wypustem
Kształt i budowa
1996-1) Niniejsza deklaracja właściwości użytkowych wydana zostaje zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr
współczynnik przewodzenia ciepła EN 771-4: 2011+A1:2015
Opór cieplny 1,05 W/m∙K PWU - z wpustem i 305/2011 na wyłączną odpowiedzialność producenta określonego powyżej.
(wg EN 1745 10dry,unit,S1) (PN-EN 771-4+A1:2015-10)
wypustem oraz
Właściwości użytkowe określonego powyżej wyrobu są zgodne z zestawem deklarowanych właściwości wnękami chwytowymi Deklaracje właściwości użytkowych dostępne są na stronie www.hplush.pl/certyfikaty.
użytkowych. Niniejsza deklaracja właściwości użytkowych wydana zostaje zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr Całkowita powierzchnia
305/2011 na wyłączną odpowiedzialność producenta określonego powyżej. przekroju wnęk
od 0% do 5% W imieniu producenta podpisał(-a) Wojciech Zdziechowski - Dyrektor Techniczno-Produkcyjny
chwytowych AL w pow.
Warszawa, 10 kwietnia 2020 r. W imieniu producenta podpisał: wspornej, % (nazwisko i stanowisko)
Kategoria elem. murowego I Warszawa 14.03.2018
(miejsce i data wydania)
(miejsce i data wydania) Wojciech Zdziechowski - Dyrektor Techniczno-Produkcyjny Średnia wytrzymałość na
≥ 2,5 N/mm2
(nazwisko i stanowisko) Wytrzymałość na ściskanie
ściskanie
Rodzaj próbki Wycięty sześcian
Prostopadle do
Kierunek obciążenia
powierzchni wspornej
Skurcz pod wpływem
Stabilność wymiarów ≤ 0,2 mm/m
wilgoci (umowny Ɛcs ref )
Rysunek 6. Przykładowe deklaracje właściwości użytkowych i etykiety produktów.

9
7
1.2. ELEMENTY MUROWE W SYSTEMIE BUDOWY H+H

Elementy murowe znajdujące się w ofercie H+H odpowiada- Do kategorii II zalicza się elementy murowe, których producent
ją wymaganiom podanym w normach PN-EN 771-2 [N5] oraz deklaruje ich wytrzymałość średnią, a pozostałe wymagania
PN-EN 771-4 [N14]. Wszystkie zakłady należące do H+H wdro- kategorii I nie są spełnione.
żyły Zakładowe Kontrole Produkcji w Systemie Oceny Zgod-
ności 2+. Bloczki H+H Silikat N, H+H Silikat NP, H+H Silikat F, Wszystkie elementy murowe znajdujące się w ofercie H+H
H+H Silikat A oraz elementy z betonu komórkowego standar- zalicza się do kategorii I.
dów Gold+, Gold oraz Silver mogą być stosowane do murowa-
nia zarówno na cienkie, jak i na zwykłe spoiny. Bloczki i cegły Nazewnictwo elementów silikatowych:
H+H Silikat S, H+H Silikat 1NF (cegła silikatowa), H+H Silikat 3NFD np. H+H Silikat N24 15-1400, H+H Silikat NP25 20-1600
powinny być zaś stosowane do murowania na zwykłe spoiny. W oznaczeniach bloczków liczba po N oznacza szerokość elemen-
tu murowego w cm i jednocześnie szerokość ściany wykonanej
Elementy murowe z profilowanymi powierzchniami czołowymi z takich elementów (dodatkowa litera P oznacza wyroby pełne).
umożliwiają wykonywanie murów zarówno z niewypełniony- Następujące po grubości cyfry oznaczają kolejno klasę wytrzy-
mi, jak i wypełnionymi zaprawą spoinami pionowymi. Uchwyty małości na ściskanie oraz gęstość materiału. Pozostałe wymiary
i podchwyty montażowe ułatwiają przenoszenie i ustawianie ele- dla wszystkich elementów podstawowych są takie same i wyno-
mentów w murze. Zgodnie z PN-EN 1996-1-1 [N1] ze względu na szą: wysokość 220 mm oraz długość 250 mm.
parametry geometryczne silikatowe elementy murowe zalicza się
do grupy 1 lub 2. Wszystkie elementy murowe będące w ofercie Nazewnictwo elementów z betonu komórkowego:
H+H, oprócz pustaków wentylacyjnych PW, spełniają wymagania np. H+H Gold+ Bloczki 4,0-500, H+H Silver Bloczki 4,0-500
grupy 1. Wszystkie elementy z betonu komórkowego ze względu W oznaczeniach bloczków określenia Gold+, Gold, Silver ozna-
na parametry geometryczne zalicza się do grupy 1. czają standardy jakościowe produktów. Standard Gold+, to
Zgodnie z PN-EN 771-2 [N5] oraz PN-EN 771-4 [N14] elementy kategoria wymiarowa TLMB oraz tolerancja gęstości ± 25 kg/m3,
murowe klasyfikuje się jako elementy kategorii I lub II. Do kate- standard Gold, to kategoria wymiarowa TLMB oraz tolerancja
gorii I zalicza się elementy murowe, jeżeli producent deklaruje: gęstości ± 50 kg/m3, standard Silver, to kategoria wymiaro-
• ich określoną wytrzymałość na ściskanie, wa TLMA oraz tolerancja gęstości ± 50 kg/m3. Następujące po
• stosowanie w zakładzie produkcyjnym kontroli jakości, której rodzaju standardu cyfry oznaczają kolejno średnią wytrzymałość
wyniki stwierdzają, że prawdopodobieństwo wystąpienia śred- na ściskanie elementu oraz gęstość materiału.
niej wytrzymałości na ściskanie mniejszej od wytrzymałości
zadeklarowanej jest nie większe niż 5%.
Tablica 1. Wymagania (PN-EN 771-2 [N5]) w stosunku do elementów murowych silikatowych przystosowanych do łączenia:
Zaprawą tradycyjną (T1) Zaprawą do cienkich spoin oraz tradycyjną (T2)

Wymiary
[mm] [mm]
długość ±2 ±2
szerokość ±2 ±2
wysokość ±2 ±1
Tablica 2. Wymagania (PN-EN 771-4 [N14]) w stosunku do elementów murowych z betonu komórkowego przystosowanych do łączenia:
Zaprawą zwykłą
Zaprawą do cienkich spoin
i zaprawą lekką
Wymiary
GPLM TLMA TLMB
[mm] [mm] [mm]
+3
długość ±3 ± 1,5
-5
szerokość ±3 ±2 ± 1,5
+3
wysokość ±2 ± 1,0
-5
10
6
Rozróżnia się następujące wymiary elementów murowych: • wymiary koordynacyjne, uwzględniające odległości w osiach
• wymiary nominalne, z którymi powinny być zgodne ich spoin między elementami w murze (lk, tk (niezaznaczone) i hk
wymiary rzeczywiste w przedziale zadanych odchyłek dopusz- odpowiednio koordynacyjna długość, grubość i wysokość ele-
czalnych (na rys. 7 – lu, t u, hu – odpowiednio nominalna długość, mentu murowego). Jeżeli nie zaznaczono inaczej, podawane
grubość i wysokość elementu murowego), wymiary elementów murowych są ich wymiarami nominalny-
mi.
a)
b)
hk hk
lk lk
Rysunek 7. Wymiary i powierzchnie elementów murowych:

a) wymiary nominalne,
1 – powierzchnia kładzenia (wsporna),
2 – powierzchnia czołowa (główkowa),
3 – powierzchnia boczna (licowa, wozówkowa),
b) wymiary koordynacyjne.
11
7
1.3. ZAPRAWY MURARSKIE 1.4. BETON

Zgodnie z PN-EN 998-2 [N6] zaprawy murarskie dzieli się na W konstrukcjach murowych stosuje się beton klasy nie niższej
klasy oznaczone literą M i liczbą odpowiadającą wytrzymałości niż C12/15 wg PN-EN 1992-1-1 [N8]. Powinien być on wykonany
na ściskanie fm w MPa. Do wykonywania silikatowych konstruk- przy użyciu kruszywa o uziarnieniu nie większym niż 20 mm. Jeżeli
cji murowych niezbrojonych i zbrojonych zaleca się stosowanie otulina zbrojenia jest mniejsza niż 25 mm oraz gdy wypełnia się
zapraw klasy M5 lub M10, ale nie wyższej niż M15 – chyba że betonem puste przestrzenie, których najmniejszy wymiar jest nie
zastosowanie zaprawy o wyższej wytrzymałości zostało wyraźnie większy niż 100 mm, do wykonania betonu należy użyć kruszywa
wskazane w projekcie. Do wykonywania konstrukcji murowych o uziarnieniu nie większym niż 10 mm.
z betonu komórkowego zaleca się stosowanie zapraw klasy M5
lub M10. Równie ważnym parametrem zaprawy jest jej przyczep- 1.5. STAL ZBROJENIOWA
ność do elementów murowych. Dlatego należy stosować zapra-
wy o przyczepności określonej badaniami, a nie przyjmowanej Do zbrojenia spoin wspornych najkorzystniejsze jest stosowa-
z tabeli zamieszczonej w normie PN-EN 1996-1-1 [N1]. W przy- nie prefabrykowanego zbrojenia zgodnego z PN-EN 845-3 [N9].
padku stosowania więcej niż jednego rodzaju zaprawy na jednej Zaleca się wykorzystanie zbrojenia typu Murfor. Zbrojenie to
budowie (np. ze względów konstrukcyjnych), należy wykluczyć jest produkowane w różnych szerokościach, kształtach, standar-
możliwość pomyłki w ich stosowaniu. dach ochrony przed korozją i powinno być stosowane zgodnie
Ze względu na zapewnienie odpowiednich właściwości i para- z wymaganiami dla danego rodzaju muru. W przypadku użycia
metrów technicznych zaleca się stosowanie zapraw przygo- tradycyjnej stali zbrojeniowej zgodnie z PN-EN 1996-1-1 [N1] do
towanych fabrycznie – projektowanych. Przy zachowaniu zbrojenia konstrukcji murowych należy stosować stal zwykłą wg
odpowiednich receptur mogą być stosowane również zaprawy wy- PN-EN 1992-1-1 [N8].
twarzane na miejscu budowy. Wymagania dla zapraw określone są
w PN-EN 998-2 [N6], PN-B-10104 [N7]. 1.6. WYROBY UZUPEŁNIAJĄCE
W ofercie H+H odnaleźć można zaprawę M5 – letnią oraz zaprawę
M10 – zimową. Zaprawa nadaje się do stosowania wraz z elemen- Kotwy, wieszaki, łączniki, konsole i inne stalowe akcesoria murar-
tami silikatowymi oraz bloczkami z betonu komórkowego. skie powinny być zgodne z PN-EN 845-1 [N10]. Do prawidłowego
wykonania ścian należy używać również innych wyrobów takich
Do wykonywania murów w Systemie Budowy H+H stosuje się: jak: krążki dociskowe, puszki wentylacyjno-odwadniające, kołki
• zaprawy murarskie zwykłe, przeważnie cementowo-wapienne rozporowe, taśmy uszczelniające i dylatacyjne, pianki montażo-
lub w szczególnych przypadkach, określonych przez projek- we itp.
tanta, cementowe, przygotowane na budowie lub w wytwórni Dział doradztwa technicznego oraz pracownicy pionu sprzedaży
(wg przepisu lub receptury), H+H udzielają informacji na temat aktualnej dostępności i zasto-
• zaprawy murarskie do cienkich spoin (projektowane) dostar- sowania wszystkich wyrobów uzupełniających System Budowy
czane na budowę w postaci przygotowanej fabrycznie suchej H+H.
mieszanki,
• zaprawy murarskie lekkie (ciepłochronne) – używane wyłącznie
z bloczkami z betonu komórkowego.
Najważniejsze parametry określające przydatność zaprawy:

• wytrzymałość – powinna być zgodna z przewidzianą w projek-
cie (ani wyższa, ani niższa),
• przyczepność – określana również jako wytrzymałość spoiny.
Należy pamiętać, że przyczepność danej zaprawy jest różna

w zależności od rodzaju elementów murowych. Dlatego po-
winno się stosować zaprawę przeznaczoną przez producenta
do stosowania z silikatami i z betonem komórkowym.
Producent zaprawy powinien udzielić informacji nt. techno-

logii jej stosowania. Zaleca się używanie zapraw znajdujących
się w ofercie H+H, przygotowywanych i stosowanych zgodnie
z instrukcją zamieszczoną na worku.
12
6
2. PRACE PRZYGOTOWAWCZE
2.1. OKREŚLENIE ILOŚCI MATERIAŁÓW
Określenie ilości materiałów potrzebnych do wykonania ścian go, który prowadzi często do znaczących uszkodzeń wyrobów.
budynku w Systemie Budowy H+H należy wykonać na podsta- Do rozładunku za pomocą dźwigu zaleca się stosowanie wideł
wie projektu, korzystając z katalogu technicznego H+H. Zawarte rozładunkowych lub chwytaków (należy zwrócić uwagę na to,
tam normy zużycia elementów murowych i zapraw określono aby za pomocą chwytaka podnosić paletę od dołu, a nie z boków).
bez uwzględnienia strat. Dokładne określenie strat powinno być
przeprowadzone przez osobę odpowiedzialną za prowadzenie Powierzchnia, na której będą składowane palety z elementami
prac i powinno uwzględniać takie czynniki jak: murowymi, powinna być równa i płaska oraz nie narażona na
• sposób transportu i składowania na budowie, zalanie wodą w przypadku intensywnych opadów (powodzi) czy
• czy i jeżeli tak, to w jaki sposób będą przycinane elementy podczas odwilży. Jeżeli teren jest utwardzony, istnieje możliwość
murowe, piętrowego składowania palet (fot. 1 i 4). Liczba warstw zależy
• rodzaj i sposób nakładania zaprawy, od jakości i rodzaju nawierzchni oraz braku uszkodzeń palet, folii
• zastosowane narzędzia i urządzenia oraz doświadczenie pra- i paskowania (nie więcej niż 4 warstwy – dla elementów silika-
cowników. towych oraz nie więcej niż 2 warstwy – dla elementów z betonu
Zastosowanie elementów połówkowych i wyrównawczych nie komórkowego). Rozpakowane i niewbudowane materiały
tylko ogranicza straty, ale również znacząco przyspiesza wykona- powinny być zabezpieczone folią. Materiały do wykonywania
nie prac. W zależności od tych czynników na straty należy przewi- murów nie powinny być składowane w miejscach przypadkowych
dzieć dodatkowo od 2 do kilkunastu % teoretycznie określonych i w zależności od sytuacji na budowie wielokrotnie przestawiane.
ilości materiałów. Na placu budowy palety rozstawia się wzdłuż przyszłych murów
(fot. 2 i 3), tak aby maksymalnie ograniczyć ręczny transport ma-
2.2. KOSZTORYSOWANIE teriału na budowie. Trzeba przewidzieć gdzie, kiedy i jakie ilości
materiału będą potrzebne. Należy przy tym zwrócić uwagę na
Katalog KNR Nr 9-10 oraz KNR Nr 9-17 stanowią podstawę do takie ustawienie palet, aby nie utrudniały pracy i komunikacji
sporządzania kosztorysów na roboty budowlane w systemie H+H na placu budowy (np. późniejszego ustawienia pomostów robo-
oraz mogą być wykorzystane do planowania, limitowania, rozli- czych). Przy prowadzeniu robót murowych na wykonanym już
czania i kontroli zużycia czynników produkcji budowlanej. Podane stropie lub płycie betonowej do transportu wewnętrznego może
tam nakłady rzeczowe odnoszą się do warunków przeciętnych. być przydatny ręczny wózek widłowy.
Przy dobrej organizacji budowy (organizacja pracy, wyposażenie
w narzędzia i sprzęt, zaopatrzenie i sposób składowania materia- Zaleca się oddzielne składowanie różnych rodzajów elementów
łów) można osiągnąć znaczące obniżenie norm zawartych w KNR murowych. Szczególnie istotne jest to wtedy, gdy na budowie
Nr 9-10 oraz KNR Nr 9-17. wykorzystywane są elementy murowe różniące się tylko para-
metrami technicznymi (np. klasą wytrzymałości). Należy przewi-
2.3. TRANSPORT I SKŁADOWANIE dzieć suche i zabezpieczone przed deszczem miejsce na przecho-
wywanie zaprawy.
Wszystkie elementy murowe produkowane w zakładach należą-
cych do H+H pakuje się na drewniane palety i zabezpiecza firmo- 2.4. ORGANIZACJA PRAC
wą folią termokurczliwą. Na folii naklejona jest etykieta z infor-
macją o produkcie. Podczas transportu należy zadbać o staranne Doświadczenie wskazuje, że przy wykonywaniu prac murarskich
zabezpieczenie przewożonych materiałów. najbardziej optymalnym jest ich prowadzenie przez 3-osobo-
we brygady: pierwszy pracownik nakłada zaprawę, koryguje
Na liczbę i wielkość ewentualnych uszkodzeń wyrobów duży i pozycjonuje ustawienie elementów murowych, drugi pracownik
wpływ ma jakość i stan techniczny samochodów oraz sposób układa bloczki, trzeci pracownik dostarcza bloczki i ewentual-
prowadzenia pojazdu przez kierowcę. Te czynniki mogą w skraj- nie je przycina, przygotowuje zaprawę i dostarcza ją na miejsce
nych przypadkach doprowadzić do poważnych uszkodzeń prze- murowania. Oczywiście, w zależności od konkretnej sytuacji na
wożonych wyrobów. Palety z wyrobami powinny być ściśle do- budowie, podział czynności i liczba pracowników może być inna,
stawione do siebie podczas załadunku, a następnie tak powiązane dostosowana do miejscowych warunków. Na rys. 8 pokazano
pasami pomiędzy sobą i ze skrzynią ładunkową, aby uniemożliwić zalecany schemat organizacji fragmentu placu budowy.
ich przemieszczanie podczas transportu.
Rozładunek i składowanie wyrobów powinno odbywać się przy

zachowaniu przepisów BHP. W zależności od stanu nawierzchni
w miejscu rozładunku można go dokonywać za pomocą wóz-
ka widłowego lub żurawia. Nie zaleca się rozładunku ręczne-
13
7
Rysunek 8. Zalecana organizacja fragmentu placu budowy w miejscu wykonywania prac murarskich.
Zastosowanie mini dźwigu pozwala na znaczące przyspieszenie wcześniejsze zaprojektowanie miejsca ustawienia i przemieszczania
i ułatwienie pracy murarzy (rys. 9). Praca wykonywana jest w zespo- mini dźwigu na placu budowy. Powinien być on ustawiony na równej
le dwuosobowym: pierwszy pracownik przygotowuje zaprawę oraz powierzchni (np. na płycie betonowej stropu), a palety z elementami
przy pomocy mini dźwigu ustawia bloczki, drugi pracownik nakłada murowymi powinny znajdować się pomiędzy dźwigiem i wykonywa-
zaprawę, koryguje i pozycjonuje ustawienie elementów murowych nym murem. Użycie mini dźwigu szczególną zasadność ma w przy-
oraz ewentualnie przycina bloczki. W tym przypadku konieczne jest padku budów, na których wykorzystywane są elementy silikatowe.
Rysunek 9. Schemat ustawienia mini dźwigu na placu budowy. Aby w pełni wykorzystać wydajność, należy zapewnić możliwość przemiesz-
czania mini dźwigu wzdłuż wznoszonej ściany, a materiał składować między murem i dźwigiem.
14
Fotografia 1. Plac składowy na terenie zakładu produkcyjnego. Fotografia 4. Palety z bloczkami z betonu komórkowego składowa-
ne maksymalnie na wysokość 2 warstw.
Fotografia 2. Ustawienie palet wzdłuż przyszłego muru ogranicza Fotografia 5. Bloczki H+H Silikaty przycinane za pomocą stołowej
ręczny transport na budowie. piły tarczowej.
Fotografia 3. Palety z bloczkami z betonu komórkowego ustawione Fotografia 6. Docinanie silikatowego elementu murowego szlifier-
w pobliżu miejsca wbudowania. ką kątową.
15
Fotografia 7. Bloczek z betonu komórkowego przecinany za pomo- Fotografia 10. Kielnie do zaprawy cienkowarstwowej na przykładzie
cą ręcznej piły widiowej. muru z H+H Silikatów.
Fotografia 8. Docinanie bloczka z betonu komórkowego mecha- Fotografia 11. Kielnie do zaprawy cienkowarstwowej na przykładzie
nicznie za pomocą piły typu „aligator”. muru z H+H Betonu Komórkowego.
Fotografia 9. Skrzynka do nakładania zaprawy cienkowarstwowej Fotografia 12. Nakładanie zaprawy cienkowarstwowej na ścianę
(dostosowana do szerokości muru). działową za pomocą kielni.
16
• narzędzia do cięcia bloczków na budowie:

• szlifierka kątowa z tarczą do cięcia kamienia o możliwie naj-
większej średnicy,
• gilotyna do cięcia bloczków,
• piła stołowa, tarczowa do cięcia elementów murowych,
• piła ręczna widiowa do cięcia bloczków (do przycinania ele-
mentów z betonu komórkowego),
• urządzenia i narzędzia do podnoszenia i transportu materiałów
na budowie:
• dźwig z widłami rozładunkowymi (rozładunek palet, trans-
port pionowy na wyższe kondygnacje),
• mini dźwig,
• ręczny wózek widłowy (transport poziomy palet na kondy-
gnacjach),
• ręczny chwytak do bloczków,
• bruzdownica (lub rylec dla ścian wykonanych z betonu komórko-
wego),
• wiertło do wykonywania gniazd instalacyjnych,
• wiertło do wykonywania przebić w ścianach,
• niwelator.
Rysunek 10. W przypadku przerwania robót na dłuższy czas lub

w okresie występowania intensywnych i długotrwałych opadów
deszczu należy przykryć folią górną powierzchnię wykonanego muru.
2.5. NARZĘDZIA I URZĄDZENIA

Tak jak na każdej budowie, również przy pracach w Systemie
Budowy H+H należy stosować odpowiednie narzędzia i sprzęty
ułatwiające i przyspieszające wykonywanie prac. Rodzaj i ilość
sprzętu jest zależna od wielkości inwestycji. Należy pamiętać
o przestrzeganiu przepisów BHP.
Narzędzia i urządzenia:
• wiadra do przygotowywania i transportu zaprawy cienkowar-
stwowej,
• pojemnik z podziałką w litrach do przygotowywania zaprawy,
• wiertarka elektryczna z regulacją obrotów oraz mieszadłem do
zaprawy,
• kielnie do nanoszenia zaprawy cienkowarstwowej o szeroko-
ściach odpowiadających szerokościom muru,
• skrzynki do nanoszenia zaprawy na długich prostych odcinkach
muru o szerokościach odpowiadających szerokości muru,
• młotek gumowy,
• tradycyjna kielnia murarska,
• młotek murarski,
• zmiotka,
• sznurek murarski,
• ołówek, miarka i taśma miernicza,
• poziomica (dł. min. 80 cm),
• prowadnica kątowa,
• strug do wyrównywania bloczków z betonu komórkowego
o gęstości powyżej 500 kg/m3,
• paca do szlifowania bloczków z betonu komórkowego o gęsto-
ści 300 – 400 kg/m3,
17
3. MUROWANIE
3.1. ZASADY WYKONYWANIA MURÓW
Jednym z najbardziej rozpowszechnionych sposobów wykonywa- ciu stołowej piły mechanicznej lub szlifierki kątowej (fot. 5 i 6),
nia ścian są konstrukcje murowane. Pomimo że w Polsce ok. 90% w przypadku elementów z betonu komórkowego wystarczająca
wszystkich ścian to właśnie ściany murowane, przy ich wznosze- może okazać się ręczna piła do cięcia bloczków (fot. 7). Przy ukła-
niu popełnianych jest wiele błędów rzutujących na spełnienie daniu zaprawy należy stosować odpowiednie skrzynki i kielnie
wymagań stawianych przed budynkami. Mur jest to materiał (fot. 9, 10, 11 i 12).
konstrukcyjny utworzony z elementów murowych ułożonych
w określony sposób i trwale połączonych ze sobą właściwą zapra- 3.3. WIĄZANIE W MURZE
wą murarską. Prawidłowo dobrane elementy murowe, odpowied-
nia zaprawa, a także jakość przeprowadzonych prac murarskich Przy murowaniu należy przestrzegać normowych zasad wyko-
mają wpływ na uzyskanie założonych właściwości wykonanego nywania konstrukcji murowych. Jedną z podstawowych jest
muru. Dobór właściwej zaprawy murarskiej zabezpiecza przed stosowanie prawidłowych wiązań. Zgodnie z normą spoiny pio-
wystąpieniem części usterek w konstrukcjach murowych. Zapra- nowe w poszczególnych warstwach muszą się mijać co najmniej
wa powinna mieć odpowiednią przyczepność i wytrzymałość do- o 0,4 wysokości elementu murowego. W Systemie Budowy H+H
stosowaną do elementu murowego. Zadaniem zaprawy, oprócz to przesunięcie dla elementów silikatowych wynosi min. 88 mm
trwałego połączenia elementów murowych, jest również rozło- (dla silikatów o wysokości 22 cm), natomiast dla elementów
żenie obciążeń. Zaprawa powinna mieć wytrzymałość możliwie z betonu komórkowego 96 mm lub 100 mm (odpowiednio dla
małą – nie większą od wytrzymałości elementów murowych. bloczków z betonu komórkowego o wysokości 24 lub 25 cm).
Zbyt duża wytrzymałość zaprawy jest często przyczyną po- Najkorzystniejsze ze względu na rozkład naprężeń czy też odpor-
wstawania uszkodzeń muru. Nieodpowiednie jest używanie za- ność na zarysowanie jest wiązanie w połowie długości elemen-
praw przeznaczonych do stosowania z konkretnymi materiałami tów murowych. Każde miejsce w murze, gdzie nie jest zachowa-
murowymi do innych grup materiałowych (np. stosowanie ne prawidłowe wiązanie, jest osłabieniem muru. Im więcej tego
zapraw przeznaczonych do murów z silikatów w murach wyko- rodzaju osłabień, tym mur jest mniej odporny na pękania i zary-
nywanych z pustaków ceramicznych). Nie należy również stoso- sowania w wyniku oddziaływań, które dla prawidłowo wykona-
wać zapraw o różnych wytrzymałościach w różnych fragmentach nego muru nie są niebezpieczne.
muru ze względu na możliwość popełnienia niebezpiecznych
w konsekwencjach pomyłek. Aby ułatwić wznoszenie muru z silikatowych elementów Sys-
temu Budowy H+H, najlepiej jest wykonywać go w module
3.2. ZASADY WYKONYWANIA MURÓW długości 250 mm i stosować wraz z bloczkami podstawowymi
(H+H Silikat N) również połówkowe (H+H Silikat 1/2N). W nie-
Duża dokładność elementów murowych Systemu Budowy H+H których przypadkach konieczne jest przycinanie elementów
pozwala na wykonanie z nich muru zarówno przy użyciu zaprawy murowych na budowie. Do cięcia bloczków można wykorzystać
tradycyjnej, jak i cienkowarstwowej („klejowej”). Nie zaleca się jeden z kilku sposobów. Najpraktyczniejsze i najbardziej ekono-
wykonywania spoin pasmowych. miczne jest stosowanie specjalnych pił stołowych przystosowa-
Do wykonania muru należy stosować zaprawy przewidziane nych do cięcia elementów murowych. Można stosować również
w projekcie lub oferowane w katalogu technicznym H+H. Zamia- gilotynę, szlifierkę kątową oraz młotek i przecinak, w przypadku
na zaprawy bez zgody osoby upoważnionej może doprowadzić elementów z betonu komórkowego sprawdza się także ręczna
do powstania uszkodzeń muru i budynku. Zgodnie z EC6 grubość piła do cięcia bloczków lub mechaniczna piła typu „aligator”.
spoin wspornych w murze ze spoinami tradycyjnymi nie powin- Przy wmurowywaniu elementu przyciętego, zaprawę nanosi się
na być mniejsza od 6 mm i nie większa od 15 mm (nominalnie również na gładką (po cięciu) powierzchnię czołową. Z tego po-
10 mm). W przypadku murów z cienkimi spoinami wartości te wodu docinając bloczek należy przewidzieć, że jego długość po-
wynoszą odpowiednio od 0,5 do 3 mm i średnio 2 mm. Mur z niewy- winna być krótsza o grubość spoiny. Jeżeli wykonanie prawidło-
pełnionymi spoinami pionowymi należy wykonywać przy użyciu wego wiązania w murze jest niemożliwe, należy spoiny wsporne
elementów murowych z profilowanymi powierzchniami czołowy- zazbroić.
mi (pióra i wpusty) o dopuszczalnych odchyłkach wymiarowych
zgodnie z normą PN-EN 771-2 [N5] w przypadku elementów
silikatowych oraz zgodnie z normą PN-EN 771-4 [N14] w przy-
padku elementów z betonu komórkowego. Spoiny pionowe moż-
na uznać za wypełnione, gdy zaprawę ułożono na całej wysokości
i co najmniej 0,4 szerokości spoiny. W przypadku gdy przynaj-
mniej jeden z elementów ma gładką powierzchnię czołową,
spoina pionowa powinna być wypełniona zaprawą. Docinanie
elementów murowych silikatowych należy wykonywać przy uży-
18
prawidłowy kierunek nieprawidłowy kierunek ustawienia bloczka grubość spoiny niewypełnionej zaprawą ≤ 2
ustawiania bloczka powodujący gromadzenie się zaprawy mm (w pojedynczych miejscach na powierzch-
w spoinie pionowej i uniemożliwiający ni muru dopuszcza się spoiny pionowe wypeł-
poprawne dosunięcie do siebie kolejnych nione zaprawą o grubości do ok. 20 mm)
bloczków
DOBRZE!
DOBRZE! ŹLE!ŹLE!
DOBRZE! ŹLE!
h
h
h
Rysunek 11. Zasady wykonywania muru z niewypełnionymi spoinami pionowymi.
warstwa warstwa warstwa
warstwa warstwa
zaprawy zaprawy zaprawy
pomiędzy stropem a tynk na pomiędzy
przerwa stropie ok.stropem
15 mm a tradycyjnejtynk
lub na stropie ok. 15 mm tynkzaprawy
na stropie ok. 15 mmtynk natradycyjnej
stropie ok.lub
15 mm tradycyjnejtynk
lub na stropie ok. 15 mm tynkzaprawy
na stro
przerwa pomiędzy stropem a tradycyjnej lub tradycyjn
ziałową wypełniona ścianką działową wypełniona korka korka korka
OP
m o dużej ściśliwości STROP ścianką działową wypełniona
materiałem o dużej ściśliwości
materiałem o dużej ściśliwości = ok. 10 mm
korka
= ok. 10 mm
= ok. 10 mm = ok. 10 mm
korka
= ok. 10
2 do 3 cm 2 do 3 cm 2 do 3 cm
NW NW 1NF
1NF
wysokość całkowita ściany w świetle pomiędzy stropami


warstwa bloków warstwa bloków warstwa bloków

warstwa bloków warstwa
(n elementów podstawowych + 1 wyrównawczy)
SILIKAT N (NP) SILIKAT N (NP) SILIKAT N (NP)

(n elementów podstawowych + 1 wyrównawczy)
SILIKAT N (NP) SILIKAT

na cienkiej na cienkiej na spoinie
(n elementów podstawowych + 1 cegła 1NF)
na cienkiej na spoin
h = n x 22 cm + 1 x 10 cm + grubość spoin
spoinie spoinie tradycyjnej

h = n x 22 cm + 1 x 10 cm + grubość spoin
spoinie tradycyjn
= n x 220 mm + = n x 220 mm + = n x 220 mm +
h = n x 22 cm + 6,5 cm + grubość spoin
= n x 220 mm + = n x 220
(n-1) x 2 mm (n-1) x 2 mm (n-1) x 10 mm

ściana konstrukcyjna
(n-1) x 2 mm (n-1) x 1
ściana konstrukcyjna
wysokość netto
wysokość netto
wysokość netto
wysokość netto
wysokość netto
ścianka działowa
ścianka działowa

warstwa warstwa
wyrównawcza wyrównawcza wyrównawcza
wyrównawcza wyrówna
SILIKAT NW = SILIKAT NW = SILIKAT NW =
SILIKAT NW = SILIKAT
98 mm + 98 mm + 98 mm +
98 mm + 98 mm +
2 mm (10 mm) 2 mm (10 mm) 2 mm (10 mm)
2 mm (10 mm) 2 mm (1
(opcjonalnie) (opcjonalnie) (opcjonalnie)
(opcjonalnie) (opcjona
wyrównawcza wyrówna
warstwa warstwa
zaprawy tradycyjnej zaprawy tradycyjnej zaprawy tradycyjnej
zaprawy tradycyjnej zaprawy
= od 10 do 20 mm = od 10 do 20 mm = od 10 do 20 mm
= od 10 do 20 mm = od 10
STROP STROP warstwy podłogowe

ok. 120 mm
warstwy podłogowe
warstwy podłogowe
ok. 120 mm
warstwy podłogowe
ok. 120 mm
warstwy podłogowe
warstwy pod
ok. 120 mm
ok. 120 mm ok. 120 mm
Rysunek 12. Przykładowe rozplanowanie wysokości ścian konstrukcyjnych i działowych wykonanych z H+H Silikatów.
Tablica 3. Mur z H+H Silikatów ze spoinami tradycyjnymi: Tablica 4. Mur z H+H Silikatów z cienkimi spoinami:
Liczba warstw blocz- Całkowita Wysokość Liczba warstw Całkowita Wysokość

ków N (NP) + bloków wysokość ściany ściany netto ok.: bloczków N (NP) + wysokość ściany ściany netto ok.:
NW [cm] [m] bloków NW [cm] [m]
11 + 0 254 2,40 11 + 0 246 2,35
11 + 1 265 2,50 11 + 1 256 2,45
12 + 0 277 2,65 12 + 0 268 2,55
12 + 1 288 2,75 12 + 1 278 2,65
13 + 0 300 2,85 13 + 0 290 2,75
13 + 1 311 3,00 13 + 1 300 2,85
14 + 0 323 3,10 14 + 0 313 3,00
14 + 1 334 3,20 14 + 1 323 3,10
15 + 0 346 3,30 15 + 0 335 3,20
3.4. WYSOKOŚCI ŚCIAN

Podstawowa wysokość elementu silikatowego w Systemie wyrównawczych H+H Silikat NW o wysokości 10 cm w dowol-
Budowy H+H (22 cm) oraz możliwość zastosowania elementów nej warstwie muru (np. pierwszej, startowej lub ostatniej, pod-
19
stropowej), a także wysokości bloczków z betonu komórkowego wyrównujących na wysokości. Jeżeli w czasie wykonywania prac
(24 cm oraz 25 cm) pozwalają na proste wykonanie wszystkich murarskich zachodzi konieczność zastosowania elementów
powszechnie spotykanych wysokości kondygnacji (rys. 12 i 13). o zmniejszonej wysokości należy zastosować elementy
docięte do odpowiedniego wymiaru - wysokość dociętego
Ze względu na łatwość docinania elementów z betonu komór- elementu z betonu komórkowego nie powinna być mniejsza
kowego nie produkuje się z niego elementów uzupełniających, niż 10 cm. warstwa
zaprawy
tynk na stropie ok. 15 mm tradycyjnej lub
przerwa pomiędzy stropem a korka
ścianką działową wypełniona warstwa
= ok. 10 mm
STROP
warstwa warstwa
materiałem o dużej ściśliwości zaprawy zaprawy zaprawy
tynk na stropie ok. 15 mm tynk nalub
tradycyjnej stropie ok. 15 mm
tynk na stropie ok. 15 mm tynk nalub
tradycyjnej stropie ok. 15 mm tradycyjnej lub
przerwa pomiędzy stropem a przerwa pomiędzy stropem a 2 do 3 cm korka korka
korka
ścianką działową wypełniona ścianką działową wypełniona = ok. 10 mm = ok. 10 mm
= ok. 10 mm
STROP

materiałem o dużej ściśliwości materiałem o dużej ściśliwości
warstwa bloczków
(n elementów podstawowych + ew. element docięty)

z betonu komórkowego H+H
h = n x 24(25) cm + wyrównanie + grubość spoin
+ grubość spoin
2 do 3 cm 2 do 3 cm
na cienkiej spoinie


warstwa bloczków warstwa bloczków warstwa bloczków
= n x 240 mm (250 mm) +
+ ew. element docięty)

grubośćdocięty)
z betonu komórkowego H+H z betonu komórkowego H+H z betonu komórkowego H+H

spoin

na cienkiej spoinie na cienkiej spoinie (n-1) x 2 mm

na spoinie tradycyjnej
konstrukcyjna
= n x 240 mm (250 mm) + = n x 240 mm (250 mm) + = n x 240 mm (250 mm) +

+ ew.+element
ścianka działowa
wysokość netto
(n-1) x 2 mm (n-1) x 2 mm (n-1) x 10 mm
+ wyrównanie
konstrukcyjna
ścianka działowa
działowa
wysokość netto
wysokość netto
netto
wysokość netto
cm + wyrównanie
h = n x 24(25) cmwysokość
podstawowych
podstawowych
ścianka
(n elementówściana
ściana
= n x 24(25)
(nhelementów

warstwa warstwa wyrównawcza
warstwa
zaprawy tradycyjnej zaprawy tradycyjnej warstwa zaprawy tradycyjnej
P STROP = od 10 do 20 mm = od 10 do 20 mm = od 10 do 20 mm
zaprawy tradycyjnej
STROP warstwy podłogowe

ok. 120 mm
warstwy podłogowe
ok. 120 mm
warstwy podłogowe = od 10 do 20warstwy
ok. 120 mm
mm podłogowe
ok. 120 mm
warstwy podłogowe
ok. 120 mm
Rysunek 13. Przykładowe rozplanowanie wysokości ścian konstrukcyjnych i działowych wykonanych z H+H Betonu Komórkowego.
Tablica 5. Mur z elementów z betonu komórkowego o wysokości Tablica 6. Mur z elementów z betonu komórkowego o wysokości
240 mm ze spoinami tradycyjnymi: 240 mm ze spoinami cienkimi:
Liczba warstw Całkowita Wysokość Wysokość Liczba warstw Całkowita Wysokość Wysokość
bloczków wysokość ściany netto ściany bloczków wysokość ściany netto ściany
o wysokości ściany dokładnie: netto ok.: o wysokości ściany dokładnie: netto ok.:
240 mm 240 mm [cm] [cm] [m]
[cm] [cm] [m]
10 251 237 2,35 10 244 230 2,35
11 276 262 2,65 11 268 254 2,50
12 301 287 2,85 12 292 278 2,75
13 326 312 3,10 13 316 302 3,00
14 351 337 3,40 14 341 327 3,30
Tablica 7. Mur z elementów z betonu komórkowego o wysokości Tablica 8. Mur z elementów z betonu komórkowego o wysokości
250 mm ze spoinami tradycyjnymi: 250 mm ze spoinami cienkimi:
Liczba warstw Całkowita Wysokość Wysokość Liczba warstw Całkowita Wysokość Wysokość
bloczków wysokość ściany netto ściany bloczków wysokość ściany netto ściany
o wysokości ściany dokładnie: netto ok.: o wysokości ściany dokładnie: netto ok.:
250 mm [cm] [cm] [m] 250 mm [cm] [cm] [m]
10 261 247 2,50 10 254 240 2,40
11 287 273 2,75 11 279 265 2,65
12 313 299 3,00 12 304 290 2,85
13 339 325 3,20 13 329 315 3,10
N25 N25 N25 N25 N25
2(1
1/2NP25
1/2NP25
220
N25 N25 N25 N25
(10) 2(10)
NW25 NW25 NW25 NW25 NW25
98
20
(10) (10) (10) (10) (10)

125 250 250 250 250 125
(10) (10) (10) (10) (10)
90 250 250 250 250 90
3.5. DŁUGOŚCI ŚCIAN d)
220
N12 N12 N12 N12
2(10)
1/2NP18
1/2NP18
Murowanie z użyciem125 lekkich > 88 materiałów z autoklawizowanego
220
(10) (10) (10) (10) (10)
220
betonu komórkowego
125
N12250 o dużych
N12250 długościach
N12250 N12250 gwarantuje
N12125 uzyska-
N18 N18 N18 N18
2(10)
2(10)
nie przegrody pożądanych wymiarów w szybki i łatwy sposób.
125 > 88
220
Co więcej są to elementy, N12 które N12
N12 łatwo N12 można przyciąć do
2(10)
220
(10) 220
odpowiedniego wymiaru. 1NF
N12 W
N12przypadku
1NF 1NF
N12 elementów
1NF
N12 1NF silikatowych
N18 N18 N18 N18 N18
65
2(10)
2(10)
Systemu Budowy125H+H > 88 wykonanie projektu budynku zgodnie
1/2NP18
1/2NP18
(10) (10) (10)
295 590 590 295
220
z modułem długości 25N12 cm daje możliwość N12 ułatwienia i przyspie-
220
N12 N12 N12
2(10)
szenia prac murarskich. W praktyce dokładność wykonania robót N18 N18 N18 N18
(10) 2(10)
(10) (10)
180 500 500
220 H+H Beton komórkowy H+H Beton komórkowy
murarskich nie zawsze jest wysoka, może zaistnieć konieczność
240
NW18 NW18 NW18 NW18 NW18
98
N12 N12 N12 N12
(10) 2(10)
Gold / Silver Gold / Silver

(10) (10) (10) (10) (10)
2(10)
dopasowania
125 (10) ostatniego
1NF250 1NFbloczka
(10) 250 1NF(10) w warstwie.
2501NF Najkorzystniej
1NF
(10) 250 (10)
125 jest
65
125 250 250 250 250 125

220
zrobić to w miejscu połączenia ze ścianą poprzeczną (rys. 14). H+H Beton komórkowy H+H Beton komórkowy H+H Beton komórkowy
240
N18 N18/500 N18/500 Gold /(10)
Silver (10)
Gold / Silver (10)
Gold / Silver
2(10)
295 590 590 295
2(10)
220
N18/500 N18/500 N18 e) H+H Beton komórkowy H+H Beton komórkowy
240
220
2(10)
(10) (10) (10) (10)

(10) (10) (10) Gold / Silver Gold / Silver
a) 125 180250
N12 125
500250
N12 N12
250 500
N12
250 125
2(10)
220
> 88 H+H Beton komórkowy H+H Beton komórkowy
240
2(10)
220
N12
N18 N12
N18/500 N12
N18/500 N12
2(10)
2(10)
H+H Beton komórkowy H+H Beton komórkowy H+H Beton komórkowy
220 2(10)
240
125 > 88
NW18 NW18 NW18 NW18 Gold / Silver Gold / Silver Gold / Silver
98
220 220
125 > 88
(10)
(10)
240
N12 N18 N18/500 N12
N12 N18/500
N12 N12 Gold / Silver Gold / Silver Gold / Silver
2(10)
220
(10) 2(10) 2(10) 2(10)
2(10)
N12 N12 N12N12 N12N12 N12
N12 N12
2(10)
220
N18/500 N18/500 N18 H+H Beton komórkowy H+H Beton komórkowy
240
65 220 220
2(10)
125 > (10)

88 (10) (10) (10) (10) Gold / Silver Gold / Silver
N12125 250
N12 250
N12
250
N12 125
250
2(10)
125 > 88
220
220
N12 N12 N12

1NFN18 1NF N12N12
1NF N12N12
1NF N12
N12
1NF
(10) 2(10)
N18/500 N18/500
2(10)

2(10)
240
1/2NP25
1/2NP25
NW181NF
NW18 NW18 NW18 Gold / Silver Gold / Silver Gold / Silver
1NF 1NF 1NF 1NF
98
220
65
(10)
(10)
N25 N25 N25 N25 (10) (10) (10)
2(10)
220
295 590 590

125 > 88
N12 N12 N12 N12
(10) 2(10)
(10) (10)
220
N25 N25 N25 N25 N25 (10) 295

(10) 590
(10) 590
1NF 1NF 1NF 1NF 1NF
2(10)
65
f)
312,5 625 625 312,5
1/2NP25
1/2NP25
(10) (10) (10) (10) (10) (10) (10)

220
125 250 250 250 250 125

180 500 500
N25 N25 N25 N25 (10) H+H Beton komórkowy (10) H+H Beton komórkowy (10)
2(10)
(10) (10) 295 590

NW25 NW25 NW25 NW25 500
NW25 H+H Beton komórkowy Gold
H+H Beton / Silver
komórkowy Gold590
/ Silver
250
98
180 500
1/2NP25
1/2NP25
220 (10)
b)
Gold+ H+H
Gold+ Beton komórkowy H+H Beton komórko
2(10)
N25 N25 N25 N25 Gold / Silver Gold / Silver
2(10)
220
(10) (10) H+H Beton komórkowy H+HH+H

Beton
Betonkomórkowy
komórkowy H+HH+H
Beton Beton komórkowy
komórkowy H+H Beton kom
250
N18
180 125
N18/500
> 88
500 N18/500
500 Gold+ Gold+
Gold / Silver Gold+
Gold / Silver Gold / Silve
2(10)
H+H Beton komórkowy H+H Beton komórkowy

220
2(10)
(10) (10) (10) (10) (10)
220
N2590 N25
250 N25
250 N25
250 N25
250 90 (10) (10)
Gold 625
H+H Beton komórkowy / Silver (10)
H+H Beton Gold / Silver
komórkowy H+H B
2(10)
312,5 625 312,5

N18 N18/500 N18/500
1/2NP25
1/2NP25
H+H Beton komórkowy Gold

H+H/ Beton
Silver
komórkowy Gold / Silver G
2(10)
220 220
250
Gold+ Gold+
220
N18/500 N18/500 N18 H+H Beton komórkowy H+H Beton komórkowy

1/2NP18
1/2NP18
2(10)
2(10) 2(10) 2(10) 2(10)
N25 N25 N25 N25

(10) 2(10)

220
H+H Beton komórkowy H+H Beton komórkowy H+H Beton kom

N18
220
NW25 N18/500
N18
NW25 N18
NW25 N18 N18/500
NW25 N18
NW25 H+H Beton komórkowy H+H BetonH+H
komórkowy
250
98
2(10)
125 > 88 H+H Beton komórkowy Gold

H+H / Silver
Beton komórkowy Beton Gold / Silver
komórkowy Gold / Silve
250
N18/500125 N18/500 N18 Gold+ Gold+ H+H Beton komórkowy H+H Beton komórko
98 220 220
Gold+ Gold+ Gold+

2(10)
> 88
2(10)
N18 N18/500 N18/500 Gold / Silver Gold / Silver

220
(10)
125 > 88 N18 N18 N18 N18 N18 H+H Beton komórkowy H+H Beton komórkowy H+H Beton kom
2(10)
H+H Beton komórkowy

H+H Beton
Gold komórkowy
/ Silver H+H Beton
Goldkomórkowy
/ Silver Gold / Silve
N18/500 NW18 N18/500 NW18N18
250
NW18 NW18 H+H Beton komórkowy H+H Beton komórkowy

1/2NP18
1/2NP18
220
Gold+ Gold+ Gold+

N18 Rysunek 14. Przykładowe rozwiązanie ściany
Gold konstrukcyjnej
/ Silver Gold / Silver
220
N18/500 N18/500
(10)
2(10)
(10) (10) (10) (10) (10)

H+H Beton komórkowy H+H Beton komórkowy H+H B
(10) 2(10)
N18 250 N18 250N18 N18 90

(10) 2(10)
125 90 > 88 250 250

lub działowej w zależności od materiału i szerokości ściany:
NW18 NW18 NW18 NW18 NW18 H+H Beton komórkowyGoldH+H
/ Silver Gold / Silver G
220
NW18 NW18 NW18 NW18

98
Beton komórkowy
98
a) H+H SilikatGold+
N12 – ściana o szerokości 12 cm,
250
N18 N18/500 N18/500 Gold+

b) H+H SilikatH+H Beton komórkowy H+H Beton komórkowy H+H Beton kom
(10) 2(10)
1/2NP18
1/2NP18
N18/500 – ściana o szerokości 18 cm,

2(10)
Gold / Silver Gold / Silver Gold / Silve

220
NW18 N18 NW18 NW18 NW18 c) H+H Silikat N25 (N24) – ściana o szerokości 25 (24) cm,
98
N18 N18 N18

2(10)

250
(10) (10) (10) (10) (10)

125 250125 > 88
250 250 250 125 d) H+H
Gold+Silikat N18 – ściana
Gold+o szerokości 18 cm, Gold+
c)
220
(10)
N18 N18 N18 N18 N18

e) H+H Gold (Silver) Bloczek z betonu komórkowego
2(10)
– ściana o dowolnej szerokości,

1/2NP18
1/2NP18
(10) (10) (10) (10) (10)

1/2NP25 1/2NP25
1/2NP25
125 250 250 250 250 125 f) H+H Gold+ Bloczek z betonu komórkowego
220
N18 N18 N18 N18

220
– ściana o dowolnej szerokości.

(10) 2(10)
(10) (10) (10) (10) (10)

125
N25
250
NW18 N25
250 NW18
NW18 N25
250
NW18 N25
250
NW18 125
98
2(10)
1/2NP25
125 > 88
220
220 220
1/2NP25
1/2NP25
N25 N25 N25 N25N25 N25N25 N25

N25
2(10)
(10) (10) (10

2(10) 2(10)
312,5 625 625

1/2NP25 1/2NP25
1/2NP25
N25 > 88
125 N25 N25 N25
220
220
125 > 88
N25 N25 N25N25 N25N25 N25
N25 N25 (10) (10)
2(10) 2(10)
2(10)
98 220
312,5 625 625

1/2NP25
N25
NW25 N25
NW25 N25
NW25 N25
NW25 N25
NW25 (10) H+H Beton komórkowy (10) H+H Beton komórkowy (10
312,5 625 625
(10)
Gold+ Gold+
220
1/2NP25
1/2NP25
N25 N25 N25 N25

(10) 2(10)
220
NW25N25 NW25
N25 NW25
N25 N25
NW25 NW25
(10) 2(10)
H+H Beton
H+Hkomórkowy
Beton komórkowyH+H Beton komó
98
H+H Beton komórkowy H+H Beton

NW25 NW25 NW25 NW25 NW25 Gold+ Gold+H+H Beton komórkowy
Gold+H+H Beton komórkowy Gold+Gol
98
(10) (10) (10) (10) (10) Gold+ Gold+

90 250 250 250 250 90
H+H Beton
H+Hkomórkowy
Beton komórkowyH+H Beton komórkowy
H+H Beton komórkowy H+
21
3.6. PIERWSZA WARSTWA

Dokładność wykonania pierwszej warstwy ma bardzo duży wpływ Większość bloczków Systemu Budowy H+H posiada profilowane
na jakość i szybkość wykonania całego muru, szczególnie w przy- powierzchnie czołowe pozwalające na ograniczenie wypełniania
padku murów na cienkiej spoinie. Z tego też powodu temu frag- spoin pionowych zaprawą tylko do przypadków wyraźnie okre-
mentowi prac należy poświęcić szczególną uwagę i wykonać go ślonych w projekcie.
z wyjątkową starannością. Jeżeli mur jest wykonywany na ścianie,
ławie fundamentowej lub jest ścianą parteru w budynku niepod- Odpowiednia długość elementów murowych jest szczególnie
piwniczonym, należy pamiętać o ułożeniu odpowiedniej warstwy istotna w przypadku silikatowych bloczków, których przycina-
izolacji poziomej, zgodnie z ogólnie obowiązującymi zasadami. nie wymaga większego nakładu energii. Dlatego też długość
silikatowych bloczków podstawowych w Systemie Budowy H+H
Pierwszą czynnością jest wytyczenie osi ścian oraz wykonanie wynosi 25 cm. Zaprojektowanie ścian w tym module pozwala
niwelacji poziomej. Należy ustalić najwyższy i najniższy punkt później ograniczyć konieczność wykonywania docięć na budowie.
podłoża (ława fundamentowa, płyta stropowa). Różnica ich wy- W praktyce jednak całkowite uniknięcie docięć jest trudne do
sokości nie powinna przekraczać 30 mm. W przypadku większych osiągnięcia nawet w przypadku ścian zaprojektowanych w odpo-
różnic podłoże należy wyrównać poprzez wykonanie nadlewki wiednim module, gdyż niezbędnym czynnikiem dodatkowym jest
betonowej. Praktycznie najczęściej wystarczającym jest przepro- duża precyzja i dyscyplina wykonawcy. Dlatego często występuje
wadzenie niwelacji dla wszystkich punktów charakterystycznych konieczność uzupełniania warstw bloczkami o nietypowej dłu-
rzutu ścian, tzn. narożników i punktów przecięcia osi ścian. gości. Jednak przy starannym wykonawstwie i projektowaniu
w module ich ilość może być znacząco ograniczona. Zagadnienie
Bloczki silikatowe pierwszej warstwy muruje się na zaprawie odpowiedniego modułu nie jest aż tak istotne w przypadku ele-
cementowej (stosunek cementu do piasku 1:3) o konsystencji mentów z betonu komórkowego, który charakteryzuje się dużo
tak dobranej, aby bloczki nie osiadały pod własnym ciężarem. większą łatwością obróbki i możliwością docinania nawet piłą
Murowanie zaczyna się od ustawienia pojedynczego bloczka po- ręczną.
łówkowego w najwyższym narożniku na warstwie zaprawy grubości
10 mm, a następnie dostawieniu do niego bloczka podstawowe- W przypadku, gdy w projekcie przewidziano wysunięcie lica ścia-
go. Po ich ustabilizowaniu ustawia się następne bloczki połów- ny poza lico fundamentu więcej niż 3 do 5 cm (maksymalne,
kowy i podstawowy w pozostałych narożach, tak aby ich górna dopuszczalne przewieszenie wynosi 1/3 szerokości stosowanego
płaszczyzna była dokładnie na tej samej wysokości, co pierwszy elementu murowego), pierwsza warstwa może przechylać się
bloczek. Najłatwiej i najprecyzyjniej wykonuje się tę czynność na zewnątrz. Aby temu zapobiec, należy klinować poszczególne
przy użyciu niwelatora. Sposób wykonania pierwszej warstwy bloczki za pomocą klinów drewnianych, które trzeba bezwzględ-
muru pokazano na fot. 13-24. nie usunąć następnego dnia pracy lub ustabilizować w inny trwa-
ły sposób.
Murowanie pierwszej warstwy z elementów z betonu komór-
kowego zaczyna się od ustawienia pojedynczego bloczka pełnej Dokładne wykonanie pierwszej warstwy z elementów silikato-
długości w najwyższym narożniku na warstwie zaprawy grubości wych ułatwia również możliwość zastosowania bloczków wyrów-
10 mm. Element należy ustawić piórami zwróconymi na zewnątrz nawczych o wys. 98 mm. Wszystkie omówione powyżej zasady
budynku. Takie ustawienie bloczków eliminuje powstawanie obowiązują i w tym przypadku.
w narożnikach bruzd wymagających wypełnienia zaprawą
naprawczą. Pióra można natomiast stosunkowo łatwo usu-
nąć za pomocą szlifowania lub strugania. Należy pamiętać, że
w narożnikach należy wypełnić zaprawą spoinę pionową, łącząc
elementy w narożnikach powierzchnia boczna jednego z elemen-
tów styka się z powierzchnią czołową elementu dostawianego
w drugim kierunku narożnika. Kolejno w ten sam sposób ustawia
się elementy w pozostałych narożnikach, podobnie jak w przy-
padku elementów silikatowych kontrolując by górna płaszczyzna
bloczków znajdowała się dokładnie na tej samej wysokości.
Po ustabilizowaniu wszystkich bloczków narożnych należy roz-

ciągnąć pomiędzy nimi sznur murarski i uzupełnić warstwę. Pod-
czas uzupełniania pierwszej warstwy trzeba dokładnie kontrolo-
wać poziomicą wysokość i poziom górnej płaszczyzny układanych
bloczków. Korekty położenia należy dokonywać młotkiem gumo-
wym. Dla co dziesiątego bloczka zaleca się przeprowadzenie kon-
trolnego pomiaru niwelatorem.
22
Fotografia 13. Do niwelacji punktów charakterystycznych budynku Fotografia 16. Ustawienie pierwszego silikatowego elementu muro-
należy używać niwelatora wego (blok połówkowy) w najwyżej położonym narożniku budynku.
Fotografia 14. Układanie poziomej izolacji przeciwwilgociowej pod Fotografia 17. Pierwszy element silikatowy z nałożoną zaprawą do
pierwszą warstwę muru. cienkich spoin na spoinę pionową.
Fotografia 15. Przygotowywanie zwykłej zaprawy cementowej Fotografia 18. Ustawianie w narożniku drugiego silikatowego
w kastrze prostokątnej. elementu murowego (blok podstawowy).
23
Fotografia 19. Użycie młotka gumowego ułatwia precyzyjne Fotografia 22. Osadzanie bloczka z betonu komórkowego w naroż-
ustawienie elementu. niku budynku.
Fotografia 20. Układanie kolejnych bloczków pierwszej warstwy. Fotografia 23. Pierwsza warstwa muru jednowarstwowego z beto-
nu komórkowego (bez dodatkowej warstwy ocieplenia).
Fotografia 21. Pierwsza warstwa muru wykonanego z H+H Silika- Fotografia 24. Pierwsze warstwy ścian wewnętrznych (nośnych
tów. i nienośnych).
24
3.7. KOLEJNE WARSTWY

3.7.1. MUR NA CIENKIEJ SPOINIE
Przed przystąpieniem do układania kolejnych warstw należy Stosując zaprawy tradycyjne należy korzystać z zapraw cemento-
sprawdzić, czy górna powierzchnia warstwy wyrównawczej (pierw- wo-wapiennych. Wapno w zaprawie jest składnikiem nadającym
szej warstwy muru) jest pozioma i równa. W razie wystąpienia nie- jej urabialność. Ma zdolność do zatrzymywania wody, co jest
równości trzeba ją usunąć i wymurować ponownie. Zaprawę nale- korzystne przy układaniu zaprawy na szybko chłonących wodę
ży przygotowywać i stosować ściśle według wskazówek podanych podłożach. Wapno nadaje utwardzonej zaprawie elastyczność
przez jej producenta. Układanie kolejnych warstw należy zawsze i wpływa na zasklepianie się drobnych mikropęknięć zaprawy. Czas
rozpoczynać od usunięcia zmiotką pyłu i piasku znajdującego się zużycia zaprawy cementowo-wapiennej nie powinien przekraczać
na jej górnej powierzchni. Podobnie oczyścić dolną powierzchnię 5 godzin od zarobienia. W okresach występowania wysokich tem-
każdego bloczka. W okresie występowania wysokich temperatur peratur (powyżej 25°C) zaprawę należy zużyć w ciągu 1 godziny.
i niskich wilgotności powietrza powierzchnie wsporne trzeba Przy wykonywaniu prac w okresie występowania wysokich tem-
nawilżyć wodą. Zaprawę należy nakładać jednym z dwóch spo- peratur i niskich wilgotności powietrza powierzchnie wsporne
sobów. Przy krótkich odcinkach zaleca się stosowanie kielni do zarówno wykonanego muru, jak i bloczków trzeba zwilżać wodą.
zapraw cienkowarstwowych (fot. 10 i 11). Przy dłuższych pro- Wykonany mur należy przykryć folią, aby opóźnić proces jego
stych odcinkach muru można zastosować skrzynkę – dozownik do wysychania.
zaprawy (fot. 9). W obu przypadkach nie należy rozkładać zaprawy
cienkowarstwowej na odcinku dłuższym niż 4 m, aby uniknąć jej Zaprawy cementowe stosuje się w miejscach, gdzie kon-
zbyt szybkiego wysychania. Spoiny pionowe pomiędzy gładkimi strukcja murowa jest narażona na ciągłe oddziaływanie wody
powierzchniami bloczków zawsze należy wypełniać zaprawą. Każdy (np. cokoły). Czas zużycia zaprawy cementowej nie powinien
ułożony bloczek trzeba stabilizować poprzez uderzenie młotkiem przekraczać 2 godzin od zarobienia. W temperaturze powyżej
gumowym. Kolejne warstwy muru należy kontrolować za pomocą 25°C zaprawę cementową należy zużyć bezzwłocznie.
poziomicy. Następnie ustawia się bloczki narożne, rozciąga pomię-
dzy nimi sznur murarski i analogicznie jak w przypadku pierwszej
warstwy uzupełnia bloki. Nie należy murować najpierw samych na-
rożników, lecz systematycznie murować kolejne warstwy wszyst-
kich ścian konstrukcyjnych. Należy zwrócić uwagę na prawidłowe
układanie kolejnych bloczków w warstwie (rys. 11). Zasady muro-
wania kolejnych warstw muru pokazano na fot. 25-36.
Przy wykonywaniu robót w okresach występowania

niskich temperatur (poniżej 5°C) należy stosować zimową
odmianę zaprawy do cienkich spoin. Instrukcja przygoto-
wania i stosowania zamieszczona jest na worku z zaprawą.
Należy również przestrzegać zaleceń 3.7.3.
WARTO WIEDZIEĆ
• Odpowiednią ilość zaprawy wsypujemy do wiadra z wodą,
• Do mieszania zaprawy należy użyć wiertarki z regulacją
obrotów oraz mieszadła uniemożliwiającego napowietrza-
nie zaprawy,
• Zaprawa powinna mieć konsystencję gęstej śmietany.
3.7.2. MUR NA SPOINIE TRADYCYJNEJ

Mur w Systemie Budowy H+H na zaprawie tradycyjnej wyko-
nuje się zgodnie z ogólnie znanymi zasadami. Zaprawa murar-
ska powinna charakteryzować się bardzo dobrą przyczepnością
do podłoża, zapewniając w ten sposób szczelność konstrukcji
murowej. Ważne jest używanie zapraw dostosowanych do
właściwości elementów murowych. Dobranie odpowiednich
zapraw ma szczególne znaczenie w przypadku ścian z warstwą
elewacyjną z cegieł silikatowych.
25
Fotografia 25. Pierwsza warstwa H+H Silikatów wymurowana na Fotografia 28. Prawidłowy kierunek ustawiania bloczka – pionowo
zaprawie zwykłej gotowa do nakładania zaprawy cienkowarstwowej. z góry.
Fotografia 26. W miejscach, gdzie powierzchnia boczna jednego Fotografia 29. Każdy bloczek stabilizujemy poprzez uderzenia
z elementów styka się z powierzchnią czołową elementu dostawianego gumowym młotkiem.
w drugim kierunku, spoinę pionową należy również wypełnić zaprawą.
Fotografia 27. Nakładanie zaprawy na spoinę poziomą za pomocą Fotografia 30. Podczas prac murarskich należy bezwzględnie
kielni o szerokości dostosowanej do szerokości muru. pamiętać o prawidłowym przewiązaniu konstrukcji murowej
(mijanie się spoin pionowych w kolejnych warstwach).
26
Fotografia 31. Ustawianie pierwszego bloczka z betonu komórko- Fotografia 34. Dokładanie kolejnych bloczków warstwy metodą
wego w narożniku kolejnej warstwy. opuszczania z góry.
Fotografia 32. Do precyzyjnego ustawienia bloczka niezbędna jest Fotografia 35. Widok kolejnych warstw muru z bloczków z betonu
poziomica. komórkowego.
Fotografia 33. Nakładanie zaprawy cienkowarstwowej za pomocą Fotografia 36. Osadzanie bloczka przyciętego do żądanych wymia-
kielni z ząbkami. rów.
27
3.7.3. MUROWANIE W NISKICH

TEMPERATURACH
W okresach występowania niskich temperatur (poniżej +5°C) każ-
de roboty murowe należy przeprowadzać ze szczególną rozwagą.
Każda decyzja o prowadzeniu prac powinna być podjęta przez
osobę odpowiedzialną za budowę i udokumentowana wpisem
do dziennika budowy. Murowanie w obniżonych temperaturach
jest możliwe wyłącznie przy spełnieniu specjalnych wymagań
(np. praca w ogrzewanych namiotach). Miejsce pracy powinno być
osłonięte od wiatru, deszczu i śniegu oraz oczyszczone ze śniegu
i lodu. Niedopuszczalne jest użycie w tym celu soli lub jakichkol-
wiek środków chemicznych. W okresie występowania intensyw-
nych i długotrwałych opadów deszczu (lub w przypadku przerwa-
nia robót na dłuższy czas) należy przykryć folią górną powierzchnię
wykonanego muru (rys. 10). Nie wolno stosować przemarzniętych
materiałów budowlanych. Należy pamiętać, że po długotrwa-
łym składowaniu elementów murowych w temperaturach ujem-
nych, ich odmarzanie może trwać dłuższy czas. To, czy elementy
murowe są przemarznięte, należy stwierdzić mierząc temperaturę
wewnątrz, a nie na ich powierzchni. Należy składować elementy
murowe pod przykryciem folią i matą ocieplającą (rys. 15), tak aby
były zabezpieczone przed zawilgoceniem. Nie jest dopuszczalne
stosowanie jakichkolwiek dodatków do zapraw – chyba że wyni-
ka to jednoznacznie z instrukcji producenta zaprawy lub zostało
wyraźnie przewidziane w projekcie oraz zaakceptowane i udoku-
mentowane wpisem w dzienniku budowy przez projektanta odpo-
wiedzialnego za konstrukcję budynku. Nowo wykonany mur na-
leży bezwzględnie chronić przed mrozem, wilgocią (deszcz, śnieg) Rysunek 16. Przykładowe zabezpieczenie nowo wykonanego muru
do czasu uzyskania odpowiedniej wytrzymałości zaprawy (rys. 16). w okresie występowania obniżonych temperatur.
Jeżeli stwierdzono, że zaprawa nie związała, wówczas bezwzględ-
nie należy mur rozebrać. Nie wolno kontynuować murowania na
przemarzniętym murze. Prace można wznowić dopiero wtedy, gdy
zostanie jednoznacznie stwierdzone, że mur na całej swej grubości
ma temperaturę dodatnią (najlepiej powyżej +5°C). Wszystkie te
3.7.4. WARUNKI ŚRODOWISKOWE
zalecenia są aktualne również w przypadku stosowania tak zwa- Zgodnie z EC6 w zależności od warunków środowiskowych,
nych zapraw „zimowych”. Przy murowaniu w niskich temperatu- w jakich będzie się znajdowała konstrukcja murowa, projektant
rach należy stosować się do zaleceń Instrukcji ITB Nr 282 [1]. powinien dobrać odpowiednie materiały murowe. W normie
PN-EN 1996-2 [N3] przyjęto pięć klas warunków środowiskowych.
Ściany wykonane z silikatów oraz betonu komórkowego mogą
być stosowane bez ograniczeń w klasach MX1 i MX2, zarówno
wewnątrz, jak i na zewnątrz budynków, w nieagresywnym gruncie
i wodzie, w klasie MX3, czyli w środowisku narażonym na działa-
nie wilgoci lub zamoczenie oraz cykliczne zamrażanie/rozmrażanie,
dopuszcza się stosowanie elementów silikatowych oraz elemen-
tów z betonu komórkowego odpornych na zamrażanie. Wszystkie
silikatowe elementy murowe znajdujące się w ofercie H+H spełnia-
ją wymaganie mrozoodporności 50 cykli wg PN-EN 772-18 [N11],
natomiast elementy z betonu komórkowego spełniają wymaga-
nie mrozoodporności 15 cykli wg PN-EN 15304 [N15]. Zgodnie
z postanowieniami normy zastosowanie jakichkolwiek elemen-
tów murowych w środowisku klasy MX4 (woda morska) oraz MX5
(agresywne chemiczne) należy każdorazowo poprzedzić oceną
konkretnego przypadku.
Rysunek 15. Przykładowe zabezpieczenie materiału na palecie.

28
3.8. ZBROJENIE MURU

We fragmentach murów, w których przewiduje się pojawienie pomiędzy przerwami dylatacyjnymi, wzmocnienie fragmentów
większych naprężeń rozciągających lub ścinających, zaleca się murów obciążonych siłami skupionymi, głównie poziomymi, par-
(w celu przeciwdziałania pojawieniu się rys) zbrojenie spoin wspor- ciem gruntu, nierównomiernym osiadaniem itp. Należy pamiętać
nych. Zbrojenie takie można wykonać np. elementami systemu o stosowaniu wyłącznie zbrojenia zgodnego z wymaganiami odpo-
Murfor, zgodnie z projektem budowlanym. Zalecenia projektowe wiednich norm (por. pkt 1.5.) oraz zapewnieniu: jego prawidłowe-
dotyczące rozmieszczenia zbrojenia w ścianach znaleźć można go rozmieszczenia, procentu zbrojenia, otuliny, długości zakotwień
w zeszycie technicznym „Projektowanie budynków z elementów i połączeń poszczególnych elementów zbrojenia – głównie w naroż-
murowych Systemu H+H – Ściany wypełniające”. Zbrojenie Mur- nikach ścian.
for produkowane jest w różnych szerokościach, kształtach i stan- Szczególną uwagę należy zwrócić na prawidłowe ułożenie
dardach ochrony przed korozją zgodnie z wymaganiami dla danego zbrojenia w zaprawie, tak aby nie stykało się bezpośrednio
rodzaju muru i warunków środowiskowych. Prawidłowe zastoso- z elementami murowymi.
wanie zbrojenia (rys. 17 i 18) pozwala na zwiększenie odległości
Tablica 9. Spoina wsporna tradycyjna
Szerokość ściany Murfor RND/Z

Typ zbrojenia MURFOR Drut okrągły (o średnicy
[cm] 4-5 mm), do murów
wznoszonych na
spoinie tradycyjnej
7,5 RND/Z-4-30
8; 10; 11,5; 12 RND/Z-4-50

≥ 15 mm ≥ 15 mm
15; 17,5; 18 RND/Z-4-100

Ø + 5 mm
Ø
20 RND/Z-4-150
24; 25 RND/Z-4-200
Rysunek 17. Prawidłowe ułożenie zbrojenia typu Murfor w spoinie
30; 36; 36,5; 40; 42; 48 RND/Z-4-250 wspornej tradycyjnej.
Tablica 10. Spoina wsporna cienkowarstwowa
Szerokość ściany
Typ zbrojenia MURFOR Murfor EFS
[cm] Płaskownik (o wymiarach

1,5 x 8 mm), do murów
wznoszonych na cienkich
7,5; 8; 10; 11,5; 12 EFS/Z-40 spoinach
15; 17,5 EFS/Z-90

≥ 20 mm ≥ 20 mm
18 EFS/Z-90 lub EFS/Z-140*
20 EFS/Z-140
3 mm
24; 25; 30; 36; 36,5; 40; 42; 48 EFS/Z-190
*Zbrojenie szersze można układać jedynie wówczas, gdy zapewnione jest Rysunek 18. Prawidłowe ułożenie zbrojenia typu Murfor w spoinie
zachowanie prawidłowej otuliny. wspornej cienkowarstwowej.
29
Zbrojenie należy łączyć na zakład (rys. 19). Zaleca się stosować

zbrojenie w strefach podokiennych (rys. 20) oraz w strefie powyżej
nadproży (rys. 21).
200
Rysunek 19. Wykonanie połączenia elementów zbrojenia typu

Murfor – minimalna długość zakładu 200 mm (zalecana 250 mm).
45° 45°
min 50 cm min 50 cm
45° 45°
Rysunek 21. W ścianach wypełniających zaleca się ułożenie zbroje-

min 50 cm min 50 cm
nia w spoinach wspornych nad nadprożami.
Rysunek 20. Strefa podokienna jest szczególnie narażona na zaryso-

wania, dlatego zaleca się ułożenie przynajmniej w jednej najwyższej
spoinie (cienkowarstwowej lub tradycyjnej) zbrojenia Murfor.
30
Fotografia 37. Połączenie ściany podłużnej wykonanej z bloczków Fotografia 40. Połączenie ściany podłużnej wykonanej z bloczków
H+H Silikat N15 ze ścianą prostopadłą wykonaną z bloczków H+H H+H Silikat A18 ze ścianą prostopadłą wykonaną z bloczków H+H
Silikat A18. Silikat N24.
Fotografia 38. Wypełnienie zaprawą spoiny pionowej przypadającej Fotografia 41. Murowanie bloczków ściany podłużnej w kolejnej
w środku połączenia podczas montażu elementów drugiej warstwy. warstwie.
Fotografia 39. Połączenie ścian prostopadłych za pomocą przewią- Fotografia 42. Osadzanie bloczka ściany prostopadłej.
zania elementów murowych.
31
4. ŁĄCZENIE ŚCIAN
4.1. ZASADY OGÓLNE
Ściany prostopadłe lub ukośne powinny być połączone
w sposób zapewniający wzajemne przekazywanie obciążeń
pionowych i poziomych, spełnienie wymagań izolacyjności
akustycznej, termicznej i ogniowej oraz szczelności budynku.
Najlepszym sposobem na zapewnienie takiego połączenia jest
przewiązanie elementów murowych (fot. 37-42). Połączenie
z zastosowaniem łączników metalowych lub zbrojenia powin-
no być pod względem konstrukcyjnym równoważne połącze-
niu przez wiązanie w murze, a z drugiej strony nie powodo-
wać pogorszenia innych parametrów ściany, np. izolacyjności
akustycznej. Wszystkie ściany konstrukcyjne powinny być Rysunek 22. Narożnik muru z bloczków H+H Silikat szerokości
połączone wiązaniem murarskim (narożniki, ściany, zewnętrzne 25 cm (24 cm).
z wewnętrznymi) – chyba że projekt zakłada inny sposób połą-
czenia ścian. Ma to bardzo duże znaczenie nie tylko dla bezpie-
czeństwa konstrukcji użytkowania budynku, ale również może
być bardzo istotne dla ochrony przeciwpożarowej i ochrony
przed hałasem. Zaleca się, aby wzajemnie prostopadłe lub
ukośne ściany były wznoszone jednocześnie.
4.2. NAROŻNIKI MURÓW

Na rysunkach 22-25 pokazano sposób wykonania narożnika
ściany. Przy wykonywaniu ścian z elementów silikatowych
szerokości 25, 24 i 18 cm należy stosować elementy połów-
kowe H+H Silikat 1/2NP 25, H+H Silikat 1/2NP 24 i H+H Sili-
kat 1/2NP 18. Niezależnie od tego, czy powierzchnie czołowe
łączonych w narożu elementów są gładkie czy profilowane,
spoiny pionowe powinny być starannie wypełnione zaprawą.
H+H Silikat 1/2NP 25, H+H Silikat 1/2NP 24 i H+H Silikat
1/2NP 18 mają wszystkie powierzchnie gładkie.
Rysunek 23. Narożnik muru z bloczków H+H Silikat N12 szerokości
Murowanie z bloczków z betonu komórkowego rozpoczynamy 12 cm, warstwa wyrównawcza z cegieł H+H Silikat 1NF.
od ustawienia elementu pełnej długości i dostawienia drugie-
go elementu w drugim kierunku naroża, podobnie jak w przy-
padku elementów z silikatów należy bezwzględnie wypełnić
zaprawą spoinę pionową.
Rysunek 24. Narożnik muru z bloczków z betonu komórkowego H+H Gold+ szerokości 25 cm.
32
Rysunek 25. Narożnik muru (ściany działowej) z bloczków z betonu komórkowego H+H Gold+ szerokości 11,5 cm.
wykonuje się analogicznie jak w przypadku ścian z warstwą izolacji

4.3. POŁĄCZENIE WARSTWY – z bloczków pełnej długości. W warstwie drugiej (czwartej itd.),
KONSTRUKCYJNEJ ŚCIANY ściany zewnętrzne przewiązuje się ze ścianami wewnętrznymi na
głębokość 15 cm. Jest to połączenie gwarantujące zachowanie
ZEWNĘTRZNEJ Z KONSTRUKCYJNĄ właściwości termicznych przegród. Obydwa opisane przypadki są
ŚCIANĄ WEWNĘTRZNĄ prezentowane na rys. 28-29.
Połączenie warstwy konstrukcyjnej ściany zewnętrznej z kon-

strukcyjną ścianą wewnętrzną jest w różny sposób realizowane
w zależności od materiału tworzącego przegrodę.
W przypadku elementów silikatowych pierwszą warstwę obu ścian

należy wykonać z bloczków podstawowych N25 (N24, N18, A,
APLUS, F). Aby połączenie obu ścian było prawidłowe, w pierw-
szej warstwie oś ściany wewnętrznej powinna pokrywać się z jed-
ną ze spoin pionowych między bloczkami w ścianie zewnętrznej.
W warstwie drugiej (czwartej itd.) murowanie ściany poprzecznej
rozpoczyna się od ustawienia bloczka połówkowego 1/2NP 25 lub
1/2NP 24 lub 1/2NP 18 w licu ściany zewnętrznej, a następnie usta-
wia się bloczki podstawowe. Warstwę trzecią, piątą itd. muruje się,
podobnie jak pierwszą, wyłącznie z bloczków podstawowych N25
(N24, N18, A, APLUS, F), pamiętając o tym, aby spoina pionowa
pomiędzy bloczkami w ścianie zewnętrznej zawsze pokrywała się
z osią ściany zewnętrznej. Sposób wykonania połączenia ściany
zewnętrznej ze ścianą wewnętrzną pokazano na rys. 26-27.
Pierwszą warstwę ściany zbudowanej z elementów z betonu

komórkowego wykonuje się z bloczków pełnej długości. Następ-
nie w warstwie drugiej (czwartej itd.), jeśli łączymy wewnętrzną
ścianę nośną z zewnętrzną ścianą ocieploną, najlepszym połą-
czeniem będzie przemurowanie ściany ze ścianą wewnętrzną Rysunek 26. H+H Silikaty - ściana wewnętrzna szer. 25 cm (24 cm)
na całą grubość ściany zewnętrznej. Warstwę trzecią, piątą itd. – mur ściany zewnętrznej szer. 25 cm (24 cm).
należy murować analogicznie do warstwy pierwszej. Inaczej przed-
stawia się łączenie ściany zewnętrznej bez ocieplenia ze ścianą
wewnętrzną konstrukcyjną. Warstwę pierwszą (trzecią, piątą itd.)
33
Rysunek 27. H+H Silikaty - ściana wewnętrzna szer. 25 cm

(H+H Silikat A25) – mur ściany zewnętrznej szer. 18 cm.
Rysunek 29. H+H Beton komórkowy - ściana wewnętrzna szer.

24 cm – mur ściany zewnętrznej szer. 42 cm (jako ściana jednowar-
stwowa bez docieplenia).
Izolacyjność akustyczna przegród budowlanych w najwięk-

szym stopniu jest determinowana przez gęstość objętościo-
wą przegrody (tj. masę przegrody). Im większa gęstość obję-
tościowa tym lepiej przegroda chroni przed przenoszeniem
niepożądanych dźwięków (przegrodę trudniej wprowadzić
w rezonans). Z tego powodu w Systemie H+H wyższymi war-
tościami wskaźników izolacyjności akustycznej charakteryzują
się przegrody zbudowane z elementów wapienno-piaskowych.
Na rysunkach 30-33 pokazano połączenie ścian wykonanych
z H+H Silikatów najkorzystniejsze ze względu na ochronę
przed hałasem, niwelujące przenoszenie dźwięków wzdłuż
ściany podłużnej. Murowanie połączenia należy rozpocząć od
ściany wewnętrznej, której koniec pokrywa się z zewnętrznym
licem warstwy konstrukcyjnej ściany zewnętrznej.
Następnie należy domurować odcinki warstwy konstrukcyjnej

ściany zewnętrznej. W co drugiej spoinie wspornej obie ściany
trzeba połączyć łącznikami P30. Należy zadbać o to, aby w pio-
nowych szczelinach pomiędzy ścianami nie było jakichkolwiek
sztywnych połączeń (zaprawa, elementy cegieł itp.). Szczeliny
powinny mieć do 10 mm szerokości i należy je uszczelnić z obu
stron pianką montażową lub wełną mineralną.
Sposób wykonania połączeń ścian konstrukcji murowej po-
Rysunek 28. H+H Beton komórkowy - ściana wewnętrzna szer. winien być podany w projekcie, każdorazowa zmiana spo-
24 cm – mur ściany zewnętrznej szer. 30 cm (jako ściana jednowar- sobu wykonania połączeń może nastąpić za zgodą projek-
stwowa z dodatkową warstwą izolacji cieplnej). tanta konstrukcji budynku.
34
Rysunek 30. Ściana wewnętrzna szerokości 25 cm (24 cm) – mur Rysunek 32. Ściana wewnętrzna szer. 25 cm (H+H Silikat A25) – mur
ściany zewnętrznej szer. 25 cm (24 cm). ściany zewnętrznej szer. 18 cm.
Rysunek 31. Ściana wewnętrzna szer. 25 cm (24 cm) – mur ściany Rysunek 33. Ściana wewnętrzna szer. 18 cm (H+H Silikat A18) – mur
zewnętrznej szer.18 cm. ściany zewnętrznej szer. 18 cm.
35
4.4. POŁĄCZENIE KRZYŻOWE MURÓW

Na rysunkach 34 i 35 pokazano sposób wykonania połączenia
krzyżowego dwóch murów (np. dwóch ścian wewnętrznych).
Spoina pionowa pomiędzy bloczkami jednego muru powinna
znajdować się w osi drugiego muru.
Rysunek 34. H+H Silikaty – połączenie krzyżowe murów szero-

kości 25 cm.
Rysunek 35. H+H Beton komórkowy – połączenie krzyżowe murów

o szerokości 24 cm.
36
5. ŚCIANY KONSTRUKCYJNE
Wykonawca powinien pamiętać, że ściana niezależnie od swej nieniu powinien decydować projektant konstrukcji. Przykład
funkcji konstrukcyjnej w budynku powinna spełniać również rozwiązania ściany jednowarstwowej poniżej poziomu terenu
inne wymagania takie jak: oddzielenie od czynników zewnętrz- pokazano na rys. 36.
nych, oddzielenie pomieszczeń o różnych funkcjach, co wią-
że się z odpowiednią izolacyjnością termiczną, wilgotnościo-
wą, przed hałasem, odpornością ogniową i trwałością. Tylko
poprawne, zgodne ze sztuką budowlaną i projektem wykona-
nie ścian zapewni spełnienie tych wszystkich wymagań.
5.1. ŚCIANY ZEWNĘTRZNE

5.1.1. ŚCIANY PONIŻEJ POZIOMU
TERENU
Zgodnie z obowiązującymi wytycznymi wykonywania kon-
strukcji murowych niezależnie od rodzaju elementu muro-
wego do wykonywania ścian zewnętrznych poniżej poziomu
terenu (ścian piwnic i ścian fundamentowych) należy stoso-
wać elementy murowe pełne. Mur powinien być wykonany
z wypełnionymi zaprawą spoinami pionowymi. Zgodnie z tymi
wytycznymi ściany piwnic powinny mieć szerokość co naj-
mniej 24 cm.
W Systemie Budowy H+H na ściany piwniczne należy stoso- Rysunek 36. Ściana jednowarstwowa z ociepleniem poniżej pozio-
wać bloczki silikatowe H+H Silikat F25, NP 25, NP 24 oraz mu terenu.
H+H Silikat A lub elementy z betonu komórkowego o wyższych
klasach gęstości (600, 700) o szerokości co najmniej 24 cm.
Zaleca się stosowanie na ściany piwnic bloczków gładkich gdyż
ułatwia to prawidłowe wypełnianie spoin pionowych. Tego typu 5.1.2. ŚCIANY JEDNOWARSTWOWE
ściany należy murować analogicznie jak ściany nadziemia, ale
z wypełnionymi zaprawą spoinami pionowymi. Ściany nale-
BEZ I Z OCIEPLENIEM
ży łączyć ze sobą za pomocą przewiązania murarskiego (nie- Aby spełnić wszystkie wymagania stawiane przed ścianami
dopuszczalne jest stosowanie łączników). Można stosować zewnętrznymi, warstwa konstrukcyjna takiej ściany powin-
zarówno zaprawy tradycyjne, jak i cienkowarstwowe. Bloczki na mieć szerokość min. 18 cm. Wykonanie ściany szerokości
silikatowe i elementy z betonu komórkowego mają stosunko- 15 cm, możliwe ze względów konstrukcyjnych, powinno być
wo wysoką odporność na korozję biologiczną oraz trwałość. sprawdzone i zaakceptowane przez projektanta ze względu
Zgodnie ze sztuką budowlaną każdą ścianę poniżej poziomu na spełnienie innych wymagań. Ściana o szerokości 15 cm,
terenu należy zabezpieczyć przed wilgocią. Typ zastosowanej zgodnie z załącznikiem krajowym do PN-EN 1996-1-1 [N1], nie
izolacji zależy od rodzaju gruntu i poziomu wody gruntowej. może być jednak ścianą usztywniającą. Odpowiednią izolacyj-
Przy wyborze systemu izolacji pionowej ścian piwnic i funda- ność termiczną ścian zewnętrznych zbudowanych z elemen-
mentowych należy zawsze stosować rozwiązania systemowe. tów silikatowych można uzyskać poprzez zastosowanie jedne-
go z dostępnych na rynku rozwiązań systemowych. Powinno
Zgodnie z wymaganiami w najniższej spoinie wspornej należy być ono zastosowane zgodnie z zaleceniem jego producenta.
wykonać warstwę izolacji uniemożliwiającą przenikanie wil- Pozostałe wymagania stawiane przed ścianami zewnętrznymi
goci z fundamentu do muru. Rodzaj zastosowanej izolacji po- spełnia prawidłowo wykonana silikatowa warstwa konstruk-
ziomej i sposób jej wykonania powinien uwzględniać wszyst- cyjna.
kie możliwe oddziaływania poziome na mur (parcie gruntu,
obciążenia ruchome na poziomie terenu itp.). Należy wyeli- Ze względu na bardzo dobrą izolacyjność termiczną elemen-
minować możliwość poślizgu w warstwie izolacji poziomej. tów z betonu komórkowego, można z nich murować ściany bez
W przypadku występowania dużych obciążeń wywołanych warstwy ocieplenia. Aby taka ściana spełniała obecnie obowią-
parciem gruntu wykonywany mur można dodatkowo wzmoc- zujący warunek przenikania ciepła należy wybierać elementy
nić zbrojeniem poziomym. W zależności od rodzaju spoiny niższych klas gęstości (300, 350) o szerokości przynajmniej
w spoinach wspornych zbrojenie można wykonać na przykład 420 mm. Dobra izolacyjność termiczna elementów z betonu
elementami systemu Murfor (patrz rys. 17 lub 18). O wzmoc- komórkowego także w przypadku ścian jednowarstwowych
37
z ociepleniem pozwala osiągnąć korzyści materiałowe – wzno-

szone przegrody wymagają dodania cieńszych warstw izolacji
cieplnej.
5.1.3. ŚCIANY SZCZELINOWE

dodatkowe kotwy w
50
Warstwa wewnętrzna konstrukcyjna powinna być wykonana rozstawie 3 szt. na
zgodnie z ogólnymi zasadami, o min. szerokości 18 cm (ew. 1mb, w odstępie 15 cm
15 cm). Warstwa zewnętrzna w Systemie Budowy H+H powin- od otworu
na być wykonana z elementów silikatowych o grubości 90 mm
lub 120 mm. Obie warstwy powinny być połączone kotwami
ze stali nierdzewnej lub zabezpieczonej antykorozyjnie w inny
45
trwały sposób (rys. 37). Przyjmuje się, że minimalna liczba
kotew wynosi 4 szt./m2 oraz wzdłuż każdej swobodnej krawę-
dzi 3 szt./mb (rys. 38). Na każdej kotwie powinien znajdować
się krążek dociskowy. Zaleca się stosowanie kotew zapewnia-
jących prawidłową pracę całej ściany, szczególnie ze względu
na obciążenia wiatrem i termiczne. Kotwy powinny być ukła- Rysunek 38. Rozmieszczenie kotew w ścianie szczelinowej.
dane warstwami, na równych poziomach. Jeżeli spoiny obu
warstw murowych nie są na jednakowych poziomach, dopusz- Podstawową zasadą wykonywania ścian szczelinowych jest
cza się odginanie kotew, ale wyłącznie ze spadkiem w kierunku wznoszenie obu warstw pasami o wysokości równej odle-
warstwy zewnętrznej. Nieprzestrzeganie tych zaleceń może głości (w pionie) pomiędzy kotwami. Zaleca się, aby różnica
doprowadzić nawet do dwukrotnego obniżenia wytrzymałości wysokości wznoszenia obu warstw nie przekraczała 50 cm.
całej ściany lub jej fragmentów. Jako pierwsza powinna być wznoszona wewnętrzna warstwa
konstrukcyjna. Po związaniu zaprawy należy przymocować do
niej warstwę izolacji, a następnie domurować zewnętrzną war-
6
stwę elewacyjną. Jeżeli w projekcie przewidziano pomiędzy
5 warstwami izolacji i elewacyjną szczelinę powietrzną, należy
4 zadbać, aby podczas murowania nie została ona zarzucona
7 zaprawą. Dlatego przy nanoszeniu zaprawy trzeba zakrywać
szczelinę dobrze dopasowaną listwą drewnianą. Należy pa-
1 miętać również o starannym oczyszczaniu z zaprawy kotew
2 i lica warstwy elewacyjnej. Przy wykonywaniu warstwy elewa-
cyjnej z cegieł kolorowych należy, podobnie jak to ma miej-
sce w przypadku klinkieru, mieszać materiał z różnych palet,
min 15 cm
3 tak aby uzyskać jednolitą barwę i fakturę muru. Ze względu

na ochronę cieplną i oszczędność zużycia energii najkorzyst-
niej jest osadzać stolarkę okienną w warstwie izolacji stosując
odpowiednie kotwy. Prawidłowe osadzenie stolarki okiennej
w ścianie szczelinowej przedstawiono na rys. 39.
min 30 cm
Rysunek 37. Fragment ściany szczelinowej:

1 – izolacja przeciwwilgociowa, 2 – podkład z zaprawy
cementowej, 3 – otwór w warstwie elewacyjnej,
4 – kotwa, 5 – krążek dociskowy, 6 – izolacja termiczna.
38
5.2. ŚCIANY WEWNĘTRZNE

1 Ściany wewnętrzne w Systemie H+H wykonuje się przeważ-
nie jako jednowarstwowe. Jeżeli ściana ma pełnić w budyn-
ku rolę przegrody akustycznej, najkorzystniej jest wykonać ją
2 z H+H Silikatu A lub H+H Silikatu APLUS lub elementów
3 z betonu komórkowego wyższych klas gęstości, charakteryzu-
jących się lepszymi właściwościami izolacyjności akustycznej.
4 Ściany międzymieszkaniowe zgodnie z rozporządzeniem
5 Ministra Infrastruktury powinny mieć masę powierzchniową
nie mniejszą niż 300 kg/m2. Należy o tym pamiętać również
przy wykonywaniu wnęk i bruzd w takich ścianach. Elementy
murowe H+H Silikat A, APLUS mają kształt prostopadłościanu
o wszystkich powierzchniach gładkich, bez profilowań.
Należy na całej powierzchni wypełnić zaprawą spoinę pionową
i poziomą. W zależności od wymagań z H+H Silikatu A, APLUS
można wznosić mury szerokości 18 cm lub 25 cm, zależnie od
ustawienia elementu.
5.3. OPARCIE STROPÓW NA ŚCIANACH

KONSTRUKCYJNYCH
6 Na murach wykonanych z silikatów lub elementów z betonu
komórkowego mogą być opierane wszystkie rodzaje stropów
i konstrukcji dachowych. Sposób i głębokość oparcia zależy od
7 rodzaju stropu. Zawsze należy przestrzegać zaleceń zawartych

w odpowiednich instrukcjach i wytycznych producentów. Spo-
sób wykonania połączenia stropu (dachu) ze ścianą wpływa na
spełnienie wymagań bezpieczeństwa konstrukcji i bezpieczeń-
stwa pożarowego, ochrony cieplnej, ochrony przed hałasem
oraz komfortu użytkowania. Zgodnie z wymaganiami normy
PN-EN 1996-1-1 [N1], w budynkach ze ścianami murowany-
mi należy przewidzieć wieńce żelbetowe obiegające w pozio-
mie stropów wszystkie ściany konstrukcyjne budynku. Stropy
monolityczne i gęstożebrowe można wykonywać bezpośred-
nio na murze z silikatów. Stropy prefabrykowane powinny być
opierane za pośrednictwem warstwy wyrównawczej z zaprawy
cementowej. Zapewni to równomierne rozłożenie obciążeń
Rysunek 39. Prawidłowe osadzenie stolarki okiennej na całej długości i głębokości oparcia i wyeliminuje niebez-
w ścianie szczelinowej: pieczeństwo powstania obciążeń skupionych. Korzystne jest
1 – zbrojenie Murfor RND/Z-4-50, 2 – strzemiona zastosowanie w tym przypadku tzw. wieńca opuszczonego.
LHK/170, 3 – fartuch izolacyjny, 4 – taśma rozprężna, Za pośrednictwem wieńca żelbetowego należy również opierać
5 – stolarka okienna, 6 – parapet wewnętrzny, 7 – ko-
stropy monolityczne i gęstożebrowe na murach wykonanych
twa.
z betonu komórkowego. Przykłady oparcia stropów na ścia-
nach wykonanych z betonu komórkowego na rys. 40 i 41.
Konstrukcje dachów i stropów z belek drewnianych i stalo-
wych należy połączyć ze ścianami w sposób trwały. Rozstaw
i rodzaj łączników zapewniający to połączenie (np. poprzez
murłatę) dobiera projektant. Rozstaw nie powinien być więk-
szy od 2 m. Łączniki te powinny być zakotwione w belkach żel-
betowych wylanych na murze. Jednocześnie należy uwzględnić
duże odkształcenia, jakie mogą oddziaływać na mur. Koniecz-
ne jest wówczas takie wykonanie oparcia belek, aby np. umoż-
liwić nawet kilkucentymetrowe wydłużenie lub skrócenie
drewna związane ze zmianami wilgotności. Podobnie należy
uwzględnić odkształcenia termiczne belek stalowych. Odpo-
39
wiednia warstwa izolacji termicznej powinna ograniczać zakres 1

tych odkształceń. W trakcie pożaru szybka zmiana temperatu-
ry o 600°C powoduje równie szybkie wydłużenie niezabezpie- 7 8
czonej belki stalowej o ok. 9 mm/m! Niewłaściwe wykonanie
4
zabezpieczenia takich elementów lub brak zabezpieczenia,
3 5
w przypadku pożaru, może skutkować utratą stateczności
muru, a w konsekwencji jego zniszczeniem znacznie wcześniej
niż wynikałoby to z założonej klasy odporności ogniowej kon-
strukcji murowej. Przy projektowaniu i wykonywaniu stropów 1
najczęściej nie uwzględnia się, że w wyniku ich odkształceń
powstają w murze naprężenia rozciągające i ścinające powodu-
jące jego zarysowanie i pękanie. W nieprawidłowo wykonanym
stropie żelbetowym należy się liczyć ze znaczącym skurczem.
Rysy pojawią się wówczas w ścianie usztywniającej ścianę, na
której jest oparty strop. Jeżeli takiego usztywnienia nie ma, min. 80
2
należy się liczyć z zarysowaniem zewnętrznej powierzchni
muru oraz zwiększeniem mimośrodu mogącym mieć wpływ na 1
6
obniżenie nośności muru. Przy niedostatecznie ocieplonych
stropach nad ostatnią kondygnacją trzeba się liczyć ze znaczą-
cym wydłużeniem płyty betonowej, co w konsekwencji prowa-
Rysunek 40. Oparcie stropu gęstożebrowego na jednowar-
dzi również do powstania zarysowań murów. W obu przypad- stwowej (bez ocieplenia) ścianie wykonanej z H+H Betonu
kach szczególnie niebezpieczne są te fragmenty murów, które komórkowego:
w niedostateczny sposób są usztywnione na oddziaływania sił 1 – bloczki z betonu komórkowego, 2 – strop gęstożebro-
poziomych. Można zastosować dwa skrajne rozwiązania tego wy, 3 – zbrojenie górne belki prefabrykowanej, 4 – zbro-
szczegółu. Albo umożliwić przesuw stropu na wieńcu poprzez jenie poprzeczne spoiny wspornej, 5 – zbrojenie kotwiące
zastosowanie odpowiednio dobranych przekładek poślizgo- belki stropowe w wieńcu, 6 – izolacja termiczna, 7 – tynk
wych (rys. 42), albo usztywnić całą ostatnią kondygnację zewnętrzny, 8 – tyk wewnętrzny.
poprzez zastosowanie odpowiednich żelbetowych wzmoc-
nień muru łączących stropy nad i pod ostatnią kondygnacją.
1
W pierwszym przypadku ważnym jest, aby w pobliżu swojego
7
środka geometrycznego strop miał podporę nieprzesuwną – 6
np. na wewnętrznych ścianach klatki schodowej. Należy rów-
nież starannie wykonać wzajemne usztywnienie konstrukcji 4
ścian poniżej stropu i zakończenie ich wieńcem. W przypadku 3
ścian jednowarstwowych i wykonania wieńca w kształtce U
należy uniemożliwić oparcie się stropu na ściance tej kształtki
(rys. 43) – płyta powinna opierać się minimum 8 cm na żelbe-
cie. Równie niekorzystnie na trwałość murów wpływają zbyt
duże ugięcia stropów powodujące obrót na podporach. Przy
stropach niższych kondygnacji obciążenia pionowe w znaczą-
8
cy sposób wpływają na ograniczenie możliwości powstania
opisanych powyżej odkształceń i uszkodzeń. Ograniczenie
50
ugięć stropów ma podstawowe znaczenie dla trwałości ścia-

2
nek działowych (rysy). Jednym ze sposobów na zmniejszenie min. 80
9
ugięć stropów jest uciąganie ich nad podporami pośrednimi.
Na zwiększenie redukcji przenoszenia dźwięków przez węzeł 5
wpływa również możliwie głębokie oparcie stropu na ścianie
(najlepiej na całej szerokości ściany). Sposób oparcia prefabry-
1
kowanego stropu na ścianach wykonanych z H+H Silikatów,
w zależności od jego rozpiętości pokazano na rys. 44 i 45. Rysunek 41. Oparcie płyt kanałowych na jednowarstwowej
z ociepleniem ścianie wykonanej z H+H Betonu komórkowego:
1 – bloczki z betonu komórkowego, 2 – strop z płyt
kanałowych, 3 – zbrojenie kotwiące płyty stropowe
w wieńcu, 4 – zbrojenie poprzeczne spoiny wspornej,
5 – izolacja termiczna, 6 – tynk zewnętrzny, 7 – tynk
wewnętrzny, 8 – zaprawa cementowa gr. 10 mm,
9 – zbrojona warstwa podporowa o grubości 50 mm.
40
płyta stropu płyta stropu
warstwa poślizgowa wyrównawcza

zapewniająca możliwość warstwa poślizgowa
odkształceń stropu
Rysunek 42. Oparcie stropu nad ostatnią kondygnacją na ścianie Rysunek 44. Oparcie stropu prefabrykowanego na ścianie
zewnętrznej umożliwiające odkształcenia stropu. zewnętrznej wykonanej z H+H Silikatów przy rozpiętości do 5 m.
płyta stropu
tynk na stropie
przekładka ze
styropianu
przekładka wyrównawcza
ze styropianu warstwa poślizgowa
tynk na ścianie
warstwa
poślizgowa
Rysunek 43. Oparcie żelbetowej płyty stropodachu na ścianie Rysunek 45. Oparcie stropu prefabrykowanego na ścianie
zewnętrznej i wieńcu wykonanym w kształtce U. zewnętrznej wykonanej z H+H Silikatów przy rozpiętości powyżej 5 m.
41
większe przekroje słupów żelbetowych, wówczas mur moż-

5.4. ELEMENTY ŻELBETOWE na zakończyć strzępiami, a słupy wylać po wykonaniu muru
(rys. 47b). Głębokość strzępi powinna być równa minimalne-
W ŚCIANACH MUROWANYCH mu przewiązaniu elementów murowych, czyli dla H+H Silikaty
Elementy żelbetowe takie jak wieńce, belki i słupy (rys. 46-47), 88 mm a dla H+H Betonu komórkowego 100 mm. Przed roz-
związane z konstrukcją murową powinny być wykonywane poczęciem betonowania powierzchnie elementów murowych
według projektu budowlanego oraz zgodnie z odpowiedni- powinny być oczyszczone z pyłu i brudu oraz obficie zwilżone.
mi normami. Ze względu na jednorodność podłoża pod tynk W przypadku, kiedy słup został wykonany wcześniej, ściana
korzystne jest wykonywanie wieńców, belek i słupów żelbeto- powinna zostać połączona z nim w sposób trwały za pomocą łącz-
wych wzmacniających mur w szalunku traconym z elementów ników murowych (rys. 47a). Rodzaj i typ zastosowanego łącznika
H+H Silikat U, H+H Silikat PW (rys. 46a, 47cd) lub Kształtkach U powinien zapewnić połączenie zgodnie ze schematem statycznym
z betonu komórkowego (rys. 46a, 47e). Betonowanie słupów przyjętym w projekcie. W pkt. 6.2. pokazane zostały przykładowe
zaleca się wówczas wykonać etapami, wraz z postępem robót sposoby połączeń muru z konstrukcją żelbetową. Podczas muro-
murarskich. Ułatwi to dokładne wypełnienie betonem pustych wania łączniki należy umieszczać w co drugiej spoinie wspornej
przestrzeni w elementach H+H Silikat U lub Kształtkach U i mocować zarówno do słupa, jak i do bloczków. Konstrukcje da-
z betonu komórkowego. Przy wykonywaniu słupów w elemen- chów i stropów z belek drewnianych i stalowych należy połączyć
tach H+H Silikat PW lub Kształtkach U z betonu komórkowego ze ścianami w sposób trwały. Rozstaw łączników zapewniający to
należy połączyć je z sąsiednimi fragmentami muru kotwami połączenie nie powinien być większy niż 2 m. Łączniki te powinny
(rys. 48). Jeżeli ze względów konstrukcyjnych konieczne są być zakotwione w belkach żelbetowych wylanych na murze.
a)
b)
Rysunek 46. Sposób wykonania wieńca lub belki usztywniającej:

a) w kształtce U,
b) belka w szalunku tradycyjnym.
42
a) b)
c) d)
e)
Rysunek 47. Sposób wykonania słupa usztywniającego konstrukcję murową:

a) mur przymocowany do wykonanej wcześniej konstrukcji żelbetowej,
b), c), d), e) słup żelbetowy wylany we wcześniej wykonanym murze.
43
spoiny pionowe wypełnione zaprawą

a) b)
A A A A
N25 PW 25/24 N25 zalecane zbrojenie tynku siatką
PW 25/24 PW 25/24 zalecane zbrojenie tynku siatką

kotwy (np. LP30)
umieszczone w co drugiej
spoinie
kotwy (np. LP30)

spoinie
c)
H+H Gold+ H+H Gold+ zalecane zbrojenie tynku siatką

625 x 240 x 250 625 x 240 x 250
kotwy (np. LP30)

spoinie
H+H Kształtka U
Rysunek 48. Połączenia kotwowe elementów murowych podczas wykonywania słupów usztywniających:
a) słup w elementach H+H Silikat PW wykonywany w szerokości ściany,
b) słup w elementach H+H Silikat PW dostawiony do ściany o określonych wymaganiach izolacyjności akustycznej lub
odporności ogniowej,
c) słup w Kształtkach U z betonu komórkowego.
5.5. NADPROŻA
5.5.1. RODZAJE NADPROŻY
Przy wykonywaniu otworów w murze z elementów Systemu Jeśli wysokość posadowienia nadproża nie pozwala na opar-
Budowy H+H można stosować różne rodzaje nadproży, w ca- cie elementu nadprożowego na warstwie bloczków o pełnej
łości wykonane na placu budowy jako wylewane (w szalunku wysokości, w przypadku ścian wykonywanych z betonu
tradycyjnym lub w szalunku traconym wykonanym z kształ- komórkowego, można zastosować podcięcie bloczków obni-
tek U – rys. 49, 50) lub prefabrykowane z elementów żelbeto- żające pozycję montowanego nadproża. Głębokość podcięcia
wych (rys. 51, 52) oraz z elementów z betonu komórkowego uzależniona jest od wymaganej głębokości oparcia nadproża.
(pkt 5.5.3). Do wykonania nadproży w elementach szalunku Zalecana pozostawiona wysokość bloczka po podcięciu wynosi
traconego należy stosować wyłącznie kształtki U z silikatów minimum 12 cm.
dla elementów silikatowych oraz kształtki U z betonu komór-
kowego dla bloczków z betonu komórkowego, połączenie
dwóch różnych materiałów stwarza niebezpieczeństwo uszko-
dzenia muru. Przed betonowaniem elementy murowe trzeba
starannie oczyścić z pyłu i kurzu, a następnie obficie zwilżyć
wodą. Głębokość oparcia nadproży na murze należy przyjmo-
wać zgodnie z projektem lub według wytycznych producenta
prefabrykatów nadprożowych.
44
Rysunek 49. Nadproże żelbetowe wykonywane na budowie. Rysunek 51. Nadproże zespolone z użyciem prefabrykatów żelbe-
towych.
Rysunek 50. Nadproże żelbetowe w szalunku traconym wykona- Rysunek 52. Nadproże z użyciem prefabrykatów żelbetowych typu L.
nym z Kształtek U.
5.5.3. ELEMENTY NADPROŻOWE

Z BETONU KOMÓRKOWEGO
Dla przegród wykonanych z elementów z betonu komórko- (bardzo dobre właściwości izolacji cieplnej) i osiągnięcie jed-
wego (elementów nadprożowych z betonu komórkowego nie nolitej powierzchni pod warstwę tynku. Znajdują one zastoso-
zaleca się wykonywać w ścianach wzniesionych z elementów wanie jako nośne elementy konstrukcji, które wraz z nadmu-
silikatowych), w ofercie H+H można znaleźć prefabrykowa- rówką (warstwa bloczków wymurowana bezpośrednio nad
ne belki nadprożowe. Są to H+H Belki nadprożowe – zbro- belkami nadprożowymi) tworzą gotowe nadproże. Nadproża
jone oraz H+H Nadproża TEMPO N – niezbrojone. H+H Bel- TEMPO N to element z betonu komórkowego tworzący lekki,
ki nadprożowe - zbrojone są, pod względem budowlanym, gotowy wariant nadproża. Znajdują zastosowanie jako nad-
bardzo dobrym uzupełnieniem konstrukcji murowej wykona- proże okienne lub drzwiowe w ścianach działowych. Obydwa
nej z betonu komórkowego H+H. Rozwiązanie takie pozwala rodzaje nadproży prefabrykowanych z betonu komórkowego
na praktyczne wyeliminowanie efektu mostków cieplnych łączy: brak konieczności wykonywania szalunku i betono-
45
wania, wystarczy osadzenie nadproża na konstrukcji muru, wych (szerokość ściany jest większa od szerokości nadproża),
możliwość bezpośredniego kontynuowania robót - nie ma połączenie to wykonuje się poprzez naniesienie spoiny klejo-
potrzeby przestoju na czas wiązania betonu, ponieważ nad- wej na całej długości elementu. Szczegóły montażu elemen-
proże jest gotowym prefabrykatem. Zwykle wykonanie nad- tów nadprożowych z betonu komórkowego na rys. 53 – 55.
proża wymaga połączenia ze sobą kilku elementów nadprożo-
Rysunek 53. Nadproże zespolone z użyciem H+H Belek nadprożo-

wych – zbrojonych w ścianie wykonanej z H+H Betonu komórko-
wego.
Rysunek 54. Nadproże z użyciem H+H Nadproża TEMPO N w ścia-

nie działowej wykonanej z H+H Betonu komórkowego.
46
a) b)
d)
c)
Rysunek 55. Rozmieszczenie H+H Belek nadprożowych – zbrojonych w ścianach o różnej szerokości:
a) ściana o szerokości 48 cm – 2 x H+H Belka nadprożowa szer. 175 mm + 1 x H+H Belka nadprożowa szer. 115 mm (belki nadpro-
żowe połączone ze sobą zaprawą klejącą),
b) ściana o szerokości 30 cm – 1 x H+H Belka nadprożowa szer. 175 mm + 1 x H+H Belka nadprożowa szer. 115 mm (belki nadpro-
żowe połączone ze sobą zaprawą klejącą),
c) ściana o szerokości 24 cm – 2 x H+H Belka nadprożowa szer. 115 mm (belki nadprożowe połączone ze sobą zaprawą klejącą),
d) ścianka działowa o szerokości 11,5 cm – 1 x H+H Belka nadprożowa szer. 115 mm
47
5.6. SŁUPY I FILARY MUROWANE

Przy murowaniu słupów i filarów należy stosować elementy W przypadku ścian wykonanych z elementów z betonu komór-
murowe pełnej długości. Stosowanie elementów połówko- kowego filary międzyokienne lub międzydrzwiowe o małej
wych i docinanych powinno być ograniczone do miejsc, gdzie szerokości, nie większej niż długość jednego bloczka, tj. 590
jest to konieczne z uwagi na prawidłowe wykonanie muru (625) mm, należy murować bez spoin pionowych stosując
(wiązania murarskie). Elementy murowe przeznaczone do całe bloczki przycięte z długości do odpowiedniego wymiaru.
wykonania słupów i filarów powinny być starannie dobrane, Przy szerokościach filarów większych od 600 mm, wykonywać
bez znaczących uszkodzeń, a szczególnie bez pęknięć i rys. należy tradycyjne wiązanie muru z zachowaniem minimalnych
odległości między spoinami pionowymi (rys. 56). Korzystnie
W tablicy 11 podane są minimalne wymiary słupów i filar- jest stosować mur ze spoinami pionowymi wypełnionymi
ków murowanych z elementów silikatowych zgodnie zaprawą i docięte fragmenty bloczków o długościach nie
z PN -EN 1996-1-1 [N1]. W prawej kolumnie podano mini- mniejszych od 200 mm. W warstwie znajdującej się bezpo-
malne długości filarków, przy których nie występuje redukcja średnio pod nadprożem, przy krawędzi filarów, jako bezpo-
wytrzymałości muru. średnią podporę nadproża zaleca się stosować bloczki o dłu-
Przyjęcie minimalnego przekroju filarka nie zwalnia od obli- gości nie mniejszej od 300 mm, bez uchwytu montażowego.
czeniowego sprawdzenia jego nośności.
Tablica 11. Minimalne wymiary słupów i filarków z elementów silikatowych murowanych zgodnie z PN-EN 1996-1-1 [N1].
minimalna długość
filarka konstrukcyjnego
grubość [cm] filarka konstrukcyjnego
przy której nie występuje redukcja
[m]
wytrzymałości muru [m]
minimalna długość minimalna długość filarka konstrukcyjnego
grubość [cm] minimalna długość
filarka konstrukcyjnego minimalna
przy której nie długość
występujefilarka konstrukcyjnego
redukcja
grubość [cm] [m] filarka konstrukcyjnego przy której nie występuje
wytrzymałości muru [m] redukcja
[m] długość
minimalna 0,01
0,01
minimalna wytrzymałości
długość
0,01
0,01
filarka muru [m]
konstrukcyjnego
grubość [cm] 0,25
0,25
0,09
0,09 44 xx 0,25
minimalna
0,09
0,01
0,25
przydługość
4której
x 0,25
0,09
0,09
nie występuje
filarka
0,01
0,09 redukcja
konstrukcyjnego
grubość [cm] [m]
0,25
przy której wytrzymałości
nie występuje muru [m]
redukcja
[m] 0,09
0,01
wytrzymałości
4 x 0,25 muru
0,01
0,09 [m]
0,25
0,01 0,01
0,09 4 x 0,25 0,09
0,25
25 25 25
25
25 4 x 0,25 0,2
44 xx 0,25
0,25 1,2 0,2
0,2
0,01 1,2
1,2 4 x 0,25 0,01
4 x 0,25 0,2
0,25 0,01
0,01 0,01
0,01
44 xx 0,25
0,25 1,2
4 x 0,25 0,2
1/2NP24
1/2NP24
0,25
0,25 0,01 4 x 0,25 0,01
1,2
0,25
1/2NP24
1/2NP24
0,01 4 x 0,25 0,01

1/2NP24
1/2NP24
0,25
24
1/2NP24
1/2NP24
1/2NP24
1/2NP24
24 24 24
1/2NP24
1/2NP24
1/2NP24
1/2NP24
24
1/2NP24
1/2NP24
5 x 0,25
0,01 5 x 0,25
0,16 55 xx 0,25
0,25 6 x 0,25
0,25
5 x 0,25
0,01
0,16 6 x 0,25
0,25 0,01
0,01
0,16
0,16 66 xx 0,25
0,25
0,25
0,25 0,01
0,16 6 x 0,25
0,25
18
18
18 18 18 6 x 0,25 0,01 0,16
1,67
6 x 0,25 0,01 0,16
1,67
6 x 0,25 0,01 0,16
66 xx 0,25
0,25 0,01
0,010,16
0,16
1,67
1,67
1,67
48
a) b)
dla l dla l ≤ (625

≤ 590 590 (625
mm)mm) dla l dla l > mm
> 600 600 mm
Rysunek 56. Szczegóły wykonywania filarów z elementów z betonu komórkowego:

a) filar o małej szerokości, nie większej niż długość jednego bloczka,
b) filar o szerokości większej od 600 mm.
5.7. PRZERWY DYLATACYJNE

Budynek ze ścianami murowanymi zgodnie z normą wą i ocieplonym stropem nad najwyższą kondygnacją. Zaleca się
PN-EN 1996-1-1 [N1], PN-EN 1996-2 [N2] należy dzielić na oddzielenie konstrukcji stropodachów od ścian konstrukcyjnych
mniejsze segmenty, stosując przerwy dylatacyjne przecho- budynku w sposób uniemożliwiający przenoszenie odkształceń
dzące przez całą konstrukcję budynku. Odkształcenia war- termicznych na ściany (por. pkt 5.3.). Jeżeli w spoinach wspor-
stwy elewacyjnej mogą następować we wszystkich kierun- nych muru zostało ułożone zbrojenie o przekroju większym od
kach, dlatego mogą w niej występować zarówno dylatacje 0,03 % pola przekroju poprzecznego muru, odległości podane
pionowe, jak i poziome. Szczegóły wykonania i rozmieszczenie w tabeli można zwiększyć o 20 %. W ściankach kolankowych
przerw dylatacyjnych powinny być zawarte w projekcie. dylatacje powinny być rozmieszczone w odległościach nie więk-
szych niż 20 m. Pionowe przerwy dylatacyjne w warstwach
Podane w tablicy 12 na podstawie normy PN-EN 1996-2 [N2] zewnętrznych ścian należy umieszczać w pobliżu naroży.
odległości dotyczą budynków z oddzieloną konstrukcją dacho-
Tablica 12. Odległość między przerwami dylatacyjnymi w murach z elementów silikatowych lub elementów z betonu komórkowego.
Odległość między przerwami

dylatacyjnymi
Mur z elementów silikatowych lub z elementów z betonu komórkowego
[m]
ściany jedno- i dwuwarstwowe ze spoinami pionowymi wypełnionymi zaprawą 25
ściany jedno- i dwuwarstwowe ze spoinami pionowymi niewypełnionymi zaprawą 20
warstwa konstrukcyjna ściany szczelinowej 30
warstwa elewacyjna ściany szczelinowej 8

49
Zgodnie z EC6 długość ścian nienośnych, działowych jest ogra- zabezpieczyć budynek przed niekorzystnym wpływem czynników
niczona do 8 m w przypadku murów z elementów silikatowych atmosferycznych, osadzaniem się brudu i przedostawaniem się
i do 6 m w przypadku murów z betonu komórkowego. Poziome insektów. Przykładowe rozwiązania wykonania przerwy dylata-
przerwy dylatacyjne należy umieszczać co dwie kondygnacje, ale cyjnej pokazano na rys. 57.
nie dalej niż 9 m. Szczeliny dylatacyjne należy wypełnić tak, aby
silikon
strona zewnętrzna strona zewnętr
wałek
min. 20
poliuretanowy
40 - 50
10 - 20
strona wewnętrzna strona wewnęt
akryl
silikon
strona zewnętrzna
wałek wałek
min. 20
poliuretanowy poliuretanowy
strona wewnętrzna
wewnętrzna
ściana
podwójna
Rysunek 57. Przykładowe wykonanie przerwy dylatacyjnej.

50
6. ŚCIANY WYPEŁNIAJĄCE
Ściany wypełniające nie odgrywają istotnej roli w statyce długości o 20%, czyli do wartości 9,6 m dla muru z ele-
obiektu, można je w dowolnym okresie eksploatacji zdemon- mentów silikatowych oraz 7,2 m dla muru z betonu komór-
tować lub zastąpić innymi przegrodami. W budynkach o kon- kowego. W takim przypadku zbrojenie jest przyjmowane
strukcji ścianowej (z murowanymi ścianami konstrukcyjny- konstrukcyjnie w każdej spoinie wspornej,
mi), ścianami wypełniającymi są przeważnie ściany działowe. • zapewnienia nośności na zginanie z płaszczyzny. Zazwyczaj
Ściany wypełniające są powszechnie stosowane w budynkach najbardziej niekorzystny układ obciążeń wywołujących ta-
o konstrukcji szkieletowej. Przy wykonywaniu robót muro- kie zginanie to poziome obciążenie użytkowe i ssanie wiatru
wych należy pamiętać o tym, że ściany wypełniające muszą w przypadku ścian osłonowych. Przyjęcie zbrojenia wymaga
spełniać wszystkie wymagania: bezpieczeństwo konstrukcji, w tym wypadku przeprowadzania indywidualnych obliczeń,
pożarowe, posiadać odpowiednią izolacyjność akustyczną itd. • zapewnienia nośności na zginanie w płaszczyźnie, wywoła-
ne ugięciem stropu. Przyjęcie zbrojenia wymaga w tym wy-
6.1. WSKAZÓWKI WYKONANIA ŚCIAN padku również przeprowadzania indywidualnych obliczeń.
Należy podkreślić, że w wypadku zaprojektowania stropów
WYPEŁNIAJĄCYCH zgodnie z PN-EN 1992-1-1 [N8] z warunku na dopuszczalne
Ściany wypełniające powinno się wykonywać po całkowitym ugięcie równe 1/500 rozpiętości z reguły nie ma konieczno-
rozszalowaniu stropów i usunięciu ich podpór tymczasowych. ści dozbrajania z uwagi na ugięcie stropu. Aby zabezpieczyć
Murowanie ścian należy wykonywać możliwie najpóźniej w proce- ścianę przed nadmiernym ugięciem stropu stosuje się zbro-
sie realizacji inwestycji, od najwyższej kondygnacji do najniższej. jenie w dolnych spoinach wspornych.
Prace przy wznoszeniu ścian wypełniających zaleca się rozpocząć Konieczność zastosowania zbrojenia w konkretnej ścianie wy-
od obciążenia stropu w miejscu przyszłego ustawienia ścian wy- pełniającej musi być potwierdzona indywidualnymi obliczenia-
pełniających. Obciążenie powinno być zbliżone do ciężaru ściany mi konstrukcyjnymi.
wypełniającej. Najkorzystniej jest ustawić wzdłuż przyszłej ścia-
ny palety z całym potrzebnym do jej wykonywania materiałem Prace wykończeniowe:
(elementy murowe, zaprawa). Pierwszą warstwę należy wymuro- Szczelinę podstropową należy wypełnić dokładnie materiałem
wać na przekładce poślizgowej uniemożliwiającej zespolenie ścia- trwale elastycznym w sposób zapewniający spełnienie wyma-
ny ze stropem dolnym (papa, folia, itp.). Dolna krawędź ściany gań ochrony przed hałasem i odpowiedniej klasy odporności
wymaga zabezpieczenia przed przesunięciem (mogą to być np. ogniowej.
sztywne warstwy podłogowe). Podczas murowania należy sto- • Zaleca się stosowanie tynków charakteryzujących się ela-
sować elementy murowe o małej wilgotności oraz technologie stycznością i odpornością na zarysowania, np. cementowo-
ograniczające wprowadzanie dużej ilości wody do budynku po to, -wapiennych.
aby zminimalizować zjawisko skurczu. Szczególną uwagę nale- • Tynk na ścianie wypełniającej i na dolnej powierzchni stro-
ży zwrócić na dobór zaprawy murarskiej. Zaleca się stosowanie pu wykonać w sposób umożliwiający wzajemne przemiesz-
zapraw przygotowanych fabrycznie, o właściwościach i parame- czanie się krawędzi bez uszkodzeń.
trach odpowiednich do zastosowanych elementów murowych.
W przypadku wykonywania muru na spoinach tradycyjnych
należy stosować zaprawy cementowo-wapienne zwiększające
elastyczność muru, a tym samym jego odporność na zaryso-
wania. Połączenie ścian wypełniających z konstrukcją (krawędź
górna oraz boczne) należy wykonać w sposób zgodny z przyjętym
w projekcie schematem statycznym, przy zastosowaniu odpo-
wiednich łączników (fot. 43-50) i prawidłowym ich rozmiesz-
czeniu. Grubość szczeliny podstropowej powinna zapewnić
możliwość ugięcia stropu bez ryzyka jego oparcia na ścianie
wypełniającej.
W szczególnych przypadkach ściany wypełniające mogą wyma-

gać dodatkowego zbrojenia montowanego w spoinach wspor-
nych. Dodatkowe zbrojenie ścian może wynikać z potrzeby:
• wykonania ścian dłuższych niż zalecane w normie
PN-EN 1996-2 [N2] odległości miedzy dylatacjami. Nor-
ma pozwala zwiększyć odległości między dylatacjami pod
warunkiem zastosowania zbrojenia do spoin wspornych.
Zakres zwiększenia norma pozostawia w gestii producenta
zbrojenia. Producenci zazwyczaj zezwalają na zwiększanie
51
6.2.1. POŁĄCZENIE KRAWĘDZI

6.2. POŁĄCZENIE ŚCIANY WYPEŁNIA-
BOCZNYCH ŁĄCZNIKAMI
JĄCEJ Z KONSTRUKCJĄ BUDYNKU
Ściany wypełniające łączy się zazwyczaj z elementami kon-
OSADZANYMI PODCZAS WZNOSZE-
strukcji budynku za pomocą specjalnych metalowych łączników NIA ŚCIANY KONSTRUKCYJNEJ
(fot. 43-48). Wyjątek stanowi ściana wspornikowa, lecz jest
ona rozwiązaniem występującym bardzo rzadko. Rodzaj sto- W budynkach z murowanymi ścianami konstrukcyjnymi
sowanego łącznika zależy od przyjętego schematu podparcia w trakcie ich wznoszenia należy pamiętać o możliwości wmu-
ściany. rowywania kotew do łączenia ścian działowych wykonywa-
nych w następnych etapach (do wykonywania tych połączeń
służą np. elementy P30 oraz ZIG ZAG). Kotwy te należy usy-
tuować w osi planowanej ściany działowej oraz zagłębić do
połowy ich długości oraz ze względów bezpieczeństwa przy-
giąć do dołu do czasu wykonywania ściany działowej (rys. 58).
Rysunek 58. Połączenie ściany działowej ze ścianą konstrukcyjną.

52
Fotografia 43. Łącznik P30 umieszczony w warstwie zaprawy. Fotografia 47. Łączniki K1 jako alternatywa do łącznika K2.
Fotografia 44. Łącznik P30. Fotografia 48. Łączniki K1.
Fotografia 45. Łącznik K2 do połączeń murów np. z konstrukcją żel- Fotografia 49. Łącznik DS do połączeń ścian wypełniających ze
betową. stropem.
Fotografia 46. Łącznik K2 zatopiony w zaprawie do cienkich spoin. Fotografia 50. Łącznik DS umieszczony w spoinie pionowej wypeł-
nionej zaprawą.
53
wywierceniu otworu montażowego (rys. 59). Pozostawioną szczeli-

6.2.2. POŁĄCZENIE KRAWĘDZI GÓRNEJ nę między łącznikami należy wypełnić wełną mineralną i uszczelnić
ZAPEWNIAJĄCE MOŻLIWOŚĆ UGIĘCIA masą trwale elastyczną. Elementy łączące górną krawędź ściany
wypełniającej z konstrukcją budynku powinno się instalować
STROPU w wypełnionych zaprawą spoinach pionowych i mocować mecha-
nicznie do konstrukcji wypełnianej. Jeżeli ścianę wykonuje się na zam-
Górna krawędź ściany wypełniającej powinna być oddylatowana od ki P+W (z niewypełnionymi spoinami pionowymi), to w przypadku
wykonanego nad nią stropu, tak aby zabezpieczyć ścianę przed skut- stosowania łączników mocujących górną krawędź ściany do stropu,
kami jego ugięcia oraz umożliwić jej swobodę odkształceń od wpły- należy wypełniać zaprawą trzy ostatnie poziomy spoin czołowych.
wów termicznych. Dylatację tę uzyskuje się przez pozostawienie W przypadku występowania w ścianach wypełniających dodatko-
między ścianą a stropem wolnej przestrzeni o grubości do 30 mm. wych rdzeni żelbetowych należy przewidzieć i umożliwić swobodę
Podparcie ściany wypełniającej wzdłuż górnej krawędzi może być ugięcia ściany wypełniającej a jednocześnie uniemożliwić jej pozio-
zrealizowane poprzez odpowiednią liczbę metalowych łączników my przesuw. Połączenie rdzeni żelbetowych ze stropem realizujące
mocowanych do stropu żelbetowego za pomocą wkrętów do beto- te założenia można wykonać za pomocą kotew KL200 (rys. 60).
nu (np. typu BSR) wkręcanych bezpośrednio w żelbet po uprzednim
A
Przekrój A-A Przekrój A-A
30
30
łącznik DS łącznik DS
A
A
Rysunek 59. Połączenie górnej krawędzi ściany ze stropem za pomocą łączników DS.
tuleja TU-200
tuleja TU-200
stal ocynkowana
stal ocynkowana
A
Przekrój A-A A-A

Przekrój
30
30
kotwakotwa
KL200KL200
A
A
Rysunek 60. Połączenie rdzenia żelbetowego usztywniającego ścianę wypełniająca ze stropem za pomocą kotwy KL200.
54
6.2.3. POŁĄCZENIE KRAWĘDZI

BOCZNYCH ŁĄCZNIKAMI
MOCOWANYMI DO KONSTRUKCJI
NOŚNEJ ZA POMOCĄ WKRĘTÓW
Połączenie pionowych krawędzi ściany z konstrukcją wypełnianą łączników możliwe jest zastosowanie specjalnych listew (rys. 61b),
wykonuje się podobnie jak połączenie krawędzi górnej za pomocą dzięki czemu ogranicza się liczbę mocowań w konstrukcji żelbeto-
łączników (np. łączniki K1, K2, D1, D2), które tym razem umieszcza wej i umożliwia dokładne osadzenie łącznika w spoinie wspornej.
się w spoinach wspornych muru i mocuje mechanicznie do kon- Liczba i rozstaw łączników powinny wynikać z obliczeń statycznych.
strukcji obiektu, mocowanych do konstrukcji żelbetowej za pomocą Konstrukcyjnie przyjmuje się, że wzdłuż pionowej krawędzi ściany
wkrętów do betonu (np. typu BSR) (rys. 61a). Zamiast pojedynczych należy wykonać co najmniej 5 łączników.
a)
A-A A-A
b)
A-A A-A
4 4
2 2 2 2
1 1 1 1
3 3
B B 3
B BB B 3
B B
B-B B-B
2 2 B-B B-B2
4 4 2
1 1 1 1
A A A AA A A A
3 2 3 2 3 2 3 2
Rysunek 61. Połączenie krawędzi pionowej ściany wypełniającej z konstrukcją budynku:

a) za pomocą łączników,
b) za pomocą łączników mocowanych w listwach,
1 – murowana ściana wypełniająca, 2 – łącznik, 3 – konstrukcja wypełniana, 4 – łącznik listwa.
55
7. UKŁADANIE INSTALACJI I PRZEWODÓW

7.1. INSTALACJE ELEKTRYCZNE
Instalacje elektryczne należy układać w warstwie tynku lub, jeżeli
z jakichś powodów jest to niemożliwe, w bruzdach. Przy wyko- l3
≥ 2l
3
nywaniu bruzd należy przestrzegać zaleceń normowych (tabl. 13
i 14 oraz rys. 63). Bruzdy w silikatowych elementach murowych l2
powinno się wycinać (np. bruzdownicą) – należy unikać wyku-
wania – szczególnie w ścianach o grubości mniejszej od 180 mm.
W ścianach wymurowanych z elementów z betonu komórkowe-
go ze względu na strukturę wewnętrzną materiału możliwe jest
wycinanie bruzd za pomocą ręcznego rylca. Otwory na gniazda d1
i łączniki należy wiercić za pomocą specjalnie przeznaczonych do ość
e gł
odl 0 mm
tego wierteł. Przy osadzaniu gniazd instalacji elektrycznych nie ≥5 0
należy montować ich w tym samym miejscu po obu stronach l1
ściany. Gdy gniazdo trafi w drążenie w bloczku, należy je wypeł-
nić zaprawą. Niekorzystne jest prowadzenie kabli w kanałach
powstałych z połączenia drążeń przelotowych bloczków silika-
towych układanych w kolejnych warstwach. W znaczący sposób
powoduje to utrudnienia wykonawcze, wpływa na znaczne po-
gorszenie izolacyjności akustycznej i szczelności budynku.
7.2. INSTALACJE WODOCIĄGOWE

d
I KANALIZACYJNE l3
≥ 2l
3
Instalacje wodociągowe i kanalizacyjne głównie ze względu na
l2
ochronę przed hałasem należy prowadzić tak, aby maksymal- 5m
m
≥ 22
nie ograniczyć przenoszenie się drgań z instalacji na konstruk-
5 mm
cję budynku. Dlatego najkorzystniejsze jest prowadzenie ich ≥ 22
w specjalnie w tym celu zaprojektowanych kanałach. Bardzo

ważny jest odpowiedni sposób mocowania. W Systemie Budo-
d1 instalacyjne można wykonywać z kształtek U
wy H+H kanały ość
e gł m
odlukładania
(rys. 62). W przypadku 0 m instalacji w bruzdach należy
≥ 50
zadbać o dokładne wypełnienie przestrzeni wokół rur. Pozo-
l1 h
stawione w ścianach pustki w znaczący sposób mogą wpłynąć
na obniżenie izolacyjności akustycznej.
≤ 1/3h
b
b
≤ 120 mm przy ≥ 225 mm
d d d1 ≤ 80 mm przy ≥ 225 mm
Rysunek 63. Bruzdy, które zgodnie z PN-EN 1996-1-1 można wyko-

nać bez uwzględniania ich obecności w obliczeniach.
Rysunek 62. Wykonanie kanału na instalacje kanalizacyjne

w kształtkach U.
56
Tablica 13. Wymiary bruzd poziomych i ukośnych pomijalnych w obliczeniach.
Maksymalna głębokość
Grubość ściany
długość bez ograniczeń długość ≤ 1250 mm
[mm] [mm] [mm]
85 – 115 0 0
116 – 175 0 15
176 – 225 10 20
226 – 300 15 25
> 300 20 30
1. Maksymalna głębokość bruzdy powinna uwzględniać głębokość każdego otworu wykonanego w trakcie wykonywania bruzdy.
2. Odległość pozioma między końcem bruzdy a otworem powinna być nie mniejsza niż 500 mm.
3. Odległość pozioma między przyległymi bruzdami o ograniczonej długości, niezależnie od tego, czy występują po jednej, czy po obu stronach ściany, powin-
na być nie mniejsza niż dwukrotna długość bruzdy dłuższej.
4. W ścianach o grubości większej niż 150 mm z bruzdami wycinanymi maszynowo dopuszczalną głębokość bruzdy można zwiększyć o 10 mm. W ścianach
o grubości większej niż 225 mm bruzdy wycinane maszynowo o głębokości do 10 mm można wykonywać z obu stron.
5. Szerokość bruzdy nie powinna przekraczać połowy grubości ściany w miejscu bruzdy.
Tablica 14. Wymiary bruzd pionowych i wnęk pomijalnych w obliczeniach.
Bruzdy i wnęki wykonywane

Bruzdy i wnęki wykonywane w gotowym murze
w trakcie wznoszenia muru
Grubość ściany
minimalna wymagana
maksymalna głębokość maksymalna szerokość maksymalna szerokość
grubość ściany
[mm] [mm] [mm] [mm] [mm]
85 – 115 30 100 70 300
116 – 175 30 125 90 300
176 – 225 30 150 140 300
226 – 300 30 200 215 300
> 300 30 200 215 300
1. Maksymalna głębokość wnęki lub bruzdy powinna uwzględniać głębokość każdego otworu powstałego w trakcie wykonywania bruzdy lub wnęki.
2. Pionowe bruzdy, które nie sięgają dalej niż na 1/3 wysokości ściany ponad stropem, mogą mieć głębokość do 80 mm i szerokość 120 mm, jeżeli grubość
ściany wynosi nie mniej niż 225 mm.
3. Odległość w kierunku poziomym między sąsiednimi bruzdami lub od bruzdy do wnęki bądź otworu nie powinna być mniejsza niż 225 mm.
4. Odległość w kierunku poziomym między sąsiednimi wnękami, niezależnie od tego, czy występują po jednej, czy po obu stronach ściany, lub od wnęki do
otworu, nie powinna być mniejsza niż dwukrotna szerokość szerszej z dwóch wnęk.
5. Łączna szerokość pionowych bruzd i wnęk nie powinna przekraczać 0,13 długości ściany.
Należy unikać wykonywania bruzd, wnęk i otworów w strefach widuje takich rozwiązań, należy dokonać sprawdzenia nośno-
nadproży. Szczególnie jest to niebezpieczne w przypadku nad- ści obliczeniowej z uwzględnieniem rzeczywistych warunków
proży zespolonych. Osłabienia mogą powodować zmniejszenie konstrukcyjnych. W miejscach, w których bruzda nie spełnia
nośności nadproży. Każde osłabienie przekroju poprzecznego wymagań normy EC6, ścianę można wzmocnić na przykład za
nadproża trzeba uwzględnić przy sprawdzaniu jego nośności, pomocą: ceownika stalowego (rys. 64a) lub wzmocnienia żel-
co powinno być określone w projekcie. Jeżeli projekt nie prze- betowego (rys. 64b).
57
a) b) 7.3. PRZEWODY WENTYLACYJNE

Spośród przewodów instalacyjnych z elementów murowych
można wykonywać wyłącznie przewody wentylacyjne. W Sys-
temie Budowy H+H do wykonania kanałów poleca się silikato-
we elementy takie jak: pustak wentylacyjny H+H Silikat PW
lub cegła H+H Silikat 1NF klasy 15. Wszystkie spoiny powinny
być całkowicie wypełnione zaprawą. Szczególnie ważne jest
to w przypadku umieszczenia obok siebie kilku kanałów. Brak
dokładnego wypełnienia spoin spowoduje przedmuchy pomię-
dzy sąsiadującymi kanałami.
Przy wykonywaniu pionowych kanałów i przewodów z elemen-
tów H+H Silikat PW i H+H Silikat U należy połączyć je z sąsied-
nimi fragmentami muru kotwami (rys. 48).
Rysunek 64. Sposób wykonania wzmocnienia ściany w miejscach,

gdzie bruzda w murze nie spełnia wymagań normy EC6 z zastoso-
waniem:
a) ceownika stalowego,
b) wzmocnienia żelbetowego.
58
8. ODBIÓR TECHNICZNY
8.1. WARUNKI ODBIORU 8.2. DOPUSZCZALNE ODCHYŁKI
TECHNICZNEGO WYKONANIA MURU
Mury w Systemie Budowy H+H powinny być wykonane zgod- Jeżeli w projekcie nie zostały podane inne wartości, to mak-
nie ze sztuką budowlaną, wymaganiami EC6 oraz opartymi na symalne odchyłki wykonania muru nie powinny przekraczać
nich niniejszymi wytycznymi. Wymiary i usytuowanie elemen- następujących wielkości:
tów konstrukcji murowej należy kontrolować w trakcie pro- • przesunięcie w pionie 20 mm na wysokości kondygnacji
wadzenia robót. Odbiór robót murowych powinien odbywać oraz 50 mm na wysokości budynku o 3 i więcej kondygna-
się przed wykonaniem prac tynkarskich i innych robót wykoń- cjach,
czeniowych, ale po osadzeniu stolarki (ościeżnic). Jeżeli jed- • przesunięcie poziome w osiach ścian nad i pod stropem 20 mm,
nak odbiór odbywa się przed osadzeniem stolarki drzwiowej • wybrzuszenie muru 5 mm na długości 1 m oraz 20 mm na dł. 10 m,
lub okiennej należy zwrócić uwagę na prawidłowość wyko- • odchylenie od poziomu górnej powierzchni muru 10 mm na
nania otworów. Konstrukcja murowa powinna być wykonana 1 m i 50 mm na 10 m,
zgodnie z dokumentacją projektową. Należy sprawdzić: pra- • skrócenie głębokości oparcia nadproży, stropów itp. ≤ 10 mm.
widłowość wiązania elementów murowych, długość, szero- Dla murów elewacyjnych (licowych, nieotynkowanych)
kość, wysokość oraz położenie osi muru i ściany (dopuszczalne dopuszczalne odchyłki wykonania powinny być podane w pro-
wartości odchyłek w poziomie i w pionie przedstawia rys. 65), jekcie lub uzgodnione pomiędzy inwestorem i wykonawcą.
wymiary i położenie otworów oraz kąty pomiędzy poszcze-
gólnymi ścianami; sposób wykonania oparcia stropów i nad-
kondygnacji
proży oraz połączeń pomiędzy ścianami i innymi elementami.
wysokość
W zależności od funkcji ściany (konstrukcyjna/niekonstruk-
cyjna) oraz jej położenia w budynku (wewnętrzna/zewnętrz-
na, poniżej poziomu terenu) należy ocenić, jak sposób wyko-
wysokość budynku
nania konstrukcji murowej wpływa na spełnienie wszystkich
stro
wymagań (np. ochrony przed hałasem, cieplnej, bezpieczeństwa międzykond
pożarowego itd.).
Dla przykładu:
• w przypadku ścian wypełniających należy m.in. ocenić spo-
kondygnacji
sób wykonania połączeń pionowych i poziomych krawędzi

wysokość
ściany,
• w przypadku ścian międzymieszkaniowych m.in. ich szczel-
ność (prawidłowość wykonania spoin, ale również sposób
prowadzenia instalacji w i na ścianach). < 20 mm
< 50 mm
Sprawdzenie prawidłowości wykonania oraz grubości spoin

należy wykonać przez oględziny zewnętrzne. W przypadku
kondygnacji
wysokość
murów nielicowych dopuszcza się wykonanie pomiaru całej

wysokości ściany pomiędzy stropami, a po odjęciu sumarycz-
nej wysokości nominalnej elementów murowych podzielenie
przez liczbę spoin. Jeżeli uzyskana wartość średnia mieści się
wysokość budynku
w tolerancjach podanych w pkt. 3.2. oraz nie są zauważalne strop

duże rozbieżności w grubościach poszczególnych spoin, można międzykondygnacyjny
przyjąć, że grubości spoin są prawidłowe.
Sprawdzenie pionowości, prostoliniowości krawędzi ściany

oraz odchyłki od płaszczyzny – wybrzuszenie muru – przepro-
kondygnacji
wysokość
wadza się z dokładnością do 1 mm. Sprawdzenie długości opar-

cia nadproży oraz wykonania elementów żelbetowych należy
przeprowadzać z dokładnością do 10 mm. Należy pamiętać
o sprawdzeniu prawidłowości wykonania zbrojenia zarówno < 20 mm
< 20 mm
murów, jak i betonu w trakcie wykonywania prac budowla- Rysunek 65. Dopuszczalne wartości odchyłek w poziomie i w pionie
< 50 mm
nych. PN-EN 1996-2 [N2].
59
9. TYNKOWANIE
9.1. ZASADY OGÓLNE 9.2. PRZYGOTOWANIE PODŁOŻA
Do wykonywania tynków na ścianach murowanych z ele- Podłoże powinno być równe, jednorodne i równomiernie chło-
mentów murowych H+H zaleca się stosowanie przygotowa- nące wodę. Należy je oczyścić strumieniem wody z pyłu i brudu.
nych fabrycznie zapraw tynkarskich. Większość producentów Pozostawiony na powierzchni muru kurz może pogorszyć przy-
zapraw posiada w swojej ofercie wyroby przeznaczone do czepność warstwy tynku, a brud spowodować miejscowe jego
stosowania na murach wykonanych z danego typu elemen- przebarwienia. Należy również wyrównać podłoże (powierzch-
tów murowych. Na murach wykonanych z silikatów można nię muru) poprzez usunięcie nadmiaru zaprawy murarskiej,
stosować zarówno tynki mineralne, jak i silikonowe oraz a jednocześnie uzupełnić ubytki. Do wypełniania ubytków muru
krzemianowe (silikatowe). Na murach z elementów z betonu nie powinno się stosować tradycyjnej zaprawy murarskiej, gdyż
komórkowego można stosować praktycznie każdy rodzaj tyn- pogarsza ona przyczepność i może doprowadzić do zarysowań
ku, najbardziej rekomendowane są tynki mineralne, a nie pole- tynku. Szczególnie ważne jest to przy stosowaniu tynków cien-
ca się stosowania tynków na bazie żywic akrylowych. Dostęp- kowarstwowych. Tynki cienkowarstwowe wymagają bardzo
ne są tynki cienkowarstwowe – pocienione (grubość warstwy dokładnego przygotowania podłoża. Nie wystarczy wyłącznie
5 mm) oraz tradycyjne (grubość warstwy tynku zewnętrzne- staranne wymurowanie gładkiej ściany. Konieczne jest zaszpa-
go 15 do 20 mm i wewnętrznego 10 mm). Zaprawy tynkar- chlowanie wszystkich spoin. Szczególną uwagę należy zwrócić
skie w zależności od ich rodzaju mogą być nakładane ręcznie na wypełnienie spoin pionowych pomiędzy profilowanymi ele-
i maszynowo. Niektóre z nich wymagają wcześniejszego grun- mentami murowymi (z piórami i wpustami). Do wypełniania
towania lub stosowania obrzutki wstępnej. Przy wykonywa- wąskich szczelin i małych ubytków najlepiej jest wykorzystać
niu tynków z gotowych zapraw należy bezwzględnie stosować zaprawę cienkowarstwową. W przypadku bloczków silikato-
się do podanej przez producenta instrukcji przygotowania wych i większych uszkodzeń elementów można stosować me-
podłoża, wykonania masy tynkarskiej, warunków i sposo- todę „wklejania” w miejsca ubytków odpowiednio dopasowa-
bów jej nakładania i pielęgnacji. Szczególnie istotne jest to nych fragmentów z uszkodzonych cegieł i bloków silikatowych,
w przypadku tynków pocienionych. stosując do ich łączenia również zaprawę cienkowarstwową.
Należy zwrócić uwagę na to, aby warstwa zaprawy była możli-
Przy wykonywaniu tynków na murach z silikatów lub wie cienka. Jeżeli podłoże jest zarysowane lub popękane, należy
z bloczków z betonu komórkowego obowiązują te same te uszkodzenia trwale naprawić. Bruzdy, w których ułożone zo-
ogólne zasady, jakich należy przestrzegać przy tynkowa- stały instalacje, powinny być starannie i dokładnie wypełnione.
niu ścian wykonanych z innych elementów murowanych. Należy pamiętać, aby nie tynkować tych powierzchni zbyt wcze-
Do wykonania tynków można przystąpić po zakończeniu śnie, przed dostatecznym związaniem i wyschnięciem zaprawy.
wszystkich robot stanu surowego, po zakończeniu ukła- Wszystkie te fragmenty muru, gdzie stykają się różne podłoża
dania wszystkich instalacji podtynkowych, wypełnieniu pod tynk, jak np. betonowe nadproża czy wypełnienie bruzd,
wszystkich otworów i bruzd, osadzeniu ościeżnic itp. Wy- powinny być przed tynkowaniem zabezpieczone paskami siatki
konanie tynków zbyt szybko po zakończeniu robot muro- z włókna szklanego lub propylenowego. Podobnie należy zabez-
wych, stropów i dachu jest niekorzystne. Należy również pieczyć wszystkie naroża otworów okiennych i drzwiowych.
zwrócić uwagę na zabezpieczenie przed korozją wszelkich Takie miejscowe wzmocnienie tynku będzie stanowiło zabez-
osadzonych w murze elementów metalowych, tak aby pieczenie przed powstawaniem rys. Sposób przygotowania
w przyszłości nie następowało zabrudzenie tynków rdzawy- podłoża pokazano na fot. 51-62.
mi zaciekami. Najkorzystniej jest wykonać tynki po kilkumie-
sięcznej przerwie (najlepiej zimowej), w czasie której budynek
będzie osuszany i nastąpią w możliwie największym stopniu
procesy skurczu i osiadania. Minimalna temperatura muru
i powietrza, w której można wykonywać tynki, nie powinna
być niższa od +5°C. Jednocześnie temperatura powietrza
w ciągu doby po zakończeniu tynkowania nie może być niż-
sza od 0°C. Podstawą do odstępstwa od tej zasady może
być wyłącznie wyraźna informacja producenta konkret-
nej zaprawy tynkarskiej. Zaleca się, aby tynki wykonywać
w temperaturach powietrza od +15 do +20°C. W naszych
warunkach klimatycznych najodpowiedniejszą porą do
wykonywania tynków jest wiosna lub jesień. Wiosną nie
należy zbyt szybko przystępować do prac tynkarskich, szcze-
gólnie jeżeli po ostrej zimie temperatura murów jest niska.
60
Fotografia 51. Zbyt szeroka szczelina powstała w miejscu połącze- Fotografia 54. Szczelina uzupełniona zaprawą.
nia elementów profilowanych, wymagająca wypełnienia zaprawą.
Fotografia 52. Wypełnianie szczelin pomiędzy bloczkami zaprawą. Fotografia 55. Usuwanie nadmiaru zaprawy murarskiej z powierzch-
ni muru.
Fotografia 53. Do uzupełniania szczelin można użyć szpachelki Fotografia 56. W przypadku murów z betonu komórkowego do
malarskiej. wyrównania spoin można użyć kawałka bloczka z betonu komórko-
wego.
61
Fotografia 57. Ubytek w murze wymagający uzupełnienia. Fotografia 60. Przygotowanie małego elementu bloczka do wkle-
jenia w ubytek.
Fotografia 58. Mniejsze ubytki wypełnia się zaprawą do cienkich Fotografia 61. Wklejenie dopasowanego fragmentu bloczka za
spoin. pomocą zaprawy do cienkich spoin
Fotografia 59. Duży ubytek narożnika bloczka, który można naprawić. Fotografia 62. Usunięcie nadmiaru zaprawy
62
9.3. GRUNTOWANIE PODŁOŻA 9.4. NAKŁADANIE WARSTW TYNKU

Bezpośrednio przed przystąpieniem do tynkowania należy spraw- Tynki mogą być nanoszone ręcznie lub maszynowo. Tynki nano-
dzić, czy mur nie jest zbyt suchy i czy jego wilgotność jest na si się warstwami równej grubości, zgodnie z ogólnie przyjętymi
całej powierzchni równomierna. W okresie letnim, w czasie wystę- zasadami lub według wskazówek producenta. W ciągu pierwszych
powania wysokich temperatur i niskiej wilgotności powietrza lub 48 godzin po wykonaniu tynków należy je chronić przed nasło-
w razie nadmiernego wysuszenia podłoże należy zwilżyć strumie- necznieniem. W ciągu pierwszego tygodnia (proces wiązania
niem wody. Robót tynkarskich nie można wykonywać przy silnym i twardnienia), szczególnie w okresie wysokich temperatur, tynki
wietrze i dużym nasłonecznieniu. Istnieje wówczas duże prawdo- cementowe, cementowo-wapienne i wapienne należy regular-
podobieństwo powstania silnych zarysowań i przebarwień tynku. nie zwilżać wodą. Nakładanie warstw elewacyjnych i malowanie
W sytuacji, gdy roboty tynkarskie należy przeprowadzić w nie- powinno być wykonane dokładnie według wskazówek producentów.
sprzyjających warunkach pogodowych lub gdy jakość podłoża jest Wokół otworów w ścianach należy stosować zbrojenie z siatek
słaba, konieczne może być zastosowanie siatek wzmacniających na (rys. 66). W ścianach wypełniających zaleca się pozostawienie
całej powierzchni lub zagruntowanie podłoża odpowiednim środ- szczeliny w tynku w strefie połączenia ściany i sufitu (rys. 67).
kiem. Należy zwrócić uwagę na stosowanie wyłącznie tych środ-
ków gruntujących, które zostały polecone przez producenta zapra-
wy tynkarskiej. Niezastosowanie się do rozwiązań systemowych
z reguły ma niepożądane konsekwencje związane z jakością tynku.
1-3 mm
listwa
tynk
Rysunek 67. Tynkowanie ścian wypełniających. Szczelina podstro-

powa.
Rysunek 66. Zbrojenie siatką naroży otworów okiennych.

63
10. DANE TECHNICZNE

Tablica 15. Parametry techniczne.
Parametry techniczne Elementy silikatowe Elementy z betonu komórkowego
trwałość, mrozoodporność, liczba cykli zamrażania-odmrażania F2 (50 cykli) 15 cykli

μ = 5/10
współczynnik oporu dyfuzji pary wodnej (wg PN-EN 1745 [N12]) μ = 5/10
μ = 5/25
przepuszczalność pary wodnej 72,6·10(-4) g/(m·h·hPa) 200·10(-4) g/(m·h·hPa)
absorbcja wody do 15% do 40%

wytrzymałość spoiny (wg PN-EN 998-2 zał. C [N6])
0,15 N/mm2 0,15 N/mm2
dla zapraw ogólnego zastosowania
wytrzymałość spoiny (wg PN-EN 998-2 zał. C [N6])
0,30 N/mm2 0,30 N/mm2
dla zapraw do cienkich spoin
reakcja na ogień (wg PN-EN 13501-1 [N13]) A1 A1
współczynnik liniowej odkształcalności termicznej muru
αt = 7 do 11·10(-6)/K αt = 7 do 9·10(-6)/K
(wg PN-EN 1996-1-1 [N1])
końcowa wartość skurczu muru (wg PN-EN 1996-1-1 [N1]) αms,∞ = -0,4 do -0,1 mm/m αms,∞ = -0,4 do +0,2 mm/m
ciepło właściwe 1000 J/(kg·K) 1000 J/(kg·K)
Tablica 16. Izolacyjność akustyczna H+H Silikaty - wskaźnik izolacyjności akustycznej właściwej Rw (C, Ctr), RA,1 i RA,2.
Wartości wskaźników Wartości wskaźników RA,1 Wartości wskaźników RA,2

Grubość
Rw (C, Ctr) w dB, (ściany wewnętrzne) w dB, (ściany zewnętrzne) w dB,
ściany bez
w zależności od rodzaju w zależności od rodzaju w zależności od rodzaju
tynku
Rodzaj elementu tynku tynku tynku
murowego cementowo- cementowo- cementowo-
gipsowy gipsowy gipsowy
-wapienny -wapienny -wapienny
[mm] o grubości o grubości o grubości
o grubości o grubości o grubości
10 mm 10 mm 10 mm
12 cm 12 cm 12 cm
H+H Silikat N6,5 65 43 (-1,-4) 42 (-1,-4) 42 41 39 38
H+H Silikat N8 80 44 (-1,-4) 43 (-1,-4) 43 42 40 39
H+H Silikat N12 48 (-1,-5) 47 (-1,-5) 47 46 43 42
120
H+H Silikat A12 50 (-1,-5) 49 (-1, -5) 49 48 45 44
H+H Silikat N15 150 51 (-1,-5) 50 (-1,-5) 50 49 46 45
H+H Silikat N18 52 (-1,-5) 51 47
H+H Silikat NP18 53 (-2,-5) 51 (0,-3) 51 48
180
H+H Silikat A18 57 (-1,-5) 56 52
H+H Silikat A18 PLUS 58 (-1,-4) 57 54
H+H Silikat N24 55 (-1,-5) 54 50
240
H+H Silikat NP24 56 (-1,-5) 55 51
H+H Silikat N25 57 (-2,-5) 55 52
H+H Silikat NP25 58 (-1,-5) 57 53
250
H+H Silikat A25 60 (-2,-5) 58 55
H+H Silikat A25 PLUS 61 (-1,-5) 60 56
1. Wskaźniki dotyczą przegród wzniesionych bez wypełnienia spoiny pionowej dla połączeń pióro-wpust (wszystkie produkty oznaczone N lub NP)
oraz z wypełnieniem spoiny pionowej dla elementów o gładkiej powierzchni czołowej (produkty oznaczone A). Wypełnienie spoiny pionowej dla elementów
o geometrii pióro-wpust nie spowoduje obniżenia izolacyjności akustycznej ściany.
2. Aby uzyskać wskaźniki Rw,R, RA,1,R oraz RA,2,R od wartości podanych w tabeli należy odjąć 2 dB.
64
Tablica 17. Izolacyjność akustyczna H+H Beton komórkowy - wskaźnik izolacyjności akustycznej właściwej RA,1 i RA,2.
Oznaczenie gęstości Wartości wskaźników RA,1 (ściany wewnętrzne) w dB, w zależności od grubości ściany w mm
/ standard bloczka H+H 75/80 100 115/120 150 175/180 200 240 300
350 / Gold+ - - - - - - 41 44
400 / Gold + - - - - 40 41 43 46
500 / Gold+, Gold, Silver 35 37 38 40 43 45 46 48
600 / Gold+, Gold, Silver 36 38 40 43 44/45 46 48 50
700 / Gold+, Gold, Silver 38 40 42 - 46 48 50 52
800 / Silver - - - - 49 50 52 -
Oznaczenie gęstości Wartości wskaźników RA,2 (ściany zewnętrzne) w dB, w zależności od grubości ściany w mm
/ standard bloczka H+H 150 175/180 200 240 300 360/365 420 480
350 / Gold+ - - - 38 41 43 45 46
400 / Gold + - 37 38 40 42 44 46 -
500 / Gold+, Gold, Silver 37 39 40 42 45 47 - -
600 / Gold+, Gold, Silver 39 41 42 44 47 49 - -
700 / Gold+, Gold, Silver - 43 44 46 48 50 - -
800 / Silver - 46 47 49 - - - -
1. Wartości dotyczą ścian z tynkiem cementowo-wapiennym grubości 10 mm; jednak grubość ścian podana jest bez tynku.
2. Aby uzyskać wskaźniki RA,1,R oraz RA,2,R od wartości podanych w tabeli należy odjąć 2 dB.
Tablica 18. Klasyfikacja odporności ogniowej ścian z H+H Betonu komórkowego (Raport z badań w Laboratorium Badań Ogniowych ITB).
Grubość ściany Klasa odporności ogniowej ścian z H+H Betonu komórkowego przy poziomie obciążenia
[mm] α=0 α = 0,6 α = 1,0
100, 115, 120, 150 EI 120 - -

175, 180, 200, 240, 300, 360,
EI 240 REI 240 REI 240
365, 400, 420, 480
1. Poziom obciążenia w proporcji do nośności ściany - α. „0” – oznacza ściany nieobciążone (osłonowe i działowe). „1,0” – oznacza ścianę nośną, której
nośność wykorzystana jest w 100%.
2. Wartości dotyczą ścian nieotynkowanych.
65
Tablica 19. Klasyfikacja odporności ogniowej ścian z elementów Systemu Budowy H+H według PN-EN 1996-1-2. Minimalna grubość ścian
z elementów Systemu Budowy H+H dla uzyskania klasyfikacji ogniowej EI (ściany nienośne).
Klasa odporności ogniowej ściany

EI 60 EI 90 EI 120 EI 240
wykonanej z H+H Betonu komórkowego
60÷75 60÷100 75÷100 100÷200
350 ≤ ρ ≤ 500
Minimalna grubość (60÷75) (60÷75) (75÷100) (100÷200)
ściany [mm] 60 60÷100 60÷100 100÷200
500 ≤ ρ ≤ 1000
(50÷60) (50÷60) (60÷100) (100÷200)
Klasa odporności ogniowej ściany
EI 60 EI 90 EI 120 EI 240
wykonanej z H+H Silikatów
80÷120 120 120÷150 150÷240
Minimalna grubość ściany [mm]
(80) (120) (120÷150) (180)
1. ρ - gęstość elementów murowych w stanie suchym.
2. Wartości podstawowe dotyczą ścian nieotynkowanych, wartości w nawiasach dotyczą ścian z tynkiem o minimalnej grubości 10 mm.
3. α - proporcja obciążenia ściany, stosunek przyłożonego do ściany obciążenia do nośności ściany.
Tablica 20. Klasyfikacja odporności ogniowej ścian z elementów Systemu Budowy H+H według PN-EN 1996-1-2. Minimalna grubość ścian
z elementów Systemu Budowy H+H dla uzyskania klasyfikacji ogniowej REI (ściany nienośne).
Klasa odporności ogniowej

ściany wykonanej REI 60 REI 90 REI 120 REI 240
z H+H Betonu komórkowego
100÷150 100÷200 100÷240 150÷300

α ≤ 1,0
(100÷115) (100÷200) (100÷240) (150÷300)
350 ≤ ρ ≤ 500
100÷115 100÷150 100÷175 150÷200
α ≤ 0,6
Minimalna (100÷115) (100÷115) (100÷150) (150÷200)
grubość ściany
[mm] 100÷150 100÷175 100÷200 150÷300
α ≤ 1,0
(100) (100÷150) (100÷175) (100÷240)
500 ≤ ρ ≤ 1000
100 100÷150 100÷175 150÷240
α ≤ 0,6
(100) (100) (100÷150) (150÷200)
Klasa odporności ogniowej

ściany wykonanej REI 60 REI 90 REI 120 REI 240
z H+H Silikatów
120 120 120÷180 180÷240

α ≤ 1,0
Elementy (120) (120) (120÷180) (180÷240)
murowe
Grupy 1S 120 120 120÷180 180÷240
α ≤ 0,6
Minimalna (120) (120) (120÷180) (180÷240)
grubość ściany
[mm] 120 120 150÷240 240
α ≤ 1,0
Elementy (120) (120) (150) (150)
murowe
Grupy 1 120 120 120÷150 240
α ≤ 0,6
(120) (120) (120) (150)
4. ρ - gęstość elementów murowych w stanie suchym.

5. Wartości podstawowe dotyczą ścian nieotynkowanych, wartości w nawiasach dotyczą ścian z tynkiem o minimalnej grubości 10 mm.
6. α - proporcja obciążenia ściany, stosunek przyłożonego do ściany obciążenia do nośności ściany.
7. Grupa 1S – elementy zawierające w swej objętości mniej niż 5% otworów, Grupa 1 – elementy, których łączna objętość wszystkich otworów nie przekracza
25% objętości elementu (przy czym objętość pojedynczego otworu nie może być większa niż 12,5% objętości elementu).
66
LITERATURA
NORMY, INSTRUKCJE, WYTYCZNE
[N1] PN-EN 1996-1-1+A1:2013-05/NA:2014-03: Eurokod 6. Projektowanie konstrukcji murowych. Część 1-1: Reguły ogólne dla
zbrojonych i niezbrojonych konstrukcji murowych.
[N2] PN-EN 1996-2/NA:2010: Eurokod 6. Projektowanie konstrukcji murowych. Część 2: Wymagania projektowe, dobór materiałów
i wykonanie murów.
[N3] PN-EN 1996-3:2010/NA:2016:06: Eurokod 6. Projektowanie konstrukcji murowych. Część 3: Uproszczone metody obliczania
murowych konstrukcji niezbrojonych.
[N4] PN-EN 1996-1-2:2010/NA:2010: Eurokod 6. Projektowanie konstrukcji murowych. Część 1-2: Reguły ogólne. Projektowanie
z uwagi na warunki pożarowe.
[N5] PN-EN 771-2+A1:2015-10: Wymagania dotyczące elementów murowych. Część 2: Elementy silikatowe.
[N6] PN-EN 998-2:2016-12: Wymagania dotyczące zapraw do murów. Część 2: Zaprawa murarska.
[N7] PN-B-10104:2014-03: Wymagania dotyczące zapraw murarskich ogólnego przeznaczenia. Zaprawy murarskie według przepisu,
wytwarzane na miejscu budowy.
[N8] PN-EN 1992-1-1:2008/NA:2018-11 Eurokod 2. Projektowanie konstrukcji z betonu. Część 1-1: Reguły ogólne i reguły dla budyn-
ków.
[N9] PN-EN 845-3+A1:2016-10: Specyfikacja wyrobów dodatkowych do murów. Część 3: Stalowe zbrojenie do spoin wspornych.
[N10] PN-EN 845-1+A1:2016-10: Specyfikacja wyrobów dodatkowych do murów. Część 1: Kotwy, listwy kotwiące, wieszaki i wspor-
niki.
[N11] PN-EN 772-18:2011: Metody badań elementów murowych – Część 18: Określenie odporności na zamrażanie-odmrażanie ele-
mentów murowych silikatowych.
[N12] PN-EN 1745:2012: Mury i wyroby murowe – Metody określania właściwości cieplnych.
[N13] PN-EN 13501-1+A1:2010: Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków. Część 1: Klasyfikacja na pod-
stawie wyników badań reakcji na ogień.
[N14] PN-EN 771-4+A1:2015-10: Wymagania dotyczące elementów murowych. Część 4: Elementy murowe z autoklawizowanego
betonu komórkowego.
[N15] PN-EN 15304:2010: Oznaczanie odporności na zamrażanie-rozmrażanie autoklawizowanego betonu komórkowego.
[1] Instrukcja ITB nr 282/2011 Wykonywanie robót budowlanych w okresie obniżonych temperatur.
H+H Polska Sp. z o.o.
ul. Kupiecka 6
03-046 Warszawa
+48 22 51 84 000 Telefon

+48 22 51 84 102 Fax
www.HplusH.pl

Wytyczne Wykonawcze

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Wytyczne Wykonawcze

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Wytyczne Wykonawcze

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

WYTYCZNE WYKONAWCZE

SYSTEM BUDOWY H+H

SYSTEM BUDOWY H+H.............................................................................................................. 5

SYSTEM BUDOWY H+H

System Zakładowej Kontroli Produkcji wdrożony w zakładach

Podczas prowadzenia robót budowlanych należy zapewnić prze-

Zgodnie z obowiązującym w Polsce i na terenie Unii Europej-

Na zlecenie H+H wykonano szereg badań, których wyniki

Rysunek 1. Bloczek H+H Silikat Rysunek 2. Bloczek H+H Beton komórkowy

Rysunek 3. Rodzaje łączników Rysunek 4. Rodzaje kotew

Rysunek 5. Komplet narzędzi do wykonywania muru w Systemie Budowy H+H.

Rysunek 6. Przykładowe deklaracje właściwości użytkowych i etykiety produktów.

1.2. ELEMENTY MUROWE W SYSTEMIE BUDOWY H+H

Zaprawą tradycyjną (T1) Zaprawą do cienkich spoin oraz tradycyjną (T2)

Rysunek 7. Wymiary i powierzchnie elementów murowych:

1.3. ZAPRAWY MURARSKIE 1.4. BETON

Najważniejsze parametry określające przydatność zaprawy:

Należy pamiętać, że przyczepność danej zaprawy jest różna

Producent zaprawy powinien udzielić informacji nt. techno-

Rozładunek i składowanie wyrobów powinno odbywać się przy

• narzędzia do cięcia bloczków na budowie:

Rysunek 10. W przypadku przerwania robót na dłuższy czas lub

2.5. NARZĘDZIA I URZĄDZENIA

wysokość całkowita ściany w świetle pomiędzy stropami

wysokość całkowita ściany w świetle pomiędzy stropami

wysokość całkowita ściany w świetle pomiędzy stropami

SILIKAT N (NP) SILIKAT N (NP) SILIKAT N (NP)

SILIKAT N (NP) SILIKAT

(n elementów podstawowych + 1 cegła 1NF)

spoinie spoinie tradycyjnej

h = n x 22 cm + 6,5 cm + grubość spoin

(n-1) x 2 mm (n-1) x 2 mm (n-1) x 10 mm

warstwa warstwa warstwa

STROP STROP warstwy podłogowe

Liczba warstw blocz- Całkowita Wysokość Liczba warstw Całkowita Wysokość

3.4. WYSOKOŚCI ŚCIAN

wysokość całkowita ściany w świetle pomiędzy stropami

(n elementów podstawowych + ew. element docięty)

wysokość całkowita ściany w świetle pomiędzy stropami

wysokość całkowita ściany w świetle pomiędzy stropami

wysokość całkowita ściany w świetle pomiędzy stropami

(n elementów podstawowych + ew. element docięty)

z betonu komórkowego H+H z betonu komórkowego H+H z betonu komórkowego H+H

h = n x 24(25) cm + wyrównanie + grubość spoin

h = n x 24(25) cm + wyrównanie + grubość spoin

na cienkiej spoinie na cienkiej spoinie (n-1) x 2 mm

= n x 240 mm (250 mm) + = n x 240 mm (250 mm) + = n x 240 mm (250 mm) +

wyrównawcza wyrównawcza wyrównawcza

STROP warstwy podłogowe

(10) (10) (10) (10) (10)

3.5. DŁUGOŚCI ŚCIAN d)

Gold / Silver Gold / Silver

125 250 250 250 250 125

295 590 590 295

N18/500 N18/500 N18 e) H+H Beton komórkowy H+H Beton komórkowy

(10) (10) (10) (10)

> 88 H+H Beton komórkowy H+H Beton komórkowy

N18/500 N18/500 N18 H+H Beton komórkowy H+H Beton komórkowy

125 > (10)