Technik - Dentystyczny - U-Aparaty Stałe

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Joanna Boczkowska
Wykonywanie aparatów stałych

322[09].Z6.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Ekspoatacji-Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr Małgorzata Grzywa
mgr Wiktor Ołdak
Opracowanie redakcyjne:
lic. Joanna Boczkowska
Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[09].Z6.01

„Wykonywanie aparatów stałych.”
Wydawca
Instytut Technologii Ekspoatacji-Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007

1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Rys historyczny powstania aparatów stałych. Pierwsze aparaty stałe. 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 8
4.1.3. Ćwiczenia 8
4.1.4. Sprawdzian postępów 9
4.2. Modele robocze i diagnostyczne. Analiza modelu 10
4.2.3. Ćwiczenia 12
4.3. Działanie aparatów stałych 14
4.4. Aparaty stałe czynnościowe 16
4.5. Aparaty stałe grubołukowe 20
4.6. Aparaty stałe cienkołukowe 27
5. Sprawdzian osiągnięć 30
6. Literatura 35

2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie ci pomocny w kształtowaniu umiejętności z dziedziny wykonawstwa
aparatów stałych, a także ułatwi ci przyswojenie wiedzy z zakresu materiałów
ortodontycznych niezbędnych do wykonania różnego rodzaju aparatów stałych.
Wiadomości i umiejętności z tej dziedziny zostały określone w jednostce modułowej
322[09].Z6.01 pt. "Wykonywanie aparatów stałych".
Każda jednostka modułowa posiada ściśle określone cele kształcenia, materiały
nauczania oraz wskazania metodyczne do realizacji programu.
W poradniku zmieszczono:
– wymagania wstępne - jest to wykaz umiejętności, jakie Ty jako uczeń powinieneś mieć
już ukształtowane, abyś mógł korzystać z poradnika bez żadnych problemów
– cele kształcenia - jest to wykaz umiejętności, które ukształtujesz w trakcie pracy z tym
poradnikiem
– materiał nauczania - są to wiadomości teoretyczne, niezbędne do osiągnięcia przez ciebie
celów kształcenia, a także do opanowania umiejętności zawartych w jednostce
modułowej.
– pytania sprawdzające - umożliwią ci one sprawdzenie wiedzy teoretycznej
– ćwiczenia - pomogą ci one ukształtować umiejętności praktyczne w oparciu o nabytą
wcześniej wiedzę teoretyczną
– sprawdzian postępów - umożliwi ci on osobiste sprawdzenie własnej wiedzy umiejętności
z zakresu wykonawstwa aparatów stałych.
– sprawdzian osiągnięć - są to zestawy zadań, których zaleczenie potwierdza opanowanie
materiału całej jednostki modułowej
– literaturę uzupełniającą - jest to wykaz materiałów, które pomogą ci w opanowaniu
niezbędnej wiedzy
Jednostka modułowa pt." Wykonywanie aparatów stałych" została podzielona na 6

podrozdziałów, z których każdy zawiera materiał nauczania niezbędny
do wykonania takich aparatów. Materiał został podzielony na działy zgodnie
z rzeczywistością istniejącą technice ortodontycznej. Najwięcej miejsca zajmują
najważniejsze zagadnienia związane z:
 podziałem aparatów stałych
 budową aparatów stałych
 wykonywaniem aparatów stałych
Zanim jednak przystąpisz do wykonania ćwiczeń powinieneś/aś odpowiedzieć na pytania
sprawdzające. Znajdują się one w każdym rozdziale. Pytania te umożliwią ci sprawdzenie
wiedzy teoretycznej przed przystąpieniem do ćwiczenia praktycznego.
Po wykonaniu ćwiczenia praktycznego jednostki modułowej nauczyciel sprawdzi twoją
wiedzę i umiejętności przy pomocy pisemnego testu. Na końcu poradnika znajduje się
sprawdzian osiągnięć, który jest przykładowym testem sumującym.

3
322[09].Z6
Stałe aparaty ortodontyczne
322[09].Z6.01
322[09].Z6.02
Wykonywanie aparatów
retencyjnych
Schemat układu jednostek modułowych

4
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 posługiwać się urządzeniami i akcesoriami do
zarabiania gipsu,
 odlewać modele ortodontyczne,
 wykonywać prace z gipsem, metalami, drutem
ortodontycznym, woskiem, akrylem
 posługiwać się narzędziami do modelowania,
 analizować modele,
 formować sprężyny i łuki ortodontycznego
 posługiwać się kleszczami ortodontycznymi
 współpracować w grupie i pracować indywidualnie,
 analizować i wyciągać wnioski,
 oceniać swoje umiejętności,
 uczestniczyć w dyskusji,
 przygotować prezentacje,
 korzystać z różnych źródeł informacji,
 prezentować siebie i grupę,
 przestrzegać przepisów BHP
 przygotować stanowisko zgodnie z wymogami
ergonomii.

5
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
 charakteryzować budowę i właściwości aparatów
stałych
 określić zasady projektowania konstrukcji aparatów
stałych,
 rozróżnić rodzaje aparatów stałych i scharakteryzować
ich budowę,
 zaplanować przebieg wykonania aparatów stałych,
 określić zasady modelowania aparatów stałych
 zorganizować stanowisko pracy zgodnie z
wymaganiami ergonomii,
 dobrać materiały do wykonania modeli i aparatów,
 dobrać metody i techniki wykonywania aparatów
stałych,
 posłużyć się sprzętem do wykonania aparatów stałych,
 wykonać modele robocze,
 przeprowadzić obróbkę mechaniczną i elektrolityczną
 wykonać aparat zgodnie z zaleceniami lekarza
stomatologa,
 dokonać konserwacji sprzętu użytkowanego podczas
wykonywania aparatów,
 dostosować gotowe aparaty do użytkowania przez
pacjenta,
 dokonać kontroli procesu wykonywania aparatów oraz
zgodności wykonanych aparatów z projektem klinicznym,
 określić koszty wykonania aparatu,
 udokumentować wykonanie aparatu stałego,
 sporządzić ewidencję zużytego materiału,
 zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

6
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Rys historyczny powstania aparatów stałych. Pierwsze
aparaty stałe
4.1.1. Materiał nauczania
Rys historyczny powstania aparatów stałych. Pierwsze aparaty stałe

Ortodoncja ma swoje źródła – tak jak wiele dziedzin medycznych w starożytności. Jej
rozwój zależał zawsze od stopnia wiedzy i kształtujących się poglądów. We wczesnych
okresach tego rozwoju, lekarza interesował tylko nieprawidłowo ustawiony ząb, toteż efekty
leczenia miały przypadkowy charakter. Czasy te trwały, aż do XVIII wieku
(ok. 1728 roku) i charakteryzowały się brakiem jakiejkolwiek aparatury leczniczej.
W 1728 roku zostały opublikowane pierwsze metody leczenia, których autorem
był Fauchard. Jego łuk ekspansywny w formie złotego paska był pierwszym aparatem
ortodontycznym. Ten złoty pasek, a właściwie blaszka, miał za zadanie wywierać siłę na zęby
przednie od strony wargowej i w ten sposób kierować obrotami i przesuwaniem zębów.
Pasek był przywiązywany do zębów jedwabnymi nićmi przechodzącymi przez specjalnie
wykonane w tym celu otwory. Aparat Faucharda w 1757 roku zmodyfikował Bourdet
wydłużając pasek i opierając go na ośmiu zębach. Pasek ten miał 16 otworów
umożliwiających przeciągnięcie nici i dowiązanie do niego każdego zęba oddzielnie.
Kolejnej modyfikacji paska dokonał J. Fox, który przedłużył go tak, że sięgał
on teraz zębów trzonowych. Przymocował do niego także bloczki z kości słoniowej
– podnoszące zgryz i wysuwające zęby do góry. W 1808 roku Catalon udoskonalił aparat do
leczenia przodozgryzu: uzupełnił pasek Faucharda czterema przylutowanymi małymi
równiami pochyłymi. Do obracania zębów stosował pierścienie z uchwytem na sprężynę.
Z początkiem wieku XIX, we Francji ortodoncja została wyłoniona z innych dyscyplin
dentystycznych. W tym czasie pojawiły się pierwsze aparaty stałe: miały one zakotwiczenie
na zębach trzonowych. Mocowanie to miało formę dokładnie dopasowanych drutów,
pierścieni lub koron. Łuki wewnętrzne lub przedsionkowe dolutowane były do pierścieni lub
koron. W okresie tym, stosowano aparaty wykonane ze stopu miedzi, cynku i srebra.
W 1890 roku Edward Angle opublikował uniwersalny system leczenia: głównym
elementem były okrągłe łuki druciane umocowane w rurkach przylutowanych do pierścieni
wykonanych na zęby filarowe, czyli pierwsze zęby trzonowe w szczęce i żuchwie.
Angle wskazał także pierwsze wymogi podczas stosowania aparatu: stałe noszenie,
nie pokrywanie podniebienia i dobre umocowanie. Początek działalności Angle'a uznaje się
wraz z rozpoczęciem wieku XX, jako początek nowoczesnego lecznictwa. Każdy kolejny
aparat, w tym także współcześnie stosowane, opierają się na podstawach, które dał Angle.
Pierwsze aparaty stałe:

7
Aparat Angle’a i Mershona:
Jako pierwszy Angle opracował naukowo uzasadnioną metodę leczenia

nieprawidłowości zgryzu. Jego aparat składał się z pierścieni fabrycznie wykonanych,
osadzonych na pierwszych zębach trzonowych (stałych) i łuku zewnętrznego oraz ligatur
drucianych i gumowych, którymi zęby były przyciągane do łuku. Pierścienie nie były
połączone lecz rozcięte: na jednym brzegu była przylutowana rurka a na drugim
nagwintowany drut, który umieszczony był w rurce. Na końcu tego drutu nałożona była
nakrętka, której dokręcenie zamykało obwód pierścienia, zapewniało to jego lepsze
przyleganie do zęba. Przeciwieństwem aparatu Angle'a był aparat Mershona, który
wprowadził łuk wewnętrzny (językowy) do którego przylutowuje się cienkie, sprężynujące
druciki. Ich rolą jest przesuwanie zębów w planowanym kierunku. Metoda i aparat Mershona
rozpowszechniona została i udoskonalona przez M. Zeńczaka
Aparat Zeńczaka – modyfikacje aparatu Mershona
Aparat Zeńczaka składa się z koron na pierwsze żeby trzonowe (stałe), z łuku
zewnętrznego i wewnętrznego. Oba łuki wchodzą do tzw. zamków, które przylutowane
są do koron ze strony policzkowej i od strony języka. Do łuku wewnętrznego przylutowuje
się różne formy sprężyn, formy zależą od wskazań w jakim kierunku należy zadziałać
na poszczególne zęby lub ich grupy. Do łuku zewnętrznego (wargowego) przylutowuje się
małe, pionowe kolce, których rolą jest działanie na zęby. Łuki wykonane były z drutu złoto
– platynowego o grubości 0,9 mm, sprężynki – 0,5 mm, korony ze złota o grubości 0,2 – 0,25
mm, a zamki (rurki) ze złotej blachy o grubości 0,3 – 0,35 mm.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie były metody leczenia opracowane przez Foucharda?
2. Jak wyglądały pierwsze aparaty stałe?
3. Do czego służyły bloczki z kości słoniowej w aparacie J. Foxa?
4. Kto wprowadził jako pierwszy pierścienie do obracania zębów?
5. Z jakich materiałów były wykonywane pierwsze aparaty?
6. Jak zbudowany był pierwszy aparat Angle'a?
7. Co wg. Angle'a warunkowało efektywność aparatu?
8. Dlaczego pierścienie w aparacie Angle'a nie były całością
9. Jaka była rola sprężyn w aparacie Mershona?
10. Kto w Polsce zmodyfikował aparat Mershona?
11. Ile wynosiła grubość korony w aparacie Zeńczaka?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Porównaj aparat Mershona i Zeńczaka
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

8
1) opisać budowę aparatu Mershona
2) opisać budowę aparatu Zeńczaka
3) opisać części składowe obu aparatów
4) wskazać różnice między aparatami
Wyposażenie stanowiska pracy:

– model gipsowy z aparatem Mershona
– model gipsowy z aparatem Zeńczaka
– graficzne przedstawienie części składowych aparatów
Ćwiczenie 2
Opisz budowę aparatu Angle’a i wskaż jego innowacyjne pomysły:
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) opisać aparat Angle’a
2) wskazać części składowe aparatu
3) wskazać materiały z których wykonywane są części składowe aparatu
4) opisać wymogi, których Angle wymagał podczas stosowania aparatu stałego

– modele gipsowe z aparatem Angle’a
– graficzne przedstawienie na rysunku części składowych aparatu
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić metody leczenia pierwszymi aparatami stałymi? ð ð
2) objaśnić budowę pierwszego aparatu Angle'a? ð ð
3) wymienić materiały wykorzystywane do pracy? ð ð
4) wyjaśnić, dlaczego pierścienie Angle'a nie były całością w obwodzie? ð ð
5) wskazać, co wg. Angle'a warunkowało powodzenie leczenia
ð ð
aparatem stałym?

9
10
4.2. Modele robocze i diagnostyczne. Analiza modelu
Modele robocze i diagnostyczne
W ortodoncji wyróżniamy modele robocze i diagnostyczne zwane także kontrolnymi.

Model roboczy, to model na którym wykonywana jest dana praca. Odlewany jest przez
technika gipsem utwardzonym , z uprzednio przygotowanego przez lekarza wycisku jamy
ustnej. Model ten powinien być wcześniej odpowiednio przygotowany przez lekarza
ortodontę, zanim technik będzie mógł wykonać na nim pracę.
Modele diagnostyczne używane są do początkowej oceny jamy ustnej,
na ich podstawie ocenia się także efekty leczenia - w jego trakcie i po jego zakończeniu.
Modele te są przechowywane jako dowód wyjściowych stosunków zgryzowych. Do pobrania
wycisku na model ortodontyczny używa się obecnie mas alginatowych. Są to masy łatwe
i bezpieczne w użyciu, można je mieszać ręcznie lub maszynowo.
Podczas pobierania wycisku dla lekarza ważne są dwie rzeczy:
– Zarówno twarde jak miękkie tkanki muszą być dokładnie odwzorowane
– Modele powinny zawierać zęby, podniebienie i wyrostki zębodołowe od sklepienia
przedsionka aż do dna jamy ustnej.
Wymieszaną masę, wolną od pęcherzyków powietrza lekarz nakłada na łyżkę

wyciskową. Ważne jest, aby budowa łyżki wyciskowej zapewniała dobrą retencję, mającą
na celu uniknięcie przemieszczania się masy podczas wyjmowania łyżki z ust pacjenta.
Zaleca się, aby technik odlał model z wycisku jak najszybciej, w przeciwnym wypadku
należy go chronić przed wysuszeniem: utrata wilgotności może spowodować zmiany
wymiarów masy, a co za tym idzie – formy. Modele diagnostyczne z wycisku odlewa się
z gipsu utwardzonego – w części anatomicznej. Podstawą modelu można odlać ze zwykłego
gipsu. Po utwardzeniu gipsu i zdjęciu wycisku z modelu należy usunąć wszelkie artefakty
z powierzchni zgryzowych zębów, gdyż będą one przeszkadzać w prawidłowej okluzji.
Analiza modelu
Dla technika dentystycznego modele są najczęściej jedyną dokumentacją przypadku.

Analiza modelu obejmuje współzależność szerokości zębów i wymiarów łuku zębowego-
dokonuje jej lekarz. Założono, że danej szerokości siekaczy odpowiada określona szerokość
i długość łuku zębowego. Jest to najbardziej znane działanie w analizie, nazywane ustaleniem
proporcji Ponta lub wskaźnikiem Ponta. Średnia statystyczna ustala stosunek czterech
siekaczy do łuku w dwóch miejscach :
1. Na pierwszych zębach trzonowych i pierwszych zębach przedtrzonowych. Aby uzyskać

liczby proste należy pomnożyć licznik przez 100.
SI x 100 =P-P
80
Wzór na odległość między punktami pomiarowymi na przedtrzonowcach.

11
Co oznacza: suma siekaczy (SI) podzielona przez 80 i pomnożona przez 100 daje odległość
między punktami pomiarowymi na zębach przedtrzonowych.
2. Oraz Dsz = Dż
SI x 100 =M-M
64
Wzór na odległość między punktami pomiarowymi na pierwszych trzonowcach
Co oznacza : długość łuku zębowego szczęki (Dsz), jest to prostopadła odległość siekaczy
od tej poprzedniej przedtrzonowcowej.
Wysokość łuku zębowego możemy wyznaczyć dzięki prostopadłej odległości linii
poprzecznej miedzy przedtrzonowcami od siekaczy:
SI x 100 = D sz
100
Długość łuku zębowego szczęki
SI x 100 - 2 = Dż
160
Długość łuku zębowego żuchwy
W takiej sytuacji widzimy już jak ważne jest właściwe ułożenie punktów na zębach-
lekarz musi dokona analizy starannie i z precyzją.
Aby przeprowadzić pomiar modeli niezbędna jest płytka z siatką o przedziałce milimetrowej
i centymetrowej.
Pomiar łuku przeprowadzamy w następujących etapach:
– Jako pierwsza mierzy się szerokość siekaczy i oblicza się odległości poprzeczne na
przedtrzonowcach i trzonowcach oraz długość łuku zębowego.
– Następnie ustala się i zaznacza linię pośrednią na której na szwie podniebiennym znajdują
się punkty pomiarowe.
– Dalej układa się płytkę nad środkiem modelu tak, aby zgrać ją z linią pośrednią.
– Ostatni punkt :nanosi się wielkości rzeczywiste i oczekiwane
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia:

1. Jakie modele rozróżniamy w ortodoncji?
2. Jakiej masy używamy do pobierania wycisku,
3. Co to jest model diagnostyczny i do czego służy?
4. Czemu służy analiza modelu?
5. Co to jest wskaźnik Ponta?
6. Jak wygląda wzór na odległość między punktami pomiarowymi na pierwszych
trzonowcach?
7. Co jest niezbędne do praktycznego pomiaru modeli?

12
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Odlej modele: roboczy i diagnostyczny z wycisku przygotowanego przez lekarza.

1) oczyścić wycisk z nadmiaru wody.
2) odlać model roboczy.
3) odważyć odpowiednią ilość gipsu utwardzonego na wadze.
4) za pomocą miarki z podziałką odmierzyć odpowiednią ilość wody destylowanej.
5) wlać wodę do pojemnika mieszadła próżniowego
6) dodać gips do wody, poczekać aż do momentu nasączenia gipsu
7) za pomocą łyżki do gipsu wstępnie wymieszać składniki
8) założyć pokrywę na pojemnik
9) umieścić pojemnik w mieszadle i włączyć próżnię.
10) po wymieszaniu wyłączyć próżnię i oddzielić pojemnik od mieszadła
11) umieścić wycisk na stole wibracyjnym, masę gipsową nakładać małymi porcjami, by
lepiej zapłynęła w szczeliny wycisku.
12) uformować podstawę z gipsu
13) połączyć zalaną formę z cokołem i pozostawić do zastygnięcia gipsu.
14) posprzątać miejsce pracy, umyć wykorzystane narzędzia.

– mieszadło próżniowe
– stół wibracyjny
– wycisk z masy alginatowej
– gips utwardzony
– woda destylowana
– waga
– miarki z podziałką
– łyżka do mieszania gipsu
Ćwiczenie 2
Okrój model gipsowy pod aparat stały

1) namoczyć model gipsowy w zimnej wodzie przez około 15 minut.
2) uruchomić okrawarkę: odkręcić dopływ wody, ustalić prędkość obrotów tarczy ściernej.
3) okrawać podstawę cokołu aż do utrzymania płaszczyzny równoległej do płaszczyzny
szczytów zębów pacjenta
4) ostatecznie wyrównać tylną granicę cokołu, która powinna być prostopadła do
płaszczyzny cokołu
5) ułożyć model na podstawie i płynnym ruchem obracać model skrawając nadmiar gipsu
z części przedniej i bocznych modelu.
6) oczyścić model pod bieżącą wodą.

13
7) zakręcić dopływ wody
8) pozostawić model do wyschnięcia
9) ocenić wykonaną przez siebie pracę.

– model gipsowy ortodontyczny
– okrawarka
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniować pojęcia model roboczy, model diagnostyczny? ð ð
2) wskazać jakimi masami wykonujemy wycisk ortodontyczny? ð ð
3) zdefiniować, pojęcie wskaźnik ponta? ð ð
4) podać wzór na odległości miedzy punktami pomiarowymi na
ð ð
przedtrzonowcach?
5) wykonać pomiar modelu ortodontycznego? ð ð

14
4.3. Działanie aparatów stałych
Aparaty ortodontyczne stałe zaliczamy do aparatów czynnych. Ich zadaniem

jest samodzielne wytwarzanie siły i przenoszenie jej na zęby i ich aparat zawieszeniowy
w sposób ciągły lub w ustalonym, określonym czasie noszenia.
Przenoszenie sił do przesuwania zębów:
Aparaty przenoszą na zęby siły, które działają na przyzębie wyzwalając bodźce

konieczne do przebudowy. Rozróżnia się jedno, dwu i wielopunktowe siły położenia.
W aparatach stałych przenoszenie sił jest wielopunktowe. Uniemożliwia ono jakiekolwiek
ruchy własne zęba: ząb, objęty w całości szerokim, blaszanym pierścieniem, w sposób
bezobrotowy przesuwany jest przez łuk. Ząb uczestniczy w każdym rodzaju nachylenia,
rotowania czy przesuwania równoległego – istnieje możliwość skutecznego przeprowadzenia
wszystkich dowolnych ruchów zęba. Aparat musi być w odpowiedni sposób podparty, aby
uzyskać potrzebne siły do przesuwania. Znaczy to, że aby ząb lub grupa zębów mogła być
przesunięta – aparat musi być oparty na innych zębach. Jednocześnie na zęby, które stanowią
podparcie działa taka sama siła przesuwu – zęby te także ulegają obciążeniu i ewentualnemu
przesunięciu. Do stalowego i szerokiego pierścienia przyspawany jest zamek, a w nim
ułożona jest poziomo szyna wodząca, przesuwająca ząb.
Zamek może być zamontowany także bezpośrednio na szkliwie zęba. W technice

aparatów stałych, działanie jest następujące: aby siły mogły działać na zęby, przymocowuje
się do nich prefabrykowane elementy. Elementem czynnym jest łuk wykonany ze sprężystego
drutu. Łuk wargowy umocowany zostaje w zamkach pod napięciem. Rozprężając się, drut
pociąga zęby w kierunku rozprężenia. Łuki na zębach zostają tak dopięte, by miały kształt
idealnego łuku zębowego, jednak wobec każdego zęba drut wykazuje zupełnie inne napięcie
zależnie od wadliwej pozycji zęba. Duże znaczenie ma także ustawienie zamków na zębach.
Zamki stanowią dla drutu dokładnie dopasowaną szynę prowadzącą. Osadza się je w taki
sposób, by leżały one pośrodku zębów, prawie na jednej wysokości i w jednym rzędzie. Do
wyprostowania nachylonego zęba osadza się na zamkach sprężyny. Wady zgryzowe można
wyrównać wyciągami gumowymi rozpiętymi międzyszczękowo. W ten sposób można tez
leczyć zgryz otwarty
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do ćwiczeń.

1. Opisz działanie części składowych aparatu stałego?
2. Co umożliwia wielopunktowe przyłożenie siły?
3. Który z elementów aparatu ma działanie czynne?
4. Czemu służy osadzenie na zamkach aparatu sprężyn?
5. W jaki sposób działa łuk wargowy?

15
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wyjaśnij sposób działania sił wielopunktowych na zęby w jamie ustnej

1) wyjaśnić co to są siły wielopunktowe
2) opisać w jaki sposób działają na zęby
3) opisać sposób mocowania zamków na zębach
4) graficznie przedstawić sposób działania sił na pojedynczy ząb

– modele gipsowe
– plansze graficzne
– kartka papieru A4
– ołówek
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniować aparat czynnościowego? ð ð
2) opisać działanie sił wytworzonych przez łuk? ð ð
3) wskazać poszczególne części składowe aparatu i ich działanie? ð ð
4) narysować przykład działania sił na ząb? ð ð
5) scharakteryzować materiały z których wykonane są elementy? ð ð

16
4.4. Aparaty stałe czynnościowe
Wykonanie aparatu Herbsta
Aparat Herbsta po raz pierwszy został przedstawiony w 1909 roku, lecz dopiero
w latach trzydziestych XX wieku został doceniony przez nieco szersze grono.
Aparat ten ma działanie czynnościowe i służy do leczenia dotylnich wad zgryzu – kl. II/1
wg Angle'a . Konstrukcja tego aparatu przypomina sztuczny staw miedzy szczęką a żuchwą.
Rys 1.. Zacementowany aparat Herbsta

(Rys. własny)
Aparat Herbsta składa się:

– pierścieni lub koron (mocowanych na zębach filarowych)
– teleskopów
Filarami pod pierścienie (korony) są :pierwszy ząb trzonowy górny oraz pierwszy ząb
przedtrzonowy dolny. Teleskopy składają się z prowadzącej rurki, wewnątrz, której ślizga się
ruchomy trzpień.
Rys 2. Budowa teleskopu

(Rys.własny)
Każdy teleskop przymocowany jest do osi przylutowanych do pierścienia (korony).

Przebiegają od pierwszego zęba trzonowego dolnego. Teleskopy powinny być także oparte na
szynach obejmujących zęby boczne w szczęce i w żuchwie. Dodatkowo dolna szyna powinna
być połączona z łukiem językowym. Dzięki temu uzyskuje się rozłożenie sił
na większą liczbę zębów. Rolą teleskopów jest ustawienie żuchwy w pożądanym doprzednim
położeniu. Jest to możliwe dzięki indywidualnie dobranym długościom (na podstawie zgryzu
konstrukcyjnego)-indywidualnie dla każdego pacjenta.

17
Wykonanie aparatu:
– Ustala się zgryz konstrukcyjny – uzyskuje się je poprzez ustawienie zębów siecznych
w pozycji tete a tete- należy wysunąć żuchwę do przodu na tyle, na ile pozwalają stawy
skroniowo – żuchwowe. Jest to ok. 10-12mm. Na tym etapie pracy koryguje się także
odchylenia od linii pośrodkowej.
– Dopasowuje się długość rurek i trzpieni, których zadaniem jest regulacja stopnia
wysunięcia żuchwy- poprzez skrócenie rurek można np. uzyskać mniejsze wysunięcie
żuchwy, a przed wydłużenie rurek, można uzyskać większe wysunięcie żuchwy.
– Wykonuje się pierścienie lub korony na zęby filarowe.
– Mocowanie osi na pierścieniach poprzez przylutowywanie ich do pierścieni osadzonych
na zębach- lutowanie jest zasadniczą czynnością w protetyce i technice ortodontycznej. A
od umiejętności poprawnego lutowania zależy trwałośc wykonywanej pracy. Aby
czynność lutowania przebiegała właściwie- powinny zostac spełnione określone warunki-
ścisłe przyleganie powierzchniowe łączonych części, utrzymanie powierzchni
lutowanych w stanie czystym oraz warunek trzeci- gospodarka ciepłem przekazywanym
do części łączonych. Lutowie łączy elementy będąc w stanie płynnym- a to związane jest
z ogrzaniem i utrzymaniem części łączonych w temp topnienia. Konieczne jest więc
dostateczne ogrzanie części łączonych. Jeśli ogrzewa się tylko bezpośrednio miejsce
lutowania- lutowie topi się i nie wpływa do wnętrza szczeliny elementów łaczonych. W
ten sposób ciepło dostarczane do miejsca lutowania „odpływa” stale do dalszych
rejonów elementu, do tej pory nie ogrzanych, co powoduje niestety obniżanie się
temperatury powierzchni łączonych.
– Mocowanie do osi teleskopów – rurki prowadzące dają możliwość zmniejszenia
wysunięcia żuchwy lub jego zwiększenie.
Aparat Herbsta działa przez 24 godziny na dobę, okres leczenia przy jego użyciu trwa od
6 do 8 miesięcy. W pierwszym okresie po zamontowaniu aparatu utrudnione
jest żucie, występują także zaburzenia czynnościowe w układzie stomatognatycznym
(staw skroniowo – żuchwowy i mięśnie) nie ma to jednak negatywnego wpływu na staw
skroniowo żuchwowy. Pierwsza kontrola u lekarza ma miejsce po upływie tygodnia, kolejne
co 4 – 6 tygodni. Aparat Herbsta jest skuteczny, gdy łuki zębowe są dopasowane
w prawidłowej pozycji. Po zakończeniu leczenia aparatem Herbsta zaleca się stosowanie
aktywatora, który ułatwia adaptację mięśni narządu żucia do nowego położenia.
Stała płaszczyzna nagryzowa
Stała płaszczyzna nagryzowa została opisana w 1973 roku przez Karłowską.

Służy ona do leczenia nadgryzu we wczesnym okresie uzębienia stałego. Elementem
czynnym jest w tym przypadku siła nagryzu. Aparat ten powinien być stosowany tuż po
wyrżnięciu się stałych kłów. Warunkiem jest jednak, by nie występowały stłoczenia zębów.
Wykonanie aparatu:
Na oba górne kły przygotowuje się jednolite korony lane dodziąsłowe.
Gdy zostaną one dopasowane w jamie ustnej pacjenta pobiera się wycisk wraz z koronami.
Następnie na odlanym modelu gipsowym modeluje się przęsło, które łączy obie korony.
Przęsło modeluje się na powierzchniach językowych zębów siecznych. Następnie postępuje
się jak w przypadku protetycznych prac metalowych: przęsło zatapia się w masie ogniotrwałej
i tak przygotowana formę odlewa się zalewając formę ciekłym metalem i dopasowuje szkielet

18
aparatu w ustach pacjenta. Tak przygotowane elementy pokrywa się woskiem modelowym,
a dalej zleca się pacjentowi nagryzienie wosku: na jego powierzchni powinny się odbić
powierzchnie sieczne zębów dolnych. Wosk po wygładzeniu wraz z przęsłem puszkuje się
i zmienia na akryl. Ważne jest, by pozostawić na powierzchni ślady odbić brzegów siecznych
przednich zębów dolnych – zęby muszą mieć kontakt z tworzywem. Po wypolerowaniu aparat
osadza się w ustach przy pomocy cementu na czas 3 miesięcy. Przez pierwszy okres
stosowania płytki pacjent powinien spożywać tylko miękkie pokarmy.
Podczas stosowania aparatu dochodzi do:

– wychylenia się zębów siecznych, dolnych
– wydłużenie zębów trzonowych, które dążą do płaszczyzny zgryzu
Aby zapobiec ponownemu pogłębianiu się zgryzu zaleca się stosowanie akrylowej płyty
retencyjnej.
Korona z dolewaną płaszczyzną kierunkową
Po raz pierwszy zastosowanie aparatu zostało opisane w 1967 roku przez

Kuligowskiego. Korona ta służyła do leczenia zgryzu przewieszonego. Zastosowana tutaj siła
nagryzu powoduje wychylenie się zęba dolnego i przechylenie górnego. Aparat stosowany
jest na pojedynczy ząb w szczęce, jeśli nie występują stłoczenia w łukach zębowych.
Wykonanie aparatu:
Standartową metoda pobiera się wycisk zęba pod koronę. Na odlanym gipsowym
modelu przygotowuje się (stalową) metalową koronę laną dodziąsłową. Koronę dopasowuje
się w jamie ustnej pacjenta. Następnie usuwa się warstwę tlenków z powierzchni korony
i pokrywa powierzchnię żującą roztopionym woskiem. W dalszej kolejności modeluje się
woskowy wałeczek. Po ponownym dopasowaniu korony modeluje się płaszczyznę
kierunkową w taki sposób, aby podchodziła pod ścianę językową wychylanego zęba dolnego,
jednak bez możliwości kontaktu z przyzębiem. Po odlaniu dowieszki i wypolerowaniu
cementuje się koronę na okres kilku miesięcy.
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do ćwiczeń:

1. Do leczenia jakich wad stosowany jest aparat Herbsta?
2. Z jakich elementów składa się aparat Herbsta?
3. Jaka jest budowa teleskopu?
4. Jakie są przeciwwskazania do stosowania stałej płaszczyzny nagryzowej?
5. Wskazać etapy wykonania aparatu z dolewana płaszczyzną kierunkową?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Uzupełnij rysunek, opisując wskazane strzałką elementy aparatu:

19

1) przeanalizować aparat na rysunku
2) nazwać wskazane elementy aparatu
3) wskazać ich role i zadania
4) wskazać zasady działania na zęby

– modele gipsowe z aparatem
– plansze graficzne
– kartka A4
– ołówek
Ćwiczenie 2
Uzupełnij zdania:
1. Wykonując aparat………………. na oba górne kły przygotowuje się jednolite korony

lane dodziąsłowe.
2. Korona, wymyślona przez Kuligowskiego, służyła do leczenia zgryzu
……………………. .
3. W pierwszym okresie po zamontowaniu aparatu…………………..utrudnione
jest żucie, występują także zaburzenia czynnościowe w układzie stomatognatycznym.
4. Każdy…………………przymocowany jest do osi przylutowanych do ………………..

1) przeczytać podane zdania
2) zastanowić się nad brakującymi wyrazami
3) uzupełnić luki
4) ocenić jakość wykonanej pracy.

20
– ołówek
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować działanie aparatu Herbsta? ð ð
2) scharakteryzować zasadę działania teleskopu? ð ð
3) wskazać warunki do zastosowania stałej płaszczyzny nagryzowej? ð ð
4) wykonać po kolei etapy konstruowania stałej płaszczyzny ð ð
nagryzowej?
5) wskazać przeciwwskazania do stosowana korony z dolewaną ð ð
dodziąsłową z dolewaną płaszczyzną dodziąsłową?

21
4.5. Aparaty stałe grubołukowe
4.5.1.Materiał nauczania
Aparaty stałe grubołukowe znajdują dość duże zastosowanie w leczeniu

ortodontycznym. Ich nazwa tzn. „grubołukowe” związana jest z wymiarem przekroju
stalowego drutu, z którego wykonuje się te aparaty. Grubość ta wynosi od 0,8 do 1,1 mm.
Aparaty grubołukowe mają ogólną, wspólną zasadę mocowania w jamie ustnej pacjenta,
która polega na pierścieniach zacementowanych na zębach trzonowych lub też na
przywiązaniu do specjalnych zamków.
Aparat W- Feder
Jest to aparat opisany przez Rickettsa. Jego oparcie stanowią pierścienie zacementowane
na pierwszych stałych lub drugich mlecznych górnych zębach trzonowych.
Wykonanie aparatu
Polega ono na dolutowaniu do pierścieni łuku podniebiennego. Łuk podniebienny

wykonujemy z drutu o grubości 0,9 mm. Boczne ramiona łuku przebiegają w kontakcie
z podniebiennymi powierzchniami zębów górnych następnie cały łuk zagina się dystalnie
i ciągnie się poprzecznie do wysklepienia podniebienia aż do pierścienia strony
przeciwstawnej. Aparat W – Feder jest polecany przede wszystkim u pacjentów
z rozszczepem szczęki do poszerzenia przedniej części łuku zębowego.
Aparat Quad – Helix
Na podstawie aparatu W – Feder zostały opracowane następne aparaty takie jak:

Bi – Helix oraz jego modyfikacja. Podobnie jak aparat W – Feder, aparat Quad – Helix
wykonany jest z drutu okrągłego stalowego o grubości 0,9 mm. Łuk z aparatu składa się
z korpusu, zaopatrzonego w 4 pętelki oraz z ramion bocznych. Pętelki wchodzące w skład
korpusu leżą symetrycznie parami w przedniej i tylnej części podniebienia.
Ta część aparatu przylutowana jest (lub przywiązana w zamkach) do podniebiennych
powierzchni pierścieni zacementowanych na pierwszych zębach trzonowych.
Rys. 3. Aparat Quad-Helix

(rys. własny)

22
W dalszym przebiegu łuk przechodzi w ramiona boczne, które podobnie jak W – Feder
przylegają do powierzchni podniebiennych zębów bocznych. Cały łuk Quad – Helix dostępny
jest gotowy fabrycznie w różnych rozmiarach, ale może tez być wykonany indywidualnie.
Rys. 4 Łuk fabrycznie wykonany - Quad – Helix

(Katalog produktów Silesia Dental)
Dopasowanie aparatu w ustach
Po dokładnym dopasowaniu, pierścienie zaopatrzone w rurki podniebienne

cementowane są na zębach trzonowych. Do rurek wprowadzone są kątowniki oraz pobierany
jest wycisk szczęki masa alginatową. Następnie w wycisku umieszcza się pierścienie
ortodontyczne w taki sposób, aby leżały w miejscu ich odbicia w masie wyciskowej.
Na jego powierzchni osadzone są pierścienie z rurkami podniebiennymi dokładnie
w tym samym miejscu, co u pacjenta. Na tak przygotowanym modelu przystępuje się
do doginania łuku. Quad – Helix, podobnie jak W – Feder służy do poszerzania łuku
zębowego górnego. Aby aparat mógł spełnić swoja funkcję powinien być aktywowany:
dopiero w formie zaktywowanej aparat powinien być zacementowany w jamie ustnej.
Aktywacja łuku następuje poza jama ustną.
Łuk podniebienny Goshgariana
Jest to, jeden z najczęściej stosowanych aparatów. Stosowany jest on w celu zwiększenia
stabilizacji zębów trzonowych. Łuk może być dogięty indywidualnie lub dobrany
z dostępnego asortymentu:
Rys. 4 a Łuk podniebienny Goshgariana

Wykonany jest z okrągłego drutu o grubości 0,9 mm. Jego ułożenie jest zgodne
z wypukłością podniebienia łącząc przeciwległe sobie pierwsze zęby trzonowe górne stałe.

23
Łuk może być umocowany w rurkach od strony podniebiennej lub tez może być
przylutowany bezpośrednio do pierścieni.
Rys. 5. Zacementowany na zębach łuk Goshgariana

(Rys.własny)
Łuk Goshgariana odpowiednio aktywowany powinien spełniać następujące funkcje:

– Poszerzać i zwężać łuk zębowy na wysokości zębów trzonowych górnych
– Rotować zęby trzonowe
Łuk językowy
Aparat stosowany jest szczególnie w żuchwie na zębach dolnych. Jego zadaniem jest
utrzymanie przestrzeni międzyzębowych po stronie mlecznych zębów trzonowych. Łuk
wykonywany jest z okrągłego drutu stalowego o grubości 0,9 mm. Jego mocowanie znajduje
się na pierścieniach osadzonych na pierwszych zębach trzonowych. Łuk ten ułożony jest na
wysokości szyjek zębowych, jednak jest oddalony od zębów o 1 – 1,5 mm, nie może on
kontaktować się z zębami trzonowymi mlecznymi.
Rys. 6 Łuk językowy widok z góry Rys. 7. Łuk językowy widok z boku
(rys 6 i 7- Z.Rathel „Ortodoncja w zarysie dla Państwowych Szkół Med. Tech. Dent.)

24
Nie może mieć także wpływu na wyrzynanie się zębów przedtrzonowych. W okolicy
kłów, łuk się zagina tworząc literkę U.
Aparat Nance’a
Nazywany także łukiem Nance wykonany jest z drutu stalowego o średnicy 0,9 mm.
Przebiega od tyłu do pierścieni na pierwszych zębach trzonowych, następnie zagina się
do przodu biegnąc wzdłuż zębów bocznych lecz w oddaleniu od nich. Na wysokości fałdów
podniebiennych zagina się i wnika w płytkę akrylową.
Rys. 8. Aparat Nance’a

(rys. własny)
Płyta akrylowa pozostaje w kontakcie z błoną śluzową podniebienia. Aparat ten służy
do wzmocnienia zakotwiczenia zębów trzonowych stałych w szczęce.
Aparaty służące do rozszerzania szwu podniebiennego.
Metoda rozsuwania szwu podniebiennego znana była już w końcu XIX wieku.
Z czasem została ona została ona zarzucona, jednak w latach 60 – tych XX wieku zaczęto ją
ponownie stosować
We współczesnych czasach wśród dzieci z uzębieniem mlecznym oraz we wczesnych
okresach uzębienia mieszanego stosuje się aparaty typu Quad – Helix, który wpływa na
szczękę ortopedycznie, rozsuwając szew podniebienny. Jednak wśród starszych pacjentów
należy użyć aparatów o bardziej sztywnej konstrukcji opartej na pierścieniach, koronach
zacementowanych na pierwszych zębach przedtrzonowych i trzonowych górnych.
Rozróżnia się następujące aparaty do rozsuwania szwu podniebiennego:
Aparat wg. Derichsweilera – należy on do aparatów stałych, płytowych.

Składa się on z płyty podniebiennej ze śrubą umieszczoną centralnie. Płyta umieszczona jest
na podniebieniu pacjenta na stałe za pomocą koron osadzonych na cemencie na zębach
filarowych. Do koron przylutowane są wypustki wnikające do masy akrylowej. Część
akrylowa płyty obejmuje powierzchnie podniebienne zębów - z wyjątkiem zębów siecznych.
Aparat ten jest stosowany tylko w warunkach klinicznych, przy wskazaniach
laryngologicznych. W 1969 roku aparat Derchsweilera został zmodyfikowany przez
Karłowską, która do stalowych koron dodała przylutowane rurki, stanowiące zakotwiczenie
dla sprężyn agrafkowych, zatopionych w części akrylowej aparatu. Umożliwiło to, odłączenie
płyty aparatu od koron podczas wizyt kontrolnych.

25
Aparat Haasa – podobnie jak aparat Derichsweilera składa się z części akrylowej, śruby oraz
pierścieni lub koron zacementowanych na zębach filarowych. Na stronie podniebiennej
pierścieni dolutowany jest drut o grubości 1,15 mm, którego końce – mezjalnie od pierścienia
na zębie przedtrzonowym i dystalnie od pierścienia na zębie trzonowym zaginają się
i wchodzą w akrylowe części aparatu. Płyta akrylowa ograniczona jest tutaj do małych
skrzydełek, w które wmontowana jest śruba. Części akrylowe nie mają punktów kontaktu
z zębami ani pierścieniami.
Aparat wg. Biedermanna – aparat ten cieszy się dużą popularnością w leczeniu
ortodontycznym. Zastosowana jest w nim śruba Hyrax. Śruba ta, pozwala uzyskać
poszerzenie łuku zębowego od 7 do 15 mm.
Wykonanie aparatu Biedermanna:
Na żeby filarowe (pierwsze zęby przedtrzonowe i trzonowe) wykonuje się pierścienie.

Gdy zostaną one dopasowane w jamie ustnej pobiera się wycisk szczęki masą alginatową.
Pierścienie z zębów przenoszone są wówczas do wycisku. Po odlaniu wycisku w gipsie
na modelu roboczym uzyskuje się sytuację identyczną jak w jamie ustnej. Na modelu, na linii
szwu podniebiennego umieszcza się śrubę Hyrax.
Budowa śruby:
Rys.9. Śruba Hyrax

Od korpusu obustronnie odchodzą po dwa ramiona z drutu o grubości 1,5 mm.

Należy odpowiednio dopasować ramiona śruby do krzywizny podniebienia i ich końce
przylutować do pierścieni. Jeśli ramiona są za długie należy je dociąć. Dodatkowo, pierścienie
na zębach filarowych połączone są dolutowanym do nich na stronie podniebiennej drutem
o grubości od 0,7 do 0,9 mm. Cała konstrukcja aparatu jest bardzo sztywna. Aktywowany
aparat wywołuje siłę, która najpierw przenoszona jest na zęby a potem na szew podniebienny.
Ekspansja szczęki następuje najczęściej w jej przednim odcinku.
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Od czego pochodzi nazwa aparat grubołukowy?
2. W jaki sposób mocowane są aparaty grubołukowe w jamie ustnej?
3. Na który łuk zębowy (górny czy dolny) najczęściej stosuje się aparaty grubołukowe?
4. Które z zębów są używane, jako zęby filarowe w aparatach grubołukowych?
5. Jakiej grubości jest łuk w aparacie W – Feder?
6. Jaka jest budowa łuku Quad – Helix?
7. W jaki sposób następuje aktywacja aparatu Quad – Helix?

26
8. Do czego służy łuk Goshgariana?]
9. Jaką powierzchnię obejmuje płyta akrylowa w aparacie Derichsweilera?
10. Jakie sprężyny zastosowała Karłowska w aparacie Derichsweilera?
11. W którym z aparatów zastosowana jest śruba Hyrax?
4.5.3 Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj na modelu ortodontycznym aparat Quad-Helix

1) przygotować model gipsowy do pracy
2) przygotować gotowe elementy aparatu
3) dopasować pierścienie do zębów filarowych
4) przylutować zamki do pierścieni na stronie podniebiennej
5) dopasować łuk Quad-helix do powierzchni modelu
6) umocować ramiona łuku w zamkach przylutowanych do pierścienia
7) dogiąć ramiona boczne łuku do powierzchni podniebiennej zębów bocznych
8) aktywować gotowy łuk Quad-helix na modelu

– gipsowy model ortodontyczny
– gotowe elementy aparatu: pierścienie, zamki. łuki
– narzędzia do pracy- kleszcze
– urządzenie do lutowania
– topniki, lutowia
– palnik gazowy
Ćwiczenie 2
Wykonaj na modelu aparat Nance’a

1) przygotować model gipsowy do pracy
2) przygotować gotowe elementy aparatu
3) przygotować akryl ortodontyczny do metody nasypowej
4) dopasować pierścienie do zębów filarowych
5) przylutować zamki do pierścieni na powierzchni podniebiennej zębów
6) dopasować drut stalowy do pierścieni
7) poprowadzić ramiona łuku wzdłuż zębów bocznych
8) zagiąć ramiona łuku na podniebieniu w okolice fałdów
9) przygotowanie akrylu do pracy
10) nasypać akryl ortodontyczny w formie proszku i płynu na model gipsowy
11) polimeryzacja akrylu w garnku ciśnieniowym
12) obróbka mechaniczna akrylu

27
13) przymocować ramiona łuku do pierścieni

– gotowe elementy aparatu-pierścienie
– akryl ortodontyczny
– garnek ciśnieniowy do polimeryzacji
– narzędzia polerskie do pracy: kleszcze ortodontyczne, frezy, kamienie i gumki polerskie,
– pumeks, szczotki polerskie
Ćwiczenie 3
Wykonaj na modelu gipsowym aparat do rozrywania szwu podniebiennego

1) przygotować gipsowy model do pracy
2) przygotować gotowe elementy do pracy- śruba hyrax
3) przygotować pierścienie na zęby filarowe
4) umieścić śrubę hyrax na podniebieniu
5) dopasowanie śruby do powierzchni podniebiennej
6) przylutować końce ramion śruby do pierścieni stalowych
7) dolutować do pierścieni na stronie podniebiennej dodatkowy drut, który będzie łączyć
pary pierścieni
8) za długie końce ramion śruby należy skrócić
9) aktywować gotowy aparat

– gotowe elementy aparatu: pierścienie, śruba hyrax
– narzędzia do pracy: kleszcze, urządzenie do lutowania
– topniki i lutowia
Ćwiczenie 4
Wykonaj na modelu gipsowym aparat Goshgariana

1) przygotować modele gipsowe do pracy
2) przygotować gotowe elementy łuku podniebiennego
3) przygotować pierścienie na zęby filarowe
4) dopasować pierścienie na zęby filarowe
5) dopasowanie drutu stalowego do wypukłości podniebienia
6) umocowanie łuku w rurkach- zamkach w aparacie
7) aktywować gotowy aparat

– gipsowe modele ortodontyczne
– gotowe elementy aparatu
– narzędzia do pracy- kleszcze kramponowe

28
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniować aparat stały grubołukowy? ð ð
2) wskazać żeby filarowe aparatów grubołukowych? ð ð
3) ustalić zastosowanie aparatów grubołukowych? ð ð
4) wymienić aparaty grubołukowe? ð ð
5) wykonać pierścienie na żeby filarowe? ð ð
6) dopasować łuk quad – helix do pacjenta? ð ð
7) podać grubość drutu wykonywanego w aparatach grubołukowych? ð ð
8) opisać modyfikację aparatu Derichsweilera? ð ð
9) opisać zasadę działania śruby hyrax? ð ð
4.6. Aparaty stałe cienkołukowe
Współczesne aparaty stałe cienko łukowe, wykonywane całkowicie i wyłącznie przez

lekarza ortodontę, opierają się na systemie, który stworzył na początku XX wieku Edward
Angle. System ten opierał się na pionowym łuku taśmowym, wykonanym z drutu złoto –
platynowego i na zamkach, w których osadzony był ten drut.
Był to tak zwany mechanizm krawędziowy, w późniejszych czasach określany terminem
Edgwise. Termin ten współczesnie okresla metody leczenia wad zgryzu za pomocą aparatów
stałych. Głównym elementem tej metody są czworokątne druty i elementy mocujące czyli
zamki.
Wyróżniamy następujące elementy mocujące:
– Pierścienie – są to fabrycznie wykonane obręcze na zęby, o grubości 0,1 mm. Pierścienie

wykonane są ze stali tytanowej, stosuje się je tylko na zęby trzonowe. Do pierścieni
dolutowane są zaczepy.
– Zaczepy – są to metalowe paski, haczyki, uszka i inne mocowanie od strony językowej
pierścieni
– Zamki – wykonywane są ze stali tytanu, tworzyw sztucznych i porcelany.
Zamki można podzielić na : zamki w których miejsce dla drutu jest szersze w wymiarze
poprzecznym – są to tak zwane zamki Edgewise oraz zamki, w których miejsce dla drutu
jest wąskie w wymiarze poprzecznym – są to tak zwane zamki Begga.
– Druty – są elementem czynnym w aparacie. Rozróżnia się wśród nich różne kształty,
wymiary i materiał z którego są wykonane. Produkowane są w formie prętów, rolek lub
wstępnie formowanych łuków. Wykonane są ze stali nierdzewnej, chromo kobaltowej, ze
stopu tytanu z niklem, oraz tytanu z molibdenem.

29
Rys 10. Aparat cienko łukowy
Leczenie aparatami cienkołukowymi opiera się na wybraniu przez lekarza jednej z

technik leczenia. Wśród tych technik możemy wyróżnić Edgewise, technikę łuku prostego i
technikę progresywną (Rickettsa). Techniki różnią się między sobą fazami leczenia, okresu
leczenia i zastosowanymi elementami.
Aby rozpocząć leczenie u pacjenta, jego żeby trzonowe muszą być rozseparowane.
W tym celu stosuje się okrągłe gumki separacyjne, drut mosiężny lub gumowe paski
separacyjne. Gumki umieszczane są u pacjenta za pomocą specjalnych kleszczy, którymi
najpierw należy rozciągnąć kółko gumki separacyjnej i wsunąć gumkę pomiędzy zęby.
Separacja powinna wynosić minimum 24 godziny. Następnie posługując się gipsowymi
modelami dopasowuje się wielkość pierścieni. Pierścień powinien ściśle przylegać do zęba,
żeby uniknąć nadmiaru cementu. Następnym etapem jest zacementowanie pierścieni oraz
przyklejenie zamków. Istnieją dwie techniki przyklejania zamków:
– technika pośrednia
– technika bezpośrednia
Technika bezpośrednia polega na przyklejeniu zamka na wytrawionej powierzchni szkliwa.

Wytrawianie odbywa się przy pomocy kwasu fosforowego, po którym powierzchnia szkliwa
powinna być starannie wypłukana i wysuszona a pomocą strzykawki powietrznej. Do
przyklejenia stosuje się kleje chemo- lub światłoutwardzalne. Pozycję zamków należy
indywidualizować: do kredowobiałej powierzchni dobrze wytrawionego szkliwa przykłada
się przy pomocy pęsety zamek, zaś jego położenie ustala się, biorąc pod uwagę jego odległość
od brzegu siecznego, oś długą zęba oraz rodzaj nieprawidłowości zgryzowej. Obowiązuje
zasada, że w przypadkach zgryzu otwartego zamki przykleja się jak najbliżej brzegu
dziąsłowego zęba zaś w przypadkach pogłębionego nadzgryzu zamki przykleja się bliżej
brzegu siecznego.
Technika pośrednia polega na ustawieniu zamków najpierw na gipsowych modelach

a następnie przeniesieniu ich na zęby. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu szyny z optosilu
oraz specjalnej folii Copy-plast, której grubość wynosi od 0,5 do 1mm. Zamki zaopatrzone są
w fabrycznie w plastikowe trzymadełka, które wyznaczają oś pionową zęba. Po przyklejeniu
zamków w jamie ustnej pacjenta przystępuje się do umieszczenia w nich łuku. Należy przy
tym kierować się następującymi fazami:
– niwelacji: ma ona na celu wyrównanie szczelin zamków zarówno pionowych jak

i poziomych oraz derotacje zębów. W fazie tej stosuje się łuki o dużej sprężystości: łuk
przymocowuje się do zamków za pomocą gumowych ligatur, dostępnych w różnych

30
kolorach. Można także wykorzystać ligatury druciane, które skręca się wokół zamka
i zagina w stronę dziąsła. Faza ta trwa od dwóch do czterech miesięcy. W tym czasie
wskazana jest comiesięczna kontrola- podczas wizyty, ortodonta zdejmuje łuk, oczyszcza
się dokładnie zęby pacjenta i zakłada nowy łuk.
– prowadzenia: ma na celu przesunięcie zębów w bocznym segmencie. Umożliwiają to:
ligatura ósemkowa, ligatura dodatkowo skręcona oraz sprężyna ściągająca coil. W tym
czasie następuję także korekta linii pośrodkowej, która jest gwarantem dobrego
ustawienia kłów, i prawidłowego zaguzkowania po jednej ze stron łuku zębowego. Faza
trwa od dwóch do sześciu miesięcy. W tym czasie wizyty kontrolne powinny odbywać
się co cztery tygodnie.
– kontrakcji: w tym czasie następuje ustawienie zębów siecznych w pozycji strzałkowej.
Dokonuje się tego przy użyciu łuków prostokątnych z pętlami. Celem tej fazy jest
zharmonizowane ustawienie siecznego odcinka szczęki z żuchwą.
– wyrównania: w tej fazie dokonuje się zamknięcia resztkowych luk przy pomocy łuków
z pętlami bull, elastycznego wyciągu koralikowego (powinien być rozciągnięty wzdłuż
łuku), elastycznego wyciągu między szczękowego II lub III klasy oraz maski Delaira.
Zdejmowanie aparatu: tzw faza retencji - Aparat stały cienkołukowy zdejmuje się
stopniowo lub jednorazowo i jego działanie utrwala się go różnymi aparatami retencyjnymi,
wykonywanymi przez technika ortodontę.
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie występują elementy mocujące?
2. Jakiej grubości pierścienie stosuje się na zęby trzonowe?
3. Jakie znasz techniki leczenia aparatem cienkołukowym?
4. Dlaczego pierścień powinien ściśle przylegać do zęba?
5. Jakie znasz techniki klejenia zamków przez lekarza?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Uzupełnij zdania:
1. Technika bezpośrednia polega na przyklejeniu………… na wytrawionej powierzchni

szkliwa.
2. Wśród tych technik możemy wyróżnić…………, technikę łuku prostego
i technikę………………..
3. Aby rozpocząć leczenie u pacjenta, jego zęby trzonowe muszą być rozseparowane.
W tym celu stosuje się okrągłe……….., ………….lub…………………………..
4. Głównym elementem metody Edgewise są ……….……..i …………………czyli zamki.

1) przeczytać podane zdania
2) zastanowić się nad brakującymi wyrazami

31
3) uzupełnić luki
4) ocenić jakość wykonanej pracy.

– ołówek
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić elementy aparatów cienkołukowych? ð ð
2) ustalić grubość pierścieni na zęby trzonowe? ð ð
3) wyjaśnić powód separacji zębów trzonowych przed założeniem ð ð
aparatu?
4) wymienić techniki przyklejenia zamków przez lekarza? ð ð
5) scharakteryzować proces zakładania aparatu cienko łukowego przez ð ð
lekarza?

32
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi,
z których tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 30 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:

 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.

33
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1. Modele ortodontyczne wykonujemy z gipsu:

a) modelowego.
b) utwardzonego
c) syntetycznego.
d) półsyntetycznego
2. Łuk ekspansywny został wymyślony przez:

a) Bourdetta.
b) Angle’a
c) Faucharda.
d) Goshgariana.
3. Pierwszym aparatem stałym był aparat:
a) Zeńczaka
b) Mershona
c) Angle’a
d) Karłowskiej
4. Głównymi filarami w aparatach stałych są zęby:

a) przedtrzonowe górne i pierwszy trzonowiec.
b) pierwsze przedtrzonowe i trzonowe górne.
c) pierwsze przedtrzonowe i trzonowe dolne.
d) wszystkie zęby nadają się na filary
5. Wycisk ortodontyczny pobieramy masami:

a) alginatowymi
b) silikonowymi.
c) silikatowymi
d) agarowymi
6. Modelem roboczym nazywamy:

a) model do jakiego dąży się w leczeniu ortodontycznym
b) model kontrolny
c) model przeznaczony do archiwizacji
d) model na którym przygotowuje się pracę
7. Wskaźnikiem Ponta nazywamy

a) działania mające na celu analizę modeli ortodontycznych.
b) działania mające na celu ustalenie zwarcia.
c) jest to określenie przyporządkowania do elementów aparatu.
d) element aparatu
8.Do pomiaru modeli niezbędne są:

a) grubościomierz,
b) linijka i ołówek.
c) płytka z siatką i podziałką .
d) paralelometr.

34
9.W aparacie stałym, na zęby działają siły przyłożenia:
a) wielopunktowe,
b) jednopunktowe.
c) mieszane,
d) dwupunktowe.
10. Aparat Herbsta leczy następującą klasę wad uzębienia:

a) kl. II/2 wg. Angle’a.
b) kl. II/1 wg. Angle'a.
c) kl. II ogółem.
d) kl. I.
11. Teleskop składa się :

a) z pierścienia i zaczepów.
b) z rurki prowadzącej, trzpienia, osi i śruby.
c) z pierścienia i łuków drucianych.
d) z trzpienia i szyny.
12. W aparacie Herbsta, żuchwa znajduje się w pozycji:

a) w maksymalnym zaguzkowaniu.
b) w pozycji spoczynkowej.
c) maksymalnie cofniętej do tyłu.
d) wysuniętej do przodu.
13. Aparat Karłowskiej leczy wadę uzębienia:
a) przodozgryz.
b) zgryz głęboki.
c) zgryz krzyżowy.
d) nadzgryz.
14. Aparaty grubołukowe zawdzięczają swoją nazwę:

a) masywności uzupełnienia.
b) grubości łuku.
c) podwójnemu łukowi.
d) pierścieniom na filarach.
15. Aparat Quad-helix składa się :

a) z korpusu wraz z pętelkami
b) z płyty podniebiennej i ramion klamer
c) ze skrzydełek akrylowych i koron
d) z pętelek i koron.
16. Łuk Goshgariana:

a) wypycha zęby trzonowe z łuku zębowego.
b) stabilizuje żeby trzonowe.
c) rozszerza podniebienie.
d) leczy przodozgryzy.
17. Łuk językowy wykonujemy z drutu o grubości:

35
a) 0,7 mm.
b) 0,8 mm.
c) 0,9 mm.
d) 1,0 mm.
18. Aparaty, które posiadają płytę akrylową to:
a) Haasa i Biedermana
b) Derichsweilera i Haasa.
c) Quad– Helix i Haasa.
d) Biedermana i W – Feder.
19. Budowa śruby Hyrax:

a) klamry.
b) korpus plus parzyste 2 pary ramion.
c) korpus plus wypustki.
d) korpus plus płyta akrylowa.
20. Aktywacja aparatu Quad-Helix dokonuje się:

a) w ustach pacjenta.
b) aktywacji dokonuje pacjent.
c) aktywacja następuje poza jamą ustna.
d) aparat nie wymaga aktywacji.

36
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ...............................................................................
Zakreśl poprawną odpowiedź
Nr
Odpowiedzi Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:
6. LITERATURA
37
1. Arnold Hohmann, Werner Hielscher: Ortodoncja. Wydawnictwo Kwintesencja 1999
2. Irena Karłowska: Zarys współczesnej ortodoncji. Podręcznik dla studentów i lekarzy
stomatologów, Wydawnictwa Lekarskie PZWL, Warszawa 2005
3. Paweł Kordasz, Zbigniew Wolanek: Materiałoznawstwo protetyczno-stomatologiczne.
Podręcznik dla średnich szkół medycznych, Wydanie II Poprawione i uzupełnione,
Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1976
4. Wiktor Nowak: Protetyka Stomatologiczna-technika laboratoryjna. PZWL 1957,
Warszawa
5. Zofia Rathel: Ortodoncja w zarysie dla państwowych szkół medycznych techników
dentystycznych, Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 1968
6. Adam Skrzypkowski: Ortodoncja Laboratoryjna. Podręcznik dla słuchaczy wydziału
techniki dentystycznej MSZ, Wydawnictwa Lekarskie PZWL, Warszawa 1980
7. Czasopisma specjalistyczne: Nowoczesny technik dentystyczny, Labor Dental,
Quintessence techniki dentystycznej, Twój Przegląd Stomatologiczny

38

Technik - Dentystyczny - U-Aparaty Stałe

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Technik - Dentystyczny - U-Aparaty Stałe

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Technik - Dentystyczny - U-Aparaty Stałe

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MINISTERSTWO EDUKACJI

Wykonywanie aparatów stałych

Poradnik dla ucznia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[09].Z6.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jednostka modułowa pt." Wykonywanie aparatów stałych" została podzielona na 6

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.1. Materiał nauczania

Rys historyczny powstania aparatów stałych. Pierwsze aparaty stałe

Pierwsze aparaty stałe:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jako pierwszy Angle opracował naukowo uzasadnioną metodę leczenia

Aparat Zeńczaka – modyfikacje aparatu Mershona

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

Wyposażenie stanowiska pracy:

4.1.4. Sprawdzian postępów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.1. Materiał nauczania

Modele robocze i diagnostyczne

W ortodoncji wyróżniamy modele robocze i diagnostyczne zwane także kontrolnymi.

Wymieszaną masę, wolną od pęcherzyków powietrza lekarz nakłada na łyżkę

Dla technika dentystycznego modele są najczęściej jedyną dokumentacją przypadku.

1. Na pierwszych zębach trzonowych i pierwszych zębach przedtrzonowych. Aby uzyskać

Wzór na odległość między punktami pomiarowymi na przedtrzonowcach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wzór na odległość między punktami pomiarowymi na pierwszych trzonowcach

Długość łuku zębowego szczęki

Długość łuku zębowego żuchwy

Pomiar łuku przeprowadzamy w następujących etapach:

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

Wyposażenie stanowiska pracy:

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

4.2.4. Sprawdzian postępów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.1. Materiał nauczania

Aparaty ortodontyczne stałe zaliczamy do aparatów czynnych. Ich zadaniem

Przenoszenie sił do przesuwania zębów:

Aparaty przenoszą na zęby siły, które działają na przyzębie wyzwalając bodźce

Zamek może być zamontowany także bezpośrednio na szkliwie zęba. W technice