cw003 Emisje Modulacje Radio 2023

ZESPÓŁ LABORATORIÓW TELEINFORMATYKI TRANSPORTU
ZAKŁAD INŻYNIERII TRANSPORTU LOTNICZEGO

I TELEINFORMATYKI (ITLIT)
LABORATORIUM ZITLIT
INSTRUKCJA DO ĆWICZENIA NR 3
Emisje i modulacje w systemach łączności radiowej,

radio SDR
© ZITLIT WT PW, DO UŻYTKU WEWNĘTRZNEGO

Warszawa 2023
Ćw. nr 3 – Emisje i modulacje w systemach łączności radiowej, radio SDR 2022-11-18
1. Cel i zakres ćwiczenia
Celem ćwiczenia jest prezentacja elementarnych zagadnień z zakresu radiokomunikacji

amatorskiej i profesjonalnej, przy wykorzystaniu tzw. radia programowalnego SDR. Zakres
ćwiczenia obejmuje identyfikację m.in. takich parametrów i zagadnień, jak pasmo, widmo,
częstotliwość, modulacja czy kodowanie. Dodatkowo przy wykorzystaniu SDR prezentowane są
zagadnienia z zakresu obsługi wirtualnych urządzeń nadawczo-odbiorczych a także prowadzenie
nasłuchu rzeczywistych emisji radiowych oraz nawiązywanie łączności.
2. Wykaz wykorzystanych przyrządów

- komputer PC z systemem Windows 10,
- program do rejestracji i obróbki dźwięku Audacity (rys. 2.1), dostępny pod adresem
materiałów laboratorium http://bityl.pl/8DDcy lub do pobrania z adresu:
https://www.audacityteam.org/download/ ,
- strona do emisji telegrafii Morse’a (rys. 2.2), dostępna pod adresem:
https://morsecode.world/international/translator.html ,
- strona do dekodowania telegrafii Morse’a (rys. 2.3), dostępna pod adresem:
https://morsecode.world/international/decoder/audio-decoder-adaptive.html ,
- analizator widma online (rys. 2.4) https://www.edukator.pl/site/?applet=1928 lub
oprogramowanie analizatora widma Sonic Visualiser (rys. 2.5) dostępny pod adresem
materiałów laboratorium http://bityl.pl/8DDcy lub z adresu:
https://www.sonicvisualiser.org/download.html ,
- program SeaTTY do otrzymywania raportów pogodowych, ostrzeżeń nawigacyjnych i map

pogodowych (rys. 2.6), do pobrania z platformy OKNO lub z adresu:
https://www.dxsoft.com/en/products/seatty/ ,
- aplikacja (płatna) dla systemu Android LiveATC do pobrania z Google Play
https://play.google.com/store/apps/details?id=net.liveatc.liveatc_app lub (bezpłatna)
AirRadio https://play.google.com/store/apps/details?id=com.w.waplay (rys. 2.7) ,
- program SDR Console do obsługi radia SDR i łączności internetowej (rys. 2.8), dostępny
pod adresem materiałów laboratorium http://bityl.pl/8DDcy lub do pobrania z adresu:
https://www.sdr-radio.com/download.
Laboratorium ZITLIT – Instrukcja do ćwiczenia 2

Zakład Inżynierii Transportu Lotniczego i Teleinformatyki Wydziału Transportu Politechniki Warszawskiej
Rys. 2.1 Program do rejestracji i obróbki dźwięku Audacity
Rys. 2.2 Strona do emisji telegrafii Morse’a

Rys. 2.3 Strona do dekodowania telegrafii Morse’a

Rys. 2.4 Analizatora widma online
Rys. 2.5 Program analizatora widma Sonic Visualiser

Rys. 2.6 Program SeaTTY do otrzymywania raportów pogodowych, ostrzeżeń nawigacyjnych i map pogodowych
Rys. 2. 7 Aplikacje dla systemu Android LiveATC i AirRadio

Rys. 2.8 program SDR Console do obsługi radia SDR i łączności internetowej
2. Wprowadzenie
Radiokomunikacja to dział telekomunikacji, w którym do przenoszenia sygnałów
wykorzystywane są fale elektromagnetyczne, głównie fale radiowe. Początki radiokomunikacji
sięgają końca XIX w., kiedy to Guglielmo Marconi i Aleksander Popow, niezależnie od siebie
(1895 - 1897 r.) opracowali urządzenia nadawczo-odbiorcze pozwalające na generację,
bezprzewodową propagację oraz odbiór fal elektromagnetycznych. Choć trzeba zdawać sobie
sprawę, że ich wynalazki nie były by możliwe, gdyby nie wcześniejsze teoretyczne prace J.
Maxwella (1865 r.) przewidujące istnienie fal radiowych i doświadczenia H. R. Hertza (1887 r.),
które te przewidywania potwierdziły. Początkowo drogą radiową przesyłane były tylko znaki
alfabetu Morse’a, ale rozwój techniki, w tym opracowanie generatorów i wzmacniaczy lampowych,
pozwolił w latach 20-stych XX w. na przesyłanie drogą radiową także ludzkiego głosu. Początkowo
propagacja była realizowana na falach długich i średnich, ale wraz z rozwojem techniki wzrastał też
zakres wykorzystywanych częstotliwości, przez fale krótkie i ultrakrótkie, aż po mikrofale. Ogólny
podział pasma radiowego prezentuje tabela 1.

Tabela 1. Umowny podział fal radiowych

Nazwa Podział dekadowy
Częstotliwość Długość fali Oznaczenie
tradycyjna (ITU)
bardzo
3 ÷ 30 [kHz] 100 ÷ 10 [km] Myriametrowe VLF (Very Long Frequency)
długie
30 ÷ 300 [kHz] 10 ÷ 1 [km] długie Kilometrowe LF (Low Frequency)
300 ÷ 3000 [kHz] 1000 ÷ 100 [m] średnie Hektometrowe MF (Middle Frequency)
3 ÷ 30 [MHz] 100 ÷ 10 [m] krótkie Dekametrowe HF (High Frequency)
VHF (Very High Frequency);
30 ÷ 300 [MHz] 10 ÷ 1 [m] ultrakrótkie Metrowe
UKF
300 ÷ 3000 [MHz] 100 ÷ 10 [cm] decymetrowe UHF (Ultra High Frequency)
3 ÷ 30 [GHz] 10 ÷ 1 [cm] Centymetrowe SHF (Super High Frequency)
mikrofale EHF (Extremely High
30 ÷ 300 [GHz] 10 ÷ 1 [mm] Milimetrowe
Frequency)
300÷ 3000[GHz] 1 ÷ 0,1 [mm]1 decymilimetrowe
W najogólniejszym przypadku, radiokomunikację można podzielić następująco:

1) ze względu na kierunek transmisji:
• radiokomunikacja porozumiewawcza, w której sygnały przesyłane są w dwóch
kierunkach między dwoma lub więcej punktami. Przesyłanymi sygnałami mogą być
ludzka mowa (w radiotelefonii i telefonii komórkowej), znaki alfanumeryczne lub inne
(radiotelegrafia, teledacja) oraz obrazy nieruchome (symilografia) i ruchome
(wideokonferencje),
• radiokomunikacja rozsiewcza (Radiodyfuzja), gdzie przesyłanie sygnałów odbywa się
w z jednego nadajnika do wielu odbiorców. Do tego rodzaju radiokomunikacji zaliczane
są radiofonia i telewizja,
• radiokomunikacja zbiorcza, w której przekazywanie sygnałów odbywa się z wielu
punktów do jednego odbiornika.
2) Ze względu na rozlokowanie elementów systemu radiokomunikacyjnego:
• Radiokomunikacja stała, gdzie wszystkie elementy biorące udział w łączności

radiowej umieszczone są w nieruchomych obiektach zlokalizowanych na powierzchni
Ziemi (np. radiolinie)

• Radiokomunikacja ruchoma, gdzie przynajmniej jeden z elementów może się

przemieszczać. Do tej kategorii zalicza się systemy konwencjonalne, systemy
przywoławcze, systemy trankingowe, telefonię bezprzewodową (np. DECT) i
komórkową (np. GSM) oraz sieci dostępu bezprzewodowego (np. WLAN)
• Radiokomunikacja satelitarna, w której do przeprowadzenia łączności wykorzystuje
się sztuczne satelity Ziemi umieszczone na orbitach w odległości od 500 km do 40 tys
km od powierzchni Ziemi. Do tego typu systemów należą m.in. INMARSAT
umożliwiający łączność ze statkami morskimi czy EUTELTRACS, wykorzystywany w
transporcie drogowym.
2.1 CB Radio
Za twórcę CB radia uznaje się Amerykanina Ala Gross’a, który pod koniec II Wojny
Światowej opracował przenośny radiotelefon pracujący w paśmie 260 MHz. W roku 1945, w
Stanach Zjednoczonych zrodziła się koncepcja radia obywatelskiego, czyli wydzielenia zakresu
częstotliwości, z którego mogłyby korzystać osoby bez specjalnych kwalifikacji. Początkowo do
tego celu przewidziano wykorzystanie pasma 460 – 470 MHz, ale w roku 1958 decyzją
amerykańskiej Federalnej Komisji Łączności (FCC - Federal Communications Commision)
regulującej zasady wykorzystania częstotliwości radiowych na obszarze Stanów Zjednoczonych,
dla potrzeb obywateli przeznaczono częstotliwości pasma 27 MHz. Szczególne zainteresowanie
łączność CB wzbudziła w połowie lat 70-tych XX w. wśród kierowców ciężarówek, którzy
wykorzystywali radiotelefony do informowania się o patrolach policji. W Polsce, oficjalną
możliwość korzystania z pasma 27 MHz datuje się na rok 1989, choć wówczas wymagało to
odpowiedniego zezwolenia. Od 30 lipca 2004 roku urządzenia CB mogą być używane bez
pozwoleń. Najnowszą regulacją prawną tej kwestii jest rozporządzenie Ministra Transportu z dnia 3
lipca 2007 r., zgodnie z którym, nie jest wymagane pozwolenie radiowe na używanie urządzeń
nadawczych lub nadawczo-odbiorczych Radia Obywatelskiego CB (ale wyłącznie w zakresie
częstotliwości 26,96 - 27,41 MHz) pracujących z modulacją częstotliwości lub amplitudy
(FM/AM/SSB) z mocą wyjściową nadajnika do 4 W dla FM i AM, oraz z mocą 12 W (PEP) dla
SSB. To samo rozporządzenie dotyczy także możliwości nielicencjonowanego użytkowania
radiotelefonów PMR w paśmie 446 MHz.
Jak z powyższego wynika CB to system łączności radiowej wymagający od użytkowników
jedynie posiadania odpowiedniego (homologowanego) sprzętu. W ramach tego systemu
użytkownicy mają do dyspozycji 40 kanałów radiowych o częstotliwościach przedstawionych w

tabeli 2.
Tabela 2. Częstotliwości kanałów wykorzystywanych w CB Radio (podstawowa czterdziestka)

CZĘSTOTLI
CZĘSTOTLI
CZĘSTOTLI
CZĘSTOTLI
KANAŁU
KANAŁU
KANAŁU
kANAŁU
UWAGI
UWAGI
UWAGI
UWAGI
WOŚĆ
[MHZ]
WOŚĆ
[MHZ]
WOŚĆ
[MHZ]
WOŚĆ
[MHZ]
NR
NR
NR
NR
1 26,960 11 27,080 21 27,210 31 27,310
2 26,970 taxi 12 27,100 22 27,220 32 27,320
3 26,980 13 27,110 23 27,230 33 27,330
4 27,000 14 27,120 24 27,240 34 27,340
5 27,010 15 27,130 25 27,250 35 27,350
6 27,020 16 27,150 26 27,260 36 27,360
7 27,030 17 27,160 27 27,270 37 27,370
8 27,050 18 27,170 28 27,280 wywoławczy 38 27,380
9 27,060 ratunkowy 19 27,180 drogowy 29 27,290 39 27,390
10 27,070 20 27,200 30 27,300 40 27,400
Jak z powyższej tabeli można wywnioskować, odstęp międzykanałowy (odstęp między

częstotliwościami środkowymi sąsiednich kanałów) wynosi 10 kHz. Wyjątek stanowią
częstotliwości 26,990, 27,040, 27,090, 27,140 i 27,190 określane mianem dziur międzykanałowych.
Częstotliwości te są wykorzystywane w niektórych systemach alarmowych, systemach zdalnego
sterowania (np. klawiatury i myszy bezprzewodowe) oraz przez radiowe urządzenia podsłuchowe
dziecinnego pokoju, stąd w celu uniknięcia zakłóceń wykluczono ich wykorzystanie w ramach
systemu CB Radio. W Polsce częstotliwości 26,995, 27,045, 27,095, 27,145 i 27,195 [MHz] są
stosowane do sterowania modelami.
Do łączności CB wykorzystywane są radiowe urządzenia nadawczo-odbiorcze pozwalające
na przetwarzanie mowy na sygnały elektryczne i ich emisję w postaci fali elektromagnetycznej.
Przetwarzanie mowy odbywa się poprzez modulację amplitudy (AM) lub modulację częstotliwości
(FM). Wytworzony w ten sposób sygnał doprowadzany jest do spolaryzowanej pionowo anteny (a
więc linie sił pola elektromagnetycznego są prostopadłe do powierzchni Ziemi) i emitowany z tą
samą mocą we wszystkich kierunkach.

W najogólniejszym przypadku, urządzenia do łączności radiowej przyjęto dzielić na:

• Przenośne,
• Przewoźne,
• Stacjonarne.
Podstawowymi parametrami tego typu urządzeń są selektywność (czyli zdolność

wyodrębniania sygnału o określonej częstotliwości), czułość odbiornika (zdolność odbioru sygnału
o określonym poziomie mocy) oraz moc wyjściowa nadajnika.
Łączność CB realizowana jest w trybie simpleks, co oznacza, że w danym momencie na
danym kanale radiowym może nadawać tylko jeden użytkownik systemu i dopiero kiedy on zwolni
ten kanał mają do niego dostęp pozostali użytkownicy. Natomiast wszelka korespondencja jest
odbierana przez wszystkie urządzenia odbiorcze lub nadawczo-odbiorcze, pod warunkiem pracy na
odpowiedniej częstotliwości. W trybie tym nie ma więc możliwości równoczesnej korespondencji
w dwóch kierunkach. Taką możliwość daje natomiast praca w trybie dupleksowym, gdzie do
dwukierunkowej transmisji wykorzystywane są dwa różne kanały (np. częstotliwości) i nie ma
potrzeby przełączania urządzenia między odbiorem i nadawaniem. Oprócz wspomnianych dwóch
trybów w literaturze [5] można też znaleźć wyodrębnienie transmisji duosimpleks i semidupleks.
CB radio jest systemem do realizacji łączności o stosunkowo niewielkim zasięgu, choć przy
odpowiednim sprzęcie (instalacja antenowa, czułość, odporność na modulację skrośną) i w
sprzyjających warunkach propagacyjnych (odbicia od jonosfery) możliwa jest także łączność
dalekiego zasięgu (tzw. DX-owa). Przyjmuje się, że radiotelefony przewoźne, stanowiące obecnie
zdecydowaną większość wszystkich urządzeń CB, pozwalają na uzyskanie łączności na odległość
do 15 km, choć trzeba tu zaznaczyć, że jest to uzależnione od wysokości usytuowania promiennika
anteny oraz ukształtowania terenu wpływającego na propagację sygnału.
2.2 Radiotelefony PMR

Radiotelefony PMR (ang. Private Mobile Radio) to urządzenia nadawczo-odbiorcze
wykorzystujące do łączności 8 kanałów częstotliwościowych w paśmie 446 MHz i pracujące z
mocą nie przekraczającą 500 mW. Do łączności wykorzystywany jest kanał częstotliwościowy o
szerokości 12,5 kHz, a w celu zmniejszenia zakłóceń międzykanałowych i zapewnienia pewnego
poziomu poufności przekazu wykorzystuje się system 38 tonów CTCSS (ang.. Continuous Tone
Coded Sub-audible Squelch). Tony te (nazywane także kodami), to ustalone częstotliwości
podakustyczne z zakresu 67,0 ÷ 250,3 Hz emitowane w sposób ciągły razem z sygnałem mowy
pozwalające na redukcję zakłóceń wprowadzanych przez innych użytkowników systemu
korzystających z tego samego kanału radiowego. Radiotelefony korespondentów odbierają te
sygnały i porównując częstotliwość odebranego tonu z własnym wzorcem określają czy są
adresatem wychwyconej transmisji. Jeśli występuje zgodność częstotliwości odebranego tonu i
zaprogramowanego wzorca, głośnik radiotelefonu zostaje odblokowany i korespondent odbierze
treść przekazu. Użytkownicy innych radiotelefonów, pracujących na tej samej częstotliwości
radiowej kanału lecz z odmiennym ustawieniem tonu CTCSS nie będą słyszeli treści prowadzonych
rozmów ponieważ ich odbiornik nie odblokuje głośnika ze względu na brak zgodności tonów
podsłyszalnych. Nie oznacza to jednak, że użytkownik radiotelefonu PMR posiada prywatną
częstotliwość radiową, bowiem jest ona dostępna także dla innych uprawnionych użytkowników.
Tony CTCSS nie są sposobem kodowania rozmowy i nie powinny dawać użytkownikom poczucia
prywatnej korespondencji. Zaznaczyć jednak należy, że w danym momencie może na niej nadawać
tylko jeden użytkownik niezależnie od tego jaki kod CTCSS wykorzystuje grupa, do której należy.
Kody CTCSS są stosowane do celów uruchamiania i sterowania pracą automatycznych,
stacjonarnych stacji retransmisyjnych – inaczej przemienników. Przemienniki wykrywają
odpowiedni kod CTCSS po czym załączają nadajnik i powodują retransmisję sygnału
korespondenta na innej częstotliwości ze zwiększoną mocą sygnału zapewniając większy zasięg
stacji ruchomej PMR.
2.3 Radiotelefony profesjonalne

Jest ich olbrzymia ilość, zarówno pod względem producentów, typów, rodzajów,
obsługiwanych mocy i pasm, wersji wykonania itd. Za przykład niech posłużą produkty bardzo
popularnego (ze względu na korzystny stosunek ceny do jakości) chińskiego producenta Baofeng,
które stały się standardowym wyposażeniem np. strażaków. Kolejną istotną cechą produktów tej
firmy (ale nie tylko tej) jest możliwość ROZBLOKOWANIA, co umożliwia pracę (odbiór i
nadawanie) w PEŁNYM zakresie VHF 136-174MHz oraz UHF 400-520MHz. UWAGA!!! Kwestia
zgodności z prawem nadawania to już oddzielny temat, jednak radio technicznie umożliwia pracę
na PMR, zakresie amatorskim, Walkie Talkie, Policji, Straży, Pogotowia, PKP, TAXI, Ochrony,
wszelkich innych służb mundurowych, komunalnych, prywatnych firm oraz wiele innych
korzystających z tego zakresu częstotliwości.

Przykładem takiego radia jest Baofeng UV-5R, dwupasmowy radiotelefon (duobander) o

mocy max. 5 watów z podwójnym wyświetlaczem, klawiaturą DTMF i funkcją „podwójnego
odbiornika”, tzw. Dual Watch, czyli możliwości prowadzenia nasłuchu na dwóch kanałach
jednocześnie. Oba aktywne kanały wyświetlają się na wyświetlaczu, dzięki czemu możemy mieć
jeden ważny kanał w ciągłym nasłuchu oraz drugi, do łączności pomiędzy jednostkami, itd. Radio
oczywiście odbiera ''używany'' kanał w pierwszej kolejności i słucha go do zakończenia transmisji.
Wbudowane radio FM pozwala w przerwach rozmowy słuchać ulubionej stacji,
automatycznie przełączając się na wybrany kanał po odebraniu sygnału od drugiej stacji. Podstawa
zasilająca pozwala ładować tak radiotelefon jak i samą baterię.
Rys. 2.3.1 Radiotelefon Baofeng UV-5R

Jak podaje producent zakres częstotliwości odbioru [RX] zawiera się w wartościach 136 –
174MHz, 400 – 520MHz oraz 68-108MHz (radio FM) natomiast nadawania [TX] 136 – 174MHz,
400 – 520MHz. Jest to na pewno mocną stroną tego radia albowiem w zakresie obsługiwanych
częstotliwości zawiera się całe krótkofalarskie pasmo 2m (144 Mhz) oraz 70cm (430 Mhz). Ponadto
mamy do dyspozycji „coś” poza pasmem i tutaj dobra wiadomość dla tych, którzy nie chcą podjąć
próby zdania egzaminu na operatora urządzeń radiowych w służbie radiokomunikacyjnej
amatorskiej. Otóż na znanych portalach aukcyjnych z łatwością można kupić licencję na
użytkowanie danej częstotliwości. Polega to na tym, iż przedsiębiorstwo wykupuje od Urzędu
Komunikacji Elektronicznej jakąś częstotliwość i potem „odsprzedaje” je docelowemu klientowi
(jedynie użytkowanie). W praktyce wygląda to tak, że wyszukujecie aukcję, wydajecie około 30
złotych i macie możliwość użytkowania dwóch częstotliwości przez okres 10 lat. Haczyk polega na
tym, iż musicie mieć w posiadaniu konkretne radio tj. np. właśnie opisywanego Baofenga UV-5R i
korzystać z jego oryginalnej anteny. Podłączenie tego radia do stacjonarnej instalacji antenowej nie
będzie zgodne z warunkami zawartej umowy. Bardziej szczegółowy opis jest dostępny np. na
stronie: https://edc79blog.wordpress.com/2018/12/26/radiostacja-baofeng-uv-5r/ .
3. Podstawowe rodzaje modulacji stosowane w radiokomunikacji
W prostych systemach radiokomunikacji wykorzystuje się 3 podstawowe rodzaje modulacji

analogowej. W przypadku modulacji ciągłej, w zależności od tego, który z parametrów fali nośnej
jest zmieniany w takt sygnału informacyjnego, wyróżnia się modulację amplitudy (AM),
modulację fazy (PM) i modulację częstotliwości (FM).
Modulacja to proces przekształcania w nadajniku sygnału informacyjnego rozumianego jako
różnowartościowa funkcja czasu (np. mowa ludzka) do postaci dogodnej dla transmisji przez kanał
telekomunikacyjny, polegający na zmienianiu jednego z parametrów fali nośnej zgodnie ze
zmianami tego sygnału informacyjnego. Ujmując rzecz bardziej obrazowo, modulacja stanowi
przeniesienie sygnału informacyjnego do zakresu częstotliwości o kilka rzędów wielkości wyższego
od tego sygnału i w związku z tym bardziej dogodnego do transmisji. Najbardziej ogólnie,
modulacje dzielimy na ciągłe i impulsowe. Modulacje ciągłe, ze względu na charakter fali nośnej,
nazywane są również modulacjami sinusoidalnymi. Natomiast w modulacji impulsowej „falę
nośną” stanowi okresowy ciąg impulsów prostokątnych.

3.1 Modulacja AM
Modulacja amplitudy (Amplitude Modulation) jest najstarszym i najprostszym sposobem

modulacji wykorzystywanym w systemach radiokomunikacji ruchomej. Stosowana jest ona w
urządzeniach pracujących w zakresie fal długich, średnich i krótkich.
Modulacja amplitudy polega na nakładaniu sygnału modulującego fm (rys 3.1.b) na
częstotliwość nośną fs (rys 3.1.a) w ten sposób, że w takt zmian napięcia sygnału modulującego
zmianie ulega wartość amplitudy sygnału modulowanego, przy czym fs>>fm. Ilustrację tego procesu
przedstawia rysunek 3.1.
Rys. 3.1 Modulacja amplitudy
Równanie opisujące częstotliwość nośną fs o pulsacji Ω jest następujące:
fs = A0 sin(Ωt) (1)

gdzie fs – częstotliwość fali nośnej [Hz]

A0 – amplituda fali nośnej [V]
Ω = 2·Π· fs gdzie Ω >> ω – pulsacja sygnału nośnego [Hz]
Równanie opisujące przebieg modulujący fm o pulsacji ω (sygnał przenoszący informacje) jest

następujące:
fm = Amsin(ωt+P) (2)
gdzie fm – częstotliwość fali modulującej [Hz]

Am – amplituda sygnału modulującego [V]
ω = 2·Π· fm – pulsacja sygnału modulującego [Hz]
P – moc sygnału modulującego [W]
Równanie opisujące sygnał po procesie modulacji amplitudy jest następujące:
y(t) = (A0 + Am sin(ωt+P)) sin(Ωt) (3)
Podstawowym parametrem charakteryzującym modulację amplitudy jest współczynnik

głębokości modulacji.
Współczynnik głębokości modulacji m wyraża stosunek zmian amplitudy przebiegu

modulującego do amplitudy fali nośnej. Wartość tego współczynnika określa wzór:
Am
m= = k a Am (4)
A0
gdzie: A0 – amplituda fali nośnej [V]
Am – amplituda sygnału modulującego [V]
ka – współczynnik proporcjonalności przyjmujący wartości z zakresu (0;1)

Współczynnik głębokości modulacji często wyrażany jest w procentach i wyliczany ze wzoru:

Am − A0
m= * 100% (5)
A0
a uzyskana w ten sposób wielkość określana jest mianem sprawności modulacji.
Współczynnik ten nie powinien przekraczać wartości 1 (100 %), w przeciwnym bowiem
wypadku nastąpi przemodulowanie sygnału, co spowoduje zniekształcenie jego obwiedni i
problemy z odtworzeniem z niego sygnału informacyjnego w procesie demodulacji. Z praktycznego
punktu widzenia przyjmuje się, że wartość współczynnika głębokości modulacji powinna
oscylować w okolicy 80%, co zapewnia odpowiednią rezerwę na sygnały o większych chwilowych
wartościach amplitudy.
W procesie modulacji amplitudy pojedynczym sygnałem fm wokół częstotliwości nośnej fs
powstają dwa prążki o jednakowych amplitudach i częstotliwościach fs- fm oraz fs+ fm. W systemach
radiokomunikacji ruchomej sygnałem modulującym jest zazwyczaj ludzka mowa czyli sygnał
akustyczny o określonym paśmie. W przypadku systemów radiowych przyjmuje się, że to pasmo
tworzy przedział <300, 3000> [Hz]. W związku z powyższym, w rzeczywistych systemach, wokół
częstotliwości nośnej powstają dwie odpowiednie wstęgi boczne, rys.3.2.
Rys. 3.2 Widmo sygnału AM
Jak można wywnioskować z rysunku 3.2.b, zmodulowany przebieg AM, w związku z

występowaniem wstęg górnej i dolnej, zajmuje dwukrotnie większe pasmo niż sam sygnał
modulujący. Dokładniej rzecz ujmując, pasmo sygnału AM jest dwukrotnie większe od
maksymalnej wartości częstotliwości sygnału informacyjnego. Z punktu widzenia wydatku
energetycznego transmisja takiego sygnału jest nieefektywna, stąd powstały modulacje amplitudy
eliminujące nadmierne zapotrzebowanie na energię, takie jak modulacja amplitudy z wytłumioną
falą nośną DSB czy modulacja jednowstęgowa SSB.
3.2 Modulacja FM
Modulacja FM (Frequency Modulation) czyli modulacja częstotliwości jest postacią

modulacji kąta, przy której częstotliwość chwilowa fi(t) sygnału nośnego zmienia się liniowo wraz z
sygnałem informacyjnym zgodnie z zależnością (5), natomiast amplituda pozostaje bez zmian:
fi(t) = fs+ kfm(t) (5)

gdzie: fs – częstotliwość modulowanej fali nośnej [Hz],
kf – czułość częstotliwościowa modulatora (indeks modulacji) [Hz/V],
m(t) – sygnał informacyjny [V],
t – czas [s]
przy czym zaznaczyć należy, że sygnał informacyjny (modulujący) jest postaci:
m(t) = Amcos(2fmt) (6)
gdzie: Am – amplituda sygnału modulującego [V]

fm – częstotliwość sygnału modulującego [Hz]
W efekcie nakładania sygnału informacyjnego na sygnał nośny powstaje zmodulowany

przebieg FM wyrażany równaniem:
 t

s(t ) = A0 cos2f s t + 2k f  m(t )dt  = A0 cos2f s t +  sin( 2f m t )] (7)
 0 
gdzie: A0 – amplituda fali nośnej [V],

β - wskaźnik modulacji [rad]

Rys. 3.3 Sygnał FM uzyskiwany przy modulacji pojedynczym tonem

a) fala nośna, b) sinusoidalny sygnał modulujący, c) sygnał zmodulowany częstotliwościowo
Przykładowy przebieg sygnału FM w powiązaniu z przebiegiem nośnym i sygnałem

przedstawiony jest na rys. 3.3. Zaznaczyć należy, że rysunek 3.3 przedstawia przypadek najprostszy
tzn. sygnał zmodulowany jednym tonem sinusoidalnym, natomiast w rzeczywistych systemach
radiokomunikacyjnych sygnałem modulującym jest pasmo rozmówne, czyli dla telefonii zakres
300-3400 Hz.
Modulację częstotliwości charakteryzują dwa parametry:
• dewiacja częstotliwości będąca maksymalnym odchyleniem częstotliwości chwilowej

fi(t) sygnału FM od częstotliwości nośnej fs wyrażona wzorem:
Δf = k f Am , (8)

Inaczej mówiąc, dewiacja to różnica między najniższą i najwyższą częstotliwością fali

nośnej w trakcie modulacji, a sygnał zmodulowany częstotliwościowo zmienia się w zakresie <fs-
Δf; fs+Δf>
• wskaźnik modulacji stanowiący stosunek dewiacji częstotliwości Δf do częstotliwości
modulującej fm
f
= , (9)
fm
Ze wzoru (9) wynika, że dewiacja częstotliwości jest proporcjonalna do amplitudy sygnału

modulującego i nie zależy w żaden sposób od jego częstotliwości. Przyjęcie dużej, w stosunku do
maksymalnej częstotliwości modulującej, wartości tego parametru (czyli co za tym idzie także
dużego wskaźnika modulacji) pozwala na ograniczenie zakłóceń częstotliwościowych
pojawiających się podczas transmisji przez kanał radiowy, gdyż zarówno zakłócenia atmosferyczne,
jak i radiowe wpływają głównie na amplitudę sygnału wielkiej częstotliwości, a nie na jego
częstotliwość. Jednak okupione jest to wzrostem zajętości pasma sygnału FM.
W zależności od wartości wskaźnika modulacji, wyróżnia się dwa rodzaje modulacji FM:
• wąskopasmową, gdy β jest mniejszy lub równy 1 [rad],

• szerokopasmową, gdy β >1 [rad]
Dla dużych wartości wskaźnika modulacji β szerokość pasma transmisyjnego zbliża się do
pełnego zakresu zmian częstotliwości 2Δf, pozostając nieznacznie od niego większa. Z drugiej
strony dla małych wartości wskaźnika modulacji β, widmo sygnału FM ogranicza się efektywnie do
częstotliwości nośnej fs i jednej pary częstotliwości bocznych fs± fm, tak, że szerokość pasma jest
bliska 2fm. Do oszacowania szerokości pasma B zajmowanego przez sygnał FM zmodulowany
pojedynczym tonem sinusoidalnym fm (rozważania dotyczące modulacji niesinusoidalnej można
znaleźć np. w [3]) służy empiryczna Reguła Carsona, wyrażona wzorem:
B = 2 (Δfmax+ fmmax) (10)
Ze wzoru (7) wynika, że zmodulowany częstotliwościowo sygnał s(t) jest nieliniową funkcją
modulującego sygnału m(t), mimo że częstotliwość chwilowa zmienia się liniowo wraz z sygnałem
modulującym. Oznacza to, że modulacja częstotliwości jest procesem nieliniowym. Powoduje to, że

widmo sygnału FM nie jest w prosty sposób związane z widmem sygnału modulującego. Przebieg
zmodulowany częstotliwościowo składa się częstotliwości nośnej i wstęg bocznych, złożonych z
prążków przyległych do częstotliwości nośnej i powtarzających się w odstępach równych
częstotliwości modulującej. Amplituda i liczba występujących par prążków, a więc i szerokość
zajmowanego pasma zależy od wartości wskaźnika modulacji, a więc zmienia się w zależności od
wartości dewiacji lub częstotliwości modulującej.
Ważną cechą sygnału FM jest jego stała obwiednia, równa amplitudzie fali nośnej, gdyż jedną
z pożądanych cech modulacji stosowanych w radiokomunikacji ruchomej jest stałość obwiedni
sygnału zmodulowanego, wynikająca z konieczności wykorzystywania całej charakterystyki
wzmacniacza mocy, również w jej nieliniowym zakresie.
Modulacja częstotliwości, w porównaniu z modulacją amplitudy wykazuje dwie zasadnicze

zalety tzn. stałą moc przebiegu zmodulowanego, niezależną od wskaźnika modulacji oraz mniejszą
podatność na zakłócenia. Natomiast wadą modulacji FM jest mniejszy zasięg niż AM oraz
zajmowanie szerszego pasma i konieczność stosowania bardziej skomplikowanych układów
elektrycznych.
4. Emisje i modulacje radiowe

Emisja radiowa to po prostu wysyłanie sygnałów za pomocą promieniowania fal radiowych.
Jednak sposobów „przygotowania” fali do jej wysłania w przestrzeń radiową, a także zapisania w
niej informacji jest bardzo wiele. W celu ich łatwego rozróżnienia stosuje się krótkie, kodowe
oznaczenie. Przykładowo A1A.
I tak:
- pierwszy znak określa rodzaj modulacji,
- drugi znak określa naturę sygnału modulującego falę nośną,
- trzeci znak określa rodzaj przekazywanej informacji.
Znak pierwszy (rodzaj modulacji):
Amplitudowe:
A - dwie wstęgi boczne

H - jedna wstęga boczna, pełna fala nośna

R - jedna wstęga boczna, zredukowana lub regulowana fala nośna
J - jedna wstęga boczna, wytłumiona fala nośna
B - niezależne wstęgi boczne
C - szczątkowa wstęga boczna
Kątowe:
F - modulacja częstotliwości
G - modulacja fazy
D - modulacja w amplitudzie i fazie (jednocześnie lub sekwencyjnie)
Impulsowe:
P - niemodulowana sekwencja impulsów
K - sekwencja impulsów modulowanych w amplitudzie
L - sekwencja impulsów z modulacją szerokości (czasu)
M - sekwencja impulsów z modulacją położenia (fazy)
Q - sekwencja impulsów, w których fala nośna jest modulowana kątowo w czasie trwania
impulsu
V - sekwencja impulsów będących kombinacją powyższych lub innych
W - przypadki nie ujęte powyżej
X - inne przypadki nie ujęte powyżej
Znak drugi (natura sygnału modulującego):
0 - brak sygnału modulującego

1 - pojedynczy kanał modulujący, zawierający informację skwantowaną lub cyfrową, bez
użycia podnośnej (bez TDM - multipleksowania z podziałem czasu)
2 - pojedynczy kanał modulujący, zawierający skwantowaną lub cyfrową informację z
użyciem podnośnej (bez TDM)
3 - pojedynczy kanał modulujący, zawierający informację analogową
7 - dwa lub więcej kanałów modulujących, zawierających informację skwantowaną lub
cyfrową

8 - dwa lub więcej kanałów modulujących, zawierających informację analogową

9 - sygnał złożony z jednego lub więcej kanałów zawierających informację skwantowaną lub
cyfrową oraz jednego lub więcej kanałów zawierających informację analogową
X - przypadki nie ujęte powyżej
Znak trzeci (rodzaj przekazywanej informacji):

N - brak nadawanej informacji
A - telegrafia dla odbioru słuchowego
B - telegrafia dla odbioru automatycznego
C - Faksymile
D - transmisja danych, telemetria, zdalne sterowania
E - telefonia (i radiofonia)
F - telewizja (sygnał wizji)
W - kombinacja powyższych
X - przypadki nie ujęte powyżej
AM (modulacja amplitudy) - często stosowana w radiach CB do użycia w podstawowej

czterdziestce, dostępna w wielu urządzenia krótkofalarskich. Polegają na kodowaniu sygnału
informacyjnego (szerokopasmowego o małej częstotliwości) w chwilowych zmianach
amplitudy sygnału nośnego. Uzyskany w wyniku sygnał zmodulowany jest sygnałem
wąskopasmowym, który nadaje się np. do transmisji drogą radiową. Składa się z 2 wstęg
bocznych oraz fali nośnej.
AM-SC (DSB, DSB-SC) (ang. Amplitude Modulation Suppressed Carrier, Double Side
Band) - dwuwstęgowa modulacja amplitudy z wytłumioną falą nośną.
ISB (Independent Side Band) - modulacja amplitudy z dwoma niezależnymi wstęgami

bocznymi i częściowo wytłumioną lub wytłumioną falą nośną (B3E)
VSB (Vestigial Sideband) - modulacja amplitudy z częściowo tłumioną wstęga boczną (C3F)

FM (Frequency Modulation) (modulacja częstotliwości) bardziej odporna na zakłócenia, lecz

o nieco mniejszym zasięgu od AM. Dostępna w większości urządzeń radioamatorskich oraz
często dostępna w radiach CB. Kodowanie informacji w fali nośnej następuje przez zmiany
jej chwilowej częstotliwości w zależności od sygnału wejściowego, tj. jej modulację.
SSB (Single Side Band) (modulacja jednowstęgowa) SSB jest tylko jedną wstęgą boczną
(USB Upper SideBand - górną wstęga, LSB Lower SideBand - dolną wstęga) z wytłumioną
falą nośną. Jest to emisja o największym zasięgu. Jest to rodzaj modulacji amplitudowej
charakteryzującej się znaczną oszczędnością mocy i szerokości pasma.
SSB-FC (Single Side Band Full Carrier) - jednowstęgowa modulacja amplitudy z falą nośną
(H3E)
SSB-RC (Single Side Band Reduced Carrier) - jednowstęgowa modulacja amplitudy z

częściowo wytłumioną falą nośną (R3E)
SSB-SC (Single Side Band Suppressed Carrier) - jednowstęgowa modulacja amplitudy z

wytłumioną falą nośną (min. 45 dB) - oznaczana często jako SSB (J3E)
CW (Continuous wave(form)) – rodzaj emisji ze stałą amplitudą i częstotliwością – na

przykład fala ciągła z kluczowaną nośną A1A. Fala nadawana tą emisją jest emitowana z
przerwami, a długości czasu nadawania i przerw kodują przenoszoną informację. Obecnie
używana głównie do transmisji alfabetem Morse’a.
RTTY (Radioteletype) - emisja asynchroniczna. Znaki nadawane są kolejno bez grupowania

w bloki i bez dodatkowych informacji zarządzających transmisją bądź ułatwiających
wykrycie błędów i przekłamań. Jest bardzo wolna w porównaniu z nowoczesnymi systemami.
Typowa szybkość transmisji wynosi 45 bodów (średnio 60 słów na minutę).
Packet Radio - posiada mechanizmy pozwalające na wykrycie i korektę przekłamań,

nadawane dane organizowane są w bloki ze znakami nadawcy i adresata. Stosowany jest
protokół AX.25. Prędkość transmisji wynosi 1200, 2400, 9600, 19200 bps i więcej.

SSTV (Slow Scan TeleVision) - system przesyłania pojedynczych obrazów drogą radiową.
Pojedynczy obraz jest przesyłany w ciągu od kilkunastu sekund do kilku minut)
ATV - telewizja amatorska. Najczęściej stosowana w paśmie 70 cm oraz 23 cm.

AMTOR - emisja pośrednia między RTTY a Packet Radio. Występują zabezpieczenia przed
przekłamaniami oraz jest możliwe wywołanie selektywne. Transmisja synchroniczna.
Długość impulsów w systemie AMTOR wynosi 10 ms.
PACTOR - łączy w sobie zalety emisji Packet Radio i AMTOR. Wykorzystywany do pracy
na falach krótkich.
PSK31 (Phase Shift Keying, 31 Baud)- Umożliwia przeprowadzenie dwustronnej "czatu"

pomiędzy operatorami, tekst wpisywany u jednego pojawia się u drugiego i odwrotnie,
wymaga komputera i modemu lub karty dźwiękowej.
MT63 - do przesyłania informacji są używane jednocześnie 64 zmodulowane tony. Przez to

staje się bardzo odporna na chwilowe zakłócenia i zaniki.
MFSK - emisja wielotonowa o szerokości pasma 316 Hz.
D-STAR (Digital Smart Technology for Amateur Radio) - jest to standard komunikacji
cyfrowej dla radioamatorów, posiada dwa sposoby komunikacji: DV - Digital Voice oraz DD
- Digital Data
QAM (Quadrature Amplitude Modulation) - kwadraturowa modulacja amplitudowo-fazowa.

Służy do przesyłania danych cyfrowych przez kanał radiowy, stosowana m. in. w
transmisjach DVB.
CLOVER oraz CLOVER II - Zastosowano tu wielotonową modulację AFSK kombinowaną

z modulacją fazy PSK. Stosowane są dwu-, cztero-, ośmio- i szesnastofazowe systemy
modulacji fazy kombinowane z dwupoziomową modulacją amplitudy. Sygnał nadawany
składa się z czterech impulsów o długości 32 ms i odstępach czasu 8 ms.

PSK (Phase Shift Keying), kluczowanie fazy - rodzaj modulacji cyfrowej, w której
reprezentacja danych odbywa się poprzez dyskretne zmiany fazy fali nośnej.
ASK (Amplitude-Shift Keying) - kluczowanie amplitudy. Typ modulacji cyfrowej

reprezentującej sygnał cyfrowy w postaci zmieniającej się amplitudy fali nośnej.
FSK (Frequency-Shift Keying) - modulacja częstotliwości dla sygnałów cyfrowych, czyli

kluczowanie z przesuwem częstotliwości.
6. Emisje cyfrowe w łącznościach amatorskich

Tryby cyfrowe stały się bardzo popularne nie tylko w zastosowaniach profesjonalnych, ale
również w łącznościach amatorskich. Odpowiada za to znaczący wzrost dostępności i mocy
obliczeniowej komputerów osobistych i ich standardowe wyposażenie w karty dźwiękowe. To
zaowocowało powstaniem wielu programów komputerowych, służących do kodowania i
dekodowania. Większość z tego typu oprogramowania wykorzystuje wizualny wyświetlacz
„wodospad” (ang. Waterfall), graficznie przedstawiający wycinek pasma radiowego aby ułatwić
znalezienie, strojenie i odbiór stacji na danej częstotliwości.
Tabela 3. Częstotliwości emisji cyfrowych
Częstotliwości emisji cyfrowych
Pasmo PSK RTTY JT65 JT9 FT8 FT4
160m 1.838 MHz 1.838 MHz 1.839 MHz 1.840 MHz
80m 3.580 MHz 3.590 MHz 3.570 MHz 3.572 MHz 3.573 MHz 3.575 MHz
60m 5.357 MHz
7.0475
40m 7.040 MHz 7.043 MHz 7.076 MHz 7.078 MHz 7.074 MHz
MHz
10.143 10.138 10.140 10.136 10.140

30m 10.141 MHz
MHz MHz MHz MHz MHz

14.080 14.076 14.078 14.074 14.080

20m 14.070 MHz
MHz MHz MHz MHz MHz
18.105 18.102 18.104 18.100 18.104

17m 18.098 MHz
MHz MHz MHz MHz MHz
21.080 21.076 21.078 21.074 21.140

15m 21.070 MHz
MHz MHz MHz MHz MHz
24.925 24.917 24.919 24.915 24.919

12m 24.920 MHz
MHz MHz MHz MHz MHz
28.070 MHz 28.120 28.080 28.076 28.078 28.074 28.180

10m
MHz MHz MHz MHz MHz MHz
50.600 50.310 50.312 50.313 50.318

6m 50.305 MHz
MHz MHz MHz MHz MHz
- dla emisji JT65, JT9, FT8 i FT4 podane częstotliwości są określone dla Regionu 1,
- dla emisji PSK i RTTY nie są to krytyczne częstotliwości, ale zwykle stacje są słyszalne na
tych częstotliwościach.
7. Pasma radiowe
Przeznaczony do łączności radiowej zakres fal radiowych podzielony jest na tzw. pasma,
czyli wyznaczone i oznaczone zakresy częstotliwości. Różnią się one od siebie często bardzo
znacznie. Przede wszystkim właściwościami propagacji, zasięgiem łączności, wykorzystywanymi
mocami nadajników i rodzajami modulacji oraz emisji. Dobre i przejrzyste zestawienie można
zobaczyć tutaj: https://sp9cxn.pzk.pl/pasma.html .
8. Radio programowalne SDR
8.1 Czym jest SDR

SDR (od ang. software-defined radio, radio definiowane programowo) to system komunikacji
radiowej, w którym działanie podstawowych elementów elektronicznych (mieszaczy, filtrów,
modulatorów i demodulatorów, detektorów) jest wykonywane za pomocą programu
komputerowego. Chociaż idea SDR nie jest nowa, dopiero gwałtowny rozwój możliwości
elektroniki cyfrowej umożliwił praktyczną realizację wielu jej elementów, rozważanych dotąd
jedynie w teorii. Najprostsza realizacja SDR może składać się z komputera wyposażonego w kartę
dźwiękową lub inny przetwornik analogowo-cyfrowy oraz front-end radiowy (układ elektroniczny
odbierający zmodulowany sygnał wysokiej częstotliwości i przenoszący go do niższego pasma,
znajdującego się w zakresie przetwarzania karty dźwiękowej). Większość procesu przetwarzania
sygnału jest realizowana przez procesor ogólnego przeznaczenia (zamiast układów
specjalizowanych). Tak zaprojektowany odbiornik może obsługiwać różne typy transmisji
radiowych jedynie dzięki zmianie programu przetwarzającego sygnał.
Radio programowalne jest szczególnie użyteczne w szybko rozwijających się systemach,
które często podlegają unowocześnianiu i zmianom techniki nadawania, na przykład w sieciach
komórkowych lub wojskowych. Systemy radia programowalnego są również powszechnie używane
na uczelniach i w badaniach akademickich, zarówno polskich uczelni jak i uczelni zagranicznych.
W zajęciach dydaktycznych pozwalają studentom zapoznać się z szeroką gamą systemów
radiowych (analogowych i cyfrowych) a w badaniach naukowych pozwalają na zbudowanie
prototypów i empiryczną weryfikację hipotez. W przypadku techniki radia programowalnego
kluczowym elementem jest oprogramowanie. Obecnie istnieje wiele pakietów oprogramowania
pozwalającego na budowanie oprogramowania SDR i bardzo często jest to bardzo zaawansowane
oprogramowanie, które rozpowszechniane jest całkowicie bezpłatnie.
8.1 Odbiornik SDR

Jedną z istotnych przyczyn rozwoju i upowszechnienia idei SDR w prywatnych
zastosowaniach jest możliwość wykorzystania tanich (poniżej stu złotych) odbiorników DVB-T,
podłączanych do komputera przez port USB. Istotne jest tutaj wykorzystanie w odbiorniku układu
RTL2832U. Odbiornik taki, po odblokowaniu, może pokryć pasmo nawet do 2GHz. Przykład
takiego odbiornika jest przedstawiony poniżej na rys. 8.1.
Sprzedawany jest w zestawie z anteną zewnętrzną, pilotem zdalnego sterowania i
oprogramowaniem multimedialnym. Odbiornik oparty jest właśnie na układzie RTL2832U oraz
głowicy 820T2, dzięki czemu może być sterowany programowo, co jest warunkiem SDR. Pozwala
na odbiór m.in. DVB-T, DAB+, FM, satelit pogodowych NOAA i wielu innych. Dołączona antena
ma przystawkę magnetyczną, co umożliwia umieszczenie jej na gładkiej powierzchni. Należy
jednak mieć świadomość, że antena z zestawu jest bardzo kiepskiej jakości i powinno się ją
zastąpić. Pewnym problemem są ceny profesjonalnych anten, zaczynające się od kwoty
przewyższającej dwukrotnie cenę odbiornika. Sam odbiornik tez nie ma zbyt wysokich parametrów,

ale mimo to działa dość efektywnie w stosunku do ceny. Istnieją oczywiście specjalizowane
odbiorniki SDR o znacznie lepszych parametrach i funkcjach. Ich cenę i charakterystykę oraz
kryteria wyboru można zobaczyć np. tutaj: https://www.inradio.pl/aktualnosci/403-sdrplay-rsp1a-
rspdx-rspduo oraz https://www.inradio.pl/sklep/odbiorniki-
szerokopasmowe/sdrplay/producent/sdrplay .
Rys. 8.1 Odbiornik DVB-T, podłączany do komputera przez port USB, jako tani odbiornik SDR
8.2 Oprogramowanie SDR

Do odbioru sygnałów (nawet z taniego tunera DVB-T na USB) można wykorzystać wiele
różnych programów. W systemach Unixowych, najpopularniejszym rozwiązaniem jest
oprogramowanie GNU Radio oraz graficzna nakładka GQRX. Pod Windowsem, najpopularniejsze
oprogramowanie to AirSpy SDR# (do pobrania z https://airspy.com/download/). Dawniej projekt
ten obsługiwał jedynie tanie tunery DVB-T. Od niedawna jego twórcy rozwijają również serię
własnych urządzeń – odbiorników przeznaczonych typowo do zastosowań SDR. Choć bazują one
na tych samych chipach, mają więcej funkcji i również więcej kosztują. Są to jednak
nieporównywalnie mniejsze koszty w porównaniu z drogimi, profesjonalnymi analizatorami
widma, dla których projekt ten może być alternatywą. Wsparcia dla tanich tunerów DVB-T nie
porzucono. Więcej pod adresem: https://www.dobreprogramy.pl/okokok/Nasluch-lacznosci-sluzb-i-
krotkofalowcow-skaner-radiowy-z-taniego-tunera-DVBT,75865.html
Innym ciekawym oprogramowaniem jest SDR Console (do pobrania z https://www.sdr-
radio.com/). Jego twórcy deklarują ścisłą współpracę z producentami sprzętu, aby zapewnić
aktualność i jakość oprogramowania. Zakres obsługiwanego sprzętu jest bardzo szeroki. Jednak
niezwykle istotną cechą tego oprogramowania jest obsługa serwerów, retransmitujących pasma
radiowe. Dzięki temu w jednej chwili po instalacji oprogramowania można rozpocząć nasłuch
emisji radiowych z całego świata BEZ żadnego sprzętu radiowego!
Program HamSphere to klasa sama w sobie, ponieważ jest to coś więcej niż oprogramowanie
SDR. To właściwie wirtualny transceiver, czyli radiowy nadajnik-odbiornik. Jego pomysłodawca i
właściciel, Kelly (SM7NHC i 5B4IT), twierdzi, że nie jest to typowa „gadałka”, VOIP jakich jest
już kilka w Internecie, ale prawdziwy program łączności dla krótkofalowców, tyle że internetowy, z
zachowaniem wszelkich atrybutów właściwych dla prawdziwego radia. Mamy tam wydzielone te
same pasma amatorskie KF i UKF (a nawet pasmo 11m – tradycyjne dla CB). Przesłuchując pasma
słyszymy „biały szum”, by jeszcze wzmocnić wrażenie realności. Program (jego otoczka i strona)
umożliwiają prowadzenie rzeczywistej (chociaż internetowej) łączności, logów stacji, wysyłanie i
otrzymywanie kart QSL, uczestnictwo w zawodach, zdobywanie dyplomów itd. Wszystko to
oczywiście wirtualnie, ale bez żadnych licencji, zezwoleń i koncesji. Więcej na stronie
https://www.hamsphere.com/ oraz https://hf5l.pl/co-to-jest-hamsphere/ . Program jest dostępny w
wersji testowej, po rejestracji i podaniu imienia, miejscowości oraz adresu email.
9. Uwagi praktyczne
Pod żadnym pozorem nie należy „upraszczać” ćwiczenia i próbować wykonywać
pomiarów/obserwacji jednocześnie z kilku punktów instrukcji. Jest to najszybsza droga do pomyłki
w identyfikacji przebiegów, co skutkuje odrzuceniem sprawozdania.
Pomimo, że w instrukcji zawsze używa się określeń typu „połącz”, „zestaw połączenie”, to
jest bardzo prawdopodobne, że dane połączenia będzie już wykonane. Nie należy, więc
automatycznie rozłączać tego, co jest połączone – najpierw sprawdzamy istniejące połączenia.
W nawiasach klamrowych {} podane są ustawienia podstawowych parametrów przyrządu
pomiarowego – odnoszą się do przyrządu powołanego przed nawiasami.
Dla uproszczenia i zwiększenia przejrzystości instrukcji wprowadzono poniższe symbole,
które zostały wykorzystane w tekście.:
zapisz przebieg na dysku,
pytanie, na które odpowiedź musi znaleźć się w sprawozdaniu,

10. Przebieg ćwiczenia
10.1 Zainstaluj i uruchom program Audacity. Musisz skonfigurować ustawienia dźwięku w

systemie Windows 10, aby Audacity mogło nagrywać dźwięk z aplikacji a nie przez
mikrofon. Aby to zrobić, w Audacity otwórz z menu Edycja -> Ustawienia... Przejdź do
pierwszej pozycji Urządzenia. Wybierz Host: Windows WASAPI, Odtwarzanie - Urządzenie
Speakers (nazwa Twojej karty dźwiękowej) oraz Nagrywanie - Urządzenie Speakers (nazwa
Twojej karty dźwiękowej) - nie mikrofon. Kanały: 2 (stereo).
10.2 Stwórz plik tekstowy o dowolnej nazwie. Zapisz w nim tekst

"IndeksXXXXXXDataRRRRMMDD" (bez spacji), gdzie XXXXXX to Twój numer indeksu a
RRRRMMDD to data wykonania ćwiczenia, Następnie powiel ten tekst 5 razy. Na końcu
dodaj słowo KONIEC. Przykład: Indeks012345Data20200403Indeks012345Data20200403
Indeks012345Data20200403Indeks012345.......KONIEC

Emisja telegraficzna CW
10.3 W przeglądarce internetowej otwórz stronę

https://morsecode.world/international/translator.html .
10.4 Do pola tekstowego Input wklej zawartość stworzonego pliku tekstowego. Kliknij ikonę
Configure.
10.5 Dokonaj czterech zmian (konfiguracji) ustawień – Frequency na 1000 i 2000 Hz oraz
Charakter speed na 20 i 30. Za każdym razem odsłuchaj zakodowany tekst, naciskając ikonę
Play. Za każdym razem zapisuj stworzony plik, naciskając ikonę Download. Co różni
pliki? Na co wpływa zmiana ustawień?
10.6 Uruchom program Audacity. Otwórz pierwszy z zapisanych plików WAV . Korzystając z
funkcji Plik -> Nowy lub kombinacji klawiszy Ctrl+N otwórz nowe okno programu
Audacity i otwórz kolejny plik WAV. Powtórz to dla pozostałych plików.

10.7 Zapisz każdy przebieg (zrzut) do sprawozdania. Korzystając z ikon lupy (z plusem i
minusem) powiększaj i pomniejszaj zarejestrowany przebieg dźwięku. Czemu

odpowiadają szerokie i wąskie "prostokąty" i przerwy między nimi? Co je tworzy (widać po
kilkukrotnym powiększeniu)? Czym różnią się oba pliki/przebiegi?
10.8 W obu oknach ustaw kursor na końcu przebiegu. Jaki jest czas trwania obu przebiegów?
Który jest krótszy a który dłuższy i dlaczego? Jaka jest szybkość transmisji?
10.9 W każdym oknie (dla każdego pliku) zaznacz cały przebieg kombinacją klawiszy Ctrl+A
lub wybierając z menu Zaznacz -> Wszystko. Z menu Analizuj wybierz Narysuj widmo...
Sprawdź, czy ustawienia skali i funkcji przetwarzania przebiegu odpowiadają ustawieniom.
10.10 Porównaj otrzymane przebiegi widma dla każdego z plików WAV. Zapisz je do
sprawozdania. Czym różnią się przebiegi? Czemu odpowiada „pik” w przebiegu? Czy
ich szerokości są różne czy takie same i dlaczego?
10.11 W przeglądarce internetowej otwórz w czterech kartach stronę

https://www.edukator.pl/site/?applet=1928 Wybierz przykładowe dźwięki i zapoznaj się z
analizatorem widma. Przełącz wykres na skale logarytmiczną. Wybierz i załaduj pliki WAV,
włącz odtwarzanie. Czym różnią się przebiegi? Skąd różnica? UWAGA!!! O wiele
lepsze rezultaty, dzięki bogactwu funkcji i możliwościom skalowania przebiegów, da
wykorzystanie oprogramowania analizatora widma Sonic Visualizer. Jest on trudniejszy w
obsłudze, ale warto z niego korzystać. Instrukcja:
https://www.sonicvisualiser.org/doc/reference/4.0.1/en/ .
10.12 W przeglądarce internetowej otwórz stronę

https://morsecode.world/international/decoder/audio-decoder-adaptive.html . Korzystając z
ikony Upload załaduj kolejno zapisane pliki WAV.

10.13 Odtwórz je kolejno i zapoznaj się ze zdekodowanym tekstem oraz przebiegiem. Czy tekst
odpowiada zakodowanemu tekstowi (numer indeksu, data)? Czy wystąpiły błędy? Zapisz
fragment otrzymanego przebiegu. Zaznacz w nim 2-3 wybrane znaki i na nieś nad nimi
kod Morse’a.
Emisje danych i map meteorologicznych NAVTEX, HF-FAX
10.14 Pobierz i zainstaluj program SeaTTY. Pobierz na dysk komputera pliki navtex.wav i hf-
fax.wav.
10.15 Uruchom program SeaTTY. Z menu Mode wybierz tryb NAVTEX. Wybierz z menu File ->
Decode From File. Otwórz plik navtex.wav. W górnym białym polu program rysuje widmo
sygnału z pliku WAV. Pilnuj aby w widmie dwa czerwone marker (pionowe czerwone
kreski) znajdowały się na maksimach sygnału.

10.16 Plik navtex.wav zawiera dwie depesze. Ich treść w postaci tekstu pojawi się w polu
tekstowym pod widmem sygnału. Zapisz tę treść lub skopiuj z plików. UWAGA!!! Program
zapisze depesze do pliku w katalogu C:\ProgramData\SeaTTY\Messages, jednak katalog
ProgramData może być katalogiem ukrytym i niewidocznym w Eksploratorze plików!
Czego dotyczą te depesze? Jakich regionów i krajów?
10.17 Z menu Mode programu SeaTTY wybierz tryb HF-FAX. Powinno otworzyć się drugie okno
programu z tytułem FAX. Wybierz z menu File -> Decode From File. Otwórz plik hf-
fax.wav. Jeśli w oknie FAX automatycznie nie rozpocznie się dekodowanie sygnału naciśnij
klawisz START. Poczekaj na odbiór całego obrazu (mapy), co zajmie ok. 10 minut. Zapis
powinien zakończyć się automatycznie, jeśli nie to można go zakończyć klawiszem STOP.
Zapisz mapę klawiszem SAVE. UWAGA!!! Program zapisze mapę do pliku w katalogu
C:\ProgramData\SeaTTY\Messages, jednak katalog ProgramData może być katalogiem
ukrytym i niewidocznym w Eksploratorze plików! Ile czasu zajęło dekodowanie mapy? Jaka
jest wielkość pliku mapy? Jaka jest rozdzielczość mapy? Jaka była szybkość dekodowania,
liczona w liniach na minutę?
10.18 Otwórz oba pliki navtex.wav i hf-fax.wav w analizatorze widma, online lub w programie
Sonic Visualizer (zalecane). Zapisz widma sygnałów. Czy są one podobne do siebie?
Czy są podobne do widm poprzednich sygnałów? Jakie są, szerokie czy wąskie? Co można
powiedzieć o kodowaniu, czy są jakieś elementy wspólne lub powtarzające się?
Lotnicza łączność radiowa
UWAGA!!! Część instrukcji Lotnicza łączność radiowa wymaga dostępu do smartfonu

lub tabletu z systemem Android. Brak jej wykonania NIE BĘDZIE skutkować
obniżeniem oceny za sprawozdanie.
10.19 Nie musisz niczego instalować, aby wysłuchać przeznaczonego dla pilotów radiowego
komunikatu o panujących na danym lotnisku warunkach pogodowych. Wystarczy np. dla
lotniska im. Chopina w Warszawie zadzwonić na numer +48 22 574 5957. Jest to tzw.
komunikat ATIS, który nadawany jest na częstotliwości 120,45 MHz, emisją AM. Szczegóły
na https://pl.wikipedia.org/wiki/ATIS . Telefon jest tu prostym substytutem radioodbiornika,
wykorzystanym na potrzeby ćwiczenia. Jeśli to możliwe zarejestruj ten komunikat i dołącz
w formacie mp3 do maila ze sprawozdaniem.
10.20 Zapoznaj się z nagraniem https://www.youtube.com/watch?v=IgrWF3OruDA . Powstało

przy wykorzystaniu znanej już strony FlightRadar24.com i aplikacji (płatnej) LiveATC.
Zainstaluj jej bezpłatny odpowiednik AirRadio.
10.21 Uruchom program AirRadio. Wspierając się stroną FlightRadar24.com znajdź lotnisko,
które jest na liście w programie AirRadio i w pobliżu, którego znajduje się podchodzący do
lądowania samolot – w sytuacji drastycznego zmniejszenia liczby lotów może to nie być
łatwe. Spróbuj „złapać” (klawisz Play) rozmowę lotniska z pilotami. UWAGA!!!

Program AirRadio w przypadku braku rozmowy/sygnału nie emituje charakterystycznego
radiowego szumu tylko ciszę, co może dawać mylące wrażenie, że nie działa. Jeśli to
możliwe zarejestruj tę rozmowę i dołącz w formacie mp3 do maila ze sprawozdaniem.
Emisje radiowe na pasmach krótkofalarskich przy wykorzystaniu Internetu i SDR
10.22 W przeglądarce internetowej otwórz stronę http://www.websdr.org/ . Szczegółowa

instrukcja „obsługi” tej strony znajduje się w pliku pdf pod adresem:
http://sp9moa.moa.edu.pl/wp-content/uploads/2015/12/WebSDR_Przewodnik.pdf w
punktach 2 i 3. Zignoruj archaiczny wygląd tej strony i skoncentruj się na treści. WebSDR to
bowiem projekt o światowym zasięgu, którego celem jest umożliwienie odsłuchu emisji
krótkofalarskich z dowolnego miejsca przy wykorzystaniu jedynie Internetu. Na stronie tej
w tabelce znajduje się wykaz stron z całego świata, na których odbywa się internetowa
retransmisja sygnałów radiowych. Pierwsza kolumna tabelki Location and URL zawiera
podstawowe informacje o odbiorniku, jego lokalizacji oraz adres internetowy,
umożliwiający dostęp do niego. Dodatkowo pokazywana jest aktualna liczba użytkowników
Users, co może być wskazówką dla oceny aktywności i atrakcyjności strony. Druga
kolumna Frequency range obejmuje informacje na temat pasm, które obejmuje dany
odbiornik. W trzeciej kolumnie Antenna można znaleźć nazwę i typ anteny (anten)
wykorzystanych do budowy odbiornika.
10.23 Z tabelki na stronie WebSDR wybierz stronę, która Ci odpowiada. Przy wyborze pamiętaj o
różnicach w czasie i fakcie, że na pasmach krótkofalarskich najwięcej emisji z reguły ma
miejsce wieczorem i w nocy. Pomocny może być „zegar światowy”, np.

https://dayspedia.com/world-clock/?lang=pl . Przejdź do wybranej strony. Wszystkie te
strony wyglądają podobnie, ponieważ zostały stworzone na tych samych narzędziach. Mogą
się różnić w szczegółach, czasem zależnych od rodzaju i wersji przeglądarki. Aby cokolwiek
było słychać, trzeba najpierw włączyć dźwięk. Służy do tego przycisk (czasem w
wyskakującym okienku) Start audio. On też może mieć różny tekst zależny od rodzaju
przeglądarki, np. Chrome audio start. Zawsze znajduje się on u góry, ale czasem z lewej, a
czasem z prawej strony. Może też wymagać wyboru pomiędzy wersją Java/HTML5.
10.24 Po włączeniu dźwięku powinien być słyszalny przynajmniej szum. Drugi ważny element to
View, czyli widok/podgląd. Jest to ruchomy w zawartości, domyślnie zwykle od dołu do
góry, obraz w kształcie prostokąta, który przedstawia zawartość wybranego fragmentu
danego pasma. On także może wymagać dokonania wyboru pomiędzy wersją Java/HTML5.
Może też mieć różny wygląd. Najbardziej przydatny będzie domyślny Waterfall, czyli
wodospad lub Spectrum, czyli klasyczny obraz widma.
10.25 Poszczególne strony obsługują zwykle kilka pasm, nawet 8. klikając odpowiednią opcję
można przełączać się między nimi: 160m, 80m, 40m, 30m, 25m, 20m, 15m,10m. W tych
okolicach znajdują się też zwykle przyciski wyboru rodzaju emisji/modulacji: CW, LSB,
USB, AM, FM.

10.26 Waterfall jest graficzną podpowiedzią, gdzie należy szukać sygnału, czyli dźwięku innego
niż szum. Zasada jest prosta – tam gdzie jaśniejsza i wyraźniejsza pionowa kreska, tam
powinien być sygnał. Dodatkowym ułatwieniem są znaki stacji/operatorów pod wykresem.
Kliknięcie na któryś z nich od razu dostraja nas do danej stacji. Najechanie i kliknięcie na
Waterfall myszką pozwala jej rolką poszerzać/powiększać i zawężać/zmniejszać
przedstawiany zakres pasma, co ułatwia dostrojenie. Do tego samego służą też przyciski
Zoom out/Zoom in. Poniżej Waterfall i wartości częstotliwości znajduje się (zwykle żółty)
mały wskaźnik wyboru/dostrojenia danej częstotliwości.
10.27 Przeszukaj, minimum 3, pasma pod kątem zajętości i realizowanych tam emisji radiowych.
Znajdź częstotliwość, na której słychać ludzką mowę. Zapisz Waterfall . Zmieniaj typ
emisji/modulacji CW, LSB, USB, AM, FM i obserwuj jak zmienia się żółty, mały wskaźnik
wyboru/dostrojenia danej częstotliwości. Jak zmienia się wskaźnik? Co to oznacza? Czy
wpływa on na dźwięk, odsłuch mowy?

10.28 Korzystając z przycisku Start przy etykiecie Audio recording: włącz nagrywanie
dźwięku/mowy na 30-60 sekund. Zatrzymaj tym samym przyciskiem, tym razem z etykietą
Stop. Zapisz plik WAV na dysku. Po konwersji do formatu mp3 dołącz ten plik do
sprawozdania.
10.29 Spróbuj wyszukać emisję telegraficzną CW lub dalekopisową RTTY. Po nagraniu na dysk
spróbuj zdekodować wiadomość w programach używanych wcześniej.
Emisje radiowe na pasmach krótkofalarskich przy wykorzystaniu oprogramowania SDR
UWAGA!!! Ta część instrukcji, ze względu na konieczność instalacji i obsługi bardzo

rozbudowanego oprogramowania SDR, może sprawiać pewne problemy. Brak jej
wykonania NIE BĘDZIE skutkować obniżeniem oceny za sprawozdanie. Warto jednak
spróbować.
10.30 Pobierz i zainstaluj program SDR Console. Uruchom ten program.
10.31 Z głównego menu wybierz Select Radio, co otworzy małe okno.
10.32 Przy pierwszym uruchomieniu lista będzie zapewne pusta, na rysunku są dwie pozycje.
Następnie kliknij na przycisk Definitions..., co otworzy kolejne okno.

10.33 Kliknij na przycisk Search i wybierz z listy pozycję na samym dole V3 Serwer. Poczekaj
chwilę na wczytanie listy. Otworzy się kolejne okno.
10.34 Kliknij na klawisz SDRspace.com, co otworzy kolejne okno SDR_Radio Servers z listą
serwerów. Ich liczba jest w nawiasie w belce okna. Wykonaj zrzut tego okna. Ile jest
wszystkich serwerów?

10.35 Wybierz aktywny serwer (zielony znaczek z lewej strony) i kliknij na niego dwukrotnie.
Powrócisz do poprzedniego okna, ale serwer pojawi się na liście zakładki Definitions.
Kliknij na niego a następnie OK. Pojawi się okno wyboru Update/Replace. Potwierdź.

10.36 W oknie Radio Definitions wybierz serwer i kliknij Save. W kolejnym oknie ponownie go
wybierz i kliknij Connect. Po pozytywnym połączeniu pojawi się okno Connect: ... z nazwą
serwera. Kliknij na Start.
10.37 Pojawi się kolejno okno z listą odbiorników (od jednego do kilku, 2-4) serwera i
obsługiwanymi przez nie pasmami. Wybierz jeden z nich i kliknij na Start. Po udanym
połączeniu powinno być słychać w głośnikach szum (małe jest prawdopodobieństwo
trafienia na jakiś sygnał) a pole pasma powinno zacząć się „ruszać”.

10.38 Od tej chwili program SDR Console zachowuje się tak, jakby był podłączony do
rzeczywistego odbiornika SDR. Pozwala na jego strojenie, wybór pasma, rodzaju emisji,
filtrów i jeszcze dużo więcej. Najważniejsza to oczywiście zmiana częstotliwości. Można ją
zmienić klikając u góry lub u dołu poszczególnych cyfr pola Receive, z lewej strony, poniżej
menu. Inna możliwość to ręczne wpisanie częstotliwości w oknie, które pojawia się po
kliknięciu na Frequency, obok ikony Stop. Kolejną ważną funkcją jest zmiana trybu/rodzaju
emisji/modulacji. Można tego dokonać w oknie Mode. UWAGA!!! W domyślnych
ustawieniach może nie być modulacji AM, więc trzeba ją dodać klikając na „...” (trzy kropki
i zaznaczając na liście. Kolejna istotna funkcja to Filter, pozwalająca na zmianę szerokości
zastosowanego filtru.
10.39 Znajdź aktywną radiostację. Prawdopodobnie najłatwiej będzie znaleźć emisję telegraficzną
CW. W tym celu wybierz odpowiednie pasmo, korzystając ze wskazówek pod adresem
http://www.hamradio.biaman.pl/bandplankf.htm oraz https://sp9cxn.pzk.pl/pasma.html.
Warto zacząć od 7MHz. Pamiętaj o wyborze trybu CW. Równolegle można uruchomić
poznany wcześniej program CwGet i sprawdzić, czy może on coś zdekodować. Nie
wszystko musi być zrozumiałe. Pomijając kwestię języka w tego typu łącznościach
stosowanych jest wiele skrótów i kodów, np. kod Q:
http://sp9krj.pl/viewpage.php?page_id=8 . Później spróbuj z fonią, czyli z po prostu z
mową. Przeszukaj inne pasma. Zapisz, wykorzystując program Audacity, odebrane stacje do
pliku WAV na dysku, 30-60 sekund. Po konwersji do formatu mp3 dołącz te pliki do
sprawozdania. Zapisz widmo w chwili dostrojenia do stacji. Jaki jest adres serwera?
Co on udostępnia, jakie odbiorniki, jakie pasma? Jakie są odstępy (różnice w
częstotliwościach) pomiędzy poszczególnymi stacjami nadawczymi CW? W którym
zakresie częstotliwości jest najwięcej stacji? Jak wpływa zmiana trybu/rodzaju
emisji/modulacji na odbiór? Jak wpływa zmiana parametru filtru na odbiór?
Dla zainteresowanych (nie dotyczy już wykonania ćwiczenia i sprawozdania, ale ich tematyki)
- warto poznać oprogramowanie HamSphere, oferujące jeszcze coś innego i tworzące
wirtualny Transceiver (nadajnik-odbiornik), który umożliwia rzeczywistą komunikację bez
fizycznego sprzętu. Do pobrania z adresu: https://www.hamsphere.com/ . Program jest
udostępniany w wersji testowej, ograniczonej czasowo. Wymaga jednak rejestracji i podania
imienia, miejscowości oraz adresu email. W takich przypadkach zawsze warto korzystać z
dodatkowego (innego niż swój główny) adresu email, stworzonego np. na którymś z portali.
Podczas rejestracji (głównie przy połączeniu z Internetem przez „kablówkę”) może się
zdarzyć, że „strona rejestracji” nie rozpozna kraju i będzie się domagać numeru telefonu
celem weryfikacji. Nie należy go podawać! Problem powinien zniknąć przy rejestracji z
telefonu, ale z połączeniem nie przez WiFi, ale przez transmisję danych telefonu.

10. Wykonanie sprawozdania

Nie należy umieszczać w sprawozdaniu podstaw teoretycznych, ani opisów stanowiska
laboratoryjnego.
Sprawozdanie musi zawierać wszystkie wyniki pomiarów/obserwacji oraz wszystkie
zarejestrowane dane i zrzuty ekranu prezentowane wg kolejności ich wykonania. Każdy tekst i
obraz muszą być opatrzone numerem punktu instrukcji wg, którego zostały zarejestrowane. Muszą
być opatrzone opisem, wyjaśniającym, co przedstawiają. W sprawozdaniu muszą się znaleźć
odpowiedzi na wszystkie postawione w instrukcji pytania, ponumerowane wg punktów, w

których zostały postawione. Zarówno opisy, jak i odpowiedzi, mają być zwięzłe, ale przedstawione
pełnymi zdaniami.
11. Literatura
[1] Dąbrowski K., Nie tylko fonia i CW, poradnik dla krótkofalowców, Bogmar 1994,
http://www.swiatradio.com.pl/virtual/download/n_t_f_i_CW.pdf ,
[2] Janeczek A., CB radio, WKŁ 1997,
[3] Komsta Ł., Krótkofalarstwo i radiokomunikacja Poradnik, WKŁ 2001,
[4] Haykin S. Systemy telekomunikacyjne t.1, WKiŁ Warszawa 2004,
[5] Smyczek J. Systemy transmisji informacji. Tom 1. Teoria sygnałów, modulacje analogowe,
Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, Koszalin 2004,
[6] Czarnowski J., Okienczyc W., Telekomunikacja stosowana w transporcie, Wydawnictwa
Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1978,
[7] Wielka Encyklopedia PWN, t.23, Warszawa 2004.


cw003 Emisje Modulacje Radio 2023

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

cw003 Emisje Modulacje Radio 2023

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

cw003 Emisje Modulacje Radio 2023

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ZESPÓŁ LABORATORIÓW TELEINFORMATYKI TRANSPORTU

ZAKŁAD INŻYNIERII TRANSPORTU LOTNICZEGO

Emisje i modulacje w systemach łączności radiowej,

© ZITLIT WT PW, DO UŻYTKU WEWNĘTRZNEGO

1. Cel i zakres ćwiczenia

Celem ćwiczenia jest prezentacja elementarnych zagadnień z zakresu radiokomunikacji

2. Wykaz wykorzystanych przyrządów

- program SeaTTY do otrzymywania raportów pogodowych, ostrzeżeń nawigacyjnych i map

Laboratorium ZITLIT – Instrukcja do ćwiczenia 2

Rys. 2.1 Program do rejestracji i obróbki dźwięku Audacity

Rys. 2.2 Strona do emisji telegrafii Morse’a

Laboratorium ZITLIT – Instrukcja do ćwiczenia 3

Rys. 2.3 Strona do dekodowania telegrafii Morse’a

Laboratorium ZITLIT – Instrukcja do ćwiczenia 4

Rys. 2.4 Analizatora widma online

Rys. 2.5 Program analizatora widma Sonic Visualiser

Laboratorium ZITLIT – Instrukcja do ćwiczenia 5

Rys. 2. 7 Aplikacje dla systemu Android LiveATC i AirRadio

Laboratorium ZITLIT – Instrukcja do ćwiczenia 6

Laboratorium ZITLIT – Instrukcja do ćwiczenia 7

Tabela 1. Umowny podział fal radiowych

W najogólniejszym przypadku, radiokomunikację można podzielić następująco:

2) Ze względu na rozlokowanie elementów systemu radiokomunikacyjnego:

• Radiokomunikacja stała, gdzie wszystkie elementy biorące udział w łączności

Laboratorium ZITLIT – Instrukcja do ćwiczenia 8

• Radiokomunikacja ruchoma, gdzie przynajmniej jeden z elementów może się

użytkownicy mają do dyspozycji 40 kanałów radiowych o częstotliwościach przedstawionych w

Tabela 2. Częstotliwości kanałów wykorzystywanych w CB Radio (podstawowa czterdziestka)

Jak z powyższej tabeli można wywnioskować, odstęp międzykanałowy (odstęp między

Laboratorium ZITLIT – Instrukcja do ćwiczenia 10

W najogólniejszym przypadku, urządzenia do łączności radiowej przyjęto dzielić na:

Podstawowymi parametrami tego typu urządzeń są selektywność (czyli zdolność

2.2 Radiotelefony PMR

2.3 Radiotelefony profesjonalne

Laboratorium ZITLIT – Instrukcja do ćwiczenia 12

Przykładem takiego radia jest Baofeng UV-5R, dwupasmowy radiotelefon (duobander) o

Rys. 2.3.1 Radiotelefon Baofeng UV-5R

Laboratorium ZITLIT – Instrukcja do ćwiczenia 13

3. Podstawowe rodzaje modulacji stosowane w radiokomunikacji

W prostych systemach radiokomunikacji wykorzystuje się 3 podstawowe rodzaje modulacji

Laboratorium ZITLIT – Instrukcja do ćwiczenia 14

Modulacja amplitudy (Amplitude Modulation) jest najstarszym i najprostszym sposobem

Rys. 3.1 Modulacja amplitudy

Równanie opisujące częstotliwość nośną fs o pulsacji Ω jest następujące:

Laboratorium ZITLIT – Instrukcja do ćwiczenia 15

gdzie fs – częstotliwość fali nośnej [Hz]

Równanie opisujące przebieg modulujący fm o pulsacji ω (sygnał przenoszący informacje) jest

gdzie fm – częstotliwość fali modulującej [Hz]

Równanie opisujące sygnał po procesie modulacji amplitudy jest następujące:

y(t) = (A0 + Am sin(ωt+P)) sin(Ωt) (3)

Podstawowym parametrem charakteryzującym modulację amplitudy jest współczynnik

Współczynnik głębokości modulacji m wyraża stosunek zmian amplitudy przebiegu

Laboratorium ZITLIT – Instrukcja do ćwiczenia 16

Współczynnik głębokości modulacji często wyrażany jest w procentach i wyliczany ze wzoru:

Rys. 3.2 Widmo sygnału AM

Jak można wywnioskować z rysunku 3.2.b, zmodulowany przebieg AM, w związku z

Modulacja FM (Frequency Modulation) czyli modulacja częstotliwości jest postacią

fi(t) = fs+ kfm(t) (5)

m(t) = Amcos(2fmt) (6)