Dynamika Ruchu Obrotowego

Dynamika ruchu obrotowego
Zauważyłem, że zadania dotyczące ruchu obrotowego bardzo często sprawiają maturzystom

wiele kłopotów. A przecież wystarczy zrozumieć i stosować zasady dynamiki Newtona. Prze-
analizujmy kilka przykładów zadań maturalnych dotyczących tego problemu.
Zadanie numer 3 z maja 2016 roku zostało opisane w pierwszej części serii artykułów doty-
czących tej matury – polecam. W maju 2015 roku również zadanie 3 poświęcone było umie-
jętnościom dotyczącym bryły sztywnej.
Pierwsze dwa podpunkty tego zadania dotyczyły równowagi sił, dla naszych rozważań na
temat dynamiki ruchu obrotowego interesujące będzie zadanie 3.3.
Pionowo ustawiony słup ma energię potencjalną ciężkości. Do jej obliczenia używamy wzo-
ru: = ℎ . Ale pamiętać należy o tym, że nie
cały słup znajduje się na wysokości h. Jeden z
końców znajduje się na wysokości równej jego
długości, ale drugi koniec znajduje się na wysoko-
l
ści równej 0. Można powiedzieć, że wysokość,
jaką należy podstawić do wzoru na energię poten-
cjalną ciężkości, jest równa ℎ = . Skorzystajmy z zasady zachowania energii. W tym przy-
padku początkowa energia potencjalna stojącego słupa zamieni się w energię kinetyczną ru-
chu obrotowego przewracającego się słupa w momencie uderzenia o podłoże:
1
=
2 2
gdzie: I – moment bezwładności słupa, ω – prędkość kątowa słupa w momencie uderzenia o
podłoże.
Jeśli słup obraca się z prędkością kątową ω, to jego koniec ma prędkość liniową v równą
= ∙ . Równanie opisujące zasadę zachowania energii przyjmuje więc postać:
1 1
∙ ∙ = ∙ ∙ ∙
2 2 3
Z powyższego równania można wyznaczyć wzór na wartość prędkości końca słupa w mo-
mencie uderzenia o podłoże:
= 3∙ ∙
Wstawienie danych do wzoru oraz obliczenie wartości prędkości kończy rozwiązanie tego
zadania.
Podczas egzaminu maturalnego w maju 2013 roku zdarzyło się takie zadanie:
Na wiszącą skrzynkę działają dwie siły: ciężar oraz
siła pochodząca od linki. Skrzynka porusza się ru-
chem przyspieszonym, więc jej ciężar ma więk-
szą wartość niż naciąg linki . Na skrzynkę leżącą
na stole działa siła tarcia oraz siła pochodząca od
linki i . Siła naciągu linki ma większą wartość
niż tarcie (skrzynka porusza się ruchem przyspieszonym).
Zgodnie z sugestią zapisaną w tekście zadania skorzystamy z II zasady dynamiki. Przyjmiemy

konwencję: siła wypadkowa = masa · przyspieszenie .
W przypadku krążka konwencja przyjmuje postać: wypadkowy moment siły = moment bez-
władności · przyspieszenie kątowe .
Za pomocą równania: − ∙ = ∙ .
Na krążek działają dwie siły pochodzące od liny. Jedna z nich „chce” go obrócić zgodnie z
ruchem wskazówek zegara, a druga przeciwnie. Stąd siłą wypadkowa jest różnicą sił działają-
cych. Między przyspieszeniem kątowym ε krążka a przyspieszenie liniowym a liny jest zależ-
ność: = ∙ , gdzie R jest promieniem krążka. Uwzględniając ten fakt oraz wzór na war-
tość momentu bezwładności walca otrzymamy II zasadę dynamiki dla krążka:
!
− ∙ = ∙ ∙ ∙".
Po podzieleniu obu stron równania przez R otrzymamy:

− = ∙ ∙ .
II zasada dynamiki dla wiszącej skrzyni ma postać:

− = ∙
II zasada dynamiki dla skrzyni poruszające się na stole ma postać:
− = ∙
Z równań opisujących ruch skrzynek wyznaczamy siły N1 oraz N2:
= ∙ +
= − ∙
i wstawiamy je do wzoru na opisującego ruch krążka:
− ∙ − ∙ − = ∙ ∙ .
Uwzględniamy fakt, że = ∙ oraz =$∙ ∙ i otrzymujemy:

∙ − ∙ − ∙ −$∙ ∙ = ∙ ∙ .
Przekształcając powyższy wzór otrzymujemy:

−$∙
=
1
+ +
2
Czyli otrzymaliśmy wyrażenie podane w treści zadania.
W następnym zadaniu musimy przedyskutować wpływ rozkładu masy na wartość momentu

bezwładności bryły.
Zgodnie z najprostszą definicją moment bezwładności bryły

m1 oś obrotu
jest sumą iloczynów mas oraz kwadratów ich odległości od
r1
osi obrotu. Więc w sytuacji przedstawionej na rysunku mo- r2 m2
net bezwładności bryły obliczymy ze wzoru: r3

= ∙% + ∙% + ∙% m3
Im dalej od osi obrotu znajduje się fragment bryły sztywnej, tym większy jest moment bez-
władności tej bryły. W naszym przypadku blok 2 ma część masy umieszczoną dalej od osi
obrotu niż blok 1. Tak więc moment bezwładności bloku 2 jest większy od momentu bez-
władności bloku 1. Im większy jest moment bezwładności bloku, tym mniejsze jest przyspie-
szenie układu.
Z praw opisujących dynamikę ruchu obrotowego pozostała do omówienia zasada zachowania

momentu pędu. Zadanie opisujące ten problem pojawiło się na maturze w roku 2012.
Skoro krążek obracał się bez tarcia, to można zastosować w tym przypadku zasadę zachowa-
nia pędu. Zasadę tę można sformułować następująco: Gdy na układ ciał obracających się nie
działają siły zewnętrzne, to moment pędu tego układu ciał nie ulega zmianie.
Moment pędu układu przed upadkiem ciężarka:
& = ' ∙ + ( ∙0
Moment pędu układu po upadku ciężarka:
& = ' ∙ + ( ∙
Z zasady zachowania momentu pędu wynika, że L2 = L1, więc otrzymujemy:
' ∙ + ( ∙ = ' ∙
Prędkość kątowa układu po upadku ciężarka:
'
=
' + (
Moment bezwładności ciężarka wynosi: ( = ( ∙ % = 0,6, ∙ 0,1 = 0,006 , ∙

Możemy już obliczyć wartość prędkości kątowej układu po upadku ciężarka:
% - 0,01 % -
= 32 = 20
. 0,01 + 0,006 .
Powtórzyliśmy w ten sposób umiejętności, które powinny wystarczyć do poradzenia sobie z

zadaniami dotyczącymi dynamiki ruchu obrotowego. Zadania, które rozwiązaliśmy były ty-
powymi zadaniami z tego działu podstawy programowej. Nie oznacza oczywiście, że nowe
zadania będą bardzo podobne do powyższych. Mogą oczywiście różnić się znacząco w opo-
wiedzianej historyjce. Ale prawa i zasady, które będziemy używać do ich rozwiązania będą
takie same.
Grzegorz F. Wojewoda
nauczyciel fizyki

Dynamika Ruchu Obrotowego

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Dynamika Ruchu Obrotowego

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Dynamika Ruchu Obrotowego

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Dynamika ruchu obrotowego

Zauważyłem, że zadania dotyczące ruchu obrotowego bardzo często sprawiają maturzystom

Zgodnie z sugestią zapisaną w tekście zadania skorzystamy z II zasady dynamiki. Przyjmiemy

Po podzieleniu obu stron równania przez R otrzymamy:

II zasada dynamiki dla wiszącej skrzyni ma postać:

Uwzględniamy fakt, że = ∙ oraz =$∙ ∙ i otrzymujemy:

Przekształcając powyższy wzór otrzymujemy:

W następnym zadaniu musimy przedyskutować wpływ rozkładu masy na wartość momentu

Zgodnie z najprostszą definicją moment bezwładności bryły

net bezwładności bryły obliczymy ze wzoru: r3

Z praw opisujących dynamikę ruchu obrotowego pozostała do omówienia zasada zachowania

Moment bezwładności ciężarka wynosi: ( = ( ∙ % = 0,6, ∙ 0,1 = 0,006 , ∙

Powtórzyliśmy w ten sposób umiejętności, które powinny wystarczyć do poradzenia sobie z

You might also like