Computer Programming

Computer Programming

‫کامپیوتر‬
‫نویسی کامپیوتر‬ ‫برنامه‬
‫برنامه نویسی‬
 ‫سرفصلها‪:‬‬
‫تعاریف‪ ،‬مفاهیم و اصول کدنویسی زبانهای برنامه نویسی‬

‫قراردادهای لغوی و محاسبات کامپیوتر‬

‫آشنایی با الگوریتم‪ ،‬فلوچارت و شبه کد‬

‫عبارات و دستورالعملها‬

‫توابع‬

‫ساختار و ساختمان برنامه‪ ،‬آشنایی با تست و عیب یابی برنامه‬

‫آرایهها‪ ،‬اشارهگرها‪ ،‬کاراکترها و رشتهها‬

‫ورودی و خروجی با فایلها‬

‫‪Dr. Mehrdad Nikbakht‬‬ ‫‪2‬‬

 :‫منابع‬
Deitel, P. and H. Haridi, C, How to program. 2009: Prentice Hall.

Van-Roy, P. and S. Haridi, Concepts, techniques, and models of computer programming. 2004:
MIT press.

Clifton, M., Imperative to Functional Programming Succinctly. 2017: CreateSpace Independent

Publishing Platform.

Okasaki, C., Purely functional data structures. 1999: Cambridge University Press.

Mertz, D., Charming Python: Functional programming in Python, part 1. 2001

Dr. Mehrdad Nikbakht 3

 ‫ارزشیابی‪:‬‬

‫امتحان پایان ترم‬

‫هفته دوّم یا سوّم اردیبهشت‬ ‫امتحان میان ترم‬

‫ارسال به ایمیل‬ ‫‪Homework‬‬

‫‪Dr. Mehrdad Nikbakht‬‬ ‫‪4‬‬

 :Homework ‫نحوه ارسال‬

[email protected] :To - Email

CP-14012 :Subject

:Body
‫نام‬

‫نام خانوادگی‬

‫روز و ساعت کالس‬

‫نام دانشگاه‬

Dr. Mehrdad Nikbakht 5

 ‫‪Hardware‬‬ ‫‪Software‬‬ ‫‪Computer‬‬
‫سخت افزار‬ ‫نرم افزار‬ ‫رایانه‬

‫دقت‬
‫سرعت‬
‫مزایا‬
‫عدم فراموشی‬
‫انرژی‬ ‫سیستم عامل‬ ‫تکرار بدون نقص‬
‫)‪Operating System(OS‬‬

‫خالقیت‬ ‫معایب‬
‫برنامه کاربردی‬

‫‪Dr. Mehrdad Nikbakht‬‬ ‫‪6‬‬

 https://openai.com/blog/chatgpt/ https://openai.com/dall-e-2/

Dr. Mehrdad Nikbakht 7

 :‫اجزای اصلی کامپیوتر‬

)Input Unit( ‫واحد ورودی‬

)Central Processing Unit( ‫واحد پردازش مرکزی‬

)Memory Unit( ‫واحد حافظه‬

)Output Unit( ‫واحد خروجی‬

Dr. Mehrdad Nikbakht 8

 ‫اجزای اصلی کامپیوتر‪:‬‬

‫واحد ورودی (‪:)Input Unit‬‬

‫این واحد برای ورود دادهها و برنامهها به سیستم رایانه‬
‫توسط کاربر برای پردازش استفاده میشود‪.‬‬

‫واحد خروجی (‪:)Output Unit‬‬

‫واحد خروجی برای نمایش و ذخیره نتیجه به عنوان‬
‫خروجی تولید شده توسط رایانه پس از پردازش استفاده‬
‫میشود‪.‬‬

‫‪Dr. Mehrdad Nikbakht‬‬ ‫‪9‬‬

 ‫اجزای اصلی کامپیوتر‪:‬‬
‫واحد پردازش مرکزی (‪:)Central Processing Unit‬‬
‫انجام عملیاتی مانند حساب و عملیات منطقی پردازش‬
‫نامیده میشود‪ .‬واحد پردازش مرکزی دادهها و‬
‫دستورالعملها را از واحد ذخیره میگیرد و انواع‬
‫محاسبات را براساس دستورالعملهای داده شده و نوع‬
‫دادههای ارائه شده انجام میدهد‪ .‬سپس به واحد ذخیره‬
‫سازی ارسال میکند‪.‬‬

‫پردازنده از نظر عملیاتی شامل دو جزء اساسی میباشد‪:‬‬

‫❖ واحد محاسبه و منطق (‪)Arithmetic Logic Unit‬‬
‫❖ واحد کنترل (‪)Control Unit‬‬

‫‪Dr. Mehrdad Nikbakht‬‬ ‫‪10‬‬

 ‫اجزای اصلی کامپیوتر‪:‬‬

‫واحد محاسبه و منطق (‪:)Arithmetic Logic Unit‬‬

‫تمام محاسبات و مقایسهها براساس دستورالعملهای‬
‫ارائه شده در ‪ ALU‬انجام میشود‪ .‬این توابع محاسباتی‬
‫مانند جمع‪ ،‬تفریق‪ ،‬ضرب‪ ،‬تقسیم و هم چنین عملیات‬
‫منطقی مانند بزرگتر‪ ،‬کمتر از و برابر با غیره را انجام‬
‫می دهد‪.‬‬

‫واحد کنترل (‪:)Control Unit‬‬

‫کنترل کلیه عملیات مانند ورودی‪ ،‬پردازش و خروجی‬
‫توسط واحد کنترل انجام میشود‪ .‬این امر از پردازش گام‬
‫به گام کلیه عملیات جانبی کامپیوتر مراقبت میکند‪.‬‬

‫‪Dr. Mehrdad Nikbakht‬‬ ‫‪11‬‬

 ‫اجزای اصلی کامپیوتر‪:‬‬
‫ثباتهای پردازنده (‪:)CPU Registers‬‬
‫ثباتها قسمتی از حافظه موقتی داخلی پردازنده هستند که وظیفه حفظ دادههایی را دارند که ‪ CPU‬درحال حاضر درحال کار بر روی آنهاست‪ .‬ثباتها‬
‫بسیار سریعتر از سایر حافظهها هستند؛ زیرا ‪ CPU‬همیشه درحال کار بر روی آنهاست و سرعت کم آن به همان اندازه باعث کاهش سرعت پردازنده‬
‫میشود‪ .‬ثباتها با ذخیره کردن دادهها یا آدرسها میتوانند عمل پردازش را بسیار سریعتر کنند‪ .‬رجیسترهای پردازنده به عنوان یک حافظه داخلی‪،‬‬
‫نزدیکترین دسترسی به واحد پردازشی ‪ CPU‬و در باالترین قسمت سطوح انتزاعی حافظهها از لحاظ دسترسی به ‪ CPU‬قرار دارند‪.‬‬
‫به طور کلی ثباتها میتوانند شامل موارد زیر باشند‪:‬‬
‫❖ داده‪ :‬پردازنده میتواند دادههایی که شامل اعداد‪،‬کاراکتر یا آرایه هستند را در ثباتهای خود ذخیره کند‪.‬‬
‫❖ آدرس‪ :‬ثباتها میتوانند شامل آدرسهای مربوط به دادهها در حافظه اصلی باشند‪.‬‬
‫انواع ثباتهای ‪:CPU‬‬
‫ثباتهای موجود در پردازنده را میتوان به صورت کلی به ‪ ۲‬گروه زیر تقسیم کرد‪:‬‬
‫❑ ثباتهای قابل دسترسی (‪ :)User Accessible Registers‬این نوع رجیسترها توسط کاربر با استفاده از دستورات قابل دسترسی هستند‪.‬‬
‫❑ ثباتهای داخلی یا غیرقابل دسترسی (‪ :)Internal Registers‬این نوع رجیسترها توسط کاربر غیرقابل دسترسی هستند و تنها به وسیله خود‬
‫پردازشگر در عمل پردازش قابل دسترسیاند‪.‬‬

‫‪Dr. Mehrdad Nikbakht‬‬ ‫‪12‬‬

 ‫اجزای اصلی کامپیوتر‪:‬‬
‫واحد حافظه (‪:)Memory Unit‬‬
‫یکی از اجزاء اساسی کامپیوتر حافظه کامپیوتر است که‬
‫آن را میتوان به دو نوع حافظه اولیه و حافظه ثانویه طبقه‬
‫بندی کرد‪.‬‬
‫حافظه اولیه را میتوان بیشتر به عنوان ‪ RAM‬و ‪ROM‬‬
‫دسته بندی نمود‪:‬‬
‫‪ :)Random Access Memory( RAM‬رم که حافظه‬
‫دسترسی تصادفی خوانده میشود‪ .‬این قطعه مکانی‬
‫درکامپیوتر است که سیستم عامل‪ ،‬برنامههای کاربردی و‬
‫دادههای مورد استفاده فعلی به طور موقت در آن‬
‫نگهداری میشوند تا پردازنده رایانه به آنها دسترسی‬
‫داشته باشد‪ .‬همچنین “فرار” است زیرا محتوای آن فقط تا‬
‫زمانی که رایانه روشن باشد قابل دسترسی است‪ .‬با‬
‫خاموش شدن رایانه‪ ،‬محتوای ‪ RAM‬دیگر در دسترس‬
‫نیست‪.‬‬
‫‪Dr. Mehrdad Nikbakht‬‬ ‫‪13‬‬
‫‪ :)Read Only Memory( ROM‬نوع خاصی از حافظه است که فقط قابل خواندن است و محتوای آن حتی هنگام خاموش بودن رایانه از بین نمیرود‪.‬‬
‫این معموالً شامل دستورالعملهای سازنده است‪ .‬از جمله‪ ROM ،‬همچنین یک برنامه اولیه به نام ‪ bootstrap loader‬را ذخیره می کند که عملکرد آن‬
‫شروع کار سیستم رایانهای پس از روشن شدن برق است‪.‬‬
‫حافظه ثانویه‪:‬‬
‫حافظه ثانویه رسانهای است که دادهها و دستورالعملها را بیرون از واحد سیستم به مدت طوالنی نگه میدارد‪ .‬برای تمایز آن از حافظه الکترونیکی‬
‫اصلی در واحد سیستم به آن حافظه بیرونی یا کمکی نیز گفته میشود‪ .‬اشکال ابتدایی حافظه ثانویه عبارت بودند از‪ :‬نوارهای کاغذی و نوارهای‬
‫مغناطیسی‪ .‬امروزه حافظه ثانویه شامل هارد دیسک با ظرفیتهای گیگابایتی‪ ،‬دیسکهای نوری که به توزیع مطمئن چند رسانهای میپردازند و‬
‫آرایهای وسیع از حافظه قابل حمل است که انواع مختلف آن درایوهای فلش و حتی دستگاه پخش موسیقی قابل حمل متنوع میباشند‪.‬‬
‫حافظه ثانویه دارای مزایایی نسبت به حافظه الکترونیکی اصلی است‪ .‬حافظه ثانویه عالوه بر غیر فرار بودن‪ ،‬به راحتی قابل توسعه و حمل است‪ .‬زمانی‬
‫که یک دیسک با دادهها پر شده باشد‪ ،‬همواره دیسک دیگری در دسترس خواهد بود‪ .‬میتوان دادهها و دستورالعملها را به راحتی از طریق‬
‫رسانههای حافظه ثانویه چون ‪ DVD ،CD‬و درایوهای فلش توزیع کرده و به اشتراک گذاشت‪.‬‬
‫هر یک از این رسانهها یک یا بیش از پنج کاربرد اصلی حافظه ثانویه را نشان میدهد‪ :‬ذخیره سازی‪ ،‬پشتیبانی‪ ،‬توزیع‪ ،‬انتقال و بایگانی‪.‬‬
‫حافظه ثانویه یا کمکی ذخیره دیگری غیر از ‪ RAM‬است‪ .‬اینها شامل دستگاههایی هستند که جانبی هستند و توسط رایانه متصل و کنترل میشوند‬
‫تا امکان ذخیره سازی دائمی برنامهها و دادهها فراهم شود‪.‬‬

‫‪Dr. Mehrdad Nikbakht‬‬ ‫‪14‬‬

 ‫واحد پردازش گرافیکی (‪:)Graphics Processing Unit‬‬
‫وظیفه آن پردازش اطالعات گرافیکی و تصویری است‪ .‬تمامی اطالعات قابل مشاهده وارد این قطعه میشوند و بعد از آن به‬
‫مانیتور انتقال پیدا میکنند‪ .‬عملیاتهای حرفهای نظیر ضبط و ویرایش فیلم‪ ،‬بازیهای پیشرفته کامپیوتری تا مشاهده تصاویر و‬
‫فیلمها از طریق این سخت افزار انجام میشود‪.‬‬

‫‪Dr. Mehrdad Nikbakht‬‬ ‫‪15‬‬

 :‫تاریخچه‬
.‫ رشتههای صفر و یک‬:‫) برنامه نویسی به زبان ماشین‬1

Low Level )Assembly( ‫) زبان اسمبلی‬۲

High Level ‫) زبانهای سطح باال‬3

BASIC / VB / VB.net / Small Basic Java / JavaScript

C / C++ / Objective C / C#
PHP

Python / MATLAB / R
Dennis Ritchie

Dr. Mehrdad Nikbakht 16

 Human Computer

‫هدف مطلوب‬ ‫سورس کد‬ ‫ترجمه کننده‬ ‫برنامه‬

Programming Language Software Machine Language

Dr. Mehrdad Nikbakht 17

 ‫‪ :Offline‬کامپایل کردن (‪)Compile‬‬
‫یک بار اجرا میشود و دیگر قابل تغییر نیست‪ ،‬به منظور اعمال تغییر‬
‫میبایست مجدداً اجرا گردد‪.‬‬
‫برنامه‌ای‌که‌این‌کار‌را‌انجام‌می‌دهد‪ Compiler‌،‬نامند‪.‬‬
‫‪C / C++ / C# / Java‬‬ ‫ترجمه برنامه‬

‫‪ :Online‬تفسیر (‪)Interpret‬‬
‫در این حالت برنامه در لحظه اجرا ترجمه میشود‪.‬‬
‫‪PHP / MATLAB / JavaScript‬‬

‫‪Dr. Mehrdad Nikbakht‬‬ ‫‪18‬‬

 :‫ترجمه برنامه‬

C ML

Offline Online
C# , Java Intermediate Language (IL) Machine Language (ML)

Mono Project , Xamarin

Dr. Mehrdad Nikbakht 19

 ‫انواع دستورهای ساده‪:‬‬
‫❖ فراخوانی‌عملیات‌(‪‌:)Operation Call‬دستوراتی‌هستند‌که‌با‌یک‌فعل‌امر‌و‌با‌اضافه‌کردن‌پارامتر‌یا‌پارامترهایی صورت‌‬
‫می‌گیرد‪.‬‬
‫مثال‪‌:‬کامپیوتر‌را‌خاموش‌کن‪‌.‬یک‌صدای‌خاص‌پخش‌کن‪.‬‬
‫❖ تعریف‌و‌تخصیص‌(‪‌:)Definition & Assignment‬دستوراتی‌هستند‌که‌معموالً‌نتیجه‌مشخصی‌به‌همراه‌ندارند‌بلکه‌نوعی‌‬
‫تعریف‌در‌حافظه‌را‌ایجاد‌می‌کنند‪‌.‬تعریف‌و‌تخصیص‌به‌طور‌مستقیم‌با‌حافظه‌در‌ارتباط‌می‌باشند‪.‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪10‬‬ ‫مثال‪n = 10‌‌‌:‬‬
‫❖ بازگشت‌(‪‌:)Return‬نتیجه‌کار‌مهم‌است‪.‬‬
‫مثال‪‌:‬برگرداندن‌نتیجه‌یک‌عملیات‪.‬‬
‫❖ رفتن‌به‌(‪‌:)Go To‬از‌جمله‌دستورهای‌مهمی‌است‌که‌در‌برنامه‌نویسی‌مدرن‪‌،‬به‌صورت‌غیر‌مستقیم‌استفاده‌می‌شود‪.‬‬
‫تکرار‬
‫اجرای‌یک‌بخش‌از‌برنامه‌به‌صورت‌شرطی‬

‫‪Dr. Mehrdad Nikbakht‬‬ ‫‪20‬‬

 ‫دستورهای ترکیبی و پیچیده‪:‬‬

‫❑ بلوک‌کد‌یا‌دستورها‬
‫❑ تصمیم‌گیری‌و‌انشعاب‌یا‌دستورات‌انتخاب‌(‪‌:)Selection / Condition‬باید‌تصمیم‌بگیرد‌که‌چه‌زمانی‌چه‌پارامتری‌انتخاب‌شود‪.‬‬

‫‪‌:for‬به‌ازای‌یک‌مجموعه‌محدود‌از‌اعضاء‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تعداد‌تکرار‌مشخص‌و‌محدود‬
‫❑ تکرار‌(‪‌:foreach‌‌‌‌‌‌‌‌:)Repetition‬به‌ازای‌هر‌عضو‌از‌مجموعه‌ای‌مشخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‬
‫‪‌:while‬تکرار‌تا‌زمانی‌که‌یک‌شرط‌برقرار‌باشد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تعداد‌تکرار‌نامشخص‌و‌نامحدود‬

‫شرط‌مثبت‬

‫‪Dr. Mehrdad Nikbakht‬‬ ‫‪21‬‬

 ‫هر‌برنامه‌ای‌که‌با‌‪ for‬قابل‌اجراست‌با‌‪ while‬هم‌می‌شود‌ولی‌برعکس‌آن‌صادق‌نیست‪‌.‬‬ ‫✓‬
‫هر‌برنامه‌ای‌که‌با‌‪ switch‬قابل‌اجراست‌با‌‪ if‬هم‌می‌شود‌ولی‌برعکس‌آن‌صادق‌نیست‪.‬‬ ‫✓‬
‫‪ if‬و‌‪ while‬به‌وضوح‌کلی‌تر‌هستند‪.‬‬ ‫✓‬

‫‪do-while‬‬
‫حالت‌های‌دیگر‌‪while‬‬
‫)‪ :until (VB‬برعکس ‪ ،while‬حالتی‌از‌شرط‌منفی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تکرار‌کن‌تا‌زمانی‌که‌این‌شرط‌برقرار‌نشده‌است‬

‫❑ مدیریت‌حاالت‌استثنایی‌(‪try – catch‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌)Exception Handling‬‬

‫در‌هنگام‌گرفتن‌عدد‌از‌کاربر‌به‌عنوان‌مقسوم‌علیه‪‌،‬با‌یک‌ساختار‌شرطی‌ساده‌چک‌کنیم‌که‌عدد‌مخالف‌صفر‌باشد‪.‬‬ ‫✓‬
‫✓ در هنگام کار با فایل یا مواردی که مرتبط با سیستم است‪ ،‬یک حالت دوّم نیز در نظر بگیریم‪ .‬معموالً این کار با تعریف بلوک‌های ‪try-catch‬‬
‫انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪Dr. Mehrdad Nikbakht‬‬ ‫‪22‬‬

 ‫انواع خطا‪:‬‬

‫❖ خطای‌گرامری‪‌،‬نحوی‪‌،‬دستوری‪‌،‬نوشتاری‌کد‌(‪‌:)Syntax Error‬مرتبط‌با‌زمان‌نوشتن‌کدهای‌برنامه‌و‌قبل‌از‌ترجمه‌و‌اجرا‌می‌باشد‪.‬‬

‫همه‌زبان‌های‌برنامه‌نویسی‌یک‌ساختار‌دستوری‌مشخصی‌دارند‪‌.‬به‌این‌ساختار‌اصطالحاً‌‌‪ Syntax‬گفته‌می‌شود‪.‬‬

‫❖ خطای کامپایل (‪ :)Compile–time Error‬همزمان با ترجمه صورت می‌گیرد‪ .‬در این خطا برنامه اشکال گرامری ندارد ولی نمی‌تواند‬
‫کامپایل شود‪ .‬معموالً این ارور در زبان‌های برنامه نویسی کامپایلری رخ می‌دهد‪.‬‬
‫در فرآیند ترجمه کد الزم است مقدماتی برای آن فراهم شود‪ .‬یکی از مقدماتی که به ما مربوط است‪ ،‬وجود کلیه فایل‌های یک برنامه (اگر‬
‫برنامه دارای چند فایل کد است) و در دسترس بودن کتابخانه‌های استفاده شده در برنامه است‪ .‬اگر در هنگام کامپایل کردن کد‪ ،‬یک یا‬
‫چند مورد از این مقدمات فراهم نباشد‪ ،‬با خطای کامپایل مواجه خواهیم شد‪.‬‬

‫‪Dr. Mehrdad Nikbakht‬‬ ‫‪23‬‬

 ‫انواع خطا‪:‬‬
‫❖ خطای زمان اجرا (‪ :)Run-time Error‬برنامه صحیح نوشته شده است‪ ،‬کامپایل نیز با موفقیت اجرا می‌شود ولی در هنگام اجرای کد‪ ،‬شرایطی‬
‫به وجود می‌آید که این کد به درستی اجرا نمی‌شود‪.‬‬
‫اگر‌برنامه‌ما‌فایلی‌را‌در‌کنار‌خود‌الزم‌داشته‌باشد‌تا‌چیزی‌از‌داخل‌آن‌خوانده‌شده‌یا‌در‌آن‌بنویسید‌و‌این‌فایل‌وجود‌نداشته‌باشد‪‌،‬با‌خطای‌‬
‫زمان‌اجرا‌در‌برنامه‌نویسی‌مواجه‌خواهیم‌شد‪‌.‬در‌واقع‌خطایی‌در‌هنگام‌کار‌با‌فایل‌رخ‌داده‌است‪.‬‬

‫❖ خطای‌منطقی‌(‪‌:)Logical Error‬در‌خطای‌منطقی‪‌،‬کدها‌صحیح‌هستند‪‌،‬کامپایل‌به‌درستی‌انجام‌می‌شود‌و‌ورودی‌های‌برنامه‌نیز‌کامالً‌صحیح‌‬
‫و‌بدون‌ایراد‌خواهند‌بود‪‌.‬اما‌نتیجه‌کار‪‌،‬اشتباه‌است!‬
‫این‌نوع‌خطا‌در‌فرآیند‌اجرای‌برنامه‌هیچ‌مشکلی‌ایجاد‌نمی‌کند‪‌.‬به‌این‌دلیل‌خطای‌منطقی‌را‌یک‌باگ‌(‪ )Bug‬نرم‌افزاری‌در‌نظر‌می‌گیریم‌که‌‬
‫نتیجه‌اشتباه‌است‪‌.‬به‌همین‌دلیل‌خطرناک‌ترین‌خطای‌برنامه‌نویسی‌همین‌نوع‌خطاست‪.‬‬
‫✓ خطاهای زمان اجرا و منطقی‪ ،‬هر دو در هنگام اجرای برنامه ایجاد می‌شوند‪ .‬با این تفاوت که در خطای زمان اجرا‪ ،‬برنامه اجرا نمی‌شود و به‬
‫اصطالح برنامه هنگ می‌کند ولی در خطای منطقی‪ ،‬برنامه اجرا می‌شود ولی نتیجه اشتباه است‪.‬‬
‫اشکال‪‌،‬حشره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪Bug‬‬
‫رفع‌اشکال‪‌،‬رفع‌حشره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪deBug‬‬

‫‪Dr. Mehrdad Nikbakht‬‬ ‫‪24‬‬

 ‫شرایط کامل بودن یک زبان برنامه نویسی‪:‬‬

‫❑ ترتیب‌اجرا‌(‪‌:)Order of Execution‬برنامه‌می‌بایست‌به‌ترتیب‌اجرا‌شود‌و‌تصادفی‌نباشد‪.‬‬

‫❑ شرط‌و‌انتخاب‬

‫❑ تکرار‬

‫✓ ‪ GoTo‬جز‌شرایط‌فوق‌محسوب‌نمی‌شود‪‌،‬بلکه‌با‌شرط‌و‌تکرار‌می‌توان‌آن‌را‌ایجاد‌نمود‪.‬‬

‫‪Dr. Mehrdad Nikbakht‬‬ ‫‪25‬‬

 ‫انواع داده‪:‬‬

‫❑ داده‌عددی‪‌:‬داده‌های‌عددی‌می‌توانند‌صحیح‪‌،‬گویا‌یا‌مختلط‌باشند‪.‬‬

‫‪True‬‬ ‫❑ داده‌منطقی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪1‬‬
‫‪False‬‬ ‫‪0‬‬

‫❑ داده‌متنی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کاراکتر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌’‪‘A’ , ‘B’ , ‘c’ , ‘D‬‬

‫رشته‌(‪‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌)String‬آرایه‌ای‌از‌کاراکترها‌‬

‫‪Dr. Mehrdad Nikbakht‬‬ ‫‪26‬‬

 )Type Casting( ‫تبدیل انواع‬

Dr. Mehrdad Nikbakht 27

 :Type-Safety
C / C++ / C# / Java PHP
Int n = 6; $n = 6;
n = n+1; $n = $n + 1;
n = 6.8; $n = 6.8;
n = `D`; $n = `D`;

Dr. Mehrdad Nikbakht 28

 ‫ساختارهای پیچیده داده‪:‬‬
‫❖ متغیرها (‪ :)Variable‬در برنامه نویسی یک متغیر یک نگهدارنده (محل ذخیره) برای نگهداری داده‌ها می‌باشد‪ .‬برای نشان دادن محل‬
‫ذخیره‌سازی باید به هر متغیر یک نام (شناسه) منحصر به فرد اختصاص داده شود‪ .‬نام متغیر نمایشی نمادین از یک مکان در حافظه‬
‫است‪.‬‬
‫‪N=7‬‬
‫❖ تابع (‪ :)Function‬در یک نگاه خیلی ساده‪ ،‬تابع یک بلوک یا دستگاهی است که یک مقدار ورودی گرفته‪ ،‬روی آن پردازش‌هایی انجام‬
‫می‌دهد و یک خروجی تولید می‌کند؛ درست مانند یک سیستم‪.‬‬

‫توابع ماژول‌های «مستقل» از کدها هستند که یک وظیفه خاصی را انجام می‌دهند‪ .‬تابع در برنامه نویسی معموالً داده‌ها را «دریافت» می‌کند‪،‬‬
‫روی آن‌ها پردازش انجام می‌دهد و نتیجه را «باز می‌گرداند»‪ .‬زمانی که تابع به وسیله یک زبان برنامه نویسی نوشته می‌شود‪ ،‬در طول اجرای‬
‫برنامه ممکن است بارها اجرا یا فراخوانی شود‪ .‬توابع می‌توانند در داخل توابع دیگر «فراخوانی» شوند‪ .‬تابع در برنامه نویسی باعث خوانایی‬
‫بیش‌تر کدها و سادگی آن‌ها می‌شود‪.‬‬

‫‪Dr. Mehrdad Nikbakht‬‬ ‫‪29‬‬

 ‫ساختارهای پیچیده داده‪:‬‬
‫❖ آرایه‌ها (‪ :)Arrays‬در برنامه‌نویسی‪ ،‬مفهومی به نام آرایه وجود دارد که از نظر معنای فارسی به کلمات «آرایه‪ ،‬صف‪ ،‬نظم و‬
‫آرایش تعلق می‌گیرد‪ .‬و به لحاظ مفهومی‪ ،‬به مجموعه‌ای از چیزها گفته می‌شود که در کنارهم و با نظم خاصی قرار دارند!درواقع‬
‫در فرهنگ کامپیوتر نیز این چنین است!‬
‫در آرایه هرعضوی که در آن قرار دارد‪ ،‬شامل یک شاخص (‪ )index‬منحصر به فردی برای خود می‌باشد و از این ‪ index‬برای‬
‫دسترسی به آن عضو استفاده می‌شود‪ .‬و در واقع بهتر است بگوییم آرایه مجموعه‌ای از خانه‌ها را در حافظه و به صورت گروهی برای‬
‫اعضای خود در نظر می‌گیرد‪.‬‬

‫✓ برخی‌از‌زبان‌های‌برنامه‌نویسی‌‪ Zero-based‬هستند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪C / C++ / C# / Java / PHP / Python‬‬

‫✓ برخی‌از‌زبان‌های‌برنامه‌نویسی‌‪ One-based‬هستند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‪MATLAB / BASIC‬‬

‫‪Dr. Mehrdad Nikbakht‬‬ ‫‪30‬‬

 ‫ساختارهای پیچیده داده‪:‬‬
‫❖ ساختار‌(‪‌:)Structure‬ساختار‌شباهت‌زیادی‌به‌آرایه‌دارد‌در‌واقع‌ساختارها‌نوعی‌از‌آرایه‌هستند‌که‌می‌توانند‌اندیس رشته‌‬
‫مثل‌نام‌داشته‌باشند‪.‬‬
‫]`‪x [ `name‬‬ ‫‪or‬‬ ‫;`‪x.Name = `car‬‬

‫مثال‪‌:‬ذخیره‌کردن‌اطالعات‌یک‌دانشجو‪.‬‬

‫✓ در‌‪ Jagged Array‌،C#‬را‌داریم‌که‌ترکیبی‌از‌آرایه‌و‌ساختار‌هستند‪‌،‬مطابق‌آن‌در‌متلب‌‪ Cell Array‬را‌داریم‪.‬‬

‫✓ آرایه‌و‌ساختار‌بدین‌معنی‌هستند‌که‌تحت‌یک‌نام‌بتوانیم‌تعداد‌بسیاری‌داده‌را‌مدیریت‌کنیم‪.‬‬

‫‪Dr. Mehrdad Nikbakht‬‬ ‫‪31‬‬

 ‫ساختارهای پیچیده داده‪:‬‬
‫❖ کالس (‪ :)Class‬در برنامه نویسی شی‌گرا‪ ‌،‬کالس یک قالب کدنویسی توسعه‌پذیر برای ایجاد اشیا است‪ .‬کالس مقادیر اولیه را‬
‫برای وضعیت (متغیرهای عضو) و پیاده‌سازی رفتار (توابع یا متدهای عضو) فراهم می‌کند‪ .‬در یک کالس‪ ،‬مجموعه‌ای از‬
‫خصوصیت‌ها (‪ )Property‬و متدهایی تعریف می‌شوند که برای همه اشیا از آن نوع مشترک هستند‪.‬‬
‫✓ کالس‌ترکیبی‌از‌تابع‌و‌ساختار‌است‪.‬‬
‫مثال‪Class Notepad‌:‬‬
‫مثال‪‌:‬یک‌کالس‌می‌تواند‌یک‌خودرو‌باشد‌که‌دارای‌خصوصیت‌های‌«رنگ»‌و‌«داشتن‌چهار‌چرخ»‌است‪.‬‬
‫;)( ‪Car.MaxSpeed‬‬
‫;)(‪Car.Fuel‬‬
‫;)(‪Car.Model‬‬
‫;)(‪Car.Year‬‬

‫‪Dr. Mehrdad Nikbakht‬‬ ‫‪32‬‬

 ‫‪( Object‬شیء)‪‌:‬یک‌تحقق‌از‌یک‌مفهوم‌معین‪.‬‬
‫مثال‪‌:‬انسان‌های‌اطراف‌ما‌جزئی‌از‌انسان‌ها‌هستند‌ولی‌هر‌کدامشان‌به‌تنهایی‌یک‌‪ Object‬هستند‌از‌نوع‌انسان‪.‬‬

‫برنامه‌نویسی‌شیء‌گرا‌(‪)Object-Oriented Programming‬‬
‫‪C + OOP‬‬ ‫مثال‪C#‌‌‌:‬‬

‫‪PHP / MATLAB / BASIC / COBO‬‬ ‫‪Command‬‬

‫‪C / Pascal‬‬ ‫‪Function‬‬
‫‪C# / Java‬‬ ‫‪Class‬‬

‫‪Dr. Mehrdad Nikbakht‬‬ ‫‪33‬‬