‫سرطان ‪10 1387‬‬

‫‪1‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫پروگرام هاي کمپيوتر‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪Computer Software‬‬
‫‪ ‬پروگرام ها يک بخش اساسي کمپيوتر را تشکيل ميدهد که در حقيقت پرزه جات‬
‫را قابل استفاده مي سازد ‪ .‬بدون پروگرامها پرزه جات هيچ کاري منطقي‬
‫)‪ (Logical‬را انجام داده نميتواند‪.‬‬
‫‪ ‬ماشين است که قدرت تفکير را ندارد ولي ميتواند در صورت دريافت دستور‬
‫هاي مناسب عمليات مختلف منطقي را انجام دهد‪ .‬همين عمليات مختلف را به‬
‫کمک دستور العملها انجام ميدهد‪.‬‬
‫‪ ‬در حقيقت همين پروگرام ها اند که پرزه جات کمپيوتر را در انجام وظايف انها‬
‫رهنمائي مينمايد‪.‬‬
‫‪ ‬در سال هاي اول کمپيوتر ها‪ ،‬قيمت پروگرامها )‪ (Software‬يک فيصدي اندکي‬
‫از سيستم کمپيوتر را تشکيل ميداد‪ .‬ولي امروز تهيه پروگرامها قيمترين قسمت‬
‫از سيستم کمپيوتر را تشکيل داده و پروگرامهاي وجود دارد که در تهيه آن‬
‫مليون ها دالر خرچ گرديده است و قيمت آن نيز به مليون ها دالر ميرسد‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪2‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫بصورت عمومي پروگرام هاي کمپيوتر را به چهار بخش ذيل تقسيم کرده ميتوانيم‪:‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫پروگرام هاي سيستم)‪(System Software‬‬ ‫‪‬‬

‫لسان هاي پروگرام نويسي)‪(Programming Languages‬‬ ‫‪‬‬

‫پروگرام هاي تطبيقي)‪(Application Programs‬‬ ‫‪‬‬

‫پروگرام هاي کمکي)‪t(wareUtilities Sof‬‬ ‫‪‬‬

 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪3‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ -1‬پروگرام هاي سيستم)‪(System Software‬‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫پروگرام هاي اند که عمليات کمپيوتر را در سطح پائين کنترول و‬ ‫‪‬‬

‫اداره مينمايند‪.‬‬
‫تهيه اينوع پروگرام ها به متخصصين ورزيده ضرورت دارند‪ .‬لسان‬ ‫‪‬‬

‫هاي پروگرام نويسي اسمبلي )‪ ،(Assembly‬سي)‪ (C‬و جاوا‬

‫)‪ (Java‬لسان هاي مناسب براي تهيه اينوع پروگرام ها ميباشند‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪4‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫در حقيقت سيستم عامل اصلي ترين و مهمترين پروگرام در يک کمپيوتر‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫است که وظيفه سنگين اجراي پروگرام ها و اداره منابع سيستم را به عهده دارد‪.‬‬
‫پروگرام هاي سيستم خدمات‪ /‬وظايف ذيل را براي کمپيوتر ها انجام ميدهد‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫تنظيم و سرپرستي اجراي پروگرام ها‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫کنترول عمليات ورودي و خروجي‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫يافتن اشتباهات سيستم‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫تخصيص منابع سيستم براي پروگرام ها‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫حفظ سابقه فعاليت سيستم‪.‬‬ ‫‪‬‬

 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪5‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬ويندوز )‪(Windows‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬سيستم عامل ويندوز نيز توسط شرکت مايکروسافت تهيه گرديد‪ .‬اولين نمونه آن‬
‫)‪ (Windows 1.0‬در سال ‪ 1983‬طراحي و در نومبر سال ‪ 1985‬به بازار‬
‫عرضه شد‪ .‬بعد از آن نمونه هاي بعدي آن يعني ‪Windows 2.0، Windows‬‬
‫‪ 3.0، Windows 3.1‬و ‪ Windows 3.11‬معرفي گرديد‪.‬‬
‫‪ ‬در سال ‪ 1995‬نسخه جديدي از ‪ Windows‬تحت نام ‪ ،Windows 95‬که‬
‫اولين سيستم عامل ‪ 32‬بيتي شرکت مايکروسافت بود‪ ،‬معرفي گرديد‪.‬‬
‫‪ ‬ويندوز ‪ 98‬اولين نونه ويندوز است که به شکل واقعي از فوائد تکنالوژي ‪Plug-‬‬
‫‪ and-Play‬استفاده نمود‪.‬‬
‫‪ Windows 2000 ‬و نمونه هاي بعدي از سيستم کود گذاري ‪Unicode‬‬
‫استفاده مي کنند که به همين دليل علوه بر حروف انگليسي‪ ،‬حروف لسان هاي‬
‫ديگرنيز به آن معرفي گرديده اند‪.‬‬
‫صفحه کنترول‬ ‫ماشين حساب‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪6‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫)‪(UNIX‬‬ ‫‪ ‬يونيکس‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬سيستم عامل يونيکس در سال ‪ 1971‬توسط دينس ريچي )‪ (Dennis Ritchi‬و‬

‫تا مپسون )‪ ، (Ken Thompson‬در ازمايشگاه هاي بل )‪ (Bell‬تهيه و در‬
‫مايکرو کمپيوتر ها و همچنين کمپيوتر هاي بزرگ)‪( ComputerSuper‬‬
‫مورد استفاده قرار گرفت‪.‬‬
‫‪ ‬سيستم عامل يونيکس براي استفاده چند نفر در عين وقت و اجراي چندين‬
‫پروگرام در عين وقت مناسب ميباشد‪ .‬يک سيستم عامل مطمئن )‪ (Reliable‬و‬
‫با امن )‪ (Secure‬است‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪7‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫لينکس )‪(Linux‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬سيستم عامل لينکس در سال ‪ 1991‬توسط يک فنلندي بنام ‪Linus‬‬

‫‪ Torvalds‬تهيه گرديد‪ .‬به اساس ‪ UNIX‬بنا‪ ،‬و توزيع آن همراه‬
‫با کود پروگرام آن ميباشد‪ .‬يا به عباره ديگر داراي کود باز )‪Open‬‬
‫‪ (Source‬است‪ .‬پس اشخاص و کمپني هاي مختلف ميتواند کود آنرا‬
‫ديده و در بهتر ساختن آن سهيم شوند‪ .‬و اين هم يکي از دلئل بوده‬
‫است که لينوکس در وقت کم پيشرفت زياد نموده و امروز به يک‬
‫سيستم عامل پيشرفته تبديل گرديده است‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪8‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬لسان هاي پروگرام نويسي‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪Programming Languages ‬‬

‫‪ ‬طوريکه ميدانيم کمپيوتر طبق پروگرام که برايش داده مي شود‪ ،‬وظيفه خود را‬
‫انجام ميدهد‪ .‬ولي اين پروگرام چگونه به کمپيوتر داده مي شود؟ اين پروگرام به‬
‫کمک لسان هاي پروگرام نويسي تهيه وبه کمپيوتر داده مي شود‪ .‬بصورت‬
‫عمومي لسان هاي پروگرام نويسي را به پنج گروپ ذيل تقسيم کرده ميتوانيم‪:‬‬
‫لسان ماشين)‪(Machine Language‬‬ ‫‪‬‬

‫لسان هاي سطح پايين)‪(Low level Languages‬‬ ‫‪‬‬

‫لسان هاي سطح عالي)‪(High Level Languages‬‬ ‫‪‬‬

‫لسان هاي نسل چهارم )‪(Fourth Generation Languages‬‬ ‫‪‬‬

‫لسان هاي دوره پنجم )‪(Fifth Generation Languages‬‬ ‫‪‬‬

 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪9‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬هر قدر که يک لسان‪ ،‬به لسان ماشين نزديکتر باشد‪ ،‬داراي دو خوبي ذيل‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫ميباشد‪:‬‬
‫سرعت)‪(Speed‬‬ ‫‪‬‬

‫تسلط بالي پرزه جات)‪(Hardware Control‬‬ ‫‪‬‬

‫از طرف ديگر‪ ،‬نزديکي يک لسان به لسان ماشين سبب دو نقطه ضعف براي‬ ‫‪‬‬

‫همان لسان ميگردد‪:‬‬

‫عدم انعطاف پذيري)‪(Non Flexibility‬‬ ‫‪‬‬

‫عدم شموليت‬ ‫‪‬‬

‫دوري يک لسان از لسان ماشين‪ ،‬سرعت و تسلط لسان بالي پرزه جات را کم‬ ‫‪‬‬

‫نموده‪ ،‬ولي در انعطاف پذيري و شموليت آن لسان کمک مينمايد‪.‬‬

 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪10‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫لسان ماشين )‪(Machine Language‬‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫دستور هاي لسان ماشين به کود هاي باينري)‪Binary‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ (Codes‬بوده که مرکب از ارقام صفر و يک ميباشد‪ .‬اين‬

‫دستور ها بدون ترجمه توسط کمپيوتر اجرا شده ميتواند‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪11‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬در نيمه اول دهه‪ 1950‬در يک پيشرفت مهم لسان پروگرام نويسي اسمبلي‪ ،‬که‬
‫لسان سطح پايين است و بنام لسان تاويل نيز ياد ميگردد‪ ،‬به ميان امد‪ .‬دستور‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫هاي لسان اسمبلي شبيه به کلمات انگليسي)از قبيل‪MOV،DIV،MUL،‬‬

‫‪ SUB،ADD‬وغيره( ميباشد که مترجم لسان اسمبلي)‪ (Assembler‬قادر به‬
‫ترجمه آن به لسان ماشين ميباشد‪ ،‬به کمپيوتر داده مي شود‪.‬‬
‫‪ ‬ساليان زياد از لسان اسمبلي در پروگرام نويسي سيستم کار گرفته ميشد‪ .‬چنانچه‬
‫اولين نمونه پروگرام‪ DOS‬که در ماه اگست سال‪ 1981‬به بازار عرضه شد‬
‫داراي چهار هزار سطر به لسان اسمبلي بود‪.‬‬
‫‪ ‬با به ميان امدن لسان پروگرام نويسي سي)‪ (C‬از اهميت لسان اسمبلي کاسته‬
‫شده و متخصصين لسان پروگرام نويسي سي به اين نظر اند که ديگر چيزي از‬
‫عمر لسان اسمبلي باقي نمانده است‪.‬‬
‫‪ ‬چون اين لسان نظر به لسان هاي بشري به لسان ماشين نزديکتر است‪ ،‬ازينرو‬
‫به نام لسان سطح پايين )‪ (Low-level‬نيز ياد ميگردد‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪12‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫لسان هاي سطح عالي‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫لسان هاي سطح عالي‪ ،‬که بنام لسان هاي دوره سوم نيز ياد‬ ‫‪‬‬

‫ميگردد‪ ،‬لسان هاي اند که دستور هاي آن مرکب از کلمات‬

‫انگليسي يا شبيه به کلمات انگليسي ميباشد‪ .‬دستور هاي اين‬
‫لسان ها نزديکتر به لسان هاي بشري ميباشد و از اين سبب‬
‫به نام لسان هاي سطح عالي ياد ميگردند‪ .‬مشهور ترين اين‬
‫لسان ها عبارتند از‪:‬‬
‫سي ) ‪ ، ( C‬پاسکال )‪ ،(Pascal‬بسيک )‪،(BASIC‬‬ ‫‪‬‬

‫کوبول )‪ ،(COBOL‬جاوا )‪ (JAVA‬وغيره‪.‬‬

 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪13‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬لسان هاي پروگرام نويسي نسل چهارم‬
‫‪ ‬لسان هاي پروگرام نويسي نسل چهارم‪ ،‬کار پروگرام نويسي را اسانتر ساخته و‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫امکان اين که کارهاي معين نظر به لسان هاي سطح عالي بسيار به سرعت و‬
‫اساني انجام گردد بوجود اورده است‪ .‬اين لسان ها که اصل براي ترتيب و تنظيم‬
‫بس اطلعات)‪ (Database‬ايجاد گرديده‪ ،‬ميتواند عمليات مختلف از قبيل ارايه‬
‫معلومات در وقت کم‪ ،‬تهيه راپور ها وغيره عمليات به سرعت و بدون نوشتن‬
‫پروگرام مکمل اجرا نمايند‪ ، DBase،Foxpro،SQL .‬مثالهاي عمده اين لسان‬
‫ها ميباشد‪.‬‬
‫‪ ‬لسان هاي ذکاوت مصنوعي‬
‫‪ ‬لسان هاي ذکاوت مصنوعي که در ابتدايي معرفي انها در اوايل دهه‪ 1980‬از‬
‫شهرت زياد برخوردار بودند‪ ،‬لسان هاي اند که توسط آن کمپيوتر ميتواند يکنوع‬
‫ذکاوت خاص داشته باشد‪ .‬در لسانهاي ذکاوت مصنوعي کوشش ميگردد تا در‬
‫حل مسايل از پروگرامهاي خاص استفاده گردد که توسط آن کمپيوتر از روش‬
‫انسان تقليد مي نمايد‪ .‬لسان هاي پروگرام نويسي‪ LISP‬و‪ Pro Log‬مثال هاي‬
‫اين لسان ها ميباشند‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪14‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫پروگرام هاي تطبيقي‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪Application Software‬‬ ‫‪‬‬

‫پروگرام هاي اند که در عرصه هاي مختلف‪ ،‬خدماتي ارزشمندي را‬ ‫‪‬‬

‫به استفاده کننده گان کمپيوتر)‪ (Users‬تقديم ميکند‪ .‬اين پروگرام ها‬
‫در دفتر هاي رسمي و غير رسمي به شکل وسيع مورد استفاده مي‬
‫باشند‪ .‬يک مجموعه اين پروگرام ها که بنام پروگرام هاي آفس‬
‫) ‪ (Office‬ياد گرديده‪ ،‬و حاوي چند پروگرام ميباشد‪ ،‬در هر دفتر‬
‫استفاده ميگردد‪ .‬ياد گرفتن اين پروگرام ها اسان بوده و هر کس‬
‫ميتواند انرا مورد استفاده قرار دهد‪ .‬مثالهاي عمده اين پروگرام ها‬
‫عبارتند از‪:‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪15‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ -1‬در ساحه پراسس متن)‪-:(Word Processing‬‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪- Microsoft Word‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ -2‬در ساحه صفحه گسترده)‪:(Spreadsheet‬‬ ‫‪‬‬

‫‪- Microsoft Excel‬‬ ‫‪‬‬

‫مايکروسافت ورد‬ ‫مايکروسافت اکسل‬

 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪16‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ -3 ‬در ساحه بانک اطلعاتي )‪:(Database‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪– Microsoft Access ‬‬

‫‪ -4 ‬در ساحه تمثيل )‪(Presentation‬‬
‫‪Microsoft Power point ‬‬

‫مايکروسافت اکسس‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪17‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫پروگرام هاي کمکي‬
‫‪Utility Programs‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬پروگرام هاي اند که وظيفه حفظ و نگهداشت سيستم را به عهده دارند‪ .‬وظيفه‬
‫اين پروگرام ها اجراي اعمال از قبيل رفع مشکلت وسايل ذخيره اطلعات‪،‬‬
‫محافظت سيستم کمپيوتر از ويروس ها‪ ،‬کمک نمودن پروگرام ها در نشان دادن‬
‫فايل ها و غيره موارد ميباشد‪.‬‬
‫‪ ‬بعضي از اين پروگرام ها همراي سيستم عامل يکجا در کمپيوتر‬
‫نصب)‪ (Install‬ميگردد‪ .‬برخي ديگر آن بايد بطور جداگانه در کمپيوتر نصب‬
‫شود‪.‬‬
‫‪ ‬برخي از اين پروگرام هاي کمکي که بنام ‪ Plug-in‬ياد ميشوند همراي‬
‫مرورگر هاي وب )‪ (Web Browsers‬در نشان دادن صفحات وب کمک‬
‫نموده و توانايي اين مرورگر ها را بال ميبرند‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪18‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬پروگرام هاي ذيل نمونه از پروگرام هاي کمکي ميباشند‪:‬‬
‫پروگرام هاي ضد ويروس )‪(Anti Virus Software‬‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫پروگرام هاي فشرده سا زي )‪(Compression Software‬‬ ‫‪‬‬

‫پروگرام هاي ديسک و اصلح فايل ها‬ ‫‪‬‬

‫پروگرام هاي سري نمودن )‪( SoftwareEncryption‬‬ ‫‪‬‬

 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪19‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬پروگرام هاي ذيل مثال پروگرام هاي کمکي ‪ Plug-in‬ميباشند‪:‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬پروگرام ‪RealPlaye r‬‬

‫‪ ‬يک پروگرام کمکي انترنتي است که توسط شرکت ‪ RealNetwork‬ايجاد‬
‫گرديده است‪ .‬اين پروگرام کمکي در اجراي ‪ Real Audio‬و ‪Real Video‬‬
‫همراي مرورگر وب کمک ميکند‪ .‬توسط اين پروگرام کمکي مرورگر وب‬
‫ميتواند صوت وتصوير را در اثناي که ‪ Download‬ميشود اجرا نمايد‪ .‬اين‬
‫نوع اجراي صوت و تصوير را بنام ‪ Streaming Audio‬و ‪Streaming‬‬
‫‪ Video‬ياد مينمايند‪.‬‬
‫‪ ‬پروگرام ‪QuickTime‬‬
‫‪ ‬پروگرام کمکي انترنتي است که شرکت ‪ Apple‬آنرا ايجاد کرده است‪ .‬اين‬
‫پروگرام جهت اجراي تصوير )‪ ، (Video‬تصوير هاي متحرک‬
‫)‪ ،(Animation‬انواع صوت و پخش زنده انترنتي )‪(Live Webcast‬‬
‫مورد استفاده قرار ميگيرد‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪20‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬پروگرام ‪Flash‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬اين پروگرام توسط شرکت ‪ Macromedia‬ايجاد گرديده است‪ .‬جهت اجراي‬

‫ترکيبي از متن‪ ،‬صدا‪ ،‬تصويرو تصوير متحرک )‪ ، (Animation‬که اين‬
‫ترکيب را بنام ‪ Multimedia‬ياد ميکند‪ ،‬مورد استفاده ميباشد‪.‬‬
‫‪ ‬پروگرام ‪Acrobat‬‬
‫‪ ‬پروگرام ‪ Acrobat‬توسط شرکت ‪ Adobe‬تهيه گرديده است‪ .‬توسط اين‬
‫پروگرام سند فارمت شده توسط ويندوز‪ ،‬مکنتاش و يا يونيکس ميتواند به فايل‬
‫تبديل شود که در هر سيستم خوانده شده ميتواند بدون اينکه پروگرام مربوط‬
‫همان فايل در کمپيوتر باشد‪ .‬فارمت فايل هاي آنرا بنام ‪PDF (Portable‬‬
‫‪ (Document Format‬ياد ميکند‪ .‬اين پروگرام ميتواند فايل ‪ PDF‬را در‬
‫سکرين و ورق يکسان نشان دهد حتي اگر عين فونت در کمپيوتر انستال هم‬
‫نباشد‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪21‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫فصل چهارم‬
‫سيستم هاي اعداد‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪Numbers Systems‬‬
‫‪ ‬سيستم اعشاري )‪(Decimal System‬‬
‫‪ ‬ما و شما در حيات روزمره در حسابات ‪ ,‬از سيستمي استفاده مي نمائيم که بنام‬
‫سيستم اعشاري )‪ (Decimal System‬ياد ميشود‪ .‬دراين سيستم ده رقم به کار‬
‫برده شده است‪ .‬وهمچنين اساس )‪ (Base‬آن نيز ده ميباشد‪ .‬از همين سبب بنام‬
‫سيستم اعشاري )عشر به معني ده ( ياد ميگردد‪.‬‬
‫‪ ‬رموز عربي اين ده رقم قرار ذيل ميباشند‪:‬‬
‫‪9،8،7،6،5،4،3 ،2،1،0 ‬‬
‫‪ ‬رموز هندي آن قرار ذيل اند‪:‬‬
‫‪ ‬اين سيستم در عمليات حسابي سهولت هاي زيادي را دارا بوده و ما و شما به‬
‫عمليات حسابي در اين سيستم بلديت و آشنائي داريم‪ .‬در اينجا صرف نظر از‬
‫عمليات حسابي در اين سيستم ‪ ،‬فقط به دو قاعده ذيل اشاره مي نمائيم‪:‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪22‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬الف‪ :‬در سيستم اعشاري اساس يا قاعده )‪ (Base‬ده بوده که هررقم نظر به‬
‫موقعيت آن داراي وزن معين ميباشد‪ .‬به مثال ذيل توجه نمائيد‪:‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪50 + 300 + 4000 = 100 * 3 + 101 * 5 + 102 * 3 + 103 * 4 = 4353‬‬

‫‪4353 = 3 +‬‬
‫از مثال فوق به خوبي روشن ميگردد که‪ ،‬وزن يک رقم نظر به موقعيت همان رقم‬
‫در عدد‪ ،‬تعين ميگردد‪ .‬اين وزن هميشه يک ضريب عدد ده ميباشد‪.‬‬
‫‪ ‬ب ‪ :‬هرگاه اعشاريه )‪ (Decimal Point‬را يک خانه به طرف راست و يا چپ‬
‫انتقال دهيم عدد بالترتيب ضرب ويا تقسيم ده ميگردد‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪23‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫انسانها به آساني ميتوانند از اين سيستم در محاسبات استفاده‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫نمايند‪ .‬تعداد انگشتان هر دو دست ده بوده و تعدادارقام در‬

‫اين سيستم نيز ده ميباشد )!!!( ‪ .‬ولي سويچ )‪(Transistor‬‬
‫هاي که در حافظه کمپيوتر بکار رفته اند داراي ده انگشت‬
‫نبوده )!!!( و تنها ميتوانند يکي از دو حالت ذيل را داشته‬
‫باشند )داراي دو انگشت اند !!!( ‪:‬‬
‫‪ ‬جريان برق بال ) ‪ 5‬ولت (‬
‫‪ ‬جريان برق پائين)صفرولت(‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪24‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬اين دو حالت ميتوانند دو رقم صفر و يک را تمثيل نمايد‪ .‬سلسله اين دورقم مي‬
‫تواند حروف ‪،‬ارقام و علئم زيادي را تمثيل نمايد‪ .‬البته تعداد حروف ‪ ،‬ارقام و‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫علئم تمثيل شده مربوط به تعداد خانه هاي سلسله ميباشد‪.‬‬

‫‪ ‬قاعده عمومي ‪:‬‬
‫‪ ‬تعداد حروف تمثيل شده = ‪ 2‬به توان تعداد خانه ها يعني‪:‬‬
‫‪ ‬تعداد حروف تمثيل شده = در حاليکه ‪ n‬تعداد خانه ها است‬
‫‪ ‬از توضيحات فوق نتيجه ميگيريم که هر خانه )ترانزسستر( ميتواند يکي از دو‬
‫قيمت صفرويک را تمثيل نمايد‪ .‬دو حالتي )‪ (Bistable‬بودن اين ترانزسستر ها‬
‫نظر به دليل ذيل ميباشد‪:‬‬
‫مصرف آن کم است‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫اين نوع سرکت ها ساده بوده و ديزاين آن آسان ميباشد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫صحت اجراي عمليات آن تامين ميباشد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫قيمت وسايل ساخته شده از اين نوع سرکت ها کم است‪.‬‬ ‫‪‬‬

 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪25‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫سيستم باينري )‪(Binary System‬‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫در سيستم باينري دو رقم صفر و يک وجود دارد و قاعده )‪ (Base‬آن‬ ‫‪‬‬

‫نيزدو ميباشد‪ .‬از همين سبب به نام سيستم دو )سيستم باينري(‬

‫يادميگردد‪.‬‬
‫چون در سيستم باينري تنها دو رقم صفر و يک وجود دارد پس تمام‬ ‫‪‬‬

‫اعداد ‪ ،‬حروف ‪ ،‬عليم وغيره اطلعاتي که توسط کمپيوتر پراسس‬

‫ميگردد ‪ ،‬از سلسله صفر و يک تشکيل ميگردد‪.‬‬
‫در سيستم دو اساس يا قاعده )‪ (Base‬دو بوده که هر رقم نظر به‬ ‫‪‬‬

‫موقعيت آن داراي وزن معين ميباشد‪.‬‬

 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪26‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫از جدول فوق نتيجه مي گيريم که ‪:‬‬

‫اگر در خانه اول ) از طرف راست ( يک باشد‪ ،‬وزن آن يک‪ ،‬در خانه دوم دو‪ ،‬در‬
‫خانه سوم چهار‪ ،‬در خانه چهارم هشت‪ ،‬در خانه پنجم شانزده‪ ،‬در خانه ششم سي و‬
‫دو‪ ،‬در خانه هفتم شصت و چهار و در خانه هشتم يکصد و بيست و هشت است‪.‬‬
‫هشت خانه ديگر آن قرار ذيل اند‪:‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪27‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫نوت ‪ :‬کسانيکه اضافتر با پروگرام هاي کمپيوتر در تماس‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫اند‪ ،‬بهتر است اعداد فوق و سه عدد ذيل را به حفظ داشته‬

‫باشد‪ .‬در مسائل مربوط به کمپيوتر به اين اعداد بيشتر‬
‫روبرو مي گرديد‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪28‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫اگر به اعدادي که در بال ذکر گرديد توجه شود‪ ،‬ديده ميشود‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫که همه آنها حاصل ‪ 2‬به توان ‪ n‬است‪.‬‬

‫اکنون بايد دليل سوالت ذيل واضيح باشد‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫چرا در مايکرو سافت اکسل ) ‪ ( MS-Excel‬تعداد ستون ها‬ ‫‪‬‬

‫‪ 256‬و تعداد سطر ها ‪ 65536‬ميباشد؟‬

‫چرا حافظه کمپيوتر ‪ 32‬ميگا بايت‪ 64 ،‬ميگابايت‪128 ،‬‬ ‫‪‬‬

‫ميگابايت‪ 256 ،‬ميگابايت‪ 512 ،‬ميگابايت وغيره اعداد از‬

‫همين قبيل اند؟‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪29‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫سيستم هشت ) ‪(Octal System‬‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫در اين سيستم‪ ،‬هشت رقم ذيل وجود دارد‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪7,6,5,4,3,2,1,0‬‬ ‫‪‬‬

‫اساس يا قاعده در اين سيستم نيزهشت است‪ .‬از همين سبب اين سيستم‬ ‫‪‬‬

‫را بنام سيستم هشت يادمينمايند ‪ .‬از اين سيستم اضافتر براي مقاصد‬
‫نمايش استفاده ميشود ‪ .‬به عنوان مثال هنگام چاپ محتواي حافظه‬
‫کمپيوتر به جاي آنکه اين محتواي به صورت ارقام صفر ويک چاپ‬
‫شود‪ ،‬به صورت ارقام در مبناي هشت )هر سه رقم باينري در يک‬
‫رقم هشت( چاپ ميگردد‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪30‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬سيستم شانزده)‪(Hexadecimal System‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬در اين سيستم شانزده رقم ذيل موجود است‪:‬‬

‫‪A,B,C,D,E,F,9,8,7,6,5,4,3,2,1,0 ‬‬
‫‪ ‬در اين سيستم از حروف ‪ A ، B ، C ، D ، E‬و ‪ F‬نيز به حيث رقم استفاده‬
‫ميگردد‪ .‬اين حروف ارقام از ‪ 10‬تا ‪ 15‬را تمثيل ميکند‪.‬‬
‫‪A = 10 ‬‬
‫‪B = 11 ‬‬
‫‪C = 12 ‬‬
‫‪D = 13 ‬‬
‫‪E = 14 ‬‬
‫‪F = 15 ‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪31‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬اساس يا قاعده در اين سيستم نيز شانزده است‪.‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬نظربه دو دليل فوق ) تعداد ارقام آن ‪ 16‬و قاعده آن ‪ ( 16‬اين سيستم را بنام‬
‫سيستم شانزده ياد مي نمايند‪.‬‬
‫‪ ‬از سيستم شانزده جهت نمايش محتواي حافظه ويا چاپ نمودن آن استفاده ميگردد‪.‬‬
‫در لسان هاي پروگرام نويسي اسمبلي و ‪ C‬نيز از اين سيستم استفاده ميشود‪ .‬در‬
‫شبکه هاي کمپيوتري )‪ (Computer Networks‬آدرس ‪ ، MAC‬آدرس هاي‬
‫‪ IP‬نمونه )‪، 6) 6IP Version‬که در آينده قريب استفاده خواهد شد‪ ،‬و همچنين‬
‫محتواي راجستر هاي عيار سازي )‪ (Configuration Ragisters‬در وسائل‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪32‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪33‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫تمام سيستم ها سه چيز مشترک دارند‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬قاعده ‪ :‬يعني هر سيستم داراي قاعده )‪ (Base‬ميباشد‪.‬‬

‫‪ ‬مجموعه يا ست ارقام ‪ :‬هر سيستم سيت معين ارقام را‬
‫دارد‪.‬‬
‫‪ ‬موقعيت رقم و وزن آن ‪ :‬در هر سيستم يک رقم نظر به‬
‫موقعيت آن داراي وزن معين ميباشد‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪34‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫تبديل نمودن اعداد از سيستم اعشادي به سيستم باينري‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫براي تبديل نمودن اعداد از سيستم اعشاري به سيستم‬ ‫‪‬‬

‫باينري ‪ ،‬عدد اعشاري را به صورت مسلسل تقسيم دو نموده‬

‫و درهر بار تقسيم‪ ،‬باقيمانده تقسيم را به ترتيب از طرف‬
‫راست به طرف چپ مينويسيم‪.‬‬
‫مثال‪ :‬مي خواهيم عدد ‪ 45‬را از سيستم اعشاري به سيستم‬ ‫‪‬‬

‫باينري تبديل نماييم‪:‬‬

 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪35‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪36‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬نوت ‪ :‬براي تبديل نمودن اعداد اعشاري ‪ ،‬که داراي خانه هاي اعشاري‬
‫)‪ (Decimal Places‬باشد ‪ ،‬طور ذيل عمل مينمائيم‪:‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬عدد اعشاري را به دو قسمت صحيح و اعشاري تقسيم نموده و بعداز آن قسمت‬

‫صحيح را مثل سابق به باينري تبديل مي نمائيم‪.‬‬
‫‪ ‬قسمت اعشاري را تا وقتي ضرب دو مي نمائيم که صفر شود‪ .‬بعد از هر بار‬
‫عمليه ضرب مي بينيم که در نتيجه ضرب به طرف چپ علمه اعشاريه‪ ،‬يک‬
‫است ويا صفر‪ ،‬آن را ميگيريم ‪ .‬براي فهم بيشتر به مثال ذيل توجه نمائيد‪:‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪37‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫نوت ‪ :‬براي تبديل نمودن اعداد از سيستم اعشاري به سيستم باينري‬ ‫‪‬‬

‫يک طريقه آسان وجود دارد‪ .‬در اين طريقه عدد را پيدا ميکنيم که‪2‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫به توان آن عدد رفع شود مساوي يا کمتر به عددي که ميخواهيم انرا‬
‫از سيستم اعشاري به سيستم باينري تبديل نمائيم شود‪ .‬و همين عمليه‬
‫را تا آخر ادامه ميدهيم‪.‬‬
‫مثال‪ :‬ميخواهيم عدد‪ 85‬را از سيستم اعشاري به سيستم باينري تبديل‬ ‫‪‬‬

‫نمائيم‪:‬‬
‫براي حل هشت خانه ذيل را در نظر ميگيريم‪:‬‬ ‫‪‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪38‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫تبديل نمودن اعداد از سيستم باينري به سيستم اعشاري‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫براي تبديل نمودن اعداد از سيستم باينري به سيستم‬ ‫‪‬‬

‫اعشاري ‪ ،‬ارقام موجود در عدد باينري نظر به موقعيت آنها‪،‬‬

‫همراي ضريب هاي دو ضرب گرديده که مجموعه آنها عدد‬
‫اعشاري را نشان ميدهد‪.‬‬
‫مثال‪ :‬عدد ‪ 1011‬را از سيستم باينري به سيستم اعشاري‬ ‫‪‬‬

‫تبديل نمائيد؟‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪39‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫تبديل نمودن اعداد از سيستم اعشاري به سيستم اکتال‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫براي تبديل نمودن اعداد از سيستم اعشاري به سيستم‬ ‫‪‬‬

‫اکتال‪ ،‬عدد اعشاري را به شکل مسلسل تقسيم هشت‬

‫ميکنيم‪ .‬البته اين عمليه مشابه به عمليه تبديل نمودن اعداد از‬
‫سيستم اعشاري به سيستم باينري ميباشد‪ .‬تنها فرق آن دو‬
‫عمليه اينست که دراثناي تبديل نمودن به عددباينري ‪ ،‬عدد‬
‫اعشاري را تقسيم ‪ 2‬و در اثناي تبديل نمودن به اکتال عدد‬
‫اعشاري را تقسيم ‪ 8‬مينمائيم‪.‬‬
‫مثال ‪ :‬عدد ‪ 92‬را از سيستم اعشاري به سيستم اکتال تبديل‬ ‫‪‬‬

‫نمائيد ؟‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪40‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬تبديل نمودن اعداد اکتال به اعشاري‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬براي تبديل نمودن اعداد از سيستم اکتال به سيستم اعشاري ‪ ،‬ارقام موجود در‬
‫عدد اکتال نظر به موقعيت آنها‪ ،‬همراي ضريب هاي هشت ضرب گرديده که‬
‫مجموعه آنها عدد اعشاري را نشان ميدهد‪ .‬به مثال ذيل توجه نمائيد‪:‬‬
‫‪ ‬مثال‪ :‬عدد ‪ 245‬را از سيستم اکتال به سيستم اعشاري تبديل نمائيد؟‬
‫‪165 = 5 + 32 + 128 = 0^8 * 5 + 1^8 * 4 + 2^8 * 2 = ‬‬
‫) ‪o = ( 165 )d( 245‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬مثال دوم‪ :‬عدد ‪ 3247‬را از سيستم اکتال به سيستم اعشاري تبديل نمائيد ؟‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪41‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬تبديل نمودن اعداد باينري به اکتال‬
‫‪ ‬براي تبديل نمودن اعداد از سيستم باينري به سيستم اکتال‪ ،‬دو طريقه ذيل وجود‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫دارد‪:‬‬
‫‪ ‬طريقه اول ‪ :‬در اين طريقه اول عدد باينري را به اعشاري تبديل نموده و بعد از‬
‫آن آنرا از اعشاري به اکتال تبديل ميکنيم‪ .‬چون قبل مثالهاي تبديل نمودن اعداد‬
‫از باينري به اعشاري و اعشاري به اکتال حل گرديد‪ ،‬در اينجا از مثالهاي آن‬
‫صرف نظرميگردد‪.‬‬
‫‪‬‬

‫طريقه دوم‪ :‬طريقه دوم يک طريقه آسان براي تبديل نمودن اعداد باينري به‬ ‫‪‬‬
‫اعداد اکتال ميباشد‪ .‬در اين طريقه عدد باينري از طرف راست به طرف چپ‪،‬‬
‫به گروپ هاي سه رقمي تقسيم گرديده و بعد از آن هر گروپ سه رقمي را جدا‬
‫گانه به يک عدد اکتال تبديل مينماييم‪.‬‬
‫مثال‪ :‬عدد ‪ 101011011‬را از سيستم باينري به سيستم اکتال تبديل کنيد؟‬ ‫‪‬‬

‫حل‪ :‬اول اين عدد را طور ذيل به گروپ هاي سه رقمي تقسيم مينماييم‪:‬‬ ‫‪‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪42‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫تبديل نمودن اعداد اکتال به باينري‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫براي تبديل نمودن اعداد از سيستم اکتال به سيستم باينري عکس عمليه‬ ‫‪‬‬

‫تبديل نمودن اعداد از سيستم باينري به سيستم اکتال را انجام ميدهيم‪.‬‬

‫دراين عمليه‪:‬‬
‫هر عدد اکتال را به سه رقم معادل آن در باينري مي نويسيم‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫مثال‪ :‬عدد ‪ 547‬را از سيستم اکتال به سيستم باينري تبديل نمائيد؟‬ ‫‪‬‬

‫حل ‪ :‬به جاي هر رقم اکتال سه رقم معادل آن در باينري مينويسيم‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫معادل هفت در باينري ‪ ، 111‬معادل ‪ 4‬در باينري ‪ 100‬و معادل ‪5‬‬

‫در باينري ‪ 101‬ميباشد‪.‬‬
‫) ‪o = ( 101100111 )b( 547‬‬ ‫‪‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪43‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫تبديل نمودن اعداد اعشاري به سيستم شانزده‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫براي تبديل نمودن اعداد از سيستم اعشاري به سيستم‬ ‫‪‬‬

‫شانزده‪ ،‬عدد اعشاري را به شکل مسلسل تقسيم شانزده‬

‫مينمائيم‪ .‬البته اين عمليه مشابه به عمليه تبديل نمودن اعداد‬
‫از سيستم اعشاري به سيستم باينري و يا از سيستم اعشاري‬
‫به سيستم اکتال ميباشد‪ .‬تنها در اثناي تبديل نمودن يک عدد‬
‫از سيستم اعشاري به سيستم شانزده ‪ ،‬عدد اعشاري را تقسيم‬
‫‪ 16‬مينماييم‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪44‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫تبديل نمودن اعداد از سيستم شانزده به سيستم اعشاري‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫براي تبديل نمودن اعداد از سيستم شانزده به سيستم اعشاري‬ ‫‪‬‬

‫‪ ،‬ارقام موجود در عدد شانزده نظر به موقعيت آنها‪ ،‬همراي‬

‫ضريب هاي شانزده ضرب گرديده که مجموعه آنها عدد‬
‫اعشاري را نشان ميدهد‪.‬‬
‫به مثال ذيل توجه نمائيد‪:‬‬ ‫‪‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪45‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫تبديل نمودي اعداد از سيستم باينري به سيستم شانزده‬ ‫‪‬‬

‫براي تبديل نمودن اعداد از سيستم باينري به سيستم شانزده‪ ،‬دو طريقه ذيل وجود دارد‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫طريقه اول ‪ :‬در اين طريقه اول عدد باينري را به اعشاري تبديل نموده و بعد از آن آنرا از‬ ‫‪‬‬

‫اعشاري به شانزده تبديل ميکنيم‪ .‬چون قبل مثالهاي تبديل نمودن اعداد از باينري به اعشاري‬
‫واز اعشاري به شانزده حل گرديده است‪ ،‬در اينجا از مثالهاي آن صرف نظرميگردد‪.‬‬
‫‪‬‬

‫طريقه دوم‪ :‬طريقه دوم يک طريقه آسان براي تبديل نمودن اعداد باينري به اعداد شانزده‬ ‫‪‬‬

‫ميباشد‪ .‬در اين طريقه عدد باينري از طرف راست به طرف چپ‪ ،‬به گروپ هاي چهار رقمي‬
‫تقسيم گرديده و بعد از آن هر گروپ چهار رقمي را جدا گانه به يک عدد شانزده تبديل مينماييم‪.‬‬
‫مثال‪ :‬عدد ‪ 101011111011‬را از سيستم باينري به سيستم شانزده تبديل کنيد؟‬ ‫‪‬‬

‫حل‪ :‬اول اين عدد را طور ذيل به گروپ هاي چهار رقمي تقسيم مينمائيم‪:‬‬ ‫‪‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪46‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫تبديل نمودن اعداد از سيستم شانزده به سيستم باينري‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫براي تبديل نمودن اعداد از سيستم شانزده به سيستم باينري عکس‬ ‫‪‬‬

‫عمليه تبديل نمودن اعداد از سيستم باينري به سيستم شانزده را انجام‬

‫ميدهيم‪ .‬دراين عمليه‪:‬‬
‫هر رقم شانزده را به چهار رقم معادل آن در باينري مي نويسيم‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫مثال‪ :‬عدد ‪ 2B6‬را از سيستم شانزده به سيستم باينري تبديل نمائيد؟‬ ‫‪‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪47‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬عمليات جمع و تفريق در سيستم هاي باينري‪ ،‬هشت و شانزده‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬عمليات جمع و تفريق در سيستم باينري‬

‫‪ ‬جمع باينري‬
‫‪ ‬در جمع نمودن اعداد باينري قوانين ذيل در نظر گرفته ميشود‪:‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪48‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬تفريق اعداد باينري‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬در تفريق اعداد باينري قوانين ذيل را در نظر ميگيريم‪:‬‬

 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪49‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬عمليات جمع و تفريق در سيستم هشت‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬عمليه جمع‬
‫‪ ‬جمع نمودن اعداد در سيستم هشت مشابه به جمع نمودن اعداد در سيستم هاي‬
‫اعشاري و باينري ميباشد‪ .‬فرق اساسي اين سيستم ها‪ ،‬فرق در قاعده يا اساس اين‬
‫سيستم ها است‪ .‬طوريکه ميدانيم هر سيستم داراي قاعده معيني است که به اساس‬
‫آن عمليات حسابي همان سيستم انجام ميشود‪.‬‬
‫‪ ‬اگر در سيستم اعشاري در اثناي جمع نمودن اعداد حاصل جمع بيشتر از ‪9‬‬
‫ميگردد‪ ،‬حاصل ميگيريم‪ .‬دليل آن اينست که در سيستم اعشاري رقم بيشتر از ‪9‬‬
‫وجود ندارد‪ .‬در سيستم باينري و قتيکه حاصل جمع بيشتر از يک ميگردد حاصل‬
‫ميگيريم‪ .‬چون در سيستم باينري رقم بيشتر از يک وجود ندارد‪ .‬به عين شکل در‬
‫سيستم هشت عمل ميگردد‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪50‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬عمليه تفريق‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬در تفريق اعداد سيستم هشت وقتيکه از يک عدد کوچک عدد بزرگ را تفريق‬
‫ميکنيم بايد يک را از خانه طرف چپ آن قرض نماييم‪ .‬همان يک قرض شده را‬
‫هشت در نظر ميگيريم ‪.‬‬
‫‪ ‬به مثال ذيل توجه نمائيد‪:‬‬
‫‪ ‬مثال‪ :‬عدد ‪ 236‬را از عدد ‪ 341‬در سيستم هشت تفريق نمائيد؟‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪51‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬عمليات جمع و تفريق در سيستم شانزده‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬عمليه جمع‬
‫‪ ‬جمع نمودن اعداد در سيستم شانزده مانند جمع نمودن اعداد در سيستم هاي‬
‫باينري ‪ ،‬هشت و اعشاري است‪ .‬چون بلند ترين رقم در سيستم شانزده رقم ‪ F‬يا‬
‫‪ 15‬است پس هر گاه جمع دو عدد بيشتر از ‪ 15‬شود يک را حاصل ميگيريم‪.‬‬
‫‪ ‬مثال ‪ :‬اعداد ذيل را در سيستم شانزده جمع نماييد‪:‬‬
‫‪ ‬عمليه تفريق‬
‫‪ ‬در تفريق اعداد سيستم شانزده وقتيکه از يک عدد کوچک عدد بزرگ را تفريق‬
‫ميکنيم بايد يک را از خانه طرف چپ آن قرض نماييم‪ .‬همان يک قرض شده را‬
‫شانزده در نظر ميگيريم ‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪52‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫تمثيل اطلعات در کمپيوتر‬
‫‪Data Presentation‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫حافظه کمپيوتر مانند ورق يا تخته سياه نيست که هر چيزيکه خواسته با شيم در آن بنويسيم‪ ،‬بلکه‬ ‫‪‬‬

‫حافظه کمپيوتر به هيچ وجه اجازه نمي دهد که چيزي در آن نوشته گردد‪ .‬ولي يک صفت بسيار‬
‫مهم معلومات اينست که ميتواند از اشکال مختلف آن )حروف‪ ،‬ارقام‪ ،‬علئم‪ ،‬تصوير‪ ،‬صوت‪ ،‬و‬
‫ويديو ( به صفر و يک تبديل گرديده و بعد از آن توسط سرکت هاي دو حالته )‪ (Bistable‬مانند‬
‫ترانزستور )‪ (Transistor‬و يا خازن )‪ (Capacitor‬در حافظه اصلي‪ ،‬توسط دو قطب‬
‫مقناطيسي در ديسک هاي مقناطيسي‪ ،‬توسط نور در ديسک هاي نوري و کيبل هاي فايبر نوري‬
‫)‪ ، (Optical Fiber‬توسط ولتاژ الکتريکي در کيبل هاي مسي )‪ (Copper Cable‬و توسط‬
‫امواج الکترومقناطيسي در فضا‪ ،‬تمثيل گردد‪.‬‬
‫ترانزسترها ي که در دا خل کمپيوتر به کار رفته است ميتوانند يکي از دو حالت ذيل را داشته‬ ‫‪‬‬

‫باشند‪:‬‬
‫حالت روشن )‪ (ON‬بودن‬ ‫‪‬‬

‫حالت خاموش)‪ (OFF‬بودن‬ ‫‪‬‬

 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪53‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬هر حرف ‪ ،‬رقم وعلمه داراي کود معين ميباشد‪ .‬مثل کود حرف ‪ A‬در جدول‬
‫اسکي ‪ 65‬ميباشد‪ .‬پس براي تمثيل آن بايد سويچ هاي اول و هفتم روشن باشد‪.‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫کود اسکي حرف ‪ ) a‬حرف کوچک( ‪ 97‬است‪ .‬پس براي تمثيل آن بايد‬
‫سويچ هاي اول‪ ،‬ششم و هفتم روشن باشد‪ .‬کود اسکي صفر ‪ 48‬است‪ .‬پس‬
‫براي تمثيل آن بايد سويچ هاي پنجم و ششم بايد روشن باشد‪ .‬کود اسکي علمه‬
‫! ‪ 33‬است‪ .‬پس براي تمثيل آن بايد سويچ هاي اول‪،‬دوم‪ ،‬سوم‪ ،‬چهارم و پنجم‬
‫روشن باشد‪.‬‬
‫‪ ‬به همين ترتيب تمام حروف‪ ،‬عليم و ارقام ) از ‪ 0‬تا ‪ ( 9‬داراي کود بوده و‬
‫براي تمثيل همان کود‪ ،‬ترانزستر هاي معين بايد روشن باشد‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪54‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬اگر ترانزستر ‪ ON‬باشد )برق داشته باشد( رقم يک و اگر ‪ OFF‬باشد )برق‬
‫نداشته باشد( رقم صفر را تمثيل ميکند‪ .‬پس چنين نتيجه ميگيريم که هر چند‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫کمپيوتر يک ماشين پيچيده و مغلق به نظر ميرسد ولي اين ماشين اساسا مي تواند‬
‫تنها دورقم صفر ويک را تشخيص نمايد‪.‬‬
‫‪ ‬براي تمثيل اعداد بزرگتر از ‪ ، 255‬از دو بايت ) ‪ 16‬بيت ( استفاده ميگردد‪.‬‬
‫در صورت استفاده از دو بايت به تعداد ‪ 65536‬چيز متفاوت ) حروف ‪ ،‬ارقام‬
‫و عليم ( را توسط کمپيوتر تمثيل کرده ميتوانيم‪.‬‬
‫‪ ‬استفاده از دو بايت براي تمثيل حروف ‪ ،‬ارقام و عليم‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪55‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬بيت)‪(Bit‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪Nibble ‬‬
‫‪ ‬بايت )‪(Byte‬‬
‫‪ ‬کلمه ) ‪(Word‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪56‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ 2 ‬سيستم هاي کود گذاري ) ‪(Coding Systems‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬براي تمثيل حروف الفبا‪ ،‬ارقام و عليم از روش کود )‪ (Code‬استفاده مي گردد‪.‬‬
‫در اين روش براي هر حرف‪ ،‬رقم و علمه کود معيني در نظر گرفته شده است‪.‬‬
‫‪ ‬براي کود گذاري از سيستم هاي مختلف استفاده ميگردد‪ .‬و هر سيستم کود هاي‬
‫معيني براي هر حرف‪ ،‬رقم و علمه دارد‪.‬‬
‫‪ ‬سيستم هاي مشهور کود گذاري قرار ذيل ميباشند‪:‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪57‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬سيستم کود گذاري)‪Binary Coded Decimal) BCD‬‬
‫‪ ‬در اين سيستم هر رقم اعشاري در چهار بيت باينري تمثيل ميگردد‪ .‬مثل عدد‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ 2945‬به طريقه‪ BCD‬طور ذيل تمثيل ميگردد‪:‬‬

‫‪0101 0100 1001 0010 ‬‬
‫‪ ‬کود‪ BCD‬در کمپيوتر هاي شخصي‪ IBM‬به کار مي رفت و براي تمثيل‬
‫حروف از‪ 6‬بيت استفاده ميکرد‪ .‬که به اين ترتيب مجموعا ‪ 64‬حرف را تمثيل‬
‫کرده ميتوانست‪.‬‬
‫‪ ‬سيستم کود گذاري ابسديک‬
‫‪EBCDIC (Extended Binary Coded Decimal Interchange ‬‬
‫‪(Code‬‬
‫‪ ‬اين سيستم کود گذاري توسط شرکت‪ IBM‬ديزاين گرديده بود‪ .‬در اين سيستم‬
‫براي هر حرف از ‪ 8‬بيت استفاده مي شود‪ .‬کمپيوتر هاي بزرگ‪ IBM‬از‬
‫کود‪ EBCDIC‬و کمپيوتر هاي شخصي‪ (IBM (PC‬از کود اسکي)‪(ASCII‬‬
‫استفاده ميکنند‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪58‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬سيستم کود گذاري اسکي ‪ASCII‬‬
‫‪(American Standards Code For Information Interchange ) ‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬سيستم اسکي توسط شرکت ‪ANSI ( American National Standards‬‬

‫‪ (Institute‬تعريف گرديده است‪ .‬در اين سيستم براي هر حرف‪ ،‬رقم و علمه‬
‫يک شفر)‪ (Code‬تعين گرديده که هر حرف‪ ،‬رقم و يا علمه توسط همان کود‬
‫توسط کمپيوتر شناخته مي شود‪ .‬در نمونه اول اين سيستم براي تمثيل هر حرف‪،‬‬
‫رقم يا علمه از هفت بيت استفاده ميگرديد که به اين ترتيب به تعداد)‪(128=27‬‬
‫‪ 128‬حرف‪ ،‬رقم وعلمه مختلف توسط کمپيوتر شناخته مي شد‪ .‬در نمونه بعدي‬
‫آن که بنام جدول توسعه يافته اسکي)‪ (Extended ASCII‬ياد مي شود براي‬
‫تمثيل هر حرف‪ ،‬رقم يا علمه از هشت بيت استفاده شد‪ .‬به اين ترتيب تعداد‬
‫مجموعي حروف‪ ،‬ارقام وعليم به)‪ 256 (256=28‬مي رسيد‪.‬‬
‫‪ ‬در ترتيب حروف‪ ،‬ارقام و عليم در اين سيستم ازدقت زياد کار گرفته شده‬
‫است‪ .‬مثل حروف خورد و بزرگ الفبا طوري جابجا گرديده که از يک طرف‬
‫مرتب)‪ (Sort‬نمودن اطلعات را اسان ساخته و از طرف ديگر تبديلي حروف‬
‫خورد به بزرگ و برعکس در آن آسان ميباشد‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪59‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬کود هاي از صفر تا‪ 31‬وظايف خاص مانند کنترول ماشين چاپ)کود‪ ،(12‬به‬
‫صدا آوردن زنگ)کود‪ ،(7‬رفتن به سطر جديد)کود‪ (13‬و همچنين استفاده از کليد‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫هاي جهت دار)‪) (Arrow Keys‬کود هاي از‪ 24‬تا‪ (27‬را مهيا مي سازد‪ .‬کود‬
‫هاي از‪ 48‬تا‪ 57‬ارقام از صفر تا‪ 9‬را تمثيل مينمايند‪ .‬کود هاي از‪ 65‬تا‪ 90‬حروف‬
‫بزرگ الفبا و کود هاي از ‪ 97‬تا ‪ 122‬حروف خورد الفبا را تمثيل ميکند‪ .‬کود‬
‫هاي از‪ 128‬تا ‪ 255‬حروفي خاص را تمثيل ميکند که مجموعه حروف اسکي‬
‫توسعه يافته را تشکيل ميدهند‪.‬‬
‫‪ ‬تمام کمپيوتر هاي شخصي‪ IBM‬بطور يکسان از مجموعه حروف اسکي توسعه‬
‫يافته استفاده ميکنند‪ .‬همچنين کمپيوتر هاي که کامل با کمپيوتر هاي شخصي‪IBM‬‬
‫موافقت دارند نيز از اين مجموعه بطور مشابه استفاده ميکنند‪ .‬اما بعضي کمپيوتر‬
‫ها مجموعه حروف خاص خود را دارند‪ .‬البته اين نقاط هنگام انتقال پروگرام ها‬
‫از يک کمپيوتر به کمپيوتر ديگر مهم ميباشند‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪60‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬سيستم کود گذاري يونيکود ) ‪(Unicode‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬اين سيستم کود گذاري در سال‪ 1991‬توسط شرکت هاي‪ Apple‬و‪ Xerrox‬ساخته‬
‫شد‪ .‬در سال‪ 1999‬نمونه سوم آن توسط گروپ هاي که همراي ‪ISO‬‬
‫‪ ((International Organization for Standardization‬کار ميکند ايجاد‬
‫شد‪ .‬براي تمثيل هر حرف از ‪ 2‬بايت استفاده ميکند‪ .‬از همين سبب در اين سيستم‬
‫به تعداد ‪ 65536‬حرف و سمبول تمثيل شده ميتواند‪.‬‬
‫‪ ‬اکنون بسياري نشر کننده گان پروگرامها )‪ (Software‬مانند ‪IBM،‬‬
‫‪ Microsoft، Netscape‬وغيره از اين سيستم کود گذاري استفاده ميکنند‪.‬‬
‫‪ Windows 2000‬و نمونه هاي بعدي آن از سيستم کود گذاري يونيکود استفاده‬
‫ميکند‪ .‬از همين سبب به تعداد زياد حروف به شمول لسانهاي عربي ‪ ،‬فارسي و‬
‫غيره را ميشناسد‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪61‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬تمثيل اعداد در کمپيوتر‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬براي تمثيل اعداد در داخل کمپيوتر از سيستم باينري استفاده ميگردد‪ .‬اعداد‬
‫ميتواند منفي ‪ ،‬مثبت‪ ،‬تام و يا اعشاري باشد‪ .‬براي تمثيل هر يک از اين انواع ‪،‬‬
‫روش خاص تمثيل در کمپيوتر وجود دارد‪.‬‬
‫‪ ‬الف – اعداد تام بدون علمه )اعداد تام مثبت(‬
‫‪ ‬اعداد تام مثبت به شکل اعداد بدون علمه در داخل کمپيوتر تمثيل ميگردد‪ .‬اعداد‬
‫تام مثبت ميتواند در يک‪ ،‬دو ويا چهار بايت تمثيل شود‪ .‬در يک بايت از صفر تا‬
‫‪ ، (1 - 28) 255‬در دو بايت از صفر تا ‪ (1 - 216) 65535‬و در چهار بايت از‬
‫صفر تا ‪ (1 - 232) 4294967295‬تمثيل شده ميتواند‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪62‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫ب‪ -‬اعداد تام علمه دار)اعداد مثبت و منفي( ‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫براي تمثيل اعداد تام علمه دار دو طريقه وجود دارد‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ – 1‬طريقه بيت علمه)‪(Sign Bit‬‬ ‫‪‬‬

‫در اين طريقه از آخرين بيت طرف چپ‪ ،‬جهت علمه استفاده‬ ‫‪‬‬

‫ميگردد‪ .‬اگر اين بيت صفر باشد عدد مثبت‪ ،‬واگر يک باشدعدد منفي‬
‫است‪.‬‬
‫مثال ‪ :‬تمثيل عدد مثبت ‪ 15‬و منفي ‪ 15‬را در هشت بيت نشان‬ ‫‪‬‬

‫دهيد؟‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪63‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬اين طريقه يک طريقه آسان بوده ولي داراي دو نقص ذيل ميباشد‪:‬‬
‫‪ ‬اجراي عمليات حسابي درآن مشکل است‪.‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬امکان غلط فهمي زياد است‪.‬‬

‫‪ –2 ‬طريقه متمم يا مکمل ) ‪(Complement‬‬
‫‪ ‬طريقه دوم براي تمثيل اعداد علمه دار طريقه مکمل )‪(Complement‬‬
‫ميباشد‪ .‬اين طريقه در عمليات جمع و تفريق داراي سهولت هاي زياد بوده و‬
‫براي تمثيل اعداد منفي به کار ميرود‪ .‬مکمل يک عدد عبارت از عدد است که‬
‫اگر با خود عدد جمع شود بلند ترين عدد را در همان سيستم بوجودمي آورد‪ .‬البته‬
‫با در نظرداشت تعداد ارقام در همان عدد‪.‬‬
‫‪ ‬مثل مکمل عدد ‪ 87‬در سيستم اعشاري ‪ 12‬است‪ .‬اگر ‪ 12‬همراي ‪ 87‬جمع‬
‫شود مساوي به ‪ 99‬ميشود‪ .‬و ‪ 99‬بلند ترين عدد دو رقمي است )چون ‪ 87‬هم‬
‫يک عدد دو رقمي است (‪ .‬يا مکمل عدد ‪ 361‬در سيستم اعشاري ‪638‬‬
‫ميباشد‪ .‬اگر ‪ 638‬را همراي ‪ 361‬جمع نماييم ‪ 999‬ميشود‪ .‬و ‪ 999‬بلند‬
‫ترين عدد سه رقمي ميباشد‪ .‬البته مکمل يک عدد را توسط عمليه تفريق به آساني‬
‫يافته ميتوانيم‪ .‬مثل مکمل عدد ‪ 65‬مساوي است به ‪:‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪64‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫مکمل اعداد در سيستم باينري‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫در سيستم باينري مکمل اعداد به دو نوع ذيل است‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬الف‪ :‬مکمل يک )‪(One’s Complement‬‬

‫‪ ‬ب‪ :‬مکمل دو )‪(Two’s Complement‬‬
‫مکمل اعداد در سيستم اعشاري‬ ‫‪‬‬

‫الف – مکمل نه )‪(nine’s complement‬‬ ‫‪‬‬

‫ب – مکمل ده ) ‪(Ten’s complement‬‬ ‫‪‬‬

 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪65‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪‬‬ ‫تمثيل اعداد اعشاريه دار‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪‬‬ ‫‪:‬براي تمثيل اعداد اعشاريه دار‪ ،‬اين اعداد به دو بخش جدا ميگردد‬
‫‪‬‬ ‫)‪(Mantissa‬مانتيسه‬
‫‪‬‬ ‫)‪ (Exponent‬توان‬
‫‪‬‬ ‫موقعيت اعشاريه )‪(exponent‬مانتيسه خود عدد را تمثيل مي کند‪ .‬و توان‬
‫را تمثيل مينمايد‪ .‬در اين تمثيل تنها مانتيسه و توان تمثيل ميگردد و علمه‬
‫اعشاريه تنها فرض ميگردد‪ .‬اعداد اعشاري ميتواند در ‪ 32 ، 16‬ويا ‪ 64‬بيت‬
‫‪.‬تمثيل گردد‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪66‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪‬‬ ‫منطق بولي‬
‫‪‬‬ ‫‪Boolean Logic‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪‬‬ ‫تمام اطلعات در داخل کمپيوتر به صورت سلسله از صفر و يک‪ ،‬يا بشکل واضيحتر‪ ،‬به صورت‬
‫سلسله از علئم يا تکانه هاي برقي ويا نقاط مثبت و منفي مقناطيسي شده نشان داده ميشود‪ .‬اصول کار‬
‫آن متکي به اصول رياضي و يا به شکل واضيحتر بر اساس منطق رياضي استوار است‪ .‬براي تحليل و‬
‫ياد ميگردد ‪(Boolean Algebra) ،‬تجزيه عمليات داخل کمپيوتر از الجبر خاص که بنام جبر بولي‬
‫استفاده ميشود‪ .‬جورج بول رياضي دان معروف انگليسي بوجود آورنده اين جبر است‪ .‬براي چندين‬
‫قرن در ميان رياضي دانان اين نظر وجود داشت که بين رياضي و منطق يک رابطه وجود دارد‪.‬‬
‫جورج بول اين رابطه گم شده را در سال ‪ 1854‬پيدا کرد‪ .‬جورج بول با معرفي اين جبرخاص در‬
‫صدد آن بود تا بتواند محتويات مغز انساني را تحليل نمايد‪ .‬اين جبررابنام جبر منطق و جبر دو قيمتي‬
‫‪.‬ميباشند )‪ (False‬و غلط )‪(True‬نيز ياد مينمايند‪ .‬در اين جبر متحولين و توابع داراي دو قيمت صحيح‬
‫‪‬‬ ‫‪:‬اساس کار در جبر بولي بر مبناي سه عمليه ذيل استوار است‬
‫‪‬‬ ‫‪) OR‬فصل منطقي ) يا‬
‫‪‬‬ ‫‪) AND‬عطف منطقي ) و‬
‫‪‬‬ ‫‪) NOT‬نفي منطقي ) نه‬
‫‪‬‬ ‫اين جبر را در ‪Claude Shannon‬جبر بول تا سال ‪ 1938‬کدام تطبيق عملي نداشت‪ .‬و در اين سال‬
‫باز و بسته ‪Relay‬تليفون استفاده کرد‪ .‬در اين استفاده متحول )‪(Circuit Switching‬انتخاب سرکت‬
‫‪.‬بودن سرکت را تمثيل ميکرد‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪67‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪‬‬ ‫)‪ ( Logical Gates‬سرکت هاي منطقي‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪‬‬ ‫عبارت از کليد هاي الکترونيکي است که تشکيل دهنده اصلي سرکت هاي‬
‫ميباشند‪ .‬اين کليد ها سيگنالي خروجي را توليد )‪ (Digital Circuit‬رقمي‬
‫ميکند که بيانگر ‪ 0‬يا ‪ 1‬است ‪ .‬خروجي اين کليد ها به سيگنالهاي ورودي و‬
‫عمليات جبر بول انجام ميشود‪ .‬اين سرکت ها اطلعات را به روش منطقي‬
‫پراسس نموده و عمليات آنها توسط جبر منطق‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪68‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫فصل پنجم‬
‫شبکه هاي کمپيوتري‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪Computer Networks‬‬
‫تعريف شبکه‬ ‫‪‬‬

‫اشياء با هم وصل شده را شبکه )‪ (Network‬گويند‪ .‬سيستم کمپيوتر يک شبکه است که در آن‬ ‫‪‬‬
‫تمام پرزه جات کمپيوتر مانند پراسسر‪ ،‬حافظه اصلي )‪ ، (RAM‬ديسک سخت )‪،(Hard Disk‬‬
‫مانيتور )‪ ، (Monitor‬صفحه کليد )‪ (Keyboard‬و غيره وسائل از طريق تخته اصلی )‪Main-‬‬
‫‪ (board‬با هم وصل گرديده اند‪ .‬سيستم آب شهري‪ ،‬سيستم سرکهاي شهر و سيستم دماغی و سيستم‬
‫خون در بدن ما نيز مثال هاي شبکه است‪.‬‬
‫شبکه کمپيوتری )‪ (Computer Network‬چه است؟‬ ‫‪‬‬

‫هر گاه دو يا چند کمپيوتررا باهم وصل نمائيم‪ ،‬شبکه کمپيوتري تشکيل ميشود‪ .‬بدون شبکه ما‬ ‫‪‬‬
‫باکمپيوتر صحبت ميکنيم و در شبکه کمپيوترها بين خود صحبت ميکند‪ .‬کمپيوتر هاي که در يک‬
‫اطاق باهم وصل گرديده اند يک شبکه کمپيوتري را تشکيل ميدهد‪ .‬کمپيوتر هاي که در يک تعمير‪،‬‬
‫يا يک محوطه مانند پوهنتون کابل باهم وصل گرديده اند‪ ،‬يک شبکه کمپيوتري را تشکيل ميدهد‪.‬‬
‫کمپيوتر هاي که در يک شهر ويا يک کشور توسط وسائل و تکنالوژي مختلف باهم وصل گرديده‬
‫اند نيز يک شبکه کمپيوتري را تشکيل ميدهد‪ .‬بلخره انترنت ‪Internet (Inter-connected‬‬
‫‪ (Networks‬يک شبکه جهاني و شبکه بزرگ کمپيوتري است‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪69‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫هدف شبکه کمپيوتري‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫چرا کمپيوتر هارا باهم وصل مينمائيم ؟ يا چرا شبکه کمپيوتری را ميسازيم ؟‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫هدف اساسی از ساختن شبکه کمپيوتری شريک ساختن )‪ (Sharing‬است‪ .‬کمپيوتر هاي که‬ ‫‪‬‬

‫باهم وصل گرديده اند ميتوانند موارد ذيل را باهم شريک سازند‪:‬‬
‫معلومات )‪(Information‬‬ ‫‪‬‬

‫منابع سيستم )‪(System Resources‬‬ ‫‪‬‬

‫شريک ساختن افکار وارتباط دادن مردم‬ ‫‪‬‬

‫اگر ماو شما به سيستم کمپيوترنظر اندازيم‪ ،‬در آن سه چيز مختلف را مشاهده کرده ميتوانيد‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫معلومات )‪(Information‬‬ ‫‪‬‬

‫پرزه جات و وسائل يا منابع سيستم )‪(Hardware‬‬ ‫‪‬‬

‫مردم )‪(People‬‬ ‫‪‬‬

‫توسط شبکه کمپيوتري معلومات که در يک کمپيوتر است آنرا در کمپيوتر ديگر مشاهده کرده‬ ‫‪‬‬

‫ميتوانيم‪ .‬منابع يک کمپيوتر ) از قبيل ديسک سخت ))‪ ،، CD-DriveHard disk‬ماشين چاپ‬
‫وغيره ( توسط کمپيوتر ديگر استفاده کرده ميتوانيم‪ .‬مردم ميتوانند به کمک شبکه کمپيوتری با‬
‫هم ارتباط قائم نموده و افکار خود را باهم شريک نمايند‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪70‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪71‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫به اين ترتيب توسط شبکه کمپيوتری ميتوانيم از ذخيره نمودن چندين کاپی معلومات جلوگيری نموده وبه‬ ‫‪‬‬
‫عوض اين که برای هر کمپيوتر ماشين چاپ‪ ،‬و يا ‪ CD-Drive‬جداگانه داشته باشيم‪ ،‬ميتوانيم از يک‬
‫ماشين چاپ و يا ‪ CD-Drive‬برای چندين کمپيوتر استفاده نمائيم ‪ .‬ومردم ميتواند بدون اينکه به محل‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫ملقات برود از خانه يا دفتر خود با ديگران ملقات نموده و افکار خودرا با آنها شريک نمايند‪.‬‬
‫انواع شبکه ها )‪(Networks Types‬‬ ‫‪‬‬

‫به صورت عمومی شبکه های کمپيوتری را به سه نوع ذيل تقسيم کرده ميتوانيم ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫شبکه محلی يا ‪LAN ((Local Area Network‬‬ ‫‪‬‬

‫شبکه شهری يا ‪MAN ((Metropolitan Area Network‬‬ ‫‪‬‬

‫شبکه وسيع ‪WAN ((Wide Area Network‬‬ ‫‪‬‬

‫شبکه محلی يا ‪LAN ((Local Area Network‬‬ ‫‪‬‬

‫اين نوع شبکه ساحه محدود جغرافيائي را احتوا ميکند‪ .‬اين ساحه به اندازه يک اطاق‪ ،‬يک تعمير ويا يک‬ ‫‪‬‬
‫محوطه )‪ (Campus‬مانند محوطه پوهنتون کابل ميباشد‪.‬‬
‫شبکه شهری يا ‪MAN ((Metropolitan Area Network‬‬ ‫‪‬‬

‫شبکه شهري يک ساحه به اندازه يک شهررا احتوا ميکند‪ .‬از اين نوع شبکه ها معمول يک ارگان مانند بانک‬ ‫‪‬‬
‫جهت وصل کردن دفتر هاي فرعي خود استفاده ميکند‪.‬‬
‫شبکه وسيع يا ‪WAN ((Wide Area Network‬‬ ‫‪‬‬

‫شبکه که دو يا چند شهريا يک يا چند کشور يا يک قاره ويا چندين قاره را باهم وصل ميکند بنام شبکه‬ ‫‪‬‬
‫‪ WAN‬يادميشود‪ .‬نهايت ‪ WAN‬عبارت از انترنت )‪ (Internet‬ا ست که در حقيقت انترنت يک شبکه‬
‫جهاني است که از طريق آن کمپيوتر ها توسط تکنالوژي هاي مختلف با هم وصل گرديده اند‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪72‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫شبکه نا حيه ذ خيره يا ‪SAN ((Storage Area Network‬‬ ‫‪‬‬

‫شبکه خاص که سرور هارا به وسايل ذخيره اطل عات ا ر تبا ط می دهد‪ .‬اين نوع شبکه به‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫سروس دهنده گان امکان ميدهد تا به شکل سريع به وسايل ذخيره اطلعات دسترسی پيدا نموده‬
‫واطلعات مورد نظر را آماده سازد‪.‬‬
‫شبکه خصوصی مجازی يا ‪VPN ((Virtual Private Network‬‬ ‫‪‬‬

‫مجموعه از چند شبکه که به روی شبکه عمومی مانند انتر نت با استفاده از تکنالوژی رمز‬ ‫‪‬‬
‫گزاری با هم ارتباط بر قرار ميکنند‪.‬‬
‫شبکه داخلي يا اينتر ا نت )‪(Intranet‬‬ ‫‪‬‬

‫شبکه است که جهت پروسس اطل عات در يک شرکت ديزاين ميگردد‪ .‬هدف اينوع شبکه توزيع‬ ‫‪‬‬
‫اسنا د و پروگرام ها ودسترسي به منابع سيستم ميباشد ‪.‬‬
‫در اين نوع شبکه پروگرامهای مربوط به انترنت مانند صفهات وب‪ ،‬پست الکترونيکی و غيره‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫تنها برای استفاده کننده گان داخل شرکت قابل دسترسي ميباشد‪ .‬اشخاص و شرکت هاي خارج از‬
‫شرکت نمي توانند بدون پاسورد به معلومات و منابع سيستم دسترسي پيدا نمايد‪.‬‬
‫شبکه خارجي يا شبکه )‪(Extranet‬‬ ‫‪‬‬

‫شبکه است که جهت تسهيل ارتباط ميان يک شبکه داخلی واطراف خارج شبکه استفاده ميشود‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اينوع شبکه به مشتريان و تامين کننده گان امکان ميدهد تابه سهولت وسرعت به منابع يک شبکه‬
‫داخلی دسترسی پيدا نمايد‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪73‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫اجزاي ارتباط با شبکه و انترنت‬ ‫‪‬‬

‫در ارتباطات شبکه و انترنت سه جز ‪ /‬طرف شامل ميباشد‪ .‬هر يک ازاين سه جزداراي اهميت‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫خاص بوده و بدون آن ارتباطات شبکه و انتر نت برقرار شده نميتواند‪ .‬اين سه طرف قرار ذيل‬
‫ميباشد‪:‬‬
‫وسائل و تجهيزات )‪(Equipments‬‬ ‫‪‬‬

‫پروتوکول ها )‪(Protocols‬‬ ‫‪‬‬

‫پروگرامها )‪(Applications‬‬ ‫‪‬‬

‫وسائل و تجهيزات )‪(Equipment‬‬ ‫‪‬‬

‫وسائل و تجهيزات ارتباط فزيکي شبکه را تامين مينمايد‪ .‬در شبکه ها از وسائل و تجهيزات‬ ‫‪‬‬
‫فزيکي مختلف استفاده ميشود‪ .‬استفاده از اين وسائل مربوط به نوع شبکه ميباشد‪ .‬به صورت‬
‫عمومي وسائل وتجهيزا ت رابه دونوع ذيل جدا کرده ميتوا نيم‪:‬‬
‫وسا ئل استفاده کننده )‪(End-user Devices‬‬ ‫‪‬‬

‫وسائل شبکه )‪(Network Devices‬‬ ‫‪‬‬

‫وسائل استفاده کننده که بنام ميزبان )‪ (Host‬نيز ياد ميشود‪ ،‬عبارت از وسائل اند که توسط استفاده‬ ‫‪‬‬
‫کننده شبکه بکار برده ميشود‪ .‬توسط اين وسائل‪ ،‬استفاده کننده می تواند معلومات را شريک‬
‫)‪ (Share‬نمايد‪ ،‬معلومات را ايجاد وحاصل نمايد‪ .‬کمپيوتر‪ ،‬ماشين چاپ وسکنر مثال اينوع وسائل‬
‫اند‪ .‬اينوع وسائل بدون شبکه هم کار می کند ولی شبکه توانائی آنرا بيشتر ميسازد‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪74‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫وسائل شبکه )‪ (Network Devices‬عبارت از وسائل اند که جهت وصل کردن کمپيوتر ها‪ ،‬تقويه سگنال‪ ،‬تغير شکل ‪ ،Data‬فرستادن‬ ‫‪‬‬
‫‪ ،Data‬و غيره موارد در شبکه کمپيوتري ضروري ميباشد‪ .‬وسائل ذيل مثال اين نوع وسائل ميباشند‪:‬‬
‫تقويه کننده سگنال )‪(Repeater‬‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫تقويه کننده سگنال وسيله است که سگنال های رقمی )‪ (Digital Signal‬وسگنال هاي قيا سی )‪ (Analog Signal‬را تقويه می سازد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫سگنال های که معلومات را از يکجا به جای ديگر انتقال ميدهد بعد از طي مسافه در اثر مقاومت وسيله ا نتقال دهنده )مانند کيبل (ضعيف‬
‫ميگردد‪ .‬در صورت که سگنال ها ضعيف گردد وسيله گيرنده )‪ (Receiver‬قادر به شناخت اين سگنال ها نميباشد‪ Repeater .‬می تواند‬
‫سنگال های ضعيف شده را دوباره تقويه نمايد تا توسط وسيله گيرنده به شکل درست شناسائي شود‪.‬‬
‫اگر مسافه از يک طرف کيبل تا طرف ديگر آن بيشتر از اندازه معين باشد‪ ،‬سگنال ضعيف گرديده و قابل شناخت نميباشد‪ .‬براي تقويه آن‬ ‫‪‬‬
‫ميتوانيم از ‪ Repeater‬استفاده نمائيم‪.‬‬
‫نوت‪ :‬مسافه که سگنال بدون تقويه و ضرورت به ‪ Repeater‬آنرا طي کرده ميتواند مربوط به نوع وسيله انتقال دهنده )مانند کيبل( ميباشد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫مثل در کيبل هاي ‪ UTP ((Unsheilded Twisted Pairs‬سگنال ميتواند ‪ 100‬متر ودر کيبل هاي نوري )‪ (Optical Fiber‬تا ‪2000‬‬
‫و ‪ 3000‬متر بدون ‪ Repeater‬مسافه را طي نمايد‪.‬‬
‫هب )‪(Hub‬‬ ‫‪‬‬

‫هب وسيله است که چندين کمپيوتر را باهم وصل می کند‪ .‬براي اينکه چندين کمپيوتر را با هم وصل نمائيم ميتوانيم تنها از کيبل‪ ،‬مانند شکل‬ ‫‪‬‬
‫فوق‪ ،‬استفاده نمائيم‪ .‬ولي استفاده از هب کار وصل کردن کمپيوتر ها را آسان ميسازد‪ .‬هب ها معمول داراي ‪ 12 ،8 ،4‬و يا ‪ 16‬پورت‬
‫)‪ (Port‬ميباشند‪ .‬به هر پورت هب ميتوانيم يک کمپيوتر را وصل نمائيم‪ .‬همچنين به پورت هاي هب ميتوانيم هب ديگر را نيز وصل نمائيم‪.‬‬
‫هب به دونوع است‪:‬‬
‫هب فعال )‪(Active‬‬ ‫‪‬‬

‫هب غير فعال )‪(Passive‬‬ ‫‪‬‬

‫هب فعال علوه به وصل کردن چند کمپيوتر‪ ،‬سگنال ها را نيز تقويه می کند‪ .‬اينوع هب به برق ضرورت دارد‪ .‬هب فعال را بنام تقويه‬ ‫‪‬‬
‫کننده چندين پورت )‪ (Multi port Repeater‬نيز ياد ميکند‪ .‬هب غير فعال تنها چندکمپيوتر را باهم وصل نموده سگنال ها را تقويه کرده‬
‫نمی تواند‪ .‬اينوع هب به برق ضرورت ندارد‪.‬‬
‫قابل تذکر است که هب راجع به فرستادن ‪ Data‬کدام تصميم را گرفته نميتوا ند واين به دليل آ نست که هب آدرس را نمی شناسد‪ .‬از همين‬ ‫‪‬‬
‫سبب وقتيکه سگنال از يک پورت هب داخل ميشود‪ ،‬هب آنرا از تمام پورت هاي ديگر خارج ميکند‪ .‬اينکار سبب زياد شدن و ازدهام‬
‫ترافيک در شبکه ميشود‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪75‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫پل )‪(Bridge‬‬ ‫‪‬‬

‫پل وسيله است که آد رس ‪ MAC ((Media Access Control‬را شناخته و بناء در فرستادن ‪ Data‬تصميم منا سب گرفته و حرکت‬ ‫‪‬‬
‫‪ Data‬را تنظيم کرده ميتواند ‪ .‬پل شکل ‪ Data‬را نيز تغير ميدهد‪ .‬پل ميتواند يک شبکه را به دو بخش )‪ (Segment‬تقسيم نمايد که در‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫انصورت ترافيک يک بخش به بخش ديگر بدون ضرورت رفته نتوانسته و همچنين مشکلت يک بخش بالي بخش ديگر تاثير ندارد‪.‬‬
‫سويچ )‪(Switch‬‬ ‫‪‬‬

‫سويچ مانند پل )‪ (Bridge‬بوده ولی تعداد پورت های آن بيشتر از پل ميباشد‪ .‬سويچ را بنام پل چندين پورت )‪(Multi-port Bridge‬‬ ‫‪‬‬
‫نيز ياد مينمايد‪ .‬سويچ ها معمول دارای ‪ 24، 16، 8‬و‪ 32‬پورت ميباشد‪ .‬سو يچ مانند هب جهت وصل کردن کمپيوتر ها استفاده ميشود‪ .‬سو‬
‫يچ مانند پل )‪ (Bridge‬آدرس ‪ MAC‬را ميشنا سد‪ .‬سو يچ شکل ‪ Data‬را تغير نميدهد‪ .‬سويچ ميتواند يک شبکه را به بخش هاي کوچک‬
‫)‪ (Segments‬تقسيم نمايد که در انصورت ترافيک يک بخش به بخش ديگر بدون ضرورت رفته نتوانسته و همچنين مشکلت يک بخش‬
‫بالي بخش ديگر تاثير ندارد‪ .‬در حقيقت هر پورت سويچ يک بخش )‪ (Segment‬ميباشد و از همين سبب تقسيم بندي توسط سويچ را بنام‬
‫بخش بندي کوچک )‪ (Micro Segmentation‬ياد ميکند‪ .‬از طريق سويچ چندين وسيله ميتواند همزمان باهم ارتباط برقرار نمايد‪ .‬اين‬
‫ارتباطات توسط لين هاي مجازي )‪ (Virtual Circuits‬صورت ميگيرد‪ .‬اين لين هاي مجازي صرف در اثناي ارتباط دو وسيله تشکيل‬
‫گرديده و بعد از قطع شدن ارتباط از بين ميرود و از همين سبب بنام لين هاي مجازي ياد ميشود‪.‬‬
‫روتر يا مسير ياب )‪(Router‬‬ ‫‪‬‬

‫روتر تمام توا نا يی های وسايل فوق ا لذکر را داشته وعل وه بر آن به اساس آدرس ‪ IP ((Internet Protocol‬تصميم گرفته ميتوا ند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫وظيفه اساسي روتر يافتن راه براي پاکت ها ميباشد‪ .‬از همين سبب روتر اساسا وسيله شبکه وسيع يا ‪ WAN‬بوده وميتوا ند چندين شبکه‬
‫محلي يا ‪ LAN‬را با هم وصل کند‪.‬‬
‫کارت شبکه يا ‪NIC ((Network Interface Card‬‬ ‫‪‬‬

‫کارت شبکه که بنام وفق دهنده )‪ (Adapter‬شبکه نيز ياد ميشود‪ ،‬جهت ا تصاال فزيکی وسيله استفاده کننده )‪ (End-user Device‬به شبکه‬ ‫‪‬‬
‫استفاده ميشود‪ .‬هر ‪ NIC‬توسط يک کود مشخص )‪ (Unique Code‬از يک ديگر فرق ميشود که اين کود بنام آد رس ‪MAC (Media‬‬
‫‪ (Access Control‬ياد ميشود‪.‬‬
‫آد رس ‪ MAC‬يک آد رس ‪ 48‬بيتی يا ‪ 12‬رقمي به سيستم شانزده )‪ (Hexadecimal‬ميباشد که توسط آن طرز دسترسي کمپيوترها به‬ ‫‪‬‬
‫شبکه کنترول ميشود‪ .‬آدرس هاي ‪ NIC‬بايد تکرار نگردد‪ .‬يا به عباره ديگر دو کمپيوتر بايد داراي عين آدرس ‪ MAC‬نباشد‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪76‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫پروتوکول هاي شبکه )‪:(Network Protocols‬‬ ‫‪‬‬

‫مجموعه از قوانين که به شکل رسمی در ج و ار تبا ط وسايل را در شبکه وانتر نت کنترول و‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫اداره ميکند‪ ،‬بنام پرو تو کول )‪ (Protocol‬ياد ميشود‪ .‬پروتوکولها ارتباط منطقي بين وسائل را‬
‫تامين ميکند‪ .‬پرو تو کول موارد از قبيل شکل ‪ ، Data‬وقت رسيدن ‪ ، Data‬سرعت‪ ،‬شماره‬
‫گذاری‪ ،‬کنترول غلطی وغيره موارد ار تباطات را کنترول ميکند‪ .‬اين پرو تو کول ها توسط‬
‫انجمن ها وارگان ها تهيه و منظور می گردد‪ .‬بعضی از اين ار گان ها قرار ذيل ا ند‪:‬‬
‫‪IEEE ((Institute of Electrical & Electronics Engineer‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ANSI ((American National Standards Instiute‬‬ ‫‪‬‬

‫‪TIA ((Telecommunication Industry Association‬‬ ‫‪‬‬

‫‪EIA ((Electronics Industry Alaince‬‬ ‫‪‬‬

‫در شبکه و انترنت از پروتوکول هاي زياد استفاده ميشود‪ .‬اين پروتوکولها وظائف مختلف را انجام‬ ‫‪‬‬
‫ميدهد‪ .‬در اينجا به عنوان نمونه بعضي از اين پروتوکولها را تذکر داده ميتوانيم‪:‬‬
‫پروتوکول ‪IP ((Internet Protocol‬‬ ‫‪‬‬

‫يکي از مشهور ترين پروتوکولهاي شبکه و انترنت بوده که توسط دفتر دفاعي ايالت متحده‬ ‫‪‬‬
‫امريکا يا ‪ DOD ((Department of Defance‬تهيه شده است‪ .‬اين پروتوکول آدرس هاي ‪IP‬‬
‫و غيره معلومات ضروري را به پيغامهاي که در انترنت از يک کمپيوتر به کمپيوتر ديگر ميرود‪،‬‬
‫اضافه ميکند‪ .‬همچنين وظيفه اين پروتوکول يافتن راه براي پاکت هاي اين پيغامها ميباشد‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪77‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫پروتوکول ‪TCP ((Transmition Control Protocol‬‬ ‫‪‬‬

‫اين پروتوکول پيغام هاي که در انترنت از يک وسيله به وسيله ديگر فرستاده ميشود به بخش هاي خوردتر و‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫قابل اداره تبديل ميکند‪ .‬به هر کدام از اين بخش ها يک شماره مسلسل داده تا از روي همان شماره دوباره‬
‫باهم يکجا شده بتواند‪ .‬همچنين اين پروتوکول رسيدن اين بخش هاي جداگانه را تضمين ميکند‪ .‬در صورت که‬
‫يک قسمت از پيغام به مقصد )‪ (Destination‬نرسد آنرا دوباره روان ميکند‪.‬‬
‫در حقيقت هر دو پروتوکول ‪ IP‬و ‪ TCP‬از طرف يک مرجع مشترک يعني دفتر دفاعي ايالت متحده‬ ‫‪‬‬
‫امريکا ساخته شده است و بيشتر هردو پروتوکول باهم يکجا کار ميکند‪ .‬اين دو پروتوکول در اخير دهه‬
‫‪ 1960‬و دهه ‪ 1970‬در زمان جنگ سرد به منظور مقاصد نظامي تهيه و ديزاين گرديده است‪ .‬فلهذا اين دو‬
‫پروتوکول طوري ديزاين گرديده است تا در هر قسمت از دنيا‪ ،‬در هر لحظه و در هر نوع شرائط حتي در‬
‫شرائط که اگر نيم از جهان در اثر يک جنگ ويرانگر مانند جنگ اتومي خراب هم شود ارتباطات بين‬
‫جزوتام هاي آنهابايد قائم باشد‪ .‬ازاينرو پروتوکول ‪ IP‬فاقد اتصال )‪ (Connectionless‬بوده و در آن‬
‫ضرورت به ارتباط مستقيم بين دو طرف نيست‪ .‬ارتباطات فاقد اتصال )‪ (Connectionless‬متکي به عبور‬
‫پاکت ها ي پيغامها بوده و توسط آدرس ‪ IP‬که در خود پاکت است مسير دهي پاکت ها صورت ميگيرد و‬
‫بهترين راه براي پاکت ها تعين ميگيرد‪ .‬در اينوع ارتباطات تمام مسير پاکت از مرجع )‪ (Source‬تا به‬
‫مقصد )‪ (Destination‬در مرجع تعين نگرديده بلکه در طول راه ودر نقاط مختلف به طور جداگانه و به‬
‫شکل مستقل تعين‪ ،‬و به اين ترتيب اگر يک راه کار ندهد از راه ديگر استفاده ميشود‪ .‬در مقابل پروتوکول‬
‫‪ TCP‬يک پروتوکول اتصال گرا )‪ (Connection-oriented‬بوده و يک ارتباط منطقي را بين هر دو‬
‫طرف ارتباط برقرار نموده و رسيدن پاکت ها را ضمانت ميکند‪.‬‬
‫‪‬‬

‫علوه براين ده ها پروتوکول ديگر در شبکه و انترنت وجود دارند که وظائف مختلف را انجام ميدهد‪.‬‬ ‫‪‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪78‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬پروگرامها يا ‪:Aplications‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬قسمت اخير ارتباط را پروگرامها تشکيل ميدهد‪ .‬اين پروگرامها ‪ Data‬را تفسير‬
‫نموده و آنرا نشان ميدهد‪ .‬همچنين اين پروگرامها به کمک پروتوکولها درشبکه و‬
‫انترنت وظيفه فرستادن و اخذ ‪ Data‬رابه عهده دارند‪.‬‬
‫‪ ‬نشان دهنده صفحات وب )‪ (Web Browser‬يکي از اين پروگرامها است که‬
‫وظيفه آن نشان دادن صفحات وب جهاني ‪www ((World Wide Web‬‬
‫ميباشد‪ Internet Explorer .‬و ‪ Netscape‬مثال پروگرامهاي اند که‬
‫صفحات وب را نشان ميدهد‪.‬‬
‫‪ Web Browser ‬به تنهاي نميتواند تمام انواع صفحات وب را نشان دهد‪.‬‬
‫پروگرامهاي ديگري که بنام پروگرامهاي کمکي )‪ (Plug-in‬ياد ميشود همراي‬
‫‪ Web Browser‬کمک ميکند‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪79‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬ساختا ر شبکه )‪(Network Topoplogies‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬هدف از ساختار شبکه ساختمان فزيکي و ساختمان منطقي شبکه است‪ .‬يا به عباره‬
‫ديگر در ساختار شبکه دو بخش ذيل شامل است‪:‬‬
‫‪ ‬سا ختار فزيکی )‪(Physical Topology‬‬
‫‪ ‬سا ختارمنطقی )‪(Logical Topology‬‬
‫‪ ‬ساختار فزيکی شکل فزيکی و حقيقی شبکه را تعريف ميکند‪ .‬اين ساختار طرز‬
‫وصل شدن کمپيوترها را تعين مينمايد‪.‬‬
‫‪ ‬سا ختار های فزيکی مروجه قرار ذيل ميبا شند‪:‬‬
‫‪ ‬سا ختا ر بس ( )‪ :Bus‬ا ين سا ختا ر يک کيبل عمومی را استفاده نموده و تمام‬
‫کمپيوتر ها تو سط کيبل های فرعی به اين کيبل عمومي وصل می گردد‪ .‬شکل‬
‫ذيل سا ختا ر بس را نشان ميدهد‪:‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪80‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪81‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬در اين ساختار براي وصل کردن کمپيوتر ها از هب يا سويچ استفاده نميگردد بلکه‬
‫صرف از کيبل استفاده ميشود‪ .‬هر دو طرف کيبل عمومي بايد پايان داده شود‪.‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫نقص اين ساختار اينست که قطع شدن کيبل از يک قسمت آن‪ ،‬سبب قطع شدن‬
‫ارتباط عمومي در شبکه ميشود‪.‬‬
‫‪ ‬سا ختا ر حلقه )‪ : (Ring‬در اين سا ختا ر هر کمپيوتر به دو کمپيوتر ديگر و‬
‫صل گرديده که در نتيجه يک سا ختا ر حلقوی ايجاد ميگردد‪.‬‬
‫‪ ‬شکل ذيل سا ختا ر ‪ Ring‬را نشان ميد هد‪:‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪82‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪83‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫سا ختا ر ستاره )‪ :(Star‬در‬ ‫‪‬‬

‫اين سا ختا ر تمام کيبل ها به يک‬

‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫نقطه مرکزی وصل ميگردد‪ .‬اين‬

‫نقطه مر کزی می توا ند هب‬
‫)‪ (Hub‬و يا سويچ ))‪Switch‬‬
‫باشد‪ .‬نقطه مرکزي ضرور نيست‬
‫تا در وسط شبکه باشد بلکه ميتواند‬
‫در هر قسمت شبکه باشد‪ .‬ولي‬
‫کوشش گردد تا به تمام کمپيوتر ها‬
‫نزديک باشد‪.‬‬
‫شکل ذيل سا ختا ر ‪ Star‬را نشان‬ ‫‪‬‬

‫ميد هد‪:‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪84‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬امروز اينوع ساختار شبکه زياد مروج است‪ .‬اين ساختار داراي فوائد ذيل ميباشد‪:‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬ديزاين آن آسان است‬

‫‪ ‬توسعه شبکه آسان است‬
‫‪ ‬قطع شدن کيبل يک کمپيوتر باعث قطع شدن کار تمام شبکه نميشود‪.‬‬
‫‪ ‬اگر در اين ساختار به عوض هب از سويچ استفاده شود‪ ،‬ترافيک شبکه کنترول‬
‫شده ميتواند‪.‬‬
‫‪ ‬نقص عمده اينوع ساختار اينست که اگر خود هب ويا سويچ کار ندهد‪ ،‬تمام شبکه‬
‫از کار ميماند‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪85‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫سا ختا ر ستاره توسعه يافته‬ ‫‪‬‬

‫)‪ :(Extended Star‬در اين سا‬

‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫ختار يک شبکه ‪ Star‬به شبکه‬

‫‪ Star‬ديگر توسط ‪ Hub‬و يا‬
‫‪ Switch‬وصل ميگردد‪ .‬شکل‬
‫ذيل سا ختا ر ‪ Star‬را نشان ميد‬
‫هد‪:‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪86‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫سا ختار سلسله اي (‬ ‫‪‬‬

‫)‪ :Hierarchical‬اين ساختا ر‬

‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫مشابه به ساختار ‪Extended Star‬‬

‫بوده وتنها به عوض وصل کردن‬
‫‪ Hub‬ها يا ‪ Switch‬ها سيستمی‬
‫که شبکه را کنترول می کند )مانند‬
‫سرورها( ‪ ،‬با هم وصل ميگردد‪.‬‬
‫شکل ذيل سا ختا ر‬
‫‪ Hierarchical‬را نشان ميد هد‪:‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪87‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫سا ختار ‪ :Mesh‬در اين ساختار‬ ‫‪‬‬

‫هر کمپيوتر به تمام کمپيوتر هاي‬

‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫داخل شبکه به شکل مستقيم وصل‬

‫ميگردد‪ .‬در اين ساختاراز هر‬
‫کمپيوتر به تمام کمپيوتر هاي ديگر‬
‫که در شبکه اند راه مستقل وجود‬
‫دارد‪ .‬از اين ساختار در صورتيکه‬
‫ارتباطات کمپيوتر ها در شبکه‬
‫نهايت مهم باشد و نبايد قطع گردد‪،‬‬
‫استفاده ميشود‪ .‬شکل ذيل سا ختا ر‬
‫‪ Star‬را نشان ميد هد‪:‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪88‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫ساختار منطقی شبکه )‪: (Logical Topology‬‬ ‫‪‬‬

‫ساختار منطقی شبکه طرز استفاده کمپيوتر ها‪ ،‬از وسايل انتقال ‪ Data‬مانند کيبل را تعيين‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫وکنترول ميکند‪ .‬ساختار هاي منطقي که در شبکه محلي )‪ (Local Area Network‬يا ‪LAN‬‬
‫استفاده ميشود قرار ذيل اند‪:‬‬
‫ساختار ‪Broadcast‬‬ ‫‪‬‬

‫ساختار ‪Token Passing‬‬ ‫‪‬‬

‫در ساختار ‪ Broadcast‬هر ‪ Host‬به تمام ‪ Host‬های ديگر ‪ Data‬خود را بالی وسيله شبکه‬ ‫‪‬‬

‫روان ميکند‪ Host .‬ها ميتوا ند بدون در نظر گرفتن نو بت ‪ Data‬خود را روان کند‪ .‬تکنا لوژی‬
‫‪ Ethernet‬به همين اساس کار ميکند‪.‬‬
‫در ساختار ‪ Token Passing‬يک سگنال الکترو نيکی که بنام ‪ Token‬ياد ميشود‪ ،‬به شکل‬ ‫‪‬‬

‫دورانی در شبکه از يک ‪ Host‬به ‪ Host‬ديگر ميرود‪ .‬اگر ‪ Host‬معلومات برای فرستادن داشته‬
‫باشد همان ‪ Token‬را گرفته و ‪ Data‬خود را روان ميکند‪ .‬واگر ‪ Host‬معلو ما ت يا ‪Data‬‬
‫برای فرستا دن نداشته باشد‪ Token ،‬را به ‪ Host‬ديگر پاس ميدهد‪ .‬تکنا لوژی ‪Token Ring‬‬
‫و ‪ FDDI ((Fiber Distributed Data Interface‬از همين ساختار منطقی استفاده ميکند‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪89‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫ظرفيت ارتباط )‪(Bandwidth‬‬ ‫‪‬‬

‫مقدار معلوماتکه دريک لين شبکه در يک وقت معين جريان پيدا کرده می تواندبه نام ظرفيت شبکه يا‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ Bandwidth‬ياد می شود‪.‬‬
‫وقتيکه به شبکه سروکار داريم بايد روي دل ئل ذيل ‪ Bandwidth‬را بفهميم‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ Bandwidth‬محدود )‪ (Finite‬است‪ .‬قوانين فزيکی وتکنا لوژی )‪ (Bandwidth‬را محدود می سازد‪ .‬نظر‬ ‫‪‬‬
‫به سا ختمان فزيکی يک وسيله ‪ Bandwidth‬وسائل )‪ (Media‬فرق ميکند‪ .‬وهمچنين تکنالوژي به چه‬
‫سرعت می تواند ‪ Data‬را بالی ‪ Media‬قرار دهد‪ .‬مثل سرعت ‪ Modem‬در صورت استفاده از کيبل‬
‫‪ TP ((Twisted Pair‬به ‪ 56Kbps‬محدود است‪ .‬تکنا لوژی ‪ DSL ((Digital Subscriber Line‬هم‬
‫از کيبل ‪ TP‬استفاده می کند ولی دارای سرعت بيشتراست‪.‬‬
‫کيبل نوری فايبر )‪ (Fiber Optic‬نظر به توانائی فزيکی خود در تيوری دارای ‪ Bandwidth‬نا محدود بوده‬ ‫‪‬‬
‫ولی ‪ Bandwidth‬حقيقی توسط تکنالوژ¼ی که ‪ Data‬را بالی فايبر می گذارد‪ ،‬مربوط می شود‪.‬‬
‫‪ Bandwidth‬مفت نيست‪ .‬برای ‪ LAN‬ميتوا نيم از وسائل استفاده کنيم که داراي ‪ Bandwidth‬زياد باشد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫ولي در ‪ WAN‬بايد ‪ Bandwidth‬را از ‪ ISP ((Internet Service Provider‬خريداری نمائيم‪ .‬پس‬
‫مهم است تا ‪ Bandwidth‬را بفهميم‪.‬‬
‫‪ Bandwidth‬يک عامل مهم در اثنائی بررسی وتحليل اجرات شبکه ميباشد‪ .‬همچنين در اثنائی ديزاين شبکه‬ ‫‪‬‬
‫های جديد نيز ‪ Bandwidth‬دارای اهميت ميباشد‪.‬‬
‫ضرورت به ‪ Bandwidth‬روز به روز زياد ميشود‪ .‬هر قدر که تکنالوژي سريع به ميان می آيد به همان‬ ‫‪‬‬
‫اندازه پروگرام ها پيشرفت نموده وبه ‪ Bandwidth‬زياد ضرورت پيدا ميکند‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪90‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬برای درک بهتر مفهوم ‪ Bandwidth‬شبکه آب را مثال آوده می توانيم‪ .‬در شبکه‬
‫آب نل های که دارای قطر متفاوت است جهت رساندن آب استفاده می شود‪.‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫قطرنل را می توانيم با ‪ Bandwidth‬مقايسه نمائيم‪.‬‬

‫‪ ‬واحد قيا سی برای ‪ Bandwidth‬در عبور رقمی )‪(Digital Transmission‬‬
‫به بت در يک ثانيه )‪ (Bit Per Second‬يا ‪ bps‬اندازه می کند‪ .‬وا حدات‬
‫بزرگتر آن عبارت اند از‪:‬‬
‫‪ ‬کيلوبت در ثانيه ‪Kbps‬‬
‫‪ ‬ميگا بت درثانيه ‪Mbps‬‬
‫‪ ‬گيگابت درثانيه ‪Gbps‬‬
‫‪ ‬ترا بت درثانيه ‪Tbps‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪91‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬توان عملياتي )‪(Throughput‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬توان عملياتي عبارت از ظرفيت )‪ (Bandwidth‬حقيقی وا ندازه شده است در‬

‫وقت معين از روز‪ ،‬در راه معين در اثنايی نوع معين از ‪ . Data‬توان عملياتي‬
‫هميشه کمتر از ظرفيت است‪ .‬عوامل ذيل توان عملياتي را تعين ميکند ‪:‬‬
‫‪ ‬وسا يل شبکه‬
‫‪ ‬نوع ‪Data‬‬
‫‪ ‬سا ختار شبکه‬
‫‪ ‬تعداد استفاده کننده گان در شبکه‬
‫‪ ‬نوع کمپيوتر استفاده کننده‬
‫‪ ‬نوع کمپيوتر سرور‬
‫‪ ‬شرا ئط برق‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪92‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬عبور رقمی )‪ (Digital‬و قياسی )‪: (Analog‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬سيستم های را ديو‪ ،‬تلفزيون و تليفون ها از هوا ‪ ،‬سيم و امواج ا‬

‫لکترومقناطيسی ا ستفاده می کند ‪ .‬اين امواج دارای عين شکل امواج روشنی و‬
‫صوت است واز همين سبب بنام امواج قياسی )‪ (Analog‬ياد می شود‪ .‬مانند‬
‫امواج روشنی وصوت‪ ،‬اين امواج نيز شکل واندازه خودرا تغير ميد هد‪.‬‬
‫‪ ‬ظرفيت )‪ (Bandwidth‬قياسي توسط مقدار طيف ا لکترومقنا طيسی که توسط‬
‫سگنال اشغال می شود اندازه می گردد‪ .‬واحد قياسی آن هرتز )‪ (Hertz‬يا ‪Hz‬‬
‫می باشد‪ .‬هر تز عبارت از تعداد دو ران ها در يک ثانيه بوده که بنام فريکانس هم‬
‫ياد می شود‪.‬‬
‫‪ ‬وا حدات بزرگتر آن قرار ذيل ميباشد‪:‬‬
‫‪ ‬کيلو هرتز‪ ،‬ميگاهرتز و گيگا هرتز‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪93‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫وسائل انتقال ‪Data‬‬ ‫‪‬‬

‫‪Networking Media‬‬ ‫‪‬‬

‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫وسائل که ‪ Data‬راانتقال می دهد بنام وسائل ))‪ Media‬يادميشود‪ .‬وسائل که در يک شبکه‬ ‫‪‬‬

‫محلي )‪ (LAN‬استفاده ميشود‪ ،‬به دونوع است‪:‬‬

‫سيم دار )‪(Wired‬‬ ‫‪‬‬

‫بي سيم )‪(Wireless‬‬ ‫‪‬‬

‫هرنوع وسيله دارای فوائد ونواقص ميباشد‪ .‬دروسيله سيم دار )‪ (Wired‬ازکيبل هااستفاده می‬ ‫‪‬‬

‫شود‪ .‬اينوع وسائل ازسرعت زياد برخورداربوده ولی فاقد انعطاف پذيری )‪ (Flexibility‬ميباشد‪.‬‬
‫دروسائل بی سيم )‪ (Wireless‬انعطاف پذيری موجودبوده ووسائل رانيزبه آسانی ازيکجا به جای‬ ‫‪‬‬

‫ديگرحرکت داده می توانيم‪ ،‬ولی دارای سه نقص عمده ذيل ميباشد‪:‬‬

‫سرعت آن کم است‬ ‫‪‬‬

‫تامين امنيت آن مشکل است‬ ‫‪‬‬

‫ارتباط شبکه بی سيم زيادقطع می گردد‪.‬‬ ‫‪‬‬

 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪94‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬در شبکه هاي محلي )‪ (LAN‬می توانيم ازسه نوع کيبل استفاده نمائيم‪:‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬کيبل کويکسل ( ‪(Coaxial‬‬

‫‪ ‬کيبل ‪ Coaxial‬نظربه انواع ديکر ازکيبل ها سابقه بيشتر داشته ودارای‬
‫چهارقسمت ذيل می باشد‪:‬‬
‫‪ ‬الف ‪ -‬قسمت مرکزي که از فلز بوده و وظيفه ان انتقال ‪ Data‬ميباشد‪ .‬اين قسمت‬
‫را بنام ‪ Conductor‬ياد مينمايند‪.‬‬
‫‪ ‬ب – بالي ‪ Conductor‬پوش پلستيکي قرار داشته و به حيث عايق بين‬
‫‪ Conductor‬و جالي فلزي کار ميکند‪.‬‬
‫‪ ‬ج – بالي پلستيک يک جالي فلزي قرار داشته که وظيفه آن جلوگيري از‬
‫سگنالهاي بيروني ميباشد‪ .‬اين جالي سگنالهاي بيروني مزاحم را نمي ماند تا به‬
‫‪ Conductor‬که وظيفه آن انتقال ‪ Data‬است‪ ،‬برسد‪.‬‬
‫‪ ‬د – در قسمت بيروني کيبل پوش عمومي قرار داشته و وظيفه آن محافظت کيبل‬
‫از صدمات خارجي ميباشد‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪95‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪96‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬کيبل ‪ Coaxial‬ميتواند به سرعت ‪ 10Mbps‬ويا ‪ 100Mbps‬کارکند‪ .‬اينوع‬
‫کيبل ميتواند سگنال را تا‪500‬مترويا‪185‬متر بدون اينکه ضرورت به تقويه سگنال‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫باشد‪ ،‬انتقال دهد‪.‬‬

‫‪ ‬کيبل ‪ Coaxial‬نظربه کيبل هاي نوري ))‪ Fiber Optic‬ارزان بوده ونظربه‬
‫کيبل ‪ UTP‬تامسافه زيادکارميدهد ودرتکنالوژی يک وسيله شناخته شده وسابقه‬
‫دارميباشد‪ .‬درتلفزيون کيبلی از همين نوع کيبل استفاده ميشود‪ .‬کيبل ‪Coaxial‬‬
‫تنهابه شکل ‪ Half-duplex‬کار ميدهد‪ .‬واين سبب شده که از اين نوع کيبل در‬
‫شبکه هاي امروزي تقريبا استفاده نميشود‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪97‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬کيبل ‪:UTP ((Unshielded Twisted Pair‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬کيبل ‪ UTP‬نظربه هرنوع کيبل ديگردر شبکه هاي محلي ))‪ LAN‬زياداستفاده‬
‫ميگردد‪ .‬درسرعت های ‪ 10Mbps، 100Mbps‬و ‪ 1000Mbps‬استفاده شده‬
‫ميتواند‪ .‬تا ‪100‬مترمسافه کار ميدهد‪ .‬مقاومت آن ‪ 100‬اوم ميباشد‪.‬‬
‫‪ ‬شکل ذيل کيبل ‪ UTP‬را نشان ميدهد‪:‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪98‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪99‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬قيمت آن کم ‪ ،‬نصب کردن آن آسان و اندازه آن کوچک ميباشد‪.‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫‪ ‬کيبل ‪ UTP‬از اتصال دهنده هاي ))‪ Connector‬های ‪ RJ-45‬استفاده ميکند‪.‬‬

‫مقاومت آن درمقابل تداخلت بيرونی نظر به هرنوع کيبل ديگر کمترميباشد‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪100‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫‪ ‬کيبل نوري ))‪Fiber Optic‬‬
‫‪ ‬درکيبل هاي نوري انتقال ‪ Data‬توسط نور )‪ (Light‬صورت می گيرد‪ .‬نور يک‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫نوع انرجی الکترومقنا طيسی است که در کيبل فايبر ميتواند ‪ Data‬را انتقال دهد‪.‬‬
‫‪ ‬کيبل فايبر داراي پنج قسمت ذيل ميباشد‪:‬‬
‫‪ ‬الف – قسمت مرکزي که بنام ‪ Core‬ياد ميشود و از شيشه و يا پلستيک بوده و‬
‫وظيفه آن انتقال سگنالها ميباشد‪.‬‬
‫‪ ‬ب – قسمت دوم کيبل بنام ‪ Cladding‬ياد ميگردد‪ .‬اين قسمت نيز از شيشه و يا‬
‫پلستيک بوده و و ظيفه آن منعکس ساختن سگنال به طرف داخل فايبر ميباشد‪.‬‬
‫‪ ‬ج – ‪ Core‬و ‪ Cladding‬در داخل يک ساختمان پيپ مانند بوده که بنام‬
‫‪ Buffer‬ياد ميشود‪.‬‬
‫‪ ‬د – بالي ‪ Buffer‬مواد قرار دارد که قسمت هاي داخلي را از صدمات بيروني‬
‫حفظ ميکند‪.‬‬
‫‪ ‬ه – و در قسمت اخير فايبر پوش بيروني قرار داشته و وظيفه محافظت کيبل را به‬
‫عهده دارد‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪101‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪102‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫تداخلت بيرونی بالی کيبل فايبر تاثير ندارد‪ .‬ازهمين‬ ‫‪‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫سبب درجاهای که تداخلت امواج الکترومقناطيسی زياد‬

‫باشداستفاده می گردد‪ .‬کيبل فايبر تا مسافه ‪ 2000‬متر و تا‬
‫‪ 3000‬متر بدون ضرورت به تقويه کننده سگنال کار‬
‫ميدهد‪.‬‬
‫‪‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪103‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫آدرس هاي ‪IP‬‬ ‫‪‬‬

‫‪IP Addresses‬‬ ‫‪‬‬

‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫کمپيوتر ها ووسائل ديگر داخل شبکه داراي آدرس فزيکي بوده و بنام آدرس ‪ MAC‬ياد ميشود‪ .‬آدرس‬ ‫‪‬‬
‫‪ MAC‬بالي کارت شبکه )‪ (NIC‬بوده و در اثناي شروع کمپيوتر در مرحله که کارت شبکه توسط بايوس‬
‫)‪ (BIOS‬شناخته ميشود‪ ،‬به حافظه اصلي کمپيوتر )‪ (RAM‬کاپي ميشود‪ .‬آدرس ‪ MAC‬کمپيوتر تغير‬
‫نميکند و تنها در صورت تغير دادن کارت شبکه ميتواند تغير داده شود‪ .‬اين ادرس در ليه دوم )‪Data‬‬
‫‪ (Link Layer‬جهت شناخت انترفس ها استفاده ميشود‪ .‬آدرس هاي ‪ MAC‬بدون ساختار )‪(Structure‬‬
‫بوده و نمي تواند جهت شناخت مجموعه از وسائل در يک شبکه استفاده گردد‪ .‬يا به عباره ديگر توسط‬
‫آدرسهاي ‪ MAC‬نمي توانيم شبکه ها را شناسائي نمائيم‪ .‬هر وسيله بايد به شکل جداگانه شناخته شود‪.‬‬
‫از همين سبب آدرسهاي ‪ IP‬که وجود فزيکي نداشته بلکه به شکل منطقي ميباشد‪ ،‬استفاده ميگردد‪ .‬اين‬ ‫‪‬‬
‫آدرس ها داراي ساختار منطقي بوده وميتوانيم آنرا تغير دهيم‪ .‬توسط اين آدرسها ميتوانيم شبکه ها را‬
‫شناسائي نمائيم‪ .‬آدرسهاي ‪ IP‬را بنام آدرس منطقي )‪ (Logical Address‬و بنام آدرس شبکه هم ياد‬
‫ميکند‪ .‬اين آدرس ها موقعيت وسائل را شناسائي کرده ميتواند‪.‬‬
‫آدرسهاي ‪ IP‬داراي نمونه ها بوده که نمونه چهارم )‪ (IP v4‬آن هنوز بيشتر مورد استفاده است‪ .‬اين نمونه‬ ‫‪‬‬
‫آدرسهاي ‪ IP‬در سال ‪ 1981‬معرفي گرديد‪ .‬نمونه که جديدا معرفي گرديده و بنام نمونه ششم )‪(IP v6‬‬
‫ياد ميشود در آينده استفاده خواهد شد‪ .‬مادر اينجا صرف نمونه چهارم آدرسهاي ‪ IP‬را مورد بحث قرار‬
‫ميدهيم‪.‬‬
‫آدرس هاي ‪ IP v4‬داراي طول ‪ 32‬بت بوده وهر آدرس به چهار بخش جدا گرديده است‪ .‬هر بخش داراي‬ ‫‪‬‬
‫هشت بت بوده و بنام ‪ Octet‬ياد ميشود)‪ Octet‬به معني هشت است(‪ .‬هر ‪ Octet‬توسط نقطه از هم جدا‬
‫ميگردد‪ .‬هر ‪ Octet‬ميتواند از صفر تا ‪ 255‬قيمت اخذ نمايد‪.‬‬
‫مثالهاي ذيل آدرسهاي ‪ IP‬را نشان ميدهد‪:‬‬ ‫‪‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪104‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫آدرس هاي ‪ IP‬به پنج صنف )‪ (Class‬ذيل تقسيم ميگردد‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫آدرسهاي ‪ IP‬صنف ‪A‬‬ ‫‪‬‬

‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫آدرسهاي ‪ IP‬صنف ‪B‬‬ ‫‪‬‬

‫آدرسهاي ‪ IP‬صنف ‪C‬‬ ‫‪‬‬

‫آدرسهاي ‪ IP‬صنف ‪D‬‬ ‫‪‬‬

‫آدرسهاي ‪ IP‬صنف ‪E‬‬ ‫‪‬‬

‫هر صنف داراي صفات و استفاده جداگانه بوده و از همين سبب شناختن هر صنف مهم ميباشد‪ .‬چطور اين‬ ‫‪‬‬
‫صنفها را شناخته ميتوانيم؟ اين صنف ها را از روي اولين ‪ Octet‬طرف چپ‪ ،‬طور ذيل شناخته ميتوانيم‪:‬‬
‫آدرسهاي ‪ IP‬صنف ‪ : A‬اولين ‪ Octet‬آن از صفر تا ‪126‬‬ ‫‪‬‬

‫آدرسهاي ‪ IP‬صنف ‪ : B‬اولين ‪ Octet‬آن از ‪ 128‬تا ‪191‬‬ ‫‪‬‬

‫آدرسهاي ‪ IP‬صنف ‪ : C‬اولين ‪ Octet‬آن از ‪ 192‬تا ‪223‬‬ ‫‪‬‬

‫آدرسهاي ‪ IP‬صنف ‪ : D‬اولين ‪ Octet‬آن از‪ 224‬تا ‪239‬‬ ‫‪‬‬

‫آدرسهاي ‪ IP‬صنف ‪ : E‬اولين ‪ Octet‬آن از‪ 239‬تا ‪255‬‬ ‫‪‬‬

‫ما در شبکه ها بيشتر از سه صنف اول )صنف ‪ A، B‬و ‪ (C‬استفاده ميکنيم‪ .‬صنف ‪ D‬براي‬ ‫‪‬‬
‫‪ Multicast‬و کلس ‪ E‬ريزرف ميباشد‪ .‬در اينجا ميخواهيم آدرسهاي صنف ‪ A، B‬و ‪ C‬را بشناسيم‪.‬‬
‫آدرس هاي کلس ‪:A‬‬ ‫‪‬‬

‫از اين آدرسها اولين ‪ Octet‬طرف چپ آن براي شبکه و متباقي سه ‪ Octet‬آن براي ‪ Host‬ميباشد‪ .‬اين‬ ‫‪‬‬
‫آدرسها براي شبکه هاي بزرگ استفاده ميشود‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪105‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫نوت‪ :‬آدرس صفر ريزرف بوده و آدرس ‪ 127‬براي يک مقصد که بنام ‪ Loopback‬ياد ميشود‪ ،‬استفاده‬ ‫‪‬‬
‫ميشود‪ .‬توسط آدرس ‪ Loopback‬يک وسيله ميتواند پاکتها را به خود روان کند و به اين ترتيب ميتواند عيار‬
‫سازي )‪ (Configuration‬خودرا امتحان نمايد‪.‬‬
‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬

‫آدرس هاي کلس ‪:B‬‬ ‫‪‬‬

‫از اين آدرسها دو ‪ Octet‬طرف چپ براي شبکه و دو ‪ Octet‬طرف راست آن براي ‪ Host‬ميباشد‪ .‬اين‬ ‫‪‬‬
‫آدرسها براي شبکه هاي متوسط استفاده ميشود‪.‬‬
‫قيمت اولين ‪ Octet‬آن از ‪ 128‬تا ‪ 191‬ميباشد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫آدرس هاي کلس ‪:C‬‬ ‫‪‬‬

‫از اين آدرسها سه ‪ Octet‬طرف چپ آن براي شبکه و يک ‪ Octet‬آن براي ‪ Host‬ميباشد‪ .‬اين آدرسها‬ ‫‪‬‬
‫براي شبکه هاي کوچک استفاده ميشود‪.‬‬
‫قيمت اولين ‪ Octet‬آن از ‪ 192‬تا ‪ 223‬ميباشد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ماسک شبکه )‪:(Subnet Mask‬‬ ‫‪‬‬

‫براي تشخيص بخش شبکه و بخش ‪ Host‬از ماسک شبکه استفاده ميشود‪ .‬هر صنف ادرسهاي ‪ IP‬داراي‬ ‫‪‬‬
‫ماسک شبکه از قبل تعين شده )‪ (Default‬ميباشد‪ .‬ماسک شبکه از قبل تعين شده )‪ (Default‬براي‬
‫صنف هاي ‪ A، B‬و ‪ C‬قرار ذيل ميباشد‪:‬‬
‫براي صنف ‪A: 255.0.0.0‬‬ ‫‪‬‬

‫براي صنف ‪B: 255.255.0.0‬‬ ‫‪‬‬

‫براي صنف ‪C: 255.255.255.0‬‬ ‫‪‬‬

‫روتر ووسائل ديگر بعد از عمليه منطقي ‪ AND‬ميتواند آدرس شبکه را تعين نمايد‪ .‬در اين عمليه آدرس‬ ‫‪‬‬
‫‪ IP‬با ماسک شبکه ‪ AND‬گرديده تا آدرس شبکه تعين گردد‪.‬‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪106‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬
 ‫سرطان ‪10 1387‬‬
‫‪107‬‬

‫اساسات کمپيوتر‪ -‬براي صنف هاي اول‬

‫پوهنتون کابل – ديپارتمنت کمپيوتر ساينس‬