Metale w stanie równowagi mechanicznej są polikryształami, ciekły metal podczas chłodzenia ulega krystalizacji (zarodkowanie, wzrost). Tworzywa metaliczne są jednofazowe (zwykle roztwory stałe) lub wielofazowe.
Struktura szkieł metalicznych wg literatury:
Model mikrokrystaliczny – zakłada, że szkła metaliczne zbudowane są z tak drobnych krystalitów,
których nie można zidentyfikować dostępnymi metodami.
Model Bernala – zakłada, że szkła zbudowane są z nieuporządkowanych sztywnych kul, które nie oddziałują na sienie i gęsto wypełniają objętość materiału
Nowa metoda przeróbki plastycznej szkieł metalicznych
„Rozciąganie z rozdmuchiwaniem” – dotychczas znana w technologiach polimerów (butelki) –
wykorzystuje dużą zdolność szkieł metalicznych do odkształcenia plastycznego.
Stabilność termiczna szkieł metalicznych
Dla wszystkich metali stan szklisty jest stanem metastabilnym. Oznacza to w praktyce zmianę właściwości w czasie eksploatacji w nieodpowiedniej temperaturze. Metal będzie miał tendencję do przechodzenia w stan krystaliczny.
Przebieg przemiany szkła metalicznego w polikryształ
Szkło metaliczne – wzrost stopnia i zasięgu uporządkowania – powstanie zarodków krystalizacji –
rozrost zarodków kosztem fazy amorficznej – powstawanie granic ziaren – polikryształ
Wykład 3 – Stopy o strukturze szkieł metalicznych
1. Czym różni się mikrostruktura szkła metalicznego od konwencjonalnego stopu 6min
Szkło jest to materiał będący produktem przechłodzenia cieczy z pominięciem procesu krystalizacji, aż do powstania ciała stałego o nieuporządkowanej strukturze atomowej podobnej do struktury cieczy.
- Szkło metaliczne cechuje się brakiem uporządkowania bliskiego zasięgu, czyli jest materiałem jednofazowym bez granicy ziaren. (struktury krystalicznej)
- Brak skurczu charakterystycznego dla krystalizacji ziaren
Porównanie właściwości mechanicznych szkieł metalicznych z polikrystalicznymi
- Większa twardość, moduł sprężystości i wytrzymałość
- wzrost odporności na korozję
- zmiana właściwości magnetycznych energetycznych i cieplnych
2. Jakie warunki muszą być spełnione by uzyskać szkło metaliczne
Należy schłodzić poniżej zeszklenia. Ciekłe stopy o składzie zwykle zbliżonym do eutektycznego silnie przechłodzone z szybkością 104 - 106 K/s przechodzą w stan stały amorficzny.
3. Co oznaczają terminy temperatura zeszklenia i temperatura krystalizacji w odniesieniu do
szkieł metalicznych
Temperatura zeszklenia - 𝑇𝐺 = (0,3 − 0,5) 𝑇𝑡 – Temperatura topnienia – Temperatura przy której
lepkość jest odpowiednio duża i ruchy atomów są tak ograniczone, ze nie następuje przegrupowanie typowe dla krystalizacji. Rozmieszczenie atomów pozostaje takie jak w cieczy, a właściwości są typowe dla ciał stałych. Temperatura zeszklenia nie jest wartością stałą a parametrem kinetycznym – zależy od szybkości chłodzenia. Im szybkość chłodzenia tym większa 𝑇𝐺 .
Temperatura krystalizacji – 𝑇𝑘 Temperatura, w której zachodzi krystalizacji szkła metalicznego przy
określonej szybkości nagrzewania. Stabilność szkła charakteryzuje iloraz 𝑇𝑘 /𝑇𝑇𝑜𝑝 , im jest większy tym korzystniej z punktu widzenia aplikacji. Stan szklisty jest stanem metastabilnym.
4. Na czym polega krystalizacja szkieł metalicznych (etapy procesu ) i jak wpływa na
użytkowanie wyrobu
Krystalizacja powoduje uporządkowanie struktury wewnętrznej stopu oraz utworzenie komórek
elementarnych.
Zależy od ruchliwości atomów, czas przemiany maleje ze wzrostem temperatury, w temperaturze
otoczenia w większości szkieł metalicznych samodyfuzja i dyfuzja są zbyt słabe więc przemiana nie zachodzi.
Etapy procesów
Szkło metaliczne -> wzrost stopnia zasięgu uporządkowania -> powstawanie zarodków krystalizacji -> rozrost zarodków kosztem fazy amorficznej -> powstanie granic ziaren -> Polikryształ
Wpływ na użytkowanie wyrobu
- obniżenie właściwości mechanicznych
- obniżenie plastyczności
- zmniejszenie odporności na korozję
- poszerzenie pętli histrezy
Rodzaje procesów
Odparowywanie metali i kondensacja na chłodnym podłożu
Rozpylania w wyniku bombardowania metali atomami gazu szlachetnego o dużej energii
Osadzania na podłożu w wyniku zachodzących reakcji chemicznych i elektrolizy roztworów wodnych
Osadzania elektrochemicznego
Szybkie oziębiania stopów ze tanu ciekłego do temp. Mniejszego od 𝑇𝐺
5. Dlaczego szkła metaliczne mają lepsze właściwości mechaniczne i plastyczność ?
Szkła metaliczne mają lepsze właściwości mechaniczne i plastyczność ponieważ nie identyfikuje się w nich granic ziaren, ani defektów typowych dla polikryształów np. dyslokacji czy bliźniakowania.
Dlaczego szkła metaliczne mają większą odporność korozyjną ?
Szkła metaliczne mają większą odporność korozyjną ze względu na brak granic ziaren, w tym różnofazowych, gdzie zaczyna się korozja spowodowana różnica potencjałów elektrochemicznych
6. Dlaczego szkła metaliczne mają wąską pętlę histerezy
Wąska pętla histerezy oznacza, że przemagnesowanie takiego materiału nie pochłania dużo energii
Szkła metaliczne mają wąską pętle histerezy ponieważ nie posiadają granic ziaren, defektów sieci które są utrudnieniem przy przemieszczaniu się domen magnetycznych, przepływie prądu i ciepła.
Domeny magnetyczne pod wpływem pola magnetycznego muszą się obrócić zgodnie z kierunkeim pola, na co jest potrzebna energia, brak granic ziaren znacznie ułatwia przemagnesowanie domen.
7. W jaki sposób można otrzymać szkła metaliczne – główne technologie wytwarzania 45:30 min
a) Metoda natryskiwania – wyjściowy materiał – ciekły stop - stopiony w tyglu metal
natryskujemy na zimne podłoże. Pozwala na przejście w stan stały bez procesu krystalizacji b) Metoda młotkowania – narzędzie w postaci dwóch elementów które są chłodzone i pomiędzy nie wprowadzany jest ciekły metal, który szybko się zestala i powstają płatki amorficznego materiału c) Metoda dwóch walców– między dwa chłodzone walce (zwykle miedziane, które mają kanały gdzie można wprowadzić wodę, która odbiera i odprowadza ciepło) wprowadza się ciekły metal i wychodzi taśma szkła metalicznego. d) Metoda ciągłego odlewania – Topiony metal w elektrycznym lub indukcyjnym układzie wprowadzany jest na bęben miedziany z czego wychodzi taśma o budowie amorficznej 1. Cewka 2. Ciekły metal 3. Tygiel 4. Podłoże 5. Elementy chłodzące 6. Walce 7. Taśma szkła metalicznego 8. Dmuchawa kwarcowa 9. Bęben miedziany 10. Spirala grzejna 8. Gdzie uzasadnione jest zastosowanie stopów o amorficznej budowie – szkieł metalicznych (aplikacje)
Szkła metaliczne lokują się między ceramiką a metalami możemy je stosować do:
- Wyprawek o bardzo złożonym kształcie
- Odpowiedzialnych elementy samolotów
- Elementów instalacji chemicznych
- Obudów urządzeń elektronicznych
- Elementów części maszyn (w tym narażonych na wzmożone procesy tarcia i zużycie w wyniku ścierania)
- Jako biomateriały (Ze względu na wysoką wytrzymałość, odporność na ścieranie i korozję,
biozgodność)
Elementy codziennego użytku np.
- Kij golfowy
- Obudowa telefonu
Ze względu na właściwości magnetyczne:
- Elektronika – elementy układów o wysokiej częstotliwości, rdzenie transformatorowe i dławiki
9. Jakie korzyści ma gracz używając kija golfowego wykonanego ze szkła metalicznego ?
Gracz używając kija golfowego ze szkła metalicznego może uderzać piłeczkę golfową bez strat przyłożonej energii ponieważ struktura amorficzna szkła metalicznego nie pochłania tyle energii tak jak w strukturze krystalicznej gdzie ze względu na porządek ułożenia atomów przyłożona siła zostanie pochłonięta przez skrystalizowane ciało stałe w wyniku dyslokacji.
