Określanie nierówności z wartością bezwzględną na

podstawie znanego jej zbioru rozwiązań

Wprowadzenie
Przeczytaj
Film samouczek
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Określanie nierówności z wartością bezwzględną na
podstawie znanego jej zbioru rozwiązań

Źródło: dostępny w internecie: pixabay.com, domena publiczna.

Zazwyczaj rozwiązywanie nierówności z wartością bezwzględną polega na znalezieniu

zbioru rozwiązań tej nierówności. Teraz będzie odwrotnie.

W tym materiale będziesz rozwiązywać zadanie „od końca”. Twoim zadaniem będzie
określanie, czyli wyznaczanie nierówności z wartością bezwzględną na podstawie znanego
jej zbioru rozwiązań.

Twoje cele

Wyznaczysz nierówność z wartością bezwzględną na podstawie znanego jej zbioru

rozwiązań.
Udoskonalisz umiejętności rozwiązywania nierówności z wartością bezwzględną.
Przeczytaj

Ważne!

Dla dowolnych liczb a oraz r ≥ 0 mamy:

|x − a| ≤ r  wtedy i tylko wtedy, gdy a − r ≤ x≤a+r

|x − a| ≥ r wtedy i tylko wtedy, gdy x ≤ a − r lub x ≥ a + r

Przykład 1

Wyznaczymy przykład nierówności z wartością bezwzględną, której zbiorem rozwiązań

jest przedział (−3,  11).

Przy rozwiązaniu zadania skorzystamy z zależności:

dla dowolnych liczb a oraz r ≥ 0 zachodzi warunek:

|x − a| < r wtedy i tylko wtedy, gdy a − r < x < a + r

Wiemy z treści zadania, że −3 < x < 11.

Zatem zgodnie z powyższym warunkiem możemy zapisać układ równań:

{aa − r = −3
+ r = 11

Po dodaniu stronami równań otrzymamy 2a = 8 czyli a = 4.

Po odjęciu stronami równań otrzymamy −2r = −14 czyli r = 7.

Zatem szukana nierówność z wartością bezwzględną to: |x − 4| < 7.

Rozważając interpretację geometryczną nierówności, której rozwiązaniem jest przedział

(−3,  11), możemy dany przedział zinterpretować jako zbiór punktów na osi liczbowej,
których odległość od środka odcinka o początku w punkcie −3 i końcu w punkcie 11
jest mniejsza od połowy długości tego odcinka. Środek odcinka znajduje się w punkcie
o współrzędnej 4, natomiast połowa długości tego odcinka jest równa 7.
Zatem nierówność to |x − 4| < 7.

Przykład 2

Wyznaczymy przykład nierówności z wartością bezwzględną, której zbiorem rozwiązań

nierówności jest zbiór (−∞,   − 5 ) ∪ (1,  ∞).

Przy rozwiązaniu zadania skorzystamy z zależności:

dla dowolnych liczb a oraz r ≥ 0 zachodzi warunek:

|x − a| > r wtedy i tylko wtedy, gdy x < a − r lub x > a + r.

Wiemy, że x < −5 lub x > 1.

Zatem zgodnie z powyższym warunkiem możemy zapisać układ równań:

{aa − r = −5
+r=1

Po dodaniu stronami równań otrzymamy 2a = −4 czyli a = −2.

Po odjęciu stronami równań otrzymamy −2r = −6 czyli r = 3.

Zatem szukana nierówność z wartością bezwzględną to: |x + 2| > 3.

Rozważając interpretację geometryczną nierówności, której rozwiązaniem jest zbiór 

(−∞,   − 5 ) ∪ (1,  ∞) możemy ją zinterpretować jako zbiór punktów na osi liczbowej,
których odległość od środka odcinka o początku w punkcie −5 i końcu w punkcie 1 jest
większa od połowy długości tego odcinka. Środek odcinka znajduje się w punkcie
o współrzędnej −2, natomiast połowa długości tego odcinka jest równa 3.
 Zatem nierówność to |x + 2| > 3.
Przykład 3

Dany jest zbiór X = {x ∈ R :  |x − a| ≤ b}. Wyznaczymy takie liczby a i b, dla których:
a. X = ∅,
b. X = {2}.
Rozwiązanie

0
a. Ponieważ wartość bezwzględna nigdy nie jest liczbą mniejszą od , nierówność
|x − a| ≤ b nie będzie miała rozwiązań dla b < 0. Liczba a może być dowolna, czyli
a ∈ R i b < 0.
b. Aby rozwiązaniem była liczba 2, nierówność ma postać |x − 2| ≤ 0.
Zatem a = 2 i b = 0.

Słownik
zbiór rozwiązań nierówności

zbiór liczb rzeczywistych spełniających nierówność

Film samouczek

Polecenie 1

Zapoznaj się z filmem samouczkiem pokazującym sposoby wyznaczania nierówności

z wartością bezwzględną na podstawie znanego jej zbioru rozwiązań.

Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DvmgmdAS8

Film nawiązujący do treści lekcji dotyczącej nierówności z wartością bezwzględną.

Polecenie 2

Jaką nierówność z użyciem symbolu wartości bezwzględnej spełniają elementy x należące do

zbioru (−2,  8)?
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Zapisz z użyciem symbolu wartości bezwzględnej, jaki warunek spełniają elementy ze zbioru
(−∞,   − 7) ∪ (3,  ∞). Zaznacz poprawną odpowiedź.

 |x − 2| > 5

 |x + 2| > 5

 |x + 2| > 3

 |x + 2| < 5

Ćwiczenie 2 輸

Dokończ zdanie, wybierając poprawną odpowiedź.

Przedział (−2,  4) jest rozwiązaniem nierówności:

 |x − 1| < 3

 |x + 1| > 3

 |x − 1| > 3

 |x + 1| < 3
Ćwiczenie 3 醙

Dany jest zbiór (0,  10), który jest rozwiązaniem nierówności |x − a| < b.
Oceń, czy poniższe zdania są prawdziwe, czy fałszywe. Zaznacz wszystkie zdania prawdziwe.

 a i b przyjmują taką samą wartość.

 Liczba b jest liczbą niewymierną.

 Zachodzi równość |a| = |b|.

 a i b są liczbami przeciwnymi.

 Suma a + b jest równa 10.

 Suma a + b należy do przedziału (−2,  20).

Ćwiczenie 4 醙

1
Zapisz nierówność, której rozwiązaniem jest zbiór (−∞,   − 6
) ∪ ( 56 ,  ∞). Przeciągnij
odpowiednie liczby w puste pola.

|x− |>

1 1 1 1 1 1
6
− 2 3
− 6
− 3 2

Ćwiczenie 5 醙

Uzupełnij nierówność tak, aby jej zbiorem rozwiązań była suma przedziałów
(−∞,   − 1⟩ ∪ ⟨3,  ∞). Przeciągnij odpowiedni znak w puste pola.

|x − 1| 2

≤ ≥ < >
Ćwiczenie 6 醙

Połącz w pary zbiór rozwiązań nierówności z odpowiednią nierównością.

(−∞,   − 10) ∪ (−6,  ∞) |4 + 8x| > 4

(−2,   6) |6 + 2x| < 6

(−∞,   − 2) ∪ (3,  ∞) |1 − 2x| > 5

(−6,   0) |2 − x| < 4

(−∞,   − 1) ∪ (0,  ∞) |x + 8| > 2

Ćwiczenie 7 難

Wybierz wszystkie przykłady nierówności z wartością bezwzględną, aby jej rozwiązaniem był
zbiór pusty. Zaznacz poprawne odpowiedzi.

 4 ⋅ |x + 2| + 1 < 0

 −5 ⋅ |x + 2| − 5 > 0

 −5 ⋅ |x + 2| > 0

 −5 ⋅ |x + 2| − 2 < 0

 |x + 2| < 0

 −2 ⋅ |x + 2| < 0

 |x + 2| − 3 < 0
Ćwiczenie 8 難

Dany jest zbiór X = {x ∈ R :  |x − a| > b}. Określ liczby a i b jeżeli wiadomo, że:
a. X = R,
b. X = R ∖ {1}.
Dla nauczyciela

Autor: Jolanta Schilling

Przedmiot: Matematyka

Temat: Określanie nierówności z wartością bezwzględną na podstawie znanego jej zbioru

rozwiązań

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

III. Równania i nierówności. Zakres rozszerzony.

Uczeń:

4) rozwiązuje równania i nierówności z wartością bezwzględną, o stopniu trudności nie

większym niż: 2 ⋅ | + 3| + 3 ⋅ | − 1| = 13 | + 2| + 2 ⋅ | − 3| < 11
x x , x x .

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji

kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,
technologii i inżynierii
kompetencje cyfrowe
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się

Cele operacyjne:

Uczeń:

wyznacza nierówność z wartością bezwzględną na podstawie znanego jej zbioru

rozwiązań
doskonali umiejętności rozwiązywania nierówności z wartością bezwzględną
dobiera model matematyczny do określonej sytuacji

Strategie nauczania:

konstruktywizm

Metody i techniki nauczania:

analiza przypadku
 dyskusja
konkurs zadaniowy

Formy pracy:

praca indywidualna
praca w grupach
praca w parach

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami i dostępem do Internetu, słuchawki

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel podaje temat i cele zajęć oraz wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.
2. Wybrani wcześniej przez nauczyciela uczniowie podają przykłady przedziałów typu
(a,  b). Pozostali uczniowie podają nierówności z wartością bezwzględną, których
rozwiązaniem jest dany przedział. Wybrani uczniowie komentują odpowiedzi kolegów
i koleżanek.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie pracują w grupach metodą analizy przypadku. Analizują przykłady zawarte

w części „Przeczytaj”.
2. Uczniowie w parach analizują przykłady z samouczka.
3. Nauczyciel sprawdza zrozumienie sposobów rozwiązania przykładów, wyjaśnia
wątpliwości i odpowiada na pytania.
4. Nauczyciel prosi uczniów, aby w parach rozwiązali polecenie 2.
5. Uczniowie wspólnie z nauczycielem konsultują poprawność wykonania polecenia 2.
6. Uczniowie w grupach 4 osobowych uczestniczą w konkursie zadaniowym, polegającym
na rozwiązaniu na czas ćwiczeń interaktywnych 1 – 6. Najszybsza grupa, która
poprawnie rozwiązała wszystkie zadania wygrywa konkurs i jest nagrodzona przez
nauczyciela oceną bardzo dobrą.

Faza podsumowująca:

1. Jako podsumowanie przedstawiciele grup krótko omawiają trudności, jaki napotkali

podczas rozwiązywania zadań.
2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów,
udzielając im tym samym informacji zwrotnej.
Praca domowa:

Uczniowie wykonują w domu zadania 7 – 8 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

Wartość bezwzględna - definicja

Nierówności stopnia pierwszego

Wskazówki metodyczne:

Film samouczek może być wykorzystany przez chętnych uczniów do samodzielnego

przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.