Maths A Lyk Tefchos A

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ
A΄ Λυκείου
Α΄ τεύχος
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ
Μαθηματικά
Α΄ Λυκείου, A΄ Τεύχος
Συγγραφή: Αθανασίου Ανδρέας

Αντωνιάδης Μάριος
Γιασουμής Νικόλας
Έλληνα Αγγέλα
Λοϊζιάς Σωτήρης
Ματθαίου Κυριάκος
Μαυροκορδάτου Μερόπη
Μουσουλίδου – Νικολαΐδου Μαριλένα
Παπαγιάννης Κωνσταντίνος
Τιμοθέου Σάββας
Φιλίππου Ανδρέας
Συντονιστής: Χρίστου Κωνσταντίνος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Κύπρου
Εποπτεία: Θεοφίλου Στέλιος, Επιθεωρητής Μέσης Εκπαίδευσης

Κωστή Αντώνιος, Επιθεωρητής Μέσης Εκπαίδευσης
Παντελή Παντελής, Επιθεωρητής Μέσης Εκπαίδευσης
Παπαγιάννη Όλγα, Επιθεωρήτρια Μέσης Εκπαίδευσης
Γλωσσική επιμέλεια: Παλάτου – Χριστόφια Μαριάννα, Λειτουργός Υπηρεσίας Ανάπτυξης

Προγραμμάτων
Σχεδιασμός εξωφύλλου: Σιαμμάς Χρύσης, Λειτουργός Υπηρεσίας Ανάπτυξης Προγραμμάτων
Συντονισμός έκδοσης: Παρπούνας Χρίστος, Συντονιστής Υπηρεσίας Ανάπτυξης Προγραμμάτων
Α΄ Έκδοση 2013
Β΄ Έκδοση 2014
Γ΄ Έκδοση 2015
Εκτύπωση: Hermes Media Press Ltd
© ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

ΠΑΙ∆ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΥΠΡΟΥ
ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ
ISBN: 978-9963-0-4758-1
Στο εξώφυλλο χρησιμοποιήθηκε ανακυκλωμένο χαρτί σε ποσοστό τουλάχιστον 50%, προερχόμενο από
διαχείριση απορριμμάτων χαρτιού. Το υπόλοιπο ποσοστό προέρχεται από υπεύθυνη διαχείριση δασών.
Πρόλογος
Προλογίζω με ιδιαίτερη χαρά και ικανοποίηση την έκδοση σε δύο τεύχη του
βιβλίου «Μαθηματικά Α΄ Λυκείου», που αποτελεί αξιόλογο βήμα στην προσπάθεια
για αναβάθμιση του περιεχομένου των διδακτικών βιβλίων και τον εκσυγχρονισμό
της παρεχόμενης Μαθηματικής παιδείας.
Στην αρχή κάθε ενότητας γίνεται παράθεση των στόχων και οι μαθητές/τριες
προϊδεάζονται ως προς το τι «θα μάθουμε». Ακολουθεί, στο «Έχουμε μάθει …», η
παρουσίαση της αναγκαίας προϋπάρχουσας γνώσης που οι μαθητές/τριες πρέπει
να διαθέτουν, κάτι που βοηθά τους/τις εκπαιδευτικούς στον καταρτισμό
καλύτερης διαγνωστικής και διαμορφωτικής αξιολόγησης. Στη συνέχεια, οι νέες
μαθηματικές έννοιες διερευνώνται με τρόπο που υποκινεί το ενδιαφέρον και την
περιέργεια των μαθητών/τριών, όπως ορίζουν οι αρχές των Εκσυγχρονισμένων
Αναλυτικών Προγραμμάτων των Μαθηματικών. Η προσπάθεια κλιμακώνεται με
παραδείγματα και διαβαθμισμένες δραστηριότητες, με έμφαση στη λύση
προβλήματος και στην ανάδειξη της τεχνολογίας ως αναπόσπαστου μέρους της
Μαθηματικής εκπαίδευσης.
Όλες οι εκδόσεις για τα Μαθηματικά των τελευταίων χρόνων βρίσκονται υπό

συνεχή αξιολόγηση, διαμόρφωση και βελτίωση στη βάση της ανατροφοδότησης
και των παρατηρήσεων που προέρχονται και από τους/τις μάχιμους/ες
καθηγητές/τριες των Μαθηματικών. Αναμένω από τους διδάσκοντες/ουσες να
εκφράσουν τις απόψεις τους και να υποβάλουν τις εισηγήσεις τους, τόσο σε σχέση
με το περιεχόμενο του βιβλίου και το επίπεδο των ασκήσεων και δραστηριοτήτων
όσο και σε σχέση με τον τρόπο προσέγγισης της ύλης.
Όλο το υλικό που παράγεται για το μάθημα των Μαθηματικών αποσκοπεί στη
βοήθεια τόσο των μαθητών/τριών, όσο και των καθηγητών/τριών, στην πορεία
τους μέσα από τα Εκσυγχρονισμένα Αναλυτικά Προγράμματα, με στόχο το
καλύτερο αποτέλεσμα. Είναι εμποτισμένο με τον σύγχρονο τρόπο σκέψης και
προσηλωμένο στην προαγωγή και στην ανάδειξη των βασικών δεξιοτήτων των
μαθητών/τριών μας, που αποτελεί πρώτιστο μέλημά μας. Η προσπάθεια
συνεχίζεται και οι προοπτικές είναι λαμπρές.
Ευχαριστώ θερμά όλους τους συντελεστές της παρούσας έκδοσης, εκπαιδευτικούς

και επιθεωρητές και ιδιαίτερα τον κύριο Κωνσταντίνο Χρίστου, Καθηγητή στο
Πανεπιστήμιο Κύπρου.
Δρ Κυπριανός Δ Λούης
Αν. Διευθυντής Μέσης Εκπαίδευσης

02/03/2015
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα
Επανάληψη
 Επανάληψη από το Γυμνάσιο 7
1. Διανύσματα 13
 Έννοια Διανύσματος 17
 Πράξεις Διανυσμάτων 27
2. Πραγματικοί Αριθμοί 41
 Ρίζες Πραγματικών Αριθμών 44
 Δυνάμεις με Ρητό Εκθέτη 53
 Ιδιότητες Διάταξης Πραγματικών Αριθμών 58
3. Κύκλος
71
 Θέση Δύο Κύκλων 77
 Εγγεγραμμένες Γωνίες
81
 Θεώρημα Χορδής και Εφαπτομένης
88
4. Γραμμικά Συστήματα 95
 Επίλυση Εξίσωσης Α’- Βαθμού 99
 Λύση-Διερεύνηση Γραμμικών Συστημάτων 104
5. Τριγωνομετρία 119
 Τριγωνομετρικοί Αριθμοί Γωνίας σε Κανονική Θέση 123
 Τριγωνομετρικός Κύκλος 130
 Τριγωνομετρικές Συναρτήσεις 135
 Τριγωνομετρικές Ταυτότητες 144
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ 155
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 175
Επανάληψη
Επανάληψη από το γυμνάσιο στο λύκειο 7

από το γυμνάσιο στο λύκειο.
1. Στο διπλανό σχήμα δίνεται το ορθογώνιο
τρίγωνο 𝛢𝛢𝛢. Να υπολογίσετε τα μήκη των
πλευρών του τριγώνου 𝛢𝛢𝛢 και να δώσετε
τις απαντήσεις σας στην πιο απλή μορφή.
2. Να τοποθετήσετε σε αριθμητική γραμμή τους πιο κάτω αριθμούς:

3 3 3
√5 √5 √8 √29 √29
3. Η οργανωτική επιτροπή μιας συναυλίας θέλει να τοποθετήσει 900 καθίσματα

σε ένα κλειστό γήπεδο. Τα καθίσματα θα τοποθετηθούν σε τετράγωνη διάταξη.
Πόσα καθίσματα θα τοποθετήσουν σε κάθε σειρά;
4. Να βρείτε την περίμετρο και το εμβαδόν ενός κυκλικού χαλιού που έχει
διάμετρο 10 𝑚.
5. Να λύσετε τις πιο κάτω εξισώσεις:

(β) 3(𝑥 − 4) = 2𝑥 − 5
(α) 2𝑥 − 6 = 4𝑥 − 2
𝑎−1 1 𝑎 1
(γ) 5(𝑥 + 3) = 5𝑥 + 3 (δ) + = +
3 2 3 6
6. Να προσδιορίσετε τον αριθμό 𝜆 σε καθεμιά από τις πιο κάτω εξισώσεις, έτσι
ώστε οι εξισώσεις να είναι αδύνατες.
(α) (λ − 3)𝑥 = 7 (β) 3𝑥 + λ𝑥 + 6 = 15 − 6𝑥
7. Να προσδιορίσετε τον αριθμό 𝛼 σε καθεμιά από τις πιο κάτω εξισώσεις, έτσι
ώστε οι εξισώσεις να είναι αόριστες.
(α) (α + 3)𝑥 = 0 (β) α𝑥 = 6𝑥
8 Επανάληψη από το γυμνάσιο στο λύκειο

8. Να εξετάσετε για ποιες πραγματικές τιμές του 𝑥 ορίζεται η καθεμιά από τις
παραστάσεις:
𝛢 = √3𝑥 − 2 ,
𝛣 = √20 − 5𝑥
9. Δίνονται οι ανισώσεις 3𝑥 − 4 ≥ 𝑥 − 2 και 2𝑥 + 3 < 13.
(α) Να βρείτε τις λύσεις της κάθε ανίσωσης.

(β) Να παραστήσετε τη κοινή λύση των δύο ανισώσεων στην ευθεία των
πραγματικών αριθμών.
(γ) Ποια είναι η μικρότερη τιμή του 𝑥 που ικανοποιεί και τις δύο ανισώσεις;
(δ) Να βρείτε 4 άλλες λύσεις που ικανοποιούν και τις δύο ανισώσεις.
(ε) Να βρείτε τη μεγαλύτερη ακέραια τιμή του 𝑥 που ικανοποιεί και τις δύο
ανισώσεις.
10. Να υπολογίσετε τις κλίσεις των πιο κάτω ευθειών και να τις παραστήσετε
γραφικά:
(α) 𝑦 = 𝑥 + 3 (β) 𝑦 = 2𝑥
(γ) 𝑦 = 3𝑥 − 2 (δ) 𝑦 + 3𝑥 = 1
(ε) 𝑦 = 2 (στ) 𝑥 = 3
11. Η ευθεία 𝑦 = 𝛼𝛼 περνά από το σημείο 𝛢(−1, 3).

(α) Να υπολογίσετε την τιμή του 𝛼.
(β) Να υπολογίσετε τις συντεταγμένες δύο σημείων που ανήκουν στην ευθεία
𝑦 = 𝑎𝑎.
12. Η γραφική παράσταση της ευθείας 𝑦 = −2𝑥 + 𝛽 περνά από το σημείο

𝛢(−2, 6). Να υπολογίσετε την τιμή του 𝛽.
13. Να βρείτε την εξίσωση της ευθείας που περνά από τα σημεία:
(α) (0,1) και (2,4)
(β) (0,4) και (−1,4).
14. Να λύσετε τα πιο κάτω συστήματα εξισώσεων:

(α) 𝑦 = 3 + 𝑥
𝑥 + 2𝑦 = 6
(β) 𝑦 − 2𝑥 = 0
2𝑥 + 𝑦 = 3

15. Στο διπλανό σχήμα δίνονται οι γραφικές παραστάσεις των ευθειών:
𝜀1 : 𝑦 = 𝑥 − 1 και 𝜀2 : 𝑦 = 4𝑥 + 2,
𝑦 =𝑥−1
Να λύσετε το σύστημα � γραφικά.
𝑦 = 4𝑥 + 2
16. Nα βρείτε τα αναπτύγματα:
(α) (𝑥 + 2)2 (β) (2𝑥 − 3𝜓)2

2
𝑥 (δ) (𝑥 − 3)(𝑥 + 3)
(γ) �2 − 2�
(ε) (𝑥 + 4)3 (στ) (2𝑥 − 1)(2𝑥 + 1)
17. Να αποδείξετε την ταυτότητα: (𝑎 + 1)2 − (𝛼 + 1)(𝛼 − 1) = 2(𝛼 + 1).
1 7
18. Αν 𝑎 + 𝛽 = − 3 και 𝛼𝛼 = − 3 , να αποδείξετε ότι:
43
(α) 𝑎2 + 𝛽 2 = 9
119
(β) (3𝑎 + 1) + (3𝛽 + 1)2 + 10(𝑎 + 𝛽) =
2
3
3 3 64
(γ) 𝑎 + 𝛽 = − 27
19. Να αναλύσετε σε γινόμενο πρώτων παραγόντων τις πιο κάτω παραστάσεις:
(α) 2𝑥 3 − 2𝑥 (β) 𝑦 2 − 𝑥 2 − 10𝑦 + 25
(γ) 𝑎3 𝑥 3 − 𝛽 3 𝑥 3 + 𝑎3 − 𝛽 3 (δ) (𝑥 − 2𝑦)2 – (𝑥 + 3𝑦)2
20. Να λύσετε τις εξισώσεις:

(α) 3𝑥 2 − 15𝑥 = 0 (β) 𝑥2 + 𝑥 = 6
(γ) (α − 2)(2α + 8) = −10 (δ) 3𝑥 2 − 5𝑥 + 2 = 0

21. Να απλοποιήσετε τις παραστάσεις:
𝑥 2 +2𝑥
(α)
𝑥 2 +3𝑥+2
(𝛼+1)(𝛼−2)2 −4(𝛼+1)
(β)
𝛼 3 +𝛼 2
1 2 4
(α) + − =0
𝑥+1 𝑥−1 𝑥 2 −1
𝑥 2 + 2𝑥 + 1 𝑥 + 1 𝑥 + 2
(β) + =
𝑥 2 + 2𝑥 − 3 𝑥 − 1 𝑥 + 3
2𝑥 − 19 𝑥 5
(γ) 2
− =
𝑥 +𝑥−6 2−𝑥 𝑥+3
23. Να βρείτε δύο διαδοχικούς φυσικούς αριθμούς που τα τετράγωνά τους έχουν
άθροισμα 145.
24. Να δείξετε ότι τα μέσα των ίσων πλευρών ισοσκελούς τριγώνου ισαπέχουν από
τη βάση του.
25. Το τρίγωνο 𝛢𝛢𝛢 είναι ισοσκελές (𝛢𝛢 = 𝛢𝛢). Στις προεκτάσεις της 𝛣𝛣
παίρνουμε τα σημεία 𝛦, 𝛧 έτσι ώστε 𝛣𝛣 = 𝛤𝛤. Να δείξετε ότι το τρίγωνο 𝛢𝛢𝛢
είναι ισοσκελές.
26. Με βάση το διπλανό σχήμα, να βρείτε:

4
(α) ποιος τριγωνομετρικός αριθμός της 𝐴̂ είναι ίσος με 5 .
4
(β) ποιος τριγωνομετρικός αριθμός της 𝛤� είναι ίσος με 5.

27. Να υπολογίσετε το 𝜎𝜎𝜎𝜎 και την 𝜀𝜀𝜀 οξείας γωνίας 𝜃� ενός ορθογωνίου
3
τριγώνου, όταν γνωρίζουμε ότι 𝜂𝜂𝜂 = 5.
28. Ο κύριος Αβραάμ θέλει να υπολογίσει το ύψος του

δέντρου στον κήπο του. Τοποθέτησε τον εξάντα σε
απόσταση 6 𝑚 από τον κορμό του δέντρου και
υπολόγισε ότι το μέγεθος της γωνίας προς την
κορυφή του δέντρου ήταν 64°. Να υπολογίσετε το
ύψος του δέντρου. (Οι τριγωνομετρικοί αριθμοί να
υπολογιστούν κατά προσέγγιση 2 δεκαδικών
ψηφίων).
29. Να υπολογίσετε τους άγνωστους 𝑥 και 𝑦 στις πιο κάτω περιπτώσεις:
(α)
y
8 cm
38°
x
(β)
92 cm 60°
y
30°
x

Ενότητα
Διανύσματα
1
Στην ενότητα αυτή θα μάθουμε:
• Να ορίζουμε το διάνυσμα.
• Να ορίζουμε και να υπολογίζουμε τις συντεταγμένες

διανύσματος.
• Να πολλαπλασιάζουμε ένα διάνυσμα με αριθμό.
• Να ορίζουμε τις σχέσεις μεταξύ διανυσμάτων (παράλληλα,

ομόρροπα, αντίρροπα, ίσα και αντίθετα διανύσματα).
• Να προσθέτουμε και να αφαιρούμε διανύσματα.
ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΔΙΑΝΥΣΜΑΤΑ 13
Λύση Προβλήματος
ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΑΝΕΜΟΥ
Στην πόλη Ζετάουν σκέφτονται να εγκαταστήσουν

ανεμογεννήτριες για την παραγωγή ηλεκτρισμού. Το συμβούλιο
της Ζετάουν συνέλεξε πληροφορίες σχετικά με το ακόλουθο
μοντέλο ανεμογεννήτριας:
Μοντέλο: E-82
Ύψος του πύργου: 138 μέτρα
Αριθμός ελίκων: 3
Μήκος έλικα: 40 μέτρα
Μέγιστη ταχύτητα 20 στροφές ανά λεπτό

περιστροφής:
Κόστος κατασκευής: 3 200 000 ζετς
Έσοδα: 0,10 ζετς ανά kWh που παράγεται
Κόστος συντήρησης: 0,01 ζετς ανά kWh που παράγεται
Αποδοτικότητα: 97% του χρόνου σε λειτουργία
Σημείωση: H κιλοβατώρα (kWh) είναι μονάδα μέτρησης της

ηλεκτρικής ενέργειας.
14
ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΔΙΑΝΥΣΜΑΤΑ
Ερώτηση 1:
Να αποφασίσετε κατά πόσο οι πιο κάτω δηλώσεις για τις ανεμογεννήτριες E-82
προκύπτουν από τις πληροφορίες που παρέχονται. Να βάλετε σε κύκλο “Ναι” ή
“Όχι” για κάθε δήλωση.
Η δήλωση προκύπτει
από τις πληροφορίες
Δήλωση που παρέχονται;
Το κόστος κατασκευής τριών ανεμογεννητριών θα

Ναι / Όχι
είναι συνολικά μεγαλύτερο από 8 000 000 ζετς.
Το κόστος συντήρησης της ανεμογεννήτριας

αντιστοιχεί περίπου στο 5% των εσόδων που Ναι / Όχι
αποφέρει η ανεμογεννήτρια.
Το κόστος συντήρησης της ανεμογεννήτριας

Ναι / Όχι
εξαρτάται από τον αριθμό των kWh που παράγονται.
Ακριβώς 97 μέρες τον χρόνο, η ανεμογεννήτρια είναι

Ναι / Όχι
εκτός λειτουργίας.
Ερώτηση 2:
Η Ζετάουν θέλει να υπολογίσει το κόστος και το κέρδος που θα δημιουργηθεί από

την εγκατάσταση ανεμογεννητριών. Ο δήμαρχος της πόλης προτείνει τον ακόλουθο
τύπο για τον υπολογισμό του οικονομικού οφέλους, Κ σε ζετς, για μια περίοδο y
χρόνων, αν εγκατασταθεί το μοντέλο ανεμογεννήτριας E-82.
Κ = 400 000 y – 3 200 000

Κέρδος από την Κόστος
ετήσια παραγωγή εγκατάστασης της
ηλεκτρισμού ανεμογεννήτριας
Με βάση τον τύπο που προτείνει ο δήμαρχος, ποιος είναι ο ελάχιστος χρόνος
λειτουργίας της ανεμογεννήτριας, ώστε να καλυφθεί το κόστος εγκατάστασής της;
Α. 6 χρόνια Β. 8 χρόνια
Γ. 10 χρόνια Δ. 12 χρόνια
Ερώτηση 3:
250 m
Η Ζετάουν αποφάσισε να αναγείρει μερικές

ανεμογεννήτριες E-82 σε ένα τετράγωνο οικόπεδο
250 m
(μήκος = πλάτος = 500 m).
Σύμφωνα με τους κανονισμούς κατασκευής, η

ελάχιστη απόσταση ανάμεσα στους πύργους δύο
ανεμογεννητριών αυτού του μοντέλου, πρέπει να
είναι πέντε φορές το μήκος του περιστρεφόμενου
έλικα.  = πύργος ανεμογεννήτριας
Σημείωση: Το διάγραμμα δεν
Η πρόταση του δημάρχου της πόλης για τον τρόπο είναι υπό κλίμακα.
τοποθέτησης των ανεμογεννητριών παρουσιάζεται

στο διάγραμμα.
Να εξηγήσετε για ποιον λόγο η εισήγηση του δημάρχου δεν πληροί τις
προδιαγραφές. Να υποστηρίξετε τα επιχειρήματά σας με υπολογισμούς.
Ερώτηση 4:
Ποια είναι η μέγιστη ταχύτητα με την οποία κινούνται τα άκρα των

περιστρεφόμενων ελίκων των ανεμογεννητριών; Να περιγράψετε την πορεία
εργασίας σας και να δώσετε την απάντησή σας σε χιλιόμετρα ανά ώρα (km/h). Να
αξιοποιήσετε τις πληροφορίες για το μοντέλο E-82.
PISA 2012
16
Η Έννοια του Διανύσματος
Διερεύνηση (1)
Το παιχνίδι του σκακιού παίζεται μεταξύ δύο αντιπάλων που κινούν εναλλάξ τα
κομμάτια τους πάνω σε µια τετράγωνη επιφάνεια που λέγεται "σκακιέρα”. Ο
παίκτης µε τα λευκά κομμάτια αρχίζει το παιχνίδι.
Ο αντικειμενικός σκοπός (στόχος) κάθε παίκτη είναι να «επιτεθεί» στον Βασιλιά του
αντιπάλου του µε τέτοιο τρόπο, ώστε ο αντίπαλος να µην έχει κίνηση.
Στο ξεκίνημα του παιχνιδιού ο ένας παίκτης έχει 16 ανοιχτόχρωμα κομμάτια (τα
«λευκά κομμάτια») και ο άλλος έχει 16 σκουρόχρωμα κομμάτια (τα «µαύρα»
κομμάτια).
ΚΟΜΜΑΤΙΑ ΣΥΜΒΟΛΟ ΑΡΧΙΚΗ ΔΙΑΤΑΞΗ ΣΤΗ

ΣΚΑΚΙΕΡΑ
Βασιλιάς
Βασίλισσα
Πύργος
Αξιωματικός
Άλογο
Πιόνι
Το κάθε κομμάτι μπορεί να κινηθεί σε μια νέα θέση σύμφωνα με συγκεκριμένους

κανόνες (κανονικές κινήσεις) που διέπουν το σκάκι. Στα πιο κάτω σχήματα
φαίνονται ο τρόπος που κινούνται η βασίλισσα, ο πύργος, το άλογο και ο
αξιωματικός.
Η βασίλισσα κινείται σε οποιοδήποτε τετράγωνο οριζόντια, κατακόρυφα και
διαγώνια, ο πύργος κινείται σε οποιοδήποτε τετράγωνο οριζόντια και κατακόρυφα,
ο αξιωματικός κινείται σε οποιοδήποτε τετράγωνο διαγώνια και το άλογο κινείται
σε ένα από τα πλησιέστερα τετράγωνα από αυτό που βρίσκεται, αλλά όχι στην ίδια
οριζόντια ή κατακόρυφη ή διαγώνιο.
• Στη σκακιέρα 𝛢 να τοποθετήσετε μια βασίλισσα στη θέση (𝑓, 7) και να
περιγράψετε την κίνηση της βασίλισσας σε τρεις διαφορετικές θέσεις.
• Στη σκακιέρα 𝛣 να τοποθετήσετε ένα άλογο στη θέση (𝑑, 4) και να
περιγράψετε την κίνηση του πύργου σε τρεις διαφορετικές θέσεις.
• Στη σκακιέρα 𝛤 να τοποθετήσετε έναν πύργο στη θέση (𝑐, 3) και να
περιγράψετε την κίνηση του πύργου σε τρεις διαφορετικές θέσεις.
• Στη σκακιέρα 𝛥 να τοποθετήσετε έναν αξιωματικό στη θέση (𝑒, 6) και να
περιγράψετε την κίνηση του αξιωματικού σε τρεις διαφορετικές θέσεις.
𝜜 𝜝
𝜞 𝜟
18
Να χρησιμοποιήσετε το ψηφιακό εκπαιδευτικό περιεχόμενο:
«ΛΤ_ΜΑΘ_Β_ΨΕΠ13_Έννοιες διανυσμάτων και πράξεις με διανύσματα_1.1»
 Να επιλέξετε το εικονίδιο
«Εκκίνηση», για να
αρχίσει το αυτοκίνητο να
κινείται με ορισμένη
ταχύτητα και προς
ορισμένη κατεύθυνση.
Με το εικονίδιο
«Εκκίνηση» μπορείτε να
σταματήσετε το
αυτοκίνητο.
 Με τον δρομέα «Μέτρο» μεταβάλλεται η ταχύτητα με την οποία κινείται το
αυτοκίνητο και με τον δρομέα «Διεύθυνση» περιστρέφεται το αυτοκίνητο
και καθορίζεται η πορεία που θα ακολουθήσει.
 Να επιλέξετε τα εικονίδια, «Τοίχος» και «Βαρέλι» και να οδηγήσετε το
αυτοκίνητο ώστε να συγκρουστεί με το βαρέλι, αποφεύγοντας τους τοίχους.
 Να περιγράψετε την κίνηση του αυτοκινήτου σε κάθε περίπτωση.
Μαθαίνω
• Μονόμετρο μέγεθος λέγεται κάθε μέγεθος που χαρακτηρίζεται μόνο από

το μέτρο του.
Για παράδειγμα, το μήκος, η μάζα, η θερμοκρασία είναι μονόμετρα

μεγέθη.
• Διανυσματικό μέγεθος λέγεται κάθε μέγεθος που έχει μέτρο και

κατεύθυνση.
Για παράδειγμα, η ταχύτητα είναι διανυσματικό μέγεθος.
• Τα διανυσματικά μεγέθη παριστάνονται με διανύσματα τα οποία

συμβολίζονται με βέλη έχοντας ένα σημείο 𝛢 που είναι η αρχή και
λέγεται σημείο εφαρμογής του διανύσματος και ένα σημείο 𝛣 που είναι
��⃗ ή με 𝛼⃗.
το τέλος του διανύσματος. Το διάνυσμα το συμβολίζουμε με 𝛢𝛢
��⃗
𝜶
• Ένα διάνυσμα έχει τα εξής στοιχεία:
 Διεύθυνση, την ευθεία 𝜀 που ορίζουν τα άκρα 𝛢, 𝛣 ή
οποιαδήποτε άλλη ευθεία παράλληλη προς αυτή.
 Φορά, που καθορίζεται από το αν το διάνυσμα έχει αρχή το 𝛢
��⃗ � ή αρχή το 𝛣 και τέλος το 𝛢 � ��⃗
και τέλος το 𝛣 � 𝛢𝛢 𝛣𝛣 �.
 Μέτρο, το μήκος του ευθύγραμμου τμήματος 𝛢𝛢, το οποίο
συμβολίζουμε με �𝛢𝛢 ��⃗ �. Το μέτρο είναι πάντοτε ένας θετικός
αριθμός ή μηδέν.
Η διεύθυνση μαζί με τη φορά καθορίζουν την κατεύθυνση ενός
διανύσματος .
• Ένα διάνυσμα λέγεται μηδενικό, όταν η αρχή και το τέλος του
�⃗ και έχει μέτρο μηδέν.
συμπίπτουν. Το συμβολίζουμε με 𝟎
• Παράλληλα ή συγγραμμικά ονομάζονται τα μη-μηδενικά διανύσματα τα

οποία έχουν την ίδια διεύθυνση.
• Τα παράλληλα διανύσματα διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:
 Τα ομόρροπα τα οποία
έχουν την ίδια φορά.
 Τα αντίρροπα τα οποία
έχουν αντίθετη φορά.
• Ίσα είναι τα διανύσματα τα οποία έχουν την ίδια διεύθυνση, την ίδια
φορά και το ίδιο μέτρο.
Αν 𝛼⃗ , 𝛽⃗ είναι δύο ίσα διανύσματα τότε γράφουμε 𝛼⃗ = 𝛽⃗ .
20
• Δύο διανύσματα είναι αντίθετα, όταν έχουν την ίδια διεύθυνση, το ίδιο
μέτρο, αλλά αντίθετη φορά.
Για παράδειγμα στο παραλληλόγραμμο 𝛥𝛥𝛥𝛥

τα διανύσματα ��⃗
𝛥𝛥 και ��⃗
𝛨𝛨 είναι ίσα, ενώ τα
��⃗
διανύσματα 𝛥𝛥 και ��⃗ 𝛧𝛧 είναι αντίθετα.
��⃗ = ��⃗
Επίσης, ισχύει 𝛥𝛥 𝛰𝛰 , 𝛦𝛦��⃗ = ��⃗
𝛰𝛰 ,
��⃗ ��⃗
𝛦𝛦 = −𝛨𝛨 κ.λπ.
• Παριστάνουμε ένα διάνυσμα 𝛼⃗ σε σχέση με την κατεύθυνση που

κινούμαστε για να μεταβούμε από το 𝛢 στο 𝛣, με 𝛢 την αρχή και 𝛣 το
𝑥
τέλος του διανύσματος 𝛼⃗, �𝛼⃗ = ��⃗
𝛢𝛢 �, δηλαδή 𝛼⃗ = �𝑦�, όπου το 𝑥
παριστάνει την οριζόντια μετατόπιση και το 𝑦 την κατακόρυφη. Τα 𝒙, 𝒚
ονομάζονται συντεταγμένες του διανύσματος 𝜶 ��⃗.
Για παράδειγμα στο διπλανό σχήμα

το διάνυσμα �α⃗ έχει συντεταγμένες
x = 5 και y = −2, γιατί το Α
κινείται 5 μονάδες δεξιά και 2
μονάδες κάτω για να μεταβεί στο Β,
5
άρα �α⃗ = � �.
−2
𝑥
 Αν 𝛼⃗ = �𝑦�, τότε το μέτρο του διανύσματος είναι |𝛼⃗| = �𝑥 2 + 𝑦 2 .
 Τα ίσα διανύσματα έχουν ίδιες συντεταγμένες.
 Τα αντίθετα διανύσματα έχουν αντίθετες συντεταγμένες.
Παραδείγματα
1. Δίνεται το τετράγωνο 𝛢𝛢𝛢𝛢.
(α) Να γράψετε δύο διανύσματα τα

οποία έχουν ως αρχή το σημείο 𝛣.
(β) Να γράψετε ένα διάνυσμα που να
είναι ίσο με το διάνυσμα ��⃗
𝛥𝛥 και να
δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
(γ) Να γράψετε τις σχέσεις που
συνδέουν τα διανύσματα
��⃗ ��⃗.
𝛤𝛤 και 𝛢𝛢
Λύση:
(α) Τα διανύσματα ��⃗
𝛣𝛣 και 𝛣𝛣 ��⃗ έχουν ως αρχή το σημείο 𝛣.
(β) Το διάνυσμα ��⃗
𝛢𝛢 είναι ίσο με το ��⃗ 𝛥𝛥 , γιατί έχουν την ίδια διεύθυνση
ως απέναντι πλευρές τετραγώνου, την ίδια φορά και το ίδιο μέτρο ως
πλευρές τετραγώνου.
(γ) Τα διανύσματα 𝛤𝛤 ��⃗ και ��⃗
𝛢𝛢 έχουν την ίδια διεύθυνση και αντίθετη
��⃗,
��⃗ ∥ 𝛢𝛢
φορά, δηλαδή είναι αντίρροπα και έχουν το ίδιο μέτρο (𝛤𝛤
𝛤𝛤 = − ��⃗
��⃗ 𝛢𝛢).
2. Στο σχήμα δίνονται τα διανύσματα ��⃗

𝛢𝛢 , ��⃗ 𝛦𝛦, ��⃗
𝛤𝛤, ��⃗ 𝛨𝛨 και ��⃗
𝛪𝛪 .
(α) Να γράψετε τις συντεταγμένες των διανυσμάτων.
(β) Να υπολογίσετε το μέτρο των διανυσμάτων.
(γ) Να βρείτε ένα ζεύγος ίσων διανυσμάτων και ένα ζεύγος αντίθετων
διανυσμάτων.
22
Λύση:
2
(α) ��⃗
𝛢𝛢 = � �. Για να μεταβούμε από το 𝛢 στο 𝛣, κινηθήκαμε 2 θέσεις
2
δεξιά (𝑥 = 2) και 2 θέσεις πάνω (𝑦 = 2).
��⃗ 3
𝛤𝛤 = � �. Για να μεταβούμε από το 𝛤 στο 𝛥, κινηθήκαμε 3 θέσεις
−2
δεξιά (𝑥 = 3) και 2 θέσεις κάτω (𝑦 = −2).
��⃗ −3
𝛦𝛦 = � �. Για να μεταβούμε από το 𝛦 στο 𝛧, κινηθήκαμε 3 θέσεις
2
αριστερά (𝑥 = −3) και 2 θέσεις πάνω (𝑦 = 2).
��⃗ = �2�. Για να μεταβούμε από το 𝛨 στο 𝛩, κινηθήκαμε 2 θέσεις

𝛨𝛨
2
δεξιά (𝑥 = 2) και 2 θέσεις πάνω (𝑦 = 2).
��⃗ = �4�. Για να μεταβούμε από το 𝛪 στο 𝛫, κινηθήκαμε οριζόντια 4

𝛪𝛪
0
θέσεις δεξιά (𝑥 = 4, 𝑦 = 0).
𝑥
(β) Το μέτρο ενός διανύσματος 𝛼⃗ = �𝑦� είναι |𝛼⃗| = �𝑥 2 + 𝑦 2 . Άρα:
��⃗ 2 ��⃗ � = √22 + 22 = √8 = 2√2
𝛢𝛢 = � � ⇒ �𝛢𝛢
2
��⃗ = = � 3 � ⇒ �𝛤𝛤
𝛤𝛤 ��⃗� = �32 + (−2)2 = √13
−2
��⃗ −3 ��⃗ � = �(−3)2 + 22 = √13

𝛦𝛦 = = � � ⇒ �𝛦𝛦
2
��⃗ 2 ��⃗� = √22 + 22 = √8 = 2√2

𝛨𝛨 = � � ⇒ �𝛨𝛨
2
��⃗ = �4� ⇒ �𝛪𝛪

𝛪𝛪 ��⃗ � = √42 + 02 = 4
0
(γ) Τα διανύσματα 𝛢𝛢 ��⃗ και 𝛨𝛨

��⃗ είναι ίσα, γιατί έχουν τις ίδιες
συντεταγμένες.
Τα διανύσματα ��⃗
𝛤𝛤 και ��⃗
𝛦𝛦 είναι αντίθετα, γιατί έχουν αντίθετες
συντεταγμένες.
Δραστηριότητες
1. Ποια από τις πιο κάτω προτάσεις περιγράφει μονόμετρο και ποια
διανυσματικό μέγεθος;
(α) Ένα καρπούζι ζυγίζει 8 𝐾𝐾.

(β) Το πλοίο κινείται με ταχύτητα 80 ναυτικά μίλια την ώρα
νοτιοανατολικά του λιμανιού.
(γ) Ο πυρετός μου έφθασε τους 390 𝐶.
(δ) Το σπίτι του Αντρέα, βρίσκεται 1,5 𝛫𝑚 μακριά από το δικό μου.
(ε) Το σπίτι του Αντρέα, βρίσκεται 1,5 𝛫𝑚 Δυτικά από το δικό μου.
(στ) Κοιμήθηκα μόνο 4 ώρες χθες.
2. Δίνεται το παραλληλόγραμμο 𝛦𝛦𝛦𝛦, όπως φαίνεται στο σχήμα. Να

χαρακτηρίσετε ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ τις πιο κάτω ισότητες, βάζοντας σε κύκλο
τον αντίστοιχο χαρακτηρισμό.
(α) 𝛦𝛦 = ��⃗
��⃗ 𝛩𝛩 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
(β) 𝛧𝛧 = ��⃗
��⃗ 𝛩𝛩 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
(γ) ��⃗ �
��⃗ � = �𝛩𝛩
�𝛧𝛧 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
(δ) ��⃗
𝛦𝛦 = ��⃗
𝛫𝛫 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
24
3. Με βάση το πιο κάτω σχήμα:
(α) να βρείτε διανύσματα που είναι ίσα με το διάνυσμα ��⃗
𝛢𝛢
(β) ��⃗
να βρείτε διανύσματα που είναι αντίθετα με το διάνυσμα 𝛢𝛢
(γ) να γράψετε τις συντεταγμένες των διανυσμάτων 𝛽⃗ , 𝛿⃗, 𝜅⃗, 𝜀⃗ και να
υπολογίσετε το μέτρο τους.
4. Στο σχήμα οι αποστάσεις μεταξύ όλων των διαδοχικών σημείων είναι ίσες με
1 𝑐𝑐.
(α) Να υπολογίσετε το μέτρο των διανυσμάτων:

��⃗
𝛥𝛥 , ��⃗
𝛥𝛥, ��⃗
𝛥𝛥 , ��⃗ 𝛣𝛣 , ��⃗
𝛣𝛣, ��⃗ 𝛣𝛣, 𝛣𝛣 ��⃗, ��⃗
𝛫𝛫, ��⃗
𝛮𝛮
(β) Ποια από τα πιο πάνω διανύσματα είναι μεταξύ τους ίσα και ποια
αντίθετα;
(γ) Να γράψετε ένα διάνυσμα που είναι αντίρροπο του ��⃗ 𝛤𝛤 και έχει μέτρο
τριπλάσιο από το μέτρο του 𝛤𝛤 ��⃗ .
5. Να σχεδιάσετε στο πιο κάτω σχήμα ένα διάνυσμα που:
(α) είναι ίσο με το 𝑢
�⃗ και αρχίζει από το 𝛢
(β) είναι αντίθετο του 𝑣⃗ και αρχίζει από το 𝐵
(γ) έχει μέτρο ίσο με το μέτρο του 𝑤 ��⃗, χωρίς να είναι ίσο με το 𝑤
��⃗, και έχει
αρχή το 𝛤
6. Στο σχήμα δίνεται το εξάγωνο 𝛢𝛢𝛢𝛢𝛢𝛢

με όλες τις πλευρές ίσες με 2 𝑐𝑐 και τις
απέναντι πλευρές του παράλληλες. Αν
𝛧𝛧 ∥ 𝛦𝛦, 𝛢𝛢 ∥ 𝛧𝛧, 𝛦𝛦 ∥ 𝛥𝛥, να γράψετε
δύο διανύσματα που:
(α) είναι ίσα
(β) είναι αντίθετα
(γ) είναι παράλληλα με το 𝛣𝛣��⃗
(δ) είναι αντίρροπα με το ��⃗
𝛦𝛦
(ε) έχουν μέτρο 4𝑐𝑐.
26
Πράξεις με Διανύσματα
Διερεύνηση
Δύο παιδιά έχουν δέσει ένα καροτσάκι με δύο σχοινιά, όπως φαίνεται στην εικόνα.
Θα τραβήξουν ταυτόχρονα τα
σχοινιά, για να το
μετακινήσουν. Προς ποια
κατεύθυνση θα κινηθεί το
καροτσάκι;
Να χρησιμοποιήσετε το
ψηφιακό εκπαιδευτικό
περιεχόμενο
«ΛΤ_ΜΑΘ_Β_ΨΕΠ13_Έννοιες
διανυσμάτων και πράξεις με
διανύσματα_3.1»
Αφού επιλέξετε το εικονίδιο

να παρακολουθήσετε την
κίνηση του καροτσιού σε
διαδοχικά βήματα. Να
περιγράψετε την κίνηση του
καροτσιού.
Μαθαίνω
• Δύο διανύσματα λέγονται διαδοχικά
διανύσματα, όταν το τέλος του πρώτου
διανύσματος είναι η αρχή του δεύτερου.
Τα διανύσματα ��⃗
𝛢𝛢 και ��⃗
𝛣𝛣 είναι
διαδοχικά.
• Άθροισμα δύο διαδοχικών διανυσμάτων

είναι το διάνυσμα που έχει αρχή την αρχή
του πρώτου διανύσματος και τέλος το τέλος
του δεύτερου διανύσματος.
Το άθροισμα των διανυσμάτων ��⃗

𝛣𝛣
είναι το διάνυσμα 𝛢𝛢 και γράφεται 𝛢𝛢 + 𝛣𝛣 = ��⃗
��⃗ ��⃗ ��⃗ 𝛢𝛢
Αν έχουμε να προσθέσουμε
περισσότερα από δύο
διανύσματα, τα οποία είναι ανά
δύο διαδοχικά, όπως φαίνεται
στο σχήμα, τότε το άθροισμά
τους έχει αρχή την αρχή του
πρώτου διανύσματος και τέλος
το τέλος του τελευταίου.
Το άθροισμα των διανυσμάτων

��⃗ , 𝛣𝛣
𝛢𝛢 ��⃗ είναι το διάνυσμα 𝛢𝛢
��⃗ και 𝛤𝛤 ��⃗ και γράφεται 𝛢𝛢
��⃗ + ��⃗
𝛣𝛣 + 𝛤𝛤��⃗ = ��⃗
𝛢𝛢
• Για να προσθέσουμε δύο μη

διαδοχικά διανύσματα 𝛼⃗ και 𝛽⃗
σχεδιάζουμε τα διανύσματα
��⃗ 𝛣𝛣 = 𝛽⃗ τα οποία
𝛢𝛢 = 𝛼⃗ και ��⃗
είναι διαδοχικά. Το άθροισμα των
διανυσμάτων 𝛼⃗ και 𝛽⃗ είναι:
𝛼⃗ + 𝛽⃗ = ��⃗ 𝛣𝛣 = ��⃗
𝛢𝛢 + ��⃗ 𝛢𝛢 .
𝛼1 𝛽 𝛼 + 𝛽1
 Αν 𝛼⃗ = �𝛼 � και 𝛽⃗ = � 1 �, τότε 𝛼⃗ + 𝛽⃗ = � 1 �.
2 𝛽2 𝛼2 + 𝛽2
Σημείωση:
Για να προσθέσουμε δύο διανύσματα �α⃗ και β �⃗ χρησιμοποιούμε τη μέθοδο του
παραλληλογράμμου και εργαζόμαστε ως εξής:
Σχεδιάζουμε τα διανύσματα ��⃗ ��⃗ = β
ΑΒ = �α⃗ και ΑΓ �⃗, τα οποία έχουν κοινή αρχή.
Σχηματίζουμε το
παραλληλόγραμμο που
έχει πλευρές τα
ευθύγραμμα τμήματα
ΑΒ και ΑΓ. Το διάνυσμα
το οποίο έχει ως αρχή
την κοινή αρχή των δύο
διανυσμάτων και τέλος
την απέναντι κορυφή του
παραλληλογράμμου
είναι το άθροισμα των
δύο διανυσμάτων.
28
• Διαφορά δύο διανυσμάτων
Η διαφορά του
διανύσματος 𝛽⃗ από το
διάνυσμα 𝛼⃗ συμβολίζεται
με 𝛼⃗ − 𝛽⃗ και ορίζεται ως
το άθροισμα του 𝛼⃗ με το
αντίθετο διάνυσμα του 𝛽⃗ .
𝛼⃗ − 𝛽⃗ = 𝛼⃗ + (−𝛽⃗ ).
• Πολλαπλασιασμός αριθμού με διάνυσμα

Αν 𝜆 είναι ένας πραγματικός αριθμός (𝜆 ≠ 0) και 𝛼⃗ ένα μη μηδενικό διάνυσμα,
ονομάζουμε γινόμενο του 𝝀 επί το �𝜶�⃗ και το συμβολίζουμε 𝝀 ∙ �𝜶
�⃗ ένα διάνυσμα
το οποίο:
 είναι ομόρροπο του 𝛼⃗, αν 𝜆 > 0 και αντίρροπο του 𝛼⃗, αν 𝜆 < 0 και
 έχει μέτρο |𝜆| ∙ |𝛼⃗|.
Σημείωση:
 Το διάνυσμα 𝜆 ∙ 𝛼⃗ είναι παράλληλο με το διάνυσμα 𝛼⃗.

 Αν 𝜆 = 0 ή 𝛼⃗ = �⃗
0, τότε ορίζουμε ως 𝜆 ∙ 𝛼⃗ το μηδενικό διάνυσμα �⃗
0.
𝑥 𝜆∙𝑥
 Αν το διάνυσμα 𝛼⃗ = �𝑦�, τότε το διάνυσμα 𝜆 ∙ 𝛼⃗ = � �.
𝜆∙𝑦
1. Δίνεται το ορθογώνιο παραλληλόγραμμο 𝛢𝛢𝛢𝛢. Να βρείτε το διάνυσμα που

αντιστοιχεί στα πιο κάτω:
��⃗ + 𝛣𝛣
(α) 𝛢𝛢 ��⃗
(β) ��⃗
𝛢𝛢 + 𝛥𝛥 ��⃗
��⃗ + ��⃗
(γ) 𝛣𝛣 𝛰𝛰
��⃗ − 𝛰𝛰
(δ) 𝛢𝛢 ��⃗
(ε) ��⃗
𝛢𝛢 − ��⃗
𝛢𝛢
Λύση:
(α) ��⃗
𝛢𝛢 + ��⃗
𝛣𝛣 = 𝛢𝛢 ��⃗
(β) ��⃗ + 𝛥𝛥
𝛢𝛢 ��⃗ = 𝛥𝛥
��⃗ + 𝛢𝛢
��⃗ = 𝛥𝛥 ��⃗
(γ) ��⃗ + ��⃗
𝛣𝛣 𝛰𝛰 = 𝛣𝛣 ��⃗
(δ) ��⃗ − 𝛰𝛰
𝛢𝛢 ��⃗ = ��⃗
𝛢𝛢 + �−𝛰𝛰 ��⃗� = 𝛢𝛢 ��⃗ + 𝛰𝛰
��⃗ = 𝛢𝛢
��⃗
(ε) ��⃗
𝛢𝛢 − ��⃗
𝛢𝛢 = ��⃗
𝛢𝛢 + �−𝛢𝛢 ��⃗ � = ��⃗
𝛢𝛢 + ��⃗
𝛤𝛤 = ��⃗
𝛤𝛤
2. Στο σχήμα δίνονται τα διανύσματα

𝛼⃗ , 𝛽⃗ και 𝛾⃗.
(α) Να σχεδιάσετε τα διανύσματα:
𝛼⃗ + 𝛽⃗ και 𝛽⃗ − 𝛾⃗.
(β) Να υπολογίσετε τις
συντεταγμένες των
διανυσμάτων 𝛼⃗ + 𝛽⃗ και 𝛽⃗ − 𝛾⃗.
(γ) Να υπολογίσετε το μήκος των
διανυσμάτων 𝛼⃗ + 𝛽⃗ και 𝛽⃗ − 𝛾⃗.
Λύση:
(α)
30
3 3 2
(β) 𝛼⃗ = � � , 𝛽⃗ = � �, 𝛾⃗ = � �
0 2 −1
3+3 6
𝛼⃗ + 𝛽⃗ = � �=� �
0+2 2
3−2 1
𝛽⃗ − 𝛾⃗ = � �= � �
2 − (−1) 3
6
(γ) 𝛼⃗ + 𝛽⃗ = � � ⇒ �𝛼⃗ + 𝛽⃗ � = √62 + 22 = √40 = 2√10
2
1
𝛽⃗ − 𝛾⃗ = = � � ⇒ �𝛽⃗ − 𝛾⃗� = √12 + 32 = √10
3
3. Στο σχήμα δίνεται το τετράπλευρο 𝛢𝛢𝛢𝛢

με 𝛫, 𝛬, 𝛭 και 𝛮 τα μέσα των πλευρών
𝛢𝛢, 𝛣𝛣, 𝛤𝛤 και 𝛢𝛢, αντίστοιχα. Αν
��⃗ 𝛢𝛢 = 2𝛽⃗ και ��⃗
𝛢𝛢 = 2𝛼⃗, ��⃗ 𝛥𝛥 = 2𝛾⃗:
(α) Να αποδείξετε ότι
𝛣𝛣 = −2𝛼⃗ + 2𝛽⃗ + 2𝛾⃗.
��⃗
(β) Να εκφράσετε τα διανύσματα ��⃗
𝛫𝛫
𝛮𝛮 συναρτήσει των 𝛼⃗, 𝛽⃗ και 𝛾⃗.
και ��⃗
��⃗ και 𝛮𝛮
(γ) Τι παρατηρείτε για τα 𝛫𝛫 ��⃗ ;
Λύση:
𝛣𝛣 = ��⃗
(α) ��⃗ 𝛣𝛣 + ��⃗
𝛢𝛢 + ��⃗
𝛥𝛥
= −2𝛼⃗ + 2𝛽⃗ + 2𝛾⃗
��⃗ = 𝛫𝛫
(β) 𝛫𝛫 ��⃗
��⃗ + 𝛣𝛣
��⃗
𝛢𝛢 ��⃗
𝛣𝛣
= +
2 2
�⃗
2𝛼 −2𝛼 ��⃗ +2𝛾
�⃗+2𝛽 �⃗
= 2
+ 2
= 𝛼⃗ − 𝛼⃗ + 𝛽⃗ + 𝛾⃗
= 𝛽⃗ + 𝛾⃗
𝛮𝛮 = ��⃗
��⃗ 𝛮𝛮 + ��⃗
𝛥𝛥
��⃗
𝛢𝛢 ��⃗
𝛥𝛥
= +
2 2
��⃗
2𝛽 �⃗
2𝛾
= + = 𝛽⃗ + 𝛾⃗
2 2
(γ) Τα διανύσματα ��⃗ ��⃗ είναι ίσα.
𝛫𝛫 και 𝛮𝛮
1. Στο σχήμα δίνεται το πολύγωνο 𝛢𝛢𝛢𝛢𝛢.

Να χαρακτηρίσετε ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ τις πιο
κάτω ισότητες, βάζοντας σε κύκλο τον
αντίστοιχο χαρακτηρισμό.
(α) ��⃗ + 𝛣𝛣
𝛢𝛢 ��⃗
��⃗ = 𝛤𝛤 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
(β) ��⃗ + 𝛣𝛣
𝛢𝛢 ��⃗ = 𝛢𝛢
��⃗ ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
(γ) ��⃗ + 𝛣𝛣
𝛢𝛢 ��⃗ = 𝛢𝛢
��⃗ + 𝛤𝛤 ��⃗ ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
(δ) ��⃗
𝛢𝛢 + 𝛢𝛢��⃗ = ��⃗
𝛦𝛦 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
(ε) ��⃗
𝛢𝛢 + ��⃗ ��⃗ + 𝛤𝛤
𝛦𝛦 + 𝛥𝛥 ��⃗
��⃗ = 𝛢𝛢 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
2. Στο σχήμα να σχεδιάσετε ένα διάνυσμα που είναι ίσο με:
(α) ��⃗ + 𝛣𝛣 ��⃗ + 𝛤𝛤

��⃗ ��⃗ + 𝛣𝛣 ��⃗
𝛢𝛢 ��⃗ (β) 𝛢𝛢 (γ) 𝛢𝛢 ��⃗ + 𝛤𝛤
(δ) ��⃗ + 𝛥𝛥
𝛤𝛤 ��⃗ (ε) ��⃗ − 𝛥𝛥
𝛢𝛢 ��⃗ (στ) ��⃗ + 𝛥𝛥
𝛢𝛢 ��⃗ + 𝛤𝛤
��⃗
32
3. Στο σχήμα δίνονται δύο διανύσματα ��⃗
𝛱𝛱 = 𝑥⃗ και ��⃗
𝛱𝛱 = 𝑦⃗.
Να εκφράσετε τα πιο κάτω διανύσματα ως άθροισμα ή διαφορά των 𝑥⃗, 𝑦⃗.

(α) ��⃗
𝛲𝛲 (β) ��⃗
𝛷𝛷 (γ) ��⃗
𝛱𝛱 (δ) ��⃗
𝛨𝛨
(ε) ��⃗
𝛫𝛫 (στ) ��⃗
𝛤𝛤 (ζ) ��⃗
𝛫𝛫 (η) ��⃗
𝛶𝛶
4. Να τοποθετήσετε τα σημεία 𝛢(3, −1) και 𝛣(1,4) σε ορθογώνιο σύστημα

αξόνων. Να υπολογίσετε τις συντεταγμένες και το μέτρο του διανύσματος
��⃗
𝛰𝛰 + 𝛰𝛰��⃗ , όπου 𝛰 είναι η αρχή των αξόνων.
0 0 3 5
5. Αν 𝛼⃗ = � �, 𝛽⃗ = � �, 𝛾⃗ = � � και 𝛿⃗ = � �, να κατασκευάσετε τα
5 −2 0 0
διανύσματα 𝛼⃗ + 𝛽⃗ και 𝛾⃗ + 𝛿⃗.
2 −3 2
6. Δίνονται τα διανύσματα 𝛼⃗ = � �, 𝛽⃗ = � � και 𝛾⃗ = � �. Να υπολογίσετε
5 8 −2
τις συντεταγμένες των πιο κάτω διανυσμάτων:
(α) 𝛼⃗ − 𝛾⃗ + 𝛽⃗ (β) 𝛽⃗ − 𝛼⃗ + 𝛾⃗ (γ) 2𝛼⃗ + 𝛽⃗
−2 𝑥
7. Δίνονται τα διανύσματα 𝛼⃗ = � � και 𝛽⃗ = � �. Αν τα διανύσματα 𝛼⃗ και 𝛽⃗
5 −10
είναι παράλληλα, να υπολογίσετε την τιμή του 𝑥.
1 2
8. Δίνονται τα διανύσματα 𝛼⃗ = � � και 𝛽⃗ = � �. Να υπολογίσετε το μέτρο του
2 3
διανύσματος 𝛾⃗ = 5𝛼⃗ − 3𝛽⃗.
2 −3
9. Δίνονται τα διανύσματα 𝑥⃗ = � � και 𝑦⃗ = � �. Να υπολογίσετε τις
1 4
συντεταγμένες του διανύσματος 𝑧⃗, αν ισχύει η σχέση 𝑥⃗ + 𝑦⃗ + 𝑧⃗ = �⃗
0.
10. Για καθένα από τα πιο κάτω σχήματα, να εκφράσετε το διάνυσμα 𝑥⃗ ως
άθροισμα ή διαφορά των άλλων διανυσμάτων που δίνονται:
(α)
(β)
(γ)
11. Στο σχήμα δίνεται το εξάγωνο 𝛢𝛢𝛢𝛢𝛢𝛢 με

όλες τις πλευρές ίσες και τις απέναντι
πλευρές παράλληλες. Αν 𝛧𝛧 ∥ 𝛦𝛦, 𝛢𝛢 ∥ 𝛧𝛧,
𝛦𝛦 = 𝛽⃗ και ��⃗
𝛦𝛦 ∥ 𝛥𝛥 και ��⃗ 𝛧𝛧 = 𝛼⃗, να
εκφράσετε τα πιο κάτω διανύσματα ως
άθροισμα ή διαφορά των 𝛼⃗, 𝛽⃗ .
(α) ��⃗
𝛣𝛣 (β) ��⃗
𝛧𝛧 (γ) ��⃗
𝛨𝛨 (δ) ��⃗
𝛦𝛦
(ε) ��⃗
𝛥𝛥 (στ) ��⃗
𝛣𝛣 (ζ) ��⃗
𝛧𝛧 (η) ��⃗
𝛤𝛤
34
12. Να σχεδιάσετε ισόπλευρο τρίγωνο 𝛢𝛢𝛢 και να βρείτε ένα διάνυσμα ίσο με:
(α) ��⃗
𝛢𝛢 + ��⃗
𝛣𝛣 + ��⃗
𝛤𝛤
(β) ��⃗ 𝛣𝛣 + ��⃗
𝛢𝛢 + ��⃗ 𝛤𝛤
��⃗ − ��⃗
(γ) 𝛢𝛢 𝛢𝛢
(δ) ��⃗
𝛤𝛤 − 𝛤𝛤��⃗
13. Στο σχήμα δίνεται το

παραλληλόγραμμο 𝛢𝛢𝛢𝛢. Αν
𝛢𝛢 ��⃗ = 6𝜆⃗, ��⃗
��⃗ = 6𝜅⃗, 𝛣𝛣 ��⃗
𝛦𝛦 = 2𝛢𝛢
και ��⃗
𝛧𝛧 = 2𝛤𝛤 ��⃗ , να εκφράσετε τα
πιο κάτω διανύσματα
συναρτήσει των 𝜅⃗ και 𝜆⃗ :
(α) ��⃗
𝛢𝛢 (β) ��⃗
𝛢𝛢 (γ) ��⃗
𝛥𝛥
(δ) ��⃗
𝛦𝛦 (ε) ��⃗
𝛥𝛥 (στ) ��⃗
𝛦𝛦
Να αποδείξετε ότι τα διανύσματα ��⃗

𝛦𝛦 είναι παράλληλα.
Δραστηριότητες ενότητας
1. Να γράψετε ομοιότητες και διαφορές για τα διανύσματα 𝛼⃗ , 2𝛼⃗ και −3𝛼⃗.
2. Δίνεται τυχαίο τετράπλευρο

𝛢𝛢𝛢𝛢. Να αποδείξετε ότι:
��⃗
𝛢𝛢 − ��⃗ ��⃗ − 𝛤𝛤
𝛤𝛤 = 𝛢𝛢 ��⃗.
��⃗ 𝛾⃗, όπως

3. Δίνονται τα διανύσματα 𝛼⃗ , 𝛽,
φαίνονται στο διπλανό σχήμα. Να σχεδιάσετε
τα πιο κάτω διανύσματα σε τετραγωνισμένο
χαρτί, επεξηγώντας τη μέθοδο που
ακολουθήσατε και να υπολογίσετε τις
συντεταγμένες του κάθε διανύσματος.
(α) 𝛼⃗ + 𝛽⃗
(β) 𝛽⃗ + 𝛾⃗
(γ) 𝛼⃗ + 𝛼⃗ + 𝛼⃗
(δ) 𝛼⃗ + 𝛽⃗ + 𝛾⃗
(ε) 𝛼⃗ − 𝛽⃗
(στ) 𝛽⃗ − 𝛾⃗
(ζ) 𝛼⃗ − 𝛽⃗ + 𝛾⃗
36
4. Στο σχήμα δίνονται δύο τετράγωνα τα 𝛢𝛢𝛢𝛢 και 𝛫𝛫𝛫𝛫, όπου 𝛫, 𝛬, 𝛭, 𝛮
��⃗ = 𝛽⃗ , να
��⃗ = 𝛼⃗ και 𝛢𝛢
είναι τα μέσα των 𝛢𝛢, 𝛣𝛣, 𝛤𝛤, 𝛢𝛢, αντίστοιχα. Αν 𝛢𝛢
εκφράσετε τα διανύσματα ��⃗
𝛢𝛢, ��⃗ 𝛭𝛭 σε συνάρτηση των 𝛼⃗ και 𝛽⃗ .
𝛮𝛮, ��⃗
𝛤𝛤, ��⃗
5. Να τοποθετήσετε τα σημεία 𝛢(−1,1), 𝛣(2, −1) και 𝛤(2,3) σε ορθοκανονικό

σύστημα αξόνων. Να κατασκευάσετε το διάνυσμα ��⃗ ��⃗ και να
𝛢𝛢 − 𝛢𝛢
υπολογίσετε τις συντεταγμένες του διανύσματος και το μήκος του.
6. Δίνονται τα διανύσματα 𝛢𝛢 ��⃗ , ��⃗

𝛣𝛣
και ��⃗
𝛤𝛤, όπως φαίνονται στο
σχήμα. Να αποδείξετε ότι
��⃗ + 𝛣𝛣
𝛢𝛢 ��⃗ = 𝛢𝛢
��⃗ + 𝛤𝛤 ��⃗ ,
χρησιμοποιώντας τη διαδικασία
υπολογισμού του αθροίσματος
δύο διαδοχικών διανυσμάτων.
7. Συμβολίζουμε με 𝚤⃗ και 𝚥⃗ τα διανύσματα που έχουν αρχή την αρχή των

1 0
αξόνων και συντεταγμένες � � και � � αντίστοιχα. Να υπολογίσετε το μέτρο
0 1
του διανύσματος 𝛼⃗ + 𝛽 , όπου 𝛼⃗ = 3𝚤⃗ − 2𝚥⃗ και 𝛽⃗ = 5𝚤⃗ + 8𝚥⃗ .
⃗
παραλληλόγραμμο 𝛢𝛢𝛢𝛢 με
𝛥𝛥 = 𝛽⃗. Αν το
��⃗ = 𝛼⃗ και ��⃗
𝛥𝛥
σημείο 𝛧 είναι το μέσο της
𝛣𝛣 και 𝛢𝛢 ∶ 𝛦𝛦 = 1 ∶ 2, να
εκφράσετε τα διανύσματα
��⃗
𝛥𝛥 και ��⃗
𝛧𝛧 συναρτήσει των
𝛼⃗ και 𝛽⃗ .

τρίγωνο 𝛢𝛢𝛢 με 𝛥 και 𝛦
να είναι τα μέσα των
πλευρών 𝛢𝛢 και 𝛣𝛣,
αντίστοιχα.
Αν ��⃗ 𝛢𝛢 = 𝛽⃗ :
𝛢𝛢 = 𝛼⃗ και ��⃗
(α) Να εκφράσετε τα διανύσματα 𝛤𝛤 ��⃗, ��⃗ 𝛥𝛥 συναρτήσει των 𝛼⃗ και 𝛽⃗ .

(β) Τι είδους τετράπλευρο είναι το 𝛢𝛢𝛢𝛢; Να αιτιολογήσετε την απάντησή
σας.
10. Δίνεται ένα ευθύγραμμο τμήμα 𝛢𝛢 και ένα σημείο 𝛰 το οποίο δεν ανήκει
στο 𝛢𝛢. Αν το σημείο 𝛭 είναι το μέσο του 𝛢𝛢, να αποδείξετε ότι
��⃗
𝛰𝛰+𝛰𝛰 ��⃗
��⃗
𝛰𝛰 = .
2
38
Δραστηριότητες Εμπλουτισμού
��⃗ = �3�, όπου 𝛰 είναι η αρχή των αξόνων. Αν το

1. Δίνεται το διάνυσμα 𝛰𝛰
2
διάνυσμα ��⃗
𝛰𝛢1 είναι το συμμετρικό του διανύσματος 𝛰𝛰 ��⃗ ως προς άξονα
συμμετρίας τον άξονα των τετμημένων και το διάνυσμα 𝛰𝛢��⃗2 το συμμετρικό
��⃗ ως προς άξονα συμμετρίας τον άξονα των τεταγμένων,
του διανύσματος 𝛰𝛰
να βρείτε το άθροισμα ��⃗
𝛰𝛢1 + 𝛰𝛢��⃗2 . Τι παρατηρείτε για τα διανύσματα 𝛰𝛢
��⃗1
��⃗2 ;
και 𝛰𝛢
2. Στο σχήμα δίνεται το τρίγωνο 𝛢𝛢𝛢,

𝛣𝛣 3 𝛢𝛢 1
με = ,𝛤𝛤
= και ��⃗
2 𝛦𝛦
𝛢𝛢 = 𝛼⃗,
3
𝛦𝛦 = 𝛽⃗ .
��⃗
(α) Να εκφράσετε τα διανύσματα

��⃗ , 𝛦𝛦
𝛢𝛢 ��⃗ σε συνάρτηση
��⃗ και 𝛤𝛤
των 𝛼⃗ και 𝛽⃗ .
1
𝛦𝛦 = 15 � 6𝛼⃗ + 7𝛽⃗ �.
(β) Να δείξετε ότι ��⃗
3. Στο σχήμα δίνεται το παραλληλόγραμμο 𝛢𝛢𝛢𝛢. Αν ��⃗ 𝛢𝛢 = 𝛽⃗, το

𝛢𝛢 = 𝛼⃗, ��⃗
σημείο 𝛧 είναι το μέσο του 𝛤𝛤 και το σημείο 𝛦 είναι σημείο της 𝛢𝛢 με
2
𝛢𝛢 = 3 𝛢𝛢, να αποδείξετε ότι τα σημεία 𝛣, 𝛦 και 𝛧 είναι συνευθειακά.
τετράπλευρο 𝛢𝛢𝛢𝛢 και τα
σημεία 𝛫, 𝛬, 𝛭 και 𝛮 είναι τα
μέσα των πλευρών 𝛢𝛢, 𝛣𝛣, 𝛤𝛤
και 𝛥𝛥, αντίστοιχα. Αν ��⃗
𝛢𝛢 = 𝛼⃗,
��⃗ = 𝛽⃗ και ��⃗
𝛢𝛢 𝛢𝛢 = 𝛾⃗:
(α) Να εκφράσετε τα
��⃗ , ��⃗
διανύσματα 𝛥𝛥 ��⃗
𝛥𝛥 και 𝛢𝛢
συναρτήσει των 𝛼⃗, 𝛽⃗ και 𝛾⃗.
(β) Να εκφράσετε το διάνυσμα 𝛢𝛢 ��⃗ συναρτήσει των 𝛼⃗ και 𝛽⃗ και στη
��⃗ συναρτήσει των 𝛼⃗ και 𝛾⃗.
συνέχεια το διάνυσμα 𝛭𝛭
��⃗ συναρτήσει των 𝛼⃗ και 𝛾⃗.
(γ) Να εκφράσετε το διάνυσμα 𝛮𝛮
Να γράψετε τη σχέση που συνδέει τα διανύσματα ��⃗
𝛭𝛭 και ��⃗
𝛮𝛮 .
Να χαρακτηρίσετε το τετράπλευρο 𝛫𝛫𝛫𝛫.
(δ) Να αποδείξετε ότι ��⃗ ��⃗ .
𝛥𝛥 = 2 𝛮𝛮
5. Να τοποθετήσετε τα σημεία 𝛣(−3, −3) και 𝛤(3, 9) σε ορθοκανονικό

σύστημα αξόνων. Να υπολογίσετε τις συντεταγμένες του σημείου 𝛢, αν
ισχύει ότι ��⃗
𝛢𝛢 = −2 ∙ ��⃗
𝛢𝛢 .
6. Να τοποθετήσετε τα σημεία 𝛢(1, 3) και 𝛣(3, 5) σε ορθοκανονικό σύστημα

αξόνων και να υπολογίσετε τις συντεταγμένες των διανυσμάτων ��⃗ ��⃗.
𝛰𝛰 και 𝛰𝛰
Αν 𝛭 είναι το μέσο του ευθυγράμμου τμήματος 𝛢𝛢, να υπολογίσετε τις
συντεταγμένες του διανύσματος ��⃗
𝛰𝛰 και στη συνέχεια τις συντεταγμένες του
σημείου 𝛭. Τι παρατηρείτε;
Αν τα σημεία 𝛢 και 𝛣 έχουν συντεταγμένες (𝑥1 , 𝑦1 ) και (𝑥2 , 𝑦2 ), αντίστοιχα
να γράψετε τις συντεταγμένες του σημείου Μ.
40
Ενότητα
Πραγματικοί Αριθμοί
2
• Να υπολογίζουμε τη ν-οστή ρίζα ενός μη αρνητικού αριθμού.
• Να υπολογίζουμε τη ρίζα ενός πολυωνύμου της μορφής

𝛲(𝑥) = 𝑥 𝜈 − 𝛼 και τη λύση της εξίσωσης της μορφής
𝑥 𝜈 − 𝛼 = 0.
• Τις ιδιότητες των ριζών θετικού πραγματικού αριθμού.
• Να αναγνωρίζουμε και να υπολογίζουμε δυνάμεις με ρητό

εκθέτη.
• Να αποδεικνύουμε και να χρησιμοποιούμε τις βασικές ιδιότητες

διάταξης των πραγματικών αριθμών.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ 41

Ρίζες Πραγματικών Αριθμών
42
ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ
ΛΕΙΧΗΝΕΣ
Ένα από τα επακόλουθα της υπερθέρμανσης του πλανήτη μας είναι το λιώσιμο των πάγων.
Δώδεκα χρόνια μετά το λιώσιμο των πάγων, αρχίζουν να αναπτύσσονται στους βράχους
μικροσκοπικά φυτά που ονομάζονται λειχήνες.
Κάθε λειχήνα αναπτύσσεται σε σχήμα περίπου κυκλικό.
Ο παρακάτω τύπος χρησιμοποιείται για να υπολογιστεί κατά προσέγγιση η διάμετρος (𝛿)

της λειχήνας σε σχέση με την ηλικία της.
𝛿 = 7,0√𝑡 − 12, 𝑡 ≥ 12
όπου 𝛿 η διάμετρος της λειχήνας σε 𝑚𝑚 και 𝑡 ο αριθμός των ετών που έχουν περάσει μετά
το λιώσιμο των πάγων.
Ερώτηση 1: ΛΕΙΧΗΝΕΣ
Χρησιμοποιώντας τον παραπάνω τύπο, να υπολογίσετε τη διάμετρο που θα έχει μια
λειχήνα, 16 έτη μετά το λιώσιμο των πάγων. Να γράψετε την απάντησή σας στον χώρο που
ακολουθεί.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Η Άννα μέτρησε τη διάμετρο μιας λειχήνας που βρήκε σε κάποιο μέρος και είδε ότι ήταν
35 𝑚𝑚.
Πόσα χρόνια έχουν περάσει από το λιώσιμο των πάγων σε αυτό το μέρος;
Να εξηγήσετε πώς βρήκατε την απάντησή σας.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Σε πόσα χρόνια από σήμερα, μια λειχήνα που τώρα έχει διάμετρο 35 𝑚𝑚 θα έχει
διπλασιάσει τη διάμετρό της; Να εξηγήσετε πώς βρήκατε την απάντησή σας.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………….
PISA 2000

• Γιατί οι αριθμοί 16, 64, 100 ανήκουν στο σύνολο των

τετράγωνων αριθμών; Ποια σχέση έχουν με το
τετράγωνο; Να υπολογίσετε την πλευρά ενός
τετραγώνου του οποίου το εμβαδόν είναι 10,24 𝑐𝑚2 .
• Γιατί οι αριθμοί 8, 27, 1000 ανήκουν στο σύνολο

των τέλειων κύβων; Ποια σχέση έχουν με τον
κύβο; Να υπολογίσετε την πλευρά ενός κύβου
του οποίου ο όγκος είναι 1728 𝑐𝑚3.
• Να ανοίξετε το αρχείο
«AlykEn02_RizesPolyonymou.ggb».
 Να μετακινήσετε τον δρομέα "𝜈"
και τον δρομέα "𝛼", για να
εμφανίσετε τη γραφική
παράσταση της 𝑓(𝑥) = 𝑥 𝜈 + 𝛼.
 Να δώσετε κατάλληλες τιμές στα "𝜈" και "𝛼", για να κατασκευάσετε τις
γραφικές παραστάσεις της μορφής 𝑓(𝑥) = 𝑥 𝜈 + 𝛼, που αναπαριστούν τα
αντίστοιχα πολυώνυμα 𝑃(𝑥) και στη συνέχεια να συμπληρώσετε τον πιο κάτω
πίνακα, σύμφωνα με το παράδειγμα.
44
Πολυώνυμο Πολυώνυμο σε γινόμενο Εξίσωση 𝝂 Λύση
𝒙𝝂 + 𝜶 πρώτων παραγόντων εξίσωσης
𝑷(𝒙) = 𝒙𝟐 − 𝟏 𝑃(𝑥) = (𝑥 − 1)(𝑥 + 1) 𝑥2 = 1 2 𝑥 = 1,
𝑥 = −1
𝑷(𝒙) = 𝒙𝟐 + 𝟏 𝑃(𝑥) = 𝑥 2 + 1 𝑥2 = −1 2 Δεν έχει πραγματικές

λύσεις
𝑷(𝒙) = 𝒙𝟑 + 𝟏 𝑃(𝑥) = (𝑥 + 1)(𝑥 2 − 𝑥 + 1)
𝑷(𝒙) = 𝒙𝟑 − 𝟏 𝑃(𝑥) = (𝑥 − 1)(𝑥 2 + 𝑥 − 1)

𝑷(𝒙) = 𝒙𝟒 − 𝟏
𝑃(𝑥) = (𝑥 + 1)(𝑥 − 1)(𝑥 2 + 1)
𝑷(𝒙) = 𝒙𝟒 + 𝟏
𝑃(𝑥) = 𝑥 4 + 1
𝑷(𝒙) = 𝒙𝟓 − 𝟏
𝑃(𝑥) = (𝑥 − 1)(𝑥 4 + 𝑥 3 + 𝑥 2 + 𝑥 + 1)
𝑷(𝒙) = 𝒙𝟓 + 𝟏
𝑃(𝑥) = (𝑥 + 1)(𝑥 4 − 𝑥 3 + 𝑥 2 − 𝑥 + 1)
 Τι παρατηρείτε;
• Να συμπληρώσετε τον πιο κάτω πίνακα, χωρίς να κάνετε τις αντίστοιχες

γραφικές παραστάσεις.
Πολυώνυμο Πολυώνυμο σε γινόμενο Εξίσωση 𝝂 Λύση

𝒙𝝂 + 𝜶 πρώτων παραγόντων εξίσωσης
𝑷(𝒙) = 𝒙𝟒 − 𝟏𝟏 𝑷(𝒙) = (𝒙 − 𝟐)(𝒙 + 𝟐)(𝒙𝟐 + 𝟒) 𝑥4 = 16
𝑷(𝒙) = (𝒙 + 𝟐)(𝒙𝟒 − 𝟐𝟐𝟑 + 𝟒𝒙𝟐 − 𝟖𝟖 + 𝟏𝟏)
𝑷(𝒙) = (𝒙 − 𝟐)(𝒙𝟒 + 𝟐𝟐𝟑 + 𝟒𝒙𝟐 + 𝟖𝟖 + 𝟏𝟏)
𝑷(𝒙) = (𝒙 − 𝟑)(𝒙 + 𝟑)(𝒙𝟐 + 𝟗)
𝑷(𝒙) = 𝒙𝟒 + 𝟖𝟖 𝑷(𝒙) = 𝒙𝟒 + 𝟖𝟖
𝑷(𝒙) = 𝒙𝟔 + 𝟏 𝑷(𝒙) = 𝒙𝟔 + 𝟏

Μαθαίνω
𝝂
• Η ν-οστή ρίζα ενός μη αρνητικού αριθμού 𝑎 συμβολίζεται με √𝒂, όπου 𝜈 θετικός
ακέραιος και είναι ο μη αρνητικός αριθμός 𝛽 ο οποίος, όταν υψωθεί σε δύναμη με
εκθέτη 𝜈, δίνει τον 𝛼.
𝝂
√𝒂 = 𝜷 ⇔ 𝜷𝝂 = 𝒂 (𝒂 ≥ 𝟎 και 𝜷 ≥ 𝟎)
Σύμβολο Ριζικού
Δείκτης Ριζικού
Υπόριζος Ποσότητα
𝜈
√𝛼
��
𝝂−𝝄𝝄𝝄ή 𝝆ί𝜻𝜻 𝝉𝝉𝝉 𝜶
 Από τα πιο πάνω προκύπτει ότι:

1
√𝑎 = 𝑎
𝜈
√𝑎 = 0 ⇔ 𝑎 = 0
𝜈
√1 = 1
• Ρίζα πολυωνύμου 𝛲(𝑥) είναι κάθε αριθμός 𝜌, τέτοιος ώστε η αριθμητική τιμή του
πολυωνύμου για 𝑥 = 𝜌 να είναι ίση με 0, δηλαδή 𝛲(𝜌) = 0.
• Διερεύνηση της εξίσωσης 𝒙𝝂 = 𝒂 (𝜈 θετικός ακέραιος)
𝝂
Αν 𝝂 είναι περιττός, τότε 𝒙𝝂 = 𝒂 ⇔ 𝒙 = √𝒂
𝒂>𝟎 𝝂 𝝂
Αν 𝝂 είναι άρτιος, τότε 𝒙𝝂 = 𝒂 ⇔ 𝒙 = √𝒂 ή 𝒙 = − √𝒂
𝝂 𝝂
Αν 𝝂 είναι περιττός, τότε 𝒙𝝂 = 𝒂 ⇔ 𝒙 = −�|𝒂| = − √−𝒂
𝒂<𝟎
Αν 𝝂 είναι άρτιος, τότε η εξίσωση 𝒙𝝂 = 𝒂 είναι αδύνατη.
𝒂=𝟎 𝒙𝝂 = 𝒂 ⇔ 𝒙 = 0
• Για να υπολογίσουμε κατά πόσο υπάρχουν ρίζες ενός πολυωνύμου της μορφής
𝛲(𝑥) = 𝑥 𝜈 − 𝛼, μελετούμε κατά πόσο υπάρχουν λύσεις της εξίσωσης 𝑥 𝜈 = 𝛼, με
βάση τα πιο πάνω.
ν
Σημείωση: Αν α ≥ 0, τότε η √α παριστάνει τη μη αρνητική λύση της εξίσωσης
𝑥 𝜈 = 𝑎.
4
Παράδειγμα: √81 = 3 (το 3 είναι η θετική λύση της εξίσωσης 𝑥 4 = 81)
46
• Ιδιότητες ριζών θετικού πραγματικού αριθμού
𝜈 𝜈
 � √𝑎� = 𝑎, για κάθε 𝛼 ≥ 0 και 𝜈 θετικός ακέραιος.
𝜈
 𝜈�𝑎 ∙ 𝛽 = √𝑎 ⋅ 𝜈�𝛽 , για κάθε 𝛼, 𝛽 ≥ 0 και 𝜈 θετικός ακέραιος.
𝜈
Από την ιδιότητα 𝜈�𝑎 ∙ 𝛽 = √𝑎 ⋅ 𝜈�𝛽 , για κάθε 𝛼, 𝛽 ≥ 0 και 𝜈 θετικός
ακέραιος, προκύπτει ότι:
𝜈 𝜈
�𝑎1 ∙ 𝛼2 ∙∙∙ 𝛼𝜅 = 𝜈√𝑎1 ⋅ 𝜈√𝛼2 ∙∙∙ �𝛼𝜅 , για κάθε 𝛼1 , 𝛼2 , … , 𝛼𝜅 ≥ 0
𝜈 𝜈 𝜈 𝜈 𝜈 𝜅
√𝑎 𝜅 = 𝜈 ��
𝑎 ∙��
𝛼 ∙∙∙
�� √𝑎 ∙ √𝑎 ∙∙∙ √𝑎 = � √𝑎� , για κάθε θετικό
𝛼 = ��
�
𝜅−𝜋𝜋𝜋ά𝛾𝛾𝛾𝛾𝛾𝛾 𝜅−𝜋𝜋𝜋ά𝛾𝛾𝛾𝛾𝛾𝛾
ακέραιο 𝜅
𝜈 𝜈 𝜈
√𝑎 𝜈 = � √𝑎 � = 𝑎
𝜈 𝜈 𝜈 𝜈
�𝛼 𝜈 𝛽 = √𝑎𝜈 ∙ �𝛽 = 𝛼 �𝛽
Παράδειγμα:
4 4 4
√405 = √34 ∙ 5 = 3 √5
𝜈
√𝑎 𝜈 𝑎
 𝜈 = �𝛽, για κάθε 𝑎 ≥ 0 και 𝛽 > 0 και 𝜈 θετικός ακέραιος.
�𝛽
3 3
3 24 √24 2∙ √3
� = 3 =
27 √27 3
𝜇 𝜇𝜇
 � √𝑎 = √𝑎, για κάθε 𝛼 ≥ 0 και 𝜇, 𝜈 θετικοί ακέραιοι.
𝜈
3
�√5 = 6√5
𝜈𝜈 𝜈
 √𝑎𝜇𝜇 = √𝑎𝜇 , για 𝛼 ≥ 0 και 𝜇, 𝜈, 𝜌 θετικοί ακέραιοι.
10
√35 = √3
Απόδειξη Ιδιοτήτων:
𝜈 𝜈
(α) � √𝑎� = 𝑎, για κάθε 𝛼 ≥ 0 και 𝜈 θετικός ακέραιος.
Απόδειξη:
𝜈 𝜈 𝜈 𝜈
Θέτουμε √𝛼 = 𝑥. Αφού √𝛼 = 𝑥 ⇔ 𝑥 𝜈 = 𝑎, τότε � √𝑎� = 𝑥 𝜈 = 𝛼.

𝜈 𝜈 𝜈
(β) �𝑎 ∙ 𝛽 = √𝑎 ⋅ �𝛽 , για κάθε 𝛼, 𝛽 ≥ 0 και 𝜈 θετικός ακέραιος.
Απόδειξη:
𝜈 𝜈 𝜈
Η παράσταση √𝑎 ⋅ 𝜈�𝛽 είναι θετική ( √𝑎 ⋅ 𝜈�𝛽 ≥ 0), γιατί √𝑎 ≥ 0 και 𝜈�𝛽 ≥ 0.
𝜈 𝜈 𝜈 𝜈 𝜈
Ισχύει ότι: � √𝑎 ⋅ 𝜈�𝛽 � = � √𝑎 � ⋅ � 𝜈�𝛽 � = 𝑎 ⋅ 𝛽.
𝜈
Από τον ορισμό προκύπτει ότι: 𝜈�𝑎 ∙ 𝛽 = √𝑎 ⋅ 𝜈�𝛽
𝜈
√𝑎 𝜈 𝑎
(γ) 𝜈 = �𝛽, για κάθε 𝑎 ≥ 0, 𝛽 > 0 και 𝜈 θετικός ακέραιος.
�𝛽
Απόδειξη:
𝜈 𝜈
√𝑎 √𝑎 𝜈
Η παράσταση 𝜈 είναι θετική ( 𝜈 ≥ 0), γιατί √𝑎 ≥ 0 και 𝜈�𝛽 > 0.
�𝛽 �𝛽
𝜈 𝜈 𝜈 𝜈
√𝑎 � √𝑎 � 𝑎
Ισχύει ότι: � 𝜈 � = 𝜈 𝜈 =𝛽
�𝛽 � �𝛽 �
𝜈
√𝑎 𝜈 𝑎
Από τον ορισμό προκύπτει ότι: 𝜈 = �𝛽
�𝛽
𝜇 𝜈
(δ) � √𝑎 = 𝜇𝜇√𝑎, για κάθε 𝛼 ≥ 0 και 𝜇, 𝜈 θετικοί ακέραιοι.
Απόδειξη:
𝜇 𝜇
Η παράσταση � √𝑎 είναι θετική ( � √𝑎 ≥ 0), γιατί √𝑎 ≥ 0.
𝜈 𝜈 𝜈
𝜇 𝜈 𝜇𝜇 𝜇 𝜈 𝜇 𝜈 𝜈
Ισχύει ότι: � � √𝑎 � = �� √𝑎 � � = � √𝑎 � = 𝑎
𝜈
𝜇𝜇 𝜇
Από τον ορισμό προκύπτει ότι: � √𝑎 = √𝑎
𝜈
𝜈𝜈 𝜈
(ε) √𝑎𝜇𝜇 = √𝑎𝜇 για 𝛼 ≥ 0 και 𝜇, 𝜈, 𝜌 θετικοί ακέραιοι.
Απόδειξη:
𝜈𝜈 𝜈 𝜈𝜈 𝜈𝜈 𝜈 𝜈𝜈 𝜈 𝜈 𝜌
√𝛼 𝜇𝜇 = √𝛼 𝜇 ⇔ � √𝑎𝜇𝜇 � = � √𝛼 𝜇 � ⇔ 𝛼 𝜇𝜇 = �� √𝛼 𝜇 � �
⇔ 𝛼 𝜇𝜇 = (𝛼 𝜇 )𝜌 ⇔ 𝛼 𝜇𝜇 = 𝛼 𝜇𝜇
ή με βάση την ιδιότητα (δ) έχουμε
𝜈𝜈 𝜈 𝜈 𝜌
√𝑎𝜇𝜇 = � �(𝛼 𝜇 )𝜌 = √𝑎𝜇
Σημείωση:
Μπορούμε να αποδείξουμε τις ιδιότητες (β), (γ), (δ) και (ε), χρησιμοποιώντας την ιδιότητα (α) την οποία
έχουμε ήδη αποδείξει, για παράδειγμα:
𝜈 𝜈𝜈
�𝑎 𝛽 = √𝑎 ⋅ �𝛽 για κάθε 𝛼, 𝛽 ≥ 0 και 𝜈 θετικός ακέραιος, υψώνουμε και τα δύο μέλη της ισότητας στη
ν 𝜈 𝜈 𝜈 𝜈 𝜈
𝜈-οστή δύναμη και θα έχουμε: � 𝜈�𝑎 𝛽 � = � √𝑎 ⋅ 𝜈�𝛽 � ⇒ 𝛼𝛼 = � √𝑎 � ∙ � 𝜈�𝛽 � ⇒ 𝛼𝛼 = 𝛼𝛼.
48
3
6 6 6 √80 5
(α) √20 (β) √22014 (γ) √2 ∙ √8 ∙ √4 (δ) 3 3 (ε) √323
√2 ∙ √5
Λύση:
(α) √20 = √4 ⋅ 5 = √4 ⋅ √5 = 2√5
(β) √22014 = �(21007 )2 = 21007

6 6 6 6 6 6
(γ) √2 ∙ √8 ∙ √4 = √2 ∙ 8 ∙ 4 = √64 = √26 = 2
3
√80 3 80 3 3
(δ) 3 3 = �10 = √8 = √23 = 2
√2 ∙ √5
5 5 5
(ε) √323 = �(25 )3 = �(23 )5 = 23 = 8

4
√8 3 6 6
(α) √5 ⋅ √𝑥, 𝑥 ≥ 0 (β) 4
√4
(γ) �√8 (δ) √4𝑥 4 ∙ √16𝑥 2 , 𝑥 ≥ 0
Λύση:
(α) √5 ⋅ √𝑥 = √5𝑥 4
√8 4 8 4
(β) 4 = �4 = √2
√4
3 6 6 6
6
(γ) �√8 = √8 = √23 = √2
6
(δ) √4𝑥 4 ∙ √16𝑥 2 = √64𝑥 6 = 2𝑥
3. Να κάνετε τις πράξεις:

2
(α) √50 − √2 (β) �5 − √𝑥� , 𝑥 ≥ 0
2 2
(γ) �√3 + 2√5��√3 − 4√5� (δ) + 4−√3
4+√3
Λύση:
(α) √50 − √2 = √2 ∙ 52 − √2 = 5√2 − √2 = 4√2

2 2
(β) �5 − √𝑥� = 52 − 2 ⋅ 5 ⋅ √𝑥 + �√𝑥� = 25 − 10√𝑥 + 𝑥 = 25 + 𝑥 − 10√𝑥
(γ) �√3 + 2√5��√3 − 4√5� = 3 − 4√15 + 2√15 − 8 ⋅ 5 = −37 − 2√15
2 2 2�4−√3�+2�4+√3� 8−2√3+8+2√3 16 16
(δ) 4+√3
+ 4−√3 = �4+√3��4−√3�
= 2 = 16−3 = 13
42 −�√3�

4. Να μετατρέψετε τις πιο κάτω παραστάσεις σε ισοδύναμες με ρητό παρονομαστή.
5 3
(α) (β)
√3 1−√2
Λύση:
5 5 √3 5⋅√3 5√3
(α) = ⋅ = 2 =
√3 √3 √3 �√3� 3
3 3 1+√2 3�1+√2� 3�1+√2� 3�1+√2�

(β) = 1−√2 ⋅ 1+√2 = �1− = 2 = = −3�1 + √2�
1−√2 √2��1+√2� 12 −�√2� 1−2

(α) 𝑥 3 = 8 (β) 𝑥 3 = −8 (γ) (2 − 𝑥)4 = 81
Λύση:
3 𝜈
(α) 𝑥 3 = 8 ⇒ 𝑥 = √8 ⇒ 𝑥 = 2 (𝑎 > 0 και 𝜈 περιττός, τότε 𝑥 𝜈 = 𝑎 ⇔ 𝑥 = √𝑎 )
3
(β) 𝑥 3 = −8 ⇒ 𝑥 = − √8 ⇒ 𝑥 = −2
𝜈 𝜈
(𝑎 < 0 και 𝜈 περιττός, τότε 𝑥 𝜈 = 𝑎 ⇔ 𝑥 = − �|𝑎| = − √−𝑎)
4
2 − 𝑥 = √81 2−𝑥 = 3 𝑥 = −1
4
(γ) (2 − 𝑥) = 81 ⇒ ή �⇒ ή � ⇒ ή
4
2 − 𝑥 = − √81 2 − 𝑥 = −3 𝑥 = 5
𝜈 𝜈
(𝑎 > 0 και 𝜈 άρτιος, τότε 𝑥 𝜈 = 𝑎 ⇔ 𝑥 = √𝑎 ή 𝑥 = − √𝑎)
6. Να λύσετε την εξίσωση: √𝑥 + 1 = 4

Λύση:
Για να έχει πραγματική λύση η εξίσωση √𝑥 + 1 = 4, πρέπει 𝑥 + 1 ≥ 0, δηλαδή 𝑥 ≥ −1.
Υψώνουμε και τα δύο μέλη στη δεύτερη δύναμη:
2
√𝑥 + 1 = 4 ⇒ �√𝑥 + 1� = 42
⇒ 𝑥 + 1 = 16
⇒ 𝑥 = 15 (𝑥 > −1, δεκτή)
7. Να λύσετε την εξίσωση: √𝑥 4 − 7 = 3

Λύση:
Για να έχει πραγματική λύση η εξίσωση √𝑥 4 − 7 = 3, πρέπει 𝑥 4 − 7 ≥ 0.
Υψώνουμε και τα δύο μέλη στη δεύτερη δύναμη:
2
�𝑥 4 − 7 = 3 ⇒ ��𝑥 4 − 7� = 32 ⇒ 𝑥 4 − 7 = 9 ⇒ 𝑥 4 − 16 = 0 ⇒
(𝑥 2 − 4)(𝑥 2 + 4) = 0 ⇒ 𝑥 2 − 4 = 0 ⇒ 𝑥 = ±2 (𝑥 2 + 4 ≠ 0)
Για 𝑥 = ±2, τότε 𝑥 4 − 7 = 9 ≥ 0. Άρα και οι δύο τιμές του 𝑥 είναι δεκτές.
50

5 4 4 4
(α) √32 (β) √3 ∙ √9 ∙ √3 (γ)
√48∙√15
√5
4 4 8 6 6
(δ) √𝛼 ∙ √𝑎3 , 𝛼 ≥ 0 (ε) √𝑥 4 , 𝑥 ≥ 0 (στ) √𝑥 ∙ √𝑥 2 , 𝑥 ≥ 0
2. Να χαρακτηρίσετε ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ τους πιο κάτω ισχυρισμούς, βάζοντας σε κύκλο τον
(α) 𝟑 𝟑 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ

� � √𝟑 = 𝟗√𝟑
𝟑
6
(β) 6
𝑥 √2 = √2𝑥 6 , για κάθε πραγματικό αριθμό 𝑥 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
(γ) 𝜈 𝜈 𝜈 𝑥 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ

√𝑥 ∶ �𝑦 = �𝑦 (𝑥, 𝑦 > 0, 𝜈 φυσικός)
(δ) 𝜈 𝜈 𝜈
√𝑥 + �𝑦 = �𝑥 + 𝑦 (𝑥, 𝑦 ≥ 0, 𝜈 φυσικός) ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
(ε) Για κάθε 𝑥 πραγματικό αριθμό ισχύει: √𝑥 2 = 𝑥 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
(στ) √𝑥 2
= 1, για κάθε 𝑥 ≠ 0 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
2
�√𝑥�
(ζ) Αν 𝑥 > 0, τότε ισχύει

1
=
√𝑥 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
√𝑥 𝑥
6
(η) 3
√𝑥 2 = √𝑥, για κάθε πραγματικό αριθμό 𝑥 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ

3 4
(α) √54 (β) √8𝛼 3 , 𝛼 ≥ 0 (γ) √𝑥 5 , 𝑥 ≥ 0
3 6
3
(δ) √16𝑎4 , 𝛼 ≥ 0 (ε) �√𝑥 7 , 𝑥 ≥ 0 (στ)
5
�� √𝑥 2 � , 𝑥 ≥ 0

4. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση:
3 4
(α) Ο αριθμός √2 ∙ √3 ισούται με:
12 7 12 12
Α. √6 Β. √6 Γ. √23 ∙ 34 Δ. √24 ∙ 33
3
√32
(β) Ο αριθμός ισούται με:
√3
6 4 9 12
Α. √3 Β. √3 Γ. √3 Δ. √3
5. Να κάνετε τις πράξεις:

3 3 3
(α) � √4 + √2 + 1�� √4 − 1� (β) �2√75 + 3√48 − 9√3 + 3�: √27
√5+2 √5−2
(γ) �21 + �13 + �7 + √4 (δ) −
√5−2 √5+2
6. Να μετατρέψετε τις πιο κάτω παραστάσεις σε ισοδύναμες με ρητό παρονομαστή.
1 1 𝑎−1
(α) (β) (γ) , 𝛼 ≥ 0 και 𝛼 ≠ 1
3+√3 √3−√2 √𝑎−1
3 3
7. Να υπολογίσετε το 𝑥 3 , αν 𝑥 − 3√7 = 4 √7.
8. Αν 𝑥 = 1 + √2 και 𝑦 = 1 + √3, να δείξετε ότι οι παραστάσεις 𝛢 = 3𝑥 2 − 6𝑥 + 3 και

𝐵 = 2𝑦 2 − 4𝑦 + 2 είναι ίσες.
912 +320
9. Να αποδείξετε ότι: �911 +276 = 3
1 2
10. Να αποδείξετε ότι ο �√𝛼 + � είναι ρητός, αν ο 𝛼 είναι θετικός ρητός.
√𝛼

4
(α) √10 − 𝑥 = 4 (β) √2𝑥 − 8 = 2 (γ) √25 − 𝑥 2 − 3 = 0
(δ) √𝑥 − 2 = −3
(α) 𝑥 4 − 625 = 0 (β) 𝑥 5 + 32 = 0 (γ) 𝑥 5 − 81𝑥 = 0

(δ) (𝑥 − 2)4 − 216(𝑥 − 2) = 0
52
Δυνάμεις με ρητό εκθέτη
• Έχουμε μάθει ότι:
 αν δύο δυνάμεις με την ίδια βάση είναι ίσες, τότε και οι εκθέτες τους είναι ίσοι,
δηλαδή, 𝜶𝝁 = 𝜶𝝂 ⇔ 𝝁 = 𝝂, όπου 𝜇, 𝜈 ∈ ℕ, 𝛼 ≠ 0 και 𝛼 ≠ ±1
𝜈 𝜈
 � √𝑎� = 𝑎, για κάθε 𝛼 ≥ 0 και 𝜈 θετικός ακέραιος
Με βάση τα πιο πάνω:
 αν 6𝑥 = 64 , τότε 𝑥 = 4
𝑥 7
 αν � √4� = 4, τότε 𝑥 = 7
 Να συμπληρώσετε τους πιο κάτω πίνακες, όπως τα λυμένα παραδείγματα. Τι
παρατηρείτε;
Διαδικασία υπολογισμού του 𝑥

2
√7 = 7 𝑥
�√7� = (7𝑥 )2 ⇔ 7 = 72𝑥 ⇔ 2𝑥 = 1 1 1
𝑥= √7 = 72
2
√3 = 3𝑥 𝑥 =…….. √ 3 = 3⎕
4
√3 = 3𝑥
√3 = 3⎕
4
𝑥 =……..
4
�35 = 3𝑥
�35 = 3⎕
4
𝑥 =……..
√𝛼 𝜇 = 𝛼⎕
𝜈 𝜈
√𝛼 𝜇 = 𝛼 𝑥 𝑥 =……..
𝜅
𝛼 𝑥 = √𝛼
(7𝑥 )2 = 7 𝜅 2
� √7� = 7 1
𝑥=2
1 72 = √7
𝜅=2
(7𝑥 )3 =7 2
𝜅 2 3
� √7 � = 72 2 3
2 𝜅=3 73 = �72
𝑥= 3
(3𝑥 )2 = 3 𝜅 2
� √3� = 3
𝑥 =…….. 𝜅 =……..
(3𝑥 )4 = 3 𝜅 4
� √3� = 3
𝑥 =…….. 𝜅 =……..
(3𝑥 )4 5 4
=3 𝜅
� √35 � = 3
𝑥 =……..
𝜅 =……..
𝜈
(𝛼 𝑥 )𝜈 =𝛼 𝜇 𝜅
� √𝛼 𝜇 � = 𝛼 𝜇
𝑥 =…….. 𝜅 =……..

Μαθαίνω
𝝁
• Μια παράσταση της μορφής 𝜶𝝂 , όπου 𝛼 > 0, 𝜇 ακέραιος και 𝜈 θετικός ακέραιος,
ονομάζεται δύναμη με ρητό εκθέτη.
𝝁
𝝂
Ορίζουμε ότι: 𝜶𝝂 = √𝒂𝝁
𝝁
• Αν 𝜇, 𝜈 θετικοί ακέραιοι, τότε ορίζουμε: 𝟎𝝂 = 𝟎
𝟏
𝝂
• Επίσης, για κάθε φυσικό 𝜈 και 𝛼 ≥ 0 ισχύει: 𝜶𝝂 = √𝜶
• Αποδεικνύεται ότι όλες οι ιδιότητες των δυνάμεων με ακέραιο εκθέτη ισχύουν και
για δυνάμεις με ρητό εκθέτη, δηλαδή:
𝝁 𝜿 𝝁 𝜿
𝒂 𝝂 ⋅ 𝒂𝝀 = 𝒂 𝝂 + 𝝀
𝜿
𝝁 𝝀 𝝁𝜿
�𝜶𝝂 � = 𝜶 𝝂 ⋅𝝀
Ειδικότερα, όταν 𝛼 > 0, ορίζουμε:

𝝁
𝝁 𝝁 𝟏 𝝂 𝟏 𝟏
𝜶−𝝂 = (𝜶−𝟏 )𝝂 =� � = 𝝁=𝝂
𝜶 𝜶 𝝂 √𝜶
𝝁
𝜇
𝜈
Παρατήρηση: Αν 𝜈 άρτιος και 𝜇 περιττός ισχύει ότι √𝑎𝜇 = 𝛼 𝜈 μόνο, όταν 𝛼 ≥ 0. Αν
𝜈
𝛼 < 0 η √𝑎𝜇 δεν ορίζεται, γιατί 𝛼 𝜇 < 0 (διότι 𝜇 περιττός).
54
1. Να υπολογίσετε τις πιο κάτω παραστάσεις, χωρίς τη χρήση υπολογιστικής μηχανής:
1 2 3
(α) 42 (β) 8−3 (γ) 164
Λύση:
1
(α) 42 = √4 = 2 2 −2 1 1
(β) 8−3 = � √8�
3
1 1 = 2−2 = 22 = 4
ή 4 = (22 ) = 21 = 2
2 2
3 3
4
(γ) 164 = � √16� = 23 = 8
2. Να υπολογίσετε τις πιο κάτω παραστάσεις, χωρίς τη χρήση υπολογιστικής μηχανής:

3 1 1 4
(α) 64−4 ⋅ 8−6 ⋅ 42
3
(β) 23 ∶ √2
Λύση:
3 1 1 3 1 1 9 1
(α) 64−4 ⋅ 8−6 ⋅ 42 = (26 )−4 ⋅ (23 )−6 ⋅ (22 )2 = 2−2 ⋅ 2−2 ⋅ 21
9 1 1 1
= 2−2−2+1 = 2−4 = =
24 16
4 4 1 4 1 3
(β) 23 ∶ √2 = 23 : 23 = 23−3 = 23 = 2
3
2
3. Να λύσετε την εξίσωση: 𝑥 3 = 9, 𝑥 ≥ 0
Λύση:
3
Υψώνουμε και τα δύο μέλη της εξίσωσης στην 2, ώστε ο εκθέτης του 𝑥 να γίνει 1:
3
2 2 2 3 3
𝑥 = 9 ⇔ � 𝑥 � = 92 ⇔ 𝑥 = (32 )2 ⇔ 𝑥 = 27
3 3

3
4. Να γράψετε τη ρίζα √𝛼 2 σε μορφή δύναμης με ρητό εκθέτη, όταν ο α είναι
πραγματικός αριθμός.
Λύση:
Είναι γνωστό ότι η δύναμη με ρητό εκθέτη ορίζεται όταν η βάση είναι μη αρνητικός
αριθμός. Έτσι, λοιπόν, όταν ο α είναι πραγματικός αριθμός, διακρίνουμε τις
περιπτώσεις:
Αν 𝛼 ≥ 0, τότε
3 2
�𝛼 2 = 𝛼 3
Αν 𝛼 < 0, τότε −𝛼 > 0 και 𝛼 = −|𝛼|, έχουμε:
3 2
�𝛼 2 = 3�(−|𝛼|)2 = 3�|𝛼|2 = |𝛼|3
Επομένως, είναι:
2
3
�𝛼 2 𝛼3 𝛼𝛼 𝑎 ≥ 0
=� 2
|𝛼|3 𝛼𝛼 𝑎 < 0
56
1. Να υπολογίσετε με ακρίβεια τις πιο κάτω παραστάσεις:
1 3 5
(α) 325 (β) 2564 (γ) 83
1 2
(δ) 6254 (ε) 10245 (στ) 3
��81�
64
(ζ) 3 −2 (η) 1
(θ) 10
��27� 1 20 8 6
8
2. Να χαρακτηρίσετε ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ τους πιο κάτω ισχυρισμούς, βάζοντας σε κύκλο

τον αντίστοιχο χαρακτηρισμό.
1 1 2
(α) 5𝜈 ∙ 3𝜈 = 15𝜈 , για κάθε φυσικό αριθμό ν. ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
3 1
(β) 𝑥 6 = 𝑥 2 , για κάθε πραγματικό αριθμό 𝑥. ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
1 1 1 1 1
(γ) �33 − 23 � �93 + 63 + 43 � = 1 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
(δ) Η εξίσωση 𝑥 3 = −27 είναι αδύνατη. ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
(ε) Η εξίσωση 𝑥 3 = 𝛼 6 έχει ρίζες τις ±𝛼 2 για κάθε ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ

𝛼 ∈ ℝ.
(στ) Η εξίσωση 𝑥 3 = 𝛼 3 έχει μοναδική ρίζα τη 𝑥 = 𝛼 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
για κάθε 𝛼 ∈ ℝ.
2
(ζ) 3
�(−8)2 = (−8)3 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
3. Να λύσετε τις εξισώσεις για πραγματικές τιμές του 𝑥:

3 3
(α) 𝑥 2 = 81, 𝑥 ≥ 0 (β) 𝑥 4 + 5 = 69, 𝑥 ≥ 0
4 5
1
(γ) 𝑥 3 + 3 = 4, 𝑥 ≥ 0 (δ) (3𝑥 + 1)2 = 32, 𝑥 ≥ − 3
2 4
1 1
(ε) (3𝑥 + 1)5 = 4, 𝑥 ≥ − 3 (στ) (5𝑥 − 1)3 = 256, 𝑥 ≥
5
4. Να εκτελέσετε τις πράξεις και να απλοποιήσετε τις παραστάσεις:

1
44 2 3
(α) 1 (β) (64𝑥 3 : 27𝑥 −3 )−3 , 𝑥 > 0 (γ) (81𝑥 −4 : 16𝑦 4 )−4 , 𝑥, 𝑦 > 0
86
5. Η απόσταση 𝑠 (σε 𝑚) ενός επιταχυνόμενου αυτοκινήτου δίνεται από τη σχέση

3
𝑠(𝑡) = 10𝑡 2 , όπου 𝑡 είναι ο χρόνος σε 𝑠𝑠𝑠. Να υπολογίσετε τον χρόνο που κινήθηκε
το αυτοκίνητο, αν η απόσταση που κάλυψε είναι 640𝑚.
1 1 2
6. Να αποδείξετε ότι �2𝛼 2 + 𝛽 2 � = 4𝛼 + 𝛽 + 4�𝛼𝛼, 𝛼, 𝛽 ≥ 0.

Ιδιότητες Διάταξης πραγματικών αριθμών
58
• Να ανοίξετε το εφαρμογίδιο «AlykEn02_Anisotita1.ggb».
 Οι δρομείς 𝛼 και 𝛽 όπου,

1 ≤ 𝛼 ≤ 6 ,2 ≤ 𝛽 ≤ 5
μεταβάλλουν τις διαστάσεις
του ορθογώνιου
παραλληλογράμμου 𝛢𝛢𝛢𝛢.
 Να δώσετε διάφορες τιμές

στα 𝛼 και 𝛽, για να
συμπληρώσετε τον πιο κάτω πίνακα.
𝜶 𝜷 𝜫 = 𝟐(𝜶 + 𝜷) 𝜠=𝜶∙𝜷
 Να υπολογίσετε τη μέγιστη και την ελάχιστη τιμή:

(α) της περιμέτρου του ορθογώνιου παραλληλογράμμου
(β) του εμβαδού του ορθογώνιου παραλληλογράμμου
 Αν 𝑥, 𝑦 ∈ ℝ, όπου 1 ≤ 𝑥 ≤ 6 , 2 ≤ 𝑦 ≤ 5, να υπολογίσετε την ελάχιστη

𝑥
και τη μέγιστη τιμή των 𝑥 − 𝑦 και 𝑦.

Μαθαίνω
• Ιδιότητα 1:
Αν 𝒙 > 𝒚 𝜿𝜿𝜿 𝒚 > 𝒛 , 𝝉ό𝝉𝝉 𝒙 > 𝒛, για κάθε 𝑥, 𝑦, 𝑧 ∈ ℝ (Μεταβατική ιδιότητα).
Για παράδειγμα, αν 𝐴 > 6 και 6 > 𝛣, 𝜏ό𝜏𝜏 𝛢 > 𝛣.
Αν 𝛼 > 𝛽 και 𝛾 > 𝛿, τότε 𝛼 + 𝛾 > 𝛽 + 𝛿.
(Μπορούμε να προσθέτουμε κατά μέλη δύο ή περισσότερες ανισότητες,
όταν έχουν την ίδια φορά).
Προσοχή! (Δεν μπορούμε να αφαιρούμε ανισότητες κατά μέλη).
 Από τις ανισώσεις 2 > 1 και 1 > −2 ισχύει 2 + 1 > 1 + (−2).
 Από τις ανισώσεις 2 > 1 και 1 > −2 δεν ισχύει 2 − 1 > 1 − (−2).
Αν 𝛼 > 𝛽 > 0 και 𝛾 > 𝛿 > 0, τότε 𝛼𝛼 > 𝛽𝛽.
(Μπορούμε να πολλαπλασιάζουμε κατά μέλη δύο ή περισσότερες
ανισώσεις, όταν έχουν την ίδια φορά και είναι όλοι οι αριθμοί θετικοί)
Προσοχή! (Δεν μπορούμε να διαιρούμε ανισότητες κατά μέλη).
1 1
 Από τις ανισώσεις 3 > 2 και 1 > 5, ισχύει 3 ∙ 1 > 2 ∙ 5
1 3 2
 Από τις ανισώσεις 3 > 2 και 1 > 5, δεν ισχύει 1 > 1
5
𝑎2 ≥ 0, για κάθε πραγματικό αριθμό 𝑎.
Για παράδειγμα (2𝑥 − 1)2 ≥ 0, ∀𝑥 ∈ ℝ.
1 1
Αν 𝛼 , 𝛽 είναι ομόσημοι, τότε: 𝛼 ≤ 𝛽 ⟺ 𝛼 ≥ 𝛽
1 1
 5<6⟺5>6
1
 −1 < − 2 ⟺ −1 > −2
(Αντιστρέφοντας δύο ομόσημους αριθμούς, αλλάζει η φορά της ανισότητας)
Αν 𝛼, 𝛽 > 0 , 𝜈 ∈ ℕ , τότε: 𝛼 > 𝛽 ⟺ 𝛼 𝜈 > 𝛽 𝜈 .
Για παράδειγμα, 5 < 6 ⟺ 5100 < 6100 .
60
• Αν 𝑎, 𝛽 ≥ 0 και 𝜈 θετικός ακέραιος, τότε ισχύει η ισοδυναμία:
𝜈 𝜈
𝛼 < 𝛽 ⇔ √𝑎 < �𝛽
𝜇 𝜈
• Αν 𝛼 > 1, 𝜇 < 𝜈 (𝜇, 𝜈 θετικοί ακέραιοι) ⇒ √𝑎 > √𝛼
𝜇 𝜈
• Αν 0 < 𝛼 < 1, 𝜇 < 𝜈 (𝜇, 𝜈 θετικοί ακέραιοι) ⇒ √𝑎 < √𝛼
• Για να συγκρίνουμε παραστάσεις με ρίζες, χρησιμοποιούμε μια από τις πιο κάτω
ιδιότητες:
𝝂
𝟎 ≤ 𝒂 < 𝜷 ⇔ √𝒂 < 𝝂�𝜷
𝟎 ≤ 𝒂 < 𝜷 ⇔ 𝒂𝝂 < 𝜷𝝂 , 𝝂 > 𝟎
Απόδειξη Ιδιοτήτων
Ιδιότητα 1: Αν 𝑥 > 𝑦 𝜅𝜅𝜅 𝑦 > 𝑧 , 𝜏ό𝜏𝜏 𝑥 > 𝑧, για κάθε 𝑥, 𝑦, 𝑧 ∈ ℝ.
Απόδειξη:
Αν 𝑥 > 𝑦, τότε 𝑥 − 𝑦 > 0 και
αν 𝑦 > 𝑧, τότε 𝑦 − 𝑧 > 0, τότε
𝑥 − 𝑦 + 𝑦 − 𝑧 > 0 ⟹ 𝑥 − 𝑧 > 0 ⟹ 𝑥 > 𝑧.
Ιδιότητα 2: Αν 𝛼 > 𝛽 και 𝛾 > 𝛿, τότε 𝛼 + 𝛾 > 𝛽 + 𝛿.
Απόδειξη:
Αν 𝛼 > 𝛽, τότε 𝛼 − 𝛽 > 0 και
αν 𝛾 > 𝛿, τότε 𝛾 − 𝛿 > 0, τότε
α − β + γ − δ > 0 ⟹ α + γ > β + δ.
Ιδιότητα 3: Αν 𝛼 > 𝛽 > 0 και 𝛾 > 𝛿 > 0, τότε 𝛼𝛼 > 𝛽𝛽.
Απόδειξη:
Αν 𝛼 > 𝛽 > 0 και 𝛾 > 𝛿 > 0, τότε 𝛼 ∙ 𝛾 > 𝛽 ∙ 𝛾 και 𝛽 ∙ 𝛾 > 𝛽 ∙ 𝛿 (γιατί 𝜷, 𝛄 > 𝟎).
Επομένως, 𝛼 ∙ 𝛾 > 𝛽 ∙ 𝛿 (Μεταβατική ιδιότητα).

Ιδιότητα 4: 𝑎2 ≥ 0, για κάθε πραγματικό αριθμό 𝑎.
Απόδειξη:
Αν 𝛼 ≥ 0, τότε 𝛼 ∙ 𝛼 ≥ 𝛼 ∙ 0 = 0. Άρα, 𝛼 2 ≥ 0
Αν 𝛼 < 0 ⟹ −𝛼 > 0. Άρα, (−𝛼) ∙ (−𝛼) > 0 ⟺ 𝛼 2 > 0.
1 1
Ιδιότητα 5: Αν 𝛼 , 𝛽 είναι ομόσημοι, τότε: 𝛼 ≤ 𝛽 ⟺ 𝛼 ≥ 𝛽
Απόδειξη:
Αφού 𝛼 , 𝛽 είναι ομόσημοι, τότε ισχύει 𝛼𝛼 > 0 .
𝛼 𝛽 1 1
Άρα, 𝛼 ≤ 𝛽 ⟺ 𝛼𝛼 ≤ 𝛼𝛼 ⟺ 𝛽 ≤ 𝛼
( διαιρoύμε και τα δύο μέλη της ανισότητας με τον θετικό αριθμό 𝜶𝜶).
1. Αν 𝑥1 < 𝑥2 , να συγκρίνετε τις παραστάσεις:

(α) 3𝑥1 + 5 , 3𝑥2 + 5
−2𝑥2 +3 −2𝑥1 +3
(β) 7
, 7
Λύση:
Για να συγκρίνουμε τις πιο πάνω παραστάσεις, παίρνουμε τη δεδομένη σχέση 𝑥1 < 𝑥2
και εφαρμόζουμε ιδιότητες των ανισοτικών σχέσεων.
(α) Αν 𝑥1 < 𝑥2 ⟺ 3 ∙ 𝑥1 < 3 ∙ 𝑥2 (𝛼 < 𝛽 ⟺ 𝛼 ∙ 𝛾 < 𝛽 ∙ 𝛾, 𝛾 > 0)

⟺ 3 ∙ 𝑥1 + 5 < 3 ∙ 𝑥2 + 5 (𝛼 < 𝛽 ⟺ 𝛼 + 𝛾 < 𝛽 + 𝛾)
(β) Αν 𝑥1 < 𝑥2 ⟺ −2 ∙ 𝑥1 > −2 ∙ 𝑥2 (𝛼 < 𝛽 ⟺ 𝛼 ∙ 𝛾 > 𝛽 ∙ 𝛾, 𝛾 < 0)

⟺ −2 ∙ 𝑥1 + 3 > −2 ∙ 𝑥2 + 3 (𝛼 > 𝛽 ⟺ 𝛼 + 𝛾 > 𝛽 + 𝛾)
⟺
−2𝑥1 +3
>
−2𝑥2 +3 𝛼 𝛽
7 7 (𝛼 < 𝛽 ⟺ < , 𝛾 > 0)
𝛾 𝛾
62
2. Αν 3 < 𝑥 < 4 και −5 < 𝑦 < −3, να βρείτε μεταξύ ποιων αριθμών βρίσκονται οι
(α) 𝑥+𝑦 (β) 𝑥−𝑦

𝑥
(γ) 𝑥∙𝑦 (δ) 𝑦
Λύση:
3<𝑥<4
(α) � ⟹ 𝟑 + (−𝟓) < 𝒙 + 𝒚 < 𝟒 + (−𝟑) ⟹ −𝟐 < 𝒙 + 𝒚 < 𝟏.
−5 < 𝑦 < −3
Προσθέτουμε κατά μέλη τις δύο ανισότητες
3<𝑥<4 3<𝑥<4
(β)
� ⟹� ⟹ 𝟑 + 𝟑 < 𝒙 + (−𝒚) < 𝟒 + 𝟓
−5 < 𝑦 < −3 3 < −𝑦 < 5
⟹6<𝑥−𝑦 <9.
Επειδή δεν μπορούμε να αφαιρούμε κατά μέλη τις δύο ανισότητες,
πολλαπλασιάζουμε τη δεύτερη με (−𝟏) και ακολούθως προσθέτουμε τις δύο
ανισότητες κατά μέλη.
3<𝑥<4 3<𝑥<4
(γ) � ⟹� ⟹ 𝟑 ∙ 𝟑 < 𝒙 ∙ (−𝒚) < 𝟒 ∙ 𝟓
−5 < 𝑦 < −3 3 < −𝑦 < 5
⟹ 9 < 𝑥 ∙ (−𝑦) < 20 ⟹ 9 < −𝑥𝑥 < 20 ⟹ −𝟐𝟐 < 𝒙𝒙 < −𝟗
Πολλαπλασιάζουμε τη δεύτερη ανισότητα με (−𝟏) και ακολούθως

πολλαπλασιάζουμε τις δύο ανισότητες κατά μέλη. (Μπορούμε να
πολλαπλασιάζουμε δύο ανισότητες κατά μέλη, μόνο όταν όλοι οι αριθμοί είναι
θετικοί και οι δύο ανισότητες έχουν την ίδια φορά).
Παρατήρηση:
Αν το κάθε μέρος της ανισότητας 𝜶 < 𝒙 < 𝜷 πολλαπλασιαστεί με – 𝟏, τότε η
ανισότητα μετατρέπεται σε −𝜷 < −𝒙 < −𝒂.
3<𝑥<4 3<𝑥<4 3<𝑥<4
(δ) � ⟹� ⟹ �1 < − 1 < 1
−5 < 𝑦 < −3 3 < −𝑦 < 5 5 𝑦 3
𝟏 𝟏 𝟏 𝟑 𝒙 𝟒 𝟒 𝒙 𝟑
⟹ 𝟑 ∙ 𝟓 < 𝒙 ∙ �− 𝒚� < 𝟒 ∙ 𝟑 ⟹ 𝟓 < − 𝒚 < 𝟑 ⟹ − 𝟑 < 𝒚 < − 𝟓.
Επειδή δεν μπορούμε να διαιρούμε τις δύο ανισότητες κατά μέλη,

πολλαπλασιάζουμε τη δεύτερη ανισότητα με (−𝟏) και αντιστρέφουμε τους
όρους της. Ακολούθως πολλαπλασιάζουμε τις δύο ανισότητες κατά μέλη και
πολλαπλασιάζουμε ξανά με −𝟏.

1. Να χαρακτηρίσετε ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ τους πιο κάτω ισχυρισμούς, βάζοντας σε κύκλο τον
(α) Αν 𝜶 > 𝟑 και 𝜷 > 𝟐 τότε 𝜶𝜶 > 𝟔 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
(β) Αν 𝜅 > 5 και 𝜆 > −2 τότε 𝜅 + 𝜆 > 1 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
(γ) Αν 𝛼 > −3 τότε 𝛼 2 > 9 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ

𝛼
(δ) Αν 𝛽 > 3 τότε 𝛼 > 3𝛽 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
(ε) Αν 𝛼 − 𝛽 > 0 και 𝛼, 𝛽 ∈ ℝ+ τότε 𝛼 2 − 𝛽 2 > 0 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
(στ) Αν 𝛼 < 𝛽 < 0, τότε 𝛼 2 < 𝛽 2 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
(ζ) Αν 𝛼 2 > 𝛼𝛼, τότε 𝛼 > 𝛽 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
(η) Αν 𝛼 > 𝛽 και 𝛾 < 𝛿, τότε 𝛼 − 𝛾 > 𝛽 − 𝛿 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
(θ) 𝜈
𝑥 > 𝑦 ⇔ √𝑥 < 𝜈�𝑦 (𝑥, 𝑦 ≥ 0, 𝜈 φυσικός) ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
(α) Αν 𝛼, 𝛽 ∈ ℝ με 𝛼 > 0 και 𝛽 > 0, τότε:

𝛼
Α. −𝛼𝛼 > 0 Β. 𝛼 − 𝛽 > 0 Γ. 𝛼𝛼 < 0 Δ. >0
𝛽
(β) Αν 𝑥, 𝑦 ∈ ℝ με 𝑥 ≤ −1 και 𝑦 ≥ 8, τότε:

Α. 𝑥𝑥 ≤ 8 Β. 𝑥𝑥 ≥ −8 Γ. 𝑥 + 𝑦 ≥ 7 Δ. 𝑥 − 𝑦 ≤ −9
(γ) Αν 𝑥 ∈ ℝ, 𝑥 ≠ 0 και 𝑦 ∈ ℝ με 𝑥 ≥ 4 και 𝑦 ≤ −5, τότε:
1
Α. 𝑥𝑥 < 0 Β. ≥4 Γ. 𝑥 + 𝑦 ≤ −1 Δ. 𝑥 − 𝑦 ≤ 9
𝑥
(δ) Αν 𝑥 ∈ ℝ, 𝑥 ≠ 0 και 𝑦 ∈ ℝ με 𝑥 ≥ 4 και 𝑦 ≤ −5, τότε:
1
Α. 𝑥 2 ≤ 9 Β. 𝑦 2 ≤ 9 Γ. 𝑥 − 𝑦 ≤ 6 Δ. >0
𝑥
64
3. Να συμπληρώσετε με το κατάλληλο σύμβολο <, =, >, ώστε οι σχέσεις που θα
προκύψουν να είναι αληθείς και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας:
3 3 3 3 5 5
(α) 245 … … 155 (β) 17−5 … … 15−5 (γ) 0,77 … … 0,47
11 11
3 3 2 2 2 2
− −
(δ) 0,3 5 … … 0,5 5 (ε) − �7� …… − �9�
6 3
4. Αν 𝛼 = √10, 𝛽 = √2 και 𝛾 = √3 τότε:
Α. 𝛼 < 𝛽 < 𝛾 Β. 𝛼 < 𝛾 < 𝛽 Γ. 𝛾 < 𝛼 < 𝛽 Δ. 𝛽 < 𝛾 < 𝛼 Ε. 𝛽 < 𝛼 < 𝛾
5. Να συγκρίνετε τους πιο κάτω αριθμούς, αν ισχύει ότι 𝛼, 𝛽 είναι θετικοί πραγματικοί
αριθμοί με 𝛼 < 𝛽:
(α) 𝐴 = 10𝑎 − 3, 𝐵 = 10𝛽 − 3

(β) 𝛤 = 4 − 3𝛼, 𝛥 = 4 − 3𝛽
(γ) 𝛦 = 2𝛼 2 + 3 , 𝛧 = 2𝛽 2 + 3
5 5
(δ) 𝛨 = 𝛼 − 1 , 𝛩 = 𝛽 − 1
1 1
(ε) 𝛫 = ,𝛬 = .
√𝛼 �𝛽
6. Αν 0 < 𝛼 < 1, να αποδείξετε ότι: 𝛼 2 < 𝛼
𝑥 𝑦
7. Αν 𝑥, 𝑦 είναι θετικοί ακέραιοι και 𝑥 < 𝑦, να διατάξετε τους αριθμούς 1, 𝑦 , 𝑥 από τον
μικρότερο στον μεγαλύτερο.
8. Αν 1 < 𝑥 < 3 και 2 < 𝑦 < 5, να αποδείξετε ότι:
(α) 3 < 𝑥 + 𝑦 < 8 (β) 4 < 2𝑥 + 𝑦 < 11 (γ) −4 < 𝑥 − 𝑦 < 1
9. Αν 1 < 𝑥 < 2 και −2 < 𝑦 < −1, να βρείτε μεταξύ ποιων αριθμών βρίσκονται οι
𝑥 2𝑥
παραστάσεις 2𝑥 + 3𝑦 , 𝑥𝑥 , 𝑦
και − 3𝑦.
10. Αν 𝑥 > 2 και 𝑦 > 3, να αποδείξετε ότι:
(α) 𝑥𝑥 > 6 (β) (𝑥 − 2)(𝑦 − 3) > 0
11. Αν 𝑥 > 3 και 𝑦 < 2, να αποδείξετε ότι (𝑥 − 3)(𝑦 − 2) < 0. Στη συνέχεια να αποδείξετε
ότι: 𝑥𝑥 + 6 < 2𝑥 + 3𝑦

12. Nα δώσετε κατάλληλο αντιπαράδειγμα, για να δείξετε ότι δεν ισχύουν οι πιο κάτω
προτάσεις:
(α) Αν 𝛼 < 𝛽 και 𝛾 < 𝛿 , τότε ισχύει 𝛼 − 𝛾 < 𝛽 − 𝛿, με 𝛼, 𝛽, 𝛾, 𝛿 ∈ ℝ.

𝛼 𝛽
(β) Αν 𝛼 < 𝛽 και 𝛾 < 𝛿 τότε ισχύει 𝛾 < 𝛿
𝛼, 𝛽, 𝛾, 𝛿 ∈ ℝ ,με 𝛼 , 𝛾 ≠ 0.
3 3
13. Να δείξετε ότι 3 < √30 < 4. Στη συνέχεια, να συγκρίνετε τους αριθμούς √30 και
3
6 − √30.
14. Αν 𝑥 < 𝑦 < 𝜔, να αποδείξετε ότι (𝑥 − 𝑦)(𝑦 − 𝜔)(𝜔 − 𝑥) > 0.
15. Ένα ορθογώνιο οικόπεδο έχει 32 𝑚 μήκος και 20 𝑚 πλάτος. Αν το λάθος στις μετρήσεις
δεν ξεπερνά τα 10 𝑐𝑐 για κάθε διάσταση, να υπολογίσετε:
(α) μεταξύ ποιων αριθμών περιέχεται η περίμετρος του οικοπέδου
(β) μεταξύ ποιων αριθμών περιέχεται το εμβαδόν του οικοπέδου
66
Δραστηριότητες Ενότητας
1. Να κάνετε τις πράξεις και να δώσετε την απάντησή σας στη μορφή 𝛼 + 𝛽√3, όπου
𝛼, 𝛽 ∈ ℝ:
26
(α) �8 + √3��2 − √3� (β)
4+√3
2. Να απλοποιήσετε την παράσταση √200 − 2√18 − 3√32 + 4√50.
3. Να συγκρίνετε τους αριθμούς:
3
(α) √3, √2 (β) 5 + √3, 3 + √5 (γ) �10 + 2√15, √5 + √3
3
(α) √𝑥 − 2 = 5 (β) √𝑥 − 5 = −2 (γ) √5 − 𝑥 = 3
12 5 5
√𝑥 2
(α) (β) 3 (γ) 10 ,𝑥 > 0
√7+√5 √4 √𝑥 7
1 36
6. Αν 3 < 𝑥 < 8, να βρείτε τις πιθανές τιμές του 𝑥 και του − 𝑥+1.
7. Στο διπλανό σχήμα δίνεται το ορθογώνιο 𝛢𝛢𝛢𝛢 με

διαστάσεις 𝛢𝛢 = 𝑥 και 𝛣𝛣 = 2𝑦, από το οποίο
έχουμε αφαιρέσει το τετράγωνο 𝛥𝛥𝛥𝛥 με πλευρά
𝑦.
(α) Να αποδείξετε ότι η περίμετρος του
σκιασμένου εμβαδού 𝛢𝛢𝛢𝛢𝛢𝛢 δίνεται από τη
σχέση 𝛱 = 2𝑥 + 4𝑦.
(β) Αν ισχύει ότι 5 < 𝑥 < 8 και 1 < 𝑦 < 2, να βρείτε μεταξύ ποιων αριθμών βρίσκεται η
τιμή της περιμέτρου του γραμμοσκιασμένου σχήματος.

6 3 6 6 6
8. Δίνονται οι αριθμητικές παραστάσεις 𝛢 = �√2� , 𝛣 = � √3� , 𝛤 = � √6� .
(α) Να δείξετε ότι 𝛢 + 𝛣 + 𝛤 = 23.
3 6
(β) Να συγκρίνετε τους αριθμούς √3, √6 και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
6 3 6
9. Δίνονται οι αριθμοί 𝛢 = �√2� και 𝛣 = � √2� .
(α) Να δείξετε ότι 𝛢 − 𝛣 = 4
3
(β) Να διατάξετε από τον μικρότερο στον μεγαλύτερο τους αριθμούς: √2, 1, √2
10. Αν 𝑎1 = 3 + 2√2 και 𝑎2 = 3 − 2√2, να αποδείξετε ότι:
1 1
(α) 𝑎1 > 𝑎2 (β) 𝑎1 𝑎2 = 1 (γ) +𝑎 =6
𝑎1 2
11. Να διατάξετε τους αριθμούς 𝛼, 𝛽, 𝛾 από τον μικρότερο προς τον μεγαλύτερο, αν ισχύει
2007𝛼 = 2008𝛽 = 2009𝛾.
12. Αν 𝛼 > 𝛽, να συγκρίνετε τους αριθμούς 3𝛼 − 4𝛾 και 3𝛽 − 4𝛾.
13. Να συγκρίνετε τους αριθμούς �6 + √11, �6 − √11.
Αν 𝜅 = �6 + √11 − �6 − √11, τότε:

(α) να αποδείξετε ότι 𝜅 2 = 2
2008 2008
(β) να υπολογίσετε τα �𝜅 + √2� , �𝜅 − √2� .
𝛼√𝛼−𝛽�𝛽
14. Αν 𝛼, 𝛽 > 0 και 𝛼 ≠ 𝛽, να αποδείξετε ότι = 𝛼 + 𝛽 + �𝛼𝛼.
√𝛼−�𝛽
15. Με την προϋπόθεση ότι ορίζονται οι παραστάσεις, να υπολογίσετε τις τιμές των 𝑥, 𝑦, 𝑧
όταν: �2𝑥 + 4𝑦 + 5𝑧 + �𝑦 − 3 + √𝑧 − 2 = 0.
68
1. Αν −3 < 𝑥 < 2 να απλοποιήσετε την παράσταση:
𝐴 = 4�(𝑥 − 2)2 − 3�(𝑥 + 3)3 + �𝑥 2 + 4𝑥 + 4
(α) √𝑥 + 10 = 2 − 𝑥 (β) √3𝑥 − 𝑥 + 6 = 0 (γ) √𝑥 2 − 4 + √𝑥 − 2 = 0
3. Να μετατρέψετε τις παραστάσεις σε ισοδύναμες με ρητό παρανομαστή.

1 1
𝛢= , 𝐵=
1 1
1− 1 1− 1
1− 1− 1
√2 1−
√2
4. Να αποδείξετε ότι αριθμός 2 − √2 είναι η κυβική ρίζα του αριθμού 20 − 14√2.
5. Στον πιο κάτω άξονα τα σημεία 𝛰, 𝛪, 𝛢 και 𝛣 παριστάνουν τους αριθμούς 0, 1 𝛼 και 𝛽
αντίστοιχα, όπου 0 < 𝛼 < 1 και 𝛽 > 1. Τα σημεία 𝛤, 𝛥, 𝛦, 𝛧, 𝛨 και 𝛩 παριστάνουν τους
αριθμούς √𝛼, �𝛽, 𝛼 2 , 𝛽 2 , 𝛼 3 και 𝛽 3 , όχι όμως με τη σειρά που αναγράφονται. Να
αντιστοιχίσετε τα σημεία 𝛤, 𝛥, 𝛦, 𝛧, 𝛨 και 𝛩με τους αριθμούς που παριστάνουν.
𝛤 𝛥 𝛦 𝛧 𝛨 𝛩
𝛼+𝛽
6. Αν 𝛼 < 𝛽, να αποδείξετε ότι: 𝛼 < 2
<𝛽
7. Να λύσετε τις εξισώσεις για πραγματικές τιμές του 𝑥:

5 1 4 2 2 1
(α) 𝑥 6 + 𝑥 6 = 0 (β) 𝑥 5 − 9𝑥 5 = 0 (γ) 𝑥 3 − 4𝑥 6 = 0

8. Αν 1 < 𝑥 < 𝑦, να διατάξετε από τη μικρότερη προς τη μεγαλύτερη τις αριθμητικές τιμές
𝑥 𝑦 √𝑥−1 √𝑦−1 √𝑥+1
των πιο κάτω παραστάσεων: �𝑦 , �𝑥 , , ,
√𝑦−1 √𝑥−1 √𝑦+1
3 3
9. Να αποδείξετε ότι: √𝑥 2 − 3�𝑥𝑥 + �𝑦 2 > 0, 𝑥, 𝑦 > 0
1
10. Αν 𝛼 > 0, να δείξετε ότι: 𝛼 + 𝛼 ≥ 2
0,009 1
11. Να βρείτε τον μικρότερο φυσικό αριθμό 𝜈, για τον οποίο ισχύει: 500−𝜈 > 999
1
12. Αν ο 𝜈 είναι φυσικός αριθμός, να αποδείξετε ότι: = √𝜈 + 1 − √𝜈
√𝜈+√𝜈+1
Με τη βοήθεια του πιο πάνω, ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, να δείξετε ότι:

1 1 1 1
+ + + ⋯+ =9
1 + √2 √2 + √3 √3 + √4 √99 + √100
13. Σε ένα ορθογώνιο τρίγωνο οι κάθετες πλευρές του είναι 𝛢𝛢 = √𝛼 και 𝛢𝛢 = �𝛽.
(α) Να υπολογίσετε την υποτείνουσα 𝛣𝛣 του τριγώνου.
(β) Με τη βοήθεια της τριγωνικής ανισότητας, να αποδείξετε ότι:
�𝛼 + 𝛽 < √𝛼 + �𝛽
(γ) Για μη αρνητικούς αριθμούς 𝛼 και 𝛽, να αποδείξετε ότι: �𝛼 + 𝛽 ≤ √𝛼 + �𝛽.
Πότε ισχύει η ισότητα;
𝛼 𝛼+𝑥
14. Αν 𝛼, 𝛽, 𝑥 θετικοί αριθμοί με 𝛼 < 𝛽, να δείξετε ότι: 𝛽 < 𝛽+𝑥
15. Αν 0 < 𝛼 < 𝛽, να συγκρίνετε τους αριθμούς:

𝛼2 +𝛽 2 𝛼2 −𝛽 2
(α) 𝛢 = , 𝛣= .
𝛼+𝛽 𝛼−𝛽
𝛼3
(β) 𝛤 = 𝛽3 , 𝛥 = 1
1 1
(γ) 𝛦 = 𝛼+1 , 𝛧 = 𝛽+2
16. Αν 𝑎 ≥ 0, 𝛽 ≥ 0 και 𝑎2 − 𝛽 ≥ 0, να αποδείξετε ότι:

𝑎+�𝑎 2 −𝛽 𝑎−�𝑎2 −𝛽
(α) �𝑎 + �𝛽 = � 2 +� 2
𝑎+�𝑎 2 −𝛽 𝑎−�𝑎2 −𝛽
(β) �𝑎 − �𝛽 = � 2 −� 2
5 1
Στη συνέχεια, να δείξετε ότι ο αριθμός �3 + √5 μπορεί να γραφεί ως �2 + �2.
70
Ενότητα
Κύκλος
3
• Να βρίσκουμε τις σχετικές θέσεις δύο κύκλων, όταν γνωρίζουμε

τις ακτίνες τους και το μήκος της διακέντρου.
• Να αποδεικνύουμε και να εφαρμόζουμε τις σχέσεις

εγγεγραμμένων και επίκεντρων γωνιών.
• Να αποδεικνύουμε και να εφαρμόζουμε το Θεώρημα Χορδής και

Εφαπτομένης.
ΕΝΟΤΗΤΑ 3: ΚΥΚΛΟΣ 71
ΛΥΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ
ΠΕΡΙΣΤΡΕΦΟΜΕΝΗ ΠΟΡΤΑ
Μια περιστρεφόμενη πόρτα περιλαμβάνει τρία φύλλα που περιστρέφονται σε έναν κυκλικό
χώρο. Η εσωτερική διάμετρος αυτού του χώρου είναι 2 μέτρα (200 εκατοστόμετρα). Τα τρία
φύλλα της πόρτας χωρίζουν τον χώρο σε τρεις ίσους τομείς. Οι πιο κάτω τρεις κατόψεις
δείχνουν τα φύλλα της πόρτας σε τρεις διαφορετικές θέσεις.
Είσοδος
Φύλλα
200 cm
Έξοδος
Ερώτηση 1: ΠΕΡΙΣΤΡΕΦΟΜΕΝΗ ΠΟΡΤΑ
Ποιο είναι το άνοιγμα της γωνίας, σε μοίρες, που σχηματίζεται από δύο φύλλα της πόρτας;
72
ΕΝΟΤΗΤΑ 3: ΚΥΚΛΟΣ
Πιθανή ροή του αέρα
Ερώτηση 2: ΠΕΡΙΣΤΡΕΦΟΜΕΝΗ ΠΟΡΤΑ Τα δύο ανοίγματα της πόρτας σε αυτή τη θέση.
(τα διακεκομμένα τόξα στο διάγραμμα) έχουν το ίδιο μέγεθος. Στην
περίπτωση που αυτά τα ανοίγματα είναι πολύ μεγάλα, τα
περιστρεφόμενα φύλλα δεν μπορούν να σφραγίσουν τον χώρο και έτσι
μπορεί να υπάρξει ελεύθερη ροή αέρα μεταξύ της εισόδου και της
εξόδου, προκαλώντας ανεπιθύμητη απώλεια ή συσσώρευση
θερμότητας. Αυτό φαίνεται στο διπλανό διάγραμμα.
Ποιο είναι το μέγιστο μήκος του τόξου, σε εκατοστόμετρα (cm), που

μπορεί να έχει κάθε άνοιγμα της πόρτας, ώστε να μην μπορεί να
υπάρξει ελεύθερη ροή αέρα μεταξύ της εισόδου και της εξόδου;
Ερώτηση 3: ΠΕΡΙΣΤΡΕΦΟΜΕΝΗ ΠΟΡΤΑ
Η πόρτα κάνει 4 περιστροφές σε ένα λεπτό. Υπάρχει χώρος για δύο άτομα σε καθένα από
τους τρεις τομείς.
Ποιος είναι ο μέγιστος αριθμός ατόμων που μπορούν να εισέλθουν από την πόρτα στο
κτήριο σε 30 λεπτά;
PISA 2012
Έχουμε Μάθει
 Κύκλος ονομάζεται το σύνολο των σημείων του

επιπέδου που απέχουν την ίδια απόσταση 𝑅
(ακτίνα) από ένα σταθερό σημείο 𝛫 (κέντρο) του
επιπέδου.
Κύκλος
Γράφουμε για συντομία κύκλος (𝛫, 𝑅).
Δύο κύκλοι με την ίδια ακτίνα είναι ίσοι.
 Χορδή κύκλου ονομάζεται το ευθύγραμμο

τμήμα που έχει τα άκρα του πάνω στον κύκλο.
Χορδή Παράδειγμα:
η 𝛢𝛢 είναι χορδή του κύκλου.
 Διάμετρος κύκλου είναι η χορδή που περνά από

το κέντρο του κύκλου.
Η Διάμετρος χωρίζει τον κύκλο σε δύο ίσα μέρη
Το κέντρο 𝛫 του κύκλου είναι το μέσο κάθε
διαμέτρου.
Διάμετρος Κάθε διάμετρος είναι η μεγαλύτερη χορδή κύκλου
και έχει μήκος διπλάσιο από την ακτίνα (𝑅), δηλαδή
𝛤𝛤 = 2𝑅.
η 𝛤𝛤 είναι διάμετρος του κύκλου.
 Δύο σημεία 𝛢 και 𝛣 του κύκλου χωρίζουν τον

κύκλο σε δύο μέρη, που το καθένα ονομάζεται
τόξο ΑΒ του κύκλου με άκρα 𝛢 και 𝛣.
Τα δύο τόξα συμβολίζονται ΑΜΒ͡ και ΑΝΒ͡ , όπου
Τόξο Μ και Ν είναι ενδιάμεσα σημεία των αντίστοιχων
τόξων.
 Η διάμετρος χωρίζει τον κύκλο σε δύο ίσα μέρη

που ονομάζονται ημικύκλια.
 Κυκλικός δίσκος (Κ,R) είναι ο κύκλος μαζί με

το μέρος του επιπέδου που περικλείει.
Κυκλικός R
Κάθε σημείο του κυκλικού δίσκου απέχει από
Δίσκος το κέντρο Κ απόσταση μικρότερη ή ίση με την
ακτίνα R.
74
Έχουμε Μάθει
x
Επίκεντρη γωνία ονομάζεται κάθε γωνία
Επίκεντρη
�𝑥𝑂�𝑦� που έχει την κορυφή της στο O
γωνία
κέντρο (Ο) του κύκλου. y
Το τόξο (ΒΓ) του κύκλου που βρίσκεται

στο εσωτερικό μιας επίκεντρης γωνίας B x
Αντίστοιχο (𝛣𝛰�𝛤) ονομάζεται αντίστοιχο τόξο της
τόξο της επίκεντρης γωνίας και συμβολίζεται A O
επίκεντρης
͡ .
ως ΒΓ Γ y
Το μέτρο ενός τόξου ορίζεται το μέτρο B x

της αντίστοιχης επίκεντρης γωνίας.
Μέτρο Tο μέτρο ενός τόξου το μετράμε σε O 50
A 50
Τόξου μοίρες.
Γ y
͡ =𝑥𝑂�𝑦 = 50𝑜
Π.χ. το τόξο ΒΓ
Στον ίδιο κύκλο (ή σε ίσους κύκλους )

- σε ίσες επίκεντρες γωνίες αντιστοιχούν ίσα
ρ ρ
Σχέση τόξα και αντίστροφα.
επίκεντρης K Δ O
Π.χ. 𝛦𝛫 � 𝛥 = 𝛢𝛰� 𝛣 ⇔ Ε� Ζ=Γ� Δ=Α� Β
� 𝛧 = 𝛤𝛫 E B
γωνίας και
αντίστοιχου - σε ίσα τόξα αντιστοιχούν ίσες χορδές και
τόξου αντίστροφα. Z Γ A
Π.χ. Ε� Ζ=Γ� Δ=Α� Β ⇔ 𝛦𝛦 = 𝛤𝛤 = 𝛢𝛢
Εφαπτομένη του κύκλου σε σημείο (A)

ονομάζεται η ευθεία (𝜀) που έχει μόνο A
Εφαπτομένη ένα κοινό σημείο (το Α) με τον κύκλο. O
Η εφαπτομένη είναι κάθετη της ακτίνας
𝛰𝛰 στο σημείο 𝛢 του κύκλου. ε
Θέσεις σημείου ως προς κύκλο
Θέσεις σημείου ως προς κύκλο με κέντρο Κ και ακτίνα ρ. ρ
A
(α) (𝛫𝛫) < 𝜌 ⇔ Το σημείο 𝛢 βρίσκεται μέσα στον κύκλο. K
B
(β) (𝛫𝛫) = 𝜌 ⇔ Το σημείο 𝛣 ανήκει στον κύκλο.
Γ
(γ) (𝛫𝛫) > 𝜌 ⇔ Το σημείο 𝛤 βρίσκεται εκτός κύκλου.
Θέσεις ευθείας ως προς κύκλο

A
Ευθεία (𝜀) που βρίσκεται σε απόσταση 𝑑 από το κέντρο 𝛫
d
κύκλου ακτίνας 𝜌: K
ρ B
(α) 𝑑 < 𝜌 ⇔ Η ευθεία (𝜀) τέμνει τον κύκλο σε δύο σημεία. ε
d A
ρ
(β) 𝑑 = 𝜌 ⇔ Η ευθεία (𝜀) εφάπτεται του κύκλου. K
Έχουν μόνο ένα κοινό σημείο. ε
d
(γ) 𝑑 > 𝜌 ⇔ Η ευθεία (𝜀) είναι ξένη με τον κύκλο. K ρ
Δεν έχουν κανένα κοινό σημείο.
ε
A
Απόστημα χορδής
Γ
To κάθετο τμήμα 𝛫𝛫 που άγεται από το κέντρο 𝛫 προς τη K
χορδή 𝛢𝛢 λέγεται απόστημα της χορδής 𝛢𝛢 .
𝛫𝛫 ⊥ 𝛢𝛢 B
76
Θέση Δύο Κύκλων
Εξερεύνηση
Στη διπλανή εικόνα φαίνεται το μεσαιωνικό αστρονομικό
ρολόι που βρίσκεται στην Πράγα της Τσεχίας. Το σημερινό
ρολόι είναι ένα πιστό αντίγραφο του αρχικού, το οποίο
καταστράφηκε στον 𝛣΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Να περιγράψετε τη θέση δύο οποιονδήποτε κύκλων, όπως

αυτοί εμφανίζονται στο μεσαιωνικό αστρονομικό ρολόι.
• Να ανοίξετε το αρχείο «AlykEn03_Thesis2Kyklon.ggb».
• Να μετακινήσετε τον δρομέα «𝑑» για να μεταβάλετε την απόσταση μεταξύ των
κέντρων των δύο κύκλων έτσι ώστε οι κύκλοι:
(α) να έχουν δύο κοινά σημεία
(β) να έχουν ένα κοινό σημείο
(γ) να μην έχουν σημεία τομής
• Ποια είναι η σχέση που συνδέει την απόσταση των δύο κέντρων με το άθροισμα
και τη διαφορά των δύο ακτινών;
Μαθαίνω
Διάκεντρος ονομάζεται το ευθύγραμμο

𝛿 = 𝛫𝛫 K δ Λ
τμήμα που ενώνει τα κέντρα δύο κύκλων.
Θέση Δύο Κύκλων (𝜥, 𝑹) και (𝜦, 𝝆) με 𝑹 ≥ 𝝆
Θέση Συνθήκη Σχήμα
A
Αν δύο κύκλοι έχουν μόνο δύο κοινά R ρ
K
σημεία (𝛢 𝜅𝜅𝜅 𝛣), τότε οι κύκλοι 𝑅−𝜌 <δ<R+ρ δ Λ
τέμνονται. B
Αν δύο κύκλοι έχουν ένα μόνο κοινό R A ρ

σημείο και το μήκος της διακέντρου είναι K δ Λ
𝑅+𝜌=𝛿
ίσο με το άθροισμα των ακτινών τους,
τότε εφάπτονται εξωτερικά.
Αν δύο κύκλοι, έχουν ένα μόνο κοινό

σημείο και το μήκος της διακέντρου είναι
ίσο με τη διαφορά των ακτινών τους, τότε
εφάπτονται εσωτερικά. R
𝑅−𝜌=𝛿 KδΛ ρ A
Παρατήρηση: Αν 𝑅 = 𝜌 και 𝛿 = 0, τότε οι

κύκλοι ταυτίζονται.
Αν δύο κύκλοι δεν έχουν κανένα κοινό

σημείο και το μήκος της διακέντρου είναι R ρ
μεγαλύτερο από το άθροισμα των K δ Λ
ακτινών τους, τότε είναι ξένοι εξωτερικά. 𝑅+𝜌<𝛿
Ο ένας κύκλος βρίσκεται έξω από τον
άλλο.
Αν δύο κύκλοι δεν έχουν κανένα κοινό

σημείο και το μήκος της διακέντρου είναι
μικρότερο από τη διαφορά των ακτινών R
𝑅−𝜌>𝛿 K δΛ ρ
τους, τότε είναι ξένοι εσωτερικά.
Ο ένας κύκλος βρίσκεται μέσα στον άλλο.
78
Θεώρημα:
Αν δύο κύκλοι (𝛫, 𝑅) και (𝛬, 𝜌) με 𝑅 > 𝜌 τέμνονται,
ισχύει ότι R − ρ < δ < R + ρ , όπου 𝛿 = 𝛫𝛫.
Απόδειξη:
Οι δύο κύκλοι τέμνονται με το 𝛢 να είναι ένα από τα σημεία τομής
A
τους. Σε αυτή την περίπτωση σχηματίζεται το τρίγωνο 𝛢𝛢𝛢. R ρ
𝑅 >𝜌 ⇒𝑅−𝜌 >0 K δ Λ
Σύμφωνα με την τριγωνική ανισότητα στο τρίγωνο 𝛢𝛢𝛢:
R−ρ<δ<R+ρ
1. Να βρείτε τη θέση των δύο κύκλων σε καθεμιά από τις πιο κάτω περιπτώσεις:
(α) Κύκλοι (𝛫, 4 𝑐𝑐) και (𝛬, 6 𝑐𝑐) με απόσταση 𝛫𝛫 = 7 𝑐𝑐
Λύση:
Α΄ τρόπος
𝑅 > 𝜌 άρα 𝑅 = 6𝑐𝑐 και 𝜌 = 4𝑐𝑐
𝑅 + 𝜌 = 6 + 4 = 10𝑐𝑐 , 𝑅 − 𝜌 = 2𝑐𝑐, 𝛿 = 7𝑐𝑐
R − ρ < δ < R + ρ άρα οι κύκλοι τέμνονται σε δύο σημεία.
Β΄ τρόπος
𝑅 + 𝜌 = 6 + 4 = 10𝑐𝑐 , |𝑅 − 𝜌| = 2𝑐𝑐, 𝛿 = 7𝑐𝑐
|𝑅 − 𝜌| < δ < R + ρ άρα οι κύκλοι τέμνονται σε δύο σημεία
(β) Κύκλοι (𝛫, 4 𝑐𝑐) και (𝛬, 6 𝑐𝑐) με απόσταση 𝛫𝛫 = 10 𝑐𝑐
𝑅 + 𝜌 = 10𝑐𝑐 = 𝛿 άρα οι κύκλοι εφάπτονται εξωτερικά.
1. Να βρείτε τη θέση των δύο κύκλων σε καθεμιά από τις πιο κάτω περιπτώσεις:
(γ) Κύκλοι (𝛫, 3 𝑐𝑐) και (𝛬, 5 𝑐𝑐) με απόσταση 𝛫𝛫 = 1 𝑐𝑐
(δ) Κύκλοι (𝛭, 5 𝑐𝑐) και (𝛮, 8 𝑐𝑐) με απόσταση 𝛭𝛭 = 3 𝑐𝑐
2. Δίνονται κύκλοι με κέντρο (𝛫, 7 𝑐𝑐) και (𝛬, 𝑥) και 𝛫𝛫 = 12 𝑐𝑐. Να υπολογίσετε
την τιμή ή τις τιμές του 𝑥, έτσι ώστε οι κύκλοι:
(α) να εφάπτονται εξωτερικά
(β) να τέμνονται
(γ) να είναι ο ένας κύκλος μέσα στον άλλο
3. Δίνεται κύκλος με κέντρο (𝛬, 10 𝑘𝑘) και κύκλος (𝛭, 18 𝑘𝑘). Να υπολογίσετε το
μέγιστο και το ελάχιστο μήκος 𝛭𝛭, ώστε οι δύο κύκλοι να τέμνονται.
4. Να βρείτε δύο παραδείγματα από την καθημερινή ζωή στα οποία να εντοπίζονται
σχέσεις δύο κύκλων.
5. Να υπολογίσετε το μήκος της διακέντρου των κύκλων (𝛫, 4𝑐𝑐) και (𝛬, 5𝑐𝑐), ώστε
(α) οι κύκλοι να εφάπτονται εξωτερικά,
(β) οι κύκλοι να εφάπτονται εσωτερικά.
6. Να αποδείξετε ότι αν δύο κύκλοι εφάπτονται εξωτερικά, τότε το μήκος της
διακέντρου είναι ίσο με το άθροισμα των ακτινών τους.
7. Να δείξετε ότι αν δύο κύκλοι εφάπτονται εσωτερικά, τότε το μήκος της διακέντρου
είναι ίσο με τη διαφορά των ακτινών τους.
8. Να κατασκευάσετε τους κύκλους σε καθεμιά από τις πιο κάτω περιπτώσεις και στη
συνέχεια να βρείτε τη θέση των δύο κύκλων.
(γ) Κύκλοι (𝛫, 3 𝑐𝑐) και (𝛬, 4 𝑐𝑐) με απόσταση 𝛫𝛫 = 6 𝑐𝑐
9. Δύο κύκλοι με κέντρα 𝛫 και 𝛬 και εφάπτονται εξωτερικά. Μια ευθεία (𝜀) εφάπτεται
στους κύκλους στα σημεία 𝛢 και 𝛣, αντίστοιχα. Να δείξετε ότι το τετράπλευρο
𝛫𝛫𝛫𝛫 είναι:
(α) τραπέζιο, όταν οι κύκλοι είναι άνισοι
(β) ορθογώνιο, όταν οι κύκλοι είναι ίσοι
10. Να αποδείξετε ότι η διάκεντρος δύο τεμνόμενων κύκλων είναι η μεσοκάθετη της
κοινής χορδής τους.
80
Εγγεγραμμένες Γωνίες
Εξερεύνηση
• Στο σχήμα φαίνεται η κάτοψη

μιας αίθουσας κινηματογράφου.
Ένας φωτογράφος τοποθέτησε
μια φωτογραφική μηχανή (𝛢),
που έχει άνοιγμα φακού 36° , στο
μέσο της τελευταίας σειράς έτσι
ώστε να βλέπει όλη την οθόνη,
όπως φαίνεται στο σχήμα. Στη
συνέχεια θα τοποθετήσει ακόμα
μια φωτογραφική μηχανή (𝛣) με
φακό ανοίγματος 72° .
(α) Σε ποιες άλλες θέσεις θα μπορούσε να τοποθετήσει τη φωτογραφική μηχανή
(𝛢) ώστε να βλέπει ολόκληρη την οθόνη;
(β) Σε ποια θέση πρέπει να τοποθετήσει τη φωτογραφική μηχανή (𝛣) ώστε να
βλέπει ολόκληρη την οθόνη;
• Να ανοίξετε το αρχείο «AlykEn03_DGeoorthi.ggb».
 Να μετακινήσετε την κορυφή Γ σε διάφορες

θέσεις.
 Πότε νομίζετε ότι η γωνία Γ γίνεται ορθή;
• Να ανοίξετε το αρχείο «AlykEn03_DGeoEggegrammeniEpikentri.ggb» και να

βρείτε τη σχέση που συνδέει το μέτρο της εγγεγραμμένης γωνίας με το μέτρο
της αντίστοιχης επίκεντρης.
• Να ανοίξετε το αρχείο «AlykEn03_DGeoEggegrameniIdioToxo.ggb» και να βρείτε

τη σχέση που συνδέει το μέτρο των εγγεγραμμένων γωνιών που βαίνουν στο
ίδιο τόξο.
Μαθαίνω
x
Εγγεγραμμένη Γωνία είναι η γωνία �𝑥𝐴̂𝑦� που έχει
κορυφή ένα σημείο 𝛢 του κύκλου και οι πλευρές της είναι A O
τέμνουσες του κύκλου.
Σε κάθε τόξο αντιστοιχούν άπειρες εγγεγραμμένες γωνίες. y
Θεώρημα Σχήμα
A
Κάθε εγγεγραμμένη γωνία ισούται με το μισό της x B
O
αντίστοιχης επίκεντρης γωνίας.
2x
⌃ = 1 BOΓ
π.χ. BAΓ ⌃
2
Γ
Πορίσματα Σχήμα
B x
Το μέτρο κάθε εγγεγραμμένης γωνίας ισούται με το μισό
του μέτρου του αντίστοιχου τόξου. A O
�Γ = 1 Β� Γ
𝜋. 𝜒. ΒΑ 2 Γ y
B
Κάθε εγγεγραμμένη γωνία που βαίνει σε ημικύκλιο είναι
ορθή.
A O
𝜋. 𝜒. 𝐴̂ = 90𝑜
Γ
B
Εγγεγραμμένες γωνίες που βαίνουν στο ίδιο τόξο είναι
ίσες μεταξύ τους.
�Γ
� Δ = ΔΑ
𝜋. 𝜒. ΓΒ O Δ
A
Γ
B
Εγγεγραμμένες γωνίες που βαίνουν σε ίσα τόξα ίσων
κύκλων ή του ίδιου κύκλου είναι ίσες μεταξύ τους και ρ ρ
Δ
αντίστροφα. Z
�Δ = ΕΒ
π. χ. ΓΑ � Ζ ⟺ Γ� Δ=Ε� Ζ
A
Γ E
A B
Mεταξύ δύο παράλληλων ευθειών περιέχονται ίσα τόξα. Δ Γ

𝜋. 𝜒. 𝛢𝛢 ∥ 𝛤𝛤 ⇒Β� Γ = Α� Δ O
82
Σχέση εγγεγραμμένης και αντίστοιχης επίκεντρης
Θεώρημα: A
Κάθε εγγεγραμμένη γωνία ισούται με το μισό της αντίστοιχης x B
O
επίκεντρης γωνίας.
2x
Γ
Απόδειξη:
Θα αποδείξουμε ότι 𝛣𝛰�𝛤 = 2𝛣𝛢̂𝛤.
Περίπτωση Α: Το κέντρο Ο ανήκει σε μια πλευρά της εγγεγραμμένης γωνίας.
Το τρίγωνο 𝛢𝛢𝛢 είναι ισοσκελές, γιατί 𝛢𝛢 = 𝛰𝛰 = 𝑅. Άρα 𝛢̂ = 𝛣�

H 𝛰� είναι εξωτερική γωνία του τριγώνου 𝛢𝛢𝛢. Άρα, A
𝛰� = 𝛢̂ + 𝛣� ⇒ B
𝛰� = 𝛢̂ + 𝛢̂ ⇒ O
𝛰� = 2𝛢̂ ⇒
𝛣𝛰�𝛤 = 2𝛣𝛢̂𝛤 Γ
Περίπτωση Β: Το κέντρο 𝛰 βρίσκεται εντός της εγγεγραμμένης γωνίας.

Κατασκευάζουμε τη διάμετρο 𝛢𝛢 και προκύπτει ότι 𝛣𝛢̂𝛤 = 𝛢�1 + 𝛢�2
� �
και 𝛣𝛰𝛤 = 𝛰1 + 𝛰2.�
A
Εργαζόμαστε όπως στην περίπτωση Α και αποδεικνύουμε ότι 1
2 B
𝛰�1 = 2𝛢�1 και 𝛰
�2 = 2𝛢
�2 . Δηλαδή :
O 1
�1 + 𝛰
𝛣𝛰�𝛤 = 𝛰 �2 ⇒ 2
�1 + 2𝛢
𝛣𝛰�𝛤 = 2𝛢 �2 ⇒
Δ
� � �
𝛣𝛰𝛤 = 2�𝛢1 + 𝛢2 � ⇒
Γ
𝛣𝛰�𝛤 = 2𝛣𝛢̂𝛤
Περίπτωση Γ: Το κέντρο 𝛰 βρίσκεται εκτός της εγγεγραμμένης γωνίας.

Κατασκευάζουμε τη διάμετρο 𝛢𝛢 και προκύπτει ότι 𝛣𝛢̂𝛤 = 𝛢�1 − 𝛢
�2
�1 − 𝛰
και 𝛣𝛰�𝛤 = 𝛰 �2.
A B
1
Εργαζόμαστε όπως στην περίπτωση Α και αποδεικνύουμε ότι 2
� � � �
𝛰1 = 2𝛢1 και 𝛰2 = 2𝛢2 . Δηλαδή 1
O 2 Γ
𝛣𝛰�𝛤 = 𝛰 �1 − 𝛰
�2 ⇒
𝛣𝛰�𝛤 = 2𝛢 �1 − 2𝛢
�2 ⇒ Δ
𝛣𝛰�𝛤 = 2�𝛢�1 − 𝛢�2 � ⇒
𝛣𝛰�𝛤 = 2𝛣𝛢̂𝛤
1. Να υπολογίσετε τη γωνία 𝑥 στο διπλανό σχήμα.
Λύση:
Η εγγεγραμμένη γωνία 𝛣𝛢̂𝛤 βαίνει στο τόξο Β� Γ.
͡
Η επίκεντρη γωνία 𝛣𝛰�𝛤 βαίνει επίσης στο τόξο ΒΓ.
Άρα, 𝛣𝛢̂𝛤 = 𝛣𝛰�𝛤 (θεώρημα εγγεγραμμένης και
αντίστοιχης επίκεντρης γωνίας).
𝑥
⇒ 62° = 2
⇒ 𝑥 = 124°
2. Να υπολογίσετε τις γωνίες 𝑥 και 𝑦 στο διπλανό σχήμα.
Λύση:
B
A y
Οι γωνίες 𝛤� και 𝛥̂ είναι ίσες, γιατί βαίνουν στο ίδιο τόξο 𝛢𝛢. 52
Άρα, 𝑥� = 31° . x
Οι γωνίες 𝛢̂ και 𝛣� είναι ίσες, γιατί βαίνουν στο ίδιο τόξο 𝛤𝛤. Γ
31
Άρα, 𝑦� = 52° .
3. Να αποδείξετε ότι μεταξύ δύο παράλληλων χορδών περιέχονται ίσα τόξα.

(Θεώρημα)
Απόδειξη:
Δεδομένο 𝛢𝛢 ∥ 𝛤𝛤 (παράλληλες χορδές) A B
𝛢𝛢 ∥ 𝛥𝛥 ⇒ 𝛢̂ = 𝛤� (εντός εναλλάξ γωνίες ίσες) Δ Γ

͡ =Β͡ Γ
𝛤� = 𝛢̂ ⇒ ΑΔ
A E A (σε ίσες εγγεγραμμένες γωνίες
A E A
O
στον ίδιο κύκλο αντιστοιχούν ίσα τόξα)
Άρα, μεταξύ παράλληλων χορδών περιέχονται ίσα τόξα.
84
4. Να αποδείξετε ότι η κάθετος που φέρεται από το κέντρο ενός κύκλου προς μια χορδή του
(απόστημα) διχοτομεί τη χορδή και το αντίστοιχο τόξο της (Πόρισμα μεσοκαθέτου).
Απόδειξη:
Ας θεωρήσουμε έναν κύκλο (𝛫, 𝜌), μια χορδή του 𝛢𝛢 και την A
κάθετη 𝛫𝛫 της 𝛢𝛢, που τέμνει τον κύκλο στο σημείο 𝛭.
Το 𝛫𝛫 είναι ύψος που αντιστοιχεί στη βάση του ισοσκελούς ρ
Γ Μ
τριγώνου 𝛫𝛢𝛢, αφού 𝛫𝛫 = 𝛫𝛫 = 𝜌. 1
Άρα, 𝛫𝛫 είναι και διάμεσος και διχοτόμος. K 2
Η 𝛫𝛫 είναι διάμεσος της 𝛢𝛢 άρα διχοτομεί τη χορδή 𝛢𝛢.

Η 𝛫𝛫 είναι διχοτόμος της 𝛢𝛫 � 𝛤 δηλαδή 𝛫 �1 = 𝛫
�2 , έτσι τα B
αντίστοιχα τόξα είναι ίσα AM ͡ = BM
A E
͡ , άρα ΚΓ διχοτομεί το
A E A
αντίστοιχο τόξο Α͡B.

A E A
5. Να αποδείξετε ότι κάθε γωνία που σχηματίζεται από δύο τέμνουσες του κύκλου,
όταν αυτές τέμνονται εντός του κύκλου, είναι ίση με το άθροισμα των
εγγεγραμμένων γωνιών που βαίνουν στα τόξα που περιέχονται από τη γωνία και την
κατακορυφήν της γωνία (Θεώρημα).
Δηλαδή 𝑥𝛢̂𝑦 = 𝐴𝛥̂𝛣 + 𝛦𝛣� 𝛥.
Απόδειξη: Ε
Αν 𝑥𝛢̂𝑦 είναι η γωνία μεταξύ των δύο τεμνουσών 𝛤𝛤 και 𝛣𝛣
Τότε, το ζητούμενο είναι 𝑥𝛢̂𝑦 = 𝛤𝛥̂𝛣 + 𝛦𝛣� 𝛥 Γ A Δ
y
Η γωνία 𝑥𝐴̂𝑦 περιέχει το τόξο 𝛣𝛣 με αντίστοιχη B
εγγεγραμμένη τη 𝛥̂. x
Η 𝛥𝛢̂𝛦, κατακορυφήν της 𝑥𝐴̂𝑦, περιέχει το τόξο Ε͡Δ με αντίστοιχη εγγεγραμμένη τη

A E A
γωνία 𝛣� .
𝑥𝛢̂𝑦 = 𝛥̂ + 𝛣� (Εξωτερική γωνία του τριγώνου 𝛢𝛢𝛢)
Άρα, 𝑥𝛢̂𝑦 = 𝐴𝛥̂𝛣 + 𝛦𝛣� 𝛥.
1. Να υπολογίσετε τις τιμές του 𝑥 και 𝑦 σε καθεμιά από τις πιο κάτω περιπτώσεις:
(α) (β)
A A
x B x B
O O
86
80
Γ Γ
(γ)
B
(δ) Δ
A x
x
B
O A 34
Γ
B Γ Διάμετρος Γ
(ε) (ζ) A
A
y
140 B
O Β
x 30 x 32
Γ
Γ
Δ
(η) (θ)
A A B
30 60 x
O B
x
Δ y
80
Δ
Γ Γ
86
2. Να χαρακτηρίσετε ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ καθεμιά από τις πιο κάτω προτάσεις.
Να υποστηρίξετε την απάντησή σας με παράδειγμα ή αντιπαράδειγμα.
(α) Δύο εγγεγραμμένες γωνίες που βαίνουν στο ίδιο τόξο είναι ίσες.
(β) Δύο εγγεγραμμένες γωνίες που είναι ίσες βαίνουν σίγουρα στο ίδιο τόξο.
(γ) Αν μία εγγεγραμμένη γωνία είναι ορθή, τότε βαίνει σε ημικύκλιο.
� 𝛣 και 𝛤𝛬̂𝛥 είναι
(δ) Σε κύκλους (𝛫, 4) και (𝛬, 8) αν οι επίκεντρες γωνίες τους 𝛢𝛫
αντίστοιχα ίσες, τότε και οι επίκεντρες βαίνουν σε ίσα τόξα.
3. Το ισοσκελές τρίγωνο 𝛢𝛢𝛢 (𝛢𝛢 = 𝛢𝛢 = 4) είναι εγγεγραμμένο σε κύκλο (𝛫, 𝜌). Αν

η πλευρά 𝛣𝛣 του τριγώνου είναι διάμετρος του κύκλου να υπολογίσετε την ακτίνα
κύκλου.
4. Στον διπλανό κύκλο δίνεται 𝛢𝛢 = 𝛥𝛥. Να αποδείξετε ότι 𝛣� = 𝛦� .

Δ A
B
Ε
Γ
5. Κατασκευάζουμε κύκλο (𝛫, 5𝑐𝑐) και μια χορδή του 𝛢𝛢. Στην προέκταση της 𝛢𝛢
προς το 𝛣 παίρνουμε τμήμα 𝛣𝛣 = 5𝑐𝑐. H προέκταση του ευθυγράμμου τμήματος
⌃ = 3∙ΒΚΓ
𝛤𝛤 προς το 𝛫 τέμνει τον κύκλο, στο 𝛦. Να δείξετε ότι ΕΚΑ
A E
⌃ .
A A E A
6. Οι κορυφές τριγώνου 𝛢𝛢𝛢 είναι σημεία κύκλου. Η διχοτόμος της γωνίας 𝛢̂ τέμνει
τον κύκλο στο 𝛥 και η διχοτόμος της εξωτερικής γωνίας του τριγώνου στο 𝛢 τέμνει
τον κύκλο στο 𝛦. Να δείξετε ότι 𝛣𝛣 ⊥ 𝛦𝛦.
Θεώρημα Χορδής και Εφαπτομένης
 Να ανοίξετε το αρχείο «AlykEn03_DGeoXordiEfaptomeni.ggb» ή να

κατασκευάσετε σε χαρτί έναν κύκλο (𝛫, 𝑅).
 Να εγγράψετε στον κύκλο τρίγωνο 𝛢𝛢𝛢(𝛢, 𝛣, 𝛤 σημεία του κύκλου).
 Να φέρετε την εφαπτομένη 𝛣𝛣 του κύκλου στο σημείο 𝛣.
 Να μετρήσετε τις γωνίες 𝛤𝛣� 𝛥 και 𝛤𝛢̂𝛣.
 Ποια είναι η σχέση μεταξύ των γωνιών 𝛤𝛤𝛤 και 𝛤𝛤𝛤.
 Να μετακινήσετε τις κορυφές του τριγώνου σε διάφορες θέσεις.
 Να αλλάξετε το μέγεθος του κύκλου.
Μαθαίνω
Θεώρημα Χορδής και Εφαπτομένης
Η γωνία που σχηματίζεται από μια χορδή του κύκλου και

A
την εφαπτομένη στο άκρο της χορδής είναι ίση με την ω Β
εγγεγραμμένη που βαίνει στο τόξο της χορδής
φ
Δ
Γ
Απόδειξη:
Θα αποδείξουμε ότι 𝛣𝛢̂𝛤 = 𝛥𝛣� 𝛤.
Φέρουμε τις ακτίνες 𝛫𝛫 και 𝛫𝛫.
Tο τρίγωνο 𝛫𝛫𝛫 είναι ισοσκελές. Άρα 𝛫𝛤� 𝐵 = 𝛫𝛣� 𝛤 = 𝑥. A
𝛤𝐾� 𝐵 = 2𝜔. (Η επίκεντρη γωνία είναι διπλάσια της
ω Κ Β
εγγεγραμμένης) x
φ
𝑥 + 𝑥 + 2ω = 180ο (άθροισμα γωνιών του τριγώνου ΒΚΓ) ⇒
2𝑥 + 2ω = 180ο ⇒ x
𝑥 + ω = 90ο ⇒ ω = 90ο − 𝑥 (1) Δ
Γ
� 𝜊
𝛫𝐵 𝛥 = 90 (Η ακτίνα είναι κάθετη με την εφαπτομένη)
𝑥 + 𝜑 = 90𝜊 ⇒ 𝜑 = 90𝜊 − 𝑥 (2)
� = 𝜑� ⇒ 𝛣𝛢̂𝛤 = 𝛥𝛣� 𝛤
Από τις σχέσεις (1) και (2) προκύπτει ότι 𝜔
88
1. Από σημείο 𝛦 εκτός του κύκλου (𝛫, 𝜌) φέρουμε εφαπτόμενα τμήματα 𝛦𝛦 και ΕΒ
προς τον κύκλο. Να αποδείξετε ότι 𝛦𝛦 = 𝛦𝛦
Λύση:
𝛦𝛦 και 𝛦𝛦 είναι εφαπτόμενα τμήματα. A
E
𝛤𝛤 και 𝛤𝛤 είναι χορδές κύκλου.
Από το θεώρημα χορδής και εφαπτομένης προκύπτει ότι Γ
𝛦𝛢̂𝛣 = 𝛢𝛤� 𝛣 � ⇒ 𝛦𝛢̂𝛣 = 𝛦𝛣� 𝛢
𝛦𝛣� 𝛢 = 𝛢𝛤� 𝛣 Β
Άρα, το τρίγωνο 𝛦𝛦𝛦 είναι ισοσκελές με 𝛦𝛦 = 𝛦𝛦.
Παρατήρηση: Τα εφαπτόμενα τμήματα που άγονται από σημείο έξω από τον κύκλο
είναι ίσα μεταξύ τους.
2. Στο διπλανό σχήμα το τρίγωνο 𝛢𝛢𝛢 είναι εγγεγραμμένο σε κύκλο. Αν 𝛢𝛢 και 𝛤𝛤

είναι εφαπτόμενα τμήματα στα 𝛢 και 𝛤, αντίστοιχα, να υπολογίσετε τις γωνίες
𝜔
�, 𝑦�, 𝑧̂ .
ω Δ
Λύση: A α
Η γωνία Ζ σχηματίζεται από το εφαπτόμενο τμήμα 𝛤𝛤 και τη y
χορδή 𝛢𝛢 και η γωνία 𝛣 βαίνει στο τόξο 𝛢𝛢. Άρα, από το z
Γ
θεώρημα χορδής και εφαπτομένης προκύπτει ότι 𝛣� = 𝛧� = 62° . 62 72
B
Από το ίδιο θεώρημα προκύπτει ότι 𝑦� = 72° ε
Τα εφαπτόμενα τμήματα που άγονται από σημείο έξω από τον κύκλο είναι ίσα,
δηλαδή 𝛢𝛢 = 𝛥𝛥. Άρα το τρίγωνο 𝛢𝛢𝛢 είναι ισοσκελές με 𝛼� = 𝛧� = 62° .
� + 𝛼� + 𝑧̂ = 180° ⇒
𝜔 (άθροισμα γωνιών τριγώνου ΑΔΓ)
° ° °
� = 180 − 62 − 62 ⇒ 𝜔
𝜔 � = 56°
3. Στο διπλανό σχήμα η γωνία 𝛢̂ βαίνει σε ημικύκλιο και η ευθεία (𝜀) είναι
εφαπτομένη του κύκλου στο σημείο 𝛤. Να υπολογίσετε τις τιμές
των 𝑥, 𝑦, 𝑧. A
y
Λύση: 4x
B x z
K Γ
Η γωνία 𝛢̂ βαίνει σε ημικύκλιο άρα 𝑦� = 90° .
∆ ε
4𝑥 + 𝑥 + 90° = 180° (άθροισμα γωνιών ΑΒΓ ).
5𝑥 = 90°
𝑥 = 18°
Από το θεώρημα χορδής και εφαπτομένης προκύπτει ότι 𝑧̂ = 𝛣� = 4𝑥 ⇒ 𝑧̂ = 72°
1. Να υπολογίσετε την τιμή του 𝑥 και του 𝑦 για καθεμιά από τις πιο κάτω περιπτώσεις,
αν (𝜀) είναι εφαπτομένη του κύκλου.
(α) (β) (γ)

A B y
A
56 Β x
Δ x A
70 Β 129
Δ x 63
y
Γ (ε) Γ E (ε)
(ε)
2. Να κατασκευάσετε κύκλο (𝛫, 4𝑐𝑐) και να σχεδιάσετε μια χορδή του, 𝛢𝛢. Στο
σημείο 𝛣, να φέρετε την εφαπτομένη 𝛣𝛣, ώστε η γωνία 𝛦𝐵� 𝐴 = 70° . Να
� 𝛣.
υπολογίσετε τη γωνία 𝛢𝛫
Β M
3. Να υπολογίσετε την οξεία γωνία που δημιουργείται από τη χορδή
𝛢𝛢 και την εφαπτομένη (𝜀) του κύκλου (𝛬, 𝜌) στο σημείο 𝛢, αν
A
͡ =5 ΑMB
ισχύει ότι ΑKΒ ͡ . Τα 𝛭 και 𝛫 είναι σημεία του κύκλου Λ
όπως φαίνεται στο διπλανό σχήμα. (ε)
K
4. Να κατασκευάσετε κύκλο με κέντρο 𝛫 και διάμετρο 𝛢𝛢 = 7𝑐𝑐. Να γράψετε ένα
σημείο 𝛤 στην περιφέρεια του κύκλου τέτοιο ώστε η γωνία 𝛣𝛢̂𝛤 = 30° . Να φέρετε
την εφαπτομένη του κύκλου στο 𝛤 και να σημειώσετε με 𝛥 την τομή της
εφαπτομένης με την προέκταση της 𝛢𝛢. Να δείξετε ότι το 𝛢𝛢𝛢 είναι ισοσκελές
τρίγωνο. A
E
5. Από σημείο 𝛦 εκτός κύκλου φέρουμε την εφαπτομένη 𝛦𝛦,
όπου 𝛢 είναι το σημείο επαφής, και την τέμνουσα 𝛦𝛦𝛦. Αν
Γ
𝛢𝛢 = 𝛦𝛦, να δείξετε ότι το τρίγωνο 𝛢𝛢𝛢 είναι ισοσκελές.
Β
6. Από σημείο 𝛢 που βρίσκεται εκτός του κύκλου (𝛫, 𝛲) φέρουμε τα εφαπτόμενα
τμήματα 𝛢𝛢 και 𝛢𝛢. Αν η γωνία 𝛣𝛢̂𝛤 = 58° , να υπολογίσετε το τόξο 𝛣𝛣 που
� 𝛤.
αντιστοιχεί στην κυρτή γωνία 𝛣𝛫
7. Στα άκρα της διαμέτρου 𝛢𝛢 ενός ημικυκλίου φέρουμε εφαπτόμενες. Η εφαπτομένη

του ημικυκλίου σε ένα σημείο 𝛤 τέμνει τις εφαπτόμενες στα σημεία Α και Β, σε
σημεία 𝛥 και 𝛦, αντίστοιχα.
(α) Να δείξετε ότι η γωνία 𝛦𝛦𝛦 είναι ορθή.
(β) Πού βρίσκεται το κέντρο του κύκλου που περνά από τα σημεία 𝛦, 𝛰, 𝛥;
90
1. Να υπολογίσετε τις τιμές του 𝑥 και 𝑦 σε καθεμιά από τις πιο κάτω περιπτώσεις
(α) (β) (γ)
A B A
86 B A 72
O O x Β
x Γ 66
y
Γ x Δ
Γ
(δ) (ε) (στ)
Δ B
A 37
30 B A x A
x 30 B 29
x
Δ Γ
Γ Γ
2. Ένα τετράπλευρο ΑΒΓΔ είναι εγγεγραμμένο σε κύκλο με A� B = 120° , B� Γ= 30° ,

Γ� Δ= 80° . Να υπολογίσετε τις γωνίες του τετραπλεύρου 𝛢𝛢𝛢𝛢.
3. Στο διπλανό σχήμα παρουσιάζεται η κάτοψη του αγγλικού

μνημείου Stonehedge που είναι φτιαγμένο από βράχους.
Τμήματα του μνημείου δημιουργούν δύο ομόκεντρους
κύκλους. Να αποδείξετε ότι οι γωνίες 𝑥 και 𝑦 είναι ίσες .
4. Στο διπλανό σχήμα δίνεται το πεντάγωνο 𝛢𝛢𝛢𝛢𝛢 εγγεγραμμένο B

σε κύκλο. x
͡ και ΕΒΓ
͡ . A x x Γ
(α) Να συγκρίνετε τα τόξα ABΔ
͡ =ΓΔ͡ .
(β) Να δείξετε ότι AΕ
x x
(γ) Να υπολογίσετε την τιμή του 𝑥. Ε Δ
5. Σε ορθογώνιο σύστημα αξόνων δίνεται κύκλος με κέντρο το σημείο 𝛫(3,3) και

ακτίνα 𝑅 = 3 𝑐𝑐. Να βρείτε τις συντεταγμένες των σημείων επαφής 𝛢 και 𝛣 του
κύκλου με τους άξονες 𝛰𝛰 και 𝛰𝑦, αντίστοιχα. Αν 𝛤 είναι σημείο της περιφέρειας
του κύκλου με συντεταγμένες 𝛤(4, 𝛾), να υπολογίσετε το μέτρο της γωνίας 𝛢𝛢𝛢.
A
6. Να υπολογίσετε τις γωνίες του τριγώνου 𝛢𝛢𝛢. 3x
2x
Γ B
4x
7. Δίνονται δυο ίσοι κύκλοι (𝛰, 𝜌) και (𝛫, 𝜌) με
𝛰𝛰 = 𝜌, οι οποίοι τέμνονται στα σημεία 𝛢 και 𝛥.
(α) Να αποδείξετε ότι το τρίγωνο 𝛰𝛰𝛰 είναι
ισόπλευρο.
(β) Να υπολογίσετε τις γωνίες του τριγώνου
𝛣𝛣𝛣.
� 𝛥 είναι 120𝜊 και η γωνία

8. Στο ακόλουθο σχήμα η επίκεντρη γωνία 𝛣𝛰
𝛤𝛤𝛤 είναι 15𝜊 .
(α) Να υπολογίσετε τη γωνία 𝛣𝛣𝛣.
(β) Να αποδείξετε ότι η γωνία ω είναι 45𝜊 .
9. Έστω κύκλος με κέντρο 𝛰 και ακτίνα 𝜌. Θεωρούμε κάθετες ακτίνες 𝛰𝛰 , 𝛰𝛰 και

εφαπτόμενο στον κύκλο τμήμα 𝛢𝛢 με 𝛢𝛢 = 𝛰𝛰.
(α) Να αποδείξετε ότι τα τμήματα 𝛢𝛢 και 𝛣𝛣 διχοτομούνται.
(β) Να υπολογίσετε τις γωνίες του τετραπλεύρου 𝛢𝛢𝛢𝛢.
� = 𝛤� = 90𝜊 ) στο οποίο η 𝛣𝛣 είναι η

10. Δίνεται ορθογώνιο τραπέζιο 𝛢𝛢𝛢𝛢 (𝛣
εφαπτομένη κύκλου με διάμετρο την 𝛢𝛢. Να αποδείξετε ότι: 𝛢𝛢 + 𝛤𝛤 = 𝛢𝛢
92
11. Σε κύκλο με κέντρο 𝛫 είναι εγγεγραμμένο ισόπλευρο τρίγωνο 𝛢𝛢𝛢. Αν 𝛤𝑥 είναι η
εφαπτομένη του κύκλου στο 𝛤, να δείξετε ότι η 𝛢𝛢 είναι διχοτόμος της αμβλείας
γωνίας 𝛣𝛣𝛣
△ ⌃ = 30° και 𝛢𝛢 = 𝛢𝛢 , είναι εγγεγραμμένο σε κύκλο.

12. Το ισοσκελές τρίγωνο AΒΓ με AΒΓ
Αν 𝛥 είναι τυχαίο σημείο της 𝛣𝛣 και η προέκταση της 𝛢𝛢 τέμνει τον κύκλο στο 𝛦, να
⌃ = AΕΒ
δείξετε ότι AΒΓ ⌃ .
13. Δίνεται κύκλος (𝛫, 𝑅) και σημείο 𝛣 εκτός αυτού. Με κέντρο 𝛭 το μέσο του 𝛫𝛫 και
ακτίνα 𝛭𝛭 φέρουμε ημικύκλιο με διάμετρο 𝛫𝛫. Αν 𝛢 είναι το σημείο τομής του
κύκλου (𝛫, 𝑅) με το ημικύκλιο, να υπολογίσετε τη γωνία 𝛫𝛫𝛫. Να εξηγήσετε γιατί η
ευθεία που περνά από τα σημεία 𝛢 και 𝛣 είναι εφαπτομένη του κύκλου.
14. Στο σχήμα που ακολουθεί, η 𝛢𝛢 είναι εφαπτομένη του κύκλου (𝛰, 𝜌) στο σημείο του
Α και επιπλέον ισχύουν 𝛤𝛢̂𝑥 = 85° και ∆𝛣� 𝛢 = 40° .
(α) Να αποδείξετε ότι: 𝛣�1 = 45° .
(β) Να υπολογίσετε τη γωνία 𝜑� .
15. Οι κορυφές του τριγώνου 𝛢𝛢𝛢 είναι σημεία κύκλου. Η εφαπτομένη του κύκλου στο
𝛢 τέμνει την ευθεία 𝛣𝛣 στο 𝛦. Φέρουμε τη διχοτόμο 𝛢𝛢 του τριγώνου 𝛢𝛢𝛢. Να
δείξετε ότι το τρίγωνο 𝛦𝛦𝛦 είναι ισοσκελές.
16. Να αποδείξετε τα πιο κάτω θεωρήματα:

(α) Ευθεία που περνά από το κέντρο 𝛫 ενός κύκλου και είναι κάθετη προς τη χορδή
𝛢𝛢, τότε περνά από το μέσο 𝛮 της χορδής και από το μέσο 𝛭 του τόξου 𝛢𝛢.
(β) Ευθεία που περνά από το κέντρο 𝛫 ενός κύκλου και από το μέσο 𝛮 μιας χορδής
𝛢𝛢, τότε είναι κάθετη στη χορδή και περνά από το μέσο 𝛭 του τόξου 𝛢𝛢.
(γ) Ευθεία που περνά από το κέντρο 𝛫 ενός κύκλου και από το μέσο 𝛭 ενός τόξου
𝛢𝛢, τότε είναι μεσοκάθετη της χορδής 𝛢𝛢.
(δ) Ευθεία που περνά από το μέσο χορδής 𝛢𝛢 και το μέσο του αντίστοιχου τόξου
𝛢𝛢, τότε περνά από το κέντρο του κύκλου και είναι κάθετη με τη χορδή 𝛢𝛢.
1. (α) Να κατασκευάσετε ένα τραπέζιο με τις 4 κορυφές του να είναι σημεία κύκλου.
(β) Τι είδους τραπέζιο έχετε κατασκευάσει;
2. Δίνεται κύκλος με διάμετρο 𝛢𝛢 και εφαπτομένη 𝐵𝐵. Από ένα σημείο 𝛦 του κύκλου
φέρουμε τέμνουσα 𝛢𝛢 η οποία όταν προεκταθεί, τέμνει τη 𝛣𝑥 στο σημείο 𝛤. Η
εφαπτομένη του κύκλου στο σημείο 𝛦 τέμνει τη 𝛣𝑥 στο σημείο 𝛥. Να δείξετε ότι το
τρίγωνο 𝛤𝛤𝛤 είναι ισοσκελές.
3. Δύο ίσοι κύκλοι τέμνονται στα 𝛢 και 𝛣. Από το 𝛢 φέρουμε ευθεία που τέμνει τους
δύο κύκλους στα σημεία 𝛤 και 𝛥. Να δείξετε ότι το τρίγωνο 𝛣𝛣𝛣 είναι ισοσκελές.
4. Το τρίγωνο 𝛢𝛢𝛢 είναι εγγεγραμμένο σε κύκλο. Αν 𝛢𝛢 είναι το ύψος του τριγώνου
και 𝛢𝛢 η διάμετρος του κύκλου, να δείξετε ότι 𝛣𝛢̂𝛦 = 𝛥𝛢̂𝛤.
5. Σε κύκλο φέρουμε χορδή 𝛢𝛢 και την εφαπτομένη του κύκλου 𝛢𝛢. Η διχοτόμος της
γωνίας 𝛥𝛥𝛥 τέμνει τον κύκλο στο σημείο 𝛦. Να δείξετε ότι το 𝛢𝛢𝛢 είναι ισοσκελές
τρίγωνο.
6. Να αποδείξετε ότι η γωνία που δημιουργείται από δύο τέμνουσες ενός κύκλου οι
οποίες τέμνονται έξω από τον κύκλο, έχει μέτρο ίσο με τη διαφορά των δύο
εγγεγραμμένων γωνιών που βαίνουν στα τόξα που περιέχει η γωνία.
7. Δίνεται τετράγωνο 𝛢𝛢𝛢𝛢 με πλευρά 𝛼. Με διάμετρο ΑΒ γράφουμε ημικύκλιο μέσα

στο τετράγωνο και με κέντρο Α και ακτίνα α γράφουμε τόξο μέσα στο τετράγωνο.
Από το Α φέρουμε ημιευθεία που τέμνει το τόξο στο σημείο Ζ και το ημικύκλιο στο
σημείο 𝛦. Αν Ζ𝛨 ⊥ 𝛣𝛣, με Η σημείο της 𝛣𝛣, να αποδείξετε ότι 𝛧𝛧 = 𝛧𝛧.
94
Ενότητα
Γραμμικά Συστήματα
4
• Να επιλύουμε και να διερευνούμε εξισώσεις

πρώτου βαθμού.
• Να επιλύουμε και να διερευνούμε γραμμικά

συστήματα.
• Να ερμηνεύουμε γραφικά τη λύση ενός

γραμμικού συστήματος.
ΕΝΟΤΗΤΑ 4 : ΓΡΑΜΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ 95

Πώληση εφημερίδων
Στη Ζέτλαντ δύο εφημερίδες προτίθενται να προσλάβουν πωλητές. Οι πιο κάτω
ανακοινώσεις παρουσιάζουν τον τρόπο αμοιβής των πωλητών της κάθε εφημερίδας.
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΑΣΤΕΡΙ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΚΑΛΗΜΕΡΑ

ZEDLAND DAILY
ΧΡΕΙΑΖΕΣΑΙ ΚΑΛΑ ΑΜΕΙΒΟΜΕΝΗ
ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΟ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΟΥ ΑΠΑΙΤΕΙ
ΕΙΣΟΔΗΜΑ; ΛΙΓΟ ΧΡΟΝΟ!
WELL PAID JOB THAT TAKES
ΓΙΝΕ ΠΩΛΗΤΗΣ ΤΗΣ LITTLE TIME!
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΜΑΣ
Όταν πωλείς την εφημερίδα
Αμοιβή: Καλημέρα κερδίζεις 60 ζετς
0,20 ζετς για κάθε εφημερίδα την
Sell εβδομάδα
the Zedlandκαι επιπλέον
Daily and make
για τα πρώτα 240 αντίτυπα 0,05 ζετς για κάθε αντίτυπο
60 zeds a week, plus an
που πωλείς σε μίαν εβδομάδα, εφημερίδας που πωλείς.
additional 0.05 zeds per
και επιπλέον 0,40 ζετς για
κάθε επιπρόσθετο αντίτυπο newspaper you sell.
εφημερίδας που πωλείς.
Ερώτηση 1: ΠΩΛΗΣΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ
Ο Φάνης πωλεί κατά μέσο όρο 350 αντίτυπα της εφημερίδας Αστέρι κάθε εβδομάδα.
Ποια είναι η μέση εβδομαδιαία αμοιβή του Φάνη;
Ποσό σε ζετς: ........................................
Η Χριστίνα είναι πωλήτρια της εφημερίδας Καλημέρα. Μια εβδομάδα πληρώθηκε 74 ζετς.
Πόσες εφημερίδες πώλησε εκείνη την εβδομάδα;
Αριθμός αντιτύπων που πώλησε: ..........
96
ΕΝΟΤΗΤΑ 4 : ΓΡΑΜΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ
Ο Γιάννης αποφάσισε να υποβάλει αίτηση, για να εργαστεί ως πωλητής σε μια εφημερίδα.

Πρέπει να επιλέξει κατά πόσο θα εργαστεί στην εφημερίδα Αστέρι ή στην εφημερίδα
Καλημέρα.
Ποια από τις πιο κάτω γραφικές παραστάσεις αναπαριστά ορθά πώς αμείβουν οι δύο
εφημερίδες τους πωλητές τους; Να βάλεις σε κύκλο A, B, Γ ή Δ.
A B
Εβδομαδιαίος μισθός (ζετς)

Καλημέρα Καλημέρα
Αστέρι Αστέρι
Αριθμός αντιτύπων που πωλήθηκαν Αριθμός αντιτύπων που πωλήθηκαν
Γ Δ
Καλημέρα Καλημέρα
Αστέρι Αστέρι
Αριθμός αντιτύπων που πωλήθηκαν Αριθμός αντιτύπων που πωλήθηκαν

98
Επίλυση Εξίσωσης α’ Βαθμού
(α) Να γράψετε όλες τις εξισώσεις που προκύπτουν
από τη (𝜆2 − 1)𝑥 = 𝜆 − 1, όταν το λ παίρνει τιμές
από το σύνολο {−2, −1, 0, +1, +2} και να τις
λύσετε.
(β) Να ανοίξετε το εφαρμογίδιο «AlykEn04_ParametrikiEksisosi.ggb». Δίνεται η εξίσωση

𝑦 = (𝜆2 − 1)𝑥 − 𝜆 + 1, 𝜆 ∈ {−2, −1, 0, +1, +2}. Να αναφέρετε για κάθε
𝜆 ∈ {−2, −1, 0, +1, +2} τη θέση της ευθείας ως προς τον άξονα των 𝑥 και να τη
συνδέσετε με το είδος της λύσης του (α) ερωτήματος.
Μαθαίνω
• Κάθε εξίσωση της μορφής 𝛼𝛼 = 𝛽, με 𝑥 να είναι ο άγνωστος της εξίσωσης και

α, β ∈ ℝ, να είναι σταθερoί αριθμοί, ονομάζεται εξίσωση πρώτου βαθμού με έναν
άγνωστο.
• Η εξίσωση 𝛼𝛼 = 𝛽 , 𝛼, 𝛽 ∈ ℝ,
𝛽
 έχει μοναδική λύση τη 𝑥 = 𝛼 , όταν 𝛂 ≠ 𝟎
 δεν έχει λύση (αδύνατη), όταν 𝜶 = 𝟎 𝜿𝜿𝜿 𝜷 ≠ 𝟎
 έχει άπειρες λύσεις (αόριστη ή ταυτότητα), όταν 𝛂 = 𝟎 𝛋𝛋𝛋 𝛃 = 𝟎
Για παράδειγμα η εξίσωση: (𝜆 − 2)(𝜆 + 1)𝑥 = 𝜆(𝜆 + 1), 𝜆 ∈ ℝ
𝜆
o Έχει μοναδική λύση όταν 𝜆 ≠ 2 , 𝜆 ≠ −1 τη 𝑥 = 𝜆−2.
o Αν 𝜆 = 2 η εξίσωση παίρνει τη μορφή 0 ∙ 𝑥 = 6 (Αδύνατη).
o Αν 𝜆 = −1, η εξίσωση παίρνει τη μορφή 0 ∙ 𝑥 = 0 (Αόριστη).

Σημείωση:
 Η λύση μιας εξίσωσης ονομάζεται και ρίζα της εξίσωσης.
 Όταν οι συντελεστές α και β της εξίσωσης εκφράζονται με παραμέτρους, τότε η
εξίσωση ονομάζεται παραμετρική και η διαδικασία εύρεσης των ριζών διερεύνηση.

1. Να λύσετε και να διερευνήσετε την εξίσωση: (𝜇 − 1)𝑥 = 𝜇 + 4 , όταν 𝜇 ∈ {0,1,2,3}
Λύση:
Το 𝜇 παίρνει μόνο τις τιμές από το σύνολο {0,1,2,3}.
Η εξίσωση έχει μοναδική λύση, όταν το 𝜇 − 1 ≠ 0, ή 𝜇 ≠ 1.
Από τις 4 τιμές που μπορεί να πάρει το 𝜇 η εξίσωση θα έχει μόνο μία λύση όταν,
𝜇 = 0,2,3. Η λύση της εξίσωσης θα είναι αριθμός της μορφής:
𝜇+4
𝑥= , 𝜇 = 0,2,3
𝜇−1
Εξετάζοντας την κάθε περίπτωση ξεχωριστά, έχουμε:
• Για 𝜇 = 0, η εξίσωση γίνεται −1𝑥 = 4 και έχει μοναδική λύση το 𝑥 = −4.

• Για 𝜇 = 2, η εξίσωση γίνεται 1𝑥 = 6 και έχει μοναδική λύση το 𝑥 = 6.
7
• Για 𝜇 = 3, η εξίσωση γίνεται 2𝑥 = 7 και έχει μοναδική λύση το 𝑥 = 2.
• Για 𝜇 = 1, η εξίσωση γίνεται 0𝑥 = 5, που είναι αδύνατη (καμία λύση).
2. Να λύσετε και να διερευνήσετε τις εξισώσεις για τις διάφορες τιμές του𝜆(𝜆 ∈ ℝ).
(α) (𝜆 − 2)𝑥 − 6 = 0. (β) 𝜆2 𝑥 − 2𝜆 = 25𝑥 − 10
Λύση:
(α) Η παραμετρική εξίσωση (𝜆 − 2)𝑥 − 6 = 0, 𝜆 ∈ ℝ γράφεται:
(𝜆 − 2)𝑥 = 6
6
Αν 𝜆 ≠ 2 , 𝑥 = 𝜆−2, 𝜆 ∈ ℝ (μοναδική λύση της εξίσωσης)
Αν 𝜆 = 2, η εξίσωση παίρνει τη μορφή: 0𝑥 = 6 (είναι αδύνατη στο ℝ)
(β) Η παραμετρική εξίσωση 𝜆2 𝑥 − 2𝜆 = 25𝑥 − 10, 𝜆 ∈ ℝ, γράφεται:
𝜆2 𝑥 − 25𝑥 = 2𝜆 − 10 ⟺ (𝜆2 − 25)𝑥 = 2𝜆 − 10
Αν 𝜆2 − 25 ≠ 0 ⟺ (𝜆 − 5)(𝜆 + 5) ≠ 0 ή 𝜆 ≠ ±5 (𝐴 ∙ 𝐵 ≠ 0 ⟺ 𝐴 ≠ 0 και 𝛣 ≠ 0),

2𝜆−10 2(𝜆−5) 2
𝑥= 𝜆2 −25
= (𝜆−5)(𝜆+5) = 𝜆+5 , ∈ ℝ, 𝜆 ≠ ±5 (μοναδική λύση της εξίσωσης)
100
Αν 𝜆 = −5, προκύπτει η εξίσωση: 0𝑥 = −20 (είναι αδύνατη εξίσωση)
Αν 𝜆 = 5, προκύπτει η εξίσωση: 0𝑥 = 0 (ισχύει για κάθε 𝑥 ∈ ℝ , είναι ταυτότητα)
3. Για ποιες τιμές της παραμέτρου 𝜅 ∈ ℝ οι πιο κάτω εξισώσεις είναι αδύνατες;
(α) 2𝜅𝜅 − 3𝜅 = 10 − 𝑥 ,
(β) (𝜅 − 4)𝑥 = 20 − 5𝜅.
Λύση:
(α) 2𝜅𝜅 − 3𝜅 = 10 − 𝑥 ⟺ (2𝜅 + 1)𝑥 = 10 + 3𝜅.
Οι πιθανές τιμές του 𝜅 , ώστε η εξίσωση να είναι αδύνατη, είναι ακριβώς εκείνες
για τις οποίες θα πρέπει να ισχύει:
2𝜅 + 1 = 0 και 10 + 3𝜅 ≠ 0.
1 17
Αν 2𝜅 + 1 = 0 έχουμε 𝜅 = − 2 , και 10 + 3𝜅 = 2
≠ 0.
1
Άρα, η εξίσωση είναι αδύνατη στο ℝ για 𝜅 = − 2.
(β) Οι πιθανές τιμές του 𝜅, ώστε η εξίσωση να είναι αδύνατη, είναι ακριβώς
εκείνες για τις οποίες θα πρέπει να ισχύει συγχρόνως:
𝜅 − 4 = 0 και 20 − 5𝜅 ≠ 0.
Για 𝜅 − 4 = 0 ⟹ 𝜅 = 4 και το 20 − 5𝜅 = 20 − 5 ∙ 4 = 0.
Δηλαδή για 𝜅 = 4, η εξίσωση(𝜅 − 4)𝑥 = 20 − 5𝜅 γίνεται 0𝑥 = 0 (αόριστη) και
έτσι, η ζητούμενη εξίσωση δεν γίνεται ποτέ αδύνατη.

(α) 15 − 6(2𝑦 + 1) = 3𝑦
4𝑥 𝑥−1 5𝑥
(β) − = ,
3 2 6
7 15𝜆−6 4−3𝜆
(γ) − = .
5 10 2
2. Να χαρακτηρίσετε ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ τις πιο κάτω προτάσεις:
(α) Η εξίσωση 𝟐𝒙 = 𝟎 δεν έχει καμία λύση. ΣΩΣΤΟ /ΛΑΘΟΣ

(β) Η εξίσωση −(𝑥 − 6) − 𝑥 = 2(3 − 𝑥) είναι αόριστη. ΣΩΣΤΟ /ΛΑΘΟΣ
(γ) Η εξίσωση 0𝑥 = −2 είναι αδύνατη. ΣΩΣΤΟ /ΛΑΘΟΣ
Η εξίσωση (λ + 2)𝑥 = 10λ + 20 είναι ταυτότητα για
(δ) ΣΩΣΤΟ /ΛΑΘΟΣ
𝜆 = −2.
Η εξίσωση (λ2 − 1)𝑥 = 2λ + 2 είναι αδύνατη για
(ε) ΣΩΣΤΟ /ΛΑΘΟΣ
𝜆 = −1.
(στ) Η εξίσωση α𝑥 = β έχει πάντα λύση, αν 𝛼, 𝛽 ∈ ℝ. ΣΩΣΤΟ /ΛΑΘΟΣ
Αν η εξίσωση α𝑥 = β έχει λύση το 𝑥 = 3 και το 𝑥 = −3,
(ζ) ΣΩΣΤΟ /ΛΑΘΟΣ
τότε είναι ταυτότητα.
(η) Η εξίσωση (λ − 8)𝑥 = λ + 8 είναι ταυτότητα για 𝜆 = 8. ΣΩΣΤΟ /ΛΑΘΟΣ
Αν η εξίσωση (λ − 2)𝑥 = λ + 1 έχει λύση τη 𝑥 = 4, τότε
(θ) ΣΩΣΤΟ /ΛΑΘΟΣ
η τιμή του 𝜆 είναι 4.
3. Να απαντήσετε τις πιο κάτω ερωτήσεις, αιτιολογώντας την απάντησή σας.

(α) Για ποια τιμή του 𝛼, η εξίσωση (1 − 𝛼 2 )𝑥 = 𝛼 + 1 είναι αδύνατη;
(β) Ποια είναι η λύση της εξίσωσης (1 − 𝛼 2 )𝑥 = 𝛼 + 1, όταν 𝛼 = 3;
4. Να βρείτε την τιμή του 𝜇, ώστε η εξίσωση 4𝑥 − 6 = 𝜇𝜇 + 13µ:

(α) να είναι αδύνατη
(β) να είναι ταυτότητα
(γ) να έχει λύση τη 𝑥 = 5
5. Η εξίσωση (𝜆 − 3)𝑥 = 𝜆 + 12 έχει μοναδική λύση τη 𝑥 = −2. Να υπολογίσετε την

τιμή του 𝜆.
102
6. Για ποιες τιμές της παραμέτρου 𝜇 , 𝜇 ∈ ℝ η εξίσωση 𝜇 2 (𝑥 − 4) = 𝑥 + 4(2𝜇 + 1):
(α) είναι αδύνατη
(β) είναι ταυτότητα
(γ) έχει μοναδική λύση
7. Να λύσετε και να διερευνήσετε τις πιο κάτω εξισώσεις για 𝜆 ∈ ℝ.

(α) (𝜆 + 2)𝑥 = 𝜆2 − 4
(β) 𝜆2 (𝑥 − 1) + 3𝜆 = 𝑥 − 4
(γ) (𝜆2 − 𝜆 − 6)𝑥 = 𝜆2 − 4
8. Να αποδείξετε ότι για οποιεσδήποτε τιμές των 𝑎 , 𝛽 ∈ ℝ η εξίσωση

(𝑥 + 2𝛼)2 − (𝑥 − 2𝛽)2 = 4𝛼(2𝛼 + 2𝛽) έχει πάντα λύση.
9. Να αποδείξετε ότι, αν η εξίσωση (𝜆 − 3)𝑥 = 2𝜇 + 8 είναι ταυτότητα, τότε η εξίσωση

(3𝜇 + 12)𝑥 = 2𝜆 είναι αδύνατη.

Λύση-Διερεύνηση Γραμμικών Συστημάτων
Διερεύνηση(1)
Να ανοίξετε το αρχείο «AlykEn04_Sistimata.ggb».

•
Στο εφαρμογίδιο παρουσιάζονται οι γραφικές
παραστάσεις δύο ευθειών με εξισώσεις
𝑦 = λ1 𝑥 + β1
�.
𝑦 = 𝜆2 𝑥 + 𝛽2
(α) Να βρείτε γραφικά τη λύση (αν υπάρχει) των

πιο κάτω συστημάτων με τη βοήθεια του
λογισμικού.
𝑦 = 2𝑥 − 1 𝑦 = 3𝑥 − 1
Α) � Β) �
𝑦 =𝑥+3 𝑦 =𝑥+1
𝑦 = 3𝑥 − 1 𝑦 = 3𝑥 + 3
Γ) � Δ) �
𝑦 = 3𝑥 + 3 2𝑦 = 6𝑥 + 6
(β) Να βρείτε το πλήθος των λύσεων του καθενός από τα πιο πάνω συστήματα. Να
σχολιάσετε τα αποτελέσματα αυτά.
(γ) Να διατυπώσετε έναν κανόνα για την εύρεση
του πλήθους των λύσεων ενός γραμμικού
συστήματος δύο εξισώσεων με δύο
αγνώστους (χωρίς να λύσετε το σύστημα).
Να επιλέξετε το «Άλλες περιπτώσεις», για να
εμφανιστούν οι γραφικές παραστάσεις δύο
𝛼 𝑥 + 𝛽1 𝑦 = 𝛾1
ευθειών με εξισώσεις 1 �.
𝛼2 𝑥 + 𝛽2 𝑦 = 𝛾2
Να βρείτε γραφικά τη λύση (αν υπάρχει) των πιο κάτω συστημάτων με τη βοήθεια του
λογισμικού.
−3𝑥 + 2𝑦 = 1 3𝑥 − 2𝑦 = 4 3𝑥 − 2𝑦 = 3
Ε) � ΣΤ) � Ζ) �
3𝑥 + 𝑦 = 5 𝑦=4 −6𝑥 + 4𝑦 = 5
−2𝑥 + 𝑦 = −1 2𝑦 = 8 𝑥−𝑦 =3
Η) � Θ) � Ι) �
𝑥=3 −3𝑥 = 3 −2𝑥 + 2𝑦 = −6
Να γράψετε το πλήθος των λύσεων του καθενός από τα πιο πάνω συστήματα. Να
σχολιάσετε τα αποτελέσματα αυτά.
104
Διερεύνηση(2)
Ο Κώστας υπολόγισε την τιμή του κάθε αντικειμένου στον πίνακα (1). Ο τρόπος που
χρησιμοποίησε για τους υπολογισμούς του φαίνεται στον πίνακα (2).
(α) Να εξηγήσετε τόσο λεκτικά όσο και αλγεβρικά τον τρόπο σκέψης του Κώστα, για να
καταλήξει στα συμπεράσματά του, όπως φαίνονται στον πίνακα (2).
(β) Ποια είναι η τιμή του κάθε αντικειμένου;
ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ
€40
€115
€169
ΠΙΝΑΚΑΣ 2 ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ
€40
€35
€49

Μαθαίνω
𝜜𝟏 𝒙 + 𝜝𝟏 𝒚 = 𝜞𝟏
• Για τη διερεύνηση-λύση του συστήματος 𝜮: � με 𝜝𝟏 , 𝜝𝟐 ≠ 0,
𝜜𝟐 𝒙 + 𝜝𝟐 𝒚 = 𝜞𝟐
(𝜺𝟏 ): 𝒚 = 𝝀𝟏 𝒙 + 𝜷𝟏
οι εξισώσεις μπορούν να γραφούν ισοδύναμα στη μορφή: � ,
(𝜺𝟐 ): 𝒚 = 𝝀𝟐 𝒙 + 𝜷𝟐
𝜜 𝜜
όπου 𝝀𝟏 = − 𝜝𝟏 και 𝝀𝟐 = − 𝜝𝟐 , 𝜝𝟏 , 𝜝𝟐 ≠ 𝟎. Τότε το σύστημα 𝜮:
𝟏 𝟐
(i) θα έχει μοναδική λύση, αν 𝝀𝟏 ≠ 𝝀𝟐

(οι δύο ευθείες 𝜺𝟏 , 𝜺𝟐 τέμνονται σε ένα μόνο σημείο και η
λύση του συστήματος είναι οι συντεταγμένες του σημείου
τομής των 2 ευθειών).
(ii) δεν θα έχει καμία λύση, αν 𝝀𝟏 = 𝝀𝟐 και 𝜷𝟏 ≠ 𝜷𝟐

(Αδύνατο σύστημα)
(οι δύο ευθείες 𝛆𝟏 , 𝛆𝟐 είναι παράλληλες)
(iii) θα έχει άπειρες λύσεις, αν 𝝀𝟏 = 𝝀𝟐 και 𝜷𝟏 = 𝜷𝟐
(οι δύο ευθείες 𝛆𝟏 , 𝛆𝟐 ταυτίζονται (συμπίπτουν)).
Σημείωση
𝜜𝟏 𝒙 + 𝜝𝟏 𝒚 = 𝜞𝟏
Αν στο γραμμικό σύστημα 𝜮: � το 𝜝𝟏 = 𝟎, τότε το σύστημα μπορεί να
𝜜𝟐 𝒙 + 𝜝𝟐 𝒚 = 𝜞𝟐
πάρει μία από τις μορφές:
𝑥=𝜅
 𝛴1 : � 𝑦 = 𝜆𝑥 + 𝛽 , αν 𝜝𝟐 ≠ 𝟎
(Θα έχει μοναδική λύση, για οποιεσδήποτε τιμές των 𝜿, 𝝀, 𝜷).
ή
𝑥=𝜅
 𝛴2 : � 𝑥 = 𝜇 , αν 𝜝𝟐 = 𝟎
(θα έχει άπειρες λύσεις για 𝜿 = 𝝁, ενώ θα είναι αδύνατο για 𝜿 ≠ 𝝁).
Ανάλογα, προκύπτουν αντίστοιχες μορφές συστημάτων αν 𝜜𝟏 = 𝟎 , ή 𝜜𝟐 = 𝟎.
•
Σημείωση: Κάθε σύστημα, που έχει τουλάχιστον μία λύση, ονομάζεται συμβιβαστό.
106
𝛼1 𝑥 + 𝛽1 𝑦 + 𝛾1 𝑧 = 𝛿1
• Το σύνολο τριών εξισώσεων της μορφής � 2 𝑥 + 𝛽2 𝑦 + 𝛾2 𝑧 = 𝛿2 , ονομάζεται γραμμικό
𝛼
𝛼3 𝑥 + 𝛽3 𝑦 + 𝛾3 𝑧 = 𝛿3
σύστημα τριών εξισώσεων με τρεις αγνώστους.
(Οι συντελεστές 𝑎1 , 𝑎2 , 𝑎3 , 𝛽1 , 𝛽2 , 𝛽3 , 𝛾1 , 𝛾2 , 𝛾3 των αγνώστων 𝑥, 𝑦, 𝑧 και οι σταθεροί όροι
𝛿1 , 𝛿2 , 𝛿3 είναι πραγματικοί αριθμοί).
Το σύστημα μπορεί να επιλυθεί με διαδοχικές απαλοιφές του ίδιου αγνώστου, ώστε να
καταλήξουμε σε ένα σύστημα δύο εξισώσεων με δύο αγνώστους.
Σημείωση: Κάθε σύστημα, που έχει τουλάχιστον μία λύση, ονομάζεται συμβιβαστό.
𝑥 + 𝜆𝜆 = 9
1. Για ποιες τιμές του 𝜆 ∈ ℝ το σύστημα � :
3𝑥 + 𝜆2 𝑦 = 27
(α) έχει μοναδική λύση
(β) έχει άπειρες λύσεις
(γ) δεν έχει καμία λύση
Λύση:
1 9
𝑥 + 𝜆𝜆 = 9 𝑦 = −𝜆 ∙ 𝑥 + 𝜆
Το σύστημα � γράφεται στη μορφή �
3𝑥 + 𝜆2 𝑦 = 27 3
𝑦 =− ∙𝑥+
27
𝜆2 𝜆2
μόνο όταν 𝝀 ≠ 𝟎.
1 3
(α) Το σύστημα έχει μοναδική λύση, όταν − 𝜆 ≠ − 𝜆2 ⟹ 𝜆2 ≠ 3𝜆 ⟹ 𝜆 ≠ 0 και 𝜆 ≠ 3.
𝑥=9
(β) Αν 𝜆 = 0, το σύστημα γίνεται � και παριστάνει δύο ευθείες που συμπίπτουν.
3𝑥 = 27
Άρα, το σύστημα έχει άπειρες λύσεις.
𝑥 + 𝜆𝜆 = 9
Aν 𝜆 = 3, το σύστημα � γίνεται
3𝑥 + 𝜆2 𝑦 = 27
𝑥 + 3𝑦 = 9 𝑥 + 3𝑦 = 9
� ⟺� , επομένως το σύστημα έχει άπειρες λύσεις.
3𝑥 + 9𝑦 = 27 𝑥 + 3𝑦 = 9
(γ) Δεν υπάρχουν τιμές του 𝝀, ώστε το σύστημα να γίνεται αδύνατο.
(Για 𝝀 = 𝟎 , 𝝀 = 𝟑 προκύπτουν συστήματα με άπειρες λύσεις, ενώ για 𝝀 ≠ 𝟎, 𝝀 ≠ 𝟑

προκύπτουν συστήματα με μοναδική λύση).
𝜆𝜆 + 2𝑦 = 3
2. Να λύσετε το σύστημα 𝛴: � για λ ∈ ℝ
𝑥+𝑦 =6

Λύση:
1ος τρόπος
𝜆 3
𝑦 = −2𝑥 + 2
Οι δύο εξισώσεις μπορούν να γραφούν στη μορφή � .
𝑦 = −𝑥 + 6
𝜆
Οι δύο εξισώσεις παριστάνουν ευθείες με κλίσεις 𝜆1 = − 2 και 𝜆2 = −1.
𝜆
 Το σύστημα 𝛴 θα έχει μοναδική λύση, αν 𝜆1 ≠ 𝜆2 , δηλαδή − 2 ≠ −1 ⟹ 𝜆 ≠ 2.
𝜆𝜆 + 2𝑦 = 3
𝛴: �
𝑥+𝑦 =6
𝜆𝜆 + 2𝑦 = 3
⟺ � (πολλαπλασιάζουμε τη δεύτερη εξίσωση επί −2).
−2𝑥 − 2𝑦 = −12
⟺ (𝜆 − 2)𝑥 = −9 (προσθέτουμε κατά μέλη)
9
⟺ 𝑥 = − 𝜆−2 , λ ≠ 2 ,
(αντικαθιστούμε σε μια από τις αρχικές εξισώσεις)
9
𝑥 = − 𝜆−2 9 9
� ⟺ − 𝜆−2 + 𝑦 = 6 ⟺ 𝑦 = 6 − �− 𝜆−2�
𝑥+𝑦 =6
9 6λ−3
⟺ 𝑦 = 6 − �− 𝜆−2� = λ−2
, λ ≠ 2.
3
𝑦 = −𝑥 + 2
 Αν λ = 2 οι εξισώσεις γίνονται � .
𝑦 = −𝑥 + 6
Το σύστημα είναι αδύνατο (καμία λύση), γιατί οι ευθείες είναι παράλληλες, αφού
𝜆1 = 𝜆2 = −1 𝜅𝜅𝜅 𝛽1 ≠ 𝛽2 .
2ος τρόπος
𝜆𝜆 + 2𝑦 = 3 𝜆𝜆 + 2𝑦 = 3
� ⟺�
𝑥+𝑦 =6 𝑦 =6−𝑥
𝜆𝜆 + 2(6 − 𝑥) = 3 ⟺ (𝜆 − 2)𝑥 = −9 (Μέθοδος της αντικατάστασης)

9 9 6λ−3
Αν λ ≠ 2 ⟹ 𝑥 = − 𝜆−2 και 𝑦 = 6 − 𝑥 = 6 + 𝜆−2 = λ−2
.
9 6λ−3
Επομένως, το σύστημα έχει μοναδική λύση: 𝑥 = − 𝜆−2, 𝑦 = λ−2
με λ ≠ 2
Η εξίσωση (𝜆 − 2)𝑥 = −9 είναι αδύνατη, όταν λ = 2 και επομένως το σύστημα είναι

αδύνατο.
108
3. Να βρείτε την τιμή του κ, κ ∈ ℝ, ώστε το πιο κάτω σύστημα να έχει λύση και στη
συνέχεια να αναφέρετε τη θέση των ευθειών που παριστάνουν οι τρεις εξισώσεις.
𝑥 + 3𝑦 = 10
� 𝜅𝜅 + 𝑦 = 2𝜅
2𝑥 + 5𝑦 = 17
Λύση:
𝑥 + 3𝑦 = 10 −2𝑥 − 6𝑦 = −20
� ⟺� ⟺ 𝒚 = 𝟑 , 𝒙 = 𝟏.
2𝑥 + 5𝑦 = 17 2𝑥 + 5𝑦 = 17
Η λύση (1,3) θα πρέπει να επαληθεύει και την 3η
εξίσωση 𝜅𝜅 + 𝑦 = 2𝜅.
Επομένως, 𝜅 ∙ 1 + 3 = 2𝜅 ⟺ 𝜿 = 𝟑.
Γεωμετρικά, έχουμε τις τρεις ευθείες:
𝑥 + 3𝑦 = 10
� 3𝑥 + 𝑦 = 6 να περνούν από το σημείο (1,3).
2𝑥 + 5𝑦 = 17
4. Να λύσετε το πιο κάτω σύστημα τριών εξισώσεων με τρεις αγνώστους:

𝑎+𝛽+𝛾 =2
� 2𝛼 + 5𝛽 = 10
−3𝛼 + 2𝛾 = 21
Λύση:
Παρατηρούμε ότι η 2η εξίσωση δεν περιλαμβάνει τον άγνωστο 𝛾, οπότε απαλείφουμε το

γ από την 1η και την 3η εξίσωση.
Πολλαπλασιάζουμε επί −2 την 1η εξίσωση και προσθέτουμε κατά μέλη τις δύο εξισώσεις.
𝑎 + 𝛽 + 𝛾 = 2 −2 −2𝑎 − 2𝛽 − 2𝛾 = −4
� ⟺
−3𝛼 + 2𝛾 = 21 1 −3𝛼 + 2𝛾 = 21
−5𝛼 − 2𝛽 = 17
Επιλέγουμε τις δύο εξισώσεις με άγνωστους τα 𝛼 και 𝛽 και επιλύουμε ως προς 𝛼 και 𝛽
2𝛼 + 5𝛽 = 10 5 10𝛼 + 25𝛽 = 50
� +
−5𝛼 − 2𝛽 = 17 2 −10𝛼 − 4𝛽 = 34
21𝛽 = 84
⟺𝛽=4
Αντικαθιστούμε το 𝛽 = 4 στη 2𝛼 + 5𝛽 = 10 ⇒ 2𝛼 + 20 = 10 ⇒ 𝛼 = −5.

Αντικαθιστούμε 𝛼 = −5, 𝛽 = 4 στην 𝛼 + 𝛽 + 𝛾 = 2 ⇒ 𝛾 = 3. Επομένως, η λύση του
συστήματος είναι (𝛼 = −5, 𝛽 = 4, 𝛾 = 3).

1. Να βρείτε το πλήθος των λύσεων των πιο κάτω συστημάτων:

𝑥 + 3𝑦 = 10 −3𝑥 + 2𝑦 = 6 𝑥 + 3𝑦 = 17
(α) � (β) � (γ) �
𝑥 + 5𝑦 = 16 3𝑥 − 2𝑦 = 12 2𝑥 + 6𝑦 = 34
2. Να σημειώσετε στον πίνακα δίπλα από κάθε σύστημα, την κατάλληλη από τις πιο κάτω
εκφράσεις:
i. έχει μοναδική λύση
ii. δεν έχει λύση
iii. έχει άπειρες λύσεις
𝒙=𝟎
(α) �
𝒚=𝟐
𝟐𝟐 = 𝟒
(β) �
𝟑𝟑 = 𝟓
𝟐𝒙 = 𝟒
(γ) �
𝟑𝟑 = 𝟔
𝒙=𝟎
(δ) �
𝒚=𝟎
𝒙+𝒚=𝟎
(ε) �
𝒙+𝒚=𝟑
𝒙 + 𝒚 = 𝟏𝟏
(στ) �
𝒙−𝒚=𝟐
𝒙+𝒚=𝟎
(ζ) �
𝟐𝟐 + 𝟐𝟐 = 𝟎
𝜆𝜆 + 3𝑦 = 6
3. Για ποιες τιμές των 𝜅 και 𝜆 το σύστημα � έχει άπειρες λύσεις;
6𝑥 + 2𝑦 = 𝜅 − 2
4. Να διερευνήσετε και να λύσετε τα συστήματα για τις διάφορες τιμές της παραμέτρου
λ, λ ∈ ℝ.
2𝑥 − 4𝑦 = −4 𝜆𝜆 + 𝑦 = 4
(α) � (β) �
𝑥 + 𝜆𝜆 = 5 𝑥 + 𝑦 = 4𝜆
𝜆𝜆 + 4𝑦 = 6 𝜆𝜆 + (𝜆 + 6)𝑦 = 6
(γ) � (δ) �
𝑥 + 2𝑦 = −2 𝑥 + 𝜆𝜆 = −2
110
5. Να γράψετε ένα γραμμικό σύστημα δύο εξισώσεων με δύο αγνώστους, που:
(α) να έχει μοναδική λύση το (1, −3)
(β) να είναι αδύνατο και η μία εξίσωσή του να είναι 𝑥 + 5𝑦 = 4
(γ) να έχει άπειρες λύσεις
𝜅𝜅 + 𝜆𝜆 = 𝜆 − 2𝜅 + 35
6. Να υπολογίσετε τις τιμές των κ και λ , αν το σύστημα � έχει
2𝜆𝜆 + 𝜅𝜅 = 𝜅 + 3𝜆
λύση το (1, −1).
7. Να βρείτε την τιμή του 𝛼 και 𝛽 ώστε τα πιο κάτω συστήματα να έχουν την ίδια λύση (να
είναι ισοδύναμα).
2𝑥 + 5𝑦 = 9 𝛼𝛼 + 2𝑦 = 8
� και �
3𝑥 + 4𝑦 = 10 5𝑥 + 𝛽𝛽 = 3
8. Ποια από τα πιο κάτω συστήματα είναι συμβιβαστά;
3𝑥 + 19𝑦 = 2 2𝑥 + 3𝑦 = 2
(α) � 𝑥 + 2𝑦 = 5 (β) � 𝑥 + 2𝑦 = 3
𝑥 − 2𝑦 = 9 4𝑥 − 5𝑦 = 1
𝑥+𝑦 =0 4𝑥 + 𝑦 = 0
(γ) � (δ) �
2𝑥 + 𝑦 = 0 12𝑥 + 3𝑦 = 0
𝜆𝜆 + 2𝑦 = 20
9. Να βρείτε την τιμή του λ ∈ ℝ, ώστε το σύστημα: �−7𝑥 + 𝑦 = 12 να είναι συμβιβαστό.
7𝑥 + 5𝑦 = 18
10. Δίνονται οι ευθείες (𝜀1 ) και (𝜀2 ) με εξισώσεις 2𝑥 + 3𝑦 = 13 και 3𝑥 + 4𝑦 = 18,

αντίστοιχα. Χωρίς να κατασκευάσετε τις ευθείες:
(α) να βρείτε τις συντεταγμένες του σημείου τομής τους 𝛢
(β) να εξετάσετε κατά πόσο η ευθεία 5𝑥 − 𝑦 = 7 περνά από το σημείο 𝛢
(γ) να υπολογίσετε την τιμή του 𝜆, ώστε και η ευθεία 𝑦 = 𝜆𝜆 + 7 να περνά από το
σημείο 𝛢
11. Να γράψετε ένα σύστημα τριών εξισώσεων με δύο αγνώστους που να είναι
συμβιβαστό και ένα που να μην είναι συμβιβαστό, αν οι δύο από τις τρεις εξισώσεις
−𝑥 + 𝑦 = 5
είναι: �
𝑥 − 3𝑦 = −1

12. Να βρείτε πόσο κοστίζει το καθένα από τα πιο κάτω αντικείμενα. Οι συνολικές τιμές
των αντικειμένων αναγράφονται οριζόντια.
ΣΥΝΟΛΙΚΟ
ΚΟΣΤΟΣ
€400
€634
€30
13. Το άθροισμα της μεγαλύτερης και της μικρότερης γωνίας ενός τριγώνου είναι
διπλάσιο από την άλλη γωνία. Αν η μεγαλύτερη γωνία είναι 18° μεγαλύτερη από την
αμέσως μικρότερη γωνία του τριγώνου, να υπολογίσετε τα μέτρα των τριών γωνιών του
τριγώνου.
14. Η καμπύλη (𝛫) με εξίσωση

𝑥 2 + 𝑦 2 + 𝑎𝑎 + 𝛽𝑦 + 𝛾 = 0 περνά από τα σημεία με
συντεταγμένες (−1,1), (5 ,1), (2, 4).
(α) Να βρείτε τα 𝛼, 𝛽, 𝛾.
(β) Να αποδείξετε ότι το σημείο (2, −2 ) βρίσκεται πάνω
στην καμπύλη (𝛫).
15. Να λύσετε τα πιο κάτω συστήματα τριών εξισώσεων με τρεις αγνώστους.
𝑥 + 5𝑦 + 6𝑧 = 12 𝑥 + 2𝑦 − 4𝑡 = −7
(α) � 3𝑥 + 2𝑧 = 5 (β) � 2𝑥 − 𝑦 + 𝑡 = 3
4𝑧 = 4 −𝑥 − 𝑦 + 𝑡 = 8
𝑥 + 𝑦 + 8𝑧 = 19 2𝑥 − 3𝑦 + 4𝜔 = 1
(γ) � 𝑥 + 8𝑦 + 𝑧 = 23 (δ) � 4𝑥 + 3𝑦 − 8𝜔 = 1
8𝑥 + 𝑦 + 𝑧 = 28 𝑥 − 6𝑦 + 2𝜔 = −1
112
1. Δίνεται η εξίσωση: (𝜇 − 1)(𝜇 − 2)𝑥 = (𝜇 − 1)(𝜇 + 2), 𝜇 ∈ ℝ. Να λύσετε την
εξίσωση όταν:
(α) 𝜇 = 3
(β) 𝜇 = 2
(γ) 𝜇 = 1
2. Δίνεται η εξίσωση: (𝜅 2 − 1)𝑥 = (𝜅 2 − 𝜅 − 2), 𝜅 ∈ ℝ.

(α) Να λύσετε την εξίσωση για 𝜅 = 1 και για 𝜅 = −1.
(β) Για ποιες τιμές του 𝜅 η εξίσωση έχει μοναδική λύση; Να αιτιολογήσετε την
απάντησή σας.
3. Δίνεται η εξίσωση: (𝜅 2 − 4)𝑥 = (𝜅 2 + 𝜅 − 6), 𝜅 ∈ ℝ.

(α) Να βρείτε την τιμή του 𝜅 ∈ ℝ, (αν υπάρχει), ώστε η εξίσωση να έχει λύση το
𝑥 = 2.
(β) Για ποιες τιμές του 𝜅 η εξίσωση έχει μοναδική λύση; Να αιτιολογήσετε την
απάντησή σας.
(γ) Για ποιες τιμές του 𝜅 η εξίσωση είναι αδύνατη;
(δ) Για ποιες τιμές του 𝜅 η εξίσωση είναι αόριστη;
4. Να λύσετε την εξίσωση (𝜅 2 − 4𝜅 − 21)𝑥 = (𝜅 2 − 49) για όλα τα 𝜅 ∈ ℝ.
5. Nα λύσετε και να διερευνήσετε τις εξισώσεις για τις διάφορες τιμές του𝜆 ∈ ℝ.
(α) 𝜆𝜆 − 10 = 5𝜆 + 2𝑥 (β) 𝜆2 (𝑥 − 1) + 14𝜆 = 12(3𝑥 + 4)
6. Η ηλεκτρική αντίσταση 𝑅 (σε Ωμ) ενός σύρματος καθαρού μετάλλου σχετίζεται με τη

Θερμοκρασία 𝛩 (σε βαθμούς Κελσίου) από τον τύπο: 𝑅 = 𝑅0 (1 + 𝛽 ∙ 𝛩), όπου 𝛽, 𝑅0
θετικές σταθερές.
(α) Για ποια θερμοκρασία ισχύει 𝑅 = 𝑅0 ;
(β) Αν υποθέσουμε ότι η αντίσταση είναι μηδέν, όταν 𝛩 = −2730 𝐶 (απόλυτο μηδέν),
να βρείτε την τιμή του 𝛽.
(γ) Το ασημένιο σύρμα έχει αντίσταση 1,25 𝛺𝛺 στους 00 𝐶. Σε ποια θερμοκρασία θα
έχει αντίσταση 2 𝛺𝛺;
7. Δίνεται τετράγωνο 𝛢𝛢𝛢𝛢 με εμβαδόν ίσο με 𝜅 2 𝑐𝑚2 .

(α) Να προσδιορίσετε τη θέση ενός σημείου Μ που βρίσκεται μεταξύ των Α και Δ,
ώστε να ισχύει: 𝛦𝛢𝛢𝛢 = 2𝛦𝛥𝛥𝛥 .
(β) Να δείξετε ότι για κάθε θέση του σημείου Μ μεταξύ των Α και Δ ισχύει: 𝛦𝛢𝛢𝛢 +
𝛦𝛥𝛥𝛥 = 𝛦𝛣𝛣𝛣

8. (α) Να γράψετε το σύστημα και τη λύση που
παριστάνουν οι ευθείες 𝜀1 και 𝜀2 στο διπλανό
σχήμα.
(β) Να γράψετε και μια τρίτη εξίσωση με δύο
αγνώστους, ώστε να δημιουργείται μαζί με τις
δύο προηγούμενες εξισώσεις ένα σύστημα 3
εξισώσεων με 2 αγνώστους που να είναι
συμβιβαστό.
(𝛼 + 𝛽)𝑥 + 𝛽𝛽 = 5
9. Αν το σύστημα : � έχει λύση το (2,1), να υπολογίσετε τις
(𝛼 − 5)𝑥 + (−𝛼 + 𝛽)𝑦 = 10
τιμές των 𝛼 και 𝛽.
2𝑥 + 𝜆𝜆 = 2𝜆
10. Για ποιες τιμές του 𝜆 ∈ ℝ το σύστημα � :
𝜆𝜆 + 2𝑦 = 𝜆2
(α) έχει μοναδική λύση
(β) έχει άπειρες λύσεις
(γ) δεν έχει καμία λύση
11. Να διερευνήσετε και να λύσετε τα συστήματα για τις διάφορες τιμές της παραμέτρου
λ , λ ∈ ℝ.
𝜆𝜆 − 𝑦 = 𝜆 − 1 𝑥 + 𝜆𝜆 = 𝜆
(α)� (β) �
𝜆2 𝑥 − 2𝑦 = 𝜆 𝜆𝜆 + (𝜆 + 6)𝑦 = 3𝜆
12. Η περίμετρος ενός ορθογωνίου είναι 40 𝑐𝑐. Αν το μήκος του ελαττωθεί κατά 2 𝑐𝑐
και το πλάτος του αυξηθεί κατά 2 𝑐𝑐, τότε το εμβαδόν του αυξάνεται κατά 8 𝑐𝑚2 . Να
υπολογίσετε τις διαστάσεις του ορθογωνίου.
13. Ο Ανδρέας έχει διπλάσια ηλικία από τον αδελφό του Βασίλη. Τέσσερα χρόνια πριν ο
Ανδρέας είχε τετραπλάσια ηλικία από τον Βασίλη. Να γράψετε δύο εξισώσεις που να
συνδέουν τις ηλικίες του Ανδρέα και του Βασίλη και να τις παραστήσετε γραφικά. Να
βρείτε τις ηλικίες των δύο παιδιών από τη γραφική παράσταση.
14. Δύο κύκλοι εφάπτονται εξωτερικά και το μήκος της διακέντρου τους είναι 40 𝑐𝑐. Αν
οι ακτίνες των δύο κύκλων έχουν λόγο 2 προς 3, να βρείτε τα μήκη τους.
114
15. Να εξετάσετε κατά πόσο τα συστήματα είναι συμβιβαστά.
2𝑥 + 3𝑦 = 5 𝑥 + 5𝑦 = 0
(α) � 4𝑥 + 5𝑦 = 9 2𝑥 − 5𝑦 = 15
(β) �
𝑥−𝑦 =2 3𝑥 + 2𝑦 = 9
5𝑥 − 2𝑦 = 31
𝜅𝜅 + (𝜅 + 1)𝑦 = 11
16. Να βρείτε την τιμή του κ ∈ ℝ, ώστε το σύστημα: � 𝑥 − 2𝑦 = 5 να είναι
3𝑥 + 4𝑦 = 5
συμβιβαστό.
𝑥 − 4𝑦 = 13
17. Αν το σύστημα: � − 3𝑦 = 11 είναι συμβιβαστό, να υπολογίσετε την τιμή της
2𝑥
𝜅𝜅 + 𝜆𝜆 = 10
παράστασης 𝛢 = 𝜅 2 + 9𝜆2 + 100 − 6𝜅𝜅.
18. Να λύσετε τα πιο κάτω συστήματα τριών εξισώσεων με τρεις αγνώστους.
2𝑥 + 3𝑦 − 𝑧 = −2 𝑥+𝑦+𝑡 =0
(α) � 𝑥 + 5𝑦 + 2𝑧 = 3 (β) � 2𝑥 − 3𝑦 + 5𝑡 = 5
3𝑥 − 4𝑦 + 5𝑧 = 25 3𝑥 + 5𝑦 − 7𝑡 = −2
10𝑥 + 𝑦 + 𝜔 = 27
(γ) � 𝑥 + 10𝑦 + 𝜔 = 36
𝑥 + 𝑦 + 10𝜔 = 45

Ασκήσεις Εμπλουτισμού
1. Αν η εξίσωση 𝑎(𝑥 + 1) + 𝛽(𝑥 + 2) = 4 έχει λύση το 𝑥 = 3, να υπολογίσετε την τιμή
της παράστασης 8𝛼 + 10𝛽.
2. Δίνεται η εξίσωση: 𝑥(𝑥 − 1)(𝑥 − 2) = (𝑥 − 1)(𝑥 − 3). Για ποιες τιμές του 𝑥 η
εξίσωση είναι:
(α) αδύνατη
(β) αόριστη
3. Να αποδείξετε ότι η εξίσωση: 𝛼 2 𝑥 + 1 = 𝑎4 − 𝑥 , 𝑎 ∈ ℝ, έχει πάντα μοναδική λύση

και να τη βρείτε.
4. Να λύσετε και να διερευνήσετε τις πιο κάτω ανισώσεις για όλα τα 𝜆 ∈ ℝ.

(α) 𝜆2 (𝑥 − 3) = 𝑥 + 3𝜆
(β) (𝜆4 − 9𝜆2 )𝑥 + 3𝜆 − 𝜆2 = 0
5. Η εξίσωση (𝜅 2 − 𝜅 − 2)𝑥 = 𝜅 + 6 έχει μοναδική λύση το 𝑥 = 1. Να υπολογίσετε τις

πιθανές τιμές του 𝜅.
𝑦 = 𝛼1 𝑥 + 𝛽1
6. Αν οι ευθείες � είναι παράλληλες, να αναφέρετε το είδος του
𝑦 = 𝑎2 𝑥 + 𝛽2
συστήματος:
𝑦 = 𝛼1 𝑥 + 𝛽1
(α) �
𝑦 = 𝑎2 𝑥 + 𝛽2
𝑦 = (𝛼1 + 1)𝑥 + 𝛽1 + 2
(β) �
𝑦 = (𝑎2 + 1)𝑥 + 𝛽2 + 2
𝑦 = (𝛼1 + 1)𝑥 + 𝛽1 + 2
(γ) �
𝑦 = (𝑎2 + 1)𝑥 + 𝛽2 + 3
𝑦 = (𝛼 2 − 9)𝑥 + 𝛽
7. Δίνονται οι ευθείες � . Να βρείτε για ποιες τιμές των
𝑦 = 16𝑥 + 8 − 𝛽
πραγματικών αριθμών 𝛼 και 𝛽 οι ευθείες:
(α) τέμνονται σε ένα μόνο σημείο
(β) συμπίπτουν
(γ) είναι παράλληλες
116
8. Να λύσετε και να διερευνήσετε πλήρως τα συστήματα αν 𝛼 , 𝛽, 𝛾 ∈ ℝ.
𝑥+𝑦 =2
(α) �
𝛼𝛼 + 2𝑦 = 𝛽
𝛼𝛼 + 𝛽𝛽 = 𝛾
(β) �
𝛼 𝑥 + 𝛽2𝑦 = 𝛾 2
2
9. Ο Ανδρέας για να αγοράσει μια σοκολάτα χρειάζεται ακόμη 51 σεντ, ενώ ο Γιάννης
για να αγοράσει την ίδια σοκολάτα χρειάζεται ακόμη 45 σεντ. Αν και οι δύο μαζί
ενώσουν τα λεφτά που κρατούν, τότε μπορούν να αγοράσουν τη σοκολάτα και να
τους περισσέψουν και 2 σεντ. Να βρείτε πόσα λεφτά κρατούσε το κάθε παιδί και
πόσο ήταν η αξία της σοκολάτας.
10. Να λύσετε τα πιο κάτω συστήματα:

𝑥 + 𝑦 + 𝑧 = 12
�
𝑥 + 𝑦 + 𝑧 = 19
𝑥 + 𝑦 + 𝑧 = 12
�
2𝑥 + 3𝑦 − 𝑧 = 19
Τι παρατηρείτε όταν έχουμε λιγότερες εξισώσεις από τους αγνώστους;
11. Να σχηματίσετε ένα σύστημα τριών εξισώσεων με τρεις αγνώστους που:

(α) να έχει μοναδική λύση το (1,2,3)
(β) να έχει άπειρες λύσεις της μορφής (𝜆, 2𝜆, 3𝜆), 𝜆 ∈ ℝ
(γ) να είναι αδύνατο
𝛼1 𝑥 = 𝛽1
12. Αν το σύστημα � , 𝛼 , 𝛼 , 𝛽 , 𝛽 ∈ ℝ είναι συμβιβαστό, να αποδείξετε ότι
𝛼2 𝑥 = 𝛽2 1 2 1 2
𝛼1 𝛽2 − 𝛼2 𝛽1 = 0.

13. Να λύσετε το σύστημα
1 1 5
⎧ + =
⎪ 𝑥 𝑦 6
⎪
1 1 7
𝛴1 : + =
⎨𝑦 𝑧 12
⎪
⎪1 1 3
⎩ 𝑧+𝑥 =4
14. Ένας τριψήφιος αριθμός έχει άθροισμα ψηφίων 16. Αν αλλάξουμε το ψηφίο των
μονάδων με το ψηφίο των εκατοντάδων, προκύπτει αριθμός κατά 198 μεγαλύτερος.
Αν αλλάξουμε το ψηφίο των δεκάδων με το ψηφίο των μονάδων, προκύπτει
αριθμός κατά 27 μικρότερος. Να βρείτε τον αριθμό.
15. Να υπολογίσετε τα 𝛼, 𝛽 και 𝛾 αν για τη συνάρτηση 𝑓(𝑥) = 𝑎𝑥 4 + 𝛽𝑥 2 + 𝛾 ισχύει

𝑓(1) = 0 , 𝑓(2) = 6 και 𝑓(3) = 56.
𝑎 − 2𝛽 + 3𝛾 = 0
16. Να λύσετε το σύστημα: � 2𝛼 − 3𝛽 − 𝛾 = 0
3𝛼 − 5𝛽 + 2𝛾 = 0
118
Ενότητα
Τριγωνομετρία
5
• Τη γωνία σε κανονική θέση και τους τριγωνομετρικούς

αριθμούς γωνίας σε κανονική θέση.
• Το ακτίνιο ως μονάδα μέτρησης γωνιών.
• Τον τριγωνομετρικό κύκλο και τους τριγωνομετρικούς αριθμούς

οποιασδήποτε γωνίας στον τριγωνομετρικό κύκλο.
• Τις τριγωνομετρικές συναρτήσεις και να εξετάζουμε, αν μια

συνάρτηση είναι περιοδική.
• Τις σχέσεις μεταξύ των τριγωνομετρικών αριθμών που έχουν

άθροισμα ή διαφορά 0°, 90°, 180°, 270°, 360°.
• Τις βασικές τριγωνομετρικές ταυτότητες.
ΕΝΟΤΗΤΑ 5 :ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΑ 119

120
ΕΝΟΤΗΤΑ 5 :ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΑ
ΠΛΟΙΑ ΜΕ ΠΑΝΙΑ
Ενενήντα πέντε τοις εκατό του παγκόσμιου
εμπορίου, διακινείται θαλάσσια, από περίπου © by skysails
50 000 πετρελαιοφόρα, φορτηγά πλοία και
πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων. Τα
περισσότερα από αυτά τα πλοία
χρησιμοποιούν πετρέλαιο για την κίνησή τους.
Οι μηχανικοί σχεδιάζουν να αναπτύξουν

μηχανισμούς αεροδυναμικής υποστήριξης των
πλοίων. Η εισήγησή τους εστιάζεται στη χρήση
πανιών στα πλοία, ώστε να αξιοποιείται η δύναμη του ανέμου. Αυτό θα οδηγήσει σε
μείωση της κατανάλωσης αργού πετρελαίου και της επίδρασης των καυσίμων στο
περιβάλλον.
Ερώτηση 1: ΠΛΟΙΑ ΜΕ ΠΑΝΙΑ
Ένα πλεονέκτημα της χρήσης πανιών ναυσιπλοΐας είναι ότι το πανί υπερίπταται σε ύψος
150 m. Σε αυτό το ύψος, η ταχύτητα του ανέμου είναι κατά προσέγγιση 25% μεγαλύτερη
από την ταχύτητα στο κατάστρωμα του πλοίου.
Με ποια, κατά προσέγγιση, ταχύτητα πνέει ο άνεμος στο πανί, όταν η ταχύτητα του ανέμου
στο κατάστρωμα ενός πλοίου μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων είναι 24 km/h;
Α 6 km/h
Β 18 km/h
Γ 25 km/h
Δ 30 km/h
Ε 49 km/h

Πόσο περίπου πρέπει να είναι το μήκος του
σχοινιού του πανιού, για να ρυμουλκεί το
Σχοινί
πλοίο υπό γωνία 45° και να βρίσκεται
κατακόρυφα σε ύψος 150 m, όπως φαίνεται 150 𝑚
στο διάγραμμα;
45° 90°
Α 173 m
Β 212 m
Γ 285 m Σημείωση: Το διάγραμμα δεν
είναι υπό κλίμακα.
Δ 300 m © by skysails

Λόγω του υψηλού κόστους του αργού πετρελαίου, το οποίο κοστίζει 0,42 ζετς το λίτρο, οι
ιδιοκτήτες του πλοίου Νέο Κύμα σκέφτονται να εξοπλίσουν το πλοίο τους με πανιά
ναυσιπλοΐας.
Υπολογίζεται ότι ένα τέτοιο πανί, μπορεί να περιορίσει την κατανάλωση αργού πετρελαίου
συνολικά γύρω στο 20%.
Όνομα: Νέο Κύμα
Είδος: Μεταφοράς
εμπορευματοκιβωτίων
Μήκος: 117 μέτρα
Πλάτος: 18 μέτρα
Χωρητικότητα: 12 000 τόνοι
Μέγιστη ταχύτητα: 19 κόμβοι

Ετήσια κατανάλωση πετρελαίου χωρίς τη χρήση πανιού: περίπου 3 500 000 λίτρα
Το κόστος εξοπλισμού του πλοίου Νέο Κύμα με ένα πανί είναι 2 500 000 ζετς.
Μετά από πόσα χρόνια η εξοικονόμηση από την κατανάλωση αργού πετρελαίου θα
καλύψει το κόστος του πανιού; Να υποστηρίξεις την απάντησή σου με τους απαραίτητους
υπολογισμούς.
Αριθμός ετών: .........................................
PISA 2012
122
Γωνία σε Κανονική Θέση
Το Ακτίνιο ως Μονάδα Μέτρησης Γωνιών
Τριγωνομετρικοί Αριθμοί Γωνίας σε Κανονική Θέση
• Να ανοίξετε το αρχείο «AlykEn05_Motorcycles.ggb».

 Οι μοτοσικλετιστές 𝛢 και 𝛣
βρίσκονται σε διαφορετικά
σημεία πάνω στον θετικό
ημιάξονα 𝛰𝑋 και κινούνται
κυκλικά γύρω από την αρχή των
αξόνων 𝛰.
 Τα κουμπιά
ξεκινούν και σταματούν την κίνηση των μοτοσικλετιστών.

 Να επιλέξετε τα πιο πάνω κουμπιά διαδοχικά και να περιγράψετε τη θέση
του κάθε μοτοσυκλετιστή και τον τρόπο που κινείται.
• Να ανοίξετε το αρχείο «AlykEn05_Rad.ggb».

 Να επιλέξετε τον δρομέα με την ένδειξη «𝑅»
για να αλλάξετε την ακτίνα του κύκλου.
 Να υπολογίσετε το μήκος του τόξου 𝛤𝛤 για
διάφορες τιμές της ακτίνας «𝑅» και να
συμπληρώσετε τον πιο κάτω πίνακα.
𝒂°
𝒂° 𝑹 𝜸 = 𝟐𝟐𝑹 ∙
𝟑𝟑𝟎°
° 2,3 2,3
𝟓𝟓, 𝟐𝟐𝟐𝟐𝟖
 Τι παρατηρείτε για το μήκος του τόξου;

Μαθαίνω
• Μια γωνία λέγεται ότι είναι σε κανονική θέση, αν η αρχική της πλευρά συμπίπτει
με τον θετικό ημιάξονα των τετμημένων.
• Αν μια γωνία στην κανονική της θέση δημιουργείται με στροφή αντίθετη της
κίνησης των δεικτών του ρολογιού, λέμε ότι μετρούμε θετικά και η γωνία που
δημιουργείται ονομάζεται θετική γωνία.
• Αν μια γωνία στην κανονική της θέση δημιουργείται με στροφή σύμφωνα με την
κίνηση των δεικτών του ρολογιού, λέμε ότι μετρούμε αρνητικά και η γωνία που
δημιουργείται ονομάζεται αρνητική γωνία.
π.χ.
• Το μέτρο μιας γωνίας μπορεί να πάρει οποιαδήποτε τιμή στο σύνολο των
πραγματικών αριθμών ℝ.
π.χ. −725°, 22,76°, 399°, 1028°, …
• Τόξο ενός ακτινίου (𝟏 𝒓𝒓𝒓) λέγεται ένα τόξο 𝛢𝛢

ενός κύκλου με ακτίνα 𝑅 που έχει μήκος ίσο με την
ακτίνα 𝑅 του κύκλου.
• Ακτίνιο (𝟏 𝒓𝒓𝒓) είναι η επίκεντρη γωνία που βαίνει
σε τόξο ενός ακτινίου.
124
• Από τον ορισμό του ακτινίου προκύπτει η σχέση μοίρας και ακτινίου ως μονάδων
μέτρησης γωνιών:
𝜶 𝝁
=
𝝅 𝟏𝟏𝟏
Όπου 𝜇 είναι το μέτρο σε μοίρες και 𝑎 το μέτρο σε ακτίνια (𝑟𝑟𝑟) μιας γωνίας 𝜔.
Απόδειξη:
Έστω ότι μια γωνία 𝜔 είναι 𝜇° και 𝛼 𝑟𝑟𝑟.
Το μήκος ενός κύκλου ακτίνας 𝑅 είναι 2𝜋𝑅,
οπότε η γωνία 360° είναι ίση με 2𝜋 𝑟𝑟𝑟.
360
Η γωνία 1 𝑟𝑟𝑟 είναι ίση με μοίρες.
2𝜋
180
Επομένως η γωνία 𝛼 𝑟𝑟𝑟 είναι ίση με 𝛼 ∙ μοίρες.
𝜋
180 𝛼 𝜇
Επειδή η γωνία 𝜔 είναι 𝜇, ισχύει ότι 𝜇 = 𝛼 ∙ , οπότε έχουμε: =
𝜋 𝜋 180
𝛼 135 3𝜋
Αν 𝜃 = 135° , τότε η γωνία σε ακτίνια είναι ίση με: 𝜋 = 180
⇔𝛼= 4
𝑟𝑟𝑟
• Η γωνία 𝜃 είναι σε κανονική θέση και το σημείο 𝛢(𝑥, 𝑦), το οποίο διαφέρει από την
αρχή των αξόνων 𝛰(0,0), είναι πάνω στην τελική
πλευρά της γωνίας.
Η απόσταση του σημείου 𝛢(𝑥, 𝑦) από την αρχή των
αξόνων είναι ίση με 𝜌, όπου 𝜌 = �𝑥 2 + 𝑦 2 , 𝜌 > 0.
Αν η γωνία 𝜃 είναι οξεία, τότε οι τριγωνομετρικοί

αριθμοί της γωνίας 𝜽 είναι:
𝒚 𝒙 𝒚
𝜼𝜼𝜼 = 𝝈𝝈𝝈𝝈 = 𝜺𝜺𝜺 =
𝝆 𝝆 𝒙
Στο σχήμα το σημείο 𝛢(4,3) είναι στην τελική πλευρά

της γωνίας 𝜃.
𝜌 = √32 + 42 = 5
Οι τριγωνομετρικοί αριθμοί της γωνίας 𝜃 είναι:

𝑦 3 𝑥 4 𝑦 3
𝜂𝜂𝜂 = 𝜌 = 5, 𝜎𝜎𝜎𝜎 = 𝜌 = 5 και 𝜀𝜀𝜀 = 𝑥 = 4

Οι ορισμοί για τους τριγωνομετρικούς αριθμούς της οξείας γωνίας 𝜃 είναι συνεπείς
με τους ορισμούς που έχουν δοθεί για την οξεία γωνία σε ορθογώνιο τρίγωνο.
Γενικεύοντας τα πιο πάνω, ορίζουμε τους τριγωνομετρικούς αριθμούς

οποιασδήποτε γωνίας 𝜃.
𝒚 𝒙 𝒚
𝜼𝜼𝜼 = 𝝆 𝝈𝝈𝝈𝝈 = 𝝆 𝜺𝜺𝜺 = 𝒙 (𝒙 ≠ 𝟎)
όπου 𝝆 = �𝒙𝟐 + 𝒚𝟐 , 𝝆 > 𝟎
𝑦
𝑦 𝜌 𝜂𝜂𝜂
Παρατηρούμε ότι: 𝜀𝜀𝜀 = 𝑥 = 𝑥 = 𝜎𝜎𝜎𝜎
𝜌
Στο σχήμα το σημείο 𝛢(−4,3) είναι πάνω στην
τελική πλευρά της γωνίας 𝜃.
Οι τριγωνομετρικοί αριθμοί της γωνίας 𝜃
είναι:
𝑦 3 𝑥 −4 4
𝜂𝜂𝜂 = 𝜌 = 5, 𝜎𝜎𝜎𝜎 = 𝜌 = 5 = − 5 και
𝑦 3 3
𝜀𝜀𝜀 = 𝑥 = −4 = − 4
• Συνεφαπτομένη της γωνίας 𝜃 ορίζουμε τον τριγωνομετρικό αριθμό

𝑥
𝑦
, 𝑦 ≠ 0 και τον συμβολίζουμε με 𝝈𝝈𝝈, δηλαδή:
𝒙
𝝈𝝈𝝈 =
𝒚
1 𝜎𝜎𝜎𝜎
Με βάση τα πιο πάνω, έχουμε ότι: 𝜎𝜎𝜎 = 𝜀𝜀𝜀 = 𝜂𝜂𝜂
1
• Τέμνουσα της γωνίας 𝜃 ορίζουμε τον τριγωνομετρικό αριθμό 𝜎𝜎𝜎𝜎
, 𝜎𝜎𝜎𝜎 ≠ 0
και τον συμβολίζουμε με 𝝉𝝉𝝉𝝉, δηλαδή:
𝟏
𝝉𝝉𝝉𝝉 =
𝝈𝝈𝝈𝝈
• Συντέμνουσα της γωνίας 𝜃 ορίζουμε τον τριγωνομετρικό αριθμό

1
𝜂𝜂𝜂
, 𝜂𝜂𝜂 ≠ 0 και τον συμβολίζουμε με 𝝈𝝈𝝈𝝈𝝈, δηλαδή:
𝟏
𝝈𝝉𝝉𝝉𝝉 =
𝜼𝜼𝜼
126
• Αν μια ευθεία (𝜀) τέμνει τον άξονα των τετμημένων στο σημείο 𝛢, τότε η γωνία 𝜔
που διαγράφει η ημιευθεία 𝛢𝛢 όταν στραφεί γύρω από το 𝛢 κατά τη θετική φορά
μέχρι να συμπέσει με την ευθεία (𝜀) θα ονομάζεται «η γωνία που σχηματίζει η (𝜀)
με τον άξονα των τετμημένων». Για την γωνία 𝜔 ισχύει 0° < 𝜔 < 180°.
• Η κλίση 𝝀 της ευθείας (𝜀) ισούται με την εφαπτομένη της γωνίας 𝜔 που
σχηματίζει η ευθεία με τον άξονα των τετμημένων, δηλαδή
𝝀 = 𝜺𝜺𝜺, 𝟎° < 𝝎 < 𝟏𝟏𝟏°.
 Όταν η ευθεία (𝜀) είναι παράλληλη (ή συμπίπτει) με τον άξονα των τετμημένων, η
γωνία 𝜔 = 0°, άρα 𝜆 = 𝜀𝜀0° = 0.
 Όταν η ευθεία (𝜀) είναι κάθετη με τον άξονα των τετμημένων, η γωνία 𝜔 = 90°,
άρα 𝜆 = 𝜀𝜀90°. Επομένως η κλίση δεν ορίζεται.
1. Να γράψετε δύο ζεύγη γωνιών οι οποίες είναι στην κανονική τους θέση και έχουν την
ίδια τελική πλευρά και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
Λύση:
Η γωνία 120° έχει την ίδια τελική πλευρά με τη γωνία −240°,

αφού −240° = −360° + 120°.
Η γωνία 315° έχει την ίδια τελική πλευρά με τη γωνία 675°,

αφού 675° = 360° + 315°.
2. Να εκφράσετε τη γωνία 60° σε ακτίνια.
Λύση:
𝛼 𝜇 𝛼 60 𝜋
Θέτουμε στον τύπο 𝜋 = 180
, όπου 𝜇 = 60° και έχουμε
𝜋
=
180
⇔𝛼= .
3
𝜋
Άρα 60° = 𝑟𝑟𝑟.
3

12𝜋
3. Να εκφράσετε τη γωνία 5
𝑟𝑟𝑟 σε μοίρες.
Λύση:
12𝜋
𝛼 𝜇 12𝜋 𝜇 12∙180
Θέτουμε στον τύπο 𝜋
=
180
, όπου 𝛼 =
5
και έχουμε 𝜋
5
=
180
⇔𝜇=
5
= 432°.
12𝜋
Άρα
5
𝑟𝑟𝑟 = 432°.
4. Στο πιο κάτω σχήμα να υπολογίσετε τους τριγωνομετρικούς αριθμούς της γωνίας 𝜃.
Λύση:
Έχουμε το σημείο (−3, 4) με συντεταγμένες 𝑥 = −3
και 𝑦 = 4.
Για να υπολογίσουμε το 𝜂𝜂𝜂 και το 𝜎𝜎𝜎𝜎,
υπολογίζουμε την απόσταση 𝜌 του σημείου από την
αρχή των αξόνων:
𝜌 = �𝑥 2 + 𝑦 2 = �(−3)2 + 42 = √25 = 5
Από τον ορισμό των τριγωνομετρικών αριθμών έχουμε:
𝑦 4 1 1 5
𝜂𝜂𝜂 = 𝜌 = 5 𝜎𝜎𝜎𝜎𝜎 = 𝜂𝜂𝜂 = 4 =4
5
𝑥 −3 3 1 1 5
𝜎𝜎𝜎𝜎 = 𝜌 = = −5 𝜏𝜏𝜏𝜏 = 𝜎𝜎𝜎𝜎 = 3 = −3
5 −
5
𝑦 4 4 1 1 3
𝜀𝜀𝜀 = 𝑥 = −3 = − 3 𝜎𝜎𝜎 = 𝜀𝜀𝜀 = 4 = −4
−
3
5. Να βρείτε την εξίσωση της ευθείας η οποία διέρχεται από το σημείο (−3, 4) και
σχηματίζει γωνία 45° με τον άξονα των τετμημένων.
Λύση:
Η εξίσωση της ευθείας είναι της μορφής 𝑦 = 𝜆𝜆 + 𝛽.
𝜆 = 𝜀𝜀45° = 1 ⇒ 𝑦 = 1 ∙ 𝑥 + 𝛽 ⇒ 𝑦 = 𝑥 + 𝛽 .
Οι συντεταγμένες του σημείου (−3, 4) επαληθεύουν την εξίσωση της ευθείας. Άρα,
έχουμε 4 = −3 + 𝛽 ⇒ 𝛽 = 4 + 3 = 7.
Η εξίσωση της ευθείας είναι η 𝑦 = 𝑥 + 7.
128
1. Να κατασκευάσετε τις πιο κάτω γωνίες σε κανονική θέση.
𝜋
(α) 100° (β) − 𝑟𝑟𝑟 (γ) 450° (δ) −210°
4
2. Να γράψετε δύο γωνίες που έχουν την ίδια τελική πλευρά με τις πιο κάτω γωνίες:
7𝜋
(α) 135° (β) −20° (γ) 𝑟𝑟𝑟
6
3. Να εκφράσετε τις γωνίες 30° , 45°, 90°, 120° σε ακτίνια.
5𝜋 7𝜋 3𝜋
4. Να εκφράσετε τις γωνίες 3
, 6
, 2
, 5𝜋 σε μοίρες.
5. Στο πιο κάτω σχήμα φαίνονται οι γωνίες 𝜔 και 𝜑.
(α) Να συμπληρώσετε την πρόταση: Αν 𝛢𝛰�𝛬 = 𝜔 τότε 𝜑 = ................

(β) Να βρείτε την αρχική και την τελική πλευρά της γωνίας 720° + 𝜔, αν είναι σε
κανονική θέση.
(γ) Να βρείτε την αρχική και την τελική πλευρά της γωνίας −360° + 𝜔, αν είναι σε
κανονική θέση.
6. Στο πιο κάτω σχήμα να υπολογίσετε τους τριγωνομετρικούς αριθμούς της γωνίας 𝜃.
7. Να βρείτε την εξίσωση της ευθείας η οποία περνά από την αρχή των αξόνων (0,0) και
σχηματίζει γωνία 135° με τον άξονα των τετμημένων.
8. Να υπολογίσετε τη προσανατολισμένη γωνία 𝜃, (0° ≤ 𝜃 ≤ 180°) που σχηματίζει η

ευθεία 3𝑥 + √3 𝑦 + 1 = 0 με τον άξονα των τετμημένων.

Τριγωνομετρικός Κύκλος
• Να ανοίξετε το αρχείο «AlykEn05_TrigKyklos.ggb».
 Δίνεται κύκλος με κέντρο την αρχή

των αξόνων και ακτίνα ίση με μία
ακεραία μονάδα.
 Να επιλέξετε τον δρομέα «𝜔» για να
δώσετε διάφορες τιμές στη γωνία 𝜔.
 Να παρατηρήσετε τις τιμές των
«𝛨, 𝛴, 𝛦» και να τις συνδέσετε με
τους τριγωνομετρικούς αριθμούς
𝜂𝜂𝜂, 𝜎𝜎𝜎𝜎 και 𝜀𝜀𝜀.
Μαθαίνω
• Τριγωνομετρικός κύκλος ονομάζεται ο κύκλος που έχει κέντρο την αρχή των
αξόνων και ακτίνα ίση με μία μονάδα.
• Οι άξονες 𝑥𝑥 ′ , 𝑦𝑦′ χωρίζουν τον κύκλο σε τέσσερα τεταρτημόρια:
1ο τεταρτημόριο 0° < 𝜔 < 90°
130
• Η τελική πλευρά μιας γωνίας 𝜔 τέμνει τον τριγωνομετρικό κύκλο στο σημείο
𝛭(𝑥, 𝑦) (𝛰𝛰 = 𝜌 = 1), τότε ισχύει:
𝝈𝝈𝝈𝝈 = 𝒙 = τετμημένη του σημείου 𝜧
𝜼𝜼𝜼 = 𝒚 = τεταγμένη του σημείου 𝜧
• Από τα πιο πάνω προκύπτει ότι:

−𝟏 ≤ 𝝈𝝈𝝈𝝈 ≤ 𝟏 και −𝟏 ≤ 𝜼𝜼𝜼 ≤ 𝟏
Ο άξονας των τετμημένων ονομάζεται και
άξονας των συνημιτόνων, ενώ ο άξονας των
τεταγμένων ονομάζεται και άξονας των
ημιτόνων.
Στο ορθογώνιο τρίγωνο 𝛰𝛰𝛰 έχουμε:

𝛣𝛣 𝑦 𝑦
𝜂𝜂𝜂 = = 𝜌𝛭 = 1𝛭 = 𝑦
𝛰𝛰
𝛰𝛰 𝑥𝛭 𝑥𝛭
𝜎𝜎𝜎𝜎 = = = =𝑥
𝛰𝛰 𝜌 1
• Η προέκταση της τελικής πλευράς μιας γωνίας 𝜔 η οποία τέμνει τον τριγωνομετρικό
κύκλο στο σημείο 𝛭(𝑥, 𝑦), τέμνει και την εφαπτομένη του κύκλου στο σημείο
(1, 0), στο σημείο 𝛢, τότε ισχύει:
𝜏𝜏𝜏𝜏𝜏𝜏έ𝜈𝜈 𝜏𝜏𝜏 𝜎𝜎𝜎𝜎ί𝜊𝜊 𝛭 𝑦𝑀 𝑦𝐴

𝜀𝜀𝜀 = = = = 𝑦𝐴 = 𝜏𝜏𝜏𝜏𝜏𝜏έ𝜈𝜈 𝜏𝜏𝜏 𝜎𝜎𝜎𝜎ί𝜊𝜊 𝛢
𝜏𝜏𝜏𝜏𝜏𝜏έ𝜈𝜈 𝜏𝜏𝜏 𝜎𝜎𝜎𝜎ί𝜊𝜊 𝛭 𝑥𝑀 1
• Η εφαπτομένη του κύκλου στο σημείο (1, 0) ονομάζεται και άξονας των
εφαπτομένων.
• Για να βρούμε το πρόσημο των τριγωνομετρικών αριθμών 𝜂𝜂𝜂, 𝜎𝜎𝜎𝜎 και 𝜀𝜀𝜀,
μελετούμε το πρόσημο των συντεταγμένων του σημείου τομής 𝛭(𝑥, 𝑦) της τελικής
πλευράς της γωνίας 𝜔 με τον τριγωνομετρικό κύκλο.
• Αν η γωνία 𝜔 έχει τελική πλευρά στο 1ο τεταρτημόριο του τριγωνομετρικού

κύκλου, τότε το σημείο 𝛭(𝑥, 𝑦) έχει 𝑥 > 0 και 𝑦 > 0.
Συνεπώς,
𝜼𝜼𝜼 > 𝟎, 𝝈𝝈𝝈𝝈 > 𝟎, 𝜺𝜺𝜺 > 𝟎

κύκλου, τότε το σημείο 𝛭(𝑥, 𝑦) έχει 𝑥 < 0 και 𝑦 > 0.
Συνεπώς,
𝜼𝜼𝜼 > 𝟎, 𝝈𝝈𝝈𝝈 < 𝟎, 𝜺𝜺𝜺 < 𝟎

κύκλου, τότε το σημείο 𝛭(𝑥, 𝑦) έχει 𝑥 < 0 και 𝑦 < 0.
Συνεπώς,
𝜼𝜼𝜼 < 𝟎, 𝝈𝝈𝝈𝝈 < 𝟎, 𝜺𝜺𝜺 > 𝟎

κύκλου, τότε το σημείο 𝛭(𝑥, 𝑦) έχει 𝑥 > 0 και 𝑦 < 0.
Συνεπώς,
𝜼𝜼𝜼 < 𝟎, 𝝈𝝈𝝈𝝈 > 𝟎, 𝜺𝜺𝜺 < 𝟎
• Οι τριγωνομετρικοί αριθμοί 𝝈𝝈𝝈𝝈𝝈, 𝝉𝝉𝝉𝝉 και 𝝈𝝈𝝈 έχουν το ίδιο πρόσημο με τους
τριγωνομετρικούς αριθμούς 𝜂𝜂𝜂, 𝜎𝜎𝜎𝜎 και 𝜀𝜀𝜀, αντίστοιχα.
• Με βάση τα πιο πάνω η εύρεση του προσήμου των τριγωνομετρικών αριθμών

συνοψίζεται στον πιο κάτω μνημονικό κανόνα όπου:
 Στο 1ο τεταρτημόριο όλοι οι

τριγωνομετρικοί αριθμοί είναι
θετικοί (𝚶+ ).
 Στο 2ο τεταρτημόριο θετικό είναι
μόνο το ημίτονο (𝚮 + ) και η
συντέμνουσα.
 Στο 3ο τεταρτημόριο θετική είναι
μόνο η εφαπτομένη (𝚬+ ) και η
συνεφαπτομένη.
 Στο 4ο τεταρτημόριο θετικό είναι μόνο το συνημίτονο (𝚺 + ) και η τέμνουσα.
132
1. Να υπολογίσετε τα ημίτονα και τα συνημίτονα των 0°, 90°, 180°, 270°, 360°.
Λύση:
Η τελική πλευρά της γωνίας με μέτρο 0° τέμνει τον τριγωνομετρικό κύκλο στο
σημείο (1,0).
Άρα, 𝜂𝜂0° = 0 (τεταγμένη του (1, 0))
𝜎𝜎𝜎0° = 1 (τετμημένη του (1, 0))
Η τελική πλευρά της γωνίας με μέτρο 90° τέμνει

τον τριγωνομετρικό κύκλο στο σημείο (0,1).
Άρα, 𝜂𝜂90° = 1 (τεταγμένη του (0, 1))
𝜎𝜎𝜎90° = 0 (τετμημένη του (0, 1))
σημείο (−1,0).
Άρα, 𝜂𝜂180° = 0 (τεταγμένη του (−1,0))
𝜎𝜎𝜎180° = −1 (τετμημένη του (−1,0))
σημείο (0, −1).
Άρα, 𝜂𝜂270° = −1 (τεταγμένη του (0, −1))
𝜎𝜎𝜎270° = 0 (τετμημένη του (0, −1))
σημείο (1,0).
Άρα, 𝜂𝜂360° = 0 (τεταγμένη του (1,0))
𝜎𝜎𝜎360° = 1 (τετμημένη του (1,0))
𝟎° 𝟗𝟗° 𝟏𝟏𝟏° 𝟐𝟐𝟐° 𝟑𝟑𝟑°

𝜼𝜼 0 1 0 −1 0
𝝈𝝈𝝈 1 0 −1 0 1
2. Να βρείτε το πρόσημο των τριγωνομετρικών αριθμών της γωνίας με μέτρο 117°.

Λύση:
Η τελική πλευρά της γωνίας με μέτρο 117° είναι στο 2ο τεταρτημόριο.
Άρα: 𝜂𝜂117° > 0
𝜎𝜎𝜎117° < 0
𝜀𝜀117° < 0
𝜏𝜏𝜏117° < 0
𝜎𝜎𝜎𝜎117° > 0
𝜎𝜎117° < 0

1. Να χαρακτηρίσετε ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ τις πιο κάτω σχέσεις, βάζοντας σε κύκλο τον
(α) Αν 𝜼𝜼𝜼 και 𝝈𝝈𝝈𝝈 είναι αρνητικοί αριθμοί, τότε και η

ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
𝜺𝜺𝜺 είναι αρνητικός αριθμός.
(β) Δεν υπάρχει γωνία 𝜽 για την οποία να ισχύει 𝝈𝝈𝝈𝝈 < 𝟎
και 𝝉𝝉𝝉𝝉 > 𝟎.
𝝅
(γ) Αν 𝜽 ∈ [− 𝟐 , 𝟎], τότε το 𝝈𝝈𝝈𝝈 > 𝟎. ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
(δ) Αν 𝜺𝜺𝜺 > 𝟎 και 𝝈𝝈𝝈𝝈𝝈 < 𝟎, τότε η τελική πλευρά της
γωνίας 𝜽 είναι στο 4ο τεταρτημόριο.
(ε) Η τελική πλευρά της γωνίας −𝟐𝟐𝟐° σε κανονική θέση
είναι στο 2ο τεταρτημόριο.
(στ) Ο τριγωνομετρικός αριθμός 𝜺𝜺(−𝟐𝟐𝟐°) είναι θετικός. ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
2. Το ημίτονο μιας γωνίας 𝜃 δεν μπορεί να είναι ίσο με:

𝟏 3 2 1 3
(α) (β) − 2 (γ) (δ) - (ε)
𝟐 2 2 2
3. Να βρείτε το πρόσημο των τριγωνομετρικών αριθμών των γωνιών με μέτρο

3𝜋 4𝜋
236°, −52°, 7
,− 3
.
4. Να βρείτε σε ποιο τεταρτημόριο βρίσκεται η τελική πλευρά της γωνίας 𝜃, αν:
(α) 𝜂𝜂𝜂 > 0 και 𝜎𝜎𝜎𝜎 < 0

(β) 𝜀𝜀𝜀 < 0 και 𝜎𝜎𝜎𝜎 < 0
(γ) 𝜏𝜏𝜏𝜏 > 0 και 𝜂𝜂𝜂 < 0
3𝜋
5. Αν ισχύει 𝜋 < 𝑥 < 2
, να αποδείξετε ότι 2𝜎𝜎𝑥 − 3𝜎𝜎𝜎𝑥 > 0.
134
Τριγωνομετρικές Συναρτήσεις
Σχέσεις Μεταξύ των Τριγωνομετρικών Αριθμών που έχουν Άθροισμα ή

Διαφορά 𝟎°, 𝟗𝟗°, 𝟏𝟏𝟏°, 𝟐𝟐𝟐°, 𝟑𝟑𝟑°
 Να χρησιμοποιήσετε το εφαρμογίδιο «AlykEn05_TrigonometrikiSynartisi.ggb».
Δίνεται ο τριγωνομετρικός κύκλος στο αριστερό
μέρος της οθόνης.
 Να επιλέξετε το «𝜂𝜂𝑥», στο δεξιό μέρος

της οθόνης.
 Να επιλέξετε τον δρομέα «𝛼» και να

δώσετε διάφορες τιμές για τη γωνία 𝑥. Στη
συνέχεια να επιλέξετε το
« Εμφάνιση Γραφικής Παράστασης».
 Να παρατηρήσετε τη γραφική παράσταση που εμφανίζεται.
 Να επαναλάβετε τη διαδικασία επιλέγοντας το «𝜎𝜎𝜎𝑥» και το «𝜀𝜀𝑥», στο δεξιό

μέρος της οθόνης και να παρατηρήσετε τη γραφική παράσταση που εμφανίζεται
σε κάθε περίπτωση.
 Να δώσετε μια συγκεκριμένη τιμή στη γωνία 𝑥, έτσι ώστε 0° < 𝑥 < 90° και να
καταγράψετε τις τιμές των 𝜂𝜂𝜂, 𝜎𝜎𝜎𝜎, 𝜀𝜀𝜀 που εμφανίζονται στο αριστερό μέρος
της οθόνης. Στη συνέχεια να καταγράψετε τις τιμές των 𝜂𝜂𝜂, 𝜎𝜎𝜎𝜎, 𝜀𝜀𝜀 για
γωνίες που έχουν άθροισμα ή διαφορά 0°, 90°, 180°, 270°, 360° με τη γωνία 𝑥.
Τι παρατηρείτε σε κάθε περίπτωση;

Mαθαίνω
• Μια συνάρτηση 𝑓 με πεδίο ορισμού το 𝛢, 𝛢 ⊆ ℝ, λέγεται περιοδική, όταν υπάρχει

πραγματικός αριθμός 𝛵 > 0 (𝑇 ο μικρότερος θετικός αριθμός) τέτοιος, ώστε για κάθε
𝑥 ∈ 𝛢 να ισχύει:
i. (𝑥 + 𝛵) ∈ 𝛢, (𝑥 − 𝛵) ∈ 𝛢 και
ii. 𝑓(𝑥 + 𝛵) = 𝑓(𝑥 − 𝛵) = 𝑓(𝑥)
Ο πραγματικός αριθμός 𝛵 λέγεται περίοδος της συνάρτησης 𝑓.
• Όπως έχει οριστεί το 𝜂𝜂𝜂 στον τριγωνομετρικό κύκλο, η γωνία 𝑥 μετριέται σε ακτίνια
(𝑟𝑟𝑟), για κάθε τιμή της γωνίας 𝑥 αντιστοιχεί μια μόνο τιμή του 𝜂𝜂𝜂. Έτσι ορίζεται μια
συνάρτηση 𝒇(𝒙) = 𝜼𝜼𝜼 με πεδίο ορισμού το ℝ και πεδίο τιμών το [−1, 1]
(−1 ≤ 𝜂𝜂𝜂 ≤ 1).
 Οι γωνίες 𝑥 και 2𝜅𝜅 + 𝑥, 𝜅 ∈ ℤ έχουν την ίδια τελική πλευρά. Επομένως
𝜂𝜂𝜂 = 𝜂𝜂(2𝜅𝜅 + 𝑥). Έτσι οι τιμές του 𝜂𝜂𝜂 επαναλαμβάνονται σε διαστήματα
πλάτους 2𝜋. Δηλαδή η συνάρτηση 𝑓(𝑥) = 𝜂𝜂𝜂 είναι περιοδική με περίοδο 2𝜋,
όπου 2𝜋 είναι ο μικρότερος θετικός αριθμός για τον οποίο ισχύει 𝑓(𝑥) =
𝑓(𝑥 + 2𝜋), ∀ 𝑥 ∈ ℝ.
 Η γραφική παράσταση της 𝑓(𝑥) = 𝜂𝜂𝜂, 𝑥 ∈ ℝ δίνεται από το πιο κάτω σχήμα:
• Όπως έχει οριστεί το 𝜎𝜎𝜎𝜎 στον τριγωνομετρικό κύκλο, η γωνία 𝑥 μετριέται σε ακτίνια
(𝑟𝑟𝑟), για κάθε τιμή της γωνίας 𝑥 αντιστοιχεί μια μόνο τιμή του 𝜎𝜎𝜎𝜎. Έτσι ορίζεται μια
συνάρτηση 𝒇(𝒙) = 𝝈𝝈𝝈𝝈 με πεδίο ορισμού το ℝ και πεδίο τιμών το [−1, 1]
(−1 ≤ 𝜎𝜎𝜎𝜎 ≤ 1).
 Οι γωνίες 𝑥 και 2𝜅𝜅 + 𝑥, 𝜅 ∈ ℤ έχουν την ίδια τελική πλευρά. Επομένως

𝜎𝜎𝜈𝜈 = 𝜎𝜎𝜎(2𝜅𝜅 + 𝑥). Έτσι οι τιμές του 𝜎𝜎𝜎𝜎 επαναλαμβάνονται σε διαστήματα
πλάτους 2𝜋. Δηλαδή η συνάρτηση 𝑓(𝑥) = 𝜎𝜎𝜎𝜎 είναι περιοδική με περίοδο 2𝜋,
όπου 2𝜋 είναι ο μικρότερος θετικός αριθμός για τον οποίο ισχύει 𝑓(𝑥) =
𝑓(𝑥 + 2𝜋), ∀ 𝑥 ∈ ℝ.
136
 Η γραφική παράσταση της 𝑓(𝑥) = 𝜎𝜎𝜎𝜎, 𝑥 ∈ ℝ δίνεται από το πιο κάτω σχήμα:
𝜋
• Από τον ορισμό της εφαπτομένης γίνεται φανερό πως σε κάθε γωνία 𝑥𝑥ℝ με 𝑥 ≠ 𝜅𝜅 + 2,
𝜅 ∈ ℤ, η γωνία 𝑥 μετριέται σε ακτίνια (𝑟𝑟𝑟), αντιστοιχεί ακριβώς ένας αριθμός 𝑦 ως
𝜋
εφαπτομένη. Έτσι ορίζεται η συνάρτηση 𝑓(𝑥) = 𝜀𝜀𝜀, 𝑥 ∈ ℝ με 𝑥 ≠ 𝜅𝜅 + 2 , 𝜅 ∈ ℤ. Το
πεδίο τιμών της συνάρτησης 𝑓(𝑥) = 𝜀𝜀𝜀 είναι το ℝ.
𝜋
 Επειδή η 𝜀𝜀𝜀 = 𝜀𝜀(𝑥 + 𝜅𝜅) ∀ 𝑥 ∈ ℝ με 𝑥 ≠ 𝜅𝜅 + 2, 𝜅 ∈ ℤ, τότε η συνάρτηση
𝑓(𝑥) = 𝜀𝜀𝜀 είναι περιοδική με περίοδο 𝜋.
𝜋
 Η γραφική παράσταση της 𝑓(𝑥) = 𝜀𝜀𝜀, 𝑥 ∈ ℝ με 𝑥 ≠ 𝜅𝜅 + 2 , 𝜅 ∈ ℤ δίνεται από
το πιο κάτω σχήμα:

• Γωνίες με άθροισμα 𝟎° (αντίθετες):
Οι τελικές πλευρές δύο αντίθετων γωνιών
τέμνουν τον τριγωνομετρικό κύκλο σε σημεία 𝛭
και 𝛭′ συμμετρικά ως προς τον άξονα των
συνημιτόνων, όπως φαίνεται στο διπλανό σχήμα.
Παρατηρούμε ότι:
𝜼𝜼(−𝝎) = −𝛽 = −𝜼𝜼𝜼
𝝈𝝈𝝈(−𝝎) = 𝛼 = 𝝈𝝈𝝈𝝈
𝜂𝜂(−𝜔) − 𝜂𝜂𝜂
𝜺𝜺(−𝝎) = = = −𝜺𝜺𝜺
𝜎𝜎𝜎(−𝜔) 𝜎𝜎𝜎𝜎
• Γωνίες με άθροισμα 𝟗𝟗°:

Οι γωνίες είναι της μορφής 𝜔 και 90° − 𝜔. Από τα
ίσα τρίγωνα 𝛰𝛰𝛰 και 𝛰𝛰𝛰′ έχουμε 𝛭(𝛼, 𝛽) και
𝛭′(𝛽, 𝛼), όπως φαίνεται στο διπλανό σχήμα.
𝜼𝜼(𝟗𝟗° − 𝝎) = 𝛼 = 𝝈𝝈𝝈𝝈
𝝈𝝈𝝈(𝟗𝟗° − 𝝎) = 𝛽 = 𝜼𝜼𝜼
𝜂𝜂(90°−𝜔) 𝜎𝜎𝜎𝜎
𝜺𝜺(𝟗𝟗° − 𝝎) = = = 𝝈𝝈𝝈
𝜎𝜎𝜎(90°−𝜔) 𝜂𝜂𝜂
• Γωνίες με άθροισμα 𝟏𝟏𝟏°:

Οι γωνίες είναι της μορφής 𝜔 και 180° − 𝜔. Οι
τελικές πλευρές των δύο γωνιών τέμνουν τον
τριγωνομετρικό κύκλο στα σημεία 𝛭(𝛼, 𝛽) και
𝛭′(−𝛼, 𝛽). Τα σημεία 𝛭 και 𝛭′ είναι συμμετρικά
ως προς τον άξονα των ημιτόνων. Από το διπλανό
σχήμα παρατηρούμε ότι:
𝜼𝜼(𝟏𝟏𝟏° − 𝝎) = 𝛽 = 𝜼𝜼𝜼
𝝈𝝈𝝈(𝟏𝟏𝟏° − 𝝎) = −𝛼 = −𝝈𝝈𝝈𝝈
𝜂𝜂(180°−𝜔) 𝜂𝜂𝜂
𝜺𝜺(𝟏𝟏𝟏° − 𝝎) = 𝜎𝜎𝜎(180°−𝜔)
= = −𝜺𝜺𝜺
−𝜎𝜎𝜎𝜎
138
• Γωνίες με διαφορά 𝟗𝟗°:
Οι γωνίες είναι της μορφής 𝜔 και 90° + 𝜔. Από τα
ίσα τρίγωνα 𝛰𝛰𝛰 και 𝛰𝛰𝛰′ έχουμε 𝛭(𝛼, 𝛽) και
𝛭′(−𝛽, 𝛼), όπως φαίνεται στο διπλανό σχήμα.
𝜼𝜼(𝟗𝟗° + 𝝎) = 𝛼 = 𝝈𝝈𝝈𝝈
𝝈𝝈𝝈(𝟗𝟗° + 𝝎) = −𝛽 = −𝜼𝜼𝜼
𝜂𝜂(90°+𝜔) 𝜎𝜎𝜎𝜎
𝜺𝜺(𝟗𝟗° + 𝝎) = = = −𝝈𝝈𝝈
𝜎𝜎𝜎(90°+𝜔) −𝜂𝜂𝜂
• Γωνίες με διαφορά 𝟏𝟏𝟏°:

Οι γωνίες είναι της μορφής 𝜔 και 180° + 𝜔. Οι
τελικές πλευρές των δύο γωνιών τέμνουν τον
τριγωνομετρικό κύκλο στα σημεία 𝛭(𝛼, 𝛽) και
𝛭′(−𝛼, −𝛽). Τα σημεία 𝛭 και 𝛭′ είναι
συμμετρικά ως προς το κέντρο του κύκλου. Από
το διπλανό σχήμα παρατηρούμε ότι:
𝜼𝜼(𝟏𝟏𝟏° + 𝝎) = −𝛽 = −𝜼𝜼𝜼
𝝈𝝈𝝈(𝟏𝟏𝟏° + 𝝎) = −𝛼 = −𝝈𝝈𝝈𝝈
𝜂𝜂(180°+𝜔) −𝜂𝜂𝜂
𝜺𝜺(𝟏𝟏𝟏° + 𝝎) = = = 𝜺𝜺𝜺
𝜎𝜎𝜎(180°+𝜔) −𝜎𝜎𝜎𝜎
• Γωνίες με άθροισμα 𝟐𝟐𝟐°:

Οι γωνίες είναι της μορφής 𝜔 και 270° − 𝜔.
Από τα ίσα τρίγωνα 𝛰𝛰𝛰 και 𝛰𝛰𝛰′ έχουμε
𝛭(𝛼, 𝛽) και 𝛭′(−𝛽, −𝛼), όπως φαίνεται στο
διπλανό σχήμα. Παρατηρούμε ότι:
𝜼𝜼(𝟐𝟐𝟐° − 𝝎) = −𝛼 = −𝝈𝝈𝝈𝝈
𝝈𝝈𝝈(𝟐𝟐𝟐° − 𝝎) = −𝛽 = −𝜼𝜼𝜼
𝜂𝜂(270°−𝜔) −𝜎𝜎𝜎𝜎
𝜺𝜺(𝟐𝟐𝟐° − 𝝎) = = = 𝝈𝝈𝝈
𝜎𝜎𝜎(270°−𝜔) −𝜂𝜂𝜂
• Γωνίες με διαφορά 𝟐𝟐𝟐°:

Οι γωνίες είναι της μορφής 𝜔 και 270° + 𝜔. Από
τα ίσα τρίγωνα 𝛰𝛰𝛰 και 𝛰𝛰𝛰′ έχουμε 𝛭(𝛼, 𝛽)
και 𝛭′(𝛽, −𝛼), όπως φαίνεται στο διπλανό
σχήμα. Παρατηρούμε ότι:
𝜼𝜼(𝟐𝟐𝟐° + 𝝎) = −𝛼 = −𝝈𝝈𝝈𝝈
𝝈𝝈𝝈(𝟐𝟐𝟐° + 𝝎) = 𝛽 = 𝜼𝜼𝜼
𝜂𝜂(270°+𝜔) −𝜎𝜎𝜎𝜎
𝜺𝜺(𝟐𝟐𝟐° + 𝝎) = = = −𝝈𝝈𝝈
𝜎𝜎𝜎(270°+𝜔) 𝜂𝜂𝜂

• Γωνίες με άθροισμα 𝟑𝟑𝟑°:
Οι γωνίες είναι της μορφής 𝜔 και 360° − 𝜔. Οι
τελικές πλευρές των γωνιών τέμνουν τον
τριγωνομετρικό κύκλο σε σημεία 𝛭(𝛼, 𝛽) και
𝛭′(𝛼, −𝛽) συμμετρικά ως προς τον άξονα των
συνημιτόνων, όπως φαίνεται στο διπλανό σχήμα.
𝜼𝜼(𝟑𝟑𝟑° − 𝝎) = −𝛽 = −𝜼𝜼𝜼
𝝈𝝈𝝈(𝟑𝟑𝟑° − 𝝎) = 𝛼 = 𝝈𝝈𝝈𝝈
𝜂𝜂(360°−𝜔) − 𝜂𝜂𝜂
𝜺𝜺(𝟑𝟑𝟑° − 𝝎) = = = −𝜺𝜺𝜺
𝜎𝜎𝜎(360°−𝜔) 𝜎𝜎𝜎𝜎
Σημείωση:
Με τους πιο πάνω τύπους μπορούμε να εκφράσουμε τους τριγωνομετρικούς αριθμούς οποιασδήποτε
γωνίας με τριγωνομετρικούς αριθμούς οξείας γωνίας. Η διαδικασία αυτή λέγεται αναγωγή στο α′
τεταρτημόριο.
Παράδειγμα
1. Στο σχήμα δίνεται η γραφική παράσταση της συνάρτησης 𝑦 = 𝜂𝜂𝜂,
𝜋 1
−4𝜋 ≤ 𝑥 ≤ 4𝜋. Το σημείο 𝛢 έχει συντεταγμένες ( 6 , 2). Να γράψετε την τετμημένη
1
των σημείων 𝛣, 𝛤 και 𝛥, αν γνωρίζουμε ότι η τεταγμένη τους είναι ίση με 2.
Λύση:
Γνωρίζουμε ότι η συνάρτηση 𝑦 = 𝜂𝜂𝜂 είναι περιοδική και ισχύει ότι
𝑓(𝑥) = 𝑓(𝑥 + 2𝜋), ∀ 𝑥𝑥ℝ.
Τα σημεία 𝛢, 𝛣, 𝛤, 𝛥 έχουν την ίδια τεταγμένη. Άρα βρίσκονται στην τομή της
1
ευθείας 𝑦 = 2 και της συνάρτησης 𝑦 = 𝜂𝜂𝜂.
Το σημείο 𝛣 βρίσκεται 2𝜋 μονάδες δεξιά του σημείου 𝛢. Άρα η τετμημένη του είναι
𝜋 13𝜋
ίση με 2𝜋 + 6 = 6 .
Το σημείο 𝛤 βρίσκεται 2𝜋 μονάδες αριστερά του σημείου 𝛢. Άρα η τετμημένη του
𝜋 −11𝜋
είναι ίση με −2𝜋 + 6 = 6 .
Το σημείο 𝛥 βρίσκεται 4𝜋 μονάδες αριστερά του σημείου 𝛢. Άρα η τετμημένη του
𝜋 −23𝜋
είναι ίση με -4𝜋 + 6 = 6 .
140
2. Να γράψετε τους πιο κάτω τριγωνομετρικούς αριθμούς ως τριγωνομετρικούς
αριθμούς οξείας γωνίας:
(α) 𝜂𝜂187° (β) 𝜎𝜎𝜎294° (γ) 𝜀𝜀123° (δ) 𝜏𝜏𝜏(−120°)
Λύση:
(α) 𝜂𝜂187° = 𝜂𝜂(180° + 7°) = −𝜂𝜂7°
Η γωνία 187° έχει την τελική πλευρά της στο 3ο τεταρτημόριο. Άρα το 𝜂𝜂187°
είναι αρνητικό και γνωρίζουμε ότι 𝜂𝜂(180° + 𝜔) = −𝜂𝜂𝜂.
(β) Α′ τρόπος:
𝜎𝜎𝜎294° = 𝜎𝜎𝜎(270° + 24°) = 𝜂𝜂24°
Η γωνία 294° έχει την τελική πλευρά της στο 4ο τεταρτημόριο. Άρα το 𝜎𝜎𝜎294°
είναι θετικό και γνωρίζουμε ότι 𝜎𝜎𝜎(270° + 𝜔) = 𝜂𝜂𝜂.
Β′ τρόπος:
𝜎𝜎𝜎294° = 𝜎𝜎𝜎(360° − 66°) = 𝜎𝜎𝜎66°
είναι θετικό και γνωρίζουμε ότι 𝜎𝜎𝜎(360° + 𝜔) = 𝜎𝜎𝜎𝜎.
(γ) Α′ τρόπος:
𝜀𝜀123° = 𝜀𝜀(180° − 57°) = −𝜀𝜀57°
Η γωνία 123° έχει την τελική πλευρά της στο 2ο τεταρτημόριο. Άρα η 𝜀𝜀123°
είναι αρνητική και γνωρίζουμε ότι 𝜀𝜀(180° − 𝜔) = −𝜀𝜀𝜀.
Β′ τρόπος:
𝜀𝜀123° = 𝜀𝜀(90° + 33°) = −𝜎𝜎33°
Η γωνία 123° έχει την τελική πλευρά της στο 2ο τεταρτημόριο. Άρα η 𝜀𝜀123°
είναι αρνητική και γνωρίζουμε ότι 𝜀𝜀(90° + 𝜔) = −𝜎𝜎𝜎.
(δ) Α′ τρόπος:
1 1 1 1
𝜏𝜏𝜏(−120°) = 𝜎𝜎𝜎(−120°) = 𝜎𝜎𝜎120° = 𝜎𝜎𝜎(90°+30°) = −𝜂𝜂30° = −𝜎𝜎𝜎𝜎30°
1
Γνωρίζουμε ότι 𝜏𝜏𝜏(−𝜔) = 𝜎𝜎𝜎(−𝜔)
είναι αρνητικό και γνωρίζουμε ότι 𝜎𝜎𝜎(90° + 𝜔) = −𝜂𝜂𝜂.
Β′ τρόπος:
1 1 1 1
𝜏𝜏𝜏(−120°) = 𝜎𝜎𝜎(−120°) = 𝜎𝜎𝜎120° = 𝜎𝜎𝜎(180°−60°) = −𝜎𝜎𝜎60° = −𝜏𝜏𝜏60°
1
Γνωρίζουμε ότι 𝜏𝜏𝜏(−𝜔) = 𝜎𝜎𝜎(−𝜔)
Η γωνία 120° έχει την τελική πλευρά της στο 2ο τεταρτημόριο. Άρα το 𝜎𝜐𝜐120°
είναι αρνητικό και γνωρίζουμε ότι 𝜎𝜎𝜎(180° − 𝜔) = −𝜎𝜎𝜎𝜎.
1
3. Να λύσετε την εξίσωση 𝜂𝜂𝑥 = 2, αν 0° ≤ 𝑥 ≤ 360°.
Λύση:
1
2
= 𝜂𝜂30°
Γνωρίζουμε ότι 𝜂𝜂(180° − 𝜔) = 𝜂𝜂𝜂, άρα ισχύει 𝜂𝜂(180° − 30°) = 𝜂𝜂30°
1
𝜂𝜂𝑥 = 2, άρα 𝑥 = 30° ή 𝑥 = 150°.

1. Αν για τη γωνία 𝑥 ισχύει 0° ≤ 𝑥 ≤ 180°, να συμπληρώσετε τις πιο κάτω προτάσεις:
(α) Αν 𝜂𝜂𝜂 = 𝜂𝜂60°, τότε 𝑥 =……………..
(β) Αν 𝜎𝜎𝜎𝜎 = −𝜎𝜎𝜎20°, τότε 𝑥 =……………..
(γ) Αν 𝜀𝜀𝜀 = −𝜀𝜀30°, τότε 𝑥 =…………….
2. Να συμπληρώσετε τον πιο κάτω πίνακα αντιστοιχίζοντας σε κάθε τριγωνομετρικό

αριθμό της στήλης 𝛢 τον ίσο του τριγωνομετρικό αριθμό από τη στήλη 𝛣.
𝛢 𝛣
1. ηµ40°
α. ηµ140° 2. συν40°
3. εφ40°
β. συν140° 4. −ηµ40°
5. −συν40°
γ. εφ140° 6. −εφ40°
α. β. γ.
3. Να χαρακτηρίσετε ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ τις πιο κάτω σχέσεις, βάζοντας σε κύκλο τον
𝝅
(α) Αν 𝒇(𝒙) = 𝜺𝜺𝜺, τότε 𝒇(𝒙 + 𝟐𝝅) = 𝒇(𝒙), 𝒙𝒙ℝ με 𝒙 ≠ 𝜿𝜿 + 𝟐 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
(β) Αν 𝝈𝝈𝝈𝝈 = 𝜶, τότε 𝝈𝝈𝝈(𝒙 + 𝟑𝝅) = 𝜶, όπου 𝒙𝒙ℝ
𝟑𝝅 𝟏𝟏𝝅
(γ) Αν τα σημεία 𝜜( 𝟖 , 𝜶) και 𝜝(− 𝟖 , 𝜷) είναι σημεία της
γραφικής παράσταση της συνάρτησης 𝒇(𝒙) = 𝜼𝜼𝜼, τότε 𝜶 = ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
𝜷.
4. Να γράψετε τους πιο κάτω τριγωνομετρικούς αριθμούς ως τριγωνομετρικούς

αριθμούς οξείας γωνίας:
(α) 𝜂𝜂375° (β) 𝜎𝜎𝜎(−288°) (γ) 𝜀𝜀(−80°) (δ) 𝜎𝜏𝜏𝜏220°
5. Να εξετάσετε την ορθότητα των πιο κάτω ισοτήτων, δικαιολογώντας την απάντησή
σας με κατάλληλες πράξεις.
(α) 𝜂𝜂 �𝜔 − 𝜋� = −𝜂𝜂𝜂 (β) 𝜏𝜏𝜏 4𝜋 = 𝜏𝜏𝜏 �− 𝜋�

2 3 3
142
(γ) 𝜎𝜎𝜎(𝜃 − 𝜋) = 𝜎𝜎𝜎(𝜋 − 𝜃) (δ) 𝜎𝜎𝜎𝜎 �3𝜋 + 𝜔� = −𝜏𝜏𝜏𝜏
2
6. Να χαρακτηρίσετε ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ τις πιο κάτω προτάσεις, βάζοντας σε κύκλο τον
(α) Αν 𝜼𝜼𝜼 = 𝟎, 𝟕𝟕, τότε 𝜼𝜼(−𝜽) = −𝟎, 𝟕𝟕 ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ

(β) Αν 𝝈𝝈𝝈(𝟑𝟑𝟑° − 𝜽) = 𝟎, 𝟐𝟐, τότε 𝝈𝝈𝝈𝝈 = −𝟎, 𝟐𝟐. ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
(γ) Αν 𝜺𝜺𝜺 = 𝟏, 𝟑, τότε 𝜺𝜺(𝝅 + 𝜽) = 𝟏, 𝟑. ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
(δ) Αν 𝝈𝝈𝝈𝝈𝝈 > 𝟎, τότε 𝝈𝝈𝝈𝝈(𝟏𝟏𝟏° + 𝜽) > 𝟎. ΣΩΣΤΟ / ΛΑΘΟΣ
7. Να λύσετε τις πιο κάτω εξισώσεις στο διάστημα 0° ≤ 𝑥 ≤ 360°:
(α) 2𝜂𝜂𝜂 − √2 = 0 (β) 𝜎𝜎𝜎𝜎 = −𝜂𝜂25° (γ) 𝜀𝜀𝑥 = −√3
(δ) 𝜏𝜏𝜏𝜏 = 𝜏𝜏𝜏120° (ε) 𝜂𝜂𝜂 − 2 = 0 (στ) 𝜎𝜎𝑥 − 1 = 0

𝛢 = 𝜂𝜂(180° + 𝛼) − 𝜎𝜎𝜎(90° + 𝛼) + 𝜎𝜎𝜎(360° − 𝛼) + 𝜀𝜀(270° − 𝛼)
3𝜋
𝛣 = 𝜎𝜎(𝛼 − 2𝜋) ∙ 𝜎𝜎𝜎 �𝛼 − 2
� + 𝜎𝜎𝜎(𝛼 + 2𝜋) − 2𝜂𝜂(𝛼 − 𝜋)
𝜋
9. Δίνεται η συνάρτηση 𝑓(𝑥) = 𝜀𝜀𝜀, 𝑥𝑥[−4𝜋, 4𝜋] με 𝑥 ≠ 𝜅𝜅 + 2 . Τα σημεία 𝛢, 𝛣, 𝛤, 𝛥
2𝜋
και 𝛦 έχουν την ίδια τεταγμένη και η τετμημένη του σημείου 𝛢 είναι 𝑥 = 7
. Η
τετμημένη των σημείων 𝛣 και 𝛤 είναι θετική και η τετμημένη των σημείων 𝛥 και 𝛦
είναι αρνητική. Να βρείτε τις πιθανές τιμές των τετμημένων των σημείων
𝛣, 𝛤, 𝛥 και 𝛦.
10. Αν 𝛢, 𝛣, 𝛤 είναι οι γωνίες ενός τριγώνου, να δείξετε ότι:

𝛢+𝛣 𝛤
(α) 𝜂𝜂 2
= 𝜎𝜎𝜎 2
(β) 𝜎𝜎𝜎(𝛢 + 𝛣) = −𝜎𝜎𝜎𝜎

(γ) 𝜀𝜀(2𝛢 + 2𝛣) = −𝜀𝜀2𝛤

Τριγωνομετρικές Ταυτότητες
• Στο σχήμα δίνεται ο τριγωνομετρικός κύκλος. Η τελική πλευρά της γωνίας 𝜔

τέμνει τον κύκλο στο σημείο 𝛭(𝛼, 𝛽).
(α) Να εκφράσετε τους

τριγωνομετρικούς αριθμούς
𝜂𝜂𝜂 και 𝜎𝜎𝜎𝜎, συναρτήσει των
συντεταγμένων του σημείου 𝛭.
(β) Να βρείτε τη σχέση που συνδέει

τους τριγωνομετρικούς
αριθμούς 𝜂𝜂𝜂 και 𝜎𝜎𝜎𝜎.
(γ) Να ελέγξετε κατά πόσο η σχέση που βρήκατε στο (β) είναι δυνατόν να
γενικευθεί και στις περιπτώσεις κατά τις οποίες η γωνία 𝜔 ανήκει στο
2ο , 3ο και 4ο τεταρτημόριο.
144
Μαθαίνω
• Από τους ορισμούς των τριγωνομετρικών αριθμών μιας γωνίας 𝜔 προκύπτουν
ορισμένες σχέσεις που τους συνδέουν και είναι γνωστές ως τριγωνομετρικές
ταυτότητες (βασικές τριγωνομετρικές ταυτότητες). Οι σχέσεις αυτές ισχύουν για
οποιαδήποτε τιμή της γωνιάς 𝜔.
𝜼𝝁𝟐 𝝎 + 𝝈𝝈𝝂𝟐 𝝎 = 𝟏
Απόδειξη:
Η τελική πλευρά της γωνίας ω τέμνει τον
τριγωνομετρικό κύκλο στο σημείο Μ(x, y).
𝑥 = 𝜎𝜎𝜎𝜎
𝑦 = 𝜂𝜂𝜂
𝛰𝛰 = 1 και (𝛰𝛰)2 = |𝑥|2 + |𝑦|2
⇒ 𝑥2 + 𝑦2 = 1
⇒ 𝜎𝜎𝜈 2 𝜔 + 𝜂𝜇 2 𝜔 = 1
𝜼𝜼𝜼
𝜺𝜺𝜺 = , 𝝈𝝈𝝈𝝈 ≠ 𝟎
𝝈𝝈𝝈𝝈
Απόδειξη:
Η τελική πλευρά της γωνίας 𝜔 τέμνει τον τριγωνομετρικό κύκλο
στο σημείο 𝛭(𝑥, 𝑦).
𝑦 𝜂𝜂𝜂
𝜀𝜀𝜀 = 𝑥 = 𝜎𝜎𝜎𝜎
𝝈𝝈𝝈𝝈
𝝈𝝈𝝈 = , 𝜼𝜼𝜼 ≠ 𝟎
𝜼𝜼𝜼
Απόδειξη:
1 𝜎𝜎𝜎𝜎
𝜎𝜎𝜎 = 𝜀𝜀𝜀 = 𝜂𝜂𝜂
𝝉𝝉𝝁𝟐 𝝎 = 𝟏 + 𝜺𝝋𝟐 𝝎
Απόδειξη:
𝜂𝜇2 𝜔 𝜎𝜎𝜈 2 𝜔+ 𝜂𝜇 2 𝜔 1
1 + 𝜀𝜑 2 𝜔 = 1 + 𝜎𝜎𝜈2 𝜔 = 𝜎𝜎𝜈 2 𝜔
= 𝜎𝜎𝜈 2 𝜔
= 𝜏𝜏𝜇 2 𝜔
𝝈𝝈𝝈𝝁𝟐 𝝎 = 𝟏 + 𝝈𝝋𝟐 𝝎
Απόδειξη:
𝜎𝜎𝜈 2 𝜔 𝜂𝜇2 𝜔+𝜎𝜎𝜈 2 𝜔 1
1 + 𝜎𝜑 2 𝜔 = 1 + = = = 𝜎𝜎𝜎𝜇 2 𝜔
𝜂𝜇 2 𝜔 𝜂𝜇 2 𝜔 𝜂𝜇 2 𝜔

3
1. Αν 𝜂𝜂𝜂 = 5 και 90° < 𝜃 < 180°, να υπολογίσετε τους άλλους τριγωνομετρικούς
αριθμούς της γωνίας 𝜃.
Λύση:
1 1 5
𝜎𝜎𝜎𝜎𝜎 = 𝜂𝜂𝜂 ⇒ 𝜎𝜎𝜎𝜎𝜎 = 3 =3
5
𝜂𝜇 2 𝜃 + 𝜎𝜎𝜈 2 𝜃 = 1 ⇒ 𝜎𝜎𝜈 2 𝜃 = 1 − 𝜂𝜇 2 𝜃
3 2 16
⇒ 𝜎𝜎𝜈 2 𝜃 = 1 − �5� = 25
4
⇒ 𝜎𝜎𝜎𝜎 = ± 5
Η τελική πλευρά της γωνίας 𝜃 ανήκει στο 2ο τεταρτημόριο (90° < 𝜃 < 180°). Άρα,
4
το 𝜎𝜎𝜎𝜎 < 0 ⇒ 𝜎𝜎𝜎𝜎 = − 5.
1 1 5
𝜏𝜏𝜏𝜏 = 𝜎𝜎𝜎𝜎 ⇒ 𝜏𝜏𝜏𝜏 = 4 = −4
−
5
3
𝜂𝜂𝜂 3
𝜀𝜀𝜀 = 𝜎𝜎𝜎𝜎 = 5
4 = −4
−
5
4
𝜎𝜎𝜎𝜎 − 4
𝜎𝜎𝜎 = 𝜂𝜂𝜂
= 3
5
= −3
5
1
2. Να αποδείξετε την ταυτότητα: 𝜀𝜀𝑥 + 𝜎𝜎𝑥 = 𝜂𝜂𝑥∙𝜎𝜎𝜎𝑥
Λύση:
𝜂𝜂𝜂 𝜎𝜎𝜎𝜎
𝜀𝜀𝑥 + 𝜎𝜎𝑥 = 𝜎𝜎𝜎𝜎 + 𝜂𝜂𝜂
𝜂𝜇2 𝑥+ 𝜎𝜎𝜈 2 𝑥 1
= 𝜂𝜂𝜂∙𝜎𝜎𝜎𝜎
= 𝜂𝜂𝜂∙𝜎𝜎𝜎𝜎
𝜂𝜂(180°+𝛼) 𝜎𝜎𝜎(180°−𝛼) 1
3. Να δείξετε ότι: 𝜎𝜎𝜎(180°−𝛼) − = 𝜂𝜂𝜂 𝜎𝜎𝜎𝜎
𝜂𝜂(180°−𝛼)
Λύση:
𝜂𝜂(180°+𝛼) 𝜎𝜎𝜎(180°−𝛼) −𝜂𝜂𝜂 −𝜎𝜎𝜎𝜎
𝜎𝜎𝜎(180°−𝛼)
− = −
𝜂𝜂(180°−𝛼) −𝜎𝜎𝜎𝜎 𝜂𝜂𝜂
𝜂𝜂𝜂 𝜎𝜎𝜎𝜎
= 𝜎𝜎𝜎𝜎 + 𝜂𝜂𝜂
𝜂𝜇2 𝛼+𝜎𝜎𝜈 2 𝛼
= 𝜂𝜂𝜂 𝜎𝜎𝜎𝜎
1
= 𝜂𝜂𝜂 𝜎𝜎𝜎𝜎
146
1. Να υπολογίσετε τους τριγωνομετρικούς αριθμούς της γωνίας 𝜑 στις πιο κάτω

περιπτώσεις:
5
(α) 𝜎𝜎𝜎𝜎 = 13, 0° < 𝜑 < 90°
37 3𝜋
(β) 𝜎𝜎𝜎𝜎𝜎 = − 12, 2
< 𝜑 < 2𝜋
15
(γ) 𝜀𝜀𝜀 = 8
, 180° < 𝜑 < 270°
𝑥
2. Αν 𝜎𝜎𝜎 = 5 και 0° < 𝜔 < 90°, να εκφράσετε συναρτήσει του 𝑥 τους
τριγωνομετρικούς αριθμούς 𝜂𝜂𝜂 και 𝜏𝜏𝜏𝜏.
4
3. Αν 𝜀𝜀𝜀 = 3 και 180° < 𝜃 < 270°, να υπολογίσετε την αριθμητική τιμή της
4𝜎𝜎𝜎−5𝜂𝜂𝜂
παράστασης: 𝛢 = 3𝜏𝜏𝜏𝜏
4
4. Αν 𝜂𝜂𝜂 = 5 και 𝜎𝜎𝜎𝜎 < 0, να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης
𝛢 = 10𝜎𝜎𝜎(180° + 𝛼) + 3𝜀𝜀(180° − 𝛼).
5. Να αποδείξετε τις πιο κάτω ταυτότητες:
(α) 𝜂𝜂𝑥 𝜎𝜎𝜎 = 𝜎𝜎𝜎𝜎

(β) 𝜀𝜀𝑥(𝜎𝜎𝜎 + 𝜀𝜀𝜀) = 𝜏𝜏𝜇 2 𝑥
(γ) 𝜎𝜎𝜎(𝜏𝜏𝜏𝜏 + 𝜀𝜀𝜀) = 𝜎𝜎𝜎𝜎𝜎 + 1
(δ) 𝜂𝜂𝜂(𝜎𝜎𝜎𝜎𝜎 − 𝜂𝜂𝜂) = 𝜎𝜎𝜈 2 𝜔
(ε) 𝜀𝜑 2 𝜃 𝜎𝜎𝜎𝜇 2 𝜃 − 𝜀𝜑 2 𝜃 = 1
𝜂𝜂𝜂 𝜎𝜎𝜎𝜎+ 𝜂𝜂𝜂
(στ) = 𝜀𝜀𝜀
𝜎𝜎𝜎𝜎+ 𝜎𝜎𝜈 2 𝑥
(ζ) (𝜂𝜂𝜂+ 𝜎𝜎𝜎𝜎)2

= 𝜏𝜏𝜏𝜏 + 2𝜂𝜂𝜂
𝜎𝜎𝜎𝜎
(η) 𝜎𝜎𝜈 2 𝑥
+ 𝜂𝜂𝜂 = 𝜎𝜎𝜎𝜎𝜎
𝜂𝜂𝜂
(θ) (1+𝜀𝜀𝜀)2
= 𝜏𝜏𝜏𝜏 + 2𝜂𝜂𝜂
𝜏𝜏𝜏𝜏
(ι) 𝜀𝜑 2 𝛼
𝜏𝜏𝜏𝜏 − = 𝜎𝜎𝜎𝜎
𝜏𝜏𝜏𝜏

√2 √2
6. Αν 𝜂𝜂15° = (√3 − 1) και 𝜂𝜂75° = (√3 + 1) να υπολογίσετε:
4 4
(α) το 𝜎𝜎𝜎15°
(β) την 𝜀𝜀15°
7. Να απλοποιήσετε τις πιο κάτω παραστάσεις:
𝜀𝜀(180°−𝜃)𝜎𝜎𝜎(180°−𝜃)𝜀𝜀(90°−𝜃)
𝛢= 𝜂𝜂(90°+𝜃)𝜎𝜎(90°−𝜃)𝜀𝜀(𝜃−270°)
𝜋
𝜎𝜎𝜎(3𝜋+𝑥)𝜂𝜂�𝑥+ �𝜎𝜎(𝜋−𝑥)
2
𝛣= 7𝜋 𝜋
𝜂𝜂(𝜋−𝑥)𝜎𝜎𝜎�𝑥− �𝜀𝜀�− +𝑥�
2 2
1
8. Αν 3𝜂𝜇 2 𝑥 + 6𝜎𝜎𝜈 2 𝑥 = 5, να δείξετε ότι: 𝜀𝜑 2 𝑥 = 2
9. Να εκφράσετε την 𝜀𝜀𝜀 συναρτήσει του 𝜂𝜂𝜂 (0° < 𝑥 < 90°) μόνο.
10. Αν 𝑥 = 3𝜎𝜎𝜎𝜎 και 𝑦 = 3𝜂𝜂𝜂, να δείξετε ότι: 𝑥 2 + 𝑦 2 = 9
𝜂𝜂(180°−𝜃)𝜀𝜀(90°−𝜃)𝜂𝜂(−𝜃) √3
11. Να υπολογίσετε τη γωνία 𝜃, αν 0° < 𝜃 < 180° και = − .
𝜀𝜀(180°−𝜃)𝜎𝜎𝜎(180°+𝜃) 2

𝜋
(α) (1 + 𝜂𝜂𝜂) �1 + 𝜎𝜎𝜎 � + 𝑥�� = 𝜎𝜎𝜈2 𝑥
2
(β) (𝜏𝜏𝜏𝜏 + 1)[𝜏𝜏𝜏(−𝑥) − 1] = 𝜀𝜑2 𝑥
13. Να εξετάσετε κατά πόσο υπάρχουν τιμές του 𝑥 για τις οποίες:
(α) να ισχύει συγχρόνως 𝜂𝜂𝜂 = 0 και 𝜎𝜎𝜎𝜎 = 0
(β) να ισχύει συγχρόνως 𝜂𝜂𝜂 = 1 και 𝜎𝜎𝜎𝜎 = 1
1 1
(γ) να ισχύει συγχρόνως 𝜂𝜂𝜂 = 3 και 𝜎𝜎𝜎𝜎 = 3
√2 √2
(δ) να ισχύει συγχρόνως 𝜂𝜂𝜂 = και 𝜎𝜎𝜎𝜎 = −
2 2
𝑥2 𝑦2
14. Αν 𝑥 = 𝛼𝛼𝛼𝛼 και 𝑦 = 𝛽𝛽𝛽𝛽𝛽, να δείξετε ότι: 𝛼2 + 𝛽2 = 1
148
15. Να αποδείξετε ότι:
3𝜋 𝜋
(α) 𝜂𝜂(𝜋 − 𝑥) + 𝜂𝜂 � 2 + 𝑥� + 𝜂𝜂(𝑥 − 𝜋) − 𝜂𝜂 �𝑥 − 2 � = 0
𝜋 3𝜋
(β) 𝜎𝜎𝜎 �2 + 𝛼� + 𝜂𝜂(𝜋 − 𝛼) − 𝜂𝜂(−𝛼) + 𝜎𝜎𝜎 � 2 − 𝛼� = 0
3𝜋 3𝜋
𝜂𝜂(𝜋+𝛼)𝜎𝜎𝜎� −𝛼�𝜀𝜀� +𝛼�
(γ) 2 2
= 𝜎𝜎𝜎𝜎
𝜂𝜂(2𝜋−𝛼)
(δ) 𝜂𝜂𝜂 + 𝜎𝜎𝜎𝜎(90° − 𝜔) + 𝜂𝜂(180° + 𝜔) + 𝜎𝜎𝜎𝜎(270° − 𝜔) = 0
5𝜋 7𝜋
𝜂𝜂(5𝜋+𝜔)∙𝜎𝜎𝜎(7𝜋−𝜔)∙𝜂𝜂� −𝜔�∙𝜎𝜎𝜎� +𝜔�
16. Να αποδείξετε ότι 2
5𝜋
2
7𝜋 = 𝜂𝜇 2 𝜔 − 1.
𝜎𝜎(5𝜋+𝜔)∙𝜂𝜂(7𝜋−𝜔)∙𝜎𝜎𝜎� −𝜔�∙𝜎𝜎� +𝜔�
2 2
17. Η βέλτιστη οπτική γωνία σε ένα

θέατρο εξαρτάται από πολλούς
παράγοντες, όπως το ύψος της
οθόνης, η κλίση της αίθουσας, η θέση
του καθίσματος, το ύψος του ματιού
ενός καθήμενου θεατή. Για να
επιλέξει ένας θεατής την «καλύτερη
θέση», χρειάζεται να μετρήσουμε την
απόσταση του ματιού από την
κορυφή της σκηνής. Για το συγκεκριμένο θέατρο που φαίνεται στην εικόνα, η
απόσταση του ματιού από την κορυφή της σκηνής υπολογίζεται από τον τύπο
𝑑 2 = (20 + 𝑥𝑥𝑥𝑥𝑥)2 + (20 − 𝑥𝜂𝜂𝜂)2 , όπου 𝑥 είναι η διαγώνια απόσταση της θέσης
ενός θεατή από το οριζόντιο δάπεδο.
(α) Να αποδείξετε ότι ο πιο πάνω τύπος είναι ισοδύναμος με τον τύπο:
𝑑2 = 800 + 40𝑥(𝜎𝜎𝜎𝜎 − 𝜂𝜂𝜂 ) + 𝑥 2
(β) Να υπολογίσετε την απόσταση 𝑑, αν 𝜃 = 18° και ο θεατής κάθεται στην 8η
σειρά και η υψομετρική διαφορά μεταξύ δύο διαδοχικών σειρών είναι
0,9144 𝑚.


𝜋 𝜋 3𝜋 3𝜋
𝜂𝜂 �2 + 𝛼� + 𝜎𝜎𝜎 �2 + 𝛼� + 𝜂𝜂 � 2 + 𝛼� + 𝜎𝜎𝜎 � 2 + 𝛼� =
Α. −2𝜂𝜂 � 2 + 𝛼�
3𝜋
Β. 2𝜎𝜎𝜎 �2 + 𝛼�
𝜋 Γ. 0 Δ. 𝜂𝜂𝜂 Ε. −𝜎𝜎𝜎𝜎

𝜎𝜎𝜎𝜎 𝜂𝜂𝜂 𝜎𝜎𝜎𝜎𝜎 𝜏𝜏𝜏𝜏+ 𝜎𝜎𝜎𝜎
(α) 𝜂𝜂𝜂
+ 𝜎𝜎𝜎𝜎
+ 𝜏𝜏𝜏𝜏
= 𝜂𝜂𝜂
𝜂𝜇2 𝑥− 𝜎𝜎𝜈 2 𝑥 𝜂𝜂𝜂− 𝜎𝜎𝜎𝜎

(β) 𝜂𝜇 3 𝑥+ 𝜎𝜎𝜈 3 𝑥
= 1− 𝜂𝜂𝜂 𝜎𝜎𝜎𝜎
𝜀𝜀(180°+𝜔)∙𝜎𝜎𝜎𝜎(180°+𝜔)∙𝜎𝜎(180°−𝜔)
(γ) = −𝜏𝜏𝜇 2 𝜔
𝜎𝜎𝜎(360°−𝜔)∙𝜏𝜏𝜏(90°−𝜔)∙𝜎𝜎𝜎(180°−𝜔)
3. Στο σχήμα δίνεται ένα ορθογώνιο τρίγωνο με κάθετες

πλευρές 1 + 𝜀𝜀𝜀 και 1 − 𝜀𝜀𝜀, με 0° < 𝛼 < 90°. Να
εκφράσετε το 𝜂𝜂𝜂 και το 𝜎𝜎𝜎𝜎 συναρτήσει των
τριγωνομετρικών αριθμών της γωνίας 𝛼 και να δώσετε
την απάντησή σας στην πιο απλή μορφή.
4. Να εκφράσετε τα μήκη των τμημάτων 𝛼, 𝛽, 𝛾 και 𝛿, όπως

φαίνονται στο διπλανό σχήμα, συναρτήσει των
τριγωνομετρικών αριθμών της γωνίας 𝜃.
𝜂𝜇(180°−𝜃)∙𝜎𝜎(360°−𝜃)∙𝜎𝜎𝜎(90°+𝜃) 1
5. Αν 0° < 𝜃 < 90° και = 2, να υπολογίσετε τη γωνία 𝜃.
𝜀𝜀(−𝜃)∙𝜂𝜂(270°−𝜃)
6. Να δικαιολογήσετε με κατάλληλες πράξεις την ορθότητα των πιο κάτω ισοτήτων:

29𝜋 5𝜋
(α) 𝜂𝜂3𝜋 = 𝜂𝜂𝜂 (β) 𝜎𝜎𝜎 � � = 𝜎𝜎𝜎 � �
6 6
(γ) 𝜀𝜀(−𝜋 − 3) = −𝜀𝜀(𝜋 + 3) (δ) 𝜎𝜎𝜎𝜎(630° − 𝜔) = −𝜏𝜏𝜏𝜏
150
7. Αν 𝛢(1,1) και 𝛣(7,1) είναι κορυφές ενός ισόπλευρου τριγώνου 𝛢𝛢𝛢, να βρείτε τις
συντεταγμένες της κορυφής 𝛤.
8. Στο σχήμα δίνονται δύο κάθετες ευθείες 𝜀1 και

𝜀2 . Να γράψετε μια σχέση μεταξύ των γωνιών 𝜔
και 𝜑 και να αποδείξετε ότι το γινόμενο των
κλίσεων των δύο ευθειών είναι ίσο με −1
(𝜆1 ∙ 𝜆2 = −1).
𝜀𝜀𝜀+𝜀𝜀𝜀 4𝜂𝜂𝜂∙𝜎𝜎𝜎𝜎
9. Αν 𝜀𝜀𝜀 = 3𝜀𝜀𝜀, να αποδείξετε ότι: =
1−𝜀𝜀𝜀∙𝜀𝜀𝜀 1−4𝜂𝜇2 𝛽
3𝜋
10. Αν 2
< 𝑥 < 2𝜋, να δείξετε ότι: 𝜂𝜂𝑥 ∙ 𝜎𝜎𝜈 2 𝑥 + 2𝜂𝜂𝜂 ∙ 𝜎𝜎𝜎𝜎 + 𝜂𝜂𝜂 + 𝜀𝜀𝜀 < 0
11𝜋
11. Αν 5𝜋 < 𝑥 < 2
, να δείξετε ότι: 𝜀𝜀𝑥 − 𝜂𝜂𝜂 > 𝜎𝜎𝜎𝜎 − 𝜎𝜎𝜎
𝜋
12. Αν 0 < 𝑥 < 2 , να διατάξετε από τον μικρότερο προς το μεγαλύτερο τους αριθμούς
𝜂𝜂𝜂+1 1−𝜎𝜎𝜎𝜎
0, 𝜂𝜂𝜂−1
, 1+𝜎𝜎𝜎𝜎
.

(α) 𝜀𝜀1° ∙ 𝜀𝜀2° ∙ 𝜀𝜀3° ∙∙∙ 𝜀𝜀87° ∙ 𝜀𝜀88° ∙ 𝜀𝜀89° = 1
(β) (𝜂𝜂1° − 𝜎𝜎𝜎1°) + (𝜂𝜂2° − 𝜎𝜎𝜎2°) + ⋯ + (𝜂𝜂89° − 𝜎𝜎𝜎89°) = 0
14. Να δείξετε ότι η πιο κάτω παράσταση έχει τιμή ανεξάρτητη του 𝑥:
𝜋
𝛢 = 𝜂𝜇 2 (𝜋 − 𝑥) + 𝜎𝜎𝜎(𝜋 − 𝑥)𝜎𝜎𝜎(2𝜋 − 𝑥) + 2𝜂𝜇 2 � − 𝑥�
2
15. Αν 𝜂𝜂𝑥 + 𝜎𝜎𝜎𝜎 = 𝛼:

𝛼2 −1
(α) να δείξετε ότι: 𝜂𝜂𝜂 ∙ 𝜎𝜎𝜎𝜎 = 2
(β) Με τη βοήθεια των πιο πάνω, να υπολογίσετε συναρτήσει του 𝛼 τις
1 1
(i) 𝜂𝜂𝜂
+ 𝜎𝜎𝜎𝜎
(ii) 𝜀𝜀𝜀 + 𝜎𝜎𝜎
(iii) 𝜂𝜇 3 𝑥 + 𝜎𝜎𝜈 3 𝑥

𝜋 𝜋
16. Αν 𝜀𝜀 �3 − 𝑥� + 𝜀𝜀 �6 + 𝑥� = 5, να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης:
𝜋 𝜋
𝛢 = 𝜀𝜑 2 �3 − 𝑥� + 𝜀𝜑 2 �6 + 𝑥�.
√3
17. Να βρείτε για ποιες τιμές του 𝑥 ισχύει η ισότητα 𝜂𝜂𝜂 = , όταν −6𝜋 < 𝑥 < 2𝜋.
2
8
18. Δίνεται 𝜎𝜎𝜎𝜎 = − 17 και 𝜂𝜂𝜂 > 0. Να υπολογίσετε την τιμή της παράστασης:
34𝜂𝜂𝜂 + 17𝜎𝜎𝜎𝜎
𝛢=
8𝜀𝜀𝜀 − 15𝜎𝜎𝜎𝜎𝜎
19. Να βάλετε σε κύκλο την ορθή απάντηση.

Αν 𝜂𝜂𝑥 = 𝛼 και 0° < 𝑥 < 90°, τότε:
Α. 𝜎𝜎𝜎𝑥 = 1 − 𝛼 Β. 𝜎𝜎𝜎𝑥 = 1 − 𝛼 2
Γ. 𝜎𝜎𝜎𝑥 = √1 − 𝛼 2 Δ. 𝜎𝜎𝜎𝑥 = −√1 − 𝛼 2
𝜂𝜂(180°−𝜃)∙𝜎𝜎𝜎(270°+𝜃) √2
20. Αν 𝜎𝜎𝜎(90°+𝜃)∙𝜎𝜎(90°+𝜃)
=− και 0 < 𝜃 < 90°, να δείξετε ότι 𝜃 = 45°.
2
21. Να υπολογίσετε την τιμή της παραμέτρου 𝜇, αν η ευθεία με εξίσωση

2𝑥 − (𝜇 + 1)𝑦 − 6 = 0 σχηματίζει με τον άξονα των τετμημένων γωνία 135°.
22. Να υπολογίσετε τη γωνία που σχηματίζει η ευθεία 𝑦 = −2𝑥 + 4 με τον άξονα των
τετμημένων (η απάντησή σας να δοθεί με ακρίβεια δύο δεκαδικών ψηφίων).
23. Δίνεται η ευθεία (𝜖) με εξίσωση 𝑦 = 𝜆𝑥 + 𝛽. Να αποδείξετε ότι η κλίση 𝜆 της

ευθείας (𝜖) είναι ίση με την εφαπτομένη της γωνίας που σχηματίζει η ευθεία με τον
άξονα των τετμημένων.
152
1 1
1. Να κατασκευάσετε ένα τρίγωνο 𝛢𝛢𝛢 με ύψος 𝛢𝛢, ώστε 𝜂𝜂𝛣� = 3 και 𝜀𝜀𝛤� = 3. Να
περιγράψετε τον τρόπο που εργαστήκατε, για να κατασκευάσετε το τρίγωνο 𝛢𝛢𝛢
και να υπολογίσετε το 𝜂𝜂(𝛣𝛢̂𝛨) και το 𝜎𝜎𝜎(𝛤𝛢̂𝛨).
2. Να υπολογίσετε τη μέγιστη και την ελάχιστη τιμή των παραστάσεων:

(α) 𝛢 = 3𝜎𝜎𝜎𝜎 + √3
(β) 𝛣 = −3𝜂𝜂𝜂 + 𝜋
(α) 𝜂𝜇 4 𝑥 + 𝜎𝜎𝜈 4 𝑥 = 1 − 2𝜂𝜇 2 𝑥 ∙ 𝜎𝜎𝜈 2 𝑥
(β) 𝜂𝜇 6 𝑥 + 𝜎𝜎𝜈 6 𝑥 = 1 − 3𝜂𝜇 2 𝑥 ∙ 𝜎𝜎𝜈 2 𝑥
(γ) η παράσταση 2(𝜂𝜇 6 𝑥 + 𝜎𝜎𝜈 6 𝑥) − 3(𝜂𝜇 4 𝑥 + 𝜎𝜎𝜈 4 𝑥) έχει τιμή ανεξάρτητη του
𝑥, δηλαδή είναι σταθερή.
𝜀𝜀(𝜋 + 𝑥)
0< <1
𝜀𝜀𝜀 + 𝜎𝜎(𝜋 + 𝑥)
5. Στο διπλανό σχήμα δίνεται ότι

45° < 𝛢𝛰�𝛣 < 60°. Αν 𝛰𝛰 = 𝑥, να
υπολογίσετε την ελάχιστη και τη
μέγιστη τιμή του 𝑥.
𝜋 𝜋 1+𝜂𝜂𝜂 1−𝜂𝜂𝜂
6. Αν − 2 < 𝑥 < 2 , να αποδείξετε ότι: �1−𝜂𝜂𝜂 − �1+𝜂𝜂𝜂 = 2𝜀𝜀𝑥
𝜋 √1+𝜎𝜎𝜎𝜎+√1−𝜎𝜎𝜎𝜎 1+𝜂𝜂𝜂 𝜎𝜎𝜎𝜎

7. Αν 0 ≤ 𝑥 < 2 , να αποδείξετε ότι: = 𝜎𝜎𝜎𝜎
= 1−𝜂𝜂𝜂
√1+𝜎𝜎𝜎𝜎−√1−𝜎𝜎𝜎𝜎

8. Να υπολογίσετε τις τιμές του 𝑥 για τις οποίες η συνάρτηση
𝜋
𝑓(𝑥) = 3 − 2𝜎𝜎𝜎( 3 − 2𝑥) γίνεται ελάχιστη ή μέγιστη.
9. Η παλίρροια σε µια θαλάσσια περιοχή περιγράφεται κατά προσέγγιση µε τη

𝜋
συνάρτηση 𝑦 = 3 ⋅ 𝜂µ( 6 𝑡), όπου 𝑦 το ύψος των υδάτων σε μέτρα και 𝑡 ο χρόνος
σε ώρες. Να υπολογίσετε την υψομετρική διαφορά ανάμεσα στην ψηλότερη
πλημμυρίδα και τη χαμηλότερη άμπωτη.
10. Με τον δέκτη ενός ραδιοφώνου επιλέγεις

έναν ραδιοφωνικό σταθμό ρυθμίζοντας τη
συχνότητα. Ένας δέκτης περιέχει ένα πηνίο 𝐿
και έναν πυκνωτή 𝐶, όπως φαίνεται στο
σχήμα. Η ενέργεια που αποθηκεύεται στο
πηνίο κατά τον χρόνο 𝑡 δίδεται από τον τύπο
𝐿(𝑡) = 𝑘𝑘𝜇 2 (2𝜋𝐹𝐹) και η ενέργεια που
αποθηκεύεται στον πυκνωτή κατά τον χρόνο 𝑡 δίδεται από τον τύπο
𝐶(𝑡) = 𝑘𝑘𝑘𝜈 2 (2𝜋𝜋𝜋), όπου 𝐹 είναι η συχνότητα του ραδιοφωνικού σταθμού και 𝑘
είναι σταθερός αριθμός. Η συνολική ενέργεια 𝛦 στο κύκλωμα δίνεται από τον τύπο
𝛦(𝑡) = 𝐿(𝑡) + 𝐶(𝑡). Να αποδείξετε ότι η ενέργεια 𝛦 είναι σταθερή.
𝜋
11. Στο διπλανό σχήμα είναι 𝛰𝛰 = 𝛰𝛰 = 𝛰𝛰 = 1 𝑚 και 𝛣𝛰�𝛤 = 4 ακτίνια.
(α) Να υπολογίσετε το μήκος των 𝛰𝛰 και
𝛢𝛢 και στη συνέχεια να δείξετε ότι
2+√2
𝜎𝜎𝜎�𝛣𝛢̂𝛤� = .
2(𝛢𝛢)
(β) Να βρείτε το είδος του τριγώνου 𝛢𝛢𝛢
και στη συνέχεια να δείξετε ότι:
𝛢𝛢
𝜎𝜎𝜎�𝛣𝛢̂𝛤� = . 2
(γ) Να αποδείξετε ότι:
𝜋
(i) 𝛣𝛢̂𝛤 = 8
𝜋 �2+√2
(ii) 𝜎𝜎𝜎 8 = 2
154
Επανάληψη
Σελίδα 8
Δραστηριότητα Απαντήσεις
1. 𝛢𝛢 = 5, 𝛢𝛢 = 5, 𝛣𝛣 = 5√2
2. 3 3 3
√5, √8, √5, √29, √29
3. 30
4. 10𝜋 𝑚, 25𝜋 𝑚2
5. (α) 𝑥 = −2 (γ) Αδύνατη
(β) 𝑥 = 7 (δ) Αόριστη
6. (α) 𝜆 = 3 (β) 𝜆 = −9
7. (α) 𝛼 = −3 (β) 𝛼 = 6
8. 𝛢: 𝑥 ≥
2
, 𝐵: 𝑥 ≤ 4
3
(α) 𝑥 ≥ 1, 𝑥 < 5 7
9. (δ) Π.χ. 1, , 3, 4,98
(β) 1 ≤ 𝑥 < 5 3
(γ) 𝑥 = 1 (ε) 𝑥 = 4
(α) (β)
(γ) (δ)
10.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΩΤΗΤΩΝ 155

(ε) (στ)
11. (α) 𝑎 = −3 (β) Π.χ. (−2, 6), (0,0)

12. 𝛽=2
13. (α) 𝑦 =
3𝑥
+1 (β) 𝑦 = 4
2
14. (α) 𝑥 = 0, 𝑦 = 3 (β) 𝑥 =
3
,𝑦 =
3
4 2
15. (−1, −2)
(α) 𝑥 2 + 4𝑥 + 4 (δ) 𝑥 2 − 9
16. (β) 4𝑥 2 − 12𝑥𝑥 + 9𝑦 2 (ε) 𝑥 3 + 12𝑥 2 + 48𝑥 + 64
𝑥2
(γ) − 2𝑥 + 4 (στ) 4𝑥 2 − 1
4
(α) 2𝑥(𝑥 + 1)(𝑥 − 1)
19. (β) (𝑦 − 5 − 𝑥)(𝑦 − 5 + 𝑥)
(γ) (𝛼 − 𝛽)(𝛼 2 + 𝛼𝛼 + 𝛽 2 )(𝑥 + 1)(𝑥 2 − 𝑥 + 1)
(δ) −5𝑦(2𝑥 + 𝑦)
(α) 𝑥 =0ή 𝑥 =5 (γ) 𝛼 = −3 ή 𝛼 = 1
20. 2
(β) 𝑥 = −3 ή 𝑥 = 2 (δ) 𝑥 = 1 ή 𝑥 =
3
21. (α)
𝑥
(β)
𝛼−4
𝑥+1 𝛼
(α) 𝑥 = 1, απορρίπτεται
22. (β) 𝑥 = −3 απορρίπτεται, 𝑥 = −2
(γ) 𝑥 = −3 απορρίπτεται, 𝑥 = 3
23. 8, 9
26. (α) 𝜎𝜎𝜎𝜎 = 5
4 4
(β) 𝜂𝜂𝜂 = 5
27. 4
𝜎𝜎𝜎𝜎 = 5, 𝜀𝜀𝜀 = 4
3
28. 12,30 𝑚
29. (α) 𝑥 = 12,99 𝑐𝑐, 𝑦 = 10,24 𝑐𝑐
(β) 𝑥 = 79,67 𝑐𝑐, 𝑦 = 46 𝑐𝑐
156 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ

Διανύσματα
Σελίδα 24
1. (α) Μονόμετρο (γ) Μονόμετρο (ε) Διανυσματικό

(β) Διανυσματικό (δ) Μονόμετρο (στ) Μονόμετρο
2. (α) ΣΩΣΤΟ (γ) ΣΩΣΤΟ
(β) ΛΑΘΟΣ (δ) ΣΩΣΤΟ
(α) 𝜃⃗, 𝜅⃗
(β) 𝜂⃗, 𝜆⃗
3. 0 −4
(γ) 𝛽⃗ = � �, �𝛽⃗ � = 3, 𝛿⃗ = � � , �𝛿⃗� = √17
−3 −1
2 |𝜅 2 |𝜀
𝜅⃗ = � � , ⃗| = √5, 𝜀⃗ = � �, ⃗| = 2
1 0
��⃗ ��⃗
(α) �𝛥𝛥 � = 1, �𝛥𝛥� = 2, �𝛥𝛥� = 4, �𝛣𝛣 ��⃗ ��⃗� = 1, �𝛣𝛣
��⃗ � = 1,
��⃗� = 2, �𝛣𝛣
�𝛣𝛣 ��⃗� = 2, �𝛮𝛮
��⃗� = 4, �𝛫𝛫 ��⃗ � = 4
(β) ��⃗
𝛥𝛥 = 𝛣𝛣 ��⃗ , ��⃗
𝛥𝛥 = −𝛣𝛣 ��⃗ , 𝛣𝛣 ��⃗
��⃗ = −𝛣𝛣
4. ��⃗ ��⃗, 𝛣𝛣
��⃗ = −𝛫𝛫��⃗, ��⃗ ��⃗
𝛣𝛣 = 𝛥𝛥 𝛥𝛥 = −𝛫𝛫
𝛣𝛣 = ��⃗
��⃗ 𝛥𝛥, ��⃗
𝛣𝛣 = −𝛮𝛮 ��⃗ , ��⃗
𝛥𝛥 = −𝛮𝛮 ��⃗
𝛮𝛮 ή ��⃗
(γ) Π.χ. ��⃗ 𝛬𝛬
5.
(α) Π.χ. ��⃗

𝛦𝛦 , ��⃗
𝛥𝛥
(β) Π. χ. 𝛰𝛰, ��⃗
��⃗ 𝛦𝛦
6. ��⃗, ��⃗
(γ) Π. χ. 𝛢𝛢 𝛧𝛧
��⃗, 𝛣𝛣
(δ) Π. χ. 𝛢𝛢 ��⃗
(ε) Π. χ. ��⃗
𝛧𝛧 , ��⃗
𝛣𝛣

Σελίδα 32
(α) ΛΑΘΟΣ
(β) ΣΩΣΤΟ
1. (γ) ΣΩΣΤΟ
(δ) ΛΑΘΟΣ
(ε) ΣΩΣΤΟ
2.
(α) ��⃗
𝛲𝛲 = 𝑥⃗ (β) ��⃗
𝛷𝛷 = 𝑦⃗
3. (γ) ��⃗
𝛱𝛱 = 𝑥⃗ + 2𝑦⃗ (δ) ��⃗
𝛨𝛨 = 2𝑥⃗ + 2𝑦⃗
(ε) ��⃗
𝛫𝛫 = −2𝑥⃗ (στ) ��⃗
𝛤𝛤 = −4𝑦⃗
(ζ) ��⃗ = −2𝑥⃗ − 2𝑦⃗
𝛫𝛫 ��⃗
(η) 𝛶𝛶 = −2𝑥⃗ + 4𝑦⃗
��⃗
𝛰𝛰 + 𝛰𝛰 ��⃗ = �4�
3
��⃗ + 𝛰𝛰
�𝛰𝛰 ��⃗ � = √42 + 32 = √25 = 5
4.

5.
−3
(α) 𝛼⃗ − 𝛾⃗ + 𝛽⃗ = � �
15
6. −3
(β) 𝛽⃗ − 𝛼⃗ + 𝛾⃗ = � �
1
1
(γ) 2𝛼⃗ + 𝛽⃗ = � �
18
7. 𝑥=4
8. |𝛾⃗| = √2
9. 1
𝑧⃗ = � �
−5
(α) 𝑥⃗ = 𝛼⃗ − 𝛽⃗
10. (β) 𝑥⃗ = −𝛽⃗ + 𝛼⃗ − 𝛾⃗
(γ) 𝑥⃗ = −𝛼⃗ + 𝛽⃗ ή 𝑥⃗ = 𝛽⃗ + 𝛾⃗ ή 𝑥⃗ = −𝛼⃗ + 𝛿⃗
��⃗ = 2𝛽⃗
(β) 𝛧𝛧
𝛣𝛣 = −𝛽⃗
(α) ��⃗
(γ) ��⃗
𝛨𝛨 = 𝛼⃗ 𝛦𝛦 = −𝛼⃗ + 𝛽⃗
(δ) ��⃗
11.
��⃗ = −𝛼⃗ + 𝛽⃗ (στ) 𝛣𝛣 = 2𝛼⃗ − 2𝛽⃗
��⃗
(ε) 𝛥𝛥
��⃗ = 𝛼⃗ + 𝛽⃗ 𝛤𝛤 = −𝛼⃗ − 𝛽⃗
(η) ��⃗
(ζ) 𝛧𝛧
(α) ��⃗
𝛢𝛢
(β) 0⃗
�
(γ) ��⃗
𝛤𝛤
12. (δ) ��⃗
𝛣𝛣
(α) 𝛢𝛢 = 6�𝜅⃗ + 𝜆⃗�

��⃗ 𝛦𝛦 = 4𝜆⃗
(δ) ��⃗
13. (β) 𝛢𝛢 = 6𝜆⃗
��⃗ (ε) ��⃗
𝛥𝛥 = 4𝜅⃗
(γ) ��⃗ = 6𝜅⃗
𝛥𝛥 (στ) 𝛦𝛦 = 4�𝜅⃗ + 𝜆⃗�
��⃗

Σελίδα 36 Δραστηριότητες Ενότητας
Τα διανύσματα �α⃗ και 2α

�⃗ είναι ομόρροπα και το μέτρο του 2α
�⃗ είναι
1. διπλάσιο του �α⃗.
Το διάνυσμα −3α �⃗ είναι αντίρροπο των �α⃗ και 2α
�⃗ και το μέτρο του είναι
τριπλάσιο του �α⃗.
(α) (β)
(γ) (δ)
3.

(ε) (στ)
(ζ)
4. 𝛢𝛢 = 2𝛽⃗ , ��⃗
��⃗ 𝛮𝛮 = 𝛽⃗ + 𝛼⃗, ��⃗
𝛤𝛤 = −𝛼⃗, ��⃗ 𝛭𝛭 = 𝛼⃗ − 𝛽⃗
��⃗ 0
𝛢𝛢 − ��⃗
𝛢𝛢 = � �, �𝛢𝛢 ��⃗ − ��⃗
𝛢𝛢 � = 4
−4
5.

7. �𝛼⃗ + 𝛽⃗ � = 10
8. ��⃗ ��⃗
��⃗ = 𝛼⃗ + 𝛽 ,
𝛥𝛥 ��⃗ 𝛽 2
𝛧𝛧 = 2 − 3 𝛼⃗
2
�⃗+𝛽
𝛼 ��⃗
𝛽 ��⃗
��⃗ = −𝛽⃗ + 𝛼⃗, ��⃗
(α) 𝛤𝛤 𝛢𝛢 = 2 , ��⃗𝛥𝛥 = 2
9. ��⃗ = 𝛽⃗
𝛢𝛢
(β) Το 𝛢𝛢𝛢𝛢 είναι τραπέζιο ��⃗
𝛽 � ⇒ ��⃗
𝛢𝛢 ∥ ��⃗
𝛥𝛥
��⃗
𝛥𝛥 = 2
Σελίδα 39 Δραστηριότητες Εμπλουτισμού
1. ��⃗ 0
𝛰𝛢1 + ��⃗
𝛰𝛢2 = � � , είναι αντίθετα
0
2. 1 1 2 8
𝛢𝛢 = 𝛽⃗, ��⃗
(α) ��⃗ 𝛦𝛦 = − 𝛽⃗ + 𝛼⃗, ��⃗
𝛤𝛤 = − 𝛼⃗ + 𝛽⃗
3 3 5 15
��⃗
𝛽 −𝛾�⃗ ��⃗
𝛽 +𝛾�⃗
𝛥𝛥 = 𝛽⃗ − 𝛾⃗, ��⃗
(α) ��⃗ 𝛥𝛥 = , ��⃗
𝛢𝛢 =
2 2
𝛼 ��⃗
�⃗+𝛽 �⃗−𝛾
𝛼 �⃗
4. (β) ��⃗
𝛢𝛢 = , ��⃗
𝛭𝛭 =
2 2
�⃗−𝛾
𝛼 �⃗
𝛮𝛮 = 2 , ��⃗
(γ) ��⃗ 𝛮𝛮 και ��⃗
𝛭𝛭 = ��⃗ 𝛭𝛭 ∥ ��⃗
𝛮𝛮 , το 𝛫𝛫𝛫𝛫 είναι
παραλληλόγραμμο.
5. 𝐴(−1,1)
6. ��⃗ 1 ��⃗ 3 2 𝑥 +𝑥 𝑦 +𝑦
𝛰𝛰 = � �, 𝛰𝛰 = � �, ��⃗
𝛰𝛰 = � �, 𝛭(2,4), 𝛭 � 1 2 2 , 1 2 2�
3 5 4

Πραγματικοί Αριθμοί
Σελίδα 51
1. (α) 2 (γ) 12 (ε) √𝑥

(β) 3 (δ) 𝛼 (στ) √𝑥
(α) ΛΑΘΟΣ (δ) ΛΑΘΟΣ
2. (ζ) ΣΩΣΤΟ
(β) ΛΑΘΟΣ (ε) ΛΑΘΟΣ
(η) ΛΑΘΟΣ
(γ) ΣΩΣΤΟ (στ) ΛΑΘΟΣ
3 4 6
3. (α) 3∙√2 (γ) 𝑥 ∙ √𝑥 (ε) 𝑥 ∙ √𝑥
3 5
(β) 2𝛼 ∙ √2𝛼 (δ) 2𝛼 ∙ √2𝛼 (στ) 𝑥 ∙ √𝑥
4. (α) 𝛥 (β) 𝛢
3
(α) √2 + 1 (γ) 5
5. 13+√3
(β) (δ) 8 ∙ √5
3
6. 3−√3 (β) √3 + √2 (γ) √𝛼 + 1
(α) 6
7. 2401
11. (β) 12 (γ) -4,4
(α) −6
(δ) Αδύνατη στο ℝ
(γ) −3, 0, 3
12. (α) −5, 5
(δ) 2, 8
(β) −2
Σελίδα 57
(δ) 5 4
(α) 2 (ζ)
1. 9
(β) 64 (ε) 16
729 (η) 1
(γ) 32 (στ) (θ) 32
512
(ε) ΛΑΘΟΣ
2. (α) ΛΑΘΟΣ (γ) ΣΩΣΤΟ
(στ) ΣΩΣΤΟ
(β) ΛΑΘΟΣ (δ) ΛΑΘΟΣ
(ζ) ΛΑΘΟΣ
3 31
3. (α) 9 ∙ √9 (γ) 1 (ε)
3
(β) 256 (δ) 1 (στ) 13
4. 9 8𝑥 3 𝑦 3
(α) 1 (β)
16𝑥 4
(γ)
27
5. 16 𝑠𝑠𝑠
Σελίδα 64
(α) ΣΩΣΤΟ (δ) ΛΑΘΟΣ (ζ) ΛΑΘΟΣ
1. (β) ΣΩΣΤΟ (ε) ΣΩΣΤΟ (η) ΣΩΣΤΟ
(γ) ΛΑΘΟΣ (στ) ΛΑΘΟΣ (θ) ΛΑΘΟΣ

2. (α) 𝛥 (γ) 𝛢
(β) 𝛥 (δ) 𝛥
3. (α) > (γ) >
(ε) <
(β) < (δ) >
4. Δ
5. (α) 𝛢 < 𝛣 (γ) 𝛦 < 𝛧
(ε) 𝛫 > 𝛬
(β) 𝛤 > 𝛥 (δ) 𝛨 > 𝛩
𝑥 𝑦
7. , 1, 𝑥
𝑦
𝑥 1
−2 < 𝑦 < − 2
−4 < 2𝑥 + 3𝑦 < 1
9.
1 −2𝑥 4
−4 < 𝑥𝑥 < −1 < <
3 3𝑦 3
(α) Π.χ. αν 2 < 3 και −1 < 0 δεν ισχύει: 2 − (−1) < 3 − 0

12. 2 3
(β) Π.χ. αν 2 < 3 και −3 < −1 δεν ισχύει: <
−3 −1
13. 3
6 − √30 < √30
3
15. (α) 103,60 ≤ 𝛱 ≤ 104,40

(β) 634,81 ≤ 𝛦 ≤ 645,21

1. (α) 13 − 6√3 (β) 8 − 2√3

2. 12√2
3
(α) √3 > √2
3. (β) 5 + √3 > 3 + √5
(γ) �10 + 2√15 > √5 + √3
4. (α) 27 (β) Αδύνατη (γ) −22
3 10
5. (α) 6√7 − 6√5 (β)
5 √2
(γ)
√𝑥 7
2 𝑥
6. 1 1 1 36 9
< 𝑥 < 3, −9 < − 𝑥+1 < − 2
8
7. (β) 14 < 2𝑥 + 4𝑦 < 24
8. 3
(β) √3 = √9 > √6
6 6
9. (β) 1, √2, √2
3
11. 𝛾<𝛽<𝛼
12. 3𝛼 − 4𝛾 > 3𝛽 − 4𝛾
13. (β) 23012 , 0
15. 𝑥 = −11, 𝑦 = 3, 𝑧 = 2

1. −5𝑥 + 6 − 3(𝑥 + 3)√𝑥 + 3, −3 < 𝑥 < −2

𝛢=�
−3𝑥 + 10 − 3(𝑥 + 3)√𝑥 + 3, −2 < 𝑥 < 2
(α) 𝑥 = −1
2. (β) 𝑥 = 12
(γ) 𝑥 = 2
3. 𝛢 = 1 − √2, 𝛣 =
√2
2
𝛤 𝛥 𝛦 𝛧 𝛨 𝛩
5.
𝛼3 𝛼2 √𝛼 �𝛽 𝛽2 𝛽3
(α) 𝑥 = 0
7. (β) 𝑥 = 0 ή 𝑥 = 243
(γ) 𝑥 = 0 ή 𝑥 = 16
8. √𝑥−1
,
𝑥
�𝑦 ,
√𝑥+1
,
𝑦
�𝑥 ,
√𝑦−1
√𝑦−1 √𝑦+1 √𝑥−1
11. 𝜈 = 492
13. (α) 𝛣𝛣 = �𝛼 + 𝛽
(α) 𝛢 < 𝛣
15. (β) 𝛤 < 𝛥
(γ) 𝛦 > 𝛧

Κύκλος
Σελίδα 79
(α) Εφάπτονται Εξωτερικά, ένα κοινό σημείο.
1. (β) Εξωτερικοί ο ένας στον άλλο, κανένα κοινό σημείο.
(γ) Ο Κ εσωτερικός του Λ, κανένα κοινό σημεία.
(δ) Εφάπτονται Εσωτερικά, ένα κοινό σημείο.
(α) 𝑥 = 5 𝑐𝑐
2. (β) 5 𝑐𝑐 < 𝑥 < 19 𝑐𝑐
(γ) 𝑥 > 19 𝑐𝑐
3. 8 𝑘𝑘 < 𝑀𝛬 < 28 𝑘𝑘
5. (α) 9 𝑐𝑐 (β) 1 𝑐𝑐
Σελίδα 86
(α) 𝑥 = 40𝑜 (β) 𝑥 = 43𝑜 (γ) 𝑥 = 90𝑜
1. (δ) 𝑥 = 34𝑜 (ε) 𝑥 = 40𝑜 , 𝑦 = 60𝑜 (ζ) 𝑥 = 32𝜊
(η) 𝑥 = 150𝜊 (θ) 𝑥 = 100𝑜 , 𝑦 = 120𝑜
2. (α) Ορθό (β) Λάθος
(γ) Ορθό (δ) Λάθος
3. 𝑅 = 2√2 𝑐𝑐
Σελίδα 90
1. (α) 𝑥 = 54𝑜 , 𝑦 = 56𝑜 (β) 𝑥 = 117𝑜 (γ) 𝑥 = 51𝜊 , 𝑦 = 102𝑜

2. � 𝐵 = 140𝑜
𝐴𝐾
3. 30𝑜
6. � 𝛤 είναι 122𝜊
Το τόξο ΒΓ που αντιστοιχεί στην 𝛣𝛫
7. (β) Το κέντρο του κύκλου είναι το μέσο του 𝛥𝛥.

1. (α) 𝑥 = 172𝜊 , (β) 𝑥 = 180 (γ) 𝑥 = 66𝜊 , 𝑦 = 72𝑜

(δ) 𝑥 = 300𝑜 (ε) 𝑥 = 30𝜊 (στ)𝑥 = 147𝜊
2. 𝐴 = 55𝑜 , 𝐵 = 105𝑜 , 𝛤 = 125𝜊 , 𝛥 = 75𝜊
(α) Τα τόξα είναι ίσα
4.
(γ) 𝑥 = 108𝑜
5. 𝛢(3, 0), 𝛣(0, 3), 𝛢𝛤� 𝛣 = 45𝜊
6. 𝛢̂ = 80𝜊 , 𝛣� = 60𝜊 , 𝛤� = 40𝜊
7. (β) 𝛢̂ = 90𝜊 , 𝛫
� = 60𝜊 , 𝛣� = 30𝜊
8. (α) 𝛣𝛤� 𝛥 = 60𝜊
9. (β) 𝛢̂ = 𝛰� = 135𝜊 , 𝛣� = 𝛤� = 45𝜊
𝛫𝛢̂𝛣 = 90𝜊 .
13. Η ακτίνα 𝛫𝛫 είναι κάθετη με την 𝛢𝛢 στο σημείο Α του κύκλου άρα η 𝛢𝛢 είναι
εφαπτομένη
14. 𝜑� = 95𝜊
1. (β) ισοσκελές τραπέζιο

Γραμμικά Συστήματα
Σελίδα 102
3
(α) 𝑦 = 5.
1. (β) Αδύνατη εξίσωση ( καμία λύση).
(γ) Αόριστη εξίσωση ( άπειρες λύσεις).
(α) ΛΑΘΟΣ (δ) ΣΩΣΤΟ (ζ) ΣΩΣΤΟ
2. (β) ΣΩΣΤΟ (ε) ΛΑΘΟΣ (η) ΛΑΘΟΣ
(γ) ΣΩΣΤΟ (στ) ΛΑΘΟΣ (θ) ΛΑΘΟΣ
(α) 𝑎=1
3. 1
(β) 𝑥 = −2
(α) 𝜇=4
4. (β) Δεν υπάρχει 𝜇 ∈ ℝ έτσι ώστε να είναι ταυτότητα.
7
(γ) 𝜇=9
5. 𝜆 = −2
6. (α) 𝜇 = 1 (γ) 𝜇 ≠ ±1
(β) 𝜇 = −1
(α) Μοναδική λύση 𝑥 = 𝜆 − 2 , όταν 𝜆 ≠ −2.
Αόριστη εξίσωση για 𝜆 = −2.
𝜆−4
(β) Μοναδική λύση 𝑥 = , όταν 𝜆 ≠ ±1 .
𝜆−1
7. Αόριστη εξίσωση για 𝜆 = −1.
Αδύνατη εξίσωση για 𝜆 = 1.
𝜆−2
(γ) Μοναδική λύση 𝑥 = , όταν 𝜆 ≠ −2, 3.
𝜆−3
Αόριστη εξίσωση για 𝜆 = −2.
Αδύνατη εξίσωση για 𝜆 = 3.
Σελίδα 110
1. (α) Μοναδική (β) Καμία λύση

(γ) Άπειρες λύσεις
λύση
(α) Μοναδική λύση
(ε) Δεν έχει λύση
2. (β) Δεν έχει λύση
(στ) Μοναδική λύση
(γ) Άπειρες λύσεις
(ζ) Άπειρες λύσεις
(δ) Μοναδική λύση
3. 𝜅 =6, 𝜆=9
−2𝜆+10 7
(α) Μοναδική λύση: 𝑥 = 𝜆+2 , 𝑦 = 𝜆+2 , για 𝜆 ≠ −2.
Για 𝜆 = −2 , το σύστημα είναι αδύνατο.
(β) Μοναδική λύση: 𝑥 = −4 , 𝑦 = 4𝜆 + 4 , για 𝜆 ≠ 1.
4. Για 𝜆 = 1 , το σύστημα έχει άπειρες λύσεις: 𝑥 = 𝑡 , 𝑦 = 4 − 𝑡 , 𝑡 ∈ ℝ.
10 𝜆+3
(γ) Μοναδική λύση: 𝑥 = ,𝑦 = − , για 𝜆 ≠ 2.
𝜆−2 𝜆−2
Για 𝜆 = 2 , το σύστημα είναι αδύνατο.
8𝜆+12 −2𝜆−6
(δ) Μοναδική λύση: 𝑥 = (𝜆−3)(𝜆+2) , 𝑦 = (𝜆−3)(𝜆+2) , για 𝜆 ≠ 3 , 𝜆 ≠ −2.
5. 𝑥 + 𝑦 = −2 𝑥 + 5𝑦 = 4 𝑥 + 𝑦 = −2
(α) � (β) � (γ) �
𝑥−𝑦 =4 𝑥 + 5𝑦 = 2 2𝑥 + 2𝑦 = −4

6. 𝜅 = 5 , 𝜆 = −10
7. 𝛼 = 3 , 𝛽 = −7
(α) Συμβιβαστό ( Μοναδική λύση 𝑥 = 7 , 𝑦 = −1 )
8. (β) Δεν είναι συμβιβαστό
(γ) Είναι Συμβιβαστό ( Έχει μοναδική λύση το 𝑥 = 0 , 𝑦 = 0 )
(δ) Είναι Συμβιβαστό ( Έχει άπειρες λύσεις )
9. 𝜆 = −10
(α) 𝛢(2,3)
10. (β) Η ευθεία περνά από το 𝛢
(γ) 𝜆 = −2
Συμβιβαστό: Π. χ. Μη Συμβιβαστό: Π. χ.
11. −𝑥 + 𝑦 = 5 −𝑥 + 𝑦 = 5
�𝑥 − 3𝑦 = −1 �𝑥 − 3𝑦 = −1
𝑥 + 𝑦 = −9 𝑥 + 𝑦 = −10
Ποντίκι: €10
12. Υπολογιστής: €312
Τάπλετ: €78
13. 420 , 600 , 780
14. 𝛼 = −4 , 𝛽 = −2 , 𝛾 = −4
16 12
(α) 𝑥 = 1 , 𝑦 = 1 , 𝑧 = 1 (γ) 𝑥 = 3 , 𝑦 = , 𝑧=
15. 5 11 7 7
(β) 𝑥 = − 3 , 𝑦 = −10 , 𝑡 = − 3 1 1 1
(δ) 𝑥 = 2 , 𝑦 = 3
, 𝜔 = 4
1. (β) Αδύνατη (γ) Αόριστη

(α) 𝑥 = 5
εξίσωση εξίσωση
(α) Για 𝜅 = 1 , η εξίσωση είναι αδύνατη, ενώ για 𝜅 = −1 η εξίσωση είναι
2. αόριστη.
(β) 𝜅 ≠ ±1
3. (α) 𝜅 = 2 , 𝜅 = −1 (γ) 𝜅 = −2
(β) 𝜅 ≠ ±2 (δ) 𝜅 = 2.
𝜅+7
Για 𝜅 ≠ −3 , 7 μοναδική λύση: 𝑥 = 𝜅+3
4. Για 𝜅 = −3 η εξίσωση είναι αδύνατη.
Για 𝜅 = 7, η εξίσωση είναι αόριστη.
5(𝜆+2)
(α) Για 𝜆 ≠ 2 , μοναδική λύση: 𝑥 = 𝜆−2
Για 𝜆 = 2 , η εξίσωση είναι αδύνατη
𝜆−8
5. (β) Για 𝜆 ≠ ±6 , μοναδική λύση: 𝑥 =
𝜆+6
Για 𝜆 = −6 , η εξίσωση είναι αδύνατη.
Για 𝜆 = 6, η εξίσωση είναι αόριστη.
(α) 𝛩 = 00 𝐶
6. 1
(β) 𝛽 = 273
(γ) 𝛩 = 163,80 𝐶

7. 2
(α) Το Μ βρίσκεται στα της απόστασης από το Α στο Μ.
3
𝑥+𝑦 =5
8. 𝑥+𝑦 = 5 3
(α) � 3 Λύση: (3,2) (β) � 𝑦 = 2 𝑥
𝑦 = 2𝑥
𝑥−𝑦 =1
9. 𝑎 = 55 , 𝛽 = −35
(α) Μοναδική λύση για 𝜆 ≠ ± 2
10.
(β) Άπειρες λύσεις για 𝜆 = −2 και για 𝜆 = 2
(γ) Για καμία τιμή του 𝜆 .
1
(α) Μοναδική λύση 𝑥 = − 𝜆 , 𝑦 = −𝜆, για 𝜆 ≠ 0 , 𝜆 ≠ 2
11.
(β) Αν 𝜆 = 0 το σύστημα είναι αδύνατο.
(γ) Αν 𝜆 = 2 το σύστημα έχει άπειρες λύσεις.
12. Μήκος 13 𝑐𝑐, Πλάτος 7 𝑐𝑐.
Aν 𝑥 ηλικία Ανδρέα και 𝑦 ηλικία
𝑥 = 2𝑦
Βασίλη �
𝑥 − 4 = 4(𝑦 − 4)
13.
14.
𝑅1 = 16 𝑐𝑐 ,𝑅2 = 24 𝑐𝑐.
(α) Δεν είναι συμβιβαστό
15.
(β) Δεν είναι συμβιβαστό
16.
𝜅=6
17.
𝛢 = 200
18. (α) 𝑥 = 2 , 𝑦 = −1 , 𝑧 = 3 (γ) 𝑥 = 2 , 𝑦 = 3 , 𝜔 = 4
(β) 𝑥 = 1 , 𝑦 = −1 , 𝑡 = 0
Δραστηριότητα
1. 8𝛼 + 10𝛽 = 8
2. (α) Αδύνατη για 𝑥 = 2. (β) Αόριστη για 𝑥 = 1

3𝜆
(α) Αν το 𝜆 ≠ ±1 η εξίσωση έχει μοναδική λύση: 𝑥 = 𝜆−1
Aν 𝜆 = −1 η εξίσωση έχει άπειρες λύσεις
Aν 𝜆 = 1 η εξίσωση είναι αδύνατη.
(β) Αν το 𝜆 ≠ ±3 , 𝜆 ≠ 0 , η εξίσωση έχει μοναδική λύση:
4. 1
𝑥=
𝜆(𝜆 + 3)
Αν 𝜆 = 0 , ή 𝜆 = 3,η εξίσωση έχει άπειρες λύσεις.
Αν 𝜆 = −3, η εξίσωση είναι αδύνατη.

5. (α) 𝜅 = −2 ή 𝜅 = 4
(α) Αδύνατο σύστημα
(β) Αδύνατο σύστημα
6. (γ) Αδύνατο σύστημα αν, 𝛽1 ≠ 𝛽2 + 1
αν 𝛽1 = 𝛽2 + 1, οπότε το σύστημα θα έχει άπειρες λύσεις
(α) 𝛼 ≠ ±5
7. (β) 𝛼 = ±5 και 𝛽 = 4.
(γ) 𝛼 = ±5 και 𝛽 ≠ 4
𝛽−4 2𝑎−𝛽
(α) Μοναδική λύση: 𝑥 = ,𝑦 = για 𝛼 ≠ 2.
𝛼−2 𝛼−2
Για 𝛼 = 2 και 𝛽 = 4 η εξίσωση έχει άπειρες λύσεις.
Για 𝛼 = 2 και 𝛽 ≠ 4 η εξίσωση είναι αδύνατη.
𝛽𝛽(𝛽−𝛾) 𝛼𝛼(𝛾−𝛼)
8. (β) Μοναδική λύση: 𝑥 =
𝛼𝛼(𝛽−𝛼)
,𝑦 =
𝛼𝛼(𝛽−𝛼)
για 𝛼 ≠ 𝛽, και
𝛼 , 𝛽 ≠ 0.
Αν 𝛼 = 𝛽 ≠ 𝛾 και 𝛼 ≠ 0 το σύστημα είναι αδύνατο
Το σύστημα έχει άπειρες λύσεις όταν 𝛼 = 0 και 𝛽 = 𝛾, ή όταν
𝛽 = 0 και 𝛼 = 𝛾.
Αν 𝛼 = 𝛽 = 𝛾 το σύστημα έχει άπειρες λύσεις.
9. Αξία σοκολάτας: 98 σεντ, Ανδρέας: 47 𝜎𝜎𝜎𝜎, Γιάννης: 53 σεντ
10. (α) Αδύνατο
(β) Άπειρες λύσεις της μορφής: (−4𝑧 + 17 , 3𝑧 − 5, 𝑧), 𝑧 ∈ ℝ.
𝑥+𝑦+𝑧 = 6
(α) Π.χ. �𝑥 + 𝑦 − 𝑧 = 0
𝑥−𝑦+𝑧 = 2
𝑥+𝑦−𝑧 =0
11. (β) Π.χ. �𝑥 − 2𝑦 + 𝑧 = 0
2𝑥 − 𝑦 = 0
𝑥 + 𝑦 + 𝑧 = 10
(γ) Π.χ. � 𝑥 − 2𝑦 + 𝑧 = 1
2𝑥 − 𝑦 + 2𝑧 = 3
13. 𝑥 = 2 ,𝑦 = 3 ,𝑧 = 4
14. Ο 3-ψήφιος είναι: 385
15. 𝛼 = 1 , 𝛽 = −3 , 𝛾 = 2
16. 𝛼 = 11𝑡 , 𝛽 = 7𝑡 , 𝛾 = 𝑡 , 𝑡 ∈ ℝ

Σελίδα 129
(α) Η τελική πλευρά της γωνίας 100° είναι στο 2ο τεταρτημόριο
𝜋 ο
(β) Η τελική πλευρά της γωνίας − 𝑟𝑟𝑟 είναι στο 4 τεταρτημόριο
4
1. (γ) Η τελική πλευρά της γωνίας 450° ταυτίζεται με το θετικό
ημιάξονα των τεταγμένων
(δ) Η τελική πλευρά της γωνίας −210° είναι στο 2ο τεταρτημόριο
(α) 360° + 135° = 495°, −720° + 135° = −585°
2. (β) −360° − 20° = −380°, 1080° − 25° = 1055°
7𝜋 29𝜋 7𝜋 17𝜋
(γ) 6𝜋 − = 𝑟𝑟𝑟, −4𝜋 + =− 𝑟𝑟𝑟
6 6 6 6
3. 𝜋 𝜋 𝜋 2𝜋
𝑟𝑟𝑟, 4 𝑟𝑟𝑟, 2 𝑟𝑟𝑟, 𝑟𝑟𝑟
6 3
4. 300°, 210°, 270°, 900°
(α) 𝛰𝛰 → τελική πλευρά της 𝜔 , 𝛰𝛰 → αρχική πλευρά της 𝜔
5. 𝜑 = 360° + 𝜔
(β) Αρχική πλευρά: 𝛰𝛰, Τελική πλευρά: 𝛰𝛰
(γ) Αρχική πλευρά: 𝛰𝛰, Τελική πλευρά: 𝛰𝛰
√2 √2
6. 𝜂𝜂𝜂 = − , 𝜎𝜎𝜎𝜎 =− , 𝜀𝜀𝜀 = 1,
2 2
𝜎𝜎𝜎𝜎𝜎 = −√2, 𝜏𝜏𝜏𝜏 = −√2, 𝜎𝜎𝜎 = 1
7. 𝑦 = −𝑥
8. 120° ή
2𝜋
3
Σελίδα 134
(α) ΛΑΘΟΣ
(β) ΣΩΣΤΟ
1. (γ) ΛΑΘΟΣ
(δ) ΛΑΘΟΣ
(ε) ΣΩΣΤΟ
(στ) ΛΑΘΟΣ
2. −2
3
𝜂𝜂236° < 0, 𝜎𝜎𝜎236° < 0, 𝜀𝜀236° > 0, 𝜏𝜏𝜏236° < 0, 𝜎𝜎𝜎𝜎236° < 0, 𝜎𝜎236° > 0
𝜂𝜂(−52°) < 0, 𝜎𝜎𝜎(−52°) > 0, 𝜀𝜀(−52°) < 0, 𝜏𝜏𝜏(−52°) > 0, 𝜎𝜎𝜎𝜎(−52°) < 0,
𝜎𝜎(−52°) < 0
3𝜋 3𝜋 3𝜋 3𝜋 3𝜋 3𝜋
3. 𝜂𝜂 > 0, 𝜎𝜎𝜎 > 0, 𝜀𝜀 > 0, 𝜏𝜏𝜏 > 0, 𝜎𝜎𝜎𝜎 > 0, 𝜎𝜎 > 0
7 7 7 7 7 7
4𝜋 4𝜋 4𝜋 4𝜋 4𝜋
𝜂𝜂 �− � > 0, 𝜎𝜎𝜎 �− � < 0, 𝜀𝜀 �− � < 0, 𝜏𝜏𝜏 �− � < 0, 𝜎𝜎𝜎𝜎 �− � > 0,
3 3 3 3 3
4𝜋
𝜎𝜎 �− � < 0
3
ο
(α) 2 τεταρτημόριο
4. ο
(β) 2 τεταρτημόριο
ο
(γ) 4 τεταρτημόριο

Σελίδα 142
1. (α) 60° ή 120° (β) 160° (γ) 150°

α. β. γ.
2. 1 5 6
3. (α) ΣΩΣΤΟ (β) ΛΑΘΟΣ (γ) ΣΩΣΤΟ

4. (α) 𝜂𝜂15° (γ) −𝜀𝜀80°
(β) −𝜎𝜎𝜎18° (δ) −𝜎𝜎𝜎𝜎40°
5. (α) ΛΑΘΟΣ (β) ΣΩΣΤΟ
(γ) ΣΩΣΤΟ (δ) ΣΩΣΤΟ
6. (α) ΣΩΣΤΟ (γ) ΣΩΣΤΟ
(β) ΛΑΘΟΣ (δ) ΛΑΘΟΣ
(α) 𝑥 = 45° ή 𝑥 = 135° (δ) 𝑥 = 120° ή 𝑥 = 240°
7.
(β) 𝑥 = 115° ή 𝑥 = 245° (ε) ΑΔΥΝΑΤΗ ΕΞΙΣΩΣΗ
(γ) 𝑥 = 120° ή 𝑥 = 300° (𝜎𝜎)𝑥 = 45° ή 𝑥 = 225°
8. 𝐴 = 𝜎𝜎𝜎𝜎 + 𝜎𝜎𝜎 , 𝛣 = 2(𝜂𝜂𝜂 + 𝜎𝜎𝜎𝜎)
9𝜋 16𝜋 23𝜋
Για τα σημεία 𝛣 και 𝛤: , ,
9. 7 7 7
26𝜋 19𝜋 12𝜋 5𝜋
Για τα σημεία 𝛥 και 𝛦: − ,− ,− ,−
7 7 7 7
Σελίδα 147
13 12 13 12 5
(α) 𝜏𝜏𝜏𝜏 = , 𝜂𝜂𝜂 = 13 , 𝜎𝜎𝜎𝜎𝜎 = 12 , 𝜀𝜀𝜀 = , 𝜎𝜎𝜎 = 12
5 5
1. (β) 𝜂𝜂𝜂 = −
12 35 37
, 𝜎𝜎𝜎𝜎 = 37 , 𝜏𝜏𝜏𝜏 = 35 , 𝜀𝜀𝜀 = − 35 , 𝜎𝜎𝜎 = − 12
12 35
37
8 17 8 15 17
(γ) 𝜎𝜎𝜎 = 15 , 𝜏𝜏𝜏𝜏 = − 8
, 𝜎𝜎𝜎𝜎 = − 17 , 𝜂𝜂𝜂 = − 17 , 𝜎𝜎𝜎𝜎𝜎 = − 15
2. 𝜂𝜂𝜂 =
5√𝑥 2 +25
, 𝜏𝜏𝜏𝜏 =
2
√𝑥 +25
𝑥 2 +25 𝑥
3. 𝛢 = −5
7
4. 𝛢 = 10
√2
(α) 𝜎𝜎𝜎15° = (√3 + 1)
6. 4
(β) 𝜀𝜀15° = 2 − √3
7. 𝛢 = −1, 𝛣 = 𝜎𝜑2 𝑥
𝜂𝜂𝜂
9. 𝜀𝜀𝜀 =
�1− 𝜂𝜇2 𝑥
11. 𝜃 = 30°
17. (β) 𝑑 = 31,707 𝑚

1. 𝛤
3. 𝜂𝜂𝜂 =
√2(𝜎𝜎𝜎𝜎+𝜂𝜂𝜂)
, 𝜎𝜎𝜎𝜎 =
√2(𝜎𝜎𝜎𝜎−𝜂𝜂𝜂)
2 2
4. 𝛼 = 𝜂𝜂𝜂, 𝛽 = 𝜀𝜀𝜀, 𝛾 = 𝜏𝜏𝜏𝜏, 𝛿 = 𝜎𝜎𝜎𝜎
5. 𝜃 = 60°
7. 𝛤(4,3√3 + 1) ή 𝛤(4, −3√3 + 1)
𝜂𝜂𝜂+1 1−𝜎𝜎𝜎𝜎
12. , 0, 1+𝜎𝜎𝜎𝜎
𝜂𝜂𝜂−1
(β)
15. 2𝛼 2 𝛼�3−𝛼2 �
i. ii. iii.
𝛼2 −1 𝛼2 −1 2
16. 𝛢 = 23
17. −
17𝜋 16𝜋 11𝜋 10𝜋 5𝜋 4𝜋 𝜋 2𝜋
,− 3 ,− 3 ,− 3 ,− 3 ,− 3 ,3, 3
3
18. 11
𝛢=−
16
19. 𝛤
21. 𝜇 = −3
22. 𝜔 = 116,57
2. (α) −3 + √3 ≤ 𝛢 ≤ 3 + √3
(β) −3 + 𝜋 ≤ 𝛣 ≤ 3 + 𝜋
5. √2
<𝑥<2
1
2
−6𝜅𝜅+𝜋
Ελάχιστη όταν 𝑥 = ,𝜅 ∈ ℤ
8. 6
−6𝜅𝜅−2𝜋 −6𝜅𝜅+4𝜋
Μέγιστη όταν 𝑥 = ή𝑥 = ,𝜅 ∈ℤ
6 6
9. 6𝑚
√2 2+√2
11. (α) 𝛰𝛰 = 2 , 𝛢𝛢 = 2
(β) Ορθογώνιο

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΣΥΜΒΟΛΑ
∊ ανήκει
∉ δεν ανήκει
∀ για κάθε
∃ υπάρχει
∪ ένωση συνόλων
∩ τομή συνόλων
⊂ γνήσιο υποσύνολο
⊆ υποσύνολο
∅ ή{ } κενό σύνολο
= ίσον
≠ άνισο
≡ ταυτοτικά ίσο
≅ κατά προσέγγιση ίσο
ℕ φυσικοί αριθμοί {1,2,3,4, . . . }
ℕ0 φυσικοί αριθμοί και το μηδέν {0,1,2,3,4, . . . }
ℤ ακέραιοι αριθμοί {0, ±1, ±2, ±3, ±4, . . . }
ℤ+ θετικοί ακέραιοι αριθμοί {1,2,3,4, . . . }
ℤ− αρνητικοί ακέραιοι αριθμοί {−1, −2, −3, −4, . . . }
ℚ ρητοί αριθμοί {α/β: α,β∈Z και β≠0}
ℚ+ θετικοί ρητοί αριθμοί

ℚ+
0 θετικοί ρητοί αριθμοί και το μηδέν
−
ℚ αρνητικοί ρητοί αριθμοί
ℝ πραγματικοί αριθμοί
⇒ απλή συνεπαγωγή
⟺ διπλή συνεπαγωγή / ισοδυναμία
⊥ κάθετες
∥ παράλληλες
Υπολογιστική Αριθμομηχανή
Ίσον (Βρίσκει την τιμή της παράστασης)

=
∙ Υποδιαστολή
ΕΧΡ Εκθέτης δύναμης με βάση το 10
Ans Επαναφορά τελευταίου αποτελέσματος
𝑥𝑦 ^ Δύναμη
𝑥 ή ή
Ποντίκι (Mouse)
nd Ενεργοποίηση της εντολής που βρίσκεται πάνω

SHIFT ή 2 F από κάθε κουμπί
AC Επανεκκίνηση υπολογιστικής
DEL Σβήσε το τελευταίο ψηφίο ή εντολή
Abs Απόλυτη τιμή (μόνο σε μερικές υπολογιστικές)
(-) Εισαγωγή Πρoσήμου −
a b/c 2
Κλάσμα
ή 3
SD a b/c Μετατροπή Κλάσματος  Δεκαδικό

ή
CLR Σβήσιμο μνήμης
M+ Πρόσθεσε τον αριθμό στη μνήμη
M- Αφαίρεσε τον αριθμό από τη μνήμη
M Ανακάλεσε τον αριθμό της μνήμης

Πράξη Εντολές υπολογιστικής Στην οθόνη
3+4 3+4
3 + 4 =
7
2,34 – 1,1 2.34 – 1.1
2 ∙ 3 4 – 1 ∙ 1 =
1.24
3 ∙ 2 3𝑋2
3 x 2 =
6
5 5 5
2
2 𝑥𝑦 5 = 2 ή 2
32
3
5 ∙ 10 5𝛦3 ή 5𝛸103
5 ΕΧP 3 =
5000
3 3
4
a b/c 3 4 = 4
ή 3 a b/c 4 = 3 ┘4R
3 2 3
24 SHIFT 3 2 3 4 = 24
ή 2 a b/c 3 a b/c 4 = 2 ┘3 ┘4
√4 4 = √4
√
2
2 2
5 5
5 X² =
25
2 ∙ (7 − 3) 2𝑋(7 − 3)
2 x ( 7 – 3 ) =
8
2 ∙ (7 − 3) 2𝛸𝛸𝑛𝑛
7 – 3 = 2 x Ans =
8
2 − (−3) 2 − (−3)
2 – ( (-) 3 ) =
5
|−3| |−3|
Abs (-) 3 =
3
1
Αν 0,25 αποτέλεσμα μιας SD
4
πράξης
SHIFT a b/c
ή
9−6∶2 Υπολογισμός και αποθήκευση 9– 6∶ 2𝛭+
9 – 6 ÷ 2 = Μ+ 6
Ανάκληση μνήμης 3𝛸𝛭– 6∶ 𝛭

3 Χ Μ – 6 ÷ Μ =
3 ∙ (9 − 6: 2) − 6: (9 − 6: 2) 17
ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ΓΩΝΙΩΝ 1°- 89°
Γωνία ημω συνω εφω Γωνία ημω συνω εφω
1° 0,017 0,999 0,017 46° 0,720 0,695 1,036
2° 0,035 0,999 0,035 47° 0,731 0,682 1,072
3° 0,052 0,999 0,052 48° 0,743 0,669 1,111
4° 0,070 0,998 0,070 49° 0,755 0,656 1,150
5° 0,087 0,996 0,087 50° 0,766 0,643 1,192
6° 0,105 0,395 0,105 51° 0,777 0,629 1,235
7° 0,122 0,993 0,123 52° 0,788 0,616 1,280
8° 0,139 0,990 0,141 53° 0,799 0,602 1,327
9° 0,156 0,988 0,158 54° 0,809 0,588 1,376
10° 0,174 0,985 0,176 55° 0,819 0,574 1,428
11° 0,191 0,982 0,194 56° 0,829 0,559 1,483
12° 0,208 0,978 0,213 57° 0,839 0,545 1,540
13° 0,225 0,974 0,231 58° 0,848 0,530 1,600
14° 0,242 0,970 0,249 59° 0,857 0,515 1,664
15° 0,259 0,966 0,268 60° 0,866 0,500 1,732
16° 0,276 0,961 0,287 61° 0,875 0,485 1,804
17° 0,292 0,956 0,306 62° 0,883 0,470 1,881
18° 0,309 0,951 0,325 63° 0,891 0,454 1,963
19° 0,326 0,946 0,344 64° 0,899 0,438 2,050
20° 0,342 0,940 0,364 65° 0,906 0,423 2,145
21° 0,358 0,934 0,348 66° 0,914 0,407 2,246
22° 0,375 0,927 0,404 67° 0,921 0,391 2,356
23° 0,391 0,921 0,424 68° 0,927 0,375 2,475
24° 0,407 0,914 0,445 69° 0,934 0,358 2,605
25° 0,423 0,906 0,466 70° 0,940 0,342 2,748
28° 0,438 0,899 0,488 71° 0,946 0,326 2,904
27° 0,454 0,891 0,510 72° 0,951 0,309 3,078
28° 0,469 0,883 0,532 73° 0,956 0,292 3,271
29° 0,485 0,875 0,554 74° 0,961 0,276 3,487
30° 0,500 0,866 0,577 75° 0,966 0,259 3,732
31° 0,515 0,857 0,601 76° 0,970 0,242 4,011
32° 0,530 0,848 0,625 77° 0,974 0,225 4,333
33° 0,545 0,839 0,649 78° 0,978 0,203 4,705
34° 0,559 0,829 0,675 79° 0,982 0,191 5,145
35° 0,574 0,819 0,700 80° 0,985 0,174 5,671
38° 0,588 0,809 0,727 81° 0,988 0,156 6,314
37° 0,602 0,799 0,754 82° 0,990 0,139 7,115
38° 0,616 0,788 0,781 83° 0,993 0,122 8,144
39° 0,629 0,777 0,810 84° 0,995 0,105 9,514
40° 0,643 0,766 0,839 85° 0,996 0,087 11,430
41° 0,656 0,755 0,869 86° 0,998 0,070 14,301
42° 0,669 0,743 0,900 87° 0,999 0,052 19,081
43° 0,682 0,731 0,933 88° 0,999 0,035 28,636
44° 0,695 0,719 0,966 89° 0,999 0,018 57,290
45° 0,707 0,707 1,000

Maths A Lyk Tefchos A

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Maths A Lyk Tefchos A

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Maths A Lyk Tefchos A

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Συγγραφή: Αθανασίου Ανδρέας

Συντονιστής: Χρίστου Κωνσταντίνος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Κύπρου

Εποπτεία: Θεοφίλου Στέλιος, Επιθεωρητής Μέσης Εκπαίδευσης

Γλωσσική επιμέλεια: Παλάτου – Χριστόφια Μαριάννα, Λειτουργός Υπηρεσίας Ανάπτυξης

Σχεδιασμός εξωφύλλου: Σιαμμάς Χρύσης, Λειτουργός Υπηρεσίας Ανάπτυξης Προγραμμάτων

Συντονισμός έκδοσης: Παρπούνας Χρίστος, Συντονιστής Υπηρεσίας Ανάπτυξης Προγραμμάτων

Εκτύπωση: Hermes Media Press Ltd

© ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Όλες οι εκδόσεις για τα Μαθηματικά των τελευταίων χρόνων βρίσκονται υπό

Ευχαριστώ θερμά όλους τους συντελεστές της παρούσας έκδοσης, εκπαιδευτικούς

Αν. Διευθυντής Μέσης Εκπαίδευσης

 Επανάληψη από το Γυμνάσιο 7

 Επίλυση Εξίσωσης Α’- Βαθμού 99

 Λύση-Διερεύνηση Γραμμικών Συστημάτων 104

 Τριγωνομετρικοί Αριθμοί Γωνίας σε Κανονική Θέση 123

 Τριγωνομετρικός Κύκλος 130

 Τριγωνομετρικές Συναρτήσεις 135

 Τριγωνομετρικές Ταυτότητες 144

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ 155

Επανάληψη από το γυμνάσιο στο λύκειο 7

2. Να τοποθετήσετε σε αριθμητική γραμμή τους πιο κάτω αριθμούς:

3. Η οργανωτική επιτροπή μιας συναυλίας θέλει να τοποθετήσει 900 καθίσματα

5. Να λύσετε τις πιο κάτω εξισώσεις:

8 Επανάληψη από το γυμνάσιο στο λύκειο

9. Δίνονται οι ανισώσεις 3𝑥 − 4 ≥ 𝑥 − 2 και 2𝑥 + 3 < 13.

(α) Να βρείτε τις λύσεις της κάθε ανίσωσης.

11. Η ευθεία 𝑦 = 𝛼𝛼 περνά από το σημείο 𝛢(−1, 3).

12. Η γραφική παράσταση της ευθείας 𝑦 = −2𝑥 + 𝛽 περνά από το σημείο

14. Να λύσετε τα πιο κάτω συστήματα εξισώσεων:

Επανάληψη από το γυμνάσιο στο λύκειο 9

16. Nα βρείτε τα αναπτύγματα:

(α) (𝑥 + 2)2 (β) (2𝑥 − 3𝜓)2

17. Να αποδείξετε την ταυτότητα: (𝑎 + 1)2 − (𝛼 + 1)(𝛼 − 1) = 2(𝛼 + 1).

19. Να αναλύσετε σε γινόμενο πρώτων παραγόντων τις πιο κάτω παραστάσεις:

(α) 2𝑥 3 − 2𝑥 (β) 𝑦 2 − 𝑥 2 − 10𝑦 + 25

(γ) 𝑎3 𝑥 3 − 𝛽 3 𝑥 3 + 𝑎3 − 𝛽 3 (δ) (𝑥 − 2𝑦)2 – (𝑥 + 3𝑦)2

20. Να λύσετε τις εξισώσεις:

(γ) (α − 2)(2α + 8) = −10 (δ) 3𝑥 2 − 5𝑥 + 2 = 0

10 Επανάληψη από το γυμνάσιο στο λύκειο

22. Να λύσετε τις εξισώσεις:

26. Με βάση το διπλανό σχήμα, να βρείτε:

Επανάληψη από το γυμνάσιο στο λύκειο 11

28. Ο κύριος Αβραάμ θέλει να υπολογίσει το ύψος του

29. Να υπολογίσετε τους άγνωστους 𝑥 και 𝑦 στις πιο κάτω περιπτώσεις:

12 Επανάληψη από το γυμνάσιο στο λύκειο

Στην ενότητα αυτή θα μάθουμε:

• Να ορίζουμε και να υπολογίζουμε τις συντεταγμένες

• Να πολλαπλασιάζουμε ένα διάνυσμα με αριθμό.

• Να ορίζουμε τις σχέσεις μεταξύ διανυσμάτων (παράλληλα,

• Να προσθέτουμε και να αφαιρούμε διανύσματα.

Στην πόλη Ζετάουν σκέφτονται να εγκαταστήσουν

Ύψος του πύργου: 138 μέτρα

Μήκος έλικα: 40 μέτρα

Μέγιστη ταχύτητα 20 στροφές ανά λεπτό

Κόστος κατασκευής: 3 200 000 ζετς

Έσοδα: 0,10 ζετς ανά kWh που παράγεται

Κόστος συντήρησης: 0,01 ζετς ανά kWh που παράγεται

Αποδοτικότητα: 97% του χρόνου σε λειτουργία

2. Στο σχήμα δίνονται τα διανύσματα ��⃗

��⃗ = �2�. Για να μεταβούμε από το 𝛨 στο 𝛩, κινηθήκαμε 2 θέσεις

��⃗ = �4�. Για να μεταβούμε από το 𝛪 στο 𝛫, κινηθήκαμε οριζόντια 4

��⃗ −3 ��⃗ � = �(−3)2 + 22 = √13

��⃗ 2 ��⃗� = √22 + 22 = √8 = 2√2

��⃗ = �4� ⇒ �𝛪𝛪

(γ) Τα διανύσματα 𝛢𝛢 ��⃗ και 𝛨𝛨

Το άθροισμα των διανυσμάτων ��⃗

(α) ��⃗ + 𝛣𝛣 ��⃗ + 𝛤𝛤

Να αποδείξετε ότι τα διανύσματα ��⃗

��⃗ 𝛾⃗, όπως

6. Δίνονται τα διανύσματα 𝛢𝛢 ��⃗ , ��⃗

(α) Να εκφράσετε τα διανύσματα 𝛤𝛤 ��⃗, ��⃗ 𝛥𝛥 συναρτήσει των 𝛼⃗ και 𝛽⃗ .

��⃗ = �3�, όπου 𝛰 είναι η αρχή των αξόνων. Αν το

3. Στο σχήμα δίνεται το παραλληλόγραμμο 𝛢𝛢𝛢𝛢. Αν ��⃗ 𝛢𝛢 = 𝛽⃗, το