0% found this document useful (0 votes)
500 views

First Month Module

This document provides information about the Afaan Oromo writing system including: - The Afaan Oromo alphabet with letters organized into groups of consonants, double/pair letters, and vowels. - Examples of how letters are combined to form sounds and words in Afaan Oromo. - An explanation that the sounds of Afaan Oromo letters are divided into six categories: short sounds, long sounds, and strict/geminated sounds based on the number and type of vowels combined with each consonant.

Uploaded by

bontu haji
Copyright
© © All Rights Reserved
Available Formats
Download as DOCX, PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
500 views

First Month Module

This document provides information about the Afaan Oromo writing system including: - The Afaan Oromo alphabet with letters organized into groups of consonants, double/pair letters, and vowels. - Examples of how letters are combined to form sounds and words in Afaan Oromo. - An explanation that the sounds of Afaan Oromo letters are divided into six categories: short sounds, long sounds, and strict/geminated sounds based on the number and type of vowels combined with each consonant.

Uploaded by

bontu haji
Copyright
© © All Rights Reserved
Available Formats
Download as DOCX, PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 107

Qubee Afaan Oromoo (Afaan Oromo Letters/

የአፋን ኦሮሞ ፊደላት)


A B C D
ኣ ባ ጫ ዳ
E F G H
ኤ ፋ ጋ ሃ
I J K L
ኢ ጃ ካ ላ
M N O P
ማ ና ኦ ፓ
Q R S T
ቃ ራ ሳ ታ
U V W X
ኡ ቫ ዋ ጣ
Y Z
ያ ዛ
Qubee Dachaa/Cimdii (Double/Pair letters/ ድርብ/ጥምር
ፊደላት)

CH ቻ
DH
NY ኛ
PH ጳ
SH ሻ
TS ፃ
ZH ዣ

Phone No: 0977909292/


1
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Example:
Chaappaa = stump/ ቻፓ Dhadhaa = butter/ ቅቤ
nyaata = food/ ምግብ shaayii = tea/ ሻይ
kophee=shoe/ ጫማ Televizhiinii =
television/ቴሌቪዥን
Qubee Dubbachiiftuu (Vowel Letters/ አናባቢ ፊደላት)
A/a E/e I/i O/o U/u
ኣ ኤ ኢ ኦ ኡ

Ba Bu/Buu Bii Baa Be/Bee Bi Bo/Boo


በ ቡ ቢ ባ ቤ ብ ቦ
Ca Cu/Cuu Cii Caa Ce/Cee Ci Co/Coo
ጨ ጩ ጪ ጫ ጬ ጭ ጮ
Da Du/Duu Dii Daa De/Dee Di Do/Doo
ደ ዱ ዲ ዳ ዴ ድ ዶ
Fa Fu/Fuu Fii Faa Fe/Fee Fi Fo/Foo
ፈ ፉ ፊ ፋ ፌ ፍ ፎ
Ga Gu/Guu Gii Gaa Ge/Gee Gi Go/Goo
ገ ጉ ጊ ጋ ጌ ግ ጎ
Ha Hu/Hoo Hii Haa He/Hee Hi Ho/Hoo
ሀ ሁ ሂ ሃ ሄ ህ ሆ
Ja Ju/Juu Jii Jaa Je/Jee Ji Jo/Joo
ጀ ጁ ጂ ጃ ጄ ጅ ጆ
Ka Ku/Kuu Kii Kaa Ke/Kee Ki Ko/Koo
ከ ኩ ኪ ካ ኬ ክ ኮ

Phone No: 0977909292/


2
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

La Lu/Luu Lii Laa Le/Lee Li Lo/Loo


ለ ሉ ሊ ላ ሌ ል ሎ
Ma Mu/Muu Mii Maa Me/Mee Mi Mo/Moo
መ ሙ ሚ ማ ሜ ም ሞ
Na Nu/Nuu Nii Naa Ne/Nee Ni No/Noo
ነ ኑ ኒ ና ኔ ን ኖ
Pa Pu/ Pu Pii Paa Pe/ Pee Pi Po/ Poo
ፐ ፑ ፒ ፓ ፔ ፕ ፖ
Qa Qu/ Quu Qii Qaa Qe/ Qee Qi Qo/ Qoo
ቀ ቁ ቂ ቃ ቄ ቅ ቆ
Ra Ru/ Ruu Rii Raa Re/ Ree Ri Ro/ Roo
ረ ሩ ሪ ራ ሬ ር ሮ
Sa Su/ Suu Sii Saa Se/ See Si So/ Soo
ሰ ሱ ሲ ሳ ሴ ስ ሶ
Ta Tu/ Tuu Tii Taa Te/ Tee Ti To/ Too
ተ ቱ ቲ ታ ቴ ት ቶ
Va Vu/ Vuu Vii Vaa Ve/Vee Vi Vo/ Voo
ቨ ቩ ቪ ቫ ቬ ቭ ቮ
Wa Wu/Wuu Wii Waa We/Wee Wi Wo/ Woo
ወ ዉ ዊ ዋ ዌ ው ዎ
Xa Xu/ Xuu Xii Xaa Xe/ Xee Xi Xo/ Xoo
ጠ ጡ ጢ ጣ ጤ ጥ ጦ
Ya Yu/ Yuu Yii Yaa Ye/ Yee Yi Yo/ Yoo
የ ዩ ዪ ያ ዬ ይ ዮ
Za Zu/ Zuu Zii Zaa Ze/ Zee Zi Zo/ Zoo
ዘ ዙ ዚ ዛ ዜ ዝ ዞ

Ch Chu/ Chi Cha Che/ Ch Cho/


a Chuu i a Chee i Choo
ቸ ቹ ቺ ቻ ቼ ች ቾ
Dh Dhu/ Dhi Dha Dhe/ Dh Dho/

Phone No: 0977909292/


3
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

a Dhuu i a Dhee i Dhoo

Ny Nyu/ Nyi Nya Nye/ Ny Nyo/


a Nyuu i a Nyee i Nyoo
ኘ ኙ ኚ ኛ ኜ ኝ ኞ
Pha Phu/Phuu Phii Phaa Phe/Phee Phi Pho/Phoo
ጰ ጱ ጲ ጳ ጴ ጵ ጶ
Tsa Tsu/Tsuu Tsii Tsaa Tse/Tsee Tsi Tso/Tsoo
ፀ ፁ ፂ ፃ ፄ ፅ ፆ
Sha Shu/Shuu Shii Shaa She/Shee Shi Sho/Shoo
ሸ ሹ ሺ ሻ ሼ ሽ ሾ
Zha Zhu/Zhuu Zhii Zhaa Zhe/Zhee Zhi Zho/Zhoo
ዠ ዡ ዢ ዣ ዤ ዥ ዦ

Sagalee Qubee Afaan Oromoo/ Sounds of


Afaan oromoo letters/የአፋን ኦሮሞ ፊደላት
ድመፆች
Sagaleen Qubee Afaan Oromoo bakka jahatti qoodamaa.
 Sounds of Afaan oromoo letters are divided into
six parts.
 የአፋን ኦሮሞ ፊደላት ድመፆች በስድስት ይከፈላሉ።
1. Sagalee gabaabaa/Short Sounds/አጭር ድመፆች:
Dubbifamaan tokko yeroo dubbachiiftuu tokko qofa
qabaateedha.

Phone No: 0977909292/


4
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 When a consonant has only one vowel.

 አንድ ተነባቢ ፊደል አንድ አናባቢ ብቻ ሲኖረዉ።


Fakkeenya/Example/ምሳሌ፡

boru - tomorrow (ነገ) buna – coffee(ቡና)

laga - river (ወንዝ) muka – tree(ዛፍ)

lafa – land (መሬት) nama- man(ሰው)

mana- house(ቤት) gara- to the(ወደ)

bona - summer (በጋ) bofa- snake(እባብ)

bara- year (ዓመት) jala- under(ስር)

2. Sagalee dheeraa/Long Sounds/ረጅም ድመፆች:


Dubbifamaan tokko yeroo dubbachiiftuu wal fakkaataa
lama qabaateedha.
 When a consonant has two identical vowels.
 አንድ ተነባቢ ፊደል ሁለት ተመሳሳይ አናባቢ ሲኖረዉ።
Fakkeenya/Example/ምሳሌ፡
Booruu – impure, dirty (ድፍርስ፣ ያልተጣራ፣ቆሻሻ)

boonaa - proud (ኩራተኛ)

Phone No: 0977909292/


5
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

diimaa- red (ቀይ)

maatii-family (ቤተሰብ)

seenaa- history (ታሪክ)

laafaa – soft (ለስላሳ)

gaarii - good (ጥሩ)

haaraa – new (አዲስ)

3. Sagalee Jabaa/Strict or Geminated sounds/ጥብቅ


ድምፆች:

Dubbifamaan walfakkatu lama dubbachiiftuun gidduu


isaanii osoo hin seenin walitti aanani yoo
barreeffamandha.
 When two identical consonants are written
together without a vowel in between.
 ሁለት ተመሳሳይ ተነባቢ ፊደላት በመሃላቸዉ ኣናባቢ

ሳይኖር አንድ ላይ ሲጻፍ።


Fakkeenya/Example/ምሳሌ፡

gubbaa - on (ላይ)

birraa- spring (ፀደይ)

Phone No: 0977909292/


6
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

waggaa- year (ዓመት)

bakka- place (ቦታ)

gurra- ear (ጆሮ)

warra- family (ቤተሰብ)

madda-source(ምንጭ)

mallattoo- sign(ምልክት)

baddaa- highland (ደጋ)


4. Sagalee Laafaa/Soft sounds/ልል ድምፆች:
Dubbifamaan tokko dubbachiiftuu gababaa yookiin
dheeraa wajjiin barra’an uumamaa.
 When combination of simple consonants with
short or long vowels.
 ቀላል(አንድ) ተነባቢ ከአጭር ወይም ረጅም አናባቢዎች ጋር
ተጣምሮ ሲፃፍ።
Fakkeenya/Example/ምሳሌ፡

Jala – under (ስር)

bira – with (ጋር)

ganama-morning (ጠዋት)

Phone No: 0977909292/


7
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

raafuu-cabbage (ጎመን)

gosa-kind (አይነት)

badaa – bad (መጥፎ)


5. Sagalee Irra-butaa/Clustre of Consonant/የተነባቢዎች
ጥምረት:
Dubbachiiftuun garagaraa lama walittii aananii yoo
barra’an uumamaa.
 When two different consonants are written
together without a vowel in between.
 ሁለት የተለያዩ ተነባቢ ፊደላት በመሃላቸዉ ኣናባቢ

ሳይኖር አንድ ላይ ሲጻፍ።


Fakkeenya/Example/ምሳሌ፡

Harka - Hand (እጅ)

Harma - Breast (ጡት)

Morma - Neck (አንገት)

Jilba - Knee (ጉልበት)

Gorsa- Advice(ምክር)

Arba- Elephant(ዝሆን)

Phone No: 0977909292/


8
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Farda- hourse(ፈረስ)
6. Sagalee Hudhaa (‘)/Goisterized Sounds/ጉሮሯዊ
ድምፆች፡

Dubbachiiftuun garagaraa lama yookiin Dubbachiiftuun


wal fakkaataan sadii walitti aananii yoo barra’an
uumamaa.
 When two different vowel letters or three the
same vowel letters are spelled together without a
consonant in between.
 ሁለት የተለያዩ ወይም ሶስት ተመሳሳይ አናባቢ ፊደላት

በመሃላቸዉ ተነባቢ ሳይኖር አንድ ላይ ሲጻፍ።


Fakkeenya/Example/ምሳሌ፡

Ji’a- month, moon(ወር/ጨረቃ)

Sa’aatii- time(ሰዓት)

Du’a- death(ሞት)

Re’ee- goat(ፍየል)

Bu’aa- profit(ትርፍ)

Taa’uu- to sit(መቀመጥ)

Phone No: 0977909292/


9
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

There is exceptional case for some words/ ለአንዳንድ ቃላት


ልዩ ሁኔታ አለ።
Eg. Baay’ee- most, many(ብዙ), har’a- today(ዛሬ), qall’oo-

thin(ቀጭን).

Shaakala waligalaa

Gilgaala 1: jechoota kennaman sagalee gabaabaa,


dheeraa, jabaa, laafaa, irra- butaa fi hudhaa jechuun
addaan qoodii barressi.

Quba Beekaa Lama Boonaa sa’a guyyaa


Geengoo Bifa cubbuu Bona Quufaa turte
Dhale jabbii re’ee laafaa gaara mala
fayyuu laga olla sangaa ji’a lafa
Naannoo warra damma tola oduu waadaa
bofa

Sagalee Sagalee Sagalee Sagalee Sagalee Sagalee


gabaabaa dheeraa jabaa laafaa irra-butaa hudhaa
1.
2.
3.
4.

Phone No: 0977909292/


10
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Gilgaala 2: iddoo sagaleen irrabutaa itti uumame jala


sarari
1. Gaangee 5. Torba
2. Jirma 6. Gurbaa
3. Marga 7. Dallansuu
4. Albee 8. Hantuuta
Gilgaala 3: bakka (‘) barbaachisutti galchuun deebii
sirri barreessi.

1. Mariach
2. uu 4. Xaaoo……
3. Gaee 5. Gaeessa……
4. Daaima 6. Tae……..

Ba Maqoota Pronouns (ተውላጠ ስም)

1. Ba Maqoota Ramaddii (Personal Pronouns/

ግላዊ ተውላጠ ስም)


Ba maqoonni iddoo maqaa bakka bu’uun kan nu
tajaajiluudha.

Phone No: 0977909292/


11
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 Personal pronoun is a word which is used instead


of noun.

Ani, Ana I, me እኔ፣እኔን


Ati, si’i You አንተ/ቺ፣አንተን/ቺን
Inni, isa He, him እሱ፣እሁን
Ishee/n, ishii/n She እሷ
Nuhi/Nuti/nuy We እኛ
Isaan They እነሱ
Isin You (respect/plural እናንተ
form)
 ግላዊ ተውላጠ ስም በስም ፋንታ ተተክቶ የሚያገለግል ነው።

Fakkenya/Example/ ምሳሌ
1. Ani Hiriyyaa Keeti.
 I am your friend.
 እኔ ጓደኛህ ነኝ።
2. Ati Daddaftee Dubbattaa.
 You speak fast.
 በፍጥነት ትናገራለህ/ሽ።
3. Inni kitaaba afur qaba.

Phone No: 0977909292/


12
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 He has four books.


 እሱ አራት መጻህፍት አሉት።
4. Isheen Afaan oromoo dubbachuu ni dandeetti.
 She can speak Afaan oromo.
 እሷ ኦሮምኛ መናገር ትችላለች።
5. Nuti barattoota.
 We are student.
 እኛ ተማሪዎች ነን።
6. Isaan dhufaa jiru.
 They are coming.
 እነሱ እየመጡ ነው።
7. Ilmi koo barataadha.
 My son is a student.
 ልጄ ተማሪ ነው።
8. Intalli ishee barattuudha.
 Her daughter is a student.
 የሷ ልጅ ተማሪ ናት።
9. Inni obboleessa dheeraa qaba.
 He has a tall brother.

Phone No: 0977909292/


13
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 እሱ ረጅም ወንድም አለው።


10. Isheen obboleetti dheertuu qabdi.
 She has a tall sister.
 እሷ ረጅም እህት አላት።
Hundee jechaa Ani, inni Ati, isheen Isin Isaan Nuhi

Fid- fide fidde Fiddan fidan finne


Qot- qote Qotte Qottan qotan qonne
Dhug- dhuge dhugde dhugdan dhugan dhugne
Deem- deeme deemte deemtan deeman deemn

Gilgaala 1: kan sirrii ta’e filachuun guuti.


Fakkeenya:
Inni hojii manaa hojjatee a. fixe b. fixxe
 Inni hojii manaa hojjatee fixe.
1. Isheen muuzii a. bite b. bitte
2. Isheen hojii manaa hojjattee a. fixe b. fixxe
3. Inni muuzii a. bite b. bitte
4. Ahmed a. bade b. badde
5. Hawwiin a. bade b. badde
6. Isheen qarshii a. gate b. gatte

Phone No: 0977909292/


14
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

7. Nuti a. file b. fille


8. Inni ciree a. nyaate b. nyaatte
Gilgaala 2: Ba maqaa sirrii ta’e wajjiin walitti
firoomsi.
A B
1. Koronaarraa of eegaa! A. Isheen
2. Koronaarraa of eegan! B. Ati
3. Koronaarraa of eegi! C. isin
4. Koronaarraa of eegnu! D. Nuti
5. Koronaarraa of eegdi! E. Isaan
6. Koronaarraa of eega! F. Inni
2. Ba Maqoota Qabeenyaa (Possessive Pronouns/

ባለቤት የሆኑ ተውላጠ ስሞች)


Kan Koo, Kiyya, My, mine የኔ
Tiyya
Kan Kee, kan Your, ያንተ፣ያንቺ ፣ የእርስዎ፣የናንተ
Keessan yours
Kan Isaa His, its የእሱ (ወንድ እና ለግዑዝ ነገር)
Kan Ishee/ Ishii Her, hers የእሷ
Kan Keenya, Teenya Our, ours የእኛ
Kan Isaanii Their, የእነሱ

Phone No: 0977909292/


15
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

theirs

Fakkenya/Example/ ምሳሌ
1. Kun boorsaa kooti.
 This is my bag.
 ይህ የእኔ ቦርሳ ነው።
2. Kun boorsaa keeti/keessani.
 This is your bag.
 ይህ ያንተ/ያንቺ/የእርስዎ ቦርሳ ነው።
3. Kun boorsaa isaati.
 This is his bag.
 ይህ የእሱ ቦርሳ ነው።
4. Kun boorsaa isheeti.
 This is her bag.
 ይህ የ እሷ ቦርሳ ነው።
Gochima ta’umsaa- Verb to be/የመሆን ግስ፡

 Dha- is (ነው፣ናት፣ነች), am(ነኝ), are(ነህ፣ነሽ፣ነን)

Fakkenya/Example/ ምሳሌ
Isiin/isheen bareedduudha.

Phone No: 0977909292/


16
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 She is beautiful.
 እሷ ቆንጆ ነች፣ናት።
Ani barsiiftuudha.
 I am a teacher.
 እኔ አስተማሪ ነኝ።
Inni barataadha.
 He is a student.
 እሱ ተማሪ ነው።
 Tur- was, were
Ani, inni-Ture- was (ነበርኩ፣ነበረ (ቆየው፣ቆየ እሚል

ትርጉምም ስላለው እንደአገባቡ እንጠቀማለን))

Isheen, ati-Turte- was (ነበረች፣ነበርክ/ሽ (ቆየች፣ቆየህ/ሽ))

Isin-Turtan-were (ነበራችሁ (ቆያችሁ))

Isaan-Turan- were (ነበሩ (ቆዩ))

Nuhi-Turre- were (ነበርን (ቆየን))

Fakkenya/Example/ ምሳሌ
Ani dubbisaan ture
 I was reading.

Phone No: 0977909292/


17
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 እኔ እያነበብኩ ነበረ።
Isheen dubbisaa turte.
 She was reading.
 እሷ እያነበበች ነበረ።
Ati barataa turte.
 You were student.
 አንተ ተማሪ ነበርክ።
Isaan barataa turan.
 They were students.
 እነርሱ ተማሪዎች ነበሩ።
 Jir- to exist, stay, present, alive/ መኖር፣መቆየት
Fakkenya/Example/ ምሳሌ
Boonaan mana jira.
 Boonaa is at home.
 ቦና ቤት ነው።
Chaaltuun bakka hojii jirtii.
 Chaaltuu is at the work place.
 ጫልቱ ስራ ቦታ ነች።
Eenyu mana jira?

Phone No: 0977909292/


18
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 Who is present at home?


 ቤት ውስጥ ማን አለ?
 Qaba- to have or to has/አለኝ
Ani, inni- qaba- I have or he has- አለኝ፣አለው
Isheen- qabdi- she has- አላት
Ati-qabda-you have- አለህ/ሽ
Isaan- qaban- qabu- they have- አላቸው
Isin- qabdan- qabdu- you(pl) have- አላችሁ
Nuhi-qabna- we have- አለን
Fakkenya/Example/ ምሳሌ
Obboleessa lama qaba.
 I Have two brothers.
 ሁለት ወንድም አለኝ።
Isheen Kitaaba qabdi.
 She has a book.
 እሷ መፅሀፍ አላት።
Inni burtukaana sadii qaba.
 He has three oranges.
 እሱ ሶስት ብርቱካን አለው።

Phone No: 0977909292/


19
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Put the approprtiate form of qaba.


Eg. Bilisaan obboleettii qaba.
1. Ibsaa fi bilisaan hojii………
2. Amma bilisaan hojii……..
3. Ibsaan jimmatti hiriyyaa…….
4. dureettin obboleessa………
5. Bilisaan manatti adurree……
Mat-hima mul’istootaa (subject indicators)
Mat- hima jechuun gochi raawwatame tokko eenyutu
yookiin eenyuun akka raawwatame ibsa. Isaaniis: i, ni, n,
ti, tu fi a dha.
 It describes who or by whom an action was
performed.
 ማን ወይም በማን እንደተፈፀመ ይገልጻል።
Fakkeenya:
 “i”
Bakka/place/ቦታ=bakki
Damma/honey/ ማር=dammi
Harka/ hand/ እጅ=harki
Gurra/ear/ ጆሮ=gurri

Phone No: 0977909292/


20
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Bakki kun natti hin tolle.


 I’m not comfortable with this place.
 ይህ ቦያ አልተመቸኝም።
Dammi fayyaaf gaariidha.
 Honey is good for health. ማር ለጤና ጥሩ ነው።
Harki kiyya cabe.
 My hand was broken. እጄ ተሰበረ።
 “ni”
Mana/house/ ቤት=manni
Nama/man/ ሰው=namni
Kitaaba/book/ መፅሐፍ=kitaabni
Manni kun ni bareeda.
 This house is beautiful.
 ይህ ቤት ያምራል።
Namni tokko hin jiru.
 There is no one.
 አንድም ሰው ያለም።
Kitaabni kun kan eenyuuti?
 Whose book is this?

Phone No: 0977909292/


21
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 ይህ የማን መፅሐፍ ነው?


Fakkeenya: Jechoota t, d, x xumuraman gara “n” tti
jijjiiruun “ni” itti daballaa.
 By changing Words ending with t, d, x to “n” and
adding “n”
 በ t, d, x እሚያልቁትን ቃላት ወደ “n” በመቀየር “n”
እንጨምራለን።
Uffata= ta gar “n” tti jijjiire ni itti daballaa =
uffan+ni=uffanni
Nyaata/food/ ምግብ= nyaanni
Barattoota/students/ ተማሪዎች= barattoonni

Ummata/peoples/ ህዝብ= ummanni

Hantuuta/rat/ አይጥ= hantuunni

Areeda/beard/ ጢም= areenni


Nyaanni hin jiruu?
 Is there no food?
 ምግብ የለም?
Barattoonni deemaa jiru.
 The students are going.

Phone No: 0977909292/


22
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 ተማሪዎቹ እየሄዱ ነው።


Ummanni rakkoo keessa jira.
 The people are in trouble.
 ህዝቡ ችግር ውስጥ ነው።
Hantuunni nu rakkiise.
 The rats bothered us.
 አይጥ አስቸገረን።
Areenni kee guddate.
 Your beard has grown.
 ጢምህ አደገ።
 “n”
Saree/dog ውሻ= sareen
Hawwii/ ሀዊ= hawwiin

Tolaa/ ቶላ=tolaan
Sareen kuni nama ciniinaa.
 This dogs bites people.
 ይህ ውሻ ይናከሳል።
Hawwiin barattuu cimtuudha.
 Hawi is a clever student.

Phone No: 0977909292/


23
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 ሀዊ ጎበዝ ተማሪ ናት።


Tolaan eessa jira?
 Where is tola?
 ቶላ የት ነው ያለው?
 “tu”- yeroo baay’ee gaafii eenyutu ykn maaltu jedhu
gaafachuu fi deebii isaa yeroo deebifnu fayyadamnaa.
 We often use it when asking and answering
question about who or what?
 ብዙ ጊዜ ማን እና ምን እሚሉ ጥያቄዎችን እና
መልሱን ስንመልስ እንጠቀማለን።
Abbaa=Abbaatu
Isa= Isatu
Abbaatu isa gorsee.
 The father advised him. /አባትየው ነው የመከረው።
Isatu fudhate.
 He took it. እሱ ነው የውሰደው።
Fakkeenya Jechoota irra deddeebii agarsiisan.
Bade ጠፋ= babbade ጠፋፋ
Dafe ቶሎ= daddafe ቶሎቶሎ
Guddate አደገ= gugguddate አዳደገ

Phone No: 0977909292/


24
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Xiqqaa ትንሽ= xixxiqaa ትንንሽ


Gube አቃጠለ= guggubbe አቀጣጠለ
Kute በጠሰ= kukkute በጣጠሰ
Mure ቆረጠ= mummure ቆራረጠ
Hintaanee (Negative present(imperfect) ‘ኢ(ፍጹም)
ያልሆነ)

Hintaaneen kan uumamu maxxantuu “hin- “jedhuu jecha


durattii yeroo galuudha.
Negative imperfect is formed by prefixing the “hin -
“negation to the subjunction.
(አሉታዊ ፍጽምና የሚፈጠረው የ"ሂን-" በንኡስ አንቀጽ ላይ

ቅድመ ቅጥያ በማድረግ ነው።)


Deemi-go (ሂድ)
Sg. 1. haa deem-u=let me go (ልሂድ)

1. m. Haa deem-u=let him go (ይሂድ)

f. haa deem-tu=let her go (ትሂድ)

Eg. Ani haa deemu. Let me go. (እኔ ልሂድ)

Inni haa deemu. Let him go. (እሱ ይሂድ)


Hin-deem

Phone No: 0977909292/


25
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Sing. 1. Hin-deem-u= I am not going (አልሄድም።)

1. f. Hin-deem-tu= she is not going (አትሄድም።)

m. Hin-deem-nu= we are not going (አንሄድም።)

pl. 1. Hin-deem-tani= you are not going (አትሄዱም።)

1. Hin-deem-ani= they are not going (አይሄዱም።)


Inni afaan engliffaa hin beeku.
 He does not know English.
 እሱ እንግሊዘኛ አያውቅም።
Ani boru mana barumsaa hin deemu.
 I am not going to the school tomorrow.
 እነ ነገ ወደ ትምህርት ቤት አልሄድም።
Nuti bor mana barumsaa hin deemnu.
 We are not going to the school tomorrow.
 እኛ ነገ ወደ ትምህርት ቤት አንሄድም።

M or F plural (ብዙ ቁጥር)

Kottu(ና/ነይ) kottaa= come (ኑ)

Deemi(ሂድ/ሂጂ) deemaa=go (ሂዱ)

Ka’i(ተነስ/ተነሺ) ka’aa= getup (ተነሱ)

Phone No: 0977909292/


26
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Taa’i(ተቀመጥ/ጪ) taa’aa= sit down (ተቀመጡ)

Chiisi (ጋደም በል/ይ) chiisaa= lie down (ጋደም በሉ)

Rafi (ተኛ/ኚ) Rafaa= sleep (ተኙ)


Put -e, -te, -tan, -an in the blank
e.g. Ati laaqana nyaatt…. (-e)
1. Ahmed fi Halimaan Adaamaa deem…..
2. Inni mana deem….
3. Isiin shamizi gaarii bit…..
4. inni shamizi gaarii bit…
5. Anwar mana haaraya isaa jaalat….
6. isaan gara magaalaa dhaq…
7. hawwiin warra isii laal….
8. ani irbaata nyaadh….
9. isiin aannan gurgur…..
10. isaan ciree nyaa…..
Gilgaala 1: Gaafiiwwan armaan gadii keessaa Baa
maqoota kan ta’an jala sarari.
1. Mucaan koo bishaan isaa lafa irratti gadi naqe.
2. Ijoolleen laaqana isaanii nyaatani jiru.
3. Ati maaliif gara alaa hin banee?

Phone No: 0977909292/


27
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

4. Isin wajjiin nan deemaa.


5. Innii fiiguu jaalata.
6. Inni deebii sirrii ta’e hin beeku, anis akkasuma.
7. Yeroon isa ilaalu inni kitaaba dubbisaa jira.
Gilgaala 2: deebii sirrii ta’e filadhuu bakka duwwaa
guuti: inni, ani, isiin(isheen), isaan, ati, isin , nuhi.
1. …….… mana jira.
2. ………..jimma deemani.
3. ………..irbaata marqa nyaadhe.
4. ………..nyaata aadaa jaalatti.
5. ………..karaa deemtani?
6. ……….dirre dhawaa deemtaa?
7. ……….kuduraa jaalanna.
5. Ba Maqoota Eertuu/ Demonstrative

Pronoun (ማሳያ/አመልካች ተውላጠ

ስም)
Kuni (tuni f.) kana (tana f.)
 This(ይህ(ይህቺ)፣ ይህን(ይህቺን))
Kunniin (tunniin f.) kanniin (tannin f.)

Phone No: 0977909292/


28
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 these (እነዚህ፣ እነዚህን)


Suni, sana
 That (ያ፣ ያንን)
Sunniin, Sanniin
 those (እነዚያ፣እነዚያን)

Asi – here/እዚ

Achi- there/እዛ

Fakkenya/Example/ ምሳሌ፡

kuni obboleessa kiyya.

 This is my brother.
 ይህ ወንድሜ ነው።
Intalli tuni bareedduu dha.
 This girl is beautiful.
 ይህች ልጅ ቆንጆ ነች።
Namichaa kana laali.
 Look at this man.
 ይህን ሰው ትመልከት/ቺ።
Intala tana yaami.

Phone No: 0977909292/


29
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 Call this girl.


 ይቺን ልጅ ጥራ/ሪ።
Gilgaala 3: ba maqoota eertuu jala sarari.
1. Koopheeleen kunniin ni bareedu.
2. Kuni yaada gaariidha.
3. Mucayyoo tana beekta?
4. Gamoo sana gubbaa jira.
5. Namoota sanniin gaafadhu.
6. Isa sana obboleetti tiyyaaf bite.
Gilgaala 4: deebii sirrii ta’e filadhuu bakka duwwaa
guuti.
1. Qalama keetiin barreessii……kan kooti.
a. Sunniin b. kuni c. kunniin
2. Teessoo sana…..naa fiduu dandettaa?
a. Kuni b. sanniin c. As
3. Kitaabooleen….. anafi?
a. Tunniin b. sana c. kunniin
6. Kitaabni….. gatiin isaa mi’aadha.
a. Kunniin b. kuni c. kana

Phone No: 0977909292/


30
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Gilgaala 5: deebii sirrii ta’e bakka duwwaatti guuti:


kuni, kana, tuni, tana:
Fakkenya: …..eesuma kooti. Kuni eesuma kooti.
…..jaartii isaati. Tuni jaartii isaati.
1. ……adaadaa teessani.
2. ……eesuma keessani.
3. Intala……beektaa?
4. Manni…..bareedaadha.
5. Namtichi…...jimma deema.
6. Abbaan intala……fira keenyaa.
7. Obboleessi jaarsa……nu wajjiin hojjata.
8. Gurbaa…...laali.
9. Ati, intala…..fi gurbaa……beektaa?
4. Ba Maqoota Gaafii/ interrogative

Pronoun (ጠያቂ ተውላጠ ስም)


Eenyu, eennu– who (ማን) Important words

Maal(i) – what (ምን/ድን) Mo = or ወይስ

Kam(i) – which (የቱ/የትኛው) Yookaan = or ወይም

kan ennu? – whose (የማን) Miti= it is not/አይደለም

Phone No: 0977909292/


31
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Maaliif – why (ለምን) Eyye = yes/ አዎ

Akkamitti – how (እንዴት) lakkii = no/ አይ

Yoom – when (መች) tolee, hayyee= okay/እሺ

Eessa –where (የት)

Eenyuun- whom/ማንን

Fakkenya/Example/ ምሳሌ
Eenyu bor dhufa?
 Who is coming tomorrow?
 ነገ የሚመጣው ማን ነው?
Maal barbaadda(feeta)?
 What do you want?
 ምን ፈለክ/ሽ?
manni kee Kami?
 Which is your house?
 ያንተ/ያንቺ ቤት የትኛው ነው?
Eenyu inni?
 Who is he?
 እሱ ማን ነው?

Phone No: 0977909292/


32
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Inni Falmataadha.
 He is Falmataa.
 እሱ ፈልመታ ነው።
Inni eessarraa dhufe?
 Where does he come from?
 እሱ ከየት ነው የመጣው?
Inni baaleerraa dhufe.
 He comes from bale.
 እሱ ከባሌ ነው የመጣው ።
Ati eenyu?
 Who are you?
 አንተ/ቺ ማን ነህ/ሽ?
Ani Falmataadhaa.
 I am Falmataa.
 እኔ ፈልመታ ነኝ።
Ati essarraa dhufte?
 Where do you come from?
 ከየት ነው የመጣኸው/ሽው?
Ani baaleerraan dhufe.

Phone No: 0977909292/


33
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 I come from bale.


 እኔ የመጣሁት ከባሌ ነው።
Eenyu Falmataa?
 Who is Falmata?
 ፈልመታ ማን ነው?
Falmataan obboleessa Boontuuti.
 Falmata is Bontu’s brother.
 ፈልመታ የቦንቱ ወንድም ነው።
Eenyu Boontuun?
 Who is Bontu?
 ቦንቱ ማናት?
Boontuun obboleettii Falmataati.
 Bontu is Falmata’s sister.
 ቦንቱ የፈልመታ እህት ነች።
Isaan eenyu?
 Who are they?
 እነሱ ማን ናቸው?
Isaan Falmataa fi Boontuudha.
 They are Falmata and Bontu.

Phone No: 0977909292/


34
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 ፈልመታ እና ቦንቱ ናቸው።


Isin eenyu?
 Who are you? (pl)
 እናንተ እነማን ናቹ?
Nuti Falmataa fi Boontuudha.
 We are Falmata and Bontu.
 እኛ ፈልመታ እና ቦንቱ ነን።
isiin/isheen eenyu?
 Who is she?
 እሷ ማን ናት?
Isiin/isheen caaltuudhaa.
 She is chaltu.
 እሷ ጫልቱ ናት።
Bilisaan eessa jira?
 Where is bilisa?
 ቢሊሳ የት ነው ያለው?
Bilisaan bakka hojii jira.
 Bilisa is at the work place.
 ቢሊሳ ስራ ቦታ ነው።

Phone No: 0977909292/


35
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Caaltuun eessa jirti?


 Where is chaltu?
 ጫልቱ የት ነው ያለችው?
Caaltuun mana jirtii?
 Chaltu is at home.
 ጫልቱ ቤት ናት።
Bilisaan mana jiraa?
 Is bilisa at home?
 ቢሊሳ ቤት ነው ያለ?
Ee, inni mana jira.
 Yes, he is at home.
 አዎ, እሱ ቤት ነው።
Kun mana kooti.
 This is my house.
 ይህ የእኔ ቤት ነው።
Manni nyaataa sun fagoodha.
 That restaurant is far.
 ያ ምግብ ቤት ሩቅ ነው።
Muuziiwwan kunnin ni mi’aa’u.

Phone No: 0977909292/


36
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 These bananas are delicious.


 እነዚህ ሙዞች ጣፋጭ ናቸው።
Urjiileen sunniin baay’ee ifoodha.
 Those stars are very bright.
 እነዚያ ኮከቦች በጣም ብሩህ ናቸው።
Gilgaala 3: ba maqaa gaafii sirrii ta’e bakka
duwwaatti guuti
1. ……. Nyaachuu barbaaddaa?
a. Maal b. eennu c. eessa
2. …… balbala bane?
a. Maal b. kam c. eenyuu
3. Waa’ee….. haasawaa jirtu?
a. Kam b. eessaa c. eenyuu
4. …..jechuu barbaaddee?
a. Maal b. kam c. akkamitti
5. …… barbaachisaadha, maallaqa moo beekumsa?
a. Kamtu b. akkamitti c. maaliif

Phone No: 0977909292/


37
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Guyyoota Torbaani (Days of the week/

የሳምንቱ ቀናቶች)
Wiixata/dafinoo Monday ሰኞ
Hojja-duree /hojjaa- duraa
Kibxata/lammaffoo Tuesday ማክሰኞ
Facaasaa
Roobii Wednesday እሮብ
Kamisa Thursday ሐሙስ
Jimaata Friday አርብ
Sanbata/sanbata xiqqaa Saturday ቅዳሜ
Dilbata/sanbata guddaa Sunday እሁድ

Ji’oota Waggaa (Months of the year/ የዓመቱ

ወራቶች)
Fulbaana September መስከረም
Onkololeessa October Birraa/ sprin
ጥቅምት
ፀደይ
Sadaasa November ህዳር
Muddee December ታህሳስ
Amajjii January Bona/summer
ጥር
በጋ
Guraandhala February የካቲት

Phone No: 0977909292/


38
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Bitootesa March መጋቢት


Ebla April Arfaasa/
ሚያዚያ
Autumn
Caamsaa May ግንቦት በልግ
Waxabajjii June ሰኔ
Adoolessa July Ganna/ winter
ሀምሌ
ክረምት
Hagayya August ነሐሴ
Qaammee 13th month

Lakkoofsoota (Numbers/ ቁጥሮች)


0-Zeeroo, duwwaa 10-Kudhan
1- Tokko 20-digdama
2-Lama 30-soddoma
3-Sadii 40-afurtama
4-Afur 50-shantama
5-Shan 60-jahaatama
6-Jaha, ja’a 70-torbaatama
7-Torba 80-saddeettama
8-Saddeet 90-sagaltama
9-Sagal 100-dhibba

Phone No: 0977909292/


39
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

1000-kuma tokko
101-dhibba (tokko) fi tokko = dhibbaf tokko (መቶ አንድ)
102-dhibba (tokko) fi lama = dhibbaf lama (መቶ ሁለት)
 ለአስራ ቤቶች ቁጥር Kudhan ከሚለዉ “n” ትተን ቀጥሎ

ያለዉን ቁጥር እንጽፋለን።

ምሳሌ፦ 12 - kudha lama 18 - kudha saddeet

 ከ 21-99 ላሉ ቁጥሮች የመጨረሻዉን a ፊደል ወደ i መቀየር


Eg. 30 = soddoma
35 = soddomi shan
56 = shantami jaha
93 = sagaltami torba
 200 = dhibba lama
 3000 = kuma sadi
Eg. 305 = dhibba sadif shan
325 = dhibba sadif digdami shan
1. Q. Mindaan kee meeqa?
 How much is your salary?
 ደሞዝህ/ሽ ስንት ነው?
A. Mindaan koo qarshii kuma shan.

Phone No: 0977909292/


40
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 My salary is 5000.
 ደሞዜ 5000 ነው።
2. Qarshii digdama naf kenni.
 Give me twenty birrs.
 ሀያ ብር ስጠኝ።

Fakkenya/Example/ ምሳሌ
Lakkoofsi bilbila koo = duwwaa sagal kudha afur
shantamii jahaa
soddomii lama torbatamii saddeet
 My phone number is 09 77 90 92 92.
 ስልኬ 09 77 90 92 92 ነው።
Mathematical operations
“+¿ ” ida’uu (addition/መደመር)

“−¿“ hiri’suu (subtraction/መቀነስ)

“×” baay’isuu (multiplication/ማባዛት)

“÷ ” hiruu/ qoodduu (division/ማካፈል)

Phone No: 0977909292/


41
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Lakkoofsoota sadarkaa (Ordinal

Numbers /መደበኛ ቁጥሮች)


Adding the suffix -ffaa or affaa to the numbers (ቅጥያ -
ffaa ወይም affaa ወደ ቁጥሮች ማከል)

1st tokko = tokkoffaa (1 ኛ) 6th jahaa = jahaffaa (6 ኛ)

2nd lama = lammaffaa (2 ኛ) 7th torba = torbaffaa (7 ኛ)

3rd sadii = sadaffaa (3 ኛ) 8thsaddeet = saddeettaffaa (8 ኛ)

4th afur = afraffaa (4 ኛ) 9thsagal = sagalaffaa (9 ኛ)

5th shan = shanaffaa (5 ኛ) 10th kudhan = kurnaffaa (10 ኛ)

11th kudha tokkoffaa (11 ኛ) 21th digdami tokkoffa (21 ኛ)

Maatii (Family/ ቤተሰብ)


Abbaa Father አባት
Haadha Mother እናት
Dhiirsa Husband ባል
Niitii Wife ሚስት
Dubartii Woman ሴት
Dhiira Men ወንዶች
Gurbaa Boy ወንድ ልጅ

Phone No: 0977909292/


42
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Intala Girl ሴት ልጅ
Obboleessa Brother ወንድም
Obboleettii Sister እህት
Akkoo Grandmother ሴት አያት
Akaakayyuu Grandfather ወንድ አያት
Akaakilee Great Grandfather ቅድመ አያት
Adaadaa Aunt አክስት
Eessuma Uncle አጎት (በእናት በኩል)
Abbeeraa/wasiila Uncle አጎት (በአባት በኩል)

Fakkenya/Examples/ ምሳሌዎች
1. Abbaan koo konkolaata qaba.
 My father has a car.
 አባቴ መኪና አለው።
2. Haadha koo nan jaalladha.
 I love my mother.
 እናቴን እወዳታለሁ።
3. Ani obboleessa tokko qaba.
 I have one brother.
 እኔ አንድ ወንድም አለኝ።
4. Obboleettiin koo dhufaa jirti.

Phone No: 0977909292/


43
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 My sister is coming.
 እህቴ እየመጣች ነው።
5. Adaadaan koo kitaaba dubbisa jirti.
 My aunt is reading a book.
 አክስቴ መጽሐፍ እያነበበች ነው።
6. Eessumni koo konkolaachisaa jira.
 My uncle is driving.
 አጎቴ እየነዳ ነው።
7. Wasiila ishee waliin hasawaa jirti.
 She is taking with her uncle.
 ከአጎቷ ጋር እያወራች ነው።
8. Akaakayyuun koo baadiyya jiraatu.
 My grandfather lives in the countryside.
 አያቴ ገጠር ነው የሚኖሩት።
9. Akkoon koo nu wajjiin jiraatu.
 My grandmother lives with us.
 አያቴ ከእኛ ጋር ነው የሚኖሩት።
Heddumeesitoota/ Plural form/ አብዢዎች

Phone No: 0977909292/


44
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

There are more than ten major and very common plural
markers in Afaan Oromo. For instance: -oota, -oolii, -
wwan, -lee, -an, een, -eeyyii, -oo, etc.).
Examples:
suffix singular Plural
-oota Balbala-door-በር Balbaloota-doors-በሮች

Nama-man-ሰው Namoota-men-ወንዶች

Hoolaa-sheep-በግ Hooloota- sheep-በጎች

Hattuu-theif-ሌባ Hattoota- thieves-ሌቦች


Barsiisaa-teacher- Barsiisoota-teachers-መምህራኖች
መምህር(ለወንድ) Barattoota- students-ተማሪዎች
Barataa-student-

ተማሪ(ለወንድ)
-wwan Sa’a-cow-ላም Sawwan-cows-ላሞች
Deebii- answer- መልስ Deebiiwwan-answers- መልሶች
Koree-committee-ኮሚቴ Koreewwan-committees-ኮሚቴዎች
Daandiiwwan-streets-ጎዳናዎች
Daandii-street-ጎዳና
-lee Kitaaba-book-መጽሐፍ Kitaaboolee-books-መጻሕፍት

Phone No: 0977909292/


45
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Saree-dog-ውሻ sareelee-dogs-ውሾች
Ragaa-evidence-ማስረጃ ragaalee- evidences-ማስረጃዎች
Warshaa-factory- ፋብሪካ warshaalee- factories- ፋብሪካዎች
Tooftaa-strategy- ዘዴ tooftaalee- strategies-ዘዴዎች
Daangaa-boundary-ድንበር
daangaalee- boundaries-ድንበሮች
-een Laga-river-ወንዝ Laggeen-rivers-ወንዞች
Muka-tree-ዛፍ Mukkeen- trees-ዛፎች
Mana-house-ቤት Manneen- houses-ቤቶች
Nama-man-ሰው Nameen-mans -ሰዎች

Firoomsee/ Preposition (ቅድመ ሁኔታ)


Jecha maqaa ykn ba maqaa dura bakka, haala, yeroo ykn
mala agarsiisuf fayyadamaa.
 a word which is used before a noun or pronoun to
show a place, position, time or method.
 ከስም ወይም ተውላጠ ስም በፊት በመግባት የቦታ አቀማመጥ
ጊዜን ወይም ዘዴን ለማሳየት የምንጠቀም ቃል ነው።
Ala - out, outside (ውጪ)

bira - beside, with (ጎን, ጋር)

booda /booddee - after (በኋላ)

Phone No: 0977909292/


46
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

cinaa - near, side, next to (አጠገብ, ጎን)

dura, fuldura(fuullee) - before, in front (በፊት ፣ ፊት ለፊት)

duuba - behind (ከኋላ)

irra - on (ላይ)

irraa - from (ከ)

itti - to (ለ)

jala - under, beneath (ስር, በታች)

gidduu (jidduu) - middle, between (መሃል፣ መካከል)

keessa - in, inside (ውስጥ)

malee - without (ያለ)

wajjiin, wal wajjiin - with, together (ጋር ፣ አንድ ላይ)

Gubbaa – Above(በላይ)

Dugda duuba/ dudduuba – behind(ከኋላ)

Irraa siqee/ irraa fagaatee – far from (ከሱ ርቆ)

Keessa – in/Inside (ውስጥ)

Waa’ee – about (ስለ)

examples

Phone No: 0977909292/


47
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

fal’aana malee nyaadha.


 I eat without a spoon.
 ያለ ማንኪያ ነው እበላለሁ።
Mana barumsaa bira jiraatti.
 She lives near the school.
 ትምህርት ቤት አጠገብ ነው ያምትኖረው።
Ana wajjiin dhuftaa?
 Can you come with me?
 ከእኔ ጋር ትመጣለህ/ትመጫለሽ?
isiin obboleessa isii bira dhaabatti.
 She stands beside her brother.
 እሷ ከወንድሟ ጎን ትቆማለች።
Shaayii aannan malee dhuga.
 I drink tea without milk.
 ሻይ ያለ ወተት እጠጣለሁ.
akka - like, as (እንደ)

eega - since (ጀምሮ)

eegasu – so (እንግዲያውስ)

Phone No: 0977909292/


48
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

kanaaf- therefore (ስለዚህ)

gara - towards, side (ወደ፣ጎን)

gama – as if (በ)

hanga – upto, until such that (እስከ፣ እስከዚህ ድረስ)

hamma – until, as much as (እስከ ፣ ድረስ)

waa’ee - about(ስለ)

odoo, osoo - while, before (እያለ፣ኖሮ፣በፊት)

silaa- it would have been (ይሆን ነበር፣መሆን ነበረበት)

yoo – if (ከሆነ)

Fakkenya/Examples/ ምሳሌዎች

akka isaa jabaan namuu hin jiruu.


 There is no one as strong as he.
 እንደ እሱ ጠንካራ ማንም የለም።
Akka jecha isaatti gaarummaan gatii hin qabu.
 According to him kindness has no value.
 እንደ እሱ አባባል ደግነት ምንም ዋጋ የለውም.
Inni gara manaa deema.

Phone No: 0977909292/


49
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 He goes (towards) home.


 እሱ ወደ ቤት (ወደዛ) ነው የሚሄደው።
Inni haga deebi’u eegi.
 Wait until he returns.
 እሱ እስኪመለስ ድረስ ጠብቅ/ቂ።
Hamma dandeessu naaf liqeessi.
 Lend me as much as you can.
 የምትችለውን/ይውን ያህል አበድረኝ/ሪኝ።
Odoo ijoolleen raftu kitaaba dubbisti.
 She reads books while the children are asleep.
 ልጆቹ ተኝተው እያለ መጽሐፍ ታነባለች።
Akka inni fuudhe dhagaye.
 I heard that he married.
 እሱ እንዳገባ ሰምቻለሁ።
Yoo haalli qilleensaa tole boru kubbaa miilaa taphannaa.
 We shall play football if the weather is good.
 አየሩ ጥሩ ከሆነ እግር ኳስ እንጫወታለን።

Phone No: 0977909292/


50
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Walqabsiiftoota (Conjuction/ አያያዥ)


Walqabsiiftoonnii himaa yookaan jecha wal qabsiisuf nu
fayyadu.
 conjunctions are used to joins words, phrases,
clauses or sentences.
 አያያዦች ዓ/ነገርን ወይም ቃልን ለማያያዝ ያገለግላል።
Fi (and/ እና )
Walqabsiiftuun “fi” maqoota, ba maqoota, ibsa maqoota
lama wal qabsiisaa.
 Join two nouns, pronouns, adjectives, participles,
etc.
 አያያዥ “fi” ሁለት ስሞችን፣ ተውላጠ ስሞችን፣

ቅጽሎችን፣ ክፍሎች፣ ወዘተ ያቆራኛ።


Ali fi kalid keessummoota kiyya.
 Ali and kalid are my guests.
 አሊ እና ካሊድ እንግዶቼ ናቸው።
Meeshaan kuni keetii fi kan isaati.
 These goods are yours and his.
 ይህ እቃ ያንተ እና የእሱ ነው።

Phone No: 0977909292/


51
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Inni shamiza diimaa fi gurraacha ni jaalata.


 He likes red and black shirts.
 እሱ ቀይ እና ጥቁር ሸሚዝ ይወዳል።
Hiriyyaa hamaa fi gaarii addaan baasuun
barbaachisaadha.
 It is necessary to distinguish bad friend and good
friend.
 መጥፎ እና ጥሩ ጓደኛ መለየት አስፈላጊ ነው።
Garuu (But/ ግን)
Yaadoota faallaa ta’an lama walqabsiisaa.
 is used to join two ideas that are opposites.
 ሁለት ተቃራኒ የሆኑ ሃሳቦችን ያያይዛል።
Ergaa isaaf ergee turee, garuu deebii na hin kennine.
 I send him a message, but he didn’t respond.
 መለክት ልኬለት ነበር ግን መልስ አልሰጠኝም።
Ani isa eegaa ture, inni garuu hin dhufne.
 I waited for him, but he didn’t come.
 እኔ እሱን እየጠበኩት ነበር እሱ ግን አልመጣም።
Sababni isaas (Because/ ምክኒያቱም)

Phone No: 0977909292/


52
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Qabxii gaarii argadhee sababni isaas waan Jabaadhee


qo’adheefi.
 I have got good grades because I study hard.
 ትሩ ውጤት አግኝቻለሁ ምክኒያቱም ጠንክሬ ስላጠናው
ነው።
Baayoloojii baratee sababni isaas doctora ta’uu waan
barbaadufi.
 He studies biology because he wants to become a
doctor.
 ባዮሎጂ ተማረ ምክኒያቱም ዶክተር መሆን
ስለሚፈልግ።
Yoo (If/ ከሆነ)
 If you get hungry, you can eat dinner.
 ከራበህ/ሽ እራት መብላት ትችላለህ/ትችያለሽ።
Yoo jabaattee qo’atte qabxii gaarii argattaa.
 If you study hard, you can get good result.
 ጠንክረህ/ሽ ካጠናህ/ሽ ትሩ ውጤት ታኛለህ/ሽ።
mana barumsaa Yoo deemte na beeksisi/ natti himi.
 Let me know if you go to the school.

Phone No: 0977909292/


53
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 ት/ቤት ከሄድክ/ሽ አሳውቀኝ/አሳውቂኝ።


Yookaan (or/ወይም)
Inni Hardha galgala adaamaa deema.
 Today evening he goes to adama.
 ዛሬ ማታ ወደ አዳማ ይሄዳል።
Inni Boru ganama adaamaa deema.
 Tomorrow morning, he goes to adama.
 ነገ ጠዋት ወደ አዳማ ይሄዳል።
Hardha galgala yookaan boru ganama adaamaa deema.
 Today evening or tomorrow morning he goes to
adama.
 ዛሬ ማታ ወይም ነገ ጠዋት ወደ አዳማ ይሄዳል ።
Mana kootti yookaan biiroo kootti wal arguu dandeenna.
 You can meet me at my house or at my office.
 ቤቴ ወይም ቢሮዬ መገናኘት እንችላለን።
kanaaf (for this reason, because of this, so/በዚህ
ምክኒያት፣ ስለዚህ)
Chaaltuun hojii hedduu-qabdi.
 Chaaltuu has a lot of work.

Phone No: 0977909292/


54
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 ጫልቱ ብዙ ስራ አላት።
Chaaltuun yeroo hin qabdu.
 Chaaltuu has no time.
 ጫልቱ ጊዜ የላትም።
Chaaltuun hojii hedduu qabdi kanaaf yeroo hin qabdu.
 Chaaltuu has a lot of work for this reason she has
no time.
 ጫልቱ ብዙ ስራ አላት ስለዚህ ጊዜ የላትም።
Ibsaan karaa dheeraarraa dhufa.
 Ibsaa comes from a long journey.
 ኢብሳ ከረጅም ጉዞ ነው የመጣው።
Ibsaan dadhabee jiraa.
 Ibsaa is tired.
 ኢብሳ ደክሞታል።
Ibsaan karaa dheeraarraa dhufa kanaaf dadhabe jira.
 Ibsaa comes from a long journey because of this
he is tired.
 ኢብሳ ከረዥም ጉዞ ነው የመጣዉ በዚህ ምክኒያት

ደክሞታል።

Phone No: 0977909292/


55
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Akkasumas (also, similarly/እንዲሁ፣እንዲሁም፣በተመሳሳይ)


Dameen barnoota ishee fixxe.
 Dame completed her studies.
 ደሜ ትምህርቷን አጠናቀቀች።
Ibsaan barnoota isaa fixe.
 Ibsaa completed his studies.
 ኢብሳ ትምህርቱን አጠናቀቀ።
Dameen barnoota ishee fixxe akkasumas ibsaan.
 Dame completed her studies and so did ibsaa too.
 ደሜ ትምህርቷን አጠናቀቀች ኢብሳም እንደዝያው።
Booda (later, afterwards/ በኋላ)
Amma Ahmed mana barnootaa jira.
 Now Ahmed is at the school.
 አሁን አህመድ ትምህርት ቤት ነው።
Ahmed mana dhufe.
 Ahmed comes home.
 አህመድ ወደ ቤት መጣ።
Amma ahmed mana barnootaa jira; booda mana dhufaa.

Phone No: 0977909292/


56
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 Now ahmed is at the school and he comes home


later.
 አሁን አህመድ ትምህርት ቤት ነው እና በኋላ ወደ ቤት

ይመጣል።

Nagaa Walgaafachu (Greeting/ ሰላምታ)

Waaree dura = In the morning/before noon (ጠዋት

ላይ/ከሰዓት በፊት)

 Akkam bulte? =Good morning (እንደምን አደርክ/ሽ)?

 Nagaatti ooli = Have a good day (ደህና ዋል/ውዪ) ።

 Akkam bultan? =Good morning (እንደምን አደራችሁ)?

 Nagaatti oolaa = Have a good day (ደህና ዋሉ) ።

Waaree boodaa = In the afternoon (ከሰዓት በኃላ)


 Akkam oolte? = Good afternoon/ good evening

(እንደምን አረፈድክ/ሽ፣ዋልክ/ሽ)?

 Nagaatti buli = good night (ደህና እደር/ሪ) ።


 Akkam ooltan? = Good afternoon/ good evening

(እንደምን አረፈዳችሁ/ዋላችሁ)?

Phone No: 0977909292/


57
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 Nagaatti bulaa = good night (ደህና እደሩ) ።


Conversation 1
Boonaa: Harka fuune!
 Hello!
 ሰላም!
Abdii: Akkam bulte?
 Good morning?
 እንደምን አደርክ?
Boonaa: nagaadhaa. Ati akkam?
 Fine. How are you?
 ደህና ነኝ፤ እንዴት ነህ?
Abdii: Ani nagaa qabaa. Ati hoo?
 I am fine, and you?
 እኔ ደህና ነኝ፤ አንተስ?
Boonaa: Nagaakodhaa.
 I am fine.
 ደህና ነኝ።
Abdii: Si argee hin beeku eessa turtee?
 I have not seen you, where have you been?

Phone No: 0977909292/


58
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 አይቼህ አላውቅም የት ነበርክ?


Boonaa: magaalaarraa bahee turee. (Boqonnaarran ture).
 I have been out of town. I have been on vacation.
 ከከተማ ወጥቼ ነበር። ዕረፍት ላይ ነበርኩ።
Abdii: Harmee kee naa dubbisii (nagaa itti naa dhaami).
(Maatii kee naa dubbisii).
 Give my regards to your mother. Say hello to
your family.
 ለእናትህ ሰላምታ ስጥልኝ። ለቤተሰብህ ሰላም በልልኝ።
Boonaa: Tole ittiin si hima galatoomi.
 Thank you, I will do.
 እሺ እልልሀለው፣አመሰግናለሁ።
Abdii: Jedhikaa amma deemun qaba.
 Well, I have to go now.
 በል እንግዲህ አሁን መሄድ አለብኝ።
Boonaa: hayyee boddee wal agarraa. Yeroo biraa akka
wal arginu abdiin qaba. Fayyaa ta’ii. Nagaatti.
 Okay see you later. I hope to see you again. Good
bye /Bye!

Phone No: 0977909292/


59
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 እሺ በኋላ እንገናኝ። ሌላ ጊዜ እንደምንገናኝ ተስፋ

አደርጋለሁ። ደህና ሁን!


Conversation 2
Tolaa: Baga nagaan dhuftee.
 Welcome!
 እንኳን ደህና መጣሽ!
Caaltuu: Baga nagaan turtee(turtan) Obbo Tola.
 Well stay Mr. Tola.
 እንኳን ደህና ቆየኸኝ አቶ ቶላ።
Tolaa: Wanti hunduu nagaadha?
 Is everything fine?
 ሁሉ ነገር ሰላም ነው?
Caaltuu: Hundumtu fayyaadha.
 Everything is fine.
 ሁሉም ነገር ደህና ነው።
Tolaa: Maal hojjachaa jirta?
 What are you working?
 ምን እየሰራሽ ነው?

Phone No: 0977909292/


60
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Caaltuu: Hojii dhuunfaako jalqabee jiraa.


 I have started my own business.
 የግል ስራ ጀምሪያለው።
Tolaa: Bayyee gaariidhaa baga gammadde.
 That is wonderful, congratulation!
 በጣም ጥሩ ነው፣ እንኳን ደስ አለሽ።
Caaaltuu: Galatoomi yeroo tokko tokko kottuu na
hubadhu.
 Thank you, come and visit me sometimes.
 አመሰግናለሁ፣ አንዳንዴ መጥተህ ጎብኘኝ።
Tolaa: Tole nan dhufaa.
 Okay I will come.
 እሺ እመጣለሁ።
Caaltuu: Guyyaa gaarii.
 Have a nice day.
 መልካም ቀን ይሁንልህ።
Tolaa: Galatoomi sifis akkasuma.
 Thank you, the same to you.
 አመሰግናለሁ፣ ላንቺም እንደዛው።

Phone No: 0977909292/


61
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Of Barsiisuu (Introducing yourself /እራስን

ማስተዋወቅ)
Maqaan koo Hawwii jedhama.
 My name is Hawwii.
 ሃዊ እባላለሁ።
Abbaan koo Abdi jedhama.
 My father’s name is Abdi.
 አባቴ አብዲ ይባላል።
Harmeen koo Gifti jedhamti.
 My mother’s name is Gifti.
 እናቴ ጊፍቲ ትባላለች።
Umriin koo kudha shandha.
 I am 15 years old.
 15 ዓመቴ ነው።
Kutaa sagalin baradha.
 I am in 9th grade.
 የ 9 ኛ ክፍል ተማሪ ነኝ።
Mana baruumsa Milkiittii baradha.

Phone No: 0977909292/


62
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 I learn at Milki School.


 ሚልኪ ትምህርት ቤት ነው የምማረው።
Magaalaa Finfinne keessaa jiraadha.
 I live in Finfinnee.
 የምኖረው አዲስ አበባ ነው።
Yeroo boqonnaa koo hiriyyoota koo waliin kubbaa
miilaa taphachuu fi kitaaba dubbisuudhaan dabarsa.
 I play football with my friends and read books in
my free time.
 በትርፍ ጊዜዬ ከጓደኞቼ ጋር እግር ኳስ በመጫወት እና

መጽሐፍትን በማንበብ አሳልፋለው።


Mana keessa ammo waan haati koo na ajajjuu hundaa
nan hojjadha.
 At home, I help out my mother with chores.
 ቤት ውስጥ ደግሞ እናቴ የምታዘኝን ሁሉ እሰራለሁ።

Namootaan Wal barachuu (introduction with


others/ ሰዎችን መተዋወቅ)
Language focus/ የቋንቋ ትኩረት

Phone No: 0977909292/


63
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Si wajjiin wal baruu kootti gammadeera.


 Pleased to meet you.
 ካንተ/ቺ ጋር በመተዋወቄ ደስ ብሎኛል።
Anis si wajjiin wal baruu kootti gammadeera!
 Pleased to meet you too!
 እኔም ካንተ/ቺ ጋር በመተዋወቄ ደስ ብሎኛል!
Akkam jirta?
 How are you doing?
 እንዴት ይዞሃል?
Positive response: Nagaa/ fayyaadha.
 I’m good/ fine.
 ደህና ነኝ።
Negative response: Har’a Baay’ee fayyaa miti.
 I’m not too good today.
 ዛሬ በጣም ደህና አይደለሁም።
kana dhagahuu kotti nan gaddaa.
 sorry to hear that.
 ያህን በመስማቴ አዝናለው።
Kanaan dura wal barree beekna/ wal bartanii beektuu?

Phone No: 0977909292/


64
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 Have we met before/ have you met before?


 ከዚህ በፊት ተተዋውቀን እናቃለን/ ተተዋውቃችሁ

ታውቃላች?
Positive response: Eeyyee wal barre.
 Yes, we have met.
 አዎ ተተዋውቀናል።
Negative response: lakki wal hin barre.
 no, we haven’t met.
 አይ አልተተዋወቅንም።
Irra deebiin si arguu kootti gammadeera.
 Good to see you again!
 በድጋሚ ስላየሁሽ ደስ ብሎኛል!
Hayat wajjiin wal isin barsiisuu barbaada.
 I’d like to introduce you to hayat.
 ሀያትን ላስተዋውቅህ እፈልጋለሁ።

Phone No: 0977909292/


65
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Namootaan wal qunnamuu fi kan biroo wal


barsiisuu/ Meeting people and introducing

others/ ሰዎችን መገናኘት እና ሌሎችን

ማስተዋወቅ
Dialogue 1/ ውይይት 1
Semira: Foziyaa, tasnim wajjiin wal si haa barsiisu.
Tesnim, barsiiftuu Foziyaa jedhamti. Mana barumsaa
yaaneetitti hojjatti.
 Fozia, let me introduce you to tesnim. Tesnim,
this is miss fozia and she work at yanet school.
 ፎዚያ ከተስኒም ጋር ላስተዋውቅሽ። ተስኒም ይህች

መምህርት ፎዚያ ትባላለች። ያኔት ትምህርት ቤት ነው

የምትሰራው።
Fozia: si wajjin wal baruu kootti gammadeera.
 Pleasure to meet you.
 ካንቺ ጋር በመተዋወቄ ደስ ብሎኛል።
Tesnim: anis, si wajjin wal baruu kootti gammadeera.
 Good to meet you to.

Phone No: 0977909292/


66
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 እኔም ካንቺ ጋር በመተዋወቄ ደስ ብሎኛል።


Semira: tesnim damee keenya isa furii jirutti hojjatti.
Isheen wajjira keenyaaf ogeettii herregaa gaariidha.
 tesnim works for our furii branch. She is a good
accountant for our company.
 ተስኒም ለፉሪ ቅርንጫፋችን ነው የምትሰራው። እሷ

ለድርጅታችን ጥሩ የሂሳብ ባለሙያ ነች።


Fozia: waan dinqiidha. Irra deebin yeroo biraa akka wal
arginu abdiin qaba. Nagatti.
 That’s amazing I hope to see you again sometime.
Goodbye.
 በጣም የሚገርም ነው ሌላ ጊዜ እንደገና እንደማገኝሽ

ተስፋ አደርጋለሁ። ደህና ሁኚ።


Dialogue 2/ ውይይት 2
Nejat: Yasmin! Gara Finfinnee baga nagaan dhufte. Irra
deebin si argu kootti gammadeera.
 yesmin! Welcome to Finfine! Great to see you
again.

Phone No: 0977909292/


67
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 ያስሚን! ወደ ፊንፊኔ እንኳን በደህና መጣሽ! እንደገና

ስላየሁሽ በጣም ደስ ብሎኛል።


Yesmin: Anis, irra deebin si argu kootti gammadeera.
 great to see you, too. How you doing?
 እኔም እንደገና ስላየሁሽ በጣም ደስ ብሎኛል። እንዴት

ነሽ?
Nejat: fayyadha. Hiriyyaa koo hanaanin beekta?
 just fine. Do you know my friend, hanan?
 ደህና ጓደኛዬን ሃናንን ታውቂያታለሽ?
Yesmin: Eeyye nan beeka. Akkam jirta, hanan?
 sure, I do. How are you, hanan?
 አዎ አውቃታለው። እንዴት ነሽ ሃናን?
Hanan: gaariidha, galatoomi. imalli akkam turee?
 good, thanks. How was your journey?
 ደህና ነኝ አምስጋና። ጉዞ እንዴት ነበር?
Yesmin: badaa miti.
 Not bad.
 መጥፎ አይደለም።

Phone No: 0977909292/


68
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Nejat: tole. Deemne buna haa dhugnu.


 okay. Let’s go and get some coffee.
 እሺ እንሂድ እና ቡና እንጠጣ።
Dialogue practice/ የንግግር ልምምድ
A: akkam oolte!
B: akkam oolte! Maqaan koo…..(b)….
A: tole. Maqaan koo……(a).
B: kanan dura wal barree jirraa?
A: lakkii wal hin barre. Si wajjiin wal baruun koo na
gammachiisa.
B: anis si wajjiin wal baruun koo na gammachiisa. …..(c)
……..wal bartee jirtaa?
A: natti hin fakkatu.
C: eeyyee, kanan dura wal barree jirra. Si arguu kootti
gammadeen jira.
A: eeyyen, amma yaadadhe. Anis si arguu kootti
gammadeen jira.
C: fayyaan kee maal fakkaata?
A: har’a miirri gaariin natti hin dhagahamu.
C: kana dhagahuu kotti nan gada.

Phone No: 0977909292/


69
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Conversation 1
Edan: of haa barsiisu. Edan jedhamaa.
 Let me introduce myself. I am Edan.
 ራሴን ላስተዋውቅ። ኤደን እባላለሁ።
Daraartuu: Daraartuu jedhamaa. siin wal baruu kootti
gammadeera.
 Nice to meet you My name is Derartu.
 ስለተዋወቅን ደስ ብሎኛል፣ ደራርቱ እባላለሁ።
Edan: hojiin kee maali?
 What is your job?
 ስራሽ ምንድን ነው?
Daraartuu: Ani barattuudha. Ati hoo?
 I am a student. And you?
 እኔ ተማሪ ነኝ አንቺስ?
Edan: ani barana eebbifamee.
 I graduated this year.
 በዚህ አመት ነው የተመረኩት።
Daraartuu: hojii argattee?
 Do you get job?

Phone No: 0977909292/


70
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 ሥራ አጊኝተሻል?
Edan: lakkii soqaan jiraa.
 No, I am looking for.
 አይ እየፈለኩ ነው።
Daraartuu: carraa gaarii.
 Good luck.
 መልካም ዕድል።
Edan: galatoomii/ ulfaadhu.
 Thank you.
 አመሰግናለሁ።
Daily conversations.
Maal jechuu keeti?
 What do you mean?
 ምን ማለትህ/ሽ ነው?
Naaf hin galle.
 I don’t understand.
 አልገባኝም።
An hin beeku.
 I don’t know.

Phone No: 0977909292/


71
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 እኔ አላውቅም።
Afaan oromootin maal jedhamaa?
 What is that called in oromic?
 በኦሮምኛ ምን ይባላል?
Kun maal inni?
 What is this?
 ምንድነው ይሄ?
Na gargaaruu dandettaa?
 Can you help me?
 ልትረዳኝ ትችላለህ/ ልትረጂኝ ትችያለሽ?
Si gargaaruu?
 Can I help you?
 ላግዝህ/ሽ?
Dubbiin kee naa galaa.
 I understand your statement.
 ንግግርህ/ሽ ይገባኛል።
Dubbiin kee naaf hin gallee.
 I don’t understand what you are saying.
 ንግግርህ/ሽ አልገባኝም።

Phone No: 0977909292/


72
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Na gattee hin deemin.


 Don’t leave me.
 ጥለሀኝ/ሽኝ አትሂድ/ጂ።
Amma sii galee?
 Do you understand me now?
 አሁን ገባህ/ሽ።
Gargaarsi hatattamaan na barbaachisa.
 I need help immediately.
 በአፋጣኝ እርዳታ ያስፈልገኛል።
Yoomiyyuu siin jaaladhaa.
 I will always love you.
 ሁሌም እወድሃለሁ/ሻለሁ።
Mana xiqqoo tokko keessa jiraannaa.
 We live in a small house.
 ትንሸዬ ቤት ዉስጥ ነዉ የምንኖረው።
Maaliif rafta, ka’i!
 Why do you sleep, stand up!
 ለምን ትተኛለህ/ሽ፣ ተነሳ/ሺ!
Eessa deemtaa jirta, deebi’i!

Phone No: 0977909292/


73
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 Where are you going, return!


 ወዴት እየሄድክ/ሽ ነው ተመለስ/ሺ!
Gurbaa kana gaggeessi!
 Accompany this boy!
 ይህን ልጅ ሸኘው!
yeroo waa’ee hojii keenyaa haasofnu maal jechuu
qabna? /When we want to talk about our job,

what we can say? / ስለ ሥራችን ማውራት ስንፈልግ

ምን ማለት እንችላለን?
Language focus/ የቋንቋ ትኩረት
Maqaan kee Eenyuu? Maqaan koo……
 What’s your name? My name is …….
 ስምህ/ሽ ማን ነው? ስሜ …….ነው።
Hojiin kee maalinni? ani …….dha.
 What’s your job/ occupation? I am a/an……
 ስራህ/ሽ ምንድ ነው? እኔ……ነኝ።
Eessatti hojjattaa? ….tti hojjadhaa.
 Where do you work? I work at………….

Phone No: 0977909292/


74
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 የት ነው የምትሰራው/ሪው? እኔ የምሰራው………

ነው።
Biiroon kee eessaa? Biiroon koo…….
 Where is your office? My office is in…..
 ቢሮህ/ሽ የት ነው? ቢሮዬ…..ውስጥ ነው።
Hogganaan/ hoggantuun kee Eenyuu? Hogganaan koo/
hoggantuun koo …...
 Who is your boss? My boss is……
 አለቃህ/ሽ ማን ነው/ናት? አለቃዬ……ነው/ናት።
A: akkam bultan, maqaan koo Adem jedhamaa. Baalee
irra dhufee. Daldalaadha.
 Good morning, my name is Adem. I’m from
Bale. I’m a merchant.
 እንደምን አደራችሁ ስሜ አደም እባላለሁ። ከባሌ ነው

ይመጣሁት። ነጋዴ ነኝ.


B: ashamaa. Ani Roozaa dha. Adaamaa irra dhufee.
Doctora.
 Hello. I’m Roza. I’m from Adama. I’m a Doctor.

Phone No: 0977909292/


75
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 ሰላም እኔ ሮዛ ነኝ ከአዳማ ነው የመጣሁት። ዶክተር

ነኝ።
C: ashamaa. Ani john dha. Hawaasaa irra dhufee.
Ogeessaa herregaati.
 Hi. I’m john. I’m from Hawasa. I’m accountant.
 ታዲያስ እኔ ጆን ነኝ ከሐዋሳ ነው የመጣሁት። የሂሳብ

ባለሙያ ነኝ።
D: ashamaa. Jimma irraa dhufee. Barsiiftuudha. Maqaan
koos lidiyaa jedhama.
 Hi. I’m from Jimma. I’m a teacher. My name is
Lidia.
 ታዲያስ ከጅማ ነው የመጣሁት። አስተማሪ ነኝ ስሜ

ሊዲያ እባላለሁ።

Haasawa Bilbilaa (phone conversation/ የስልክ

ንግግር)
Dialing the right numbers/ ትክክለኛዎቹን ቁጥሮች በመደወል
ላይ

Expressions

Phone No: 0977909292/


76
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Meriyam dubbisuu/ haasoofsiisuu danda’aa?


 Can I speak to meryem?
 መርየምን ማነጋገር እችላለሁ?
Meron dubbisuu/ haasoofsiisuu danda’aa?
 May I talk to Meron?
 ሜሮንን ማነጋገር እችላለሁ?
Amaan jiraa?
 Is Aman there?
 አማን አለ?
Hasanitti naf kennu dandettaa?
 Can you put me to Hassen?
 ለሀሰን ልትሰጥልኝ ትችላለህ/ ልትሰጪልኝ ትችያለሽ?

Eenyu jedhu?
 Who is calling?
 ማን ልበል?
Ergaa itti naaf himuu ni dandettaa?
 Can you give him/ her a message?
 መልእክት ልትነግርልኝ ትችላለህ/ ትቺያለህ?

Booddee bilbiluu ni dandeettaa?

Phone No: 0977909292/


77
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 Can you call back later?


 ትንሽ ቆይተህ/ሽ መደወል ትችላለህ/ትቺያለህ?

Responses/ ምላሾች
Si’a tokko.
 One moment.
 አንድ ጊዜ
Daqiiqaa tokko.
 One minute.
 አንድ ደቂቃ
Xinnoo/xiqqoo eegaa.
 Hold on, please.
 ትንሽ ቆዩ
As hin jiru/jirtu.
 He/ she is not here.
 እዚህ የለም/የለችም።

Ana, Maaloo.
 Speaking, please.
 እኔ ነኝ፣ እባኮ።
Meron jedhama.

Phone No: 0977909292/


78
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 This is Meron speaking.


 ሜሮን ነኝ።
Boodan bilbila.
 I will call back later.
 በኋላ እደውላለሁ።
Practice Dialogue:
1. Obsee: lakkofsa bilbilaa kee naa kenni(laadhu)?
 Give me your phone numbers?
 ስልክ ቁጥርህን ስጠኝ/ ስልክ ቁጥርሽን ስጪኝ።
Tolaa: kun lakkofsa bilbila koo dhaa.
 Here is my phone number.
 ይህ የእኔ ስልክ ቁጥር ነው።
Obsee: bilbilli koo hojjachaa hin jiru.
 My phone is not working.
 ስልኬ እየሰራ አይደለም።
Tolaa: deebisee si bilbiluu nan danda’aa?
 Can I call you back?
 መልሼ ልደውልልሽ እችላለሁ?
Obsee: Eyyen, ni dandessaa. Nagaatti.

Phone No: 0977909292/


79
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 Yes, you can. Bye.


 አዎ፣ ትችላለህ። ደህና ሁን።
1. Jamaal: akkam fayyaadha?
 Hello!
 ሰላም!
Obsee: akkam fayyaadha! Enyu jedhu?
 Hello! Who is this?
 ሰላም! ማን ልበል?
Jamaal: Jamaal dha. Obbo Eliyasin dubbisuu barbaadee
ture?
 This is Jemal, I would like to speak to Mr. Elias?
 ጀማል ነኝ፣ አቶ ኤልያስን ማነጋገር ፈልጌ ነበር?
Obsee: Obbo Eliyas daqiiqaa xiqqoo(muraasa) dura
biiroo bahanii jiru.
 Mr. Elias left the office a few minutes ago.
 አቶ ኤልያስ ከጥቂት ደቂቃዎች በፊት ከቢሮ ወተዋል።
Jamaal: yoom akka biirootti deebi’u beektaa?
 Do you know when he will be back to office?
 መቼ ወደ ቢሮ እንደሚመለስ ታውቂያለሽ?

Phone No: 0977909292/


80
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Obsee: lakki, ani hin beeku ergaa qabdaa?


 No, I have no idea. Could you have a message?
 አይ፣ እኔ አላውቅም። መልእክት አለህ?
Jamaal: rakkoo hin qabu sa’aati tokko booda nan deebi’a.
 It’s okay I will be back after hour.
 ምንም አይደለም ከአንድ ሰአት በኋላ እመለሳለሁ።

Conversation 1
Heelen: haloo, heelendha. Maal si gargaaruu?
 Hello, this is helen, how can I help you?
 ሀሎ ሄለን ነኝ። ምን ልርዳክ/ልርዳሽ?
kadir: haloo, kadirdhaa. Ibrahim waliin haasa’u danda’aa,
maaloo?
 Hello, this is kedir. May I speak with Ibrahim,
please?
 ሀሎ ከድር ነኝ። ከኢብራሂም ጋር መነጋገር እችላለው እባክሽ?
Heelen: dhiifama, si’a tokko Waliin si agarsiisa/
dhiifama al-tokko waliin isiin qunnaamsisaa.
 One moment please. I’ll put you through.
 ይቅርታ አንድ ጊዜ። አገናኝሀለሁ።

Phone No: 0977909292/


81
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Heelen: dhiifama Obbo kadir, Ibrahim amma walga’ii


irra jiruu. dhaamsa kaa’uu barbaadduu?
 Mr. Kadir I’m sorry, Ibrahim is in a meeting
now. Would you like to leave a message?
 ይቅርታ አቶ ከድር፣ ኢብራሂም አሁን ስብሰባ ላይ ናቸው።

መልዕክት ማስቀመጥ ይፈልጋሉ?


Kadir: eeyyen, hamma danda’eetti dafee akka naaf
bilbilu itti naaf himtaa? Waan arifachiisaadha!
 Yes, could you tell him to call me back as soon as
possible? It’s urgent!
 አዎ በቻለዉ መጠን ቶሎ እንዲደዉልልኝ ትነግሪልኝ? አፋጣኝ
ነው።
Heelen: eeyyen, nan danda’aa. Inni bilbila kee qabaa?
 Of course. Does he have your number?
 አዎ እችላለሁ። ስልክ ቁጥርህ አለው?
Kadir: lakkoofsa iddoo hojii kootii qaba garuu mee
dabalataan kan dhuunfaa koo siifan kennaa – kuno
097799292
 He has my office number but let me also give you
my cell phone- it’s 0977909292.

Phone No: 0977909292/


82
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 የመስራ ቤት ስልክ ቁጥሬ አለው ግን የግል ስልክ ቁጥሬን

ልስጥሽ ይሀው- 0977909292።


Heelen: mee deebiseen siif dubbisaa – 0977909292.
 Let me read that back to you – 0977909292.
 እስቲ መልሼ ላንብብልክ - 0977909292
Kadir: sirriidhaa, galatoomi baay’ee. Nagaatti.
 That’s right and thanks a lot. Bye.
 ትክክል ነው። በጣም አመሰግናለሁ። ደና ሁኚ።
Heelen: nagaatti.
 Good bye.
 ደና ሁን።
Odeeffannoo gaafachuu (Asking for

information/ መረጃ በመጠየቅ)


Beektaa…? (Do you know...?/ ታውቃለህ...?)
…..Natti himuu dandettaa?
 Could you tell me….?
 .......ልትነግረኝ ትችላለህ/ልትነግሪኝ ትችያለሽ?
……hangam, meeqa, yoom…. ni beektaa?

Phone No: 0977909292/


83
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 Do you know how much/ how many/ when……?


 .....ለምን ያህል / ስንት/ መቼ......እንደሆነ ታውቃለህ?
.......... qabaa?
 Do I have to….?
 .....አለብኝ?
Waa’ee………Odeeffannoo muraasa barbaadee ture.
 I’d like some information about…..
 ስለ… አንዳንድ መረጃ ፈልጌ ነበር።
Maal beekuu/baruu barbaadda?
 What would you like to know?
 ምን ማወቅ ትፈልጋለህ/ሽ?
Mee haa mirkaneessu.
 Let me check...
 ላረጋግጥ...
Mee haa ilaalu.
 Let me see….
 እስኪ ልየው….
Sirritti nan danda’a
 Of course, I can….

Phone No: 0977909292/


84
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 በትክክል፣ እችላለሁ….
Conversation 1/ ውይይት 1
Student: barsiisaa/barsiiftuu…. waa’ee qormaata torbaan
dhufuu odeeffannoo muraasa barbaadee ture.
 Teacher…I’d like some information about next
week’s exam.
 መምህር/ት…ስለሚቀጥለው ሳምንት ፈተና አንዳንድ

መረጃዎችን ፈልጌ ነበር።


Teacher: sirriiti. Maal beekuu barbadda?
 Of course. What would you like to know?
 በትክክል። ምን ማወቅ ትፈልጋለህ?
Student: qormaanni gaafii meeqa akka qabu ni beektaa?
 Do you know how many questions there are in
the test?
 በፈተና ውስጥ ስንት ጥያቄዎች እንዳሉ ታውቃለህ?
Teacher: Mee haa ilaalu….gaafii 20 dha.
 let me see… there are 20 questions.
 እስኪ ልየው… 20 ጥያቄዎች ናቸው።
Student: waraqaa fi qalama dhuunfaa koo fiduun qabaa?

Phone No: 0977909292/


85
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 do I have to bring my own paper and pen?


 የራሴን ወረቀትና እስክሪብቶ ማምጣት አለብኝ?
Teacher: waraqaa qormaata an isini kenna, garuu
qalama qabachuun sirra jira.
 I will give you an exam sheet, but you will need
to take pen.
 የፈተና ወረቀት እሰጥሃለሁ፣ ግን እስክሪብቶ ማምጣት

ይኖርብሃል።
Student: tolee….waan dabalataa tokko. Qormaanni
yoom akka jalqabamu ni beektaa?
 okay… one more thing. Do you know when the
exam starts?
 እሺ… አንድ ተጨማሪ ነገር። ፈተናው ስንት ሰአት

እንደሚጀመር ታውቃለህ?
Teacher: mee haa mirkaneessu….sa’aatii 8:00
jalqabama, laaqana booda.
 Let me check…..it will start at 8:00, after lunch.
 እስኪ ላረጋግጥ…. 8፡00 ሰአትይጀምራል ከምሳ በኋላ ።
Student: galatoomi barsiisaa/barsiiftu.

Phone No: 0977909292/


86
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 Thank you, teacher.


 አመሰግናለሁ መምህር/ት።
Teacher: rakkoo hin qabu. Qormaataf Carraa gaarii!
 no problem. Good luck for the exam!
 ችግር የለም። ለፈተናው መልካም ዕድል!

Waa’ee yeroo haasa’u (odeessu) (Talking

about Date and Time/ ስለ ቀን እና ሰዓት

ማውራት)
Adverbs – time (ተውሳኮች - ጊዜ)
A. Guyyaa - Date (ቀን)
a) Har’a - today (ዛሬ)
b) Edana - tonight (ዛሬ ማታ)
c) Boru - tomorrow (ነገ)
d) Iftaan - day after tomorrow (ከነገ ወዲያ)
e) Amma - now (አሁን)
f) Booda - afterwards, later (በኋላ)
g) Barana - this year (ይህ አመት፣ ዘንድሮ)

Fakkenya/Examples/ ምሳሌዎች

Phone No: 0977909292/


87
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Har’a keessummoota baay’ee qaba.

 Today, I have a lot of guests.


 ዛሬ ብዙ እንግዶች አሉኝ።
Amma hojiin qaba booda kottu.
 Now I am busy, come later.
 አሁን ስራ ኣለኝ፣ በኋላ ና/ነይ።
Isiin iftaan baalee deemti.
 She goes to baalee the day after tomorrow.
 እሷ ከነገ ወዲያ ወደ ባሌ ትሄዳለች።
B. Duration of day (የቀን ቆይታ)
Ganama - morning (ጠዋት)
Subii - early morning (በማለዳ)
Waaree - noon (ቀትር)
Guyyaa - day (ቀን)
Galgala - evening (ምሽት)
Halkan - night (ሌሊት)
Fakkenya/Example/ ምሳሌ
Inni dirre dhawaa ganama deema.

 He goes to dirre dhawaa in the morning.


 እሱ በጠዋት ወደ ድሬ ዳዋ ይሄዳል።

Phone No: 0977909292/


88
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Isiin galgala galgala kitaaba dubbisuu jaalatti.

 She likes to read books in the evenings.


 እሷ ማታ ማታ መጽሐፍትን ማንበብ ትወዳለች።
C. Time plus a modifier (ጊዜ እና መቀየሪያ)

Torbaan dhufu - next week (በሚቀጥለው ሳምንት)

Baatii (ji’a) dhufu - next month (በሚቀጥለው ወር)

Bara (wagga) dhufu - next year (በሚመጣው አመት)

torbaan kana - this week (በዚህ ሳምንት)

baatii (ji’a) kana - this month (በዚህ ወር)

bara (wagga) kana - this year (በዚህ አመት)

torbaan tokko keessatti - within one week (በአንድ

ሳምንት ውስጥ)

jia shan keessatti - within five months (በአምስት

ወራት ውስጥ)

haga torbaan dhufu - until next week (እስከሚቀጥለው

ሳምንት ድረስ)

Phone No: 0977909292/


89
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

hanga baatii (jia) dhufu - until next month

(እስከሚቀጥለው ወር ድረስ)

D. Frequency (ድግግሞሽ)
guyyaa–guyyaan - daily (በየቀኑ)
torbaan–torbaanin - weekly (በየሳምንቱ)
baatii–baatiin - monthly (በየወሩ)
bara-baran - yearly (በየዓመቱ)
Language focus
Gonkumaa/sirumaa= Never(በጭራሽ)
Darbee darbee= Occasionally(አልፎ አልፎ)
Yeroo tokkotokko= Sometimes(አንዳንድ ጊዜ)
Yeroo baay’ee= Often (ብዙ ጊዜ)
Irra caalaa Yeroo= Usaually (አብዛኛውን ጊዜ)
Yeroo hundaa= Always (ሁል ጊዜ)
E. Interrogative (ጠያቂ)
yoom – when? (መቼ?)
guyyaa kam - which day? (የትኛው ቀን?)
baatii kam - which month? (የትኛው ወር?)
bara kam - which year? (የትኛው አመት?)
Adverbs – place (ተውሳኮች - ቦታ)
asi - here (እዚህ)

Phone No: 0977909292/


90
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

achii – there (እዚያ)

dhihoo - near (ቅርብ)

fagoo- far (ሩቅ)

Fakkenya/Example/ ምሳሌ
Ibsaan as jira.
 Ibsaa is here.
 ኢብሳ እዚህ ነው።
Intaltii si biraa fagoo galtii?
 Does the girl live far from you?
 ልጅቷ ከአንተ/አንቺ ሩቃ ነው የምትገባው?

Essa - where? (የት?)

bakka kam - which place? (የትኛው ቦታ?)

hagam dhihoo - how near? (ምን ያህል ቅርብ ነው?)

hagam fagoo - how far? (ምንያህል ሩቅ ነው?)

Fakkenya/Examples/ ምሳሌዎች
Eessa deemuu feetaa?

 Where do you like to go?


 የት መሄድ ትፈልጋለህ?

Phone No: 0977909292/


91
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Hagam dhihoo manni postaa?


 How near is the post office?
 ፖስታ ቤቱ ምን ያህል ቅርብ ነው?

Adverbs- degree(የደረጃ ተውሳክ)


Daran- most, best/ይበለጥ

Hedduu- much, very, a lot/ ብዙ፣በጣም

Hoggaa, si’a- times/ ጊዜያት (eg. Two times/ ሁለት ጊዜ)

Hunda- whole, completely/ በሙሉ፣እንዳለ

Xiqqoo- little/ ትንሽ

Akkam- how/ እንዴት

Meeqa- how much, how many/ስንት

Hammam(hagam)- to what extent, how much/እስከ ምን

ድረስ፣ምን ያህል
Adverb of comparision (የንፅፅር ተውሳክ)
Akka = like or as/እንደ
Haga = as much as/እስከ
Qixa ta’a = equal to/ እኩል ይሆናል
e.g. Bilisaan haga ayyaantuu beeka.

Phone No: 0977909292/


92
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 Bilisa knows as much as Ayantu.


 ቢሊሳ እስከ አያንቱ ያውቃል።
Caaltuun akka Hawwii barattuudha.
 Chaltu is a student like Hawi.
 ጫልቱ እንደ ሃዊ ተማሪ ናት።
 Comparative degree can be formed by adding “irra”
to a noun/ የንፅፅር ደረጃ የሚፈጠረው irra ወደ ስም በመጨመር
ነው።
Irra = than/ከ
shamizin kun san (i)rra qaaliidha.
 This shirt is more expensive than that one.
 ይህ ሸሚዝ ከዛኛው የበለጠ ውድ ነው።
Manni kee kiyya (i)rra guddaadha.
 Your house is larger than mine.
 ያንተቺ ቤት ከእኔ ይበልጣል።
 To express superlative, we have “daran” with the
adjective/ የላቀውን ለመግለፅ ከቅጽል ጋር “daran”

እንጠቀማለን.

Daran = best, most with (ይበልጥ፣ በጣም)

Phone No: 0977909292/


93
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Dameen daran bareedduudha.


 Dame is the most beautiful.
 ደሜ በጣም ቆንጆ ናት።
Ibsaan daran jabaadha.
 Ibsa is the strongest.
 ኢብሳ በጣም ጠንካራ ነው።
Adverbs- manner
Akkana-like this/እንደዚ
Akkasi- like that/እንደዛ
Gammachuu wajjiin- with pleasure/ በደስታ
Gaarii, Akka gaarii- well/ ጥሩ፣ደህና
hamaa, badaa- badly/ ክፉኛ
Dafee- quickly/ በፍጥነት
Suuta- slowly/ በቀስታ
Dhihootti- Soon/ በቅርቡ

Wal faana- one after another, together/ አብሮ ፣ እርስ በርስ

አንድ ላይ

Walitti- together/ አንድ ላይ


Conversation 1:

Phone No: 0977909292/


94
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Hardha maal gootaa (hojjattaa)?


 What are you doing today?
 ዛሬ ምን ትሰራለህ?
Hardha magaalaan deema.
 Today, I am going to the market.
 ዛሬ ወደ ገበያ እሄዳለሁ።
Boru eessa deemta?
 Where are you going tomorrow?
 ነገ የት ተሄዳለህ/ተሄጃለሽ?
Boru mana yaalaa deema.
 Tomorrow, I am going to the hospital.
 ነገ ሃኪም ቤት እሄዳለሁ።
Edana eessa bultani?
 Where do you sleep tonight?
 ዛሬ ማታ የት ነው የምታድሩት?
Edana hotela bullaa.
 Tonight, we sleep in the hotel.
 ዛሬ ማታ ሆቴል ነው የምናድረው።
Yoom asallaa deemta?

Phone No: 0977909292/


95
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 When are you going to asallaa?


 መች ነው አሰላ ምትሄደው/ጂው?
Hardha galgalaa gara asallaa deema.
 I am going to asallaa today evening.
 ዛሬ ማታ ወደ አሰላ እሄዳለሁ።
Yoom magaalaa deemta?
 When are you going to the market?
 መች ነው ገበያ ምትሄደው/ጂው?
Boru ganamaan magaalaa deema.
 I am going to the market tomorrow morning.
 ነገ ጠዋት ወደ ገበያ እሄዳለሁ።
Yoo ta’e ani sa’aa boodan dhufa.
 If possible, I shall come afternoon.
 ከተቻለ ከሰአት በኋላ እመጣለሁ።
Hawwiin hojii hedduu qabdi, kanaaf abdun isii(ishee)
gargaara.
 Hawwii has a lot of work, this is why abdu helps
her.
 ሃዊ ብዙ ስራ አለባት ለዚህም ነው አብዱ የሚረዳት።

Phone No: 0977909292/


96
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Isheen(isiin) yeroo xiqqoo qabdi kanaaf jarjarti.


 she has a little time; this is why she is in a hurry.
 ትንሽ ጊዜ ነው ያላት ለዚህ ነው የምትቸኩለው።
Amma ani hojii hedduun qaba hanga boruu nagatti.
 Now I have a lot of work, good bye until
tomorrow.
 አሁን እኔ ብዙ ስራ አለኝ እስከ ነገ ደህና ሁን/ኚ።
Conversation 2:
 Amma yeroon meeqa?
 What time is it now?
 አሁን ስንት ሰዓት ነው?
Sa’atii shandha.
 It is five o’clock.
 አምስት ሰዓት ነው።
Sa’atii shanif ruubiidha.
 It is quarter past five.
 አምስት ሰዓት ከሩብ ነው።
Shaniif walakkaadha.
 It is half past five.

Phone No: 0977909292/


97
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 አምስት ሰአት ተኩል ሆኗል።


Sa’atii shanif ruubii hanquu(hir’udha).
 It is quarter to one.
 ለአምስት ሩብ ጉዳይ ነው።
Har’a guyyaan maaldha?
 What is the day today?
 ዛሬ ቀኑ ምንድን ነው?
Har’a guyyaan wiixata.
 Today is Monday.
 ዛሬ ሰኞ ነው.
Guyyaan har’a meeqadha?
 What is the date today?
 ዛሬ ቀኑ ስንት ነው?
Fulbaana 20 dha.
 It is September 20.
 መስከረም 20 ነው።
Ji’a maal keessa jirra?
 What month are we in?
 ምን ወር ውስጥ ነው ያለነው?

Phone No: 0977909292/


98
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Ji’a onkolooleessa keessa jirra.


 It is October.
 ይህ ጥቅምት ወር ነው።
Ji’i itti aanu maaldha?
 What month is next month?
 የሚቀጥለው ወር ምንድነው?
Ji’i inni itti aanu waxabajjiidha.
 Next month is June.
 የሚቀጥለው ወር ሰኔ ነው።
Yoom dhalatte?
 When were you born?
 መቼ ነው የተወለድከው/ሽው?
Kanan dhaladhe caamsaa 14, 1996.
 I was born on May 14, 1996.
 የተወለድኩት ግንቦት 14 ቀን 1996 ነው።
Manni barumsaa yoom banamaa?
 When will the school open?
 ትምህርት ቤት መቼ ነው የሚከፈተው?
Wiixata natti fakkkata.

Phone No: 0977909292/


99
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

 I think it is on Monday.
 ሰኞ ይመስለኛል።
Kaleessa guyyaan maal ture?
 What day was yesterday?
 ትናንት ቀኑ ምን ነበር?
Kamisa turee.
 It was Thursday.
 ሐሙስ ነበር።

Affeerraa (Invitation/ ግብዣ)


Nyaataa fi dhugaatii
Dabboo= bread (ዳቦ)

Buddena= injera (እንጀራ)

Buphaa/hanqaaquu/killee= egg (እንቁላል)

Foon= meat (ስጋ)

Foon Sa’a= cow meat (የላም ስጋ)

Foon Sangaa= ox meat (የበሬ ስጋ)

Foon Hoolaa= sheep meat (የበግ ስጋ)

Phone No: 0977909292/


100
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Foon Re’e= goat meat (የፍየል ስጋ)

Qurxummii= fish (ዓሳ)

Handaqqoo/lukkuu= hen (የዶሮ)

Marqa= porridge(ገንፎ)

Bishaan= water (ውሃ)

Buna= coffee (ቡና)

Shayi= tea (ሻይ)

Aannan= milk (ወተት)

Farsoo= tella (ጠላ)

Ciree= breakfast (ቁርስ)

Laaqana= lunch (ምሳ)

Irbaata= dinner (እራት)

Nyaachuu= to eat (መብላት)

Dhuguu= to drink (መጠጣት)


Exampels:
Buna siinii tokko sif fiduu?
 May I get you to a cup of coffee?
 አንድ ሲኒ ቡና ላምጣልህ/ሽ?

Phone No: 0977909292/


101
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Natti tola.
 I would like that.
 ይመቸኛል።
Maal si ajajamu/ maal isinii ajajamu?
 May I take your order?
 ምን ልታዘዝ?
wanti dhugan maaltu jira?
 What drinks is available?
 ሚጠጣ ምን አለ?
shaayii, buna fi annaan ni jira.
 There is tea, coffee and milk.
 ሻይ ቡና እና ወተት አለ።
maal dhuguu barbaadda?
 What would you like to drink?
 ምን መጠጣት ትፈልጋለህ/ሽ?
Aannan qabdaa?
 Do you have milk?
 ወተት አለህ/ሽ።
Aannani fi bunan qabaa.
 I have milk and coffee.
 ወተት እና ቡና ነው ያለኝ።
buna tokko fi Aannan lama.
 1 coffee and 2 milk.
 1 ቡና እና 2 ወተት.

Phone No: 0977909292/


102
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

walii gala qarshii meeqa?


 How much is it generally?
 በአጠቃላይ ስንት ብር ነው?
Q. Irbaata maal nyaachuu barbaadda?
 What do you want to eat for your dinner?
 እራት ምን መብላት ትፈልጋለህ/ሽ?
A. Iittoo (Waxi) handaaqqoo nyaachuu barbaada.
 I want to eat chicken sauce.
 ዶሮ ወጥ መብላት እፈልጋለሁ።
Q. ganama ganama maal dhuguu barbaaddi?
 What does she want to drink every morning?
 ጠዋት ጠዋት ምን መጠጣት ትፈልጋለች?
A. Aannan hoo’aa dhuguu barbaaddi.
 She wants to drink hot milk.
 ትኩስ ወተት መጠጣት ትፈልጋለች።
Q: Yeroo qabdaa, laaqana osoo waliin nyaannee?
 Do you have time, can we eat lunch
together?
 ጊዜ አለህ/ሽ፣ ምሳ አብረን ብንበላ?

Phone No: 0977909292/


103
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Affeerraa fudhachuu fi dhiisuu (Accepting

and refusing invitation/ ግብዣን መቀበል እና

አለመቀበል)
Expressions/ መግለጫዎች
Guyyaa dhaloota kootii dhufu dandeessa?
 Can you come to my birthday?
 የልደቴ ቀን መምጣት ትችላለህ?
Buna utuu waliin dhugne fedhii qabdaa?
 Would you be interested on having a cup of
coffee with me?
 ቡና አብረን ብንጠጣ ፍላጎት አለህ/ሽ?
Sagantaa eebba kootiif si affeeruu?
 May I invite you for my graduation ceremony?
 ለምረቃ ስነስርዓቴ ልጋብዝህ/ሽ?
Accepting an invitation
Galatoomii/ ulfaadhu, natti tolaa.
 Thanks, I’m very glad.
 አመሰግናለሁ፣ በጣም ደስ ይለኛል።

Phone No: 0977909292/


104
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Galatoomii, Baay’een jaalladha/natti tola.


 Thanks, I’d like that very much.
 አመሰግናለሁ፣ በጣም እፈልጋለሁ።
Dhugaa baay’ee gaariidha.
 That sounds very nice indeed.
 በእውነት በጣም ጥሩ ነው።
Sun baay’ee dansaadhaa.
 That’s very nice.
 ያ በጣም ጥሩ ነው።
Yaada bareedaadhaa.
 That is a good idea.
 ጥሩ ሀሳብ ነው።
Dhufuun yaala.
 I will try to make it.
 ለመምጣት እሞክራለሁ።
Refusing an invitation
Dhiifama, garuu hin danda’u.
 I am sorry but I can’t.
 አዝናለሁ ግን አልችልም።

Phone No: 0977909292/


105
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Baay’ee galatoomi, garuu waan danda’u natti hin


fakkaatu.
 Thanks a lot, but I don’t think I can.
 በጣም አመሰግናለሁ፣ ግን የምችል አይመስለኝም።
Dhiifama, boqonnaaf karaa irra jiraa.
 I am sorry I am on my way for vacation.
 አዝናለሁ ለዕረፍት መንገድ ላይ ነኝ።
Osoo danda’ee nan gammada.
 I wish I could.
 ብችል ደስ ይለኛል.
Dhiifama, sagantaa biraa qabadheen jira.
 Sorry, I am already engaged.
 አዝናለሁ፣ ሌላ ፕሮግራም ይዣለሁ።
Yeroo biraa haa ta’u.
 May be another time.
 ሌላ ጊዜ ይሁን።
Yeroo biraa akka na affeertu abdiin qaba.
 I hope you will invite me some other day.
 ሌላ ቀን እንደምትጋብዘኝ ተስፋ አደርጋለሁ።

Phone No: 0977909292/


106
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number
M/BARUMSAA A/OROMOO
ሚልኪ የኦሮምኛ ቋንቋ ት/ቤት

Phone No: 0977909292/


107
0911567900/ 0925697363
Email: [email protected]
Address: furi walifan building 4th floor 411 number

You might also like