Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 201.

2ijij,f,-.:g!Ki..T ;,:'.
}!K:rf,';r-,'H .:.-,.
i;;iji;';::.4.;y.::;--
'ii3!;-.i:il
.,;W1 11;;
S,i,-i'::5i .;;{
jjsjfeil:^ :;;;^ '
m'y'
A-M'.
lii;'.'-
^^%
pllii
Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto
http://www.archive.org/details/patrologiaecur201mign
PATROLOGI.E
CURSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COJDIODA, CEGONOMICA,
mmm ss. patriim, doctorim scriptorimohe ecclesiasticorim,

AB ^VO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA
PLORVERUNT ;
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QUÊ EXSHTERE MONUMENTORUM CATHOLIC.E TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIORA
ECCLESLE S.ECULA,
JCXTA EDITIONES ACCBRATISSIMAS, INTER SE CnMQUE NONXl'I.US CODICIDUS MANUSCRIPTIS COLLATAS,
PERQIAM DILIGENTER CASTIGATA ;
DISSERTATIOMBCS, CGMMEXTARIIS LECTIO.MBISQI E VARIANTIBLS CONTINENTER ILLUSTRATA ;
OMNIBUS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIO.NES QU.t TRIBUS NOVISSIMIS S^CULIS DEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS, AUCTA ;
INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALTTICIS, SINGCLOS SIVE TOMOS, SIVE AUCTORES ALICCJUS MOMF.NTI
SUCSEQIIENTIBUS, DONATA ;
CAPITUHS IXTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TIIULIS SINCULARUM PAGINARUM MARGINEM SDPKRIOBEM
DI3TINGUENTIBUS SOBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICAVTIBCS, ADORXATA ;
OPERIBOS CUM DUBIIS TUM AP0CRVPHI3, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;
DDOBCS INDICIBCS GENERALIBUS LOCUPLETATA ALTERO SCILICET KERU.M, QUO CONSULTO, QriDQUID
:
CNDSQUISQDE PATBUM IN QUODLIBET TIIEMA SCRIPSERIT INO INTUITU CONSPICIATDR ALTERO

;
SGRIFTLR.C SACK.-E, ex quo lectori comperire sit obvidm qoinam patres

ET IN QUIBDS OPERIUU SUORDM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORCM
SCRIPTUR/E TEXTUS COHMENTATI SINT.
EDITIO ACCDRATISSIMA, C/ETERISQDE OMMBUS FACILE ANIEPONENDA, SI PERPENDANTUR CHARACTERUII MTIDIIAS,
;
CHART/E QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECIIO CORRECIIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VAUIF.TAS
TDM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO OPERIS DECURSO CONSTANTER
SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PR.E-iERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, HETHODICA ET CHRONOLOGICA
SEXCEMTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORDHQUE n,VCTENUS HIC ILLIC SPARSORUM,
PRIMDM AUTEM IN NOSTRA BIBLII)THF.CA, EX OPERIBOS AD OMNES .€TATES,
LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORDH.
SERIES SECUNDA,
L\ QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SGRIPTORESQUE ECCLESL^ LATINÊ
A GREGORIO MAGNO AD LNNOCENTIUM III.
AGGURANTE J.-P. MIGNE,
Kibliothecie Cierl nniversse,
SIVE
CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTI^ ECCLESIASTlCfi RAMOS EDITORE.
PATROLOGIA BINA EDITIONES TVPIS MANDATA EST, ALIA NEMPE LATINA, ALIA GR.«;CO-LATINA. VENBLNT —
MILLB ET TRECENTIS FRANCIS SEXAGINTA ET DUCENTA VOLUMINA EDITIONIS LATIN.E; OCTINGENTIS
ET MILLE TRECENTA GR.ECO-LATIN.E. —
MERE LATINA UNIVERSOS AUCTORBS TUM OCCIDBNTALES,
Tim ORIENTALBS EQUIDEM AMPLBCTITUR HI AUTEM, IN EA, SOLA VERSIONE LATINA DONANTUR.
;
PATROLOGLE TOMUS CCI.

ARNULFUS LEXOV. EPISC. GUILLELMUS TYR. LUCIUS III ROM. PONT. ALANUS ANTISS. EPISC.
AIMERICUS PATRIARCHA ,1NTI0CH. B. PETRUS CLARiEVALL. ABBAS VIII. TERRICUS
TEMPLARIUS.
PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES EDITORES, ET J.-P. MIGNE, SUGCESSORES
IN VIA DIGTA : AVEXUE DU MAINE, 208
1903
Clichy. — Ex typis PAUL DUPONT, 12, v;4 dicli Bac-d'Asniere8 . 9.1.1903.
3KL JNSTIToTl C: McDIAZVAL STwUIES

10 ELMCLEY FLAOE
TCfiONTO 6, ca/;ada.
5 26«
,
S^GULUM XII
ARNULFI LEXOVIENSIS EPISCOPI
OPERA OMNIA
JUXTA NUPERRIMAM EDITIONEM OXONIENSEM
ACCBDIT
GUILLELMI TYRENSIS
HISTORIA BELLI SAai
CUM CONTINUATIONE
INTBRMISCENTUR
LUCII III ROMANI PONTIFICIS, ALANI ANTISSIODORENSIS EPISCOPI, AIMERICI

PATRIARCH/E ANTIOGHENI R. PETRI CLAR/EVALLENSIS ARRATIS OCTAVI
,
TERRICI TEMPLARII
OPUSGULA, DIPLOHIATA, EPISTOLiE

ACCURANTE J.-P. MIGNE
BIBLIOTHEC^: CXERI IJI\IVERS;£
SIVE
CURSUUM COMPLETOIIUM IN Sl^GUI.OS SCIENTI.i: ECCLESIASTIC^ RAMOS EDITORE.
TOMUS UNIGUS.
VEMT : 8 FRANCIS GALLICIS
PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES EDITORES, ET J.-P. MIGNE, SUGCESSORES
IN VIA DICTA AVENVE DU MAINE, £08.
:
1903
ELENCHUS
AUCTORUM ET OPERUM QUl IN HOC TOMO CCI CONTINENTUR
ARNUIJ"US LEXOVIENSIS EPISCOPUS.
Epistolai. Col. 17
Sennones. ISl
Tractatus De schismate. 173
Carmina. 19S
GUILLELMUS TYRENSIS ARCHIEPISCOPUS.

Historia rerum in parlibus Iransmaiinis gestarum a lempore successorum Maliumeth
usque ad annum Doraini MCLXXXIV. 209
Continuatio Gallica. 891
LUCIUS m PONTIFEX ROMANUS.

Epistolae et privilegia. 1069
ALANUS ANTISSIODORENSIS EPISCOPUS.

Epistolee. 1383
Diploraala. 1387
Testamentura. 1389
Vita S. Beriiardi. 1391
B. PETRUS CLAR.-EVALLENSIS ABBAS OCVAVUS.

Epistoli». 1391
AIMERICUS PATRIARCHA ANTIOCHENUS ET TERRICUS TEMPLARIUS.
Epistolae. 1403
ANNO DOMINI MCLXXXIV
ARNULFUS
LEXOVIEINSIS EPISCOPUS
NOTITIA
{Gallia Chri\:liaiui nova, tom. XI, 774)
Patria Nortmannus Arnulfus Joannis I, prieJe- A Pîp* xvii marcas de thesauro ecclesiae aasumero
cessoris nepos, fraterque natu minor Joannis Sa- coactus est.
giensis episcopi, cujus studio in Sagiensi schola Anno 1142 ponlificatus secundo, conciliavil Hen-
a puero in optimis disciplinis eruditus, ac niorum ricum abbatem Fiscanni cum Ricardo abbate Ber-
iitegritate etiam informatus, tanta probatae indo- naii, qui priori obsequium dencgabat. Testis fuit
lis specimina indidit, ul ejusdem ecclesiae factus XIII Karl. Octobris 1143 chartae Guillelrai comitia
sit archidiaconus regularis, quo tempore Eomam Pontivi datffi in gratiam Radulfi abbalis S. Andreae
profcctus, canonici juris ediscendi gratia, inde tr:i- in GoulTiT, praesens ejusdem ecclesiae dedicationi
ctatum de schismate orto posl Uonorii II papsB decum Joanne gerinano Sagiensi episcopo. Inlerluit
cessum ad Gaufridum episcopum Caniolensem anno eodem translationi capitis S. Juliani apud
direxit, in quo acerrime invehitur in Girardum Cenomannos. Quod in asserenda sibi recenti novi
Encolismensem episcopum, Petri Leonis faclioni ad- principis gratia, resarciendis ecolesiae et domus suaa
hairentem, ita ut omnem ante aclam ipsius vitam ruinis, necnon curandis gerraaaorum funeribua
ac etiam praeclarissima qusque facinora vehemen- gravius ocoupalus,per seipsenon potuit,perepisto-
lius, ut videlur, quam verius carpat. Hjbc autem lam Coilestinum II posl Innocentium elcctum sum-
scribebat circa an. 1134, seu post coronalum ab mum ponlificem convenit. Scripsit quoque ei anno
InnocentioII Lolharium imperalorem, et ante red- 1143 pro canonicis regularibus ecclesia! Sagiensis
integratum in cathedra Piclaviensi WiUelmum a fratre suo inslitutis, quos a successore impune
episcopum, quorum alterum anno 1133, alterum vexatos ibidem retinere per annos 20 conatus est
vero 1135 contigit. Defuncto Joannianno 1141 suc- Arnulfus, qua de causa Romum petiit anno 1145.
cessil vir admodum callidus, eloquens et litteratus, Circa id tempus subscripsit chartae Ilugonis de Mon-
eiectus a clero et populo Arnulfus, cujus elcotioni teforliecclesiam SanctilmeriidonanlisecclesiajBec-
cum obsister et Gaufridus Andegavorum comes, pro consi. Auri et argenti quantum potuit magna in
electo cura insigni elogio scripsil Petrus vencrabi- neccssitale prajstitit Ludovico regi, de quo ut illi
lis ad Innocentium papam ul ejus electionem ap- infra mensem reliquas 104 marcae argenti reddantur
probaret, neque comilis Andegavensis intercessio- Sugerio abbati prKcipit rex epist. 52, qui cpistola
nem admitterel, quippe qui nomine appellaliouis 55 eidem abbali mandat ut A.prscordiali amicpsuo
vellet nequitiEB suae moras lucrari, ut pastore ab- Lx modios de optirao vino suo Aurelianensi dare non
senie, non esset qui lupo resisteret. Summo ponti- renuat. Ecclesias dc Frevilla el Descavillo inter
fici pro eodem electo capitulum Lexoviense et monasterium S. Salvatoris
adversus Giiufridum scripsit
quoquo S. Bernadus epistolam 348. Horum quidemc-equaliter dividitanno 1147.Slans apudNovumbur-
precesadmisit pontifex,et Arnulfi merilissimi prae- C gum anno eodem Arnulfus iv ecclesias apud S.Phi-
sulis electionem confirmavit sed quia absque dis-
; libertum monaehis Beccensibus donavit. Scripsit
positione comitis ab Hugone archiepiscopo conae- ei Eugenius III viii Idus Maii ut Beccense
mona-
cratus fuerat Arnulfus, bona omnia episcopalia per sterium in his quae in dioBcesi possidet non inquie-
duos annos eltres menses occupavit Gaufridus, pro tarel. In Iransmarina expeditione, pro qua
in con-
quibus redimendis cura de suo nongenlas jam li- venlu Vizeliacensi crucem acceperal anno 1146,
invitus
bras expendisset episcopua, de lioentia Innocenlii cruce signatos comitalus est anno 1147,
Patrol. CCI
3 »o
.V\35
11 arnui.fi lexovip:nsis episcopi 12
quidpra,?cdjiis?ii;;>lt Eugenio papa, do iiijus m;in- A tr.iclaluui in he.xaraeron, cujus fragmcntum habea
dato calicem aureum xxxiv unciarum ad hoc opus Anecdot. lom. V, col. 1001. Pro S. Thoma Can-
expendil. Eugenius aulem ei et Lingonensi epi- tuariensi archipraesule, qui cum Henrico Anglorum
scopo reginem populi christiani cum rcge Jerosoly- rege graves exercuit inimicilias, '
Arnulfus pacis
mam profocturi commisit. Ipse vero Guillelmum componendae gratia,Angliam convenit,
regem in
priorom Sancloj Barbara; ecclesiae suae praefecit, qui sed frustrastuduit ad pristinam concordiam utrum-
cum a summo pontifice Autissiodori degenti excu- que revocare anno 1105, unde in vita ejusdem
satusfuisset,subrogatusesteiEbroicensisepiscopus Thomae frequens Arnulfi fit mentio. Legenda prae-
Rotrocus qui episcopalus diu custos fuit. Conven- serlim ejus epistola ad S. Thomam tom. II, Spi-
tui Acconensi cum Ludovico rege adfuit pro jnego- cileg. pag. 485, ubi aperte mentem auam depromit
tio terraa sanclce anno iiiS. Reversus Arnulfus
de famoso illo dissidio inter regera et primatem
pacem componcre salcgil inter Gaufridum .\nde- .\ngliK, primum damnans. Neque tamen ob id gra-
gavensem comilcm ct Ludovicum VII FrancicB retia regis excidit, quod ejus animo versipelli quidam
gem ciroa 1151. Uenricus U postca rcx Anglorum tribuunt, irao inter praecipuos ejus consiliarios ad-
Lexovii 18 Maii 1152 duxil u.xorem Alienoram, m.issus in collalione hahila anno 1166 apud castrum
quam paulo ante LuHovicus juniorob conaanguini- Gainonem in Turonibus, cum rex praevideret se
g
tatcm dimiseral. brevi sententia excomraunicationis feriendum a
Anno ineunte 1153 post octavam Epiphania de S. Thoma, quem pontifex legatum in Anglia con-
Nonantojuxta Bajocas ad exsequias Guillclmi prio- stituerat, Arnulfus consilium regi dedit appella-
ris S. Barbarae festinavit Arnulfus, iisque celebralis

tionis ad sumrnum pontificem significandae S. Tho-
fratres ad eligendum successorem hortatus est, ele- ma;, idque exsequendum cum episcopo Sagiensi
clumque Danielem regenda; doraui praefecil. Eodem quoque sancti Thomae scripsit
suscepit. Post coedem
subscripsit dor.ala3 Fonlanellensibus monachis ec- ad Alexandrum papam nomine episcoporum om-
clesiae S. Sidonii. Interiuitanno 1154 coronationi nium Anglioe, excusans Henricum, et tanti sceleris
nenrioi II regis Anglis, a quo paulo post Romam notam diluens episl. 79. Reperitur annis 1170 et
cum aliis missus cst pro quibusdam arduis ipsius 1179 in instrumenlis Vallis Ricberii, quo ultime
negotiis.huicque adfuitanno 1157 conOrmanti fun- concessit monachis libertatem et immunitatem in
dationemabbatiarumde Blanca landaetdeLucerna, civitateetmercato Lexoviensi. Eodem astitit trans-

et judicium fereuti Cadomi in gratiam Monlis S. Mi- lationi corporis S. Roraani arcbiepiscopi Rotho-
chaelis. Subscripsit charla; regis cjusdem pro mo- magensis. Biennio ante acceptam olim ab Henrico
nasterio Beccensi, el cura Philippo Bajocensi epi- rege cappellaniam de Boscbam restituerat el mona-
scopo cjusdem diplomali, donationes ecclesiae de sterio S. Victoris Parisiensis dederat ecclesiam
Trputham in agro Slaffordiensi confirmantis, et B. Pelri de Gaccio anao 1177.
pum eodem ac Guiilelrao Cenomannensi episcopo Memoratur adhuc in chartis Saviniacl anno 1180.
chartffi ejusdem regis Tironensilius monachis xx Insequenti 1181 regis summique pontificis indigna-
marcas argenli de thesauro Wintonicnsi cum Ma- tionem incurril hoc enira anno ad Lucium papam
;
thilde matre concedentis. Subscripsil quoquechar- querelas adversus Arnulfum detulerunt canonici
tis Ilenrici II Anglorum regis pro S. Florentio Sal- quidam Lexovienses, quibus acceptis, Lucius a
murienai, pro S. Stephano Cadoniensi, pro Lira, magna olficii episcopalis parte eum suspendit. La-
pro B. Maria de Voto apud Ca3saris burgum, et pro tam quidcm ajudicibus sententiam postea rescidit
Fontaneto. Adstitit consecrationi ecclcsire S. Ju- summus pontifex, sed judicio statim aposlolico
liani Cenomannensis anno 1158. Alexandro III damnatus Arnulfus cesserat dignitate, ut semper
anno 1159 recens electo per litteras congratulatus oplavcrat. Priusquam aulem cederet, virura inter
est, Aiexandcrque ei respondit mense Aprili 1100, suos erudilissimum. Petrum Blesensem consuluit
el (le rebus geslis in concilio Papicnsi eum cerlio- cuinam loco sese addiceret seclusus ab omni laico-
rem iecit, et lauJavit quod Henricum regem in rum consortio soBCuIari.Respondit Pelrus epist. 44
unitate Ecclesia; calholicae tunc schismate turbatae U eique suadel ut episcopalui miniine cedal ob mo-
nuctuantem stabilivissel. Inlerfuit annoll62apud lestias sivea principe, sive a capitulo, sive ab aliis
Fiscannum translatis ab Henrico legato reliquiisct injuste illatas deserendum laraen eum docel, si
;
Ricliardi I et II ducum corporibus, et anno 1163 iii per ambitum obtentus. Negare videtur Gussan-
sit
Idus Octobr. Iranslationi corporis S. Eduardi An- villaûs in notis ad diclam epislolam Arnulfum
glia: regis apud Wpslmonasterium. In synodo Turo- sccessisse propter regis Uenrici II odium at con- ;
nensi ejusdem jussu pontificis oralionem

anni Irarium evincitur tum ex Rogerio Hovedeno et
habuit, a quo per lotara Norlhmanniara judex dele- Bironio, tum ex hac epistola, tum ex epistola
gatus est pro diri:i!endis controversiis quam plures ipsius Arnulfi ad Lucium papam, quam habes
episcoposinteretabbalescomposuit. Inibiegregiam Spicileg. lom. II, pag. 482. Neque vero probro esse
navavit opcram pro .\lexandro III contra Victorcm polerat secederc pro bono pacis el regi oedere. In
pseudopontificem. llugo Rothomagensis archiepi- epistola quam ad abbatem Cistcrciensem scripsit
scopus defuDctus anno 1161 Arnulfo dedicaverat Arnulfus, ut sibi licerel linire vitapi in mouasterio
13 NOTITIA 14
Mortui mnris, duo speciatim eommcmorat, quse ad \ nicam et dalraaticam, capsam el duo pallia ; dedit
poutificale onus abdicandum ilkim pertrahebant. el nobis ad solvenda ecclesiae ccc libras Andega-
c< Confeclus,inquit,senio et aliquarum aegritudinum vensium in quibusdam vero vasis argenteis et
;
gravatus accessu, ad medicinai salutare remedium librisquibusdam lcgalibus centum librasParisien-

confugere, et confracta laboribus membra necessa- sium ad emendos reditus. Praelerea mediorum quo-
ria roquie subicvare constitui ; si qiiidem in per- rumdam librorura legalium sex volumina, el alios
niciem meam veluti conjiiratffi veniunt debilitas, diversi generis libros ad retinendum in armario no-
infirmitas ac senectus, mihique tot incommodorum bis dedit ; scd et diversis temporibus multa nobis in
instantia fiduciam vita; longioris abrumpit. Accedit vita sua beneficia contulit. Statutum est ergo ut
exlrinsecus negotiorum, quibus distrahor, impor- lanti Patris anniversario recurrenle, singulis annis
tuna vexalio, quae miserabiliter anhelanlem, vel ad ipsum solemniter celebretur, fiat commendatio ante
momentum etiam respirare non sinit; si quidem sae- missam. • Jucct prope chorum ad altare Sancli
pius ad regales cum caeleris trahor angarias, oo- IVionysiicum hac epigraphe « Epitaphium Aruulfi
:
rumque, quibiis deesse non posaum, frequentibus Lexoviensis cpiscopi, qui postquam xl annis potena
infestor injuriis. » Sed cum secessus ille suum opere et sermone populo suo praefuit, fraternoster
haud sortitus esset cfTectum, ad Victorinum apud effcotus, moriens deraum in veteri basilica sepul-
Parisios monasterium se recepit,ut habent chroaica lus est, nunc vero translatus hic quiescit.
Northmannia; « Arnulfus Lexoviensis episcopus
:
Tu qui dives eras, et magnus episcopus, ob quid
mense Juniosenio fractusLcxoviensem episcopatura Sortem muiasti pauperiore slatu !
dimisit, et ad S. Victorem Parisius se iranstulit, Imo pauperiem mvtavi fenore magno,
ibique anno scquenti mortuus est. " Et Robertus de
Mundo divcs eram, piiis fuil esse Deo. ><
Monte in appendice ad Sigebertum ad annum 1182:

Postraodum renovatum csl ejus sacellum, et ad
i< Arnulfus Lexoviensis episcopus, cum per xl an-
perennem nolitiamincripla sunl superliminari haec
nos eamdem ecclesiam rexissel, in Edificando ec-
carmina :
clesiam et pulcherrimas domos laborasset, renua-

tiavitepiscopatui, et perrexit Parisius suos dies Hoc ternplum junctseque xdes sunt prxsulis olim
dimidiaturua apud S. Victorem in domibus pulcher- Arnulfi antiquum Lexoviensis opus.
rimis, quas ibi ad opus suum construxerat. » Ibi Si ter quingentos annos triginlaque et unum
autem non mansit, siquidera decessit an. 1184
diu Annumeres, Chrislo cum repararer habes.
pridie Kal. Septembris, qua die quotannis in necro- epigrammata exstant mss. ia
Arnulfi epislolae el
logio Victorino rccitatur « anniversarium solemne Odo Turnebus

bibliotheca Vaticana nu. 180 et 537.
Patris nostri pioe recordationis Arnulli Lexoviensis C Adriani filius epistolas primus edidit cum sermoni-
episcopi, qui magnae devotionisa(fectu,quem amul- bus et carminibus, unde in Bibliotheca Patrum
tis retro annis erga ecclesiam nostram habuerat, Iransicre tom. XXI I. Arnulfi tractatum de scbis-
de episcopatu suo ad nos veniens, tanonicus noster raate inter Innocentium II et Pelrum Leonera, di-
effectus est, quielisque sibi ac sepulturae locum ctum Anacletum, edidit Dacherius tom. II Spicileg,
eumdem inter oranes alias ecclesias prajelegit, mul- ubi etiam exhibet plurimas ejus epistolas antea non
tis et maf^nis beneficiis dignum et pcrpetuum sui editas, scilicet ad Lucium papam, quem majeslatia
nominis etamoris memorialeposteris derelinquens titulo compellat, apologelicum ad suorum adver-
;
siquidem dedit nobis idem pater in cullu altaris sariorum confutandas calumnias, ad Alexandrum
duos textus, crucem et calicem, tres casulas, tu- papam, ad Henricum regem Anglorum.
ARNULFI LEXOYIENSIS
EPISCOPI
OPERA QU^ EXSTANT OMNIA

edente
J. A. GILES, LL. D.,

Ecclesice Anglicance presbyteroet collegii Corporis Chrisli Oxon. olim socio.
(Oxonii J. H. Parker, 1844.)
J. A. GILES EPISTOLA DEDICATORIA.

Reverendo el spectatissimo fratri Philippo Wynter, venerabilis Academise Oxoniensis vice-canceUano,
et coUegii Sancti Joannis Baptislas prxsidi, cvterisqiie egregiis viris el bonis fratribus suis in eodem coUegio
degentibus, Joannes A. Giles, humilis eorum consacerdos salulem et ad omnia servitium !
Quanlo gaulio, quali moitis e.vsultatione afficerer, cum librum islum cximium, cujus mihi veslra jraler-
nilas usum prxbuerat, ilerwn oculis percurreretn, nemini, nisi ei soli e vestra sodalitate, qui librum in
meas manus tradidit, facile esset conjicere. Nec enini mullum temporis in examine istius codicis occupatus,
inveni epistolas illas gux in hoc libro in lucem prodeunt, stijlo haud ineleganti scriplas et ad celeberritnos
quamplurcs viros, inter quos sunt Henricus 11, rex Angliie, sanctus Thomas et Gilbertus Londuniensis, di-
rectas, nec unquam, quod sciam, in niundum editas.
Vobis igitur, viri reverendi el charissimi, ut decet, reddo munus quod vestra fralernilas mihi obtulit :
obni.viusque imploro ut episcopus Arnulfus sub vcslra tutela eas laudes, quas mihi nullas debere polerit,
merito consequatur. Valeat fraternitas vestra.
Datum Oxon. an. In. Dom. 1844, ind. u.
J. A. GILES PR/EFATIO.
Afflnitatia ratione habita qus Angliam olim et Normanniam junxil facile intelligitur cur Normannum
episcopum inter primitivje Ecclesise Anglicana; scriplores admittamus. Arnulfi praeterea, Henrico II, An-
glorum regi, genere conjuncti, epistolce mulla narrant extranearum Anglicae ditionis provinciarura res
ecclesiasticas et historiara illustrantia quas non alibi reperire est. De lite etiam quae tunc temporis spi-
ritualera inter et temporalera potestatem exorta est, prctiosissima documenla habemus ex Arnulfo qui
partes adversas conciliare conatus est.
Superfluum duximus hic multa de VitaArnulfi reterre. Pauca qua» sequuntur sufficiant. Mullis adver-
santibus, sed f.ivente summo pontifice, anno 1141, Lexoviensis dioesecis episcopus creatus est, cui annis
quadraginta prc-efuit. Jiivenis adhuc terrara sanctam cum exercitu crucesignatorum adiisse videtur.
Familiaritalem cura S. Thoma Cmluariensi, tunc regni cancellario, junxit, et in epistola nunc primum
in lucem edita illum monet ut a periculis et insidiis caveat quibus patent in aula degenles. DicEcesis
sua2 negotiis nihil antiquius habuit, adeo ut fes alienum grave contraherot de quo nunquara se expedierit.
Hoc nos docent epistolae nunc primuin in hoc tomo vulgata3. Prostremos vitae annos egit in conventus ca-
nonicorum S. Victoris Parisicnsis, quo post abJicalum, iterum atqiie iterum urgente Henrico II, episco-
patum se rcceperat.
Ex epistolis Arnulfi septuaginta una editae sunt Parisiis, ex bibliotheca Odonis Turnebi Hadriani, 8",
1585, et in Bibliolhecis Patrum recuss. Tres prc-elcrea reperire est in D. Bouqueti Scriptoribus rerum
Francic, d'Acherii Spicilegio, ot Vita et Epistolis divi Thomc-e. Prodeunl nunc numero ferme duplici
auctiores, ope vetustissimi codicis ms. quem cum editore comraunicavit D. Winter, Sancti Joannis col-
legii praeses et Universitatis Oxoniensis vice-cancellarius.
Epistolis Arnulfi quas suppeditavit praestanlissimus hic codex accedunl ejusdem Carmina et Sermones
ex editione principe, nec non Tractatus De schismale, Ronic-e ab auctore nostro scriptus anno 1131, occa-
sione sohismatis posl Honorii II decessum de summi pontificis electione orti.
J. A. G.
n EPISTOL^. 18
AKNULFI LEXOVIENSIS EPISCOPI

EPISTOLJ;
AD HENRICUM II REGEM ANGLLE, S. TIIOMAM ARCHIEPISCOPUM CANTUARIENSEM, ET ALIOS
E codicc ms. qui in coltegio S, Joannis Baplistx Oxoniensi scrvalur.
l. A. instanlia pontificalis officii non tam Dguris elocutio-

PR.«FATIO, 4D jEGIDIUM ARCHIDIAC. ROTHOM. num quam saluti prospicit animarum. Verumta-
Epistolas quse aliquando diversis a rae sunt desli- men, si quandoque mo vel reverentia persona;
natae personis in libelium redigi, tuoque desiderio vel negotii quantitas protrahit ad scribendum, om-
postulas exhiberi. Acquievissem libentius, si sci- nia mihi cum difflcultate proveniunt, cum et hebe-
rem quod eas esses quasi furtivum aliquid habitu- tiorem senectus reddat et insolentia lardiorem.
rns, quia in lucem prodire propriae imperfeclionis Mitto itaque quod postulanti negare non audeo,
conscientia non prassumunl. Timeo enim, si pu- sciasque non exhiberi judici,sed amico,apud qnem
blicis exponentur aspectibus, ne leclorem jejunae gralia potius patrocinetur ad veniam, quam ex-
raacies orationis oflendat, mihique ad jaclantiam actior peritia reducat ad formam.
repuletur editio, quam tamen non fastus ostenta- II.
tionis elicuit, sed instantia tuae charitatis extorsit. AD DOMINDM PAPAM COELESTINUM.
Decreveram eas futuris non reservare temporibus, SustuHt virum gloriosae memorias lanocenlium
sed omni protinus abdicare meraoria, quia non sa- papam necessitas humunaj conditionis e medio,
tis de cultu serinonis, vel scnlentiarum perilia con- cujus Ecclesia Dei libcrata triumphis, cujus ador-
fidebam. Mallem siquidem eas tenebris damasse B nata virtutibus, cujus denique magnificenlia fuerat
perennibus quamridendi raateriam invidioe prsesti- sublimala, qui eam humilibus placabilem, tyraniiis
tisse, quae eo securius aliena subsannat, quia sua aulem formidabilem reddens, quanto plus pravitati
simili periculo non exponil. Non eiiim cffiteri nos terroris intulerat, tanto religioni plus exhibuit
vel nostra tuis oculis intuentur ; a quo si quid in charitatis. Quod sane tam regularis disciplinae quam
nobis bonum est, magnificalur altentius, et imper- monasticffi religionis provectus ostendit, cura civila-
fectioni venia facilis indulgetur. Animi siquidem tes et passim pro SEecularibus regulares
castella
eorum, quos odii sibi vel invidia; vindicavit affectio, clericos habeant, et deserla quaeque plus hodie
sicut benignitatem indulgentiae nesciunt, sic ralio- monachorum quani ferarum quondam habuerunt
nis judicium non attingunt, sed omnia metiuntur bestiarum. In morle igitur ejus spem sibi redivi-
affeclibus, nihil sua meritorum Kstimationno tax- vara posuerat desperata malignitas, ut tunc ad ne-
antes. Ego ilaque volunlati tuae deesse non audeo, farios libere conatus cruraperet et statum trium-
ne forteverecundiam negligentiam putes, quia sicut phantis in omnibus Ecclesia; coneulcaret. At vcro
allernis amicitia convalescit obsequiis, sic alter- ia promotione vestra, quasi quodam slatim lan-
utrius incuria procedente laxatur. Summo itaque guorc, spes n:aligna contabuit, bonis orta est ex
studio congregavi quas polui, quia nuUa earum p timore securitas, et exsultationes Dei in gutture
apud me exemplaria residebant, sed ab his a qui- omnium sonuerunt.Non enira ambiguntquinvestrae
bus aliquo casu servata; fuerant, velut emendica- smctitatis studio propagetur quod pio ejus Ittbore
tas accepi. Et antiquiores quidem, studia scilicet planlatum est. Quis enim audeat sperare dissimilia
melioris aetatis, elapsa3 sunt, quoo recentius exer- vel minora de vobis, quera adeo et prioris vitae
citia scholaria redolebant, quia ibi et sentenliee rudimenta commendant et modernaj promolionis
promptiore traclabantur ingenio, et usus accurati auspioia divina probant volunlate praelatum? Sa-
sermonis copiam ministrabat. Tunc enim lata fe- pientia enim, cujus est a fine usgue ad finem forti-
slivo quodam schemate decurrebat oralio, cum inler ac suaviler bene cuncta disponere {Sap. viii),
genio doctrina coucurrens rerum invenliones com- fortiter hoc do vobis, quia efflcaciter ; suaviter,
moda fecundi sermonis elocutione formabat. Quce quia concorditer adimplevit. Sed nec soli sibi Ro-
vero novissime scripla sunt, qucmdam trahunt de mana Ecclesia tanti operis laudem arrogel, nec in-
praesenti senectute defectum, quia provectior aetas vidiose adversum nos detanta concordia glorietur,
memoria jam segniore torpescit, et occupationes quoniam in hoc ipsum a muUo jam tempore mino-
necessaria studiis spatia noa indulgent, quoniam rum Ecclesiarum vota conveneiaut, necuiiumadeo
19 ARNULFI LEXOVIENSIS EPISGOPI 20
magnificenti«e lanti praedecessoris idoneum Roma A adduxit.Quorum primusadolescenset
sascularitatis
nobis offerre polerat successorem. Fecil sane tan frater secundus, ex familiari neophytus tertius,
; ;
tam excellens viitutis vestrae pra;rogativa concor- nescioquasanguiniscognationeconjunctus;quartus,

diara, contra quam vel nullus erat vel nullus ausus clauslrali disciplina; mancipalus a puero, imljerbis
est adversarius apparere. Verum est etiam electo- adhuc et nihil sciens penitus, nisi mundum. Quos
res vcstros longe antea inde a nobis quasi quoddam ille per furliv;ts litleras,studio fralris,
persuasioni-
accepisse mandatum, cujus fines excedere non bus et promissisad hoc schisma pertraxit,
illeclos
habobant, quoniam quod multo anle advenarum ratus secure quidlibet adversus pauperlatc-ra eccle-
praesagio praesumptum erat, incolarum voce com- sia;prajsumendum.Sperabatenimadversusreliquus
pletura est, ipsoruraque consensum nostra desideria omnia posse Irium aut quatuor hujusmodi testium
creaverunt. Loquar ergo ad dorainum raeum, cum depositione probari, quoniam negantis factum per
sim pulvis et cinis. Loquar filius devotus unico patri rerum naturara nulla est probatio, actori autem
meo. Quanlo, domine, pluribus desideriis expe- onus probationis incumbit.Sicopus illud primoqui-
tius es, quanto faciliore concordia preeelectus, dem de ambitione conceplum est, exinde vero teme-
quanlo majore omnium exsultatione susceptus, raria levitate promotum, ut ad exlremum posset
tanto te Deo et hominibus intelligis obligatum. perjuriis consummari. Accessit etiam postraoduui
T.
Gratiam divin.-c dignationi, gratiam humansbene- propter injuriam quam passus est ex incommorli-
volentiae debes. Insistendura tibi est ut dignus sit tale fiducia, ad quam lamen si eum inconsulta per-
exspectalione proventus, ut, Deo scilicet reveren- traxit ambitio, nec innocentibus imputandum est,
tiam,hominibusexhibeas pietatem.Inter alios vero nec in detrimentum Ecclesia convertendum. Porro
obsecro, ne serenitatem tuam mihi majestas tantae in auctores sceleris severitatis apostolicae vindicta
digniiatis obducat. Sed vivat mihi apud te sempcr procedat personae vero quae lassa
; csl, salva lameu
pristina; benignitatis affectus, teque predecessori iudemnitatc Ecclesias, consulatur, ul reis poena,
tuo in gratia raihi et benevolentia sentiain succes- leesisremedium, sua religioni justitia conservetur.
sisse! Venissem autem ad vos, nisi circa confir-
Caeterum de eo quod factum esl,innocentiam suara
mandam mihi recenlem novi principis gratiam, et multis comes excusat, adeo ut auctores ipsos, li-
resarciendas ecclesias et domus nostra; ruinas et cet ipsius se putaverint gratiam promereri, eccle-
curaada germanorum funera gravius occuparer. siastico permiserit arbitrio puniendos. Neve adver-
Quibus causis nec terapus adhuc, nec alacritatem ha- sus libertatem Ecclesias laborare credatur, univer-
bui nccexpensas. Veniamautem,Deo volente, quau- sam Ecclesiajdisposilionem.archiepiscopi nostroque
tocius, ut oculis raeis vultus vestri serenitas illu-
scilicet episcoporum consilio, relaxavit. Ecce, do -
cescat,et ariditatera raeamquasiuberiordeproximo C mine, in potestate lua omnia sunt posita nec est
;
nova; benedictionis riget ubertas, quia modioum id qui tuae possit resistere voluntati. Esto officii tui se-
quod sum, totus suin sanctilatis vestrae sanclaeque
dulus exsecutor, ne personarum vel causae merita
Romanae Ecclesia; devotissiraus servus.
confundantur, ut reos scilicet castigatio digna coer-
iir.
ceat, lcesos pia raiseratio consoletur, regularis au-
AD EUMDEM.
tem conventus accipiat Patrem regulari institutione
Pro Sagiensi Ecclesia tota mente pedibus vestrs
formatum, ne stalua: aurew caput aeueum tuo(quod
sanctitatis advolvor, confidens de vobis in Domino absit !) opifieio dicatur affixum, et ubi ex privilegio
quia bonum quod in illa per antecessores vestros,
praeJecessorum tuorum archidiaconos ssculares
Deoauctore, fundatumest vestrotempore non solve-
esse non lioet, sententia tua creet episcopum
tur. Solvi aulem necesse est, si inexperlo regulam saecularera. Valeat in Christo sanctitas vestra !
regula conservanda raandatur, si imperito agricolse

credalur nova plantatio, si deuique cuiquam alicu- IV.
jusrei raagisterium credatur cujus ille non attigit AD HOBEnXUM LINCOLNIENSEM EPISCOPOM.
disciplinam perniciose siquidem vinea propaganda
; Litteras vestra; dilectionis accepi, quas in taula
committitur ei, cujus est studium potius exstirpare. charitate complexus sum quanta tanti viri gratiam
D
Unde etiam, eum
de quo agilur Girardum aliqua
si decuit gratulatione complccti. Timueram sane ne
eleclionis forma defenderet, quia pro Ecclesiis li- memoriam mei apud vos diuturnitas temporis, vel
berlas electionum introducta esl, liquet quia quod distantia regionum, vel ipsa novissime vestra pro-
earum favore comparatum est, hoc ad earum la;- motio delevisset, quoniam novaa dignitales veleres
sionem retorqueri non debet. Retorquebitur autem, solent araicitias iramutare. Great enim cor novura
si electionis favor usque in detrimcDtum principalis et novos affectus novae conscientia dignitatis, divi-
caus« processerit, si non quis, vel ad quid, scd tesque facti paupertatis amicos cura ipsa paupcrlate
qualiterelectus sit attendatur, nec finis aut utilitas fastidiunt, ne quid penes eos de veteri videatur ino-
operis, sed sola negotii series exquiratur. At vero pia resedisse. Solos autem venerantur et diligunt
quod hic electio nulla prscesserit, et verum est et quos fortuna conduoit, solisque gaudent sublimus
omnis Ecclesia contestalur, prseler paucos quos ad inhffirere, nemajostasdignitatisinferiorumfrequen-
optandam saecularcm personam amor ei desiderium tiavcl humili mediocrium graveturaccessu (1). At
(1) G. , assensu.
n
21 EPISTOL^. 22
veroconstanlia vealra, veterem anniuum recenti me- A. nostras precibuseorumapudmisericordiamvestram

moria continens.absenlem praeaeati charitate com- huiiiiliter adjuQgentes.Supplicat cum eis quisquis
pleclilur; ipsumque spiritualibus oeulis frequentius antiqua Ecclesias detrimenta cognovit, quam ille de
intuens, episcopalis nunc fasligii Jivitias, gratiam pulvere p luperiatis et dejectioaia ereclam, de pau-
el obsequium non minus liheraliter olfert quam mc- pere divitem, de conlemptibili venerabilem, de igno-
diocresolim ingenuie (2) primilias juventutis. Reti- bili redJidit gloriosam. In quibus sane perflciendis
nendos creditis quos ad diligendum liberalisinvita- quisquis laborem ejus industriamque perspexerit,
vit alTectio, quos non dolus cupiJita-
fidei verilas, probabit cum in exsecutione prudentiara, tuin ma-
tis illexit, qui fidi person.T! comites, non fortuna', gnilicenliam in eflectu. Testatur hoc ajdifloiorum
oranesvobis comparlientur eventus. Et ego quidem, reparalio, revocatio posscisionuui, et antiquas re-
quantum ad me spectat, quem ejusJeia ordinis et stauratio dignitatis (luam in concuicationem dede-
simiiis, licet non lanta; dignitatis,gratia sublimavil, ral malignilas et polentia (4) perversorum. Exsul-
hanc in vobis virtutem longanimitatis admiror, qua; tabunt igitur illi, si migraverit is quo debellante
scilioet ibi tanto admirabilior est, ubi minoribus dejecti sunt, jamque manus avidas reparant ad ra-
eumdem exhibetis aneclura. Vivebul autem vobis pinam qui licentius consueverant iu jura Ecclcsioe
nihilominus apud me vetus, sed non invoteratadi malignari. Quia igitur filii et fideles Ecclesiae immi-
leclio,quae,licet abadolescentia prima processerlt,
*' nentiajam detrimenta prKsentiunl, ad discre
sibi
nuUam adhuc potuit incurrere senectutem.sed mc tionis et misericordi» vestrae subsidium singularc
ad omnia quae vobis placita forent paratum tota de- concurrunt,utadconservandaquKcollcgilsuumepi-

votione servabat. Quia igitur otiosus amor esse non scopumeis remiltatis. llomoenim consilii et forti-
debet, sel alternis invicem pascitur et revirescit ob- tudinisest, potens in opere etsermone, in regalibus
sequiis, id interima dilectione vestrapetendum ceu- consiliisetnegoliisecclesiasticisacccptus et efficax,
8ui, ut ducem nostrum, cui jus successionis ha;rc- plurimumquetam ipsiarchiepiscopo,quamomnibu3

ditariae regoi vestrigubernacula debet, quantum provineialibus episcopis necessarius ad repriinen-
honeslate veslra poteritis diligalis, mihique, cum dam et repeUendam ab Ecclesla Dei insolentiam ma-
ocoasio suggesserit, quod placuerit injungatis, ut lignorum. Desidoratur autem regressus ejiis ab his
mutuajdilectionis alTectusmutua semper cperis exqui iu lerra prudentiores sunt, et si quis adversus
hibitione concrescal. Vale. eumfurtivamalignitatesubmurmurat, nontamcha-
V. rilate quam invidia, nec tanlum delictis ejus quan-
AD SUGERIUM ABBATEM S. DIONYSII. tum suspecta magnificentia commovetur. Dominus

domino SuGERio,Dei
Venerabili et dilectio Patri et personam vestram Ecclesiae su» per tempora multa
gratiaabbali SanctiDionysii, Arnulfus Lexoviensis G conservet incolumem.
Ecclesiae humilis minister salutem. VII.
Apud dominam imperatricem et filium ejus du- AD EUMDEM.

cem Northmanniaj, de negotio de quo vobiscum tra- Litteras jamdudum optatas (5) vestrae timidus
ctivi, quantura ad Northmanniam pertinet, bonam offero majestati, quia diu quod coraui vestra
est
spem,Dominovolente,concepi,nuntiosquestalimad non apparui sanclitate. Venturus aulein fueram re-

comitem Andegavensem, pro altero verboquod ad vera jam tertio, nisi me faliax invidi casus impor-
partem illam spectat, cum festinatione miserunt, tunitas impedisset, quae (6) tribus annis jam hoc
supplioantes ut ipse verbum illud ad pacem lempe- proposilum meum ad coutrarios rapuit violenler
ret, et illi quoque verbo quod ad Northmanniam evenlus. Primo siquidem per bella Francoram, de-
pertinel, benignum consilium pariter commodetet inde per nsperatum comitis Andegaveusis interitum,
i
assensum. Gonsilio quoque vestro plurimum acqui- novissime per regiam quffiin filium ejus ira recru-
escere decernenles, benevolentias veslroe nou ingra- duit, ad quam uon solum civilalis nostrae, sed ip-
tos sefore multa hilarilate promittuul. Agat itaque siusetiam ecclesias liminatremuerunt. Verura nunc
vestra sanclitasquod nobis tam sancte benigiieque respirandi fiduciam praeslaiit (7) tum partis nostr»
promisit, diemque in quem regia rcsponsa postuk- jj

lum ducis nostri
justitia, virtu.s illustrior, qua; gUi-
tionibus Anglorum vestrostudio dilata fuerunt, per dios hostium quandoquo perterruil, el ad pacis in-
cursorem istumlitteriafamiliaribus non gravemini clinavit affectura. Cura igitur, Deo volente, sublata
indicare. fuerit, vel dilata turbalio, nihil poterit incolumem
VI. retinere, quin me quarncitius pedibus veslraa san-
AD DOMINUM PAPAM EUGENIUM (3). ctitatis advolvam, gratissime susccpturus omnia,

Petitionem Bajocensis licclesiae de revocatione quibus moram meam, quantumcunque excusabilis
episcopi sui debila devotione prosequimur, preces appareat, veslra paternitas increpabit. Neque enim
(2J B. om. ingenux. (4) B., impotenlia.

Ha;c et quae sequitur epistolam editis et in
(3) (5) B., om. optatas.
C. ad papam Adrianum insciipt» sunt primus eas : (6) B., quo.
Eugenio ex conjectura restituit Bouquet in Scripp. (7) B.,parant.
Franc. Collect.
23 ARNULFl LEXOVIENSIS EPISCOPI 24
apud eum audeo desperare de venia cujus benigDi- A riludine nunliavit, affectum animi lacrymarum te-
tas manifestae excuaationis impotentiam non exciu- stimonio prosecutus. Quod verbum primo statim
dit. Iterum autem ex veteri procedit iuuiacia, quod auditu tanto nobis acerbius exstitlt, quanto proxime
venientem ad vos venerabilera et dileoluin fralrem de vestra fueramus prajsentia gratulati. Coeperunt
noslrum episcopum Constautinum precibu3 com- igitur oceurrere mihi quae de vestra dilectione ju-
mendarc praesumo, quamvis pro eo plurimura fa- cunda provenerant, et si quid simile in fulurum
cere viileatar ad graliam, quod inter initiii novi sperabatur, seniperque discurrens inter utrumque
episcopatus nihil laciendiim potius repulavit quam consideratio vira mcemoris augebat. Occurrebat si-
Romani pontilicis gratiamquaerere sequ<'> tutum fa- quidem mihi cbaritatis vestrae sanctum illud dulce-
miliaritati RomanaB Eoclesiae eo devotius quo velo- que colloquiura, quo pravaletis audilorum mentes
cius mancipare. rerum erudire solertia, et aures jucuudi sermonis
suavitate mulcere. Recordabar quantam vobis scri-
Vlll.
bendi gratiam bonitas divina contulerat, in qua ne-
AD DANIEI.EM PRIOREM 8. BARBAR.E.
scio an raagis quis sententiarum fructum, an dicendi
Ad gerendam sollicitudinem domus ture non pro peritiam debeat adrairari. Haec enim apud vos tanta
tua te, fraler, virtute vocavimus, sed pro divinae n sibi invicera paritate respondent, ut neque rerum
fiducia bonitatis, qua; his qui ad regimen animarum majeslas verborum coarctari videatur angustiis, nec
pure vocaiitur et humiliter obedire consentiunt, serraonis dignitas aliqua sentenliarum excellentia
uberiorem largiri gratiam consuevit. Sicut autem prasgravari, in his sane quae vel intellectus conci-
non debebas le non vocatus ingerere, ila vocalus pere, vel humana facundia suflicit explanare. Palam
recusare non debes, quia non minus delictum tumor est de illius hoo proeessissedoctrina, cujusspiritus
inobedientiae quam zelus ambitionis importat. Quod familiarium menles et linguas lam notitia verita-
sinon ex tumore, sed ex humilitate potius, sicut tis quam affluentia sermonis illustrat. Deniquedo-
putas, et tiraore desistis, pusillanimitatem haec mihi lor in miserationera conversus est, dum inoom-
sapit bumilitas, quae tanto (8) studiosius devitanda moda vestra laboresque contemplor quibus inno-
est quanto magis periculo desperationis accedit. cenliam vestram sollicitudo domestica et persecu-
Sed qua unquam rationc ab hacvocatione fue-
et si torisimmanitas incessanter affligunt. Sed et de
ras absolvendus, non debuisti apud fratres tuos, proximo sperata tranquillitas, quasi de manibus
neo apudauctoritatem nostrara liiteris excusari, nec videbatur erepta, ut omnem vobis de praesenti cre-
propriae voluntati, cui te renuntiaasc cognoscis, mo- deretur fortuna requiem invidisse. Potiorem tamen
rem gerere, sedpersonara tuam,quae quodammodo requiera, sicut praesumitur, vobis resolutio contu-
(9)magis nostra quam tua est, pedibus nostris hu- ^ lisset.quia regem in decore suoviderentoculi vestri.
milis et devotus offerre, fratumque tuorum trahi ad adirnpleret vos laetitiacum vultu suo quem pro-
desideriiset raandatis pontificalibusinclinari. Porro pter se tot ad praesens tribulationibus passus est in-
mora tua rerum temporaliura, et (quod graviusest) festari. Nobis autera jucundum est vestra vel ad
periculumcontinetanimarum,quiaincustoditasoves modicum tempus frui prssentia, vestro recreari
luporum incursibus esse constat expositas, detri- colloquio, vestro consilio relevari, quoniam vestra,
mentumque omne ab eo requirendum est, qui debi- si dilala esl vobis retributio, non auferlur, sed re-
tam custodiam detreclat aliquibus occasionibusad- positavobisestin tutocoronajustitiae,depositumque
hibere. Veni igitur, quoniam cum ipso onere gratia fidele quod suura est suo tempore qui coramisit ag-
tibi divina concrescet, et nos personam tuam et noscet. Duin igiturhis super statu vestro conside-
domum ipsam solita vel majore etiam charitate fo- rationibus meamenscompassionedobita raplarelur,
vebimus. Et si qua forte intrinsecus difficultas subitus tanquam ex insperato raorbis obrepsit, ut
emerserit, ego in manu forti ante facicm luam pro- facile credi posset vestras partem infirmitatis in me
tinus omnia complanabo. Veni, inquam, et infra compassionis aCfectio transfudisse. Haec tamen est
octavam diem post acceptionem praesentiura littera- privata passione sublata compassio, sed utrique
rum iter aggredere, nullasque in veniendo causas D prospiciensanimus duplici coepitstatim incoramodo
dilationis admiltas, nisiquas necessitas invincibilis laborare. Visitavit igitur utrumque misericorsel
vel enormis damni evitatio suggesserit admittendas. miserator Dominus,]et utrique earationebeneficium
Quod si non feceris, exinde te tanquam inobedien- sanitaiis indulsit, quiaalter sine altero perfecte sa-
tcmepiscopali auctoritate ab omnium ecclesiarum nari minime potuisset. Vobis ergo servatus sum,
introilu submovemus. vestra mihi nihilominus sapientia reservata, ut se-
IX.
cundum legem Christi alle>- alterius onera invicem
supportemus {Gal. vi), el secundum exuberantem
AD ARNALDUM BON.EVALLENSE.M ABBATEM.
charitaiem alter alterius se totum gaudeat ulililati-
Venerabilis frater et amicus noster Philippus bus impendisse.

abbas infirmitatemvestram cum magnanobisama-
(«) B., quanto. (9)B., orn, quodammodo.

25 EPISTOL.E 26
4 alterum poleram reputare, cui meet ipsum mihi non

X.
carnis identitas, licet ex eadem alirpe procederet,
AD DOMINUM PAPAM ALEXANDRUM CUM ESSET CANCEL"
sed inseparabilis consentientium unitas asciverat
LARirS.
animorum, semper aiteri collibuit quod alteri col-
Bandinum vestrum ad regem usque periluxi, qui
libebat nec tam suum alter quam alterius altende-
;
dignalioni vestrEe gratias asens, eum m.ijori procu-
bat afrectum,utilliusmagisquam suo scmper affice-
ratori domus suae tradidit informandum, ut idem
retur incommodo, vel commodo laetaretur. Sublata
ei et necessaria provideret, et inter alios nobiles
est mihi aniraae meas eo decedcnte pars altera, et
eum regalibus obsequiis farailiarius adbibcret. Et
intra secretum pectoris inane quiddam praecordia
ille quidem imperata dilligenter exsecutus est,
sentiunt, quoniam spiritus integrilas, potiore sui
sed eliam imperium quandoque eleganti prsecur-
parte diminuta, languescit. At vero ad te, sicut di-
rit ingenio, promptus ad omnia qiiibus debet inc;e-
ctum est, araplius diligendam flammam charitatis
nui adolescentis industria collaudari. Sive igitur
accendil, quod hujus te doloris sociam et vicariam
aucupationi, seu venationi, quibus sludiis rcx mul-
Inter te enim
fralernae diiectionis agnosco. et ip-
tum (10) iasistit, seu rebus bellicis intenderentur,
sum, cum adhuc esses septennis, parentum inter-
regios decursus indefessa celeritate prosequebatur :
ventu contracla fuere sponsalia, dum illi sibi de hu-

caeterisque pigritanlibus non solum regi, sed et C
mano conjugio nova amicitiarum foedera compro-
omnibus qui cum ipso crant vigilanler assistebat,
mittunf, et grata proventuras sobolis pignora con-
tanquam si uniuscujuaqueesset speciaiiter obsequio
templatur, et human» quidem cogitationes ad hu-
deputaius. Unde plurimam apud reijem et apud om-
manos libere disponuntur atfectus, sed omnis est
neslaudem et gratiam impcnsa sedulitate promeruit.
inanis affectio, cui non dcaideratos divina bonitas
At, si de moribus ducitis inquirendum, Gallicanam
perosusincontinentiam severitatisItalicaB modestiam
largitur effectus. Dum enim tbalamus illi nuptialis
conservavit, vestrse memor per omnia disciplinie. etconjugalis puellae maritales destinantur amplexus,
Non eum reddidit sermo petulans vel effusus infe- quara nobilitas generis, quam forraae gratia, quam
stum, non regales deliciae (11) fortioris adolesren- denique virsinalis comraendabat integritas, divina
tiae robur emollierunt, non opinionem ejus aliqua
sppulcrum illi depositio praeparabat, ut de flore
respersit infamia, sed teslis conscientife pudor ad juventutis in pulverem, de gloria pulchritudinis et
omnem aspectum et omne alloquium fapiem ejus putredinem solveretur. Felix tamen ille,
virtulis in
casto lauilabilis verecundiae rubore suffundit. Atque si imo quia priorcoeleslem thalamum ingres-
prior,
haec mihi quandoque ad curiam redeunli per pleros- susest,utadeptammansioneradilectaBSua?quando-

que comperta sunt, sed gratius habui quod haec et C 1^^ comraunicet, et ad Agni nuptias pariter inlro-
alia de ipsius ore regis accepi. Adjunxit enim nul ducti, in conspectu ejus copulari (13) valeatis et in
lum inler tot nobiles lanta: industriastamque bonro laetitia delectari ! Felix tu, quae corporales aliquando
indolispuerum se habere, magisqueipsum in agno- superasti (14) lascivae voluntatis illecebras, quam
scenda domus regias disciplina parvo tempore pro- ab ejugdemmodi contactu zelus tiivinffi bonitatis
fecisse (12) quam alii triennio profecissent. Comper- conservavit intaclam, ut munere libi perpetuae vir-
tum se habere puerum nobilisesse prosapiae, cujus glnitatis indulto, Agnum sequi quocwique ierit, et
ingenuos mores ultro tam prudentia quam benigni- spirituale illud canticum possis cum assi^'nalis mil-
tas innata formaret. Placere sibi si apud eum ali- libus decanlare ! (Apoc. 14.) Non ergo tibi sublata
quandiu morarerur, vestro tamen reuiiltendum ar- sunt, sed immutata sponsalia, ut jam non homini,
bitrio, quam primum aestivalis interaperantia prs- sed Deo spirituali copula conjungaris, cujus deside-
terisset. Existimabilis fortassis qnae fcribo fallaces rabilis te foveat et astrin?at amplexus, ut sit laeva
esse blanditias ; sed nec sapientem fallere tutum ejus sub capite tuo, et dextera ejus amplexeturte
est, Tiec mendacio convenit labia pollui sacerdotis. {Canl. VIII, 3).
Vale. Tui itaque studii erit apud hunc, ad quem toto

XI. corporis obsequio, tota anima devolioneconversa es,
AD G. MONIALEM. devolis illum precibus commendare, quia zelura
Quoties litteras tu» devotionis accipio, causam hujus habila pro illo supplicatio non ofTendet. Novit
raihi moeroris afferunt, et ad te semper amplius enim inter te el ipsum nihil carnalis intercessise
diligendam sincerae flammam charitatis accendunt. comraercii, novit quia aniraus tuus in illa aetate nul-
El causam quidem mceroris afTerant, quouiam rela potuitcoQCupiscentiae macula deformari.
Non est
praesentatur raenti meae fraterille meus, quem vi- ergo quod invideat, noa est quod te minus reddat
ventem speciali prae caeteris araore dilexi, cujus acceptam, sed potius in te castum tara piae dilectio-
quanto vita mihi jucundior exstiiii, tanto defuncti nis approbabil affectum: sciosanequam
studioseid
lacrymosa recordatio plus doloris iinporlat. Requi- agas.Neque cnim illiua apud te potest pr*terisse
esceijat in eo spiritus meus, quia ipsura vere me memoria, quemdefunctumnonminusspiritualicon-
(10) B., multus. (13) C, cpulari.

(11) l].,dinlise. (14) C, sperasti.
(12) B., processisse.
27 ARNULFI LEXOVIENSIS EPISCOPI 28
templaris intuitu quam viventem corporali miraba- A. XIII.
ris aspectu. Porro quanto sincerior exslitit, taato AD DOMINUM PAPAM ADRIANUM.
diulurnior sanctse dilectionis alTectio permanebit. Pro causa ex mandato vestro dirimenda, quae in-
Amor enim quem corruptarum carniuin generant ter abbalem Gemmeticanum et raonachos verteba-
passionnes, corruptioni sempcr obnoxius, quanto tur, ad ipsiim raonasterium usque descendimus, ut
in principio regitur, ta;ito poslraodum
difficilius nobis facilius de proxirao facies Ecclesiaj et rcrum
facinius evanescit, adeo ut plerumque convertatur verilas innotescere posset, ac sine sumptu et labore
in odium, et voluptas amaritudine compensetur. parlium ipsa commodius conlroversia terminari-
Sed et imperfectus est, multisque declaratur indi- Ceeterum in quamcumque patrem debeat culpa con-
ciis ipsum ex vcra ctiaritate non nasci, quoniam ferri, certum est monasterium autiquum et nobile
tanlo minus singulos necesse est diligas, quanto miserabiliter in spiritu;dibu3 ol lemporalibus dcfe-
Lunc in plures palieris
afToctum. Sed et qui diligitur cisse, tantusque iiiter abbatcm et monachos omnes,
sine querela participem non admitlit, quoniam sibi exceptis tribus velquatuor,zelusexarsit, ut ita omne
derogatum reputat quidquid alii senserit imperti- terapus do reformanda iiiter eos concordia despere-
tum. Sed incorruptibilis amor do ipsa sinceri spiri- lur. Toteniiii in ipsum lurpitudines puhlice prolu-
tus veritate procedens, quanto fucrit dilutatus in lerunt, ut necesse sit sempcr ulramque partem de
^.
plures, tanto majus de effusione contrahit incremen- vera alterius gratia dubitare, quoniam, quiescente
lura, nec invidiam participatio generat, sed insolu- fortasse litigio, odiosa proborum memoria non
bilem sanctae inter omnes concorJice firmal am- quiescet. Proposuerunl siquidem adversuseum tria
plexum. Hac igilur praesentem sponsura tuum cha- capitula, prinium de turpi et innaturali inoontinen-
ritate complectere, eumque non oculis corporis tia, secundum deSimonia, tertium de dilapidatione,
inquire, sed cordis, ut speciem ejus, quoniam spe- per quara non tantum ad inopiam, sed et ad extre-
ciosus est, intueri, et suavitatem ejus possis, quo- mam inediam se dicebant esse deduotos. Ne vero
niam suavis est, degustare. Age etiam gratias confusionem faceret multitudo, si de tribus pro-
incessanter, quoniam spiritui corpus servavit inta- miscue Iractaretur, elegerunt priraum illud dc in-
ctum, ut puritas invicem puritali respondeat, et lu continentiacapitulum, superquoseptem accusatores
ei perpeluum valeas integritalis offerre. monachos sacerdotes, et novem postmodum testes
XII. monachos itidem,seddiversorumordinumproduxe-
AD DOMINU.M PAPAM ADRIANUM. runt. Quorum diligenlius explorato teatimonio, co-
Lator prc-Bsentium magisler Simon miserabiles ad gnovimus quinque singulos de singulis actibus sin-
apostolicam sedem portat injurias, quarum, si ille gulare testimonium perhibere, nec aliquem eorum
locusepiscopum habuisset, audita a vobis prius esse ^ aliquid cum alio percepisse, sed per se sigillatira
debuerat vindicta quam culpa. Audite eura, et inju. unumquemque quod dixerat invenisse. Duorum au-
rias ejus, irao vestras, severitate debita vindicale, ne
tem qui in unius actus attestatione producti sunt,
hujusmodi adversus apostolicam sedem insolescat reperimus alterum laicum nullius ordinis, olim mi-
audacia, praesertim cum in partibus illis in con- litem, ideoque ad exhibendam in presbyterum cri-
temptum ejus pleraque jam incipianl germina pul- minis probationera minus idoneura. Allerverocum
lulare. Occurrendum est igitur, ne tractu lemporis eo detraclo solitarius remaneret, a nobis est minus
impunilalmslignitas convalescat, et vires iniquitati sufficiens reputatus. Porrodeduobus novissimis qui
dissimulatio vestra, vel indulgenlior gratia submini- s'militeriu unius,sed alterius actus testimonio pro-
stret. Jam enim nomen apostolicum, quod hactenus cesserunt, alter subdiaconus et adolescens inventus
in terra illa reverentiee fuerat et terroris, in causam cum ob ulteriorem abbatis familiari-
est, qui et ipse
scandali versura est, et contemptus, nec appellan- tatem suspectus esse fratribus incaepissel, se nihil
tem provocatio liberat, sed in se potius vehementiam inbonestum de abbate percepisseconstantissime co-
judicis e.xacerbat. Sensit hoo iste, qui, propter ap- Unde pro minori
ram omnibus aftirmavit. setate, et
pellalionem reclusus in oarcerem ac miserabili tortus ordine et inconstantia sermonis exclusus, socium
inedia, necapud tyrannum sine pecunia, nec apud D nihilominus solitarium fecit, licet illum quoque
episcopum sine detrimento causs potuit liberari. lascivius se gessisse et pars adversadioeret et fama
El ego quidem pro causa ipsius obnoxius supplicare consentiens prsedicaret. Quibus omnibus diligenter
deoreveram, sed apud roisericordiam vestram facile auditis et cognitis, visum est uobis ex sententia
causam declarata perorabit afflictio, et
apud gratiam cuncta quae processerant, non ad probationem, sed
vestram intercessio nostra congaudebit ef-
solito ad pra;sumptionem posse proficere, quia probationis
fectu. Verum privatae communis causa praeponde-
privilegium solitaria testimonia non merentur. Quia
ral, quoniam de Eoolesia; Dei libertale tractatur, stajdum est, donec in conlra-
igitur praesumptioni
necjamspes restat ulla refugii, si in irritum de- rium probelur, abbati est a nobis adjudicata pur-
ducta fuerit aposlolicEe proteclionis auctoritas. gatio, septimaquidem manu, triumBcilicetabbatum
Vindicate igitur, ne forte (quod absit!) procedat et irium monachorum saoerdotum nolae, opinionis
temeritasin exeraplura, sed clarius audita correctio et nominis, quorum juramentis vulnerat» famaene-
imperiliam doceat et compescat audaciam. cessarium posset remedium oomparare. Appellatum
,
EPlSTOLiE. 30
est ergo a monachis ad octavas Pentecostes. Apo- A. cum secundo jam veneris, noluisti ad amicum nec
stoli postulati et Iraditi, pariibusque mandatura ne ad momentum eliam declinare, nequo sallem per
interira ab eis appellati nominis apostolici revercn- cursorem debit» salutalionis alloquium paucis con-
tia laederetur. signatum apicibus deslinare. Hsesi diutius, quo-
XIV. liesqua ab illis partibus aliquis apparebat, divina-
AD MAGISTRUM PETRUM HELYE. bara quod mihi jucundum Radulfi mei nuntiaret
ille
Si ab adolescentc nostro laudabilis indoles etia- adventum. Frustratus toties, ex boc nunc nihil
dustria sperata defecit, certus sum a magistro nec audeo divinare, sed charitatem tuam duxi litteris
doctrinam nec diligentian defecisse. Debueramvo- praesenlibus, si forle obdormicrit, excitandam, aut,
bis, si se tractabilem prajbuisset, sed pluris me consi quem forte concepit falsa suspicione languorem,
stituit Quxa ejus et repugnans insolentia debitorem. dc perseveranti£B meae nunlio convalescat. Noveris
Quanto enim in eo prosecutio vestra minus invenit eniin nihil tibi apud me dc pristina charitate per-
obsequii, tanto plus laboris irapendi, plus molestia- isse, sed quasi duplicatus araor est, cum eum tibi
rum oportuit sustineri. Est igitur voluntas nostra mea mens cogatur exsolvere quera aliquando duo-
quod redeal, ul lam a nobis quam a Patre fratribus- bus impendebat affectum, sublatus siquidem esl e
que correptus, possit ad vos aliquando mutata in medio communis amicus noster Rad. de Flur., qui
g
melius volunlate reverti. dimidium aniras meae videtur moriens abstulisse.
XV. Ipsius mihi semper est colenda memoria ipsius ;
AD ARNALDUM BON^VALLENSEM ABBATEM. amor sempcr, quibuscunque modis id fieri potueril
De advenlu vestro nihil audieram priusquam inataurandus. Duobus autem modis defuncto vicem
vester ad me nunlius pervenisset. Neque enira vi- amicitise judico repcndendam, ulprimo scilicel piis
deram dominum Ebroioensem, scd eademdie ipsum apud Deum intercessionil)us adjuvetur, secundo
litteras vestras Turonura quod ad regera veneramus hi quos ipsedilexeral dileclione vicaria dilit;antur.
accepi, litterarumquebrevitatcmjucundacommunis Indeest quod araor noster ab illo in le'quasi quo-
amici supplevit oralio. Gravisus sum de incolumi- dam hoereditariae successionis jure transfusus est,
tate vestra, gavisus dc peregrinationis proventu, utjam te non simplici,sedduplicatocompleotar af-
gravisus quod vestram prudeutiam et honestatem fectu.Tibienim prK caetcris haec est deferendasuc-
houore debito Romana recognovit Ecclesia. Ad cu- cessio quora ille prs caeleris diligebat, libique eam
raulumtamenexsulationis accessil quod in proximo quasi quodam testamento specialis amicitia! praero-
visitare nos dilectio vestra constituil, ut et mutuis gativa consignat. Gere igitur suum araiciliae mo-
exhilaremur aspectibus, et jucundis alternae collo- _ rem, certisque clarescat indiciis ipsam novas vires
cutionis affatibus delectemur. Communicabiraus et- " de nova duplicatione traxisse. Scribe autem interim
enim quae nosinterim blandavel asperacontigerunl, aliquid,ut in alterius utriusque videar suscepisse
quoniara hoec inter amicos communicatio movet sermonem. Injunge quod vis, ut in altero utrique
af-
fectus,utprosperaquidemproptercongratulationera videarobsequiumpraestitisse; visita nos, ut possim

dulciorafaciatetadversa percompatienliamleviora. utriusque personara in allero comtemplari. Scribe,
Portosiquidera levius quod alius mecura paricom- inquara, quia si scripseris, hoc ipsum tibi studii
passione supportat, ipsamque inler amicos facit poteril augere materiam, nec propositi operis pro-
exuberare l^titiam conscia participatio gaudiorum. vecturaimpediel aut provcntum. Injunge aliquid,
Quantaigilur possum acceleralione festino, Lexo- ut aliqua amicitic-e perseverantis argumenta proce-
viumque ipso Kal. Mart. die, Doraino volente, per- dant,quiaeara efficacius comprobat pctendifiducia
veniam, ibidera per dies aliquot vel in vicinia mora- quara liberalitas offerendi. Visila nos quia te, cura
turus. Nunlium autera vestrum per aliquantulum desidorium nostrum, tum loci propinquitas, tum
temporis moleste (15) detinui, quoniam incertum ctiam solemnitas invitat. Dominus quoque Willel-
rae de redilumeo gravia, qua; iater reges verteban- mus de Verex promissionc tenotur ut veniat ; vo-
tur, negotia detlnebant. bisque invicem solatiari poteritis et nobis sanct»
XVI. D soleuinilalis gaudia duplicare. Valete.
ADRADULFUMDEDICETOLONDONIENSBMARCHIDIACONUM. XVII.
Audivi tecausastudiorum Parisiosadvenisse, au- AD PAPAM ADRTANUM
divilietatus sum : la;tatus equidem, ut ejus quem Adolescensquemad accingendummililiaecingulo
diligebampraesensmelaetificaretaspectusetjucunda vestramihidignatio commendavit, cum diverlisset
coUoculionis alternae coUatio delectaret. Optabara aliquatenus, quiasecururaperurbemtransitum non
quoque ut aliqua exhibendi tibi officii refulgeret habebat.infirmatus rediit,tantique incendio caloris
occasio,cojus medudum merila praevenerunl.Licet accensus est, ut de salute ejus timendura plurimi
enira solum verilas amicitiae requirat affectura, li- credidlssenl. Viribus tamen dehilaritate promissa;
berale tamem obsequium non exoludit, sed eo potius instruclionis assumptis, ad Milonem veslrum et Pa-
illustratur, quoniam, ut ait sanctus ille, « probatio treraRadicosiurausqueperJuctusest.Plurimumque
dilectionis exhibitio est operis. » Movetautem quod pater super aigritudine filii debeneflcii veslri gratia
(15) B., nwdeste.
solamen accepit. Cuni vero adolescenli requiem. A. ritatis el gratiae, causam Ecclesiaeperoravi, etprin-
suasissera, et ego ei per assignatam personam ni- cipem nostrum regem Anglorura in favorem patris
hilorainus fideiu debitae promissionis iraplerem, ve- hujus primus el solus adhibito quod oportuit in-
nire semper usque ad condictum locum simulata stantise confirmavi. Profecto venissem jam ad pedes
valeludine apud indulgentiam paterna; pietatis obti- apostolicffi beatitudinisamplectendos etmiscendum
iiuil.Sane cum invianon declinarel (16)infirmitas, dcsiderabile cum vestra charitate colloquium, nisi,
sed iraportuno semper ascensu morbo morbus ac- belligerante in partibus nostrisprincipe, multis me
cederet, veritus sumnequod dediulurnitate prKca- importunitatibiis necessitas improba detiueret. Ve-
visse putaveram, ex ipsa mihi brevitate leraporis Btrffi itaque benignitatis erit el gratiae absentiam
eveniret. E.^pertus sum alTectioaes animorum plu- meam apudeum
interim vestra supplere praesentia
rimum couferre vel auferre corpjribus, sspiusque obsequiumque meum, si aliqua videbiturparteop-
de earum qualitatibus ipsorum vel periculum pro- portunum, oilerre, quoniam ad omne quod paucis
cedere vel salulem. Ferebatur enim animo magis mihi fueril apicibus indicatum, paratus sum ei et
quam corpore, quia vires corporis animi restaura- vobis tota devotione totam impendere facultatem.
bat hilaritas, fortlusque trahebalur desiderio quam XIX.
agritudine tardaietur. Pervenimus itaque Lucam, AD ABBATEM S. EBRULFI.
ubi, sicut appariiit, infra decem dies vel plures Scire debetis omnes obligationes praedecessoris
arma coaptari non poteranl, nec iscui purabantur. personam vestram recta via transissequi-
vestri in
quoniam in lectum decubucrat,percipere potuissot. buscnnque monasterium vestrum in decessu ipsius
Porro miles quidam, qui mihi a patre fuerat assi- exstitit obligatum ; sed et eajdera obligationes, si
gnalus, coopit utilius de necessitate consilium, ha- forte fuerant, religione qualibet inlervenienle lir-
bitaqueomnium ralione petiitsibi in eamcausamxL, matae, eidem vinculo vos credatis obnoxium quem
librasPruveDiensium(17) numerari. Affectabatenim in locum illius successisse constat, et omnes tam
meliores equos longiore tractu temporis explorare, utililatesquam oneramonasterii suscepisse.Propter
Cceteraque omnia quanto spaliosius, lanto commo- quod Hugonis el Drogonis de Cambri (19) graviler
diiis comparare,quoniam repenlinos emptoressspe instantianos infestat super pecuniaquam praedicto
circumvenit sagax astutia venditorura. Acquievi praedecessoriYestrototiquecapitulocrediderunt(20),
libentius; neque enira poterara incertampiierivale- cujussolutionem certumestipsum et univeraitatem
tudinem exspeclare, nec mihi tutum morari
esset totam fide per vicarias manus corporaliter interve-
duntius,nepraenuntiato adventu meo mihi intervias niente firmasse. Ad majorem quoque cautelam de-
insidis pararentur. Adjeci autera nomine expensa- oem defldelibus monasterii pari vinculo se nihilo-
rum ad moram reditumque quod oporluit,ne de eo C minus astrinxerunt, quos scilicet creditorum pro-
quod ad aliud destinutum erat aliquid detraherene- videntia magisidoneos credidit adsolvendum.Post-
cessitas aliqua coegisset. Visi suntmihi multas vo- modum vero qua fide, qua diligentia negoiium ve-
bis super beneficio vestrogratiashabuisse, mihique strum gesserim apud eos, vestra praesentia reeogno-
ipsi ab eis sunt grates exhibita quasi de reliquiis et vil, cum vobis et usuras remitti fecerim, et neces-
vestrarum plenitudine gratiarura. sitatem solulionis in duorum annorum curricula

XVIII. prorogari. Cumque nulla inter vos posset, nisi me
AD JOANNEM NEAPOLITANUM ET WILLELML.M PAPIENSEM interveniente, provenire cuncordia, obligavi me pro
CARDINALE.M. vobis, promisso scilicetquod suo tempore fldem de-
Audita sanctaj Romanae Ecclesiae turbatione con- bilam facerem, placitis conventionibus exhiberi.
dolui,quiadolorem matrisaudire sine compassione Porro sanctitas vestra minorem merilis meis gra-
non poteram filius spiritualis (18). Mihi enim dolor tiam retulit, minurem episcopali reverentiam detulit
ille specialiusincumbebat, quemipsa semperhacle- dignitati, minusque opinioni suae, minus fldei fra-
nus tanta charilate dilexit, tanta familiaritate di- trum salutique prospexit. Quid enim,si semelcon-
gnata est, tot beneficiis et honoribus illustravit. sensitjUniversitasjobligari? nunquidreatusahbatis,
Postmodumautemauditoincujuspersonamomnium D ûl depositio potuit eos aere [alieno quod contraxe-
fere vota coavenerant, moerorem gaudio, ploratio- rant, fldeque super ipso praestita liberare ? In vos
nera cithara, vocem planctus organo commutavi. tamen hcec potius quam in ipsos debet culpa con-
Gavisus siquidem sum paucos a generali concordia ferri, cum, eis circa spiritualia propensius occupa-
descivisse, quoruranumerusnihil aut parumunitati tis, ipsi fidei eldiligentiae vestraesuamet potestatem
Calholicae poterit derogare. Gavisus, inquam, quia crediderintet salutem.Quodsi vos curamanimarum
ei rerum summa commissa est, per quem facile re- suscepistisbona fidegerendam,ad conservandam fi-
stauranda libertas Ecclesiae creditur et honestag. dem eorum principaliter intendere debuistis, prae-
Porromea non luitinterim otiosa devotia, sed apud sertiracum hujusmoditransgressio solealcriminalis
eos inquorum oculi Deusmihi deditaliquid aucto- etiam in saecularibus aestimari. Super quod si igno-
(16) B., destinarel. (19)8., Cambium.

(17) B., Pruuen. (20) B., eredident.
(18) B., speciatis.
33 EPISTOLiE. 34
rantiameorumsimplioitasfidelisexcusat,invo8 tam A siout visum est, securitate commisit. Placuit itaque
veslra quam ea quae eorum futura essel, si rescis- nobis, consilio magnorum virorum qui aderant, ip-
sent, jure culpa transfertur, duplicisque reatus du- sum ad capilulum vice nostra destinare
et religiosaa
plex vos constituit negligentia transgressorem. Ac- personas, per quas nobis esquisitam remitteret at-
cedit quod prudenliam vestram semel iterumque testatio publica verilatem. Tu autem in absentem
commonui ut creditores exorare, adhibita etiara testimouium dici multa instaalia postulabas, nec te
noslra intercessionne, velletis : quod facile fieri po- permissurum pro nobis ipsum vel capitulum intrare
terat, ut solis precibus salva vobis adhuc esse pos- vel aliquid quod ihi diceretur audire, cum in inquisi-
set et utilitas et honestas. Redile igitur ad cor, et tione crimiuis reospraesentes esseoporleatelomnem
contemptum hunc consilio meliore deponite, fidem eis audiendi el respondcndi copiam indulgeri. Super
nostram et vestram et fratrum vestrorum ab hac, quo, quia de s.nepe dicti fratris crimine noluisli nos
si eliam est calumnia, liberate, quoniam res ista facere certiores, necesse haberaus ipsum interim in-
plurimam opinioni vestrce jam intulil licsionem, etsi nocentem reputare quem nec propria confessio ncc
fortassisnon abstuleritconscientiffi puritatem. Quod atteslatio quaelibet aliena convincit. Neque enim ip-
si veteri proposito decrevislis insistere, me quidem sum pro simplici delatione tua condemnari canoni-
meodacem promissionis e.îstere non oportet : sed y. cusordopermittit, prKscrtim cum te eum aliquando
ubi consilii mansueludo non proficit, manum forti- exosum habuisse constet, nec adhuo rancorem vete-
tudinis convenit adhibere. Studii itaque vestri sit ris iracundiae sepelisse. Per praasentia itaque scripla
infra proximum Pentecostea satisfacere, sicut in Ubi mandamus ut eum in claustro cum cseteris fra»
nostra fuit praesentia constitutum. Alioquin e.^^ ea Iribus sine dilatione, salva omni prislini slatus sui
die fraterDitatem vestram ab ofTicio altaris noveritis integritate, recipias, nec ullis eum molestiis in-
ea qua prffieminomus auctoritate suspensam ; fra- quietos, sed lanto eum benigniori charitate confo-
trum vero vestrorum oonscientite relinquo quomodo veas quanto ipsum es severiori vehementia persecu-
munus offerant ad altare, ai non fuerit creditoribus lus. Ad benigni siquidem Patris amplexum filialia
salisfactum, quibus ipsi se, elsi non propriis, vica- devotio convalescit, et sicul oJia provocantur inju-
riis lamen nianibus astrinxerunt. riis, sic benignitate gralia coraparatur. Quod si fra-
XX. ternitas tua pr^sentibus detrectaverit obeJire man-

AD EUMDEM. dalis, ab allaris officio te noveris ea qua libi prae-
Pro Wilielmo monacho olim nos fralernitati lua; einincrausauctorilate suspensum, donec et fratri de
semel et iterum scripsisse meminimus, ut eum de contemptu ordine judiciario
in injuria, ct nobis sit
monasterio tuo, quo professus est, reciperes, et

in satisfactum. Nosse siquidem debes in eo qui religio-
paratumad omnem humilitatem el obedientiam be- ^ ncm professus est, inobedientiam crimen esse, ip-
nignilate debita confoveres. Quod si adversus eum sumque ad exactissimam diligenliam teneri, qui
fraternitas tua aliquid haberel, quoraimus recipien- obedientiam praelato suo viva voce et scripto, jura-
dum esse decerneres, id ipsum nobis assignato tibi mento etiam corporaliter interveniente, adhibita
loco et terapore congrun demonstrarcs, ne aut ipse salutiferae crucis impressione signavit.
sine culpa societate collegii privaretur, aut quies XXI.
fratrum importuno reprobandae personae turharetur AD DO.MI.NLM PAPAM ALEXANDRU.M DE PROMOTIONE SUA.
accessu. Ovis enim ad ovile potius humeris est re- Benedictus Deus et Pater Domini nostri Jesu
portanda pasloris quam luporum m.orsibus expo- Christi, qui Ecclesiam suam, iramaculalara sciiicet
nenda, ad cujus salutem impretiabilis illis Cbristi sponsam dilecti Filii sui, mirabili semper benigni-
sanguis effusus est et institutionis evangelicae do- tate diligit et conservat. Licet enim ipsam aliquibus
clrina concurrit. Nos voro, cum tu nec monachum quandoque vesari paliatur injuriis, facit tamen cum
juxta mandata reciperes, nec post secundara cliara tentalione proventum, ut possit suslinere (/ Cor. x),
vocationem nostro te conspectui praesentares, ne in nec unquara portas inferi adversus eam prsvalere
contemptum episcopalis reverentia verteretur, ad permiltil [Malth. xvi). Neque enim expedil ut con-
veniendum te mandato severiore compuliinus, prs- {)
linuae prosperitatis status eara insolentem reddat
dieto fratri de exclusione, nobis de inobedientia revel otiositasnegligeniem,sedhumiIitatem conservet
sponsorum. Postmodum tamen, ne quid motu quo- intellactum. Et ei quidem
afflictio etvex;itio tribnat
libet facere crederemur, nosti quanta injuriam no- omnia cooperantur in bonum (Rom. viii), dura ipsa
stram facilitate remisimus, ut et tu exemplo nostro lanquam aurum in fornace probatur {Sap. iii) et ;
posses ad misericordiara invitari. Tu vero quam ad augmentum coronaj cuncta proBciunl, dumeam
durum te et inexorabilem proestiieris meministi, as- vis adversilalis fortiorem reddit et mallgnilatis in-
serens saepe dictum fratram publica totius capituli festatio cautiorem. Ipse vero raiserator et misericors
sententiacondemnatum exisse, pro delicto quodam, Dominus ad tempora tribulationis viros virtutis et
quoJ, sicut aiebas, secundum privatas inslilutiones consilii providet et praeformat, qui temeritatis au-
vestras veniara non meretur. Ille vero cum dileclum daciam repellere valeant et malignitatis astuliam
modisomnibus sententiamque capituli pernegassel, noverint declinare. Quod in sanctae et glorioss re-
innocentiam suara testimonio capituli cum omni, cordationis Innocentio papa satis evidenter appa-
ruit, qui extollentem se adversus omne quod dicilur A quara cateri gloriam veslraj promotionis amplcctor,
aul quod coliilur Deus (11 Thest. ii) dejecit hicreti- et vos apostolum Ghrisli, Petri vicarium, pastorem
cum, quem nobililas generis, quem divitiarura cu- et episcopum omnium qui Christiano nomine cen-
mulus, quem peccatrix eloijuentia, quem prudenlia sentur agnosco, el vobiscum Catholicam profiteor
ScBcularis, quem denique saecularium horainum fa- unitatem. Gaudeo itaque, quoniam desideratus dies,
vor publicus attollebal. Prajvaluit lamen (21) in dies scilicet exsultationis, illuxit,
quo revera resli-
alhlela Dei veritas falsitati, el humilitati robustae tutam crediraus virtutibus gratiam, virgam vitiis,
suiierba cessit ambitio, et de iniquilate justitia terrorem principibus, Ecclesiae libertatem. Gaudeo,
triumphavit. Vidiraus siquidera ipsum exaltrttum et inquam, quia ex hoc nunc sermo Dei non crit alli-
elevatum, sicut cedros Libani, et Iransivimus, et gatus, sed verbum ejus, quod in ore vestro verum
ecce non erat ;
quaesivimus, et non est inventus lo- est, quod impossibile credebatur, facili consumma-
cus ejus {Psat. xxxvi), quia nec inter morluos tu- bitur{22) effectu.
mulum neque titulum meruil sepultur». Dominus Properassem igilur jam ad pedca veslr» bealitu-
autem subliraavit cornu Chrisli sui, ul in eo unitas dinis araplectendos, ut ariditatem meam, quasi co-
Ecclesise rfiformari posset, et regnura ipsius omni- piosior de proximo, benedictionis vestrae rigaret
bus dominari. Memini ego, noc iJ a vestra reorei- „ ubertas, nisi nie zelus utilitatis vestrs maximo te-
cidissememoria, quanta ad maudata ejus principes nuisset ex quo elenira promotionis vestrae auribus
:
reverenlia moverentur, quam sublimis exstiterit, noirtris verilas et oppositae prsesumptionis crror in-
quantaque majestale refulseril Ecclesia, quantum notuit, festinavi ad nostri nolitiam principis id per-
in diebus ejus religio mundaet immaculata profe- ferre, ut vacantem animum ejus favore vestro qui-
cerit, adeo ut plures hodie religiosorum deserta bus debebam persuasionibus occuparem, ne nos
contineantquam ferarum olim habuerinlbestiarum. qualibet occasione raalignitalis astutia prKveniret,
Arbritrabatur ilie ad regendos homines utendum po. facilius etenim est animos occupare vacantes quam
tius sobri;e severitatis disciplina quam remiss3e mi- ipsos a conceptis affectibus revocare. Hajsit illeali-
sericordiE lenitale, Deo potiua quam hominibus quandiu,sed statim operante Spiritus sancli gralia
placere desiderans, ne ob gratiam hominum coram confirmatus.nullumsealium quam vossuscepturura
Deo posset contemptibilis apparere. Unde et virtus hilari constuniia eonslantique simul hilaritate pro-
ejus semper inter advcrsa major enituit, nec tanla misit. In quo,cum proxime de differenda vestrasus-
postmodum prosperitatis ejus insignia clarueruni ceptione imperatoris litteras accepissel, cui discur-
quaata pesecedentis adversitalis adhuc niagnalia ce- rentibus invicem litteris et legatis, plurima videtur
lebranlur.Neque enim confidebat in homine, neque charitate conjunctus, ne preces ejus sprevisse el in
carnera ponebat brachiura suum (Jgr. xvii), sed po- C praejudiciura ejus festinasse videretur, generale qui-
lius confidebat in Domino ; et erat Dominus fiducia dera suppressit edictum, sed nequaquam manus aut
ejus. Porro schismata haec in Ecclesia Romana fre- iinguam a litterarura norainisque vestri veneratione
quentiusaccidisseetiaraLateranensispalatii picturae continuit, neque quemquam noslrum voluit conti-
demonstrant, ubi Catholicorum Patrum pedibus pro nore. Arbilratus estsiquidera minus valiluram pro
scabello schismatici prffisumptoresascriptisunt,ubi vobis edicti jactantiain quam operis veritatera Firma
superborun et sublimiura colla Sapientia propria apud eum est et indubitata vestri apostolatus auclo-
virtute conterit et conculcat. Quod sane ea ratione ritas, atque in quamcunque partem cor praedicli
factum est, ut sanctis Patribus ceJat aJ gloriam vi- principis fueril inclinalum, iste procul dubio non
ctoriae testis ascriptio,in qua prsesuraptores iilivel sequelur errantem. Mei autem studii erit omnes
compressionis poenam sustinent, vel praesumptionis circa eum quasi vigilias observare, ne ora loquen-
veniam deprecantiir. Unde et sancti apostolatus ve- tium iniqua convaleant sed ipse in vestra, sicut se-
;
stri cathedra sine scabello esse non debuil, sed no- mel incepit, obedientia perseveret. Felicem enim
biliore scabello debuit illustrari. Neque enim incerta me, inquam, si unquam in hoc vel in alio benefi-
vobis est aut longinqua victoria, sed hurailitas ve- cenliaa vestra; gratus inveniar, ut devotionis raese
recundiae vestrK punitur ad terapus, quae congrega- D sallem inter caeleros aliquando velil vestra dignalio
tis in Spiritu sancto Patribus distulit obedire. Pari reminisci I Vestrum quoque est, quoties refulget oc-
elenim culpae tenetur obnoxius qui vocationem Do- casio, provincias omnes frequentibus
visitare man-
mini prievenit, vel recusat oblatam. Redibit lamen datis, ut ab omni parte nomini vestro et obedientiae
in proximo, Deo volente, serenitas, el modica haec pariter assuescant, quia non eril qui vel litteras non
ad radios veri Solis nebula dissolvetur, et redinte- recipere, vel mandatis audeat obviare.
grata unitate Catholica ab omni parte pedibus ve-
XXII.
stris universitas fidelis occurret. Interim autem
quaeounque caeteros sludia remorentur, quibus- BESCRIPTUM DOMINI PAP.« iLEXANDBI.
cunque desideriis profana trahalur ambitio, quanta- ALEXANDEn episcopus, servus servorum Dei, ve-
cumquetemeritatedetestabiliserumpatinvidia, ego, Arnulpho Lexoviensi episcopo, salu-
nerabili fralri
rainor licet omnibus, non minore tamen gaudio tem et apostolicam benedictionem.
(21) B., om. lamen. (22) B., consummabit.
37 EPISTOL^. 38
Litteras a tua nobis prudentia deslinatas, etc. A culi sunt. Alii gladiis disourrentibus territi, cum
Vide in Alexandro III papa, nd an. 1181, inter Pa- eiecto suo in munitionem proximam concesserunt,
trologix tojnos mox edendos. ubi eos adversariusille novemdiebus obsessosgla-
XXIIl. diis tenuit et inclusos,
exiguam, sicut poterant, ali-
AD ARCHIEPISCOPOS ET EPISCOPOS ANGLI.E. moniara toto illotempore mendicantes. Cnde etiam
Qiianla tempestate laboret Ecclesia atque in sibimentiendi causamcomponit iniquitas, asserens
quanto videalur periculo constituta, vestra quos hic Otlonem, priusquara alter eligoretur, pernovem dies
dolor langit prudentia non ignorat. Et filii quidera apostolatus cathedram solilarium insedisse, quasi
Babylonis prospiciunt et exsultant, qui quasi certura ilie ab initio, licet renuerit, non fuisset electus,
auspicantes de procellarum quanlitate naufragium, uniusque violenta possessio sanctificare injuslitiam,

ad diripiendas sarcinas etipsanavigii fabulata con- et ambitionis audaciam valeat expiare. Porro illi
currunt. Nobis autem securitalem praestat divina de carcere beneficio senatus educti, ad locum quo
proraissio, qua portas inferi adversus eam praevalere apostolica insignia servabantur, Domino miserante,
non sinil, sed vexationis injurias victori.s cerliludo perducti sunt, ut electio manciparetureffectui, et
compensat. Neque enim desperalioni locus est, ubi electus gratiam consecrationis per nianum Ostiensis
causam recliludo commendat, el virtatem patienliae t> episcopi,ad quenihocjure speciali pertinebat, ao-
/! 1 1• :_ .:_: :.-i:_r< :_..:j
(irmat interim oonscientia veritatis.Causse siquidem
«;„-.»i n„„: i:__i _i ._: _ .
ciperet. Denique cardinaies et episcopi, qui per di-
: •
nostrse neo ignota veritas est, nec incerta justitia, versas provincias legatioais fungebanlur ofCcio, ad
sed res luce clarior et pravitatis nube negotium eum pari devotione conversi sunt totique jam Ec-
;
purgat, et omni judicium 'absolvit errore. Si enim closiaeDei indubitalae tranquillilalis serenitas arri-
persona personae comparetur, nostram perfectio deret, nisi homo ilie ad pra^paratum imperaioris
oranium virtutum forraat integritas,
scientite et auxilium transfugisset. Verum ille gloriae suse et
quod non magis nostra quara adversarit-e quoque noQ Dei sedulus smulator, desiderii complendi,
partis lestimonio confirmatur. Alteri vero si nobili- quoddeproavorum exemplo conceperat,occasionem
tas generis et qussita ob hoc ipsum potentium gra- laetabundus accepit. Noslis enim praedecessores ejus
tia subtrahatur, non erit unde ad majestalis aposto- ad subjugandara ditioni suae Romanam Eoclesiam a
licffi tasligium audeal aspirare. Sed et si facta ele- longis retro temporibusaspirasse, ipsosque adversus
ctionum invicem conferantur, electionem nostram eamsemper vel suscitasse vel fovisse schismaticos,
omni ordine, omni solemnitate, omni denique ra- quo magis in jura ejus cui ipsi
ministerium debe-
tione subnixam, alteram plenara impudentia conslal bant (23), affectatum possent imperium exercere,
etomni rationis adminiculo destitulam. Nunquid eamque ad auam converso ordine non disponere.
enim unius episcopi, ipsiusque quem nostis, etduo- C sedevertarevoluntalem. Bene tamen, quoniamquis-
rum cardinalium toti Ecclesiae praejudicabit aucto- [uis ad hanc de confidentia potestatis illiusproru-
ritas, et reprobata universilate|Catholica intra qua- pitaudaciam, in ruinam sibi factus est, cseteris in
ternitatis hujus anguslias coarctata credetur ? Nun- exemplum, quo confusa deinceps cessarel elatio et
quid consecrationi, rile ac solemniter per eam cu- sua Ecclesiae Dei dignitas et reverentia servaretur.
jus interest multitudinem celcbratE, ea qua? post- CKterum hic biondaschismatici desperantis humi-
modum per paucas ipsasque emendicatas manus liatione seductus est, dum personam suam ar-
iile
contracta est poterit proevalere? Nunquid impuden- bitrio ejus exponit et causara, neque se quidquam
tiam conjecti sibi propriis manibus indumenti mi- fore, nisi de sola ipsius voluntate, praesumit. Unde
nax redemptorum satcllitum violentia consecrabit ? et ad pedes ejus ipsa dicitur apostclatus insignia
Certum siquidem Ottonem ecclesiam Beati Petri,
est resignasse, posteaque demanu ipsius investituram
cum ibi celebranda foret eleclio, armatorum copia accepisse per annulura, ut, veteri scilicet quaestione
complevisse, ut quod de meritis suis et sanctorum c(imposita,regnura plane de sacerdotio,de spiritua-
Patrum gratianon sperabat strictis in cervices re- libus temporalia, deecclesiasticis viderentur saecu-
sistentium gladiis usurparet. Deniqueconsensu om- lariatriumphasse.Indignumfacinusomnibusquesas-
nium inpersonamsanctissimi Patris Ale.iandri fir- D culis detestanda malilia.ordinalionem scilicetdivi-
mato,dum ipse laudabili verecundiarenuitex excu- nam qualibet temeritate convertere et redemptam
sat, imposituraque sibi manibus fere omnium plu- sanguine Christi perimere libertatem !
vialerepelIit,dissimulareuIteriusambitiononpotuit Praedictus itaque princeps uegotium suum, tan-

vel diflferre, sed etfusa temeritate nullo adhuc car- quam sub umbra pietalis exercens, eoclesiastioum
dinalium, sicut dicitur, prosequente cucurrit ad congregavit sasculari polcstate conventum,ut prs-
cathedrara,eanimirumfiduciaquod invitis armatis sumptionem schisraatici illiusproprio roboraretas-
non posset ab inermibus amoveri. Pari quoque sensu, etquos posset ad obedientiam illius tyran-
palatium festinationeconscendit, ut primus utram- nica; poteslalis terroribus inclinaret, ea siquidem
que cathedrara videretur insedisse, et quem jure intentioneut,ulriusquegladii virtute conjuncta, pri-
non poteral saltem defestinatione sorlireturascen- stinam reformaret (24) imperii majestatera ut, ;
sura, quo prsdicti tres eura de tota universitate se- utriusque invicem cooperanle potentia, omnia regna
(23) B., jure.., debent. (24) B., comminuta., p. reformet.
39 AKNULFI LEXOVIENSIS EPISGOPI 40
proprisB subjiciat ditioni. Porro illi quos schismatico ^ tis declaravit indiciis et expressit, quoniam Patris
conciliaverat necessilas aut voluntas, falsitatis et Alexandri nuntios etlitteras cum reverentia semper
blasphemiae symbolum conscripserunt, ut quod de exccpit et gralia, nullumque se alium suscepturum,
veritale non possunt, saliem conquisit» mulliludi- adhibita s«pe coram onmibus asseveratione, prae-
nis suffragio praevalere credanlur. Quod scriptum, dixil. l'urro litteras Otto oblatas reuuit manu regia,
si forte conligerit ad sapientis vestr» venire con- velut ininiundum aliquid sordidumque, contingere,
spectum, multa plenum falsitate credatis, licet, sed in contemptum ejus ligneae tabella;, quam ipse
eliamsi absolutam contineret in omnibus veritatem, de pulvere sustulit, manibus offerentis irapositas,
niliil quod ibi dispositum sit aliquem de juresorli- ipse statim coram nuntio post dorsum suum quam
Neque enim arbitrium dioi potest
relur ellectum. sublimius potuit, risu mullitudinis quae aderat pro-
ad quod voluntaria partium compromissio non sequente, projecit.
astringit, nec judicialis sententia quas nec ab ordi- Ex his igitur manifestom est voluntatem ejus in
naria jurisdictione nec a delegala procedil. Sed et favorem domini Alexandri, sine omni ambiguitate
causam communem privata auctoritate decidere firmatam, ipsumque vestrum magis ob reverenliam
qua arrogantia pr;esumpserunt nobisque, tanquam quaesisse consilium quam pro absolvenda qualibet
inferioribuSjimponere magistralum,quos divina bo- super hoc negotio qucestione. Solentenim principes
nitas pares ordine, et eadem speclabiles constiluit dominique terrarum majorancgoliaquadam semper
dignilate ?Sed neque causa dici debel, ubi inler mora suspendere, ut dilatione crescat aucloritas,
consentientesnullum potuitesselitigium,neque sine consummet. Super
m.i jjilaetitia desideria protracta
contradictione quaBstio vel formari potuit vel absolvi. quo planc cum idem favor principis veritasque
in
Ad haec si quod de Ottone factum est ab initio forte concurraut, manifeste vobisviam responsionis gra-
non valuit, ex post factoistorum nullo jure valuit lia divin« bonitatis assignat. Oportel lamen vos
couflrmari, cum ipsejam ab eo qui poterat con- propter aliquos, qui inter vos sunt, sollicite provi-
demnationissentcntiam debiliijue pcenam anathe- dere qui se schismatico illi dicunl cognatione con-
matis excepisset. junctos, no malignitas forte pra!vale;it, et eam quae
Scio sapientiiim vcslram validioribus argumentis ex Deo est supplantet cainis allectio charitatem.
potioribusqueraiionibusabundaro.ulPapienseillud Sed cuni universiias vestra convoneril, nolite quo-
conciliabulum nullius reputetis exstilisse momenti, rumlibetexspectare senlentias, nec eurum timeatis
et a vobis etiam minus intelligentium simplicilas offensam, sed conceptum statim in virtule spiritus
vaieat edoceri. Benedii-.tus autem Pater misericor- usuipate sermonem, ne dissimulatiovestrapraviiati
diarum et Deus totius consolationis, qui Ecclesiae praestel aiiJaciamvestroquesilentio blasphemiarum
Gallicanae soliam iiiisericordiam benignusiaipendit, C primitia convalescant. Tempestivius igitur zelus
ut eamsemper et agnitione veritatis illublret et pe- justitiae per os vestrum delibertate conscieniiae el
des ejus a justitiae tramite nullatenus aberrare per- confidentia veritatis erumpal, ut quasi quodam spi-
mittat. Sicut euim omnes quos ad oppressionem rituali tonitruo terreatur iniquitas, et, praparata
Romanae rabidaTeutonici furoris provexil
Ecclesiae ad subversionem fidei fallacia suffocetur. Dominus
invidia virtus Allissinii manifesta dejecit, sic omni- rnentes veslras in bonum sua pietate dirigat et con-
bus quos devolio Gallicana suscepit victoriam sem- firmet, ut Ecclesia; ejus studio vestro relormetur iu-
perconlulit et triumphum. Cumque mullis conste' tegritas, et quaj voslanlis ultro beneficiis et honore
caeteras regionea abundassc portenlis, sola Gallia prBvenit, gratos in opportunitate sentiat et fideles.
raonstra non habuit, sed sinceritate fidei, doclrina; X.XIV.
veritate, virtutum quoquc plurima cperum
lilulis et AD CAnOINALES ROMANÊ ECCLESl/E DE ELECTIONE
exhibitione praefulsit. Unde, nunc quoque persona- DOMINI PAP.T; ALEXANDRI.
rum penitus qualitalediscussa.factisqueeleclionum Quam apud principesnostrosadagnltioncm
utilis
plenius exploratis, in porsouam sanctissimi Patris sancti apostolatus, reverentissimi domini et Patris
Alexandri, de vere Catholici et serenissimi regis noslri Alexandri papae diligenlia nostia; devotionis
sui beneplacito convenerunl ; litterasque ejus et p exsliterit, ad notitiam vestram niJeliuni relatione
nuntios passira el suscipiunt et honorant. Sed quia pervenietaut pervenit. Nequeenim necessaria mihi
inter ipsum et principem nostrum, Deo volente, est in hao partc jactanlia, ut vobis rei veritas inno-
noviter est reformata concordia, placuit ob gratiam tescat, quoniam mc etiam dissiruulante latere non
ipsius ad momentum dilfere publicanda3 susceptio- polerit quod .Xortlimannia tola mirata est, et ipsa
nis edictum, donec isle nosler Ecclesiam regni sui de longinquo nihilominus Anglia recognovit. Bene
consuluisse posset, et quod menle concepit assensus autem mihi, quiajam fructum diligentia;hiijusprae-
veslriconnivenlia confirmasse. Nequeenim pruden- miumque laboris accipio, quoniam mihi salva est
tiam regalisexcellentiae docuitaliquid super tanto gloria nica, tcstimonium scilicet conscientite mes,
iiegotio inconsulta vestra sapientia diffinire, ne glo- penes quam gratiae apostolica; plenitudinem el in-
riam suara alteri dedisse videretur et reverentiam dubitatam divinae benedictionis percipio veritatem.
vestram minoris quamdebuilaeslimasse.Quaetamen Gaudeo itaque, sciens me revera matris meae gremio
superhoc ipsius ab initio Toluntas exstiterit, mul- contineri, ipsiusque sacris foveri complexibus el
:
41 EPISTOL^. 42
sinceris uberibus allactari. Guudeo, iQquam,cogno- A tim, sicut ilicilur, pluviali de manibus oflerentis
scens quam obsiinato schismatici miserandae caeci- arreplo, in humeros suos lanta festinatione conje-
tatis claudantur errore, quorura oculos circumfu- cit, ut haerentibus collo fimbriis pavimeutum lara-
saj lucis radii non illustrant, sed ipse potius exce- beret pars superior indumenti. Sicindutus ad ca-
dons manifesta; fulgor claritatis offundit. Judicati thedram, nullo adhucetiam praedictorum comitante
sunt, debitaraque commissi reatus exceperesenten- cucurrit, nomen ipse sibi vicloris acclamans, et
liam, quos Ecclesia, tanquam degeneres, Satanoe ad suffragandum sibiet decantandas laudes praepa-
tradidit in interitum carnis et a Catholica depulit ratos (27) impudenter exhortans. Mirum spectacu-
unitate. Neque caret exsecutione sententia, sed in- lum, nec manifesto carens futurae veritatis auspicio,
dihito mancipatur effectui, cum eos interim etcon- scilicet quod hic ei in ruinam quandoque verletur
aciontia torqueat et iraminens quotidie praevalentis ascensus, sicut ipsa praesumptae chlamydis inversa
Iriumphus affligat.Porro benigniusEcclesiae
Ecclesiae conversio prssignabat. Interea reseratis ecclesiae
suee divina providit manifestam facicDS
sapientia foribus, infame illudmaledictorum genuis irrupit
omnibus verittttem, ul neo simplicitas ignorantiam hoo i^nim cognalionis illius vetus agnomen esl, de
nec malignitas probabile quidlibet valeat (25) alle- qua ad effundendara bencdictionem in omnes gen-
gare. Sienim eos quosab uniiate Catholica profana tes pontifiex dicebatur assumi. Qualiter autem de
sejunxit ambitio, nurnerus vel opinio vel quaeliliet stirpe malcdictionia possit benedictio propagari
electionis forma defenderet, aliqua fortassis erroris facile non apparet, praesertim per istum, in quo
materia contrahi potuisset. Sed tres tantura de tota veluslae maledictioDisopprobriummerita contraclaB
universitate seducti sunt, et hi sane quos magis noviter exsecrationis attollunt. Discurrentibus igi-
supporlare videbatur Eoclesia qutim in aliquo de tur armatis, coepit per ecclesiam quasi quaedam
eorum industria gloriari, quia scilicet
eo-^ necvir- theatralis scena disponi, dum parietBs fulgor illu-
nec litterarum peritia commendabat.
tulis elegantia atraret armorura et lasciva quasi triumphantium
Nunquid enim is qui inter eos aelate praecedebat et acclamatio resultaret. Horum manibus deniqueplu-
ordine(Tusculanum loquor), horam quietis et pran- vlalicomposito, ad palatium usque perductus esl,
observare. Epicurus altcr reputabatur, ab
dii solitus comitantibus his paucisque sacerdolibus, quorum
omnibus omnium negligens, nisi alicujus forle quod infamis iiuaestus est simplicitatem peregrinorum
oblata sperati proventus auspicatio praevenirel? eludereet assiduis altare beati Petri sacrilegiis in-
Quod adeo verum est, ut caeteris laborantibus, so- festare. Porro hsc initia ejus non sunt meliore ga-
lus praemature.sicut dioitur, ab electione discesse- r< visa processu, si quis vel emendicatae exsecratio-
rit, quoniam hora prandii videbatur instare, ne nis ordlnem velredemptam laicae graliam potestalis
avidus desiderio suo fraudaretur exactor et inania exquirat. Nonne enim sacrilegii facinus de majori
adversus negligentes manus inciperenl viscera mur- cumulura iniquitate contraxit, cum Simoniacam
murare. Aliu3,atfectata! cancellariaeconfusus oppro- constet intercessisse per omnia pravitalem, sicut
brio et aliens prslationis honore dejectus, con- refusa seuatui populoque Romano pecunia, publi-
ceplum de invidia personale odium in Ecclesiam cisque palam eediliciis impensa conviocit ? Sed et
convertere temeraria malignitate pra;sumpsil. Ter- hoc immanius est^quod redemptarn sanguineChri-
lius vero, solius inler alios peritura; privilesiocar- sti prostituit Iibertatem, qualenus Ecclesia, quae
nis exsultans, arbitratus est nihil negandum san- jure suo cunctis semper est dominata principibus,
guini. nihil sacris canonibus deferendum : neque officialis sui manciparetur obsequio quo el incom-
enim potest debitam eis exhibere reverenliam quos parabilis privilegiuin majestatis amitleret etad mi-
ignorat. Ideoque aimilem sibi Brutum Brulus elegit, serabilem statura conditionis novissime deveniret.
ut in ulroque sibiinvicera de pari litterarum impe- Et nos quidern non potuimus haec oculis praesenti-
ritia responderel. Sed el aposlolic» severitalis eos bus intueri, sed veritas ad nou per eos quividerunt
disciplina terrebat, ne eorum praacipilem cohiberet n fideli relationepervenit. Quod aulem publice gc-
audaciam et vagos temerariae cupidilatis frenaret stum esi, multorum nobis testimonio potuitconfir-
excursus. mari, pr^sertim cum testes praereplcE dignitatis
Hic numerus, haec tanta peritia, hoc tam vene- bonore praefulgeant, et simplex absolutam reddat
rabile sancturaque collegium Ecclesiam Dei, imma- concordia veritatem.
culatam scilicet sponsam dilecti Filii sui, renitenti- Hac igiturparte de qualitate negotii et persona-
bus universis affeclavil ad propriam pertrahere rura meritisaestimata,jucundummihi ostadpartem
Toluntatera (26), et a dextris Regis ad detestabiles alleram oculos aniraumque convertere, et opus
Satanse transferre complexus. Visa tamen tolius eorum qui elegeruntpersingulaspartes tolo mentis
fere universilatis concordia desperati, ad unitatem gaudio contemplari, eique referre gralias qui san-
statim redituri fuerant vel inviti : seii, stupentibus clo collegio vestroprudentiam conlulit et virtutem,
ipsis ideoque cessantibus, schismalici majoris diu- qua et serpentis declinare malitiam et grassantis
liu3 etfrenata non tulit ambitio, prseparatoque fur- superbiae valuistis repellere pravilatem, Sed neque
(25) C, audeat. (27) B., prseparator.

(26) B., votuptatem.
Patrol. CCI
;
43 ARNULPI LEXOVIENSIS EPISCOPI 44

nomen parlis tanlilla eorum mcretnr exceplio, nec .\ timore': nortunios fiHelibus excubila aml)ienilu3
universitatem nostrampartisdecelappellatione cen- {Cant. iii). Ad vos, velut ad lucernam super rande-
seri, quia perditorum segregatio numerum non /«/'r!(m positam (il/ai/ft. v). Orientalis parilcretOc-
minuit electorum, necdetriraenlum sentit area Do- cidentalis concurrit Ecciesia, sed ad insulas quae
mini, et granis manentibus palese ventilabro pur- procul sunt, sonus veritatis exivit, a quibus, tan-
gante discedunt. tgitur omnia recensenti raanife- quam a finibus terrae (Psal. xviii), plerique jam per
stum quod sanctilatis zelus conseoravit initia, pro- discriraina multa venerunt audire sapientiam Sato-
cessum junctaprudentiaefortiludo direxit, patientia motiis (Mallli. xii). Licet enim nos plurima locorum
debito consummabil elTectu, pacem Deo volenle per- spatia disjunganl, charitas semper indivisa conjun-
severantiffi fides inconcussa praestabit. Nihil hic gil quos unus spiritus, una fides, una confessio diri-
carnale, nihil terrennm, nihil vestri ad privatara git ad salutem. In hac decrevimus vobiscum con-
utilitatem oculi respcxerunt, sed ad commune bo- stantia permanere, in hao vobiscum vivendum est,
num et honorem Ecclesiac totis voa oonslat anhe- in h;ic, cum voluntîs divina deoreverit, inoriendum,
lassedesideriis,totis viribus insudasse.Prsdicabitur quia neque mors, neque vita, iieque aliquid unquam
ilaque noraen vestrum, el a mari uaque ad mare ab bujus nos sententiffi professione sejunget. !nte-
excellentiae vestrae gloria personabit, formamque jj
rira si doraino nostro etvobis noalrara nonpossimus
dabit posleris etexeraplura, ne a justitia et veritate praesentiam exhibere, aliqua tainen ex parte supplet
persecutionis cujuslibet errore discedant. Ad haec devotio charitatis absentiam, quoniara venerabili-
Spiritus quoque teslimonium perhibet spiritui no- bus Patribus nostrissedisapostolicae legatis assisti-
stro {liom. viii) quia nobiscum schismaticum illum mus, cum eis toto studio sanctae Romanffi Ecclesiae
publica omnium conscientia respuit et condemnat, utilitatibus insistentes. In quibustantarefulget apo-
et electum nobis anlislitem sincerae charitalis et stolica3 sanctitatis et doctrinae perfeclio, uteis plus
reverentiae brachiis amplexatur. Opera siquidem gratise merita contrahant quam terroris reverentia
illius manifesla sunt, opera scilieet maledictionis disciplinae. Viri sunt, quorum sanctitatem mirstur
et scandali, opu3 autem istius in benediclione est, populus, sapientiam clerus usquequaque collaudat
etfavorejus in gentes quotidie convalescit. Corda Ad
ad virtutem severitatis principes expavescunt.
enim omnium nobiscura sunt, eorum eliam quorum sumraam,tantaomneopussuum mansuetudinetera-
linguae nobis qualibet saeculari necessitate recla- perant, ut neque severitas disciplinaa pereat, et in
mant, adeo ut si nondum de corporibus, de cordi- omni parte sanctae Romanee Ecclesiae gratia conva-
bustamenomniura verumsitEcclesiamtrinmphasse. lescat. Porro super facto illo, in quu regem Fran-
Nonne enim in eosqui ab hac fldei unitate dissen- p corumadversus eoa scandalizatum audistis, prorsus
tiunt ultio divina manifeste procedit, et voluntas excusabiles sine omni dubitatione credatis, quia
ejus evidentibus indiciis declarata patescit Nonne nunquam ab consensum dispensationis illus per-
'?
princeps ille, cui multo lempore Roma

similem a Irahi potuissent, nisi eos inexpugnabilis necessitas,
non habuil, cujus Dominus apprehendisse dexleram et inaestimable bonum recompensationis illieo pro-
dicebatur (Isa. xlv), cujus fere usque ad remota venturae (28) traxisset. Convenerant siquidem ex
Orientis terror excesserat a die susceptionis. Olto mandato regura venerabiles de regno utriusque jier-
divino ccepil judicio reproliari, adeo ut hi quos ante sons, ut de Romani pontiflcis susceptione tracta-
securos moenia non reddebant, congredi cominus rent, de quo nihil adhuc publicefueratconstitutum.
ausisintet ei de prosperitate successum insultare? Stabant itaque fratres illi causam Ecclesina,non
Revera digitus Dei est hic {E.vod. viii), de.tlerse sine magno discrimine, prosequenles, quoniam
Excelsi repenlina mutatio {Psat. lxxvi), parcenlis apud plerosque favor iniquitatis convaluerat, adeo
adhuc et in ira corripere diCferenlis. Utinam sape- ut qui raanifestae repudium veriiatis suggerere non
rel,et intelligeret ct novissima provideret {Deut. audobant,differendumpotiuss8eculari quadam aslu"
xxxii),quia totdetrimentaprKsentiumquaedam sunt tia eventum scilicet rei dubiae potiua
praedicarent,
indicia futurorum I exspectandumquam subjiciendam fortuitis casibus
Omnibus igitur ab initio rite perspectis, dominie' D tantorum principura majestatem, non oportere eos
patres magna vos convenit exsultatione gau-
mei, lemeritale niraiae festinationis involvi quos securius
dere, quod de omni carne singulariter estis ad hoc illaesos sola poterat exspectatio conservare, Roma-
tempus electi, per quos fidei verilas, perquosforraa nam Ecclesiam semper onerosam exatitisse princi-
justitiae, perquos Ecclesiie libertas inconviilsa ser- pibus, jugum aliquando data occasione ponendum,
vetur. Quod enim nos in hac vobiscum unitate con- donec cupiditatis poenas ambitio deteatanda hiissel,
sislimus, quod haereticam pravitatera cum suo dete- solveudura raorte alterutrius quaestionis incertum,
staraur auctore, vobis debetur gratia qui coepistis, a atqueinterimpossereligionemepiscoporum persin-
quibus nos auctoritatem diximus et exemplum. Ipsi gula regna sufficere, donec divina voluntas signia
itaque duces nostri, ipsi revera dc fortissimis Israel evidentioribus apparerel. Accedebat legatorum im-
estis, quibus lectulus Salomonis dalus est, propter peratoris et cardinaliura, raaledictiscilicet Joannis
(28) B., venturse.

4S EPlSTOLiE. 46
et Guiilonis, instantia, quibus dari videbalur de j^ veile credatur. Illud enim hominum genus quadam
niodica dilatione triumphus, si fratres vcstros vel austeritale semper notabili urli suae reverentiam
ad modicum tempus quaelibetoccasio suspenilisset. sola severitatis exhibitione conquirit, et quasi de
Prasterea, cum animos regum in favorera domini benignitate vilesceret, infamat omnia quaecunque
nostri omniam conscientia crederet inolinatos, in miser patientis appetitus exposoit. Utinam quod ad
partes imperatoris eessisse dilatione pra^stita cre- virtualia pertinel, iilem nobis usus et abstinentia
dereiilur, et paulo minus detrimenti suscipio quam prieberelur, ut suspicionem communicatio tolleret
Sed et rex Francorura
notitia forte veriiatis aCferrel. el fidem pietas compassionis augeret! Ad haec defe-
rei diffinitionemregis Anglorumvoluntaticoramise- ctum imperitiee suae culpae semper segrotantis ascri-
rat, nihil so facturum publice contestatus, nisi bunt, ut aeger et inedia pereat, et calumniae con-
quod ipsius ei sententia prajdictassel. Praevaluerat lumelia crucietur. Denique ad mercedis augmentum
itaque consilium dilalionis, ut quanlo spatiosius, sententiosis sermonibus incedentes, gratiam sibi
tanto utilius utrique regi posset esse consultum, misericordia; divinas prceripiunt, ut quud miseratio
atque interim aliqua possent de ipsis eventibus au- divina contulcrit (29), de eorum videatur diligentia
spicari. Quia igitur de arbilrio rcgis Anglorum tota provenisse. Haec ad praesens apud celsitudinem ve-
causa pendebat.exaudiendus erat potiusquamseve- P strara incommodo nos excusent, quia, personam
si
ritalis alicujus austeritate terrcndus, de cujus sim- corporalis impotentia detinet, majestati tamen ve-
plici favore in momento Francorum, Anglorum, strae devolio charitatis occurrit. Causa quoque no-
Hispaniensium, Hiberniensium et novissime eliam strorum, quae interim in veslro sunt auditorio ven-
Norwegiensium regna cocpistis.Sed et undequisori- lilandae, commendamus attentius, ut in eis apud
turam .'iuper eo proesumpsisset offensam, quod ab vos et araici diligenliametjudicis inveniantaequita-
initio pro bono pacis scripto eliam interveniente, tem. Domino quoquc regi supplicos pro nobis gra-
regum sanctitas,religio pra3sulum,principum fides, tias exhibete,quod infirmitati nostrae tanta libera-
populi congratulatio devota tirmavit ; nec rei effi- litate compassus est,et as alieuura quod tam ipsius
cientiam coramunibusregulis,?ed quod magis acce- quam alia qualibct occasione contraxeram, si secus
lerari posset, ecclesiasticre poiius indulgenliae desti- accideret, regali suscepit munificenlia persolven-
navit. Quod si quid de indulgentia contra easdem dum, fidcmque devotionis nostraB et sedulilatera
regulas constat csse delictum, nihil tamen criminis laudavil obsequii, eaque sibisaepius exstitisse fru-
intercessit, vulnusque modicum totius operis sani- ctuosa cognovit. Dulcius et efficacius inter orania
las asservala compensal. Hic certe zelus enrum, medicamen accepi gratiam Domini mei, in oppor-
hsec fuit dispensationis intentio,quam non ultronea tunitate copiosius affluentem, cujus alacritas om-
voluntas obtulit, sed importunitas necessitatis ex- C nem protinus injuriara passionis exclusit, Felicem
lorsit, quoniam, si ea diesermo non fuisselconsum- me,inquam, si unquam inveniar accepisse non m-
raatu? in bonum, procul dubio fratres vestri repul- grate quoil tanta tamque facili mihi bonitate coUa-
sam diulinam vel percnnem sub dilationis imagine tum est, si utililaiibus ejus et glorisedatum mihi
reporlas.sent. fuerit totis facultatibus, toto studio, totis semper
XXV. viribus inservire ! Licet aulem majestas beneOcii
AD HENnlCUM PISANUM LEGATUM ROMAN.E ECCLESl.E. l modulum nostrae parvilatis excedat, dignissimus
Posl discessum vestrum importuiium tertiaoae profecto dicendus est quisquis lolum quod potesl
quater passus accessum, tandem ad medicinaj re- ad gratiarum congerit actionem.
medium salutare confugi, quod lamen paulo minus XXVI.
mihi niolestum exstitit quam caloris interaperantia AD EUMDEM.
quae prscessit. Habeul enim medicinae remedia ne- In quo verbo reges nostri de susceptionedorcini
scio quid abominends
malignitatis admistum, et papse convenerint, veslra sapienlia non ignorat. El
ne gralis confcrant omne beneficium, semper ad- noster quidem ad ecclesiaslicas personas regni sui
junclo maleficio recompensant, ut, ctiara cum pro- legatos destinavit in Angliam, cum litteris quas a
fuerint, indignius ulciscantur. Convalui tamen et ]) domino papa rcceperat, el seripto illo quod a schi-
per gratiam Dei et merita vestra jucunda mihi spes smaticis est de Papiensi conventiculo fabricatum, ut
optataj sanitatis arridet, porlumque salutis nostra scilicet utroque scriptotanquam allegalionibus par-
credilur anchora continere. Aliquae tamen adbuc tium utrinque proposito, rectius possinl, quasi de
praeterita; passionis inhaesere reliquiae, macies el judicio formareconsilium, et liquidius de contem-
aegritudinis cognata debilitas, delicatus appclitus, platione falsitatis opposila: cognoscere veritatem.
cujus faslidio nulla copia, nulla satisfacere potest Cui sane colloquio, quia corporaliter adesse non
industria ministroruin.Ad recidivam medicus para- potui,per epislolam saltem interesse curavi,ut per-
tam dioit essemateriam, ideoque studium subtilio- sonae vicem pagina suppleat et vivffi vocis instan-
ris observantiae sorupulosus iraponit, ruptisque tiam epistola fidelis instauret. Cujus etiam epistolae
labiis et lingua palpitanle tanla potum tribuit par- transcriptum sanctitati vestra censuidestinandum
utilem.offi-
citate, ut sitim potius irritare quara corapescere ut devolionem meara, quamvis parura
(29) B., contulit.
47 ARNULFI LEXUVIENSIS EPISGOPI 48
ciosam lamen vestra dileclio recognoscat. [)e ca2- X X.XVIl.
tero,librum gnnodii vobis raitto, alienum quidem, AD WILLELMUM CENOMANKNSEM EPISCOPUM.
sed, si e\perientia vestra probuverit, transcriptum Dominus Radulfus thesaurarius Rolhomagensis
cum quanta fieri polerit festinatione remiltam. Ego amicus noster est, corapertumquo habet quod ego
autem librum illum non viderara, priusquam mihi apud sanclitatem vestramjaradudum plurimam sira
vestro fuisset assignatus judicio, visoque miralus grafiam consecutus. Inde estquod nostra apud vos
sum qua primum ab auolore confidentia editus, aut intercessione postulat adjuvari, quoniam in duobus
quo postraodum ab aliis fueril favore Iranscriptus. se gravari conquerilur, super assignatione loci,
Neque enim mihi dignus videtur, cujus studio vel quem vos ei et domino Pictaviensi, ad agendum de
acripturae tantum tempus debeat sive census im- causa qu» inter eos vertitur, assignastis. Cum enim
pendi, cum et volumen effusum sil, et ad intelli- civitas veslra in medio si fereconstituta,paulo ta-
genda quse scripta sunt singula muttis el tsdiosis meo a Rolhomagensi clvitate remolior, vos eum
oporteat ileralionibus replicari. Prima siquidem quasi in occursum adversarii sui ad ulteriora loca
facie difflcilis et obscurus incedit, et cuni rerum trahore dcslinastis. In quo videtur ei quod affectio
difficultalem stylus lucidior debeal aperire, in- vestra in favorem oppositae partis cojperit esse pro-
telligentiam polius sermo tenebrosus obtundit. r> ciivior, quia statim ei de spatii dislributioue adeo
Cumque multum habeal laboris inspectio, nihil ha- propitius exslitistis, ut adversario quadraginla tan-
bet assecutio voluptalis, quia neo absolutione sen- tura milliaria ad veniendum, et ei centum ipsaquo
tentia complacel, nec oratio veuustate. Summa enim importuniora pra;fixeritis ad eundum. Quod si ei
(30) ejus intenlio esl, aliter omnia dixisse quam censuistis pro episcopali reverentia deferendura, id
CBJteri, ideoque totumquod loquilurexquisita qua- eatenus faciendum est, ne in onus aut pra;judicium
dam intrioalione complicat et innodat, ut rectius allerius liberalitas effusa procedat. Sic enim inter
lanodius quain l<;nnodius debeat appellari. Porro in partesmediadebelesse judicantis religio,utliberam
metricis producta breviat, suaque nihilominus au- de pari singulis exhibeat aequitatem, ne senlentiam
ctoritate brevienda producil, nullaque vitium falsi- dictassevideatur alfectio, sedjustitiarationis instru.
tatis virtute redimitur,quia ipsum neo cultus oratio- mentis componsala formasse. Rogat igitur, nosque
nisnec dignitas materiae recompensat.Unusquisque pro eo supplicamug atlentius, ut locus eis ad agen-
tamen ad observandas proposilae legis tenetur an- dum, facta aequius spatii distributione, Genomania,
guslias,dicendiquelibertatem necessitatesupprimit assignetur, aut citra, ut el nos interesse possiraus,
quisquis se ad observantias hujusmodi arbitrio pro- quia.ob familiarilatem utriusque parlis et gratiam.
pris voluntatis astringit. Facilem vero duplex culpa o pluriraaminlereosoomponendifiduoiam obtinemus
veniam non merelur, oum el inlellectum retundit De allerius vero loci et temporis assignatione de
obscuritas, et aures metricae corruptio joounditatis vobis conqueri pars illa non poterit, quoniam hic
offendit.Credo ego librum hunc apud veleres nec citalus semel pro simplici absenlia condemnari non
notiliam habuisse, nec gratiam, ideoque nec in ma- potest, donec seoundo vel terlio eliam citatus for-
nus venisse multorum, sed sepultum diutius veteri tasse sit, ut pro multiplici absentia de manifesta
quolibel armario latuisso, donec noviter in lucem coatumacia condemnetur. Valele.
merilo obscuritatis et nova peregrini nominisadmi- XXVIII.
ratione processit. Sunt enim quidam,qui eo diflioi- AD HUGONEM ROTHOMAQENSEM ARCHIEPISCOPOM.
lia majoris sstinianl, quia minus inlellecta miran- Super injuria quam nobis inferl dominus Fiscan-
tur ea minoris et taoquam puerilia reputant qua;
; nensis litteras vestrae majestatis accepimus, conli-
jucundaluoidi sermonis serenitas illustral. Caelerura nentes quod ipse nobis sacerdotem ad Ecclesiam
obscuritatem tanquam tenebras evitandain Seneca illam de qua agitur per manum vestrain consentit
noster, et Tullius, et cseteri quorum soripta com- offerri. Et nos nimirum sanelcB et benignae nobis
probantur, ostendunt. Julius quoque Caesar, vir diligenti» vestrae gratias agimus, sed versuti homi-
illustris eloquentiae (31), culpaliiles esse denuntiat ]) nis timemus aslulias, ne hoc fucto et prudentiam
qui ea volunl loqui vel scribere quae hominas mi- veslramcircumveuire.eljustiliae nostraepraejudiciuni
rentur potius quara intelliganl, etse tanquam sco- comparare disponat. Judicalum enim est ialer nos,
pulura ita fugere insolens atque infrequens verbum. el a delegatis ab apostolioa sede judicibus impera-
Legite taraen, ipsumque non de jestiniatione raea, tum ul nobis ablata restituat, et excommunicatos
sed de vestra polius experieotia judioate, ne meritis ad salisfactionem venire compellat, sacerdotem of-
ejus ignorantia mea prcEJudicium irrogasse dicatur ferat, per quera et Ecclesiara et populum nobis,
ipsumque vestri favoris senteiitia defraudasse. Quod tanquam animarura suarum, fa-
pastori et cpiscopo
si irrefragabilem quaeritis de prosa ferre sententiara, ciat obedire. In quo si de allerius et non de ipsius
ipsam secundum versuum inerila judicale,quia ve- manu suscipimus sacerdolem, non restituta nobis
rum est ipsum pari peritiacircalemporasyllabarum videbitur, sed sequeslrata posses3io,plurimumque
et dictionum naturam virtulemque versari. Valete. hoc polerit partein nostram, cum de domino traota-
(30) B. om. enim. (31) B. om. vir ill. eloq.

49 EPISTOL/E. 50
bitur, impedire. Sed necad obsequendum judicibus A. rias, ipsaquebeneficia sinislra constanterinterpre-
sola sufficit sacerdotis oblalio, nisi el ea quae prae- tatione deprivant. Hoc mare navigalis ; in hac vos
soripla sunt nobis integre fecerit exhiberi. Si tamen oporlel vivere lempestate, in qua vos quoque Si-
ad praesens de ea inter nos compositione traclare- renes timere oportet, subitos applaudentium risus
tur, quae omne in futuro liligium toUeret, possemus et melicas adulanlium cantilenas. Inter quae omnia,
ad omnem temperantiamconsiliovestrsepaternitatis una vobis sitevadendi fiducia, cum sinceritas fidei,
adduci, sed adversario ad pugnam se lotis viribus tum honestae uperationis integritas ;
potiusque de
accingenti viresaddere,non est imprudenlistantum lestimonio conscientiaevestraecumApostoIogloriam
hominis, sed insani. quaerite {Rom. ii) quam alienae lingu» lubricum vel
XXIX. vulgaris aestimationis redimatis incertum. Uaec
AD SANCTUM THOMAM, DOM ESSET REGIS AXGLI.E enim majori quam veniant pernioitate praetereunt;
CANCELLABIUS. illa quamvis ingratum quandoque sortiantur acces-
Venerabili et dilecto amico suo Thom.e iliustri sum, felici tamen semper exitu gloriantur. Ha»c
regis Anglorum cancellario, Arnulfus, I.exoviensis autera vobis scribo non ut Minervam, ut aiunt, lit-
Ecclesias minister humilis, salutem et plurimam di- teras doceam, sed cum amico loquens sermonis
lectionem. p cursum retinere non potui, praesertim cum congra-

Litteras veslrae dignationis accepi, quarum sin- tulantis animi quasi quasdam lascivia perurgeret,
gula verba mihi visa sunt stillare dulcedinem et dominum Serlonem fidelem noslrum cum paucis
suavi sincerae charitatis melle manare. Gavisus sum modicisque negotiis quaa portal, charitati vestrae
salvam mihi esse apud vos preerogativam pristinae commendo, hoc scilicet adjuncto ut sub absentia
familiaritatis et gratiae, neo eam demigrasse looo- mea gratiam principis quam ofllciosissime merui,
rum distantia, neo frequentibus negotiis exspirasse. vestra mihi diligenlia conservetur, quoniam apud
Gavisus,inquam, quia post epistolam vestram nulla juvenem sine admonitionis pabulo diu non poterit
potuil residere dubielas, cujus majestatcm nequa- vivere, quin exspiret. Bene semperque vale.
quam convenit vel vitium falsitatis incurrere, vel in .XXX.
adulationis vilitatem descendere. Vivil autemvobis AD DOMINUM PAPAM ALEXANDRUM.
apud me nihilominus verae dilectionis affectus, quem Grata raihi refulget occasio, multis exspectata
etsifrequens operis exhibitio non illustrat, supplel temporibus, multisartibua exquisita, videndi scili-
tamen sibi conscia promptas devotio voluntatis. In cet faciem domini mei, et matrem meam sanctam
amicilia etenim sola animorum voluntas exquiritur, Roraanam Ecclesiam visiiandi. Jocundum est me
nec crementi patitur quaestionem ne prosliluta possit quibuslibel offerre periculis, quibuslibet inferre la-
vel mercenaria reputari. C boribus, ut merear aliquando frui desiderato vestrae
Sic namque in sua per se puritate consistit, ul in serenitatis aspectu et jocundo sacri sermonis allo-
ipsa operum exhibilio non nisi vicem accessionis quio recreari. Iturus alia vice fueram destinandus
obtineat et sequelaa, nec rebus iortunae tenelurob- aprincipe.sed importuname bellorum emergentium
noxia,suam sibi per se tribuens et retinens digni- retraxit invidia, quibus transigendis studium dili-
tatem.Quod adeoverum est, utinter divites rarior gentiae meae, cum necessitas Ecclesiae, tum reipu-
semper soleat inveniri, et plane quasi divitiarum blicae requirebat utilitas. Quod siquidem iter desi-
multiplicitatemexosasimplicitatipaupertatisvidetur derio magisquamimperio mandanlisassumpseram,
securius inhaerere. Rara est eoque pretiosior, nus- ut impetrata poliusquaminjunctalegatio videretur.
quam tamen rarior quara inter eos qui ad principura Nunc autem compositis oranibus non missus, sed
tractanda consilia et negotia disponenda vocanlur. sola devotione ductus, advenio ad exhibendum bene
Ut enim caetera taceam, sollicita mentibus eorum placito domini mei corpus et spiritum, ad impen-
dominatur ambitio, dumque alter alterius metuit dendas omnes, tanquam ex de-
utilitatibus vostris
studio praeveniri, procedil invidia, quam in odium bito, peculii facultates. Attamen,utveniam,oportuit
statim converti necesse est. Uic elenim est mos me causasquasi necessitatis inquirere.quia nequa-
vetustus invidiae, utsuccessus alienossuum judicet D quaiu mihi patuisset egressus, nisi aliqua crederer
detrimentum sibique sublatum reputet quidquid ad importunitaie compelli. Cum enim principi nostra
commoda cesserit alioriim. Torquetur igitur, men- seraper sit ofQciosa praesentia, non tam me devo-
tisque tormentum eontracta vultus hilaritate dissi- liooi meae morem gerere, quam ad publicas ulilita-
raulat, el obscuram fallacibus blanditiis induit siles et 8ua vellet obsequia relinere. Cura autem ve-
mullatem. Porro si quempiam favor prin-
adversus nero, facile comparebit quid ascribi devotioni, quid
cipis fuerit immutatus, eumque coeperit oculo necessitati debeat impulari. Venio (32) igitur, non
severioreperstringere,omni statimsolatiodeslitutus ex animo quidem, sed taraen verbo tenus impelrata
egredituris quemsodalium gratia,quem applausus, licentia, si nolui mihi de silentio ipsius facere quae-
quem denique sedula omnium obsequia frequenta- stionem, quoniam etsi non facies oculis, votis ta-
bant. Insultant quorum corapassionem sperabat ad iiien oratio respondebat, nec abjicienda videbatur
omnia, et veteres occasionem nacti requirunt inju- occasio, quae tanto desiderio quasrebatur. Venio,
(32) B., nemo.
51 ARNULFI LEXOVIENSIS EPlSCOPi 52
inquam, non insidias hostium, uon itineris difficul- A baturEcclesia, omnisque ubique religio commenda-
tales, non aeris intemperiem, non injunas maris bat, si quis vel elTusam in omnes charitatem, vel
attendens, ea cerle llducia, quoniara meritavestra ordinis vellet attendere disciplinam.
Nec ab ipso
praecedent tacieni meam, el, Deo volente, de omni- tantumhoc,sedmultarum venerabiliumpersoiiarum
bus locis obstantia qua^libet amovebunt. Inlerim studiis,mullarum fueratauctoritateperfectum,quo-
iDdicandum vobis censui compositK necessitatis niam ad studia luborumejus prosperasemper optati
astutiam, quae me a rogiis occupationibus reddidil proventus auspicia concurrebant, adeo ut ad consti-
absolutura. Reporlaverunt Silvester tbesaurarius tulionem Ecclesiae illius contendere virtus etfortuna
ecclesiao raeae, el Joannes nepos Sagiensis episoupi vidorenUir. Exsultabat apostolica sedes,quod prima
ad Cenomanum et Abrinconenseraepiscopos lilteras fundamenta jecisset, quod promo-

tantae religionis
a sede vestra, superquibusdam causis adversus me tionem ejus continuo fovere non deslitisset au.xilio,
absque ooini appellationis remedio terminandis. quod consummationem ejus privilegiis et valituro
Quarum co^'nitioni dorainum Willelmum Parisicn- inperpetuum anathemate communisset, omnibus
sem, sanctse Romanae Ecclesi;« cardinaleni, contigit siquidera privilegiis ejus in perpetuura vice saluta-
interesse, ipsoque prsesenle prsedictus thesaurarius tionis invenitur ascriptum, quo manifeste voluntas
omnes querimonias quas habebat refutavit in ma- „ declaralur auctoris quod id stabile fore voluerit, non
nibus judicum, etquod eas adversum me deinceps alienis reliquerit arbitriisimmutandum. Res quippe
non moveret fidecorporaliterinterveniente firmttvit. transitoria titulo perpetuilatis nonmereturinaoribi,

Ego aulem ei eorum intercessione gratiam reddidi, quoniam quae taliter inscribuntur, vel perseveran-
el, licet ingratus manifestusque calumniator in om- tiae slatum retinent, vel tituli falsitatem. Quod au-
nihus appareret, delictum oraue ea quas plurimura tem dicitur preedecessorera successori suo legein
inter necessitudine junctos vertitur, facilitate re- darc non posse, vel prajcise falsum cst, vel omnia
misi. Verura Joannea,cum hinc inde rationibus dili- possunt impune saactorum Patrum instituta con-
genter auditis contrariam sententiam reportasset, V6lIi,quoruin tamensapienliamnarrant populi,quo-
ad solatium confusionis euas magisquam ad causae rum laudem Ecclesia nuntiat, et sepulcra eoruiu
remedium sedem apostolicam ad lial. Februar. ap- frequentibusmiraculis gloriamagniflcenlitTeoeleslis
de mediooranem appellandi licentiam,
pellavil, licet illustrat,privilegiasiquidemRomanorumpontilicum,
eo quod ipse a vobis reportaverat oraculo, sustu- quasi quasdam ipsorum testamenta credenda sunt,
lissel. Cum ilaque rebus judicatis standum sit, nec a mortetestatoris exspirant, sed potius ab ipsa
praesertim ubi nuUa possunl appellatione suspendi, contrahunt Grmitatem, nec defectu personae sublata
certum estquiaad refricationem rei judicataj nulla perit auctorilas eorum quae religiose semel instituta
me necessitatis trahit instantia, sed optatam duxi C noscuntur. Nos tamen errores pra-decessorum a
de appellatione materiam, ne vestrara scilicel vide- successoribus posse corrigi non negaraus, et ipso-
rer reverentiara neglexisse, si provocatus ad vestrara rum eliam in melius posse bona rautari, ubi major
praasenliam non venissem. Caelerum quia tot peri- scilicet mutationem suadet ulilitas, nuUumque
cula fallere non possum,
temeraria festinatioue sentilrcligiodetrimentum.Inpraejudiciurasiquidein
oportebit me fortassis ad complanandos transitus religionis nihil agendum est, cui quidquid adversa-
et praeparationem securilatis spatiosum tempus im- tur diviua; constal contrariura esse voluntati. Qua
penderet. Ideoque si Joannes ille praevenerit, bonum nimirum ratiune saeculares canonicos quos appel-
vobis erit el utileut ipsura usque ad nostrum deti- lant, pro regularibus inducendis vidimus amoveri,
neatis adventum, quia avunculum ejus et ipsum in licet Ecclesiae eorum apo-
in eo statu aliqua sedis
personam vestram et statum totius Ecclesiaj gra- stolicae privilegia meruissent.quibus constat
In
vissime deliquisse manifesta vobis veritate con- adversus privilegia nihil essecommissum, in quibus
stabit. aucloris animum polius contemplari convenit quam
XXXI. apices amplexari, quoniam in nullo voluntas ipsius
AD DOMINUM PAPAa ALEXANDRUM, offenditur, ubi voluntatis intentio fldelius observa-
Si ad veslrum litter» pervenereconspectum, qui- p tur.Si quid autem humaniusfuerit insiilutum,quod
bus ego majestatem vesUam studui prffimunire, etiam sedis apostolicae scripta confirment, eo nec
super zelo quem ad removendam de Eoclesia sua perrectionis provectus excluditur, nec devolioni
religionem,Sag.intendil episcopus,miroradmodum, terniiniis assignatur. Semper enim in anteriora
multique mirati sunt, quomodo factum hujusmodi, libere debent studia sanctilatis exlendi, sicque
scriptumque publicum super eo facto vestras potuit oportet interpretari quae scripta sunt, ne nostris
subripi sanctitati. Quid enim? Episcopalem Eccle- videantur prooessihus invidere, quia lunc recte
siam miserabili paupertate damnatam, religiosus suusminori bonofavor impcnditur, cum nequaquam
episcopus reditibus, aediticiis, ornamentis, ei ea ad boni raajoris inorementa tolluntur. Ecclesia enim
quam plurimum intendebat religione fundaverat, eos qui ad superioradesiderio perfeotionis aspirant
ipsamque de paupere divitem, prpedicabilem de ob- non permittil occasionibus impediri, quin libero
scura, de ignobili, si dici fas est, fecerat gloriosam. crumpaut ad majora consensu, sicquc primae imper-
Quod factum tota sane partium nostrarum venera- fcctioais privilegia reôvet, ul gratiam novsB por-
53 EPISTOL^. 54
non tam videatur
fectionia ampleclens, vetera novis A ceri,non statim manus imbeiles caplivandasofferre
aolvere quam implere. At vero sacras veterum in- quia non potest sequi sine concerlatione victoria,
stitutiones in deterius devocare non convenit, nec nec corona sine legitimo certamine provenire. Lex
auctorilalem prsbere defectus, ut inde fomenta autem certaminisest uti viribus, virtutem palientiee
comparentur audacise, uuJe timeri debuil severitas et longaniraitalis amplecti, non inter initia trahi
disciplin».Plane sunt queedam quibus, ut fiaot, favoribus, etdesperalo divinae bonilatis auxilio ce-
oonsensura adhibere nonlicet ;
quK tamen, si facta dere, quoniam qui sperant in eum non confunden-
sunt, dissimulare necesse est, quianon possunt hatur {Psal. xxi) ;
qui autem hoyninibus placent, con-
bere remedium, vel, si quid recompeosationis ha- (usi sunt, qiwniam Deus sprevit eos [Psat. lii). Nonne
bent, discreta mansueludine dispensare. Cuipam utilius erat ipsam hominum gratiam de divina bo-
tamen indulgentia prsevenire non debet, ne securi- nitale sperare, et non ei de divinitatis offensa pa-
tas alat audaoiam, et ad delinquendum fiducia re- rare materiam, cum corda etiam regum in manuDei
missionis invitet. sint, et ea quo volueril inclinabit (Prov. xxi).
Debet ergo severitas prohibitos cohibere conce- Ad hffic experiraento didicimus divino quodam ju-
ptus, ne temerario compleantur effectu, debet ni- dicio saepius evenire quod hi qui, ob affeclalionem
hilominus excessus illicilos congrua animadver- g favoris huraani, reverentiam divinae majestatis of-
sione punire, nisi reum vel violenlia polestatis eri- fendunt, divins quidem dispendium faciunt, sed
piat, vel poenitentia temperet disciplinam. Tunc humanam quam affectaverant minime consequun-
enim in potestate judicis est mollire sentcntiam, et tur. Sicut enim disciplina cautelam,
sic insolentem
mitius judicare quam leges, cum rerum vel perso- pronior indulgentia creat audaciara, gratuitumque
narum merita postulant, aut instantia necessitatis liberalitatis alienaebeneficiumsuorum reputant prae-
extorquet. In eestimanda tamen necessitale non con- mia meritorum, ipsumque quandoque beneficium
venit pusillanimes inveniri, ne virtuli subduxisse putanl injuriam, quod minoris propria existima-
materiam, vel de divina videamur gratia desperare- tione fuerint a;stimati. Quod ego vobis in hoc facto
Scio quosdam dispensationum prodigos tanta be- vereor accidisse, sicul sanctitati vestrae post mo-
nignitatis exislere, ul nihil reservent legibus, affe- dum evidentibus liquebit indiciis, cum ad aures
ctibus omnia largianlur, nec offensam rationis at- vestras veridica relatione pervenerit, quanta mal -
tendunt, dum bominum sibi praecavisse videantur gnilate et audacia praedictus episcopus infirmitatem
offensam. Metiuntur (33) igitur affeclatos de prsero- status vestri publice praBdicaverit, el hostium Eecle-
gativa potentis suae potius quam de merito rationis sia»victoriara rediens dixeril imminere. Exatantqu;
effectus, et nomine necessitatis indulgentiam quara- p audierunt per quos vobis ha;c et alia maligniora suo
libet excusantes, divinas gratiae bonitatem non sus tempore plenius innotescenl, ut nullafidem veritatis
tinent eiperiri, sed humanum favorem prae omni- suspicio debeat impedire. Loquar tameninterimad
bus auspicantes, fugaces auras et inanes ventos slu- dominum meum. Utinam complaceant ei eloquia
diis fallaoibus amplectuntur. Quieti scilicet Eccle- mea Loquar, inquam, quia apud eum mihi sermo
I
siae providere se praedicant, cujus prostituunt liber- est, apud quem non eget vel inlercessore religio
talem, et majeslatem redigunt in coalemplum, quae vel justitia defensore. Domine, quotquot ordinia
tamen in virtute sanctorum debet 3ippireTeterribilis jllius observanliam profitentur aut diligunt, per
ul castrorum acies ordinala [Cant. vi). Solebal siqui- omnes Gallorum Ecclesias et Anglorum, audito hoc
dera terribilis supremis potestatibus imminere, ea- verbo scandalizati sunt, qusrentes quid anlecesso-
rumque patienter expugnare potentiam, dum tribu- rum vestrorum, quid denique vestrum tam recens
lationibus constanter exposita, liberationem non solveritanathema, cum nulla vis necessitatis appa-
nisi de liberatore pauperum exspectabat. Liberat reat, nec lanto vulneri remedium aliquod aliquare-
enim Dominus pauperema potenle, el inopemcuinon compensatione videatur afferri. Omnes reditus et
comparet adjutor {Psal. lxxi), quoniam ^rf«/ij, est, oranes obventiones archidiaconatus quae ad illius,
neque vires nostras patilur viribus tentalionis ex- coraiuunes usus regularium fratrum fuerant assi-
cedi, sed facit cum tentatione proventum ut possi- " gnalse, sine causae cognilione sublatae sunt, alque
mus sustinere (I Cor. x). Verumlamen nos gratiam uniuspersonae ipsiusque saecularis sumptibus attri-
istam pusillanimitatedesperationisexcludimus,quo- butas. QutBruat igitur de jure quod suum esl sine
ties desperato virtutis effectu humanis favoribus in- judicio spoliati, subductoque quod pauperibus sole-
clinamus, et accelerato veritatis justitiaque naufra- bat erogare religio, aihil se prster vacuas manus
gio salutaris experientiae praepedimus evenlum. exhibere deplorant. Procedit interim inter cilicia
Oportebat magis, secundum doctrinam Psalmistae, pauperum fratrum et sordes, chartularii filius sericis
sperare in Domino et facere bonitatem [Psal. xxxvi), adornatus et variis, quem ipsi invisae dissiinilitudi-
quoniam non derelinquitsperantes in se in tempore nis animal intuentes, quasi seminarium quoddam
tribulationis et in die superborum sine adjutorio. revocand» quod solum audent
Scecularitatis tacitis,
Oportebat in mandatis ejus et jusliljcationibus exer- animis exsecrantur, coademnant. Auget raetum
(33) B., metunlur.

quod alius adbuc vacans arohidjaconatus ia eadem A riensi archiepiscopo et tolius Angliae primati, Ar-
servatur Ecclesia, minori neputulo conferendus, NULFUs Lexoviensis Ecclesiae humilis minister,
quarn cito in legitimani aetatem videbiturexcrevisse. aalulem et debitam cum plurima devotione rcve-
Praelerea priore claustri remoto, quia acrioris in- rentiam.
genii credebatur, et a^l injurias Ecclesiis non silebat Litleras beatitudinis vestrae tanto majori suscopi-
ex conscientia, episcopus priorem conslituit idio- mus hilarilate, quanlo eas ex uberiori pingucdine
tam, ut ipse scilicet locum suppleat idiotae, et bona novimus processisse. Praeter illam namque
charitatis
eorum in usus proprios sine conlradiclione conver- purissimam quara erga nos habetis aCfectionem,
tat. Agite ergo, et apostolicam vobis domesticaa se- quamdam vita? novitalem zelumque jusliliae redolc-
veritatia revocate prudentiam, uL quod sanotitati bant, adeo ul singuli apices pristinae magnificentiaj
vestras sebreptum est, ipsa sanclitas vestra reducat dulcedinem stillarent. Sic ergo
vitaeque novitatis
ad formam, quatenus sancta; institutionis reforrae- atatum suscepta; dignilatis ab eo qui vos elegit
tur integritas, etad vires pristinas lam vestra quam teraperari petimus, ut inagnificentiam vestrara
praedecessoruin vestrorum privilegia convalescant, sanctilas non adimat, nec magnificentia minuat
Sic enim obslrueturoi loquenlium iniqua (Psal. lxii), sanclitatem, sed aequis concurrant passibus, et ad
et in Uudem et gloriam nominis vestri lides vestri divin* formam saoctificationis Christi sanctificent
P
libertatesolita proclamabunt, et exempli terroresub- et gloriQcent sacerdotem. Sanctitas enim magni- et
lato status Ecclesis tranquillitate pristina conquie- ftcentia in sanctificalione ejus {Psal. xcv) nec ma- ;
scel. Timeo ne audacius Ibrte locutus sim quam gis una quam altera, aec una quantum non altera,
vestras debuerim majestati, sed me sanclae opiaionis sed sicut semper ita et pariter serapiternae deitatis
vestrae zelus irapulit ad loquendum, et Ecclesiae ilhistrant et clarificant majestatem. Repleta est
illiuB indigna contritio, cui multis ex causis ab an- igitur anima mea jucunditatis interioris adipe et
tiquo sum plurima ctiaritate devinctus. Scio quia exlerioris pingitedine (Psal. lxii), dignum ad digni-
aoceptior erit in auribus vestris diligerftis devota latem videns evocari quem plurimis experti sumus
praesumptio quam fallax assentatio blandieutis, indiciis zelum habere el peritiara sibi subditos gu-
xxxn. bernandi ;
quia pro(ec[o prapheta tnagnus surrexit
AD DOMINUM PAPAM ALEXANDRUM. in nobis, et Deus visitavit plebem suam [Luc. vii).
Imperabitis mihi tanquam vestro, quoniam tani in
Quolies aliquisapud majeslatem vestram humili-
preoibus expetit adjuvari, honestatis et
tatis nostrae
persona quam facultalibus parati sumus universis
vestris voluntatibus obsequi et utilitatibus deser-
habendamconsidero rationem,si
justitiae diligentius
vire. Valcte.
apersonam honestas vel causam videatur justiti
commendare. Hae etenira duae virtules sunt quas C Haec autem scripsi vobis in hac brevitate, non ut
apud excellentiam veslram nullo patrocinio novimus vestrae rescriberem majestati, sed ut sciatis nos et
indigere, quibus ullro gratiam exhibetis, cum altera

nuntium vestrum vidisse, etveslrae dignationis lit-
teras suscepisse.
vos in praeconium, allera mundo proposuerit ad
exeraplum. Hoc nimirura praetextu pro P. Picta- XXXIV.
viensi archidiacono precaturus accedo, quem Ec-
AD PANCTUM THOMAM CANTUARIENSEM ARCHIEPISCOPUM.
clesiffi suae utilem perhibent tum sedulitas ofBcii,
tum beneficentia insubjectos, tum bonitas in con- Venerabili et dileclo domino, et Patri suo Tho-
sortes, tum denique circa Ecclesiam suam nova- M.E, Dei gralia Cantuariensi archiepisoopo, ad
rum amplificatio facultatum. Idcirco si causas ipsius properitatera et salutem spirilu coasilii el fortitu-
qualitas inquiratur, id juris se in quodam archi- dinis pervenire.
presbyteratu suo contendit habere, quod tara ipsi Maguam mihi Istitiam dignalionis veslrae litler.TR
quam omnibus aliis archidiaconis in oranibus archi- contulerunt. Quibus diligenter siquidem ter iterata
presbyteralibus suis vetus Ecclesiae illius consue- leotione perspeotis nihil inventum est, quod non
tudo confirmat. Porro supervacua videtur quaestione aut humilitatem saperet, aut zelum justitiae redo-
vexari, cum sola sit de sola archipresbyteri electione D leret. Placuit mihi zelus vester, quia ipsum robusta
contentio, cum
ab archidiacono facta ad episcopale commendabat humilita?, mutuoque sibi invicera
de consuetudine referalur arbitrium, eamquepotest favore zelu» et humilitas concurreb.int. Sic enim
auctoritale sua, nisi fuerit idonea, reprobare. Cae- oportet ut hurailitas fervoris incendia lemperet, et
terum eo invito in archidiaconatu ejus archipre-
si
humilitatismodestiam zelus excitet et aocendat, ne
sbyterfuerit institutus, plurimum utililatibus ojus autin pusillanimitatem descenilat hurailitas, autin
furorem zelus inoitatus excedat. His igitur sese
et honori constabit esse subtractura, cum ei in ar-
chidiaconatu suo alius quodamraodo archidiaconus invicem mutua charitate complexis intellexi tertiam
adnascatur. duabus acoessisse oonstantiam, quae sanctis initiis
laelos exitus et felices forti patientia repromittit
xx.xiir.
eventus : haec siquidem in vobis nec damna nec
AD THOMAM CANTUARIE^SEM ARCIIIBPISCOPUM.
lab(irP8attendit,sed omnistudiosincerae conscientiaB
Charissimo domino suo Thom/E De gratiaCantua- testimoQiumquaerens.fortunae simuletpersonaB aau-
;
57 EPISTOL.E. 38
fragium raiuoris aestimat quam justitiae vel virtutis. A. officii reeognoscens maluit interim sequestrare po-
Arbitrabanlur aii<iui, quorum malitia consuevit lentiam, facultates exponere, ipsamque personam
de alieoa conscientia divinare quod nescit, opus quibuslibel, injuriis offerre. Evangelicum siquidem
vestrum de superbia, non de virtutis procedere ve- illud fideii memoria retinelis, summi Pasloris do-
ritale; affectare vos pristinos cancellariae mores in ctrina proditum et firmatum quod pro
e.^cemplo,
hac quoque dignitate servare, ut nullus polentatui ovibus et fratribus noitris debearaus ayximas ponere
vestro, nullus audeat resistere voluntnti : gloriosum (Joan. non de
iii), ipsorum detrimentis detestabi-
vobis fore, si procedentem olimde lubrico volunta- lem maleriam comparare. Poterat aulem onus
lucri
tis alienae potentiam vestro possetis noraini vindicare, distributione levari, si causa communis, communi
cum rectius ecclesiasiicae dignitati reverenlia decommuni suffragio niteretur. Fir-
tractata consilio,
beatur quam Sublimatum enim vos
offioio saeculari. matam quippe concordia spiritus unitatem verum
etad aitiora divina bonitate provectura nec jam vos est vexationihus posse concuti, nulla taraen irapro-
scabellum pedis vel lateris etiam conservare con- bitate convelli. Igitur invalescente m iVttidi, qui ad
sessum, sed ipsiusdiademalicapitis imminere.quod ^smpws crediderant tentationis tempore recesserunt
scilicel adeo de vestra auctoritale pendeal, ut ipsius [Luc. viii); ducisque sui non tantum facti sunt
ad nos principaliter assignalio el assignationis con- desertores, sed in castra hostium facto Iransfusio
signalio debeat pertinere. Idcirco sane vos inter concesserunt. Si vero eceptis perseverantes insiste-
inilia regalibus obstitisse mandatis, ut in ipso cre" rent, el quoslibet patienter experirentur eventus,
deretur universitas expugnata, cum nulla reliaque- in semetipsam vehementia coUisa recideret, et
retur aliis fiducia resistendi, ubi regia non possent conceptos immanitas desperata refrenaret affectus.
imperia praevalere. Addebant vos inter amicos ali- Sed ubi pertractatis animis singulorum, communi
quando dixisse nou fovendos in prineipe inconsultos causae privata praevaluit, desperatio resumpsit au-
elatae joventutis atTectus.sed statim viriliter intem- daciara, et sepultas spes rediviva suscitavit dcnuo
perantiae resislenduni, ne dissimulatio creet auda- quiestiones. Verum lergiversaniibus, imo pr«vari-
ciam, vel insoleatiam indulgentia prona confirmet- cantibus universis,ad standum «x arfversw, et oppo-
Notos vobis esse omnes regalis animi motus, quid nendum se murum pro domo Israel [Ezech. xiii),
levilatis habeat, quid virtutis audeat attentare ip- virtutis vestrae magnificentia sola relicta est, quae
sumque prudenliae tuae magnificentiam nihilominus redemptam semel sanguineChristi suo ilerumsan-
«gnovissp, quam toties in opportunitatibus utilem guineredimat liberlalem. Licet enim nondum usque
et in difficultatibus expertus sit efficaoem. Non re- ad sanguinis eCfiisionem causa perveDeril, supplet
pudiandum ab eo blandis adulatorum fallaciis con- tamen deTOtio meritum passionis, quaepersonam
silium salutare, quo consueverit fuicire autantia, *-"
vestram minis et lerroribus non solum exposuit,
complanare scrupulos, obstantia dimovere. Quae sed objecit
verba cum ad regis notitiam malignitatis invidia Etcumprorsus inoredibile sit ipsum in vestram
detulisset, asserebant irrevocabililer indignatum aliquid crudelius excogitasse personam, tamen non
dixisse quod totis utendum esset viribus, totis artibus satis poterat inter tot indignationis motus bonitus
obsistendum, quoniam ei de dignitate contentio pa- abscondita divinari ;praesertim cum omnium rerum
rabatur; impossibilem fore concordiam, quoniam signa investram viderentur perniciem convenire :
neque vos destinata dimittere, nec ipse quidquam speravit siquidem vos ad obsequendum terroribus
vellet digniiati regiae derogare. Igitur de incerlo inclinare, tantoque serverius terrendum censuit
opinionis et malignitatis invidia prooedenle judicio, quanto a majori laesione censuil abstinendum. De-
varjffl dissidentesque sententiae ferebantur. niquesi vestrum voluissei impedire discessum non ,
Porro jam processu temporis omnia est sublata serenilas aeris, non ventorum gralia, non tranquil-
dubietas, proposilique vestri sanctitas evidentibus litas maris, nonvos nautarum industriadedusisset
arguraentisinnotuit, adeo utbonicertecompatiantur ubique enira vobis manus regiffi potestatis occurre-
et gaudeant, et debila coeperil operire confusio rei,ciijus nec diligentia falli polerat, nec potentia
malignantes. Certum est hoc, et luceclarius apud D circumscribi. Sed et quandiu domestica vos com-
omnes existit, minoris reputasse vos divitias quas- plectentis Insulae brachia continerent, neque vobis
libetetperceptoefastigiumdignitatis quam justitiam tanta aocendi pateret occasio, nec tanta invidiae
quaeexDeo esl [Philip. iii), et gloriam ecclesiasticae materia garriendi. Nunc vero quibuslibet querimo-
libertatis. Sienim favoridivino favorem prajferretis niis silentia vestra praeponderant, et quolibet im-
humanum, et ad inducendos profanae novitatis probior est fuga vestra congressu, dum vobis favo-
abusus vestra consentirel auctoritas, poleratis non rem publicura ipsum
raodeslia vestra conciliat, et
solum cum summa tranquillitate degere, sed ipsi efficacius apud opinionera publicam typo quodain
etiam magis quam olim principi conregnare; quod excusantis accusat. Mallet igitur, si animum ejus
aulem vestra familiarius interesset, vestro terape- severior induravit affeotus, praesentem frequentibus
rarelur arbitrio, et exposito sanguine caelerorum vexare molestiis, quam ad indulgenliam qualibet
domesticus status vesterex omni parte servaretur irapunitate compeili. .Vlallet, si raitius aliquid
iilaesus. Verum sanctitas vestradebitum episcopalis quandoque proposuit, ut id liberalitati ejus ia be-
nericium,quam patientias vestra cederet in triura- A ulendum dissimulatione.necsermonibus temperan-
phum. dum, nec parcendum contumeliis censuerunt, sed
A<l suramam frequenti vobis consideratione tra- totis studiis sese invicem praevenire certabant, ut
clandura quae vestra causa sit, quis adversariua, quae unusquisque vos vel magisodisse crederetur, velin
parti vestrae studia suffragentur. Et causae quidem nibilo pepercisse.
justilia manifesta est, quoniam pro Ecclesiaj Dei MirabaturRomanuspontifex, ethipenesquoscum
libertate contendilis, quam ille semel in cruce libe- eo summa disponendee Ecclesia; cura consistit, quod
ratorevicit, et redemptam impretiabili prelio uni- oves in pastorem, quod in Patrem filii, quod in
versisquiipsius nomine eonsenlur,reddidit unifor- seipsos denique tanla vehementia gladios conlor-
mem. Siont enim unatides est (Ephes. iv), una est querent. Sienimpotuissentefficerequodquaerobant,
et libertas, quam identitas sacrauientorum et ope- nec ipsum libertatis nomen, nec spes libertatisali-
rantis orania Spiritus simplicitas consecratet con- qua resedisset, sed lanla jam regiminis ecolesiastioi
firmat. In hoc quippe consistilunitatis ecclesiasticaj fuisset secuta confusio, ut nibil ordine tractaretur,
mirabile sacramentum, quod sicut una fides est, sed omnia slolido permiscerentur errore,cumsub-
unus Spiritus, et unum
baptisma (ibid.), ita est latis prislinis instituiionibus nihil ad debilos suo
manumissionis perpetua; testamentum, quo p juredirigerelureffectus. Inhisigitur,quanlum mih
nos divina; bonitatis adoptio non tantum liberos videtur, non nisi inanem vobis potestis collocare
eflicit, sed etiamcohaeredes. In quo quoties llberlati fiduciam, quia fidelem reconciliatiouioperam non
detrahitur, constat fidei nihilorainus derogari, quo- impendunt, quicausara dissidlo praestiterunl. Reli.
niam mutua sibi invicem ralione connex» eadem qui vero fereomnes quiin inferioribus suntgradibus
semper et dispendia sentiunt et proventus. constituti, personaiu veslram sincerK oharitalis
Porro adversus eum vobis agendum esl cujus brachiis amplexantur, altis, sed in silentio, suspiriis
astutiam remoti, vicini potentiam, severitatem sub" implorantes, ut sponsus Ecclesias ad gloriam sui
diti reformidant. Quem adeo crebri successus et nominis felici vota vestra .secundet eventu. Nullus
fortuncB gratia fecit delicalum, ut quidquid non tamen est qui se vobis amicum audeat conlileri,
obsequitur ducat injuriam. Quem quanto moveri sed quo magis odisse credantur, veteres inimici-
facilius, tanto sit difficilius mitigari. Apud quera tiarum causas allegant, ne indicta, velut in casteros,
temeritatem non fovet impunitas, sed indilatam proscriptionedamnentur. Ferturenimde suspicione
delictis irrogat ultionera. Verum humilitali el pa- sentenlia, nec ad irrogandara poenam verilatis argu-
tientiffi prasstat se quandoque traclabilem, viribus mentaquierunturjsedinvolvunturaequitatesupplicii,
non sustinet expugnari, sedut planequidquid fece-
p quosculpanon sequaveratqualitate delicti. Profecto
rit, de voluntate videatur non de impotentia pro- gratissimavobis eorumdebet esse compassio, quia.
venisse; quaerit enim potius gloriara quam proven- licetanimos sublimium votaminorum nonmoveant,
tum. Quod in princlpe posset satis commendabile indigaationem tamen divinaeeliara majestalis expu-
reputari, si gloriJB materiam virtus et veritas, non gnanl, ut tanto fiat ad indulgenliam proniorquanto
vanitas et dulcis usque meretricium adulalio com- abhumiliori fueritreverantia supplicatura. Respicit
pararet. Magnus est, multorumque maximus, quo- enira in oraiionem humilium (Psal. ci). Causam
niani nec superiorem habet qui lerreat, neque sub- etiarapotius reputat quain personam, ut causee
dilura quirepugnet.Necalienis extrinsecuspulsatur semper justitiasua, quantumcunquedilata, respon-
injuriis, quibus ab innato domesticffi feritatisman- deat, et persouce nihilominus merces meritis com-
suescat affectu, sed omnes qui adversus eum con- pensata concurrat. Eorum apud Deum vobis
igitur
tentionis causas habent, potius ad vanae pacis fcEdera apud regem, sicutnul-
poterit prodessedevotio, sed
peritura conveniunt,quam ad virium experimenta lam impetrandi fiduciam habent, sic nullum auda-
decurrant, quoniam divitiarum copia, multitudine ciam supplicandi.
fortium, amplitudine potestatisexcedit. Quod sane Ad haec si studia procerum ducitis inquirenda,
contemplati quorumopenili, quorum niuniri consi- certumesteos adversusEcclesiam Deiquasi foedus
lio,quorumfulcirisuffragiodebuistis,-a vobisvelut D invicem contraxi8se,ut utilitatesejus seraperimpe-
facto agroine discesserunt, qui maxime nominis sui diant, et dignilatibus incessanter obsistant, quia
rationem deberent agnoscereet sevobis suffraganeos tolumsibireputanldeperirequidquidejus velhonori
exhibere.Utinam pristinaeprpfessionis suae raemores vel provenlibus viderint accessisse. Instant alacrius,
exstitissent, quae completa semel seriem totara
in eo quod eis grata de temporis opportunitate refulget
futurae successionis extenditur, et nova succedente occasio, quia vires eis regiae suffragantur, quibus
vetus semper in idipsum obligatio reformaturl Hi praedicant se in his ad statum regni conservandum
sunt qui ad causam vestram, imo causam Christi, fidelera diligentiam adhibcre. Aiuntenim praedeces-
per omnia discriraina prosequendam tenebantur sores ejus nec tantas vires, nec tantam potestatis
obnoxii, si ordinis sui detrimentum
debitum, et amplitudinem habuisse, necoporlere eum indignius
ecclesiasticae libertatis qua fide,
attenderent. Sed regnare,velrerais3iusoperari ;dignitalimagis quam
qua charilate vobiscum, imo cum Deo coeperint inlendendum, cum plerumquecupidita-
utilitatibus
ambulare vidialis, quia in necessitate vestra nec tem lucra redoleant, digiiitas semper reverentiam
61 EPISTOL^. 62
augeat, et gloriam majestatis illuslret. Attribuunt A hominum pariter et personx ; parique facilitate et
ergo (lignitati quidquid olim de potestate constai personas de medio tollere potest, et animos immu-
esse prc-Bsumptum, licet illud npc fidei concordet, tare. Super quo spem vobis certissimam tribuant
nec rationi conveniat, nec consentiat aequitati. Ille conscienti» puritas et momenta fortunae; quia nec
vero avidius quara expediret hlandos adulantium ea, quae vobis adversantur, reterna sunt, nec spe-
sermones amplectitur, fidem reputans quod nihil rantem in se confundi justitia divina permittet.
aliud quam dolum malignitatis esse novissimode- Inclinabit siquidem Deus aniraum principis, et
prehendet effectu. Si quis enim eorum altius vota aversum suabonitate convertet, utregnu m et sacer-
discutiat, inlelliget quia callide sibi gratiam ejus, dotium paribus sibi invicem cooperenlur auxiliis,
laborisac detrimenti materiam praeparantin
et ipsi mutuam sibi reverentiam, mutuara sibi exhibeant
futurum. Adhoc totis anhelant desideriis, totisar- charitatem. Si quis enimprovida prudentiae veteris
tibus elaboranl, dummodo eorum non innotescat instituta consideret, a quibus tam religionis ecole-
intentio; utscilicelejusquandoque potentiareprimi siasticajquam regalis excellentiae jura fluxerunt,

possil, ipsisque vetus delictorum impunitas, et nova cognoscet ea tantasibi invicera ralionis necessitate
delinquendilicentiareparetiir. Horum quanto prom- connexa, ut plurimam alterum de altero contrahal
ptior est malignitas, tanto esl efficacior ad nocen- B firmitatem. Unde si quid invicem molestiae vel inju-
dum; quia eis familiaritas occasionem praestat, et riae fuerit irrogatum, in eum qui irrogaverit constat
auctoritatem excellentia subministrat. essevertenduni^quianequepaxEcclesisesine regno,
Praeter haac si extraneorum subsidia discretio neque regno salus poterit nisi per Ecclesiam pro-
vestra oonsideret, in priinis cum gratia statim effu- venire. In caput igitur auctoris revertetur injuria,
ste liberalitatis occurrunt, sed postmodum taedio ipsumque sibi manus intulisse novissimo compare-
diuturnitatis tepescit affectioêt liberalitas impendii bit effectu.
quantitate lassatur. Onus quippe modicum itineris Interim si quid vobis serenitaliscoeperit apparere,
longitudine certum est ingravari, et domesticae sar- occasionem vestra sapientia non repellat, sed obla-
cinae onus saepe prasponderat alienum. Haeretaltius, tam prorapto colligatis amplexu. Super quosi quid
difficiliusque convellitur, qui de praecedentibusme- Iraclandum inciderit, nolitesingulos articulosnimia
ritis adolevit affectus ; semperque se verecundia subtilitate discutere, quia subtilitas contentionem
repulat obligatam, donec saltem, qu» percepta sunt, parit, contentio vero sopitos odiorum ignes quasi
uberius compensata solvantur. Conslat itaquedeli- quibusdam flatibus e.xcitat et accendit. Non crit
cate traclandos esse quoa ad beneficium ultronesB vobis ad singularia recurrendum, sedquasi genera-
gratia charitatis invitat. Nec oblatum liberaliter p libus studiosius inhsrere, quia salvn res est, nisi
poculum quis absorbeat alienum Sedcitra votum pactiones specialiler expressae perimant libertatem.
1
etiam largientis manuscontinendae sunt,nealienam Si enim nos fidei pro fide profitemur, et reverentic-e
virtutemnecessitasvelimpudentianoslra consumat. el obsequii debitores, si bona et personas nostras
Haec sunt quaa bonum

vestram saepius tractare
est honori et utilitatibus ejus offerimus impendendas,
prudentiam,etrationisinstrumentis saepius expensa si regias dignitates, et antiquas consuetudines, in
revolvere, et sic omniaquasi sub unum conferatis quibus legi Dei nonohviant, promittimusobservare,
adspectum, ut quid singula ponderis habeant ple- non L-edit^quia in his omnibus contra debitumnul-
nius de iterata possit collalione perpendi. lalenus obligamur. Si ergo sub hac vel simili ver-
Cseterura media vobis erit via securior, ut nec borum conceptionepacem vobis et vestris bonitas
propositum vestrum adversitatis austerilas inter- divina paraverit, interprelationes verborum fuluris
vertat, nec conscienlia veritatis obduret, ne vos vel reservatc temporibus, quia non ipse vobis tot mo-
pavor desperatum faciat vel confidentia perlinacem. vebit decaetero quaestioues, etvos in omnibus pote-
Toleraadum quippe est quod sine crimine potest runt esperimenta praescntia reddere cautiores.
fideique periculo temperari, multaque ad tempus Sed neque vobis apudhomines gloriam videamini
dissimulare necesseest quae statim nequeuntemen quffirere vel triumphum, sed rogi, tanquam praecel-
dari, donec tranquillior vobis spiritus aurs lenioris D lentiômnishonor, omnis vietoriaconferantur: dum
aspiret. Non enim semper eosdem diversa tcmpora tamen vobis liceat corara Deodo conscienti» vestroe
repraesentant eventus, sed priesenlia nobis qnando- testimonio gloriari. Ego vero fldele pa"ivestrae mi-
que praeteritorum delrimenta restaurant. Circa con- nisterium ut devotus, promptusirapendam,quo-
ita
tingentia nihil slabile sibi potestinfirmitas humana Deo teste, corapatior, et
niara adversitati vestra.
praefigere, nec desuorum etiamniti possunt affecti- personam vestram et causam sincerae brachiis cha-
bus animorum, sed et ipsos fortuitis casibus cohM- rilatis araplector. Gertum siquidem est quod fortu-
rere necesse est, et ad singulos eorum motussin- nam vostram et personam pro fratribus vestris velut
gulas effingere voluntates. Hoo totis siquidem stu- quoddara holocaustum in odoremsuavitatisoffertis,
diis coguntur exquirere, quod ab eis modo nullis ut labor vester nobis cedat ad requiem, inopia
poterat precibus impelrari, quia dexterae Excelsi vestra notras redimal facultales, et quod residuum
repentina mutatio totam docet illico mansuescere libertatis esl patieutia nobis vestra confirmet. Pro-
feritatem. Sic est : la manu Domini sunt corda inde aic agendum erit mihi, ul me vobis prima facie
profitear iuimioum,quia amicura profitenti neque A dum, in crastino, si tamcn antclucanum crastinura
fides haberetur, nec aliquis praestaretur accessus. dicidebeat,posthabitasacratissim«diei reverenlia,
Polerit igitur conciliandofavori simulatio deservire, acceptaab episcopo, cui adhffirebara, benedictione,
ut utilitati vestrae cautius virtus operis et industria mandatovestroinstantissimam adhibiturus diligen-
serraonis incurabal. Proinde consolamini, qiiia de tiam, Sylvanectum veni, ibique dominum regem
adventu ejus ad partes istas plurima nobisoommo- Francorum de perquirendo vobis hospitio, quanla
ditas incipit apparere, quia prassens efficacius ab polui humilitate, conveni. Solita mihi respondit
his qui vos diligunt poterit implorari,necindecorum benignitalequod de vestro negotio ita inter domi-
sibi reputare poterit eorum auctoritati te Ecclesiae num papara et ipsum convenerat quod vos usque ad
cedere, acquiescere consiliis, precibus inclinari. Vallem Sanctae Mariae, Gislerciensis Ordinis mona-
Venit autem animi solilo raausuetioris, ut aiunl, sterium propePontisarara,accederedeberetis,ibiauo
quia animum ejus, licet ipse dissimulel, quaedam subsislere, donec ex communi consilio proprius
praesagae futurorum amaritudinesinterpellant,quo- evocemini nec esse interim super hospitio vestro
;
niam intelligitin plerisque locis sibi scinlillas quas- raultum laborandum, cum utrum illuc usquevene-
dam ad excitanda incendiaconfoveri.Moveturenim ritis sit incertum. Ad haec cum subjunxissem
Francorum invidia, calumniis Flandrensiura, Wal- n necessariam fore interim hospitii veslri providen-
lensium improbitale, Scotorum insidiis, temeritale tiam propter tantum undecunque concursum, ne si
Britonum, Pictavorum fosderibus, interioris Aqui- forte veneritis, vos et vestri inhonesle vageraini,
taniaa sumptibus, Guasconum levitafe, et (quod respondit se, cum
ad hoe ventum fuerit, operam
gravius est) simultate fere oranium quoscunque daturum, ut lam super hospitio quam aliis, prout
ditioni ejusconstalessesubjectos. Suspectani etiam vestram deoetexcellentiam, providealur vobis. Nihil
habet Roraani pontificis quam ipse motu repentino amplius ab eo potui extorquere, licet multa insti-
contraxit oflensara. Regnique status adeo de ab- tissera improbitate. Unde quae hactcnus a raecirca
sentiee vestrae causa confusus est, ut nec eccle- id acta sunt, vobis significo, vestram desiderans, si
siastica nec ssecularia suo procedant ordine, neque placet, iterum audire voluntatem. Domus fratris
quisquamsciatquid juri ecclesiastico,quid saeculari mei vestra est, sed a loco colloquii distat Iribus
debeal assignare. Pro hisomnibusproposuit prirao leucis.Ego tamen interim quod potero faciam, et
cum rege Francorum quibuscunque conditionibus modis oranibus propinquius vobis hospitium per-
oonvenire, ut suo et ipsius terrore conjuncto faci- quiram. Sed raandati vestri adventum serum accuso.
lius possit caetera complanare. Disposuit etiam, Accelerari rogo nuntium, ut acceleretur negoliura.
sicut aiunt, in plerisque mitiusagere, ut ad pacem Tempus enim breve est, ettumultus tantus, ut vix
oroniadissimulatis revocenturinjuriis,et ipseceleri '-'
locus pateat qui jam non sit occupatus. Valeat do-
redilu ad reprimendam Wallensium reverlatur au- minua meus charissimus.
daciam, priusquaracum Britonesquecon-
eis Scoti
veniant, et Albania, sicut prophelatura est, incipiat
XXXVI.
indignari. Veniligitur iraperata faclurus, si fuerit AD EDMDEM.
qui sciat vel audeat iraperare, utilius asstiraans ali- THOMiE Cantuariensi archiepiscopo suus Ernul-
quidadtempusdefastuveterissuperciliisequestrare fUS.
quam e.xspectare ut in perniciem ejus, quaj praedicta
Diutius exspectavi, si quid forte auribus meis
sunt, omnia vel pleraque concurrant. Valele. insonuisset quod veslrse sanctilati dignumducerem
Dorainuspersonamvestram conservetincolumera, intimare. Verum quoniara video vos et vestros obli-
etadversitatem vestram velociter adsecundos redu- vioni datos, fareûam morluoso corde {Psal. xxx),
cat eventus. Verum si haec alicui duxeritis osten- nec rsl qiii consoletur vos ex omnihus charis vestris
denda, nomen supprimaturauctoris,quia, quantum (Tliren. i), stupens admiror tantum charitatia de-
mea intersil, haec ad regis notiliim non venire ve- feclum, cum ex his quos vel excelleatia gradus, vel
non ignorat. Rescribite mihi cre-
stra e,\perientia obsequium raultiplex comparasse videbatur, fideli-
brius, sed ul quomodo procedendum sil, q bus et amicis ne unus quidera ralictussit, quiste
secrele,
vestra me prudentia doceat, et curiusa malignitas teril in fide, qui non curvaveril genua sua ante
uostra invicem studia non cognosoat. Baal (III Reg. xix), oranibus quasi in commune
Salutalio mea manu Milonis. senteutiara proferenlibus obedire magis homini
XXXV. quam Deo oportere. Filiialieni menliti sunt vobis,

filii alieni invelerali sunl {Psal. xvii). Et nisi quia
AD EUMDEM.
pvpulus, queni non cognovistis, servivit vobis, in
Thom-b Cantuariensi archiepiscopo suus Ernul- audilu aiiris obediturus (j7'!V(.), utiquc quasi Sodoma
FU8. tuissemus, et quasi Gomorrha similes etsemus
Vix apud "dominum Meldenscm triduum perege- {Rom. ix). Me quoque, si liceat magnis componere
ram, eteccecumlitteris veslris Willelmus Durelent parva, fortunas similis premit indignatio tanta, ut
Kalendis Aprilis advenit. Ad quarum susceptionem nullus eorum, qui verbo salteui hactenu» mihi
non minuB gratulatus quam devotus ad obsequen- fuerant blandili, nuntiis ineis, per quos nonserael
65 EPISTOLiE. 66
eos g«llicitavi, nec ave dicere (// Joan. x), nec A. m'hi 'PS' contrarius positue sim, et velut in partea
ullum prorsus dare velint responsucn. Recens noster divisus,illud ia me sapientis exaperiar, quia nulla
archiepisoopuSjCujus promotionem plurimum mihi pugna gravior quam illa in qua idem qui vincit
profuturam sperabam, ad gratiam sui regis nun- vincitur. Hinc me praeterilaB felicitatis urit memo-
quam, ut audio, tantis viribus anhelavit; ejus nec ria. Summum enim genus est fuisse
infelicitatis
in medico promissionis Qdem adhuc experior. felicem.ninc praesentis adversitatis non laro premit
Supereat igilur ul soli Deo omnia committamus, augustia quara rubor confundit, ob quam et fratres
dicentes ei « Domine, ad te sunt ocuii nostri,
: mei elongaverunt se a me, et noti mei, quasi alieni,
unde veniet auxilium nobis (Psal. cxx). Judica cau- recesserunt a rae. Quodque gravius est, facti sumus
sam nostram, qui solus Pater c)r///ia/wnim, etjudex opprobrium victnis wosiru, judicantibus ad oculum,
viduarum es, ei judicium facis injuriam pulientibus subsannatio et illusio kis qui in circuitu noslro sunt
(Psal. GXLv). • Ego quidem, si domino mco, cum (Psal. Lxxviii). Novirat hoc, qui dixit :
sum labiis incircuracisus etcorde, loqui audeo,per yon habet infelix paupertas durius in se,
eum cujus causam agitis vos obtestor, ut vos a solio Quain quod ridiculos homines facit.
bonae eouscienliae nullus unquara turbo dejiciat. (JuvEN., sat. 3, vers. 152.)
Nec moleste feratis quod quasi privatus vilam i Ad exa^'gerandam,demum lantae confusionis igno-
agitis, olim frequentia clientelae circumseplam. miniam opponitur eorum non solum impunitas, ve-
Quaecunque mundus irrogat, ipso allior sustinete, rum et gloria, qui hujus lurbationis vel actores
imo despicite in omnibus gralias aîte Deo,cujus
;
exstiterunt vel incentores insultantium nohis, et
misericordia vos ad prajseos a lumultu ssculari quasi dicentium : o Hi sunt,qui suam justitiam sta-
segregavit, ul vel modicum tempus in contempla- tuere volenles, justitiae regis noluerunt ess« subjecti
tione ducatis et quiele, el cum Maria, quse optimam (Hom. x). Propterea dati sunt in captivilatem, et
partem elegit,s.d peJes ejus sedens verbum ejus au- possessiones eorum io manus inimici. » Ob quos
diatis (Luc. x). Supplico, Pater et doraine, ut de mundan £ protervitalis luotus sub asquitatis normam
salute vestra, sine qua nihil mifai jucundum in vita, redigendos,cum veterum auctoritas exquisitissimis
et de statu vestro, cujus incolumiias sufficit ad assertionibusmultimodolaboredesudaverit.demen-
meara,servura vestrum cerlificeiis,et vestraescripto tiae arguendus essct, si quis eorum rationibus vel
beatiludinis consolari dignemini, ut consolatione auderet refragari, imo vel approbare delractarel.
vestrapaupertatem meam aestimem divitias.Charis- Verumtamen cum ad ipsum passionis dolorem re-
sime Pater et domine, bene valete. curritur, sensus prapponderat auditui, sensualitas
XXXVII. praejudicat rationi, el sic aut incurritur taedium
AD EUMDEM. '
vitae, prophetarum exiraius cla-
ut signipolens ille
Domino et Patri suo charissimo THOM.E,Dei gratia met Obsecro, Domine, tolle animam meam (Sum.
:
Gantuariensi archiepiscopo,ERNULFus fidelium ejus xi). Aul boni proposili via forte deseritur, ut el
minimus, in spirilu fortitudinis scienliee consilio David, vir secundum cor Domini, dicat Mei aulem :
regi. pene moli sunt pedes, pene effusi sunt gressus mei,
In otio laborioso constitutus, nullum aplius cre- quia têlaci supcr iniquoi, pacem peccatorum videns
didi mihi reraedium fore quam vobis, Pater, aliqua (Piul. Lxxii). Quod si in his et aliis viridibus lignis,
scriptitando tanquara praesenti loqui, qui tamen ulpole secus aquurura decursum plantatis (PsaL i),
jugi raeditatione, dilectione singulari pra^sens, totum abundanti videlieet Spiritus sancti gratia debrialis,
mei cordis hospitiolum merito vindicastis. Placeat hujus confusionis vices aiiquantulae turbationis
igitur serenitati vestra^ a seriisad nostras naenias causam cornimus exslitisse, Jesu bone in nobis !
ad horam converli,et his pro me scriptis paululum aridi?, vel, ut verius dicam, putridis quid fiet, qui-
temporis indulgere, qui pro vobis innumera aliis bus illa fontis aeterni vena tot saxorum obstruitur
legenda (utinam tam efficaciter quam diligenler !) oppositione quot peccatorum ponderibus aggrava-
conscripsi. Sed nec sslimet quisquam hxc de cu mur? N'am,et3i magnam es Scriplurat sacrae leotio-
riositatis superfluo vane procedere, quae et sollici- D ne, velut David in cithara psallens, Christi in
tudo filialis de statu Patris optans instrui dictat, et nobia consolationem operetur, cum tamen ab ea vel
propriae necessitatis causa suggeril, non rainimum vacare necessario cogimur, vel torpere negligenter,
8Uo patrono sallem exposita reportatura solatium. quasi cithara relicel, et spiritus nequam, quem
Laboriosum, inquam, mihi estotium, quod et gra- carnalem sensum non incongrue diciraus, suum
vioribus animum molestiis pulsat, quo raioor rebus Saul, id est concupiscentiara nostram, superbiae
gerendis materia subest, et rarior negotiaadi me caeterisque vitiis deditum rursus exagitat, nec
excital occasio, ut cuui propheta merito dicam exstirpari facile est ad plenum, quod tam crebis
:
Ecce in pace ista amaritudo mea aiuarissima (Isa. assultibus repullulit redivivum. In hac sane justis-
xxxviii). In ipso etenira, ut ita dicam, actionum simi Creatoris area, multa confuse miror, etcon-
silentio familiari quadam inquietudine tumultus queror accidere, in qua libertas servire videtur,
suboriturcogitationum.longemullipliciusoccupans, forlitudo3uccumbere,servitusdominari,elpostremo
infestius distrahens, altius everten3,praesertim cum vilissima pedissequarum, nec minimae virtutum
respectu digna, forlunam dico, ipsi reginse justitiee ^ prssenti videbarhabere. Ad cujus potentiee gioriani
potenter imperal, vim infert, injurias irrogat, tor- nec ipsi potentes'poterant, nec ipsi sapiontes nove-
menta multiplicat, proprium ejus, quod est unicui- rant aspirare. Sane Paler, quia universa haec tau-
que suum reddere, quantum in ipsa est, evacuat, qu:im nihil habentes in Christo possedistis, qui
ct quodcunque silii lihitum est, in eam confidit, el corde eoruin affluentia3 nuUatenus apposito, ea pro
arrogat impune licitum, dum solvendos ligat, ii- Ghristo ingruente necessitate fortiter abjecislia.
gandos solvit, nocentes exaltat, innocentes premit. Etenim iterum : Joseph in manu mulieris impudica;
Suumquippeinnocentiaeessequisabnuattriumphalis pallium reliquit (Gen. xxxix), adolescens rejecta
praemium coronaj Quid hac, Deus bone, confusione
'? sindone nudus profugit a persecutoribus Christi
prodigiosius ? Quid hoc prodigio mirabilius est ? (Marc. xiv), dum vos praeelegistis, abjectis, ul di-
Quid boc mirabili vel efficacius ad movendum, vel ctum est, rerum temporalium sarcinulis, quasiqui-
innocentius ad subvertendum ? Unde non immerito busdam ad iter vestrum impedimentis, nudus et
illa sapientis lacrymosa conquestio « Heu gravem : expeditus crucem vestram tollere, Chrislum sequi,
sortem, quoties iniqub additur snevo gladius vein donio Dei abjectus esse, quam cum Sceculo
neno. » Et Salomon : Cum impii sumpserint jirin- gloriari, et in tabernaculis peccatorum habitare.
cipatum, gemet populus (Prov. xxtiii). Ac ne forte in „ Ita ut illuil propheticum et evangelicum in auribu
affluenti, tritaque materia prolixa nimis evagetur meis proclamare non lam ore quam opere videa-
oratio, redeundum est ad cor. Et ne sermo sobrie- mini :>lihi autem adhserere Deo bonum est, ponere
:
latem excedat, aut mens a scrupulosa quaestionum in Domino spem meam [Psal. lxxii). Et quid
crepidine in praecipilium devolvatur erroris, utro- prodest homini, si mundum universum lucretur, ani-
bique cavendum, ne forte in Creatorem velle refun- inx autem sux delrimentum patiatur? {Matlh. xvi.)
dere videamur, quod ex nostra in nobis minus est Hic est serpens asneus, ad quem tenlationibus velut
infirmilate, sub cujus oculis nuUus motus temera- serpentibus vulneratus, respeclum habeo Hasc est
rius, nullus evenlus fortuitus, quoniam in sapientia pctra, ad quam curarum aculeis obsitus velit spi-
cuncta disponil ab aeterno provisa (Sap. i). Quae nosus erinaceus spero refugium. Petra enim refu-
profeclorerum dispositio non ideo rainus ordinata, gium erinaceis. Alioquin vivus absorptus inter
quia causa ejus nobis incognita, imo eo majori pro- inortuos, desperatos scilicet, qui Deum non lau-
sequenda fidei pietate, quo ab humanaa rationis dant, habitassem. Deputatus essem cum his qui in
cognitione remotior. Judicia Dei abyssus multa inferno sunt. Respiciens fui ad adjutorium horai-
{Psal. xxxv), qua; solus ille novit, qui abyssos ia- num, et non est. Vere maledictus homo, qui conli-
tuetur, et sedet super cherubin. Tandem a gene- dit in homine, el qui ponil cariiem brachium suum
ralitate ad idquod me specialiter contingit, descen- C (/«'"• xvii). Superest igitur, ut in eum solum respi-
dendum est, et de ea sorte,
csterosque quae me ciamus, cui soli derelictus est pauper, qui solus
nostroa pariter involvit, conquerendum. Sed frustra, laborem considerat et dolorem {Psal. ix). De cae-
quia nec casus noster sublevantem invenit, nec tero unum est, Pater, ul salva pace vestra loquar,
querela consolantem ex oranihus charis nostris, quod omni tribulatione gravius sustineo, impalien-
forlior in me de die in diem tribulationum tem- lius porlo, vehementius doleo, quod, cum sa;pissime
pestas insurgit, et aliquid calamitali meae super- nuntios veslros discurrentes videam, nec litteras
addidit hodierna, quod non hahuit hesterna, et de visitationis, nec saltem verba salutationis per ipsos
crastina vereor, ne et ipsa
hodierna deterior. fiat cx parte vestra recipiain. Status vester adeo mihi
Dominus Rothomagensis aggravavit manum suam est absconditus, ac si nunquam a vobis visus, vel,
super me, quia vos in persecutores nostros justa quol Deus avertat, vobis esseiu invisus, nec de
animadversione vestramaggravastis. vobis mihi scire datur aliquid, quod non publica-
Illud tantillum
beneficii, quod anno prsterito mihi gratis promi- verit fama, ut tunc demum mihi novum adveniat,
serat, in praesenti negat. Gratis pro dico tempore, cum apud alios fuerit antiquatura. Mementote,
licetmihi debitum pro ralione. Temporalis principis, Pater, quia ego sum, qui vobiscum pondus diei et
quam timel, praetendit offensam, qui potius aeterni „ aestus sustinui (Malth. xx). Novit Deus, quod totis
T.,^;„;„ cuncta .;„ .»..„j... j.u. .:-.., ...
1„ cernentis
Judicis attendere debuissel sen- viribus in conscientia pura vobis adfui utinam :
tentiam Deo potius obediendum quam hominibus

: tam discrete quam devote, tam feliciter quani fide-
(Act. v). Et illud Mihi vindiclam, el ego retrihuam,
:
liter Alii, fere quoquot vobiscum sunt, in labores!
dicit Dominus (Rom. xii). Et fortasse in his om- meos introierunt, laetantur praesentia vestra, refi-
nibus nulla posset ratione dolor mitigari, neque ciuntur verbo, eriguntur exemplo, nec invideo.Non
enim dedit milii Deus cor lapideum, ut percussus rogo temporale subsidium, quia sufficit inihi pau-
non sentiam, attritus non doleam, nisi et imprimis pertas mea. Non quaero, nisi ut invocetur tanlum-
me digna factis recipere, el paccata mea multa gra- modo nomen vestrum super me et gratiae veslrae
viora meruisse cognoscerem,etadvos,Pater sanctis- securus vivam, quae basc lempestate mihi super au-
sime, respectam haberem, qui voluntarie sustinetis, rum et lapidem pretiosum multum desiderabilior el
quod ego coactus sum in merito, quodego meritus. dulcior super mel et favum. Liceatmihi saltcm per
De cujus plenitudine totum mihi defluxerat, quod in iDternuntium audire, quod aliis videre datur, ut
:
69 EPISTOLyE. TO
vel afQicto Domino meo condoleam, vel consola- A exatilisse cognoscil. In omnibus enira non tam re-
tionis et spei, si qua est, particeps existain : Sicut quirenda sunt opera, quam affectus, nec adeo quid
et aerumnae, sic et iaboris (// Cor. xi). Me sspius feceris requirendum est, quantum qua feceris vo-
ad vos ire volentem revocat. Deua scit, non tam luntate. Sic eat iatentio operi nomen imponit,
:
itineris difficuUas, quam ne his, apud quos utcun- trahilque faclum ipsura potius de animi qualitate
que sustentamini, oneri sim, cum magis vobis ex- substantiam, quam dc beneficii quantitate. Inde
pediat paucis esse contentura, quam lumullu cir- est quod pro magistro Mesohino amico et antiquo
cumstrepeutium inquietari. Agile ergo, Pater, agite sodali nostro, preces vestrae porrigo sanctitati, ut
constaoter, quia non inchoanti, sed perflcienti oo- veleri si quis est animi rancore depositOjexoratum
rona debetur. Juxta illud : « Finis, non pugna vos merear invenire superpetitione illa,super qua
coronal. » A sacriflcio vestro cum Abrabam aves litteris etiam aposlolicis instructus Piclaviensi
abigens usque in vespernm, ne laborem veslrum Ecclesiae supplicabit. Promisil mihi quoniam ex
volalilis gloria tollat,ne quando dicat inimicus hoc nunc vestro se tolum tanquam magistri et pa-
vester : P;-asiia/u(' adversus eum (Psal. xn). Omnia tris niancipabit obse(|uio, ut si quid de praelerito
opera veslra referalis ad Deum, ut benedictionem negligeotius, vel inconsultius actum esl, futuri
mereamini, quia beatus qui tenebit et allidet par- p temporis officia recompensent.
vulos suos ad petram {Psal. cxxxvi), id est ad XL.
Christum opera sua referet, et in ipso probabit, AD DOMINUM PAPAM ALEXANDRUM.
qui est lapis ofjensionis et petra scandnli (I Pelr. Dominus Reraiba Aurelianensis amicus noster
ir).Ne credalis orani spiritui, sed prius probate est, mutuisque obsequiis plurima nobis invicem
utrum ex Deo sint. Sermo jaclanti»,actus prseceps, surauscharitateconjuncti. Inde est quod nostrisad
procul sinl a vobis. Cum summa gravitate, et in prsesens apud majeslatera vestram precibus petiit
consilio omnia faniatis, ut modestia vestra nota sit adjuvari, ea nimirum fiducia, quia novit quod vota
omnibus homiuibus. Et sic in eo vincelis, <|ui ait noatra apud benignitalem vestram desideratum
Confidite, ego vici muiidum {Joan. xvi). Quod ipse orebriua consequuntur effectum. Privavil eura sen-
vobis concedat, qui omnia potest, cujus causam tentia vestra pra3centoria, quara habebat pro de-
agitis, Jesus Christus Dominus nosler, charissime licto quodam, quod, sicut ipse asserit, non de ma-
Pater et domine. Bene valete. litia qualibet, sed de sola simplicitate comraisit.
XX.WIII. Existimavit enim factum illud ad lenorem jura-
AD LUDOVICUM REGEM FRANCI.E. menti publici non apectare, neque se religionem
Charissimodomino suoLuDovico,regiFrancoru(r, credidit excedere sacraraenli, sinon communicabat
Arnulfus Lexoviensis Ecclesia? humilis minister, aliiaquod singulariter de sola ipsius voluntate pen-
aalutemeldevoturacum omni devotione obsequium. debat. Gonveotus autem a fratribus non restititim-
Lastificavit animara meam lator praesentium gau- probe, nec superbe respondit, sed slatira errorem
dio diu desiderato, gaudio quod tam nos quam c»- suum, si tamen error publicam voluit
erat, ad
leri fideles regni Francorum longis suspiravimus corrigere voluntatem. In quo
certum cst nec si
desideriis, et nunc crebris exsultationibus suscipi- praecessisse maliliam, nec superbiam successisse
mus adimpletuBi. Visitavit Deu? plebera suam, delicti quantitas flnes clementiaenon excedit, po*
totiqne regno Francorum misericordiae suae viscera teritque ex hoc nunc Romani pontificis misericor-
patefecit, dum et certum vobis haeredem instituit, dia subvenire, in qua nobis divina boniias et re-
et justum universis regni Francorum primatibus mediura salutare constiluit, et refugiura singulare.
dorainum ordinavit. Nullus enim erit adeo superbus Siquidera quantum ad culpam salis vindicalum
aut conlumax, qui illi debitum laraulatum detrectet est,quia homini verecundo ad majorera poenam
impendere, quera de carne vestra ad regni noverit conlusio, quam magna eliam detrimenla procedit.
gubernacula procrealum. Conservet omnipotens Porro cum ei ad veniam simplicilas, nihilominus ad
Deus personam veslram,regnum slabiliat,sol)olem gratiam devotlo suCfragatur, quia verum est ipsum
que vestram vobis et nobis in tempora mulliplicet -' semper Romana} Ecclesiae secundura facultatem
longiora. Caeterura pro latore praesentium Bernardo suam hurailibus obsequiis inservisse, Pro omnibua
supplicaraus, quatenus ad id quod dominus suus itaque quae praedicta sunt fiducialiter accedimus ad
ei legaverat obtinendum.noslras sibi preces sentiat rogandum, et quia gloriosum nobis erit tantum a
profuturas. dignatione vestra beneficium impetrasse, el jucun-
XXXIX. dum aliquid consolationis amico in tanta amaritu-
AD ARNALDUM PICTAVIENSEM ARCHIDIACONUM. dine perquisisse.
Quod aliquid a vobis censeo postulandura, cum XLI.
petitionis honestas, tura vestrae benignitatis intui- AD DOMINUM PAPAM ALEXANDRUM.
tus, non prfficedenliura facit conlidentia ineritorum. Quibus periculis exponere, quibus impcnderc la-
Verum si operis exhibitio non praecessit, paulo boribus personara raeam dealinaverim, ut mererer
minustamen sibi videtur raeruisse devotio, quae ad ad sublimitatis vestra? venire conspectura, noverunt
omnia si oocasio processisset, promptamse semper hi qui procinctum meum ad terras peragrandas,
71 ARNULFI LEXcmENSIS EPISCOPI 72
et maria pariter exploranda viderunt. Itiirus eraiu, ^ rum sanctitas et prudentia auis lueritis tanta rei
sed iter meum divulgato fama preecessit indicio, posset iuitia consecrare. Quorum studiis tantum in-
ut facile mihi pcssent insidiae praeparari. Ego enim ter varias tribulationes sanctura opus excrevit, ut
homo sum cui celebrem maltae causae contulere inler omnes Gallicanas ecclesia illa cosperit de no-
noliliam, et cui apud hosles EcclesicB plurimara bilioribus illius ordinis eestimari, si quis circa eus
zelus justitiae coiilraxit iuvidiain, sibique credereut hospitalitatis gratiam vel ordiois vellet altendere
successisse, si in persona mea et malignitati suae disciplinam. Porro ne qua posset oriri saecularita-
satisfacere et vestram possent offendere majestatis in posterum revocandae suspicio,et quia potior
tem. Retinuit itaque me rex noster, qui mea quidem fructus poterat deregularium administratione spe-
voluntate praecedenie mittebat, negotiaque sua rari, slatutum est et Roraanae Ecclesiae nihilominus
paitim distulit,partiin minoribusnuntiis perferenda auctoritate firmatum, quod in regulares personas
commisit. Intra pectus itaque uieum major anhe- sicut prffibendae, ita el archidiaconatus, et omnium
lantia desiderii fervor exaesluat, dilationem hanc rerum tara potestas quam administratio conferre-
quasi vulnerati cordis affectione deplorans, quod tur, ita nimirum, ut omnes obventiones deberent
pedes vestros amplecli.et serenilalem vestram miiji in commune referri, ne cupiditati daretur occasio,
non datur oculis praasentibus intueri. Facio interim si eas licerel privatis usibus applieare. Quod adeo
quod possum, et me totum honori et utilitati Ec- verum est ut, defuucto s«pe dicto episcopo, eum
clesiae, quoties occasio refulget, impendo, tanla qui successit episcopari Ecclesia Romana nulla
siquidem voluntate, ut a plerisque de immodestia ratione permiserit, donec eumdem ordinem in pro-
videar arguendus. Animo enim diligenti nibil satis quod ipsum iii Eccle-
pria persona professus est, et
est, neque magna devotio cujuslibet operis exhi- sia flde bona serviiret juramento corporaliter in-
bitione placatur, sed suossemper in anteriora co- terveniente firmavit. Tantus siquidem favor reli-
natus extendit, hoc vobis apud me studuim, heec gionis exstitilapud eam,nestatu£e aureae,quod ab-
continui laboris instaulia, hic irrevocabilis perse- sit I caput ffineum ipsius opificio diceretur af ixum.
verantise vivit aCfectus. Verum episcopus isle qui ad praesens, Domino per-
XLII. mittente, successit, delestabilem concepisse prae-
AD DOMINUM PAPA.M ALEXANDRUM. dicatur aCfectum,scilicet plantationem hanc penitus
Est quiddam in quo majestatis apud vos reus evellendidestruendique bonum.quod fideliura devo-
inveuiar, nisi vestraiu fldelibus iudiciis praemu- quod auctoritas principum, quod sanctorum re-
tio,
niero sanctitatem. Habuit Ecclesia Sagiensis epi- ligio, quod Ecclesias Romanae privilegia duraturo in
scopum, cui me fraterni sanguiuis necessitudo perpctuum analhemate firmaverunl. Quod si totum
conjuuxit, sed arctius gralia beneficientiaeliberalis C a discretione vestra non poterit impelrare, archi-
astrinxit hic cum prsdictam Ecclesiam susce»
: diaconalus saltem ad saecularns studebit revocare
pisset, magnam temporalibus curam, majorem personas, scilicet ut habeat carnalis affectio quod
spiritualibus homo sanctus impendit. Ipsam igi- n>;potilius tribuat et propinquis. Sed hunc ipsum
tur Ihesauris ornatam, instructam asdificiis, pietatis specie palliabit affectum, dicturus ecclesiam
possessionibus redditit ainpliatam, adeo quod pro illam idoneas non habere personas, quae talibus
XIII canonicis quos ssculares appellanl, ipsis- sufficere probentur officiis, tanquam si sanctae sim-
que pauperibus, moriens ibidem xxxvi cano- plicitati pr;evalere debeat saecularis astutia, aut de
nicos regulares cum omni aedificiorum sufficien- ^ ecclesia Sancti Victoris, aut Sancti Ruff, vel aliis
tia, etrediluum copia dereliquit. Cumque eam siiuilibus personae non possint auctoritate vestra
in temporalibus nobilem reddidisset, in spirituali- ad ha;c officia dispensanda transferri. Et ego qui-
bus semper nobiliorem studuit exhibere,vir magni- dem Ecclesia; illius archidiaconus exstiti, ipsius-
flcus et omni sanctitate laudabilis, cui nec sancti- que beneficiis educatus sum, ipsius instilutionibus
tasmagnificenliam tolleret, necmagnificentiasancti- credilus, justumque est ipsius me seinper detri-
tatem. Quod bouum a prsedecessoribus vestris, vi- menlis occurrere et utilitatibus debita diligentia
ris apostolicis, Ilonorio primum, postmodum Inno- J)
providere. Sed el bonum quod tanto domini et fra-
centio,denique Eugeuio el Adriano coeptum est et tris mei labore contractum est, humeris meis sus-
flrmatum, praecedente siquidem gloriosissimi regis tinendura memoria fraternae charitatis imponit,
Anglorum Uenrici devotione, qui magna (34) ob propter quod interme episcopum lociillius cum
et
eamdem causam ecclesiae bona contulit et prae- douiesticus noster exstiterit, multisque a me bene-
cepti regalis valituro in perpetuum munimine ro- ficiis sit praeventus, noviter est oborta discordia,
boravil. Cumque res haec a praediuto viro religio- quia fratrum illorum injurias sustinere non pote-
sissimo Honorio Irasissel initium, ab irrepaiabili ram, eique ad ordinis subversionem, opem etcou-
viro Innocentio meruit incrementum, cujus aucto- silium non prastabam. Unde illum et eoaqui cum
ritate praedictus episcopus eleclus ab ecclesia ipso sunt tanquara adversarios noslros et manife-
Sancti Victoris Parisiensis personas accepit, qua- stos hosles sapienter accipile, quoniam ultrices lin-
(34) B. om. magna.

73 EPISTOL^. 74
guae npque neque facilem promerentur au-
fiilem, A inter eos nulla fldes est, sic nuUua vers cbaritatis
ditum. Quod preces aliquae super tiao
si forte affectus ; uniusoujusque studium est, alium quibus
causa robis porrectffi sunt, secure lanquam sub- potesl modis excludere, ut solitariee sibi familiari-
reptitias sestimate, neque necesse est Ecclesiam tatis privilegium gaudeal acquisisse. Accessurum
aliquod propter eaa pali dispendium, quoniam ad sibi pulant quidquid alii fuerit derogatum, proven-
conservandam vobis fidem et gratiam ejus a quo tusque 8U03 repulant aliorum semper utilitatibus
missa sunt, satis erit absque omni offensa si in obviare. Ego Igitur qui quantum damnosa sit sus-
propriis poslulationibus fueril exauditus. Ad suin- picatio principum, licet innocens, frequentibus de-
mam loquar ad Dominum meum, cum sim pulvis et triraentis agnovi, occasionem ceusui postulandam,
cinis {Gen. xviii). Jucundum sit ei eloquium meum, qua vel ab eo sicutquandoque mitterer, vel aliqua
ut pia» postulatio voluntatis optati gratiam conse- me trahere necessitatis instantia videretur. Quaa
quatur effectus. Doraine, personam vestrara pu- quia diflerebalur nihil enim onerosum mihi vestrae
blicacommendat opinio, animosque et aures om- gratia bsnignitatis imponit, mitlendum duxi, ut
nium operum vestrorum exspectatin curioaa sus- diligentis absentiam legalio suppleat, quae bene
pendit duin malignandi materiam venatur iniqui- meritfe majestati vestr» devotionem raeam, lam
tas, et gloriam nomini vestro devotio fidelis inqui- p îva voce quam litteris reprfflsentel. Vestcr sum
Absit igitur a vobis ut prsedecessorum vestro-
rit. sanctae Romaaae Elcclesiae tam verna quam filius,
rum sancta planlatio vestris convellalur manibus, cujus me assidue reminiscor exhilaralum gralia^
vestris viribus exstirpetur ! Absit ut per vos tol Ro" prajveiitum beneficiis, honoribus ampliatum. Nihil
raanorum ponlificum anathemata ducaiitur in irri- unquain par tant« diguationi referam, nihildignum
tum Absit ut per eos remota siBcuhiritas aucto-
! lol meritis exhibebo, sed etsi non debitorem operis
ritatis vestree sententia revocetur I exhibitio, perlecta tamen charitas consummatse

devotionis Bbaohit.
XLIII.
XLIV.
AD DOMINUM PAPAM ALEXANDRUM.
AD GILBERTUM L0ND0NIEN8EM EPISCOPUM.
Regressus ab Anglia ad pedes vestrae bealitudinis Laior priEsentium amicus noster est, nostrisque
amplectendos debui cucurrisse sed exspectanda petit precibus apud vos adjuvari, eoque instantius
qua me magia traxisse necessitas vi.

fuit occasio, quia confidit quod preces nostrse apud charitatem
deretur, quam devotio perduxisse. Animus siqui- vestrara utilem sine diffloultate sortianlur efTectum.
dem principis nostri aliquantulum ab ea, qua san- Gaudet quod amatori juslilia veritatia sit dele-
ctitatem vestram olim complexus est, charilate p gata cognilio, quodpiecumuostrorum suflragio mu-
deacivit, adeo ut inter familiares suos quandoque nilus accedit, ut in proventum ejus apud vos sin-
conquestus sit se minorera in vobis quam sperave- cera fraternffi religio charitati coucurrat. Licet au-
ral gratiam invenisse. Ait in opporhinitatibus suis teiu pluralitas inslrumentorum viam possit aperire
vos esse difficilem, in postulationibus scrupulosum, judicio, omnem tamen absolvel testium numerosi-
acceptos vobis esse et jugiler in Curia demorari tas et veriias notoria quaestionem, desertaque pro-
quosdam, qui mendaciis suis gloriam regiae sereni- vocatio motumjudicis excitabit, quam scilicet ad-
tatis oliuscanl. versarius hujus censuil opponendam, eo quidem
Convenire siquidom ad apostolicam sedera ex astu, ut ei vacaret affectatam rapinam in bona
niultis partibus multos, quorum aures illi pravae pauperis licentius exercere. Verum quid in mal»
veneno malignitatis inflciunt, ut sic opinionem fidei possessorem sine titulo, super principali
eju8 quasi transinissa ad omnes gentes delatione causa ;
quid in desertorem appellationis super sum.
denigrent. Furtive quidem id agi, ut iniquitatis ptibus et expensis decernendum sit, vestra perilia
operante myslerio quanlo magis res silentio pre- non ignnrai : ne scilicet vis aul dolus impunita
menda dicitur, tanlo diffundatur in plures, quan - praeteroant, vel immerituni patialur innocentia de.
toque secretius agitur, tanto trimentum. Porro negotium vobis in expedito Ro-
sit efficacior ad nocea-
dum. Non tamen arbitratur id de veslra conscien- D mani pontificis collocavit auctoritas, sublato nimi-
tia vel voluntate procedere, sed eis de diuturna rum appellationis obstaculo, in quo sibi calumnia-
apud vos commoratione paralur occasio, et auda- tores pleruraque oecasionem vexandi constituunt,
ciam comparat assiduitas impunita fallendi. Addit et refugiura evadendi. Nunc enim parebit vobis,
impetralu facilequidquid ab ejus smulisimploralur, licet invita, quasi quibusdam terminis circum-
vota autem ejus exquisita subtilitale discuti, vel scripta inalignitas, cum nec ad praesens forum
taediosa dilatione suspendi. Si quos ergo de suis nostrura possit exeedere, nec severitatis vcstrae
viros aucloritatis loquor ad praesentiam vestram seuteutiam declinare. Valete.
venire contingal, hi qui familiarius ei assislunt» XLV.
incertum suspicionis malura (35), fallaci statim AD ABBATEM GRISTANENSEM.
adulatione conflrmant. Consuevii enim illud homi- Quartus decimus mensis agitur, vel fortassis
num genus de minimis maxima fabricare, et eicut exactus est, cx quo ad aliud regnum et transma-
(35) B., in malum.
Patbol. CCI.
rinas regiones monasterio tuo sine epieoopi tui
a
j^ tum impenditur, quidquid vel animus cogitando,
benedictione et conscientia discessisti. Quanta au vel operando corpus vel facullates conferunt ero-
tem interim idem monaslerium in spiritualibus et gando. IIoc igitur apud vos judicium mihi perse-
temporalibus detrimenla perpessum sil, et fratres veret et gratia. Vobis nihilominus apud me pro-
sentiunt, et tota regio protestatur. Nuntiatur vero missae devotionis non tepescet affectus, utscilicet
nobis te in Anglia nihil calumnias
uisi lites et alter in alterius opporlunilalibus monitore non
exercere, et cum gravi monaslerii lui sumptu, sine egeat, sed zelum charilatis altern» communicati
utili causa totam disquirere regionem. Super quo officii probet etTectus.
revocandum te duximus et in virtute obedientiae
XLVII.
injungendum, ut infra Kal. Auguoti disposilis re-
AD EPISCOPUM ENGOLISMENSEM.
bus illis utiliter, ad monasterium revertaris, nisi
vel infirmitate, vel tempestale marina fueris impe- minorem eunli ad scho-
Lator praesentium filium
ditus. Nosse etenira debes quod propensior cura las avunculo commendavit, ratua quod ipsum ad
animabus est impendenda quam rebus. Ideoquenisi propensiorem pueri curam propinqui gratia san-
infra diem assignatam veneris, nos tibi mandatura guinis inclinaret.
miltere severius oportebit. Ille vero his quae ad exhibitionem pueri compa-
rata fuerant, profusius erogatis, puerum ipsum cui-
XLVI.
dam clerico nomine pignoris obligavit, licet con-
AD WALTERUM ALBANENSEM EPISCOPUM. tractus ejusmodi nec de jure teneret, nec bonia
Querimoniam quam ex quas mihi a vobis

litteris, etiam moribusconveniret. Libera siquidem persona
novissime destinatas accepi, gratam admodum ha. sine proprio consensu non potuil obligari, puerum-
bui, quia magis excitat graliam, quam deiictum que id aetatis consentire non posse, veslra peritia
arguere videbatur. Questus enim estis post aliquot non ignorat. Cffiterum non tanlum sortis, sed etiam
epistolas vestras, nuUum
vos a nobis accepisse usurarum nomine retinetur, factumquetam enorme
rescriptum, et nos devotionem vestram inter Cfe- non a saeculari persona, sed a clerico quodam,
teros non nisi verbis coramunibus salutasse. In ipsoque domeslico vestro, vel domestici filio fieri
quo inteliexi quod benignitas vestra mullo desiderio prasdicatur. Mirantur qui audiunt haec a vobis inter
ad complexum nobis mutuae charilatis occurrit,

ipsa sancti episcopatus vestri primordia sustineri,
quod ego muitis qusesisse studiis, multis debueram qus nec justitiae rigor incorrepta relinquere, neo
obsequiis redemisse. Et fecissem, nisi occasionem impunita debuit severitas ecclesiastica praeterire.
mihi contulisset (36) absentia, quae raihi semper n Glericus etenim vester manifeste de plagio confi-
hactenus optatura vestrae serenitatis invidit aspe- telur, sed et usuras quas detestatur Ecclesia nihil-
ctum. Magnum erat mihi, si praesens in oculis ve- ominus impudenter exposcil. Quod si usuras, quo-
Btris gratiam invenissera. Majus est quod eam mihi niam odiosaesunt, insumptum exhibitionisimpensae
ultro usque ad Occidentis novissima destinaiis. Pul- puero malignitas astulaconvertit, respondemus uhi
chrum sane et praedicandae liberalitat.is officium, principalis obligatio sublata est, puerum de acces-
nullis impensum meritis, nuiiis redemptum preci- soriis non teneri, sed eum injuriarum competere
bus, nullis beneficiis comparatuin. Nihil in eo est potius actionem, quod ingenuum puerum, libera-
quod beneficii minuat majesiatem. Apud alios si- libus artibus applicandum, subiluctum patri, propo-
quidem actus merse liberalitalis evanuit, sed ubi- sitis non permiserit officiis applicari. Denique ego
que inter conlrahentes animos negotium geritur ovem meara a vobis, tanquam a judice, adversus
dum spes creditrix et debitrix gratiae res compen- confitenteni de criminibus instanter exposco, vo-
sant. Magnum tamen est hodie, si quis amicorum

bisque providendum est, ut circa hoc vobis since-
meritis pari praemiorum compensatione respon- ritas famae, non charitas fralernitatis, puero debils
majus omne meritum animi magnitudine pietatis conservetur affectus, quoniara si reura per
deat, est
prsvenire. Praevenistis autem me, culpam vestram, quod absit contingal elabi, nos a
vestrumque !
lantae dignationis sstimatione fecistis, per quam D reo fortassis in judicem actione subsidiaria conver-
mihi judicium existiinalionis veslr^, et dilectionis temur. Quod si non ulciscendura delictum hoc, sed
exhibetis aflectum. Multa igilur mihl de judicio inler eos mansuetudo veslra potius decreverit com.
existimationis vestrae creseit elatio, multa de poncndum, patri jurato, quoniam vir bonae opinionis
confidentia gratias securitas ad omnes praeparatur est, fides indubitala poterit adhiberi.
eveQtus. Magnum siquidem esl judiciura
simul et XLVIII.
gratiam meruisseprudentis, cum alterumiiiustret ad AD ARNALDUM BON^VALLENSEM ABBATEM.
gloriam,alterum proficiat ad provenlum. Quid ergo? LitterK quas novissimas vestra mihi charitas de-
Quid retribuam Domino meo pro his quae attribuit stinavit,apud eum qui perferendas acceperat ali-
mih\1{Psul. cxv). Nempetotum devotionisaffeelum, quandiu Bubsliterunl. Unde factum est ut eas non
quo nihil majus ofTerri, nihil impendi gratius, nihil profecturi, nec proficiscentis acceperim, sed pro-
potest preiiosius eslimari. Uoc etenim impenso to- fecli : quem nec resalutare possem, nec si quid
(36) b.,tuli$set.
77 EPlSTOLyE. 78
concepissem anirao remandare. Feci ergo quod po- A optaret opporlunilatibus inservire. Bene autem no-
tui ;holocaustum obtuli pro vobis medullatum bis in hao parle providentia divina consuluit,quod
(fsal.LXv), quod sua niinirum pinguedine compla- cuin sapientiam vestram ad alias partes multorum
cerel, ipsamque oblationem devotus impinguaret desideria traherent, ipsa vos noslrse praesertim
otferenlis affeelus. Holocaustum, inquara, obtuli provinciae reservavit. Justum sane est ejus vo3 po-
medullatum, quo scilicel medullarii divinitatis
in tissimum obligari muneribus, ejus necessitatibus
corporea species obumbraret, procedensque de in- inservire, quae vos suia aluit uberibus, suo fovit
timi cordis medullis oratio suam sacrificio conline- amplexu, suis honoribus ampliavit. Mihi vero be-
ret melodiain : hicenim ille vilulus saginatus est nignius indulgentia divinse propitiationis arrisit,
(Prov. xv), bic mons ille coagulatus est pinguis qua? me ab amico nec diversitale professionis ab-
{Psal. Lxvii); hic Ghristus ille unotusoleo exsullatio- junxit, nec locorum distantia separavit : sed nos
nis prae participibus suis, de cujus plenitudine licet quasi contigua positione coujunctos, ad frequentes
omnes acceperiut, ipsa tamen efifusio non minuil comparavit occursus, ut ad communicanda profusae
effundentem. Nihil ofTerri pretiosius, nihil efficacius charitatis officia ipsa locorum occasio serviat, el
potest, nihil ei qui offert, vel ei pro quo olTertur propinquilali corporum nihilominus propinquitas
personarum indignitas B respondeat aniraorum. Inlerim profusis desideriis
utilius, si dignitati sacrificii
non enim olferentem puras rnanus
obsistit. Oportet et devotis orationibus arbitror insistendum, ut
inferre, ne quod iiiipreciabile est, omnique venera- initia consecrationis veslrae divina benignitas felici
tione dignissimum, vei subpretii recidat^vilitatem, secundet auspicio, et ad exsecutionem episcopalis

vel causis iodignioribus expandatur. Oportet eum officii vos exuberanlis gratia virlute confirmet.
pro quo offertur fide recognoscere, charitate com- L.
plecti, prosequi desiderio, totamque sibi in eo di-
AD HICABDUM DE ALMAR., PR.ECENTOREM LINCOt,-
vinoB propiliationis flduciam collocare. His autem
.NIKNSEM.
conourrentibus utriusqiie partis versalur utilitas, ut
qui pro aliis offerunt, pro se ipsis inveniantur of- Licet pro lators praesentium A. veslrae praesens
ferre. Magnum
sane, praedicandumque beneficium, supplicaverim charilati, preces tamencensui litteris
quod erogatum alii prolicil, ipsumque nihilominus prosequendas, ut quantitatcm desiderii mei tam
adjuvat crogantem. (juoscunque enim sacerdos ef- vivae vocis alloquium, quam litterarum instantia
fusa charitatis latitudine coniiilcctatur, lotura simul declararet. Sperat hic impetratis a me litteris, a
omnium, totum uniuscujusque esl sigillatiiu, nec vobis impetrasse quod posiulat, quia quasi certus
integritatem dividitcommunicatio plurium, nec so- C est preces meas apud dileclionem vestram optalo
liditatem minuit participatio diversorum. Sic esl nullatenus frustrandas effectu. Cumque solus cha-
:
lotus tibi Christus impenditur, totus mihi, totius- ritaiis affectus omnem possit inter nos formasse
que in solidum te cohaeredem haereditatis admiltit, fiduciam, accedit tamen quod utililatis vestrae de-
quam totam mihi nihilominus repromittit. Quod trimenta non qusro, quaravis gratia mea vestro
enim spirituale e8t,neque terminis circurascribilur, judicio quaelibet plurimo proventu dispendia re-
neo aliquibus angustiis coarclatur, nec iiiipensum compenset. Facietis itaque cum hilaritale quod pe-
rarescit impendio, nec aliqua potest integrilatis suae tilur, ut ipsa faeilitate merili quantitas augeatur,
detrimenta senlire. Totum itaque pro vobis obtuli, quia sajpius officii liberalis exhibitio creat vel flr-
tolum proventui meo nihilominus reservavi, cum mat amiciiiee verilatem. Licet enim ipsa in sua
scilicet utrique sic cesserit in salutem, ut et iter simpliciter puritate consislat, tamen exlrinseca fre-
vestrura cum prosperitale dirigeret, et mihi gpa- quenter accessione distrahitur, adeo ul injuriis
tiam divinae propitiationis augeret. quasi deliuita beneficiia conva-
irritata deflcial, et
XLIX. lescat. Porro, ipsa plerumque (37) beneficiis odia

AD «GIDIUM EBROICENSEM ELECTUM, conquiescunl, el mirabilimutatione in contrarios
Benedictus Deus, qui ad episcopale vos vocat offi- rertunlur affeclus. Siquidem necesse est diligas
cium, el ad onera nostra pariter comportanda con- " quem odisti, si eum ad meliorera afTecium a pri-
ducil. Gaudemus plane vestra ad honorem debitum stina maliliatransissecognoveris,atrectumquetuum

merilapromoveri sed majoregaudio commovemur,
;
aliena sibi forraidabit affectio, ut semper diligentera
quia sapientiam vestram ex hoc nunc totum scimus diligas, et oderisodientem. Oportet igitur ut sibi
utililalibus Ecclesiae mancipari. Me vero commune invicera bene conscientia respondeal,
utriusque
gaudium justum est speciali loetitia celebrare, quia ideoque ultro citroque absconditae voluntalis argu-
personam meam bonilas vestra speciali semper dimenta procedanl, quia operibus credendum esse
lectione complexa est, et ego ad honoris vesiri pro- ipsa nos evangelicae doctrina veritatis instruxit.
ventura lotis srmper desideriis anhelavi. Concurre- Seraper diligentis aniraus ad alterius est quam ad
bant siquidem hinc inde alterna muluae charitatis sua vola propensior, et prsveniri desidiam reputans
officia cum aiter non raagis suis quam alterius lota semper festinat diligentia praevenire.
(37) B. om. plerumque.

;

LI. A eorum disciplina contemnilur, in quibus l)ene oom-
AD PiPiM ALEIANDRUM DE DISSOLUTIONE M0NASTER1I positee mentis opera non videntur. Augebat auda-
GRISTANKNSIS. ciam quod eis in claustro necessaria non dabantur,
Est io episcopatu cui, Deo permiltente, deservio, sed ad recompensationem subtractas necessitatis
monasterium quoddam nomine Gristanense, quod liberior eis evagandi licentia laxabatur. Solent enira
aliquando suavitatis odorem ciroumquaque diffudit hujusmodipersonsepatientiusinopiamportarequam
sed in diebus abbatis istius merita diu laboravit regulam,eta prffilalis suispeccandi liberlatemquan-
infamia, sicut praesentes vidisse conslal et reraotos talibet (38) egestale mercantur.
audisse. Nec enim infra domesticos parieles conti- Ad hsc, ut nuUa eis effluendi deesset occasio,abba8
n«ri scandala potuerunt, quse procedente temeritatis saepius quasi ad disponenda bona monasterii navi-
audacia, publicis ofTerebantur aspectibus, et per gabal in Angliam, ubi sine oonsorte degens et judice,
ora publica personabant, quoniam fratres ioci illius gulae et lateri, sicut dicebatur, indulgens, parum
ab operibus ejusmodi nec tirnor Dei, nec hominuni aliquid praeler vagos discursus, et lites supervacuas
reverentia cohibebat. Quorum quanto majorimma- exercebat. Ubi novissime per continuum fere bien-
nitas exslilit, tanlo latius celeriusque
fama discur- nium demoratus,episcopalisedicti necessitate redu-
rente vulgata sunt, majoremque apud omnes con- n ctus est, staturaque raonasterii deterlorem satis
trazit offensam, quod palam tantaa sanctuario pro- quam reliquerat reversus invenit. Cumque stalim
cedere malitia videretur. Siquidem nulla vel modica coepisset monachorum contentionibus infestari, fe-
eral intrinsecus regularis observantia discipliuce, stinantem redire prohibui, nisi ordinato raonasterio
rainor exlrinsecus exhibitio charitatis, quia nec prius mihi peraonas idoneas quae curam gererent
hospiles agnoscere consueverant, neque quidquam vicariae sollicitudinis assignasset. Ipse vero episco-
pauperibus impartire, sed ipsas etiam oommunis pali, qua ei prsmineo, auctoritate iieglecta, et de-
mensae reliquias, ad im pendendum privatis affectibus bito obedientiae, de cujus exhibitione vinculo juratae
dissolutionis impudentia reservabat. Parva sunl professionis lenetur astrictus, sine conscientia mea
haec, sed adsanguinem prorupit insania, ut a nulla reversus est, neraine domi relicto qui sciret vel
specie crimini» manus eorum servarentur immunes. curam ordinis gerere, vel temporalia dispensare.
Constat eos in clauslro strictis invicem concurrisse Quod statim raiserabiliter ipse rerum declaravit
cultelHs, sicut cicatrices vix obductae, el recentia eventus : quia is quem procuratorera reliquerat,
quoque vulnera protestantur. Ac nisi de cultellis ebrius in refectorio super coenam duos de fratribus
eorum pugionein provida sustulisset antiquitas, s«- cultello percussit, atque ab eis esl incontinenler por-
pius usquead alternas etiara mortes intemperantia tica, quara casus obtulit, interfectus. Quo facto ve-
desaevisset. In monaslerio ipso immersam aquie '-' terum criminura renovata memoria, ab omnibua
frigidiori mulierem vis algoris exstinxit. Ul enim mi- omnia quasi sub unum reducebantur aspectum,
racula facere crederentur, et quibuslibet commentis omnesque publicae existimationis et fanice judicio
saecularium personarum frequentes invitarent ac- condemnali sunt, qui nullus erat quem nocentem
cessus, sanitatis remedia promiltebant ei qui se non fecisset operatio vel conseosua. Itaque ejicien-
incantatae ab eis nescio quibus carminibus, aquce dosomnes plerique dixerunt, et personas novi ordinis
septies suslinerel imraergi..Egra itaque mulier aquae penitus inducendas, ut et in istos vindicaret ejectio,
glaciali frequenter immersa inter manus coinpri- etordinis observantiam novorum institutio rcstau-
mentium monachorum congelata decessit, dum vim raret. Potro ego ejectis interfectoribus, quia sic tam
algoris ffigritudo non sustinel, et profana religio ratio quara metus potenti» Siêcularis exegit, ad mo-
naturam potius irritat quam Dei rai-
ad perniciem, raenlum quas mihivisasuntdisponendadisposui, nec
sericordiam ad salutem. Ministrura coquince cum enim quidquaraperpetuum constituipoterat, cura de
debitum pronus exsequeretur officium, quidam e nullo eorura satis bene vel fama vel conscientia re-
monachis interfecit, qiiia dicebatur aliquando de sponderet. Feci tamen quod polui doneo fortiore
nimia illiuscirca uxorem suam frequentia ranrmu- consilio possit omnis plantatio, quam Pater coelestis
rasse. Cervicera itaque ipsius adaclo totis viribus D o°" plantavit, avelli. Vestris hoc reservatur raani-
pistillo grandiore confregit, et innoxio sanguine bus, vestris erit viribus adimplendum, quia ei quod
pulmenta, quae tam ipsi qnam caeteris fratribus pa- radicea altius egit manus non prajvalent imbecilles.
rabatur, aspersit. Super quibus cum ego saepius Super quo si ad communia totius fere regionis vota
abbatem charitale debita commonerem, nec enim respicitis, ii quos ad perpetuam dissolutionem par
severius cogere permittebar, dissiinulandum potius convictus,alternique consensus gratia fcsderavit, se-
quam distinctione monastica censuit occurrendura. gregandi sunt,et sigillatira per regularia monasteria
Dedit itaque dissimiilatio remissa fiduciam, qui sibi dispergondi ,ut occasionem peccandi, quam de pravae
nihil non licere credebant quos nec ratio propria, familiaiitatis consortio quaesieruut,apud ignolos de
nec aliena correptio refrenabat. Porro nulla abbati divisioneetdiversitateconversationisamittant.com.
disciplinfe restabat auctoritas, quia etiam a reprobig niune votum esl,ipsiqu6etiamprincipicomplaoerel,
(38) B., quamlibet.

81 EPISTOLifi.
in regulareecanonico8mona8teriumtraDsformari,ut A Magnum quod ad horam subvenit indigenti,

est
ipsa species ordinis innovata, plenius omnem possit majus quod annosque renascilur, quotut sae-
in dies
lollere vetustalem, etcoetera exempli severitate mo- pius conferat frequenti revolulione denuo reforma-
nasteria terreanlur. Sunt enim aliqua, quorura in tur. Sane beneficium hoc non minuitur tempore,
lantam dissolutio prorupil audaciam, u t confusionera sed augetur, proventusque perseveranliam redivivae
suam deprehensa eiiam non agnoscat iniquitas, sed conservatindustrialargitatis. Multa simplioem do-
induratis frontibus semper obstinatio convalescit. nationem commodapro3equentur,totie8que donalum
Sic autem locus ille in statum dignioris ordinis ex- iri videbitur, quoties novi redeunlium fructuum
surgeret, et ubique semper quasi praesensesse apo- manipuli congerenlur. Majus etiam est jus aliquod
stolica severitas crederelur. Preeterea provinciam donasse quam corpus : quoniam jura frequenti per-
nostramfrequenlibusmonasteriisîpsisquenobilibus ceptione subnixa sunt, simplici vero traditione cu-
certura est abundare, canonicas regulares piucas juslibetcorporisdonatioconsummatur. Jusdedistis,
habet, ipsasque pauperrimas, adeo ul ad quaerendum ne citius munificentiae vestr» gratia preeleriret, ul
ordinem illum plerumque noslratesoporteat ad re- sicutapud vos virtutis non tepescit affectio, ita pro-
gionesextraneasdemigrare. Bonum itaqueplerisque rogata in perpetuum liberalitatis vestrae beneficia
videretur, paucitasmonachorumdissolutain mul-

si convalerenl. Prsterea liberalitati prudentia discre-
g
titudinera regularium excre3ceretclericorum,elcol- lionis accessit, quoniam ei dedistis, cujus vobis ho-
locatis utililer eis qui ab instilutione materna desci- nestas,cujusindustria,cujussedulitasofficio8acom-
visse noscuntur, caeteri materno possent gremio con- placuii. Nec ignotae personae, nec inulili contulistis,
tineri, netanquam ablactati ad ignotarum matrum si ei cujus merita praecesserant et sequenlur, qui
severioresdepellanturamplexus.Siquidem hoc faoto vobis animo et corpore ad cumulum gratiarum refe-
in nocentes ulilis vindicta procedet, quee sublata rat actiones, ut jure debeatis de exteriori frnctu et
corporibus peccandi licentia, totum ad salutem conscientia testimonium gloriari. Ego tamen impen-
conferet animarum, etad consecranda novellae plan- aumquod fecistis potiusmihireputo.quiaquodpriuB
lationis auspicia proniora favoris publici vota con- differebatur, ad prima statim intercessionis meae
current. verba concessum esi, ut meam specialiter ex eo
LII. videremini gratiam affectasse. Sane major exstitit

AD ABBATEM GRISTANENSEM. inexhibendodonatorishilaritas.quaminaccipiendo
Quot scandala, qu» detrimenta domui tuse ex desiderium poslulantis. Pulchrum sane et praedican-
causaabsentiarumtuarum provenerint,tua fraterni- dum beneficium, nulla suspensum dilatione, nullig
tas non igaorat.
.j, Super quo
. ——
^„„ „„„
[ cum .„„
rem „„ nostram
ad „„„..„... .„„ —
redemptum precibus,
, ^ ,
nullis meritis comparatum.
.
certum sit diligentiam pertinere, praecepimus te va- quod beneficii minueret majeslatem
Nihil in eo fuit
gos cohibere discursus, et debitas super gregem tibi Praevenistis me qui omnes occasiones veuari decre-
commissum vigilias vigilare : nec ad remotas disce- veram, ut vos impenso quolibet liberaliter officio
domo personas
dere regiones, nisi prius disposita praevenirem. Igiturme debitorem me magnificentia
nobisassignassesidoneas^quaecuramdomusinterim vestra constituit, ut ex hoc nunc solvere debeam,
gerere possenl, eique in spiritualibus et temporali- non donare, quia quod bene merenti rependitur,
bus utiliter providere. Tu vero neglecta episcopalis illustrari donationis nomine non meretur.
auctoritate mandati, imo lua et animarum tibi cora- LIV.
missarum salute postposita, sinenostra conscientia AD DOMINUM HENRICUM REMENSEM AHCHIEPISCOPUM.
discessisti, nemine domi relicto, cujus res aut pro- Philippum vestrum de Chaumont cum apud nos
videntiadirigipossetautdiligentiagubernari.Unde, in Rothomagensi moraretur ecclesia, honesta con-
sicut ad tuam credimus notitiam pervenisse, tot in versatio nolum nobis reddidit et acceptum. Acoe-
eodem commissa sunt, ut
loco postmodura probra debat ad gratiam quod in actibusejus regii sangui-
et regmnem nostram scandalizatam esse constet, et nisexcellentiarefulgebat.dignamquetantanobililale
monasterium turpiler infamatum. Per praesentia liberalisprudentiaformabatindustriam,utaliossicut
itaque scripta tibi mandamus, ut infra vicesimam D genere, sic moribus excedorc videretur. Traxiteum
diem post acceptionem prKsentium litterarum, re- etdesideriis nostris abstulit magnitudo vestra, ut
mota omni occasione redeas, nisi aut maris incle- propinquis genere fieret conversatione propinquior,
mentia, aut corporali, quod absit fueris inflrmi- I vestrisquecujustotusestmancipatusobsequiis.apud
tate detentus. Alioquin ex ea die ab officio altaris magnificentiam vestram doctrinae proventum faceret
et introilu omnium ecclesiarum, ea qua tibi prs emi- et fortunae.Exsultavit igitur, et se in niultisbene-
nemus, te noveris auctoritate suspensum. ficentiam vestram sensisse gavisus est, tanto sane
LIII. alacrior, quanto de primitiis gratiae vestrae major
AD LADRENTIUM WESTMONASTERIENSEM ABBATEM. poteratde futuro fiducia provenire. Interim tanien,
Pro Simone nostro gratias vestrae refero charitati, sicut ipse lacrymose conqueritur, mota est
adversus
serenitas, et a concepla spe
quia ipsum innatae vobis bonilatis oculo respexistis, innocentiam ejus vestra
elongatus est aliquantulum amicus et proximus,
nisi
ipsique beneflcium non temporale, sed in longiora
conscientiae
duraturumtemporaprovidamuniflcentiapreestitistis. quia desperalionem excludit sinceritas
83 AKNULFI LEXOVIENSIS EPISCOPI 84
et vestrae si quid admissum est humilia et devota A criminis promisissenl : licet ipse novas inimicilias
patientia disciplinae. Praeelegit enim apiid miseri- recentibus injuriis et frequenlibus maleficiis com-
cordiam veslram deprecatiouis parlibus uti magia pararet, arbitrari se norainis sui famam et gloriam
quam contentiosis excusationem liligiis instaurare : maledictis asmulorura respergi posse, et conflngiid
quia, sicut magnanimitas vestra superbiae cedere ex ejus conscientia proeessisse, sed omnipotentem
nescit, sic humilitati non sustinet obviare. Saue Deum se testem invocare in animam suam, quod
dum nobiscum esset, inlellexit saepius quod pluri- opus nefandum, nec sua voluntate, nec conscien-
mam nobis in oculis vestris gratiara bonitas divina tia commissum esl, nec artilicio perquisitum, nisi
contulerat, qua> tanto prsdicabilior est, quanto de forte in hoc deliclum sit, quod adhuc rainus dili-
gratuila iiberalis animi veslri bonitale procedit. gere credebatur. Super hoc quoque se judicio Ec-
Precea itaque noatras de longiuquo quajrendas cen- clesiae prorsus exponere, et humiliter suscepturum
suit, ut eas possit nobis velut aliquod acceplabile quidquid in eo fuerit salubriter statuendum. Com-
munusofferre,qi.iatenuBnoslraculpamipsius,siqua munica boo universorum con-
to igitur consilio in
est, intercessio redimat, et ad indulgentiara motum sultatio conquievit, ut sedis apostolicae sapientiam
Siquidem gloriosum erit vobis
severitatis inclinel. et auctorilalem consuleret, quam spiritu sapien-
tantam apud majestatem vestram gratiam gratiae g tiae, et poteslatis plenitudine Christiana fides prse-
pleniludinem invenisse, ut etiara a nobis in alios dicat abundantius redundare, et apud eara suam
copiossB dilectionia vestr« redundet ubertas. studeat innocentiam modis legilimis el canonicis
LV. approbare. Supplicamus ergo, quatenus secundum
AD DOMiNUM^PAPAM ALEXANDRUM. (Post moftem beati datum a Deo vobis spiritum consilii et fortitudinis
Thomx.) tanti sceleris aucioribus secundum facti immani-
Gharissimo domino et Patri Alexandro, Dei gra- talem severilasvesira retribuat,et suam innocentiam
tia catholicae Ecclesiae summo pontiiici, Arnulfus regi pietas apostolica in statu suo velit affecluosius
Lexoviensis Ecclesiae humilis minister, salutem et conservare. Omnipotens Deus personam vestram Ec-
debitam cum omni dilectione obedientiam. clesiae suipper multa temporaconservetincolumem
Cumâpud regem nostrum pariter congregali de LVI.
raagnis Ecclesite, regnique negotiis tractaturi cre- AD DOMINUM PAPAM ALE.XANDRUM, PEO GILBERTO
deremur, subitus nos de doraino Canluariensi ru- LONDONIENSI EPISCOPO.
nior lamentabili moerore perfudit, adeo ut in mo- Venerando domino et Palri suo Alexandro, Ca-
mento securitas in stuporem et consultationes in tholicae Ecclesiae suramo pontiflci, Arnulfus, Lexo-
suspiria verterentur. Per aliquos enim ab Anglia viensis Ecclesiae humilis minister, salutem cum
revertentes certarelatione didicimus, quod quidam omni debitae obedientiae et devotionis affectu.
inimici ejus, crebis, ur aiebant, exacerbationibus Personam doraini Londonienais apud excellen-
ad iracundiam etamentiam provocati, temerein eum tiam vestram diligentius commendare supervacuum
irruptione facta, quod sine dolore dicere non pos- duxi, quia quod publice notura est, nec accuaatione
sumus nec debemus, personam ejus aggredi et solemni, nec raulta commendationis instantia cer-
trucidare crudeliter perstiterunt. Ad regis deni-
. tum Siquidem plenitudo virtutis ejus
est indigere.
que notitiam ruraor.infaustus quibusdam perferen- et scientias apud nos enituit argumentis, lot
tot
tibus penetravit :"quoniam
ei non licuit ignorare, subnixa suffragiis tot utilitatibus approbata est,
quod ad ejus vindictam jure polestatis et gladii ut quod in multos dignatio divina dislribuit, hoc
videbatur specialius pertinere. Qui statiin in primis in ipsum majoris affluentis gratia cumularit. Ex-
nefandi sermonis initiis ad omnia laraenlationum cedit ineoapud nos omnem comparationis invidiam
et miserationum genera conversus, regiam prorsus cum fru^'alitatis industria, lum praerogativa scien-
majestatera quasi cilicio
immutans et cinere, multo tiffi, tum religionis integritas, adeo ut neminem ei
quam principem, slupens

fortius araicura exhibuit, cujusquam audeat praelerre prcesumplio, vel cujus-
inlerdum post stuporem ad gemilus acriores et
et quain praestantioribus merilis raerita cosequare.
acerbiores amaritudines revolulus. Tribus feredie- D Tractus est tamen jara diu borao sanctus in cau-
bus conclusus in cubieulo, nec cibura capere, nec sam, et sermonibus odii circumdatus, el expugna-
consolatores admittere sustinuit, sed mcestitia pertus est gratis, et invidiae quaestionibus infeslatus.
niciosiore voluntariam sibi perniciem indicere per- Tractus est, inquam, horao sanctus in causam ; si
tinaciter. videbatur. Miserabilis erat malorum fa- taraen causa dicenda est, ubi nullara potuit contra-
ciea, et anxia^ vicissitudo dolorum, quoniam qui dictio facere quaestionem, ubi nullum litigium,
sacerdotem lamentabamur primilus, de regis sa- nulla judiciarii ordinis forma processit : ubi sine
lute consequenler coepimua desperare, et in alle- reo et leste idem actor ei judex solitariara formavit
rius nece miserabiliter utrumque credebamus inde aingulari voluntate sententiam. Felicera se iate
teriisse. 'Porro_ querentibus amicis, et episcopis et omni donatum beaiitudine judicaret, si eijudex
maxime, quod eum ad se redire noii permitteret, suus auditorii coramunis aream impertisset, si ci-
respondit se metuere ne scelerisâuclores et com- tatus venire, si conventus' respondere, si denique
plices veteris rancoris confidentia impunitatem sibi dubium experiri potuiaset sentenliae falalis even-
:
85 EPISTOLiE. 86
tum. Sed in ipsum de alio regno, de transmarinis A sulatu reducalur ad formair:, quod cujuslibet inso-
partibus, de lont,'inquo seiliccl velut in occultis sa- lentia vel imperitia denigravit ad culpam. Siquidem
gilta transmissa est, et hostis dum praevideri me- quod actum fuerat vestrae nimirum disoretionis
tuit, gladium protinus So-

capiti nescientis illisit. auctoritate correctum est, accepto sciiicet ab islo
lent patres fliiorum delictis virgam prius adhibere .juramenlo, quodtempore vobis complacito,
in
quam baculum, et si correctio moderata non profi- super his de quibus agebatur, mandatis apostolicis
cit (39), severiora postmodum Qagella consumunl. obediret. Stabat ergo vir innocens sub veslri secu-
Utilius fuerat pepercisse personee, in quain se no- rus exspectatione mandati, sed posterior emissa
veral totam scaodalizare provinciam, quia ad bo- est severior quidem priore sententia, nulloque man-
num pacis nontam pcena unius quam multorum dato, nulloque praemisso cujuslibet vocationis aut
gratia profuisset. Videtur de motu animi magis conventionis alloquio, in idem vinculum, imo
quam de charitate processisse quod factum est, fortius litteris raajestatis vestrae retrusus est, ei-
quia totam se protinus ad poenam irrogandam que remedium mansuetudinis vestraB, in quo respi-
potentia praesidentls effudit, nihil reservans in rare cceperat, establatum. Mirali sunt qui audie-
posterum, in quo vel dispensare prudentia posset. runttantum adversus innocentiam personaB,tantum
vel misericordia subvenire. Fuerat fortassis primum g adversus ordinem jurisprudentiae vestree subripi
ab episcopali suspendendus officio, ab altaris mi- potuisse, cum ipsum a religione juramenli nulla-
nisterio prohibendus, a liminibus sequeslrandus tenus descivisse constaret, nec ipsum postmodum
ecclesiae, ut contumax novissime gladio feriretur in aliquo judicialis experientia conderanasset. Cer-
nec ad|pernioiem fratris libentius cucurrisse, sed tura est, et omnibus regni illius incolis manifestum,
cogi videretur invitus. Neque enim salutem homi- hominem sanctum ia his quae male acta sunt nihil
nis velle credendus est, qui festioat ad sanguinem, voluntate, nihil consilio, nihil ope deliquisse ; ei-
sed delinquentes ecclesiastica etiam eensura prae- que generale lestimonium de pura omnium con-
munit, ut sciliiiet liberentur dileoti, quos pretiosi soientia perhibetur, ipsum semper
ecclesiasticis
sanguinis redemit effusio, et fugiant a facie arcus, prsceptionibus lideliter obedisse. Sane verum est
ut in contumaces tantum spicula superbe provo- tam ipsum quam alios incumbentis potentiae ve-
cata descendanl. Quod si etiam certum sit trans- hementiaratimuisse,majorisquepericulinecessitate
itum litteris et legatis ad eum perviumnon fuisse, compulsosdissimulasse plerumque, et saepiusexhi-
sed omnera viara legitimis edictis saecularis poten- buissemodestiam quamrigorem,et lanquam sedu-
tiae terrore praeclusam, delictum alienum innocen- cloresmolumpolestaiisconsultisaliquandoblanditiis
tiae istius praejudicare non debuil, nec ipsi de jure delinisse, ut eis veritatemjustiliae, quatenus id fieri
potuit poena quam non merebatur infligi. Verum- poteral, puritas conscientiae reservaret. Profecto in
tamen est delusa potestatis aslutia sagacitate per- articulodiei illius vidimus statum Ecclesis partium
ferentium aliquas ad ipsum litteras, et msndata noslrarum sub tanto discrimine constitutum, ut scis-
venisse, quibus tota diligenti» paruit, omnibussoi- sura3quantilatemnullapotentia,nullaedivitiae,nulla
licet vel denuntiatis publice, vel effectui debito man- posset ad plenum diligentia resarcire nec exsors :
cipalis. Porro, si in tanto discriraine rerum consu- tanti mali ipsa etiam Romana Ecclesia praeterisset
leada videretur praesidentis auctoritas, nuntiis hu- nisi incendiumquodexcrescebat pontificalistempe-
jus ad eum omnisnegabalur accessus, nullumque rantia restinxisset.Superquo quantas possumus de
paternae charitatis exstabat indicium, ubi ei consi- intiraocordiumsanctaeprovidenliffivestraegratiarum
lii gralia simul et remedii copia tollebatur. Ad haec refcrimus actiones, quod paterna nobis clemenlia
nobis, qui rerum veritatem ex magna parte tam pepercislis, et malum a nobis longanimi patientia
experimento quam fideli de proximo relatione co- sluduistis avertere, quod nostris credebatur procul
gnovimus, licet apud raajestatem vestram de pura dubio cervicibus imminere. Inde eet quod post
testimonium conscientia perhibere, virum inter mullosmetus laboresque diutinos, et naufragium
minas alterius potestatis et alterius insidias con- iraminens.portusnobissecuritatis et tranquillitatis
stitulum, quatenus ad eum pervenire potuit, ec- incipitapparere,certaquespepermeritavestralstos
clesiastiois semper praeceptionibus obedisse, nec ab exitus,etjucundospraestolamureventus.Porro,licel
initio discordiae causam, vel postea fomentum ali- personam pro qua scribimus facile sit in omnibus
quod audaciae preestitisse. Ille vero, sicut dictum excusari, testimonia tamen et preces venerabilium
esl, non observata causa, vel ordine virum, cujus personarum benignitati vestrae credidit offerendas,
laus est in Ecclesia, ad scandalum omnium bono- quae nuUa unquam audacia vestrara attentarent
rum in facie confudit Ecclesiae, et animam sanctam in aliquo fallere sanclitatem. Quod si ad omni-
amaritudine simul el mcerore complevit. Benedi- modam fidei firmitatem ulterius procedendum cre-
ctus autem Deus, qui adversus hujusraodi sanctam diderit veslra discretio, paratus est corara legatis
Romanam Ecclesiam oobis ad solemnerefugium et vestris aut personis quibus hoc vobis delegare
pla-
remedium salutare constituit, ut ejus scilicet prae- cuerit, omnem a se oulpam raanifesta verilate
de-
(39) C, tufficit.
87 ARNULFl LKXOVIENSIS EPISGOPI 88
pellere, et si res altius discussee fuerint, invenielur A. veril misericordia, coram multis ecclesiasticis sae-
in plerisque laudem quoque plurimam sagaci soler- oularibusque personis publice in manu Rothoma-
tia meruisse. Affectabat omni desiderio ad vestram gensis archiepiscopi fide corporallter inlerveniente
venire praesenliam, idque jam secundo aa posset firmavit. Porro ipse ad visitandam Romanam Ec-
expertus est, sed progressum aliquatenus ffitas pro- clesiam plurimo jamdudum desiderio tractusest.ut
vectior, personse gravitas, difQcultas itineris, et se- ope, et consiliovestro motum majestatis apostolicae,
nectulisempercognata debilitasreduxerunl. Adhaeo si quem adversus eum de falsa suggestione con -
non solum nostra pro eo, sed tolius regni, imo traxit, revocaret in gratiam, ipsique et vobis in om-
etiam regnorum desideria, pietatis vestras genibus nibus sincerilatem conscientiae suae certissimis in-
advolvuntur, ut secundum dalum vobis a Deo spiri- diciia approbaret. Acoingebatur jam, cum a rege
lum, justitiam ejus conservetia iilaesam aut si quid : ipso et nuntiis ejus, qui noviter a vobis reversi
etiara imperfectiouis esi, oculi vestri videant sequi- sunt, terribile percepit indicium, imperatorem sci-
tatem, quia nihil de indulgentiae beneficio con- licct ipsum singularlterexcepisse, cum aliis, inter-
sequetur, quod non excedentia personaB merita ventu regis, seouritaiein iransitus indnlgeret, quia
recompenaent. Ei nos quidem istii ad nullius sug- scilicetpraesumpserat in personamejusanathemalis
gillationem, sed ad bujus proventum scribenda cen- _ inlorquere sententiam, et nomen ejua in omnibus
suimus, quia et huic apostolica poterit gratia pro- quos frequenter celebraverat conventibus ecclesia-
videre, et aliis nihilominus de ejusdera discretionis sticis infamare. Providete itaque amico vestro, nec
et mansuetudinis copia subvenire (39*). illum ad partes ilias aliqua necessitatis instantia
trahi, neque caput ejus tot tantisque periculis per-
LVIf.
mittatis exponi. Ad haec, bonum est Ecclesias Dei
AD JOANNEM ET WILLELMUM CARDINALES, PRO ROGERIO
viros fldelesjuxtainfidelesaliquandocommorari, ut
EBORACENSI ARCHIEPISeOPO.
ipsorum virtute et prudentia malitia reprimi possil,
Quafide, quo8tudio,quo affectus,circa initialem- et inoonstantia contineri. Profecto apudnos prava-
pestatis istius ad unitatem Ecclesiae, et honorem luisse credebatur iniqiiitas, nisi sacerdoium indu-
Romani pontilicis dominus Eboracensis inlenderit, tria restitisset, per quos repressa viriliter intem-
veslra qui ex magna parte vidistis et audistis, pru- perantia requievit : et ad unilalem, quos velut in
denlia non ignorat. Meruit excedentem fugamterrorecclesiasticaepotestatisimpulerat, sunt
gratiam
excedens strenui propugnatoris audacia, sibique in- reversi. Nondum lamen navim nostram portum
vicem frequentibus officiis tam operam masnificen- perfectffi securitatis crediraus oblinere, qui adhuc
tiaquara rerum muniQcentia concurrerunt. Prssu- et anchora possit de percepta stalione convelli, et
mebat non defuturara gratiam perseverantiae meri- ^ iiHvisipsa rursus ad procellas pristinas flatu mali-
torum, sed jam pristina perseverantibus meritis liae revooari. Ulilius ergo fore credimus eos qui
gralia non (40) refulget, verum in poenam quoque providere possunt non amoveri, sed ad solertem vi-
conversa estipsorum exspectalio prasmiorum. Per- giles adhibere custodiam, ut quoslibet evenlus pru-
severatlamen semper, et aliis tepescentlbus ipsius denter et instanter observent, et momenlaneara
devolio non tepescit, quia videt totam
nondum con- hominum fidera necessnria stabilitite oonfirmsnt.
quievisse malitiam, et ab his quorura fides Adquodvirum de quo scribimusmultis experimen-
invictis-
sima credebatur, profana consilia percussis tis novimua efflcacera, eique ad referendaa vobia
etiam
foederibus «gitari. Utinam ad notitiam
Romani graliarum actiones majorem devotio, quam vexatio
pontificis et vestram, relatione veridica tribuat intellectum.
perveniret,
quantum apnd principem noslrum, regem
noviter LVIIl.
loquor Anplorum, Gatholici sacerdotis industria AD DOMINUM PAPiM ALEXANDRUM, PBO JOSCELINO
sanctaprofecit, cum eum scilicet ad schismamaxi- SALESBERIENSI EPISCOPO.
mi quoque principum invitarent, ipsumque metus Pro venerabili Patre nostro, et amico charissimo
severitatis apostolicae perterreret. Siquidem virtus Joscelino Salesberiensi episcopo, ma.jestati vestrse
ejus praeuipue nobis nimirum el aliis adnitenlibus P''6ces affectuosas oflerimus, et benignilati devotas
D
eum in fide obedientia Ecclesiae confirmavit gratirtrum essoivimus actiones. Pepercit ei miseri-
seque Romano pontifici pariturum super eo casu cordia vestra, parcendumqueimpotentiae ejus ratio
quem audistis, quantum dictaverit ratio, vel laxa- postulabat, quia gravitatecorporis,aetatis provectu,
(39*) Finem epistolae, quae quodammodo in edi- non excedentia personae merita recompensent. Et
tis imperfecta est, supplet codex Bodleianus, his nos quidem ista ad nullius sugiiillationem, sed ad
verbis : hujus proventiura scribenda censuimus, quia el
Pro persona igiiur de qua scribimus, non nostra
« apostolica huic poterit gratia providere, et aliis
lantum, sed publica totius regui, irao etiam regno- nihilominus deejusdem discrelionis et mansueludi-
rum desideria pietatis vestraB genibus advolvuntur, nis copia subvenire. Dominus personaiu vestram
ut secundum datura vobis a Duo spiritum, justitiam Ecclesiffi suae per tempora multa ccnservel incolu-
ejus conservetis ill.Tsam, aut si quid etiaiu imper- mem. >)
fectionis est, oculi vestri videant êquitatem, quia (40) B. om. non.
nihil de indulgentiae beneficio consequetur,
quod
89 EPISTOL/E. 90
debilitateplurlmaciroum ventus,quantum ffistimare A LIX.
poasumus ad vestram non posset praesenliam per- AD BALDEWINUM NOVIONENSEM EPISCOPUM.
venire. Super eo aulem proquo graviorem et vobis Venerunt ad nos sacerdotes quidam de episco-
[jliicuit irrogare sentenliam, quantum de inLimo patuvestro, quoa ad fraternitatesconstituendas, et
conscienti8Bejus,quantumde opinioneelattestatione faciendas collectas ad reaedificationem ecclesiae no-
publica, quanlum de propria eiistiniatioQe praesu- strae, quia periti et instructi super hujusmodi officio
mimus, quod ad factumillud lamenlabile pertinet, dicebantur, duximus retinendos. Cum autem per-
omDino credimus innoceatem quia nec hunestaa : luslralo episcopatuapud nosaliquandiuresedissent,
huminis, nec liberalis animi nota mansuetudo, oec omnes fere quasi facto agmine fuga clandestina
adeo lot informata teraporibus, lot experimentia discesserunt. Me quidem (41) ia summa majore
altius erudita providi aenis prudentia descivisset. XXX librarum suis fidejussorio nomine obligatum
Porro voluntaa illa ab his aquibusopus iliud tam creditoribus relinquenles, quas ego nimirum omnes
malitiose commissum est, omni studio servabalur servala promissionis meae veritate persolvi. Sed et
abscondita, ne cujusquam praescientia concepti latori praesentium R. sacerdoti nostro eadem
maleticii praepediret efTectum.Quis vero qui ejusmo- fraude lxx solidos abstulerunt, cum ipsi nobis
di malitiae concepisset affectuin peraonae cuiquam,
P tactis sacrosanctis Evangeliis juramenlum corpo-
prsesertim ecclesiasticae revelaret, cum noninunius rale, se lidem bonam nobis servaturos in totaexse-
tantum caput stringi gladius, sed in cervicem to- outione negotii, praestitissent. Super quo charissi-
tiu8 Ecclesiae videretur. Vidimus nos viruni istum mara nobis fraternitatem vestrara obnixius exora-
pro quo scribimus, in initio leiupeslatis inter coe- mus, non lam sane recuperationem pecuniae quam
piscopos scopo illi studiosius adhaerentem, multas- vindiolam tanta^ fraudis et injuriae persequentes,
que injurias pro libertate Ecclesiaeet ipsius gratia ut nobis justitia vestra saiisfieri faciat, et lantum
pertulisse. Quae sane ei apud eum porseveravit gra- crimen auimadversione debita corrigatis.
lia, donec Reginaldus arohidiaconus, qui huic ea LX.
quam scitis etiam sanguinis affeclione deviaetus AD .EGIDIUM EBROICENSEM EPISCOPUM.
est, regalibus mancipatus obsequiis, regalia coepit Super causa quae inter nos et abbatem illuni ver-
ad vos mandata delerre, quae utilitatibus archi- titur, dilectionem veslram ad praesens non oportet
episcopi credebanlurinaliquibusobviare. Decretum esse sollicitam, quia vos nec infestum principi, nec
est igitur patrem punire pro filio,ut eum ab obse- ingratum abbati reddere volumus aut debemus.
quiis illis paterni coinpassio doloris averteret, vel Apud alium decrevimus experiri, quem non tam
in utrumque gravior animadversio vindicaret. Utl facile vel metus absterrere possit, vel fallaces blan-
nara fervorem temperasset ad tempus, quia ^ dicia delinire. Sicut autera ex littBris promptum
ille zeli
in causa Ecclesias quaui susceperat solerti mansue- esl inlueri, nequaquam vos ab cxsecutione major
tudine utilius prolicere poluil, si paciflous esset in- retardal auctoritas, neque necessilatera nisi volenti
gressus ejus, si suas vindicare distulisseloffensas, supplicatio precantis indicit. Quod si deabbatissa
neque repentinia infestationibus jucunda novae co- vobis idera constat esse propositum, pro beneficio
ronae gaudia demigrasset. Sane de eo quod de co- reputabimus si nos praemunire voluerit, nee ad lo-
rona tactum est, episcopi neque tunc, nec adhuc se cum diemque praefixum frustra permiserit vestra
credunt in aliquo deliquisse, quia, aicutaiunt, litte- gratia fatigari. Porro sempliciter ambulare non
rarum vealrarum prscessil auctoritas, et eos ad potest qui lubricos tortuosi serpentis explorat an-
bocipsum multis exemplis anliquitas informabat. fractu3,qiji cum se plurimum profecisse crediderit,
Si tamen in hoc eos aliqua in parte deliquisse ad ipsa callide se sentit initia revolutura.
constaret, delicti tamen quantitas bonitatis apo- LXL

stolicaa misericordiain non excedit;et de reliquo se- AD DOMINUM PAPAM ALEXANDRUM.
cundum assiguatum a sanciilate vestra modum, de Causam,quae inter venerabilem fratrem Hugo-
hujus innocentia diligentiaj vestrae remota prorsus nem beati Vinceutii Silvanectensem abbatem et
ambiguitate constabit. Supplicamus igitur preces- D Clarnerum (42) sacerdotem super ecclesia de ma-
quejaincum flduciaducimus offerendas, quia exhoo rinis vertebalur, domino Henrico Silvanectensi
nunc lempus est miserendi, et post diutina flagella episcopo et nobis apostolica delegavit auctoritas
paternae pietatis viaceribua abundare. Absit enim infra spalium duorum mensium, remota appella-
abenignitate veslra ut persunam venerabilem, tot tione, ordiue judiciariodecidendam.Nos vero utri-
acceptambonis, tot laudibusillustratam.novissima que parti infra tempus nobis assignatum, locum et
auw in moerore faciat et amaritudine
senectutis tempus praefiximus opportunura, et adhibitis no-
oonsummare Profecto preces nulla nos audacia
I biscum religiosis et prudentibus personis, scilicet
compulisaet offerre, nisi secundum rerum verita- Saacli Victoris Parisiensis, el Sanctae Genovefoe, et
lem, et personae meritum ipsum apostolica dignum Augensi, et de iMortuomari abbatibus; Gaufrido
miseiicordia crederemus. quoque Autissiodorensiet Ricardo de Guraeio, et
(41) B., quidam. (42) G., Garimm.

hic, tunc Conslantiensi archidiacono nunc Abrin
A. bales, religiosae personae, optimates regni qui ad-
censi episcopo, multisquealiis lota fideet diligentia erant pro bono tantas pacismultis precibus institis-
mandatis apostolicis studuimus obedire. Abbas igi- sent, quuniam in observatione regiaa dignitatis nul-
tur, qui actoris in ea causa fungebatur officio pos- latenus videbalur nobis libertas autdignilas eccle-
sessorium in sacerdotem judicium intendebat, super Siquidem dignitas ecclesiastica
siastica pra^gravari.
quaestione factimultorum testimoniis usus cst, ac regiam potius provehit, quam adjuvat dignitatem,
tandem seplem prKeleolos testes, quinque scilicet ct regalis dignitas ecclesiasticam conservare potius
sacerdotes regularos canonicos,et duos alios pres- consuevit, quam tollere libertatem. Eienira quasi
byteros experientia; nostrse proposuit quos diligenti quibusdam sibi invicemcomplexibusdignilas eccle-
examinationi subjectos, in omnium prorsus inveni- siastica et regalisoccurrunt cum neo regessalutem
mustestificatione concordes. Auditis quoque nihil- sine Ecclesia, nec Ecclesia pacem sine prolectione
ominus allegalionibus sacerdotis ei dicendi in regia consequatur. Genibus itaque pietatis vestrae
personas testium quod vellet fecimus potestatem quanta devotione possumus advoluti suppliciler
;
eed multis propositis, et atlente discussis, nihil obnixeque deposcimus, ne sapientia vestraquasi
inventum est per quod aliquem eorum repellere litterarum apices et conceptiones verborum, potius
posset, vel existimationi alicujus in aliquo dero- quara rem ipsam duxerit amplectenda, sed secun-
gare. Receptis itaqueseptem prsetaxatoruni testium dum dalum a Deo vobis spirilum discretionis id
juramentis, abbati possessionem ecclesiee resiitui- agite, ne causa unius in raultorum et fere innume-
mus, quia visum est nobis debere de veritate tot rabilium perniciem convertatur, quia adbonum
taliumque testium assertione constare. Sacerdos pacisquandoquemagisproficit mansuetudo.gratiaj,
autem nihilominus audientiam Romani pontificis quam severilas disciplinae.
appellavit, eed, quia refugium appellationis de causa
LXIII.
apostolicaauctorilatesublatumeral.sicutprudentia AD MONACHOS BERNACENSE8.
vestra novit, nec ipse de jure appellare potuit, ne- Sicut electionem vestram indulgentiore gratia
que nos debuiraus exaudire :dominoque Rothoma- prasvenire curavimus, iia factara, quantum in nobis
gensi archiepscopo, in cujus dioecesi preedicta ec- est, approbamus, et personam electam plurimae di-
clesia constituta est, ea qua fungeb.imur auctoritale amplexamur.Quodautem ad assi-
lectionis brachiis
mandavimus, ul sicut a nobis judicatum erat, in- gnandam vobis diem benedictionis nunlium desti-
violabiliter faceret observari : et ipse prudenter, nastis, miror admodum quod id quod per priorem
prout decuit, acquievit, sicutex litteris ejus prom- et majorum personarura numerum competentem
ptum est inlueri. Verum, quia audiviraus sacerdo- fuerat implorandum, personam, ipsamque solam et
lem niti refricare quod factum est, ad postulaiio- C sine litteris, nec moribus gravem nec aetate, misi-
nem abbatis apud celsiludinem vestram veritatis stis, qui rae beuigne satis et utiliter ad omnia res-
teslimoniumperbibemus nos, scilioet quale propo- pondentem superbis non timuit irritare sermoni-
Buiraus ab apostolica majestate suscepisse manda- bus, necsuperba ad magnumanimi motum audacia
tum, et ea ratione quara diximus et ordine termi- provocare. Stulto itaque secundum stultitiam suam
nasse. responsuquod oportuitdato, vobis tanquamdilectis
LXII. in Christo fralribus, per proprium nuntium et lit-
AD DOMINUM PAPAM ALEXANDRUM. teras duximus respondendum, ne quis vos, quod
Nunlios ellitteras vestras dorainusrex Anglorum absitl de benignitate et gratia nostra fallaci mali-
tanto majore laetitia et alacritate suscepit, quanto gnitate deperare corapellat. Sciatis itaque me infra
majorera eisbenignitatis vestrae graliam proraittere decimum aut duodecimum diem, ad Ecclesiam ve-
videbatur. Unde petitione vestra de pace Cantua- strara, volenteDomino, rediturum,et tunc priorem
riensis archiepiscopi et suorum restitulioue beni- ad nos cum numero fratrum competente et electa
gnius exaudita, eura ad archiepiscopatum suum re- persoua venirevolumus,ut pereos nobis, sicutordo
dire, ipsumque cum omni integrilate, quatenebat canonicus exigit, reprssentetur electio, el auctori-
quando exivit, recipere, et deinceps in bona pace et
q tatis nostras munimiae roboretur. Tunc communi-
securitate possidere, ad honorem siquidera Dei et calo nimirum veslro nostrorumque consilio, ad
Ecclesia;, salva nimirum regni sui pristina digni- benedictionem dies opportunus polerit assignari,et
tate, concessil. Visum nobis est verbum hoc nuntiis nos, si quid obstaculi videbilur apparere, modisom-
vestris, viris sane prudentibus, placuisse adeo ul nibus amovere curabimus, et dare suum nego-
:
eos qui praesentes erant, statim absolverint et ad tio preeeunte semper divina gralia
; complemen-
eos absolvendos qui erant in Anglia, alter eorum, tura.
magister scilicet Vivianus, illico transire, alter LXIV.
cilra mare ad exsecutionem condiclaj pacis consen- AD DOMINUN PAPAM ALEXANDRUM.
serint remanere. Postmodum revocato consensu, Causam, quas inler Hermerium sacerdotem et ab-
verbum conservandae in futurura regiai dignilatis batem de Cultura, super diminutione presbyteratus
admiltere noluerunt, ea qua disposita fuerant ex- Ecclesiae de Bruslum vertebatur, majesias vestra
sequi recugantes; cum archiepiscopi, epiaoopi, ab- parvilati nostraedelegavit ordinejudiciariodeciden-
93 EPISTOL^. 94
dam.ProposuititaqueHerrneriugpraesbyterpresby- A militalisque conversus est, seque legalis vestris pro

teratum prcedictae Ecclesiae, quem gerebat ab ab reverentia Dei etgratia vestra tractabilem exhibuit,
bate, perviolentiara decurtari, sibique integritatem et prajstitit obsequentem, sicut de litteris ipsius et
ejus restitui, sicut antecessores ejus possederunt eorum vestra experientia recognovit. Profecto, si
instanter exegit proposita ad probatlonem lestium
: in eo quod ibi faclum est honorem Ecclesiae Dei
multitudine.in quibus necessitasaut ratio postularet. vestrumque vobis placuerit aestiraare profectum,
Abbas vero inter anlecessorem suuni et Gervasium magnum imo maximum quod fecistis, si fuerit
est,
pfiBdecessorem Hermerii super eadera re controver- qui exsecutioni mandare, et effectui mancipare pro-
siam exstitisse respondit, causamque a prtesentia curet. Quod sane jam non orit difficile reputandum,
domini Cenomannensis ad audientiiim Turoneusis quia operante pro Ecclesia suaSpiritu sancto tantaB
archiepiscopi per appellationem fuisse Iranslalum, tunc principem sinceritHS devotionis astrinxit, ul
ibique litigium omne compositioae amicabili ditflni- nullaeum pcenitentia.nulla posaitimpudentia revo-
tum. Super quo litteras domini archiepiscopi exhi- care.Nec ego hsc ad jactantiam, vel ut mea videar
buit, formam traobactionis plenus contineates, do- merita praedicare, recenseo, sed desiderabile mihi
nationis nomine non mereat. Videnturmulla deesse. est ulstudium meum lot approbatum indiciis, a
LXV. memoria vestra non excidat,3ed pristina mihi sem-
AD DOMINUM PAPAM ALEXANDRUM. per apud inajestatem vestram graiia perseveret, ut
Felicem me et omni dunatum beatitudine judiea- in novissimis diebus meia, ad quos me seneclutis
rem, semol adhuc rae ad videndam faciem

si vel necessitas odiosa perducit, fortius mihi seraper in
vestrambonitas divina perducerel,utdesideranlibus opportuuitatibusmanus vestraB protectionisassistat
oculis vultus vestri serenitas iliucesceret, el aridi- nec quielem meam vexationibus conculi, nececcle-
tatem meam copiosior de proximo benedictionis ve- siam meam malignitate qualibet sua patiamini ju-
stree rigaret ubertas. Sed lae cum provectior stas, stitia defraudari, ut ego eam in eo statu conservare
tum fortuitsB debilitalis incommodum, tum ipsa red- valeam,ad quemipsam per merita vestraDeo coope-
dit locorum distantia desperatura, quia ad tot per- rante perduxi (43), ut moriens de paupere divitem,
Bgrandas regiones forte nec tempus spalium,nec po- de obscura possim relinquere gloriosam. Ad quod
tenliam debilitas indulgeret. Facio interim quod sane coniplendum quia per me non valeo temporis
possum, et remoto oorpore semper vobis instantia obstantis malilia pervenire, ad solitum vestrae be-
sollicitae devotionis assistit, elad status veslri pro- nigaitatis auxiiium, et sanctse Romanae Ecclesiae
speritatem et pacem sanctae Romanae Ecclesiae per praesidium singulare in omni semperopportunitate
quirendam in omni loco, quoties refulgel occasio. convertor, quia vos expertus sum in omni semijer
promplus et fidelis occurro. Siquidem in omnibus C petitionepropitiumêtinexpugnandisdifflcultalibus
vestra me semper el praedecessorum vestrorum gra- raeis penitus efUcacem. Latorern ergo praesentium,
tia fecit et benefioentia debitorem, nihilque mihi magistrum Gislebertum, quem mihi cum honcstas,
moleslius est quam quud omne quod possum ad de- tum scienlia, tum etiam beali Thomae Cantuariensis
bitas gratiarum nonsufficit actioues. Verum quanto archiepiscopi ulterior quaeum complectebalur gra-
merita mea minorasunt, tantoanimusad obsequen- tia commendavit,adpedes vestrsB dirigosanclitatis,
dum propensior esl, tanlo obnixior adagendum, ut ulper eum vobis veritas et justitia negotiorum no-
scilicet impotentiae delectum devotio suppleat, quae strorum plenius innotescat, et epislolae brevitatem
ubicunquesinceraesl rectiore.judicioquolibetopere commodius sermo unius instauret. Rogo itaque ul
debet acceptior aestimari. Viderunt hoc legati vestri ipsum bonitas vestraea quameelmeos semper con-
quoscunque ab iniiio ad partes noslras vestra desti- suevislis benignitate susoipiat, et diuturnilali nego-
navit auctorilas, fideiuque et diligentiam raeara evi- tiurum nostrorum finem curetis iraponere, super
dentibus rerum argumentis experti sunt, sicutetiam quibus a vobis priraos, secundos, et lertios judiccs
litteria eorum qui novissime veneruntjvestras potuit jam aocepijsed tamspes mea.quam eorum cognilio
innotescere Siquidem cum ea propter

majestati. muiti arlibus est elusa, ne possem usiiue ad audien-
quae veneranlad miserabilem scissuram negotiade- " liam eliam pervenire. His autem quas ox parte mea
clinassent, et oranes qui intercesserant desperata vobis iste dLxerit, fldem indubitatam habere poteri-
coacordia discessissenl, ego tandem fervore chari- lis, quia sacrilegio majus est atlentare etiam
ves-
tatis ultro solus accessi, omnibusque cum legatis tram in aliquo fallere sanctitatem.
veslris utili examinatione ei provida pertractatis, LXVi.
principem nostrum jam revertentem in Augliamde AD RICARDUM PICTAVIENSEM ARCHIDIACONUM.
ipso ilinere revocavi, ipsumque ad bonum pacis per Quod dilectio vestra propitiam senectutis meae
ministerium meum divina benignitas inclinavit. In soUicitudinem gerat, multis claret indiciis, eoque
quo insperatum divina pielas ope-
visa est oranibus maximequod ulilia debilitati meae tanto tamque li-
rata miraculum, quod tantus princeps a tanlo in- berali studio subsidia providetis. Siquidem ad va-
dignationis et iracundiae motu ad opera pacia hu- rioa labores frequens me trahit occasio, nec fidem
(43) B., perduxit.

excusalioni malilia temporis adhibet, sed quod in- A occasione ievissiraa violastis ; vosque in omnibus
Ormilalisesrdesidiamreputat.autfigmentum; adeo, adeo exhibuistis instabilem, quod non adhibebil de
ut saepius in potentiam ipsam cogalur expugnare caetero vobis Gdem.Non sit vobis, rex illustrissimo,
necessitas, raiserisque conatibussepultae virtutis in- onerosum, si quod audivimus, loquimur. Haec est
staurare defectum. Perniciosura autem est valetu- enim nuntiorum conditio, ut de injunctogibi man-
dinem infestare laboribus,ne forte vexatio vim do- dato nii subticeanl, ull rescindant.vel diminuanl de
ioris augeat,et novum aliquod aegriludo dc concus- responso. Addebat etiam, se firmissimum habuisse
sionis injuria contrahat incrernentum. Invenit igi- propositum expugnandi vos, antequara Carnotum
tur gratia vestra subsidium senectuti.laborique re- fiiiusvesteradventassel: istasqneoccasiones dissen-
medium, quo tam debile corpus vegelari debeat, sioniset odii proponebat, quodfiliamsuamad virum
quam vexationum instantia temperari. Siquidem suum redire non sinitis, quod ei dotem ejus non
duos ecjuos a vobis exacliore dlligentia perquisitos redditis,quodsubdilossuaedltionipopulosamontibus
accepi,quosipsastatimpulchritudo priino commen- AlverniaB usque ad Rhodanum, in ipsius odium con-
davit aspectu, postmodum omni vitio mundos in- citastis, quod in coronse suae dispendium comitem
spectio diligentior approbavit. Feruntur plane, ne- S. Egidil In ligium hominem recepistis. Tandem
que sessorem qualibet inaequalitate concutiunl, nec j, etiam juramento firmavlt, se nunquam de caetero
celeritatem retardat a;qualitas, neque pes aliquo un- vobiscum foedus aut concordiam habilurum,nisi de
quam cespite retusus offendit. Non est opus eos veslrae uxoris, et flliorum vestrorum assensu. Nunc
freno cohibere, vel urgere calcaribus ;
quia tanta fa- igllur in custodiendis muniiionlbus vestris, et potis-
cilitate cuilibet raanclpantur obsequio, ut omnem sime in corporis vestri tutela saniore consilio est
Bcssoris explorasse videantur affectura. Denique utendum. Communi enim voto in exitium vestrum
tanta progressus eorum suavitate procedit, ut qui lota Francia conspiravit. Nec satis est ei extermi-
insidet non incedere, sed labi ; nec se tani equo ve- nare terrae faclem igne et gladlo ; sed in veslram
hi, quam quasi navicula quadam subvehi verius ar- personam,quodabsit!scelusexsecrabileirachinatur.
bitretur. Porro varietas ipsa ad augmentum quo- Consulimussane,siquaabstuli8ti,si laesistlaliquem,
que Toluptatis accedit, quiatasdluni identitatis novi- ablala restiluere, et odia reforraare in gratiara. Hoc
tate distinguitur.nec eidem sellne semper inhaerere enlm iniralcos vestros polissime invitat ad pugnam
necesse est, sed modo huic, modo alteri quantum quod intestinos hostes sentluntvos habere et qui :
libuerit insidere. Videntur mihl virtulem pristi- vobisoum dulces capiunt cibos data opportunitate
nara.patientiam pristinam reddidlsse, juniorumque magniflcabunt super vos supplantalionem. Maledi-
discursus tanta levltate
.-. _- merabra ne
consector, ut , — ^,—
clui qui
.j ——
— conjidil ...
in homine, et
, pomt
,- ^- -- carnem
- fortilu-
,-
j - - -
quaquara contineri, sed etlara potius suavi motu ^ (fiji<;m6rnc/(tisui (Jer. xvii).Quid est amabiliusfiliis?
sentlam vegetari. Reddidlstis me niihl, imo eis qui quid uxore familiarius? recessit tamen uxor a la-
meo quondam fruebantur, sed modo fungebantur tere vestro, et fllii insurgunt in patrem. Ideo non
obsequio, et de claustris domestiois clementer edu- fruslratorie loquebatur homo ille horainum pruden-
ctum ad solita publicae congratulationis gaudia re- tissimus, qui dicebat Amico ne credas. Ab ea guse :
duxistis. dormit in sinu tuo cuslodi claustra oris tui. Filius

LXVll. enim contumeliam facil palri: et inimici hominis do-
AD HENRICUM REQEM ANQLORnM. mesliciejtis [Mich. vii). Sane suffragia illius implo-
Henrico Dei gratia illustri regi Anglorura, etc. randa censeraus, in cujus manu suntoorda rsgum,
R. Rotomagcnsis archiepisoopus et Arnulfus Lexo- In ejus nomine parvitali David Goliae subjacuit ma-
viensis episcopus, salutem in eo per quem reges gnitudo. In ejus nomine Samaria adeo farae con-
regnant. fecta obsidente Benadah, quod trlginla argenteis
Tanto lempestiviusac diligentius injunctaranobis caput asinl vendebatur, suti ictu oculi liberata esl,
iegationera duximus prosequendam, quanto perlcu- exuberantique victualium affluentia redundavit. In
losior in tanto discrimine dilatio videbatur Accincti eo siquidem sperans non inflrmabitur. Si exsurgat
itaquead laborem susceptl itineris, regem Franco- D adversus vos praelium.in hoc sperate. Siexsurgant
rumaudivimus,blandissimaquesalutalionepraerais8a adversus vos castra, non tiraebit cor vestrum {Psal.
ipsiuspraevenientesofTensam.nuUacautelapotuimus xxvi) ipse enira doceblt manus vestras ad preelium
:
vestrae salutationis extorquere responsum. Singulos (I/ Reg. xxii). Accipite vobis in auxiliura preces Ec-
nostrae legationis articulos explicavimus seriatim, clesi», quam, si in aliquo offendlstis, debita satis-
commoda pacis,et incommodadlsEensionisfrequen- factione iinpensa ei de caetero omnem reverentiara
lius inculoantes. Ipse vero verbura nostrum in om- exhibete. Sponsa enim Christi est, et injurias
nibus, sola salutatione excepta patlenler admisit. sponsae Christus reputat suas quod magis
: nec esl,
Expedlloitaquediligenternostraslegationls excursu, hostes vestros incitel ad confliclum,quam quod ar-

Bpatio modioilemporisinterjecto conlumellosecoepit bitrantur vos Ecclesiae Dei minus exstitisgedevotura.
nobis fraudes et versutias exprobrare, quibus se con- Bene valeat charissimus dominus noster,et de his,
querebatur ssepissime circumvenlura. Dicehat.quod qui se contraeum in superLiaet abusione erigunt,
fldem inler vos mutuo compromisBam frequenter reportet in virtute Allissimi gloriam et triumphum,
;
9; EPISTOLiE. 98
LXVIII. A magnalia revocare, quibus eam frequentius
tyris
AD DOMINUM PAPAM ALEXANDRUM. magniQcentia divinae majestatis illustral. Certum
Petiliones a nobis tertio factas, et a majestate est autem ibi noviter quoddam inter cstera con-
vealra semper benignius exauditas, quarlo nunc ite- tigisse miraculura,quod nulia spes antea, nulla
rare compelliinur, quia delegatorum novissime judi- Gducia praesumebat scilicet quod ibi persona ad re-
;
cum multitudocognitionisimpediviteventum. Slqui- gimen Ecclesis sine designatione laicee potestatis

dem Bajocensis etEbroicensis decanorum diutinaet cum ibi nuilus antea promoveri potuerit
electa est,
frequens absentia lertium collegam, Oominum scili- quo prius potentia saecularis edixit. Siquidem
nisi de
cet Abrincensem, anegotiorum exsecutione suspen- cum epus illud ad veterem abusum revocari multis
dit, quia nihil ei fuerat sine alterius eorum vel fuisset arlibus allentatura, per meriia prcedicti mar-
utriusque praesenti cooperatione commissura. Et ego tyris omnis elusa est semper machinatio, quia eam
quidenamiratussumquodstandi necessilalfim sacer- quam ipse sibi proprio redenieral sanguine, liberta-
doti, ipsique episcopo, coram diaconis, seni ooram tem personse committi non pertulit, oujus non ele-
adolescenlibus vestra majestas indixerit,cum potius ctio libera caaonicus probaretur ingrcssus. Si
et
minores a majoribus, inferiores a superioribus, ju- enim tam recenterconvalere veteris ritum violentia
tamen g contigissot, inanis fortasse a pluribus pretiosi san-
nioresa senioribus soleant judicari. Paratus
eram cumomni reverentia quorumlibet judicum ve guinis reputaretureffusio, et in defectum decertata
strorum imperala recipere; sed adverssepurtis astu- tot iaboribus vicloriacoBcidisse.Gaeterum nunc tota
tiam, in eorum de quibus agilur possessione consi- provincia in spem tempore libertalis
optatae tanto
stens, Dunc sicut ab antiquo seinper dies et tempora aspiral, et conlirmatum Cliristi sanguine testamen-
dilationibus redimit, el me semper ad oranem diem tum, novo gaudet iterum sanguine consignari. Om~
et locum judicibus occurrente nec semel adhuo in nium igitur ad triuraphum noviter evictae libertatis
judicio dignata esl apparere. Sii]uidem quaudoque concurrente exorato spiritu, et eos in unum
laetitia,
nobis, sicut hactenus semper, violentia potenlise suaviter dirigente oonsensura, eiectus est vir, cujus
seecularis opponilur, quandoque redemptus caute relisio, cujus prudeiitia, cujus magniliceniia tanto
judicumfavorquaslibet adversusnon manifestissime operi idonea crederetur,quod nonexternis indiciia
etiam frustratorias dilationes admittit. Cuin vero sedintradomesticaclaustra perlongumtempus ipsia
reclamanle semper Ecclesia nostra parochiales ec- rerum constilerat arguraentis. Nulla invidia, nulla
clesiasetdecimationibusemptionibusautquibuslibet ambitio,nulla deniquevis obviare praesumpsit, quo-
illicitismodis de manu laica sacrilega temeritaie niam sanctus ille successoris sui consecrare vide-
monachi praesumpserint occupare, saeculari semper p batur initia, et altari, cujusipse sacerdosexstiterat.
polestate defensisunt, ut maleparta possessio malo gralum sibi substiluere sacerdotem. Felicitati tem-
nihiiominus praesillio servaretur. Tempus autem porum vestrorum hsc laetilia servabatur, ut hoc ad
violenliae hujus ad praescriptionem longi teraporis vestrorumaccederetgloriam titulorum,scilicetquod
nitunturopponere,cumad praescriptionem proficere ubique virtus vestra suam restitueret Eoclesiae li-
non possit violenla vel interpellata possessio ubi ; berlatem.
scilicel nec experiendi copia nequedies utilis indul- Beuedictus autem Deus, qui ad consensum hunc
getur actori. Rogamus igitur ut labori nostro, cui devoti filii nostri senioris legis aniioum inclinavit.
jam Iriginta annis inefficaciter institimus, bonitas Factumque hocdebilo favore prosequitur, quod ali-
vestrafioflmcurelimponere, dominoque Abrincensi, quando consueverat designatione necessaria prasve-
quera vestra judicera nobis assignavit electio, quem nire. Verum filius, quem ad succedendum sibi ia
vestra judicem nobis assignavit electio, quem vo- regnum fecit praematura patris affectio consecrari,
lueritis adjungatis, quera certum sit zelum Dei ha- tanlo bono coepit obsistere, eorum scilioet impel-
bere et peritiam judicandi, quique ejus sitaelatisel lenteconsilio, qui eum desinu palris abslrahere po-
ordinis, ut nec ordininostroirrogari videaturinjuria tuerunt, et siraplioitatem adoIe»centiae ejus in pro'
nec oonfusio senectuli. Petitiones autem noslras prium magis quam in patris vertere detrimentum.
lator prasentium Hugo archidiaconus et nepos no- ^ Studium igitureorum est ipsum patri semperoppo-
ster majestati vestrae plenius indicabit, quia eas nere, ut ex omnibus causis inler eos, qua; ipsi se-
prffisentibus litteris non duximus inserendas, ne minaverunt odia convalescanl, ne aliquando con-
forle prolixitas epistolae in t»dium verteretur. versus ad cor, debitum gratiaj naturalis agnoscere,
LXI.X. et ad palernos incipiat redire complexus. Super quo
AD DOMINOM PAPAM ALEXANDRUM. prudentiam vestram necesse et sollicite praevidere,

Quaedetrimenta, quos labores, quasinjuriasEccle- ne violentiam neoessariae designationis, quae in patre
sia Cantuariensis hac lempeslate pertulerit, vestra per graliam Dei et gloriam vestram penilus exspi-
compassio non ignorat. Verum afQictam diutius et ravit, inluitu mansuetudinis vel dissimulationis ve-
miserabili moerore confectam miserator et raisericors strsresurgatinfilio; ne nontamsublalaquamtrans-
Dominus oculo miserlcordiaj respexit ad praesens lata videatur in alium, tantoque vehementior paret
ipsam ccepit ad statum pristinae dignitatis et ex- insistere,quantopart6rnamabrenuntiationempropo.
cellentiea per gloriosa beati Thom» novi mar- sito suo consideratobviare. Personam itaque, io qua
99 ARNULFI LEXOVIKNSIS EPISCOPI 100
desiderataa diu liberlatis coeperunt initia consecrari, \ dam. Super'quo apud excellenliam vestram mullo-
benigne suscipite ipsique ad exsecutionem tanti
; rum dcsideriis desiderium nostrum et preces preci-
operis necessariam de magnificentia virtutis aposto- bus duxinius adjungeudas, ul ad consensum operis
lic8B conferte fiduciam, ut primitisB noslrae vestris eteffectum vestra benignitas inclinetur : et cum id
semperauspiciis convalescant etlceloconsummentur ad vos principalius habeat pertinere, vestra possil

effectu. Ad vos omnium fidelium oculi, ad vos om- promptior in operis exsecutione et complemento
nium EcclesiHrum vola suspirant, ut ex hoc qui li- gratia recognosci. Siquidem hoc facto multorum
bertatem habent retinendi fiduciam,et quinonha- vobis laudem et gratiam aoquiretis, neque honum
bent spem concipiant oblinendi. Ad haec, hoc opus, est ul sanclitas vestra inter tot perturbationes et
hoc studium, haec martyris illius jugis luit intentio scandala, quae ex omni parle, peccatis nostris exi-
Ecclesis, cui praeerat, redimere libertatem hic la- ; genlibus, incessanter emergunt. Ad vindictam tole-
boris fructus, haec merces sanguinis, hoc praemium rabilisinjuri:e,vestraREcclesi8e,cujustanquammajor
passionis. Quia vero ille hunc yelut haeredem et suc- et primogenitus filius estis, tantum perturbalionis
cessorem conservandM libertatis elegit, gloriosum inferat et laboris. Et res fortassis ad superius de-
vobis esl cooperari marlyri et ipsius initiis vestrum ducia judicium prosperos sortietur eventus. Satius-
addere complementum, ut operalioni cjus operatio „ que debet esse prudentiae vestrae omme rei coraple
vestraveluteodemspiritu vegetata concurrat. Ipsum menlum, quaside veslro beneflcio cum multisgra-
ergo ad opus ad quod tam sancte, tam celebriter tiarum aolionibus provenire, quara vobis invitis a
assumptus est, cum omni festinatione remiltite, ne superiori procedere poteslate.
de absentia ejus occasionem malitia conlrahat et LXXL
redivivapotentiae saecularia incipiant germina pullu- AD DOMINUM PAPAM LUCIUM 111.
lare ; sed per istum beatitudo vestra renasoentes Quidam de canonicis nostris Lexoviensibus, anno
parvulos teneat et allidat ad pelram, sublaloque prselerilo, de paucoruin, non de universitatis con-
pristinoe servilutis elogio, Eoclesia Dei laetabunda scienlia,adraajestatera vestrara litteraspertulerunl,
procedat, raeritisque illius el veslris de antiqua sem- libere adversum me quaecuuquevoluerunt raendacia
per iniquiiate triumphans, hostibus suis incipiat conscribentes. Quiavero adversum me de nulla in
apparereterribilisutcaslrorumaciesordinata.Porro falsum poterant veritate confldere, et me sanctae
intelilgat sapientia vestranon solum provincias illius Romanse Ecclesiae, ab ineunte adolescentia mea no-
et regni, sed aliorum etiam regnorum desideria sup- tum noverant et aoceptum, famaeque meaa integri-
plicare, ad qu.ecunque sancti illius tam relatione tatem multa apud eam gloria resplendere, ad men-
quam praesenti inspeclione magnalia pervenerunt. tiendum securius mirabili processere coramento, ut
LXX. mulla velut inflnita conflngerent, ul velut auctori-
AD WILLELMUM CENOMANNENSEM EPISCOPUM. tatem facerel falsitas falsitaii, nec ipsi mendaces
Verumestin archiepiscopi eleclione suffraganeo- possent de tot fulsitatibus aaslimari, et fasiltati te-
rum desiderari praesentiara, ut eorum, quibus prae- stiraoniura fallax videretur assertio perhibere. Vix
esse habet, consilio res utiliter disponi possit ei con- enim credi poterat quod quivis praesumeret sinceri-
nivenlia conflrmari. Asserunt autem canonici Turo- tatem veslram tot et tantis offuscare mendaciis, nec
nensessenihil inoffensamvestram de praesumplione aliquiseratqui raeopossetnomine respondere satis- ;
autsuperbiafacerevoluisse sed plurima necessitale

; que erat iis si vel ad momentum opinionem meam
corapulsos accelerasse quod tactum est. Quoniam, si possent in aliquo denigrare, veslratnque ad arabi-
differrent, multa iis impedimenta, in detrimentum guum aliquatenus trahere sanolitatem. Audistis
Ecclesiaj raulta obstaoula coraparebant. Sed et de eos, etmagis quamexpediret mihietiam exauilistis ;
opporlunoepiscoporumadventu maxiraedubitabant, quoniam absensetinnocens, nulloquecitalus edicto,

cum tempestas ipsa, quae circumquaque est diffusa, punitussum et exmagna offlcii episcopalis mei parte
singulos in precibussuis detineat etmultis necessi- suspensus, ipsosque ad dicenda etfaciendaquae vel-
latibusoccupatos. Audivimus autem multis eorum lenl reraisistis amplius animatos, utet alii quilibet
non displicere quod faclum est sed adhibito con- U jnvitari possent et amplius animari. Miratus sum
;
flrmare consensu, quoniam si quid in ordine facti ego, et nihilominus qui audiere mirati sunt, qua
minus observatum est, nota laudabilis personae ratione in fllium, ipsumque speoialem, tam immitis
merila recompensant. Sane ut in electionibus or- statim sentenlia processisset. Conlinui tamen manus
dinis diligentia inquiratur, institutura est, ut cau- meas, neque eas etiam usqne ad protectionem capitis
lius et fldelius possit de persona idonea ulilitati Ec- mei tremebundusopposui,elad demissioneiiiepisco-
clesi* provideri, semperqtê persona; meritum spe- patus,quamsemperoptaveram,vestrameindignatio
cialius amplectendum est, quam prinoipali bono ob- confirmavil. Superqno vestrae gratias refero sancti-
servantiis quibuslibet obsistendum. Quod enim fa- tati, quod me tam misericorditer ab importabili
vore alicujusintroductumest, hoc ad laesionem ejus onere liberastis, el ad providendum animae raeae
retorqueri non debet : raajorque favor personaedebet liberiorein procedere permisistis.
esse quam ordinis, quem institutum constat ad in- Adversarii vero mei, iitteriset judicibus ad arbi-
quireadam potius personam idoneam quam tollen- trium imperatis, studuerunt meum multis ctrtibuB
101 EPISTOL.E. 102
Impedire proces3um,et meexlitteris vestrisadjudi- A eorum etcorda novi metus et anliquae simultatis
cium AtirincensiaepiscopietBeccensiselSaviniensis obstinatio clauserat, neque jam lalen» odium, sed
abbatum, continuo protraxerunt, quo ex multis prorupta in omnibus audacia videbatur. Condemna-
causis milii lota provincia noverat adversari a qui- : verunt me itaque in centum librasdonandaacanoni-
bus super tot lantisque capilulis nulla potuit impe" legitimos sumptus
cis, qiias in utilitates ecclesiae et
trari dilatio.neque deliberatio respondendi. Confessi Pipenderant, mihiquede capella prorsus nova quam
sunt ab initiojudice3,dum ageremus.nullamsejuris mihiparaveram,casulam,dalmaticam,tunicamab3-
habere peritiam, nec exceptionum vel quarumlibet me privatum pecunia et sacris
tulerunt; sicque
allegationum compendia recepturos, sed iia lantum spoliatum veatibus emiserunt. Quod sane eum ad
insiatere, quod iis priina facie velle iitlera videretur. vestram audientiam pervenisset, sententiam eorura
Accedebat ad gravamen meum regia indignalio et apostolicaseverilatequassastis.etme, sicutexlitteria
intatigabile atudium Walteri Constantiensis, quem vestrisintelligipolest,abipsorumvoluistispervicacia
illi factionis suae quam adversum me juraverant.pro- liberari. Hogo itaque ut veslra in decreto suo aen-
misao episcopatu, principem conslituerunt; et ipae tentiaper3everet,suumqueliilerae veatraeconsequan-
iis in omnibus auxilium et favorein regiura conser- tur effeclum, mihique quod ex injusla causa subla-
vabal, sigilloque regis quod ipse servabal, secure g tum ad fratres ad quos con-
est, restitui faciatis, ul
praesumebat quidquid vellet adversura me, etiam cessi pervenire possit, quod iis ab initio fueral desti-
aineregis oonacienlia, consignare, u tde ipsius volun- natum. Insultant illi siquidem,3uoque quod ad pias
tate procedere crederetur. His itaque dolis instructi causaa fuerat deputatum dislribuunt arbilratu, et
etiam judices a veritate judicii terroribus abierunt, me quaai nudum et inopem exiisse improba congra-
parati quidem ad omnia quaecunque iis possentab tulatione laelaotur. Faciat itaque vestra miaericor-
adversariis imperari. dia quod coepiatis, elquod a vobis quasi decrelum
ProposueruntitaquemebonaEcclesiaedilapidasse est, districta aeveritate praecipite consummari, ne
profusius, cum me mille ducentas libras et eo am- de nostris gaudeat simplex vel imperita malitia de-
piius perpetuas acquisisse constaret, et thesauro trimentis.
etiam inlulisse quingenla8,et duodecim millia libra- LXXII.
rum exstantibus aedificiis impendisse, ipsamque ec- AD ABBATEM CISTERC1EN3KM ET FRATRE3 EJU».
clesiam episcopalem ex parte sumptibus meis et ac. Confeclus senio et aliquarum asgritudinumgrava-
quisilionibus innovatam ; ad communiam quoque tua accessu, ad medicinie salutareremediumconfu-
canonicorum sexcentas libras annuas et perpeluaa gere. et confracta laboribus membra neeessaria re-
aoquiaivi, atque menaam episcopalem quingentis li- quie sublevare constitui. Siiuidem in perniciem
amplius annuis el perpeluia augmentavi.
bris el eo meam veluti conjurata veniunt debilitas, infirmita»
Deipso aulem Ibesauro, ut nihil sublraham, decem et senectus, mihique tot incommodorum instantia
et aeplem marcas in initio meae promotionis assum- fiduciam vitae longioris abrumpil. Accedit extrin-
pai, quia bona omnia episcopalia redimere de manu secus negotiorum quibus distrahor importuna vexa-
comitig Andegavensia angebar, quae ipse mihi per lio, qU(B miserabiliter anhelantem, vel ad momen-
duos annos et tres menses abstuleral, quia electus tum etiam respirare non sinil. Siquidem saepius ad
canonice sine ipsius designatione lueram consecra- regales cum caeteris trahor angariaa, eorumque
tus quod ego quidem de permissione domini mei
: quibus deesse non poasum, frequentibus infestor
gloriosae memoriae papae Innocentii feci, cum ego injuriis, media omnia inlerim tot lantisque labori-
prius de meo nongentas libras in eam cauaam et bua sumptibusque conalrata sunt, ut nec ad toleran-
amplius expendissem. In expedilione quoque Hiero- tiam corpus sufficiat, nec ad impendium facultates.
solymitana, ad quam me sanctus Pater Eugenius Porro, sihaecsalutieliam nonobsislerentanimarum ;
papa destinavit invitam, mandato ipsiuscalicem au- yiro tamen bono tolerabilius viderelur, sidetrimenta
reum triginla et quatuor unciarum expendi, cum praesentiumadproventumproficerenlaeternorum.Sed
ipsemihi, si amplius oporteret, mea causaassumere hominumseraperprocedentemalitia.etindeteriusdie
concessisset. Praeterea, ne forte jactantia videatur, D bussingulisexcedenle,cumbona,tumcorpora,tumet
quanta inlerim fuerit hospitalitatis effusio, quam animae simili ruina pariter involvuntur, et formida-
etiam frequens donorum charitas illustrabat, adeo bili plerumque consummanlur eventu. Quia igilur
ut ab homine mediocritatis meae vii tanta posset sapientis est casus hujuamodi sagaci providentia
largitasexpectari quod ab his qui videruntet his
; praevenire, opportunitas locimibifueratexquirenda,
qui experti sunt ,publico passim lestimonio conflr- ubiquietemmeam neccausarum tumultus infestet,
matur. nec incursus multitudinis interpellet, sed exemplo
Supplicavi judicibus ut eorum quae apposita sunt meliore semper honestatis studia convaleacant, et
el detracia, quantilate pespecta, rationem compen- ad verae virtutis opera omnis possit occasio deser-
3ationisadmitterent,sitamenKstimanduravideretur vire. Super quo cum mullorum pre-
ad multa loca
quod ia tam piae el necessariaa causas expensum cibus et desideriis invitarer, quidam locus ordinis
fueral, el postea plua quam septuagies septies resti- vestri qui dicitur Mortuimaris inter cuncta compla-
tutum. Non sum exauditus in aliquo, quia ora cuit, quia mihi visus est raultis commoditatibus
:
opporlunus. Siquidem de antiqua fauiiliaritale plu- \ longiorem moram habere disposui, atque et diflitilo
rima sumus invicem charitate conjuncti, mutuam- etnimis sumptuosum esset ibi necessariae instru-
que gratiam vetusnotitiaalternaoperumexhibitione ctionis copiam exhibere.
firmavit. Itaque extra lerminos, iutra quos secun- LXXV.
dum ordinera vestrum, arctioris abstinentiae decrela AD NICOLAUM MONACHUM DE MONASTERIO ARRAMATO.
servantur, domum mihi moderato sumptu statui Litleras discretionis vestrae non sine magna admi-
construendam, cujua sobria necessariis usibus am- ratione perlegi, prudentiamque principis et religio-
plitudo sufliciat, mensuram tamen regularis aedifioii nem vestrara impudici adolescentis fallacia dolui
non excedat. Saneexclusi erimu;, commeatu tamen circumventam. De eo autem quod scripsistis.ipsum
familiari lam provide quam clementer indulto, ut a vos pro inlercessione mea in ulteriorem gratiamrc-
transgressione regularis observantise scveritas ar- cepi3se,mequeidavobisexlorsisselitterisfrequenti-
ceat, et tamen ab Ecclesia sanotisque fratrum col- bus, sciatis me nunquampro eovobisautaliilitteras
loquiis misericordia non excludat. Porro per exte- cuiquam pro eo ullo
destinasse, nec ullas preces
riora nuUus reservatus ingressus est, quo scilicet unquam tempore porrexisse. Siquidem mihi nulla
inutilis frequentiae tollatur occasio, et nibil nisi cognatione conjunctus est, nuUis acceptus meriiis,
per communem portam sub oculis et aancti solertia nulla familiaritale devinctus, imo rarissime nostro
janitoris accedat. Scio plurimam eos de nostracom- se conspectui praesumit ofrerre, quoniara celebri
moratione concepisse Isetitiam, atque eis utinam respersus infamia, etiara in publicum prodire no-
inde proveniant coramoda quae prassumuut, ut sci- cente conscientia reformidat. Ego autem litteras
licel dignus sit exspectatione proventus, el aliquid comilis ab eojam secundas accepi, quas tenerriraa
bonae opinioni eorum de judicio nostrae praeeleclio- dictasse videbatur affeelio, quia nihil litterarum
nis accedat. Quia vero locum illum novimus spe- continentiffi defuit, quod vel araor imperare voluerit,
cialius ad vestram solliciiudinem pertinere, propo- vel curiosa diligentia potuerit invenire. Porro lit-
situm nostrum vobis indicandum diximus, rogantes terae illffi stylum vestrae peritiae redolebant, api-
ut el vestrae charilati complaceat, sanctoque vestra- cesque his quos noviter a veslra sanctitate recipi,
rum preoumsuffragiomuniamur,etauclorita8vestra identitalem manus raihi cerlis indiciis penilus ex-
vo'.a sanctorum fratrum exhilaret, el rescripto quo- presserunt. Super eo autem quod sigillum comitis
libet aut mandttto confirmet. ipsum falsasse dicitis, muluamque falsitate littera-
LXXIII. rum nomine comitis pecuniam accepisse, si meritis
AD RICARDUM PICTAVIENSEM ARCHIDIACONUM. ejus non ducilis indulgendum, ordine judiciario
Librum de ecclesiasticis olficiis eo libentius vobis oportebil arguere diffitentem (44), et fartassis ad
censui transraillendum, quia vellem vos exemptum L< peragendum reum probationum vobis copia deerit
sacularibus, divinis olficiis toto studio mancipari. et si ad testium depositionem causa pervenerit,
Quod si V03 ad illa quandoque necessilas, aut pro- tristem fortassis in ipsa examinatione sortienlur
ventus, aut superior gratia pertrahit, ordinis vestri defeclum. Sed, elsi tenueril actio, ipsam procul
semper habete memoriam ; neceis vosiramisceatis, dubio inopia debitoris elidet, nisi vestra bonitas
quorum exsecutio professioni vestrs non congruit, in hoc casu solida velit ei munificentia subvenire,
sed eis dimittatis per quos ea specialius convenit meritisque ejus in opportunilate sua compassio
expediri. Porro quaedam sunt quibus vestram vos vestra debitas gratiarum referat actiones. Inhuma-
oportet omnino negare praesenliam, ubi scilicet cor- num etiara forte reputaretur si ado" a pluribiis,
poralis paena veljudicium sanguinis fuerit irrogan- lescentem ingenuum liberalitas vestra traheret in
dum, quia forensium legum severitas in plerisque discrimen, si uui saltem delicto post tot collata
mansuetudini miseralionis ecclesiastics non con- beneficia personae id aetatis vestra benevolentia
non
cordat. ignoscat. Sitamen injuriam hanc acriore instantia
LXXIV. persequi destinatis, ego servum alienum judicare
AD LEGATOS ALBERTDM ET THEOBWINDM. non debeo, domino suo stet aut cadat nec ego :
Lator prssenlium Roal. lilteras mihi vestrae su- D eum carceris ergastulo claudere, vel ferreis vel
blimitatis attulit, quas egu inspeclas diligentius de oompedibus, neque bonilas vestra velle
lera arclare
falsitale suspeotas nabui, quia in parte soloecismum debet pro tam modica summa ipsura durioribus
habere, in parte contra consuetudinem vestram vinculis alligari. Vester est, quia vos eum vestrum
aliquid praecipere videbantur. Ipsum itaque cum beneficiis et doctrina fecistis, dominique comitis
eisdem lilieris ad vos censui remittendum, ne circa canonicus est, ut scripsistis, ideoque apud eum
exsecutionem mandfiti vestri negligentiae vel teme- conveniendus forum illud cui obnoxius cst
est, el
ritatis argui possim, sed quid fieri velitis planius teneluragnoscere,judicisque sui sentenliis obedire.
me et plenius instruatis. Utile autem esset huic ad Sed el accipiiur quem quarto mutatum, sicut scri-
alium judicem mitti, apud quem de proximo posset bitis, vestra per eum mihi inagnificentia misit,
commodius experiri, quia ego propter quasdara tanquam alas hahens, forsitan avolavit, aut ipsum
necessarias causus in locis remotioribus his diebus adhuc ad longinquiora tempora reservandum cen-
(44) B., dif/identem.
105 EPISTOL^. 106
suit, quo ipsum roagis faciat provectior mutatio A persoiiarum consilio, qiiod tibi mandatum fueril
gratiosum. auctore Domino disponaiur. Siquidem oportet nos

LXXVI. conscieiilias nostras ad fesla prsparare Paschalia,
AD BARTHOLOMjEUM exoniensem episcopdm. ut L)oniinic88 resurrectionis esse participea percoQ-

Lator praesentium Jor. vester apud nos pluribus dignos fructus poenitentiae debeamus.
adolesoentiae suee diebus comraoratns est, ut in UXVIII.

Ecclesia nostra divinis informaretur ofliciis, et inter AD ABBATEM DE CURIA DEI.
scbolares liberalibus possel instrui disciplinis. Pro fllio veslro F. paternitati vostrae gratias tota
Gomplacuiiineo fratribusnostriset nobis verecunda devotione referimus, quod ita circa eum oopios»
solertia, et quod primae rudimcnta virtutis spera
cbaritalis visceribus abundatis, utipsum tota dili-
bonam de reliquo promittebant, adjuncto quod gentiareligio vestra dirigat ad salutem, et in op-
suavi quadam jucunda voce inter psallentes in
et porlunitatibus suis paternurn indulgentia largiatur
Ecclesia ad devotionem posset indurata etiam afToctum. Elegit apud vos adjectus esse in domo
viscera commovere. Reversus ad terram nativi- Dei sui, niagis quaiii apud suos babitare in taber-
tatis suse, acceptum se vobis e\slitisse gavisus
naculis peccatorum ; sed alfectali ordinis ausleri-
est,adeo ut vestra enra beneficiis gratin sublevarel, P tatem benignitatis vestrce gratia relevat, et bumili-
et adsubdiaconatuB ordinem proraoveret. Pn(=tmii- latera abjectionis dignatio recompensat. Cerlumest
dum ad cismsrinas partes trahente eura nesciu qm cujus et in hoc et in aliis quaeratis gratiam prome-
opportunitate regressus reliquos ordines sine vestra reri,sedlicetsalvasintvobispramiave8tra,nostraeta-
licentia et concessione percepit. Ratus super eo raen ad gratiarum actiones affeclio devotionisaccedit.
quod non de praesuraptione sed simplicitale com- Felicem er;<o me,inquam, si uni)uara inveniar acce-
missum est, benignitatem vestram non adeo com- pisse non ingrate, si datum mihi fuerit aiiquid quaa-
movendam. Vestra vern severitas ipsum a minus doquorppenderevestrorumexcellentiae meritorum.

cauleperceptorumordinumadminislrationesuspen- LXXI.X.
dit, artjecta, sicut asserit, terribili coiiirainatlone : AD ABBATEM CISTERCIENSEM.
quod a vobis scilioet, restituendus non sit, nisi hoc Uuo sacerdotes de episoopatu nostro (4.5), Arn.
ei a majori fuerit auctorilate concessuin : adcardi- videlicet et Ric. seculo renunliare disponentes,
nales igitur per labores multos et pericula magna admonitione frequenti et sludio fratris noslri WIII.
pervenit, sed ipsi nibil ei indulgere voluerunt, nisi nunc abbatis de Pinu, ad venerabilem et religiosum
prius de veritate facti vestrarum docerentur testi- virum Ric. abbatera de Valascia refutatis prius in
monio litterarum. Dicunt etiam se nihil scripturos manu noslra quas possederant ecclesiis, se el sua
in Angliam, nisi prius cum domino rege fuerint C devotione promptissima contulerunl. Quorum nos
collocuti, quod qua consideratione decreverinl, nos devotionem favore debito prosequenles, intuitu
nesciinus. Supplicamus nos interim et antiquiore abbatis de Valascia, qui ob sincerse religiouis et
prseventuin gratia, gratia perseveraute prosequi- industriae suae raeritum plurima nobis charitate
raur,uteiapud vognostraprosit oratio, quatenus aut devinclus est, ralinnum obligationes, et caetera
ratio sustineredebuerit, aut misericordiasubvenire. quibusnobis tenebanlur obnoxii,quoniam ofiicialea

LXXVII. nostri fuerant, sine omni diflicultate remisimus, et
AD abbatem sancti ebrulfi. P08 in praedicto raonasterio Deo perpetuoservituros
Super his pro quibus in sentenliam commisisti, a cum facultatibus suis in manum abbalis liberos et
memoria tua non credimusexcidissequomodo man- absolutos consignavimus. Postinodura vero cum
dato nostro stare promiseris, et praeceptionibus devoti monasterii probationem ingressuri spera-
obedire. Nos vero quibusdam ex causis adhucfor- rentur, abbas de Pinu ad aliud voluntate devocala,
mam distulimus assignare mandati, et modum sa- opus ciijusaucior prius vebementissimus exstileral,
imponere, quia in hac reeateinperantia
tisfactionis vehemeniiore studiodissuasit, objiciena quod unus
uti volumus, ul quidquid feceriraus, ex sincera eorura anleqiiara etiam pubertatis annos attigisset
videatur procedere charitate et tu ad debitam hu- q sua persuasione in monasterio de Ghaelix publi-
railitalem et obedientiam noslro provoceris exem- cum religionis votum solemniter nuncupaverat,
plOjdumtamen ecclesiasticaeinstitulionis disciplina promissione quoqueadjectaquodeamnon rautaret,
servetur, quantum tuae el nostras saluti credideri- nec revocaret in posterum voluntatera. Qua occa-
mus expedire. Ne ilaque res diutius haereat in sioneprudentibus et religiosis viris plurimum admi-
suspenso, et quadragesimale tempus quod exstat rantibus, devotuin pariler et indevotum abduxit
specialius est poenitentice dedicatum fraternitati cum ea proculdubio ratione, quaalteruraextrahere
tuffi, ea qua leneris aslrictus necessitiile, manda- niteliatur alter in devotionis suk monasterio per-
mus proxima iv feria non praesentis, sed sequentis
ut peluo perroittendus fuerat commorari. Porro abbas
hebdomadae apud Lexovium nostro te conspectui de Valascia,utpote vir longanimiselmultsemansue-
repraesentes,ut adhibitoreligiosarumetprudentium tudinis, suasetraonasteriisui usque ad sanotura(46)
(45) B., episcopalus nostri. (46) B., secundum.

Patrol. CGI.
107 ARNULFI LEXOVIKNSIS EPISCOPI 108
A omnijudiciospollatum.etideorestitulionem posses-
univerailatis veslrae conventum prosequi
distulit
injurias, sperans profecto si quid perperam actum sionis cum magna a nobisinstantia postulabat. Ad
subterfugio reformandum, ubi nec excu- probationem vero possessionisquam petebatquatuor

est, sine
satio verilatem impedit, nec cupiditas
aequitatem. deposuit sacerdotes, quorum unusinutilis,tres rcli-
qui satis concordesin eiamiuationerepertisunt. At

Ego vero, quod ad Ecclesiam meam pertinet, nulla
dissimulare valeo ratione, quoniam unus eorum de Matlhsum ipsum aliquando possedisse constantis-
quorurarevocationetractatur.Arn.videlicet,librum sime pernagavit, ipsamque coram delegalis asubli-
quemdam quem Ecclesiae suae parochianorum mitate vestra judicibus, domino scilicet Rothonia-
(47)
collatio devota contulerat, consilio et ministerio gensi (49), qui tuno Ebroicensi ecclesiae praseral, et
abbatis de Pinu pignori pro iv libris Andegaven- domino Egidio nunc Ebroicensi, qui tuncin Rotho-
sibus obligavit, quamvis ego sub anathemate pro- magensi Ecclesia archidiaconi fungebalur officio,
hibuissem ne id ipsum faoeret, nec (48) quid- super eadem eeclesia quaestionem movisse dixit et
quam de rebas Ecclesiae sine conscientia mea prs- novissime eidem quaestioni coram eis abrenunliasse
sumeret asporlare. Quoniam ergo saepius commo- publice,eteamdem ecclesiam abjurasseêtxLsolidos
nituselrequisitus, librum Ecclesias suae non restituil. pro recompensatione expensarum quas fecerat acce-
eum excommunicatuni, et ab omni sacerdotalis g pisse. Super quo sacerdotem etacolythumetlaicum
officii ministerio suspensum, donec de sacrilegio quemdam proposuit ad probandum, qui et ipsi in
satisfecerit, noverilis emigrasse. examinatione concordes investi sunt, idque prasdi-
clis judicibuset toti Ecclesiae Rolhomagensi nolis-
LXXX.
siraum, quia hoc coram totafereuniversitatefuerat
AD HENRICUM FI8CANENSEM ABBATEM.
celebratum. Quia ergo prsjudicare videbatur adju-
Credimus prudentiam vestram fideli memoria ralionis exceptio, neque nobis satis certam fidem
retinerecausaniqu» intervoset latorempraesentium eorura qui producti erant testificatio faciebat, duxi-
pauperem vertebatur, apostolica nobis olim aucto- mus differendum, donec perjudices, quibus causa
ritate commissam. Nos vero in hoc, sicul in aliis, delegata fuisse dicebatur, et venerabiles personas
dilectae nobisgratiseveatraBobsequiumproniusexhi- quae asserebantur nihilominus adfuisae veritatis
bentes.ipsumdemagnasummavobiscumpromodico nobis posset innotescere plenitudo. Porro cum ipsi
transigere fecimus. Et ut modicum illud utilius in mecum ad doraini archiepiscopi praesentiam conve-
futuro peroiperet, ad vestram peromnia descendere uissent, et ego abeoveritatistestimoniumdiligenter
voluntatem. Ipse verojamdudum miserabilibusnos exigerem, Willelmusnonexspectalo testiraonioejus,
laraenlis infestat.asserensquod placitumtransactio- ad primara Dominicam advenlus Domini vestrara
nis vestra ei magnificentia subtrahat, necsanctita- C audientiam appellavit. Ego vero quia nolens agere
tem veslram in aliquo movealvel miseria pauperis, cogi non poterat, et ad preces ejus ipsiusque favore
vel veritas paclionis. Quod si quid aliquando forte videbatur sublatum appellationis obstaculum, ad
solutum est, post Biultas latigationes et tempora laesionem ejus retorquere non debui, sed alio sicut
semper, vel apecieviliusfuit,veldeterius qiialitate :
fiieral in possessione demisso, litteras utrique re-
Buper, quo rogamus vos, et obnixis precibus obse- quisilas tradidi, per quas eorum qua; apud nos acta
cramus, quatenus in hoo honnri suo, et jiistitise 8unt veritas veslrae possit innotescere mejestati.
pauperisetmolestiae nostrse gratiavestra provideat,
LXXXII.
eique quod aub tanta venerabiliura personarumce-
lebritate promissum est, non solum lldeliter, sed AD HENRICUM FISCANHNSEM ABBATBM.
etiam liLeraliter tribui faciatis, ne forlehomovagus Jerosolyraaniprofe-
Amici nostri qui diebua istis
et pertinax ad subsidiura majestatis apostolicae re- cti sunt, ex equite rae peditem reddiderunt. Etquia
currere compellatur, ooramunem de nobis et vobii
indignum est horainera opinionis meae per manus
querimoniam portans, scilicet quod raandatum ejus humiliuin in equitem reformari, in vestrara id duxi
a nobis minus fideliter adimpletUm sit, et a vobis gloriam conferendum, quem non solum equestris
fides transactionis minus veraciter observata. ordinis dignitas, sedetiamregii sanguinis excellen-
D
LXXXI. tiasublimavit. Hocetiam eo studiosius veslris censui
AD DOMINUM PAPAM ALEXANDRIM. ineritis rescrvandum, quiaeos quibustribuit vestra
Causamquae inter Willelmura sacerdotem et Mat- reddit induslria cautiores, cum ita viris prudentibus
thaeum clericum vertebatur, super Ecclesia de Go- amicam parcimoniam in ipsa largiendi liberalitate
darvilla, majestas vestra parvitati nostrae delegavit servetis, ul etamicus seraper apud vospossit inve-
sine appellationis obslaculo canonice decidendam, nire quod placeat, el vobis opporluna non desit
Utraque itaquepartein nostra prssentiaconstituta, materia largiendi. Inde estquod apuii (Ô) vos uti-
proposuit Will. se pradiclara Rcclesiam legitime litcr et doctiinaquaeritur etproventus,utetditiores
possedisse, et postmodum seper violentiam absque copia faciat, et prudentiadoctiores. Sicenim vestra
(47) B., quondam. (49) C, Rotroco.

(48) B., vel. (50) B. om. aptid.
I
109 EPISTOLyE. 110
operatur inler utrumque tiiscretio, et qiind virtutis A gratuito contulistis, si mca signo quoiibetseredem-
est utrinque reducens, quod vitiiest separetac re- ptam devotio recognoscat. Interim ad eamdem ex-
pellat, ne vel sobrietatem tollal effusio, vel parcitas perientiam in omni semper opportunitate converlor,
quandoque manus contrahat affluentes. Si tamen in certus quod apud excellentiam vestram veritas ami
peocandum esl, malim facilis quam dilTici-
allerutro citiae nec defectum pati, nec aliquam potest incur-
lis.promptioraliquandoquam tardioriiiveniri.Porro rere senectutem. Inde esl quod magistrum G., quem
inler omina quie donantur, equus est id quod do- ad dominum papam pro quibusdam negotiis milto,
natorem pluribus occasionibus reddit obnoxium, precor attentius ut babeat vestra benevolentia com-
quia si quid a laude luinus est, ii quibus datur sta- niendatum, ut tam consilio vestro doclus quam
tim culpse donatoris attribuunt, reique imperfectio- fretus auxilio, oplatum in negotiis quae portat me-
nem, licet de inopia quandoque proveniat, imperfe- reatur effectum.
clioni voluntatis ascribunt. Si durius ambulat, con- LXXXIV.
cussionisarguuntdonatorem;sequeruinaedeslinato8 AD LEGATOS ALBERTUM ET THEODWINIM.
pr8edicant,si pes unquam fortuitum cespitem retusus Mandatum veslr» sublimilatis accepi, ut Ric.
otfendat. Si durus est, aiunt ipsum de veteri domino diem Dominicae Circumcisionis veslro
Urselli prope
traxisse duritiam, qui amicos seprnius audire con- _ submoverem conspectui praesentari, responsurum
sueveril, quam equus calcaribus obedire. Si minus Rob. cuidam super Ecclesia de Gormorlem, quam
elejiantis forinae, si minus habeat venuslatis, ass ille sibi dicit legitime pertinere. Feci itaque quod
-
runtrem informem (51) non satis dignitatidonaloria raandastis, quia propositum ineum esl cum omni
vel donatarii convenire. Interea si quid imprecan- humilitate et diligentia vestris per omnia praeceplio-
dum est, non equo, sed auctori potius imprecanlur, nibus obedire. Is vero qui vocatur, de nimia lem-
qui tot scandalis injuriara magis irrogasse videatur, poris assignati brevitate conqueritur, quia tam mo-
quam beneficium conlulisse. Palaui esse, nolleeum dico tempore non poterit necessariara instructionem
a se quidquam ulterius implorari, qui id dederit cura multo labore et plurimo eliam dispendio
quod negasse satius fuerat, qiiam adjuncto maleficio comparare. Siquidem homo gravia esl, et oportet
praestitisse. Certum est etiam quosdam non tantum cum de remotia et dispersis locis subsidia petere,
calumniatores, sed ingratos etiam inveniri, falsa rei el poatmodura ad vos in aliam transire provinciam,
donatae vitiaconflngentes,ut onini gratiarum debito cum ad oranimodam praeparalionem non fuerit
ei
videanlur absolvi. Quisquis tamen accipit, ipsa sta- spalium xv dierum indultum. Quod saneabadver-
tim susceptione redditur obligaius, et si penes eum sario suo callide patet esse quaesitum, quia nullam
res donata resederit, alleganli vitia ralio quasi cu concepitdejusliliael veritaie fiduciam, sed propter
jusdam legitimae praescriptionis occurrit. Siquidem C impotentiam personaesperat aliquid vexalionibuset
in rebus donatia nec quaiito minoris, nec redhibi- transactione qualibetextorquere. Porro Ecclesia illa
toria locuin habet, aed omnera aclionem exceplio in episcopalu Baiocensi constituta est, neque cauaa
spontaneae liberalitatis elidit. Quod si aliena bene ullo tempore ad episcopi sui provonit examen ;
sed
merentibus gratia non respondet, merces lamen sua ile quaesitis ab apostolica sede litleris, quiarei ve-
virtuti non deerit, qute potius interioris friictus lucra Baiocensi publice nota erat, causam
ritas in ecclesia
considerans, satis habet simpliciter apud se de bono ad alienum scilicet et ad Abrineensera transduxit
felicisconscientiaelestiraoniogloriari. Necenim sub- episcopum, ut ibi liceret ei quidquid vellel audaciua
jecta est externae dispositionis arbilrio, sed in sua affirmare. Verum doiiiinus Abrincensis, virsane reli-
proprise puritatis majestate consistens, ab indignio- giosua et prudens, veritate diligentius inquisita,
ribus praemia noii inquirit ita lamen ut neque ex
: cognovit Ric. plus xxx aonis cootinue possedisse,
eis honeste provenientia respual, necpro desiderio et per vicarias semper deservisse personas, suoque
eorum vel usu si qua novit potiora dimittat. Quod jure beneficia percepisse. Constitit etiam Robertum
si quem fructua trahit exterior, is, sicut ait sapiens esse filium sacerdolis, quem certum erat ejusdem
ille, non potest nisi similem raaleriac sperare sen- eclesiae vicarium exstitisse, atque ipsum inde sibi
tentiam, quoniara fortuitis intenlus non nisi fortui- Q ad petilionem possessionisfraudispraeparassemate-
tos experietur eventus. riam, quod ibi quae patrem suum pro exsecutione
LXXXIII. parochialis officii contingebant, aliquando percepe-
AD DOMINUM WILLELMUM DE PAPU CARDINALEM. rat, ctlam suis quam matris et reliquae paternee
Quantam mihi gratiam in oculis vestris ab anti- familisnecessitalibusirapendebal. Repulsusigitur,
quo bonitas divina contulerit, pr«stila frequentius et Ricardo litigii quiete concessa, ad audientiam
beoeficia comprobarunl. Ei ego quidera tolo animo Romani ponlificis ad Kalendaa Februarias appella-
gratus exstiti, sed majeslatem dignationis veslrae vit. responsum apostolicae majeslatis
Misit iste, et
non potuil debiti operis exhibitio compensare. Feli- exspectat, sperans quod de mandato ejus a religioso
cem tamen me, inquam, si unquam inveniar acce- episcopo lam sancte factum est, ipsius nimirum
pisse nen ingrate quod vos tanla semper hilaritate auctoritatefirmandura.Neque enim expedit provin-
(51) B., formem.

m ARNULFI I.EXOVIENSIS EPISCOPI 112
ciae uostr», in qua quolidie trnn irapudenter impu- A LXXXVI.

dioitia convalescit, (ilios sacerdotura paternis alta- AD DOMINUM PAPAM ALEXANDRUM .
ribus adhiberi, ne incestuosi concubinatus criraen Est quiddam quod tam meam quara alias vehe-
ab ipso vei a vobis profusa benignitiite videatiir in- mentar angit ecclesias, quorumdam scilicet rapax
dultum, neo spurcitiae soboles sanctuarium Domini el intemperana audacia monachorum, qui quo libe-
exemplo paternae pravitatis incestet. Oculi itaque rius efiluant, saecularis polenliae praesidia redimen-
vestri videant (equitatem, ad recognitionem jara
si les,primoepiscopisomneraobedieatiam subtrahuat,
oognitsB veritatis, episcopus ad quem ab initio causa et parochiales ecclesias cum altariis et decimatio-
8U0 ordiae pertinebat,de ea legatione quam de ve- nibus, cslerisque beneficiis de manu laica recipere
stra voluntate suscepil, debeat exspectari si ap- : pactis quibuslibet sacrilega lemeritate praesumunt.
pellationi aedis apostolicae deferendum est, si reli- In his ergo ab eis nec caaouicus ordo, nec episco-
gioso episcopo qui cognovit ex delegalione creden- palis assensus exigitur ; sed devocatis ad proprie-
dura, si denique spatiura majus indulgendum est, ut tatem omnibus, mercenarios in tanta paupertate
perspectis etiam omnibua filio noslro io jure suo ibi eonstituunt sacerdotes, ut ad exhibitionem suam
nostra videatur intercessio profuisse. et ad onera Eoclesiaa portanda non habeant quod
opilioni sutficeret aut cursori. Generale est hoc,
LXXXV. P
sed in episcopatu meo vehementius haec est gras-
AD ALBERTOM ET THEODWINDM CARDINALES.
sata malignitas, nec jam nobis cujuslibet rationis
Pro viro venerabili Reginaldo Bathoniensi eleclo obtentu, sed fallaciis ac muaeribus nobis praesi-
excellentiaevestraBnossupplicas8ememinimus,quod dioque violentiae saeoularis obsistunt. Ad quod
acilicet ab ecclesia illa concorditer electus sit, et secundum ordinem institutionis ecclesiasticae refor-
unanimi omnium voluntate susceptus, quod quidem mandum, cum eô adversus abbatem quemdam et
adeo certum est, ut nihil in toto regno sit notius; monachos monasterii cujusdara in episcopatu nos-
nec aliquis est qui vel persono; disponat obsislere, tro, scilicet Sancti Ebrulfi, a sublimitate vestra
vel facto electionis velit in aliquo derogare. Sane primoS; secundos et tertios judices impetraverim,
negotia el bona Ecclesiae quietecum omni potestale abbate semper multis artibus obsistente, nihil est
disponil, et quidquid ab electo episcopo citra adhuc effectui mancipatum, cum saoerdotes nostri
gratiam consecrationis expediri potest, ordinat et in e.xseoutione causae apud judices assignatos multis
dispensat. Quia vero sine consensu auctoritatis attenuati sumplihus, multis laboribus sinl affecti.
vestrae ad perfeclionem gratiae illius pervenire noa Habemus autera et alias causas adversus eumdem
potest, raisit ad vos ecclesia illa venerabiles
abbatem de multiplici et coiitumaci inobedientia.
et
electas de tota universitate personas, quae vice C cum tamen ad exhibendam nobis obedientiam et
omniura a bonitate vestra oomplementum promo- reverentiam vinculo juralae professionis lenealur
tionis ejus pronioribus votis exquirerent Pl ohnixis astrictus. De alio qiioque perjurio, quod post prae-
precibus implorarent. Videmus eos, Thomam soi- stitum corporaliter juramentum de exhibenda ad
licet archidiaconura et A. monaohum ecclesiiB mandatum nostrum satisfactione, corara multis
illius, (quoniara ecclesia illa conventum monacho- venerabilibus personis manifeste contraxit, in
rum habet nonoollegiiim clericorum,) et matiistrum eo scilicet quod post sententiam suspensionis et
Lanulfum, viros litteratos equidem et prudentes, anathematis, per quinquennium et eo amplius mis-
et approbatae a pluribus bonestalis, negotium sci- sas el caelera prsesurapsit divina officia celebrare,
licet istud ex delegatione oranium omni studio donec cognita coram legatis veslris veritate quam
prosequentes sed viam, qua ad vos pervenire
; dicimus de necessitale magis, quam de poenitentia
possinl, nullatenus invenire potuerunt. Laboravi- nobis se praestitit absolvendum, jurato uiroirum
mus cum iis et plerique alii, nec ulla securitas pe- quodad mandatum nostrum super tribus expressim
netrandi ad vos potuit inveniri. Prsesertira quia staret exoessibus, et modumimpositae sibi satisfac-
negotio illi rex junior, qui in partibus illis coramo- tionis impleret. De privilegio quoque a vobis per
ralur, dicitur adversari. Ad suffragandum itaqiie n subreplionem elicito idem abbas vobis et ecclesiae
votis eorura, lltteras tam ab humilitate nostra nostrffi tenelur obnoxius, super quo jam terlio
quam ab aliis diligentius impetratis nunfium per ipsum ad vos cura privilegio raitti inventa nimirum
se, quem habitus arclioris religionis et pauperta» falsitate jussistis. De eremo etiam quadam quae a
absconderet ad proferendum negotium, quia aliler nobis et fundatore quibusdara regularibuset religio-
id fieri non poterai, transmiserunt. Quia igitur sis fratribus collata est, a praedicto abbate et
tantae rei efTeotus non nisi instantium bellorum ira- monachis post appellationem ad vos factam noviler
portunitate etcasibus fortuitis impedilus, sanctitati occupata, et aliis quibusdara, quae revereatiae ves-
et officio vestro credimus convenire, et ad idem Irae in omni verilate fides et sedulitas nuntii nostri
etiam devotas preces duximus adjungendas, utquod plenius explicabit.
residuum est, corapleat et confirmet ne vola ; LXXXVII.
ecclesi.s ludificari permittatis, et ipsius utilitates AD HENRICUM BAIOCENSEM EPISCOPUM.
ampliuB impediri. Memini me pro latore praesenlium olim vealrae
113 EPISTOL.E. 114
excellentiae supplicasse, quiarnihi pro eo quorum- A LXXXIX.

dam quibus ego deesse non poteram instantia sup- AD ROTRODUM HOTHOMAGENSEM ARCHIEPISCOPUM.
pliciibat. Exaudistis ex parte, quia ab irroganda Monachus ille L. olim Cormeliensis, pro quo
severiore sententia temperastis ad tempus, nondum sanctitatem vestrara rescriptum apostolicum scri-
lamen ei optatum beneficium perfectae liberationis bitis accepisse, de rnonasterio illo egressus est et
arrisit. Instant igitur qui ab inilio profusis precibus tertio misericorditer est receptus. Egressus quarto
institerunt, eoque obnixius quia noverunt quod cum ipsum abbas et fratres pro commissis in
ililectio vestra preces meas consueverit exaudire. Ecclesia sacrilegiis quae etiam verecundia prohibet
Preces igitur iterare compellit iterala precatio, et recitare duplici etiam sobole de meretricibus ante
me genibus vestrse charitatis advolvit, ut hic se fores monasterii suscepta. suscipere recusarunt, in
muitiplicalis precibus uberioris remedium gratiae praesentia nostra el abbatis P. Cellensis fratrum-
gaudeat invenisse. Audivj etiam dominum archi- que nostrorum publice de omnibus tam convictus
episcopura, et dominum Abriucensem scripsisse quam confessus, ab abbate litteras dimissorias im-
pro eo, eosque culpae quam contraxit clemenler petravit, abjuralo ad totam vitam abbalis monaste-
ignoscere, quia ad inquisitionem vestram maluil rio et tota banleva monasterii quia se ignem missu-
huraililer confiteri quod fecerat, quam tluplicata
p rum publice fuerat comminatus haec abscessit.
culpa conscientiam suam offuscare mendaciis, aut Porro cum ipse postmodum ad notitiam Willelmi
de veatra misericordia desperare. Preces itaque de Papia cardinalis, me et abbate presentibus de-
precibus et consilio eorum censui Gducialius ad- tulisset, recensita veritate ab ipso auctoritate
jungendas, ut si majestas vestra admonitioni eorum apoatolicae sedis repulsus est et damnatus. Exinde
duxerit ob8equendum,meaquoque tantae auctoritati perlustratis lerris, rejeoto prorsus habitu monas-
intercessio suffragetur. tico, factus aposlata, ut parcius dicam, omni se
LXXXVIII. dissolutioni publice mancipavit.Novlssime si majes-
AD CANTUARIENSEM ET TAUENTASIENSEM tatem apostolicam cui haec nota esse non poterant,
ARCHIEPISCOPOS. circumvenire mendaciis altentavit apud vos veri- :
Causam venerabilis fratris nostri Reginaldi electi tati et justitiae non debet, cui no3
prsjudicare
Bathoniensis audivimus ab apostollca majestate eorum, quae dicimus, manifestam faciemus per
vestrae experientiaj commeadatam. Gavisi sumus omnia veritatem. Scilisautem prudentiam apostoli-
quod veritatis araatoribus veritatis est commissa cam nihil in rebus dubiis percipere definitum, sed
oognitio,apud quos nec justitia periculum incurrere omnia mandataejusconditionemhabentimplicitam,
poterit,nec innocentia detrimentum. In quosi per- scilicet, si preces veritate nitantur eisque quibus
sonam respiciatls, vir est cujus prudentia, cujus ^ hujusmodi mandata mittuntur in omnera causam,
honestas, cujus virlus et induslria publice mullis partes judicis cognitio scilicel et pronuntiatio
ipsisque probabilibusinnotuitargumentis.Si factum reservantur. Quieti igitur monaslerii et claustralis
omnium.ad quos perlinet, in
electionis in(|uiritur, disciplinae sanctitas vestra provideat, ne reducto
personam ejus unanimi concordia vota concurrunl, auctore iniquilatis, caeterorum qui per poenam
statumque Ecclesiae multis iabefactum temporibus istius corrccti sunt reviviscat audacia, et exeraplo
certissime conGdunt ipsius magnificenlia reparan- veniae remissioris ipsorum denuo raalitia conva-
dum. De eo autem quod ei ab his, ad quos non lescat.
pertinet, tam mendaciter quam imprudenler ob- XG.
jectum est, certis probationibus constabit vobis FORMA TRANSACTIONIS DE QUADAM COMMISSIONE.
nihil esse nisi odii et invidiae quasslionem. Nos vero, Causas quae sive ex ordinaria jurisdictione nostra,
quibusde proximo certius et facilius veritas potuil sive ex superiori delegatione, ad noatram audien-
apparere, de multorum, quibus fldes adhibenda liam perferjntur, sicut media ratione decidere, sie
esl, credilur testimonio, et publica assertione didi- decisas oportet veritatis testimonio communire, ne
cimus, nativitatem bujus, de qua querilur, saoros ad renovandum veius litigium qualibet audacia
patris ordines praecessisse, ipsumque patrem eo D quaeslio rediviva consurgat.Causam igitur, quae in-
tempore licite, si praeoptasset, mililare vel matri- tervenerabilem fratrem nostrum Simonem abbatem
monium contrahere poluisse. Agite itaque et ca- Sancti AndrKs et fratres Hospitalis Hierosolymitani
lumniam hanc, quam non aliunde quam de zelo super teslamento illustris viri Hugonis de Pinu ver-
raalitis deprehendetis exortam, secundum datum tebatur, ex apostolica delegalione suscepimus sine
vobis a Deo spiritum et polestatem media ralione appellalionis obstaculo terminandam. Auditis itaque
discutite, nec vota ecclesiae ludificari diutius dila- ulriusque partis allegationibus cum meticulosa ju-
{.ione aliqua permittatis; sed injuriae huic debitae dicii necessitas videretur instare, nostro se pars
benedictionis indulto ipsum quam citius ad eccle- utraqe coramisit arbitrio et litigiuin omne per nos
siam destinatae, ut ex hoc neo in spem meliorem amicabili compositione sopitum est.Siquidem pecu-
attritae diutius ecclesiae desideria convalescant, niam,quae apud prffidictum abbatem a praenominato
seque populus ille optatae consolationis subsidio illustriviro dicebatur fuissein deposito constituta,
gaudal assecutum. in necessaria» et pias causas secundum tenorem te-
H5 ARNULFl LEXOVIENSIS EPISCOPI 116
stamenti.censuinius dividendam; siculnobis eorum A bHIo praBformatosolim sensus in contrarios quando"

quia a fratribus Ilospitalis producti sunt, tertimonio que dolosa sedulitate convertit afTcctus. Unde nimi-
faotum est manifestum. Unde assignata creditoribus rum certum est ortum essequod aocidit, quodradix,
et necessariis personis ipsique abbati aliisque di- quae viridilatem dejustitia et veritatenon contrahit,
versis pauperibus congrua portione, ipsis nimirum ad jucundos novissime pervenire
et utiles Iructus
fratribusHospitalis intuitu reiigionis et pauperlaliB non potesl. Sane verum
bona quandoque vexa-
est
eorum plurimamassignavimus portionem; adhibito tionibus concuti, et quse mala sunt fallaci quadatn
in omnibus eorum consensu, ipsorumque utilitali- adtempus laelitia prosperari; seddivinojudicio sem-
bus, ipsumque abbatem duximus super hac quae- persuusnovissimereruinmeritisrespondeteventus.
stione penitus absolvendum. Sic est inconsullorum operura exitus infelices poe-
:
XCI. nitenlia sera sequiiur, quse dolori quidem materiam

AD HENRICUM REOEM ANGLIfi SENIOREM. comparat ; eorum quae provenerunl detri-
sed nulla
VenluTus eram ad vos, sed me senectus et infir- raenta restaurat. Inde verbum celebre est Sapientis
mitaset debilitas retinenl, quasi quibusdam repri- illius : Omnia fac cum consilio et post factum non
mentisimpolentiffivinculisalligatum ;sedetamultis pKnitebia [Eccli. xxxii). Porro consilium est aliquid
partibus multis vexor injuriis, in quibus iiullura p faciendi vel non faciendi vere excogitata ralio, siout
remedium nisi de gratia vestr£e bonitatis exspeoto Tulliana nobis eloquenlia definit. Inlelligat Domi-
Mitto itaque ad vos Joannera de abbaiia hominem nus meus tria definitionera forinare coasilii, unita-
fidelem vobis pariter et devotum, quem audire vice tem, diligentiam, rationem, ut scilicet quod fit aut
mea et precibus meis ad momenlum velitis aures dicitur, nitatur unitate, dirigatur studio, raiione
regias inclinare. Obsecro reminiscatur excellentia formetur. Quidquid enim stabilem non oontrahit de
vestra fidei, devotionis et obsequii,honori et utilitati verilaie substantiam, ruin» et defectioni necessario
Yestrffi ab ineunte pueritia vestra a me semper ex- tenetur obnoxium, ut videlicet quod de nihilo orium
hibiti,et in opporlunitalibus meisapud vos merita est redigatur in nihilum.nec in fundaraenti alioujus
mea mihi quandoque respondeant, nec impotentiam soliditate subsistit. Quod quasi de inani quodam
senectutis me(B dignetur magnificentia vestra con- praesligio falsitalis effulsit. His etiam qua; vera sunt,
terere sed hominem ad omnem patientiam cum
; oportet semper cum instanti diligentia rationis ad-
omni humilitate voluntati vestrae semperexpositum, hiberejudicium, nequisalienamquietem turbarevel
liberalitate regia confovere, novissimos dies meos, jus alienura confidentia potestalis praesuraat inva-
quibusadhucapud vosmodico temporefulurussum, dere, sed modum justitias conlinenter amplexus,
permitlatis,imo faciatis in consuinniare.Non
laetitia superioribus reverenliam,gratiam inferioribus.pro-
me permittit puritas conscientiae meae de vestrasa- ximisexhibeatcharitatera el ad omnem partem men-
pienlia desperare, apud quam saepius in multis et tis acie callide circuinducta. Sic omnis omnium de
maiimis gratiam merui, et si quid quandoque per propria conscientia metiatur alfectus, ut aliis se la-
ignorantiam aut simplicitatem minus prudenter lera in beneficiis et ofTensis curet impendere, quales
actum est, fides semper et veritas el sedulilas ira- eos vellet in suis opportunitatibus invenire. Verum
pensi incessanter ofticii compensavit. Ad summam qui praestant, debitum arctius tenentur
officii sui
meliora sunt vere diligenlis saeva cnnsilia, quam agnosoere, utsedorainiura potiusad cuslodiam quam
fallax assentatio blandientis, sicutnovissimo tem- ad violentiam acoepisse cognoscant, nec eum, cui
poregravibus induoiis vestra majestas experta est, cura est de illis, Deum scilicet, putant ob aliam cau-
quando scilicel amicis fere ilesperantibus magniQ- sam iis fastigium dignitalis, copiam divitiarum, po-
eentiae vestrae terror invaluitet omnes conatus ho- tentiae gloriam contulisse nisi ut eos in opus raini-
stium vestrorum, Deo propitio, vcstra sunt industria sterii oollocaret nimirum de singulis suo
reddituros
pariter et virtute compressi. Meiiiini adhuc, ueque tempore sub severo distrioti judieis examine ratio-
hoc unquam aliquid a mea poteril extorquere me- nein. Qui ergo periculum adrainistrationis accepit,
moria, sublimilatem vestram me inter initiavestra rationera praeparet ad reddendum, quia usque ad
in ulteriorem gratiam recepisse, meumque semper, [)
quadrantem comminatur se quicrediditexaclurum.
quo sajpius utebamini, vobis in omni Iranquillitate Quod si sua cum hujusmodi pptontibus gloria non
fecisse consilium, adeo ut nihil unquam dispendii, descendit, nec enim iis ascensus proraittilur sed de-
nihil laboris, nihil cujuslibet confusionis attulerit, scensus,quid exigenti proferet quod nihil reservavit
sed omnium operum vestrorum quasi de miraculo sibi quod habeat ad solvendura Nempe carnem et '?
procedere magnalia videbantur. Non erat qui vestrae spirilum, quia nihil est eorum quae rapla sunt quod
praesumeretobsistere potestati,quia tuncomne opus subsistat, neque alius esse poterit satisfactionis rao-
vestrum disponebat ralio, dirigebat justilia, miseri- dus, nisi ul poenara perpetuam solvat, qui non ha-
oordia temperabat. Postquam vero mendax adula- bet aliud uiide possita debito perpetuo liberarit. Me-
torura lurba convaluit, potuilque lethalia venenati minisse debent ab eo sibi commissas esse qui eos
mellis blandimenta lioenler infundere, affectioni ju- proprii sanguiais redemit irapendio et mortis etiam
atitia, ratio ccepit cedere voluntati, et meliore con- amaritudine liberavit : a quo ejusdem subatantiee
117 EPISTOL^. 118
natararaidemredemptioDispretiumomniumeadem A iuliaesiasememoriaeea, in qaibus nullo modo decipi
consummatio el merces esl non est de quo alii
: potuislis, sedoculala semper agno-
fiile et multiplici
adversus alios possint privilegio gloriari, nisi quia vistis effeclu. Et ego quidem a seoundo anno regni
qui praesunt graviori ruinse et majori periculo sunt vestri gratiam vestram, qua ma semper fueratis exu-
objecli. Scripsi diffusius, quia verborumcopiam de- beranter amplesus, sensimihi quorumdam delatio-
votio ministrabat, singulaque mihi diclanecessaria nibusimminutam.quosegocerlebona fide, familia-
videbanlur ut tidelis admonitio vestrae vos faciat ritaiielconsiliisadmoveramquia prudentiam eorum
glorias reminisci. Ulinam viros virlutis el consilia etindustriam vobis utilem fore credebam, et me ab
fortium regia majestas sestimet et agnoscat, ne spi- cis apud V03 in ea, quam merueram, benevolentia
ritus iniquitatis et mendacii, faliacibus blandiliis conservandum. Porro evenit mihi quod infelici mul-
robur regalis poiestatis enervet, et ad opera malitiae tis experimenlo certum esl evenisse.ab iis me scili-
vel defectus contrahat etinclinet. cet aliquantulum repulsum esse, qui mea fuissent
XCII. sedulitate promoti. Sic enim estiinter eos, qui viris
AD HENR1CU5I REGEM ANGU« SENIOREM. sublimibus sunt acceptiores et intimi, saepius rara
Sicat vobis in Northmannia dixeram, veni in An- fides verlitur et rara dileclio, seque student multis
gliain ad vota orationum Domino persolvenda.Cum n artibus prsevenire, quia quisque sibi credit altribu-
queindeadpraesenliam Dominimei magnodesiderio endum, quidquid fuerit alii derogatum. Quo sane
traherer, audivi vos Eboracum et ad remotas illuc inlellecto, censui honori vestro et utilitatibus for-
tendere regiones, mihique nulla spes relieta est tius insislendum, ut studium el perseverantia mea
nuilaque fiducia consequendi. Proficiscor tamen, confusionem posset inferre fallacibus,et mihi ple-
lento licet itinere, quia oeleritatera mihi seneotus nitudinera gratiae vestrs, oujus manifestuin erat
etdribilitasnon indulgent, sed quasi quibusdam re- aliquot adhuc restare reliquias, reparare. Profeoi
primentis impotentiae nexibus detinent alligatum. aliquando, sed adantiquam plenitudinem pervenire
Placeat igitur domino meo pracipere mihi, ubi et nonpotui; sed in novissimis veheraenlius exaspe-
quando veslrsepossim occurrere majeslati, ne quod ratum sentio, quem ego in novissimis. Deo leste,
poteniiaemihi residuumest incerio ideoque vago lotum speraveram sincera fide el promptissimis
circuitu consumatur. Desidero etenim quara pri- obsequiis redemisse. Revertatur utique dominus
mum viderefaoiem dominimeiut oculis meis jucun- meus ad cor, quoniam miserendi tempus advenit,
daregii vultusserenitas illucescat, et ab injuriiadiu- nec ego propono apud vos ulterius de meis aliquid
tinisque laboribus exhibila mihi solita benignitate meritis allegare; sed solam humiliter implorare
respirem. Valete. clementiara, quce quanto desiderabilior est, tanto
XCIII. ^ majoris debet in principibus aestimari, quam si
AD HENRICUM REGEM ANGLIÊ 8EK10REM. poenitentiaedelinquentium impendi gloriusum est,

Orationis causa profectus in Angliam, statim ad profecto non debebit innocentico denegari. Notum
videndam doraini mei faciem festinavi, quia me ad me toti orbi longior aetas et discursus multiplex
hoc tamdevolio quam necessitas invitavil. Audistis reddidil et acceptum, atque inhumanum fortasse
meetinaliquibuseiaudistis,sedadhucnobis majora reputabitur a pluribus, si innocentiam meam et
differre in futurum, adjecta lamen promissione, in novissimae senectulis tempus vestra severius di-
qua de jucunda mihi collatae spei securitaterespiro. gnacio prosequatur; si duriorem luleritis de am-
Promisistis siquidem quod exinde raea diligenti in- bigua suspicione, potius quam de rerum veritate
spectione operaprobaretis et secundura meritorum senlentiam ; si imminentis sepulturas claustrum
qualitatem suo tempore apud vos mea mihijustitia cum lacrymis et moerore feoeritis introire; si sta-
responderet. Gavisus sum de sincera bonae consci- tum ecclesite labefactari sustinueiilis, quamin die-
entiae meae veritate confisus quod nulla culpa excel- bus meis de paupere divitem, sublimem de humili,
lentiam vestrara exasperari patietur, vel benevolen- praedicabilem de obscura vestrse serenitatis beneG
tiam denigrari neque ex hoc nunc prudenliam
; cia reddiderunt.
vestram circumveniet astuta malignitas invidorum, D XGIV.
sedsecundumiloctriuamEvangeliiipsiscredeiisope- AD WILLELMUM DECANUM BAIOCENSEM.
ribus, et vestra de manifestis rerum argumenlis Sicut novit prudantia vestra causam, quae inler
censura procedet. Atque utinam cum inspeclione Cenomannensem episcopum et Clementem verlitur
praBsentiuravelit aliquandoperpetusfideidevotionis sub eo modo nobis et vobis Romani pontificis de-
el obsequii mei vestra dignatio reminisci, et quae in- legavit auctoritas, ut si alter nostrum non vellet
teraliosmeosingulariterconsilio et industriahonori vel non posset interesse, alter nihilominus sine ap-
vestro et utilitatiquandoque provenerint, quos deni- pellationis obstaculo definiret. In quo raanifeate
quelaboresel sumptus vobiscumcum omni semper datur intelligi in absenlia allerius, totam alteri
hilaritate pertulerim, quibus vires corporis el rerum oonsignari cognitionis et judicii poteslatem, nec is
facilitates per triginlaannos continuos atiritaesunt qui absens est, jus habet vioes suas alii commit-
et consumplae. Suecessisse mihi dicerem, irao animi tendi, quia in allerum tota negotii decidendi con-
Iwtitia gloriarer, si vel in modico vestrae sensissem cedii auctoritas : aicut ejua qui delegavit superior
excellenlia prsefinivit. Porro quia me in Angliam A. que a vobis significari litteris, si quod responsum
multarumimportunitatum ad prsesenstrahitinslaa- acceperitis aut speratis effectum.
tia; oportebit vos locum utriusque supplere, cau XCVI.
gamque singulari judicio definire. AD DOMINUM PAPAM ALEXANDRUM.
XCV. Ad audientiam majestatis vestrae cujusdam illu-
AD stris viri querela perlerlur, quem pluribus de causis

Quantum apud Dominum nostrum profecerim in constat mihi multiplici ratione devinctum, ul ei in
Anglia, vos vidistis, qui mecum ad tsdiosam im- necessitatibus suis jure tenear praestare, praeeunte
portunae supplicatlonis durastis instantiara et de- quidem justitia, consilium et auxilium opportu-
mum contumeliam reportastis.
severioris repulsae num. Uxorem habet, ad quam cum totius patern»
Timeo induratum adversum me, nec facile ad cor haereditatis proventura successio crederelur, produ-
uUo unquam tempore rediturum, quia concepta se- citur ex insperato puella et de secreto furtivae edu-
mel ira vel odium nec placari facile consuevit, nec cationis adducitur, quam sub diulurna viri absentia
ad gratiam revocari. Etego quidem a secuudo anno de adullero progenitam tolaterra cognovit : alque
regni ipsius in crebris ipsisque certissimis indiciis is qui paterexquiritur, publice corain episcopoloci,
intellexi,quoniaminnoceutiammeamsemperexinde, r. coram archiepiscopo provinciae, coram etiam ipso
vel manilesle vel quasi occulte, sub typo quodam rege requisilus suam esse coustantissime pernega-
dissimulatae severitatis oppressit, et omnem tam a vit, omnesque fere quibus illa proxima cognatione
me quam a meis proventum cujuslibet hunoris vel conjunclaestjtestimoniuralegitimae nativitatisnulla
utilitatis exclusil. Non potuit fidei puritas vel sedu- praesumunl audacia perhibere. Sub hac igitur spe
litas obsequii vel labor intemperans, vel sumptus obtinendae dolo haereditatis, nupsit cuidam, qui cum
excedens, vel industriaconsilii in m.ignis vel maxi- fautoribus suisfalsum patrem tam minis quam pro-
mis rebus efficaciter et ad gloriam iiiajestatis insi- missis sollicitat ut eum a persecutione publice pro-
stens, concepli sinecausa rancoris amaritudinem testatae veritatis Appellatum est ad vos
avertal.
declinare; sed mirabili perversitate qua; gratiam apud quem non poteritdolus vel
veritati et justitiae
penilus redemisse debuerant, sincera potiusodium violentia praevalere, nusque eo securius vestrae scri-
merita provocabant. Instabara i(aque fortius el bendum duximus majestati quod non quasi preces
quasi ad evicendum merita meritis cumulare cer- de incerta re, sed de nota perhibemus testimonium
tabam ; ut inspecta laudabilium operum luce eru- veritate.
bescereladulatorura confusa malignilas et ab invilo XCVII.
domino etiam favorem frequenset officiosa veritas AD DOMINUM PAPAM ALEXANDROM.
extorqueret. Non proflciebametipse tamen inierim ^ Si venerit ad prassentiam majestatis vestrae sa-
meo nihilominus instanter utebatur oilicio, et ex- cerdos quidam, Joannes nomine de Grimovilla,
clusum ab his, quK ad proprium libere disponere venientem sapienteraccipite, quoniam excomrauni-
praevalebat arbitrium, studiose ac memoriler ad catus est, et per annos circiter decera in excommu-
majora consideranda vocabat, in quibus eum ad nicatione siquidem manus violentas
permansit ;
habendum consilium cum rei quantitas tuin pericu- injecit in monachum, ipsumque sacerdolem, sau-
losuseventus.lumdifflcultatisangustiacompellebat. ciumque et plurimo cruore perfusum, sicut dicitur,
Vicesimus annus exactus esl, exquo ego miserabi- penitus occidisset, nisi eum fortiter hi qui stabant
liter in hoc agone sudavi, quia iudefessain perse- cum monacho repulisgent. Quo facto cum manife-
verantiam conscientia sincera flrmabat, quia ex- stum esset eum in anathematis incurrisse senten-
cellentium jugis exhibitio meritorum. Non peccavi, tiam, nec absolutionem a Romano pontifice quaerere
elsi quid forte peccatum est, reatus tamen liberta- voluit, neque satisfacere monacho, nec nobis ali-
tem regiae clementiae non excedit, et sine dolore quatenus obedire, sed ad remotas parles alterius
meo debuit saltem delrimentis nil male merentis episcopatus abscedens sub praedicto vinculo furtim
commoveri, ne de aliena afflictione gloriam
ecclesiae ordinem sacerdotis accepit, et in partibus illis, me
neque dulcem sibi de aliena amaritudine contrahere D ignoranle, in ordine sic perceplo publice ministra-
voluptatem. Mirum autem est quod inter injurias, vit. Ad hanc veroperversitatem exercendam, ipsum
quos patior el lacrymas affluentes, nondum de a primis adolescentiae sus annis caeca traxit arabi-
viscoribusmeis potuit zelus altius radicatae dilectio- tio, acquirendae scilicel in episcopatu nostro cujus-
nis avelli; nilque mihi constal araarius quam quod dam parochialis ecclesiae, quam per violentiam ple-
crimen fraudis imponit, diligentique re-
fiilelissirao beiae multitudinis, cui ipse cognatione conjunctus
pendit odium,nec in aliquamepermitlitinfuturum erat, credidit obtinere. Inquacum duodecim anno-
existimalionisejus et gratiae fiducia respirare. Mitto rura et eo amplius spatia consumpsisset, nuUis
ei litleras omni humilitateet supplicatione plenis- meritis a me nulla justitia debuit exaudiri, quia
simas, sicut vobis ex rescripto earum polerit appa- me ex ea causa frequenter offendere, et ecclesiam
rere, quas vellem ei explorata opponunitate sub multis injuriis non destitit infestare. Defuncto ita-
praesentia vestrae charitatis offerri ut eassemeltotas que sacerdote, qui in ecclesia illa annis circiter
Testro Btudio intercedente suatineret audire, mihi- quadraginta ministraverat, ego ad monachorum
EPISTOLi*. *22
121
servitutem revocari possit, et qui de
Pratellensium repraesentationem, ad quos pertine- A. libertus in
percepta misericordia non impertit, usque ad
alii
bat, personam idoneam subrogavi, eoque celerius
posset obsistere, ne novissimum quadrantem ia eo, quod dimissum est,
ut esset qui pervicaciae ipsius
scilicet iste vacantem ecclesiam confideret facilius divino judicio condemnatur.
occupare. Frustratus hic et omni diutiaae spei sola- XCIX.

tio destitutus, a legatis vestris ad arohiepiscopum AD HENRICUM REGEM ANGLI« SEMOREM.
Audita instanli transfretatione vestra, ad vos
litteras irapetravit,ipsumque ad eum sublata mihi
ignoranti et invito ordinaria jurisdiclione miserunt. tanquam ad dominum meum venire cum omni
feslinatione curavi, ut oculis meis regii vultus se-
Apud quem quiainter propinquoset consoiosageba-
tur, tanta adversus eum processit instructio, ut renitas illuceret, et impotenliam senectutis et debi-
ipsius facile crimina convinci possent el ealumnia lilalismesjucundi sermonis vestri gratia recrearet.
deprehendi. Interceptus itaque manifestae veritalis Veni equidera, sed longe aliter quam speraveram
indiciis, cum non pateret occasio, ad audien-
ei alia omnia processerunt, quoniam non nisi in paucis
liam vestram ab archiepisco quem judicem praeele- audiri merui nec in quolibet aliquatenus exaudiri.
gerat, appellavit, sperans, si causs fuerit delegata Veni, inquam, dicturus sicut existimabam vobis
cognitio,judicemjuraraentiscircumTenirefallacibus n Vale novissimum, atque idem a vobis cum gaurtio
vel vexationibus aliquid extorquere. Qnia igitur recepturus, ut post lot raerita mea et exeedentia
unoper mendacium obtinente.pluriumaudaciacon- beneficientia vestra in novissimo discessu ad bonum

valescit esemplo, publice interest ut benignitas perpetuae charitatis et pacis animorum sibi invicem
vestra perversitati hujusmodi hominura nimis cre- concordia responderent. Quidquid aulem acciderit
dula non existat, necjudices de optione sua, sed de aut quocunque futurorum se convertat eventus :
vestra potius experientiasortiantur.Siquidem perti- gloria mea erga vos est testimonium conscientiae
naci a vobis postulant instantia, quos redirai posse mes. Quoniam ab omni delicto prorsus immunis
confidunl, vel quibus ad omnem casum familiari sum et omnes, quorum honori et utilitatl
inter
gratia sunt conjuncti. Unde si eum, de quo scribi- modestius dicara,

vestrae fides et devoiio profuit, ut
mus, in vestra prsesentia conligerit inveniri, si pla- meapossuntmajoribus merita coaequari. Siquidem
cet, quBBri facite,quo ppiscopo primum, a quo
a trigesimus annus exactus est ex quo ego semper in
novissime fuerit ordinatus, quis eum a sanguine sa- obsequiorum vestrorum agone sudavi.Quod si ali-
cerdotisabsolverit,a quo etquo temporeei fuerit do- quando delatorum invidia adversum me motnm
nataecclesia, quam quaerit, cum infrahoctriennium vestr» mentis quemlibetexcitavit, tanto steti secu-
sacerdos decesserit : quem ibi constal plus annis r riu8,tanto virilius etefficaciu3institi,ul adulatorum
quadraginta continue ministrasse, nec ecciesia huic mendaciajure fide mea possentet magnificentia re-
potuit ullo jure superstite sacerdote conlerri. Quod probari. Coepi a puero, et vos per adolescentiam,
si ab ordinatione mea, quia priraum usus esl, ad juventutem, virilem aetatem ad senectutis annos
alium eipscopum sine conscientia raea el dimissione proppperduxi,totumquecorpu3etanimam,studium
transivit, manum ordinatoris agnoscat et titulum et laborem, pecuniam atque tempus impendi: mi-
quem accepitquia ego alienae ordinalionis cleri-
;
hique nunquamaliquid fuit delecfabilius quam ho-
cum, ipsiusque furtivas, de jure recipere non com- nori vestro et proventibus inservire. Ea certe fidu-
pellor, praesertim quera tantis novi criminibus irre- cia, ut mihi in novissimis diebus meis liberaliter
tilum. excellentia regia responderet. Si non deliqui, cur
XCVIII. patior? Ciir non magis credit dominus meus veri-

AD HUGONEM LEXOVIENSEM ARCHIDIACONUM NEPOTEM tati operum eorum quam incertis suspicionibus et
SUUM. ? Quod si deliqui, quod non

mendaciis delatorum
Lilteras poenitentiaB et conversionis tua? laetabun- dignum debeat judicari, salva
venia sed ultione
dus accepi, quae utinam de sancta voluntate proces- vobis est ultio.dum taraen sententia non deincerto,
serint etin fideistabili veritate consistant. Quia vero sed legitime de rerum veritale procedat. Ad sum-
operibus credendum esse doctrina veritalis instrui- " mam hoc unum ipsumque praecipuum a Domino
mur, opera contemplabor, quae utinam talia sint, meo cunctis vellem precibus impetrare, ut mihi de
ut veterumdebeantdelerememoriam,condignosque benevolentia ipsius spes aliqua relinquatur quam
faciant fructus, quibus detriraenta praecedentia rein sinu meo custodiam, velut thesaurum abscondi-
compensenl. Si vero animum, quem ab initio in lura, atque in ipsa mihi liceat omni tempore respi-
multisutilem et benignum gratisexpertus es,tua ut rare. Diclurus eram vobis aliqua cura a vobis re-
parcius dicam negligentia denigravit, a colore cessi, sed opportuna mihi non refulsit occasio, quae
concepto in antiquum candorera procedentia pote- tamen per latorem praesentium in schedula vobis
runt merita revocare, et ingenuos quidem mores scripla transmitto; quorum si qua vobis facere
tuos ab offensione veslra praeceptaciebent beneficia placuerit, egocum orani graliarum actione reci-
cohibere, donecaliquam vel in modico gratiarum piam. Quod autem differre volueritis, ego in silen-
reluleris actionem. Sane ingrati damnatus omni be- lio cum omni humilitate et patientia sustinebo.
neficio se probat indignum, adeo ut ex ea causa
C. A ctrinam evangelii credal operibus, neque blandis
AD WALTERUM DE C0NSTANTII8. adulatorum fallacibus seducatur, qui totum sibi
Quod ita, domino rege
sicut audistis et vidistis, a deperire reputanl, quod alienis viderint utilitatibus
dimissus sum,gralia compassa est, et
raihi veslra impertiluin. Omnem igitur vitam, qua ego vobis a
confusioni meas meisque condoluil detrimentis. Sane juventute mea incessanter astiti, bonitas vestra me-
in artioulo temporis illius pra;gravis moeroris ama- dia veritate recenseat, ut debita meritis gralia re-
ritudine adeo animo conslitutus sum, ut quidiûid pendatur. Nostis, domine, me hominem multorum
mihi potius agendum esset, videre non possem, sed dierum esse, multisque notum regionibus et perso-
potissimum celerem fugamreniediumcredidi: ideo- nis acceptum multis eliam majestatis vestrae ma-
;
que a facie indignationis ejus quantocius tanquam giiifioenliam complacere, si viderint vel audierint
fugitivus exivi. Revertens itaquecum animus meus me a vobis cum
lacrymis non amaritudinis sed de-
ad multa de liberatione plurima raptaretur, cogitavi votionis exiisse. In procinctu sum, nec recessura
quod celeremexitum meumnon metumsed conlem- meum aliqua retardat occasio, si tanlum opportuni-
ptum polius et superbiam reputarel, quia motum tatibus meis vestro fuerit beneficio satisfaclum. Mi-
ejus necdiutina supplicatione neque longis fueram seremini ituque, miseremini niei, quia miserendi
precibus prosecutus. Decrevi itaque ad ipsura cum ri tempus advenil, utomni temporalium rerum labore
omni feslinatione reverti, ut quod minus bene fa- deposilo, ad requiem contemplationis divinae Iran-
ctura fuerat,videretur prudentiorpcenitentia restau- seam ubi pro salute quidem mea et vestrae majesta-
rare et suspicata superbia humilitatis substantia tis honore pariter et proventu incessanter devotio
A domo ilaque mea, quam prope Baiocas
tollerelur. sedula preces ofTerat efficaces. Tractaverunt mecum
habeo, ego Cerasiacum usque perveni, ibique adeo dominus Rothomagensis et Baiocensis episcopi et
mihi impotentiu contractae debilitalis invaluit, ul alii quidam fideles vestri, quibus a vobis erat injun-
progredi salva corporis incolumitate non possem, ctum.Et ego cum orani alacritate eorum persuasio-
quia omnes fere vires corporis mei consumpserat nibus acquievi, adeo ut de discessu meo discretio-
laboret aviditas revertendi. Cum itaque decidisscm nem vestram non oporteat in aliquo dubilare, si
in lectum,nihil aliud potui quam vice mea lilteras tamen secundumspem prsstitam optatum desiderio
et nuntium destinare, ul apud dominum meum ne- meo liberalitas vestra largialur effectum. Facite ita-
gotia mea litterarum veritas et nuntii sedulitas ex- que, sicut decet magnificentiam et veritatem ve-
plicarent. Quem etiam ad dilectionem vestram ceD- stram, et invincibilis inatantia meae necessitatis ex-
sui prsecipue destinandum ut studio veslro oppor- poscit ul in totum ab episcopali separalus officio,
tune inlroducalur ad regem et vos si ita poteritiraportunam instantis conoilii vocationem liberatus
accidere litteras audiatis, ut inde scilicet majorem ^ evadam.
occasionem possitis accipere quid vobis agendum CII.
sitaut dicendum. In litteris autem nihil nisi humili- AD DOMINUM PAPAH ALBZANDRUM.
tas et supplicatio continetur, adeo ut si velit de Ad concilium cum aliis vocatus, cum aiiis venire
liberalitate regia reminisci, ad exaudiendum jure noo polui, quia impotentem laboris illius causae plu-
debeat inclinari. rim« reddiderunl. Prima est sonectus qua septua-
GI. gesimum annum transgressus sum, seoundaHiero-
AD HENRICUM REGEM ANQLI^ SENIOREM. solymitana expeditio quam mihi pontifex Romanus
Auxilium liberale mihl de regali munificentia pro- indixit. Tertia ruinee miserabiles, quibus semel et
misislis ad recedendum scilicei de stalu isto, in quo iterum desolii sublimitatelapsus sum et oonfractus,
diu sine periculo salulis esse non possum, et ad adeo ut a decem annis aliquibus remediis non po-
securiorem viiam, propitianle Domino, daraigran- tueritvirtus prislina restaurari. Cumque miserabili-
dum.De vultu ilaque vestro judicium meumprodiit, ter causa posset una sufficere, tres simul pari im-
el causam meam necessitas et inopia peroravit, portunitate concurrunt, ut me quasitriplicifuniculo
dura in me et profeotura proveotiB senectutis atlen- videaturimpotentia religasse.Ego quidem desiderio
ditis, et sri alieno copiam non suppetere facultatis. D desiderabam venire, ut gloriam victorise vestrae cum
Exoessit omne raeritum meum vestra dignatio, et aliiscelebrarem et aridilatem meara quasi de pro-
importunitate raea commode gratiae vestrs pleni- ximo benedictionis vestrae rigaret ubertas. Orabam
tudo Super quo reminiscatur utinam
respondit. tot el tantorura patrum venerabilem videre con-
Dominus mBus.dominum Petrum legatum vestrum, venium, ipsorum erudiri sermonibus, exemplis
magnjE honestatis et prudentiae, non solum sugges- instrui, et ad reparandam libertatem Ecelesiae Dei
sisse Tobis factum hoo el approbasse, sed multis cooperuri,si possem, quam in multis partibus doleo
etiam extulisse laudibus dignura regia majealate deperisse. Impolentiam itaque meam dominus et
benefioium, si in tanta opportunitate mea fideli et Pater meus habeat excusatam et a mandato me,
vere dilectori suo manum propitiam benignae largi- quod implere non possura,clementi bonitate relaxe,
tatis impenderet ;
quem toties in opportunitatibus quia, etsi prassentia corporali non venio, omni de-
suispromplumjfidelemetulilemmultissitargumen- siderio lamen et reverentia devotus assisto. Venis-
tisexpertus. Utinam Dorainusmeus secundumdo- sem aulem libentissime, quia multas causas ad ve-
125 EPISTOL.E. 126
niendum mihi necessitas offerebal, quas praeterisse A familiaritatis et amicitisB gratia gloriari, quam, etsi
forlasse damnosura est, ettot aut tantis occupatio- condigna operura exhibitione non merui, sincera
nibus vestris ingerere tsediosum, quia poslmodura, tamen credideris devotione suppleri.
Deo volente, pergratiain vestram spatiosius poterit CV.
et coramodius expediri. AD DOMINDM PAPAM ALEXANDBUM.
CIII. Desiderari, domine mi, jam dudum a vobis epi-
AD DOMINUM PAPAM ALEXANDRUM. «copalis officii petere missionem, quia deficiente ex
Quandiu ecclesia, cui Deo permitiente deservio, multis causis animo et corpore, nec diligentiae huic
me tenuerit alligatum, oportet me aliquando eo- sufficio nec labori. Ideoque praelationem raeam ex
rum, qui mihi commissi sunt opportunitatibus inhoc nunc constat ecclesiae non tamen esse inutilem
tendere et debita quantum potero diligentia subve- sed damnosum, nilque reslat nisi instanlera mihi
nire. Rogo itaque ut causas si quae de episcopalu proTide disponere sepulturam, ne forte negligenlem
nostro ad V09 pervenerint, personis injungatis quae mortis hora praevenial, et praeveato sera poenitentia
zelum Dei habeant, et peritiam judieandi. lufestal non succurrat.Quia vero raultis impeditus liberede-
siquidem bis diebusEcclesiara Dei [lova raalignilas,migrare non poteram, consilio et admonitione do-
quaa de rapacitate monachorum et de clericorum p mini Petri cardinalis legali vestri promisit mihi do
procedit au(1acia,qui dolose aul violenter quod af- minus rex Angliae copiam regalis auxilii quo aere
fectaverint occupantes,post appellationem se exspo- me maximedetinet,liberari possem etal
alieno,quod
liatos asserunt ut trium subornatorum testiura ju- sustentationemmeamquocunquemeverteremde bo-
ramentis quocunque pacto valeant obtinere. Siqui- nisepiscopalibus,quae3ludioetiam meocopiosenovi-
dem is ad quem appellatum cst, oum quandoque qui ter acquisita sunt, perpeluo beneficio communiri.
appellat quodara favore complectitur et ut suam Nuncverorevocavitanimummanumque,quaeliberaIi
ulciscalur injuriam causam quandoque vulnerat inter credebatur extensa, continait et u t parcius dicam,
nocentis. Super quo benignitatem vestram habere permittit rae a ministris et exactoribus suis misera-
volumus exoratam, ut indelegandisjudicibuadiscre- biliter infestsri, aJeo ut provinciara tot.ira exire
lio vestra provideat, ne his, qui nobis inimicantur compellat, quia nulla patieotia poteram ea, quae
invident, vestra vel vestrorum judicia committa-
fit indignissime patitur Ecclesia, coatueri praeter alia
tis,quorum nomina lator praeseniiura vobis plenius quae noviter ad cumulum miseriae et servitutis ad-
indicabit ;
qui cura publice nobis nihil aliud jecit, quod in civitate, quae semper hactenus inter
quam reverentiam offerant ad injuriam tamen no- aliasspeciali libertate gavisaest, solique in omnibus
stram sunt obducto quolibet vel tenui velamine pro respondebat episcopo.praefectum sibi sua auctoritate
niores. Caeteris autera in toto orbe terrarum com- ^ conslituit, qui quotidie coram oculis meis reditu
miltite sicut placuerit vobis, absque discretione sibi meos violeoter usurpat, et cives indignissimis
ordinis el eetatis. injuriis afflcil, et me potestatem habere quam
CIV. aomper habui, non permittit. Minor hospite sum,
AD DOMINUM PETRU.M CARDINALEM. qui semper dorainus fuera.ra civitatis, et in aliis
Verbum, super quo domino regi Angliae veslra quidem civitatibus existo liberior quam in mea, in
pro me graiia supplicavii, prorsus inane factuin est, quasibijus omne seraper lam saeculare quam eccle-
quoniam adversum me exspectare
infelices aliquos siasticum beatus Petrus, in cujus honore fundala
praeelegit mero beneficio quolibet
evenlus, quara esl Ecclesia, vindicavit. Meminerit autem sapientia
adjuvare. Et quia beneficium non inerui accipere vestra me libere ad episcopatura hunc absque omni
quod speravi, de meo necesse est rae facere quod Tiolentiaetdesignatione potentiaesaeculariselectum.
oportet. Ideoque proposui, oura episcopait virisin- (deoque exclusum divitiis, donec in manu forti el
lerim commissa fideiibus, exlra provinciam, ubi brachio excelso gloriosa; recordationis Iniiocentius
nulla quies, nulla laetitia est, aliquo me conferre, papa sua speeiali auctoritate, cum omni possessio-
ubi quies et animo prodesse possit etcorpori et ad num integritate et debita libertate, in sede me
solutionem parcimonia subvenire. Per quod in brevi 1) constituit et firmavit. Profecto plurimum videbitur
ab importunaliberatus instantiacreditorum aduni- vestrae gloriae derogari, si tam illustre opus ante-
cum statim Roraani pontificis revertar auxilium, Ql cessoris vestri coram oculis vestris ducatur in irri-
me et a vexationibus praesentis cruciatus absolvat, tum, et Ecclesia, quae inter alias mullo privilegio
et ad gerendum raorem devotioni meee cura absolu- consueverat exsultare, primo ad servitutem, dehinc
tionenecessaria et benedictione diraiitat. Veni igitur ad inopiam mutilata descendat. Rogo utique et ge-
in Franciam ad conciliura venire disponens, si ulla nibus misericordiae vestrae cum hurailitate et desi-
unquam ratione potuissem, quod quia certius ex- derio provolutus exposoo, ut absolutionem raihi ab
pertus 8um mihi impossibile esse,cum litteris excu- onere importabili veslra raajestas indulgeat et a
sationis meaenuntium raitto, quem rogo ut veslra vexationibus, quibus miserabiliter crucior, libere
gratia comraendalum habeat, et in his quae vobis ex et educat. Diem autem exitus et dimissionis oportet
parte mea dixerit, per
vestram gratiam liberaliter interim raeae diraitlere voluntati, ne mihi maligoi-
adjuvetur. Sciatis autem me plurimum de vestrs tag insidiosa poggit illudere, et simplicitati mes
gaudeat quia illusatn viderit, insultare. Si enim A 'ninus promptura auxiiiique iiiiDUs efflcacis inveni.
modo quolibet episcopatum vacare contigerit, pro- Negalum mihi est ab utroque quia adhuc robustaB
fecloadomnia bonaecclesiae oon(i3canda,secundum aetatis et valiili corporis aestimabar, necdum defe-
veterem abusum, manus avidas pntentla sascularis ctum quemlibet de corporis defectu scienlia vel me-
immitlet, neque creditoribus satisflet in aliquo, moria contrahebal. Obedire itaque de necessitate
qui ad impendendum constructioni et allis ecclesiae compulsus suin et pusillanimitatem meam iteratia
necessilatibus a multo tempore sine omni fenore exercerc laboribus, dum me zelus libertatis eccle-
apud Deum violatae fldei reus
praealiterunt, et ego siasticae comedit, quam exinde quolidie majoribus
inveniar, el apud homines ejistimatione et infamia semper affici Non potui si-
conspicio detrimentis.
publica merito coodemnatus. Proposui itaque, cura lere, sed non nisi modicum solitaria submurmura-
ecclesiae viris commissa prudentibus, extra provin- tione profeci, quia nemo mecum etomnium adver-
ciam, in qua nulla laetitia, nulla mihi quies esl, sum me me et
suffragia reclamabant. Tota igitur in
aliquo me conferre, ubi quies et anirao prodesse ecclesiam meam versa est indignatio praesidentis,
possit et oorpori, et ad solutionem parcimonia cujus mihi motum nec palientia mitigare potuit neo
subvenire. Gumque ab importuna credilorum fuero supplicalio delinire. Duravi tamen, quaudiu vel
liberatus instantia, quo statim mihi demigrare li- n modicum in aliquo solamen accepi, et reparanda
ceat, oportet me inlerim esse litteris vestrae sancti- quocunque casu libertas ecclesiastica videbatur.
tatis instructum, ne ad redeundum ad vos oporteat Super quo quidquid a divina sil bonitate provisum,
me plurimura temporisel laboris impendere, quia ego mihi et Ecclesiae Dei animo et corpore fere to-
dies multos provectior mihi «tas et valitudo coq- tus inutilis factus sum,quia paulo minus animo de-
traria non permittil. feci quam corpore.quoniam animi vires etcorporis
CVI. senectus obtundit, et cogitatibus fidem memoria non

AD DOMINUM PAPAM ALEXANDRUM. conservat. Angusliae itaque mihi suntundique, quia
Dudum me divina dignatio ad episcopale provexit corporali impotentiae vis quotidianae perseoutionis
officium, et supra merita mea, imo conlra, gratia incumbit, et inler varios conceptus ratio torporem
Bublimavil. Et ego primo quidem facilius acquievi, desidiae palitur et stuporem. Trahebat me quando-
quia nec laborem operis nec periculum ex-
illius, que dcTOtio, sed rae nunc inexpugnabilis violenlia
pertus fueram, sed sanctitatem ordinis et potentiam necessitatis impellit, sicut quorumlibel coeplorum
dignilatis attendens ex altero mihi sanctimoniam operum imperfectio, et tam linguas tarditas quam
sperabam provenire, ex altero magniflcentiam com- sermonum confusio protestatur.
Optabam sane eas in unum concurrere, et
parari. . CVII.
adeumdem cooperariconsummatae virlutiseffectum, AD RICARDUM WINTONIENSEM EPISCOPUM.
ut scilicetnec sanctitas magnificentiam tolleret, Diu est quod ad dominum regem nec litteras
nec magniflcentia sanctitatem, sed utraque de alte- misimus nec nuntium, licet me importunitates plu-
rius invicem contraheret gloria dignitatem. Porro rimae perurgerent. Timebam indignationem ejus
expertus dolui in contrarium mihi cessisse quod nomine meo exasperari potius quam placari, et
credidi, dum carnis infirmitas studia ralionis im- quod ipsuiri ad nocendum potius quam ad subve-
pugnat, et conceptae resistit mulliplex occupatio niendum supplicatio provocaret. Nunc autem ne-
voluntati.Dum igitur quaro remedium el ad conse- queo dilferre diutius, quoniam rainistri ejus mani-
quendam solulem devotus anhelo, intellexi nihil ad fesle praedicant mandatum sibi ab eo ut me et eccle-
hoo efflcaoius fore, nihil certius quam secundum siam meam omnibus modis infestent, si gratiam
doctrinam Christi exemplum humililatis ejus ei pa- ipsius vel retinere volunt, vel desiderant oblinere.
tientiaa pariter et paupertatis amplecti ; reprobatis Nituntur igitur acrius et invicera certant se in omni
scilicet omnibus qui viam verilatis poterant impe- maleficio praevenire. Willelmus, filius Radulfi,prin-
dire, ad eundum mihi esse aliquod religiosorura ceps omnium et magister, VValteri scilicet deCon-
fratrum collegium, domumque religiosae insti- stantiis precibus inductus, per quem se putal regis
tutionis intrandam, ut exclusis quae vanitatem sae- D gratiam firraius obtinere, afflrmans ei plurima.
culi videbantur offerre, sola intrinsecus vagos af- quae ego nunquam credo de regis conscientia pro-
feclus regularis continentia coercerel, et allisis ad Ad episcopatum siquidem meum adeo jam
cessisse.
petram parvulis semper studia convale-
sincerilatis impudenter anhelat, ut jam nulla fere sit dissimu-
scant. Porro episcopali mancipatus offlcio, ad quod latio promissorum, ssd relicto ad hoc Huberto,
me dominus et Pater meus gloriosas recordationis quemutinam noveritis, plures canonicorum conoi-
Innocentius papa speciali charitate provexit, non Havit sibi el etiam juramentis astrinxil, ut me de-
potui vel debui raea auctoritale discedere, nisi prius cedente, de ipso eligendo regiae consentiant volun^
essem a Romano pontifiee, cujus rae dextra colli- tati. Ideoque Willelmus, filius Radulfi, incessanter
gaverat, absolutus. Supplicavi ilaque primum san- instigat, ut frequentibus me vexet injuriis, quibus
ctae memoriae Eugeniopapas.Supplicavinihilominus taedio affectum cedere me compellat. In quo ad
Adriano sub conscieniia siquidem veslra, cum can- lantam vehementiam vir ille processil, ut me de
cellarius essetis, sed favorem vestrum in ea parte civitate mea ejiceret et omnibus redilibus spoliaret,
i29 EPISTOL.E. 130
prohibito etiam mihi egressu de terra ut scilicet A spondebat, meque felicem et omni donatum beali-
nihi! mihi in lerra relinqueret, nec esurientem tudine reputabam, si quid studio meo videretur
etiam aliunde quBerere sustineret. Super quo eliam accidere, quod utilitati ejus accederet vel honori.
generali praecepit edicto, ne a clericis meis mihi Cum autem valde sintamara
qus patior, nihil mihi
aliquid conferretur, et si quis quidquam obtulisse constat amariusquam quod voluntatem domini mei
reperlus est, bona ejus omnia confiscata sunt et adversum me graviter experior immutatam, quo-
oblata. Durum quod adeo me per Waite-
raihi est niam ipsius mihi, perseverante gratia,quaslibel in-
rura regia polestas infestat, sed durius est quod jurias el detrimenta fortunse minima reputarem.
ecclesiam a coeptis juramenlis divisit in parteset Gauderem siquidem et in contemplatione ejus et
parlem plurimam a niea obedieniia separavit. Quod gratiae memoria respirarem, omnemque mihi ama-
si forle in aliquem volueroaliquid episcopalis exer- ritudinem haeo mihi superexcedendidulcedinegau-
cere justitiae, Willelmus, Radulfi filius, nnn per- dia recompensarent. Sperabam quod usque ad esi-
millit, sed omnem ecclesiasticam potestalem vio- tura meum haec ipsius mihi gratia permaneret, ut
lenter usurpat, ecclesias, oblationes, altarla, deci- tandera perpetuo somno in dulcedine isla viderer
mas et praebendas, et quaslibet eleemosynas, re- tanquam in ipsius brachiis obdormiisse. Res autem
mota prorsus auctoritate mea, suae vindicat pote- T. nunc in contrarium non merito certe raeo, sed
Ad haec tanta jam Walteri impudentia est et
stali. invida delatorum suggestione, conversa est, et pro
caca ambitio ut me eliam per Baiocensem episco- antiqua domini mei dilectione odium, pro liberali
pum per oancellarium et Willelmum filium Ra-
el beneficentia gravamen experior, nullumque mihi
dulfi etarchiepiscopum commoneri fecerit, et ipse vel in necessitateconsilium,vel in oppressione leva-
mecum inde tractaveril, ut pecuniam ab eo recipe- men occurrit. Profecto defecissem, niai
meperennis
rem quam rex mihi promiserat ad solvendum.si innocentiae meae conscientia confoverel,
et quod
tanien canonicos de electione ejus facereiii conju- apud liberalitatem anirai vestri aliquaadhuc credo
rare. Respondi ego manifeste Siinoniacum esse, multorum meorura residere memoriam quia quod
neque rae aliquid suscepturum ab eo, sed a rege tanto ipsi constat exbibitum et a vobistanla animi
sub eiidem quidem forma a domino
quffi iiiihi et ipsi liberalitale susceptum est, levi fallaciarum vento
P. legato fueral institula. Dulcemihi et jucundum deleri non potuil, quia de toto lempore quo vobis
est conscientiae vestrae comraunicarequae patior, et astiti, nuUa prorsus desidis raeae vel fraudisargu-
quoddam mihi remedium est, quod vos compati menta procedunt. Credo itaque quod intra secrelum
mihi et condolere non dubito. Mitto litteras regi pectoris vestri quidam adhuc vivat igniculus, qui
omni humilitate plenissimas, quarum rescriptum adversus fraudes adulantium suo tempore convale-
vobis nimirum censui transmittendum,ut si occasio ^ bil, et antiquus ille fidelis vesfer Lexovieusi» epi
vobis forte refulseril, sciatis qualiter et loquendum scopus, ad omnem opportunitatem vestrarasemper
vobis sit et agendum. Solus enimestisdecujus fide promptus et efficax, inter caeteros cum gaudio po-
et charitate confido. Nullam siquidem habeode terit apparere. Interim quia malorum quae mihi et
rege fiduciara, sed de terra abire non debeo, nisi ecclesiae, cui deservio, frequentius irrogantur, nul-
eum prius requisiero et de severitate ipsius potius lus modus esl, nec tolerabili possuntpatientiasuati-
quam de superbia raea demigratio mea procedere neri, ad pedes miserioordi» veslrse confugio, si
videatur. Quidquid tamen futurum sit, vestrum eiiam merita mea videntur obsistere, sallem eccle-
mihi familiaribus litteris mandate consilium, quia eiae miseramini, quia tempus raiserendi ejus, quia
ego hic nulla persuasioneconsistam, nisiipse suara venit tempus, prius qu;im ad irrevocabilem perni-
ecclesic meoe restituerit libertatem. ciera libertas ejus et possessiones ejus atque jura
cviir. descendant. Ad summam senectutem meam vobis
AD HKNRICUM REOEM ANGL1;E. cujusmeliores annos veslra diutius obsequia
offero,
Quot et quanta beneficia, quanlara honorlficen- consumpserunt, eteam ex hoc nunc indignissimum
tiam, quantam familiaritatem et gratiaui olim est a vestrae majestatisexcellentiaconculcari. Gon-
per multum lempus mihi regalis excellentia lar- r, tra folium siquidem, quod vento rapitur, ostenditis
gita sit, ab animi mei memoria nulla potest occa- potentiam vestram, et stipulam siccara conterilis,
sione conTelli, «ed pristinus amor quo semperdi- nisi dexlram opprimentem vobis alleviare placuerit,
lexi vos, et debita vobis dilectio perseverat. Tur- et libertatem ejus misericorditer allevare. Nihilau-
batus sum saepius, et multis injuriis etdetrimentis tem mihi molestius est quam, etsi non meruerim,
affectus sed nihil unquam eorum fuit, quod vel
; ecclesiam tamen occasione raea intueor aggravari.
zelum minuere possit vel fidei veritalem. Nuncau- Unde nullum desiderium, nulla mihi voluntas est
tem gloria mea est lestimonium conscientiae meae prael.itionem hanc diutius obtinere. In hao praeser-
quod quam diu me ad consilia et negotia sua lim debilitate mea et incommodo indignationis ve-
bonitas regalis admisit, semperin omnibus inte- strae,sub qua nec episcopusaliquis proficerepossit
raerata fidei meae refulsit integritas, et sedulita- nec ecclesia prosperari. Sed si vestrae placuerit ma-
tera meam rerum commendavit. Exsul-
efflcientia jestati eam ad pristinam reducere libertalem, sna-
tabara igitur quod ad volum domini mei gralia reque ipsi jura in perpetuum flrmare, paratua «um
131 AHNULFI LEXOVIENSIS EPISCOPI 132
cedere,dum mihi intuiUipietatis niodica ad susten- ^ quidem conditione, quam petii sed ego laraen ;
talionem portio reservetur. Si vero ad hoc veslra adhuc demigrare non possum, ut lupo venieutu vi-
non poterit siiblimitas inclinari, sustinebo usque ad dear aufugisse et ecclesiam quasi in suprema tri-
exitum vitoe raese, quidquid divina mihi diclaverit buliaionerelinquereconstitutam. Siquidem ab anti.
prudentia sustinendum. Necenim sine pericuio sa- quo sicut audistis, ad versus eam vehemens principis
lulis mes possem dimittcredestitutam,sed secun- nostri motus exarsit, nec adhuc vel affliclio cessat,
dum vires meas cura f;ralia Dei viriliusexspectabo vel indignalioconquiescit. Augetur enim de diebus
in omni siquidem hurailitate el palientia, donec in dies et majora limendae severitatis commenta
vestra ad cor sapicntia revertatur. Sane nulla a me, procedunt; adeo ut ministris suis, sicut episcopi
etiara sipossem, contra reverentiam vestram rixa manifeste protestantur, indixerit quod me modis
prorumpet, sed excedentem potentiam veslram hu- oinnibus inquietent et me et nieos miserabilibus
militas expugnabit, quia sicut viribus repelli non detriraentis alfligant. Quod jam eo usque processit,
potest, ita per se ipsam benignitate propria conut majorprocuratoripsius, Willelmus scilicetfilius
quiescet. Verum nihil cxpostulo, quod omnium Radulfi, nuper me omnibus reditibus meis, ipsa
Christianorura regna ntjn habeanl, et quod ante- etiam civilate et episcopali sede, privaverit, ea sci-
cessores mei tempore veslrorum et ego vestro et licet tantura occasione, quod militem quondam
Palris vestri triginta annis et eo amplius incon- pauperem quem ipse pro ecclesiastica causa voca-
cusse possedi. Valeat dominus meus, regnumque batin curiam, meque pro eo lidejussisse mentieba-
ipsiuspraesensperpetuiregni successione confirmet. tur, exhibere non potui. Quem etiam, quia nepos
Querimoniaa sigillatim censui meas vobis et bre" meus erat, minabatur arclare compedibuset erga-
viter adnotandas, ne laedium forteprolixior oratio stulo claudere, si in manu ejus sorte qualibet inci-
geueraret. dibset, iiiiponens ei absque omni veritate quod dia-
CIX. conum quemdara, qiii de mensa mea et ipao episco-
AD DOMINUM PAPAM ALEXANDRUM. pio ab exsecutoribus ejus trahebatur ad carcerem,
Estquiddamquod inleromnia meleedit indignius, de manibus trahentium eduxisset. Quo facto, cum
archiepiscopi scilicel mel in omni necessitale defe- nihil mihi reliquisset in terra, deterra lamen exire
ctus,quem fere sepultiim constat animo raagis se- prohibuit, ut nihil intus mihi relinqueret nec ex-
nuissequam corpore, regiisqueexacti.ribus manci- trinsecus qussrere toleraret. Interdixit etiam, idque
patus omnino semper quoda rae in episcopalu raeo per fora et nundinas regali publice proclamavit
episcopaliter conslitutura est prorsus evacuat, nul- edicto ut nihil mihi a sacerdotibus meis vel clericis
lamque mihi permitlil reverentiam exhiberi, quia conferretur, et si quis edicti reus invenlus est,
in omni malitia se reputant juste qualibet archie- *-'
bona cjus immobilia subhasfari fecit et mobilia
piscopi sententia liberari. Absolvil igitur tam cleri- confiscari. Porro raalura hoc accunditet multipli-
cos quam laicos, qui ecciesiastico sunt a nobis ana- cal mihi Walteri deConstanliis instantia,cuidomi-
themate condemnati,suisque reddit altaribus, qui- nu8 rex Angliae episcopatum manifeste concessit si
bus canonice fuerantin perpetuumspoliati.ipsosque vel morte vel tasdio cedere me contingat. Profeclo
parochialem populi curam gerere et in ipsa excom- quia Walterus apud regein magnus est, paulo minus
municatione sacramenta contlcere prsecipit, cum ipsius me laedit adversaiio quam regis, quia rege
facti mei nuliam prorsus cognoverit aut quicsierit majoribus occupato, Walterus de Constantiis, cujus
rationem. Quod sane eum facere certum est, ut negotium geritur, incessanter insistit, necdefectum
sibi regis gratiam mea infestatione conquirat, quia seneclulis meae sustinet exspectare, quam potius
Ipsius in omni sua perversitate rainister est, nec acceleral illaio constanter taedio praevenire. Ad boc
ecclesiasticam altcndit in aliquo dignilatem. Super autera de proximo fidelius exsequendum et vices
quibus omnibus cum vestrae innotuerit mHJestati, ejus gerendas, Hubertum quemdam canonicum si-
necesse erit a vestra gratia niihi provideri ne ipsius quidem meum in ipsa ecclesia etciTitatecoiistituil,
et suorum exponar injuriis, quoniam ab antiquo me qui quotidiequoscunque canonicorum potest ei con-
sola prosequunlur invidia, et nuncaudacius confi- D ciliat.etaliquossacrilegafaciione juramentisastrin-
dentia regia; potestalis occurrunt. Negotiura hoc est xit, ut me decedenle vel cedente de ipso ellgendo
alia quaedam nuntiis raeis ad misericordiam vestram regiae consenliant voluntati. Instanter igitur ille
perferenda commisi, quos a vobis precor audiri cle- sicut cffipit, omnes observat vigilias eievenlus,plu-
mentius, et inditate remitti quia quasi praesentera resque jam prajdicto Willelmo cooperante, pro-
ante oculos meos semper habeo sepulturam raeara, raissis, minis et precibus inclinavit, adeo ut difli-
quam instante jam conversione proposita praeve- cilius raihi obediant, sed elati in superbiam jam
nissera, nisi me haBc et alia, quaj vobis intimabun- manifesle videntur de novi episcopi gralia gloriari.
tur, obstacula reperissent. Certum igilur esl eos quosdam invicem fffidere
CX. convenisse, ut Willelmus absentis Walteri nego-

AD DOMINUM PAPAM ALEXANDRUM. tium procuretin Nortbmannia,et ille Willelmo gra-
Gratias vestrae refero raajestati, quia ab episco- tiara regis in Anglia versa vice conservet.Quia vero
pali me misericorditer onere «ublevaslis, 8ub ea Walterus me pronum ad cedendum episcopatu sen-
133 EPlSTOLyE. 134
tit, alienum mihi quo me maxime detineri cre-

as8 A pundia partuum faciebant, et tota recentes cunas
debat obtulit ad solvendum si de «lectione ejus stu- vioinia celebrabat. Novi itaque el primum preoes
dio meo canonici convenirent. Sane dominus rex, commonitorias adhibui, minaa etiam et aliquid ul-
interventu doraini Petri logati vestri, promiserat tionis, sed malum facile convelli non poluit, quod
super eo mihi regali munilicentia subvenire, sed mullo jam tempore fuerat radicatum. Gum igitur
cum manu contracta, quod promiserat non impleret, ego severius aliquid facere decrevissem, ipsi no-
Walterus ad solvendum praeparatus occurril, el ego centis conscientiae et notorii criminis limore oon-
respondi ei manifeste Simoniacum esse ; nequeme territi, conspirare prfesumpserunl et etiam conju-
quidquam ab eo incausamhujusmodisusoepturum. rare, consiliomaxime tbesaurarii ecclesiae nepotis
Provideat igitur mihi more suo vestra benignilas, mei surdi, scilicet illius, quein nostis, qui cum mul-
qui a multis partibus incessanier infestor, nam ab lis a me beneficiis a pueritia sit praeventus, impli-
episcopatu remolum plerique reputant pro regis cabili tamen odio me certis e.t causis non desinit
promissione quam Waltero factam nullus est qui
;
iofestare et duplei perjurium inourrere
non formi-
ignoret. Super quo et aliis incommodis meis nuntios Ex mandato siquidem vestro coram domino
dal.
de necessitale ad majestatem vestram censui desti- Willelino cardinali et Genomannensi et Abrincensi

nandos, ut auditis per eos omnibus misericordia B episcopis corpornliter juravit quod eas tunc, quas
mihi veslra subveniat, quoniam omnia scribere bre- proponebat adversura me, ulterius calumnias non
vitas epislole non permittit. moverel, el poslmodum contracla de regis indigna-
GXI. tione fiducia dejeravit. Super quo cum ego per ar-
AD DOMINUM PAPAM ALEXANDRUM. cbipresbyterum Astansemet archidiaconosnostros :
Ecclesiam, cui Deo permittente deservio, prsede- ad vos Bituricasquerimoniam detulissem, celebrata
cessor vester gloriosae memoriae Innocentius papa cognitioneexcommunicaturaaraeeodem inundalum
regendam mihi sine omni laica designationecommi- vinculo remisistisprecibus etiam benignilatis vestrae
sit, totumque Stecularis potentiae dimovit obstacu- adjectis, ut ei parcerem, et accepla iterum securi-
lum et in virtate Dei de pace mea splendide trium- tate quam vellem, ea quae habuerat ei beneflcia
phavit ; omne eliam opus meum indefesso favore eonservarem. Feci itaqiie quod mandastis, etipsum
sedulo prosecutus, necessario seraper dilexit au- perceptis iterum infauslis juraraenlis absolvi, quia
communivii. Cumque ego statim
xilio et patrocinio vos ei misericordiam hanc meo etiam intuitu con-
inter inilia mea ecclesiam conaueta disponerem tulistis. Juravit iterura atque aliquandiu de neces-
emundare lacuna, et veteres canonicorum concu- comperto quod in me ve-
sitate quievil, sed noviter
binatus auferre, manum necessaria; severitatis hementius regisira recruduit, dejeravil tertio seque
adhibuit ; adeo ut una die de (iducia virlutis ejus ipsius obsequiis orani sludio mancipavit. Spo siqui-
octodecim concubinatus a canoniois publice fece- dera accepta, quod iniquitati ejus per regis violen-
rim abjurari. Purgata igitur ecclesia et congrua tiam non deessel effeclus accitis eliam sibi quos
:
satisfactione his qui deliquerant emundatis, splen- notoria vitae notabilis

cogebat infamia desperare.
dorem ecclesiee meae tola provincia praedicabat, Ipsis ergo innumero transgressionisundenario con-
adeoque celebris disciplina profecit, ut multi gregatis, alii triginla sed meliori numero restite-
circumquaque ad debilam cnntinentiam nostro runt, ad omne opus canonicum prudenti consilio
traherentur exemplo. Exsultabam quod mea caele- priusquam a mealiquid dictum
praeparati. llle vero,
ris continenli» forraam ecclesia praebuisset, et fuisset aut faclum, pari vesania conclamantes,
oppo-
eas quasi ad vomitum redire sancta confusio pro- nerecertabant appellationisobstaculum, solo lamea
hiberet. Illis igitur exstantibus, quos quasi de Sa- ejus nomine confidentes, atque eo solo oranem mibi
tanae faiicibus apostolica majestas eripuit, nulla col- in omnibus obedientiam subtrahebanl, fas el nefas
legium nostrum maculabat infamiavel incestus, sed irapudenti audacia permiscentes. Gumque ego, su-
sese studiis honestatis invicem prccvenire certabant. perquibua capitulisvelarticulisappellarent, instan-
Caelerum cura, procedente terapore, novos institui tissime quaererem, quo tideiius appellalioni si esset
communis nequenovi juramento D reverentia servaretur, extorquere non potui, neque
fatalitasexegisset,
velerum tenerentur semper in de-
astricli, labentemihi vel dicere vel scribere voluerunt, timere se
teriora saeculo, ccepit furtivis excessibus aliquorum ideoque adversus omnia quae dici possunt vel fleri
adolescentia lascivire, quosdara de provectioribus provocare. Nec quidem omnes, sed confuse singuli
ad similem secum pertrahere voluptatem, de quibus singula proponebant, diversi penitus et per omnia
vixpermittebatsinistrumaliquidpublicaverecundia, dissidenles. Sustinui egopatienfer, nullain aliquos
suspicari. Crescente itaque numero, crevit audacia, lata senlentia praeter duos, adversus quos littera-
et securos se esse vel raodico velamine confide- rum vestrarum auctoritate proceasimus, ideoque
bant, nec aliquid faeile poterat fleri manifestura, factum vestrura vestra petimus excellentia confir-
nec cgo poteram de sola suspicione ferre sententiam mari. De reliquis autem cum adulteriis, incestibus
et eosaumerus praevaricata multitudine defendebat. publico oranium sint testimonio
et aliis criminibu.s
Non potuit tamen esse, quod a niultis peccabatur, condemnati, detulimus appellatioaem, licet nulla
absconditum, quia fidem certissimam novorum cre- fuerit pro sola nominia vestri reverentia, timidius
:
obaervantes, quorurn deiiota, ul parcius loquar, A dotii sui, per alium episcopum quam per eum aqiio
cuin a nuntiis vestris sanctiiati vestrae fuerint ple uiale collat» sunl, faciatis personis idoneis assi-
niusiodicata, judices delegate, qui zelum honeelatis gnari. Plures siquidem sunt, poterique pluribus
habeant et periiiam judicandi et neoessariam ba- honestis personia proflcere, quod male in unius
beant de vestra virtute fiduciam, et locum opportu- constat cupiditate congestum.
num, in quo causae dirimi possinl et sententiae pro- CXIII.
mulgari, quoniam vix credimus eosnisi fugaetsae- AD DOMINUM PAPAM ALEXANDRUM.
culari potentia defendendas. Csterum quos ego de- Est quiddam quod diu licet absconditum, necesse
ferre prsesumo, securuin vobis est canonice judi- habeo ex hoc nunc vestrae misericordiae revelare,
care, sed de Normannia nullus nobis judex bonus utsuper eo possim apud benignitatem vestram reme •
est, nec securitas in Normanuia litigandi, quia quod dium aliquod invenire. filios enutrivi et exattavi
illi adversus nos fecerunt pro coudemnationis effu- ipsi autem non tantum sprevernnt, sed eliani of/erunt
gio, se pro regis gratia fecisse clamabuut. Super ine {Isa.i). Nepotes mei sunt, quos ego fere a cuna-
quo si aiiquod adversum nos, imo adversum vos bulis indulgentius educavi, erudivi sludio magno,
schisma forle commoverunt, veslrum erit, sicut divitiis ampliavi et illustraios honoribus feci inter
sapientia vestra novit, Ecclesiae Dei injuriam vin- ,
alios quasi speciali quadam gloria resplendere. Ipsi
dicare. '
vero nullammeritis meisgratiam referunt, nec uti-
CXII. lilali vel honori meo curant in aliquo providere,
AD DOMINUM PAPAM ALEXANDRUM. hoc solo quod quaecunque vacabaut in
scilicet inoli,
Pervenit ad notitiam vestram Ilamonem presbyte- ecclesia, non conferebam nepotulis eorum, sed ac-
rum habere publice concubinain, ipsumque eaiu in citis abomniparte viris lilteratiset honeslis, eccle-
eadem doruo et mensa el lecto Iriginta aunis el eo siam raeam tot personis venerabilibus illustravi, ut
amplius tenuisse, plurimamque ex ea sobolem pro- nulla sit in provincia tota quae possit earuin meritis
creasse quod sane lactum adeo manifestum el no-
; ada^quari. Inter quos si quos forte contingal repre
torium semper exstilit, ul nullo unquam velamine hensibiles inveniri, aliorum virtulibus et prudentia
servarel abscoudilum, sed solemnibus flliarum gau- redimuntur, nec aliorum improbatione mereturec-
debatmatrimoniisad majoremevidentiamillustrare. clesia blasphcmari. Dicunt autem hoc a me ad con-
Super quo cum raajestatis vestrae litleras accepis- temptum sanguinismeiet depressionemeorum fieri
sem, ut ipsura satislacere monerem pariter et ces- cuni ipsi per me de natura debuissent alfectuosius
sare, ipsum in capitulo coram omnibus fratribus promoveri. Inter i|uos, ut do caeleris sileam, unus
saepius adhibito, etiaiii sanoti oraculi vestri terrore est perniciosus mihi, cui ego primum duas praeben-
commonui, uec aliquatenus exauditus sum, quia C das centum librarum in Lexoviensi et Baiocensi ec-
ipsam nec una die vel nocte voluit a lateris sui con- clesiis contuli, archidiaconatum unum ducentarum
Bortio diinovere. Misi sspius ad explorandum, si librarum, ecclesias parochiales tres quinquaginta
aliquando Deo vel vobis reverentiain exhiberet, sed librarum, decanatum quinquaginta vel sexaginta
mater et fili«e duobus, quosaliquundo misi, sacerdo- librarum in ecclesia Lexoviensi, quia nihil mihi
tibusspolialis,manus nefandasatrociter intulerunt; salis poterat esse quod facerem, uisi eum facerem
sed, Deo miserante, tandem per eos, qui superve- assidere mihi similem vel majorem. Nactus ergo
nerant,Iiberati,gavisi suntde manibus earuin quasi quoil voluit, coepit statim mecum de postestate con-
deluparum dentibus evasisse. Sacerdos autem faci- tendere, et omuia repulare inania, quae dixissem et
nus inveteralum praesumit quasi quadam prae- contentiose omnia ad suam convolvere voluntatem.
scriptione defendere, nec ipsam a se vel ad mo- Sustinui diutius, ipsumque magis armabat cogaa-
mentum separare voluit. Nos igitur, adhibitis vene- tionis audaciii, et fere aequlitas potestatis. Assiste-
rabilibus viris, abbatibus scilicet quatuor, archi- ei alii, neque mihi aliqua fere concertatio fuit,
bant
diaconis tribus, praecentore et capiterio ecclesiee nisicumsanguinemeo.donec novissime aliqui alio-
nostrae, et pluribus canonicis el monachis religiosis. rum lasciviaesuse timore perterriti, in partem ipsius
recitatis in commune litleris vestris, observato in
q causa quffrendi subsidii concesseruut sed ego no- ;
omnibus ordine judicario, sicut injungebatur, cura- vissime coepi in alios auctoritate litlerarum vestra-
vimus efTeclui mancipare, et testimonia judicum rum et praesidio convalere. Sane unum esl ad quod
cumtestium subscriptionibus ad vos nimirum duxi- vos indilata; severitatis vestrae roauuni convenit
mus Iransmitlenda, ne falsa scilicet suggestione adhibere, quoniam in hoc et enorme delictum et
cujusquam in aliquo denigruri possit, quod aucto- multarum pernicies vertitur animarum. Est in deca-
ritate vestra tantaque constat ratione subnixum. natu parochialis ecclesia, cujus reditus deoano et
Bonum est enira poenam unius ad mullorum pro- presbytero constat esse communes, cujus sacerdos
ficere disciplinam, ne realu tain manifesto de ho- supertribus criminibus maximis, concubinatu sci-
nestate ecclesiastica sub conscientia vestra dicantur licet, et incestu cum focaria frairis, et perjurio in
concubinarii triumphasse. Indicat ergo zelus vester geuerali synodo, quia purgari non potuit, publice
silentium condemnato, ecclesiasque ipsius, quas ia condemnatus est el omni nimirum beneficio eccle-
episcopatu Sagiensi transferri fecit ia filium sacer- siastico spoliatua. Cumque postea ecclesiam per vio-
137 EPISTOL^, 138
leutiaiu Jelinerepraesumeret.divinafitiiira celebrare A. 'reti auctorilale conferremus, ut et prorcissionis
prsesente et coDveniente decano, iterum sententia verilas impleretur et sua iNicolao non
restitutio
anathematis innodatus est quem postmodura in
: deesset. PraBbenda autem minime vocabat, quid jam
eadem ecclesie decanus instituic, el in parochiali Ilugoai de .Nunaut Lexoviensi archidiacono vestris
altari, mesemperprobibente, facitin maledictionem me fuerat vestraque intercessione donata,
litteris a
populo deservire, et de manu ejus reditus, quos ille neque mandatum vestrum nisi collatione prioris
de maledictione percepit, recipere non rormidat praebendo? potcrat iadimpleri. Ego igitur mandati
Suspensum igitur a rae facit nihilominus spirilualia vestri contineutia diligenler inspecta, et domini
minislrare,quoniam ipsi defensionem in omni ne- Baiocensis delegaii a vobis judicis admonitione in-
cessitate promitlil. Schismaestet quaelibet haeresi ductus, prasbcndam qu« primo promissa fuerat
raajor iniquitas, ubi et sacraraenta profanari con- contuli Nicolao, sicut in mandato quod ad-
vestro,
slal,el populum quingentarura animarura perioulo huc csslat, manifeste continetur expressum, ne hoc
perpetu» maledictionisinvolvi. Ad hoc iraprobastis praetermisso minus obediens exstiiisse convincerer,
aliquando, quod ego decanatum el majorem archiel minus vestraa reverentiae delulisse. Porro, quia
diaoonatum uni decano profusa liberalitate coQtule- praedicli Baiocensis coUegae propter varias causas
ram, cum id ecclesiaslics institutioni constet esse -g excugatinoa venorant, sed suas ei vices [perllitteras
contrarium, atquo BaiocercietEbroicensi episoo; is commiserant, ipse factum nostrum veslra qua fun-
injunxistis in diversas personas divideredignitaies, gebatur auctoritate aihilominus prosecutus, capi-
ut nec etiara obsisteret rescriptum vestrum, quod tulo scripsit, quoi a vobis mandatum fuerat, et a
super hocaliquando constat vobisesse subreptum. nobis eflectum, ipsum Nicolaum ia canonicura re-
Verum decessitalter judicum,nequeduplex manda- cipi praecepit, et in omnia ad praebcndam pertinentia
tum unius potuit delegalione coaipleri. Neoesse est conferri. Sigaificavit etiam eis quod mandatum hoc
igitur utsanctitas veslra adimpleat quod iiicoepit, vestrum nulla appellatione, nuila poteral contradi-
aliisquejudicibus rei efficienliam dplegare,perquos clione suspendi, gicut etiam eis ex rescripto vestro
Ecclesiae dignitalum suarum restituatur squalitas, datum est intueri. In quo cum canoniciminus obe-
nec alteraalteram tali forte confusione consumat el dientesexstiterint.veslrumeritdecernerequoddebe-
hominis ingrati et degeneris ambitio conipescatur. lis ; Joannes tanien praebendara violenter detinere
CXIV. pr.tsumpsit, quaesitoque praesidio laicae polestatis,
AD DO.MI.NCM PAPAM ALEXANDniM. sa:pedictum Nicolaum de bonis praebendae suae per
Delegavit venerabilibusfratribusraeisBaiocensi et regios exictores non eslveriius aiuovere, appella-
Abrincensi episcopis, et tbesaurario Lexoviensi, lione quidem interposita dum Vesperae cantarentur
subiimitas vestra controversiam, quae inter me et ^ extra ccclesiam, nec adversario comparente, nec
Nicolaum de Cust. clericum vertebatur, super prs- vestris quoque judicibus, cum etiam a vobia omnia
benda quadam quam iJemNicolaus in manu nostra appellandi senteniia tolleretur. Super quone minus
resignaverat Gileberto archidiacono tribuendam, ea impleli mandati veslri posset in me culpa refundi,
nimirum conditione ut prima quam vacare conlin • scribcnrium vobiscensui quid obsistatnehoc exem-
gerel, Nicolao recompensationisnoinine solveretur, plo adversus majestalemveslrara saBCularislpotentiae
retenta tamen interim canonica dignitate, ul et praesidia conquirantur, aed quia a vobis tam juste
stallumin choro, etlocum in capitulo et servienJi ct sancte statutum est, in virtule facialis effectui
in majori altari dignitatem, cum tanquam
caeteris mancipari. Ego vero pro violeutia laicee polestalis,
canonicus obtineret. Porro, vacante postmodum quaui ipse non timuit exercere adversus sententiam
praebendn, eam alii, Joanni scilicet de.^lenc, con- quae de veslra auctorilate processeral, a me debilo
tuli sine Nicolai conscientia et consensu,aestimans anathematis vinculo solemniter est astriclus, ip-
eum, quoniam familiaris meus et doxcsticus erat, soqueinnodatus vestro se conspectui praesentare
aequanimiter ferre quod facerem et sine offensa de prKsumil. Cui eliam archiepiscopus nosler aucto-
gratia raea beneficiura aliud cxspeclare. Gura autem ritalcm suara neg.ire nun potuit, licet ille favorem
hoc recognitum Nicolao minime placuisset, ad au- D ipsius habebat, elipse nobis fere in omnibua ad-
res misericorJiae vestrae aJversus me querimoniam versetur. Vindieale igitur in adversariura, et in
detulit, et voa eamdem pra;benJam ei reslitui apo- temerarium et coiilemptorem et ejus complices se-
stolica auctoritale mandastis,quod etiam siue omni verior majestalis apostolicae disciplina procedat, ne
appellatione et contradictione mancipari effeclui caeleris faciatsimili audacia contemptores. Nuilam
praeceptis, et ut eam facerem contra omnem vio- quippe auctoritati pontificali revereniiam servant,
lenliam a prasdicio Nicolao pacificepossideri. Quaa sed injurias, quas irrogant, frustratoriaeappellatio-
litteras cum Nlcolaus aliquandiu propter varia ob- nis velamiue pallianles, adjecla nihilominus poten-
slaruladistulisset ofTerreâd praedictos judicesman- lia saeeulari quam rcdimunt, omne robur ecclesia-
dalum a vobis aliud emanavit, ut si orania, quae de sticae institutionis infirmant, et qua» rigorem verae
restituiione Nicolai a vobis m;indata fuerant, non virtutis habere viJebanlur enervant. Porro hoc in
implessem, ipsi praedicto Nicolao praebendam de partibus nostris plurimum exerceri veslrasapientia
Gappella quae in ecclesia vacare dicebatur, vestra non ignorat, sed sub mansuetudiae et dissimula-
P.YTROL. CCI.
139 ARNULFI LEXOYIENSIS EPISCOPI 140
Uonc vestra, quotidie convalescil iniquilaa, niliilqiie A fuerat, qua^slionem, exigena

eumabecclesia penilus
estvel modicum quod Eoclcsia Dei vindicare au araoveri, cumipse eo terapore,quo ille patronatum
deat, sed praesuraptione sacrilega per potentiam habebal, oblatus fuissetetad ordines etiam aliquos
omnia disponunlur. Ulinam Dominus
saecularem ordinatus. Petebat autem illa non noraine quidem
meus extremum digifi suisaltem mibi porrigat ad suo, sed cujusdam puellulse quadriennis, cujus ille
momentura, utin protectioneliberlatisecclesiaaticse, sperabat mairimonium in futurum, licet cum ea,

quam semper zelavi,paucosdies qui mihi supersunt quia non poterat, nec sponsalia nec raatrimonium
liceat consummare I contraxisset. Apud nos autem patronorum inopinala
CXV mutatio non consuevit mutationera facere clerico-

AD RICARDUM WINTONIENSEM EPISCOPUM. rura, sed is, qui pro tempore repertus fuerat, novi
memoria Willelmura de
successoris tonetur agnoscere patronatum. Gumque
Credo vos fideli retinere
nos ad sententiam procedere pararemus, appellavit
Ferendona,vicariara Iociilliu8|a temporeThurslini,
istead audientiara vestrara, diem nativitatis Domini
per totum ipsius et Ricardi filii ejus terapus, usque
appellatioui praefigens, et nos appellationi ad vos
ad mea terapora possedisse. Cumque capellaniam
factffi debitam reverentiam conservantes, caetera ve-
mihi regis munificentia contulissel dofuncto post-
modum Ricardo per quem WiUelraus eo vivente B '""' reservaviraus raajeslati.
lenuerat, ego vicariam eamdem praediclo Willelme CXVII.
in perpetuum concessi, quibusdam additis qua3 AD PETRUM CARDINALEM.
ipsius a me videbatur obsequium et devotio rae-
ruisse. Ilaque eum vobis tanquam cpiscopo prae-
Quara sanctum, quam ulile, quam lotis visceribus
ampleclendum consilium mihi sapientia vestra con-
senlavi.et vos id quod feceram beniguius episcopali
auctoritate firmastis. Postmoduui vero ecclesiam
lulit, cum in partibus nostris legationis gererelis
officium, a vestra noii roor e.Kcidisse memoria, ni-
nepoli nostro vestra intercessione donavi, salva
hilque fuit altius totius animi mei desiderio radica-
niinirum Willelmo vicaria quam ei anle donave-
tum. Speravi cito posse proficere quod optabam,
idque nihilominus a vestra benignitate con-
rara,
quia dominus rex consilio et admonilione vestra
cessum est, ideraque Willelmus aliquibus annis in
ad solvendura aes alienum, quo maxime detinebar,
eadem possessione permansit. Novissime placuit
regali mihi promisit raunificentia subvcnire, sed
bonitali vestrE, ipsum de eademecolesia removere,
omnino manus a solutione conlinuit, concessoque
et sine omni oulpa ejus, quaedam bona ipsius mobi-
publice episcopatu Waltero de Constantiis,si dece-
lia detenere. Teneor ergo pauperi, quia aliquandiu
''«'"^™ ^^' ''^'''^'"' 'P^' solulionem pecuni» relaxa-
mihi fidelis exstitit et devotus, nec ei negare pos- p
sumquin ego apud sanolilatera veslrara pro eo
^ ^''- 'P«« ^^™ Walterus Haauiium conceiiarium
per Radulfumconcellarium
regis et perse ipsum, pecuniam praesentem oblulit
quibus possum precibus inlercedam. Videte quid
protinus numerandam, si tamen majores personas
facitis, quia non est bonum pro tam modica re
et majorem partem capituli de electione ipsius fa-
sacerdolis et episcopi oonscientiam denigrari, me-
que ipsius non polest inopia non movere, eo quod cerem convenire. Respondi ego plane id Simonia-
ipse aliquando se ct suu mea; profusius exhibuit
cura esse, neque me quiiqunm ab eo in causam
volunlali.
hujusmodi suscepturura. Indignatusest ille, nec ad-
huc teraeraria cessavit ambitio, sed factus, me
CXVI. amoto, de regis permissione securior, vexationibus
AD DOMINUM PAPAM ALEXANDRU.M. expellere sludet, quem non potest pactionibus amo-
In episcopatu, cui Deo permittente deservio, vere. Trahor itaque funiculo triplici, dum me regis
quaedam parochialis ecclesia vacans incidlt, quam ira conculcat,et rainistri ejus ex praecepto constan-
ego ad pra!sentationem cujusdam illustrisviri, Wil- ter affiigunt; el Walterus, aliquibus canonicorura
lelmi scilicet Marmium,ad quemdiccbatur patrona- sibi astri:tis, tanquara Dorainura se gerit et in plu-
tu9 ecclesii-E perlinere, idoneae personac, nullo ribus possessorera. Quod jam eo usque processit
penitusreclamante,donavi. Cumqueis,cui doderam r> ut major procurator regis, Willelmus scilicet filius
prasdictam ecclesiam, aliquandiu paeifice posscdis Radulfi, nuper rae omnibus reditibus meis etcivi-
set,comrauni fatalitate decessit et ego ad praesen- tate mea el ipsa etiam episcopali sede privaverit
tationem ejusdem Willelrai sicut prius alii personae, et per alienas domoscum pane alieno per decem
prout oportuit, assignavi. Cumque is, cui novis- circiter dies compulit oberrare. Nondum tamen
simo donata fuerat, eam quatuorannis aucloritate au sus sum eipscopatum prorsusdimittere, ut veni-
ecclesiaslica tenuisset, mota est ei qui praesenta- en te lupo dicerer aufugisse, sed interim ad eccle-
verat quoostio patronatus in judicio saeculari, cum siamSancti Victoris me censui transferendum, do-
semper ab antiquo causie hujusmodiad episcopa- nec nuntios meos, quos ad dominum papam et ad
lem audienliam pertinercnt. Evicit itaque calum- vos deslinavi, recipiam cura auxilio et consilio, quo
niator ille patronatum ecclesiffi iu curia saeculari, me vestra voluit gratia convenire. Siquidem, licet
nihilque episcopali justitias resarvatum. Postea sanus sim, tantam tamen debilitalem mibi senectug
vcro raovit adveisus cloriourn, qui a me susccplus imporlat, ut nec septem passibus progredi possira
141 EPISTOLyE. 142
vel equum ascendere vel descendere, nisi alienis A sentenlia, nusquam inventusest, latuitque quo po-
manibus sublevatus. tuit incestus, furti et sacrilegii criminibus involu-
CXVIII. tU9. Gervasius itaque vicarium quaerere, ipsum-
AD THEODWINUM CARDINALEM. que mihi ofTerre necessilate compulsus, mihi lato-
Quando in partibus nostrislegationis adminislra- rem praesentium diaconem in sacerdotem oblulit

slis officium, in magna me gratis familiaritate ordinandum, ut vicaria scilicet ecclesiae perpetuo
euscepistis etgratia, et in omni opportunitate mea fungeretur, assignata nimirum ei beneficiorum oon-
liberali semper consilio et auxilio confovialis. Ma- grua portione, arbilrio sane meo, quia ante con-
gnum siquidem est hoc, sed multo majus, cum nos sueverat aliis, quod necesse erat, cum nimia tri-
ab invicem muita locorum distanlia dimovisset, buere parcilate. Assignato itaque raoderate quod
persoverarit affeclio, et apud apostolicam sedem oportere credidimus, Gervasius in inanu mea fide
negotiorum nostrorura studuistis semper lanquam corporaliter intervenienle lirmavit, se illud absque
specialis procurator existere, ne unquam postula- omni diminutione paeifice servaturum. Igitur ordi-
tio vestra frustraretur Unde
desiderato eCfectu. navi eum, ipsique curam populi coramendavi, se-
beneficientiaB vestrae non debeo immemor nec in- ditque per aliquot annoe et menses, ecclesiam cum
gralus existere, sed benigna refulget pertinentiis suis debita sedulitate procurans.Verum
si aliquoiies g
ticcasio, ad debitas gratiarum actiones omne stu cum filium concubine, puerum de quo dixi nobi-
dium vobis et omnem impendere facultatem facio : lem,casu decedere contigisset,illesecurior audacler
inlerim quod possum, ad omne obsequium veslrum ad lorura pristinae spurcitiae et iniquitatis reversus
toto praeparatus affectu, si quando miUi desiderali est, ecclesiamque, sieut prius obtinuerat, nisus est
operis divina bonitas largiatur effectum. Ad prs- obtinere Gervasio quidem manifeste praebenle sub-
;
sens aulem latores praesentium, nuntios meos, sidium,quia hic ei raajorem singulis annispromitle
vobis solita comraendo fiducia, ut negotia qus por- bat solvere pensionem. Tractus itaque praesentium
tant, vestro uliliter studio compleantur. Multa sunt lalor in causam, coram archidiaconis noslris, ego
quiB portant, sed omni subnixa veritate, et omni enim non aderam, ubi cum iste Gervasii et conca-
acceptione dignissiraa. Pr«serlim apud sanctos cen- nonicorum ejus se senliret instantia praegravari, ad
sores morum et ecclesiastica: vindices honestatis. vcslram audienliam appellavit, el a quadragesima
autem ex transcriptis litterarura, quae por-
Poteritis posteausque ad festum apostolorum Petri et Pauli
tant domino papae, cuncta cognoscere, et quo affe- autem
quiele in ecclesia ministravit. Ipsa die prae-
clu dicantur, certiesime judicare. diclus invasor violenter irrupit io ecclesiam, ar-
CXl.X. reptisque veslimenlis sacerdotalibus indutus, totura
AD DOMINUM PAPAM ALEXANDRUM. parochiale celebravit officium, et altare sanclum
Latorem praesentium Fulconem plurimum sua vo- usurpatione sacrilcga profanavit : super quo cum
bispaupertsset innocentiacommendabit, si quidem ad nostram vocatus prajsentiara venire contemneret,
fortuna ejuset causara vestrae contigerit innotescere el devina non desisteret ofGcia celebrare, a nobis
sarctitati.Est in episcopatu,cui Deo perrailtente de- nimirum publice excoramunicatus est, et ab omni-
servio, parochialis quaedara ecclesia, mediocres sane bus sauctae Ecclesice sequestratus. Non destitit ta-
reditus habens,quos tamen omnes integresacerdos, men ideo nec desistit, sed suffraganle Gervasio,
qui pro tempore ministrabat, nomine et jure presby- plebem
quaisito praesidio laicae potestatis insislil, et
terii consueverat obtinere. Ego vero personatura ec- cujusdam magnae parochiae secum rcalu meritae ma-
clesiae illius canonico nostro, Gervasio nomine, pro- ledictionis involvit. Dictum est autem aliquando,
fu3aliberalilatedonavi,distributionetamenbonorum quia se id facere archiepiscopi auctoritale mentilur,
inter personam et vicarium, qui ecclesis deser?irel, cum ipse nunquam praesurapserit apparere.nec ar-
mco nimirum arbilrio reservata. Postmodum vero chiepiscopus mihi verbum indealiquod fecerit.nec
ad gerendam curam ecclesiae, vicarium mihi Gerva- ad ipsum perlinet episcopatum nostrum irrumpere,
sius obtulit qui aliquandiu demoratus in ecclesia,
: vel sine cognilione causae noslros ligare Tel absol-
matrem domini Fundi, pueri quidem nobilis, duxit ^ vere sacerdotes
publice concubinam, susceptaque ex eo sobole, im- CXX.
pudentem toti populo revelavit excessum, exsultans AD BARTHOLOM.EUM EXONIENSEM EPISCOPDM.
quod quasi eam de legitimo matrimonio suslulisset, Quid ego fecerim vobis, aut quid sanctitas mihi
caeterisqueconcubinariissacertodibusiDsultaDs,quia vestra promiserit, a vestra non credo meraoria de-
Dobiliori plus caeteris contubcrnio fuerit illustratus. cidisse. Dedi enim liiteras vobis ad regem, quibus
Cum autem puer ille, Fundi scilicet dominus, ex- ipsemotus est adversum rae, vobisque sumpta inde
crevisset, et ad legitimam pervenisset ffitatem,cum occasione capellaniara contulit, quia visum est ei
nullo tamen ab eo sacerdoti quffistio moveretur,fuga me vobis cam penituti resignasse. Lilteras etiam
clandestina discessil ab ecclesia, bonis ecclesis fur- transcribi fecit et transcriptum in NormanDiara at-
tim quae voluit asportatis. Porro cum aliquandiu sine Cumque ego ab ea causara quffirerem sublats
tulit.
sacerdote stetisset ecclesia,et absque pastore populus mihi capellaniae, rcspondit se non abstulisse mihi,
aberraret, requisitus edicto publico anaihematisque sed me vobis eam litterarum, quas protulit, testi-
143 AltNULFI LEXOVIENSIS EPISCOPI 144
moniocontuliese.sustinere sc velle quod feceram, A videret, sed vos es privala causa, sicut conjicio,
quia inea parte nolebal voluntaii meas in aliquo munus absconditum mittere voluistis, quanquam
contraire. Meminisse debet prudentia vestra, vos a sua posset elogantia declarari. Et ego quidem quij-
longinquo retro tempore rogasse me, ne provenlum quid illud fuerit, cum gratiarum aclione retineo, et
vestrum impeiiiret, si modo quolil)et impetrare pos- quamvis magnum exsliterit : ego tamen de affectu
setis a rege, salvo mihi scilicel per manum vestram et amplitudine animi vestri repulandum sestimo
omni capeilanise reditu, dum vixero, et ego quidem liberalis benermii quantitalem. Scio prosperilatem
sub hac expressa conditione feci vobis quidquid vo- vestram multis saepe vexationibus infestari, meis-
luistis, sicut rex ipse pulilice profitetur. Neque ego que passionibus compaii vestr.-e vos docent ali-
;
aliquas a vobis requirere volui cautiones, quia suf- quando passiones liberat autem qualldoque pau-
;
ficere mihi vidcbatur ad fidem verbum sacerdotis perem Dominus a potente, et is cui non comparel
et episcopi, quod cum asseveratione plurimaproce- adjutor, divino misericorditer adjutorio relevatur.
debat. Committo rera totam conscientiae vestrae ul GXXIII.

ipsa inter me et vos justo judicio judicet, et vos ipse AD NICOLAUM MELDENSEM EPISCOPUM.
causam et judiciuni faciatis. Est apud V03 Henricus qnidam, qui de terra et
CXXI. episcopatu meo ortus, ab alieno episcopo inordinate
P
AD GILBERTUM LEXOVIENSEM ARCHIDIACOM'M. ad ordines, quos habuit, prornolus est. Postmodum
Litteras domini regis et domini Wintoniensis et autem procedente tempore, inultis flagitiis involu-
vestras accepi, quibus nihil csrti habeo, quod ad tus, de falsa publice moneta convictus est et con-
prssensvaleam respondere. Vos quidem liberalitale fessus, quaai per totam civitatem Baiocensem pu-
mea aliquandiu usus estis, quae sane vobis infru- blice non timebat espendere, et incautos detestabili
cluosa non exstitit, nec preces aliquas vobis opor- malitia defraudare. Captus est et a regiis apparite-
tuit aliquando porrigere, nec violentiam quamlibet ribus retrusus in carcerem, et ferreis nimirura com-
attentare. Feci vobis de mera liheralitate quod feci pedibus alligalus. Tandem vero magno studio et
contra multorum invidiam neque gratiam meam

;
labore per episcopum civitatis liberatus esl, abju-
aliqua dissuasio poterat impedire.Utinara mihi pro- nirairum in perpetuum lota provincia Norman-
ratii
Toniat fructus inde quem merui, neque qui invide- norum, atque ad archiepiscopum perductus est. A
runt ab initio rideant et insultent Utinam via pri- 1 quo ruiito coronse circulo, revolutis a capite sacer-
stina placuisset vobis incedere quia ubicunque ;
dotalibus inJuraentis, exordinatus est, el de tota
paries suas potenliamajor apponit, melu potestatis terra incontinenter ejectus. Habet fralrem Amfre-
praedicatur extortum. Et ego quidem in Burgundia dum noinine. qui nec raiuoribus nec parcioribus
niintios excusationis mea; quos ad concilium misi, C flagitiis irretitus, quidquid a me vel ab aliis dominis
llus:onem scilicet nepolem meumet alios,susponsus siiis obtinebat amisso,cum diutius latilans non prm-
exspecto : cumque venerint, in Nor.Tianniam redire sumeret apparere, novissimc post quindecim annos
disposui, ubi vobis et aliis raajore consilio respon- a principe nostro littera» remissionis dictus estob-
dere polero, sicut honori et utilifati ecclesiae meae tinere, In quibus ei pax publica concessa est, el ut
apparuerit expedire, Interim sciatis tnihi non esse a pristinis dominis suis pristinas hcereditales suas
liberura facere quod rogatis, quoniam hoc aliter reciperel, si eas posset modis quibuslibet impetrare.
constitutum est, et tara consensu capituli vestri et Susceptus igitur ab aliis, a me novissirae vis multis
archiepiseopi, quam Romani pontificis auctoritale, intercessoribus recipi potuit, ipsique haereditatera
anathemate simul interveniente firmatura, rescri- quam ab ecclesia nostra antiquitus habuerat, red-
ptumque apostolicum super hoc in synodo nostra didi, pacta nimirum ob restilutionem amisaas ia
generaliter recilatum est, et omniura saeerdotura perpetuum h.-ereditalis summa pecuniae, quam ipse
publice connivenlia roboratum. Venient ergo tem- juravii se certo temporeso!uturum,et H. fraterejus,
pora et rerumeventus multiplices, in quibus nobis qui omni sludio et lota fide procurabat ejus nego-
poterit gratia divina praestare consiliura, quia, sicut tium, fidejussit et se, nisi ille solveret, praefixo tem-
mihi videtur, a nobis demigare paratis, nisi mea [)
pore soluturum juramento oorporali inlerveniente
fueritis diligentia revocatus. lirmavit. Transactum est omne tempus, neque quod
CXXH. ab iis promissum fuerat cst impletura. Haec igilur
AD RICARDUM WINTONIENSEM EPISCOPU.M. orania, dilecte nobis, charitati vestrae scribenda
Misit mihi per Gilebertum archidiaconum muni- censui et veraciter indicanda, ut Ilenricum qui vo-
ficentia vestra quod scitis, quod ego siquidem gra- biscum esl, mihi secundum justitiam satisfacere
tanter accepi, gratius tamen acceplurus, si non tam compellatis,et vobis mores ejus protestatioae mea
oblatum videretur, ut subveniret inopiK, quam ut et litteris mcis certius innotescant.
jucunda muneris qualitatc potius illustrarct. Et ego CXXIV.
quidem niunus alterius speciei de vcstra charilate AD ABBATEM CLAR.EVALLE.NSEM.
speraveram, quod rci qualitatc polius quatn pondere Ricardus de Blosscvilla, abbas quondara Mortui
complaceret. Petierara elenim palefridum ut solito Maris, de episcopatu noslro exslitit oriundus, et ab
more veslro debilitati meae veslra indulgentia pro- inferioribus ordinibus usque ad gradum s.icerdotii
143 EPISTOL^. 146
pernostrae manus impositionem promotus est.etad \ dum facile, quia si ad innocentis liberationem jasti-
certum beneficii titulum institutus. Qui oum in lai- tia sua non sufficit, quod deerit reverentiae vestrap
cali habitu apud noa laudabiliter mililasset, arctio- gratia consummabit.

ris vitae jugo suppositus, in habitu vestro morum CXXVI.
prsBrogativa meruit commendari. Et tanlem ob in-
AD RICABDUM ABmNCENSEM EPI8C0PUM ET C0LLEGA8
signis vitae rnerita in abbatis locum promotus, in EJUS.
ordine vestro quasi lucernaresplenduit, el subditis
Ortaestinepiscopatu noslro jam diu in raonaste-
profuit bonae conversationis e.êaiplo, et in amorem
rioGrislonensi conlroversia super abbatis eleclione,
totius ordinis vestri corda principum inclinavit.Sed
quae praecedenlibus appellationibus ad Romanum
insidialor diabolus, qui justorum consuevit actibus
usque pontificem perlala est, et ab ipso ad cogni-
invidere et macuiam iu elecliii ponere machinatur:
lionem domini Pictaviensis ad decidendam cum
in illum quorumdam malignorum linquas exacuit,
quibusdam aliis judicibusdelegata.Cumque ipsead
qui falsis adinventionibua ejus opinionem apud bonos
decisionem causas cumbis, quo dominus papa col-
ct graves vulneraverunt, ea soluin intenlione eum legas adjunxeral, sludiosius, proutoporlebat, iaten-
movere amoto ipsoliberius ab ordinis
nitentes, ut
d6ret,quiadelonginquo causae instructionem quaeri
tramite deviarent. Inde est quod in ejus amotione g
oportebat, nec facile usque ad ipsius prasentiam
sanctitatem vestram credimus circumventam, nec
poterat pervenire, injunxil nobis vice sua partium
ad plenum, sicut credimus, rei veritas vobis inno-
allegationem audire et leslium depositiones reci-
tuil ; cum etiam abbas Uscanensis contra eum dica-
pere, ipsasque consignatas, sicut moris est, ei re-
tur latenlis invidiae faoibus agilari, et detractoribus
miltere, ut ita secundum ordinem judiciarum pos-
ejus aurem facilius quam deceret inclinasse. Illud
Ego vero super causa
set ad sententiam pervenire.
etiam est quodmiramur.quodillurapostamotionem monasteriura in episcopalu no-
sollicitus suiR,quia
suam praefalo abbali custodiendura reraisistis : qui
pacem domus illius libentissime vel-
stro est, et ad
eum minus bene tracture dicitur et arcliorem ei cu-
lem intendere, quoniam dominus rex adversus fra-
stodiam quam oporteat adhibere. Supplicamus ila-
tres loci illius plurimum motusest nam designa- ;
que sanclitali vestrae, ul ei locum alium provideatis,

tioni voluntatis ejus non volunt lanquam caeteri
ubitracteturhonestius.et placatiori animo Domino
consentire. Quia igitur causam ex parte ad expe-
valeat deservire. Sciatis enim principi noslro plu-
rientiara vestram gratia divina produxit :gaudemus
rimura complacere, eumque in magnis vobis esse
in Dominodeprudentiaetreligione vestra certissime
obnoxium, si ei quem landiu brachiis sineerae
confidentes quoniam et justitiam Dei etlibertatem
;
charitalis amplexus est, stalum utilem provideritis
r Ecclesiaestudebitisconservare .-et nos vobis preces
et bonestum.
alTecluosas porrigiiuus, ulad pacera monasterii et
cxxv.
gratiam principis observandam diligentius intenda-
AD WILLELMUM REME.NSEM ARCHIEPISCOPUM.
tis, quoniam sine gratia ejus res nisi cum
magno
Motus est adversum me, sicut nostis, a plurimo
non potest procedere detriraento.
jam tempore dominus noster rex, et me tam per se
CXXVII.
quam per justitiarios suos multipliciter non desinit
infestarc. Unde unum de nepotibus meis AD
de terraHENmCUM BEGEM ANGLORUM-
fecit duobus annis exsulare,quemadinterce3sionem Reverentissimo domino suo Henrico, Dei gratia
veslram vestra et doraini nostri comilis T. fratris illustri et glorioso Anglorum regi, frater Arnulfus
vestri gratia reconciliavit, si tainen speratam inve- Sancti VictorisParisiensis canonicus, ulinara rc-
nisset reconciliatio veritatem. Pulsus itaque denuo gularis.
novissime pervestrumetipsiusstudium,oblinuit se- Estin episcopatu Lexoviensi quaedam parochialis
cundae reconciliationis accessum. Haeret igitur, sic- ecclesiaapud Wacevum, quam ego in manu raea
ut potest, neque quidquara cerlae severitatis inve- possessam diutius canonicis regularibus Sancti Vi-
nit,sed inter exsilium et carcerem eventum fortunte ctoris, priusquam ad eos demigrassem, donavi, ut
tremebundus exspectat. Tenet etalium simili mihi D sumptibus meis aliqua ex parte proficere possel,
sanguiois necessilate conjunctum. Quem, sine man- cum ego ad illam ecclesiam pertransissem. Res
dato quidem ipsius, per plurimos jam menses major modica est, sed ego non habebam in quo amplius
minister ejus carceris clauait ergastulo, sciens se possem pauperibus fratribus subvenire. Verum in
inhoc ipsius graliam promereri. Agnita vero ini- eadem parochia quaedam praebenda est Lexovicnsis
quitate raaloruiii, considerans rex eum sine orani ecclcsiae, quam ego Uugoni de Nunant nepoti meo
causa fuisse alfliclum, promisitquod ipsum oiiinino donavi sicul ei consueveram quidquid fere possem
;
dimitteret ; et fecisset, ut credo, si praesentem habe- profusa liberalitate donare ; neque quidquam ejus-
ret per quem posset dimissio consummari. Super modiinregioneillaposset ei gratis obveniro. Laa-
quoexpertemihiin multis et maximis benignitati tatusestille, et ego nihilominus exnllavi, sperang
vestree et gratiae supplico, ut si opporluua vobis oc- deliberalitate mea,pra3sertim apud nepotem raeum,
mihi fructura in tempore provenire. Sed me
quidem
casio forte refulseril, istum quoque facta pro eo ad
regem eupplicatio debuerant praecedentium temporum experimentado-
liberet et absolvat, Credo efficien-
cuisae, nisi me indulgentiae gratia at tara prosimae A. est pauperibu3 Ecclesiae RomanEe subsidium, licet
cognationis compassio seduxisset. Ego enim exso- nos deipsius non aporteat auxilio desperare. Ap-
rore natura parvulum indulgenlius educavi, erudiri ponite itaque regiam manum vestram, de qua ma-
feci diligentius,reditibus ampliavi,mihique ad cem- gis confidimus, et eflrenatam hominis avaritiam
ferendum ei omnes ullro copia respondebat. Donavi cohibere, et fratres illos ecclesiam illam cum ca-
siquidemeiinepiscopatuLexoviensi quinque eccle- pella et pertinentiis in autiqua integritate sua fa-
sias circiter centum librarum, praebendam in eccle- ciatis pacifice possidere, sicut antecessores eorura
sia Lexoviensi nihilominusquinquagintalibrarum, consliterit longo tempore possedisse et ipsiduobus
archidiaconalum centum librarum et eo ampiius, aut tribus annis novissimispossederunt, fructusque
quanlum proficere poterant tam rapina; quara inju- perceptos nihilominus eum restituere facialis. Re-
riffl subjectorum, nec me a largltionibus hujusmodi miniscatur, dominus meus, quomodo in
obsecro,
frequens ipsius ingralitudo poterat cohibere ; sed novissimo discessu meo apuJ Gisortium laetificavit
Buper caput ejus carbones inutiles semper omnistu- animam meam el rae de copia munificentiae sus
dio congerebam. Praetereo quod de jure archidiaco- dimiserit arfluentem. Adjuncto siquidem verbo re-
natushominio mihi el Cdeligiatenebatur obnoxius, giae promissionis quod me in omni opportunitate
quemipse mihi ulinam (ideliorememoriaconservas- mea deiuceps adjuvaret , sicut unquam liberiusfe-
set. Expertus sum quod fidem in eo non erat affe- cerat, et oranem ame raolestiara propulsaret. Nihil
tio, sed cupiditas aut superioris reverentia potesta- enim mihi constat esse molcstius, quam quod is
tis. Uiimini eo secure, quia majeslatem veslram qui stare mecum per omnia debuisset, id, in quo
fallere non audebit, sed ad omnem exsecutionem fratres la?tificare speraveram, implacabili raaligni-
beneplaciti veslri prosequente metu non devotione tale perturbat, et usque in sepulcrum persequi iu-
prompta semper operatione procedal. Spe-
vel fide defessa cupiditate non cessat, nequese perturbare
raveram quod saltem novissima mea propiliante jurisordinem reveretur, cum hi qui possidebant
velletoculocontemplari.et super senectule et debi- non debuerinl absque judicio spoliari. Primo ila-
litate mea et paupertate sponlanea moveretur, adeo que restituendi sunt cum fructibus scilicet et ex-
ut etiam sua mihi liberaliter inomni opportunitate' pensis, et poena ei pro excessu arbitrio judicis in-
exhiberet meaeque de his quae ego ei contuleram> fligenda. Reddat itaque me mihi dominus meus, et
misericorditer in tempore vellet inopise subveuire, speratam requiem misericordi bonilate restiluat, ut
sedipsepartemmodicibeneficiiquodego pauperibus de his quae ;id Deum sunt, liceat mihi sine molestia
canonicis coutuleram,imo quasi reservaveram mihi, cogitare. Nihil enim esl quod magis regiae conve-
absque omni judicio violenter usurpat,licetprasdicti niat majeslati quamaudaciara reprimere superbo-
fratres aliquibus annis et prasdecessores eorum ab G rura et suam justis ac simplicibusjustitiam virtute
antiquopacifice possedissent.Requisivi eum inslan- regia conservare.
tius,utjustiliam Dei et pauperis ecclesiae meamque CXXVIII.
consideraret inopiam, sed in nullo proficere potui, AD HENRICUM REGEM ANQLORUM.
quin manus audaces semper prasumerel extendere, Praecepistis Willelmo filio Radulfiin discessuraea
el jus pauperum impudentius usurpare. Est etiara avobisapudGisortiumutmihiduceutas libras anel-
in parochia illa capellula quKdam nullos parochia- faceret nuraerare pro catallis meis et ipse praece-
nos, nuUos prorsue reditus habens, ad jus nimirum ptum vestruin debita hilaritate suscepit : mihi se
parochialis eoclesiae pertinens ab antiquo, quam faeturum cum lanta asseveratione promisit, ut ego
omni fere servitio et aediiicio destitutam, sacerdos dubitandem. Assignavit ita-
nulliitenus crediderim
ejusdem parochiae solus, cum vellet, devotionis inque mihi diem, ad mediara Augusti, ei ego tuno ad
tuitu visitabat, nec divina ibi honeste poterant offi- eura misi cum orani fiducia nec recepi. Assignavit
cia celebrari; quam Fulco decanus, ad quem tunc mihi alium diem ad feslura scilicet Sancti Michae-
parochia perlinebal, jure parochiali reaediCcavit lis, neque tunc quoque mihi quidquam solutum est,
allentiusetincimeterioloveteri quod ibi adjacebat. neque dies ad solvendum ulterius assignata. Fru-
domos suas construxit, usu sepulluraj sicut voluit D stratus it:tque toties, nihil aliud crediti mihi faoien-
transformalo.dequa siquidem capella Hugo de Nu- dum nisi ad benignitatem vestrara nuntium desti-
nanuntsacerdotemacceptisclavibusetsacerdotalibuB uare, ut quod a vobis tam liberaliter concessum
indumentis amovit,cum sacerdos ad RomanamEc- est, suo veraoiter consuramari faciatis effectu.
clesiamanteaprovocasset, etin ipso facto nihilomi- Prffiterea ducentas libras annuas mihi magnificentia
nus insisteret appellare. Ibique postmodum conti- vestra constituit, quandiu viverem in praepositura
nue fecit sacerdolem suura diviua in anatheraate Lexoviensi, assensu et sigillo nimirum vestro, et
celebrare,et parochianos a manu sacerdotis, quem canonicorumetarchiepiscopi prosequente, quatuor
semper agnoverant, violenter amovet et amovit, sed quidem terminis singulis, scilicet tribus mensibus
ut si veniret ad causam, hac arte fungi possessoris persolvendas, ut scilicet in hac festivitate Sanoti
commodo videretur. Ad vos itaque spectat lantae Michaelis mihi quarta portio solveretur : reliquis
enormilatis correptio,
neque ego spero aliquod porlionibua suo lempore persolvendis : neque eniin
aliunderemediuui,quialonginquumetsumptuosum episcopatus dilatio, sicul soitis, in meum debet ce-
149 EPISTOL.E. 150
deredetriraentum^sedoportetutvosfaciatisabsque A. hente, secutus sum, humilltati illius et pauperlati
dilatione et diminulione persolyi. PriEcipiat igitur cupiens omnidesiderioconformari, quanturascilicel
magniTicentia vestra utrumque fieri, quia Hugo de mihi fueril ipsius misericordia praeeunte donatum.
Nunaunt pluriraum terruisset me, si ego verbis Vixi hactenus carni meae,minus de animae salute
ipsius credendum esse pularem. Vient enira Pari- proponens tamen et desiderans novissima
sollicitus,
sios, etcum ego verba Ifetiliae exspeclarem, dixit saltem mea Doniino consecrare quod propositum :
mihi coram abbale et fratribus promissiones ve- usque ad terapus opportunum divina misericordia
stras mihi nuUatenus adimplendas, mihique neces- conservavit, et me debilitatum quidem senectute,
sarium essealiunde parare subsidium. tolosanum corpore et omnibus membris.tota etiam
CXXIX. anirai virtute, conduxit, quoniam in hac spe semper
confitebar Domino et in ipsius misericordia respira-
AD RICARDUM WINTONIENSEM EPISCOPUM.
bam. Benedictus autem Deus, qui viam hanc vobis
Venerabili et dileclo domino et Patri suo Ricap.do, meo assignavit exemplo, et quameunque vobis mi-
Dei gralia Wintoniensi episcopo, frater Arnulfus hique paraverit, ad eumdera conducat divinae feli-
Sancli Victoris Parisiensis canonicus, utinam regu- citalis effectum.
laris, prosperitalem, gloriam, et salutem. cxxx.
A multo tempore sinceras charitatis vobis megra- " AD HENRICUM REGEM ANQUX.
tia copulavit, exortaque dilectio jucundis semper Henrico Dei gratia illuslri et glorioso regi Angliae
proficere non destitit incremenlis. Cumque nos domino auo charissimo, fraler Arnulfulus Sancti
regalibus consiliis prospera coDsilia saepius adino- Victoris Parisieasia canonicus, utinam regularis,
veret, mulloque complexu gratia nos regalisastrin- prosperilatem, gloriara el salutem.
geret, nullaunquam ultro citroqueprocescitinvidia, Dum ad huc inNormannia apud vos commorarer,
sed ulerque de alterius, lanquam de proprio coin- coramovebat plerumque adversum raeexfalais cau-
modo, laelabatur. Laudabile erat hoc et a mullis sisindignatioaemveslrammalignitasiniquorumsug-
etiara mirabile dicebatur, quia in familiaritate prin- gerentium vobis aliquid me conlragloriam vestram
cipum consortem nonadraittit invidia, sedrepulsam cogitarevel, vellesed falsilatemsuamnullisunquam
alterius alter suum semper putat esse proventum, operibus cerlam facere potuerunt. Testis siquidem
sibique de illius reraotione graliam duplicari,et sibi est Deus quem criminale est in testimonium falsi-
accrescere quidquid alleri constiterit imminutura. nunquam me, qua;cunque processisaet
talis offerre,
Porro inter nosde alterulrius commodo fides mutua oocasio, in detrimentum honoris vestri aliquid eCfe-
laetabatur, necaliquid alterum ab exhibitione verio cisse, sed antiquae beneficenliae veslra semper me-
ris gratiae suam C moria prsvalebat. Licet autem ex ea causa multa
poterat absterrere, sed liberlatein
in omnibus yeritas inconcussa servabat, ipsamque inihi incommoda processisaenl, nihil unquam mihi
sinceritatem suam manifestis argumenlisapprobare molestius exstitit, quam quod animum vestrum ad-
gaudebat. Vidi ego principem nostrum aliquando versum me commotum noveram, neque licebal mihi
falsis delationibus exasperatum adversum rae, cum de dilectionis veslrae conscientia,sicut semperfeoe-
etiam aliqua in me indignationis suas quasi spicula ram.exsuItare.Quidquid aulemdixerint, non potue-
contorqueret, miligatum a vobis adeo ut in gratiam runt tamen adversum rae apud bonitatem vestram
quandoque iracundia verteretur, et securitas ali- usque ad aIi>{uod grdve scandalumeorum mendacla
quibus praBstaretur, commune mecum miscere col- coQvalere. Servaslis me semperet abomnibua exhi-
loquium el public» familiaritatis et gratium copu- buistis illaesura, tabescentibus aiquidem adversariia
lare. In quo ssepe virtus et veritas vestras dileciionis meis quia invldia eorum adversum me optato non
emicuit, quae non meticulose cedere, aed polius gaudebat effectu. Vivebat in animo vestro indefl-
eum mansuetudine et virtute gaudebat ocourrere, et ciens quidem reglae bonilalis igniculus, qui since-
me ad Doraini mei gratiam revocare. Gaudebamus ritatem perpetuae lidei meae et pristini sedulitatem
invicem, sibique par dilectio pari concurrebat oc- obsequii vobis ad memnriam revocabal, nec ainebat
cursu,studens communi gratiae communibus utili- j, usquequaque praevalere malitiam, sed adveraua
talibus et obsequiis inservire, quia si usque ad haec omnia meudacia eorum vivax praecedentium raeri-
tempora inler nos fidelibus constat studiis observa- torum meorum raemoria refulgebat. Si enim pror-
tum,ex hoc nuncme diligenliusoportet attendere, sua pristinae charitatis exspirassel affectio, non tam
ut jucundo fidelis perseverantia consuminetur ef- facili resurgere potuisset affectu, sed in novissiine
fectu. Nostis diu est quod proposueram adreligio- discessu mco apud Gisortium benignitas perfecte
samvitam propiliante Domino demigrare, sed me mihi regiffi Licetautem discesaum
bonitatia arrisit.
multisobstaculis saecularisoccupatio detinuit impe- meum prosequi regalis raunificentis copia non tar-
ditum. Vici lamen tamlem omnia per gratiam Dei daret, inter omnia lamen, imo super omnia majus
el ad ecclesiam Sancti Victoris Parisiensis, reliclis habui,quod deinceps semper veritalem mihi peren-
omnibus quae processum et provectum meum vide- nis gratiae reproraisit. Hoc enim esl, in cujus fre-
bantur irapedire, tranaivi, Christumque pauperera quenticommemoralione respiro, quod me jam non
et nudum, pauper et nudus, ipso docente et tra- lara corporalibus senlio Domini mei, quam sinceras
bracbiis charitatis amplexari. Dulce siquiJem mihi A. cabo. Ne vero taedium proli.xitas epistoles generaret,
erit, si moriens interulnas domini mei videar ob- quaj postulo nuntio viva voce vobis indicanda com-
dormiisse, si me ad prsescntiara superioris Domini misi. Pauca quidem et parva sunt, si ad Domini
vestra morientem gratia proseqiiatur. Hoc est quod mei excellentiam referantur, sed mihi maximum
omnibus boJie negotiis cxpeditus, misericordiam erit, quidquid de propilia domini mei liberalitate
ipsius frequentibus suspiriis implorare non cesso, proveniet.

quatenus poat prtBsentis regni gubernacula quae te- CXXXI.
nelis, feterni regni gaudia vobis largiatur, mcque EXCUSATIO CUJUSDAM EPISCOPI.
vobis tanquara vernaculum vestrum jiibeat misera- Temporis brevitas, improvisa vocatio, transitus
tusadjungi. Vivat dominus meus, et omnem semper suspecti,improbapriEdonum molestia, raedicamenti
invidiam gloriosus exccdat. Scio meminisse vos, sollicitudo adhibita, excusabiles palernilati vestrae
quia sermo bonus de mera sinceri cordis verilale nos reddunt. Eleotioni vero fact« et consecralioni
processil, quod me deinceps seinper benignus audi- faciends benigum ex affectu prsbemus assensum.
retis, nec repulsam
a vobis moderata precatio re- Quoniam quidem Jpersona et moribus pollet, et in-
portaret. Magnum
hoo repulavi sed maximum,nec dustria viget, et scientia floret, credimus quod in
me lamen improbum liberalis promissio faciet ex- p domo Dei plan.ata adjulrice Divinitate florebit et
actorem sed cum hilari seraper verecundia suppli-
; faciet fructura.
AEIfULFI
LEXOVIENSIS EPISCOPI
SERMONES
I. quadam legentium provocari judicia, nec tam for-
SERMO HABITUS IN CONCILIO TURONENSI. ^ roandi9affectibusverbacomponi,quam examinationi
PRiEFATioad /Egidium Rothomagensem archidio.co- publicae, quae palam proponunlur exponi. Siquidem
num. — Sermonem habilum Turonensi
in concilio in his quae proponuntur oculis frequens celebratur
scripto tradere, quorumdam precatione compul?us inspeclo, et modo fructus senlenliae, modo cuilus
sum, qui licet in proximo consislentes, ea quie dicta orationis exquiritur, ul spatiose possint merita stu-
Buntmultitudinisobsislentelumultu,necsatisaudire, diorum adhibita ralionis sstimatione pensari. In
nec intelligere potuerunt. Feci quod rogalus sum, aliis vero discussioni? morani (-53) celeritaspronun-
sed invitus, quia quEdam sunt quorum simplex tiationisexcludil, ubi currentis linguae lubricum vix
pronunliatio plus favoris, quara laudis diligens in- celeri etiam consequimur (54) intellectu, el sfepe
spectio promeretur. In his enim r|U8B in commune quod ineitatius dicitur, desidesvehementiusexcitat,
dicenda sunt, communi convenit intelligentiae (52) el informat affectus Super q:io non vidcbantur mihi
deservire, ut omnia quae dicuntur omnium statim in scripturam redigenda quae dicta sunt, sed sieut
capiat intelleotus, ideoque verbis prope communi- tanquam ex terapore dicta sunt, ita statim cum
bus decurrit oratio, ne subtilius artificium lucem tempore prasterirent, quoniam eis cum dicerentur
rerum et verborum,quasi nube quadam difficultatis gratiam potius ministravit occasio, quam cujuslibet
obducat. Et quia tractatus ejusmodi ad movendos " peritia facultatis.Tempore siquidem schismatisage-
plerumquedestinatur atfectus, oportetquasi caesuris batnr quod in diebus istis, maxime adversus liber-
frequenlibus, et brevioribus articulis incitare ser- tatem Ecclesi» Dei, saecularis potentiae firmavit
monem, ne longioribus periodis torpescat oratio, audaciam : ideoque nos diligentius de unitate et
sed animus velut interpellatione commotus assur- libertale tractavimus, ut animos eorura qui aderant
gat. Si igitur animus ad aliquid intellectu dispo- ad insistendum consolatio firiniores redderet, et ad
nente movendus est, sermonis prorsus est ohser- resistendum exhortalio fortiores. Lege itaque, ad-
vanda serenitas, quoniam tenebrce plus semper odii hibitataraen dilectionisindulgentia qua ccepisti, ut
contrahunt quam favoris, saepiusque pes incedentis scilicet imperfectum meum videant oculi tui, nec ad
olTendiiur, nisi praevio dirigatur aspeclu. In his exactum quod legeris producatur ezamen, sed
vero quae scribuntur, videntur quasi cum flducia semper media benignius aequitate cognoecas.
f52) C, dHigentix. (54) 6., consiqnunlur.

(53) B., morem.
:
153 SERMONES. 154
SBRMO. A necessitas aperit, utinara gratia ejus per meritave-

Hodiernum serraonem, domini et Patres mei, stra sermone adimpleat opportuno In omni itaque !
mihi domini nostri qui praesidet, Romani videlicet sermone, domini el Patres mei charissimi, viJetur
Etego quidem munus
pontificis, injungit aucloritas mihi,quia circa id qiiod principaliler intenditur duo
injunctum magis de necessitate oberiientisB, quam suntstudiosius observanda,causascilicetctlempus.
de anirai voiuntate suscipio. Mallem ut in aiium Etcausamquidem ratiosubministrat^tempus autem
declinasset ista dignatio, cujus et vitacoramendabi- opportunura reddit occasio. Occasio autem est op-
major tam scienliae quam eloquentiae
lior esset, et portunitas sumpia ex tempore, sicut viro pLicuit
plenitudo. Quis enim ego sum, qui in auribus tot, elofiuenli. Ua est. Nisi id quod dicilur cuus m do
tam prudentium, tam venerabilium personarum rationecontrahatevidenlera.ipsuraducituroliosum.
quemlibet mihidebeam usurparesermonem ?Sed et Si iraportune dietura luerit, reputatur infestum.
quis ego sum, qui mandato Romani ponlificis au- QuK autem otiosa vel infesta sunt, raro desideratos
deam obviare? Angustiae mihi sunt undique. Inter as sequuntureventus. Etideo cum multa de soriptis
verecundiam sum. Altera
et necessitateraconsiitutus sanclis possent utiliter ac probabiliter in commune
me monet utsileam, alteraquasi qiiadam violenlia pioferri, ad ea potissimum sermo convertendus est,
pertrahit ad loquendum. Obedendum enim est sine n ad quae nos et urgens necessitas impellit, et evidens
mora, sed verecundia linguam reprimii, obstruit invitat utilitas. Ad quid ? Ad tentanduni vobiscum
intellectura, et a facie reverentise vestrae stupore de unitate et libertate Ecclesioe Dei. Sine his enim
quodam reddit pavidum el confusum. Scio enim duabus non potest Ecclesia salva consistere, sed
quia iria solent in praedicatore requiri, sanctitas nec consistere quidem, quia nisi Ecclesia habucrit
conversationis, plenitudo scientia;, fecundior elo- unitatem, non erit una. Si una non fuerit, non erit
quenlis vena. Sanctitas conversalionis inquiritur, omne enira quod est, ideo est, quia unum est quod ;
quia nisi fuerit praedicaloris commendabilis vita, autem unum non est, amiliit pariter cum unitate
non erit ejus praedicatio gratiosa. Gujus enim vita substantiam. Item, nisi habueritlibertatera, misera
cont6mnitur,reslatut ejus praedicatio contemnatur. erit, pro eodem autem ei est miseram esse, et non
Timere enimhabet neforteincipientem loqui slatim esse, imo deteriua esl miseram esse, quam non esse.
vox divina reprimat, el condemnet Quare tii tHelius, inquit, ei eral si natus non fuissel homo ille
:
enarras justilias meas, qui projecisti sermones meos {Matth. xxvi), de Juda dictum est, quoniam melius
retrorsum ? {Psal. xlix.) eratei natum Donesse, quam ad ejusmodi miseriam
Perfectio scientiae quaeritur, ut habeat praedicator natum esse.
unde pnssil de thesauro cordis sui proferre nova et Ideo, domini et Patres charissimi, ul status Ec-
etera,ct eruditum noveril exspectantibua explicare clesiffi conservetur incolumis, oporlet unitati ejus et
sermonem,etsecundumpersonaruraqualitatostem- libertati sollicite provideri. Ulraque enim his dio-
perare, quod dixerit, ut soiat quibus debeat lac bus, hac tempestate, sicut nos miserabiliter experi-
potum dare non escam, quibus solidiorem oibum mur, raultis urgetur incommodis, multis injuriis
habeat ministrare. Eloquentia desideratur. Ad quid ? infestalur, quia alteram scindere nititur schismali-
Quia sicut si non habuerit scientiara, non habebit corum ambitio, alteram quceril auferre violentla
quid dicat, ila nisi habuerit eloquentiam, non habe- tyrannorum. Utrumque tamen eis per Dei gratiam
bit quo modo dicat. Utrumque autem necessarium impossibileerit. Impossibilesiquidem est^spirituale
est, et habere quid dicas, et scire quo modo dicas. ecclesiasticae unitaiis scindere sacramentum, quod
Sententiarumsiquidemexceilcntiasermonis elegan- inler Christum et Ecclesiam, ipso Patre auclore,
tiam quaerit, utverborum dignitas rerum majestati indissolubili foedere connexum estet firmatum.Iin-
respondeat, et sibi invicera quasi concentu quodam possibile est suam Ecclesiae Dei tollere liberta-
res et verba concurrant. Ita est ut sermo prailicato- tcm, quam Dnminioi sanguinis consecravit effusio.
ris omnl acceptione dignus sit, requiritur in praedi- Licet eniui palete de area Domini quandoque venti-
catore religio ad reverentiam sermonis, scientia ad labro levitatis aut vanitatis avolent et abscedant.
doctrinam, eloquentia ut commendet ad gratiam. Ut n propler abscessum tamen earum non rainuitur fru
gcilicet sermo sanctus sit, prudens sit, illustris sit. ctus are«, sed purgatur. Item, lioet principes tenc-
Ego vero qui vobisproducorin medlum, nihil habeo brarum adversus Ecclesiam Dei vehementer insur-
penes me, nisi conscientiam peccatricem, minorem gant, porls tamen inferi adversus eam praevalere
scientiam,eloquentiam imperfectam. Et ideo oppor- non possunt. Ita, domini mei, salva nobis semper
tunius mihi fuerat silere quam loqui, pasci quam est unitas, salva semper est libertas Ecolesias, quia
pascere, et aures vobis potius exhibere quam lln- nequetunicainconsiitilisscindi potest,nequcChristi
guam. Nulla mihi in memetipso fiducia est, sed ad sanguis in irritum devocari. Et licet oxierint a no-
sanctilatem praecipientis, et merita vestra conver- bis aliqui quinobisoum erant, sed de nobis non
tor. Quibus intercedentibus, aliquid mihi fortassia eranl, nonest scissa tamenveritas unitatis propter
argietur gratia illius qui dixit Aperi os tuum, et
: eos, quos separavita nobis propriae raalitia pravi-
ego adimpltbo ilhid {Ezeck. n). Oi meura obedienli» tatis. El lioet ii quoa dixiraus tyranni terrarum circa
m ARNULFI LEXOVIENSIS EPISCOPI 156
temporalia bona, et ipsa etiam corpora nostra de- ^. quia prius et copiosius nobis infunditur, quod a no-
saBviant, utcdant carnes nostras, infirmantur et bis in aliostransfundatur. Praerogativam dignitatig,
cadunl. Et si circa diripiendas inutiles sarcinas oc- quoniam superiores et propinquiores sumus.Supe-
cupantur, Ecclesia tamen Dei nihilominus quae riores, quoniam constiluti sumus principes super
disponenda sunt libera potestale disponit imo ; omnem terram. Constitues eos, inquit, principes su-
etiam ipsos, quasi servos nequam, spiriluali pote- per omnem terram {Psal. xliv). De aposlolis dictum
state retrudit in carcerem, ubi eos nimiruiii, quasi est : utique et de nobis, qui loca apostolorum mi-
compedibus quibusdam, vinculo anathematis, et op- noribus re vera meritis, sed majoribus consolatio-
probrio perpetui-c malcdictionis astringit. In quo nibus obtinemus. Qualis autem est hic principatus
eliam laudabile videtur operari virtus divinamira- nosler ? utique sublimis et fortis. Nimis, inquit Pro-
culum, duni nobis in unilate nostra et liberlate pheta, honorali sunl amici lui, Deus, nimis conforlatus
degentibus, ipsi de soios ab unitate catholicasepa- est principatus eorum (Psal. cxxxviii). Propinquiores
Nos tanien,
rant, et delestandaj subjiciunt servituli. sumus amicos siquidem nos appellat, et ad argu- :
cbarissimi fratres ct domini, non debemus malum raentum propensioris amicitifE indultam nobis,non
pro malo reddere, neque vinci a malo, sed vincere partem sed copiam totius familiaritatis ostendil.
in bono malum et ideo ad revocalionem eorum qui B Jam non dicam, inquit, vos servos, sed amicos meos,
:
foris sunt summa charitale debemus intendere, ut quia omnia quas audivi a Patre vieo nota jeci vobis
ipsi unitali nostrae possint, Domino miserante, con- (Joan.xv). Verum est. Nobis datum est nosse myste-
necti, quatenus ii qui quietem ecclesiasticae liherla- rium regni Dei, C3eteris autem in paraholis, ulviden-
tatis impugnant, meliore ducli consilio resipiscant, tes non videant, et audientes non intelligant {Marc.
et tara de revocationeeorura quamistorumpcEniten- iv).Nos habemusooulos intuendi.et auresaudiendi.
tia crescat fecunditas unitatis, et inconcussa serve- Mullee el magnse sunt circa nos dignationes tuee,
tur (S5) desiderandae tranquillitas libertatis. bone Jesu, multa et insstimabilia beneficia tua.
Ad hoc omnem
nos convenit diligentiam
Bcilicet Gratia tua ullro nos praevenit el subsequitur, niliil
adhibere.omnem propterhoc sustinerevexationem, aut parura est quod meritis nostris arrogare possi-
omne periculum experiri. Hoc enim speciale mus, cum tu gratiam per gratiam semper effusa
debitum nostrse professionis esl episcopi sumus. : munificentialargiaris. Quid ergo retribuemus tibi?
Ad hoc sacramentis ecclesiaslicis sanctificari Quid retribuam, inquit, Domino, pro omnibus qux
volumus, ditari beneGciis, honoribus illustrari. retribuit miki? {Psal. cxv.) Quaeritne sibi restitui ?
Ex ea etiam causa hic primas obtiuomus in con- quasrit revera, iiuoniam gravis etiam exactor est.
cilio cathedras, primos in coenis reoubitus, sa- Non convenil debitorcm suum in sortem tanlum,
lutationes in foro. Ex eadem causa populorum sed etiam in usuras. Quare, inquil, non posuisti pe-
nobis mullitudines inclinantur, ut de manu cuniam meam ad mensam, ut cum redirem utique,
nostra partem aliquam oommissEe nobis benicdio- cum usuris eam exegissem a te ? (Luc. xix.) Quia
nis accipianl.Quseruntenim accipere de pleniiudine ergo sibi retribui qusrit, consulamus Prophetam,
noslra, quod nos accepimus de plenitudine Christi. quid tantaemajestati dignepossit in causam retribu-
Hic ordo est unguentum prscedit in capite a ca-
: ; tionis offerri. Expedit nobis ul qui nos de qualitate
pite descendit in barbam, barbam quidem Aaron : nostri principatus edocuit, nihilominus de quanti-
a barba usque in oram vestimcnti defluxit. A capite, tate relributionis edoceat. Oportel enim ut quod
scilicet Christo, in barbam, scilicet prslatos Eccle- nomine relributionis offertur, ad honorem cedat
si«! a prffilaiis in populum, in subjeotos. Tn capite
; accedat ad gratiam, alioquin non parit gratiam, sed
autem omnis perfectionisesl plcnitudo, omnis per- offensara.Audiamus ergo quid dicat Conslilues eos :
fectio plenitudinis. Jn. ipsoeaim inhabitat omnispte- principes superomnem terram {Psal. xliv). Ecce me-
nitudo divinitatis corporaliter {Coloss.n), solids sci- rilum ejus circa nos, quid autem sibi retribui qu»-
licet et perfectaB. In ipso omnes thesauri sapientix rat, consequenler adjungit : Memores erunt nominis
et scientix absconditi (ibid.). In ipso totus Spiritus D lui, Domine (ibid.). Memoriam nominis sui taiitum
Palris. Nibil ibi perfpctioni
detractum esl. Nihil ibi sibi quaerit nomine retribulionis ofTerri. Cujus no-
plenitudini derogatum et de pleniludine ista nos
; minis ? nempe multa noraina habel. Habet quaedam
omnes accepimus, majores el minores. De plenitu- nomina de Veteri Inslrumento signiflcationis abs-
dine quidem, sednon plenitudinem ipsam,sibienim conditae, habet qusdam ad Novum specialus per-
plenitudinem reservavit. Circa nos autem divisiones tinentia Testamentum, suavitatem redolentia, ex-
gratiarum factae sunt Uniif autem est Spirilus, qui
: hibentia gratiam. Quae, quamvis constet originem
operatur omnia in omnibus, non omnia in singulis ; traxisse de Veteri, plus tamen celebritatis et fre-
dividit enitn singulis, prout vult (/ Cor. xii). Vbi quentia) de praesenti novitale sumpserunl. Quae sunt
enim vull spirat {Joan. iii), et quantum vult inspi- illa ? Jesus Christus : Jesus interpretatur salvalor,
rat. Nosautem in medio constituti inter Christum Chrisiaa unclus. Ubi unctio, ibi suavitss ; mani-
etpopulum, privilegium gratiae consecuti sumus, et feste nomen istud Christus suavitatera redolet un-
praerogativam dignitatis adepti, Privilegium graliae, ctioDis ; Jesus salutis gratiam repromittit. Credo
(55) B., tervietur.
157 SERMONES. 158
lamen quod in hoc loco Propheta aliud nomen quae- \ 8ed elregnumcoelorum vim patitur, et violenti rapiunt
ratintelligi, quoniam nomina illaproptersuavitatem illud {Matth. xi). Ila omnia regna unitas fidei, et
elgratiaai,devotionemquidemetfiduciam praestant: fides unitatis expugnaf. Totis itaqiie sludiis debe-
hicveroalteriuscujusdamnominis memoriamquaerit, mus insistere, et alter alterum cohortatri, ul stemus
cujusseveritas nobiscautelamdiligentiaB, eltimorem simul ;
quia si steterimus simul, alleri ab altero
reverenliw donet. Quod est illud ? Deus. Deus inter- plus fiduciaeet virtutis accrescet. Si steterimus si-
pretatur limor. Ipse autem in hoc loco timentes esse mul, adversariis nostris non lantum resistere pote-
nos exigit Commisit enira nobis htere-
et priidentes. rimus, sed et cura fiducia provocare. Si steterimus
ditatem suam, quam
timentibus non commitlit.
nisi simul, Ecclesia Deiapparebit terribilis, ut castrorum
Dedisli, inquii, hsereditatem limentibus nomen luum, acies ordinala. Stemus, inquit ille propheta, slemu^
Domine (Psal. lx). Haereditas autem ejus illa est, simul. Quis est adversariusmeus? quicontradictt mihi?
quam ipse a patre merito et postulatione passionis accedat ad me (Isa. i). Quia aliquem sibi senserat
accepit. Postula, inquit, a me, et dabo tibi gentes fideliter assistentem, cum fiducia loquebatur. Nos
hxreditatem luam {Psal. ii) : hi-ereditas autem haec quoque, domini habemus aliquos
et Patres mei,
universitas fidelium est, qu« nomine censelur Ec- nobis fideliter assistentes habemus enim assisten- :
clesiae, qu« catholicam Hanc

continet unitatem. jj tem nobis graliam civium Bupernoram, habemus
fldei nostrae credidit, hanc sollicitudini commenda- assistentia nobis merita et orationes vestras, habe-
vit. Ad curam igitur et custodiam ejus cum omn' mus assisteatem nobis fidem et devotionem catho-
timore omnem nos oportet diligentiam adhibere" licorum regum, qui unilatera catholicam nobiscum
Nulla nos abslerrere debet comminalio, nulla peret verbo profitentur, et operibus exsequuntur ; om-
seculio retardare (56) ;
quin iis seraper in omni nes fere quicunque censentur [nomine Christiano.
opportunitate sua fideliler occuramus et divinum Gomparatione vero lantae multitudinis, modica est
in spe, quaenon confundit, amplectamur auxiliura ; unius exceplio. Unus siquidem excipitur, et ipse
quia non est nobis in terra victoria, cura sponsus solus. Vx autem soli, quia si ceciderit, non habet
ejus debellator scilicet omnis aeriae potestatis Chri- sublevantem [Eccle. iv). Sed et ipse per misericor-
stus ipsius propugnalor sit ad salvandum. Qui vivit diam Dei converletur et vivet, quoniam ipse est
et regnat cum Paire et Spiritu sancto Deus per sae- inter principes terrae multa prudentia et virtute lau-
oula. Amen. dabilis, nisi gloriara suara divinae gloriaj praponere
II. decrevisset. Utinam humilietur sub potenli manu
SERMO DE EODEM. Dei,etprincipaturaEcclesiae suo praeesseprincipatui
Hesterno sermone, domini et Patres charissimi, recognoscat, utinam inteliigat quia si Christum,
p
vobiscum ne unitate Ecclesiae Dei et libertate tra- sponsum scilicel Ecclesi<e dominum coufitetur, ne-
Ctatum habuimus, ad id omni aludio principaliter cesse habet el Ecclesiam quae sponsa est nihilorai-
intendentes, ut bona et sancta volunlas vestra divini nus dominam confiteri. Praeterea specialem causani
sennonisexhorlationeinteradversareddaturalacrior habet, qua sanclam Romanara Ecclesiam dominam
et de agnitionedivina protectionis et gratiae insolu- recognoscere debet : alioquin manifestissime potent
bilis nostrae invicera fraternitalis proficiendi semper reus ingratitudinis apparere. Si enim ad velcres
inmeliusfiduciaconvalescat.Fratressiquidemsumus recurraraus historias, cerlum erit praedecessores ejus
ex eodem Patre Ghrislo, el ex eadem matre Ecelesia, 'mperiura non de alio jure, quam de sola sanclK
per regeneralionem aquae el spirilus de filiis irce Romanae Ecclesiae gratia percepisse. Nihil igitur
translali in adoptionein glorise filiorum Dei [Ephes. plus juris vindicare principes possunt, quam quod
i). Bonum itaque esl, quia ulile; jucundum, quia in eos conlulit dignatio kirgientis. Pr,i;terea habe-
delectabile : uos hac spirituali fraternitate conjun- musassistenlera nobisetiam Christum. Neque enim
ctos, in unitale consistere, ut ait scilicet nobis, sicutEcclesiam ea nobis conditione Iradidit, ut relinque-
in primitiva Ecclesia, creJentium cor
raulliludini rel semper assistit. Non relinquam, inquil, voi or-
:
uoura et anima una. Sit in nobis unus spiritus, una phanos, vado et venio ad vos (Joan. siv), vobiscum
fides. Unitas enim fidei concordiam parit. Concor- D usque ad consummationem sccculi permansurus.
dia mater est unitatis. Unitas vero fidei tribuit liber- Adjutor haqae etproleclor nobis eslia salutem {Ps il.
tatem. Ex fide siquidem vita nobis et victoriaesl. xxxii). Cura adjutorio itaque tot assistenlium nobis
Juslus enim, inquit, meus ex fide vivit (Rom. i). Et nulla nos debet absterrere comrainatio, nulla per-
haeo est victoria quae vinoit mundum, fides noslra. secutio revocare, imo stare debemus ex adverso, et
Sed et sancti per fldem vicerunt regna ; regnum opponere nosmetipsos murum pro domo Israel.
Satanae,regnum mundi, regnum coelorum. Et de Fidelis lutem Deus, qui non patietur vos tentari supra
regQo quidem mundi et regno Satanae manifestius ;
id quodpotestis, sed faciel cum tentatione provenlum,
fSdjOmniaquaevocem relardare sequuntur, usque num.Exadversostare nosconvenit, et opponerenos-

ad Hom. ii, p. 10, I, i%,convalescat, om. B. et duae met ipsos murum pro dumo Israel. Quod sanenobis
homiliae unam faciunt. Atpro omissis posl retardare non facile qiiidem, sed possibile tameo erit, si con-
hnbet B sequentia ; « Participes consolationura facti slanter in unitate catholica consenssrimus per-
sumus. Justum est utsocii simus etiam tribulatio- manere. Porro fratres sumus ex eodem patre, etc. »
159 ARNULFI LEXOVIENSIS EPISCOPl 160
ul possilis sustinere {l Cor. s). Irao etiam ad confi- A bus placeat pluralitas, exemplorum infinita fere
dentiam victoriaeobtinendas suo nosinvitatexemplo. raartyrum millia nobis occurrent, qui ad certamen
Conjidiie, inquit, eijo vici mundum {Joan. xvi). Si istud toto desiderio oceurrerunt, et demum victo-
semei viclus est, non erat invincibilis mundus: riam cruentam quidem, sed tamen cum Isetitia et
facilius nobis erit victoria viclum vincere quam iu- gloria perceperunt. Nunquid non ibant apostoli,
victum. Christus vincendum aggressus est, et de- gaudenies a conspeclu quoniam digni habili
concilii,
vicit. Dicebatur aliquando Vide Domine, et comii:
sunt pro nomine Jesu conlumeliam puti? (Act. v.)
dera, guoniam ereclus est inimicus (Thren. i) ; nunc Nunquid non Stephanus inler lapides ipsos pro
autem quoniamdejectuscst inimicus. Fidu-
dicitur, lapidantibus supplicat el exoral ? {Act. vii.) Nun-
cialiler aggredi possuinus jacentem et viclum quia quid non (57) Pelrus Andreas de cruce praidi-
et
;
si dejectus est, non resurget si victus, non praesu-

; cant veritalem ? Nunquid non Lanrenlius de crati-
met. Nulla ipsius ex hoc nunc resiirreclio, vel praj- cula l^yranno laetabundus insullat ? Nunquid non
sumptio praevalebil. Timeo tamen, ne aliquis forle carnificcs ipsos ad equuleum praevenire invincibilis
submurmuret,prcTesuraptuosumdicensaemularitant£B Vincentii fortitudo festinat? Sed,etsi de infirmiore
purfectionisexemplum. «Facilo, inquit,eratChristo sexu qua?ratur exemplura, Agathes laetissime et
mundura vmcere, qui creaverat mundum. » Om- gralulanter ibat ad carcerera, et quasi ad epulas
n,m r,r,mon
nipotens enim nomen „;„= cui cj
ejus, „.,; .. ...11-
.., et
idem est velle — j,
invitata agoneiTi suum Domioo prBcibus commenda

,
et posse mihi non ita, quoniam inftrmus sum, el

:
bat. Prius me deficiet dies, imo totum longioris
conturhata sunt omnia ossa mea {Psal. vi). Omne anni spatium exspirabil, quara sanctorum victorias
sciiicet robur naturaj meaj peccati corruptione plane valeant enarrari. Hi revcra fuere viri fortes,
est concussum, el ideo substantia mea lanquam etad bella doctissimi, qui humilitate superbiam,
nihilum corara ipso. Sed nequaquam, domini et lyrannidem patienla devicerunt. Gaeterum beni-
Patres mei, diflidendum, nequaquam desperaudum gnius agit cum infirmitate nostra misericors et
est, quia, sicutverba Christi nobis ad doctrinam, miserator Dominus. Ipseenira conscius est infirmi-
ita opera proponuutur ad formam. Et
sicut per do- talis nostrae, utpote qui novit figmentum noslrum.
ctrinani impossibile nobis esl scientis iliius patientiara nostram.
pleni- Tolerabilem ilaque facit
tudinem oblinere, ita per exempla ad «qualitatem Reverat, sicut dictum est, facit cum labore pro-
virtutum ejus non poterimus pervenire. Sed, licet ventum. Nulla ergo adversura nos veteris sasvitias
attingere nou valeamuseminentiammajestatis, commenta procedunt, imo etiam sustineraur
pro- (58)
ficere lamen poterimus ad anquam saltem ambulare, in magnis quando-
simili- in equis sl curribus
tudinem sanctitatis. Proderil imitari, etsi nemo que et mirabilibus super nos epulari quotidie (59)
valeat adasquari. Gitra perfeclionem ejus subsislit C splendide, pretiosis indui honoribus, et divitiis
nostra perfectio. Prosequi debemus, etsi abundare. Pauperlatem Christi verbo pradicamus,
consequi
non possimus. Non eisdem passibus, sed eodem sed minus exhibemus exemplo nisi quia fortasse ;
tramite, eisdem est vestigiis insistendum. paupertatem ejus in nobis spiritualiter divitiarum
Quod si
aliqua etiamde hominibus exerupla queeranlur, contemptus et humilitas sancta restaurat. Neque
mulloshomines nctores mundi poterirausinvenire, enim requiritur a nobis divitiarum indigentia, sed
Videamus Apostolum, hominem scilicet peccalo- contemptus. Divitise, inquit, si afjhiant, nolite cor
rem, sicut et nos, non quantum nos, qui dicat se apponere{Psal. lxi) non dixit ne affluant, sed ne
:
minimum apostolorum, etindignum vocari aposto- cor apponatur. Porro cor prohibuit apponere, scd
lum, quoniain perseculus est Eccleslam Dei Bo- : non manum. Profecto Propheta in omni afQuentia
num, inquit, certamencerlavi, cursum consummavi, divitiarum pauperera se pra>dlcat et egenum. Pos-
fidem servavi : de csetero sumuB itaque licite divitias possidere, si tamen
reposita et milii corona
justilix {11 Tim. iv). Gertavit Apostoius,
earum nos non reputaverimus dominos, sed rai-
de certa-
minc victoriam, de vicloria consecutus est ooro- nistros si inlellexeriraus patrimonium pauperum ;
nam. Cucurrit et consummavit cursum, idooque esse patrimonium Christi, si proventibus Ecclesiae,
braviumassecutusest. Idem braîum, quod corona.
D si pauperum necossitatibus erogantur. Alioquin
Tu aulem quis es qui quKris coronam sine victo- fures et latrones non ratio nianifesta convincet, si
ria, sine concertatione victoriam Impossibile eat dominis noslro prcesumpserimus
? res alienas invitis
de facto, sine concertatione vicisse. Improbahile arbitrio contreclare. Quia igitur distribuendje sunl,
estdejure coronam, sine victoria postulare, Aê- Don retinendae divitiae, nusquam justius, nusquam
que enim coronabilur nisi qui leijitime certaverit {U possunt liberalius erogari, quam iii eos qui exsu-
Ttm. ii). Lex autem ccrtaminis perseverantia est. lantem Ecclesiam prosequuntur, qui propter causam
Qui enim perseveraverit us^jtie in fuiem, hic salvus Christi rerum suarum dispendia pertulerunt. Causa
erif {Malth. xxiv). Idcin profecto salus,
quod bra- communis esl, sed in eos omne detrimentura, om-
viumetcorona. Amplius si raajor vobis dehomiui- nis esl conversa vexatio. Nos enim intra doraesticos
f57) B. om. non. (59) B. om. quotidie.

(58) B. sustinentur.
i
:
161 SERMONES. 162
parietes nostros tribunalia nostra subiimiter insi- A ^^' certis est consignata personis, vel quibuslibet
demus, ipsi de sedibus suis contumeliose et violen- locorum coarctatur angustiis, sed ab ovibus quae
ter ejecti peragrant regiones. Nobis omne solalium perierant domus Israel in omnes gentes veritatis
cum affluentia divina pietas administrat, ipsi de doctrina transfust esl, postquara sciiicet in omnem
manibus alienis subsidiavit» cum silentio patieuter «errn»i soHiw aposlolicffi praedicationis (Rom. exivit
exspectant. Nobis necessarlorum noslrorum et fa- x).Per hancergo fiJem purgatis ignoranti® tene-
miliarium ordo longus assislis. Ipsi iuler ignolos bris, et veterum delersa caligiue flgurarum, mise-
vitam quasi solilariam degere compelluntur. Si ricors et miserator Dominus Ecclesiam suam sie
quam lamen eis consolationem emendicata sulTra- notitia veritalis illuslrat, ut cperibus nihilominus
giapraestilerunt.indignum est ab eisbecefioia quae- charitatis informet, quaienus procedente gratia ei
rere, quibus tu consuoveris exhibere. Aperiamus se ad complexJindum indulgeal, et exhibeat ad

itaqueeis viscera pietalis, et in eos omneiu com- videndum. Ad hoc eara de tenebris vocavit in ad-
passionis et venerationis elTundanius affectum, mirabile lumen suum, ad hoo eam secum assum-
ipsoque oum omni beiicficentia et gratia comple- psit in ejusdem corporis unitatem. Ad hoc eam de
ctamur, quia tunc adimpiebimus legem Ctiristi, si servitute corruptionis, proprii quoque sanguinia
alter alterius invicem onera comportemus. Viri r, impendio liberavil. Ipsa enim pretium sanguinis
prudentes sunt et multa commendabiles honestate, ejus est relributio passionis, gloria majestatis. Quod
quos Dominus elegit, tanquam aurum in foraace enira assecutio haereditatis istius ei cedat ad glo-
probandos (Sap. iii), ut per eos impendio persooa- riam manifeste, de ipsius congratulatione suscepi-
rum rerum, Ecclesice vicloria consummetur.
et mus, quiain susceptione ipsius a patre eam stu-
Felices sunt quibus datum est pro eelernis trans- diosius commendat, et etiam laitabundus exsultal.
itoria commutare. Feliciores sunt qui mortem vel Funes, {aqml, ceciderunt milii in prxclaris, etenim
corporales injurias surl experli, el impretiabilfm mea prwclara est mihi {Psal. xv). Pi ;b-
hxreditas
sanguinem Christi suo indigoo et corruptibili quoniam pulchra et decora est. Pulchra,
clara est,
sanguine compensarunt. Quid (>nim '?Nunquid non quoniam tola pulchra est, non habens maculam
(CO) sanguinera Ghristi in causam nostraj redem- neque rugam(£p/iM. v). Cujus claritalis etpulchri-
ptionia expendiraus, ut ipsumei in tempore retribu- tudinis quuntusipsezelatorsil.ipsaetiamnominum
tionis scilicetcuin ipse requisierit, solveremus .' multitudo, quibus eam frequenter appellat, eviden-
Mutualus est peccator, el iton solvet (Psal. xxxvi) teroslendit. Nempemultitudinenominum multitudo
nos autem, Domiuo miserante, solvemus, qui confi- charitatis exprimitur. Neque enim uno nomine
temur nos noa artificio civili, sed re ipsainterve- contentus esse potuit, ut in ea diversitatem virtu-
niente naturaliter obligatos. Utinani, bone Jesu, C tum distingueret, et in se circa eam totum dile-
detur et mihi tecum pro spirilualibus tuis tempo- ctionis aperiret affectum. Modo itaque eam ele-
ralia mea commutare. Utinain sanguinem meum ctam, modo dilectara, modo sponsara nominat.aut
libi pro tuo recipere placeat insolulum, vel quia reginara, multisquealiis nominibus quae spirituali-
crediti et debiti sanguinis, scilicet tui et mei, invi bus suntplenamysteriis, et sacris significationibua
cera jestimatio non concurril, saltem benignis iraa illustrata.Ego tamen ad praesens paucis esse con-
acceplilatione tua liberalus absoWar, quaj scilicet lentus decrevi, quia sapientibus loquor, quibus
consuevisti justitiam accepla ferre sine operibus.et plenius quam mihiinnotueruntnomina etnominum
praemia sine merilis, pro gralia scilicet bonce actio- sacramenta. Electa dicitur. « Veni, inquit, elccta
nis gratiam retributionis inferre. mea, et ponara in tetlironum meum. » Electa dici-
III. tur, propter virtulum eminenliam, qua prEecellit.
SERMO IN SYNODO. Thronus autem iste qui in ea constituendus dicitur,
Qiiis putas /idelis servus et prudens, gueni consli- .Altissimi ihronusest, qui non potest nisi in emi-
luil dominus super familiam suam, utdel illis cibum nentia collocari, quia ipse est qui in altis habitat,
in tempore y Beatus ille scn-us, guem cum venerit imo etiam in allissimis Ego, inquit, in altissimis
:
dominus, invenerit vigilantem {Matth. xxiv). Ec- J)

hahVo, et thronus meus in columna nubis [Eccli.
clesia, sicut nostis, fratres charissimi, congregatio quoniam coeli coelorura
xxiv). In allissirais habitat,
(idelium dicitur. Fideles autem sunt, qui cen- sedes esthabitatio ejus. SupralertiumetiamccElum
sentur nomine Christiano, qui scilicetde invenitur a Paulo (// Cor. xii). Thronus autem hic
agnitione fidei calholicae Christiani nominis con- in colurama est, quia sicut colurana arduaet sub-
trahunt dignitatem. Fidesenim ista de Ghristo et tilis est, sic ardua et angusta via quse duoit ad
a Christo est, ideoque Christiana de nomine pro- vitam {Matih. vii) : vita vero Christus. Caelerum
prii nuncupatur auctoris : catholica vero id est quod thronus iste constitulus in nube dicitur, dili-
communis, eam propter praecepta generalium regu- gentius attendendum est. Nunquid non (01 enim 1
larum, quara propter uniformem in omaes aeternae ipse inhabilal lucem inaccessibilem? {I Tim. vi). Nun.
retributionis evenlum. Nequeenim fides ista jam quid non ipse est bi.v vera, qux illuminat omnem
(60) B. ora. non. (61) B, om. non.

163 ARNULFI LEXOVIENSIS EPISGOPI 164
hominem venienletn in liunc mundutn ? {Joan. i). \ fadiim esl {Joan. i). Sed et totum corpus Ecclesiee
Lux scilicet perpetua, quae lucebit sanctis, Dei, quia spiritu Christi vegetatur et regitur. Prudenter ne-
fulgcbunt sicut sol in regno Patris ejus {Maltli. gotiata est Ecclesia, carnem dedit, ulacciperet
XIII). Sed el ttironus ejus, sicut sol in conspectu spiritum, et ipseanimatum corpus assumens, lar-
Patris. Revera hix est, et lucem inhabitat. Sed inter gilusest nobis suam deitatem. Fffidus hoc in per-
noset lucera iilam ad prseaans nubes interposita sona Chrisli celebratum esl, quando scilicet cum
est, quK non permitlitnos eam perfecte his quos humanitate divinitas, et cum divinilate convenil
raodo habemus oculisintueri, imo Jnobis ?iu6« el humanitas. Sponsalia haec ibidem, auctoritale Pa-
caligo in circuitu ejus (Psal. xcvi). Videmus tamen tris et sancti Spiritus obumbratione firmata sunt.
aliquatenus, sed por speculum, sed in u.nigmnte {l Nec enim adhucniei spons.ilia sunt, nondum cele-
Cor. xin), sed interpositiscorporalibus, instruraen- bratse sunl nuptiae, nondura malrimonium oon-
tis. Visibilia enim quas ab ipso creata sunt, quasi summatum. Porro complebuntur omniain fuluro,
speculum, quasi inslrumenta nobis sunt, per quse cum sponsus advenerit, et intrabunt qui parati
quodamniodo possimus ipsius invisibilia contem- invenli fuerint cum ipso ad nuptias, imparali
plari. Invisibilia siquidera ejus per oa quee facta foribus excludentur. Qui vero ad agni nuptias fue-
sunt, abeo conspiciuntur. Videbimui aulem, Deo rint introducti, ibi epulabuntur in conspectu ejus,
volente, perfectius in futuro, qasiwlo videbimus eum ibi delectabuntur in laetitia (Psal. lxvii), ubi ine-
siculi est (/ Joan. quando cognoscemus sicut et

iii), briabuiitur ab ubertale domus ejus, ibi lorrente
cogniti sumus, quando scilicet regem in decore suo voluptatis sux potabit eos {Psal. xxxv). Ibi qui
videbuntoculi nostri, quando transformabimur a modo vacui sunl, replebunturin bonis domus ejus
claritate in claritatoni, sicut a Domini spiritu (// {Psnt. Lxtv), et qui inanes satianbunlur {Psal. cvi),
Cor. iii); Quod luihi videtur desiderasse Propheta, quoniam apparebit gloria ejus {Psal. xvi). Ibi
cum dicerel : Quando veniam, et appareho ante /a- sponsa coronam accipiet, quam ei Dominus piffl-
ciem Domini? {Psul. xli,) quasi diccret : Video ali- paravit in seternum. Unde eliam regina vociri
quantulum, sed objecta cst milii nubcs, interposi- digna esl. Jure id quidem, quoniam sponsa est
tumvelum, non videonisi inlerpositis corporalibus regis Chri-slus enim rexest, cujus ipsa sponsiest,
:
inslrumentis. Vellem haec omnia removeri, ut vide- etrex et filiusregis. Non habet regnum fortuitum
rem facie ad faoiem, et appareret mihi Christus sed hsreditarium, quia de patre Deus inquit, :
vita mea, ego apparerem

et cum ipso in gloria, judicium tuum regi da, el justiiiam tuam (ilio regis.
Ilem, dilecla dicitur, quia diliyit et ipsa, neque Ad Palrem loquitur Deus, inquit, Pater da regi,
:
enim diligeretur, niei diligerel, ipse enim nisidili- d est Christo Filio tui regis scilicet qui rex es,.iudi-
gentes se non deligll. Ego, inquit, diligentes me di- ^' cium et justitiam, potentiarn scilicet et scientiam
ligo {Prou. vin). Prsevenit taraen diligendo, quoniam judicandi. Juslitia enim et judicium, prseparalio
ipse prior dilexit nos, sed ad hoc diliijit, ut faciat sedis ejus {Psal. lxxxviii). In his siquidem duobus
diligentes. Nisi enim qui diligitur mutua ei dile- consistit lota regiae majestatis auctoritaa, quia ju-
ctione respondeat, divinae revocalur dilectionis dicium per severitatem potentiae vindicat, quae male
alTectus. Verum quanta inter ipsum el diligentem coinmissa sunt coercet, ne iterum coromittantur.
se discurrat alternae charitatis atfectio, difficile no- Punit siquidem exeessus, et refreoat audaciam.
bis, imo impossibile est esplicare, quoniam nec Juslitia vero per discrelionem scientiae dirigit et
ipsius Salomnis sapientia id perfccte nobis enar- informat. Informat ad virtutem,dirigitad salutem.
rare potuit, licet diligentissime fuerit prosecutus Pater itaque rex est, et Filius rex est. Paler rex
intLT eos modo complexus et oscula, modo aromata abaaterno, Filiusnihilominussecundum divinitatem
etunguenta,modolanguorem spiritus, modoaniraae rex ab aelerno. Unius ejusdemque regni non duo
defectum, modo ferventemcuriosae aemulationis ze- regos, sedunus rex. Ghristus auiem secundura
lum,modo delicatumteneraecompassionisafTeclum. humanitatem rex faclus est ex tempore, et Ecciesia
Quaeomniamihisatisestbreviteratligisse.quiareligio ejusdern regni regina constituta est cum ipso.
vestralisecinlravosmetipsospleniusperipsaspiritua- D Astilit, inquit, rcgina a dcxlris luis {Psal. xlivK
literexperimentacognovit.Tertium nomen est quod Chrislus ad dexteram Dei Patris, in potioribus sci-
posuimus, quod spousadicitur. Nullo alio nomine licet lionis gloriae ejus sedere dicitur, propter re-
manifestius exprimi potuit inler eos sacramenlum quiem consummatae gloria; quam aecepit. Ecclesiaa
unitatis, et sincerae perfectio charitatis. Quae enim dextris Chrisli slare dicitur, non sedere, quiasem-
verior unitas et charitas est quam duos in carne per esl in procinctu constituta. Astilil regina a
una fieri, et ipsos uno eodemque spiritu vegetari? dexlris ejus. In hoc verbo videtur mihi prophela
Quoniam ipse ab ea ia unitalem ejusdem carnis, triplicem statum Ecclesiae prospexisse. Videtur
et ipsa ab eo in unitatem ejusdem spiritus est as- mihi prirao cara considerare stantem ad dexiram
sumpta. Erunl ilaque duo in carne una {Gen. ii). crucifixi, ubi sibi (62) profluentia in salutem, de
Profecto Christus el Ecclesia. Nempe Verbum caro latere ejus sacramenta suscipil etobservant. Erant,
inquit,juxtacrucera Jesu materejus et sorormatris
(62) B., ejus.
165 SERMONES. 166
eju3 MariaCleophae, etMaria Magdalene(;on«. xix). A nominis ejus.omnem diligeniiam, omnetn sollicitu-
Slabat et diaoipulus quem diligebat Jesus. Stabat dinem iinpendatis, quatenus omne opus ejus studio
Petrus, et alii fortaase fideles a longe prosequentes, quantum vobis possibile fuerit, dirigaturin
vestro,
ul viderent finem. Stabat et Centurio, manifeste bonum, et ipsa integra et illssa sub vestra defen-
protestans quia vereFiliusDei erat iste{MaUh. swii). sione, et Cbristi protectione consistat. Ad hoc si-
la ea paucitate tuno temporis tota fere universitas quidem fides et prudeulia procuratoris inquiritur,
Ecclesies consistebat. Porro unus ex militibus lancea ut per fidera sua domino servetur utilitas, per pru-
latus ejus aperuit, et continuo exioit sanguis el aqua dentiam ingruentes a familia moleslice depeilan-
[Joan.wx): sanguinis scilicet redemptionis,et aqua tur (63), ut seraper Domino proventus familiaeque
regenerationis. In hisduobus omQiura sacramenlo- provectus accrescat. Oves Christi sunt,'quarum cum
rum virtus el efflcacia creditur emanasse. In fide ipse sit Dominus, tamen pastorem se nihiloininus
etenim passionis el baptismatis ablutione salvamur. profiletur ut suam circaeas et potestatem preedicet
Qui enim crediderit et bapliiatus fuerit, salvus eril el affectum, ut ipsae ei tanquam Domino in auditu
{Marc. xvi). Sanguis enim Ghristi emundat con- auris obediant, et ipse eas lanquam bonus pastor
scientiasnostrasaboperibus mortuis,ad serviendum super aquam refectionis in loco pascuae collocet et
Dno viventi. Sed et aqua quce visa est egredi de B conservet. Oves, inquit, meas vocem yneam audiunt
templo corporis Chriati, a iatere dextro, salvavil {Joan. x). Eccequod quaerilab his quse suae sunt tan-
omnes ad quoscunque pervenit. Trei igitur testimo- quam Dominus exaudiri. Et ego bominus agnosco eas
nium dant in lerra : Spiritus, aqua, el sanguis [ibid.) Eccequia ipse repentia iis benignum mutuae
(IJoan. v). Spirilua siquidem teslimonium perhibet cognitionis et agnitionis affeclum. Quanta vero eas
de Christo, quoniam Spiritus est qui leslificalur, charitatis gratia compleotatur, facile pretio redem-
quoniam Ckristus est verilas (ibid.). Nobis autem plionisostenditur,quodadearum liberationem bene-
aqua et sanguis reddunl testimonium ad salutem. ficentia redemptoris impendit. Eraptae enim sunt
Secundus aulera slalus Ecclesiae esl a tempore re- pretio mogno impretiabili scilicet sanguine crucifixi
surrectionis Christi usque ad saeculi consummatio- quem, licet non potest tamen
appretiaverit Judas,
nem, quo tempore scilicet ipaa peregrinatur in sub com-
pretii recidere vilitatem, cui nihil in relius
terris, atque interim boaa ista temporalia sobrie parabile, quod omui prslatum creaturs, quod in
sibi in usus honestae necessitatis assumit. Tota ta- Patris est dexira collocatum. Ignorabat homo quanti
men spiritualiter in agnilione sacramentorum, in posset ejus humanitas aestimari, quia, licet de Crea-
virtutum exsecutione, in ccelestium conlemplatione loris imagine similitudinem contraxi8set,nulla,spe
consialit, atque ideo quodammodo stare videtur Q tamen, nulla ratione praesumerepoteratautpraescire
etiam in praesenti, quoniam spiritualia sunt ha;o, et vel incarnationis humilitatem vel amaritudinem
de beneficio ei divinse bonilatis indulta, ut ei de passionis. Quippe rerura creatio gloriam quodam-
perceplione praesentium munerum firma sit exspe- raodo divinK majestatis illustrat, dum opus admira-
clatio futurorum. Porro tertius Ecclesiae slatus bile sapientiam declaral opificis et pro ea quse ab
consummalisomnibuscomplebiturinfuturo,quando eo visibilia facta sunt, sempiterna virtus ejus et di-
scilicet dextra ipsius amplexabitur eam, et aeterns vinitas innotescit. Videbatursibi fecisse quod fecerat,
beatitudinis plenitudo confovebit. ut ignotus a sasculis in rationalis naturae notitiam

AMitit, inquit, regina a dextris tuis (Psal. xliv). devetiret, et fieret quasi quoddam cogcitionis al-
In hoc verbo regnorum pluralitatem Christo etEc- ternae commercium dum ipse sciret figmcntum
clesiae nolumus aasignare, quia unum et simplex noslrum nos aliquatenus intelligeremus divinae
et
regnum est.quod Patri et Filio secundum divinita- substantis unitalem. Quod aulem minoralns est ab
tem firmat Deitatis «ternilas, et quod Filio virginis ii), quod
angelis (llebr. brevi virginalis uteri tha-
et Ecclesis gratia communicavit extempore. Nulla lamo clausus formam nostraj servitutis assumpsit,
ergo invidia est, Ecclesiam reginam, et ccelorum quod injurias hominum, quod donique dolorem sus-
eliam reginam appellari, cum Psalmista lilios ejus n tinuit passionis, hoc saluti noslrae aingulariter ira-
deos et Dei filios confidenter appellet. Ego, inquil pensum veritas manifestadeclaratut morstempora-
dixi : Dii estis, et filii E.vcelsi omnes (Psal. lxxxi). lisipsiusab antiquaedamnationis elogionos solveret
Ita, domini et Patres mei, sicul diximus, multitu- et ad vitam revocaret asternam Novi consignatio
dine nominum mullitudo charitatis exprimitur, et Testaraenti. Ipse namquesingulare pretium redem-
ipsorum diversitale sacramentorum quoque diver- ptionis est, quod pari benignitate pro singulis et
aitas aasignatur. Hanc igitur tam praeclaram, tam omnibus esl oblalum, ut nullus ibi majoris ampli-
acceplabilem sibi electus electam,dileclus dilectam, tudinem gratis,nullus sibi cujuslibet privilegii prs-
sponsus sponsam, rex reginam, Christus Ecclesiam rogativam valeat arrogare. Uniforrailatem crealionis
fidei vestrae credidit, prudenti» commendavit, ut secutaestredemptioniseequalitas, utpariteronmibus
scilicet ad curam et custodiam ejus, cum timore proficeret ad futurum praedestiaatae relributionis
(63) DepelLinlur. Pro iis quaa hanc vocem se- solvetur, etc., usque ad, Valeat in Christo sanclilas
quunlur, habet B. fundatum est, vestro temporenon vestra, quse sunt epislol» 3,adCrelestiaum papam.
i67 ARNULFI LEXOVIENSIS EPISGOPI 168
evoulum. Poterat enim superbiae vel invidite praa- \ nuntius salutis verLa proposuil, qui ad salulcni
stare maleriam, si aliquos amplior indulgentia omnium nuntiandaiu,tollendamqueperniciemmitte-
praelulisset cseteris quasi defectu quodam daterioris balur. Virgo autem prima verbum salutis accepit et
essentiae aul minoris misericordias condemnatis. affectum, quia humilem statum revelatis per aoge-
Itaque si ortum hominis et processum diligenter lumomnibus fidem prtestitit et assensum. Unde ni-
attendiM)us,apparet circa cum incomparabilisboni- niiruinab originali et caeteris.si qua erant actualia,
tas conditoris, admirabilis redemptoris charitas, ponitus emundata est, ut nulla penes eam peccali
festiQabilia gratia Super quo magnae
Salvatoris. corruplio nuUa corruptionis concupiscentia reside-
dignationis est nobis commissum esse quod lanta rtt. Talem enim sibi virginis humanitatera divina
bonitate formatum est quod tanla servaluiu chari-

: mujrnilieen tia pra^piiravit, qualemdeipsa disponebat
ritale, quod tanta novissime crcditur filoria subli. assuinere, ut sciliuel prima; creationis dignitate re-
raanduin. Porro qiianto major dignatio est, tanlo cepta, incorrupte posset uniri divinitas incorrupta
majus constat esse periculum; quantoque majora naturse.Unde etiam rectegratia plenapotuit appel-
studium diligentiae praemia recompensanl, tanto lari quae primo plenitudinem proprias sanctificationis
major ncgiigentiaj vindicta procedit. Sicut enim accepit et singulari statim privilegio potuit exsul
:
retributor bonorum, ita Deus xdlionum DoDiitius eU n tare, ul scilicet mater esset et virgo et in ipsa pla-
(Psril. xciii), apud quem sicut nihil irremuneratum cabilcm contraria sorlirentur evenlum.Neque enim
dimitilur, ila nihil relinquitur impunitum. Beati aiilii vel virgiailatem fecunditas vel fecunditatein
itaque servi illi, quorum cuin venerit Dominus, simplicitas virgioitalis agnoverat, nuHaque invicem
fides et pruJenlia complaccbit. Super omnia siqui- coramunione.Dulioqueunquam fcederejungebantur,
dem bona sua, super ea scilicet, qua; pra;paravit Porro utramque bonam e3se,utramque constat esse
Dominus diligentibus se,constituet eos. Nihil reser- laudubilem, sed in aliis majiis est virginalis privi.
vabit absconditum, sed velut effusa in omnes muni- legium castitatis. In Maria e.xceilentior est virgini-
ficentia largietur divitias gloriae suae, coeleslium tate fecunditas, si recte fecunditatis fructus et vir.
videlicetplenitudinemgaudiorura, regniquecoeleslis giuitatis merita comparentur.Siquidem fruclusiste
cohKredes adrailtet, ulde manu ejus diadema spe- de jurata David a Doinino veritute procedens super
ciei reclpiaut, qua speoiosi facti eum qui speciosus sederaejus positus e»t, super soliura scilicet ipsius
estforma prx fitiis fipminum {Psat. .xliv), in decore et regnum jure perpetuo constitutus, ut de sacra-
suo revelata facie contemplenlur et deloctentur in mentorura efficacia lirmitas, et robur de virlutum
multitudine pacis, prastante eodera Domino nostro sanctificatione concreseat. Cujus sane fructus et
Jesu Chrislo, rui est honor el impcriuin II Tim. vi). germen in raagnificentiara el gloriam adjunctae sibi
in sascula SKCulorum. C diviuitatisexorescensomni raclaeslterreiia plasma-
tione publiniius, adeo ut nihil eo sit vel potestate
IV.
foriius, vel excellentius Inde est quod
dignitale.
SERMO IN ANNUNTIATIONE GLOniOS-E VIRGINIS
in Maria contrahit fecundilatis honor de ipsa Iru-
MARI.E (64).
clussuiqualitalesubstantiam.ubinuUaquarumlibet
Missus esl Gabriel angelus ad Mariam mrginem virtutumdispendiasedaugmenlaconcurrunt; sed in
desponsatam Joseph [Luc. i). Quod ab aeterno prae- aliis delrimcntum virginitatis sobolis beneficio re-
destinatum fueral, quod ab antiquo per multa slauratur et virginitatis amiss» gloriam susceptae
prophelarum oracula repromissum, tandem, fratres prolisgaudia recompensant. In aliis enim de pro-
charissimi, die ista divina gratia crepit operante ventus qualitate recipiuut precedentia dslrimenta
compleri. Siquidemab aeterno Deus Pater Unigeni- solaliura, ubi, quae fecunda est, pressurae remedium
tum suum in causam redemptionis human» decre- etoptala" sobolis percipilincrementum. Virgoaulem
ver^t inearnari, ut myslerio scilicet incarnalionis quae carnales animosiinul et corpore declinat ille-
ejusvetus Salanae solverctur astutia, et humilitatis cebras el sedulo vim concupiscentiaejpudore conlun-
dignatione poleslas ejus ac superbia frangerelur. dil,quanto magis a seraetipsa per gratiam conli-
Quod fortassis ab initio nec eliam fuerat angelis [) nenlis deficit, tanto magis proflcit ad merceden
indicatum. Sed intra secretum divins bonitalis Habent igilur fecundae quod debpanl, h.ibet virgo
magnitudo consilii regebalur abscondita donec quod speret, dum iis in gratiaruni actiones virgini-
conscius sccreli nuntius mitteretur, qui indulgenda lalis merita Iranseunl, et ei semper ad praemium
generi humano libertatis beneficia nuntiaret. Missus eadem virginitatis merita convalescant. Virgini au-
estitaqueangelus Gabriel diTinorum factus conscius tera nostrffi nullum intulil partus aut conceptio de-
sccretorum, lanquani fidelis divina voluntatis inter- trimentum, sed tanto raajoris fastigium honoris
prcset ut quodaminodo proprii nominis interpreta- adepta est, quanto mirabiliori est conceptu conse-
tionem adiraplens, fortiludinem Dei in infirmitale crata. Occurrunt itaque in ea sibi invicem quasi
carnii prsdiceret assumpturam. Si igilur ipsum quil)usdara virginitas fecunditasquecomple.^sibusût
promissae salutationis inspiciamus alloquium, recle fecunditatem virginitatis gloria redimat etvirginita-
(64) Deest in edistis.

169 SERMONES. 170
Feounditas igitur A proponitur obumbranda ut ila virginig praeparato
tera fruclus fecunditatis allollat. ;
ipsius multia est veneranda miraculis, multia

utili- conceplu, segregata ex utero ejus, sed in utero
tatibus amplectenda, multis illustrata laudibus, in carne ineifabilis novissime filii generatio prove-
qua sic humilitalisublimitasdeitatis occurril,ut nec niret.
infirmitas opprimatura gloria nec majestas aliqua Vides hic Angelum manifeste lotius Trinitatis ex.
ex parte propria dignitato privetur. Profecto in pressisse prajsentiam,dum supervenire spiritus Al-
aiiis tanto major est fecunditate virginilas quanto lissimi etoburabrare, filius vero dicitur incarnari.
minor est integritate corruptio, quia fecunditatem Liquel igiturtntiusTrinitatis opus essequod faclum
voluptas quasdam improbata prcccedit quam sine unus tantum fuerit incarnatus, e tota Tri-
esl, licet
culpa esse commercium carnale non patitur, nec unus tantum, totius ad id divinitatis
nitale scilicet
aCTecluose corruptarum carniura passiones. Unde se exhibuilsubslanliam, uno tamenpropositum redera-
conoeptum in peccatis Psalmisla commemorat quia ptionishumanaeroinisteriumpersonaliterexhibente.
in ipso utrobique peccatum de corrupta traduceba- Igilur aelernas generationi generatio lemporalis ac-
tur origine, fomitemque peccati procedens de veteri cessit, et aeternae nalivitati nihilominus lemporalis
corruplione coacupiscentia ministrubal. At vero in est adjeota nativilas; ut quod (Blernum esl, in sua
Mariae fecunditate sola etiam est operata divinilas. rj oonsisteret aeternitate perfeclum quod vero tempo- ;
Dum virginem virtusobunibrat Altissimi, et super- rale esl, perlectionis sus statum, non tam de natura
veniens spirilus carnis et verbi consecral unitatem quam de miraoulo sortiretur. Siquidem personam
{Luc. i). In quo non potuit de non vitioso vitium hominis ex diiorum hominum commistione prove-
provenire, nec auctor virtutum auferre debuit, sed nire necesse est, hio vero unius hominis tanUim
aCferre virtutes. Ideoque propositae castitatis privi- simplici praecedente substantia, nova sobolea profi-
legium singulare non abstulit.eed honorem fecundi- ciscituret forraatur ;
qua soilicet humanitate per-
talis adjecit.Novam itaquesobolem pudor virginalis cepta, sic humilitati nostrae excellentia divinoema-
agnoscil, carnemque miratur natura spiritu fecun- jealatisinfusa est,ut praeeuntemirabiU carnis Verbi
dari, legomque propagationis humanas penitus im- coramerciototum dicaturhomo,totumdicatur Deus,
mutalam, cum ibi sit nec de voluptale conceptio neo allerumque de altero nova quadam enuntialionis
prolis emissio cura dolore. Siquidem Deus de Dao specie praedicetur; siquidem enuntiatio haec unio-
semper caro de commistione carnis nascebalur ex nem, nonc^sentiam prasdicataut naluram, neo alter
tempore nunc Deus in hominem horao in Deum
: utrum in altero, vel substantiam in substantia con-
sula spiritus operalioneformatur. Mirum hocsolique sistcre ratio, vel natura consnnlit ; sed peraonalem
divinss majestali possibile ut quamlibelhumanitas inelfabilis qiiaedam quasi consolidatio conficitunita-
et divinitascaro heec scilicet spirilus ille conoipiant C tcm. Neque enim oarnis essentia in Verbi transivit
unitatem quod impassibilis passibilcm, quod eeter-
: essenliam, nequeVerbum carnia passiones assum-
nus se nobis exhibeat temporalem, quod eum cor- sit scd utique proprietates suas semper atlribuit
;
poralibus ooulis liceal intueri, cujus excellcntiam impcrmiatarum discretio naturarum.

ocBlcslium civium spirituales oculi non atiingunt. Si igitur Verbura carnem factum esse evangelica
Quod sane fides nostra necesse est utsaniori con- libi dictat auctoritas, factum nihil aliud intelligaa,
cipiat intollectu nec substantiarum quidem, sed quam unitum, neque hanc tibi confusio, vei permi-
persona» praedicel unitatem, nec alterara in alleram Btio constituat unitatera ; sed singulas semper in se
transiisse modo confusione iiel com-
; faota quolibet consistentes debita asstimatione venerare substan-
mistione credamus. Verbum enim in asterna semper tias, unamque tibi ipsamque singularein proponas
proprim divinitatis simplicitate consistens,nec alte- de tnm diversorum pluralitate personam. Dnde si
rius est admistione compositum, nec in aliud sibi de Christo, Deo scilicet et homine.modohumanum,
sui abolitione transfusum, sed substantiis in se modo divinum aliquid audias, praBdicari intelligas,
permanentibus pariter et naturis. Christus ut gigas non ex eadem causa procedere, sed ad diversas
incomparabili virtufe prKcellens, gratuitam viam utrumque prsdicamentum respicererationes.Quod
nostrffi morlalitatis alacritate cucurril. Igitur ad n enim modo Omnipotens, modo Creator omnium di-
propositum divin» praedestinationis effectni manci- citur, modo unigenitus Patris Filius ab aelerno, id
pandumangelusdestinatusad virginemquidilatum eum ex divinitatis constat habere substantia quod :
usque adhuc divinae voluntatis hodie patefecit ar- vero nalus ex muliere, factus sub lege, quod igno-
canum, quod sicut aeternaliter a tota Trinitate pro- miniam crucis,quod amaritudinem sustulit passio-
visum est, ita nihilominus a tola TriniLale nuntiat nis id ex humanitatis processisse natura, nullus
;
adimplendum aitenim ; : Spirilus sanrtussuperveniet est qui dubitet. Porro si personae utramque substan-
in te el virius Aliissimi obumbrabil tibi, ideoque et tiara complectenli, quod speoialiter unius eat, toli
quod nascetur ex Sanclum vocabilur Filius Dei
te personae videris attributum, scias ratione assnm-
(ibid.). Itaque Tim verborum et ordinem studiosa ptionis, toli convenire personoe, nec tamen passiones
consideratione penseraus, quia scilicet primo Spi- corporis divinitati, vei humanitati divinam tribuas
ritus sanctus superventurus nuntiatur in virgine, majestatera. Quippe quod de virgine nasoiturum
eademque postmodum A Itissimi, id esl Patria virtute dicit AngeluB, Filiura Dei nuntiat appellandum
PATROt. CCI. ki
quamvia ei ex eo quod de vlrgine non possit
esl, A complacebat integritas, votumque erat ipsius, quod
hsec appellatio convenire ; sed divina bonitas non in ea natura erat,perpetuaeconlinentia8 sanctimonia
aoluit nominis detrahere dignltatem, cui communi- venerari ? Quod si a minoribus ad majora trahatur
candumdestinaveratejusdemsubstanliseveritatem. exeraplum, aliquid fortassis expressae similitudi-
Ad quod sane post mulia leinpora novissime con- nis in C«cilia virgine poterit inveniri, quae cura
summandum, ad expertem oranis concupiscentiaB familiari volo perpetuae virginitatis munus velut
destinatur, cujusdenuntialionevotumperpetaaevir- holocaustum quoddam Doraino consecrasset, cum
ginitatis firmatum est potius quam sublatura, cum Tiburtiotamen amicorum interventu contrahere mi-
virumejus Angelus adsimilemformassetassensum. nime recusavit, fiduciam habons in Doraino, quod
Nullaque hinc vel inde carnalis commercii residet divina devolara in ea pudicitiam sapientia conser-
affectio, sed ad custodiam et obsequium virginilatis varet, el humiliter parentum desideriis acquievisse
el virginis se congaudet fidelis viri devotio praeele- Caecilia videretur.Cantantibus organis igitur dum
ctam. Igitur ad praeparatum sibi prudenlera Spirilu juvenis pra;destinatus ad vitam ad nuptiales festi-
:
sancloeonjugium,securavoli Virgosancta procedit, natamplesus, et ad optaium thori virginalis anhelat

etsacrianirnorumpotiusquamcorporumfoederantur ascensum, illa procedenlibus de conscientia voli
amplexus. Sane in contrabendis ab initio sponsali- suspiriis el precibus implorabal a Domino, nc ad
bus alia viri fuerat fortassis intenlio sed edoclus; confusionem spiritusel corporis ipsiusmacula qus-
ab Angelo, statim totus ad perfectae continentiae libet concupiscentia; carnalis obreperel, sed oorpus
transivit affectumûl animieorum pari iovicemsi- prorsus intactum sincero spiritui conservaret. Cura
militudine responderent, nequasi dissidiura facere eo itaquequau transactione quadam virgoprudens
videretur diversarum dissentio voluntatum. Nemo sic amicabili compositione convenil, ut ipsum asse-
itaque dixerit sublala, sed subsecuto conjugio con- ruerit sibi ineamdem conservandae pudicitiae volun-
summata sponsalia, nec aliquid sacramenlo propo- talem, et purificatum aqua baptisraatis postmodum
siti sanctitate detractum est. sed eos ad mariialem perduxerit ad lauream gloriosi martyrii triumpha-
copulam invidua consuetudo condixil. Porro
viia; lem. Quis ergo dicat nou iatercessisse coniugium,
si noc vo-
nec opus intercessit carnalis comercii, si eis a carnali placuil abstinere contaclu, cum mul-
lunlas, nihilominus tamen constat esse conjugium, tosusufrequentivideamusin raatrimonioconvenire,
quiacontractusillenon traliitdecarniscoramisiione quibus vol nimia senectus, vel ilebiliias aliqua com-
subslaniiam, sed de sola legitime consenlientium mercii illius spem omnem abstulit et effectura. Ger-
voluntale. tura esl autem de rei subslantia non esse, quod vel-
Si igitur ad hoc neque concupiacentia, neque car- ut accidentale aliquid et adesse potest pariler et
nalearequirunturamplexus.atqueintercessisse con- C abesse, sanctiusque et sincerius observatur conju
Etat quidquid ad conjugiidesideratur effactum; ma- gium absqueeo quod sineculpa esse non potest, nisi
nifestum esl veros conjuges exstitisse, ut ille recte per bonum conjugii fuerit excusatum. Profecto cur
conjux debeat appellari. Quod si dica-
[vir] ct illa non saltem simile casus et voluntatis privilegium
tur non posse matrimonium contrahi nisicommu- cril,uteodem fungi concedantureffectu, cum necos-
nicato copuloe carnalis assensu, ne requisitum alter sitate impotentia; constringantur inviti, volunlaiem
allcri negare possit accessum : verum quidera si ea vero devotionis affectio el zelus sanctitatis inforraet.
conveniunt voluntate, et prseoptata futuras sobolis Quibus omnibus manifestum esl Angelura reote vir-
pignora contemplantur. Si vero conditioni huic reginem appellare potuisse, conjugeraque Joseph, nul-
nuntiarevel amore castitatis, vel impotentia quali- lura prorsus voto virginitatis viro volenti vim vel
1 et obsistente decreverint, legemque matrimonii in injuriara irrogmle sed studium semper cam omni
;
aliis omnibus constituant observare, individua vitae diligentiasediilus impendebat, utsuscepii ministerii
consuetudo, et dispositum alternaB polestatis obsa- munus laudabiliter sirailis et devotus impleret, do-
quium affectati contractatus format substanliara, cente eum frequenti angelorum commonitione, et
perpetuanique firmat sacri consortii fides et gralia omne opus sanctie seiulitatis dirigente semper in
etenim ratio assensura hunc cora-
veritatein. Quae D bonum Spirilu saaolo, cui est honor et gloria in
modare compellebat invito, cui perpetua virginis saecula saeculorum. Atoen.
173 TRACT. DE SCHISMATE ORTO POST HONORII II MORTEM. 174
AENULFI LEXOYIENSIS EPISCOPI

TIUCTATUS
DE SCHISMATE ORTO POST HONORII II PAPÊ DECESSUM.
k PRiEFATIO
Venerabili Dei gratia Carnoteosi episcopo Gau-
A Leonis in Italia preesul Romanus
assistat; ad resistendum Girardo vos reliquit in
indefessus
FniDO Roman» Ecclesire legato, AnNULPnrs archi- Galiia, ut sit capiti caput opposilum, et dextera
fliaconusSagiensis, clericus ejus humilis et devotus, d^xterae conferatur. Sicut enim Petrus schismatis
salutem. hujus princeps et auclor est, sic Girardus ejus inter
Ad expedienda iegalionis vestrae negotia nnn omnia principalius inslrumentum. In quo quid
est
negarem fulele ministerium, siadessem, pro vlrilna de fide et prudentia vestra sentiendum sit, mani-
exhibere, Invitaretenim me cumlaborantis EcLlc.-iae feste probatum est, cum nullura vobis preelulerit
causa communis, tum beneficiis vestris obstricta is, qui nec probaret ignotum, neque notum supra
devolio,tum Romani pontificis gralia,qua me fateor merita propriae virtulis efferret. Arbitralus est
arctius obligatum. Sed quia me in Italiam deside- virura quem cliaritas animarel, quem suscilaret
rata diu Romanarura legum studia deduxerunt, ioci obcdientia, quem scientia cogeret, cui pararet
quidem distantiacorpora!esubduxitobsequium,Eed fortiludo victoriam. Probavit in vobis in fide con-
.«piritualem non suppressit affectum. Novit enim stantiam,huniilitateminobsequendo, inexsequendo
intimus secrel» conscientis quam
pruilcntiam, in difficultate perseverantiam. Quis
testis, fidelis
Ecclesiw patienti compatiar, quam affectuose in „ vos hac ejus existimatione neget esse felicem ?
adversis prssuli Romano condoleam, qiiamque Quis beatum tanta ejus dignatione non dicat? Sed
obnoxie vestrum me tota mente judico debitorem. profeclo dignus mittenle nunlius, dignum susci-
Undenimirumsublataimpendendicorporaliterofficii piente mandalura, spes utriusque pulcherrima, qusi
facultate, slylum saltem continere non potui, sed tam celebrem victoriamcerlo spectat eventu. Vincet
in Girardum Engolismenscm, quod solum impen- cnim in vobis ipse, sed et vos vincetis in ipso dum ;
dere poterat affectus absentis, invectus, originem ipsc vobis autoritatem, vos auctoritati praestatis
nativilatis ejus, conversationis qualitalem, praila- obsequium.Vinceti3,inquam,etcaptivatumhoatem
tionis causam, quid agat, vel egerit ab initio tem- sedata Aquitania reduoetis ; ut per vos ei qui vos
pestatis hujus, servata quantum potui brevitate, niisitoblatus, ob novura crimen novo poenae genere
perstrinxi. Ad confulationem quoquo ejus stylo puniatur. Induraii enim cordis irapnenitentia, ve-
circa Petrum-Leonis liberius evagato, subjunxi de niam non merctur. Hoc autem pra;miura a vobis
persona doraini papae, de ordine electionis ejus,de bona- saltera voluntatis exposco.ut mihi tuucinter
favore principum, de populorum consensu, quidve eos qui modo quasi sub ducatu vestro militant,
su per hoc irrefragabilis omnium religiosorum probat sequi currum liceat Iriumphantis, et laudes vestras,
auctoritas. imo vincentis in vobis Ecclesia?, praeconia decan-
Opus autem ipsum praesumo majeslati vestra?, C lare. Valete.
fortassis impudenter, offerre, cum nullatenus ora- CAPUT PI\IMUM.
tionis jejuna3 macies mereatur in sapientioe vestroe Anxie te jamdulum, Girarde, sustiuui, dum ad
veni.''e conspeclum. Scio tamen quia saepius apud nos quotiJie llagitiorum luorura fetor ascendit, et
vos benignitas indulgentiam paril, qua.ii severitas aures nostras gravior sonus nequitiae saevientis
exaclissima,poenam. Qui cnim leviori culpte veniam exasperat. Silui tamen hactcnus dum poenitentiam
negat, causam quandoque gravioris imporlat. Si tuam credulus exspectator attendo, aut divinae
quid tamen in judicium libcat devocare, non de manus non eredo differendam diutiua ultionem.
qualitate operis, sed de opiQcis cognoscalis afTectu. Sed nobis circa te divina; longanimilalis et palientiaj
Hujus examinationis periculo rae securus cxpono, proponenda exempla, tuque seraper eo vehementior,
nec cognitionem formidans, nec latam ex cogni- in Ecclesiam Dei singulis diebus indefessus perse-
tlone sententiam. Quia licet rhetoricura colorem cutor insurgis. Quousque igitur abulere patientia
formel scientia non affectus, si non hanc peritiae Dei? Quousqne mentem tuam inestimabilis ista
laudem, saltem bonae voluntatis gratiara conse- CKcabit ambitio el a veritate pecunia3 sitis baec
;
quemur. Sed et hoo ad vos potissimum destinari inexstincta preevertet ; nunquid miseram senectu-
ratio postulabat, cum in eam causam cuncta D tem tuam, et instantera decrepiti corporis naturali
specialium allegenlur, qu« vobis agenda com- necessitate defectura, et hiantis sepulcri claustra
missa est. Quippe cum ad resistendum Petro- non vides? Non sentis superexcrescens cirea te
divins longanimitatis augmentum, Beternae tibi X rares, sed ut inde cooquirendi pecuniam duceretur
damnationis supplicia cumulare, ut nulla jam occasio, et adversus male suspicantem populum
eicusatio divinam minuerevaleat ullionem ? Totus mendax excusatio non deesset, dum quaesita recon-
eisecrandi corporis tui labor, el oiiura lota repro- ditur. Dicebatur ad
opus Ecolesiae poslulari, quid-
balK mentis astutiR, totum in hoc detestabilis vitK quid ad tuam cupiens avaritiam exitrebas, et dum
tempus impensum est, ul mililare pro Ecclesia unura de pluribus, de maximis minimum inipen-
videreris, et contra Ecclesiani dimicares. Nunc disses, volebas ut erogasse pariter omnia crede-
autem Deus consilia cordis tui, et
raanifestavit reris.
tenebrarura tuarum abscondita revelavit no dubia ; Ubi igilur tali in episcopalum sorte provectus es,
existimalione de te diulius hominum judicia falie- insolentia, quam ante pauperlas represserat, efTerri
renlur. Patet te proditorum Ecclesise fulsse, cujus ccEpisii ;
pelulanlia, quam privatug exercere non
te simulaveras esse patronum. Patet le venatorem poteras, bonos quos libuit insectari, rapinis et exa-
tantum fuisse pecuniae, qui venator conslitutus ctionibus exinanire provinciam : judicia sola mu-
fueras animarum. Sed quoniam animalis es homo, nerum compatione formare, coramutare rerum
carnosus perinde et carnalis, qute Dei erant perci- omniura slatus, nobilium labefactare fortunas ;
pere non potuisti, et invisibilia ipsius conspicere g nepolibus tuis, quos nalalissoli finibus eadem qua
contempsisti. Ne vcro adversum te hunc amini te causa depulerat, rerum tradere summam, et
lemeritato potius quam raiione videar suscepisse dignilatibus Ecclesiae sublimare, quasi Platonem
sermonera, placet operum tuorura mih; scriem scienlia, Catonem moribus, Scipionem genere su-
csplicare, quibus possis hominibus contempti- perarent. Quos illitteratos quidem et ad res illicitas
bilis, angelis exsecrabilis, Deo condemnabilis impudentius edlutmtes, obscuro loco natnra pro-
inveniri. duxit. De quibus, ne nova extra ordinem sumatur
Qualis igitur a primo pontificatus tui lempore oratio, dixisse sufficiat, avunculo dignos esse ne-
lueris : quid in principio orientis in Ecclesia tem- potes, quos tibi cum nalura consanguinitatis, lum
pcstalisegeris,quibu9eam posteaoperibusinfestare educatio, tum quod a tc sumebatur exemplum,

non cessas, ordine transigetur. Praetereundus est vitae siraililudine conformavit ut a natura prin-
;
igitur ortus degener, palernaeque domus farailiaris cipium, ab educatione promotio, ab exemplo am-
inopia, quae te totius natalis Normanniae finibus bitionis, avaritiae, libidinisque ducereturaucloritas.
abegerunt ut ad ignotcE genlis limina peregiinus,

;
Reliquis outem Ecclesiw dignilatibus et beneficiis,
et mcndicus aslares. Taceo [ignobiles pueriiiae quae in unum coaservare non poteras, eisderaque
qutestus, ignominiosam adolescentiae faraani, ju- p conferre, qui pccuniosiof, is dijjnior habebatur.
venlutis avara comraercia, ne aures eorum ad quos Non atlendehatur honestas, sed nianus onustas po-
ha:c scripta ventura sunl, inx sordibus inconti- tius exspectabas. Basilicarura dedicationes, bene-
npnlioB simul et avaritis polluanlur. Venio ad virilis dictiones altarium, sacerdotum constituliones,
Kialis tempora, 8ub quibus te in episcopum non eodem quo castera more tractasti, ut plane nihil
vila probabilis, non prEecedcns deliberatio, sed faciendum putares, quod non alicujus emolumenti
casus udduxit,et caecarum ex prajcedente di^cordia auspicalio praeveniret. Nullam virtulibus gratiara
mentium raolus irapellens. Dum enim adversum se rependisti,nullumquoquesuppliciuraviliisirrogasti,
eligentium mullitudo divisa consurgeret, diversa- neminem ad vitffl innocentiam intormasti.
sque personas alternus postuleret assensus, in te Si quis de incestu quolibet sonus emorsit si quis ;
voces omnium forluna convertit non quia in le : adversus immunditiam exarsit castitalis amore, in
satis coramode provisum Ecclesiae crederetur, sed est. Engoliamensera
silentiumte cohibenle redaclus
utexitum qualemounque tumultus offenderet.Maluil abbatissam quidam tuus archidiaconus gravidam
te scienter indignum pars utraque excipere, quara pravo fecil accessu. Porro facinus ingravescentis
privaluisse pars altera videri. Redit in raentem uteri tumor excedens, el naturalis etlectus aperuil.
raihi miserabile illud nefandissimuraque speclacu Quod dum propler insolentiam criminis, divinita-
lum, dura te prascurrentera multitudo reliqua se- ^ tisqueconteraptum civibus incredibile videtur, par-
queretur et lu clerum quadam celcritalo prsires ad
:
lurienlis abbaiissae gemilus, et novi partus cre-
cathedram, ne revocata ratione stolida mutaretur pundia fidem fecerunt. Universa igitur civitas ad-
impulsio,cum alii quidem trahi soleant, et ple- miratione perculsa est, qua cogitatura impatientia,
rumque compellanturinviti.Ea die de Engolismensi qua temeritale conceptura.qua denique impudentia
Ecclesia veritas et misericordia recessit, dolus im- possel esse conceptum, quod homo aniraarura cu-
pietaaque successit, rerura status in deteriora stos, episcopalis oculus, Ecclesiae colurana, spon-
mulatus nitorem snum singula perdiderunl.
est, sara Doraini, Virginum ejus malrem alque casto-
Imminutusestenim decoret cultus Ecclesiae^periit dem, non compellasset verbo tantum, sed opere
ecclesiasticiordinisvenerabilisillareligio;principum poluisset, et cubile patris anirao fornicantis in-
reverenda severitas, populique laudabilis honestas Irasset, eamque Deo, qus homini quoque tam con-
interiit. Ecclesiam quidem episcopalem de mortuis tumeliosaquamopprobriosae9t,irrogassetinjuriara.
aedificasli lapidibusi non ut domum Domini deco- Suscitat ad vindictam comes, cui eamdem germanus
177 TRACT. DE SCHISMATE ORTO POST HONORII II MORTEM. i78
sanguis conjunxeral abbatissam, et cutn in caput A diffusa materies, libera facultas, inooncussa fiducia
adulleri ferro prius animadvertere decrevisset, ad non deessel, quffisila et impetrataest Ecclesiae Ro-
te, ut canonice dictaretur sententia, accessit. Rem manae legatio. Angebat to hinc leesae conscientis
igitur patefacluruB, ter vocem in media narratione reatus exuberans hino comprovincialium episco-
;
continuit vir illustris, qui mentem auam contem- porumnota severilas,hino Burdegalensia archiepi-
platione sceleris, linguam relatione fieri sordidam gcopl Buspecta prselatio, quem loco confinera tua
judicabat. Explicuit tandem reraota quadam cir- non eemper opera ftfellissenl. Ambilio quoquetua
cumloculione qucd coeperat, ut qui serpentem, quasi quibusdam sibi coarctata videbatur angustiis,
prunasve reconditas diutius latere non sustinet, dura fauces tuas unius episcopatus spolia non im-
manu tamen nudarecusat utrumque,contingere,ne plerent. Ac si ergo omnia in episcopatu tuo com-
ve) uralur aitero, vel altero polluatur. Quis digna posilio plena firmasset, nihilque novi operis cosub
quanta principis fuerit
gatis laude efferre valeat in afTerret,eirecisti,ut quinquearchiepiscopatibus sia-
prima sceleris animadversione severitas quanta ;
in gulari potestale praeesses, el in ipsis vices Romani
ultionis exsecutione discretio; qualis in referendo pontificis exerceres. Iii quo quod RomanK Eccle-
modestia successit '? Qui» igitur hoo saltem exemplo siee subreptum est, nou credo mirabile, siin tanta
magnum g negotiorum multiludine, in tanto pondere rerum
in praesulerigorem justitiaenon exspeclet?
Stal in memoria Pontiflcis digna relatione respon- animus bumanus aliquando fatiscal, cum non sit
Bio. Replicabat comes rem non absque divino con- spirituum semper certa disoretio, per quam falla-
temptu, naturee contrariam, saBeuloque mirabilem cium votorum oompellatur indignitas, el reclis de-
contigisse; quam divinae etiam religionis ignara bitus commodetur assensus.Nec inconsiderate ta-
gentilitassupremopuniendamsuppliciodecrevisset. men, quantuiu humana poluit ratione perpendi,
Tu vero praeter aeiatis tuae debitunj, praster ordinis commissa tibi est qua;.sita legatio. /Estimabatur
et episcopalis officii dignitatem, singula verba quippe quod in episcopum non sortis eventu, sed
lasciviore prosequente cachinno, te saiie simplici- ratione promotus fuisses. Nec verisimile videbalur,
tatem principis non salis admirari posse dixisli, quod in eleotione tua clerum, principem, populum,
quod naturae contrarium diceret, saeculoque mira- in examinatione tua coepiscopos, archiepiscopum
bile, quod de viro feminaconcepissel «edin oppo- ejusdem cacitas impliouisset erroris. De operibus
;
sito stare miraculura, si de femina virum conlin- quoque tuis, nihil adhuc quisquam Romanus au-
geret impraegnari. O stupenda menlis obstinatio dierat quaefinitimis et remotis, his quidem astula
! :
detestabilis impudenlia linguse o digna deposi- dissimulalio, illis vero locorum distantia nullatenus
!
lione responsio Exspectabalur ut adversum faci-

1 es36 nota sinebat. Ad summam, ue veritatl dero-
nus exardesceretepiscopalisindignatio.sed ei quasi ^ gelur in aliquo, inerat tibi circa gerendas res nola
gratulanter lascivia senilis arrisit, et quod gravitate discretio, quam plurima sane litterarum scienlia
censoria punire sententia debuisset, nova Proleus confirmaret, et utriusque facundia sermonis oriia-
auctorilatefirmavJt.Non potea excusarequin populo ret. Quae quidem, quoties si non zelo charitatis
dederis cerlamsimilia faciendi liceatiam, oum sin- divina gratia largitur ingrato, in testimonium ju-
gulis ex ore tuo pendenlibus, novum facinus et stae damnationis adjuncta creduntur. Dum igitur
ignolum, nec verbo nec opere condemnasti, sed Rcuanus pontifex sollicitudinis sute pondus atten-
quasi lioilura arridentis facie praesignasti. deret, te in oneris sui participationem gratulanler
Quig igitur animi compos ex hoc reliquas tuas excepit, quem ministrum fidelem fore credidil, et
mentis et viae partes manifeslo noa leneat?Nun- prudentem.
quid enim si majoribus intemperans et
quis in Ab inde igitur inconcussae praerogativa polestatis
pelulantissimus invenitur, a minori crimine tem- armatus, libora in Ecclesiam Dei fucultate grassa-
perabit ? Quid ita? Quoniam qui ab incestu sacri- tus es, singulorum veldepopulando quidcm, velau-
legioque non abstinel, is ubi lusuriae flamma, vel gendo substantias, infimis surama, summia infima
avaritiae salia incensa est, fornicatione simplici, commutando, ut plane quasi forlunarum auctor
vel rapina, neo corpus inquinare, nec manus im- D existerss, quem de statu» sui qualitate vel laudare
plere cunctatur. Quid ad hoc?Quia qui alieni cri- poBsent omnia, vel causari. Ab inde tua diCfusiuri-
minis non offenditur spuroitia, sed exsullat, id in bus spatiis effusa cupiditas, copiosam rapacilati
propria voluntate noa damnabit experlus. Quid suae materiam non defuisse gavisa est. Quid ergo
igitur ? Nunquid si in gponsam Dumini zelare, si manifealas exacliones? Quid familiaria ob pcricu-
ipsius divinitaiig injuriam vindicaresprevisti, ciroa lum justitiae suscepta digpendia dicam?Quid gcne-
tuendas hominum nupiias uegligenler egissecon- rales synodos, quid fatigatas venerabiles ex remola
vinceris, et ipsoruminjurias non curssse ? Exstati regione personas edisseram, ut concilio praesidens
testimonium veritatis in simili. Non ditfere-
i ipsius generali amplitudinem tuaa poteslatis gloriabundus
tur quin fiat in arido, quod in liguo viridi Ceri inspiceres, el ambilioni aatisfaceret contemplatio
testinatur. Bubjectorum? iu quo opere quam perversa fuerint
omnia promptum estintueri. Ad hoc enim concilia
CAPUT II.
celebrari sanctorum Patrum aanxit auctorilas, ut
Ad hsc autem, uthisetiam operibus exercendii inde virtutum doctrina,malorumquecorreclio pro-
sum,perpetuadamnaretobscuritas.Suscepti8itaque
venirel, etvelut exercitus sui facultate conspecta, A
fidei sacramentis, ubi novus civis insitusest, factus
ipsam se pleniusEcclesiamalercognosceret, utad
versuin viliaseverius insurgendo, instantium bello- dignilate Romanus. Cumque ipsi numerosam pro-
rum triumphos posset conridentius auspicari. Te geniem series successionis alTerret, dum « genuset
vero ad hoc ea convocasse quis dubitat, ut cupido formam rcgina pecunia donat », allernis malrimo-
animo tuo, et libidini dominandi morem gercres ;
niis omnes sibi nobiles civitalis ascivit, machinanle
et cumsatielatem discrete singularum causarum jam humani generis hoste ut quasi quodam veteri
lucra non proestant, ipsam pluriura mulUtudo con- fermento, tota Romanae sinoeritatis conspersio cor-
gregata connaret? Proh dolor, et miserabilc caden- rumperetur. Ex hac ilaque diversorura generum
tis Ecclesia; delrimenlura I Videre mihi vidcor, le mistura, Girarde, Petrus iste tuusesortus est,qui
quasi taurum pinguem in subiimi synodalera cathe- etjudaicani faoie repra;sentel imagiaem, el perfi-
dram insedisse, dispositosque inlerius Calholicos diam voto referat et affectu.

ex ordine Patres quidquid in causis conscia veritatis Porro ipsum a cunabilis, ab ipsius nutricis ube-
protendat oratio,pari desperationelanguentes, sub ribus, apostolatui praesaga parentum destinavit am-
incerto rueutis sententia; fluctuare. Malos vero bitio atque post prima litturarum rudimenta do-
;
quanto impudentius quidem, tanto animosius in- g cendum delegavit in Galliam, ut illius regni bene
sistentes efTerri, quos polliciti vel collati rauneris volentiam ipsimorum, linguaeque conformatio vin-
confldentia suscitat et inducit. Quod non sine quo- dicarot. Totiua igitur annis pueritife suee, ut hone-
damindignationis motu mihi mente reformo ; dum siius inhonesla dicantur, ad omne se quod alteri
intemperantia; recordor impensum, quod ad
luae collibuisset exposuit, metuque Romani nominis im-
decorem Ecclesiae noscitur institulura. Pervulgatus portunus exactor, alienis adolescere non refugit
est conciliorumhonas, et dignitos abrogata, quibus expensis.Et tamen haicaliquantulummodestius ex-

te prssedisse conslat, et nova gentibus Romano actasunt, dum ipsum disciplina scholaris inhibet,
raorte decreta formasse. Super quo graviler indi- et quotidianae praspedil instantia lectionis, elquae-
gnatus, festivesimul et honcste senex Venetensis dam crimina naturalis irapotenlia removet ab aetate.
illuait. Iscum ad quoddam coucilium tuum inter At vero poslquam adolescentia et peccandi facul-
coepiscopos vocatus adesset, pastoralem virgam, tatem, et licentiam fecil liberius evagandi, si qua
rudem et incompositam praetulit, indumenlo veteri, superbia, si qua petulantia est, tum vere ipse su-
quodmultajam scissura rupissct, araictus.Interro- perbus et pelulans omni iatemperantiaa sese satis
gatur igitur curin tara vili et irrisorio habitu pro- impudenter addixit. Profecto cum in bis operibus
cessisset, libertate oonscientiae munitus : « Tale neo Deura dignaturrevereri, nec horainera, tantam
inquit, concilium talis decet ornalus. » sibi suscitavit infamiam, ut ejus ortu, ambitione,
Qualis ab initio pontificatus tui exstileris, minus vitaque pra:cognitis, ipsum esse Antichristum uni-
pleno, sed veraci sermone digesluraest; nunovero versitas gentium passira crederet, el publice testa-
quidegeris dumadversus Ecclesiamprocella tempe- retur. Augebut fidem, quod ex Judsis ortus quod ;
statis insurgeret, consequenteradnectendum est. totius mundi dominium RomanaBsedis auspicabatur

obtentu quod vitiis deditus, infamiam nulla virlute
;
CAPUT III.
rediraeret, et quod infinitara patris et avi pecuniara
Cum sublatus e medio bonaa memoriae papa Ho- deinceps possessurus esset. Ipse autem adeo hujus
norius, terrae corpus, ccelo spiritum, sua singulis noroinis gloriabatur opprobrio, ul etiam ruina orbis
debita resignasset, eique successioue dignum ca- non erubesceret appellari. Tcstis est Vizeliacensia
nonica subrogassetelectiOjEcclesiamDei Pelrusille Ecclesia,apud quam dum veteres ad innovandum

Petri-Leonis invasit. Placet hocloco mihi utriusque ipso audiente diruerentofficinas, ad contemplandas
personae describere qualitatem, utde duobus si- parielura ruinas seseduci propensiusexigebat. Per-
milem similis elegisse proberis, et cunctatusque cur id videro tam sedulus exoraret
cupidum eupidus ;
adorasse. Parcendum tamen est obsceaitati verbo- quoniam raagnarum me, inquit, rerum ruina dele-
rum, dura Petri vitanarratur, ot rerum veritas ser- D ctat, eo quod orbis ruina futurus esse prajdicar.
monum pallianda decore, ut honos habilus hune- Post h«c habitum quoque monachatus excepit, ut
slati legealium videatur. Libet igilur pra;terire vilia mentis ovino velaret amiclu, opprobria vita;
aatiquam nalivilatis ejus originem, et ignobilem prffiterita: Cluniacense nomen obnuboret, et virlutis
similem prosapiam, nec judaicum nomen arbitror existiraationera bonorum societas quaesita referret.
opponendum, de quibus ipse non solum raateriam In quo etiam ad haec quae in futuro sibi mens pra:-
carnis, sed ctiam quasdam primitias ingeniti con- saga spondebat, Cluniacensis Ecclesias venabatur
traxit erroris. Ipse enim sufficicns est et copiosa auxilium, eo quod inter Ecolesias Gallicaaas uuUa
materia, neque quidquam domui ejusipso lurpius sil noraine religionis illustrior,nulla consiliidiscre-
vcl esse vel fuisse conjecto. Cujus avus cum iucesti- tione prudentior, nulla promplior ad obsequia cha-
mabilem pecuniam mulliplici corrogasset usura, ritatis, nullius in gerendis rebus auxilium vel
pusceptam Circumcisionem baptismalis unda da- promptius, vel efficacius esse potesl. Reversus de-
ranavit. Pudebat eum impolentiajsuce potius quam nique Romam, illi venerabilium seniorum sacro-
erroris, ac genusejusinfidelilatis opprobrio confu- sancto conventui, annitente patre fratribusque.
;
181 TaACT. DE SCHISMATE ORTO POST HONORII II MORTEM. 182
conjunctus est ; et cardinalisfactus, honoralusno- A Profusa vero convivia tanta libidinum spurcitia
miQe, lituloque ditalus eal. Nullus quippe fortassis sequebatur, ut ab ipso passira quidquid occurrerel
ad aures summi pontificis infamiae Pelri furaus adiretur. Sonorem Tropeam (sed nec dici fas est !)
ascenderat, eoque tanti viri sublimitatera singuli bestiali polluisse narratur incesiu; et ex ea abo-
reverentes, sanctis auribus perturbare turpia retbr- miuabili prodlgio eosdem sustulisse filios.quos ne-
midavit. Sub hac igitur ignorantia, dura in ipso potes, nepolum paler, filiorum factus avunculus,
monachalis habilus, dum sacerdotii sacramentum, 8ic nalurae jura confudit, ut eosdem sibi invicem
dum parentumvis allenditur, exceptus est sub Pa- fratres faccret et cogoatos jam nec Judaeus quidem,
;
Irum sileatio, non assensu quibusdam patriae po-

;
sed Judfeoeliam deterior. Nulla sexuum, nulla loci
testatis timore vel amore silentibus quibusdam ;
vel temporis, nulla professionum. Sed baec silere
vero aperantibus meliorade reliquo. Quoniam ha- decenlius, ne si haec ipsum indifferenter excepisse
bita inter bonos couservatio quosdam quidem corri- protulero, honestius potuissct silentio praeteriri.
git et emendat, alii pcenam ex transgressione timen- Sic actuindomi,necab eisdem legationum tempore
tes, necessilatis abslinentiam convertuntin since- temperatum. Ut enim turpiora praeteream, circum-
rum voluntatis allectum. ducebatur puella, cui in froudem videntium adole-
Deinde ad diversas partes functus legationis offi sceniis speciem vestis et tonsura conferret, quiE
cio, cupiditati suae potius quam justitiae salistacere singulos eestus toleraret.singulos solaretur affectus
studuit, adeo ut illl ea lantum bonos exitus ba- Eo gratior, et quasi quodam novitatis affectata rai-
buisse negotia viderenlur, quie mercea adjecta, et raculo, quod dum virum facie, reliquis mulierem
marsupii pleuiludo subsecuta probaret. iJbi ergo partibusexhibel, uterque sexus ipsi iu eodem cor-
nullis intervenieniibus causis, nulla rapiuE praesta- pore videbatur exponi. Testis est Montispesulani
batur occasio, tuoc exactio blanditiis, vel commi- populus, et circumjecia proviacia se vidisse. Ad no
natione plena noa deerat. Bina singulis diebus satietaiem prsstaret idenlitas, quaerebantur et
Bumptu plurimo convivia parabantur, tantusque alia;,quarum ipsenocturnis fungeretur amplexibus,
ciborum luxus et superfluitas erdt, ut ad exqulsitas quibus ipse se papam futurum In ipsa turpi com-
ferculorum vanetates, solllcitari plerumque figulos mistionejactaret.Multa InGalliis sunt et Aquitania
oporteret, et Ignotaa composltionis nova vasa for- civitates, qua id apud se dictum certa fide testan-
mare. Docebatureteuim figulus amphoras flgmento tur. Gratulare, inquit, in tanti te viri devenisse
plasmare mirabili, quibusad simllitudinem solii per complexus, quem papam futurum lotus orbis ex-
transversum mediuin discrimen inesset, statusque 6pectat.Nunquidapo3tolatusgraduin,Pelre,tibitali3
superior repoaitis escis, fumum per modici oris re conversatio promittebat? Nunquid dispensalores
spiraret angustias, inferior vero pars cancellatia C doraus suae Christus EcclesiEC spousus el defensor
arcubus undique perforata pruuas clauderet ;
qui- hoc verbo docuit, vel monslravlt exemplo? Eslole,
bus Ihuris copiamtandiu sollicilus minister infun- inquit, iaiit-li, quoniam ego sanctus sum (Gal. iv).
deret, donec coctis cibis odorem ipsuin transferrel Qui igiiur successurus esl Christo, oportet eum
cocus artifex in saporem. QuiE profecto gulositas sicut llle ambulavit, et ipsum ambulare. Si quis
naturam prorsus humanltatis excessil. Humanorum autem post ipsum iturus est, abneget semetipsum,
quippe sensuum perceptiones naturalis ratio certa etloUatcrucem suam.et sequalur ipsum {Malth. xvi).
lege discrevit, singulis slngulas rerum qualltates Crucem vero non tollit, nisi qui castigans corpus
assigaans : nihilque confuse alicui commune cum suum, et in servitutem reJigens (/ Cor. ix), in
aiio dereliquit. Hic vero dum thurisodortransfertur comessationibus et ebrietalihus, in cubilibus etimpu-
in epulas, quod odoralus est, gustui viadicalur, dicitiis (Rom.xiu), legemOei, nequaquam dissolu-
fitque ia rerum i|ualitatibus igaota confusio, et in tus, excedit. Ipsum non sequitur, nisi qui divinis
sensuumperceptlonibus oommunicationon naturae. inlentus operibus ascensiones in corde suo dispoait,
Quod divino etiam oon potuit carere contemptu, donec devirtute in virtuiem videaturDeus.Tu vere,
dum in hoc ardenti gulae peregrinus sapor exqui- Petre, cum de vitiis casu conlinuo devolvaris in
ritur, quod sacris adolelur altaribus, quod ad si- Q vitia,el signatum super te lumen divini vullus ob-
gnum Ueitatis in Christo praesaga trium^Magorum tenebres, deformata jam divinitatis imagine, et
devotio praesenlavit quod solum utrius legis tem-
; ipsius sirailitudine flagitiis offuacata, qua temeri-
pore de terrenis rebus gratum Deo esse et fuisse tate Christi successor esse praesumis, cujus prius
creditur holocaustum. Taceo quod haec effusio non sirailitudinem non assumis ? nulla enim conventio
apud divites taatum, sed apud iaopes Gchat Eccle- Christi ad Belial, nulla lucis ad tenebras communi.
sias, quibus postea idlueremultisjejuniis el algo- catio.
ribus oporterel. Gumquo pauperes episcopos, vel CAPUT IV.
abbates profusioribus quam domi didicerat, vexas- Hic est ille, ille tuus papa, quem
Girarde,hicest
setexpensis, in ipsa ecclesiarum ornamenta satis recipis, quem fidelium
universitati solum decens
impudenli sacrilegio grassabatur, utplane sponsam caput assignas, qui sponsus Ecclesiae, qui Christi
Domiai spollare, suisque privare moailibus ausu vicarius, qui Petri successor, vitae forma fidelibus,
temerario videretur. gregem verbo praedicationis instruat, etistius scili-
,
183 ARNULFI LEX0VIEN51S EPISCOPI 184
cel operationis exemplo. At vero quis sit istequem A, adverteret : neque quidquam cujuslibet laudibus
reprobas, consequenter allende. Si genus ejus re- ipsius praelatio derogaret.
censita nativitate disquiritur, fidelis natus ex fi- Postremo si non ille humani generis perfidus ad-
delibus advertetur. Si parentuin in ipsius educa- versatorin Pelro Leonis Ecolesia Dei praestruxisset
lionc vel doctrina consiliuin, ut habitaret iu domo insidias, nulla jam post papam Honorium de suc-
Domini omnibus diebus vila; 8ua3, et videret volu- cessione quaestio superesset, cum vir uuicus unicas
ptatem Domini. Si persons qualitas ut prius ha-: dignitati divina jam videretur providentia pr.-efor-
bituJo corporea describatur, vir slaturae mediocris, raatus. Ipsum euim hoc divinitalis consilio talem
quem nec abjeclum brevitas, nec immanom reddat constal esse plasraalum, uldum adversus Ecclesiam
immensas quantitatis excessus. Apparet in oouiis vis hujus perseoulionis insurgeret, esset qui se tem-
ejus et vultu robusta simplicilas, et qufe castitatera pestali sui securus opponeret, et inter tluctus peri-
animi probet vereouudia faciei. Quae profecto facies clitanti naviculae subveniret.Gumqueipsum ad hoc
tanla dignitate resplendet, ut et ipsi quamdam re- onus omnium pene conscientiadestinaret, ipse sibi
verentiam ingerat intuonti. Ei quoque hanc inler jam adeptffi dignitatis locum nequaquam videbatur
cietera munificentiae sua; dona specialera gratiam explere. Dese cnira ciira suara credere facultatem
vis divina largita est, ut omnes se videnles man- r» judicium sapientis est. Quodipsedese satia eviden
sueta sibi benignitale conciliet, ct dilectionem solo ter edoeuitjdura ipsum eligentium corona clauderet,
nanciscatur aspectu. Ipsius etenim oculis divinum et ad aposlolatusfastigia vocaretur ; instabant pre-
quiddam superna bonitas inspiravit, quod plenum cibus,et reolamantera lacrymis obsecranteSjinjecto
gratiae, quod reverentia dlgnum, quod honori con- pluviali renitenlcm manibus etiam comprimebant.
gruum generaliter arbitretur. Vox blanda; sed non Cumqueipseinjectarasibivestem secundo (ut aiunt)
in nimiam tamen resolutamollitiem, ut et suavitali totisviribusobsistendo rupisset ; illique nihilominus
favor, et magnitudini non desit auctoritas. Continua instandum crederent, si quid sanctis electionibus
vullua alacritas, risus in sermonis excursu saepissi- creditur, timuerunt,ne inter manua eorum tanla
mus, tanta lamen habitus honestate, ut verborura reluctalione et compressione fatigatua obirel, et
vultusque possit augere, non minuere dignitatem. sulTooatam singuliibus animam protinus exspiraret.
Quod quidem eo magis allicit intuentcs, quoniam Manibusigilur,doneo raodicura respirarel.inhibitis,
id in ipso quoddam illiusaeternce jucunditatls vide- dumterliuraex longinquo pluvialo requiritur, inter
lur inilium,cujua eumin ipsocorporequasdam exi- rorantes adhuc lacrymas, et erumpentes usquequa-
atimo primitias accepisse. que singullus.sioafTaturastantes Expediret instans
:
Al si consideretur integritas,
vitas
U et a primis
. 7 ,,
negolium
" O exclusa animorum afTectione traclari, ne
annia sub examen omnia redigantur, nibil deforma- *-
oharitatera zelus alteruter impediret, et generale
lum crimine, nihil infamia condemnatum. In eo commodum odio familiari, vel gratia in oppositum
enimnil illiberale pueritia, niladolescentiafluxum, verteretur.Saepiua enim praeoooupatas mentesfallit
nil juventusinfame, nil virilis astas edidil indeoo- aflêctio, ut et dignos odia reprobent, et indigni
rum. Inconcussafidea operationi bonae fundaraenta suggerente gratia pra-ferantur. Quam quidera gra-
prsslruxit. Consilio providus, benignus, alloquio, tiam in hoc vires sibi video vindicasse prtecipuas,
facundia celebris, quara nec verborura fastus ela- ubisolaoblineredebuerat expensa pari lance ratio
tam, nec mullitudo faciat effluenlem. Tantumque meritorum. Nara ubi me pari voto contenditis tanla
apudonines bonaB existimationis servabatur et gra- pneficere dignitali, profeclo non obtinet examinalio
tiae, ut quod alias perrarum est, csaet ei ante ele- meritorum, palamquo prEvalet indulgentior gratia,
ctionis ejus lempora nullus hostis. Cibi, potusque quae me vobis nuncet hactenus inimperfectisnperi-
tanta sobrietas, ut illis non fastidiura, sed abstinen- bus aoceptabilem praBstat. Per quam etiam olim
tiasmodus terminatoras&istat. Vestitus autem apo- huio sanotome voluistis inesse consortio, quera de-
atolalua tempori aane conveniens [quem nec pro-
; jeotum inferius longe morura qualitas amovisset.
fessio clericalis excluderet, cardinalatus dignitas Quem taraenlocumetsi virnuUius virtutistenuisque
non horreret. Quibusenimimpr«sentiarum veslibus D aoientiaeinipleret,vestrainfirmitatemmeamsapientia
induatur, jam non ex ipsius pendet arbitrio, sed supportabat,quos ejusdem sollicitudinisidemDomi-
Sanotorum Patrum antiqua constitutione decrolum nus in eadem paritate fecit esse ministros.Verum,
est. Prajdicta vero cardinalatus dignitas, ab ipao oportetnuncex meritis, non ex gratia judicare, neo
non impetrala quidem, aed ob vitae mundioria et graliosum tanlum, sed et dignum constituere sacer-
scientiae pleniorismeritum, ultro dala. Cujus ma- dolem. Hio enira nullum capietur ex paritatesola-
neria sic geasit officia, ut auis ipsum laudibus am- tium, ubi conaortem muneris praerogativa singularis
pliaret. Piebal bonos titulia suis possesaoria illu- excludit. Exoludatur ergo benevolentia, etpersona
Btrior, neo tantum propria, quantum adminiatratio- comparetur officio ad quod vooatur vita probabilem ;
nis aua; gloria prasfulgebat. Adeoque ceeteroa egre- scientia preeditum, celebratum fama tantus honor
gia2 prajrogativa bonitatis excesserat, ut uec rcslare exposcil; ut ipsi divinura favorem probabilia vita
locuB invidiaB videretur, eoque plane quisque suos conciliet, gerendorumfacullatem acientia oonferal,
ad aequalilatem ipsius aspirare non posse conatus etnominiscelebritateclara coroparetur auctoritaa.
MORTEM. 186
185 TRACT. DE SCHISMATE ORTO POST HONORII II
Quales ex hoc ipso numero promptum eat inveniri. A. delis populus iuveniret. Super quo
supremum sibi
in te constiluit Ecclesia sancta consilium ut taa

Quis ego sum, sub cujus arbitrio rerum summa ;
tuoadniteQte studio liberetur.

verseturV Quis, inquam, ego sum, quem papam regatur providenlia,
Roma salutel; qui non inter primos duntaxat, aed Aluit haeo te, et cum in aliiiuo tui non egeret, e.x-
etiam primorum primus assigner? Indignum qui cepit, ut in sumraa tranquillitatesuis educaret ube-
prslicit, aflicit iujuria dignitatem. ribus, et proprio foverel amplexu. Nunc mutuum
Talia diceutem, et adhuc dicturura plurima si postulat, et suorum repetit prasmia meritorum, ul
scilicet in necessitate subvenias, et oppressae
prae-
liceret,hoc sermone ccetus assislentium desperatus
ezcepit. ExcusalionumdispeQdia periculura immi- staro subsidianon recuses. Nunquid matrem cla-
nens, el articuius necessitatis eiciudit.Stat enim ia mantem non Numquid non solaberis deso-
audies?
insidiis leo paratus ad praedam, ocoasionem, sicul lalam? Nunquid non exaudies exoranlem ? Nun-
quid postulatam manum labenti coram te non
por-
etipse nosli, praeatolatus a puero,cuju3 si non prae-
teniatur assultus, si nouimpetus obtundatur; nulla rigens sustinebis ?

jam libe 'itis spes, nulla prorsus honestalis disci- ,\t vero praetendis el iodlgnitate tua subterfugii
ptina reiinquitur ;
antiqua Ecclesiae Romanre dig- causam, quasi nosprudentiamtuam,et singularium,
nitas occidit, ipsius gloria commutalur opprobrio, g partium vil» suce merita nescireraus. Profecto si
videreris
et formiilata extremis horainum potestas verlilur in te dignum crederes, hao ipsaaestimatioue
pari-
conteraptum. Si enira esl ille, sicut equidem est, indignus. Dicis quoquenullum sperari hice.v
et obse-
vitaoonlemptibilis, etpollutu3infamia,rL'StatutcoQ- tate solatium, quasi ab inferioribusconsilia,
temptura potestss ipsa contrahat ex persona. Quis quenlibus auxilia nequeant exhiberi. Nunquid illud
enim bonua subesse non recuset infami? Quis ad praecipuenobisonusincumbit,cum velut inhumano
honeatatemcoarctariinhonestiorisarbitrio non refu- corpore, i3quipraesidetcapitisformam,membrorum
let?Si autem honoristeritedeferendus est digniori, reliqui similitudinem gerant, ut qui praest
nulum
profecto apud omnes infinilorum criminum Petri adhibeat.difticultatesexpediatobsequentium labor?
prselalio nos condemnat. Arguemur nimirum de no- Revereriselianipudorelaudabilisubiretaniaefastigia
biaturpioraconfessi, quam de ipso fama vulgaverit, dignitatis, in quara suprem» regni et sacerdotii prK-
At
sinobis ipse quasi digaior antefertur. iEstimabitur rogativa mirabili faedere copulata conveniunt.
ad [periculum potius
etiam non displicere nobis, quod neu in altero nos nos, non ad honorem le, sed
damnamus, sed et suslinentes, crimen consensus invitamus. Nec enim sumus ignari, quid adversum
incurrere, et rei veritale, et existimatione publioa no8 adversarius machinetur. Jam striagit gla-
ille
convincemur. Fuit, fuit hactenus h«c Romana Eo- dios, jam sagittas acuit; nec viam sibi
ad aposlo-
clesia caput orbis, penes quam constantissima (ides,

^ latumpatere, nisinostrisansuiniseffusioQeconadil.
auprema potestas, honestas incomparabilis, incon- Quantumcunque tamen discrimen nobis mortis im-
cussa severitas, gerendorum summa discretio, et mineat, maluimus sanguinis nostri mercedem de
nota toti mundo pietas viguisset ; fuit, inquam, fuit manu divina requirere, quam de manu nostra san-
haec olim lerror imprcbis, bonis in tranquillitate guis Ecdesia requiratur ;

quamvis te mortis socium
praesidium,innecessilaterefugium8ingulare;acujus qusrimus, imo volumus etiaui praecursorem. Expo-
integritate minore» Ecclesiae vires suraerent, et velut natur jugulustuus sicut nosler ad victimam,
nequo
ab illaeso capite membra sauciasuaesortirenturinilia enim negare spiritum, cum re-
fas esl, ei qui dedit
sanitatis. Nunc aulem instat et a fide discessio, et poscil. Si quid igilur te raatris desolatae calamitas,
omnium bonorum si quisullus

antiquae desolatio potestatis, et ; si quid inundans assistentium fletus;
ejus casus manifestus apparel, dumhomo peccati, honeatatis amor, si quid virtus obedienti<e
movct,
perditionis Glius revelatur, ut adversetur, el extollat acquiesce. Siacquiescis,exhibcmus obsequia sire- ;
le supra omne quod dicitur Deus, aut quod colitur, cusas, exigimus de inobedienlia pcenam. Eadem
ut in lemplo Dei sedeat oslendens se quasi ipse sit enim quaePapaesuperstitisest, ipso decedente penes
Deus (II Tkess.Apostolo itaque manifeste di- „ nos prscipiendi et ulciscendi quoque consistit au-
ii).
ceQle cognoscimus, quoniam vel ipse Antichristus ctoritas, doneo alius inducalur.
est, vel in ipso nobis antichristi tempora prspa- Hisdiclis, parabant excommunicationis promul-
rantur, cujus idem praeambulus et minister emergit. gare sententiara, allatum interim es longinquo plu-
Ecce enim jam jam intrusionis suae coraparat adju- viale manibus otferentes. Quid faoeret? leaturet
prffi
torea, et conspirata in Ecclesia Dei factio convoca- ex fuga subsidium? Atillud continua seniorumco-
tur, quam illi genus, potentia, largitio, promis- rona claudebat. Postularet inducias ? sed quoraiaus
aiones, et scelerata dudum conjuratio foederavit. impetrarentur, dilalionem rei instantia Petri ma-
Destitulas pastore lupus oves aggreditur, et va- chinamentanegabant. Negaret 3emper?At illi gladio
cuam sedem primus properal usurpare, quod aubro- spiritus immiaebant, anathematis poenam
protmus
gato pastoro praesumere foraitaa non auderel. Non intentantes. Dum ergo sibi videtur inter geminos
lege
enim cum abesl Moyses, vitulus conQatur a
nisi mortis conclusus angustias, alterique eorura
corporalis
populo. Ad quod tamen si ipsum^postea lemeritas necessitatis obnoxius, discrimen periculi
experiri sen-
- ambitiosa compelleret, saltem quem sequeretur fi- excepit quia dum respuit anathemalis
;
187 ARNULFI LEXOVIENSIS EPISCOPl 188
tentiam, insidiid, irao potenlis sese Pelri-Leonis A urbem usque ad fines terrae tota jam fere
el extra
objecit. In eo aulem quo ordine sequeuti die Petri Patrem conliteretur Ecclesia. Sumpta igitur ex
processissel iutrusio, non diulius immorabor, quam Magni Leonis papaj decrelo seolentia, ubi se par-
ul dixerim virum turpem, fcedatum infiimia,;publica tium vota diviserant, visus esl illis jure canonico
existimalione damuatum : poslerius a et pa- praeferendus is, qui majoribus studlis juvabatur
rentibusessepromotum.Ad tepotissimum.Girarde, et Qua nimirum ratione cum in papam
meritis.
revertar, ut quid egeiis orta tcmpcstate cognoscas, Innocentium inspirante Domino convenissent, ipsi
et aures luaj eorum qiisc raale gcssisti coutundanlur statlm de obedientia tua, el debita subjeotiones cri-
auditu. psisti : postulasti tamen ipsius honorari rescripto,
CAPUT V. et munus legationis babitae conflrmari. Visum est
Nuntiato in Galliis scbismate, dum pro partibus Simoniacum, favorem tuum redimere legationis
vario favore multi raulta loquuntur, fidelisque po- officio et cum ipse partes illas visitare sub eodeui
:
pulus ancipiti raptatur errore, primus regnum Ga- tempore decrevisset, nullus locus poteral sub ipsius
tbolicus princeps rex Francoruui Ludovicus occur- prajsentia restarc legalo. Neque enim legatua pr«-
rit. Is vocatisepiscopis, elomnibus qui probalec re- sentis personaj, sed absentis explet obsequium.
ligionis in Galliis habebanlur, convocato etiain n Jamque lantus ad Homanas aures malae admini-
clero regnique majoribus, concilium staluit gene- slrationis tuje clamor ascenderat, ul esset de eo
rale. Cumque se Petro-Leonis ob sua el patris obse- quod olim irapelraveras pcenitentia major, quam
quia falerctur obno.îum, nibil tamen super boc cel- ut nioJo restituereris afTectus. Tulisti repulsam gra-
situdini regiffivoluit arrugare. Episoopis et patribus viler, et mulilata potenliae tuie cornua doluisli.
qui es monastica religione convenerant, omni tra- Atque inferioribus antea modo factus inferior, ot
dita polestate, ut eis, et in eos omnis diflinitio velut in senectuie reputatus inulilis, consueti benc-
conferrelur ; eo quod penes sanctos episcopos Ec- ficii finem, rapinae ratus injuriam, temerariae suc-
clesiaj dispensatio tola consistit : et abbates, quos census es ultionis affectu. Quoniam dum repulsa
divinitatis conlemplatio recreal, divina Ijtere con- ministrat iracundiae causas : et innata dedignatio-
silia noQ creditur. Cui consilio quoniam interesse, nem parit elatio ; addidit ambitio ccecilatem, quae
Girarde, noa poteras, cum litteris, tuae deformitatis quidem res cum otia nesciant, et a suis effectibus
imagine consignatis nuntiuin destinasti. Utramque vacare non pcssinl, conteraplum jam susceptae par-
lc novisse personara, el electionis ordinem plenius tis dedignatio fecit, indiscretionem coecitas operata
exquisisse, procul dubio cum Innocentio papa stare est, temerarios ausus iracundia praeformavi'.. Spreto
juslitiam,eoquod plane vir esselhonestatis egregiaj; igitur eo quod recte susceperas, et indiscrele con-
ctipsiuselectio primaterapore.etapraecipuis Roraa- C versus ad aliud, temerarie prioribus contraria

iiae Eoclesiffi fuerat celebrata personis. Porro Pe- concepisti factumque esl quod iii rebus saepe con-
;
Irum per opulentam manum Calhedram posterius lingit humanis, ul circa rem propensius affectatam,
usurpasse, virum adeo vita reprobatum et nomine, spera praecipitem desideria concepta firmareut.
ul si ipsum etiara quKlibet electionis forma defen- Misistilegatum Romam, qui eidera quem jam dcvo-
deret, promoveri tamen vits qualitas, et infamia veras Pelro favorem tuum venalem, pro munere
rainime sustineret. Id tibi, el tuae legationi subjectis legationis offerrel, et similera sibi ministrum do-
ratum fore; idque cum Lugdunensem, tum Vien- mino foederaret. Expletum est sine dilficultate
nensem Ecclesiam, tum totam fere Italiam ab ipsis commercium et dum te coecitas indisorela con-
;
urbis mcenibus excepisse. Aderant autem ibidem ducil, ministrumte schismatis addixisti, ut inutili
venerabiles quae Romae fueraut sub eadem tempe- privilegio donareris. Forraata est tibi, sed inanis
state persona3,quacrerumseriem plane cognoveranl, nova legatio, et quidquid ab Alpibus usque ad fines
prajsertim qua3 oculala ride singula percepissent. Occidentis interjacet, tuae ditioni sed iuefficaci
Habebantur quoque super hoc ipso et aliarum qua3 donatione subjeclum est. Et neexcedenti ambitioni
non aderant ultro delegata testimonia: simul ei per- tuae fortussis angustior praedictorum finium prs-
suasiones personarum, quas spiritura Dei habere D scriptio videretur, adjectum est, ut ubicunque
certas fides esset, cum
hoininum sensus in
tot calcarel pes tuus, ibi esset legatio tua. Invenisti,
eamdem forte confluerent voluntatem. Sicut enim Girarde, homiuem de alieno munificum, sed si rei
una bonorum fides est, sic et spiritus unus malo- : fructum diligenter attendas, dumtibi rescribuntur
rum vero spiritus multiplex, et voluntas ambigua. maxima, minima recepisti. Nihil enira libi Pelrus
Tandem ergo favore diviniiaiis multis lacrymis impendit, nisi quod nec ab ipso nec ipsius potest
implorato, dum utriusque persona; merita et pro- nomine possideri. Implevit tamen aures tuas spa-
sequentia partes studia conferuntur, inventus est tioaitas circumsciipta terrarum, et cupidilatem
Petrus iudignior adeo, ut ex ipsius comparatione tuam rei qualilas aestimala solo statim gaudio sa-
alteri personae irrogari gravis injuria videretur. tiavit. Sed ambitionem tuam dignissimus excepit
btudia vero partium lanta dividebat iraparitas, ul eventus, dum munus inutile prima statim rerum
Petro nondum exlra urbis moenia quisquam favor, experientia deprehendistl. Euiissis igitur ex omni
alterum infra urbem quidem pars potior elegisset parte cursoribus, ccepisli principes sollicilare flni-
189 TRACT. DE SCHISMATE ORTO POST HONORII II MORTEM. 190
timos, eos scilicet qui rei nondum cognita veritate, A domesticos parietes debacchari. Pictaviensem co-
neutrius adhuc palris nomine nitebantur. mitem nactus erroris socium, et schismalis adju-
CAPUT VI. torem ;
quom etiam Pictaviensis episcopi catholici
De oiroumveniendo autem rege Anglorum Hen- senis negata depositio, et contra sacratissimos
rico praecipue laborabas ; et quia cauterialam con- canones non exaudila petitio, indignatum pariter a
scientiam iiabens, principi catholico et sapieati de catholica repulit unitate.
suscipiendo Petro-Leonis manifesle sugiêrere non H.Tc sunt, Girarde, quse pro Ecclesia et adversus
audebas, ut neulrum susciperet mirabili solertia Ecclesiara sub iniiio lempestatis egisli, quaj licet
suggerebas, ita lamen ut in Pelrum tua aliquaato rudi forsitaa el inculto sermone narraverira, solam
proclivior oratio videretur. Rem stare sub dubio, sallem sequi potui veritatem. Nihil eniiu scripsi,
multos utriusque partis esse faulores, festinasse quod non vel ipse cognoverim, vel auctore probabili
quosdam qui jam mulla poenitentia ducerenlur : non haberem, vel quod saltem fama publioa non
Petri-Leonis in civilale inexpugnabilem esse po- aflirmet, ut proinde non minus aliis prubabile vi-
tentiam, praeserlim qui munilionibus masimis, qui deatur, oura ipsi tot testimonia suffragentur ad
pecuniaplurima,qui denique parentummultitudiQe lidem. Jam vero si recte propositae partitionis
maxima fulciretur. Asseverare multos ipsum non n membra recolligo, sola mihi propositi meisuperest
justitia, sed potius invidia reprobatum, eo quod pars extrema, in quaquibusEcclesiam Dei molestiis
perspicax ejus ingenium, et amplitudinem animi, vexare quidem et persequi non desistis, ex parte
ct irrefragabilem poientiam reliqui verereatur dicendura est. Si quis enini vellet cuncta narrare,
:
Dominem tamen esse, qui possel eum urbis privare nec ad dicendumlingua sufticeret, nec calamus ad
dominio, penes quam caputEcclesiaj semper fuisse, scribendum.
sed et denique reversurum fore nulius ambigeret. CAPUT VII.
Ipsum, et eos qui cum ipso erant, sufficientes ex Suscepta igitur Petri-Leonis epistola, ccepisti per
proprio, et omnes ad apoatolatum pertinentes civi- fines Aquitaniai discurrendo prisliniE prajdicalioni
les redditus obtineremon oporlereipsumadalienas tuae prsdicare contraria, Potrum scilicet Leonis
inspicere facullates, nec ad invertendum quidlibet Anacleti nomine, sed verius Antichrisli, papam
rei familiaris inopia compellendum. Si susciperet esse; cujus quidem apostulalum sedes principalis
alterum, onerosum sibi,et suo regno fore, el quod exciperet, et totius civilatis obedicntia conQrmaret.
regi est eliam damno deterius, dedecus adfuturum, Alterum civitale pulsum cum paucis fautoribus
si pars altera preevaleret. Nihil esse importabilius sine certa sed evaganlem avertenlem populos, et
indigente Romano, sub cujus sis arbitrio constitu- ab Ecclesia separaulem quem nec Gathedra Late-
;
Dissimularet igitur, et rerum exitus potius ex- ranensis agnosceret; nec ei obsequiura Roraana
'-"
tus.
spectaret, quara sera prfficipitem sententiam pccni- civitas exhiberet. Quem papam credere similis
tentia subsequatur. Utilius eiiim esse sine dispen- amentiavidebalup, ut si quis carentem regno re-
dio declinare pericula, quam cum gravi dispendio gem dicere, destitulum principalu principem ap-
ipsis ullro periculis obviare. pellare voluerit. Quasi modo, Girarde, justitiae loca
Agnovitrex sapiens lalentem in sermone serpen- praejudicent, et jus dignitatis perimat illius civila-
tis astutiam, et venenum sub melle reconditum, tis egressus, et velul solius populi Romani favur
quiasilicet ista non bona fide consulentis animo omnibus fere populis debeal antefcrri. Numquid
mandaveras, sed fallentis, ut domino papaprius enim ipse Laterani residens, in illa beati Joannis
qualibet arte fraudulenter eicluso, ad loquendura ecclesia principaliChristianissimura principem Lo-
pro Petro libi commodior adilus appareret. Faci- Ihariura consecravit iu regem ? Nunquid ipsum et
lius enim ad faveadum patri noslr» vacuos viudi- imperiinomine.et imperiali diademate renitenteui
camua affectus, quam favore jam partis alterius solomnitatedebita decoravit? Nunquid ipsum pars
occupatos. Ille vero non dissimulandum, sed labo- magna nobilium, et totius populi conscientia co-
rantis Ecclesia? necessitatibus adjutor ultroneus mitatur?Nunquideidem urbis habitatio.et ingres-
crediilit occurrendum.ne persuasione tua probare- D sus pro arbitrio patens est et egressus ? Quibus
tur acephalus uberibus matris suae fieret
; et ab profecto si omnino, nullo lamen eorum
careret
alienus. Rex maximus, cujus ad juslitiam omnea posset justitiae derogiri. Sed dum le latena odium
fercprincipes iavitaaturexemplo,cujusin pauperes atiraulatad vindictam, linguam mendacio non aega-
munificentiam,liberalitatem inomnes.cuncli reges bas, ul verba veneno mendacii toxioala, inOdelita-
mirari possunl polius, quam velinl aut valeant imi- tis vulnere sirapliciura peetora sauoiarent. Circa
tari. Gujus sapientiam regnum ipsius et ducatus quod dura unicumtibi propositum.uniousurguendi
etsi late spatiosa non continent, sed ad circumjectas labor, unica laboris perseverantia constut, tor-
refunditur undique potestates. rentes impetus tuos prajvertit modicum vis divina ;
Cum
autem, Girarde, regibus Hispanorura, Bri- prirauraquede ineliicacia sperat» poteslatis argu-
-launorumque principibus eadem suggerendo man- mealum accessit, in ligationem vcrsa legatio.
dassea, et speratos Iructus uonoinnata tibi menda- Gaptuses, et mensibus aliquot reclusus iu carcere
cianon referreat, coepisti demealiore vesania infra donec quos gratia preedestinaverat, pleaa voritatis
agnitio confirmasset, et qui prius de rescripta libi A aut regulae vestigia restent. Illis enim quorura ea-
legatione speravcrant, de ligatione postea despe- tenus ardentes monasticus ordo frenabat affectus,
rarent. Reserato aulem carcere processisli quasi traditae dispensationis occasio iicentiam comparat
pardus e cavea, cujus labio carcere diutius et ca- efiluendi. Nihilqueadpericulumreligionisefficacius
lenis inhibita, si forte liber evaserit, insurgit au- est, quam irreligiosum sustinere paslorem.
dacior, nec eum ulla potesl sanguinis effusio sa- Hic autem
te, Girarde, convenio, et veteri de
tiare.iEstimabas adhuc auctoritate tuatolum posse apostolatu paulisper seposita quaestione, quasi tibi
preeverti, quod Ecciesia sancta diclaverat, et penes Petri munerejus legationis accedere poluisset in :
te rerum pondera et momenta conslare. In quo his operibus ordinem requiro canonicum. Spolia-
nescio tuamne raagis caeoitatem vel arrogantiam tos rebus, sedibus suis violenter expuisos, incon-
mirer. Quis qus arrogantia raajor, quam bominem venlos, incommonitos, absentes quoque, nulla te-
pene solum adversus quod divina
iilud insurgere oum episcoporesidente,damnasti. Sed uthaeceliam
providentia confirmavil, quod omnis religio con- ponamus ordine processisse canonico, in aliorum
Crmavit, quod omuium regnorum favor conRrma- superpositionibus regularem disciplinam, formam-
vit, quod et ipse quantum sua interest, confirma- que ralionis eiposco. In illorum enim qualibuscun-
vit? Qua; major caecilas, quam ubi nullura Dci n que promotionibus nec justitiam, nec umbram jus-
praecedii, exile hominis succedit auxilium, contra titias dignosceris attendisse.
universitaterasperarevictoriam ?Non potes negare, Blandilur elatis auribus tuisfortasse tautae reme-
quin falsi crimen et inconslantis simulincurreris, moratio potestatis, qui haec pro tua potuisli prae-
levissime transfuga, modo harum, modo iltarum vertere voluntale. In quo ne nimiam capias vo-
partium malefidus assertor, cujus in singulis ope- luptatem, quantum tibi partique tus profueris con*
ribus duplices vias, duplex signal intuitus, et sequenter attende.Terlia pars Pictaviensis episco-
affectus mentis ancipites, ambiguus manifestat patus quera posuisti non agnoscit epi8copum,eique
aspectus. Sicut eoim corporales oculos tuos inna- totus fere nobilium numerus respuilobedire, adeo-
turalis quedara distorsit enormilas, ut ad idem que orani conscienlia reprobatus abjicitur, ut et
contuendum mirabili nequeant discordia conve- fraler ejus naturalis excommunicatum ex hoc ipso
nire, sic etmentis oculi dissident, ratio soilicet et judicel, nec ulla ei communione jungatur. Cathe-
affeclus. licus vero usque ad portas civitatis plena potestate
Pictaviensis ac LemovicensiB Ecclesiae, comitis dominalur episcopus, et euramajorespersonae pon-
viribus abutendo, catholicos ejecisli pontiflces, tiflcalis Ecclesiae comitantur, ad formam beali
superponens; quorum alterura
alios extraordinarie Petri reliclis omnibus exsulera prosecuti. Alii for-
minus vita probabilem et nullarura hominem lit- nices civitatis inhabitant, qui super ollas carnium
terarum, et in vulgari eliam sermone lere prorsus recumbentes, gentis et loci potiusquam animae per-
elinguem Romana Ecclesia ab ejusdem Pictavien- ditione terrentur. AtLeraovicensis ab urbe suasta-
sis Ecclesiae regimine reprobatum, olim canonica dio uno vix interjacente remotus, castrura Sancti
decisione removerat. Ille tamen nunc auctorilate Martialis pro fortibus urbis inhabitat; unde is qui
sua jura patris superstitis usurpare non renuit, sedera sibi cathedrae pontificalis usurpal, singulis
quamvis ipsi obligatus filius obedientiae vinculo diebus audire possit carapanas in suaexoommuni-
tenerelur, et licet sese totum raanibus ejus, fide calionesonantes. Te quoque pastorem suura Engo-
etiam corporaliter praestita dedicasset. Altervero lismensis patria minime profitetur ubique, sed et
nec SEeculari praeditus, neo scientia litterarum, fa- ibi mulli oatbolicsB patris nomine gloriantur.
mosus apud omnes adulter, singulis fere noctibus Distuli circa extremilates oratiouis hujus de
a daemonio rapitur, primumque de strato provolu- UBurpatione Burdegalensis archiepiscopatus appo-
tus in terram, horrendum clamans pertotara diem, nere, ut es hoo illa effrenis ambitio tua irrefraga-
domura dormiens etiam dicitur evagari neve bililiqueat argumento. Engolismensi Ecclesiae co-
:
sit circa eorura qualitatem diutius immorandum, pulatus spiriluali connubio tencbaris, impudeus ta-
primis ordinibus, nedum sacerdotio, nedem etiam D men dominandi libido contemplalione praenomina-
episcopali officio convincunlur indignl. Sed neque taedignitatisincanduit et dum desoendenliumjam
;
tu, nisi libi consimiles, poteras aestiraare condignos, rerum tuarum delriraenta non suslines, ad compen-
nec dissimilia libi capitique luo Petro membrafor- sationem frustratas legatiouis in araplexura quasi
mare. Seraper enim propriura quaelibet opera con- ditioris adulterae prorupisli;flliae sponsus, incestu
fitentur artificem, et in eis voluntalis eorum vel matrem non abhorres, et monstrum
nefario polluere
scientiae velut imago quasdam reperitur expressa. biceps, infaustum prodigium non renuis
saeculo
Quid aulem celeberrima monasteriasanctls abbati- appaiere. Non expetitio populi, non cleri pra!Ces-
bus cxpulsis desolata commemorem et subroga- ;
sil electio sed etiam nunoexcommunicatum re-
;
tos ad ejusdem solliciludinis onera pretio vel gratia putans universitas tibi, vel pars saltem maxima,
juniores?,Quibusadniinistrantibus tantojamcoepere refragatur, in patrem oalholicam raulto desiderio
monasteria laborare defectu, ut in iis quae singulari suspirantes.
nuper religione pollebant, nulla jam fere virtutiB
193 TRACT. DE SGHISMATE ORTO POST HONORII II MORTEM. 194
CAPUT VIII. A rarum {Psal. lxxi). Et Paulus ; Deus, inquit, e.val-
Age ergo, ut quaai ab initio aumma omninm brevi tavil eum, et nomen quod est super omne
dedit illi
complexione claudatur, quia ab eo quod esceperas nomen, ut in nomine Jesu omne genu flectalur (Philip.
recessieti, lemeritatis vel inconstantiae te condem- u). Dices fortassis, jam implela quae dicunt, nec
nat. Aut enim huic parii temerarius consensus ad- obstare hajc quominus potestatis hujus immineat
junclus est, aut certe nimis inconstanter ademptus. defeotus, Sed regni ejus non erit Qnis : regiteaim
Quod autera favorem tuum ab hac parte prima tuin virga ferrea.Partem vero nostram, si lamen haec
lil negatio,nuIlum cwcae ambitionisest firraius argu- tantilla cogat exceptio, ut nomine partis universi-
mentum. At vero id ipsum palliari forfassis aliquo tas fere tota vocelur, omnis Imperator, omnis
conquisits velamine potuisset, sed facta
faisitatis rox, omnis princeps, omni homo denique profite-
in alteram partem non nisi eadem legatione irape- tur, quicunque Ghrisliani nominis inaignitur ho-
trata favoris translatio omnem tibi copiam defen- noro. Sed ego, si qua fides est, faTorem principum
sionis ademit. Ad summam, jam le non illicite so- populique, quos adhuc saecularis tenet affectio
lum, sed et impudenter operari convincit, archie- compeditos, in tara divino negotio negligenler at-
pisoopi et episcopi in eamdem personam tendo.Horum in hoc roihiconsensusprsecipuus est:
faola con-
fusio. o horiim me raovet, motum trahit, Iractum lenet
His itaque de te toti mundo p8tentibus,qua sal- auctoritas, quibus datum est nosse mysterium re-
tem imagine justitiae tibi nomen usurpas, dum pu- gni Dei, quorum in ccplis esse jam ex parte con-
blice suadere putas, le, elsi non ex scientia, zelo versatio perhibelur [Philip. n<). Quales revera
tamen taliter operari ? Nunquid htec opera,le non sunt qui Carthusiae perpetuas nives inhabitant, et
imprudenter ex simplicitale delinquere, sed impu- qui a Cisterciensi, vel Gluniacensi monasterio pro-
denter ex arrogantia contemnere manifestant ? fluentea lucis suae Yadios undique dllTuderunt. Hi
Impius enim cum venerit in profundum, contemnit enim a manibus suia et animo, saniore consilio
{Prov. xviii). Saltem deficientia naturas lege mem- terrea removentes, aspera vesle, cibo cum raro,
bra considera.quia tempus esl finem dare nequitiae, tum arido,vigiIiis, inultisque laboribus
corpus raa-
et inuliles mundo reliquias exspectanti Deo gralum cerant, ad eam tantum relribulionem tolis animi
munus offerre. Declines ad infima vultus attolle, viribus anhelantes, quam diligentibus se gratiam
et enormes oculi tui ad partem dirigantur opposi- repromisit. Horum
sancta conversatio, sermo sa-
tam, ut videas quam bonum et jucundum est in pions, in divinis discretio perspicax, quam denique
unum habitare. Sed quooiam nocturnus bubo, lu- nulla nubes terrenae densitatis offuscat. Patitur
cem diurnam non sustines intueri, csecus aures r, quidem eos Deus molestiis affici, ut tanquam au-
arrige, nisi et easdera insurdaveril obstinatio cor- rum in fornace probentur, sed ullraeorum non ex-
dis. Audi ergo cum quibus habites, quorum con- et cresoit tentalio facullatem. Lioet igitur eos adhuc
sortia respuas. Infidelis universitas iila quam se- ex parte remoretur in terris, ut promissas augeant
queris, familia Petri-Leonis est, nondum fermento desideria protracta coronas, a divinis tamen consi-
Judaioae corruptionis penilus expiata. Et Tyrannus liis non creduntur exclusi Angeli enim eorum:
ille, quem allrix tyrannorum Sicilia suslinet, Dio- semper vibent faciem Palris (Matth. xviii) et ;
uysii successor, aula ipsiushares, el ominis, erap- eos familiari sancti Spiritus visitatione faciunt
tus inani regis nomine ; dux quidem antea, nuno illustrari. Neque enira etiam in prsesenti, suadese-
vero nec dux ipse nec aliud, quia nomen alienum, rit retribulio sustinentes : juxta illlud Secundum
:
quod contra justitiam Tyrannus usurpal, in ipso multitudinem dolorum meorum in corde meo conso-
nullatenus obtinere certo jure firmatur ; huic nu- laliones tux Isetificaverunt animam meam {Psal.
mero solusPictaviensiscomes adjicitur,voIuptatum xciii). Vado enim, inquit, el venio ad vos, el gau-
vir, animalis homo, arcana spiritualium non altin- debii cor veslrum (Joan. xvi). Quid igitur? frauda-
gens, ob repulsam mancipatus
petitionis bitur operis sui fructu pars electa quam dico, et
illicitae
errori. Sub qua paucitato si quis sanctam dixerit promissionem suam divinitas iramutabit? Absit? Ju'
Ecolesiam contineri, cerle non derogata solum " ravit enim Dominus, et non poenilebil eum {Psal.
Christi videtur baereditas, sed penitus abrogala. ci.x). Horum ergo mentes promissus Spiritus san-
Ubi ergo David sanclo, ubi tua vetus illa promis- ctus inhabital, quas congrua sibi templa paravit,
sioYUbi Pauli? ubi sanctaruratestimonia Soriptura- eteas necessario plena cognitione verilatis illus-
rum? Ille enim rex sanctus ex persona Patris ad tral. Quoniam si spiritus Deus est Deus autem ;
Filium Poslula, inquit, a m/-, et dabo tibi gentes

: veritas, profeclo sub prjesentia Spiritus non restat
ksereditatem tuam, et possessionem tuam terminoi ignorantia veritatis. Quid plura ? Jam ne sermo
terrx {Psal. ii). Et alibi Dominabitur a mari usque
: noster metas debitae brevilatis excedal, pauca de
ad mare, et a flumine usque ad lerminos orbis ter- pluribus, minora de maximis dixisse sufficial.
:
ARNULEI LEXOYIENSIS EPISCOPI

GAHMINA
Kt facit ad mores forma decora tuos.

DK NATIVITATE DPMINl. Sublirae oculos et acuti luminis ignit
Seraper ab a;terno nascens ex tempore nasci E.xcellens sensus ingeniique vigor.
Sustinel humana conditione Deus ; Inforraal raentem ralio, facundia linguam,
Virgineumque uterum virlussacrapatris obumbral, Facundamque probat rivulus uber aquam.

Qua verbum ficret concilianlo caro. Fulgct rhetorico celebris senicntia cultu,
Conformi sobolcs patrera malremque figura Allicit hiec animos, auribus illa placet.
Exprimit, et speciem reddit utrique suam. Rc3 pretium verbis, rebus dant verba decoretn,
Sic ejus species speoicm est imitare paternam ;
Nescio plus placeas proficiasve magis,
Ut sit co viso visus et ipse paler. III.
Virgineoquc sibi faliricans de corpore corpus DE INNOVATIONE VKRNALI.
Humanam es homine contrahit effigiem..
Quidquid hiems tauquam veteri deforme senecta
Exhibet una duas species persona, Deusque
Absque decore diu fecerat esse suo.
Factus horao proprium servat utrique genus :
Ver novat, atque novo compubescentia flore

Servat cnim propriam nitur.e simplicitatem
Imperat ad teneros (62) cuncta redire dies.
Hic in carne Deus, ciim Deitate caro. p Rupia videbantur antiqui foedera nexus,
Non commiscentur, nec enim confusa resolvit Convulsusque odiis cedere sanctus anior.
Vel carnem Deitas, vel caro mista Deum.
Visa eleroentorum communio sacra revelli.
Regnat in assurapta Deilatis gloria carne, Et fflcius eadera velle vorare suos.
Nec majestate carnea velat gravant.
In veteremque pari convcrsa furore lumultum,
Virgineaque flde veterera purgante reatum
Invisam rebus accelerare necem.
Numinis advcntu est sanctifieata caro
Aulumnus senior gelide post credita spectans
Credit ex exbibuit mundam devotio matrem,
Semina, crediderat fenus obisse suura.
Magnificatque Deum, raagnificata Deo.
Nunc ca secrelus movet ignis et abdita virtus
Virginis integritas salvo fecunda pudore
Naturffi, sancti conscia consilii :
Concipit, ntque virum parturit absque viro.

Seminibusquo adhibens causas, et semina causis,
Nec reserat partus signati claustra pudoris suum
Ad cceleste docla figurat opus.
Absque viro genitus, edilus absque via.
Sol oriens hilari perlucidus ore rederaptia
Ergo allerna novum fcedus commercia miscent,
Ignibus, astrictara frigore solvit humum :
Et vetus in pacem vertitur ira novam.

Aeriamque novo faciem splendore serenans,
Humanis siquidem blando divina favore _
Purgatum e.xhilarat lenior aura diem.
Occurrunt stabili eonciliata fide.
Undique sollieitat juvenem lascivia mundum,
Servus adoptatur, redit exsul, carcere clausus
Fecundosque aperil prodiga terra sinus.
Exit, el ejecto porla negata patet.
Graraine vestitur humus, arhor frondibus, offert
II.
Geramam vitis, ager lilia, spina rosam.
AD HEN'R1CI'M VINTONIENSEM EPISCOPIM.
Allernant et opus et opes elemenla vicissim,
Quod per multiplices dispcnsat gratia formas, Sequc favore pari materiaque juvant.
Hoc in te totum contulit illa simul :
Ergo vetuslatem mundi natura reforraans,

Contulit illa simul quidquid virtutis habere Auspiciis fc-rtur in sua vota suis :
Ilumanum corpus, mensque moderna potest Namque voluntatem comitata potentia semper
Non aliud corpus hac dignura mente, nec ista Non (66) patilur frustra quid voluisse deam.
Mens alio fuerat corpore digna tegi. Assurgit lcetus speranti mundus et audax
Sic aniraus membris, animo se membra coaptant, In faciem pueri cogitat ire senex.
Ut nulla sese disparitate gravent. Nec reditum meluit veteris tristisque figurae
Naraque in regali raens regia corpore regnat, Prorsus obisse hieraera, non abiisse putans.
Magnaniraumque decent fortia membra virum. _
Elatusque novK successu prosperilatis
Corapositi mores habilum faciemque venustant, Ad votum dictat ssecla futura suum.
(65) B., tonof. (66) B., num.

197 CARMINA 198
Ergo sibi quarta breviandos destinat annos, A Tolle dies, annosa creant dispendia rugas
Ut tribus exBuItent omnia lemporibus. Multiplicatque cutem multiplicata dies.
Nesolvatur aquis vel frigore torpeat annus VII.
Perpetuaque fluant tempora temperie. AD JUVENE.M ET PUELLAM AFfECTUOSlUS SE INVICEM
IV. INTUENTES.
DE ALTERNA TEMPORUM SUCCESSIONE. Occurrunt blando sibi lumina vestra favore,
Tempora circuitu veleri revoiuta vicisslm. Et voto arrident intima corda pari :
Effectus variant restituuntque suos, Aiterno facics sibi dant responsa rubore :
Mater hiems patris autumni semina servat, Et tener affectum prodit utrinque (67) pudo
Verenovo slabili restituenda fide, Mutua discurrens ullro citroque voluntas
Ver mundi sterilis gelida praêunte senecta Lascivum mentes fo^dus inire facit.
Solvitur in fetus, luxuriatque novos. Alternis radiisoculorum flamma refulget,
Productosqije fovens blando natura f:\vore, Perplexusque ooulos faderat intuitus.
formam provehit auspieio
iEstivo in : Ipsaj animas propriis quaai permutasse vidcnlur
Autumni deraum proventibus omnia cedunt, Sedes, inque novis degcre corporibus.
Cui lotas reiiquus congerit annns opes.
P Complexus tacilos animorum gratia neclit,
Quod concepit hiems, peperit ver, nutriil ffista", Corporeisque parat noxibus auspicium
Hic metil atque suo conficit arbitrio. Procedetfelix duplicato copula nesu,
Sola reservantur conceptibus apta futuris Concurrentque suis corpora spiritibus
Semina, dispositas nata novare vires. Utilis optatos dabit exspectatio fructus,
Sic abil ul redeat, redit ut transeat annus, Et Ia;t03 parient anxia vota dies .
Praecipitsm revocans prascipitansque rotam. VIII.

Sic rata perpeluos agil alternatio raenses, AD L.\SCIVOS S0DALE3.
Et veteres renovat inveteratque novos. Mens rae.i virtutura sludiis a tempore prirao
Hunc divina frequens ludit sapientia ludiim, Istitit infames docta cavore vias,
Etyarianda raovens invariata manet. Sed quo vita mihi securior esset apud vos,
V. Cautus honestatis dissimulator eram.
AD POETAM MENDICUM. Optabam crcdi similisnon esse favorem,
Versus mendicos et Museb pauperis ausum, Non raibi vera dabat, sed simulata Venus.
Compoailasque odi, Caeciliane, preces. Servivit vobis nutu solertia solo.
Importuna graves exaclio sufcitat iras, Praeslringens equidera sed meliore dolo,
Et geminae stimulos improbitatis habet. C Mens sludiosa sua se clausorat intenritate,
Qui petil, hoc ipso statiin incipit esse moiestus :
Ne virtus faceret disparitasque gravem.
Si petal adjuncta qualibet arte, magis. Ast ubi non potuil porfeotio dissimulari,
Artisenim studiis forraata precatio quaradam Seque suis virtus prodidit indiciis :
Gontrahitex fraudis suspicione notam, Invidiae stimulis angi stillare veneno

El perroista dolis exaclio I«dit ulroque, In populos coepit lingua raaligna suos,
Fallit etemungit insidiosa rapax. Confiteor placuisse, pudet : quoniam placuisse
lovisos igiturgeminala molestia versus Turpibus, aut propler lurpia, turpe hono.
Reddit, nilque sui raetra favoris habent. Debueram clare rupisse silentia, non me
Si vis ergo suum Musae servare favorem, Defunctis tacito consepelisse metu.
Graluitis aures muloeat alloquiis. Servit enim sceleri virtus taciturna, reosque
Importunus enim est quisquis sibi poslulat aurera Absolvit, si non indicat esse reos.
Laudibus impleri, muneribusque manum. Pars vilii est viiium quovis palpare favore,
VI. Nam palpando foves atqnc fovendo facis.
AD SC.EVAM, DE ANU NON REFORMANDA. Prwstatopem tacitam viresque ministrat agendi
Scaeva senescentis dorainas raarcere decorem, I) Qui tacet, et poterat obvius isse malo.
Et teneros queritur consenuisse dies. Nam virtus vitii nec amat, nec sustinet umbram,
Ergo peregrinas explorat sedulus artes, Necluci lenebras contrahit ipsasuae.
Et species multo comparat fere novas, IX.
Nilque redempturo faciem medicaraine vexans, SUPER SEPULCUUM REGIS HENRICI, IN QUO CEREBRUM
Deplorat raedicas nil potuisse manus. ET SEPULTA SUNT.
COr. E.IUS
Non hacScsva potest naturam fallere cura, Henrici cujuscelebrat vox publica nomen,
Ars deformatara nulla reformat anum. Hoo pro parte jacent raerabra sepulta loco.
Si vis in lucera faciem revocare sepullam, Quem neque vivenlem capiebat terra, aec unus
Et speciera dominae reddere, tolle dies : Defunctura potuit consepelire locus.
(67) B., utrumque.

199 ARNULFI LEXOVIExNSlS EPISCOPI 200
latria partilua sua jura quibusque resignat A XIII.
Parlibus, illuslrans sic Iria regna Iribus. SUB CRUCE, EX PERSONA CHUCIFIXI.
Spiritui cobIuih, cordi cerebroque dicata est Sic cruce tollo crucem, moriens de morte trium-
(68) Neustria, quod dfiderat Angtia corpushabet. [pho,
Pars bona, pars melior, pars optima, pars sua Vivificans hominem morificatus homo.
[cuique Gratia piandata prasscribil, forma figurae,
Angli?, Normannis, Cffililibusque data esl. Res signo, raorti vita, corona jugo.
Hinepatrees, animumque trahens, sedforteapud XIV.
[Anglos (69) AD NEPOTEM SUUM, CUM ESSET ADOLESCENS.
Edilus, hic gladium, sceptra gerebal ibi : Olim me celebrem Normannia tota poetam
Quera decedentem cum nox exlrema Novembris Duxit, vixque debat Gallia tota parem.
Solvisset, secuit prima Decembris eum. Altera de primis me credidit, altera primum
X.
Deque suis dixit illa, sed ista suum.
Magnus ubique lamen vario celebrabar honore.
OOOMODO PAUPERI VEL DIVITI SIT DANDUM.
Illustri peregre, praecipuoque domi.
Res simplex triplici ?itio damnata decoris
g Nunc nova forte novum vatera te protulit aetas.
Expressit mentem rupta pusilla vetus.
Ad formam rudibus, invidiamque bonis.
Si quis forle aliquid largiri curat egeno,
De pueroque senem formans doctrina poelam,
Ad pauperlatis respiciatur onus.
IndiJit Bjtati nonsua verba tuaa.
Non elephantus ei dandus, non Parthica tigris,
Verba senem sapiunt, ipsumque professa Maronem
Nou quidquam quod eum cogat egere magis :
Imberbi floretpagina canitie.

Non volo quod faciat de paupere pauperiorem,
Ipsa tuos mirata dies et verba dierum
Id voloquod potius utilitale probem.
Palluit ad versiis et mea Musa tuos.
Quid mibi si munus honor illustravil inanis,
Cumque meas solito surapsissem more tabellas,
Cum meus exstincto frigeat igne focus?
Privavil linguara voce, manumque stylo.
Pane cibandus inops, non illudendus honore est
Ergo tibi Musas sanctumque Helicona resigno
Frigida de vacuo gratia ventre venil.
Et dulces sacri desero fontis aquas :
Coatra divitibus munus quod quilibet offert,
Forniet honore magis, ulilitate minus.
Tu cole quas nostri, quaruin retinere favorem
Illustret non subveniat, ne quando probetur Non nisi solcrti sedulilate potes.
i\Iunus quod tanlum, sed quia tale fuil. XV.

Cumiue dutisinsit animi donantis imago, C EPITAPHIUM ALGARI CONSTANTIENSIS EPISCOPI.
Nec dator affectum dissimulare queat, Praesulis Algari cincri natura sepulto
Id des quod semper videare dedisse libenter, Non poluit merilum consepelire viri :
Ne parcam prodaatdona recisa manum. Nam lerram titulis, cceiura virtulibus implens,
Dum nobis moritur, uisibi vivat, obit.
XI. virum coelique Icquuntur,
Ipsum igiturquia terra
EPITAPHIUM MATILDIS IMPERATRICIS, REGIS HENRICI Consignasse hrevi sufficit clogio.
FILU., ET ALTERIDS REGIS HENRICI MATRIS. Hunc et Mariinum raeritorum conscia terris
Rcgia progenies, stirps regia, Cajsaris uxor, Abstulit, et coelo reddidit una dies.
Ilic cst magna brevi clausa Matilda loco. XVI.
Viiiulum titulis humani culmen honoris EPITAPHIUM HUGONIS ROTHOMAG. ARCUIEPISCCPl.
Excessit raulier, nil mulieris habens :
Inter pontifices speciali dignus honore.
Septembris decima regno post regna recepto, Hic nostra; carnis Hugo resignat onus,
Greditur apternum contiDuaesediem. Consignata brevi claudunlur membra sepulcro.
NoD tanien acta viriclaudit uterque polus.
XH. compartitur in omnes,
p, Quidquid dispensat el
DE EADEM.
Gratia contulerat pra?stiieratque viro
Regis mater erat, et rcgibus orta Matildis, Fecundos igitur virlutum copia Iructus
Exluleratque toro nobiliore genus :
Fecit, et ultra homioem est magnificatus homo.
Sed magis egregia virtutum laude coruscans, Tandem post ceiebris felicia temporavitae
Fortunam generis vicerat atque tori. Sustulit emeritura flebilis hora senem.
Spptcmbris decimo sub prima transiit bora, Par, Martine, tibi consorsque futurus eamdem
De nostra ad verum noote revecta diem. Sortitus tecum est commoriendo diem.
(68) Duos versus Neustria... cuique om. B. (69) B.,illos.
!
AXNO DOMIN'1 MCLXXXIV-MCXC
GUILLELMUS
TYRENSIS ARCHIEPISCOPUS
NOTITIA HISTORICO-LITTERARIA
(Fabric. Biblioth. med. e( inf. Lat., III, 170)
Ouillelmus, ex arcbidiacono {Hist. l.sxi, c. l)Tyr;us siveTyrensis ab anno iiT4 archiepiscopus (I. xx,
c. 9) in Phocnicia, natione utvidetur Hierosol.vmUiinus, sed in scholis transmarinis (I, xix, c. 4) inllalia
lilteras cgregie edoctus de quo praeter editores atque prte caeteris Bongarsium consulendus Auberlus
Miraeus in Auctario paf. 61 seq. editionis a me curats. Scripsit vir cordatus opus eximium Historiam
rerumin partibus transmarir.is gestarum atempore successorum Mahumelhi et ab anno 1048, ac praecipue
ab anno ItOOusque ad A. 1184, /ifcris .V.\7//, sed quorum ullimum vix inchoatum reliquit. Laudatur ab
Antonio Florentino, Jacobo de Vitriaco, Paulo Êmilio aliisque. Prodiit primum Basileae 1549, fnl., apud
Nicolaum Brillingerura et Joannem Oporinurp, studio Philippi Poissenoii. Deinde ibid. 1564, fol., apud
Henr. Pelri, pra>lixa Guillelmi Vita, ciirante Henrico Pantaleone et subjuncla Basilii Joannis Heroldi
continuatione usque ad annum 1521, libris VI, qui viderant lucem se;iaratira ibid. 1560, fol. Denique ei
accurata recensione Jacobi Bongarsii, in Ciestis l)ei pcrFrancos, Hanov. IGll fol., pag, 625, sed omissa
,
Heroldi conlinuatione. Idem Bongarsius allquol hujus operis versiones Gallicas habere setestatusest ine-
ditas, ab interpretibus iilis etiara continuatas, el lucem vidit Gabrielis du Preau sive Prateoli interprela-
i\o, In Fi-anciade Orientale, ?&r\s. \b'3, M.. alque Ilal'ca. Josepbo Horologgi inletprete Guerra sacra
Venet. 1362, 4°. et Thomasio Baglioni luranle Venet 1610, 4° la temporum nolatione Eutychium du-
cem secutum, iiuandoque hallucitiari notavit Pagius ad A, 1182, n. 11, qui etiam Hierosolymitanis equi-
tibus parum squura vi.teri monet ad \. 11.5, n. 9.
In praefatione ad Historiam Guillelmus teslatur se proeterea rogatu recjis Almarici ipso Arahica exem-
plaria ministrante comcripifse aliam HiUoriam a tevtpoe seductoris ilahumelk usque in hunc unnum,
qui est nobis ab incarnatione Domini liSi, per annos quingentos septuaginta decurrentem :prctitelurque
aucloremse miixnne secutum venerabHemie\\h, [\\\uml'3.U\c\\, Alexandrinum patriarcham illum ipsura
nempe cujus Annalcs sub Eutychii nomine habemus. lloc est De geslis Oricntalium principum^ quod
memoral Guillelmus (lib. i, c. 3), sive De principibus Orientalihus et eorum actibus (lib. Jix, cap. 15et21),
cujus jacturam aegerrime tcrri ab historiara studiosis jam Bongarsius nota\it; neque enim dubium est
plura eum Eulychianis narralionibus adjunxisse.
Acla quoquesynodi Laieranensis A. 1179 habitae consignavit, ad quam profectum se narrat lib. xxi,
cap. 26, Cu_/us. inquit, si quis slatula et episcoporum nomina,numerum et tilulos scire desiderat, relegal
scriptum quod nos ad preces sanctorum Patrum, qui eidem synodo inlerfuerunt conlecimus diligenter : quod
in archivo Tyrensis Ecclesire inter cxteros quos eidem cimlulimus Eiclesix libros jussimus coUocari. Etiam
haec bodie desideramus.
INOTITIA ALTEllA.
(BoNGAR^, Geita Dci per Francos, sive, Urientalium expeditionum et regni Francorum liierosolymitani Hi-
storia,elc. ; Hanovia, lypis Wechelianis, 1611, in fol. Praef., n. XI.)
;
. Sequilur toiius bistoriae princeps, doctrina non vulgari,etsapra saeculum iliud amoena, experien-
. .
tia varia, elex iis, acri judicio vir, quanluraque judicare licet, vita el ingenio probus, dictione etiam
elegans et gravis, Guillelmus Tyrensis archiepiscopus. De parentibus ejus el priraa origine nihil habeo
dicere. Sed quidGallum facil BalduinnsJC. et qui parentibus Germanis ortura auctorVii;e ejus, praelixae
edilioni secundae Basiliensi quas est Henrici Pantaleonis, nullo quod sciam, arizumento nituntur, nisi-
quod quidam sunt tam stulte araantes patriae, utrolicere putent asserere silii quae ubique habenluregre-
gia. Ipse, operis et lib xxiii praefalione, cura patrise amorem natalis scli dulcedinew, et palris calami-
tatem et miserias dicit, (certe Syriam dicit, et de quoagit Hierosolytsiitanum regnum. 2âm ut illius Vitae
auctori concedaraus quod verum est, duplicem csse patriam, non potest nalale solum duplex esse (lib.
XIX, cap. 4). Kondvm de scholis redieramus; sedtrans mare ad/iuc circa libernlium artium detinebamur stu-
dia. Ergo Syrus. Diserte autera veleres hislorire Galli.:ae, quae hanc ipsam Guillelmi c.tponunt et prose-
(juuntur, nalum Hierosolymis dicuut; et iraler Slephanus Lusignanus, scriptor Historise Cyprise, Cyprius
ipse, eum relert propinquitalc attigisse reani Hierosolymitani principcs, nescio quo auctore. In pueritia
vidit patriarcham Antiochenum Radulpbum (lil xv, c.l7), id est, nisi fallor, circa annum Domini 1140.
Cum divortium inter Amalricum regera et Agnelem Edessanam celebraretur, in scholis agebat, elo. (loco
Patrol. CCI. 7
:
203 GUILLELMUS TYRENSIS ARCHIEP. 204

supra notato). Id veio incidit in annum llCrl. Gallici noslii scriptores ad liljri xxi cap. 1 in Francia lit-
teris dediaseoperam tradunt.quo.l verisimilo est. Tum enim civitas Parisiensis, velut fons horlorum, el
puteusaquarum viventhim irragahcU universx terrx superficiem, panem delicatum ~et delicias pnebens regi-
lius: et universx DH Ecclesia', super mel et favum icbera dulciora propinans, ut ait Jacobus de Vitriaco
llist Uccid. cap. 7, Inde regi, ob doctrinam, charus et tamiliaris, ul apparet e\ lib. xix,
cap. 3.
Anno 116", nisi me ralio lallit, roganle rege Amalrico et aliis raultis honestis viris, archidiaconatum
Ecclesise Tyrensis ei contulit FriJericus archiepiscopus (,lib, xx, cap. 1). Nec multum inda olii bomini
contigit, quem ingenium et doctrina, ut principibus commendabanl, ita aliorum objiciebant invidiae.
Siatim enim, legatus de re summa jmperalorem Constantinopolitanum adiit et feliciter consummala
legatione rediit (lib XX, cap. 4). Paulo post, anno fortasse 1169 (nam hsc in Chronologia accuratius
peraequi constituimus), familiaribus traclus negotiis, et archiepiscopi sui declinans indignationein im-
meritam, ad Kcclesiam se contulit Romanam(podem lib.xx,cap. 18). Rcduci, regium puerum Balduinum,
annorum novem, multum pro ejus eruditione sollicitus paler, rex Amalricua, multis preoibus, et sub ob-
tentu gratiae suae instituendum et liberalibus studiis imbuendura tradidit (lib. xxi, cap. 1). Ab eodem
poslea rege, de consilio principum cancellarii in sacro palatio munere honoratus esl, ut essel, inquit, qui
regiarum epislolarum curam haberet (lib. xxi, cap. 5, et lib. xix, cap. 24, et lib. xxii. cap. 5, et praefal.
operis).
Anno 1174, mense Viaio^c.nsonante cleri el populi voto, regis quoque, ut moris est, convenienle assensu,
ad regimen Tyrensis Ecclesix localus : decem postdies, per manus Amatrici palriarchse Hierosolymitani, in
ecclesia Dominici Sepulcri, munus consecrationis, vi Idiis Junii, suscepit (lib. xxi, cap. 9), et arino postea
proxiino, ideni consecrationis munus ipse, ox ofticio, impendil electis Sidoniensi el Berithensi. Anno
1176 funus Wilhelmi niarchionis Montisferrati, regis sororii procurat (lib. xxi, c, 13). Anno 1177,
Roinam proficiscilur ad synodum Lateranensem vocatus, cujus statuta et episcoporum nomina et titulos
scripto complexus est, ad prcces Patrum qui intPrfuerunt (lib xxi, c. 26). A synodo rediens, Henricum
Trecensem, id cst Campania» comitem, inOrientera inagno comitatu nobilium euntera, reliquit Brundu-
sii (lib. XXI, c, 30). Constantinopoli pervii menses continuos cum Manuele imperatore moram fecit, sibi,
ut inquit, e< /fcr/esia; SMiy 7)fri/(!/em ; et manduta ab illo accepit ad principem et palriarcham Antioche
num; ijuibus exsequendis, cnm iv Id. Maias portuin S. Simeonis attigisset, Anliochiam divertit iisque :
completis est (lib,xxii, cap. 'i).Ubi paulopost magistroOdoni.EccIesiffisuffiarchidiaconcad Berithensem

pr. Non. Jul., post annum et menses decem ex quo ad synoduni profectua eral, Tyrum reversus
episcopatum vocato, sacerdotii gradum et pontificalom dignitatein contulit (lib. eod., c. 7).
Amissa Hierosolyma anno 1188, desperatis regni rebns, in Occidentem legatus missus est. Rogerus de
Hoveden eum scribit interfuisse colioquio regnum Francice et Anglia; inter Gisortium et Trie: Interjuit,
\r\(\vi\i,archiepiscopuiiTyri,quireplelusspirilus(ipientige ct intellectus, miro modo prêdicavit verlium Do-
mini coram regihus et principibii^, t civiverlit cnrda eorum ac crurem capiendam : et qui priu^ hostes erant,
c
illo prsedicanle et Deo cooperante, facii sunt nmici in illa die ; et de manu ejus crucetn receperunl; el iu eadem
hora apparuil supra eosmicis signum ia cwlo, etc. Mattbsus Paris addit, \Villelmum Tyrensem a domino
papa olficium legationi? super negotio crucis suscepisse. Ejus nomen rest tueJoanni Saresberienai, epi-
slola275, in qna male editum est, Tyrenemi archiepiscopo. Meminit el hujus legationis Giraldus Cam •
brensis, lib. ii ////(^ra. ^.r^xî/a/., cap. 23, et Guillplmus Neubrig. lib. iii Anglic. Rerum., cap. 23. Nisi
fortasse alius hic fuit a nostro, ejus nominis terlius, de quo videbimus alias.
Sed vitara hujus nostri qni descripsit, pra^positam secund» editioni Basiliensi, sivc is Henricus Pan-
laleon, quod mihi facile persuadeo, sivealiusest non, observata nobis hsc addit affirmate. Guillelmum
jain archidlacoDum, a purpuratis Pahibus, ipsoquc pontiflce Viclore IV invitatum, in schola Romana per
biennium jere, disputando, legendo et lucicbrando, doctiswui ct acutissimi philosophi noinen, cwteraque
doctrinx eterudiiionis insignia adcplum : actum ctiam de eo, opimis sacerclotiis cumulalo, inler senatores
purpuratos legendo .•
amori aulem palrix omnia poslposuisse : regno lccbante, ea fama fuisse, ut omnium
acclamatione, ei solipecunia scicra c.v collectis facta, crederelur. Fridi-ricj Barbarossx imp. funebrem ora-
tionem persplendulnm habuisse. Qua; quidem examinare hoc tempore non vacat : nec tamen tam asseve-
ranter quamvis sine auctoro, posita, praeterire voluimus.
Finem noslri, ut miserabilem, ita coinmemorabilera,absqun scriptoribus Gallicis ignoraremus.quorum
verba lideliter, quantum possumus, exposita, addere placuit, quia ct lucem rebus afferunt, et exemplo
sane gravi, vitam instruunt et rara qua;dam, nec alibi obvia continent. Igitur, Erant ntotemporein lcrra
ultrumarina clerici duo. archiepiscopi, Tyriunus, alter Cxsarew, non illius qux Philippi dicilur, sed mari-
limse. llle,Guillelmus vocabatur, qico nullus habcbalur illo tempore toto orbe Christiano melior clet-icus
hic llerciclius dic-ebalccr, .irvernus nalione quc pauper clericm in terram ultramarinam profectus, formie
:
eleganiia reginxmatrc commendcclics ejusdem opera archiepiscoptcs Csesarex factus esl. Accidil aulem ho-
rum cluorum clericorum tempore, ut diem suum obiret palriarcha, Hierosolymitanus. Vocali igitur in urbem
archiepiscopi cid elcctionem palrcarchr, cum omnes cunvenissenl, adcct ail canonicos .S. Sepulcri, ad quos
spectabat eleciio patriarchx, Tyrcnsis, et hsec ad eos, prxfuta venia, verba fecit : « Senicres, in Scripturis
reperi Ueraclium in Perside S. cructm. acquisivisse, eamque Hierumlem deportasse ; fore autem, ul eamdem
lleracicus aller, suq tcmpore exigcret Hcerosolyma,amiiteretque. Ilaque,per Deum vos oro, Heraclium pa-
trcarcliam ne dicalis : eum enim si nominnvcrilcs, a rcge cccceplumiri scio :scio prxtereaeo patriarcha, civi-
talcin Hiervsakcnct totcvn terram amissum iri. Neque id me desiderco patriarchatus accensum dicere judi-
celis, sedduos prxter nos alios,per Ddum, lcgite : qwissi in hac regione non reperilis, vobis opcram nostram
pollccemur, ul consHio virorum bonorum, e Franciapatriarcham habeatis. » Ejicsvero, canonici S. S. nihil
fecerunt. Peticrccl enim nb cis mater rcgina, ccl Ciesaricnscm nominarent, qucm el reipsa. cum Guillelmo Ty-
rensi nominaverunt : eaestenimin lcrra ullramccrina palrinrchx electionis rcilio, qux el archiepiscoporum,
et episcoporiim, et abbutum: ut duos lcgant canonici regique ot]erant,
qui de eis unum capiat : ila, ut si
mane cffe.ranlur, intra vesper.vum signum ; si vesperi, post decantatum olfccium, die aliero unumre.T eligat.
Hanc raiwnemsecuti scoctaposloli, morluo Juda, icl duos legercyil. hsephum Justum et Matthiam : hanc el
tn Terra Saucta adhicc servant. Ita rexclcctoresl, et quemviclt capit.
Cum essent igitur duo illi archiepiscopi regi ohlali, Hencclium Cxsariensem rex clegit, pro quo matri
intercedenti fcd^m dederat. In hunc modum faclcts patriarcha Hierosolymilauus, Heraclius, omnes stalim
archiepiscnpns et episcopos ad prxslandam ohedienliam evocavit. Venerunt omnes, e.tcepto Tyrensi. Itic
enim ipsummel Heraclium liomacn appellavit, certo demonstraturum se affirmans, taltm eum qui patriarcha
r
205 iNOTlTIA. 206
esse non deberel Interposita appellatione, rebus siiis composilis, tramjrelravil, et Romam venit. Ejus
adcfiilu Istus aposlolicus, hominem mullo honore exce/jtt ipse, et cardinales: neque tanto unquam honore
cicncum ullum lioiiix ab apostolico et ruriMnalihus omnihus afjectum meminerant. Voluit el apostolicus ut
nmsam cantaret ; el cardinales vtsliri ;issit. ut ei ad altare inservirent. Jamque apud apostolicum tantum
projeccrat, ut si fu;tervixisset, ceria cs:i't Heradii. si lioinam venisset, depositio. Jam vero referam vobit
iiuomodo, anlequam Romam appellertl Ikraclius, illi vita functus sil. iMm illum Heraclius Romam contra
sc abiisse cngnovisset, certus se depositum iri, ii ad suum usque adventum ille durasset, phijsicum e suis con-
venit, quem ut liomaiii illum sequerelur perpulit, ntque veneno totlerct. 11 succcssit. Moriuo itaque archi-
eoiscopo Tijri, lioinam cum veni<set patriarcha, oh apo^totico qux voluit impetravit, et Hierusalem rediit.
(hialein aulem Homa Hierosolijmam reversus vitam vixerit, auditc Hiec peccata, has sordes ut Domi-
iius iioster Jesus Christus in ea civxtate vidil, in qua crucifixus pro redimendo populo sanguinem prpfuderat,
ferre ea non magis potuit quam Sodomx olim et Gomorrhx. Itaque civitalem sordida et jetida luxuria ita
purgavit, ut de iis qui lempore Heraclii palriarchx eam habehanl omnibus, de viris, feminis, infantihus,
uiquatn,omnibus, duo omnino seivitutem effugerml : quorum unus vocabatur Robertus de Corbia, qui Gode-
friilo Bullionio in capienda urbe adfuerat ; alteri nomcn erat Fulco Folie {alias Fiole) qui primus omniuin in
urbe a Godefrido rnpta natus erat. Hif, cum e.rccdere nollenl,el nianem/i liberlatemdedit, el vitx necessaria
omnia ministrari jussit Saludinus.
Nairationjs hujus insignis, quamvis temporibus non satis explicaltB (de quo suo tempore videbinnus)
ll'ie:n asserunt, cum eventu?, tutn scriplores probi. Eventus ut enim recuperata Heraclio innperatore
:
crux ila Horaclio patriarcha (uti eiat a Tyrensi prsEdictura) et crux et urbs anaissa. Scriptores Mari-
; :
nus Sanulus lib. iii, parte vi, cap. 24 : Anno, ini]u I, 1180 patriarcha .Minericus moritur, cujus simpli-
citas modicuin Ecclesiae profuit : cui successil Hdractius. In ejus eleclionc pubtice dictum fuit : Sub Heracliu
amittendam esse crucein, sicut sub Hcraclio iniperatore recuperata juerat : quod et accidit. Pauius ^nni-
lius, sub finein lib. v Derebus gcstis Fraucorum, Philippo Augusto rege : Sacrosancta cru.t, velut faiate
pigiius sacri regni, jam maiiibusmiuus sanclis traclabatur. Exstant illius temporis xquales auclores, sacer-
doles fuisse flagitiis sceleribusque obi ulos : alque ideo ipsum patriarcham, neque caste neque integre vitam
egisse.
Nos vero ad nostra redeamus. Scribend* historiae consiliura longe ante ceperat, quam inciperel;et
ad tantum opus necessaria coegerat. Coepit tandena precibus Amalrici regis (prsfat. et extremo lib. xx).
Traditionibua instructus, et oculata (ide; nulla scriptura prffiduce. Non legisse studiosum et doctum
hominem, qui transCretaverat, et ut tum loquebanlur, etiam transalpinaverat, lot de bac via editos li-
bros ab iis qui iuter viatores fuerant, probaUile non est. Ordoricus supradiclus Yltalis, niultosalios tam
Lalinoruin quam OraBcoruin de tam mcmoranda re tiactasse ineraorat. Nos Gra;cum unum vidimus in
Regia Bibliutheca, benelieio Isaaci Casaubono vulgari lingua scriptum, Joanni Meursio crebro citatum
in Lexico Grscobarbaro is autem sacrum
: hoc belluni (qiiantum memini) una aut altera tantura
pagella perstriniiit. Sed neglexisse, et pro nullis haboisse videtur noster, qiia; et alii oliin praedicaruiit,
et uos tanto stiidio atque sumptu colligimus. Usque ad regnum Balduiiii III regis, quod incipit lib. xvi,
ex aliorum relationc, quibus, ut ait, prisci temporis plenior adhuc famulabatur mernoria, narralioneai
contexuit sequenlia aut ipsc vidit, aut di; iis qui rebus ipsis interfueranl, hausit, uti testatur ipse prae-
.
fat. lib. XVI sed et lib. xii, caput 24 ait, auJita se relerre a senioribus quibusdam qui constanter assere-
;
bant se prsedictis omnibus inlerfuisse. Neque uno spiritii, hoc spatium confecit bis palam interquiescit,
;
et velul animam atque animum recipit (illo ipso libro xvi) tanquam certiora deincepsediturus, et absoluto
lib. xxii accedens ad patriae extrema describeuda, invitus.
Non imposuisse operi utlissimo ultimam manum apparet nam et qu.Tdam reperit alque inculcat, quae
:
scmel dixisse sufTecerat qujedam noii dicta, leviler trtngit tanquam jam explicata nec lempora ubique
: :
respondent. Prrefatione, praesentem tuin annura nota 1184, quem lib. i. c. 2, facit 1182, quomodo le
gendum fine c. 21 lib. xix, ubi vulgo nolatur annus 1172. El libro xxi, cap. 20 sit, Ecclesiae Tyrensi lum
se praefuise annos sf-x, quod incidit in annum 1180. E.î qnibus, quodjara dixi constat, saepius diversis
teniporibiis mauum huic operi admovisse et ultimo loco ei scriptam eam parlem quas liodie prima le-
;
gitur. Libro xxii, cap. 7 et 13, do re loquitur, quae cum scriberei, gerebatur : dicitur obsidere, inquit, et
Irequentibus, more hostiti, impugnare congressionibus, ctc. Opus sive volumen, libris dixtinxit, quos et
traclatus vocat llbros, capitibus. Libros autem scripsit xxiii, ut ipse auctor est in prwfalione sed vice-
; :
sinium el tertium non absolvisse inde apparet,quod mss. veteres paulo post ejus aetaiem exarati, nec
una litlerula alter altero plus minusve habeat, nec praeposita libris capilula praeler ea quie habemus
quidquam promitlant. Et cum Gallici interpretes hisloriam longius, etiam ultra Guillelmi mortera, de-
duxerint, unua tamen Palatinus Ueydelbergensis, nec verbulo Lalinum excedit. Nam quid velit Joannes
Hcrold, non capio, cum praefatione coutinuationis suie Belli sacri, ait, ad Frideiici II August. excessum
usque, historiam suam eumdein Gutllelmum perfecisse, magnorum vivorum lestimonio, juratum. Ea enim
ratione superasset vivendo annos centum ei viginti, nisi velimus Heroldo dictum Fredericura primum,
pro secundo. Ila suffragatorem fortasse haberet P. iEmilium, ul statini dicemus. lllic itjitur substitit, ne-
gotiis avocatus, el morte prsventus animo lamen persequendi, proposilum habens numerum etiam augere
;
ttbrorum, pro quanlitale, inquit, orcurrenlis malerise : cum antea constituiaset languorem patria", et suo-
rum ullimos delectus non attlngere ^praef. operis et lib. xxiii). Qui quidem lib. xxiii in Anglicano Canta-
briglensi legilur junctus vicesimo secundo, exscriptore judicante unara istam aut alteram pagellam, non
esse proprio libro inscribendam. Annos complexus esl lere cenluin, id est, ut postea exactius ipse com-
pulat, octoginta quatuor (prsfatione). In veritate quasrenda diligens, patet ex lib. ix, cap. 16, 17,7, 20,
18. In dubiis suspensus et religiosus, patet lib. xxii, cap. 5 lin., 8, 25, 27 tin., et lib. xx, cap. 20, alibi.
Itaque et recentia, ut ad quoruin inquirendam veritatem tempus defueril, dubie refert (lib. xxii, cap. 19,
etc). Generalia persequens, specialibus non niultamdat operam (lib.xvii, cap. 24). Occupationes excu-
sat publicas privatasque, si quid forte exciditquu leclor offendatur (praefatione). Toto denique opere,
quam promiltit praefatione, etostendal, inodestiam, prudenliaro, pietatem, praestat. Heraclium pairiarcham
sine odio memorat, flne cap. 4, lib. xxn.
Iniquior lortasse videatur Guidoni Liziniaco, comiti Joppensi, quem postquam imparem viribuset pra-
dentia dixisset, hominem \ocii.\. incognilum, indiscrelum et penitus inulilein (lib. xxii, cap. 25 et 27). Ut
alia vera sint, ul non sunl a vero mullum aliena, incognituui non debuit dicere quem ejusdem libri cap. i
dixeral satls nobilem, Hugonis Bruni filium cum etHugonem Lisiniacensem, et Hugonem de Lisiniaco,
:
cognominatum Brunura, commemorassel lib. X, cap. 19, et lib. six, cap. 8, curn eadem farailia. An-
207 GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. 208
liocbi» principem tiedisset Uayinundum Pictaviensem, exultima Anglia petilum (lil). siv, cap. 10, 20, 21)
sed de lamilia illustrissima dicemus in Genualogico, si Deus vitam. Certe virtutibua imparem oneri tanto
fuisse, et iili CTperli sunt miseri, et nos ex ipsa hisiorin discimus. Verum, ei et cum hostium viribuset
cum d'omesucorum invidia decertandum fuit. Alienum hominem rpgis sororium, postea regni procura-
torem, et tandcm successorem, indigne ferebant regni principes, cum et nobiliores et prudenliores et
ditiores etiam in regno potuipsent reperiri, ut ipse infjuit noster lib. xx, cap. 1. Notat jacobus de Vi-
triaco, diu in regno versalus, Histor. Hieros. cap. 72 novos illos Syria; indigenîs, quos dictos Pulanos ait,
in eos qui de longinquis re^'ionibus causa devolionis aul ad eorurn subsidium advenissent, non solum
ingratos, sed multilarie inolestoe e.\-titisse. Expertieorum invidisB aculeos, et perfidiae graves ictus, ma-
gnooum Reip. tum regni ipsius damno Conradus imper., el et rex Ludovicusad Daraascum (nosterlib. xvii,
cap. 5 et7). Experlus el Flandreusium comes Theodoricus (lib. xviii, cap. 18). Neque omnino domesli-
corum ille in exteros animi molus, sino ralionc est. Videlur enim indifjnum ul qui tota vita sua regno
militanles, infinilos laljores perlulerunl, ab iis qui recentcr advenerint tantorum fructus laborum colli-
gentibus, negligantur, et spe remunerationis excidant. Ipse Tyrius, lib. xvii. cap. 7 Sic !'0,t, non vobis. :
Sed h8ec'alterius loci quaestio est. Hic vero Dei admiremur pVovidenliara et justa judicia qui, cum :
perdere meritissimo noslros constituisset, Guidonem illis regem, media petitum Gallia, e sumniaPicto-
nura nobilitate cum tempore eodem altollere res Saraceuorum. Saladinum e pulvere excitatum, terrae
:
lilium, sed virtutibusomnibus absolutissimum, principem dedit. Sit ilaque nostri aucloris, vel amore et
raiseratione patriae exsusatum, si quod fuit in Guidonem odium quod nec latuit fratrera Stephanura
:
Lusignanum, ordinis Praedicatorura, qui Historiam rcgni Cypri ediilit, priiiium Italice, deinde Gallice. Is
odii causam ascribit, ipsee Guidonis postcritate, propinquitati qua regai proceres noster Guillelmus con-
tingebat, quibus ille successionem regui alionigenaa eripuisse vidcbatur. Idem Stephanus alia, tanquam
scripta Guillelmo, recitat, qua) nusquam legimus alias parum ipse litteris erudilus, autloelione doctus.
:
Tripolitanum aulem comitem, Guidonis aemulum, laudibus noster eirert, passim lib. xxii, cap. 9, 16, :
29, ct lib. xxiii, cap. 1. Sed et Manuelem imperalorem Constantiiiopolitanum cum affeciu memorat,
lib. XV, cap. 23. et lib. xxi, cap. 12, et causam aperil, cum ejus in so beneficentiam praedicat lib. xx, :
cap. 4, et lib. xxii, cap. 4. Vere enim ipsemet de Saladini virlutibus Nulln nlio hodie visco, subjeclorum
:
etiam quorumlibel aliorum hominum corda magis solenl principihus conciliari, nihilque alienos ammos ma-
gis obligat, quammunificentia. Uxc ct peccala. quamvis eminentia, operitêt virtutes eliam latentos
aperit.
Hancverohisloriam laudat, qui vixitanno 1450, Antoninus Florentinus archiepiscopus, til. 17. cap. 9.
§ 3 et 12. Dominus, inquit, Guillelmus archiepiscopus Tijrensis in Chronico, el alibi ejus ipsissimis verbis
utitur quod et saepiesime, tacilo nomine, qui ejus a;tati proximus luit, Jncobus dc Vitriaco. Scd lit. 10,
:
c4p. 13 princ, quem auclorem citat, Guillelmus, est Maimesburiensis, cujus vcrbis subjicit et noslri
ipsissimas voces, qute lefiuntur lib. 1, c. 17. Paulus ^'Emilius, gravis auctor, [>e rcfcicf Franc. lib. iv et v,
nostrum non semel appellat, nomine pontifleis Tyriorum, verbaque ejus adclucit. Sed lib. vi qua; Iradi a
Tyrio dicit illius temporis auctore, de morte Friilerici Limp. scrupulum raihi et dubitaiionem quamdara
injiciunt. Excessit enim Fridericus imp. anno UUOproxime quidem ajlatera Tyrii sed nos, non super- ;
ssse scribendo Tyrium annum 1180 antej firmavimus. Lalebat in bibliothecis ,'Emilii terapore Tyrius,
nnndum typis editus itaque incidisse illum in hujus ah alio continualam Historiam, quales Gallicas
:
habemus aliquot, probabile est, quara totam pro Tyrii legerit, habuerilque ; et
... opere in longo jas est obrepere somnum.
Blondus in barum rerum cxplicalione Guillelmum citat, scriptorem, inquil, Gallicum lib. iv, dec. ii sed ;
ct Guillelmum saspius nominat, alium a noslro, eodem et prdecedenti libro itaque dubito. Cretera, bonus:
et necessarius aucloi- Historiae, satis in hac negligenler versalusest Bondus quod solens iis qui com- :
pleoti omnia, el generales, ut vocaut, conscribere historiasaggrediuntur, fraudem lectoribus titulo magni-
licu facientes: quos ut fugiant adolcscentcr-, suadeo legaut cum attenlione et judicio, alii ne, dum caa-
; :
cum CKCUS ducit, ambo in fovcara incidant.

Opus praeterea Guillelinus nostercomposuit, cujus non possumus jacluram non Kgerrime ferre histo-
riarum studiosi, in argumento obscuro maxime, neo ullius diligentia scriptoris illustrato, cujus
Ad nos vix tenuis famx perlaHlur aura :
Degeiiis OcciJenlalium principum : \\h. i, cap. 3, sive, De principibus Orienlalibus el eorum actihus,
]ih. xix, ap. i5 el 21, a lempore seductoris Mahumet, mque ad annum Domini 1184 /'praefatione). Quin-
gentorum septuaginta anuflrum sericm comple.Tnm (praefal. et lib. i, c. 3) vel quingenlorum septuaginta;
et seplem, ullib! xix, cap. 21, quM varietas quo supra dixi confirmat, non recognitum auctori hoc no
strum opus. Illud vero, eodem Amalrico rege instanto et roganie, et exeraplaria Arabica ministrante,
absolvit (prajlat. eadem, et lib. xix, cap. 21), laudubili omnino, et rexia, et ad Deum, cui proximi reges,
accedente cura vcrbo morluos excitare. et in vitam redueere. Admirandum eliam in rege, quod media
:
et profunda barbaria, inter lituum stridorem. el armorum tonilrua, et prajsentiasima quotidie pericula,
litteras coluerit, et librorum copiam usui studiosorum comparaverit qu:e aliis, alta etiam pace, negli-
:
guntur.
De concilio Lateranensi scriptum edidisse supra retuliinus. Ejusdera plures epislolas ad Bernardum
Antiochenum exstare, scribit exscriptor Simleri Anlonius Possevimus, Apparatu uterque filsus neque : :
ciiira hujus, sed altcrius, T.yrensis itera arjhiepiscopi, Guillolmj Anglici sunt illae, quas non vidimus, ad
.•\ntioGhnnura epistolae Obiil BL'rnardus, nostro vix nato, nemque ciroa annum 1127, quem paulo poBt et
:
ille alter Guillelmus sooulus est, ul ex nostro constat, lib. xiv, cap. 10 et 11.
Sed hac Historiaprimus nos heavit Philibertus Poissenotus. D. Morandi in Maxima Sequanorum prae-
positus, uli eum Joannes Hcrold Cintinualiono Billi sacri, demonstrat typis Jo. Oporini, anuo 1519 (1).
:
(i) BeUi saeri liisloria, libris xxiii comprehensa,

simum fatorum, untc annos circiter quadringentos
de Hicrosnli/ma uc terra promissionis, adeoque uni- conscriptum, nuncque pnmum dcclissimi viri Ph.in-
versapeiieSijria pproccidentalesprincipesClirisiianos hcrti Poisscnoti opera ui lucem editum, Guillelmo
recuperaia, narrationis serie usque ad regnum lial- Tijrio metropolilano quondam archiepiscopo ac regni
duini IV, rier annos, 81 continuata ; opus mira- ejusdem cancelliaro auctore Basilex, per Nicolaum
bili rerum scitu dignissimarum varietale refertum ac Brylingerum et Joannem Oporinum, in-foU
hislorix studioiis ut jucundissmwn ila et ulili$-
209 HIST. RERUM TRANSMARIN. — PROLOGUS. 210
Postea, quiini pollicetur, corruptam dedit ab Henrico Pantîleone, Nicolaus Brillingerua

emendatam
anno io6i (2) nec dilfitetur ipse Pantaleon, se vetiistissimurn exemplar jidetHer correxisse ; in quibusdam
;
etiam tocis usilatiora verba pro obsoletis, et sentenlias perfeclas pro impcrfectis apposuisse ; alque sic m.ulto
emendatiorem denuo in /ucem ft/iiiisse ; scilicet Nos, quam potuimusexa, ctissime veieres secuti, ex iis
!
passim lacunas repleviiiius ei lib. iii, quod deeral, integrum caput quiclum. aliis locis periodos integras
;
restituimus vooes emendavimus, quot dioi non potost aobis, nihil permissimus. Sumus autem usi codi-
; :
cibus Pithoeano, Canlabrigiensi, Parisiensi Navarreno. Cantabrigiensem, liumanitale praefecti et socio-

rum admissi, vidimus et cousuluimus in bibliotheca, collegii S. FJenedicti et ejus, antequam eo accedere- :
mus, gestum nobis dederat Merlinus Higdenus, conciliante eura nobig Stephano f.e Sieur. Parisiensis
Codicis qui in Navarreno collegio exstat, inde.\ fuit .Vlberlus Myrsus, ejusque postea lectiones a vulgato
diversas diligenter et judicio collectas misit Tiraotheus Hoyus, AndrecB lilius tres, omnino probae notse,:
sub ipsam aetatem aucloris conscripti. Navarrenum, subscriptio indicat donatum ab Ansello episcopo
Meldensi, qui vitiose Demochari dicitur .\urellus ot Ausellus vixit is circa annum Domini 1200, id est
:
paulo post nostrum archiepiscopum. Vera lectioni lirmand;E et illustrandae hislorire, profuerunt Gallics
interpretationes Palatina Heydelbergensis, quam fuisse Isabellao regina; Norwegia? indicat inscriplio ru-
:
bricaia eam nobis olim impetrayit Georg. Michael Lingelshemius; nuper consulenti, adfuit JanusGru-
:
terus. Fauchetiana, a l)ionysio Godofredo J.G Nostra.

Subjecimus Tyrlo, Notiltam putriarchatuum Antiocheni et Hierosolymitani, membranas seculi;nam
in edilis collocatur lib. xiv, c. 1'-. Nomina uti erant in inss. diversa a vulgatis, exhibuimus, sane cor-
ruptissima quae dabit, ut speramus, eraendata Alberti Mirasi diligentia.
;
(2) Hisloria Belli sacri verissima, leclu etjucunda Hierosolijmitani frdelissimo cancellario ; nunc vero
et utilissima,libris viginti tribus ordine comprehcnsa, mutto castigalior quam antea in lucem edita ; un^
iti qua bierosolyma ac terra poinilo Dei olim pro- cum conlinuatione totius de Betlo sacro historise,quss
missa et dala, una cum tota fere S\jria,per occidenta- iibris sex ad nostra tempora usque extenditur et Hie-
les principes Chrislianos,anno reparatas salutis 1U99, rosotijmilani regni ct urbiscasus et varielates fortunm
magna pietate el fortitudine recuperala fuit, certu ordine explicaf, cum prxfatione Henrici Panlaleonis,
narrationis serie, per annos 84, ad regnum Balduiui atque ipsius authnris vita, multarumque nobilissima-
IV usque continuala et descripta, aiiclorc olim rum urbium depictione.
Willelmo Tijrio meiropolilano arcliiepiscopo, ac regni
INCIPIT HISTORIA
RERUM IN PARTIBUS TRANSMARINSI
GESTARUM
A TEMPORE SUCCE8S0RUM MAHUMETH USQUE AD ANNUM DOMINI MCLXXIV
EDITA
A VENERABILI GDILLELMO
TYRENSI ARCHIEPISGOPO.
INCIPIT P150L0GUS.
WiLLELMUS,Dei patientia sanctaj Tyren.sis Eccle- A verilalem prosequentes, tnultorum in se conflabuni
siae minister indignus, venerabilibus iu Christo invidiam ; aut indignationis gralia teniendx, rerum
fratribus, ad quos praesens opus pervenerit, aeter- occultabunt seriem in quo cerlum est non deesse deli-
nam in Domino salutem. ctum. Nam rerum veritatem sludiose prxterire, et oc-
Periculosum esse
et grandi plenum alea reguin ge- cultare de industria, contra eorum officium esse di-
sta describere,virorum prudenlium nemo est qui du- gnoscilur. Ab autem cadere, procut omni du-
officio
bitet. Nam, ut taborem, jwjc studium, perennes vigi- bio, culpa est ; si lamen vere dicitur officium, con-
lias, quibus Imjusmodi soteut indigcre ncgolia, pcni- gruus actus uniuscujusque personffi,secundum mo-
lus omitlamus, duptex historiographis certum est im- reset institutapatriae. Rerumaulem incontaminatam
minere prxcipitium : quorum vix est, ut atterutrum prosequi gestarum seriem, et veritalis regulam non
envn Charybdim, Scyl-
declinare valeant. Efjugietites deserere,res est qux indignationem solel sxpius exci-
lam incurrunl, qux succincta canibus, non minus tare,juxta illud quod vetere proverbio dici solet: Ob-
novit procurare naufragia. Aut enimrerum gestarum sequium amicos, veritas odium parit. Aut igitur a
. :;
211 GUILLELMl TYRENSIS ARCHIEP. 212

siue professionis cadent officio, ohsequium prsestanles j^ cessitalitarticulusexigat)vitam lenelur impendere. In-
indebitum ; aul rei verilalem prosequentes, odium, stat inquam, et auctoritate qua prseeminet, impe-
cujus ipsa mater est, eos oportebit sustinere. Hsec riose prxcipit, ut qux apud se centum pene annorum
nimirum frequentius ila sibi solent adversari, et se gesla sunt curriculis, silentio sepulta, non patiamu
mutua imporluniiate reddere mole^ta. Xam juxla Ci- sealire posse oblivionis incommodum ; sed styli e.v-
ceronis nostri sententiam: Moleata est veritas, si- arata diligenter officio, posteritaiis memorix con-
quidem ex odium, quod est amieili.TC ve-
ea nascitur serventur. Paruimus igilur, et manus dedimus ei,
nenum ; lamen obsequium, quod vitiis
molestius cui nostram non satis negare poteramus
honeste
induigens, amicum sinit ire praecipitem: quodin se operam ; non mnilum attendenles quid de nobis cen-
videtur implere, qui obsequii gratia, contra officii de- sura fil posleritas ; et quid in tam ercellente male-
bitum supprimit veritatem. yam
eorum qui adula- ria exsanguis nostra mereatur oratio.Paruimus sanc,
tionis studio rerum gestarum arliculis involvunlim- utinam tam efficacitcr quam libenter ; utinam lam
pudenter mendacia, tam detestabile faclum creditur, commendahiliter quam devote : natalis soli magis
ut nec scriptorum numero debeant sociari. Si enim tracli dulcedine, quam vires cum assumpto laborc
rerum veritatem gestarum occuUare secus est,et defi' compensantes ; non ingenii ope freti, sed pii fervore
ciens a scriptoris officio, mullo forlius peccatum re- afjectus, et charitulis sinccritate. Accessit prxterca
putabilur, mendacii nrevum veris immiscere ; et qiiod B domini Almarici reyis {cujus anima sancta rcquic
a vero deficit, credulx pro vero posteritati coniradere perfruatur) iltustris memorix, el inclyplxin Domino
Ad hxc, nihilcminus xque vel amplius (ormidabile recordationis jussio, non facile negligenda, et inslan-
historiarum scriptoribus solei discrimen occurrere, tia muUiplex, qux ad id ipsum nos maxime impu-
totis viribus fugiendum ; videlictt, ne rerum gestarum lit, cujus etium rogalu, ipso Arabica exemplaria mi-
dignitas, sermonis ariditate et oralione jejuna sui nistrante, aliam Hisloriam a tempore seductoris Ma-
dispendium patiatur. Verba enim rebus, de quibus humeth, usque hunc annum, qui est nobis ab In-
iii
agitw, decet esse cognata ; nec a malerix nohilioris carnatione Domini liSi, per annos quingentos septua-
elegantia, scriptoris linguam degenerare. Unde nwgno- ginta decurrentem conscripsimus : auclorem maxime
pere cavendum ne amplitudo materix traclatus de- seculi virum vcnerabilem Scith.filium Patricii, Ale.tan
bililate succumbat, et vitio narralionis exeat macilen- drinum patriarcham. In luic vero, nullam aitt Grx-
ium vel debile,quod in sui natura pingue solidumqne cam, aut Arabicam habtnies prxducem scripturam,
tubsistit. Nam, ut ait orator eaimius in Tusculana- solis traditionibus instructi, exceptis paucis qux ipsi
rum /jrimo ; Mandare quemquam litteris cogitatio- oculata fide conspeximus, narrationis sericm ordinc-
nes suas, qui eas nec disponere nec iilustrare pos- vimus, e.xordium sumentes abexitu virorum fortium.
sit, nec delectatione aliqua lectorem allicere, ho- r, et Deo amahilium principuin, qui a regnis Occiden-
minis est intemperanter abulentis et litteris et otio. talibus, vocante Doinino, egressi, lerram promissio-
Uoc igitur dilemma et muttiplicitatem periculi, in nis, et pene unive/-sam Syriam in manu forti sibi
prcesenli nobis videmur incidisse. Nam in opere qiiod vindicaverunt : et inde usque ad regnum domini Bal-
gestamus prx manibus, multa de regum moribiis, et duini IV, qui in ordiae regum, computato do-
vita, et corporum habiludine, sive commendabilia,sive mino duce Godefrido, qui primus regnum obtinnit,
notx subjacentia, prout reriim gestarum series vide- locum habuit septimiim ; per annos lxxxiv ru?n multa
batur deposcere, interseruimus ; qux eorum posleri diligentiu proiraximus hisloriam. Et, ut ad pleniorem
relegentes, impalienter fortasse porlabunl, et adver- status Orientalium regionis, lectori nihil deesse pos-
sus chronographum prseter merilum incandescent ; sit intelligentiam studioso, paucis et succincte prx-
aul inviJum aut mendacem reputahunl, quorum misimus, quo tempore el quanto, servitulis jugum
utriumque{vivit Dominus) tanquam rcmfugimusagere passa fueril ; dux fiiit hnc inedio tempore ftdelibus
pestilentem. Num dereliquo jam non licet ambige- in ea degenlibus inter infideles conditin,et quse fiierit
re ; quod ad impar opiis impudenler enilimur, el occasio, ut post tam longa continux seivilulis tem-
quod ad rerum dignitatem nostra non salis accedit pora, Occidentatium principesregnorumad eorum libe-
ci-alio. Nonnihil est tamen quod egimus. Nam et in rationeme.tcili.tantumsibiperegrinationisonusassum-
picturis rudes, et ad ariis arcana 7iondum admissi, " pserint.Quodsi quis ad nostras occupationes respiciat,
tuleos primum solent colores subslernere, el prima quorum miiltiplicilate fatigamur plurimuin; tum circa
lineamenta designare quibus manus prudentior, lucis egregiain et a Deo cuslolitam Tyrorum metropoiim,
nobilioribus decorem contuevit addere consummatum. cui nonde meriti electione, ted sola Domini palientia
Primo enim, suinnio lahore jecimus fundamenta, prxsidemus ; tum circa domini regis negotia, in cu-
quibus sapieiitior arcliitectu^, observata veriialis re- jus sacro palalio concellarii jungimur dignilale ; et
gula, quam in nulio dcferuimus, egregio lractutu,ar- circa necessitates aJias, qux sotito majores emergunl
tificiosa magis potent supenedificare triclinia. Inter ad indulgendum erit proclivior, si forte in opere prx-
tot igitur periculorum insidias et anceps discrimen, senli occurrerit, unde justius offendatur. Occupatus
tutius fuerat quievisse, silendumque erat, et olium enim circa plurima animi motus interior, ad discu-
calamis indicendtim ; sed urgenlissiinus inslat amer tienda diligentius singula solet debilior consurgere
patrix, pro qua vir bene dispositus elium {si id ne- et partilus, tanlam singulis nonpoteit impendere di-
:
213 HIST. RERUM TRANSMARIN. LIB. I. 214

Ugentiam, quantum totus apudse residens, uniformis, A '^'' convivas, audire meruil : Quomodo huc intrasti
consuevit unicis et singularibus aptare studiis. Unde nou habens vestem nuptialem ? (Uatth. xxii, 13)
et (acilius merelur vcnium. Distinximus autem volu- quod ne nohis accidal, averlat qui solus potest, mi-
men universum in lihros xxiii eorumque singulos cer- serator et misericors Dominus. Scientes tamen, quo-
tis designavimus capilulis, quo lectori facilius quid- niam muUiioqulo non solet deesse peccalum [Prov.
quid de articulis historix sibi viderit nccessarium, (x, 20) ; hominis lingua in lubrico posila,
el miseri
occurral : proposilum habentes, vita comite, qux pcenam facile meretur, invilamus fralerne, et exhor-
deinceps nostris temporibm rerum futurarum de- tamur in Domino nostrum lcctorcm, ut cum justum
promel varietus, liis qux prxmisimus addere ; et nu- reprehensionis locum invenerit, charitate mediu, uta-
merum uugere librorum, pro quantilute occurrentis lur ea licenter, et de noslra correctione, sibi acqui-
materise. Certum porro tenemus, nec nos hxc fullit rut xternx vitox yriemium memorque nostri in suis :
opinio, quod nostrce imperitix tesiem producimus opus orationibus impelret apud Dominum, ut quidquid in
prxsens. Et qui latere possumtis silentes, nostrum opere prcesenti deliquimus,nobis non imputet ad mor-
tcribendo prodimus defeclum, dum officium charitatem, sed de graluita bonitale et inolita pietute cle-
tis ampleclimur ; magis tamen volumus ahsque ea menler indulgeat Snlvator mundi, cujus tribunal nos
qux mflat inveniri, quam ea qux a-dificat carere. n niiseri et inutiles in domo ejus servi, accusantem su-
Samsineillaplures ingressi ad nuptias, men.ta regis pra modum verentes conscientiam, non immerilo for-
inventi suntdigni ; qui autem sine hac inventus est in- midamus.
LIBEK PKIMUS INdPH".
CAPUT PRIMUM. comprimeret insolentiam, maluit ad propria sospes

Quod tempore Heraclii Augusti, Homar filius Catah, redire, quam viribus imparibus, bellorum se dubiis
tertius poit Mahumeth, dux Arphum, universam committere casibus. Sic ergo eo discedente, qui
occupavit Syriam. aftlictis civibus tenebatur patrocinium ministrare,
Tradunt veleres historiae, et id ipsum eliam Arabura invaluit violentia, ita ut subito et infra
habent Orientalium traditiones, quod tempore quo tempus modicura, a Laodicia Syriae usque in Êgy-
Heraclius Augustus Romanum administrabat impe- p ptum, universas occupaverint regiones. Quis autem
rium, Mahumeth primogeniti Salanee (qui se pro- fuerit prredictus Mahumeth, et rinde, et quomodo
phetam a Domiao missum mentiendo, Orientalium ad lianc proruperit insaniarn, ut seprophetam men-
regiones, et inaxime Arabiam seduxerat) ita inva- liri et a Deo missum dicere praesumeret; cujus
luerat doctrinii pestilens, et disseminatus languor porro vitoe et convereationis ;
quandiu regnaverit,
itauniversas occupaverat provincias, ul ejus suo- etulii; et quos demum habuerit succeasores ; et
cessoresjam non exhortationibus vel praedicalione, quomodo pene orbem universum pestiferis ejus
sed gladiis et violentia in suum errorem populos repleverint dogmatibus, qui eum in eodem errore
descendere oompellercnt invitos. Cum enim prffidi- secuti sunt, alibi disseruiiuus diligenter, sicut ex
ctus Augustus, victor reversus de Perside (unde Bubsequentibus datur intelligi manifeste.
crucem Domini cum gloria reportaverat) adhuc CAPUT II.
in Syria moram faceret, et per Modestum, virura Qux fuit occusio, quod ita subilo Orientem occupa-
venerabilem,quemHierosolymisordinaveratepisco vit ; et quod idem Hierosolymam veniens, templum
pum, ecclesiarum ruinas, quas Gosroe, Persarura Domini rccedificari prxcepit.
satrapa nequissimus hostiliter dejecerat, in prio- Cooperabatur sane ad eorum propositum, quod
rem statum, datis sumptibus necessariis, reformari paucis anle annis praediclus Cosroe, eamdem Sy-
preecepisset. Homar, filins Catab, a praBdicto sedu- D riam violenter iugressus, urbes dejeoerat, concen-
ctore lertius, erroris et regni successor, cum infi- derat suburbana ; el ecclesias subvertens, populum
Arabuui copiis, egregiam Palaestiuorum urbem
nilis captivaverat ; et, Urbe sancla efTracta, hostiliter in
Gazam jam occupaverat violenter. Unde postmodum ea triginta sex civium millia gladio perimens, cru-
Damascenorum fines cum suis legionibus et infinila cem Dominicam et loci ejusdem episcopum Zacha-
multiludine, (]uam secum trahebat, ingressus, Da- riam,cum residuo poputi tam urbis quam regionis
mascum expugnaverat, praedicto imperatore adhuc universae secum transtulit in Persideui. Hic enim
in Cilicia rei exiium exspectante. Quod cuin ei rex Persarum potenlissimus, domini Mauritii Au-
nuntiaretur quod Arabes in tantam elati super- gusti (cujus adeo familiaris fuit beatus papa Grego-
biam, et e sua multitudine prcesumentes, Romano- rius, ut unum de liberis cjus de sacro fonte susci-
rum .finea invadere, et eorum urbes sibi vindicare peret) filiam nomine Mariam in uxorem duxit
non vererentur, videns quod ei vires non suppele- oujus gratia conjiigii, lavacrum regenerationis
rent ad occurrendum taDtiemuititudini,etuteorum aleptus esl, fuitque Romanorum amicissimus,
quandiu prcedictus vixit imperator. Quo demum a A nuis passa est laboribus per annos quadringentos
Phoca Csesare, qui eidem postmodum in imperio nonasinta conditionibus tamenalternis. Nam fre-
;
abominatus eorum
successit, proditiose inierfecto, quenti rerum mutatione, dominos mutavit frequen -
perfidiam, qui tam nefarium hominem, et adhuc tius ; secundum quorum dispositionem, plerumque
domini sui csde cruentatum, super se regnare passi lucida, plerumque nubila recepit inlervalla , et
fuerant, quasi occultoe societatis reos et illius aegrotautis more, temporum praesentium, gravaba-
Bceleris habentes conscientiam : imperii fincs vio- tur aut respirabat qualitate. Plenius taraen conva-
lenler ingressus est, in res eorum violenter desae- lescere non polerat, quoe inndclium principum et
viens, soceri necem, uxore stimulante, ultum iri populi sine Deo, domia.iiione premebatur violenta.
desiderans : subactisque cxteria regionibus, qua; Diebus tamen illius admirabilis et praedicandi viri,
Romanorum suberaul ditioni, novissime Syriam, ut Aarum videlicef, qui cognominatus eat Ressitb,
praeraisimus, obtinuit, populis ejus aut peremptis qui universo praefuit Orieuti (cujus liberalitatem et
gladio, aut secum in Persidem deductis. logressi urbanitatem praecipuam.et moressingulariter com-
ergo .\rabes, terram habilalionibus reperientes va- mendaMles, universus etiam usque hodie Oriens
cuam, majorem subjiciendi eara sibi repereiunt admiratur, immortalibus) in-
et praeconiis alluUil
opporlunitatem. Sic ergo urbem Deo amabilem, p terventu immortalis memoriae viri, do-
piissimi
Hierosolymam videlicet, paribus calamitatibus in- mini videlicet imperatoris Caroli (qui mutuam,
volutam comprehendentes, populo, qui in ea erat inlercurrentibus nuntiis frequentibus, inter se gra-
modico, ut eis factus tributarius estremis condi- liara et mirabili subnixam faedere, conciliaverant),
tionibus deserviret, pepercerunl, permittentes eis plebi Deitranquillilas pra;stitaest,et favorprincipis
suum habere episcopum elecclesiam, qum, utpr;e- clenienter indultus ad multam consolationem ita ;
riiclum est, dejecta fucrat, reparare, et religionem ut magis sub imperatore Carolo, quam sub diclo
libcre conservare Chrislianam. Dumautem ineadem principe degere viderentur. De quo ita legitur in
civitate princeps supra nominatus moram faceret, Vila prsdicti viri gloriosi Cwn Aarum, rege Per- :
cojpil diligenter a civibua percunctari, et inaxime sarum, qui, excepla India, tolum pcne Orientem
a viro venerabili Sophronio, ejusdem loci episcopo tenebat, ialem habuit in amtcitia concordiam, ut is
(qui Modeslo pim memorias jam defuncto successe- gratiam ejus, omnium qui in toio orbe terrarum
rat) esset locus ia quo templum Domini
ubinam erant regum ac principum amicitiie prceponeret, so-
fuerat,quod a Tito Romano principe, cum ipsa lumque illum honore ac magnificentia sibi colendum
urbe dirutum fuisse legitur qui ostendentes ei
: judicarel. Ac proinde cum legati ejus, quos cum
locura designaverunl,aliqua vetusti operis exstantia donariis ad sacratissimum Domini ac Salvatoris
vesligiademonstrantes, ubisumptibus qui sufficere *-• nostri sepulcrum locumque resurrcctionis miseral, ad
possent ad impensam designatis et convocatis arti- eum veuissent, et ei domini sui volunlalem indicas-
ficibus, subjecta pro volis materia tam ex marmo- sent, non solum quse petcbanlur fieri permisit, sed
rum diversitate quam cx lignorum differenlia mul- ctiam sacrum illum el salutarem locum, ut illiu»
tiplici, templuni aedificari praecepit. Quo postca potcstali ascriberetur, concessit, et reverleniibus le-
infra modicum tempus, juxta conceptum mentis gatis suos abjungens, inter vestes et aromata, et cx-
feliciter consummalo, quale hodie Hierosolymis teras Orientalium lerrarum opes, ingenlia illi dona
esse dignoscitur, rnultis et infiaitis dilavit posses- direxit : cum ei unte annos paucos, eum quem tunc
sionibus, unde suppeterent facultales ad habenda solum habebat, roganli mitteret elephuntem. Nec
perpeluo ejusdem sarta tecta, et velera renovauda, solum iis qui Hierosolyrais habitabanl sub inflde-
et coutinenda luminaria per manum eorum qui in lium polestate fidelibus, verum et iis qui in Êgypto
eodem templo deservirent. Quae aulem si illius el in Africa sub impietate degebant Sarracenorumi
forma, et quae operis elegantia, quoniam pene om- suarum largitionum frequenter dirjgebal solatia, el
nibus notum est, non cst praesentis tractare nego- pietatis opera porrigebat ; sicut in ejus Vita legilur,
tii. Exstant porro in eodem templi aidiiicio, intus el quae habet ita : Circa pauperes sustenlandos, et
exlra, ex opere Musaico, .-Vrabici idiomatis littera- D gratuilam (quam Grwci eleeraosynam
liberaliiatem
rum vetuslissima monumenta, quse illius lemporis vocant) devotissimus, ut non in patria solum el in
esse croduntur : quibus et auctor, et impensarum regno suo id facere curaveril, verum trans maria, in
quantilas, et quo tempore opus incceplum, quoque Sijria et.€gyptoatque Africa, Hierosolijmis, Alexan-
consummatum fuerit, evidenter declaraiur. drix atque Carthagini, ubi Christianos in pauperlale
CAPUT 111. vivere compererat, penurix eorum compaiiens, pecu-
Quanto tempore sub alternis dominiis Sijriajugum niam mittere solcbat. (Jb hoc ma.time transmarino-
passa est servituti'! : et quomodo fidelibus, qui sub rum regum amicitias expetens, ut Ckristianis sub
infidelium ditione degebant, utHis fuit amicitia
magnifici imperatoris Caroli, cum Aarum rege eoruyn dominalu degentibus, refrigerium aliquod ac
Persarum contracta. Quod autem et quantis rerum,
revelalio provenirel.
Sic igitur Deo amabili et sacrosancta,
civitate lemporum dominiorum variis permutatiooibus
et
peccatis noslris exigentibus, iuQdelium subjecta hoc medio tempore flagellata fuerit, tam pra^dicta
hostium ditioni, jugum indebitae servitutis conli- Dei cultris civitas quam universa ei adJAcens regio.
217 HIST. RERUM TRANSMARIN. LIB. I. 218
siquisscire desiderat, eam relegat historiam, quam A, aemulis pateret ad moraum, exquo religionis fonteni
no3 Dc geslis Orienlalium principuin, a tempore Christianae, fidei catholicae cunabula dejecisset.
prajdicli seductoris Mahumethi usque in hune proe-
CAPUT V.
sentem diem, qui esl nobisab Incarnatione Domini Quse erat conditio fidelium per illud tempus inler in-
1182, per annos quingentos septuaginta seriem re- fideles.
rum complexam, cum multo labore confecimus. Ab eu die ccjepit fldeliura in eadem civitate multo
deterior esse conditio, tura ex dolore juslissimo,
CAPUT IV. queni ex casu sanctce Resurreclionis ecclesiaj conce-
Quomodo potestalem devcnit £gyplii caliphx, ei
in oerant tum ex multiplicatis angariis geminala mo-
;
quomodo Heque nequissimo reynante, servitutis ju- lestia. Narii prajter enormitalem tributorura el vecti-
(jum supcr jidelcs factum sit intolerabilius ; el de
galiura,quaB abeispreeter morera et contraprivilegia
ruina ecclesix Hierosolymilanae.
a suis proBdecessoribus indulta exigebantur, solera-
Porro per idem tempus inter iEg3'ptio8 et nitfites etiamiaterdixerat, quas usquead illumdiem
Persas aemula nim.is et pertinax erat de mo- sub aliis principibus, el in ocoulto etpalam satis
narchia contentio. iMinistrabat autem odiorum fo- libere celebrav^rant. Quoque dies erat celebrior, eo
mitemetincentivummajus,coutrai]icloriarumobser- , arctius domiciliorura suorum septis cohlbebantur,
vantia Iradilionum, qua usque fiodie ulerqae po- necin publicuin,iudebantcomparere,domietiamnou
pulus contentionibus reoiprocis sacrilegos se ap- tutum dabalur eis habere refugium, sed jaclu la-
pellant, sibi non communicantes invicem, ila ut pidum et sordium immissione, et violentis irrup-
etiam nominibus velint habcre differenliani. Qui lionibus, quanto dies erat solemnior, tanto amplius
enim Orientalium superstitionem sequuntur, lingua raulestabantur. Ad hsec et pro quolibet verbo levi,
eorum Sunni dicuntur ;
qui vero Êgyptiorum tradi- adquamlibetaccusalorisaliciijussuggestionem,sino
tiones prsferunt, appellantur Siha, qui nostraB fidei causa cogniiione rapicbantur ad cruces et suppii-
magis consentire videnlur. Quae autem sit intereos cia, confiscibantur, auferebantur possessiones,
erroris differentia, non est prasenlis temporis edo- filiique eorum ct filire rapti dc domibus parentum,
cere.Tandem vero ^gyptiorum regno invalesoente, flagellis aliqmndo, nonnunquam blandimentis el
et usque Antiochiam provinoias et regiones occu- promissionilius apostatare cogebanlur, ut patibulis
pante, cum caeteris in ejus Urbs sancta, legibus affligi.Qui autem pro tempore erat illis palriarcha,
communibus, desceodit potestatem. Sub quo princi- is primura injurias excipiebat et opprobria tum ;
patu (siculiti captivis solent aliquendo temporain- eos et publice et secrelius ad longaniraitatem in-
dulgentiora concedi) a suis anxietatibus coepit ali- vitans, pro lemporalibus quae paliebantur malis,co-
quantulum esse remissius, quousque consummata G ronas prumiltebat sempiternas. Gujus verbis et
hominum nequitia exigente, eidem regno Hequen exemplo commonili, transitorias pro Ghristo con-
calipha praefectus est. Hio et prajdecessorum suo- lemnentes injurias, se invicem mutua oharitate con-
rum et successorum pariter longe vincens malitiam, solabanlur. Rcferre per singula longum esset,
factus est posteris et ejus insaniam legentibus so- quanta in propriis corporibus praedicti servi Dei
lemnis fabula. Adeo enim in omni impietate et pertulerint tormenla, ut liKredes fierent in domo
nequilia singularis exstitit, ut ejus vita Deo et D3m:ni, et ut leges aeraularentur paternas. Unum
horainibus odibilis speciales exigat tractatus. Hic tamen de tot raillibus, exempli gratia, producamus
inter caetera, quae perniciosa plurima praeceperat, in raedium, ul per hasc deprehendat veslra dilectio,
ecclesiam Dorainicas Resurrcctionis (quae per vene- quara ex frivolis causis ad ultiraa supplicia rapie-
rabilem virum Maxiraum, ejusdem loci episcopura, bantur. Quidam civis ex infidelibus nostros odio per-
praecipienle domino Gonstantino Auguslo aedificata sequens nequam, ut eis
iusatiabili, vir perfidus et
fuerat, postea perreverendissimum Modestum tem- aliquid ad mortem moliretur, morticinum canis clam
pore domini Heraclii reparata) funditus dejici man- projecit in atrium templi, in cujus munditia con-
davit. Cujus prascepti rescriptum quidam ejus pro- servanda, ejus custodes et universa civitas omnera
curator, praeses videlicet Ramulensis, Hyaroe no- D impendebant sollicitudinem. Mane facto, qui ora-
mine,ad se direclum suscipiens, praidicta ecclesia tionis gratia accesserunt ad templum, reperientes
usque ad solum dirula,ju3siouera regiam effectui immundum cadaver et fetens, pene ad insaniam ver
mancipavit.Praeerat vero ea tempestate eidem ecclesi universara urbem repleverunt claraoribus.Con-
siae vir venerabilis Oreslus nomine, ejusdera ne- currit subito populus universus, et omnes asserunt
quissimi regis avunculus, matris ejusJem frater. pro constanti,Christianos hoc focisse. Quid plura?
Hoc autem ideo fecisse dioitur, ut suae perfidiae Decernilur interitus universis, et tam piaculare
populis infidelibus daret argumentum. Objiciebatur flagitium raorte piandum judicatur. Fideles porro
enim ei Christianilalis quod ex matre
titulus, eo de 3ua confiJenles innocentia, mortem pro Ghristo
Christiana natus esset ; quam quasi crimen a se parati erant subire. Duraque adessent .ipiculatores
volens depellere, praedictum facinus ausus est per- educlis gladiis ut populum interimerent, obtulit se
pelrare, nihil arbitratus superesse calumniffi, quod adolescens plenus spiritu, dicens: Periculosum est,
in ejus personam irapingi posset, quodque ejus fratres, si ita perit omnis hxc ecclesia. Expedit ma-
219 GUILLELMl TYRENSIS ARGHIEP. 220
gis ut unus moriatur pro populo, et non lota gens A Nicephorus patriarcha. Sic eigo obtenla licentia,
pereat. Concedile tnilii, ut mei habeatis annuam in et sumptibus de imperiali oeratio niinistratis, eam
henediclione memoriatn, ei generis meo honor inper- quae nunc HieroEolymis esl, sanctse Resurrectionis
petuum debitus conservetur ; ego vero, auctore Do- anno ab Incarnatione Do-
aedificaverunt ecclesiam,
mino, hanc a vobis slragem depello. Susceperunt mini 1048, ante urbis liberationem annis i.i, Irice-
igitur gralanler verLum, et quod ilie petierat, ultro sinio vero septimo postquam diruta fuerat. Qua
coQcedunt.El ut in Ra.mis palmarum ad perennem eonstructa, contra imminenlia pericula, et niille
ejus memoriam, conlribules ejus olivam, quee Do- mortis discrimina consolationem receperunt. Non
mini nostri Jesu Christi significativa est, introdu- tamen cessabant adversus eumdcm populum fide-
caot iu civitalem, in processione solemni, confn- lem frequenles injuriae et angariarum nova geno-
mant. Quo facto, praediclus adolescens primalibus ra spula, colaphi, vincula, carceres
; ad ultimum, ;
se oHerl civitatis, reum se confitetur, et omnes alios suppliciorum omnes gcnus, quibus populus Dei in-
astruit innocenles. Quod audientes judices, aliis cessanter affligebatur. Nec solum iis qui in eadern
absolutis, illum gladio exposuerunl. Et ita pro fra- urbe erant, sed etiam iis qui in Bethlehem et The-
tribus animam ponens, cum pietate dormitionem cua, ubi soli habitabant fideles, idem cauterium
accepit, optiraam in Domino habens repositam p imprimebatur. Quolies enim novus accedebat pra;
gratiam ses, et missus a calipha recens dirigebatur pro-
CAPUT VI. curator, lolies conlra Uei populum novae struebantur
Quomodo palri nequam, filius Dabcr egregius mode- calumni», et varia exlorquendi iuveniebantur ar-
rator regni successit : et precibus doniini Bomani,
domino patriarcha el populo
guraonta. Et quoties a
Comtantinopolitani imperaloris, rexdijicalur ec-
clesia cooperante Joanne Carianite, Conslantino comrauniter aliquid volebant violenter exigere, si
monacho necessaria minislrante. aliquo casu eorum differebatur postulatio, statim
Adfuit tandem divina clementia, el affliclorum minabantur ecclesiara dejicere. Idque pene annis
miscrta, consolationem inlulit non uiodicam rebus patiebantur singulis, conflngentibus praesidibus se
desperatis. Prasdiclo enira principe noquara rebus hujusinodi rescriptum a regia directum celsitudine
humanis exempto, cessavit ex parte quassatio, fl- habere prae raanibus, ut si aliquam difflcultatem
lio ejus Daher regnum obtinente. Hic siquidem ad vel moram in prsstandis Iributis aut vectigalibus
petitionem domini Romani imperatoris Constanti- prassuraerent adnectere,eorura statim usque ad so-
nopolitani (qui cognominatus est Heliopolitanus, lum dirutae deponerentur ecclesias. Quandiu tamen
cum quo etiara foedus quod pater ejus violaverat .ligyptiorum aut Pcrsarum praevaluit regnum, sub
resarcieos, contraxerat araicitiam) praedictam ec- eorura imperio fideles melioribus usi sunl condi-
ciesiam readificaiidi fidelibus concessit poteslalem. tionibus. At vero postquara Turcorum invulesccre
Qua concessa, cognoscens plebs fidelium, quK Hie- itcrum ccepit regnum, ct eorura viatus super Êgy-
rosolyraJs habitabat, quod ad lanti operis restau- ptiorum et Persaruin fines ampliari, el in eorura
rationem eorura vires non sutficerent, missis nun- Urbs sancta decidit potestatera, per Iriginta ooto
tiisad prcedicti Roniani suocessorem, dominum annos, quibus eam detinuerunt occupalam, majo-
Constanlinum monomachum, qui tunc agebat in ribus molestiis ccepit populus Dei fatigari ita ut ;
Bceptris, precibus porrectis, humiliter significanl leve ducerent, quod sub jEgyptiorum vel Persarum
in quanto msrore et in quanla desolatione post jugo pertulerant.
ecclesiam dirutam populus consedisset ; oranl af- CAPUT VII.
fectuosissime, ut ad reaedificationem ecclesiee, ira- De ortu prima origine genlis Turcorum.
et
perialis munificentiae lideralem porrigeret manum. Et qunniam de gente Turcorum frequenter nobis
Procurabat auteiii eorura legationera quidam Joan- in opere prnesenti erant dicenda quaniplurima, quas
nes cognomento Carianitis, Constantinopolitanus ipsi contra nostros,nostrique adversus eos viriliter
natione, nobilis quidem sccundum carnem, sed magnificeque SKpiufl gesserunt et adhuc proterve ;
moribus multo nobilior. Hic postposila saeculi di- nimis in nostrorum impugnatione perseverant :
gnitate, Christum secutus, religionis ffssumpto ha- D non videtur alienum a nostro proposito, de ortu et
bitu, Hierosolymis pauper pro Chrislo habilabat. prima origine gentis hujus, et processuad huncex-
Missus ergo, debita instantia, sollicitudine non cellentiae gradum,in quojara raultisannis stetisse
pigra, apud eumdem dominura imperatorem flde- leguntur, aliquid praesenti interserere narrationi.
liler elaborans, obtinuit, ut ad opus praedicti aedi- Gens igitur Turcorura, seu Turcomannorura (nam
fioii de proprio fisco, idein Deo amabilis Augustus, ab eodem habuerunt originem) ab initio septentrio-
sumptus necessarios et sufficientes ministrari prae- penitus, et cerlam non habens
nalie fuit, inculta
ciperet. Impetrata ergo pro voto lidelis populi po- sedera.Vagabantur elenim, et passim circumfere-
Hierosolymam reversus est. Ubi
stulatione, laetus bantur, pascuorum sectantes commoditalem, non
nuntiato itineris successu,
et precum porrectarura habenles urbes vel oppida, vel alicubi manentem
exauditione, universum clerum et populum, quasi civitatem. Volentes autem proficisci, incedebant
de gravi ffigriludine convalescentes recreavit. Prae- simul qui ex eadem tribu erant, aliquem de majo-
erat autem eidem ecclesiae tunc vir venerabilis, ribus contribulium suorum habentes quasi princi-
:;
BIST. RERUM TRANSMARIN. LIB. I. 222

221
pem, ad quem univers» qua in eadem Iribu simul A dam puerulum innocentera, praecipienles ei, ut im
emergebant, referebantur quaesliones cujusque ;
missa manu sub velamento, quo praedictarum late-
dicto ab utraque dissonanlium parte parebatur ;
bal manipulus sagiltirura,eo unara educeretsolam,
cujusque noa impune licebat examen declinare. ea conditione ut dc ea familia rex assumeretur,
F»cturaque e»l casu
Migrantes autem, universam secum suam subslan- cujus sorte sagitta exiret.
tiam transferebanl, equilia, greges, el armenta, quod puer eduxit sagiltam familiae Selducorum.
servos et aacillas ; nam in his eorum orane consi- Uade constitit apud omnes, sicuti prius ordinatum
stebat peculium : nusquam agriculturae danles ope- fuerat, quod ex ei tribu princcps futurus creare-
ram emptionum et veuditionum ignoranles con- tur. Prsceptum est iterum, ut exeadem tribu cen-
;
tractus, sed solis permulationibus, vitae sibi com- tu3i eligerentur, qui moribus, et virtu-
el aetute et
te ca;teros anteirent suos contribules

utque sin-
parantes necessaria. Volpntes autem alicubi, loco- ;
rum herbidorum amoenitate tracti, tabernacula gulls singulas afferrent sagittas, oCfereulium haben-
flgere, et ad tempus aliquod moram sine moleslia les iiiscriptanomiiia. Factumque ex eisiterum ma-
facere, per quosdam ex suis, qui videbantur pru- nipulo, et diligenter cooperto vocatus est iterum
denliores, regionuin principes solebant oonvenire puer, vel idem qui et prius, vel alius fortasse ejus-
persuasum est, ut
et pactis initis sub placitis conditionibus, et certa g dem innoceatiae cui : simililer
tributorum praestalione, sub principe qui regioni unam ex eis educeret : edu.-citque unam cui inscri-
praserat, moram habebant in pa-

juxla condiclum ptum eratnomen Selduc. Erat autera is vir specio-
scuis et neraoribus. Accidit autein quod illius po- sus admodum, nobilis et in sua tribu preeclarus,
puli multitudo maxima ab aliis seorsum incedens, provectae aetatis, sed integer viribus, et in re raili-
Persarum ingressi lines, ngionera invenerunt sibi tari raultam habeus ejperientiam ;
quique tola
aptissimam. Datoque regi, qui eral pro tempore, corporis habitudine magni principis prstenderel
secunduiii quod intcreos ab initio convenerat, tri- eleganliam. Hunc ergo de communi decrelo sibi
buto, per anuos aliquot morain ibi habuerunt diu- praeficientes, in throno sublimaverunt regio, eam
curniorem, Augebatur autein eoruiu populus in im- quffi debctur regibus, ei exhibenies revereatiam,
mensum, eorum non erat finis ;

et mulliplicalionis et ad ejus implenda imperia, foedere complacito
ita ut regi et indigenis, mentem quodammodo ha- el juramenlis corporaliter praeslitis ae obligantes.
bentibus praesagam, suspecta nimis essei eorum llle autem stalim collata sibi satis pro imperio
embola. Unde factum esl, quod habito consilio vio- utens potestate, missa voce praeconia, edici pu-
lenter a regni finibiis eos per se propellere, decre- blice mandat, ut relransito flumine el trans-
verant. Sed mutato consilio visum est eis expe- missis legionibus universis, Persarum fines,
dieulius, ul mulliplicatis augariis, et consuetis unde prius exierant, occupent violenter, et adja-
pressionibus, no?is irregulariter superaJditis eos rentia sibi vindicenl regua, ne de cstero oompel-
fatigarent, usque dum sponte sine coaciione disce- lantur regiones exteras errabundi circuire, et alia-
derenl. Cumque jam annispluribusinjuriarum pon- rum nationum tolerare fastus importabiles. Fa-
dus et tributorum enormilatem exactorum susti- ctumque est, quod infra paucos annos non solum
nentes, diutius tolerare noUe, communioato decer- Persarum, verum etiam universa Orientalium regna
nereut consilio, et hoc regi esset compertum, missa sibiaubjugaverunt, subacta Arabum et aliarum na-
voce praeconia, jussi suut a regno infra certum tionum, quae principatusobtinebant, violenlia. Sic-
tenipus discedere universo. Transeuntesques flu- que populus vilis et abjectus ad tantura subilo cul-
vium Gobar, quiregnum ex ea parte limitabat, ubi men quod universum occupavil Orientem.
evolavit,
vident solilo liberius et diiigentius suoruiu infini- Idque faclum est vix Iriginla aut quadraginta an-
tam multiludinem ; nara prius seorsum habitantes, nis, antequam nostri Occidentales principes pere-
sui nec numerum noverant, nec polenliam : mirati grinationis iter, de quo hic agendum est, arripe-
gunt quomodo tantus laiuque innumerabilis porent. Ulque aiiqua esset differentia saltem nominis
pulus alicujus principum aliquando tolerare potue- nter eos qui sibi regem creaverant, et per hoc in-
rit superbiam, et angariarum et tributorura acer- D geniem erant gloriam consecuti ; et eos, qui m
bitatem portare. Visumque est eis absque dubio, suo ruditaie adhuc permaneat, prioreui vivendi
quodet Persarum populo, el qualibet natione neo modum non deserentes, dieuntur isti hodie Turci
numero nec viribus essent impares nihilque eis ; illi vero prisca appellatione Turcomanni.
Subactis
ad oblinendas violenter finiiimas regiones deesset ilaque reinis Orientalibus, adjecerunt etiam, ut
aliud, quam id quod raore aliorum populorum potentissiraum .Egyptiorum regnum invaderent
sibiregem non haberent. Volentes igitur votis con- descendentesque in Syriara, Hierosolymam cum
regem creare, describentes suorum uni-
sonis sibi quibusdam Unitimis urbibus, violenter subju-
aliis
versam multitudinera, repererunt in eis cenlum gaverunt sibi, fideles quos in ea repererant habita-
et
familias caeleris splendidiores ;
quarum quamlibet tores, dunoribus solito aggravantes molestiis,
Bagittani unam praeceperunl aCferre, et juxtanu- angariaruin mulliplicitate fatigantes, ut praemi-
merum familiarumcenturaaagittaruracolligaverunt simus.
manipulum. Quem aperientes, vocaverunt quem-
CAPUT VIIL A nientibus,mercenariorummore,dcserebanl. Etillius
0«o/ et quanlis vitiis per illud tempus subjeclus essel verbi immemoies Doniinici, quodicitur: Accepislis
mundus. gralis, gratis date Olallh. x, 8) ; Simoniacam non
Nec solum in Oriente ita fideles ab impiis oppri- declinabant bsresim, Giezi sordibus et macula fce-
mebantur, verum in Occidente et in omni peneorbe dati. Quid plura? ut iii summa dicatur: Omne in
terrarura, iiiaxime inter eos qui fides dicebaiitur, prxciptti vilium stelit et : Omnis caro corruperal
fides defecerat, et Domini tinioreratde mediosub- viam suani (Gen. vi, 12). Nec pronos ad malum
latus : perieral de robus justitia, et a?quitate sub- revocare poterant Domini comoiinantis prodijîa
acta, violenlia dominabatur in populis. Fraus, doin coelo sursuin, et signa in terra deorsum. Eraut
lus et circumvenlio late involverant universa. Vir- eniin pestilentia? et fames, terroresque de ccelo, et
lus omnis locum dederat et cesserat quasi inutilis,
lerncmotus magniperloca (,Wa(//i. xxiv, 7); et ca>-
malilia subintrante. Videbalur sane mundus de- tera quaj Doininus in Evangelio diiigenter enume-
clinasse ad vesperam et hominis adventus Sed obstinati
; Filii rat. in operibus mortuis, quan sus
secundus fore vicinior. Nam multorum refrixerat in volutabro {II Pelr. ii, 22) ; et quasi jumenta pulre-
chaiitas, et fldes non inveniebatur super terram scebantinstercoresuo, piaDominilonganimitate ab-
:
confusis ordinibus cuncta ferebantur, et

i
in chaos n ulentes quasi quibus a Domino dioeretur: Per-
;
prisiinum mundus triHirtl-, ntiin *.nJi_A ..^11..

videbatur •
redire velle. H..:_
Majores
^..^_.' .,«- „t ..-.- J./..- ..* ™^_ -1 _..._J
cussieos, et non dolueruut ; curavi eos, el non sunt
. .-. ..."
enim principes, qui subjectos ad pacem tenebantur sanati (Jer. v, 3).

dirigere, neglecto pacis fosdere, pro causis CAPUT
levibus IX.
contendentes ad invicera, regioncs tradebant in- Quomodo peccatis e.vigentihus, Persx usque ad Hel-
cendiis, pra:daspassim exercebaut, pauperum bona lesponlum universas occupaverunl regioncs.
impiis satellitibus suis exponebant ad rapinara; His igitur et hujusmodi ad iracundiam provoca-
non erant tuta; alicujus facullates iuter tot insidias tus Dominus, non solura eos qui in terra promis-
;
causa sufflciens putabatur, ut ad carceres quis sionis eranl fideles, praedictas jugum servilutis pa-
ira-
heretur, aut vincula, el in proprio corpore indignos tiebatur portare, et supra vires molestiis fatigari
sustineret cruciatus, quod aliquid habere crede- multiplicibus ; verum el aliis qui adhuc sua vide-
retur. Ecclesiarum et monasteriorum non parce- quibus cerlum erat
banlur libertate gaudere, et
batur praediis, nec sanctoruin possessionibus omnia pro votis succedere, suscitavil adversarium,
con-
ferebant aliquid a piis principibus iadulta privile- flagellum populorum,malleum, universae terrae. Re-
gia; sed nec immunitatem solitara, el pristinam gnante enim apud Graecos Romano, qui cognomina-
sibi vindicabant dignitatem. Effringebatur
sane tus est Diogenes, et cum omni prosperitate Con-
sanctuarium, et usibus dedicata coelestibus vi ra- ^ stanlinopolilanum administrante imperium, egres-
piebantur utensilia. Non distinguebat sacrum sus est de intirais finibus Orientis, Persarum el
a
profano manus sacrilega; .sed sublata diflerentia, Assyriorum satrapa potentissimus, Belpheth no-
praidaj patebant altarium vesles, amictus
sacerdo- mine, infinitam incredularum nationumsecum tra-
tum et vasa Domini. De gremio diyinse domus, de hens mullitudinem, quae numerum diceretur exce-
adylis penitioribus, de basiliearura alriis, dere, et universam terras superfioiem operiret.
qui ad
eas confugerant, ad mortera trahebantur Ascendens ergo in curribus et equis, in gregibus et
ef sup-
plicia. Viasquoque publicas accincli
gladio grassa- armentis, et magnilico nimis apparatu finesingres-
tores improbi obsidebant, iter agenlibus
praeten- sus esl iraperii, cuncta sibigubjiciensa suburbanis
dentes insidias, ubi nec peregrinis, ne viris campestribus, usque ad urbes muratas oppida
par- el
cebatur religiosis. Sed nec urbes neo oppida ab iis munitissima. Non erat qui resisleret ; non erat qui
importunitatibus vacabant, in quibus sicarii vicos pro salule, pro liberis conjugibus, (quod gra-
omnes et plateas suspectas reddebant innocentibus. vius est)
el
pro libertate contendens, se opponeret.

ei
I
Quo quis erat insontior, eo pluribus subjacebat in- Interea nuntiatur imperatori gladius incumbens,
sidiis.Fornicationum etiam genus quodlibet, quasi vis major, et hostilis exercitus Christianum deva-
res licita, passim et sine rubore "
esercebatur im- stans imperium ;qui, pro republica sollicitus, expe-
pune. Sed nec inter aflines aut propinquos, tuta ditiones convocat equitum, et pedilum collisit co-
erunt matrimoniorum fcedera. Amica cmlestibus pias, quantas imminens compellebat necessitas, et
et
Deo placens, quasi res vilis, jussa migrare erat quantas universum iinperium poterat ministrare.
continentia. êc parcimoniae aut sobrietati
locus Quid plura? Googregatis legionibus etequitatu co-
erat, ubi luxus, el ebrietas, et
pernox alea pr«oc- pioso, hostibus procedit obviam : et imperii pene-
cupaverant aditus atqueatria possidebant. Neo cle- tralia jam lenenli, et ad interiora jam progresso, ia
rus a populo vita nobiliore differebat, sed
sicjt in manu forti, sed favore divino destitutus occurrit-
propheia legitur Sicut populus, ita et sacerdos
:
Gertatur utrinque acerrime, et copiis pene paribus,
(Osee IV, 9 ; Isa. xxiv, 2). Nam episcopi negligentes sed odiis raajoribus, qualia sacrilegii dolor etzelus
facti erant; canes muti, non valenles latrare (Isa. fidel solet suggerere. Quid multa ? Perit Christianus
Lvi, 10) personarum acceptores, oleo peccatoris
; exercitus, fidelium proslernitur acies ; sanguis
impinguentes capita sua, commisga oviJialupis ve- Chriati redemptus sanguine ab impiis effundilur;
: ;
225 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. I. 226

qiiodque miserabilius est, capilur imperator. Redit \ CAPUT X.
qui evaserat particulatim e.xercitus, confuaionera Quomodo per idem lempus fidelium turbse ad Urbem
quas acciderat nuntians. Consternali sunl qui hoc sanctam accedebant, et qua conditione hahebantur
audierunt, in gravia se dantes Jamenta, et de vita lam intus quam e.vlra : et quomodo in manus Tur-
corum ilerum reslilula est civilas.
et salute desperantes. Interea vir infidelis,sed ma-
gnificu3,detantoelatus successu ct de collata viclo- Inter has tam periculosi temporia insidias, acce-
ria factus suhlimior, imperalorem sibi praecepit debal tam Grascorum quam Latinorum gratia devo-
praesentari ; et in contumeliam nominis et fidei tionis,ad loca venerabilia multiludo nonnulla,qui-
Chrislianae sedens in throno regio, eum mandat bus per millemorlis gencra, perque hostium regio-
pedibus subjici ; et scabelli vice, coram positis nes ad iirbem Hccedcntibus, negabatur introitus,
principibus, ascendens el descendens, corpore uti- nisi in porta aureus, qui pro tribulo conslitutus
lur imperiali ; tandemque pro tanlo obsequio eum erat, janitoribus darctur. Sed qui in ilinere cuncta
libertati restiluens,cum paucisex suis magnatibus, perdiderant, et vix cum incolumitate membrorum
qui cum eo capli fuerant, abiro permisit. Iloo vero ad loca pervenerant opt.ita, unde Iribulum solve-
audientes principes imperii,alium sibi prffificiunt rent, non habebant. Sic ergo fiebat, ut anle urbera
indignum arbitrantes, ut qui tam indigna in proprio „ ex talibus, miile vol plures collecti, el e.tspectantes
pcrtulerat corpore, in sceptris ageret et dignitate jjj^j,^g^^jj licentiara, fime et nuditale consumpli
fungeretur Augustali : insuper privalum oculis et deOcerent. Ui, tam viventes quam raortui, miseris
ignominiose tractatura,vitamvis indulserunt agere vicibua inlolerabili erant oneri. Nam et vivenles
privatara. Princeps autem supra nominatus, pro- alerc, et cibo quocunquc modo sustentare salage-
posilo libere satisfaciens suo, universas a Laodicia banl ;
et morluos sepullurao Iradere nitebanlur,
Syriae usque ad Hellospontum, qui Constantiiiopoli cum supravires suacssent negotia. Qui-
t.iinen eis
prajterlabitur, itinere dierum triginta in longitu- bus autem solito pretio, urbem dabatur ingrcdi, hi
dlne, decem vero vel quindecim in latitudine, majorera civibus ingerebanl soUicitudinem, tiraen-
occupavit regiones, cum suis civitatibus et tibus, ne forle deambulantes incaute, tanquara loca
municipiis, universo populo captivato. Tradidit cos sanctii visere volcnleM, sputis el alapsis afficerentur
Dominus in manus inimici, el dominati sunt eorum ad postrcmum aulera, ne clim sufTocati interirent.
qui oderunt eos {Hsal. cv, 39). Inter quas nobilis et Unde hffic mala prajvenire cupientes, peregrinos ad
e.ximia provinciarum multarura moderatri.t, prin- loca sancta volentes properare, cives de eorum
ceps eivitas, Principis aposlolorurn sedes prim^, vila et incolumitate, charilale fraterna solliciti, eo-
capta est ; sed novissima; et facta est infidelibus rum sequcbantur vestigia, timentes ne quid eis
serviens sub tributo (II ftcg. viii, 2). Sic igitur Ce- ^ casus accidcret. Erat tamen in civitate mo-
sinistri
lessyriam, utramque Ciliciam, Isauriam, Pamphy- nastcrium Amalfitanorum, quod usquehodie cogno-
liam. Lyciam, Pisidiam, Lycaoniam, Cappadociam, minatur Sanctae Maria; de Latina et juxta illud ;
Galatiam,et ulrumque Ponluin.Bithyniam, et Asi.-e xenodochiuni,ubi erat oratoriura raodicum, in ho-

Minoris partem, nobiles provincias, et orani com- norebeatiJoannisEleymon .^.lexandrini patriarchee,
moditalc insignes, plebibus refertas fidelibusînfra ad curara abbatis pr.-edicti raonasterii respiciens, in
modicum lempus in suam jurisdictionem recepit; quo hujusmodi miscris sic advenientibus, tam de
captiv.ins populos, ecclesias dejiciens, et cultum monasterio quara de fidelium largiiionibus, eis ul-
Chrislianum furore persequens e.xtermiuato. Quod cunque alimonia minislrabatur. Nam de mille vix
si copiam habuisset navium, ipsam urbera regiara unus accedebat, qui sibi sufficere possel. Amissis
sibi procul omni dubio subjecissel. Tantam enim enim vialiculis, laborura imraensitate consumpti,
Crfficis incusserat formiilinoin, ut vix regia; civita- vix incolumes evadere polerant. Igitur nec foris nec
tis se crederent racenibus, ct niaris interpositi non domi quies erat civibus, quibus mors diebus imrai-
satis tutum arbitrarenturprnesidium. Haec igitur et nebal singulis; etquolibel mortis genere deterior,
similia populo fideli, qui Hierosolyrais et finibus servilus dura et intolerabilis incumbebat. Accede-
ejus habitabat, miseriarum adJebaut cumulura et r\ bat etiam ad miserarium cumulum, quod ecclesias
in desperalionis abyssum demorgebant. Nain impe- eorum, qiias cum tot el tantis laboribus reparave-
rio prius in prosperis constiluto, sicut prKmissum rantetconserv.iverant, reparatas violenter ingressi,
est, non deerat eis ab imperiali domo frequens in et dura divinacelebrarentur, cura furore et slrepilu
necessitatibus solatium ; et imperii status integeret terrorem fidelibus inculientes, super altaria sede-
incolumis, et vicinarum urbium felix succcssus, bant, nullam facienlcs locorum differenliam sub- ;
et Antiochiffi potissimum, spem aliquam libertatis vertebant calices et vasa divinis obsequiis manci-
aliquando futuras, in eis confovebanl. At nunc lam pala pedibusconculcantes, confringebant marmora,
suam qiiam aliorum gerentes sollicitudinem, et si- clerum contumeliis et verberibus afficienles. Ipsum
nistris rumoribus usque ad supremum defectum quoque dominura patriarcham, qui erat pro tem-
fatigati, morlem magis quam vitain optanles, in se pore, quasi vilem el abjectam personam, de sede
ipsis liquefienles tabescebant de perpetua servitute propria per barbam et capillum, in solura dabant
aecuri. praecipitem. Plerumque etiam raptura, et quasi vile
;
227 GUILLELMI TYRIENSIS ARCHIEP. 228

mancipiuratraclura.siQe causa detrudebant in car- A. tens quoque inopere et sermone, familiarius coepit
ccrera, ut sio populiim affligerent pairi compatien- exponere uoiversa, quae populum Dei in civitate
tem.Hoc igitur tam diroe servitutis genus, plebs commorantem acrius alfligcbant. Dumque Petrus.
Di;odevota, per hos quadringentos, ut prsiraissjmus, fraterno compaliens dolore, lacrymas contiaere
et nonaginta annos, pia longanimitate perferens, non possct, quiEreretquo dilegenlius, utrum aliqua
gemitibus el lacrymosis suspiriis, et jugi preoum salutis via contrd hoec mala ingruentia reperiri
inslantia, clamabat ad Dominum, ut correclis par- possit ; respontlit vir justus: Pelre, lacrymas no-
cens, al) eis iracundiae suae flagella clementer aver- slras, gemilus el suspiria peccatis nostris prxpedien-
tere. In profundum enim nialorum descenderant tibus, cxaudire dedignalur justus el misriicors Do-
unde abyssus ahyssum invocans {Psul. xli, 8),
et minus ; nonduni enim ad plenum purgata est nostra
abyssus miseriarum abyssum niisericordiarum, ab ini'û'las, unde necdum flagella quiescunt. Sed si
60 qui Deus esl tolius consolationis, meruit exau- Dci cultor populus {cujus per superahun-
vester verus
dirl. Hosenira landem desedegloriiesuas Dominus danlem Domini miserirordiam vires sunt adliuc inte-
misericorditer respiciens, finera lantis laboribus grx ; et nosiris tiostibus formilabile, longe latcque
volens imponere, consolationem eis juxta eorum floret imperium) prxsenlibus fraterna pieiate compali
desideria, palerna provisione, procurare disposnit. nvallel.el remedium procurare his qux nos premunl
Cujus modum et divinee dispositionis ordinationem, calamitatibus ; aut saltem pro nobis apud Christum
qua diutinam plebi suae relevare voluit afflictionem, vellct intercedere ; spes esset nobis, affliclionem no-
hoc praesenti opere,ad Christi fldelium perpetuam strain in proximo finiri. Nam de Grsecorum imperio,
memoriam, scribere proposuimus. licet est comanguinitate et loco nobis sint propin-
CAPUT XI. quiores,et divitiis abundenl amplias, nulla nobis spes
De adventu viri Dei, PelriEremitx ; et collatione ejus, et de cxtero, ut inde 7iohis aliquam habeamus con-
et venerahilis viri Simeoiiis palriarchx Hierosoly- solaiionem. Vix enim sibi sufficiunt : ommsque eo-
morum. rum, ut audivisse polest vestra Iraternilas, virlus
Per idem igitur tempus, ciim Deo placens praedi- emarcuit, ita ut infra paucos annos plus quam dimi-
cta civitas tantis,ut pramisimus, subjecla esset dium amiserinl imperii. Cui Petrus : Noveris, Paler
molestiis, inter eos qui orationis gratia, et causa sancte : qucd si Ecclesia liomana el Occideniis prin-
devotionis ad loca accedebant venerabilia, sacerdos cipcs,hujus calamitatis quam palimini, diligentem et
quidam, Pelrus noniine, de rcgno Francorum, de fide diijnum hahucrint instrticlorem,prorul omnidu-
episcopatu Ambianensi, quiet re etnomine cogno- bio, el verbo quanlocius el opere his malis vestris ten-
minabalur Ereraila, eodcm fervore tractus, Hiero- tarent remedin procurare. Scrihe ergodiligenlius tam
solymam pervenit. Erat autem hic idern staUira pu- ^ (/o)(u')(o papse el Ecclesix Romanss, quam rcgihus
sillus, et quantumad exteriorem hominem,persona et principihus Occideniis, et scriptum sigilli tui au-
contemptibilis. Sed cloritate corrohora. Ego vero, pro remedio animx

Uajor in exiguo regnahat corpore virtus. mex, hunc laborem mihi assiimere non refugio ; sed,
Vivacis enim ingenii erat et ocuium hahens per-

; auctore Domino, p,iralus sum omnes convenire, om-
spicacem,gratumque,et sponte fluens ei non deerat nes sollicilare, inslantius xnimnarum vestrarum im-
eloquium. Hic, lege communi semelque proposita mensilalem proiestari, el ad prorerandum rcmedium
Christianis introire volentibus.daio tributo, urbem diligenter singulas invitare. Placuit sermo, et visus
ingressus, hospitio susceptus esl apud quemdam est bonus in oculis lam domini patriarchae, quam
numero erat
fidelem, qui et ipsede Christi confes- corum qui assislebanl fidelium ; et depensis ingcn-
sorum. A quo de eorum cooditione diligenter per- tibus gratiarum artionibus viro Dei, pro sua com-
cuQctaus (sicuti vir industrius erat) ab eo non so- passione, tradunt scriptum poslulatum.
lum de praasenti periculo temporis, verum eliamet CAPUT XII.
de persecutione, quam passi fuerant progenitores, Revelalio quse facta csl eidcm Petro, in ecclesia Sanclx
a multisrelro temporibus, plenius edoclua est et ; Resurreciionis.
si quid defuit ad plenam verbo factam eruditionem, D Vere magnus es, Domine Deus noster, ct miseri-
jd postea fides oculata complcvit. Nam moram fa- cordiarum tuarum non est finis. Vere, Jesu bone,
ciens in civitate, et ecclesias circuiens, didicit ipse non erit in te sperantibus confusio. Nam unde huic
plenius, quod prius verbo referentibus aliis com- egeno et inopi, et rerum necessariarum suffragiis
prehenderat. Audiens vero quod cjusdera civitatis destituto peregrinanti, el a patriis finibus longepo-
patriarcha vir esset reiigiosus et timens Deum, sito, tanta fiducia, ul supra vires negotium sibi au-
volens cura eo conferre de preesenti rerum statu,et deat assumerc et de voti consummalione habeat
de quibusdam aliis ab eodem perfectius edoceri, fiduciam ?nisi quodin te, prolectorem suura, jacta-
accessit ad eum, prseaensque constilutus per fide- verat cogitatum ; nisi quod charitatis ardore suc-
lem interpretem mutuis sunt confabulationibus re- census, fratribus compatiens, proximiim tanquam
creati. Erat aulem nomen patriarchne Simeon qui ; se ipsum diligens, legem implere Eatagehal? Vires
ex verbo Petri coiligens, quod vir esset clrcumspe- non suppptuni, suadel tamen charitas. Et licet du-
ctus et rerum multarum habens experientiam, porum et impossibile viderelur, quod fratres injun-
229 HIST. HERUM TRANSMARIN. — LIB. I. 230
gebanf, amor Dei et proximi leve facit, quia fortis A detestabili desisteret praaiiraptione. Quem praece-
est, iit inors, dileclio {Cant. viii, 6). Fiies igitur per ptis salutaribuscoinmonitum, cum revocare non
diledionem operans esl (Gal. v, 6), quae apud te me- posset, vinculoaaathematis innodavit.Quod factum
retur :et merita, apad tenon suntotiosa. Unde nec nimis indigne ferens imperator, Romanara coepit
diu fluctuare permiitia servum tuum ; se I te ipsum Ecclesiam persequi, et domino papae Guibertum
manifestas ei et tua eum revelaiione solidas, ne Ravennalem archiepiscopum, virum litteralum et
vacillet, Apocalypsim insinuans, per quitii exsur- locupletem nimis, suscitavil adversarium. Qui de
gal fortior ad opus charitatis implendum. Accidit viribus imperatoris praesumens et de multitudine
eniin quadam die, dum praedictus Dei famulus pro divitiarum confisus, excluso violenter praedicto ve-
redilu ad propria et pro implenJa leg.itione assum- nerabili viro, sedem invasil apostolicam : ita deli-
pta,amplius aoliio esset solHcilus, ad foatem mise- rus et ab intellecius sinceritate deficiens, ut id se
ricordiarum tota devotione recurrens, ecclesiam esse crederei, quod falso dicebatur. Gumque prius
Dominicae Resurreclionis ingressus est. Ubi cum infelix raundusin maligno positus, vias sequerelur
pernoctans, orationibus vigiliisque fatigitus esset periculosas, ut praediximus, et inutiles, hujus schi-
impendio, labore viclus, in [taviniento decubuit, ut sraatis occasione ad deteriora declivis, oinnem Dei
somno satiafaceret irruenti. Cumque sopor (ut so- n et homiuum post lergum dederat, reverentiam, no-
lel) seinfudisset altius, visus estei Doniinus noster xia sequens et deciinans salutaria. Capiebantur
Jcsus Cbristus, quasi corara positus aslitisse, et pontifices:etquilibet ecclesiarumpraelati, tanquam
eamdem injunxisse legationera dicens: Surj^, Pe- homicidioruin mancipabantur carceribus, bonis
rei,
Ire, propera; et quse ttbi sunl injuncta, intrepidus eoruin confiscatis, quicunque imperatoriin hac sua
perage : egoenim tecum ero. Tempusest enim utpur- perversilale non erant consenlientes. Nec soluraad
gcnlur sancln, et servis meis subvenialur. Experge- tempus eis irrogabantur injuriaB, veriimexclusis in
faclus Petrus. etvisione quam videral confortatus perpetuura, intruJebantursuccessores. Fugiens igi-
in Domino, factus ad obediendum proclivior, et ditur dominuspapa Gregorius iraperaloris indignatio-
vinam admonitionera secutus, moras rumpitimpi- nem, in Apuliam secesserat, ubi a domino Roberto
ger, ad redeundum accinctus. Perectis igitur de Guischardi, .\puliae duce honeste susceptus est, et
more orationibus, sumptaquea doinino pitriarcha benigne tractatus, cujus etiam beneficio praedicti
licenliaet impetrata benediotione ad mare descen- imperaloris manus evaserat. Tandem Salernum ve-
Jit, navera ibi reperiens mprcatorum, qui in Apu- niens, ibi diera vitae clausit cxlrcmum ubiel sepul-
:
liam transfretareproposuerant. Quam inj:ressus, et tus cst. Cui, postdominum Victorem, quisolis duo-
prospera usus navigatione, Barum pervenit. Inde bas mensibusposteum sedem obtinuerat, successit
Romara profectus, dominumpapam Urbanara circa C dominus preBdictus Urbanus, qui Henriei nihilomi-
parics illas reperit, cui domini patriarchae et fide- nus, praedicti Benrici successoris, in eadfm malitia
lium qui Hierosolymis hubitabant,!itlerrtSporrigit; obstinati,furorcmdeclinans,locisraunitioribusapud
eorumque exponit miserias et abominationes quae suosfidelesdelitescebat, nusquampIenesecurus.Hic
agentibu iramundis el in-
in locis sanclis fiebanl ;
inillasuaadversitateconstitutus,pra8dicturaPelrum
junclam sibitamfldeliter, ciuam prudenter,fxsequi- virum venerabilemab Hierosolyrais rev6rsum,jam
tur legationem. dictaj legatiooisfungentemofficio benigne suscepit;
et ei in verbo, cujus bajulus erat, se Jelera coope-
CAPUT .Xllf.
fi
ratorein terapore acceptorepromisit. Petrus autem

De cnntroversia inter imperalorein Henricum, et Gre-
oranem transcurrens Italiam, zelo divino suc-
gorium papam septimum : et qtiomodo Urbanus
ejits successor, Petrum ab Jerosolymis revcrsum, census, Alpes transiens, Occidenlales principes
henigne suscepit. omnessingulatim circuil, instatsollicitus, increpat,
Porro per annos ante aliquot, Teulo- Ilflnricus arguil ; atque cooperante gratia, monendo qaibus-
Dicorum rex, el idera Romanorum imporalor, a dam persuadet, ul fratribus in tanta afQictione
domino Gregorio papa sjptimo, huUis Urbani prae posilis subvenire non differant ; et loca sancta,
propria dignatus est illustrare prae-
decessure passus fuerat quaestionem et controver- D 1"® Dominus
siam non modicara, super annulo defunctorum epi- sentia, infidelium spurcitis diutius non
profanari
scoporum, et baculo. Inoleverat enim consuetudo, permillanl. Necvisum ei sufficere, quod ho; apud
praesertim in imperio,qui)d defungentibus ecclesia- principes disseminaret, nisi etiam et plebes el in-
rnra pra;latis, annulus et virga pastoralis ad dorai- feriorisraanus homines, ad id ipsum piis eshorta-
nura iraperatorera dirigebatur. Unde postrnodura tionibus animaret. Percurrens ergo nationes, pie
unumqucralibet de farailiaribus et capelhinis auis sollieitus, et regna, pauperibus el abjeclissimis
invcstiens, ad ecclesiamvaoanlem diregobat, utîbi personis, legationi suae fldeliter satisfaciens, id
pastoris fungeretur offlcio, non cxspectata cleri ip?um evangelizabal. Cui tanlam gratiam, ejusTidei
electione. Quod dominus papa contra omnem fieri meritum respiciens, contulerat Dominus, ut raro
honestalem considerans, el jura in eo facto concul- uniuam sine fructu populos conveniret. Fuitque
cari ccclesiaslica perpendens, semel, secundo ac doiuino papae, quieum ultra raontes sine dilatione
tertio eumdein imperatorem commonuit, ul a tam sequi decreverat, in eodera verbo plurimam neces-
;
231 GIJILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. 232

sarius.Nam praecursoris funotus officio, auditorum A sane dilectionis prxragativa certum est eam dilexisse,
mentes ad obediendum praeparaverat, ut facilius ill'^^, eam orbis partem, imo particulam, hxre-
ij'iod
idem persuadere volens, oblineret propositum, et ditatim suam dignntus est appellare, c.um ejus ait
universorum animcs ad se compendiosius incli- omnis terra et pleniiudo ejus (Isa. xxxiv, 1). Unde
naret. per Isaiam ail : Hasreditas raea Israel {Isa. xix, 25)
CAPUT XIV. en<em: Vinea domini Sabaoth, domus Israel est

De ingrcssu domini Urbani papx ad partes ultra {Isa. V, 7). Et licet totam, in parlem prxcipuam,
montanas, et synodo apud Clarummontem habila. sibi dedicaverit ab initio, peculiarius tamen Vrbem
Anno igitur ab Incarnatione Domini i095, indi- sanctam sibi adoptavit in propriam, teslante Pro-
ctioneiv, regnantedomino llenrico quarto, Teuto- quiait Diligit Dominus portas Sion super
plteta, :
nicorum rege, et eodem Ilomanorum imperalore, omnia tabernacula Jacob {Psal. lxxxvi, 1). De qua
anno regni ejus quadragesimo iRrlio, imperii vero gloriosa dicuntur, videlicelguod inea docens,passus,
duodecimo: illustri quoqiie Francorumregedomino el rcsurgens Salvator, salutem operatus esl in medio
Philippo, Henrici filio, regnante in PYancia, prae- terrx : ad Itoc a sxculisprxelecta, ut taniorum esset
dictusdomiausUrbanus, videnshominum malitiam conscia, et ceila familiaris mysteriorum. Electa ni-
raodum excesisse, etcuncla ferri deorsum, quasi g miriim : quod ipse qui elegit, teslatur, dicens : Et de
ad malum prona, post concilium quod ex universa llierusalem civitale quamelegi; veniel vobis Salva-
Italia, ad corrigendos excessus liominum necessa- tor. Quam etsi peccatis inhabitantium id e.vigcntibus,
rium valde, apud Placentiam celebraverat, impera- jusô judicio suo in manus impiorum sxpius tradi
toris prasdicti indignationem fugiens, discedens ab permiserit Deus, el dtirx jugum scrvitulis ad tempus
Italia, Alpes transcendit, regnum Francorum ineam sustinere passus sil ; non tamen arbitrandum
gressus. Ubi videns, sicut et prius audierat, divina esl, quod eam quasi a se repudiaiam abjecerit. Cum
passim conculcari raonita, doctrinam Evangelii scriplum sit : Flagelhit Deus omuem filium quem
sorderc, fidem periisse, charitatom et
oninem peri- recipit {Ih-br. XII, 0) ; illi vero ihesauriiat iram, cui
clilari virtutem ; aulem adversa; pote-
cconlrario dicit : Recossit zelus mens a te, jam amplius non
stalis et principis tenebrarum longo lateque nimis irascar tibi {Ezech. xvi, M). Diligil crgo eam, nec
patere imperium anxius plurimum,sicuiex officii
: inlepuit erga eant dileclionis fervor, ctti dicit : Eris
debito tenebatur, quomodo lot vitiorum monstris, corona gloria; in riianu Domini, et diadema regni
tot peccatorum prodigiis posset occurrere, qaie ita in nianu Dei tui ; ci non vocaberisamplius desolata,
miserabiliter pullulabant, orbem involverant
et sed vocaberis voluntas mea in ea, quia complacuit
universum conciliura gcnerale, prius apud Vigilia- p Domino in te (Isa. lxii, 3). Hxcigitur salutis no
cum, deinde apud Podium, convocare disposuit. slrx incunabula. Domini patriam, religionis matrem,
Sed novissime apud Clarumraontem Alvcrnia; civi- popultts ab.'que Deo, ancillx filius ^gyptix, possidet
tatem, divina comite gratia, ex universis transalpi- vinlenter : caplivatis Itberx filiis, exlremas impo-
narum partibus provinciarum, mense Novembre, nit condiliones, quihus versavice merito servire tene-
episcoporum et abbalum convenit sacer conveotus, balur. Sed quid scriptum est?E,\\ce ancillam, et fi-
in nomine Domini, pra3sentibus eliam pr»dictarum liura ejus (Gen. xxi, 10). Sarracenorum enim gens
partium nonnullis prinoipibus. Ubi, ordinatis de impia, et mundanarum seclatrix traditionttm, loca
prselatorum Ecclesice et virorum Deum timentium sancla, in qttibus sleterttnt pedes Domini, jam a mul-
consilio institutionibus, quas ad crigendum labentis tis retro temporibus violcnliapremil tyrannide, sub-
Ecclesiae statum videbantur respicere, et promul- aclis ftdelibus et in servitutem dantualis. Ingressi
gatis canonibus, qui ad morum ffidificationem el sunt canes in Sancta, profaitatum est sanctuarium ;
corrigendam delictorum enormitatem poteraut pro- httmiliatus estcultor Dei populus ; angarias palitiir
ficere et qui pacem, suggerente Petro Eremita,
;
indignas genus electum ; scrvit in luto et tntere regale
quae de rebus perierat, reformarent, qui verbo sibi sacerdotium ; princeps proviitciarum, facta esl sub
injuncto debitam gerebatsollicitudinem; novissime tribulo, civilasDei. Ctijus non liqttefial attima ?cujus
ad hanc exhortationem se convertit, dicens D non tabescant prxcordia, liis ad animum recurren-
CAPUT .\V. tibus ? Quis hxc siccis oculis audire potest, \fratres
Exhortatio domini papx ad populum, pro via Hie- charissimi ? Tcmplttm Domini, de quo zelans Do-
rosolymilana. minus vendentes ejecil et ementes, ne domus Patris
Noslis, fratres dileriissimi, et veslram nosse id ejus fieret spelitnca latronuni (Matlh. xxi), faclum
expedil charitattm, quomodo humuni gencris Repara- est sedes tixmoniorum. Id ipsiim ctiitti cl Mathalltiam
tor, pro nostra omnium salute carnem asmmens, et sacerdotem magnum sanciorum progenitorem Ma-
homo inler homines conversatus, terram promissionis, chabxorum, ad xetum accentlit cotnmcndabilem,
quam prilem palribus promiserat,propria illuslravit sicitt ipse testalur, dicens Tcmjilum Domini quasi
prxsentia; et assumplx dispensaiionis opcribus, et vir ignobilis vasa glorice pjus abducta sunt captiva
crebra simui miraculorum exltibilione reddiditspecia- (/ Mach. II, 8). Civilas Regis regtim otnnium, qux
liter in ignem. Id enira et Veteris et Novi, pene in aliis regulas intetneratx tradidit fidei, gentium su-
omnibus syllabis, docet series Teslamenti. Quadam perstitionibiis cogilur itivila deservire. Sanctx Resur-
;
233 IIIST. RKRUM TRANSMARIN. — LIB. I. 234

clionis ecclesia. requies dormienlis Domini, eorum A. et laboribus compatientes, infidelium insolentiam
sustinet imperia, fxdatur spurcitiis,(]ui resurreclionis (qui sibi regna, principatus et poiestates suhjicere
non habehunl parlicipium, sed stipula ignis xterni, coritendunt) debita compescaiis anirnadversiune ; et
perennibus depuiabuntnr incendiis. Locn venerabilia itlis totis viribus occurratis, quibus est propositum,
divinis deputata mysteriis, qux Dominum in carne nomen delere Chrislianum. Alioquin futurum est, ut
susceperunt hospitem, signa viderunt, senserunt be- in prcximo Ecclesia Dei jugum indebiix perferens
neficia, quorum omnium in se plena fide prnelendunt servitutis, fldei senliat dispendinm, prxvalente gen-
argunienla, fucta sunt yregum prxsepia, stabula ju- tilium supentitione. In quanta enim posili sint
mentorum. Laudabilis populus, cui benedtxit Domi- afflictione; noverunt ex vobis nonnulli, qui hxc qux
nus exercituum, sub angariarum et sordidarum prx- loquimur, oculaia conspexerunt pde, et prxsens illo-
stMonum pondere gemit fatigalus rapiuntur eorum ; rum per manum Petri, viri venerabilis, qui prxsens
ftlii, matris Ecdesix chara pignora, ul gentium est,ad nos delata docet epistola. i\os autem, de tni-
immunditiis deserviant, et nomen Dei vivi ahnegent sericordia Domini et beatorum Petri etPauii aposto-
vel ore blasphement sacrilego, compellwilur ; aut im- lorum auctorilate confisi, fidclibus Chrittianis, qui
pia detestantes imperia, casduntur gladiis more hi- contra eos arma susreperitit, el onus sihi hujus pe-
deniium, sanctis marlyribus sociandi. Non est sacri- ., regrinationis assumpscrint, injunclas sibi pro suis
legis locorum difjerentia, noa esl personarum respe delictis pxnitentias relaxamus. Qui autem ibi in
ctus : in sanctuariis occidunlur sacerdotes et levitx ; vcra pxnitentia decesserint, et peccatorum indulgen-
coguntur viryines fornicari, aut per turmenla perire tiam el jruc.lum xternx mercedis se non dubitent
nec matronis xlas malurior sufjragutur. \'x nobis, habituros. Interim vero eos qui ardore fidei ad expu-
quiinhanc tam periculosi temporis descendimus mi- gnandns illos laborem istum assumpserint, sub Eccle-
seriam, quam in spiritu prxvidens elestus a Domino sise defensione, et bealorum Pelri ei Pauli prole-
David rex fidelis : deplorat dicens : Deus, venerunt clione, tanquam verse obedientix filios recipimus ; et
genlea in hseredilaleni luam, poUuerunt temijlum ab universis inquietaiionibus, tani in rebui quam tn
aanctum tuum (Psal. lxxviiIj 1). Et item: Populum personis slatuimus manere securos.Si vero quisquam
tuum humiliaverunt, et baeieditatem tuam vcxave- moltslure eos intcrim ausu iemerario prxsumpserit,
runt [Psal. xciii, 5). Utquid, Domine, irasceris in per episcopum loci excommunicatione ferialur : et
Qaein, accendelur velut ignis ira lua ? (Psal. landia senientia ab omnibus obstrvetur, donec et
Lxxviii, 5 ; Lxxxviil, 47.) Ubi sunt misericordiae ablala rcddantur, et de illatis damnis congrue satis-
tus antiquoB, Domine? (Psul. lxx.\viii, 50.) Verurnne fiat. Episcopi vero el presbyteri, qui talihus fortiter
est quod dicilur : Non obliviscetur misereri Deus, non resliterint, officii suspensione multenlur, donec
non continebit in ira sua misericordias suas ? [Psal. ^ iniseiicordiam sedis apostoliae obtineant. His dictis,
Lxxvi, 10.) Recordare quid accideril nobis ; intuere, llnera dicendi feuit, prscipiens iis qui aderant,
et vide opprobrium nostrum (Thren. v, 1). Vse no- ecclesiarum praelatis, ut ad propria reversi, cuin
bis, ut quid natisumus videre corruptionem populi omni instantia et debita sollicitudine plebes suas
nostri, el contritionem civitatia sanctae ; et sedere ad idem hortentur et invilent diligenlius. lis diclis.
illic cum dantur in manibus inimicorum sancla ? fineni dioendi ftcit, et soluta synodo valedicentes
(I Mach. 11, 7.) Vos igitur, dileclissimi, armamini nd irivicem, ad propria sunt reversi : ante omnia,
%elo Dei. Accingimini unusquisque gladio suo super juxta stalula synodi fideliter laborantes, ut pax
femur suum potentissime (Psal. xliv). Accingimini, (quae verbo vuigari Ireuga dioitur) ab omnibus
et estote filii polentis, ilelius est enim mori in hello, observetur illibata, ne ire volentibus, et ad neoes-
quam videre mala genlis noslroe et sanctorum. Si saria discurrere, uUum miuistraretur impedimen-
quis %elum leyisDei hubet, adjungat se nobis. Sub- tum.
v/miamus l?atrihus nustris, Disrumpamus vincula CAPUT XVI.
eorum, et projiciamus a nobis jugum ipsorum Qui de principihus ad iter se oblulerunt ; et de signo
[Psal. n, 3). Egredimini, et Dominus erit vobiscum. crucis, quod iluri veslibus suis in signum voti el
Arma qux cxde mutua illicite cruentastis, in hostes futurs; peregrinationis imprimebant.
Q
fidei et nominis Chrisiiani coiiverlite. Furlii, incen- Dedil ergo Dominus fideli servo suo evangeli-
dia, rapinas, homicidia, et cxlera qualia qui ayunt, zanti virtule multa, et excelso in verbo gloriae, pro
regmim Dei non possidebunt, Iwc Deo beneplacilo lidei verbum efficax,et sermonein orani ac-
meritis
redimite obsequlo ; ut delictorum, quibus Dominum ceptionedignum in oculis universorum. Et visa est
ad iracundiam provocastis, celerem indulgeniiam a Domino res egressa, ita ut mandatum ejus, licet
pro vohis obtineanl hxc pietatis opera, et deprecalio arduum nimis et difficile videretur, cum omniavi-
collaia sanctorum, Monemus igitur et exlwrtamur m ditate tam majores quam minores amplecterentur.
Domino, et in remissionem peccutorum injuugimus, Nec solum praesentes ex illius verbo succensushu-
ut fratribus nostris, et cselestis regni cohxredibus jus desiderii fervor ad iter armaverat vcrum longe ;
(omnes enim sumus invicem membra, ha;redes qui- laleque sermo idem egrediens, absentes etiam pari
dem Dei, cohieredes autem Christi [Rom, viii, 17]) voto ferventes accendebat ad idem. Epiecopi vero,
qui Hierosolymis et in finibus ejus habitant, afflictioni prout in mandatis acceperant, fldeles se cooperan-
pATPOL. CÎ. 8
23S GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. 236
tes exhibebant, plebes suasad id ipsuminvitantes,et A obligarent, vivificae crucis salutare signum vostibus
circumeuntes parochias Buas, verbuni vitae dissemi- imprimerent et ; in humeris illjus sibi portareat
nabant in populis, nec cadebat vel unus apex sine meraoriam, oujus locum visitare propo-
passioni.s
fructu super terrani ita ut vere dici posset, quod

: suerant : illum imitanles, cui ad nostram redem-
vere illud verbum Domini inipleretur Non veni ; ptionem properanti, Factus est principatus ejus su-
pacem miUere, sed gladium [MaUh. x, 34). Divide- per humerum De quo etiam non
ejus {Isa. ix, 6).
batur enim maritus ab uxore, uxor a marito pa- ;

immerito videturpoase intelligi illud Isaiae Levabit :
tres a filiis, filii a parentibus nec erat charitatis ;

Dominus signutn innalionibus, et congregabitdisper-
vinculum, quod huic fervori posset praejudicium sos Israel (ha. xi, 12). Sed et illud mandatum
facere : ila ut de claustris mulli egrederentur mo- Domini juxta litterara videbatur impleri : Qui vult
nachi ; et inclusi de carceribus, in quibus se invenire post me, abneget semetipsum ; el tollat rrucem
cluserant spontanei propter Dominum. Nec lamen suam, et sequalur me (Matth. xvi, 24).
apud omnes eral in causa Doroinus et virtutum ;
CAPUT XVII.
maler discretio votum excitabat sed quidam ne ; yomina principum qui de regno Franrorum el Teu-
amicos desererenl, quidam ne desides haberentur, tonicorum iter assumpserwil.
quidam sola levitalis causa, aut ut creditores B De utroque itaque regno, in arrham fu turae peregri-
suos (quibus multorum debitorum pondere tene- natioiiis, signo crucis se communiveranl, vir illu-
bantur obligati) declinantes eluderent, aliis se ad- stris dominus Hugo Magnus, domini Philippi Fran-
jungebant. Omnes igitur ex causis variis propera- corum regis frater dominus Robertus, Flandren- ;
bant. Non erat in ref,'nis occidentalibus, qui aut sium come? dominus iiera Robertus, comes Nor-
:
stalis, aut sexus, aut conditionis, aut status vellet niannorum,domini Willelmi Anglorum regis filius;
esse memor ; aut aliquibus persuasionibus deterri- duminus Stephanus, Carnotensium comes el iJle-
tus ab incoepto desisteretsed omnes indifTerenter
;
sonsium, senioris Tbeobaldi comitis paler domi- ;
manus dabanl omnes unanimiter corde et ore vo-

;
nus Ademarus, Podiensis episcopus dominus ;
tum profitebanlur. Videbatur ad lilteram inipleri Wilielmu'', Aurasicensis episcopus dominus Rai- ;
quod in Tobia scriptum eat : Jerusalem civilas Dei^ mundus, couies Tolosanus et Sancti /Egidii cura ;
naliones ex longinguo ad te venienl, et munera defe- aliis multis inclylis et nobilioribus viris : vir quo-
rentes, adorabunt in le Dominum : el terram tuam in qupstrenuus et insignis, dominus Godefridus, Lo-
sancti/icatione habebuni, nomcn magnum invocanles tharingia; dux, et cum eo fratres ejus, domii;U3
1« te {Tob. XIII, 13). De praesentibus igitur qui con videlicet Balduinus, et dominus Eustachius : Bul-
cilio interfuerant, multi cum gaudio susceperunt p duinus ilidem, qui cognominalus est de Burgo
insitum verbum, quorum primus fuit dominus A(Je- praelictorum consanguineus,
agu domini Hugimi;
marus, bonaj memoriae Podiensis episoopus, vir comitis de Retest comes Garnerus de filius : itera
vitae venerabilis, qui postea aposiolicae sedis lega- Gres Balduinus, comes Hamaucorura
; Isuardus, ;
tione functus, iu eadem expeditione populo Dei tam coines Diensis Rainbaldus, comes Aurasicensis
; ;
fideliter quam prudenter praefuit Dominus quoque : Willelmus, comes de Foreis comes Stephanus de ;
Willelmus Aurasieensis episcopus, vir vere religio- Albamarla Retrodus, comes Perticensis comes
: ,
sus, ac timensDeum. De absentibus vero utriusque Hugo de Sancto Paulo. Sed et de viris majoribus,
regni principibus, eodem fervore succensi, ad iter se qui tamen corailes non erant, ad id ipsum Deo pla-
accingebant, mutuo se et frequenter exhortantes ;
citum obsequlum sponte se obtulerunl inclyti viri
et cerlum praefigentesdiem, ut collectis necessariis, et nobiles Ilenricus de Ascha, Radulfus de Bagen-
:
ot viae consortibus convocalis, iter arriperent. Vi- tiaco, Hebrardus de Pusato, Gentonius de Bear,
delur vere divinitus procuralum preesens, undelo- WillelmusAmanen,GuastusdeBederz,WiIleImu3de
quimur, negotium, el verbuin vere egressum a Do- Montepessulano,GerardusdeRusselun,Gerardu;de
mino. Nam catervatira concurrebant populi, unum Ceresiaco, Rogerus deBarnavilla, Guido de Possessa,
ubicunque de principibus iter vovisse audierant, ut etGuidodeGarlanda, Francorumregis dapifer; Tho-
se illius comitatui sociarent ejusque super se in ;
" mas de Feria, Galo de Calvo raonte praedictus quo- ;
tolo itinere invocarent nomcn, obsequia promitten- que Petrus Eremita cum ingenti multitudine, quara
tes et fidem. Et quia yerbum illud publice diceretur : tum ex regno, tumex imperio multo labore contraxe-
Occupel extremum scabies, mihi iurpe relinqui ; rat. Circa Alpes vero dominus Boamundus, Tarenti-
laborabaat certîtim, se necessariis comraunire, norum princeps, domini Roberti Guiscardi Apuli»
mutuo se praevenire cupienles. Vere divinilus pro- ducis filius; dominus quoque Tancredus, ejus ex
curalura; necessarius enim eral hic ignis purgato- sorore nepos ; et alii multi, quorura numerum vel
rius, quo praelerita, quse nimia erant, diluerentur nomina non tenemus. Hi omnes tempus exspectan-
commissa; et occupatio istautilis, qua declinaren- lesopportunum,cumingentibusmiIitarium virorum
tur futura. Non enim erat inter mortales respectus Christianam erant acce-
copiis, ad militiam parati
Dei, nec ad homines reverentia. Gonvenerat autera dere ; et se taat« peregrinationis laboribus pro
apud omnes et id ipsum de mandato domini papae Christi nomine devnte mancipare. Transcursa ita-
injunclum fuerat, ul quotqaot praedictae viae voto se que hieine, cum prima veris subsequentisse oblu-
237 HIST. UERUM TIIANSMAKIN. — LIB. I. 23S
leiunt inilia, et frigore depulso, grala terris redilita A vero regno ejus cnm omni traaquillitate traascurso.
est temperies, equos praeparact, arma exerunt, usque ad fluvium Mdroe, qui ejusdem regni liraes
coiiiponunt sarciuas, et mutuis se, qui simul erant ab Oriente dignoscitur esse, pervenit incolumis.
prolecturi, invilanl legationibus : diligeiiter prae- Quo transito, Bulgarorum fines cura suis legioni-
ordiuantes, qu;indo oporteat eos iter arripere, ubi bus attigii, ad locum perveniens qui dicitur Belle-
convenire, et qua via tutiuscommodiusque possint gravia. Eo tamen ignorante, Iranseumdem fluvium
incedere. Neo enim poterant tot tamque inlinila in locoqui nomen Malavilla, de comitatu ejus
populorum milliain una qualibet regione sibi repe- quidain rexanserant, ut cibos emerent, et ad iter
rire necessaria. Unde sludiose procuratum est, ul colligerent quaeddm necessaria quos Hungari com- ;
singuli majorum principum, «eorsim lefiiones suas prebendeates, nudalos, et affectos verberibus,
traherent, et non eodem tramite proficiscerentur. ablaiis omnibus, remiserunt ad suos. Et licet eo-
Sed neque antequamad urbem Niceam pervenirenl, rum adtersitati universus plena charitate compa-
eorum exercitus coavenerunt. Nam, sicul dicetur teretur exercitus, et sinistro, qui acciderat, casui
ioferius, dux cum suis legionibus per Hungariam ; plurimum sociis oondoleret ; tamen videntes quia
comes Tolosaiius etepiscopus Podiensis, per Dal- durum erat nimis, et pene impossibile fluvium re-
maliam ; reliqui vero principes per Apuliam, sed n transire, el occasione emergentium negoliorum iter
variis temporibus, Constantinopolim perveDerunl. differre propositum, satius arbitrari sunt dissimu-
Parabatur intPrim quod ad tanlum iter sullicere tare ad tempiis injuriam, quam ad id quod assequi
posse credebatur ; et viaticula sua, cum viae quan- non possent, temere aspirare: spem habentes in eo
titate metiri nitebantur, ignoranles quod non sttnl cui railiiare proposueranl, quod Ghristis servis il-
m manu hominis vix illius. Ignorat enim mortalis lata gratis injuria non praeteriret impunila, sed
inOrmitas quid sibi crastina parial dies. Non erat condignam ab eo reciperent mercedem, qui suia
uspiam in tot provinciis, quot habet Occidens, fidelibus repromisil dicens: Et capillus de capite
domus otiosa vel una. Cuique juxla suam condi- veslro non penbil; in patientiavestru possidebitis ani-
tionem familiaria suberant, circa quoe sollicitaban- mas vestras (Luc. xxi, 18). Contiuuaotes igitur iter,
lur, negotia, dum hic paterfamilias, ibi filius, illuc Bellegraviam pervenerunt, ut praemisimus, ubi
vero totadomus ad migrandumse componeret. Di- Gallerus a duce Bulgarorum, qui eidem loco prae-
rigebautur frequentes epistolae, quibus qui simul erat, emeudi licentiaoi postulaus, et impetrare non
profecturi erant, se tnutuo exhortatiaufur, atlentius valens, ante urbem castrametalus est ; ubi exerci-
morara increpantes et monentes properare cele- tum suum victus inupia laborantem, cohibere aon
riu8. Vocantibus'iue casteros hi?, qui turmaruin vdlens, grave nimis populi sui passus est dispen-
erant duces designati, cura singultibus et suspiriis dium. Nam cum a Bulgaris omnino venalium uihil,
devidebantur ab invicem charorumamplexus, et su- aliquo pretio interveniente, obiinete possent, egrea-
premum sibi vsledicentes, separabantur in osculis. sus est ejus exercitus, ut sibi modo quocunque
Mater filium, parentem filia, soror fratrem, uxor alimenta compararent; ne prae necessarii victus
maritum, in ulnis deportantes parvulos, el suggen- deficere cogerentur inopia. Qui greges Bul^'arorum
tes ubera, cum et ejulatu comitabantur
lacrymis invenientes, et armenta, violenter ex eis coeperunt
abeuntes quos gressu non poterant,
et dicto vale, abducere, et castris inferre suis. Quod audientes
defixis obtutibua prosequebantur. Bulgari, correptis arrais, ad eos qui eorum abdu-
CAPUT XVIII. cebaal animalia, hosliliter egressi, praedam revo-
Galterus Sensttfeir primus viam ingressus, Consian- care volentes, bellum rapforibus inferunt. Et facti
linopolim pervenil. superiores, centum quadraginta ex eis pra;ceden-
Anno Domini 1096, inense
igitur ab Incarnatione tium comitatu separatos incautius, in oratio
Marlio, octavadiemensis, quidam Galferus, cogno- quodam (quo se gratia consequendffi salutia contu-
mento Sensaveir, vir nobilis et in armis strenuus, lerant) igne supposito, eombusserunt, reliquis in
cumingentimultitudinepedestrium furiuarum (nam fugam adactis. At vero Galferus sciens quod pc-
paucissimos secum habebat equifes) primus iter D pulum secum traheret duras cervicis, et indiscre-
arripuit, et perfransiens Teufonicorum regnum, fum, redictis his qui suoproprio spirifu ducebantur,
in Uungariam descendit. Est autem regnum Hun- incorrigibiles factl, cum reliquis agrainibus Bulga-
gariae paludibus interjectis, et raagnis fluminibus rorum silvas, longe lateque diffusas, prudenter
prsBcinctum, et inacoessibile ; itautnisi certis bcis, circumspecteque pertransiens, Straliciam Daciae
et iis vehementer augustis, volentibus inlroire vel mediterraues metropolim egregiam pervenit, u!ji
egredi, non pateat introifus vel exifus. Eidem au- ejusdem civilatis praesidi de damno et injuria plebi
tem regno tunc praêrat vir Chrislianissimus, rex Dei injuste a Bulgaris illata conquestus, plenum
Caleraannus, qui cognifo praedicli Galteri adventu, super omuibus commissis justitiam consecutus est.
et de ejus edoctus proposifo,piam illius commen- Insuper ab eodem duce, viro egregio, et tiraenlc
dans inlentionem,eum beniiine admissit, et transitu Deum, humanissime tractatus, commerciorum le-
Buis expedifionibus per Hunjrariam concesso, pu- gem obtinuit communem, populo suo
ut sibi, et
blicorum commerciorum gratiam non negavit. Ille aequa mensura et juslo pretio necesaaria venle-
239 GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP 240
rentur; et ut legibus humanis in ejus obsequio A gregatis navibus quotquot ex utraque fluminis ripa
nihil videretur deesse, duces etiam ilineris, qui eis invenire potuil, legiones suas sub omni celeritate
usque ad urbem prsessent regiam, concessit. Quo transferripreecepit, secum trahens greges et ar-
perveniens, et in praeseatiam doraini imperatoris menla, spoliaque uberrima, quee de loco violenter
indroductus, ab ejus obtinuit magnificeulia, ut effracto usque ad redundanlem copiam eduxerat.
usque ad adventura Petri, de cujus praeceplo iter Quibus in ulteriore ripa collatis, anie Bellegravam,
arripuerat, exercitum suum in locis urbi Cnitimis, quam lamen vacuam repererunl, castramelati aunt.
indulta emendi vencleDdique licentia, babere per- Uade cum plaustris et vehiculis, cum gregihus et
ruitteretur : quod ei concessit imperator. armentis, et universo comitatu, itinere dierum octo,
CAPUT XIX. nemorum late patentium condensa pertransiens,
Petrus Eremita subseculus, per Huiigariam transiens, anle urbera Niz, turribuset muro valido munitissi-
Hungarorum sentit perfiiiam. mara, et viris fortibus refertam, cura suis astitit
At vero Petrus, post haec non mullo interjecto legionibus ; et Qumine quod eamdem urbem prae-
temporis intervallo, cum innumerabiii cxercitu terfluit, perquemdampontem lapideum transraisso,
transcursa Lotharingia, Franconia, Bavaria, el ea caslra ibidem melatus est. Dumque ejus cxercitus,
regione qu£B Austria dicitur, cum universa multi- p jam deficiente vialico, viotus inopia laboraret, missa
tudine, quam rex omni populu, et tribulus, et lin- legatione ad prasidem civitatis, amice postulat ut
guis, et nationibus collegerat, quasi ad quadra- rerum venalium, et eorura maxime quae vitae sunt
ginta millia, fines Hungarorum attigerat. Unde necessaria, bonis conditionibus, el justo pretio,
missa legatione ad dominum regem, impetravit, ut populo peregrinanti, et obsequiis divinis mancipato
ai pacilicum vellel habere introitum, et sine tu- liat commercium. Ille vero id nullatenus posse fieri
multu et scandalis regnumejus pertransire, et sine respondit, nisi prius datis obsidibus se obligaret
difficultate aditus prsestetur. Qua suscepla licenlia, exercitus, ut indigenis forum ministrantibus nec
et conditionem approbans interposilam, cum uni- injuria, nec vis major ulla inferalur. Qua condi-
versis legionibus, quae eum sequebantur, regnum tione utrinque placita, datis obsidibus, egressi sunt
ingressus est. Quod cum omni tranquillitate Irans- cives secuin deferentes venalia.
curreas, alimentorum multa copia, justo pretio, et CAPUT XX.
bonis eonditionibus ab indigenis ministrata, usque Apud ^'12, urbein Bulgarix, inter peregrinos el Bul-
ad Buperius memoratam Malevillam pervenit. Ubi garos tumultus oritur periculosus.
intellectoquod consortibuseorum, qui Galterum se- Facta esl igilur expeditionibiis universis alimen-
cuti, eospraecesserant, muliamiUius loci habilatores torum plenior abundanlia, emendi vendondique
intulerant injuriara, et impietatem non modioam in ^ eonlraciibus mutua utrumque po-
charitate inter
eos exercuerant ; videntes etiam eoium spolia et pulum celebratis ; noctequeilla in omni tranquilli-
arma nihilominus in muro civitatis, quasi pro tro- late et inutua charitate transcursa, summo mane
arma
paeo dependentia, jusia ira succensi, protinus receplis obsidibus, ad itcr accinguntur. Dumque
corripiunt, et se invicem exhortantes, urbem vio- essent in proficiscendo, etmajor pars praecessisset,
lenter infringunt, incolis pene omnibus aut inter- imo pene omnis exercitus ;
quidam turbali c.ipitis
emptis gladio, aut in vicino flumine submersis. In homines, et divina animadversione digni, memores
quo tumultu, eorum meritis id exigentibus, illa die satisfrivolae conlontionis, quam hesterna nocte
cecidisse dicuntur de Hungaris quasi ad quatuor cum quodam Bulgiirohabuerantoccasione vendendi
millia ; de expeditione vero Pelri, cenlum dicuntur emendique, separati aliquantulum a praecedentibus
occubuisse. Sic igitur urbe correpta violenter, agminibus, septem molendinis, quae juxta praedi-
quinque diebus conlinuis manserunt in ea, propter ctum pontem in flumine volvebantur, ignem sup-
alimentorum, quam in ea repererunt opulentiam. ponentes, subito converterunt in faviliara. Eraot
Al vero Bulgarorum dux, Nichita nomime, qui Gal- prsedicti filii Belial aatione Teutonici, nuraero quasi
tero et ejus legionibus rerum venalium forura prius cenium qui etiam, cum eorum non sufticeret fu-
:
interdixerat, inlelligens quod Malevillanis pro eo rori, quod commiseranl, adjecerunt etiara, ul quo-
quod in praecedens ipse quoiiue deliquerat, sub- rumdam domieilia, quiE extra rauri erant ambitum,
sequenles in eura vellent refundere, relicta Belle- nondispari nequitia suocendereut. Consumiiiatoque
grava, cui prffieral, de loci diiTidens munitione, au- scelere, turbis innocentibus, tanquam coramissi
fugit. Loci vero incolae cura sua quisque familia maleficii cunscientiam non habentes, cursu matu-
oppidum nihilominus deserentes, cum gregibus et rato adjuQgere se sategarunt. At vero dux, qui eos
armentis in opaca silvarum, nemoruin abJita, et beni^ne satis nocte traclaverat hesterna, videns
longe interius se contulerunt. Petrus aulem dura quod non satis ei responderant digne pro meritis ;
aJhucin expugnato praesidio moram faceret, rela- scilicet pro collalo beneflcio, supplicium reporture
tione quorumdam edoctus, quoJ rex Hungariae suo- cogebatur: paucorum comraissum, non aequosatis
rum stragem, quam audierat, nimis segre ferens, judicio, refundens in omnes, universos praedones
militares ex uaiverso regao convocaret copias, et reputans, et incendiarios : cives evocat, arma
in suorum ultionem accingeretur animosius, con- monet corripere ; et ipse praevius cum igenti mul-
241 HIST. RERUM TRANSMARIN, — LIB. I. 242
titudine, verbo suos exhorlalur exemplo, praedi- A truseorum insaniam volens compescere, et causam
ctas insequi expeditiones ; et tanquara de sacrilegis caedisdeclinare quaerens, missis quibusdampruden-
viudictam reposcere persuadet. Egressi ergo una- tibus et magnae auctoritatis hominibus, ab impetu
nimiter, praecedentes insectantur ; et partes praece- et furore, quo civibus instabant hostiliter, eos
dentis exercitus posteriores invadunl hostiliter, revocare nitebalur. Cunique noa proBceret, neque
gladiis instantes alrocius. Praediotos itaque male- ejus, licet salularibus, acquiescere vellent monitis,
faclores, qui necdum castris se adjunxerant, seor- exercilui raissa voce praeconia sub promissae obe-
sum turbarum frequentia reperientes, juslissiina
a dientiaj debito, prscepit districtius ut nemo illis
indignatione, morti iradiderunt. Sed sive casu, sive qui sua lemeritate pacem reformatam ausi fuerant
ex induslria involventes justum cura impio, multos violare, opem ferat, aut ministret auxilium. Cui
de immerilis pari pcEna confoderunl. Currus au- verho acquiescens exercitus, sedebat quasi arbiter,
tem et vehicula, quibus tam alimenta quam omni- finem inchoati tumullus, et rei exitum praestolan-
modamcorumsuppelleclilem deferebanl,senes quo- tes.Qui autem pro bono pacis missi fuerant ad
queet vftletudinarios, malronas quoque cum pueris pra:sidem, videntes quod excitus in populo tumul-
et puellis, quas passibns aequis caeteros suhsequi tus sedari non valerel, sed magisac magisaugeba-
non poterant, coraprehendentes, vinculis alligatos lur, et quod juxta proposilnm proficere non pote-
tecura deduxerunt consummata strage, inlerem- ^ rant, reversi sunt ad castra infecto negotio, elabo
:
ptorum sauguine satiati et spoliis onerati, redeun- rautes cum Petro viro Doi, ut turba comprimeretur.
tes ad propria. Sed neque id elTectui mancipare dabatur. Erant au-
CAPUT XXI. tem quasi mille, qui ad hanc proruperant temerita-
tem. Quibus lotidem de urbanis egressis obviam,,
Petrus fugientem suum revocat exercitum, et iterum
cum Bulgaris quseril pnci/rce convenire ; sed factus
bellura ingens ante urbem ulrinque committitur.
est error riovissimus pejor priore, el dissipatx sunl Videntes autem in urbo erant quod quasi
qui
ejus legiones. schisma ortum erat in populo evteriore, speraates
Interea vir venerabilis, Petrus, et universa quae quod, quia invito el contradicenle Petro, rixam con-
praeibanl agmina, majoresque cuncli expeditioni^ citaverant, reliqua pars exercitus nullalenus eis
viri,hujus inforlunii, quod suis acoideral, ignari vellet ministrare subsidia, reseratis aditibus, omnes
penitus, iter continuabant inceptum. Cum ecce qui- unanimiler egressi, ex nostris pene quingentos
dam aequo raplus velocissimo, cursu praecipiti festi- Bupra pontem ocoiderunt reliquis pene omnibus,
:
nans, casum nuntiat, stragem suorum et captivita- dura vada nesciunt, tanquam locorum ignari, sub-
tem ex ordine pandens. Quo cognito, de communi mersis in flumine. Quod videns exercilus, el tantam
prudentium consilio, viaro, qua tota die venerant, Q suorum non ferens injuriam, ad arma convolant
relegentes, revocalis legionibus, factae caedis argu- universi :et confligentibua inter se agminibus fit
menta, fratrum interemptorura funera non sine
et strages infinita, ita ut esset error novissimus pejor
lacrymis gemilu contucntes, ante urbem, ubi
et prioro. Populares ergn,el vulgus iudocile, Bulgaro-
hesterna nocte castra looaverant, constiterunt. Erat rura non ferentes instantiara, fugam ineunt alios- ;
auiem Petro, et his qui secum erant sensus ha- que qui in certamine virililer desudabant, exeraplo
bentes magis exercitatos, in eo faoto siraplex ocu- suo et impetu, terga dare compellunt. Fugit itaque
lus, et pura intentio. Ideo redierant, ut causa mali universus lurbatis ordinibus, non
exercitus, et
cognita, et scandalorum amputala materia, inter erat qui quo luraultu saepe dictus
resisteret. In
utruraque populum pax plenior reformarelur et ad ;
Petrus universara pecuniam, quara de Ddelium lar-
propositum tutius purgata redirent conscientia. gitione principum, ut inde pauperibus et egenis in
Missis igitur viris prudentibus et honestis ad prs- itinere necessaria ministraret, collegerat, retento
sidem et majores civitatis, diligenter discutiunt curru in quo universa ejus deferebatur substantia,
quaenam causa intercesserit, ut ad tantum tumul- penitus amisit. Bulgari autem instantes animosius,
tum et lantam sanguinis innocentis effusionem ita ex eis quasi ad decera millia gladio peremeruat,
subito venirelur. Causa itaque cognita, intelligentes retentis vebiculis et sarcinis universis ; mulierum
^.
qui missi fuerant, quod satis juste indignalione quoque et puerorum ingenli multitudine captiTata.
conoepta, ad arma convolaverant et quod non ;
Qui aulem evaserant, silvarura lalebras et devia
erat lempus idoneum ad hoc, ut super illatis
satis secuti, vix terlia die, monentibus lituis et slrepen-
reposceretur vindicta, modis omnibus corapetenti- tibus tubis revocati, circa Petrura et illos qui cum
bus, et tota instant sollicitudine, ut pace reformata, eodem evaserant, et in collera se receperant subli-
praedam, sarcinas, socios, et universa quae amise- raem aliquanlulum, convenerunt.
rant, cura integritate reciperent. Dumque in eo per- GAPUT XXII.
severarenl.pactis penead plaoitamutrinqueredactis
Pitrus, recollecto profligatarum legionttm suarum re-
consonantiam, excitatus est casu, inconsulto quo- siduo, constantinopoUm pervenil ; et trausilo Bos-
rumdam calore etausu temerario, in castris tumul- phoro, castrametalur in Bilkynia.
tus : volentibus indiscretis quibusdam injuriam, Die tandem quarta, recollectis adinvicera eis qui
quam sustinuerant, violenter vindicare. Porro Pe- dispersi fuerant, et ex occultis in quihus triduo la»
tuerant prodeuntibus, conglobati iterum quasi ad A 'ûs raensibus coutinuis tonsedisset exercilus, non
triginta millia rursus ad iter se accingunt. Et licet defuit eis pene quotidie rerum venalium copia, el
plaiistra currusque, quasi ad impruden- liuo millia, refectio pro lempore necessaria. Qua rerum uber-
ter amisissenl, tamen a proposito deficere ignomi- taie simul et otio dissolutus miser et dura cervicis
niosum reputantes, viam, licet mulla diflicultate populus, prodeuntibus ex adipe stimulis insolentige
conliauant. Duiuque essent in proficiscendo, ali- seorsum invitis magistrati-
{Psal. Lnxii, 7), coepit
menlorum multam sustinentes iriopiam, eece do- bus turmas agere, et ad decem vel amplius millia-
miiii imperatori nuntius castris eorum se intulit, ria pprlustrare regionem, greges et armenta secum
qui Petrum ejusdem exercitus capitaneos,
et alios trahentes. Receperant tamen sa^pius ex parte do-
regiam proferens jussionem, publice convenit, dimini imperatoris commonilorias, quatenus
litteras
cens Sermo gravis et verbtm fatis absonum, viri
: ante adventum majorum principum, qui subsequi
nobiles et inclyti, fama referenle, de vobis ad impe- dicebantur, longius evagari, aut in se hosies pro-
rialem pervenit audientiam, quod in imperio suo vio- vocare non praesumerent ; sed in loco designato
lentiam regionis habilatoribus et ejus subditis infera- moram facerent, cireumspecte se habentes. Pelrus
tis enormem, rixas et tiimultus autem pro plebe sibi commissa valde sollicitus, ad
concilanles. Quajiro-
pier ejus aucloritate, si in n urbem regiam profectus erat, ut rerum venalium.
conspectu majestatis ejus
gratiam aliquando invenire quserilis, vobis injungi si posset, alleviaret pretium, et humaniorem com-
mus, quatenus in aliqua urhium ejus uUra iriduum merciis obtineret conditiooem. Unde populus con-
mornm facere non prgssumalis, sed continuato itinrre tuuiax et calcitrosus, sumpta occasione ex ejus
congruo tamen moderamine temperalo, versus Con- absentia, ccepit insanire vehementius ; et conglo-
staniinopolim expcditiones vestras quantocius diri- bati seorsura ab exercilu ejusdem factionis com-
gatis. Nos autem exercitum vestriim praeeunles, pMces, quasi ad peditum septem millia, adjunctis
victui necessaria justo pretio vobis ministrari facie- sibi equitibus trecentis, aliorum interdiotum auri-
mus. Quo audito, revixit spiritus eorum, qui prge biis surdis praseuntes, versus Nicaeain ordinntis ag-
jam contabuerant ei intellecia erga
victus iiiopia ; minibus profecti sunt. Unde de locis praedictee urbis
se domini imperatoris clementia, in spem majorem conterminis, greges et armenta ad maximum nu-
erecti, postquam apud eum qui regios detulerant merum contrabentes, in caslra reversi sunt incolu-
apices, de sua innocenlia, et supportata patienter, mes. Porro videntes Teutonici et illius linguae ho-
quam eisimmeritis Bulgarigratis inlulerantinjuria, mines, qund Latinis in eo negolio ad quod exierant,
pro tempore sufficienter allegaverunt ducem prse-
; prospere successerat, rapinarum amore conceplo,
dictuni sequentes, ab omni abslinentes enormitate. adjiciunt et ipsi simile aliquid attenlare, unde et
maturato itinere Constantinopolim pervenerunt. '-' nomen obtineant, el vires inferant rebus domesti
Ubi reperto prtedicio Galtero, qui cum suis legioni- cis. Tandem yero colligati ex eadem natione quasi
bus eorumdem prcEstolabalur adventum, junctis ad tria millia cum ducentis equitibus, versus Ni-
exercitibus,
oastra in loco sibi deputalo metati caeam contendunt. Erat autem in eadem regione
sunt.Petrus vero a domino imperatore vocatus, oppidum ad radicem monlis situm, a Nicaea quatuor
urbem ingressus est et in ejus praesenlia cunsti-
; vix milliarium distans spatio, adquod accedenles,
tulus, sicuti vir magnanimus erat el eloquens, de impetu vehenienlissimo et totis viribus oppugnant
Bua intentione, et tanti laboris causa inlerrogatus, undique; et,Iicetplurimum resistenlibusoppidanis,
plenedisseruit et quod eum maximi Occidentalium
: ejcpugnatum occupant violenler, et ibidem, inter-
partium et Deo digni principes. in proximo subse- emptis habitaloribus et occupatis quae eorum
querentur, edocuit : tanla menlis conslantia, et fueranl universis, loci amoenilate tracti simul et
verborum usus ornalu, ut et palatii principes, viri opulenlia, castrum communiunt, proponenles
admirarentur animositatem et prudentiam, et ipse usque ad adventum principum in eodem loco com-
dominus imperator eum propensius commendaret. manere.
Benigne igitur habitura, et donis cumulatum ube- CAPUT XXIV.
rionbus, ad suos redire praecepit i::ipBratur. Ubi D SoHmannus Turcorum princeps prxdictum recuperat
cum dies aliquot, ejus et viclualibus, et requie oppidum; et quotquot in eo reperit, gladio pe-
refocillatus esset exercitus paratis navibus ex im- rimit.
mandato, transilo Hellespoato,in Bilhyniam,

periali Solimannus vero illius regionis dux et moderator,
quae prima, de Asiana dioecesi, provincia eodem auditolonge anteChristianorumprincipumadventu,
mari terminatur, descenderunt deinumque ab lo- : ex universo Orienlis traclu, tam prece
interim
cum supra idem mare situm, cui nomen Divitot, quam pretio, modis quibus poterat, infinitas
et
pervenientes, castrametati sunt. virorum fortium colligens copias, ad easdem par-
GAPUT XXIII. tes redieral, ut contra hostiles impetus civibus et
Exercitus ejus, eo absente, a finibus Nicxnis prxdas regioni opta prsbebret solatia. Qui audiens quod
agit, et juxta urbem ISiaenam oppidum expugiiat. Teutonicorum prsedicla manus oppidum ejus expu-
S Erat autem idem locus in hostiumj conlinio po- gnasset, el expugnatum delinere praesumerei, illuc
situs ;
ubi cum in multa rerum opulentia quasi duo- sub omni celerilate festinat, et caalrum obsidens, vio-
;
24a HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. I. 246
lenter expugnat, omnibus quolquot intua reperit, A usque ineorumcasti'a,slragem operantesinfinitam

gladio peremptis. Interea rumor in castris perso- eos insectati sunt. Ceciderunt in ea congressione
nuil, et celebri fama pervulgatum est, Teutonico- de viris nobilibus, qui Petri castra sequebantur,
rum cohortes, quae recenter de castris exierant, Gaiterus Sensaveir, Rainaldus de Breis, Fulcherus
in manu Solimanni penitus cecidisse. Unde menle Aurelianensis,etaliiinnumerabiles. Nam de viginti
plurimum consternati, gemitu et lacrymis, quas quinque millibus peditum, qui de castris egressi
prae spiritus angustia cohibere nequeunl, dolorem fuerant, et de quingentorum numero equitum, vix
protestantur. Tandem comperta plenius veritate, vel unus superfuit, qui aut mortem effugerit, aut
exoritur tumultus popularium in castris ;
vocife- vincula.
rante plebe, et id summa
exigente precum instan CAPUT XXVI.
tia, ul tam enormem non liissimu.
illatam fratribus
Sotimannus victor noslrorimi caslra di7-ipit :residuum
larent injuriam sed correptis armis, omnes una-
; popuii aul caplivum trahit, aut perimil ; caslrum
nimiler, tam equites quam pedites, interemptorum Civitot obsidet ; sed, audita i^nperaloris legatione,
recedit.
fratrum sanguinem vindicaturi procederent. Quod
verbum majores exercitus, et qui in lalibus plenio- Tandem vero hac potitus victoria, el praesenti
rera habebant experientiam,domini imperatoris successu Solimannus factus elatior, in castra vio-
consilio parere volentes, oum vellenl comprimere residuum quod supererat, neroine
'
'
lentus irruit ; id
et furentis populi indiscretum mitigare fervorem, jam qui resistere posset invento, gladiis abolet
insurrexit plebs adversuseos indomita; et cujusdara senes, valetudinarios,monachos et clerum univer-
(iodefridi, qui cognoniinubatur Burel, qui princeps sum, niatronas quoque grandaevas ferro perimena,
crat factionis, usa patrocinio, majoribus contu- solispuerisel puellis,adhudc impuberibus,quorum
melias coepit irrrogare, limiditati asoribens, el non pro eis stas intercedebat, et faoies, ad hoo par-
prudentis, quod fralrum interfectores, ultore gla- cens, ut servituti manciparet. Erat aute;n juxta
dio non persequereniur. noslrorum cjstra, in littore maris silum, preesi-
CAPUT XXV. dium vetus, semirutum, habitatoribus vacuum, ita
Concitatur adversus eumdem Solimannu7n ob cwdem ut nec seras h.iberet, nec ostia; in
quod, necessi-
fralrum uuiversus exercilus, el pugnans adoersus tate compulsi, salutem in eo posse cousequi arbi-
eu7n consu7nitur. trantes,peregrinorum quidamsecontulerunt, quasi
Preevaluit tandem deterius aCfcctoruiu senteutia ;
ad tria millia. Qui objectis cl^peis, et magnorum
et arma corripientes universi, relictis debilibus advolutione molarium adltus obstruunl, et ad sui
cum mulieribus et parvulis, quibus arma
e.t histuitionam, proat necessitatis arliculus imperabat,
noneraat, congregati sunt ad viginti quinque mil- C accinguntur. Dumque Turcos instantes vehemen-
lia peditum armalorum, quingentos equites optime tius, spe obtinend» salutis, qui obsessi erant, a
loricatos habentes. Ordinatis ergo agminibus et in se repellunt longius, pro vita et libertate totis vi-
acies digestis, versus montana per silvam prcTdi- ribus decerlantes, nuntius quidam sub omni cele-
ctam, ad parles Niceas contendunt. Vixque ad tria ritale ad Petrumaccedentes,stragem suorum indicat;
milliaria processerant, cum ecce Solimannus oum et residuos de populo jam consumpto, in oppido
innumera suorum multitudine eamdem silvam in- quodara semirutoarctissima obsidione vallalos edo-
gressus, ut in castra nostrorum, quaa in loco erant cet, armorum et victus inopia laboranles. Qui ad
supra nominato, subitus irrueret, accelerabat. dominum imperatorem accedens, fusis humiliter
Audiensque per eamdem silvam clamores insolitos, precibus, obtinet utmissailluc suborani velocitate
ut primum comperit quod u castris egressa noslro- mililia reliquias populi ab imminentibus periculis
rum sibi ocourrerenl legiones, reliclis montibus et prfficipiat liberari : quod et factumest.Turcienim,
silva, ad patentes campos se contulit. Quo etiam audita domini imperatoris jussione, ab oppidi pro-
noslri pervenientes, adventus hostium ignari pe- tinus destilerunl irapugnatione, ettrahentessecum
nitus,postquam eorum in vicino conslitutum co- quos in vincula conjecerant, cum tentoriis et papi-
gnoverunt exercitum, mutuia se vocibus exhortan- lionibus, equis, mulis, et omuimoda noslrorum
tes, in bostes irruunt, gladiis instantes cominus, supellectileoptimaspoliadeferentes, Niceam reversi
interempiorumfralrumsanguinemdemanuhostium sual. Sic ergo cervicosus populuset intractabilis,
requirentes. Hosles vero votis omnibus et ardente dum monitis nesciunt acquiescere melioribus, suo
proposito nostros in se irruentes gladiis excipiunt i
lapsus impetu, totus descendit ia interitum ; et
et, compertum habentes quod res pro capilibus dum disciplinae salutaris nescit jugum portare,
ageretur, resistunt viriliter, justa indignatione suc- suaruin viarum fructus inutiles coUegit, hostium
censi, et de sua mullitudine preesumenles. Tandem gladiis deputatus.
confligentibus adinvicem hinc inde cohorlibusstre- CAPUT XXVII.
nue, satisque viriliter, oppressi nostrates ab eorum
Godescalcus sacerdos quidam Teutonicus, iterum
muliitudine, et pondus belli nonvalentes ferre diu- exercitu7n ducens, in Hungariatn pervenil ; qui lur-
tius, dissolutis agminibus, in fugam versi sunt : piain Hungaros operari 7ion veretw.
quibus nihilominus Turci gladiis incumbentes, Post Petri vero trausitum in Bitbyniam, conse-
;

quenter non muUo temporis intervallo, quidam sa- A omnino quiescal indignatio,quod et personas veslras,
cerdos, Godescalcus nomine, natione Teutonicus, et omnem, quam hic habetis tubstatitiatn, arma
Pelri eequena vestigia, ejusdem peregrinationis quoque in rnanus
domini regis sine aliqua conditione
Bccensus desiderio, exhortationis habens gratiam, tradatis. Alioqui nec unus solus ex vobis mortem
multos ex universo Teutonieorum regno ad idem poterit evadere ; cumin medio regni ejus constiluli,
opus animaverat. Collectisque viae consortibus, nec viribus pares sitis, nec fugiendi habeatis pote'
quasi ad quindecim millia, Hungariae fines, sine statem. Gode.ocalous igitur, et legionum primicerii,
difCcullale admissus, ingressus est. Ubi cura e.jus quibus ab initio contumacis populi displioebat in-
exercitui venaliade mandato regio bonis conditio- sania, de regia benignitate praesumentes, in sira-
nibus ab Iliingaris exhiberentur, alimentorum plicilate spiritus, populum totis viribus renitentem,
abutentes opulentia et ebrietati vacantes, ad infe- et pro vita decertare paretura, in eam quasi vio-
rendas enormes indigenis se contulerunt injurias : lenter traxerunt sententiara, ut cum
armis et omni
ito ut cnrum suhstantia in
praedas e.xercerent, venalia foris illata publi- potestatem domini regis se
|
cia violenter diriperent, et stragem

populocom- traderent, pro his omnibus quibus eum offende-
in
mitterent, neglectis legibus hoapitalitatis. Quod rant, satisfacientes. Acquievit tandem populusuni-
domino regi postquam innotuit, ira succensus, re- p versus, et armis Iraditis, ufiiversaque eorum sub
gnum universum praecipit convocari et in uliionem ;stantia, regis primiceriis et suis procuratoribus
tantarum injuriarum armari populum imperal, et resignata, dum veniam exspectant, mortem inve-
majores etiam regionis. Gommiserunt enim gravia niunt. Irruentes enim in populura nil la!e veren-
in locis quampluribus, turpiaque nimis, et relatione tom, armorum solalio deslitutum, et de regis cle-
indigna, quae nonnisi cum subjectorum odio el ti- mentia non immerito praBsumentem, non distin-
midilatis nota, rex poterat dissimulare. Coavocata guenles justum ab impio, stragem immanissimam
igitur lotius regni militia, tanquam in hostes et exercuerunt, ita ut inleremplorum funeribus, et
suprema dignosanimadversione, unanimiter ruunt cruore oecisorum locus pollueretur universus, et
praecipites, protantis excessibus mortem irrogaturi. tantae multitudinis vix suporessent vesligia. Eva-
Tandemque apud locum cui nomen Bellegrava est, serunt tamen aliqui commune periculum; et
qui I0CU8 in umbilioo regni eorum positus est, praevia Domini misercicordia, Hungarorum gladios
praedictorum insensatorum confusam reperiunt declinantes, et ad propria reversi, de suorum
mullitudinero, qui pracogniio regis adventu, et de strage, et sinistro casu qui acciderat, eos qui pro-
ejus indignatione non ignari, verentes quara lnoBam feoluri erant, et ejusdera viae votis tenebantur
portabant conscientiam, arma corripueranl, quasi obligati, reddiderual instructiores raonentes ut :
vim vi repellereeta se propulsare injurias parati. C preedicti nequam populi suspectara aemper hahen
Quo8 postquam Ilungari armis incumbentes vide- tes maliliam, prudentius incedant et cautius di-
ruat et ad resistendum animatos, perpendentes scant negotiari.
quod non sine suorum multa strage poterant eis CAPUT XXIX.
vim inferre, erant quippe fortes viri, armorum Quomodo prxcedentes exercilus subsecuta est insen-
usum habentes, quique non facile vellent gratis satnrum hominum multitudo infinila, Judxorum
aniraas ponere, more suo dolis tentant peragere inlerimens populum,el absque disciplina incedens.
quod viribus nequeunt. Missa enim legalione ad Per idem tempns, modico interjecto intervallo,
praedictum Godescalcum, et exerciius primates, convenerant eodem studio ex occidenlalibus fini-
verbis paciQcis eis locuti sunl in dolo, dicenles : bu8 turbieinnu[nerahiles,elpeditum manusinfinita
CAPUT
XXVIII. absque duce et rectore, passim et imprudenler in-
Epistola regis Hungarorum ad prcedictum Godescal- cedentes. Erant lamen inter eos viri quidam nobi-
cum, et ejus exercitmn : et interitus eorumdem miles, Thomas de Feria, Clarenhaldus de Vendoliolo,
serabilis.
Willelmus Carpentarius, comes Herraannus, et alii
Pervenit ad domiitum regem de vestro exercitu nonnulli,quibusin nullo, disciplinaBimpatiens, sub-
gravis querimonia, quod populo sihi subdito graves jiciebalur populus; sed negleclaprudentiumet me-
j)
nimis et enormes intuleritis molestias, iniqua lege lius affectorum doctrina, passim et siue delectu
vestros hospites, qui vos benigne tractaverunt, remu- illicita. Unde factum
per omnialibere discurrebanl
nerantes. Tamen domini regis plenius novit pruden- est, ut cum Domini iterdebuissent ince-
in limore
tia, quod non estis omnes horum commissorum rei ptumperagere, etdivinorummemores mandatorum,
sed certum habet inter vos viros prudentes et timen- observala evangelica disciplina, pro Ghristo pere-
tes Deum, quibus aliorum displicet enormitas, et grinari, converterunt se ad insanias, et Judeeorum
quibus invitis et renitenlibus commissa sicnt qu« populura in civitalihus et oppidis per quae erat eis
dominum regem merito ad iraamdiam provocarunt. transitus, nil tHle sibi verenlem,et se habentem in-
Unde aliquorum crimen limens in omnes refundere, cautius,crudeliterobtruncabant.Hooautem raaxime
nejustum involvat :cuyn impio, decrevit irse suas mo- faotum eslin urbibusColonia etMagontia.ubi eliam
dum imponere el Chrislianm consortibus professio- vir polenset nobiliscomesEmico, ineadem regione
nis parcerc in prxsenti. Unie consulimus ut ejus prjBclarus, eorum coctibus cum multo se adjunxit
249 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. I. 250
comitatu, non soluna prout ejus decebat generosi- A et paludibus, equis amissis, vitae consuluerunt et
tatem, nec morum censor, nec correptor enormita- saluti. Qua erecti victoria, adjiciunt eliam ut, poQ-
tis ; sed maleficiorum particeps el flagitiorum in- tibus fabricatis, praasidium expugnent; etiterferro
centor. Qui omnes, iranscursa Franconia et Bava- aperientes, ia regnum violenter ingrediantur. Juxta
ria, postquam fines attigerunt Hungariae, pervenien- hoc propositum cohortes excitant, et per pontes»
fes ad locum cui noraen Meeszeburg, arbitrati quod quos de novo erexerant, mcBnibus applicantes, pro-
libere, et sine difficultate eis liceret introire, clau- tecti clypeis, ad murisuffossionemêtvioleHtum in-
sum reperientes aditum,citra pontem substiterunt. troitum animosius se acciogunt. Eoque jam per eo-
Erat autem is locus praesidium, munitum valde flu- rum diligentera instantiam ventum erat, ut muro
minibus maximis, Danubio et Lintace, et profundis in locis pluribus perforato, jamjam peregrinis pa-
circumseptum paludibus, ita etiam ut majori multi- teret introitus. Et qui intus erant in municipio, ora-
tudini, invitis his qui observabant introilum, non nino in desperationem descenderaat, de vita peni-
esset facile irrogare violentiam. Dicebatur tamen tusdiflidentes;cum eccerepente immisso divinitus
esse eorum qui advenerant numerus ad ducenta timore, relicto a3sultu,etmaxima irapedimentorura
milliapedilum;equitura vero,quasitriaraillia. Porro parte neglecta, versi sunt in fugam qui viclores
rex Hungarise transire volentibus aditura prohiberi n videpatur, fuga; causam penitus ignorantes. Nec
. . . ^ , " .. . . ... iix; _;_; ...^..«ni:..
nisi quod peccatis
1
mandaverat, timens ne injuriarum, quas Gode aliud in causa dicitur exatitisse,

scalci legionibus intulerat, memores, in ultionem multiplicibus Dominum ad iracundiam provocave-
armari cuperent intromissi. Recens enim factura, rant, impielatem secuti, quae suis cultoribus tsrro-
etcruentaecaedis enormitas,longe latequedivulgata, rem solet inculere. Fugit enim iinp(Ui,juxta verbum
regerii sibi liinerecompellebant. Obtinuerunttaraen Sapientis, vemine persequente (Prov. xxviii, 1). Hun-
ab his qui ad prsdicti municipii deputati erant cu- gari vero meliore facta condiiione, videntes hoslium
stodiam, et a principibus legionum, qui in ea parte cuncos terga dedisse, insecuti sunt eos taoquam vi-
regionem observabaol, ut legalos ad regera dirige- ctores, quos prius habuerantformidini et quos in- ;
rent, qui, pro impetranda pace et obtinenda trans- fra mcenia vallati paludibus vix poterant sustinere,
eundi libertate, regem suppliciter convenirent. Ipsi ultro insequuntur, vice versa, non solum formidi-
vero interim citra paludes in locis pascuis castra- nem, verum et raortem irrogantes. Ex quibuscomes
metati sunt, rei praestolantes eventum. Emico, cum masima parte dissolutarum turmarum
fugiens, in patriara suam reversus est. Alii vero no-
CAPUT XXX.
biles quos supra nominaviraus, per Garintbiam de-
Quomodo castrum Meesieburg obsederunt, et septin-
clinantes, in Italiam pervenerunt, quadecursa Apu-
gentos ex Hungaris interlecerunt ; et tandem divi- i'
nitus in fugam versi, peiie omnes ab Hungaris in- liae se intulerunt finibus unde et eos de principi-
:
ter/ecli sunt. bus, idem iter agentibus, qui Durachium navigare

Jnterea, qui missi fuerant ad regem, infecto pror- proposuerant, secuti, in Graeciam se contulerunt.
8U8 negotio, paucis evolutis diebus, reversi sunt. His ergo et hujusraodi motibus pene totus conculie-
Quorum relatione m.ijores edocti, qui erant in exer- batur Occidens, et seorsum turmas agebant pene
citu, quod nullam apud regera gratiam poterant in- nationes universae, et aliaa sub principibus, aliae
venire, proponunt terras, quas citra fluvios et pa-

quasiacephalaeiteraggrediebantur.Viaetameacoin-
ludem rex possidebat, depopulari, et suburbana pendium, quod qui per Hungariam descenderant,
Buccendere, el in rebus ejus hostiliter versari. In certum erat reperisse, propter insoleniiam eorum
quo dum desudarent attentius, accidil, die quadam, etenormitates nimias, quas frequenter el pra^ter
quod septiugenti ex regis supradicti militia navioio raeritum, regionis inlerebant habitatoribus, trans-
Iranseunles occullo, peregrinis ex insperato, ut ab euntes qui praecesserant, eis penitus negabalur.
illatis regionem tuerentur injuriis, casu se dede- Unde et eos, qui subsequebantur, reddiderunt ma-
runt obviara : quos cura declinare non possent, nec gissoUicitos, ut regisHungarorumsibigratiam con-
redire ad propia, aquis impedientibus, pene om- ciliarent.
nes interfecti sunt, paucis exceptis, qui in careclo D
INCIPIT LIBER SECUNDUS,
CAPUT PRIMUM. 1096, mense Augusto, quintadecima die raensis,
Quo tempore dux Godefridus iter arripueril, el qui vir magnificus et illustris Godefridus, Lotharingia
nobiles cum eo, el quomodo usque in Hungariam dux, post discessura Petri Eremitae et ejus e.xercitus
perveno-it. post legio-
cijsum, ut prjediximus, lamentahilem ;
Eodemque anno, qui erat ab Incarnatione Domini num Godescalci slragem prBmisiam ;
post illud
eliam infortuniigenus, quod, ut praemisimus, sub- A. ^^'i^ innocenUs, ut eos morli traderitis, non possunt
sequenti multitudini citra Ilungariam accidisse di- illatam servis Dei dissimulare injuriam ; sed parali
cilur : convocatis viae consortibus et composilis de sunl fralrum sanguinem vindicare. Super liis eryo
more sarcinis, iter aggressus est. Fuerunt aulera veslra per nostrum minisleriwn exspeclant responsa,
qui ejus castris se adjunierunt viri nobiles et in- pro eorum forma animos habituri. His diotis orandi
clyti, et finem fecit. Cui rex suorum satellitum stipalus co-
pcrpete digni memoria, dominus Balduinus
ejus frater uterinus dominus Balduinus de Mon-
; mitatu, in haBc verba respondil Placet, vir amici- :
libus. Hamaucorum comes dominusllugo, comes tiarum, Godefrhle, rui meritis exigentihusjam prideni
;
de Sancto Paulo, et Engelramus filius ejus, egregia3 noslram contulimus gratiam, quod ad nos ingressus
indolis adolescens dominus Garnerus comes, co-
; es, tum ulveterem renovemusamicitiam, ttimut apud
gnomento de Gres; doininus Renardus conies Tul- tam discretuni judicem noslram astruamus innocen-
lensis, et Petrus frater ejus dominus Balduinus de ;
liam. Sumus equidem et de numero, ut dicis, ftde-
Burgo, ejusdem ducis consanguineus dominus liuyn : et ulinam opere possimus implere hujus nomi-
;
Henricus de Asclia et, Godefridus frater ejiis Dodo nis viriulem ! Sed qui vos prxcesserunt, tam Pelrum
;
de Cons Cono de Monte acuto, el alii plurea.

; Eremilam sequentes, quam adhxrenles Godescalco,
quorum nomina non tenemus, vel numerum. Ili n quam qui in regni nostri limitihus caslrum nostrum
omnes uno et individuo comitatu pariter inceden expugnare, et ad nos viotenler ingredi nitebanlur,
tes, vicesima Septerabris die in provinciara qus nec re, nec nomine Chrisli fuerunt sectatores. Nam
dicitur Osterich, locum qui dicitur Tollenburch,
ail cuyn primo Petrum et suos e.vercilus suscepissemus
cum omni tranquillilate sani et inoolumes pervene- hospilio, boiia qux apud nos erant tam gratis, quam
runt. Est autem is locus, ubi LintaxDuvius imperii pretio illis communicantes justo, mure serpentis in
fines a regno disterminal Hungarice. Quo perve- gremio, et muris in pera, male remuneraverunt lio-
nienles, solliciti valde super his quEe Godescalcoel spites suos. Nam in esttremis regni nostri finibus,
suis legionibus dicebantur accidisse, deliberant dum jampro collatis beneficiis grates tenerentur re-
quomodo cum salute in opere incepto possint ince- pendere, unam de urbibus nostris confringenles, et
dere.Tandemque de communi plaouil consilio, ut populum qui in xrat delentes per.itus, cum eorum
missa legatione ad regem Hungariae instruantur spoliis, gregibus ei armentis, tanquam violenti pras-
pkniuB, quaenam causa fuerit, quare fratrura piaj- dones abierunt. Godescalci vero expeditiones, tan-
cedentium apud eos ita deperierit exercitus; el ul quam a prioribus nihil omnino pertulissemus injurix,
opportunitate inventa dominura
regem de paue iine moleslia et difficuUate admissx, in medio regni
convenial, et oraissis querelis
^ veteribus, elaborent
quomodo eis liber per Hungariam ind\i\gea.iue
, —^ hujus
.._, — rapinas
._j. exercere,—
__ -, inferre
,. violentiam, incendia
procurare, et causis levibus stragem operari non ve
transitus. Nam alias inire vias, itiaeris ccepti vide- rentes, delictorum suorum enormitute Dominum ad
batur dispendium. Missus est ergo vir nobilis Go- iracundium provocaverunt. Nos quoque suhditorum
defridus de Ascba, Henrici fraier, eo quod ejusdem ferre non valenles molestias, manum adhibuimui,
regis a multis retro lempuribus familiarilatem ha- rei penclitanti remedium providenles. Undc et prio-
buerat, cum quibusdam honestis viris et nobilibus, rum exemplo deterriti, ne tertio jam delestabilium
ut ejusdora legatiouis fungatur officio: qui ad re- furmarum experiemur injurias, consultius fore vi-
gem perveniens, depensodebitae salutationis affatu, sum esl, a regni nostri limilibus, Deo plane odibiles,
quod ei fuerat injunctura fideliter exsequens, regi arcere hujusmodi impiorum manipulos hominum,
loculus est in haec verba : quum injurias ab eis et damna pani enormia, aut
CAPUT II. cum eis hostiliter decertare. Hcec igitur apud le vi-
Legaiio ejusdem ducis ad Calemanum regem Hunga- rum prudentem et induslrium, pro nostra excusa-
rise, per Codefridum de Asca, et responsum ejus-
fioue sulficiat ailegasse. Nam ( vivit Dominus, puram,
dem regis ad eumdemducem.
sicut est, edisseruimus veritatem.) His dictis, eos-
Vir illustrit et magnificus, dominus Godefriduf, dera legalos preecipit hospitaliter, el multa hone-
Lotharingix dux, etalii Dei cultores, quicum eo sunt D state haberi, quousque habito cum suis colloquio,
principes, diviîis obsequiis mancipati, ad veslram ad praedictos principes nuntios dirigat, responsa
nos direxerunt emineniium, scire per nos cupientes : convenienlia delaturos. Tandera missis de farailia-
quare ftdelium populus, quorum reliquias in via repe- ribus suis aliquot cum legatis qui ad se venerant,
rimus nobis occurrenles, tantam apud vos, qui de duci el principibus in hso verba rescripsit : Audi-
numero fideliumdicimini, repererunt inhumanitalem, vimus sane, etfama referente jamdudum cognovimus,
ut tulius ad hosles quoslibet declinare poluissent. quod princeps magnus, illustris et egregius merito
Quod siprxdicti populi tanta fuit culpa, ut extremis apud tuos habearis : et quod fidei tux sinceritatem,
suppliciis digna fuerit flagellari ; qui me miserunl, el commendabilem animi constantiam eliam longe
parati sunt eorum inlerilum xquanimiter tolerare. positi viri prudentes admirentur. Nos quoque nomi-
Nam quxcunque ex merito paena infligilur, minus ad nis tui bono odore, et operum Iracti flagranlia, te
iram^provocat, et majore sustinenda est patientia. licet absentem colere proposuimus, et promptius ho-
Quod fi secus est, et absqut ulla cauta calumniati norare, Sed et viros nobiles qui lecum sunt, %clo
233 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. 11. 254
A.iimin partem oppositam se transferunt. Vixque

Hdei Chris/ianxaccensos. credimuspiumhabere pro-
positum. Unde et ea merila, quibus solent amici plebs enavisaverat, et de principibus nonnulli et ;
comparari, nolumus in nobis otiota torpescere ; sed ecce rex oum inscenti suorum comitatu gubito ad-
omnibus debitam impendere charitafem, et fralernse fuit, dominum Balduinum et uxorem ejus, et alios
dilecdonis erga eos operibus abundare parnti sumus. simul obsides inmanu domini ducis, sicul ac initio
Unde quoniam ila se oflert occasio, rogamus ut ad condictum fuerat, resignavit ; et donis uberibus
castrum nostrum, Ciperon nomine, pr^sens adesse tam dorainura ducem, quam reliquos honorans
vetis,ut teeum possimus opiata diu miscere colloquia, principes, reversus est, Dux vero trajeclas seuulus
et luis desideriis congruum adhibere consensum. expeditiones, in ulteriorem ripam, cum residuo
CAPUT III.
principum et populi se contulit consequenter ; ve-
niensquead BellegravamBulgariaeoppidum, de quo
CoUigunlur adinvicem rex et nostri )irincipes,et dattir
superius fecimus menlionem, ibi castrametatus est.
Balduinus ducis frater regi obses ; transcursaque
Hungaria, et fralre recepto, duxa regemuilis mu- Inde compositis sarcinis et legionibus ad iter ex-
neribus honoraiur. pediiis, Bulgariaa silvas, et late patentia nemora
Dux igitur, audita regis legatione habitoque suo- transcurrens, primum Niz, deinde Stralioiam per-
rum consilio, cum treceniis equitibus ex omni eo- „ venit.
mitatu electis, die praefixa,ad locum pervenit desti- GAPUT IV.

natum. Ubi ponte transito, regem inveniens, ab eo In ierram imperatoris nosiraslegiones ingrediuntur :
benignissime, et cum multa susceptus est honorifl- describitur introitus, et Grxcorum miseria signifi,-
catur.
centia. Tandem post multara hinc inde sibi mutuo
familiarilatemexhibitam, placuit ut datis obsidi- Conjicere est ex his locis, qui aliquando uberio
bus de numero nobilium eleclis, omni rancore de- res el omdimonis commoditatibus refertae fiierunt
posito, et pace plenius reformata, regni aditus provinciie, quanta sit Graecorum miseria, et eorum
duci et suis legionibus panderetur. Rex ergo ut debililas imperii. Nampostquam deficientibusapud
tantorum virorum legionibus intromissis fidem ha- Constantinopolim Latinis principibus in eorum po-
beret pleaiorem, ne forte occasione qualibel, de testatem sub primoNicephoro, peccalis exigentibus,
virtute sua et numero confisi regnum turLare pras- desceodit impcrium, statim barbarae nationes de
sumerent, dominum Balduinum ducis fralrem cura Grscorum imbecillitate confisi, in eorum provincias
uxoro et familiaobsidem petit. Cui dui grato con- irruentes, pro arbitrio suo regionia cceperunt tra-
currens assensu fratem legibus complacitis obsi- ctare habitatores. Inter quas Bulgarorum gens in-
dem tradit ; et immissis legionibus, regnum ingres culta, a tractu septentrionali egressa, a Danubio
susesl. Porro rex fldeliler adimplens quod promi- C usque ad iirbem regiara, et iterum ab eodem flu-
serat, per universas regiones ad quas perventurus mine ad mare Adrialioum, universas occupaverat
erat exercitus, lege pra;cepit ediciali, quatenus regiones ita ut confusis provinciarum nominibus
;
justo pretio,dequo pondere, victui necessaria legio- et terminis, totus iste tractus, qui ia longitudine
nibus exhibeaotuf; et rerum venaMum turbas pro- habere dicitur iter dierum triginta, in lalitudine
ficiscentes forum perpeluo comiletur. Dux vero per vero decem, vel amplius, Bulgaria dicatur miseris :
castra universa, et seursum et publice voce praece- Graecis ignorantibus quod hoc ipsum nomen eorum
pit edici praeconia, sub poenaraortis et omnium pu- protestetur ignominiam. Super Adrialicum enim
blicationis bonorum, ne quis rapinam, vim aul in- mare eral utraque Epirus, cujus alterius metropolis
juriam accedentibus ad exercitura audeal irrogare ;
est Durachium, regnum olim viri strenui et admi.
sed fraterna charitate emptionum vendilioniimque rabilis, Pyrrhi Epirotarum regis. Unde autem dux
contractus celebrenl, ut vinculo pacis. Factumque cum suo comitatu transiturus erat, duae fuerant
esl ita, praevia Domini misericordia, quod Hunga- Daciae, Ripensisvidelicet, quama leeva super ripss
riam transcurrentes universara, nec in levi verbo Danubii iranseuntes reliquerunt et Mediterranea, ;
mutuo se offenderunt. Rex vero profioiscentem per quam iter agentes, el per urbes olim eximias,
exercitum, aaquis pene passibus, ouin ingentibus [)
Niz et Straliciam, transeuntes percurrerunt. Erant
suorum copiis, obsides seoum deducens, ex latere el aliae in eodem tractu provinciae, Arcadia, Thes-
sinistrocomitabatur paralus, ut si quid forte sedi- salia, Macedonia, et Tbraciae tres, quae paricum
tionis emergeret, per ejus praesentiam conlinuo se- aliis involut» sunt calamitate. Nec solum has
daretur. Tandem vero ad Malevillam, de qua supe- praedictas provincias sua Graeci amiserant mol-
rius frequenter tecimus mentionem, pervenientes, lilie;sed postmodum eodem Bulgarorum
etiam
in ripa fluminis Savoa, quousque eiercitui trans- subjugato populo, per Basilium, eorum imperato-
ilus pararetur, consederunt. Composilis igitur rati- rem, in ulterioribus provinciis, ei maxime quse re-
bus, quia naves paucas, el ad tantura transferen- gnisexteris collimitaat, et per quas ad eos accedi-
dura popuium minus sufflcienles inveneranl : tra- tur, inutraque videlicet Dacia, etiam hodie
non
jecLis raiiie loricatis equitibus, qui contra quaslibet permittunt habitatores introire, vel excoli regio-
hostium insidias ripam ultenoremconimunirent, ut nem ut silvis et frutetis loca late occupantibus,
;
translatus populus sedem inveniret quietam, certa- nullam praestent introire volentibus habiliiatem,
majoremhabenlesin viarum difficullate.et veprium A. tore prscise negaretur, ad nostras expeditiones,
armatura, quam in propriis viribus lesiatendi fldu- qusejam Adriunopolimpertransieraiit, ibi residenles
ciara. Eodem modo et Epirum primam, qiiaaa Du- in pascuis, reversi sunl. Postqam vero, eisdem
rachio habet initium, et usque ad montem qui referenlibus nuntiis, dux et alii principes, quod ne-
cognominatur Bagularius, itinere dieruin quatuor quaquam prmdictos nobiles vellet imperalor absol-
prolenditur, per quam oranes aiii transilura habue- vere, cognoverunt,de communi consilio universara
runt principes, deserlam et habitatoribus vacuam illam regionem legionibus suis exponunt ad prae-
relinquunt; ut accedere volentibus,nemora deserta dam. Cumque per octo dies ibi moram fecissent
et invia, et alimentis carentia, repagulorum vice continuam,univer8adepopulatisunt. Quod audiens
praebeant iinpedimentum. Praedictam ergo Daciam imperator, nuntios ad eumdem ducem dirigit, ro-
medilerraneam, quae alio nomine Mcaia dicitur, do- gans utaprsda desiatat ejus exercitus, et nobiles
minus dux cum suis porcurrens legionibus, et exsu- quos repetierat, recipiat expeditoa. Cui verbo dux
peratis claustria qu« vulgodicuntur Sancli Basilii, libenter aoquiescens, prasd.i suis inhibita, pacatis
ad loca planiora et alimentorurn copiam ministran- legionibus, ConslanliQopolim pervenit : ubi ante
tia, desccndens, Philippopolira usquead nobilem et urbe'ii, in manu robusta et copioso exercitu, fixis
copiosissimam uiDem pervenit. Ubi cognitoquod „ tentoriiscastramelatus esl. Occurrentes aulem pr«-
A
dominus Hugo Magnus, doraini ;.,: nu;):
Philippi J7
Friincorum — :
O j:_i: l:i„^ ..:_; i ..:j„l:«..t u
: ivf
dicti nobiles viri, dorainus videlicet Hugo Magnus,
cum quibusdam aliis nobilibus, ab im-
regis faler, Drogo de Neella, Willelmas Carpentarius, Glarem-
peratore detinerentur in vinculis, missis sub omni baldus de Vendoliolo, extra urbem in castra ducis
celeritate nunliis, lilteris et viva voce monet, et se conlulerunl, gralias pro sua liberationesoluturi;
rogal diligentius.quatenuspraedictos viros,ejusdem quos cuia raulta charitale et debita bonorificentia
peregrinationis votuiu habentes, et sineculpa vin- susceplosbenigne habuit secum aliquandiu, eorum
culis mancipatos, solulos abire perraitlat. Prcedi- molestiis, quas pertulerant praeter merila, fraterne
ctusenim vir illustris, quasi primus omnium iter oorapatiens.
aggressus, transcursis Alpibus, in Italiara descen-
CAPUT VI.
derat, etindein Apuliam perveniens, cum exiguo
Imperalor ai se ducem invitat, ille renuit inlroire;
comitam mare transiens, apud Durachium substi- gravis oriuntur inter eos inimicilix : fraude impe-
terat, eos qui subsequebantur exspectans: non ve- ratoris, ducis exercilus transfertnr ad locum an-
rilus quod in regno Graecorum, qui Christianapro- gustiorem.
fessione censeri dicebantur, sibi suisque aliquid Interea vix mutuos dissolveranl araplexus etal-
sinistri occurrerel ; ubi a praeside regionis jvinctus ternis erant confabulationibus reoreati, cum ecce
el catenatus, imperatori traderetur pro arbitrio ^ imperatoris adsunt monentes ut ad domi.-
nuntii,
tractandus, Iranslatus est. Sic ergo eum apud se num imperatorem cum paucis dux introire festinet.
tanquam praedonem, aulhomicidii reum imperator Dux vero, habito consilio illuc ire diatulil; unde
delinebat in carcere, principum qui subsequi dice- indignalionem plurimamconoipiensiraperator, fo-
bantur exspeclans adventum, quatenus si prospere rum rerum venalium legionibus qua; cum duce ad-
accederent, eorura gratia eum solvisse videretur; venerant interdixit. Porro principes populi videntes
sin autem, perpetuis euin compedibus manciparel. indigentiam et aliraenlorum defeolum, rursum de
GAPUT V. communi consilio per suburbanalongelateque cum

Dux Ugalos ad imperatorem dirigit, ut Hxigonem Ma- ingenlibus arraalorum copiis discurrentes, greges
gnum, etnlios nobiles solvat, qiios detiuebat invin- et armenta undique contrahunl el alimenlorura ;
culis : universu regio prxda exponilur, cl tandem omnimodam iu castra referunt opulentiam itaut ;
nostri Constanlinopolim perveniwit,

usquri adsatietatem minores etiam abundarent. Vi-
Praeerat autem per idem tempus Grgecorum im. dens ergo imperator regionera universam praedae et
perio vir nequara et subdolus, Alexius nomine, incendiis expositam, timens ne deterius etiam ali-
agnomine dictus Connino. Qui cum esset inimpe- Q quid contingeret, iterato ooramercium restitui prae-
riali palalio a domino, Nicephoro, cognomenlo Bo- cepit. Curaque Nalivitatis Dominicae dies immineret
toniatb, qui tunc in sceptris agens principabatur, solemnis, decreverunt apud se, religionisintuitu,
plurimum honoratus et megadouiestici dignitate,
; per illos dies quatuor nostri principes ab omni
quem nos majorem senescalcum appellare consue- praeda et qualibet injuria manus cohibere. Quibus
vimus, fungeretur officio,ab imperatore secundus, in omni quieteet trBnquillitate peractis, adfuit im-
conlra dominum et benefactorem suum maliliose peratorisnuntius,monen3Terbis paciOcis, et lamen
recaloitrans, quinto vel sexto anno, antequam poin dolo, ut ponte transito, qui est juxta palatium.
pulus nosler accederet, depulso domino imperiura quod appellatur Blaquernas, legiones suas iransfe-
invaserat; et detinere praesumebat violenter occu- ranl, in palatiisquae super littora Bosphori erant
patum. Missi ergo dominiduois legali ad impera- plurima hospitaturi. Potuitautem facile persuadere;
lorem accedeotes, praedictum mobilera virura cum nam instantis raaxima erat imporlunilas hiemis et
Bociis suis, sicut eis fueratinjunctum,instantissime pluviarum intemperies inaudila, ita ut eorura papi-
postulant absolvi. Quod cum eisabeodem impera- liones vix possent cohibere stillicidia : unde et victus
257 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. II. 258
et supelles omnimoda de madorejugis aquae cor- A spatium nunc per triginta vel amplius diffunditur.
;
rumperentur et putrescerent. Sed nec liomines, nec Sinusautem praedictus teudens, ut prasmisimus, in
jumenla, neccaeterorum quselibet animantium, vim Occidentera, portus est inler eos quos orbis habet,
algoris penetrabilem et nivium crebram, imopene commodaslationefamosissimus infraquemelBos- :
conlinuam, poterant, tolerare diutius asperginom phorum, in angulo quodam, sita est praedicta ciri-
imporluuam, quibus omnibus supra vires angeban- tas, olim dicta Byzantium locus ignobilis, elinter
:
tur incessanter. His autem, etsi verbo cumpati vi- Thraciarum urbes quasi novissima nunc ampiia- ;
dercturiraperator, longe tamen aliamens ejus eral: turiaAugusli feliciore insignita vocabulo, priQceps
et eo lola ejusproperabat intentio, utlegionibus in provinciarum facta est, et imperii familiare domi-
locis angustioribus collocatis, miQorem evagaadi cilium : Rom.n senioris ei nomen invidens, et di-
haberent licentiam ; et ipse eas pro arbitrio cohi- gnitatis praerogativam. A Pausania Sparliatarum
bendi majorem reciperet poteatalem. Quod ut ple- rega prius condita, juxta id quod in tertio libro
nius intelligatur, de situ pra;diclae urbis aliquid est formam habens trianguli,
Pauli Orosii coatioetur,
inlerserendum. trium inajqualium laterum, cujus primum latus ab
eo angulo, qui interportum Hellespontum conline-
CAPUT VII.
Descriptio situs urbis Conslanlinopolitanx. Dux le- g
*•""' "*»' "^ ecclesia Sincti Georgii, quse dicilur
gatos ad imperatorem dirigit ; exercitus noster a Mangana, usque ad palatium novum, cui nomen
Grxcis ex improviso sustinel incidias. Blaquernas, secus porlura directe protenditur alte- ;
Mare Ponticum (quod ab adjacente regione norum vero ab eodem Sancti Georfjii monasterio, usque
men accepit )
praadicts civitati a parte septentrio- ad Auream portam, secus Hellespontura dueitur;
nali posilum est, ab eadem Iriginta distans millia- lertium vero ab eadem porta usque ad prasdictum
ribus, aquoin modum fluminis, per quasdam an- palalium Blaquernas, per campestria, murig, turri-
guslias in austrum descendit quaedam ejus portio, bus el antemuralibus insigne protendilur. Porlura
quajspalioducentorum trigintamilliarumdecurrens aulem fluvius quidam ingreditur, aestate quidem
indireclum inter Seston et Abidon urbes autiquis- modicus sed hieme aquis pluvialibus solet fierj
;
simas, quarum altera in Europa est, altera in Asia, torreutior, pontein habeossupra so positum, quem
in noslrum mare labitur Mediterraneum. Quse in- perlransiens nostrorum exercilus, inter Ponticum
fluxio a praedicto mari transfusa, postquam triginla mare et Bosphorum, et portum in sedificiis quas in
milliariis a primis faucibus, unde habet introitum, ipso Bosphori iittore erant plurima hospilandi gra-
conlinuo traclu descendit, sinum facitpartem
in tia se contulerant. Dumque ibi moram facerenl,
oceidentalem, cujus longitudo est ad millia quiu- reliquorum principum exspectantesadvenlum, dux
que, vel sex ; latitudo vero quasi unius. Hoo autem G frcquentibusimperatorissollicitabaturlegationibua.
ila angustum mare, quod a Pontico in Mediterra- ut ad eum introiret. Qui suspectam habensejus fa-
neum per ducenta triginta miliaria protenditur, miliaritalem, et colloquiura reformidans, ad ejus
BosphorusPropontidissive (lellespontusappellatur. vocationem accedere verebatur. Videns lamen
Quod autem ita sit, Solinus in septimo decimo De quod omnino essel indecens et contra disciplinam
memoralntibus testatur, ita dicens : Quantus Euro- honeslaiis,si non aut in persnna propria veniret,
px sittis Hellesponto incipit, Mceolis ostio termiiia- autsaltem pro se idoneos mitteret responsales no- :
tur, atque omnis hcec latiludo, qux Europam Asiam- biles viros dominum Cononem de Monte acuto,
que dividit, in septem sladiorum angustias stringitur. domiaum quoque Balduinura de Burgo, et Henri-
Hic cst Hellespontus, quem Xerxes ponte navibus cum de Ascha, ut se excusatum haberent, ad eum-
facto permeavit tenus deinde. Europus porrigilur dem dirigit imperatorem. Qui videos domini ducis
ad Asi.e urbem Priapum, qua Magnus Alexander constantiara, et quod eum ad se nullatenus posset
potiundi orbis amore transcendit, et pontus esl evocare, iterura venalia interdicit. Sed neque sic
indedifTusuB, aequore patentissimorursusslringitur constantis viri animum potuit emollire : unde ma-
in Propontidem, mox in quingentos passus coar- num aggravans, misit occulle sagitlarios qui, navi-
ctatur, filque Bosphorus Thracius, qua Darius r> biis invecti ad eam partem in qua dux castra lo
copias transportavil. Horum auiem causae nominum caverat, pervenientes, summo raane in ipso diei
a veteribus poetarumtabulisvidenturdeductsB. Nam crepusculo mullos ex nostris qui ad mare exierant,
Bosphorus ideo dicitur quod Jupiter Europam Age- et qui de fenestris speculahantur, sagittis confo-
noris flliam in bovis efflgie assumpta, trans illud derunt, piurirais inlerflcientes.
mare legitur deportasse ; Hellesponlus autem ab CAPUT VIII.
HellePhryxisorore ;
quasstiper arietem cumeodem Ad urbem revertitur exercitus, etingens pugna com-
fratre suo nihilorainus dicitur transfretasse. Verbo mittitur. Grcecorum fit strages maximti.
autem vulgari dicitur Brachium Sancti Georgii, Eu- Quod postquam duci nunliatum est, convocatis
ropae Asiaeque limes, cujua illa est longitudo, quam populi principibug, decommuni consilio fratri pras-
diximus. Verum latitudinis non est usquequaque cepit, ut assumpta parte militiae properet pontera
modus idem ; nam pro adjacentium situ et disposi- occupare, per quein transierant, ne ia illis angu-
tione regionum, nunc ad uniuscoatrahiturmilliarii stiis intercepti, gentis auaedispendia patiantur. Ille
;
2S9 GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. 260

vero impiger, quiogentos sibi assumens loricatos, A ret. Fraudem imperatoris
suoruiu comperlam et
ad praedictum ponlem properans festiiiat, et occii- habentes, contra ejus muscipulas, quaiila polerant,
pat violenter. Jaiii enini non solum illi, qui in na- se armabant caulela. Factum ust igitiir, utqui pa-
vibus descenderanl, bostes se exbibebaut, verum bulalum egressi sunt, sex diebus coulinuis cum
universa civitas contra eos hostiliter armabatur. ingenti, tam equitum quam peditum multituiiino,
Noslri vero cognoscentes studiose el ex industria suburbana per circuitum usque ad sexaginta niil-
paratos sibi adversarios, etiam cives universos in liaria contiingentes, tantam alimentorum in castra
eorum perniciem ad arraa convolare, igne suppo- die octava coutulerunt copiain, ut amplius esset
silo universa palatia in quibus hospitali erant, opinione hominum et vix gregum el armentorum,
,
tractu continuo per sex aut tam

septem milliaria, vehiculorum quoque et jumeiitorum turbas ante se
privatorum quam imperialia succederunt. Deinde trahere possent.
strepentibtis lituis, cornicinum admonilione ex di- CAPUT X.
versis partibus ad quas gratia hospilandi se contu- Nuntius Boamundi ad ducem accedit, ne cum impe-
leranl, conglobali, ducem, qui jam dispositis acie- ratore convenial deposcit responsio ducis. :
bus, ad ponlem malurabat, arrois correptis preeci- Dum haec vero in castris aguntur, ecce doraini
pites sequebantur. Verebantur enim plurimum, qui
g Boamundi nuntius pra^sens ante ducem astitit, prae-
rei mililaris majorem habebant experientiam, ne dioti prinoipis litteras deferons in hmc Nove- :
ponle ab boslibus occupato, in locis angustioribus ?is, virorum optime, quod tibi contra feram pessi-
reperti, facilius unde cum tauta in-
gravarentur ;
mam et cum homine neguam incubit negotium, cu-
stantia vix exspectatispeditummanipulis, omnis il- jus proposittm est semper fallere et omnem Latinorum
luc equitum maaus convenerat. Sed praecurrens nalionem usi/ue ad mortem modis omnibus persequi
dominus Balduinus ducis frater, ut prsediximus, et quod de eo recte senliam, tuo quoque aliquando
pontem invitis hostibus violenler occupaverat; approbabilur judido. Novi enim Gnrcorum malitiam
et eis abactis et in fugam cunversis, ulteriorem ri- et odium adrersus Latinorum nomen pertinax el ob-
pam fluminis nostris vimiicaverat. Duxergo et uni- stinatum. Cede cryo, si placet, urbe relicta, ad partes
versus exercitus, cum sarcinis et omnimodasupel- Adrianopolitanas vel circa Philipoppolim, et legioiies
lectile sua, sine difficultale transeuntes, rursus tibi a Domino commissas, in locis uberibus, atimen-
ante urbem in locis liberiset late paienlibus consti- tis el oiio proicipe recreari. Ego autem, auctore
terunt. Ubi habito confiiclu inter ecciesiam sanclo- Domino, circa veris inilium jeslinus adero, consilium
rura martyrum Cosrase et Damiani,qU(fi hodie vul- et auxilium fralerno charitate, tanquam domino meo,
gari appellatione dicitur Castellum Boamundi, et contra impium Grcecorum principem mirtislraturus.
palatium novum, quod dicitur Blaquernas, quod in '-'
Perlectis igitur litleris, et earura lenore plenius
angulo civiiatis juxla portuui situm est, circa ho- intellecto, de communi principum consilio iitteris et
ram vespertinam, iuterfectis iunumeris, nostri viva voce respondit in haec verba : Novi, dilcctissime
Graecos pondus amplius sustinere non valen-
belli
referenie pridem edoclus ium quod
frater,et faina
tes, infra urbera se recipere compulerunt. Nostri populum semper
odio inexorabili Groecorum astutise
vero campo viriliter obtento, tanquam victores, in nosirum persequi ardenlissime studuerunt, et si quid
loco ad id coogruo castrametati sunt. Et fortasse mibi defuit prius ad scientiam, quotidie per experi-
rursum irruenlibuscivibus, congressio periculosior, menlum addisco plenius ; nec dubito quin justo x,elo
et slrages amplior subsecuta foret, odio ministrante adversus eos movearis, et de eorum nequilia recle sen-
fervorem, nisi nox irruens mutuis finem imposuis-
tias. Sed Dei timorem habens proe oculis, et proposi-
set certaminibus. Hic primum pa:uit, et sine haesi-
tum meum considerans, arma infidelibus debita in
tatione factum est manifestum, qua iotentione pree- populum conveiiere Chrislianum reformido. Adven-
dictus nequam imperator castratransferri praecepe- tum tamen luutn nobisdesiderubilem, et aliorum prin-
rat : videlicet ulsuspectum populum iu illa locorum cipum Ueo devotorum proesenliam avidissime, Deo a-
angustia, quasi infra qusdara repagula coerceret.
mabilis, quinobiscum est, exspeclat exercilus.
CAPUT IX.
^
CAPUT XI.
Populus ad arma convolat, regionem depnpulatur Imperator misso Joanne Profiro genito et dato
filin
universam : ingens fil in castris viclualium opu- obside, ducem ad se invitat. Dux ad emn ingredi-
lentia.
tur, eum imptralor adoptat ; pax inler eos refor-
Postea denium iuce reddita, edictum est pu- matur.
blic'!, ut ad arma populusconsurgeret : etparssub Imperator ergo cum suis familiaribus et domesti-
certis ducibus deputalig, universam perlustraret re- cis anxius plurimum, tum quia totam regionem
gionera ; et alimentorura, quorum imperator com- praedae videt expositam, suorura gemitus et lamenta
mercium interdixerat, copias, vel violenter, vel non perlerens tum quia domini Boamundi adtuisse
;
cum componaret, gregibus et armentis, fru-

pretio legationem, eumque in proximo venturum cogno-
gibus el universis alimentorum generibus non par- verat, iterura nuntiis suis dominum ducem, ut ad
centes pars vero cum duce et quibusdam aliis ma-
; se ingrediatur, sollicitat : timens, ne si conveniat,
gnatibus, ad lutelam castrorum in exercitu remane- qui venturi erant principes, antequara ducero sibi
. ;
261 HTST. RERUM TRANSMARINI — LIB. II. 262

redJal placabilem, iu ejus ruinara unanimiler con- A. sustinere ; de aereis vero denariis, decem modii, de
sentiant. Instat ergo propensius, ut sibi ducis prius imperiali palatio ei ministrabantur. Qui tamen
reconciliet animum monens et exortans attentius, omnia, nihil sibi faciens residui, nobilibus el po-
ul recepto filio suo Joanne Porfiro genito, quera ei pulo, prout cuique videbalur necessarium, liherali-
pro obsidedirigebat, ad se sine aliqiio mentis scru- ter erogabat. Egressi ergo a domino imperiitore,
pulo ingrediatur. Placuit ergoverbuin principiljus, surapta ad tempus licentia, in castra reversi sunt.
et recepto per Cononem de Monteaculoet Baldui- Unde Joannem imperatoris fllium, quem usque ad
num de Burgo, viros nobillissimos, qui ad hou missi domini ducis reditura obsidem in castris detinue-
erant, imperatoris filio, et diligenti ciislodiie iu rant, cum honesto comitatu ad patrem remiserunt.
raanu fralris deputato, ipse assumptis reliquis prin- Imperator vero, edicto publice raanifestalo, pcena
cipibus, fralre super exercitum, ut ejus curam morlis ejus violatoribus infligenda, praecepit, ut
baberet, relicto, in urbem ingressus, imperatori justo pretio et aequo pondere ducis exercitui quae.
diudesideratamsuamobtulit praesentiam. Quo cum libet necessaria venderentur. Dux etiam nihilorai-
multa honorificentia, astantibus illustribus, et vi- nu3 in castris voce prasconia sub pcena mortis in-
rum unde multa auJiverant, et es parte cognove- hibuit, ne hoininibus imperatoris aut visinferre-
ranlintueri volentibus, recepto, et principibus qui n tur, aut injuria. Sicque satis convenienter se sup-
cum eo advenerant, prout eoru:ii dignilas depo portantes adinvicera, mutuis cum omni tranquilli-
scebat, et honoratis salutatione, et adpacisoscu- tate usi sunt commerciis. Tandijm vero mense Mar-
lum similiter admissis, de eorum incolumitate lio racdiante, audiens dux,quod alii principes in
quaerit diligentius ; et nomina singulorum percur- vicino consiituti, cum suis exercilibus advenirent,
rens, ul ecirum sibi gratiam comparet, singulis suggerenle imperatore ; et id ipsum volcnlibus lam
allabilem se praebuit et benignum. Tandem vero plebe sua, quam pstribus, parato navigio transiens
dunem conveniens, his eura verbis alloquitur Hellespontum, exercitum suum in Bithynia, quse
Audivii imyeriu.m nostrum, dux dileclissiine, quod prima de Asianis provinciis occurrit, collocavit
apud principes tuos sis potentissimus ; et pietalis pro- inque pago Calcedonensi castraraetatus esl. Est
posilum, quod studiose persequeris, decoiionis fervore autem Calcedon civitas in Bithynia, ubi sexccnto-
armalus commendabili, non habet incognilum ; quod- rum Putrum et triginta sex, lempore domini Leonis
que polius est, constanlis animi et sincene fidei vi- papse aenioris et domini Marciaui .\ugusti, conlra
rum le fama celebris longe lateque prccdicat. UnJe Eutychetis monachi et Dioscori patriarchte Alexan-
el muUorum, qui le proesentem non viderunl, morum
drini impietates, quarta synodus generalis conve-
eleganlia id exigenle, grntiam meruisli. Quapropter _ nit: locua videlicet Constantinopoli proximus, el
nos etiam te tolis chariiatis visceribus amplecti uo- sola Bosphori interpositionedistans; undeelurbera
lentes, el honorare propensius, in filium hodie prcv- in vicino constitulam, erat omnibus intueri et qui ;
sentibus sacri palalii nostri magnatibus, te adoj/tare negoliis urgentibus trahebantur, ler vel quater in
decrevimus : imperium nostrum in tua potestate po- die ad urbem ire regiaui et ad castra redire sine
nentes. ul per te in facie prcesentis eladfulurse multi- dilficultate poterant. Quod autem maturius ducis
tudinis illcesum manere possit et incolume. His di- exercitum Iransfretare persuasionibus suis compu-
ctis,eum vestibus indutum imperialibus, adhibita lerat, non de fidei sinceritate processil seJ fraude ;
juxla morem curis soieninitate quadam, quae in solitd ducera circuravenit, ne aliis advenientibus,
hujusmodi arrogationibus fleri solet, secundum re- cjus copiae possent adraisceri. Nara et reliquos qui
gionibus morem adoptavit in filium, pace etgratia postea subsecuti sunt, eoJem artificio siDgillatim
utrinque pienius reformata. Iransire compulit, ita ut Dunquara duo simul anle
CAPUT XII. urbem fuerint exercitus.
Dux muneribu$ cumulatus sumpta ad lempus licentia C.APUT XIII.

egredilur :rerum venalium forum exhibelur ; ducis Boamundus accelerat ; describuulur nobiles qui eum
legiones Bosphorum transeunt el in pago Chalcedo- sequuiHur ; imperator occuUc ei parat insidias.
nensi castrametantur. D Interea dum haec cireaConstanlinopoIim per im-
Quo facto, apertis thesauris suis tam domino peratorem et hominum ducem sic geruntur, domi"
duci, quam ejus consortibus, dona ingentii in nus Boamundus, Roberti Guischardi filius, prin-
auro, gemmiset holosericis, et vasis pretiosis, ho- ceps Tarentinus, qui ante ingruenlem hiemen cum
minum asstimationem tam operis elegantia quam suo exercitu .Adriaticum mare transiens, Durachium
dignitale materiaj penitus excedentia, pro sua libe- usque pervenerat, per deserta Bulgariae suos, qui
ralitate contulil ; ita ul usque supremum mune- eum subsequebanlur, operiens, pedetentim accede-
ribus oumulati, el divitiarum incomparabiles co- bat. Adhaeserant porro ei, et ejuscastris se adjun-
pias, et principis admirarentur muniflcentiam. Nec xerant, tam de Italia, quam de aliis provinciis viri
semel tanlum erga ducem tanta functus est libera- nobiles, et potentes plurimi : quorura ad perpetuam
litate ; sed ab Epiphaniorura die usque ad Ascen- memoriam numerum et nomina ex parte compre-
sonem Domini singulis hebdomadibus, quantum hendimus. Tancredus, Willelmi marchionis filius
duo viri fortea aureee monetae poterant hameria Richardusde Principatu, filius Guillelmi Ferrebra*
: ;
chia, fratrisRoberti Guischart Ranulfus, frater ;

^ cendia fuc cessare, ad nosliam qiianlocius accedens
ejus Robertus de Anxa, llermannus de Carni, Ro-
;
prcesetitiam, securus de muUtplici honore et gralia
bertus de Surdavalle, Robertus, filius Tristani nostra, qua midtipliciler te proposuimus pravenire.
Hunfredus, filius Rodulfi Richardus, filius comitis ;
Pi-CFientium quoque lalorihus dedimus in mandatis,
RaQulfi, elcomes de Rosinolo cum fratribus suia, ul exercitihus luis justo prelio necessaria prorwenl,
etBoelusCarnotensis AlberodusdeCagnano Hun- ; ; ul sine intermissione, rerum venalium eoscopia pro-
fredus de Monte scabioso. Ili ergo omnes domini sequutur. Ua;c imperatnris verba, etsi in superficie
Boamundi vexilla secuti, usque ad urhem Caslo- multani videbantur habere humanitatera, intrinse-
ream, ubi Dominicae Nativilatis dies celebres ege- cus tamen virus occultabant admislum. Verum Boa-
runt, pervenerant. Ubi quoniam a civibus venalia raundus, tanquam vir solers el argutus, iraperato-
populo praetereunti non exhibebantur, compulsi sunt ris compertam habens maliliam, proposilum dissi-
greges et armenta, et caetera victui necessari.i, ra- mulans, cautius se habebat, gratias referens im-
pere violenler; et damna locorum habitatoribus, perutori pro eo quod de statu suo dignaretur essc
qui eos tanquam hostes abominabantur, inferre. sollicitus. His igitur ducibus usque ad Bardarium
Inde progressi, in rcgione uberrima, cui noraen fluvium perveaiens, cum jaiu ex parte, enavigato
est Pelagonia, castrametati sunt. Ubi audientes „ amne in ulteriore ripa consisteret exercilus, pars
1 • 1 :-•:..„
• l:, »:_:_ u„ t) ,,„„„ „^'„.,„ i„„.,„„„„^,' ,,„™„„„1 propositum,
vero adhuc transeundi urgeret
l „n„r,„i,;f„rr, „/.„„
ecce
quod in vicino erat raunicipium solis haereticis ha
bitatoribus rclertum, illuc sub omni celeritate con- imperatoris satellites, qui cum infinita manu exer-
tcndunt, et castrum violenier occupautes, succen- ciiusaostri vesligia sequebantur, rati opportunita-
oppidanis quoqua parlim gladio, par-
sis sedificiis, tem se invenisse, in eam partem exercitus, quae
lim consumptis incendio, praedam universam et adhuc in transeundi erat procinctu, hostiliter ir-
opima inde retulerunt spolia. Imperator vero prae- ruunt, quunta poterant importunitate instantes.
diclidomini Boamundi audiens adventare leyiones, Ouod Tancredus intelligens, sicut vir erat e.xpedi-
primiceriis exercituum suorum, quos in iisdem lissimus, fulmineus advolat; et fluvium, qui me-
regionibus gratia hiemandi collocaverat cl:im prae- diuseral, enatuns, pariem fluminis attigit ulterio-
cipit ut usque ad Bardarium fluvium cum univer- rein. Quem secuti equites, quasi ad duo millia,
sisillarum regionura copiis ex lalere sine inter- primo eorum stalim adventu, praedictorum cohortes
missione prosequantur, ul si forte eis conveniena diflsolvunt gladiis ; et conversos in fugara, caedendo
daretur occasio, et ita opportunitas se offerret no- aliquanlulum sunt prosecuti, interfeclisque cx eis
cte vel interdiu, clam sive aliter, exercitum proce- quampluribus, nonnullos eliam comprehendentesi
dentem lentarent fatigare. Suspeclissimum enim antedominum Boamundumeos statuerunt. Quicum
domini Boamundi habebat introilum. Nam tam ab C diligentius interrogarentur, quare Christianura per-
eo quam ab ejus patre, multas et soepius passus sequereutur exercitum, responderunt, quod hond-
fuerat injurias. Verumtamen sicut vir eratsubdo- nes imperatoris essent, et merendo stipendia ad ejus
lus, potens siuiulare et dissiraulare propositum, proeceptuminilitare eos oporteret. Hic deraum plenius
missis quibusdam nobilibus ex suis domesticis ad cuuctis innotuit, quod quidquid eis imperator lo-
eumdem virum egregium, verbis pacificis ei locu- quebafur, fraus erat et circumventio tamen quia ;
tus est in dolo, tentans si quo modo eum posset per eum transituri erant, invitis aliis Boamundus
decipere. Erat autem verborum qua; tam viva voce dissimulare potius volebat injurias, quam eum inu-
quam litteris per nunlios porrexerat praedictos, te- tiliter ad iracuudiam provocare.
nor hujusmodi
CAPUT XV.
CAPUT XIV.
Epistola imperatoris Alexii ad Boamundum. Irruit
Uccurritdux domino Uoamundo, et invilum quasi ad
clam exercitus imperaloris in castra Boamundi. imperatorem inlroducit ; ubi plurimum honoratur.
Capiuntur quidam, qui militiam imperatoris dele- Tancredus interim legiones transferl in Bithyniam,
guut. ubi ducis cohortibus sociantur.
Compertum habet, el nuUatenus dubitat nostrum q Transcursa igitur Macedoniaet universa Illyrico,
imperium, a Deo protectum, quod maynus et potens competendimoderamine itinerematurato, ad urbem
sis princeps, et egregius, magnifici quoque, et praepo- ccepit appropinquare. Curaque in vicino esset con-
tentis, et industrii principis /i/ius .•
tcque hactenus, stitutus, quintaferia ante Pdschalemsolemnitatem,
meritis tuis id exigentibuf, charum semper habuimus susceptaiterum imperatoris legatione, persuadente
et acceptum, licet te prcesenlem non impexerimus. Et utdimisso exercitu ad se cum paucis et familiari-
nunc, quoniam ad servitutem Dei et pietatis obsequia bus suis ingrederetur, substitit aliquantulum et ;
accinctum te ct ejusdem peregrinaiionis cum rieteris effectui mancipare quod praecipiebalur, distulit,
f)co devotis principibus consortium iniisse audivimus, suspectam illius habens malitiam. Dumque sic flu-
fortius amare
et honorare propensius, eordi nobis est, cluarel in incerto, ecce vir illustris dux Godefridus,
et in prompta fi.eum gerimus voluntate. Quapropter, ab imperalore multa prccum victus instantia, ut
dilectissime nosler, populis prxcipe, qui le sequuntur, domino Boamundo exirel obviam, et eum ad se
subjectis nostris parcere violenliam, ;rapinas et in- nihil dubit.intem inlroduceret, cumhoneslo princi-
265 UIST. KERUM THANSMARIN. — LIB. II. 366
num comitalu preBdicto viro occurrit ira^nifice. Ub' A rn^nrtabafur, quatenua rclicto exercitu, ad ejua
mutuis con)ple\ibus et sincerfe char:laiis ofculo se pr,TSpniiaiii paucis coniitatus, accederet. Ipseau-
suscipientes ad invicem, post t^rata colloquia et tem, lUOMiodu qui eom praecesserant cum domino
muiuas de statu sinyulonim intprrogaliones, Boa- imperatore se habuissent, pleniusedoctus. Constan-
mundusadominoducecommonilus, utadimpera- tinopolim perveniens, palatium cum paucis consor-
torem, sicut voc^tus fuerat, ingrcdpretur, licet tibus ingressus est. Ubi ab imperatore cum multa
primum se diffiîlem exhiberet, el liucis non saiis receptus honorilicentia et benigne tractaius, ex-
exaudiret monita, imperaloris suspecta, ut prae- actani fidelitalem, aliorum sequens vcstipia, curpo-
dixiraus, hHbens colloquia, pos'moilum tamen ho- raliter impendit. Unde el majorem consecutus gra-
Desta evicius persuasiune, duce prxvio.ail iinpera- tiam, dona suscepii ingeniia, sociis ejus eliainjuxta
torem confidenter ingressus est. Ubi ab eodem ia modum suum pari libcralitaie honoratis. Postqu-im
osculo pacis et niultimo la honure prs-
grHiia, el vero diebus aliquot, ejus exercilus ibi juxta urbem
ventus multiplici, pusl multa familiaritercum utro- et alimentis et otio recre.itus est; ipseque ad impe-
que habita conîlia, factus est, ut dieitur, dominus ratorem sapius ingressus, de his quse necessaria
Buamuodus iiiiperaturis boirio, Udelitate manualiler videb.tniur, cum eo sulticienler contulit, sumpta
exhibila, etjuramenlo praestito corporaiiter, qua- licentia, cuhortes Iransfereos, ad viae consortes na-
liter soienl fideles dominis suisexhibere. Quo facto,
B vigavit, a quibus benigneet pleiia charitate susce-
ex iuiperialibus vestiariis oblata sunl prfeilicto viro plus, corum eiercilibus cum suo comitatu sociatus
inuiiera in auro, veslibus, vasis et pretiusis lapidi- esl.Ubi cuni diebus singulis muiuis cunlabulatio-
bus, lam pretio quam dignitate inconiparabilia. His nibus de variis rerumeventibus, qui singuliseorum
dum adhuc in palatio moram
ijiiturita paclficatis, in itiiiere acciderant,se recrearent ad invicem;et
faceret dominus Boamundus, Tancredus vir per labures suos grata quadam revolverent memoria,
omoia commendabilis, eju^dem ex sorore ne|i03, ad id quod insiabat novissime recurreoat tractaius,
imperaloris praesentiam studiuse declm^ns, et col- ut diligeutius inter se quaeierent quando et quo-
loquia universura interiin exercitum in Bithyiiiara modu ad uperis ccepti cousumuiatioijein inteode-
Iranstuler.it, ullra Bosphoriira in pa:.'oChalcedonfnsi reul. Duiniue circa hoc essenl suliiuili, et muram
(ubleldomini ducis translatus dudum residebat Eubsequentium arguereut suciuruiii, eia imputan-
exercitus, subrtequentiuiu exspectana adventum), tes, quod sine fruclu tempura praeterirent, ecce
caRtramelatus. Quod postmiam iiiiperaloii pleuius riuntius cumilis Tulosani et episcupi Fudiensis,
innotuit, quoddoiiiinus Tancredus ejus Ita declina- utruinque adedse et in proxirao urbem ingressuros,
verat prsesentiain, a-gre tulil pluriinum. Sed more educet.
prudentis, injuriam dissimulans, prajsentes prin- C CAPUT xvn.
cipeaiterum atque iterum munenbus cumulans Comes Tolosanm, el e/nscopus Podiensis cutn suis
immensis, cum multo hunore ad castra trans Bus- ugtniiabus pir Dalniaiiam properanl, mullam dif-
phorum reinisit propria, ubi junclis agmunbus, et ficultiitcin itinensinea regiuneperpetsi.
plena charitate socialis, in conspectu urbis ulerque Purro hi duo niagni et illuftres viri, ab initio
residetiat exercitus, exspcclantes subseqijentium suscepti itineris cuiii suis expediiionibus, comiies
adventum pnncipum, ut sociatis legionibus, iter sibi peipetuo adhaeserunt indivisi. Krantque cum
quod assuiupserant, unanimiler prosequereniur. eisviii uobiles et apud suos tam nobililate quam
Mmistr.ibalur aulem tam e\ urbe regia, quam es morura eleganiia claiissimi dominus videlicel
:
adjacentibus suhurbanis, populo illic posito, ad Willelmus Aurasiensis ep scopus el Rambaldus

sufficlentiam, victus necessarius, ila ut pro voto ejusdem civilatia ccmes, Gaustus deBedt-iz, Girar-
copiusius abundareat. dus de Russeilon, Guillelmus de Montepessulauo,
CaPUT XVI. Guilleloius comes Forensis, Raimumlus Pelez,Cen-
Comes Flnndrensiiim Bobertus nim tonius de Bear, Guillelinus Amaneu; el alii multi,
stiisadeif, ab
vn\ieraiore voriilnx introdiuiiur, el muiieiibiis inquorum etai iioiiiina non teneiiius, certuni est ta-
yentihus >u.w///is mare transil, ei prwdictis socia- p. nien ea in llbro vitae conscripta esse. Quippe qui
tur pnncipibus. pairiara cognationem etamicos, et late dilfusa pa-
Interea vir illustris Flaodrensium comes Rober- tnmuiiia reliuqueutes, ChristUDi secuti sunt, volun-
tU9, qui a principio ineuntis hiemis cum suo coiui- tariam amplexi pauperlalem. Hi omnes, praedictos
tatu inare Iransiens, a Baro Aiiuliae civitate mari- venerabiles viros cum umni reverentia seculi, in
tiina Durachium descenderat, in locis lerlilibus, Italiam descenderunt, transcursaque Lombardia,
silvis, pascuis et omnimoda commodilate relertis, per eamregiuneui quae forum Julii appellatur,juxta
iustantis brumae declinaveraL iiiipurtunitatem : lan- Aquileidiii tran>euntes ia Istriam, inde tandem in
denique circa veris ioitium iter arripiens, reliquos Ualinatiam descenderunt. Estautem Dalmaiialonge
principea. qui jnn mare transierant, ut cis arljun- palens regiu inter Hunganaiii et Adriaticum anre
geretur, muha pro~ecutu3
esl instautiH. Qui ante- sila, qualuor habens metropoles, IdZaraiu et Salo-
quaiii Gonslaiilinopolun perveairel, siculi et alns num, i|US allo nuiiunediciturSpaletuiu, Antibarim
acciderat, legatos suscepit imperi.iles, per quos ei etRagusam ;
populo ferocissimo, rapinis et caedi-
Patrol. CCl. 9
;
267 GUILLELMI TYRIENSIS AROHIEP. 268

bu8 assueto inhabitata raontibuset ailvis, magnia
:
A mullo pertransissent labore, tandem pervenerunt
quoque fluminibus, pascuis etiam longe lateque Durachium.
diffusis occupata penitus, ita ut raram habeat agro- CAPUT XVIIL
rum culturara, locorum incolis in gregibus et ar- Apud DuraiMum eidem comiti imperialis occurrit le-
galus episcopua Podiensis a Bulgaris capilur ; sed
mentis omnem vivendi habentlbus fiduciam : ex-
;
Domino miseranle liberalur. llerum apud Rode-

ceptis paucis, qui in oris maritimis habilanl, qui stum lam imperatoris quam principum noslrorum
ab aliie et moribus el lingua dissitniies, Latinum eidem occurril lcgatio.
habent idioma reliquis Solavonico sermone uten-
; Imperator vero comitis suspectum habensad-
tibus el habilu barbarorum. Hanc igilur ingressi ventuai, eo quod virprudens et magnificus esset,
provinciam, multam invencruntitineris difficulta- etmajores secum traheret copias, missamulto an-
tem, maxirae propter hiemis instantiam et locorum te legatione honestorum virorum, qui ei apud Du-
nimiam inaqualitatem sed et victus et alimenlo-
; rachium occurrerent, praeccpit, ut advenientem ex
rum suslinentesgravem defectum, periculose satis parte ejus officiosissime salutatum, honeste Iracta-
per dies aliquot laboraverunt inedia. Locorum sane rent, qui dicto parentes, in ejns prtesentia consti-
habitatores relictis urbibus et praesidiis, ad montes tuti, viva voce et litteris eum blande alloouti sunf.
et siivarum condensa cum uxoribus et liberis, etp imperatoris porrigentes epistolam, cujus hic tenor
cum omni substantia, quasi agresles ferse fugien eral Jamdudum, comes ditectissime, tuas pruden-
:
les, nostrorum formidabant aspectum. Occulle ta- tise opinio celebris et proiitalis lale diffusa fragran-
men, etde remoto, proficiscentis exercitus vestigia tia ad nostri pervenit aures imperii; et meritis exi-
sequentes, senes vaietudinarios, anus quoquegran- genlibus, nos ad tui dilectionem invitavit, proposi.
daevas, quae lento gradiebantur itinere, seorsum re- tum habentcs personam ttiam amare et honorare
perientes occidebant. Comes vero totius multitudi- propensius. Unde et tuum advenlum cum mullo de-
nis debitam gerens sollicitudinem, praemissis de siderio exspeclavimus , multa de publicis negotiis
principibus aliquol,qui agmina prasirent, ipse cum cum tua nobilitale imperio noslro charissima, tra-
maximaloricatorum manu postremus semper inoe- ctare cupientcs. Unde monemus attentius, ut sine
debat, novissiraus hospilabatur. Erat prKferea aer tumuliu et siândalis terras nostrns pertransiens, ad
caliginosus et tenebree continuas, pene palpabiles, nos feslinus accedas, securus de gralia nostra et
ilaut qui sequebantur, pr;ecedentium vix tenerenl honore muUiplici, quo le proposiiiynus prxvenire.
vestigia; et qui praeibant, vix per jactum lapidis Prxsentium autem laboribus dcdimus in mandatis,
ante se loca possent discernere. Terra enim, ut ut rerum venalium copiam et juge commercium po-
praediximus, rivis fluminibusque abundans, el pene pulo luo bonis conditionibus faciant exhiberi. His
tantam diebus singulisex se dabal C fiiteris lam coraes quam ejus exercitus exhilara-
lota palustris,
uliginem et tanfam crassitudinem nebularum, ut tus admodum, rursus iter arripiens, transcursis
aerem redderent pene suffocaforium. Ad haeo, Sclavi silvis et montibus, et universa Epirotarum regio-
Dalmatee, tanquam indigenae, locorum habenles ne, raultorum labore dierum, demum in pagum,
peritiam, perabrupta montium etnemorum con- cui Pelagonia nomen est, omnibus redundantem
densa, exercilum ex latere sequentes, frequentibus copiis descendentes, castrametati sunt. Ubi cum
irruptionibusinermem populum,esilvis prodeuntes vir vita9 venerabilis dominus Podiensis Episcopus
opprimebant. Comes vero,et alii magnatesin ipsos longius a castris aliquaniulum, hospitandi commo-
tales saepissime facientes impetus, multos ex eis ditatem secutus, seoraum locasset tentoria, a Bul-
Janceisconfossos et obtruncatosgladiisperimebanf garis irruentibus captus esl. Sed quia tantus pon
pluresque saepius occidissent, nisi quia silvas ha- tifex adhuc populoDei erat necessarius, casu, per
benfesvicinas et adeasconfugienfes,praesenscapta- ejus misericordiam vita; est reservatus. Nam dum
bant remediura. Accidil tamen quadam die, quod unus de praedonibus aurum ab eo quaereret, eum
ex praedictis raalefactoribus captis quibusdam, co- contra caeteros luebatur: inter quos excitato tumul-
mea manus et pedes praecepit amputari, ut eorum tu ad vocem concertanfiura, exercitus commotus
consortes saltem hac poena deterriti, exercitura n est universus ; et armis correptis in praedictos ir-
persequi formidarent. Cumque tribus hebdomadi- ruentes maleficos, dominum episcopura cum suis
bus continuis tam laborioso ifinere regionis par- expedierunt. Tandem resunipto itinere Thessaloni-
tem transcurrissent, pervenientes ad locum, cui cam transeuntes.et omnem Macedoniam,continua-
Scodra nomen, Sclavorura regem ibi repererunt. tis per multos dies laborlbus, apud Rodostum ur-
Cumque dominns comes, sicuf vir benignus erat, bem mariiimam, super Hellesponfura sitam,aCon-
multa munerum liberalitate
affabilis et misericors, stantinopoli itinere dierum quatuor distantem per-
amicitiam contrahens, sperabat populo suo indige- venerunt. Ubi ilerum imperatoris comiti occurril
narum gratiam obtinere, ut commercii et
sallem legatio et principura etiam,qui praecesserant nun-
rerum venalium copiam consequeretur tandem : tiinonnulli, monentes et exhortantes obnixlus,
nee hac via praediotaj gentis ferocifatem emollire quatenus exercitu relicto et paulatim subsequente,
potuit, quos deinceps multosaeviores invenit. Gum- ipse oum paucis veniat expeditus, ut peraclis apud
que per dies quasi quadraginta omnem Dalmatiam imperatorem negotiis, accedenteejus exercitu,pos-
HIST. RERUM TRANSMARIN. LIB. II. 270
sit reliquos subsequi malurius ; et populis prope- A praemonitis agminibus, clam et de nocte in domini
rare volentibus, nullum ministret impedimentum. comitis irruunt expeditiones ; dum incautos repe-
Prsmiserat autem et ipse nuntios, qui el ipsi re- riunt, etnihil tale verentes, plurimos ex eis inler-
versi, eum ad idem aniraabant. ficiunt : ita ut antequam expergefacli arma corri-
CAPUT XIX. perent, et fuga foedaet strages miserabilis interce-
Comes relicto exercitu,ad imperatorem properat;cum deret. Tandemvero lionestioribus viris admonenti-
eo non conveiiit. hnperator fraudulenter prxcipit, bus ad cor redeuntes, resumptis animisac viribus,
utin ejus irruatur exercitum. prsedictaiimperatoris latrocinantiiamilise multasuse
Evictus igitur comes tam imperialium legatorum gentisintulerunt dispendia. Etlicet pro temporeet
inslantia quam verbo principum, qui eum malura- loco satis viriliter nostri restitissent, viae tamen
re hortabantur, relicto exercitu sub cura et sollici- consideranles difDculiatem, et crebra qus ex in-
tudine episcoporum et aliorum nobiliura, qui in ca- sperato diebus pene singulisoccurrebant discrimi-
stris erant, ipse cum paucis Gonstantinopolim inna, liquefiebanl in se ipsis, quasi assumpti poeni.
gressus, sspius cilatus,praecedentibus eum impe- tentes ilineris ; et minus minusque fervebanl in eo
ratibus apocrisiariis, suam imperatori prassentiam quod erant aggressi, taedio laborum fatigati vebe-
e.xbibuit. Ibi tam ab eo quam a suis illustribus et n naeutius, ila ut multos non solum de plebeiis, ve
:.„„l..i:~ „.,:.: :-i_i -., Ij-.,™^! j„ ;„_;; : t.„i j:fnj__
, i
inclylis, qui ei assistebant, honorifice susceptus it rum et de mojoribus
. i:
incepti poeniteret ;et diffiden-
:
benigne plurimum.plena humanitate tractatui e ,t. tes de consummalione propositi, votorum imme-
Ubi postmodum blanUis persuasionibus et multa mores, redire disponercnt. Quod nisi raonitis et e.^c-
instantia puisatus, ut imperatori fidelitatem et ju- hortationibus ab episcopis et clero fuissent revoca-
ramentum secundum formam aliorum principum, ti, et ad voti prosecutionera reaccenei, parati eranl
quieum praecesserant, exhiberet, nej;avil constan- agminadescrere et ad propria quocunque tentare
tissime. Interea vero dum ha3c apud Constantino- reditum periculo. tjuod postquam domino comiti
polim agerentur, indignatus imperator, quod ei co- nunliatum est, dolore cordis tactus intrinsecus,
mes more aliorum, hominium facere delrectaret, proditum seclamat et missis de fidelibus suis vi-
;
clam praecipitlegionum suarum primiceriis, quaein ris aliquot nobilibus, imperalori proditionis infa-
partibus illis erant constituta;, ut repente in exer- mera objicit titulum, asserens quod dum per ejus
citum comilis irruentes, modis quibus possenl, mo- vocationem ct mulliplicatas legationes in ejus esset
lestare attentarent, ila eliam, ut in eisca;dem ope- obsequio, contra bonos mores in ejus exerciium
rari non vererentur. Hoc aulera altentare ausus suos praecepisset armari. Sed et principibus, quo-
est, ea fretus fiducia, quod principes omnes data rum prece et inslantia dimisso exercitu propera-
sibi fidelitate oblig;<verat quodque eorum excrci-
;
C verat, casum laraentabilem, qui suis acciderat, el
tus omnis mareillud transieraiit, unde non facile iraperatoris fraudem apertissimam notam facii, su-
erat relransire.Nam quotquot illuc naves aut gra- per his ultionem tanquam a fratribus reposcens.
tia commereii, aut transferendae plebis causa ac- Quod si comili, par atlectibus el voluntati esset
cedebanl, omnes statim ulteriorem ripam deserere suorum injuriam ulciscendi faGultas, procul omni
tenebantur, ut illis navium deesset copia, et de dubio a motu animi,quem conceperat, nec minis,
redeundo fruslra cogitarent. Ad hoc enim singilla- iiec terroribus, nec aliquorura interventu princi-
timeos, ul praediximus, transiie blanditiis et cal- pura potuisset convelli. bicebalur enim vir animo-
lidis persuasionibus compulerat, ne simul junctis sus el injuriarum perpetuo memor, quique in suo
agminibus ante urbein possentconvenire. Suspe- sensu plurimum abundarel. Imperator igitur rera
Ctum enim, ut prffidiximus, nostrorum habebat ad- videns nimium processisse et facti pcenitens, prin-
ventum et conventum multoamplius formidabilein. cipes, dominum videlicet ducem, douiinum Boa-
Quodque principibus quasi liberaliter conlulerat, mundum, dominum Flandria comitem,qui adhuc
nec liberalitatis erat, nec gralia; ; sed timoris dein ulteriore miris liliore cum suis lcgionibus resi-
sperati et fraudulentffi vcrsutise. Nostris autem in debant, ad se facit evocari, ut per eorum inlerven-
simplicitate spiritus et sincera fide incedentibus,
D ^"^^ domini comitissibi possit animum reconcilia-
vix persuaderi poterat Graecorum malilia, et nere. Qui ad ejus vocalionem convenienles, et si
quam illorum principis fraus etcircumventio perti- multum displiceret quod acciderat, tamen viden-
nax, maxime cumerga eos tanta liberalilate et si- tesquod non esset reposcenda; ultionis locus, do-
muiata gratia redundaret. minum comitem seorsum admonent et honestisper-
GAPUT XX. suasionibus hortantur, ut iujuriam, quani coramu-
Comilis absentis clam a Grxcis impugnatur exerci- nem reputant, dissimulare velit ne vindiclam pro- ;
tus.Comes indignatur ; imperator facti painitens, sequens, multorum dierura operamaggredialur el ;
et sihi limens, principum intervenlionrm poslulul, volentibus Domini procedere, ministret im-
in via
suam ullegans innocentiam.
peilimentum. Faetumque est landem, ut ad piam
Igilur qui imperatoris niandatura susceperant, principura iulercessionem, conrjes tanquam vir dis-
centuriones, et quinquagenarii, et niimeris iiiilita- crelus, exacerbatum mitigans animum, principum
ribus pr»positi, regiam exsequentes jussionem, cesserit consilio, eorum dispositioni secoinniiitena,
271 GUILLELMI TYRENSI8 ARCHIEP. 272
Uli autem imppratnrem fainiliariter convenientes, A '"'"p participium, non po'9e resni curam deserere
quam molesle ferant quod acciderat, unanimiter el hostihus circumpositis malignandi praestare oc-
protestanlur. Quorum imperator intelligens indi- casionem. Quidquid autem loquebatur, dulus erat
gnationem el unanimitatis constantiam, coram co- et circumventio,nec obaliud haec pro se allegabat,
et universa tam exterorum quam suorum do-
mite nisi quod nosirorum profeciious invidens, sub ali-
mesiicnrum curia, in excusationem descendit, ju- quo suam subtraheret ope-
quaesilo colore, nostris
rans et olitestans quod, npque d»? conscienlia ejiis ram, etprocessum, quantum ei llceret, modis om-
neque de mand ito, quod accidisse dicebatur, eve- nibus impediret. Qui vero niare jam transierant,
nerat. Tamen juxta hanc innocentiam suam, comi- doiiiiniis videlicet Godefridus, dnminus Boamun-
ti satisfacere paratum se dicrbat. Sicque quotidie, dus,doniinus quoque Roberlus Flandrensium co-
magis et magis Grascorum dolus, et fraiis impera- mes el dominus Podiensis episcopus, composilis
toris detegpbatur, ita ut jam nerao esset de prin- sarcinis, ad iter rursus accinguntur, propositum
cipibus eui non esset manifeslum el luce meridia- habentes versus .Nicaeam
pedetenlim incedere et ;
na clariu-i.iiuanto odio populiim prnsequebaturno- itasuos, qui subsequeliiintur, openri. Gum^jue per
strum el omne Latinorum genus halicret invisum. diem versus Nicomediam, quae illius provincias, Bi-
Verumtaraen, quoiiiam ad alia eorum properabat n ihynise videliCHt, metropolis est maxirna, procos-
inteniio et ad Deo magis placitura propnsiinm an sissent, vonerabilis sacerdos Petrus Eremita de lo-
helabant, tutiu^ judicabant illatas dissimiiliire inju- cis illis fiiiitiiiiis, in quibus hieinis asperitatem
ria3,quain se a tam pio revocare concepio aut as- declinaverat, ciim paucis, qui de suo comitalu
sumpto Libori im(iedimentum niiiislrare. erant rpsidui, proficiscentibus occurrens legionibus
CAPUT XXI. et principibuj salutatis, eorum coetibus adjunctus
Cowfs intenienientihii.^ prinripihm iinperafori r^cnii- est. Ubi ab nmnibus benigne susceptus et de suo-
rilintur. Iniiiint irnpenit'irem,ul cum reliri-iiis prin-
rum casu diligenter interrogalus, rem eisseriatim
Cipibus profici^Ciitur. Qui miire Iranai^-ranl, ver-
sus yicceam coniendu.nl. Comes eos proiinus inse- aperuit; quoinudo dura; cervicis, incredulus, el
quitur. o nnino indom.ilillis esset populiis, qui cum eo
Comes igitur juxla principum exhortationen, ira- prauesaerai ;
quodque magis culpa propria, quam
peratori recoiiciliatur ; el secundum tenorera ju- faclo ttlterius, illis oocurrens ininrtunium accidis-
ramentorum, quein alii pra^buerant, et ipse jura- set. Unde cnmpatientes ei et suorumafflictioni prin-
naentum lidelitatis pxhioens, in plenam fir.itiiim cipi;s, multu illi et his, qui eum sequi'b.intur, libe-
reversus, donis ingeiitibiis et cumulalse liberalitatis, raliter contulerunt. Miilliplicato igilur exercilu, et
quae et numerum et pnndiis excederct, honoralus ex diversis copiis in unum convenientibus facto
est. Accipientes porro etalii principes iierata dona ^ per Dei gratiam numerosiore, conjpetenti modera-
etsumentes licentiam, ipsumque comitem specia- mine iter conlicientes, Nicaiam pervenerunt. Ubi
liter rognntes, ne morara post eos facerpt, ad ûas castris per gyrum dispositis, loca tamen venturis
in Bithynia, Iransiio Hpllcs[)onto, se cnnlerunt le- principibus deputantes, urbem iiieiise Maio quinta-
giones. Interim quoque et doiuini comiiis exercilus decimadie mensis, obsederunt. Comes aulHm To-
Cunsiantinopoliin pervenit, qui statim de mandato losanus, perlractatis apud urliero regiara negoilis,
ipsiiis, ad eos, qui se pr»cesserant, transiens, re- sumpta ab imperatore liceniia, el ingenli rursus
liquis exercitibusest adjunctus. Comes vero graiia munerum Iitieralilaie honoratus,cum suis, quos
rei familiaris in urbe mnram faciens, per dies ali- secutn delinuerat, castra cum omni celeritate se-
qunt, simul et domestica traclabat negotia, et pro cuius, ad urbem pisdiciam velox pervenit.
publicis, more prudentis viri, non desinebat esse CAPUP XXII.
sollicitus. Nam sicut ab aliis rogatus erat principi- Riibertus Normrttinorom comrs, et dnminus Eusla-
chius ducis fruter, cum suis legionibus Consianli-
bus, iinperalorera fre]uenter hnnestis persuasioni-
noi-ohm perveniunl, ub imperiilore tngeniihusdonis,
bus invitdbat, sicut et alii ante euin sigillatim fe- etmultii prsFvenn lionorificeiilia. Dnnde trunseun-
cerant, ut proficiscentes comitaretur, et exercitus tes Hfllespoiiiuin, reliquis pnniiiîbus se assnciant.
Dominici essevelletdux et moderator. Commonitus D Interea vir illusins duminus llubertus Norman-
autem sspe et saepiiis praediclus imperator a sin- norum comes el alii iii eodem coraitatu viri claris-
gulis nnstrorum principum, et maxime a dnmino domiiius vidclicet Stpphanus Carnotensiura
siiiii:
coniite Tolosano, ut Dominici exercitus dux el co- comesel Blpsensium.dominus quoque Eustachius,
mes esse digaareiur, el populorum, qui sedivinis doraini Godefridi ducis frater, missa iterum lega-
obsequiis mancipaverani, vellel obtinere primatnra; tione, tam doinino imperatori quam fralribus, ad-
excusabat se, dicens quod hoslcs circa sp habpret vcntum suum in proximo futurum denuntiant. Eral
ferocissiiiios Bulgaros, Cnmraanos, et Pincenates, auiem cum eis, Stephanus coraes de Albamarla,
qiii liues imperii sine inlermissione circuibanl, Alanus Feranndus et Cnnanus, arabo de Britannia,
quaerentes oppnrtiinilaleir.', ut subito possent ir- inagni viri sed et comps Perchensis Rotholdus,
;
ruereetcjus turbare tranquillitalpm Meoque, licet Rofierus de Barncvilla. Ili omnes cum aliis multis
votis plurimum conveniret tant« peregriuationis viris praeclaris etnubilibus, cum Flandrensium co-
habere coneortium et futurse retributionis exspec- mite et domino Ilugone Magno, anno prselerito.
J73 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. III. 274
circa hiemis ingruentis inith, in Apuliam desepn- A charitatis annplexu, et iimnium concurrente Rue-
deraiit , Ouracbinm Iraueeuntibus, ipsi
aliifque cepti desiiierio, locuiu sibideputatum obliucnles
temporis alibcirrenles asperitatem, lam in Apulia castrametati sunt.
quam ia Cilabrorum fimbus in locis coaMiiolis CAPUT.xxm.
bieuiem IraQsegenint. Tanieiii vero circa veris ini- Tiilinu^ 'luidam imperali<ri tamilinris, noslris nsso-
tium convocaiis viee consorhbus et cumpoîtis ad cialur iinnrifitbus, cir subdului mmiuii, tl iiiiqui-
tute noiabili/i.
iter sarcinisad mare descendente-', «liorum secuti
vesligia, Duiachium pervenerunt. Uade continuato AdjuDXTal «e etiam Dostrorum castris quidam
itinere, moram quani teceranl in Apuli/i, rediinere Graecus, Tatinus noniine, imperaloris familiaris
cupientes, cum omni insiantia iter perafjunt, Tan- admi.dum, vir nequam et perliduu, nares habens
dernque, D.imino opitulante, ODtata usi iranquilli- mutilas in signura nientis pervers*, Hic ex impe-
taip, decur8is mediis prnvinciis, lllyrico videlicet, riiili jussione, nostris duccin viae ad ampliorem
uiraque Tbracia, Constantini'poliiu
Wuce'luiiia et caulelam postulanlibus, designatus, lueratdux ili-
pervenerunt: ubi vocaii a domino imperatore, et neria el comes fulurus. Electus ob boc quod et lo-
more aliorum palatium ingressi, abeodem et suis corum plenani habere dicebatur e.Kperientiam ; et
qui ei assi^tebaDi illuslribus, cum multa houestate de ejus malitia et perpleia doloiitale plurimum
suscepti suDt. Tondem post mulia consilia, et cum praesumebat imperator, Uic etiam cum manu suo-
iiliB tribus communiter, el cum eorum quolibet rum nonnulla nostris principibus associalus erat.
seorsum hubita, id ipsum quod ab aliis obtinue- ut non deesset anfer,quiinter olores ijerslrei>eret,et
rant, blandis persuasinnibus et mulia pollicitatioue perversiis coluber inler anguillas. Cunctaenim qnae
ab eis instrtnter postulant. Hi vero almrura prae in expeiiitiune fiebant, cunctaque iiuae a singulis
oculis babenies exeniplum ( nam sulficienter de dicebanlur, sinislra pervertens interprelatione, im-
ouiiiibus, aolequam ad imperatorem accelerent, peratori significabat; ab eo versa vice commento-
inslrucli fuer^nt, dicentes apud se Nec tiiiin ma- : rum el Iraudis per frequpntes inlernuntios formam
jores sumu» quam palres iiosiri ) exRClam fidelita- reci,>ieiis. IJic primum es aiversis exercitibus, qui
tem, et secundum formam juramenlorum a praece- varios, et per loca diversa vuriisque temporibus
denlibus exhibitorum sacramenta praestanles, im- secuti fiierunt princiies. unus factus esl Dei vi-
peratori se obligaverunt. Uijde in ampliorem re- vciilis exercilu-, ex raultiplicate pariium adve-
cepti gratiam diKni habiti sunt, ut majora n.unera nieiitium a.l invicein, suam recipiens integriiatem,
reportarent. Apertis ergo aerariis, in auro, vesiibus N.im ex quo relictis domibus iter aKfiressi luerant
pretiosis, vasisquoque laiu materia quam artificio praedicii Deii amabiles exerciluum duces et capi-
admiratiunc di>.'nis, holosericis iiuoi|uo, mirae el C tanei, iiusi)uaiii eis dalura est mutuu se videre, et
inaudilee sslimalionis dona suseeperunt, qualia de negotiis publiois colloqui ad invicem et disse-
prius non viderant ;
quae ipsis etiam in quos traus- rere; nisi poslquam ante pr.e(lictam urbem conve-
ferebatur liberalitas, stuporcm menlis interrent, nientes, caslrameiati sunt. L'bi receusito legionum
noslrarum rerum modum et dignitaiem exce tentia. numero, invenii aunt habere peditum promiacui
Tantis igitur muneribus cumulati ne viae consorli- sexus sexcenta millia equitum vero loricatorum
;
bus morae causas viderentur mnectere sumpia ab ceDtum roillia, qui omnes aole praedictam urbem
imperatore licentia, Iransmisso Hellesponto, cum coiisisteDtes, a.l ejus expu^nalionem omnimodam
Buis legioniLius iter accelerantes Nicsam, ubi uni- dabanl operam ; luborum suorum primilias cum
versus Chrislianorum resistebat exercilus, perve- omni devotione 1'omino consecraates.
neruQt ; a pnncipibus, qui praecesserant, multo
INCIPIT LIBEK TEKTIUS,
CAPUT PRIMUM. D verentiam sanclae synodi primee, qnae in ea convft-
Descriplio urbi» !Sica;use,el ejus prcerogativx : qund nit. In hac enim.temporibusdomini Sylvestri papas,
Solimnnnus, qui in ea dominahalur, exuniverso et viri venerabilis Alexandri Constanlinopoli pa-
Orii-nte Turcorum ini/entfs ccntra ncUros cvliege- triarchae, et praeiiicii ConstaDtini Augusti sancta
rat cniiias, latens msidiis, utnoslros irrucret.
synodus trecenlorum decem et octo Patrum advtr-
Esl autem Nicaea una de urbibus Bithyniae, qu.ie sus inipiflaies Arii,et sequacium suorum congre-
ad Nicomediara ejusdem regionis ineiropoliin, gata est. QucB eoruni perniciosu languore damnaio,
raore suflrjganearum urbium prius habuit, respe- elsfinctorum testimoniisveriiat.i .ieclaralauniversaB
Ctum postea vero a domiiio C.instantir.o Aufjusto
;
Ecclesiie Dei, O.lei fonuam inleiiieratam praebuit.
Beniore a jurisdictione illius emaacipata est, ob re- Inhac eadem pc-tiiiodum, temporedonjiniCunBtan-
275 ftUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. 276
lini Augiisti piissimi Irenae fiilii, iterura convenit A distans miliaribus, opportunitatem quaerebal quo-
septima synodus generalis adversus Iconomaohos, modo super nostros cum suorum saluteposset ir-
id estimpugnatores sanctarum imfiginura, sub do- ruere, et urbem ab eorum inquietudine liberare.
mino Ailriani) Romano pontifice, et viro venerabili CAPUT II.
Tharaîo Constanlinopolitano patriarcha in qua :

Nostri urbem acrius impugnant : cives tamen per la-
pra-dicti ha-retici dignam pro meritis ab orthodoxa cum liberum habeiit discursum, Solimannus con-
Ecclesia, contra suam perfidiam, daronalionis tu- solatoriam civibus mittit epistolam.
lerunt senlentiaro. Esi autem civitas situra habens urbem nostri

Pervenientes igitur ante praedictam
comroodissimum, in planitie constituta ; non longe eam impugnare, confusis tamen
exercitus, acrius
tamen a montibus, quos peneex omni parte habet agnimibus, necdum castris cerlo ordine dispositis
in circuitu, agrum optimum, glebam uhcrem, sil- cojperunt. Tamen qui praesentes erant, loca sibi
varumque et nemorum nihilominus multas habens certa deputantes, et his pui venturi erant, eongrua
commoilitates. Sed et lacus multao latitudinis et designantes, ad id specialiter omnimodam dabant
longitudinis maximaB, juxta praedictam urbem po- operam, ut civibus introitum ncKarent et exitum.
situs, inoccidentalem porrigitur plagam, per quem Lacustamen, qui civitali, ut praedixiinus, eratcon-
navigio ex diversis parlibus, civitati maximum junctus, huiceorum nimisobstabat proposito. Nam
praeslans munimem, ipsis moenibus, ventis inturae- " et invecti et egredientes, paratis navigiis, prolibero
scens, illiditur. Ex reliquis autem parlibus oirca arbitrio ad partes varias indemnes ferebantur. No-
murum vallum erat in circuitu, es influxione fon- stri aulein cum navium prorsus nullam haberent
tium el rivulorum restagnans quod plurimum ac-

: copiam, eorum discursiis minime potorant impe
cedere volentibus ad urbem impugnandi causa, mi- dire. Tamen id omnimodis procurabant, ne terre-
nistrare poterat impedimenlum. Erat autem praeter slri adeos accederetur itinere, vias et introituscum
ea bellicoso referta populo, muris et turribus su- omni sollicitudine observantes. Factum est autem
blimibuset valde densis opere solido campactis, inquod prKdictus Solimannus, intelligens urbera
signisadroodum et munita, itaut accedenles nostri suam obsidione molestari, ut cives consolaretur, et
eturbis mirarenturmuaimem,etoperis soliditalem. ad rcsistendum pleiiius animaret, mittensduos de
Hujusurbis, sicut et regionis totius, et adjacentiura familiaribus suis, qui ad urliem perlacum navigio
simul provinciariim dom.inus erat quidam Turco- descenderent, verba consolatoria per eosdera civi-
rom polentissimus satrapa, Solimannus nomine, bus dirigit in hunc modum Adventum
: in hujus fe-
cognomento Schah, quod Persarura liogua rex inter- licis barbari populi, ijui circa urbem nostram obsi-
pretatur, homo vafer et strenuus. Qui, audito no- dionem locare prtBsumpsit, non esl opus ul niullum
strorum adventu, et super hoc valde sollicilus, C tormidetis. Nosenim cum ingenti forlium etnobilium
multo ante in Orienleradescenderat, abillarura re- virorum comitatu in vicino sumus constitui, majo-
gionum principibus, oontra fidelium advenientes res adhuc qux nos subseguunlur, e.vspectantes copias :
copias, imploraturus auxilium. Effeceralque per- erilque in proximo, vt collectis in unum viribus, in
suasionibus multa precum instantia, nec non et
et corutn castra repenle irruamus. Unde et vos quoque
stipendiorum interventu, quod infinitas tum ex Per- csiote paraii, ul nobis e.vierins irruenlibus, vos eliam
side, tum exadjacentibusprovinciis secumadduxe- reseratis adilibus egredientes instelis unanimiler, no-
rat Turoorum copias sperans quod eorum fretus
; bis opem collaluri, Sed neque eorum suspectam vos
auxilio, abimminentibnspericulis urbempri-edictam oportet habere multitudinem, de remotis enim partt-
et regionem universam posset eripere. Has tamen hus, ct a solis occasu descendentcs, longi diulurnitate
universas provincias (qu.-e a ilineris, et laborum impendio fatigati, neque cquos
prajilicto Hellesponlo
usquein Syriam itinere triginta dicrum. et anostro habcnt, qui lielli pondus susiinere valeant ; nec ipsi
mari Mediterraneo usque in septentrionem tolidem nobis qui recenles venimus, viribus et conatu pares
dierumitinereprotenduntur ), modicoante tempore poterunt reperiri. Et vos ipsi tenetis memoriter, quam
pra?dicli Solimanni patruus, Belfetofh nomine, ma- facile de ingenti eorum triumphaverimus multitudine,
ximus Persarum soldanusterapore Romani, qui co- q una die plusquam quinquaginia ex eis miliia exter-
gnominatus est Diogenes, imperatoris Constantino- mimo maniantes. Confortamini igilur, ei noiite li-
politani qui ante bunc Alexium fuerat tertius, oc-
; mere ; rras enim ante horam diei septimam, ptenam
cupaverat violenler, eteasdem praediclo ex plurima recipieiis consoialionem; ab hostibus evpedili.
parte tradiderat Solimanno. Possidebat ergo, et CAPUT III.
jure proprie'.atie vindicabat sibi universas provin-
Capiiur epi^lnlx bajulus, et universa principibus ho-
cias a Tarso Cilicia» iisque ad Hellespontum ; ita ut stium reserat secreta. Comes Tolosanus ( qui solus
e conspectu Constantinopolitanas civitalisprocura- aberat) velo.v accedit, a principibus reliquis ci-
tores suoshaberet, qui consueludines a transeunti- tatus.
busexigerent, tributa et vectigalia regionisuniversae Igitur quimissi fuerant,quaerentesunde coramo-

ad utilitatem domini sui colligentes. Ipse aulem dius enavigare possent, secus ripam applicuerunt.
cum ea, quam tanto labore collogerat, multitudine. Dunique lustrantes qusrunt aptiorem introitum,
in montibus vicinis, vix a nostro exercitu decem alter, noslris in eos irruentibus, subito captusesl;
^
2T7 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. III. 278
alter in lumultu gladio confossus interiit. Qui vero A exercilum supravires fatigari, irruunt unanimiter :
captus esl, inooiurais ante principes deductus, mi- et hostium se inferunt legionibus, gladiis et lanceis
nis et terroribus ad confessionem perductus est, ut cominus instantea. Cumque hosles quasi per unius
plane cuncta edlssereret : cujus gratia, et a quo horae spatium resistendi vires et animum viderentur
missus advenisset. Constitil autem ejus relatione, habuisse, interfectis ex eis quasi ad qualuor millia,
quod Solimannus eos ad denuntiandum civibus et captivatis nonnullis, in fugam versi sunt. Nostri
ejus adventum direxerat ;

quodque in vicino consli- vero hac priraa vicloria, opitulante Domino, potiti,
tutus, ingenies convocaverat copias, die altera iu obsidionem continuant, castrls per gyrum sine in-
caslra nostra clam irruiturus. Compertum igitur Ab ea ergo die neque praedictus
tervallo dispositis.
habenles nostrarum legionum capitanei, qnoil prae- Solimannus, neque infidelium principum aliquis,
dictus Solimannus maturaret accedere, praedictum simile aliquid ausus fuil attentare, quandiu in ob-
hominem praecipiunt cuslodiae mancipari ;et missis sidione perstlterunt. Optime porro in eo conflictu se
domihum comitem Tolosanum et cpi-
cursoribus, habuerunt prEedicliprincipes ; sed etdominus Tan-
scopum Podiensem, qui nondum ad eos pervene- credus, Galterua quoque de Garlanda, Francorum
rant, quantocius monent properare. Illi vero su- regis dapifer, Guido etiam de Porsessa, etRogerius
scepta fratrum legalione, sollicltudlne non pigri, „ de Barnavilla, celebrera sibl in eo nef;otio compara
_.., _.--_:_i-„i-_J5 .r M__i_::_:i i:_.^.. i:»»J. .»!/..,«
omnem arguenles moram, et tota nocte insistentes verunt famam. Nostri igiturad incutiendum lerro-
._
itineri, valde mane ante solis exortum, cum ingenli rem hosiibus de capitibus occisorum intra urbem
multiludineerectis vexillis, in armorum fulgore et plurima machlnis jaculatoriis praeceperunt et
injici ;
maximo strebitu castris se intulerunt. Vixque sar- ex eis mille et de captivis allquot ad imperatorem
cinas deposuerant, ut cum aliis in loco sibi deputato dlrlgentes, plurimum ejus per hoc sibi gratiam com
se collocarent ; cura ecce circa horam tertiara, sicut paraverunt. Unde et pecuniam non modicam, et
ille qui in vinculis detinebatur, praedixerat, prcedi- holosericorum diversa genera ad remunerandos
ctus Solimannus cum ingentibus equitum copiis, exercituum principes, multa cum llberalitate di-
qui ad quinquaginta millia aestimabanlur, dc mon- rexit, prfficipiens, ut, et victui necessaria et rerum
tibus descendens, ad plana se contulerat, ad urbem venalium, cum omni plenitudine, et sine dilatione
accessurus. Quod noslri videntes, protlnus ad arma ad eos deferatur commercium.
convolant, monentibus lituis ; et clangore cor-
CAPUT V.
nicinum cohortes excitant, instruunt agriiina, ia-
staurant acies ; el observata rei militaris plenius Locantur principes deputalis sibi slationibus, et urbs
disciplina, cujus experientiam habebant omni- undique obsessa impugnalur ; quidam nobilespro-
cumbunl in acie.
modam, et usum familiarem, nihil de conlingen- I
tibus omittentes, ad occurrendum hostibus se ac- Visum esl igitur principihus nostris expediens
cingunt. esse ad propositum, urhem ex omni parte, utprae-
dl.ximus, obsidione vallare et principes congruis

CAPUT IV. ;
locare stationihus, ut ingruente civibus undique

Solimanniis descendens, in casira vio-
de montibus
lentus irruit ; exercilus ; signa vicio-
sternilur ejtts molestia, eoa ad deditionem compellerent facilius.
rix ad imperalorem diriguntur ; ille principes re- De communi igitur consilio, aequis portionibug am-
munerat. bituradividunt, singulas singulis deputantes princi-
Soliraannus igilur praemissa quadam acie, in qua pibus dominumque ducem cum duobus fratribus
:
erant equitum decem millia, ad pcrtam properabat suis, et eorum legionibus aborieniali partelocant.
Meridianam, quae domino oomiti Tolosano ad cu- Dorainusvero Boamundus, cum domino Tancredo,
Btodiam erat deputata. Ignarus enim de adventu et aliis principibus, qui eum seculi fuerant, quorum
ejusdem comitis, sicut heri et nudlus tertiua eam superius nomina poauimus, cum suo iterum exer-
arbitrabatur reperire posse vacantem sed opioione ; oitu,partem urbis septentrionalem obtinuit.Comes
frustratus, ibi pene majoresquam alibi reperit oo- vero Flandrensis et princeps Normannorum, cura
pias. Horum tamen ignarus omnium, ad locum D suis iterum oohortibus, juxta praedictos in ordine
praedictum festinans, cum mullo impetu in domlni locati sunt. Austraiem vero plagam Raimondus To-
comitis irruit legiones, quae adhuc vix sarcinas de- losanus comes et episcopus Podiensis, cum suis
posuerant. A quibua exceptus rairabililer, confra- consortibussibiobtinueruntdeputatam;ju.xtaquem
ctis conatibus, et priore penitua acie dissoluta, jam dominus Stephanus Blesensium comes et Carnoten-
in fugam versi erant : cum ecoe Soliraannus cum sium, cum domino llugone Magno et aliis quibus-
inclytis et nobilibus viris castra locaverat.
Sic
majoribus subsequens copiis, eis refundens ani- dam
mos, qui jam erant secum iterum in no-
dissoluti, igitur ex omni parte urbe vallata, placuit principi-
Btros redire compulii. At vero dus, dominus quo- bus, ex vicina silva sumpta ad eos usus competente
que Boamundus, et coraes Flandrensis, cum suis materia, machinas ad suffodiendum murum habiles
expeditionibusad unguemarmati,vidente3 hostium etnecessarias,quas vulgoScrophasappellant; item-

majores advenisse cuneos et turmas densiores, pra;- que jaculatorias,quas vulgari appellalioneMangana
fabrefieri.
que gravi multitudine et aaimosa instantia, comitis diounl, el petrarias sub omni celeritate
279 GUILLELMI TYRENSIS AIlCHIEP. 280
Vocaiisqueartificibus oninimorta instant diligent'a \, Instabant igitur principes ad urbis expusnationem

ul opere consumtnato urbem satagani impugnare. per circuitura unanimiter; et ui quisque in parte
Duroque in eo desudarent aileniius, et urbem fre- sibi deputata sollicitum se exhiberet, et obspssos
quentibus oongressinnilius, seplem hebdomadarum molestaret amplius, gloriosura reputabat; fervebat

curriciilo hostiliter impufinassent, quadam diein- opus impemlio, el assiduisconsressionibus, et puana
dicto de more conQictu, liuos nobiles et magnificos pene continui requies civibus negabatur. Lacusta-
viros et in armis strenuos, dominum vldelicet Bal- men civiiati adjacens, nosirorum maxirae pra-pe-
duinum cotfnompnto Calderoo, et doMiinum iiidfm diebat operam, et siudium citra opiatara detinebat
Balduinum de Gaot, alierum jactu lapidis, allerum elficauiain, civibu» omnimodam praebens consola-
sagitlsB ictu dum
pxpugnatione urbis decertant
in tionem. Nara per eum navigantes, liberius viclus
animosius, miserabili amiferunt infortunio. Posi et alimenlorum interebant copias, el armento-
hoc eliam, dura ex consilio el decreto principura rum nonnunquam, videniibus nostris et oonira-
rursum exercitus iteraret assultum, Willelmus co- dicere non voleniibus, muititudinem introduca-
mesde Foreis etGalodelnsuIa.dumineoconflictu bant.
nimiuinferventes.bostes lacessuni.sagiltistransfixi
inlerierunt quoque de Porcessa, vir nobilis B
Guiiio
CAPUT VII.
;
de regno Francorum, valida ibidem correptus «egri- !iostri nnvt's a mari deferunl in vlaustris ; lacum
tudine, carne sulutus est. Super quorura casu con- ocnipant ; cii>es nostrorum admiranlur argumen-
tum el desperant.
sternatus plurimum Dei populus, eos hooesio ira-
didil sepulturee ; pxsequias, quales viris nobilibus Convenienles igitur Deo amabiles principes, su-
et magnificis exhiberi solent, intuitu pietatis chari- per eo specialiler deliberant articulo qua ralione
tatisve, impendenles. buic m<ilocommodiiis pos>int occurrere;et landein
placuil in communi ut, raissa populi parte raaxi-
CAPUT VL
ma, et equitum etiara cum eis aliquot legionibua ad
Marhina qusednm npplkala. n civihus nhterilur,
rrfiro mare, naves inde sive intesras, sive per partes dis-
sub qun mulii nostrorum pereunt. Lacus noitrorum solutas, super curruset vehicuia, vel alio quocun-
obslat conuiibus.
que artificii genere usque ad lacum pertrah.int,
Quadam iierum die dum omnes in circuitu prin- alioqui futurura ut, evacuatis eorum conatibus,
cipes, suas certatimad murum applicarent machi- consumpiis studiis et impensis, res in irritum de-
nas ;modis quibuscunque pDternni, muros debi-
et ducalur. Porro pervenientes ad mare, quibus id
litare, et sibiparare introilum niterentur, olium et r muneriserat injuntturo, vias eorum propositum
desidos ferias, slrenuorum nioreîleclnantes.comes Domino misericordiler dirigente, oaves reperiunt
Hermannus et Henricus de Ascha, de regno Theu- mediae cujusilam quantiiatis quas a domino impe- :
tonicorum viri nobiles et iuclyli, insirumeiitum raiore faciliu!< imputratas educeotes de mari, sicco
quoddam artiliciose satis comiiosilum, familiari)m locaverunt in liltore. Gopulatisque ad invicem tri-
etdomesticorum suoriim conalu et virtute multa, bus aut qiiaiuor plaustris, prout navium longiludo
moenibus appUcaot. Eratautem muchina quercinis deposcebat, ei^que dejiiper impositis, unius noclis
trabibus contexla, in cujus ainbiiu ruLiuslos inte- spiilioper milliaria ?eptera velamplius, luoibu?,hu-
xucrant parietes; ita ul introducti equiles viginti, mprisel cervicibushominum ete'|uorum imposilis,
viribus roDuPti>»imi,ali oranilelorum iiiimissioneet usque ad priBdictum perlraxerunt lacura. tirant
jaitu, etiam raaximorum niolarium, qui inirumissi auiem el inter eas quEedam iion itu raodicrp, sel
erant ad subtodiendum murum, videreotur cun- quiBceiitumautquinqu^gintapugnatoruranumerum
Bistere posse securi. Quae tandem machiiia, ut prae- pofsenl recipere. Receptis igilur navibus, et in la-
dixiiiius, miiris applicata, instantibus desuper ad cum depositis, laetatus est supra Chnstia- modum
niuri delensiunera civibu?,magoorum impulsu lapi nus exercitus et concurrentibus viris ad lacura
;
dum penitus conlriia est ut, solutis compagibus,

ita ^, primoribus, reiiiiges inducuot, navigandi habeules
eosqui inlra se erant comprimeret universos. Con- periliam ; et simul cum eis virus in armis strenuos,
doluil iiaqueprasdictls nobilibus (eoquod inutilUer, et animositate commenilabiles, spera balienies om-
non gine sumptu, consurapta esset multorum die- nino certain, quod auctore Domino, urbem essent
rum opera) populos universus ; coridoluit et viris in proximo b>biluri. Al vero cives solito plura in
fortibus, qui casu lam raiserabili occubuerant. Spe laeu videntes navigia, admirati sunt, harentes an
tamen potiund» victoriae se invicem cunsolabanlur. suurum essel apparatus, qui eis subsidia rainislra-
eoque maximp, quod vitam meliorem non ditfiile- re curaret, an bostiura. Tandeuique cognito quod
rent esae consecutuMm eo?, qui in hujusmodi ne- nostri muliis laboribus a mari deduciaset terrpstri
gotio animas pro Christo poneret Insiar enim mar- devectas itinere eas in lacum immisissent, nosiro-
tyrii oonimmerito repulabant in agone hujusmodi rum admirati suntetvireset argumentum.quod rem
vitam amisisse. Unde, morte contempta, vitam pro desperatain, et pene impossibilera effeciui man-
dihilo ducentes pra-seulem, quibuslibet periculis se cipasseni.
objiciebant uonfidentius, ea spe facti animosiores.
;
381 IIIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. III. 288
CAPUT Vlll. A. "ê successu, quo diu nimia usus fuerat, intume-
scens, nostros probris afiiciebat et contumeliis,
Iferum ex omni paHe civitas oppugmitur. Comea To-
/0Min«< coiitrn se iirmitam turrim mni-.hitiis et omni desidea eos vocans et tirnidilalis ob|icii'ns litiilum.
arle dehilitire nililur ; sed, resislenlibus cioibus, Eral aulem hicin ea parteita importune desaeviens,
opera consumitur.
qu£B dornino duci et suis cohorlibus ad irnpugnan-
Preeoccupato iiaque, classe immissa, civiura dum erat depiitata quod vir illuslris non perferens
:
per lacum dincursu, decretum e?t publiceet voca dominus Godefridus, sumpta balista locim quae-
indictum praeconia, qualeriiis legiones singulae, rens opportunura, manus cnntra praedicium caus-
elcut sub cerlis principibus eranl constilutae, ad satorem dirigit, el telo per vitalia ilirecto, confos-
impugriandam urbem denuo viriliter armarentur, sura et exanimem ad lerram dejicil.Jusiam pro his
Bt majore soliia iostantia. quantas posscnt civi- omnihus qo» nostris intnlerat repi^ndens vicissiiu-
bus inlerrent molestins. Sicqua elnguli principes dinem. Quo lacto, caeteros ejiisdem operis consor-
8U0S animames exerciiue, et armatos ad cong'-estes, qui in ea parle, illius exeiuplo animati.re.^.iste-
Buoi dirigentes, faclus est assultus longe solito bant animosius maxime deterruit ; ita ut minus
asperior. Machinis quoque instantes aniraosius, alii minusque etmissilia conlorquerenl, et jacularentur
murum suffodere, alii magnos contorquere molarea convicia. Alii tamen, qui in csterls partibus pro
ad debililandamoeniasatagebanl.Eratauiem in parte '
urbis defensione desudabant atlentius, facti hujus

australi.quaBdoraino comiti Tolosanoad impugnan- ignari, nihilominus de turribus et niuris totase
duineraldeputata,lurris,qu«lamsublimilate3imul tuentes diligenlia, in nostros et coedem et vulnera
et grossitie cseleris notabiiior, juxta quain prcedu-ti totis viribus procurabant exercere ;
picem quo'iue,
Solimanni uxor dicebatur habere domiciliurn : ad oleum et arviiiam, el c«lera qu* Incendiis solent
hanc dcjicieiidaiii cornes omnesludium jam pnrdifcs fomitem irrinislrareêtaccensasfaces in nostras rna-
aliquoiimpen ;eral ; Nam, curn iluii-
sed inutililer. chinas dirjgentes, eas exparte plurima, ubi nonob-
bU9 machinis jnculatoriis eam coiitlnuis jtctibus servabantur diligenlius, consumebant. Qiiibus au-
flagellasset instanlms, prae oceris soliditate lapi- lem iri parle australi ad expugnandam praediclara
dem etiam unum exeadissolverenon poterat.Unde, turrim erat lauor sedulus, curarn ad idii>sum conti-
ne ab inoeplo quasi viclus desisterei, instantiarn nuabantel studium;sed videntes quidquid hester-
in;;eminans, tormeirt.i etiara multiplicat el corrtor- na ilie in muro sulToderant, totuin nocte secuta
lis irrHJoribus saxorurn mulibus, et mrra soliditatis reparalum, coeperunt fieri reraissiorea, videntes
cautibus irnmissls, rimas cspit quod non proficereirt. Dumqua pena desisterent ab
aiêre, et in pulve-
rem iciibus fatigata resolvi. Quod videiis exeroi- inceplo, eccequidam »aldestrenuus et nobilis eques
tus, adunala mariu se invicem cohortarrtes vallum C dp exercitu coinitis Norriranoorum, sui exemplo
exsuperant : et ad muium «ccedenles, preBdiciam voIpus alios animare, lorica indutus et galea, «t
turnm dejicere, aut .saltem perlorare nilunlur. Ci- opertus clypi'o, vallum transicns, ad rauruni ac-
ves autem cornpertum habenlesquud praedicta tur- cessit imperterritus, novam lipidum structucm,
risruinam minaretur, eam interius lapidibus et quam eadem nocte cives opposueranl, volens con-
Cfflmenio repleverunt, ui si forte murus aut suffos- vellere ; et foramen quod he-.terna die faclum fue-
8US, aut lormenlis debilitatus corrueret, opus no- ratlur-us aperire; sed, inslantibus ilesuper cum
vum pro vetusto succederet, et peneirare volnnti- omni irnporiunitate civibus, ncc aliorum quisquara
bus praestaret impedrmentum. iSoslrl tamen sub te- ul opem lerret ausus furt accdere, nec ille (lotuit
studine latenles solidissrma, quam violeriler secus consuiirmare prnposiluin : mignis enim lapidum
murum appulerant, murura sulTodere nitebantur. mulibus ibi secus murum cuutrilus, cernenlitius
Tanderrrque elfectum est ut foramen, quo duo ar- noslris, neo subvenire volentibus, inleriit : cujus
mati viri facilius possont inlrare, ferreis int-tru- corpus exanime, uncis ad se ferreis sublevantes,
mentis et raullo labore conQcerent. Cives autem e infra moenia suis expositum ludibriis dejecerunt
converso.importune insistentibus omninoresistere, tandeiirque lorica nudatum et galea, ad nostros
arnuraenta argumentis, et vires viribus non infe-
q rejecerunt exira racenia. Quo debitis exsequiis se-
unanimiter parati, arcubus
riore spiritu objectare pulturae tradito, Qevit super eum populus, ejus
armorura genere, lapidum quo-
et balistis, et orrini plurimura commendans animositatem et mortem
que coDtorslone puîlUrium, hostes a se repellere, ejus in conspectu Doinini repulans pretiosam, per
et lilataspr0|julsare nilebantur injurias. qiiam pjusanimaraelectisspiritibus non dubilabant
CAPUT IX. socian.lain : omnium enim ut praBdrximus, una
mens erat et eadem sententia, eos qni sic in acie
Faclum dueis Gndefridi memnriale. Cives in mnchi-
niiji noxtras igoem iinmittanl ; cams cujusdam viri procumbebanl, vitam niereri perpetuam,et in parte
nobilis lumentubtlis. sortls sanctorum praedesiinato collocarl in lumine.
Eral aulem inli-r eos, qui murum ab impngnan- c^pur X.

dibus tuebantur, quidam caeieris improhior, cor- Quidam princiinbu^ se nffeit artifex, mnchinam con-
pore quoque et viribus notabilior, qui arcu ia no- strwt, lurnm suflodil, suffoswn diruit.
trot multam operabaturetragera. Inauperetiam et Interea de raore, quem sibi feoerant adinvioera,
283 GIJILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. 284
convenientes nostrarum legionum Deo devoti prin- A CAPUT .XI.
cipes, compertum habentes qiiod non proficerent, Uvor Solimanni cum duobus ftliis fugiens capitur.
sed potius inutiliter operam consumerent et stu- Desperant cives ; cum Tatino Grasco de deditione
tractanl ; miiturdur ad imperalorem super eo a
dium, apud se qusrunt diligenlius, deliberatioue
priiicipibus nunlii.
proposita, quo in tanta necessilate opus sit con-
silio. Dumque circa id insisterent, plurimum an- Solimani vero uxor, quee hactenus urbis obsessae
xietalis sustinentes, ecce quidam Longobardus na- molestias multo labore pertulerat, turris caû, fe-
tione, accedens ad principes,videns quod omnium mineo more perterrila, paratis navibus urbeclara
artilioum eluderenlurargumenta,et labor sinefru- egressH, ad loca tutiora se cum ancillis et familla-
otu deperirel, hujus artis professus esl se habere ribus transferre proposuerat ; sed nostri, qui per
periliam, asseren?, quod si ei sumptus de publico lacum in navigiis erant, ad cohibendos introitus
adoperisconsumraationemsulficientes, et necessa- exilusquo civium deputati, dum studiosius more
rii ministrarentur, ipse,auctore Domino, intrapau- prudentiumcuncta perlustrant, abeuntemreperiunt,
cos diesturrim praedictam, sine darcno nostrorum capiunt repertam et captam cum duobus filiis te"
;
ad terram dejiceret;el late patentem introilum nellis admodum, principibus repraesentant, qui sub
omnibus ingredi volentibus,ministraret. Suraptibus g arcta cusiodia cum aliis concaptivis eam praeci-
igitur de publico ministratis ad oranem suflicien- piunt diligentius observari. Civesautem et deaditu
tiam, et salario insuper condigno proejus laboris hostibus patefacto et de captivitate tants femin;p,
recompensatione designato.subjecta pro volis ma- mente plurimum conEternati, prorsus de viribus
teria, machinam miro construit artiGcio ita ut ; diffidentes,missa legatione, a principibus inducias
qui intuserant, nolentibus hostibus, sine suo peri- postulant, de sua deditionecum eisdem tractaturi.
oulo secus murum eam possent applicare et in- ; Tatinus aulera,dequo superiusmentionem fecimus,
terius latentes,murumsutrodere non timerent,quod prcTBsentiens, sicuti vir erat versutissimus, populi
ipso rerum experimento plenius edocuit ad eviden- a sui tuitione deficientis voluntatera, majores civi-
tiam. Nam composito et armato undique pro sua tatis convenerat, monens ut in sui deditione domi-
volunlate instrumento, viros fortes et loricatos, ar- num iraperatorem honorarent, proponens quod hic
mis et ferreis instrumentis, ad sulfodiendum mu- peregrinorum exercitus, qui praesens erat, ad aiia
rum necessariis instructos, sub eadem secum col- properabat negotia ; nec ex principali proposito,
ligit machina;quam etiam cum suis opificibus sedincidenter,etquasi prêtereundo in eam descen-
probe argumentose plurimum, trans val-
nirais, et dissent obsidionem. Dominum autem imperatorera
lura positam moenibus applical. Gives autem solila circa se positnm haberent perpetuo, de cujus com-
inslantes protervia, immissis raagnis molaribus, el ^ mendabili plurimura possent cleraenlia praesumere.
igne superinjecto, quae omnia propter culmiiiis ar- et semper exspeclare meliora. Optimum ergo erat,
duitalem et latera devexa, quoniam inhaerere non ut in eo facto imperatorem, hominibus ignotis et
poterant.ut damnum subjeclis irrogarent, de con- genli barbarae prsponerent, ita ut in ejus manu
sueto auxilio coeperunt diffldere; et inslruraenti, fierel dedilio, quam declinare non polerant, et per
quod nullatenus L-edere poterant, robur admiran- eos urbem reciperet imperator, cujus non multis
tur, et urtiDcis arguraentum. Qui autem sub ea retro temporibus, per Turcorum violentiam, ira-
latebant testudine, securi penilus ab hostium in- perium injuste amiserat. His et hujusmodi persua-
sidiis ad infringendum murum, et turrim subver- sus civium conventus, in manu imperatoris eligunt
tendam totis instant viribus; et convulsorum loco urbem, personas quoque suas et omnem substan-
lapidum stipiles supponunt, et ligneam materiam; tiam salva incolumitate, resignare ; nec tamen id
ne parte muri inferiore suffossa.subilocorruatpars nostris molestum fuit principibus quippe cum ad ;
superioretmachinam comprimat,quaetantae pondus alia tota eorum properaret intentio, nec his inhae-
magnitudinis, et immensitatem ruinae nuUatenus rere eorum essei propositura sperantes tamen, ;
ferre poterat.Facta igitur tanla suffossione, quae quod juxta pactorura tenorem, salve essent exer-
ad turrisdejectionem sufficere posse videbatur; et D citui in solatium laboris el damnorum quae perlu-
sustentaculisquae murumcasurumsustentabantigQe lerant, spolia civitatis. Gaptivos tamen de fratribus.
supposito, et nutriendis ignibus apta subjecla ma- quos tum saepe dictus Solimannus lum de exercitu
teria, machinam relinquunt, ad suos cum omni ce- Petri Eremitffi, apud castrum Civitot, tum etiam
Factumque est, ita ut ciroa-
leritate se conferentes. quos cives in obsidione ceperanl, libertati restitu-
noctis mediuro, omni fulcimentorumconsumptama los, noster recepit exercitus universos antequarade
teria,et ignibus edacibus in cineres redacta, turris eorura deditione vellent tractari sermonem, et eo-
cum tanto fragore ceciderit, ut etiam remotos quorura in hac parle votis satisfacere. Factum est
dam horroreconcuteret ; et terraemotusinstar corda igitur, quod de principum conniventia et populi

conturbans et ingerens formidinem, ad quem soni- consensu missi sunt ad imperatorem nuntii, dicen-
tum excitse legiones, ad arma convolant, animos tes Principes et Christianus exercitus, qui apud
:
induunt, tanquam urbem violenter ingressuri. urbem Nicsenamin ejus obsidione pro Christi nominis
amore fideliter laboraverunt, eam auctore Domino,
:
285 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. III, 286
multa sollicitudine et urgenle instantia' compulerunt A el statuti eoram principibus, pro vita ciTium el in-
ad deditionem. Undenos ad tuam dirigentes serenita- columilate supplicant, dicentes eo domino inipera-
tem, monemus et exhortamur atlentius, qualenus ad tori urbem restituisse, et suas jugo illiuspotestatis
partes illas de tuis principibus cum sufficientibus ex- cerviceg mancipasse. Sic ergo capta, el copiia
peditionibus aliquos miltere non moreris, qui urbem quas sulficere videbantur ad urbis tuilionem depu-
traditam ad honorem tni nominis conservare valeant tatis. Solimanni uxor cum duobus filiis, de quibus
et captioorum multitudinem hinc transferre sint ido- praediximus, etcaptivorumingiinli mullitudineCon-
nei. lôs enim, urbe vestrx celsiludini resignata, iter stantinopolim translata est, ubi ab imperatore non
quod semel assurnpsimus, auctore Domino, prosequi solum clementer, verum et liberaliternimis tracta-
non difjeremus. ti, infra paucos dies libertati pristinae sunt restituti.
CAPUT xir. Idautem ea fecisse dicitur intentione, ut et, Tur-

Imperator, missis nuntii^, urbem recipit ; principihus corum sihi reconciliaret gratiam, etin nostram pro-
gratias agens, numera mitlit. Indignatur poptilus ; pensiores suis beneficiis excitarel injuriam ; et alios,
pacta confracta queritur; caplivos Conslantinopnlim quando urbem casu quolibetcontingeret obsideri,
si
ductos, imperator remillit ad propria, muneribus
honoralos. a deditione simili non deterreret. Captaest autem
His auditis, iKtabundus imperator et gaudens, urbs Nicffia anno ab Incarnatione Domini 1097
g
quosdam de familiaribus suis, de quorum fide prae- mense Junio, 20 die mensis.
Bumebat et industria, cum ingenlibus copiia, ad CAPUT XIII.
partes illas dirigit, qui et urbem suscipiant, et com- Soluta obsidione iter arripuit exercilus. Dividuntur
muniant susceptam ; omnem captivorum substan- ab invicem principes. SoUmannus cum innumeris
tiam, tam in auro et argento, qiiam iii quolibet su- copiis iterum occurrit.
pellectilis genere sibi vindicantes : singulisque prin- Soluta igitur obsidione, de mandato principum,
cipibus dona miltens ingentia, eorumque litteris et iterum ad proficiscendum invitatur exercitus, el
viva voce captans benevoientiam ;

grates pro tam compositis saroinis. iii Kalend. Juliiiter arripiunt.
honesto servilio, tantoque imperil, quod per eos, Cumqueperbiduum junctis legionibus incessissenl,
accesserat, incremento, refert ingentps. Verum po- casu nocte illa secus quemdam pontem, aquarum
pulus et secandae raanus homines, qui ad hoc in comraoditatem secuti, castrametati sunt, unde
prffidictae urbis orbis obsidione studiosius desuda- summo diluculo ante lucis exortum, dum ailhuc
verant, ut despoliis captivorum civium, etde subs- essent tenebrae rursus aditer se accingentes, trans-
tantia multiplici infra urbem reperta, rerum sua- ilo ponte, sive casu, sive ex industria, divisi sunt
rum „ principes ab[invibem, cum suis expedilionibus. Do-
dispendia quse pertulerant, resarcire possent ;
videntes, quod non satis aequa mercede eorum re- minus enim Boamundus et Normannorum comes,
muneraret labores quodque publicandum erat ex
; et Stephanus comes Blesensium, Tencredus eliam
corapacto, rebus familiaribus et flsco inferre suo et Hugo comes de Sancto Paulo, laevam secuti soor-
proponeret, Kgre nimis tulerunt, ita ut poeniteret sum illadie profecti, in vallem perveneruut cui
eos impensi laboris et sumptuura, quos, ut eis
et nomen Gorgoni ibique secus ripam fluvii deour-
:
videbatur, inutiliter attriverant. Sed et principes rentis, pascuorum habentes commoditatem et gra-
eumdem imperatorem, circa pactorum tenorem ma- minis circa horam nonam castra locaverant, ubi
litiose versatum constanter asserebant. Nam in et noclem illam, solliciti tamen, locatis in gyrum
pactorum serie quae inler eos inita fuerant, hfeo excubiis, quietara transegerunt. Reliqui vero omncg
formula dicebatur interserta : Quod si aliquam de dextram tenentes, illam compleverunt diaetam et ;
urhibus, quae ejus imperii fuerant, tola illa eorum vix a praediclorum castris duobus distantes millia-
profectione, usque in Syriam, prmvia Domini mise- ribus, in locis itidem pascuis, et aquarum haben-
ricordia, capi contingeret, urhe cum aJjacenlibusper- tibus commoditatem, castra composuerant. Soli-
tinentiis imperatori restilula, prceda, manubix, ct mannag vcro, illata memor injuriae, et ad animum,
universa reliqua suhstantia, exercitibus, in laboris re- revocans sine intermissione, quomodo perillos ur-
muneraiionem et refusionem impensancm omnino ce- D bem egrcgiam, uxorem et filios amisisset, ad id
deret sine contradictione. Et licet nostris satis facile totis viribus anhelabat ut vicem rependeref, et
eis
et inexpedito essel, imperatoris familiam longe ab aliquas, si posset, eis pra?strueret insidias. Convo-
urbe repellere, et ad dominum suum remittere va- catis ilaque ingenlibus denuo mililum copiis, no-
cuos idque jure fecisse viderentur nam iniquumest ; strorum a laeva, aequis pene passibus, subsequeba-
ei fidem servari, qui contra pacta nitilur versari • tur exercitum ; in quo etiain exploratores habens,
tamen timorem Domini habentes prae oculig et ad qui de statu proficiscentium, eum indesinenter red-
majora festinentes, verbumdecommuni providentia derent doctiorem, praeslolabatur assidue quomodo,
dissimulant; populumque moleste id ferentem, ho- sumpta oocasione opportuna in eos posset irruere.
nestis comprimunt persuasionibus, ut expediti pro- Cognito autem pereosdem quod divisua essetexer-
posito valeant satisfacere. Graeci vero qui ad hoc citus, et pars allera quae viribus et numero minor
missi fuerant, urbem ingredientes, susceptis armig videbatur, sibi erat vicinior, horam ratusinvenisae
civium, et dedilione completa, exeuntes ad caslra, competentem, descenditde montibus cum illo suo-
i ;
287 fiUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. 288

rum infinilo connitatu. Vixque aurora solis subse- videbantur invicem.ul eorum impetnseluderent,
al)
quealis nunliab«t aiiventurn, et noclis umbra Jen- et nemiiiem sihi obviani habentes ad suos redirent,
sior luce pnipinqua dissolvi cceperat, cura ecce qui coiicepta spe .lelusi. Quibusad suosinfeclo ne^rotio
ia speculis eraiil cunstitiiti, iit hostiuin, si qnse es- redeuntibiis, Torci denuoreIiL'abanlur alinvicem, et
sent, (le remoto prstentirent insiilias.et exercitum immissaileruin in mudura imbriumsagiltarum mul-
admonerent, visis hostibus, liluis concinunt, el titudine, neminem pene absque lethaU vulnere prae-
cursu rapli velocissinDo hosles adesse denuntianl. teribanl. Resistebant tameu nostri quantum poterant
Igitur cormcinuin clangore et vjue praeconi.i excilse loncis, cissidibua prolecli et clypeis ; sed equi eo-
legiones universa;, ad ainria coDtoUnt, equos prae- rum et inermia poiiulus passim et sine deieclu pro-
paranl, tanquain praelium i-ominus habiluri. Erat sternebantur. Cecideruut in eo conQictu virl ex
autein mane, in ipsa die Kalendrtrun Juliarum. uiroque ordme rncinorabiles ad duo pene millia :
Disposita igitur univer.-a populi mnltiiuijine per in er qnos ftgreg's inlolis adulescens Willelmus
acies, et prBpogitis singulis cuhortibus quinqna- marchioiiis filius, domini Tancredi frater, dum pro
genariiiet centurionihus, et |.er alas pedestrium suis agone desuditt vinliter, sagilta confossus
in
turmarum primiceriis constitutis ; sarcioas el im- Robertus quoque Parisiensis, vir in armis
interiit.
pedimenta, omnenque senum, mulierum ac debi- n slrenuus, eodem monis genere vitam finivit. Do-
lium invalidam multidunem, quo expeditiores ad rainus quoqueTancredus, dum in mediis fulminat
pugnam possent procedere, secus arundinetum in hostibus, vitae prodigue el suae conditionis imme-
vicino positum, curnbuset vehiculis eos praetexen- tnor, vjx a domino Boamundo mortis casibus, no-
tes, coUocant quasi in luto. Missisque nunliis ad lens et invilus violenter ereplus est. Iiivalescrbant
reliquas partes exercitus, a quibus temere divisi igitur hostium agmina,etnoslris penedeficientibus,
fuerant, monent el hortantur attentius ut accelerare arcu ah humeris dependeiiie, et ejus neglecto ofli-
velint, significanles 10 quautisangiisliis positisint. cio, giadiis instant cuminus ita ut dissolutis co-
;
Poslquain vero ju.xta rei niilitans disciplinain in hortibus, nogtri lugam arripcrent,ad sarcinaset im-
castris domini lioamundi oiiinia videntur seeunduin peiimeiita reiteuntes ubi circa currus et vehicula,
:
ordinern dis|iusita, ecce circ^ hor^ra dioi secumlam sub arundiiieti densitate arbitranlea se aliquod in-
adest S.ilimannus, infinita secum Turcoruin agraina venire posse relugium, conglubati sunt,
trabens : quodque nosiris erat mirabilius, in tanta C.AI'UT XV.
muliituliue, qua ducentorum millium dioebatur
Adsutil rebqui primipes ; fr,itrihus opprasif subve-
excedere quanlitalem, nec uiius nisi i-ques polerat
niuni ; verltlur in luipim Sotimiinnu^ ; perit ejus
reperiri. Nostri autem, ul prae.liximus, promiscue e.rercit-is ; noftri uberrima reporlant spoliu. Ile-
Utriusque ordinis secum tr.ihebant lefjiones. ^ ruiii unitur excrcilus.
CAPUT XIV. Dum igiiur sio afiicerelur fidelium exercitus, et

Pugua commiltitur. C"dil WilUlmus Tnncredifraier. domiiii Boamundi virtus prorsuti collapsa deficerel,
tt lotus Boamundi ia airlonimii con!,liluitur exer- ecce viri illuslres et magnifici, dux Godefridus,
citus ; Tancredus }ene capitur.
coiiies Riiyniundus: Hugo Magnus, Bilduinus elEu-
Accedente igiiurTurcorumexercitu, tantusfactus stachius ducis Iratres, et alii Deo devoli principes,
esl in castns lumultus. quoJ vix alicujus senno po- deducentes seoura optime armatorum equitum qua-
lerat exaudiri. Fragor euim armoruiii el equorum driiginta millia, in caslris suorum turbis pelestri-
Strepitus, tubarum classica et lympanorum sonus bus relictis cum omni genere impedimentorijm, ve-
horribilis, ip>orum etiain certaiim conclamantium loces advolant suis opein collaturi. Accedentihus
ululatus uscjuead sidera lolli vi.lebalur, ita ut pluii- vero eis ad castra domini Boamundi, ilerum qui j im
mum inassuetis et minus circa hujusiuodi exercita- pene succebuerant, resumplis aniniis, et reslilulis
lis legionibus, terrorem inculerent vehementein. in integrum vinbus, rursus ad certamen redeunt
Irruentes igitur in nostrum exercitum Turcorum et illatam qnserentesinjuriam ulcisci, el priores re-
acies,tant8mimmiseruntsiigiitarummultiludinem, dimere defectus, in hosies irruunt animosius et ;
ut instargrandiiiis aerem occuparent, et in noslro- D gladiis instantes viriliter, quos prius quasi superio-
rum legionibus vix vacuus a vulnere iiliquis inveni- res horuverant, lorti prosternunt dextera, jam re-
returjvixque prlor nubes descenderat cum arcu- sisterenon valentes. Dominus vero Podiensis epi-
bus, sequeos emissa non rarior; si quid prior in- scopus, cum aliis ejusdem oflicii comministris po-
taclum dimiserat, secunda illae>um non prateriit. pulos admonent, horlantur principes ue manus re-
Noslri auteiii, quibus
id pugncegenus eratincogni- miitani : sed cerii de vicioria divinitus conferenda,
tum, eoque minus toleralille, quo et minus usu inlerenipturum santiuinem ulciscantur, et de fide-
compertum, videniesqiiod equi eorura sinereinedio liura strage lidei Lostes et nominis Gbristiani non
defieerent, ipsique subitoruiii vulnerum, et quasnon palianiur diutius gluriarl. In his et bujusmodi po-
multurn pr^cavere poterant, contixionibus inler- puluin incitabaiit ad congressum viri t)el, et vires
irent, gladiis et lancearum acuiiiine in liostes quanlas polerant eorum animis inlundebaiit. Ir-
ir-
ruend.), eos a se propellere satageliant. Illi autera ruentes igitur nostri snlito vehemenlius, el proter-
irruenlium ponduilerre non valemeB, Biudiose diviua metaaleb gladiie, diesuiuiis agminibus, non bine
'
289 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. III. 290

strage innumera, eos in fugMm verlunt : fugienti- A portiinrB gemina faligati molestia, c«Epit popnlus
bu9 etiam tanta artliaerentps instanlia, ul ppr tria ppae dpficere, ita ut prnmiscui fpxus illa die prae
aut quatuor miliiaria uitra eorum castra quae in ;
siiisanxietateelcaumHtisintemperantia,('lusquam
valle opima locaverant, conlinuam ex eia caedpm qiiingeoti spiritum dicerentur exhalassp. Accidisse
operanies, persequerentur. Unrie eis cum multa dicitiir ea die, quae nulla alia trndit historia, quod
confusione dispersis et interfectis quampluribus, prfBgnanles praesitisangustitiaetcalorisintemperie,
rediictis eliHm captivis nonnullis, quos ex nostris antetempus a natura decretum, fetus edere com-
violenler abductos irahebaiit secum.ad hosiium ca- pellerentur quos prs anxieiate spiritus, quosdam
:
stra r(^versi aunt : ubi rpperientes infinitas auri et vlvos, pxslinclos quosdaiii,Hlios etiam semioecesiQ
argenti copias, alimenlorum quoque corainoditHtPs castra ;;riijiciebanl aliae ampliore abundantes hu-
:
amplissimas, greges, armenla, asinnriira turbas et nianitale, proles suas circumplexae, per vias volu-
jumentorum, camelorum qiioque phalanges,quale3 tabantur, el sexus olditae leminei, arcana denuda-
prius noslri non viderant, et equos nonnullus, pa- bant, raagis pro iostante morlis perieulo sollicitae
piiiones qucjue et tentoria v.irii coloris, et lormffl quam ut sexui debitam conservarent reverentiam,
inaurlilae; transferpntes seeum umnia, onusli spo- Sed et viris non multum proderal sexus robustior,
liis uberrimis, praedam agentes et manubias, in „ qui sudore dericientes et calore, ore patulo et nari-
..>an rîA.m .... illn .11«
caslra reversi suol sua. P^.aI^
.....t-. ..».....»; .,...,1 «....
Cecidissedicunlur illa die
U.... ....-„
Dus aera
I - »
captantes, i „:.:. .. -. ._ ._
contra sitis importunitatem
» : i
de hostium numero viri poientes et inclyti, et «pud quarpbant, quod invenire non poterant, bumoris
suos locum maximum obtinpntes, ad tria millia ;
remedium. Nhc solum homines his tantis erant sub-
de noslris vero popularibus, ct plebe infima pro- jpcti periculis verum el jumpnta deputata sarcinig
;
miscui sexus, quaiuor millia nara de majoribus : el alia queelibet animHntium genera, arefactis inte-
duostantum ibi corniissp, velerum Iradit memoria. riurihus et vitalibus interclusis, sua negabant obse-
Pugnatura est ibi ab hora iliei secunda, usque in quia ; sed nec avibus delicatis, quarum prieda et vo-
horam octavam, vario eventii, die KMlendarum Ju- latu snlet recreari nobllitas, nisis, virlelicet, accipi-
liarura, virilius longe imparibus et niimero mulliim Iribus el hprodiis, proderat cura dorainnrum, qui-
disîniili. Nam qui Sulimannum secuti fueranl, bu3 inter manus flatiim vilalem exalabant. Catu-
centum qiiinquaginla niilium, solis conniimeralis liqiioi|UB narilius sagaces cl apli venatihus, domi-
eqiiitibus, dicebanlur pxpedcre nuraeruiii. Nustro- norum deliciae, relictis duminis quibus Cdeliter ad-
ruiiiaulem qui praesentes illo iii tanto cerlaniine de- haerere consucverant.anhcl.intps et sitiliundi pnssinn
sudarunt, vix luit numerus equitum ad niillia quin- per vias delicipbant : quolque his oinnibus longe
quaginla. Oblenta iîtur divinitus tanla victona. ul
r>
erat pe.-îculosius.pqui liilelps —
praeliorum conaortes. —
saucios, aliqua concessa rpquip,ad mudictum rpfo- ^ et in quilius de propria salute dnniinis multa erat
verent, revocatis (idinvicem e.sercitibns, iribus die- fiducia, quique el calco el dentinus suam prius pro-
bus conlinuis in locis amoenis et pascuis virentibus testabeutur superbiam, urgente sitis el caloris im-
corpora curaverunl, et equorum habuerunt sollici- niuderati periculo, qmsi vilia defioiehant subjuga-
tudinem, in omni alimentorum abundanlia et infl- lia. Taiideiii omnibusa tanta aquarum laborantibus
quas hnstes com[inrta»erant, et reli-
nitis copiis, inopia, raisericorditer adfuit pater misencordia-
qiuTant fugientes. Optinie se hahuerunt in eo tam rum et Deus tolius cnnsolalionis Nara diu optalus
periculoso discrimine, nostri iiia jores principes; sed et iiiieesiius multum inventus est Quvius : ad quem
et quidam de mediocribus, Bnlduinus videlicet, de pervenienies. prae iiiniio desidirio certaiim id aquas
Burgo, Thomns de Feria, Rpinaldus de Belvaco, propcranl ; ubi. reperta squarum pro votis copia,
Gulo de Calvomontp, Guaslu> de Beders, Chirardus bihendi raodum excedentes, iii «ravius descende-
de Cheresi, pi rennem sibi gluriain in eodem facto runt pericnliiin, Nani plures qui sitis discriminem
pepererunt. Ab ea igitur die, communi decretura est evaseranl, sicui in talibus solet accidere, aviditale
consilio, quatenus de cselero junctis agrainipus, in- polus, moduin non ponentes, mortem quam eva-
dissolubili copula simul incederent, ut el adversa sisse videbantur, in aqiiarum repererunt opuleutia.
coinmunicarent, et prosperis couterentur. j-> Nec solum de hominibus, vemm et de jumentis
CAPUT XVI. mulla eo casu ceciderunt. Tandem vero, opitulante
PUidinm xngTesstf, p>m atiUnnim inopia supra mo- Iioir.ino, hiserepti periculis, in regionem copiosam
dum laborunl legiones. Periclilalur miserabiUier saiis et uherem, rivis, nemorilius ct pascuis amoe-
ejcercitus.
nissimam descenderunt;juxta Anliochiam minorem
Postquam ibi per Iriduum, ut praediximus, mo- quae praedictae Pisidiae meiropolis esse dignoscitur,
ram sibi et equis suis fecerunl necessaria. iterura iu locis pascuis castrametali.
monentibus lituis. ad iler se accingunt, viam in- CAPUT XVII.
ceptam conlinualuri. Ubi Iranscursa universa Bi- Dividarjtnr nb inniMm qiiid'im de pri'icipihut, et cir-
thynia. Pisidiam ingreasi sunt, iude viae quferentps rumjitreiiles ohnrnnt regiones. Dax cum urso di-
compendia, casu descendenini in regionem aren- micain pene Oixiditar.
lem el inqauosain, in qua et caliris immuderati, Ilic primum qnidara de principibus studiose ab
qualein solet ardens Juliu» ministrare, et aitisim- exercitu separati sunt, seorsu.û particulare* tra-
;
291 QUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. 292

henles exercitus. Ouornm primus fuit dominus Bal- A sus jacere dicebatur : quem letica impositum cum
duinus ducis frater, et cum eo Petrus comes de Sla- universorum gemitu etlacrymis, reliqui principes
deneis, Rainardus comcs Tullensis, fratre ejus, in castor detulerunt, chirurgicorum adbibit>i solli-
Balduinus de Burgo, Guillebertus de Monle claro, citudine, quorum opera et studio, convenientibus
cum septingentisequitibusetpedestribus manipulis remediis, plenam posset salutem recipere.
aliquot. Secundus fuit dominus Tancredus, et cura CAPUT XVIII.
eo Richardus de principatu, Robertus de Ansa, et Comrs Toloianus ad morlem infirmalur Exercilus .
quidani alii viri nobiles,cum quing^ntisequitibus el Lycaoniam pcrtrannens, Ma,resiam pervenit. Uxor
peditibus etiam nonnullis. Horum autem oninium Batilitini moritur.
unum atque idem erat propofitum,vias praetentare, Per idemtempusvirquoquemagnificusetillustris

circumposilas eiplorare regiones, et fortunam ex- dominus Raymundus Tolosanus coraes, gravi cor-
periri, rerumquc eveutum, qui pro loco et lempore reptus Kgritudine.leclica similiter deferebatur : qui
occurreret, ad principum. qui eos miserant, referre eo usque gravatus exstitit ut in terra depositus,
notitiam,quo prudentius et magis sine discrimine quasi morilurus, pene spiritum exhalaret. Unde vir
proriciscerelur exercitus. Qui a castris eijressi, pri- venerabilisdominus Willelmus Aurasicensis episco-
mum viam regiam non deserentes, urbes finitimas pus, quasijara defuncto, fidelium animabus debita
lconium et Heracleam prstergressi, tandem in dex- " impendit obsequia. Sic ergo tantorum legiones,
tram declinantes, versus oram maritimani (estinare q;iosi destitutae consilio virorum, pene in despera-
cceperunt. Dux vcro et alii principi-s, qui in caslris tionem conficiendi itineris et consummationis voto-
remanserant, locorum in quibus castramelati fue- rum descenderant uude proeorum statu plurimum :
rant, Iracti anioenitale el vicinitate nemorum, ut suliicili omnes uno spiritu fusis lacrymis, ut resti-
sibi inter tot laborum difficultales, aliquid recreatio- tuerentur saluti Dominumprecabantur. Fiebantque
nis indulgerenl, et curis edacibus, quibusangeban- oraliones in celebratione divinorum, pro eis ab
tur continue, subtraherent, vel rriodicum, venandi universa illa peregrinante ecclesia quorum suppli-
:
gratia certatim saltus ingrediuntur, ubivariis semi- cationes et desideria miserator Dominus clementer
tis ad diversa rapti desideria, varios invenerunt re- exaiidiens, sospilati eos et plense convalescenliiE,
rum cventus. Inter quos dux etiam, recrealionis supplicantis populi votabenigno favore prosequens,
gratia et exercitii silvas ingressus, in ursum imraa-
Transcursa igitur Pisidia, Lycaoniam in-
resliluit.
nissimi corporis et horrendi casu Iconum ejusdem regionis metropolira perve-
incidit. Qui, gressi,
dura pauperera peregrinum ligna arida comportan- nerunt quam vacuam reperientes, alimentorum
:
tem persequeretur atrocius, illeque vis refugium maximara penuriam passi sunt. Turci enim, nostro-
inveniret ante faciem subsequentis, el imminens C rum adventu cogniio, in nulla urbium suarum re-
multo clamore protestaretur periculum, forte dux sistendi habebant flduciam sed exspoliatisurbibus ;
adfuit, et, plurimus erat in compatiendo

siculi et vastata regione universa,cum uxoribus et liberis,
fratibus, velox irruit, opem laturus palienti. Vi- gregibus et armentis, omnimoda subslantia ad
dens ergo bclluaducem inslantem gladio, sprelo eo monles confugiebant impervios in eo solo spem ha-
quem prius persequebatur, in hostem tortiorem se bentes, quod noslri alimentorum inopia fiitigati,eo-
contulit, dente armatus et unguibus tandemque ; rum pertransire regiones maturarent. Neque hac
equo dux periculose vulnerato, factus pedes, instat sua sunt opinione delusi, cum nostri regionis ste-
gladio nihilominus. Ursua autem patulo rictu et rilitatem fugienles, et viclus defeclum, quantum po-
murmure occurrens horrisono, ducis instantiam terant iler accelerare properabant. Inde Heracleam
parvipendens contempto gladio, nititur se cominus pertranseuntes, ad urbem Marasiam applicati, ca-
ingerereconfligenti. Porro dux irruentem a se pro- strametati sunt,moram ibi pertriduum cor.tiuuum
pulsans gladio, totis enitebaturviribus ut euin mu- facienles. Ubi domini Balduini, germani ducis,
crone perforaret : verum ille, declinans gladiumet longa et gravi fatigata aegriludine uxor, quam ipse
brachiis complexum solum nitilurdeji-
illigans, in abiens fratribus commendaverat, ex praesenti luce
cere, ut sub sepositum, denteet unguibus facilius j) vocata, optirao fine quievit in Domino. Erat autem
possit laniare. Vere miies egregius gladium non de- nobilis matrona, ex Angelia trahens origincm,Gu-
serens, sicuti vir robustissimus erat, Iseva com- tuera, nomine, vita et moribus commendabilis :
plexus belluam,dextra impingit aciem,et capulote- quam cum hoaestis exsequiis ibidem sepelierunt.
nus immerso gladio, mortem ingeril colluctanti CAPUT XIX.
saucius tamen et crure Issus periculosissime,
Tancredus in citiciam Tarsum obsidel.
descendens,
cruentam nimis oblinuit victoriam. Vulnere quipf.e Dulduinumducis jratrem ad easdem partes venien-
gravatus, et nimia sanguinis debilitatus efiluxione, tcm honeste suscipit.
solodecubans, se non polerat erigere. Tandem vero Interea vir per omnia commendabilis dominus
prsdicto paupere, qui ejusdem ducisbeneficio inor- Tancredus, primus in Ciliciam, viarum casu secu-
tem evaseral, proclamente, et casum qui acciderat tus compendia, perveniens, Tarsum, ejusdera pro-
deuntiante legionibus, cururrit illuc universus po- vinciee metropolim, cum iis qui eum secuti tuerant,
pulus, ubi fortisathltta, exercituum patronus, la;- obsederat. Est autem Gilicia una de provinciisqusei
Orientem aulem Antioche-

in Oriente continentur. \ habens in Domino; el ereotis vesillis, suosexhor-
nam, juxta velerum aucloritatem vocamus dicBce- tatione corroborans, procedit advenientibus ob-
sim. Habetque Cilicia ab orienle Celessyriam, ab viara. Postquam veroutrinquemutuo sibi occurren-
occidente vero Isauriam ; a septentrione Tauri moQ- tes et comtemplantessede vicino, armacognoicunt
tis ab austro vero, mare Cypricum, sive Myr-

juga ;
non esse hostilia, confidenlius accedenles, in mutuos
toum. Continet aulem infra se duos metropoles, ruunt amplexus ; et posi gratas ad invicem confa-
Tarsum videlicet, doctoris gentium patriam et na- bulaliones, junctis agminibus ad urbem reieunt,
tale domicilium, de qua nobis in praesenti est ser- obsidionem conliuuaturi. Ubi a domino Tancredo
mo, et Anavarzam, utramque cum suis suffra- multum hospilaliter et plena charitate suscepti, de
ganeis urbibus: unde duce potius dicuntur Cili- gregibus et armeatis, quae de adjacente contraxe-
ciffi, prima et secunda. Tarsum autem fundasse rat regione, honeslum m nocle habuerunt convi-
dicitur Tarsis, secundus filiorum Japhan, filii vium.

Japhet, filii Noe tertii, sicut veterum habent tra- GAPUT XX.
ditiones, et argumento est urbis a vocabulo con- Balduinus Tancredi vexillum de arce civitatis dejici
ditoris denominatio. Solinus tamen de urbis con- mandat; suum ibidem locat. Tancredus inJigna'
tus recedil. Guelfo Adamam occupat.
ditore aliter sentit, dicens itain quadragesirao ter-
p dominus Balduinus
tio capitulo De memorabilibus: Cilicia matrem ur- Mane autem facto, videntes
bium habet Tarsum, quam Dinae proles npbilis- et qui eo erant domini Tancredi vexillum in
cum
simus Perseus locavit. Hanc urbem intersecat Cyd- superiore civitatis arce locatum, invidias stimulis
nus amnis; hunc alii praecipitariTauro monte, alii agilati, professionis immemores (qua, velut uterini
derivari ex alveo Hydaspi tradiderunl. Et polest ta- fratres, quaato teinpore incesseraot, habentes una-
men ulrumque verum esse, et quod Tharsis prinius nimitatem spiritus in vinculo pacis, usi fuerant, et
eam fundaverii, et quod postmodum eam reparave- perpeluodecreverantutendum,indignatisuniquod,
rit, vel ampliaveritPerseus.Ubi cumdiesaliquotdo- eis praesentibus, qui multo fortiores el majores ha-
minusTancreduset suiin eodem perseverassent ne- berent copias, sigaa sua in urbem iramittere prae-
gotio, cives ad hoc compulerat, et minis et blandis sumpsisset. Dominus vero Tancredus eorum, sicut
suasionibus, quod, introducto ejus vexillo el super modestus erat, indicnationem mitiiiare cupiens,
lurrim eminentiorem localo, signum deditionis allegabat quod de ejus vexillo factum fueratminime
futurcE fecisse viderentur; ea taraen conditione, ut ineorum redundare ignominiara nam ante eorum ;
usque adventum domini Boamundi et majoris exer- adventum et adventus spera aliquam, eas cum civi-
citus, eos conserveret indemnes nec a propriis do • bus in virtute sua obtinuerat condiiiones. Dominua
;
p
miciliis interim demigrare, aut sua deserere prae- autem Balduinus, suggercnlibus sociis, et ad id
dia invitos compellerel autem eidem adve-
; ipsi pro posse insligantibus, causae meritum non di-
nienti, urbem sine difBcultate resignarent quod ;
Btinguens; sed praeler debitum suo ductus spiritu,
verbum domino Tancredo bonum visum est el ac- verbisprocacibusdominumexacerbansTancredum,
ceptura. Erat aulem praedicta civiias, sicut et reli- rem eo arroganter deduxit, ut pene arma in se
qua universa regio, Christianos habens habitatores, coQverterentstragem rautuaui operantes. Factum-
Armenos videlicet et Graecos, exceptis paucis, qui que est ul civit)us ad se vocitis publice minarelur;
usumet auctoritalem habentes militiae, munitioni- quod nisi Tancredi vexillium deponerent, etsuum
bus praeerant, populum violenta dominations pre- loco illius erigerenl, invito eo qui eis securitatem
mentes; fidelibus autem militare non permitteba- promiserat, urbem et suburbana in gyrum omnia
tur, sed negotiationibus et agriculturae dabint ope- tarderet exterminio. Videntes porro cives quod
ram. Interea dominus Balduinus ducis frater, cum Balduini multo majores essent copiae, et virtus
his qui secura advenerant, devia secutus, amximam longe praestantior, sub eisdem conditionibus et pa-
victus pertulerat inopiam, tandemque post multos ctorum forraa, quam prius domino Tancredo pepi-
errorum circuitus in monlis verticem casu se con- gerant, dejecto priore, domini Balduini in eadem
tulit- unde subjeclam Ciliciae regionem, cum suis D arce locaverunt vexillum. Quod videns dominus
urbibus usque ad mare prospectu libero posset Tancredus, tanta confusus injuria, merito concepit
intueri. Qui, postquam circa Tarsum castra esse indignationem; sed saniore consilio, et pia longa-
cognovit, hoslium ralus tabernacula, iter auum nimilate, motum animi temperans, timens ne pe-
ccepil habere suspectum; experiri tamen volens, riculosa nimis iQterfldelium acies oriretur dissen-
cujus esset illa regio, et cujus castra, qu« de resio, solulis castris, ad urbem vicinam, cui nomen
moto conspexerat, anirnositate solita, cum omni Adana, se contulit. Ad quam perveniens, non est
suo comitatu ad campestria descenderat. At vero permissus introira: obtinuerat enim eamdem ci-
dominus Tancredus, praemonitus ab his quos in vitatem quidam Guelfo, natioae Burgundio, qui
apeculis sublimioribus locaverat, hosliura praeca- cum aliis a majore divisus exercitu, turbas seor-
vens iosidias, socios convocans, arma corripit: et sum traxerat; et ad civitalem iilam casu perve-
hostium ratus agmina, quae urbi velleut subiidia niens, ejeotis inde Turcorum copiis, eam violenter
ministrare, occurrit eis imperterritus, fiduciam occupaverat. Audicns igitur dominus Tancredus,
895 GUILLELMl TYRIiNSlS AHCHIEP. 296
qucd in nostrorum potestatetn urbs praelicta, an- A porvenerunt praedictnni, qiiibus de manflatn Bi
ciore Duniino, pcrveneral, niissis nuniiis gralia duini urbis inieroictus e»t introitus. Illi auteni
hospilaiidi et emendi vits nece>saria, itnplorat a longo faligali ItineTe, rebus vacui necessariis,
prtediclo domino urbis aJilum sibi et sociis rese- mulla precum instantia urbis precabaiitur bospita-
rari: quihus admissis, cuncta vila; necessaria tam litatem, et alimentorum commercium pro qoibus :
silii quam equis, parlim firiitis, partim iulervenienle etiam qui interius erant, inferioris manus humi-
prelio, niinistratH suntsulficienler. Repererat enim nes, ciimpaiientes fralribus, cum preces porrige-
Guello pradiclus, eamdem urliein auro et argento, rcnt, non sunt admissi, eo qund dc iHmilia dice-
gregibus et armenlis, Irumento, vino et oleo, et rentur esse Boamundi, et in Tancredi festinarenl
omni commoditaie redundaiitem. auxilium. Populus tamen interior a Iralerna non
C\PUT XXI. deficiens compassiune, cum egredi non valeret, ia
Tancredus Mamistram in endem regione violenler gportis panem, in ulribus vinum per muruin funi-
obiinet. bus ponigenles, sutficienter iiiinistraverunt unde
At vero dominus Tancredus summo dilucolo ur- nocloin illiam po^^sent transigere. Ibi ergo ante ci-
bcra ingressus, viam seculus regiam, el iter arcele vitaiisportHmsecuiidum quud poterautse iocHntes,
rans, cum omni suo coniitatu Mamistram pervenit. r> quoniam intrare non peimilteliantur, quieverunt.
Erat autem M.imistra una de nobilibui ejusdem pro Nocte vero eadem, cuiii se tam '|ui inlrinsepus eranl
vincice civitatibus turribus, et niuro, et iiiulioruin quam exteriores sopori dedisseni, el circa iiitem-
inculatu insignis; sed et opiiiio agro, et gleba ubere, pe^tum silentlum graia perlruerentur requie, acci-
et amoenitaie praecipua commenddbilis. Juxta quani dit quod Turci, et alii qui in civiiate erant inliileles
caslrametatus, infra paucus dies continuis assulti- cum uxoribus et liberis, servis et ancillis, etomni
bus etjugi congressione urbem impugnans.auctore supelleclile, apertis portis, clam el cum silenlio
Domino, interemptis infi lelibus, qui in ea reperti egredientes, urbem deserunl: non enim satis bene
sunt, occupavit violenter. Ubi eliam inliniias divi- cum suis quo3 receperanl hospitibus, polerant cun-
tiarum copias,
et alimentorum ubcrtatem reperiens venire, sus[iectam halientes eoruni cohabitationein ;
omnimiidam, portiones siiis consiruas; pro nierilo- egredi auiem eis eral liberum : nam civitaiis unam
ruin qualiiate distnbuens, Incupletavit universos: vel duas purtas hiibebaat in sua potestaie; sed,
in qua delectus viciualium queiii ptrtulerant. grata ut cruentam hostibus post se relinquerenl victo-
redimentes opulontia, sibi, equis el subjugalibus riam, pra^missis sarcinis el iinpeiliineniis omnibiis,
universis pastum beiii^miusindulseruut, utio simul eos quos extra porta n repererunt somno gravatos,
et alimentia corpora recreantes. pene omnes iuterficiunt.
CAPUT XXII. CAPUT XXIII.

Balduinus'Tarsum occupnt. Tiecenti de nosiris casu Poptilus ronlra Baldmnuin arma corrinit; sed tan-
miserabtti, unte îorlain urbn jêreunt. dem sedntur. t.lassis quxciam apud Tari,um appli-
Verum domiuus Balduinus, post discessum do- cal viroium occidentalium.
mini Tancredi, iterum Tarsenses frequeniius com- Mnne facto, cura jam se lux adulta infunderet,
CQonel,elinonitis potenterminas permiscens, urbem surgenles qui iii civitale quieverant, urbem repe-
sibi prsecipil aperiri et suum intromitti comilatum. riuni vacuam : et clandestinam admirantes hostiuni
Non eiiim bonestum ei videbalur quod usque ad fugam, moenia perlustrant el adiius, quaerentes di-
adventum exercitus iia tereret otium, et sederel ligenter qua parte fuerint egressi dumque singula :
inutiliter occupatus. Videntes autem cives cjuod diligenter disculiunt, siragem reperiunt quam ia
Tancredus ei resistere non potueiat, el quod si id servos Chrisli Turci rabeuntes exercuerant. Unde
detrectarent, cominus urbem esset impugnalurus, gravi dolore percussi, et moerore consternali de-
facientes de necessitute vxrtutem. et de propriis viri- bito, in lamenla se dederuni ; divisique ab invicera,
bus dillidentes, portas aperiunt,domino Bilduino secunda classis contra dominum Balduinum et ma-
cum universu caimtatu ejus iDtroducto. Deeignave- jores armacorripiunt, fratrum eis necem iniputantes
runt auiein eideii! turres geminas quas interim pns- D et interitum, eo quod hospitulUaiis yratiam,qnx ad
siderel, reliquis ejus consortibus per civilatem omnes merito se porrigit indigenles, viee consorlibus
promiscue in domibus fidelium hospitio susceptis. denegassent, Unde facto inipetu, in primates suos
Turci vero qui praeeranl urbi, alias adhuc in sua jnstaindignationecomrr)Oiusirruitpopulus;etnisise
potestate turres detinebant, Ei licet plures essent, in lurressublimiorescontulissent,sati9 8equipollente
et majora civitalis munimina tranquille adliuc nuinero stragem exteriorem in snis majoribus re-
possiderent,tamen suspectam habentes nostrorum compensassent. Tandem turba cogniia, et scbi-
quoa introduxerant societatem, subsidii quoque smale, quod ex justa causa exortum erat in popu-
spero nullam habcnles, opportunitalem quaerebant lo, jam ingravescente. sollicitus elaborare coepit
quumudo cuiii uxuribus et liberis et omniiuoda sub- quomodo seitaretur tumultus, sed apud populum
staniia sua clam pnssenl cgredi. Accedil aulein excusaiido. Pustquam igitur pace ad tempus impe-
quod eidem nocte viri trecenii de expediiioiie do- traia, ei indicto silentio, arma sustiiiens, quievit
mini Boamundi Tancredum sequentes, ad urbem aliquantulum turba pedestris, pro se allegare cob-
pit, ul seinnoeenlem assereret jurana et obtestans A decertante proterviug : factunnque est ita ul, con-
quod nun ob aliani causam eos a civilate arciierat, (ligentiliua inter se nimis hostiliter acieiius, plures
uisi quia neminem se aliiiissurum u?qiie ad advea- exuiraque parte reten-

ceciilerint nonnullis etiam
lum ducis fide promiseral interpusita. Unde factum tis. Tandem manus impar
vero doraini Tancredi
estquoil per quorumdamex nobilibus interventura, viribus et numero, pondus certaminis ferre non
blandis persuasionibus, sed pro lempcre et loco valens diulius, terga dedii fugiens, in urbem se
necessariis, sedatus ad modioum quievit pupulus. recepiura. Erat autem inter urbem praedictam et
ipso plebi reconciiiato. Diimqiie ibi sopitis scanda- castra domioi Balduini Duvius, super quem pons
lis per dies aiiquot in omni trani|uillitate sedissent, erat valde aojjustus quo dum in urbem redire do-
:
ecce classis visa est in pelago, vix tribus niiliari- Tancredi pruperaret familia, pontis angustia
iiiini
bus distans ab urbe ad quam ex ulroque ordine

: impedimentum ministrante, iuterierunt ex uiroque
tam equitesquam pedites certatim propt>rantes, ad ordiue plures, aliis inlra urbem se recipienlibus.
mare descendunt ubi de littore mutuo sibi collo-
: Et lortasse majora ulrinque ardentibus odiis passi
qiientes, cognoverunt per eorumdein relationem, lorent di.= pendia, nisi nos conflictura dirimens
quod Chrisiianee prutessionis esseiit humines. In- irrusset. C.i(iti sunl ibi de comitatu domini Tan-
terrogati autein de patiia, responderunt, quod a n credi El'chardus de Prin(-ipatu,eju3Consanguineus,
Klanilria, Hollandia, Frisonia, in quibus partiUus el Robertus dc An8a,viri nobilcs el prsclari, quo-
piraticam annis oclo exercuerant ; landemcomp ;n- rum perûasionibus et sliniulis ad praediclain do-
cli coide et deiiciorum euorum pienitentes, ora- minus Tancredu'! convolaverat ultionem. De laini-
tionis graiia, ul ad Hierosolyniani pruMciscerentur, lia vero domini Balduini captus esl vir praeclarus
in hoc niare descenderant. Cognilo autem quud et iiobjlis, Gilleberus de Monteclaro : pro quorura
viri (ideles essent, eos ad ponum invitant, et datis absentia, turbatse sunt plurimum hinc inde acies,
dextris iu osculo pacis susceptos, classe in tuto arbilraiitesquod in bebteiais coiuressiunibus vita
usque ad Tarsum perduxerunt. Eiat autem
locata, decessissent. Luce ddinura postera sole oncnle
quidam eorum pnmicerius Guiiienierus noinine, de restituta, detumescenlibus odiis et indignalione
paiô Bolonicnsi, de terra cumiti.=i Eustachii, patris aiiquaiitulum iiiitigata, prolessionis suffl memores,
doiiiini Godefridi. Hic postquam dominum Baldui- ad cor, rcspicieiite eos divina clenienlia, reversi
num cugnovit, sclens quia domini sui Hiius esset sunl; et inissa lcgatione, roganlcs quae ad pacera
relicta classe, eoin eodem Hierosoiymam ircdispo- eunt, reetitutis hiuc inde cjipiivis, et sibi mutuo
suit : erat autcm divfs adiiiodum, ex illa urte pes- satistacientc?, in plenam graiiuni,interveniente pa-
siiiiaquKm diu exercuerat, lactus locupletiur, et cis odculo, redieruut.
multos h.ibens in suo obsrquio, quos ex parte pla- '-'

(APUT XXV.
rima 8erum irahens, euin sequi decrevit. Undeor- Balduinus ad majorem re.rertilur exercilum. Tancre-
dinata ex utriusqiie comitatu quingentorum viro- dus uiiiveisaiii irii)'Uunal it ohtiutt Ciiicinw. Fini'
rum urbi sulticienle custodia, iteruin procedere et timi tirineiyes, ut/iulis tiiumribus, ei se tonciliare
febliuant.
tentare fortunamdisposuerunt.
Iiide cum omni suorum comiiatu dominus Bal-
CAPUT XXIV.
duinurt ad majorem exeroitum, qui jam Mare>iam,
Balduinus, Tarso cupia, Mnmi^tram venit. Pugnant
invirem ipse et Taitcredus; sed mox recoitci- ut praediximus, pervenerat, sociis id e.îgeniibus,
Itunlur. reverus esl. Audierat enim quanlo quamque pe-
Proliciscentibus ergo illis, et viam rPL'iam non nculuso casu doniinus duxante Antiochiara PiRidiaa
deserentibus, contigit pervenire Mamistraiii, quam laburaveral : unde de ejus plunmuin saiute sollici-
paulo ante, ut preediximus, dominus Tancredus tus, prajsons de ejus statu plenius volcbat educeri.
violenler occupaverat, et in manu furti detinebat Taucredus vero, assumptosibi populo residuo, qui
occupaiam quo pervenientes, arbitrati quod in
:
ex eo viribus adauctia, uni-
in classe advenerat, et
urbein minime reciperentur, exira in pomoeriis ho versain percurrens Ciliciam, hosliura praesidia,
spitati sunt. Tanciedus vero audiens quod Baldui- quotquot expugnat, incendit, hostibu»
ibi reperit,
nu8 juxta urbem sua castra locasset, iralus admo- qui iueisrepeni sunt gladio peremplis perveniens- ;
dum,memor injuriarum quas ab eodem imnieritus que ad locura,cui nomen Alexandriamiiior,violea-

periulerai, infremuit spiritu ; ellra succensus, suos ter expognatum nihilominus occupavit, universantt
ad arma convocal, paralus de omnibus qufe ille io- regionem suae subjiciens potestati. Audientes vero
lulerat, vicem rependere condigna'ii, Pra;missis qui in montibus hab.tabant, tam Armeniorum
itaque nonnulis sagilariis, qui eurum equus per quam Tiircoruin satrapa;, quod praedictus Tancre-
pascua dispersos sauciarent, aiil sccura deducerent dus iii manu robusta et exercitu copioso universam
comirehensos, ipse subito cum quingentis loricatis sibi subjugaret provinoiam, limenlos ne forte ad
equilibus in eorum castra irruens, antequam pos- eos ascendens, eorum quoque captivaret populos,
sent arma corripere, omnes pene eonlriverat Tan- subvprleretmiinicipia,missiscertatimlepationibus,
dem vero illia arma coi ripieiitibus, el ad rcsisSeii- ejiis sibi saiagunt conciliare gratiam, et amicitiam
unde ut propositum facilius valerent

dum paratis, fii confliotua asperior, parle utraque fwderare :
Pathol. CCL 10
m QUILLELMI TYttENSlS ARCHlliP. 300
effeclui mancipare, inissisdonisinKentihus inauro, A l'''6''*'l''*-6 decliQantes. Erat itaque vir in cunctis
argento, equis, m jlis et holusericis, foeius conira- prospere agens, fuitque Dominus cum eo, et omDia
bebant, tanti principis iram el indignationem multa ejus opera, tanquam servi fidelis dirigebat.
IN( IPIT LIBEa QUARTUS.
CAPUTPRIMUM. sidia tradenlibus, infra

paucos dies usque ad Eu-
Balduinus riuni.i frater wi majorem rever.tus e.rerci- phratem fluvium magnum, universam obtinuit re-
tum, in^tiiiciu 1'anrrntii iterum axsumitn tnililta, gionem. Faclumqne est nomen ejiis ho^^tibus cir-
in ptiriem sefitintnonîtfm desrem/it, et usquead cumpositis munila etiam sponte
ita formidab'Ie, ut
Euphratem universatn occupal regionem. desprentes praesidia, fugam inirent nemine perse-
Dum igitur Tancredus ila in Cilicia viriliter cun- quente. Fidelibus auiem qui enim receperant, titnta
ctasibi sub|iceret. el msjor exerciius apud Mare- B de ejus pra:sentia accessit virlus, et ex virlute
siam jam pervenisset, prsBdictus Balduinus viso fiducia, ut, sicul legitur in propheta : Unm fugiirel
fratre, cdjus gratia ad exercitum reiierat, ejusque derem, el duo decem miUia ( Deul. xxxii, 30 J.
Nec
cognita convalcscentia, rursum seslual i-tTancre- ;
solum vulgus ila mente ei adhaerebal, sed qui in
di succensus stimulis et virtuiis ejus quae publice partibus Chrisliani pnncipes, cum eodera
illis eriint
praedicabatur aemulus, socios colligit; et rursum foederati, ad propoîlum cooperautes, secominuni-

pgredi el chsus expcriri recenies proponit. Audien- catis viribus et impensis devote obsequiis ezbibe-
tes veroqui ab eo super hoc sollicitabautur, quanta bant.
adversus dominum Tdncredum apud Tarsum Cili- CAPUT n.
cis, de majore conlisus comiiatu, intumuisset ma- Fama ejus longe lateque diffundilur ; a civibu^ Edes-
litia, cum eo proiicisoi verebaotur ; abominabilis sanis vocalur. Transito Euiilirate, illu- accelerat,
enim factus erat omnibus, illa ejus culpa id
per.e insidias in iiinere perp^ssus ; ocrurril ei po/julus
exigente. Et nisi domini ducis obstitisset reveren- Edeisunus, el mulla lcelilia in urbem introducit.
tia, Boamuodus et sui impunitam oon reliquisseiit, Post haec, diebus aliquot evolutis, egreiiens
quam Tancredo intulerai injuriara. Unde factum fama, magnilici viri nomen et opera longe lateque
est, ul paucos inveniret illius vige consortes. Super per adjacentes divulgabatprovincias strenuitatem,
q ;
quo a fraire, servo Dei. correpius graviter, reatum Qdem et constantiam unimi praedic^ns commenda-
oumomni humilitate recognoscens, el condignam bilein. Exiil ergo sermo iste ad cives Edessanos, et
nobili viro, pro commi>so satisfactionem promiltens; universara eorum, rumore crebrescentc, irople?it
et quoniam praeler morem, et alterius mafiis sugge- urbem quod talis tantusque princeps de exercitu
;
stione, quamde proprio motu deliquerat,indulien- Christianorum adveaerat, qui jugum servitulis
tiara conseculus est, et omnium sibi reconciliavit eorum penitus porset dissolvere, el eos restituere
grstiam. Eratenim viralias per omnia commenda- liberlati, Unde lam qui civitati praeerant quam ma-
bilis, necauditus fuit amplius sermo hiijusmodi de jores natu, penes quos universa civitatis illius re-
illo. Porro huic eidem familiaris eratquidam nobi- sidebat auctontas, iiiissa legalione, litteris et viva
lisArmenius, Puncraiius nomine, quom a carcere voce,eumad se satagunt evocari. Est
sutem Edessa
doraini imperatoris elapsum, apud Niceam sibi nobilis Mesopotamiae melropolis, quae alio nomine
fecerat familiarem, vieeque consortem semper ha- Rhagesappellatur. Hasc est civita», ad quain Tobias
buerat erat aulem idem vir in armis strenuus, sed
;
senior, juniorem Tobiam filium suum misit, ut a
perversae subdolus nimis. Hic dominum
fidei et Gabelo consanguineo suo decera talenta argenti
Balduinum horis pene singulis sollicitabal inslan, reposceret, quae ei, duin adhuc esset inlantulus,
'^ commodaverat. Hujus cives statim posl Domini
lius, ul assumpta militia, secum proOcisceretur in
regionera, quam cum paucis posaet occupare faci- passioaera per Thaddaum apostolum, saluiarem
lius. Tandem vero associatissibi ducentis equitibus Chrisli susceperunt doctrinam digni inventi per :
et popnlo non raodico, duce praedicto Pancraiio, in omnia, et tanti prasdicatione apostoli, et epislola
partera seplentrionalem proficiscens, ingressus est Silvatoris, quam ad Abgarum, regera eorura ruscri-
regionem opulentissimain. Erant autem prffidictae beos misit, sicut in primo ecch-siasticae historiae,
regionis habitatores Chrisliana? lirofessioiiis, et veri quain Eusebius Caesariensis scripsii, reperitur. In
Dei cultores, exceptis paucis, qui in pr.esidiis mo- qiia, sicut ab inilio et a teraporibus apostolorum
rabantur (idfclem populum, et qulbus inhibitura susceperanl, lidi sinceritale perseverantes, infide-
erat militare, pro arbilrio Iractanles. Ingressus Ilum juguiii eatenus paliebantur, quod eis tributa
igilur re),'ioneiTi, Chrislianislocorum culturibus, in- et veciigalia annuatim cogebantur exsolvere ; vi-
fldelium abhorrentibusprincipalum, eleideraprae- neas quoque et agros, el quselibet prsdia exieriui
301 HIST. RERUM TRANSMARIN. LIB. IV. 3U-2
posita. pene pontinuiaexactinnibuscomp^llpbantur A clorum (enorequae priu? proposuerat,resilere. Cutn

re^limere. Infrn tampn urlirm nemo nisi fideiis ha- tn m ail hoe eum evncasset, ul universorum bono-
bitrtre praesumebal. Haec enini snla inler oinnes rum. vpctigaliuiii et inbuiorum, quae rivitis habe-
illius regionis urlies, in sua manens inj;PDiiitate bat,pura in vita sua decrevissei ex aequo fore par-
illibata ab infirlelilnis.qui oircumpnîlns jampnfiem ticipem, ei post eius oliitum cuncia integro pos-
OCCupavePMni provincins, nec subjii'-'ata fiierat, nec sps-unim, mutalo proposito, coppil offerre Quod :
allerius professionis (iMempi;im pertulerat habitiiio- 1,1 urbi ei ciurbus suis vellel ivntia Turcorum impor-
rem ; sed exterius in urbibus Cnitimis et prssidiis tunitalei minislare subsidium, et arcere violenliam,
confinibus habilantes, tanlas praedictis civibus in- i/isejuxta boni viri arbitrnan, honeslam antiuutim
ferebant molestias, ut egredi urbem non liceret, laboris recompensationem destgnarel. Quod dominus
nec sua e.xterius procurare necotia. Huic autem Balduinus omnino respuens, ut lanquam greganus
urbi pra-erat qunlam nalione Grscus, multo confe- aliqiiis apud eum stipendia mereiet, ad reditum se
ctus senio, utriusqne sexus liberis carens, qui ab parabat ; cum ecce cives, eo cogiiito, ad eumdem
eo tempore, quo universa piovineia Gonslanlinopo- ducem properant, monentes ct instaotes allentius,
lilano subjecta eral iniperio, missus ad eamdem ur- quatenus taQtum principera tamque eorura liberiati
bem, prseses fuerat ; ei Turcis supervenientibus o necessarium, nullatenus abire patialur ; sed juxla
antequam prssidatus sui tempus esset evohitum, priorera tenorem partorura eum sibiobliget, ut de
de necessitate moram facere compulsus^juris.lictio- caetero lam ipsp quam unlversa civitas oplata quiele
nem continuaverat siiam nec ipso ad propria ; pertruatur. Videns autem du.x unaniiiiem plebis el
redire valente, nec populo ab adminislratione eum niajorum insiantiam, et fervorem dileclionis quam
cedere compellente. Erat tanen praelelus inulilis, erga eum eoiiceperaiit, reniti, et eorum obviare
a subdilis non valeiis pr"pulsarp molestias, aut p.istulatiunibus periculosum ducens, invilus licet,
qiji>tem aliqu.im prof iuaie Convenientesergo cives el suspp> tum ejiis hal.ens inlroitum, tamen assen-
»d invicem, cum ejus tamrn conscientia ei hona sum praeslilii ; et suli quodam colore, cumulatae
voluntale. Ips;ains, utpraefllximus, ut suisretiipdiiim recompensationis, eo in lilium adopt-ito, prssenli-

aliquod arihiberetniolestiis.ad doniinum Balduinum bus civibus, quamiiii vivcret, oiiiniuin bonoruiii ex
dirigunl. Qui pnpuliel majorum intellecta postula- a-quo, solemniter contulit parlicipium ; et post ejua
tione, habito cum suis consilio, acquievit ; et ad obiium, ex integro succcssionem.Gavisuseat auiem
iter se accingens, cum octoginta tantum equilibus populus, libertalis suae oiiinimodaiii ineospemha-
Euphratem transiit, reliiiuos de comitatu suo per bemes. Ab ea igiuir die, de di)miiii Balduini prole-
arces et municipia, quae sibi coniulerat dominus, ctione praesuLnentes, injurias quas a riuce perpessi
citraEuphratem ad custndiam rierelinquens. Porro ^ fuerant, solito liberius revucantes, ad animum.
Turci qui trans Euphraiem haliitabanl, praecognito proposiium habebant ultuui iri si quando locua
ejus adventu, ei paraverant insidias erat autem in ;
daretur el tempus opportiinum quod postmodum :
ilinere oppidum, cui raeerat quiriam Armenius, rei subsequens exilua evidenlissime declaravit.
in quod, ut praBtenla? silvi declinare posset insidias, CAPUT IV.

domino
se contulil, a loci benigne tt hospilaliter Bognlu civium ubsidet. Cives adversus
SamoMilum
EUsceptus. Cum aulem perriuoa quievisset dies,
ibi iiucim .\uuin. viruin tnutilem, conspiranl, recolen-
non ausus procedere, Turci qui per liiduum illio les iiuaiitas eis intuleral uijurias.
latuerant in insidiis, moram fastidientes longiorem, Erat auiem juxta eos antiquissiii:a civitas et mu-
ante praediclum oppidum erectis vexillis, cum tur- nita supra mo.ium, Saraosaium nomine, cui prrt-erat
mis validiorilius suLiito astilerunl, prsdam quara in vir inddelis, natiniie Turcus, Balduo nomioe, in ar-
pascuia adjacentibus repererunt, violenter ali.lumis slrenuus, sed subdi.lus et nequam. Hic pra;-
cenies. Nostri auiom quoniam impares et numc-o diPtos cues niultis aificiebai molesiiis, tributa et
erant et viribus, ad eos egre.li non prffisumei.tes, af;iorum \ectig»lia, et ans;arias mubiplices eis in-
inlra oppirium se cobibebant. geniinans; et pro his oraiiibus eorum liberos habe-
Tandem die tertia
abeuntibus illis, et reversis ari propria, Biilduinus Q bat obsiries, quilius nullam impenriens huinaiiita-
inceptum iter perageos, Edessam pervenil, ubi a tem, iii luto et latere sibi servire compellebat. Pro
prasriicio civiiatis duce occurrente ei univerto clero quibus molestiis cives universi ad domini Balduini
et populo, cum tubis et tympanis, cum hymnis provoluli genua, orant nnanimiter, et cum lacrymis
quiiqueetcaniicisspiritualibus.etmultopraeventus imploraie satagunl qualenus ub illius vexaiione
honore, et omniuiii gratia susceptus est. eos protegere dignetur: et ita elflcere, ui liberoa
CAPUT III.
suos, qui ad eo delinebantur inviti, possent reci-
Bux riritalif pxniiens. ejus successibus in-
facti
pere. Iile autem eorum hanc primam postulationem
videt : pacta rescindere nitilur, sed tandem vi- volens exauiiire benignius, et per hoc sibi populi
ctus a populo, eum fraudulenler adopiat in filium.
gratiam ampliorem promereri, convocato populo et
At vero dux qui eum citari fec.^rat, apuri se ta- armis cominunilo, ad locum pradictum in manu
citusconsiderans honorem et gratiain, qua:n adve- robusla pervenit, ubi cuin perdies ahquot frequen-
nicnti populus exhibueral, invidsre coepit, et a patibus congressionibus et raulta instaulia urbem im-
ao3 GUILLELMI TYRENSIS AnCHTEP. 304
pugnafsel, Turcis qui inluserant sirenue resisten- A. Baliuc vero, qui>m Samosateaas prêsse civitali
tibiis et lie loni prffisumentibus riiunitionp, vi.lens dixeramus, videns ()uod Balduinus de itie in iliem
quod non proficerel, reliclis niilitibus septuaainta, prificiens, universam sibi regionem,
sub|ugabit
in loco vicino el munito aliqnantulum, qui Samo- prfeilictam civitatem suti pretio decem millium au-
SHlenissine iniermisisione requiem negarent, ei con- reorum venalem obtutil. Dominus vero Balduinus
tinuas molirenlur insidins, ipse Edessara reversus post muitam deiiberationem, videns loei muninien
esl. Videntes autem civesijuod esset dominusBal- et quod non facile viribus poteral superari, dala
duinus vir strenuus et in cunctis prospere agens, inliiiita pecunia, urbem et civiuni obsides cum
et indii^num reputantes quod qui dignus erat tan- multa gloria suscepit. llic primum lantam civium
quam liberator urbis et quietis fundator, universa Edessanorum in se conciliavit gratiam, ut jara non
posailere et pro arbitrio cuncta disponere, parem soiura domioum, sed et palrein eum haberent, pa-
haberet in civilate virum inutilem : accito Constan- rati pro ejus incolumitale et gloria usque ad mor-
tino nobiii ei potente viro, qui in montibus vicinis tem decertare.
munitissima babebat praesidia, de communi propo- CAPUT VI.
nunlconsilio, ut, duceeorum interempto, dominum Sororgiam civitatem obsidel. Obsessam violenter
fialduinum sibi ducera constituant et principem orcupat, gratiam apud populum suum demerent
p ir.ftnildtn.
Bingularem. Cives enim, ejus meritis exigentibus,
Erat in eadem provincia civitas, Sororgia no-
oderant illum multis enim calumniis eos dicebatur
;
mine, infuielibus eodem modoreferia babitatoribus,

alDigere, aurum el argentum el quoelibet pretiosa
Edessanis in vicino constituta, cui praeerat quidam
ab eis violenter exlorquens ; cui si quis tentabat
Turcorum satrapa, Balac nomine. Ilic etiam proe-
resistere, eidem statim, dala pecunia, Turcorum
piciis civibus, multas inferebat injurias et conti-
Buscitabat inimicitias et odium, ita ut non solum
nuis veiabat molestiis pro quo etiam domino
:
vinetis et hortis el satis sueccndendis, gregibus
Balduino supplicantes Edessani, facile obtinent, ut
quoque et armentis abducendis tiraerent ; verum et
congregato exercitu, urbem prcedictam obsideret.
de vita periclilarentur saepius.
Unde factum esl, ut statuta die illic proficiscens,
CAPUT V.
desiderium populi mHnciparet effectui, civitatem
Edessani ducem prxdiclum inlerfiriunl ; Balduinum obsidens. Localis autem in ^-yrum caslris el ma-
iibi prxftciunt in doniinum ; ipse vpro Samosdtutn
chinis congruaprovisione dispositis, urbera animo-
prxdictam a Balduc, qui ei prceerat, multo emil
pretio. sius coepit impugnare. Videntes autem cives viri
constantiam, et de viribus diffidentes, nimia, con-

Convenientes igiturad invicem, horum malorum
„
memores .. j j „. j j- j -j r cussi formidine, missa aa cum legatione,
•
et videntes quod major ad diu desidera- L & pacem

f >
impetranl ea coiiditione, ut urbe resignala, vita eis

tam libertatem obtinendam, per hospitem susce-
el incolumitas conservelur. Suscepta auiera civi-
ptum pateret via, ex condicto ad arma convolant;
tate, el ejus praesidio relictis de suo comitatu ad
et turrim in qua domicilium habebat, nuiltaimpu-
ejus custodiam sufficientibus, praefectoque uno ex
gnant instantia, proterva animositate diruere sata-
illis, qui pjus ibi.lem procuraret negotia, civibus
gentes. Videns autem plebis fervorem, et pro meri-
quoqueanouatira prPBStanduimposito tributo,E.Jes-
tisadversus se indifrnalionem conceptani, accito
domino Balduino, pro vita sollicitus, rogat, ut sam cum ingenli gloria reversus est. Faclumque
est, ut per hujus urbis impugnationem, liber ab
effusis Ihesauris pro ejus palute ad populuni inter-
Anliochia usque Eilessam trausire volenlibus. pa-
cod.il. llle auteiit, cum bona fide civium ah eo vellet
teret commeatus. In medio enim iiinere, inler prse-
propulsare injnrias et ab illo proposilo cobibere,
dictam urbem et Euphratem constituta, traiisire
videns qiiod non proficeret, sed mag'8 el inagis irri -
voleoiiuus, praesiabat prius irapedimentuin. Hi»
taretur populus, rcversus ad ducem, moiiet ethor-
ergo dctis de domino Balduino, ad ea quae restant
talur atlcntius, qualenus quopunque iiio lo vitse
de majore exercitu dicenda, redeamus.
consulat et saluli. aulem desperali more, qux-
Ille
rens remedium ubi nnn erul, per fenestram lune J)

CAPUT VII.
deniisso, seipsuin etiani depoiiebat, ubi antequam Direcli quidam a majnre exercilu, urbem '(rtesinm
vinlenler orcupanl. Quo lumore excili Anliachetii,
ad terram pervenirei, mille sagiitis confossus inle-
illiic cum mulia properunl inihlit ; noi^tris insi-
riit. (juem defunctum ct exanimem per plateara duis iir.TSslruunt ; urbem impugnant ; nihil pro-
traheutes, aiiiputalo capite, vix arlversus eum con- ftcwnles redeuiit, ponle lamen fjrius comwunito,
CPptMni iniiignationem ex|ileverunl. Die vero altera Inlerea dum circa parles Elessanas trans Eu-
doiiiinum Baiduinum invitum et renitenlem, sibi phratem dominus ita desudal B.ilduinus, major
prffiteceriint in doniinum, exhihitis corporaliter de exercilus, ut praemissura est, per abriifita niontium
conservanda lilelitate juranienlis ; et introducenies et vallium devexa, Maresiam usque perviîierat.
eum sulemniter, et cum omni gluria in prassi liuin Erat aiitem prsedicta civitas Cliristianos habens ha-
civitati?, universos tbeâuros el infinitas, quas ille bitatores, paucis exceptis qui in prsesidio civitatis
a multis relio teinporibus congregaverat, ei iradunt morabantur, caeteros pro libero deiractaiites arbi-
divitiag universa in tranquitlo constiluta civitate. trio. Hi vero audito nostrorum, adventu, perterriti,
;
305 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. IV. 306
clamaufugerant.urbpmsolis fidelibus ri>linquentes; A. ''a subito sibi vindicarent, apponunt eamohBiJione

ad qiiam postquam Deo di-volus pervi-nit exercitus, vallare. Cumque per diem iniegrum urhem expu-
ante urbis moeiiia, in pascuia viretiiibus casirame- gna!^?eDt, el illis qui intus erant resistentiUus viri-
tati sunt, vlolentiam inferri civibus uiiinim jirohi- non prolicreiil ;au'lientes etiam quod majnr
liter,
bentes. Unde tactum est ut rerum venalium illic, appropinquaret exerritug, cujus perioiilosuiii erat
cum onini tranquillitaie, minislrala sil ahundrtntia. nimis adventum ex-^peclare, saniore ducli consilio,
Conipertuin autem habentes, ex indigenarum rela- Antiuchiam reversi sunt; ponte tamen, (|ui medius
tione ndftli, quod in proximo alia qu^dam esset erat, militibus communito. Coiiies igilur cum hi»
civitas, bonis redundans omnibus, etcaeteris multo qui secum erant, urbem quam ei contulerat Dumi-
fertilior, quaea Turci.s detinebatur, numine Artasia; nus, usnue ad ailventum majoris exercilus solli-
illuccuraomniceleritatedecommuniconsiliocomes citus coDservabat. Sed interiin egregife indolio ado-
Flaudrensiuiii Bobertus, assumptis sibi quibusdam lescens praedilus, Goscelo domini Cononis comitis
nobilibus, Roberto videlicet de Roseto et Goscelone de Monteacuto filius, valida correpius aeiiritudine,
fiiio Uononis, comltis de Monteacuio, cum mille lo- vita decessit: ibidemcum hooestis exsequiis tradi-
ricalis prolicisciiurqao perveniens, prolinus eara
;
tus sepullurae.
obsidione valiat. Turci autem de loci munimine CAPUT VIII.
praesuinentes, urbe relicta, in prajsidium secontu- Major exerrilus Arlesiam pervenil : inde, prstmissis
lerunt. At veroArmeniiset alii fidelesejusdera urbis quibusdum, qui prxtenlareni vias, ud ponlern acce-
babitatores, eomperientes quod hi qui in tanto ar- dunt, et invilis kosMus fluvium Iraaseunt.
morum lulgoreadvenerant.deexercituessenl, quem Vix circa auroram, Turci qui ab Antiochia vene-
diu, eleummullo exspectaverunt desiderio, in spem rant, discesserant ab Arlasia, cum ecce nuntialnr,
liberiatis erecti, arma corripiunt et in Turcos, : majorem exercitum ejuadem civitatis fines ingres-
qui eoa violenta doininalione per multa oppresse- sum, noo longe ab urbe castra locasse. Durnque pro
rant tempora, gladios couvertunt. Factumque est, fralribus qui apud Artasiam obsidionem pati dioe-
ut subito perimentes universos, eorum capita exte- baniur, debitam gerunt sollicitudinera, de com-
rius projicerent ; ct portis apertis fideles qui ex- muai consilio mille et quingeniosin Bubsidium eo-
terius erant, intra urbem devotissime invitarent rum loricatos dirigunt, praecipienies ut ei ad ur-
ad bospitium ; et plenis hospitalitatis legibus, eia bem, obsidione solula, liberum possent accsssum
etequiseorum neoessaria rainistrarent. tst autem babere, relictis custodibus, qui ad urbis defensio-
haeo civitas, quae alio nomine Culquis appellatur, nem dominus comes Flandrensi»
sufficere possent,
quse siout praedicta Maresia una de suirmganeis et alii nobiles, quicum
eo ibidem erant, ad exerci-
urbibus, quE ad thronum Antiochenum subjectio- C tum redeant. Redierat etiam dominus Tancredus,
nis babent respectum. Distat autem ab Antiochena eamdem mandati formara suacipiens, a Cilicia, ub
milliaribus quindecim. Ilaec ergofama longe iateque regionera universam suae mancipaverat ditioni. Re-
per regionem difTusa, cives Anliochenos excivit, ut versi erant et alii nihilominus, qui circumquaque
arma corriperent ; et ia perniciem illorum qui ad dispersi, variis rapti fiieraat studiis excepto do- ;
Artasiam convenerant et ejus cives occidendo ur- mino Balduino ducis fratre, qui circa partes Rdes-
bemoci:upaverant,acoingerentur. Electi ergo dehis sanas, de diein diem, praevia Domini misericordia,
qui apud Anliocbiamad tutelamejusdera urbiscon- magis ac magis proficiebat. Sic igitur reintegrato
venerat, quasi ad deceraomni ad millia, sub illuc exercitu, et partibus recollectis, quasi lege praeci-
festinaiione couieiidunt. Ad quem cura approxima- piunt edictali, utde caetero, nerao, nisi.jussus, prae-
rent locum, praemissis armaiurae levis equitibus sumat ab exenwtu separari. Solutis igtur castris
triginta, qui equos habebant veloci^simos, reliqui versus Antiochiam acies dirigunt, viarum cumpen-
in luco ooculto ad insidias derelicti ramanserunt. dia secuti. Et quia fluvius in via medius erat, et
Hi ergo qui praeiuissi sunt, quasi excursores, ut super nuviura pontera audierant esse munitisBi-
noslros ad insectandum incautius invitarent, ante mum, timentes ne exeroitus aliquod ibi sustineret
urbem Artasiam coeperunt libere nimis, quasiprfe- n irapediiiientum,domiDum RobertumNorraannoruin
das abacturi, discurrere Nostri autern qui in urbe ducem cum suo comitalu ju^seruiit priEcedere et
erant, eorum lerre non valentes superbiaui el libe- praslentare itiuera, nualfnus si i|uid drQculialis
ros nimia excursus, certatim ad arina convolant occurrerel id subsequentibus [•giuuibus faceret no-
et eo8 insectaotes iucaute aliquantuliim,
super eas tum, el principes super eo redderet iloctiures. Prae-
quas sludiose locaverant insilias, descenderunt : cedebant autem ejus exiTCitum qiiasi legionum
qui de latebris egredienies, nostros ab urbe iabo- primicerii, vexilla bajulanles, viri nobiles et inclv-
rabant excludere, iie ad eam conlugientes, contra ti,et in usu annorum comraendabiles, duininus
irruentes majores copiaspossent invenire retugium. Eurardus dn Pusato, Ru[;eru3 de Barnavilla. Sepa-
Nostri tamen, auclore Domino, eos a se virililer ratus igitur ab exercitu dominus comes cura suis
repellentes, sani et incolumes, cum omni suocomi- coburiibus, et majores priwopdcns copius, ail pric-
tatu inlra pra>dictam urbem se receperunt. Viden- dictum pontein perveni'. Erat ault-m pons lapileus,
tes autem quod noa erat opus tacile ut oivitutem in utraque frunie turres haLcns muuitissimas ex
;

opere snlirlo, sicut pt totiis pons erat rompnsiliis :
A '"ex Juia cum filiis ante Nibuchndonnsnr Bahylo-
in qiiibiis cftnlnm viri fnrtes et in armis strenui, ninruni regem dediictus est, ubi in patris praesen-
arciis u-ium hihentps ramiliarp.m et suijiltaMdi pe- tia filios p|iis occidi iiraerepii, et ipsum conspc|uen-
riiinMi, »i\ paniin cu.-stnHiHin prant di'piit^li, et ut tPr ociilis [irivari. Hanp, post niorlpra Alexandri
trnn-îre vnlpiilps a vnilis et fl i ninis acp.p^sii vin- Manednnis, .Anliochus, qui po«t cura rpgni pjus
lenli*r arcerenl. A^venerant pnplerea ah Aniinrliiii p.rlem nbtinuil, lurribiis et inuro validissimo cir-
eqnitfts septinjreiiti, qui in ulteriore pJumI mii fliimi- cuuidaiani, el iii statuin Piparatain melinreni, de
nis ripa cnnstituti, vaHa praaoci-upavpr^nt, traiia- noiriinii sno vncari praecepit Anlinchiini, regni sui
itum nostris omnino pro viriluis inhibitiiri. l-liivius caiiut cnnstiluens, et in ea sibi pt snccpssnribus
autem, qui pons superposilus pst pr;ediciUB, ijron- ejus, in perpetuum, domioilium ordinans familiare.
tes appellatur, verho vulgari Fer dictus, qui ab eo In hac apostolorum princeps, cathedram oblinuit
loco secus Antiochiam defluens, inde ad inare de- saferdotalem, et puntinoali primiis functus est di-
srendil. De hoc qiiidam somniai-e solent, qiiod sit gnitate ; viro venerabili Theophilo, qiii erat in ea-
Farfar Damasci fluviiis sed eompertum haliemus,
; dem
pntemissimus, in propriodomate basi- civitate
quod errore trabiiniiir, qni hoc asserunt. Farfar licam dedicanle. Cui Lucas, ex eadem urbe tra-
eoiin et Alhana a Libaiio trahentes orginem, per „ bens origineiii.tam Evangelium suum, quam Actus
asruiiiDamascenum secus ipsam urbem defluentes, scribit apostolorum qui etiam beato Petro septi- ;
in Orientem properant, ulii in arenosa solitudine mus in ordine pontificum, in cadem Ecclesia suc-
deficert; dicunlur; Orontes vero secus Heliopoliin, cessit. la hac etiam priinus fidelium habitus est
qusealio noraiiiRappellalur Malbec, primuni hahens conventus, in quo et Christianorum noinen dedica-
exordium, perCaesaream et prEedictam Antiochiam tum est. Prius enim, qui Christi sequebantur do-
in niare descendit M>dilerranpum. Perveniens ii;i- clnnain, Nazaraeni dicehantur po^tmodum vero ;
tur ad pnnteiii Normannorum comes, cura suis a Christodi'ducto nomine, auctoritate illius synodi.
experiitionibus transire prohiliitus est, tum ab his Christiani dicti sunt fideles iiniversi. Undeet, quia
qui in turrihus erant siiper ponteiii, tum ab bis gratis pt sini' diriicultate pra;dicaiitem suscppii Apo-
etiam qni flniiiinis ulteriorpm occupaverant ripam : stolum, ad Clnisii fidpin unaniraiier conversa et ;
factus est iiai]ne ihldem conflictus asperrimus.ilura nomen, qiiod sicut ungiienlum elfusum, longe la-
et nostri violenter fluvium transire nitiinlur;et teque redolei ;
prima invenil et douuit, nomBn ei
hnstes transire volenlibus omnino contradicere et desi^natum Theopolis e-.t appellata
est nuvura, el
a vadis arcere, sagittarum iniiiiissa grandine mo- Ut quaeprius hominis npquain et impii noinen per-
liunlur. Dumqiie iii hoc utrinqui; desuilarent atro- lulerat, ejns qui eam ad Udem vocaverat, duraici-
cius, ecce iiiajur adventabat exercitus. Cogniloque C lium el civitas deinceps appellaretur, super hoc
quod circa pnnlera coinesetqui cum po praecesse- cnnilignam recipieus a Domino retnbutiouem, ut
rant, bello detinebantur occupati, iter acceleranl, qufe prioris erroris magistra, multis sub se positis
ut laborantibus sociis opem lerant, et excliisis ho- regionibusimperaverat, postmodum in via Dimini,
Stibus Iransilum sibi prasparent expeditura. Post- et honesla morum disciplina, easdein haberetnihi-
quam ergo universfe advenerunl legiones, voce lominus sufTraganeas. Vigiiiti enim proviucias in
praecoDia el liluis commoniti, arma corripiunt, et sua .jurisdiclione ejusdem, Deo araabilis, civitatis
toiis vinbus insistentes, pontem, hostibus in fugam dicitur habere palriarcha, quaruin quatuordecim,
versis, violenter occupant. Alii vero qui spcus pon- singulos habeut metropolitas, cuin suis sulfraga-
tem propter locorum aiigustiam pugnare nun pote- neis sex vero reliquip, sub duuhus primatibus,qui
;
ranl, nt inlerim otiosi non tnrpescpreni, vado re- vulgari appellatione dicuntur Catholici quurum ;
perto fluvluin exsiiperantes, rioam ulteriurera, ex- alter est Aniensis, alter veru Hiriiinpulilanus, qui
clusis bosiibus, liberam possident. Translato igitur est Baldajensis,' cuin eorum sufTraffaiieis dispo-
universo exercitu cuin ciirrlbus et vehiculis et ini- nuntur. Quae oranes uno nomine, Oriens videlicet,
pedimenlorum universu genere, citra fl.jvium, sex nuncupantur, sicut ex synodo Constantinopolilana
aul quinque ab urbe dislantes inilliaribus, in locis n colligitur, qiiaj sic habel Oiienlis autem epiicopi, :
pascuis et late virentibus caslrametati sunt. Die sotius Urieiuis curam yerant, serva'o honore prima-
vero sequenti iterum procedenies, inter montes et ius Ecclesix Anliochenx, qui in regulis Nicense sy-
fluvium, viam secuti regiam, ante urbem infra nodi conlinelur.
rnilliare unum caslra locaverunt. CAPUT X.
CAPUT IX. In quo provincia sita e>i; descripiio quoque situs
Descriplio urbisAniiochenv et ejiis dignitatis. ejus.
Est autem Antiochia civiias gloriosa et nobilis, Sila est autem in provincia, ciii nomen Syriace-
tertium, vel potiussecundum (nam de hoc maxima les, quaa Majnris Syriae pars esse dignnscitur, com-
quffistiu esl) post urbem Homain dlgnitatis gradum mo lissimam el aincenam habens posilionem. Pro-
Borlita :omnium provinoiaruiii quas Iraulus conti- tPiiditur vallibup, agrum habens opliinuiii el gle-
net Orientalis, prinoeps et moderairix. Haec priscis bam uberem, rivis el funlibus toia pene irrigua,
temporibus dicta est Reblata, ad quamSedeohias amoenitate singularis, inter medium montium ab
309 HIST. HERUM TllANSMARIN. — LIB. IV. 310
oriente in partes declivis occiduas ; longitudinem A. serit ita : Cum igitur Julianui apud Pythonem Da-
habens qu8si ad milliaria quadraginla ;
latitudi- phnfum respnnsa peteret, de Partliici belli victoria ;
nem vero, pro diversitate locorura, sex vel qualuor. el ille de viciniiale corporis Bahylse niariyris eum
Iii superiore sui parle lacum ex adjacentibus col- accusaret, jussit ejus corpus aulerri. Id ipsum etiam
lectum fontibus habens, piscosum maxime, a flu- evidentius aliquantulum in decimo ecclesiasticae
vio qui vallem percurrit ad mare secus iirbera de- Historiae dicilur, hoc modo : Dedit et aliud Julianut
fluens, spatio unius distans milliarii, unde rivus vecordix sux ac leviialis indicium ; 7iam cum Da-
egreditur, qui postmodum in eumdem fluviura in- phnis, in suburbano Antiochise juxla foniem Casta-
feriug circa urbem derivalur. Montes vero, qui lium tilaret .ipottini, et nutta quse quxrebalresponia
eam ex latare vallant uiroque, el sublimes sint
si reciperet ; causasque sitenlii percunctaretur a sacer'
valde, tamen dulces et perspicuas emaaant aquas ;
dotibus dxmonis ; aiunt Babylx marlyris seputcrum
et usque ad suprema culraina, in clivis el lateribus prope assistere, et ideo responsa non reddi. Quia li-
Buis, agriculturae preebenl babilitatera praecipuam. cet fons praedictus dicatur Castalius, nou tamen
QuoruDi qui ab austro est, sicut et fluvius, qui intelligendus est esse ille Castalius, qui alio no-
eamdem urbem mine Pegasaeus, Cabaliinus et Aganippe dicitur
praeterlabitur, Orontes dicitur, ;
teste llieronymo, qui Anliochiam inter Orontem n ille enim in praedicta esse legitur Aonia, juxta ver-
fluvium et Orontem promoniorium dicit consistere bum Solini, quod sic se habet Thebis Heticvn loeus
; :
cujus pars inTerius secus mare in immensaiu se est, Cytheron satlus, amnis Ismenus, jontes Are-
porrigens altitudinem, nomea sibi vindicat spe- thusa et Hypodia, Satniace, Dirce , sed ante atios
ciale, et vulgari appellatione dicilur mons Parlier ; Aganippe el Hippocrene. Quos quoniam litierarum
hunc quidam Pariiassum reputani, Baccbo deilica- primus repertor, equestri orlinntione d^prehendit,
tum et Afjollini quorum opiDioiii sudrageri vide-
; dum rimatur nuxnam insident loca, incensa est ti-
tur tons Uaphnidis, quem quidam Crtstalium repu- centia poeiarum, ut utnimque paritcr disseminarel,
tant, juxtaveierum lenurem fabularum, Muîs sa- el quod iiperio foret atilis equi ungula ; el quod po-
cruiu et gymnasiis celebrein pbilosophorum qui ; tus, i'ispiratione faceret tilteialuram. Qui vero a
ad radicea ejusdem niontis in eo loco qui dicitur septeutrione, verbo vulgari et consueto Moniar.a
Scala Boamundi, juxta urbem praedictaiu habere nigr<i dicitur, mons videtur pinguis et uber fonti-
dicitur exordimn. Sed a vero secus cst haec opiino. bus et rivis irriguus, in silvis et pascuis roultaa
Nam Aonise regionis, quaR pars est Thess liae, Par- Euis hibilatoribus praebens comraodiiates, ubi et
nassum constat esse promoniorium secundum ; priscis teinporibus mulla traduntur fuisse virorum
quod Naso in primo Metamorph. describil ita: religiosorum monasteria: et usque in praesens,
C Deum liinentium luca plura tovel et nutrit venera-
Sepnral Annios Actcris Phocn ab arvis
Terra jernx, dum terra luil ; sed Umpoie in ilto bilia. mfdium autem hujus vallis, fluvius, de
Per
Par.i mtrii. subttarum «jw/ius uquarum.
el lutus quo supra fecimus mentionem, flueuta deducit
Mons ibi venicihm peiii arduus ^.tra duvbus, usque ad mare. lo eum laiiien tiiuntem qui ab au-
Nuinine PamasDUS, supcratque cucumine nubes.
stro est majiis vicinuset proclivior. inter raonlea,
Hio autem juxia Solimum, Cassius appeliaiur, de et Quvium civitas constituta est, ita ut a sublimio-
quoinPol\historissuicHpiluloqUidrai;esimo primo, ribus mootls partibus muri suinentes initijm, per
eic ait: Juxla Setenciam Cassius miws est, Aniiochix devexura montis usque ad tluinen deducli, maxi-
proximus ; cujus t vertice viytlia noctis adtiuc quarta, muin infra se spatium, tam de moniis declivo latere
globus sotis con.-^piiitw, et brevi corpo'ts circumanciu, qutm de plano, quod a radice montis ui^que ad
rudiis caligmem dissiijantibus, ittinc nox, ittiuc dies fluvium protenditur, ambientes. CUuduniur auiem
cernitur. Sed ne te Seleuciae oomen decipiat aBqui» infra muri ambitum, miraa celsiiudinis montes
vocum, noveris duas esse urbes, quarum utraqiie duo ; io quorum alterius vertice, qui videtur
dicilur Seleucia. Prima, quie Isauriaemetropolis est, erainentior, eituin est praesidium munilissimum et
puae ab Ahliochia plus quam dierum quinque distat insuperabile ;

qui duo ab invicem profundissima,
itinere ; et altera qua» Antiochiae proxima ; vix abea D sed angusta sepirantur valie, per quam torrens
miliiaribus distat decera, juxta fauces Orontis flu- demissus a montibus, inîreditur, et urbem per
minis ;
qui locus hodie Portus Siocti Simeonisdi- mediain deQuens, multas civibus prapst^t coramo-
citur. Funs autem supradiclus, Daphnis dicitur, el ditates. Suiil praeterea iu eadem civitaie fontes
Castalius. ubi lanum fuisse dicitur Apollini dedica- nonnuilli, inter quos praeeipuus est, qui in porta
lum, quod gentilis superstitio frequentare cunsue- Orientali est, qu® dicitur Sancti Pauli ; sed el fons
verat, utinde reportaret oracula et super ainbiguis Dnphnidis, urbe tribus aut quatuor dislans
ab
quaeslionibus respons>i. Quem locum JulianusApo- milliaribus, formulis ei aquaEductu artifnMaliter
stata, poBtquam a Christueta pietatisdoctrinadesci- iminissus. in locis pluribus multo arfrumento
vit,dum in parlibus Antiochenis moram jaceret, ad aiuas ministrat boris constitutis. Sunt autem lam
Persas iturus, ui Apollinem super eo lacio consu- qui in moniibus, quam qui in devexo, quam qui
leret, adibat Irequens, secundum quod Theodorilus in planicie ex opere solidissimo muri, densi plu-
in irioeEimo primo capitulo Tripartits historiti as- rimum ei proportionabilem habenies altitudinem.
;
311 GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. 31S
larribus frequenlibus et a^l derensioncm aplissi- A tur implnralum qnod posimodum, sicut rps ipsa
:
mis, seqiii< 8pa'iis circumscpU. In parle «utcm Incuit, fileli inter|iretationo implevpnini. Acxia-
occifletilali inferius, circa pf.rles civilatis nuvis- nuatatnen Iniereade nostrorum advenliimsnlliciius,
simas, ita mcenibus el monti tit vicinus, fluvius ut qiianta potesl diligentia,ex adjacenlibus proviii-
pons qun transitur, portae civitalis et muro conti- cus et finitimis urbibus vires oorrogat et induoit
nuetur. Lnngiturlinem antem civiialis quidam ad et obsidionem de die ia diem praestolans, viclus et
dun, qui'lnm vein ad Iria rppulant milliaria. Distat alimentorum collisit copias, arma congregat 1 ma-
autem a niari inilliarihus 'lccrtm aut duudecira. teriam ad contexendas varii [.'eneris macbinas, ler-
GAPUT xr. rum, chalybein et caslfera qu;e in biijus modi so-
Qu/s ernl dnminn-i in ea, el qn^mriiio nuiitt nnstro- lent usum prest&re necjessarium, ardeatibus stu-
ruinnilveiitii.urbi'miirin-r.i<mmu)niini'it, ex vidnis diis civea bnrtatur inducere ;
qui cerlaiiin pro slatu
nriiibui ; coiiiis in ea cc>//e<ii<. quanla possunt,
publico et urbis lutela solliciti,
Hujus aulem tam egrpgije civitatis dominusprat insistunt diligentia, ut nulla eis desit rerum, quae
quidam Aoxiamus nomine, natione Turcus, qui civihns obse^sit solont minislrare solatium Circum-
de familia fuerat magni et potfintissimi principis euntes itaque regionem, suburbana spoliant fru- ;
snldani Persarum, de i|Ui) superius fecimus men- p meniura, vinum, oleum, et caetera viti»" necessaria,
tionem, BeHetoh videlicel, qui uiiiversas iilap pro- grege- quuque et anuenta inde secura trahentes,
viucias suo violenler Fuhjuâverut imperio tan- urbem necessariis cumulant, coiitra adveuientium
:
dem yi^ro suhaclis popuhs et naiioniiius, vnlens ad importunil.itein hostium multa prnvicienlia el la- ,
propria redire, nepetibus suis ac vernaculis, uni- bore non parvo, se coin'. unientes. Coiiveneranl
versaa quas sild vindicavprai, dislribuil provin- autera de universis regionibus, quos idem exer-
cius, uttanlorum beneliciorum inemores, pcrpeluo cilus pertransierat, multi nobiles et magni viri,
eilii lidelitatis ncxu lenerenturobliiiati. In qiia dis- aiitu facjiem nostroium fiigienles, c)ui ob luci mu-
tributione, Soliuianno ejus nepoti, ut priedixi- niniPii et robur, quod videbatur insu|ierahile sine
mus. Nicea cum a^ljacentibus prDvinciis collocata alicujus vocatione, sula spe ohlinenclae salulis ia
esl, Cuidara vero alieri ejus nppnli, Itucao nomine, eaindem urbem contuleranl. Unde ainpliato nu-
orbem contulit iJamascenam cuni urbibus sufTra- mcrii, dicebantur in civitate essp taiii ex civibus
ganeis el ailjacentibus rpjtionibus, quurum utriquo quam ex congregatis auxiliis, squitum sex vel sep-
Snldanaius et nompn ccmtulit et dignitatem ; Soli- tcrn millia ;
pediuim auiera ad piignam expedlloruin
manTio, quia cum Grrecis lirnitans. imperii Cons- copiae, qiiindecim aul viginii milliuui euinmaradi-
tantinopulitani, perpetua, el sine intermissione pa- cebantur excedere.
tiebatur certamina; Ducac vero, cum .iEi.'.vpiiis, C CAPUT Xil.
quorum praedicto Suldano suspeclum erut incre- Delib ralio noitrorum principum, et accesms expe-
mentum et vires rurnndabilps, jugpm et pene cun- ditionum ad urbem.
tinuum habebal conflictum el guerram pertinacem. Videntes ergo nostri civitatem in vicino consti-
Guidam vero servo ejus, Assunjjur norniiie, i|ui tutam, antequam ad civitatem acceclerent, conveno-
fuit Sanguini pater et aviis Nuradini, larausissi- runt ad invicem, surer inalarili facto deliberatio-
roam contulit civilatem Alapium. Huic quoque, de ncm habituri. Erant enim de principibus nonnulli
quo sermo, est in pra-senti, Acxiano, urbem ea- qui, propter iiislantem hiemem, urbis dilTerre obsi-
dem liberalitate concessil Anlioohenam, cum fini- dionera usque ad veris initiuin persuadere cona-
iius mndiois. Nain usqne Laodic;iam Svriap., calipha bantur, alle;<anles quoi exnvilus per urbes et
.iEgyptius univcrsdS po-sidebat regioncs. Ilic ergo, CtisicUa diuisus erat, non facile anle veris ini-
qiii
aurliens quod tantus Odelium priiicipum advemret lium posset revocari. Uicebatur pratarea, quod im-
exercitus, missis frequentibus nuntiis, el viva peraior Conslnnlinopotitanus eis inftnitas millerel
voce et epiflnlarum omnes principes uni-

olficio, co)iin% in subsidium rl quo-l eliam de pnrlibus Irans- ;
versi sollicitabat Orienlis; maxime autem et cali- aljiinis recens i'erum advi:nirel e.vercitus : qitorum
pham Baldacensem, et eximium et cseleris oiniii- q utrumqueoiiortere exsiieclare,ut muliiflicutis viribm,

bus potentiorem soldanum Persarum. Eratque ei facilius fiossent obiinere proposiium. Inlerim vero
satis farile et in expedito persuadere quod postu- per paites divimm, per loca opulentiora hiemandi
labat ; nam de nostroriim advenlu erant raullo ante gralia dinijendum exercilum, ut vere redeunte, el
prsemonili, do quorum numerositale et virtute in- reparalis virilius, et cquis pabuln rtfotillalis, forlio
superabili Sulimannus, qui ipso rerum esperimento res iterum ad debita possent operu conswqere. Aliis
et fide oculta conspexerat, eos reddiderat fida re- vero lonffa videbalur expcdiertius, ut statiin et su-
latione doctiores. Instat crjio uterque multa precura bito urbs obsidinne vallaretur. ne dalis induciis eam
iostantia, et profusis 0[iem postulant lacryrais cives comniuniie posseat diligenliua ; el vocati ad
;
hic, ut illatam ulcisoi possit injuriam ; ille vero, eorum subsidium, colUgendi majores copias, ferias
ut patriam ab conim possit iinpugnatione tniara hnherent ampliorfs. In hac igilur tanta delibera-
reddere, et eorum a se propulsara violentiam. tione ea pars oblinuit. quae operi prolinus insisten-
Promitlunt igitur illi manus et subsidium pollicen- dum, moram esse periouIoBam, et expeditionie
313 HIST, RERUM TRANSMARIN — LTB. IV. 314
vires non esse ab invicpm separanrlas allegabanl. A castris flnmini Boamundi, usqne n<\ porlam Canis,
Plaotitt igilur tlp communi coii?ilio, ut ad iirbem castra cum suia Nnrmannis, Franois et Britannis
unHniiiiiler accetierent et eitin valiarcnt olisidione : continuaverant sua. Girca portam vero earadem
undo factum est ut, solutis caslris, urbi appropin- dorainus Raimundus comesTolosanus et episcopus
qoantes, menso Octnbri, octava decima die mensis, Podiensis, cum aliis nobilibi;?, qui eorum castra
ante urbem consislerent, castrametati. Et liret seciiti fueranl, cumque omtii Guascunum, Provia-
nostrorum qui gladinra polerant educere, ad Ire- cialium et Burgunilionura inlinita rr.ultitudine, ca-
centH millia diciTetur numerus.exceptis mulieribus stra locaverant, usque ad seqiienteiii portam oinne
et parvulis, tamen civilatem nnn potuerunt undi- spatiuiii oocupuiies. Giroa vero eamilera purtam,
que castrls rircumposilis vallare ; nam fxcoptis dux cum Iralre suo Eustachio et Bal-
Goldefriiis
montibu'-. qu', ut praeiiiximus, raoenibus enrura duino Heraacoruni, R.aiiiarlo Tullensiuin, Conone
claudebanlur, rirca quus nec utientatum luit caslra de Monteacuto, comiiibus prsolaris et illustribus
locire, civilatis panem, quffi a moniis raliceugqueviris, elaliio nobilinnus qui ab initio ejus castra
ad fluvium loco protnndilur pliiniore, non pniuit secuii luerant, Lothariiigis, Frisonibus, Suevis,
obsidio continuata iiniversam cohibere. In hoo SdXonibus, Franconibus et Bavaris, castra locavil
igilur nostrorum advenlu et castrorum positiooe, n sua, reliquas partes, pene usque ad portam pontis
licet cum multo strepilu et corniciiium stridore, occupans inter civitalem, et ei jam cohrereniem :
equoruiiiqiu', tiinnitii, et annorum IrHgnre, et con- fluvium, reliquornm castra principura, qtiasi in
et
lu«a vocileratioiip, qna; u-que ad siiiera tolli vjde- tnangulo conslitntus. Krant autem in priEiicta re-
relur, noîer accelcret extTcilU;? ; lainen tota illa ginne proiiieria, qnae nostri succideotes universa,
die, et per subaequeiites aliqunt, lunio sileniio claustra sibi, et equiis enrura imle contexebant
conqjievit civilas, ut iieque ex ea sonnus atit stre- repagiil Atmirabantur itaque qui de lurribus et
1.
piiu-» audiretur;et ut inerito crederHiurrielensoribns niiiris per rancellos castra contemplabmtur cives,
vacuH, quae lamen inullis tain alimentnruni, quara armorum rul^nrein, operum diligeoiem inslaniiam,
optiine annatorum copiis militum reduiidabat. hospitanili miiduni, castrorum positiniiein etsuspa
GKHUT .XIII. ctani tani viribus qiiam numero mullitudinem ;
Di.«/)rtnn/i/ur prinripis nrca urbem »((«'inni'6u.s cnn dumque praeseiitid cuin praeteritis comparant tera-
giut», f/ urbem vuUttiit obndioue ; cive» timurecjn- pora, praesHntem molesiiara onm tranquillo qui prae-
iteriiui.tur. cesserat rerum statu coiilerentes, uxoribus etlibe-
Erani ilaqne in ea civitatis parle, quae in plano ris, paternis quoqne larlbus, el qund prfEcipuiim
sita psi, poriaruiii aditus qiiinque. Iii plaga eoim est morlal bus, libertati timimtes, felices eos repu-
Biiperiore, qute ad orientem rescipit, erat porta «- tant,quus tantis morsamica subtraxerat pericuiis;
una, quap hndie dicitur Sincli Paull ; eo quod mo- quiliusqiie dederat obitus, ne tot involverentur
nisterio ejusdem apostoli, in clivo monlis posilo, c,»lamitaiiiius. Suspensi igitur de ilie in dlem suo-
sit subjecla. Secunila vero eidem e regione oppusila, rum cladein et urbis exspeclabaut impugnatio-
tantiim ab ea dislans, quantum in longum civiias nem : quasi certuin habenles. quod abfque ruina
porrigitur universa, porta esl occidenlali.^, quae civilaliH et libertatis ejus iiaulragio, tanla obsidio
hndie S. Georgii dicitur; eo quod ejusdem marty- solvi ooa posset, quae ad iJ totis viribus aahe-
ris basilioBB sit vicina. In latere autem septentrio- iabat.
nali, tres erant portee, quae ad fluraen h ibebint CAPUT XIV.
exiium : qiiarum superior porla Canis dicitur,pon- Nosiri supfr flnmen poniein erignnt ligoeum, ui li-
lem habens anle se, per queiii palns, muris con- b'rius piibutatum e.TeiiHl. lu cuUra cnmilis Toto
S'iiti a civtbui fiunl eruptiones repenlinse.
termina transitur ; secunda vero, hodie portaDucis
appellalur, quarum utranue, quasi spalio unius Igitur qui in castris erant, ut equis pabulum,
milliarii distat fluvius. Tertia vero porla, Pontis sibique necessarium procurarent alimoQiam, Irans
dicitur.eo qund ibi pnns esl, quos Quvius Iransitur; fluviuin de necessitate egredi consueverant, et pro-
nam iiiter praediotam Ducis portam, qu* media est, Q cedere limgius aliquantulura. Cumque sifipe ao
usque ad hanc, qua; est in eo latere novissinia, saepius illuc properartes cum omni iiicolumitate
ita muris applicatur fluvius, ut de cajtero muris reviTterentur iudemnes; civibu-; adhuc inlra iirbem
continuus, a civitate non recedat. Uanc igitur, el se cohihentibiis, nec pr^sumentibus adhuc exterius
eam quae diciiur S. Geori.'ii, quoniam ad ulramque evagari ;
pro coiisueludine sibi fecerant, P.uvinm
illarum, non nisi fliimine transmisso, peiveiiire saepius in die transire : idque cum multa fiebat diiri-
pnterat exercitus, inobsessas dimiserunt, reliquis cullate; nam invadabilis erat fluvius, et natando
tribus superioribus obsidione vallalis. Superiorem transire oponebat.QuoJ compertum habentesqui
igitur dominus Boamundus obsedit, cuin bis qui plerumque palam, sed clam fre-
in civitate erani,
ab initio ejus casira secuti fuerant ; cirra eura, a quentius, per pontem fluinine iranjmisso, nostris
parte iufenore, Rnbertus CQiiies Normannorum, incaute discurrentibu*, et gralia qnaereiili necessa-
Frandrensium comes Rnbertus, Stephanus quoque ria, dispersis ab invlcem. cm lem inlerebantet vul-
Bieeeneium cumee, Dominus Hugo raagnue, hi a nera : ea maxime freti tiduoia, quuii non poierant
fBcilem habere t<^ cxstra reditum, fluvio iitipeili- \ cantes suos, praecipiunl ul.malleis et inslrumentis
nienlum ministrsnte. Eoileroque pacto et qui in reperiis ferrîs,nnnnes unaiiimiter ad pr^dicti pon-
oaslris eranl, quanivis suos coruo) se niale tractari tis iiit^solulioni'm se praepararent : factuinque est
cernerent, iion lacile poteraiil oplrttum suis prae- ita ut, iliequadam, loiicati, cassidibus tecti et cly-
bere subsidium uude visum est principibus oiii-
: peis,ad ponlem convenientes,pr£Edictuin cum mulla
nioo esse expediens, ul pontem ibi ex quacunque insteiitia pnntem dissoivere conarentur sed, resi- ;
erigerent matena, per quem lacilius hostium insi- stentephirimum operissoliditate omniferroduriore,
diis possenl occurrere ; et suos recipere compen- ei civibus sagittarura immissione et coutorsione
utque ncn de-
diosius. ad oaslra rtdire cupienles ; lapldum, eorum laborem impedienlibus, videntes
esset eliam peditibuseurum, ad suas necessitaies quod non proficerent, ab incepto destiterunt. Mu-
evocatis, niaximeque usqne ad mare voleniibus talo igitur consilio, macbinam deoernunt eregione
descendere, via compendiosior, et sine difficnltate. conlra ponlem erigendam, de qua per introducto-
Inventis ifiitur aliquot navibus, tam in Oumine rum solliclludinem et inslantlam armalorum, ci-
quam in lacu superiori, eisque ud invicem compe- vium irrupliones cohiberentur. Coiiiporlata igitur
tenli nexu colligalis superpositis etiam Irabibus,
; competente el pro votis materia, et artificibus con»
et ligDea ad id oonveniente raateria, vimineia devocatis, subito et infra paucos dies suis absoluta
Buper contexuerunl cratibus, ita ut pluribus una '
parlibiis et diligentius completa, cum multo labore

fronte transire volentibus, solidam in se proeberet eteam irahentium periculo, anie pontem in mo-
habilitatem. Uode e\ eo facto majorem populus dum exceleae turris erecta est, et domino comiti ad
consecutus est commodltatem. Distabal autem cuptocliam deputata. Cives autem videntes machi-
pons isle ligneue, a ponte lapideo qui urbi erat nam muro proximam, illucsub omui celeritate con-
contignus quasi unius spatium millinrii ; eratque teoduut ; et directis ad machinam jaculatonis ite-
positus juxta domiiii ducis caslra, e refiioue conira rum tornjentis, crebra luoUrium contorsione eain
portam quae eiilem iluci erat ail cuslodiam depu- debililare lesiiiiaut. Ipsi quoque in turribus el luuro
tala; qua etiam usque hudie ab eo cui cumissa consiituli,sagilli8 et nmiii jaculorum genere his qui
fuerai, poita Ltucis appeliatur, ita ut ejus castra in machiiia eranl et circa eam instaotes animosius,
intra praedictam pontem de dovo con-
purtam et eos aponte arcere sntagebant. Duiuque qui supra
stiluium, essent sine iiilervallo media. Neo solum muruiu erant, ex omni latere inslarent et jacula-
per pontem supenus, dictum et portam ei cobae- rentur frequentius, ila ut prae sagittarum immis-
reutem nostris paocurabani pericula verum et per ; sione et jaculurum trequentia nostros a se aliquan-
superiort-m, quae ab illa erat tertia. quae porta Ca- tulum propulisseut, alii, aperla porta, cum multo
nis etiam hodie dicitur, multa nostris occurrebant C exeuntes impetu, pootem violenter occupant et ;
discrimina. Erat enim, ut praediximus, pons ibi rem gladiis coiipinus peraceuti-s, ad macbinam acce-
lapideus super paludem quamiam urbi contermi- dunt, ei exclusis iiide c]ui ad ejus erant deput.iti
nam, quas tum ex ejus fuutis, qui est in orleniali custodiam, machinain succedunt, et subito redi-
porta Sancti Pauli ; luiu ex aliorum dfrivHtione gunt in favillain. Videntes autem nostris principes
jugi ct rivulorum continuo processu confjcitur. quod iieque sic conlra eas, quee per eani portam
Per huno ifiitur pontem in caslra domini comitis inferebantur, moleslias plene proflcerent, sequenti
Tolosani, cui ad cusiodiam porta illa casu cnnti- die tres jacul.itorias erigunt machinas, ul saltem
gerat, nocturnae tiebant eruptiones ; et per diem saxorum contorsione mu-
eorum jactu conlinuo ei
etlam, repeutmi nonnuniiuam assultus. Aperta ros el eam exitum
portain debililare, et civibus per
enim poria, subita sagitiarum iiuiiiittebanl fjran- possent impedire Fiebat itaque ut quandiu se in
dinem et piuribus ex ejus comitatu sauciis vel
; jaculando continuarent machmae, iienio per eam
interemptis, in eo spem habentes, qnod noiinisi portain auderet egredi ; remitteniibus vero illisope-
per pontem eos inseciari poterant facto impetuet ram, iterum cives ad solitas recurrebant irruplio-
caele perpetrara, illico per pontem ad portam renes, casTi vicinis mulias iuferenles nioleslias. Vi-
deuntes, inlra urbem se recipiebant indemnes, deotcs igitur nostri quod neque sic proficereiit, de
[)
unde (iebal ut praedictus cumes et episcopus Po- quorumdam consiiio, rupes ingeniis magnitudinis,
diensis. et alii noblles, qui in parte illa castra lo- qua; vix centum devulvl possent manibus, et robura
caveranl, majorem ei|uoruin jacturam, et pliira prapgrandia,in virtute loricatorum ciille, protegeote
multo amplius in mulis paierentur
equis el di- eos uiiiverso exercitu, ultra pontem deferentes,
Bpeodia, quaui aliorum principum legiones. porta? objiclunt, lantam ex eis praestruentes conge-
riem, ut poria de caetero civibus inuiiliter aperire-
CAPUT XV.
tur, molarium aegere conatus eorum pr.-epediente.
Comes contra eos varid percurrit arqurrienta landetn
;
Sicque iacluni arssumento per eamdem
esl ut tali
porta, olijictis mutiOus, cbturaiur.
portam civium Irangeretur impetus, et erupliones
Comes igituret reverendus episcopus, tanta euo- quiescerent repenlioae.
rum DOQ ferenteB aequanimiter di»pendia, convo-
;
317 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. IV. 318
CAPUT XVI. A nut vietua quaeritandi gratia longius evagari nec in

;
Ni>st''!i pnhulalum egremia, ko^ts nrrurrerunl : Ht ipsis etiain casiris tuta satis erat mora, tiiiientibu»
CKiifliclui itrirriiniiii : midU et utropi'! exnreihi universis, ne hostium ingf ns, quae ex locis plurimis
ciiiluiit, lum coiilossi anntn, luin submeni fla- conLTegari dicebatur, siiper eos repente irrueret
tnitte.
mulliliido ; ila ut prudenti viro raerito posset venire
Faclum psI aiitem die qiiaHam qund dij nostro in arabiûiiiii, ulris raagis tiiiipndum esset, quo-
exprciiu viri, ttin e% e lulibus quaiii rx ppilitibu'^, rumve melior esset condiio, an otisidentium, an
nuiiiero treceoti, nostrum pontem pibijUndi !.'r itia eorura qui obsidonem pati videliantur.
transeuntes, coeperunt per regionem, more suo, ut CAPUT XVII.
gibt quaererent necessarla, dispsrgi. Morem autera Consumntia iiecesiitrii'; fames inralescere, po-
ccfii'.
fecerat, et pro consuetudine induxerat, tura neces- pului innpiii lnbnrare, pluviaium intemperie putre-
silas iraportun«, tum id etiara quod frequenlius ab fieri lenloria, exerctlus Ueperire.
illis partibus, licet secum plura coraportarent ne- Referre casus singulos, qui in tanta obsidone et
cessaria, redierant indemnes: unde sibi quamdam tanto continuo tempore per loca varia diebus pene
incautam nirais pnllicpbanturseouritrttem, abitran- singiilisaccidebant, longiim easet enumerare, et
les quod se perpetuo in hujusuiodi continuarent d compendio, quodstudiose quaerimus, valde
historiae
suceessus, nec se sicut in bellicis solei fieri negO' conirarium: unde, omissis specialibas, generalis
tiii, casus sinister iuterponeret. Quos ex urbecon- prosequamur. Inler hos igitur assidui Martis even-
tuentes, egressi in mHJore multitudine cives, por tus varios, cura jara qujsi in mensem tertium pro-
pontem transeuntes lapideum, ad eos quos incau- tracta esset obsidio, coepit in castris viotus delicere,
lius deambulaiites viderant, sub omni celerilate et prae alimentorum inopia pxercitus laborare. Cura
condendunt: in quos irruentes subito, pluribm et enim ab initio maxiraam rerum necessariarura ha-
eis inleclis, reliquos in fugara vertunt. Qui, dum buissenl opulentiaui, et equis eoruin non dees«ent
ad pontem navium tanquam in castra se collaluri pabula, more iraprudenliu ii arbilrali suni, quod se
properarent, primis ponteiu occupaiitibus, plures in eodem statu deberent continuare tempora, nihil
ex eis vado Irmsire cupienies, moriein invenerunt sibi facientes reliquum ; sed concessa abutentes
salutem.
in iindis, in qiiibus arbilrabanlur repire ubertale, infra paucos dies qiiae ad raultos suflicere
Alii qiioqiie nihiliominus de ponle, licet inviti, tiir- polPrant, si cougruo dispensareiitur moleraraine,
bis comprimentis feiebaniur in alvi-ura praecipi- prnfligabanl viciiialia. Non eral in castris modus,
tes; quos ex parte pluriraa aquarura opprimebat uec prulentihus amica parciinnnia ; sed ubiquelu.tus,
.. involuios piriter
violentia, et , r tmbebai in-rprofun- p ubiqiie
--1 superfluitas
r nec solum in his qu« ad homi-
7
:
^ .
.
dum, absorbeiis avi le, quod poslmodam reddere num perlinebanl alimoniatn, verura et in c;bia ju-
denegabiil. Quod postqunra nostris innotuit, cnn- mentoruin, el in eqiiorum pabulis, oranis omnino
currentes ai anna loricatoruin aliquot inillia, flu- modus defecerat: unle (Victuin est ut exerciuis ad
niine iransmisso, hostes a nostrorum rediintes tantam redigeretur inopiamquo l.fameinvalescente,
ciede, et de spoliis exsultantes hahent obviam: quos penepopulusdrtperiretuniversus.Colligebanturergo
usque ad pontem civitatis. gravissiara in eis stra- ad iovicem, praebitii interse juramentis quod aequia
gem operantes, multa proseculi sunt instantia. At porlio.iibus et hona fide, cuncta quaa lucro cede-
vero cives videntos suorum stragem et vulnora, et rent, dividerentur: Ireceiiloriira aut quadringento-
dftficientibus comiiatientes, reserata poria in gravi rum simul egri^diebantur agraina, universara perlu-
multitndine et audacia solilo ampliore, pontem strantia regionera. ui sihi viclura qnacunque ratione
Iranseunte Itpideura; et, ut suis necessarium pro- procurarent. Ili tale profiositum habentes.in prioci-
cura.'ent aiixilium, in noslros irruentes animoîus, pio, anteqiiam oives ad eos egredi el insidias moliri
ppimura valide resisieites, deraum vi onpressos consuevissent, dumquesoburbina longelateqties^re-
multitudinis, in fu;s'ain vertunt, ei usqip ad poiuera gibud et armentis, Irumento, vino, et aliis rebunda-
contextum navibus persequi non desistunt: in quo rent aliraentis, cura multa pr.e la, et urlieribus spo-
faoto plurimi, ex nostris pelitibus glalio ceoide- D Iiis, et viotu plurimo revertebaatur unde pr.edicla
ponl, pluribus etiara subra^rsis in flumine. Da equi- in caslris fuerat opulentia. At niino exbaustis locis
libus vero,dura supar pnte n arctius se corapri- oontermini-», et Turois, qui prius tiraore contatiue-
muni, hostes fugiendo inseclanles, de ponte in flu- rant, resu nptii viribus, et aniinoîttle recepta, sua
vium dati praecipites, cura equis, loricis, galeis ot Iooadefendi3nlibu3,aut vaoui penitus revertebaniur
olypeispostinoduracompareredesierunt, Quentorum aut, quo Isajpiuscontingebat, interemptisomnibus,
voragine praefocati. Sic ergo noster exercilus noa non superera, qui vel de eorura interitu castra
leviorem quam qui in urbe erani, patiebatur obsi- cerlificaret. [nvalescebal igitur per sin','uIos dies
dionem: natn cohibenlibus eos tara civibus, quos faraîa etinedia; ita ut vi.t pro duobus solidis, qui
ladere non polerat noslrorum Pxilus, quam hostibus uni peraone se nal in die impto oibo, sutfioeret,
s
exieris qui in silvis et raoniibus deliiescetiant, no- panis iavenicetui". Bn vel ab initio
juveai;i, qufl
stria iosidiaa prastentes et de noslris iriumphaa- qilnqnadabatursolilis, duabus rair lis veniebalur;
tei taspiug, non eraat ausi eztra oastra prooedere, agnus vel hEBdulus, qui pro tribus aut qtiatuorde-
nariis dari consnevepat, qnin qupaiit sex solidis via ^ tem non negligere qusm principum absentia vide-
repep tus vpnd^ balur. E |iiO auleiu prn cilio iiPCessa- batiir iiiinistrare. Ciinvocata igitur ex universa ci-
rio per nociem oclo vix polemnt eulidi sulfiuere: vitate oinnimoda roulliturline, a<l portain Pontia
umle factum erat ut qui advenientes equoruiu se- conveniunt; et reseratu ailitu quidam perpontam,
cum deduxerant plus quam septr.a>;iiita millia, vix quidaiii pervadum quod eraet inferius, certatira
in castris habereiit due aiillia, csleris f;iiiie et al- Iranseunes in castra moliebantur irruere. Comes
gore eonsumpiis: quiqiis superesse videbantur, autem cum quadam equitalus manu illis occur-
ineiiia labesceutes quotidie, et trigoris atienuati rens, duuqus ex eis interempiis, reliquos infra
violentia, paulatim di'flciebani. Computerant prje- urbem se recipere cumpulit. Acciderat aulem in eo
terea ca>trorum papiliones el tenloiia, ita ut multi coiifliclu (|uod nostri equiles equum queiiidam va-
quilius adbuc viclus ûppererai, coiisuinpli frijjoris cuum, ciijus doiiiinuin ad terraiii dejecerant, perse-
iiiclempntia, vitaiii exsiiirareco.-erentur. Tantaeniin querentur ut oum caperenl. Quod videns populuB
er.it aquaruiii inunilantia, et pluviarum inteiiiperies, infelix et indiscretus, arbitrati quod nostris equitea
ut et viclus et vestes computrescerent, et non esset tiinoris causa fugerent, iii fugam quoque se dedo-
locus ubi aut capiia, aut necessariam possent in runt, et prae timore se coangustautes ad invicem,
Bicco locare supellectilem. Tanta igitur lues legio- „ ipsi sibi mortis causam ministrabant. Viiientes
nes in castris oppresserat, ui jam locusdpesset se igilur civesquod nostris fugerenl, nemine perse-
pluturai, jam funeribus exsequaruin negarenlur quente, rursus per pontem egressi, lugentibus in-
officia. Si qui autem adhuc vifioria aliquid in se vi- Blant quominus, a ponte lapideo usque ad navalem
debanturbabere, ne ipsiquoquepariconsumereniur ponlem nostrus insectanles, caedem in eis plurimani
periculo, aut in flnes Edessanos ad dominum Bal- operati suut: nostris enim se ad inviceni compri-
duinum, aut in Ciliciam ad eos qui urblbus ibi mentibug, et praepedientibus iter, pariira gladio,
praeerant, aut ad nlia loL-a quaelibet quae in noslro- partim flumine de equitibus quindecim, de numero
rum jiiii devenerant potestitem, occulte se confe- peditum vigiuti cunsunipti sunl. Quo successu ho-
rebant. Sio ergo his abeuntibus aliis vero languore stes pluriiiium erecti, in urbem cum gloria se re-
el fame cousuiiipiis, aliis eliaiii peremptis gladio, ceperunt.
adeo ooraminutus eiat exercitu.^', ui vix ejus diuii- CAPUT XIX.
dium videretur supresse. Qui pabulntum exierant, inveutis hostibus et deviclis,
CAPUT xviir.
cum prveda redeunt el spoiiis ubeiibus.
Boamunrlus FLindrensis ; cum ingenii mititia

el At vero pra^dicli principes, dominiis Bamundus
pdliuliitum exeunl Civs inicrim in custra cluyn et Flandrensium comes, qui de communi consilio
irrunt, nonlris damnum et injuriam irroyanles.
Q pabuiatum exierant, ut castrorum, viclus loto, rele
Videnles igitur Deo devoti prinoipes alfliclionem varent inopiam, cum suis cohortibus hostium regio-
populi molestias quibus incessanter promeban- nem ingressi, hunc noslrorum casum quocunque
tur, compassione liquelientes et pereuntis exercitus modo, lactis felicioribus recomppnsaverunt nam, :
dolore labidi, conveneruut ad invicem aicui et fre- expugnata hostium villa quadam bonia omnibus
quenler lacere consueverant, deliberationern habi- referta, Boamundus ad parles varias exploralorias
turi, quomodo et quale tandis malis possent adhi- direxerat. ut de statu regionis eum redeunies in-
bere remedium. Tandemque post multas diversi ê- siruerent, et praedam, sicongregarent
possent,
neris opininnes, visura est expedientius, ut quidara ampliorem. Facluin est autem ul quidam ex ei3
de inagnatibus, assumpia secum exercitus parle, revertentes, Turcorura multitudineia in proximo
hostiuin terras ingrederenlnr ut iiide siiii praedain consliiutam renunliarent conlra quam dorainum
et viciui delerrent necessaria ; alii vero medio lem- Flandrenserncum honesto dirigens comitalu, ipse
pore in castris residenles, cuni onini solliciludine cum majonlius cupiis sulisequabatur, i|ua»i opem,
exercitum luerentui. Factuinque est ita ul domino si deliceret, collalurus. Ille vero, sicui vir strenuus
Boamundo, et cuniiti Flandrensi id muneris injun- erat et magnificu?, in hostes animosius trrueus,
geretur, domino coinite Tolosano et episcopo Po- q non prius ad Boamundum rediil quam caeteris in
diense ad custodiam castroruin dereliclis. Comes lugani versis.ceniuin ex eisgladio peremil. Dumque
enim Normannuruin alierut, ei dux Lutharingiae do- vicitor ad inajores reverteretur copias, ecoeexplo-
minus Godelridus lecto decubans, gravi moleslaba- ratoresalii, multo forliores ex alio latere nuniiant
tur aegriiudine. Assumptis erf,'o tum ex equilibus, acies adveiiire: cuntra quas multiplicatis viribus,
lum de numero peditum conveiiienbus cupiis, ei et adaucto comitaiu, eumilem Flandrensein dirigit ;
qualcs faligitu» exercitus poterat niinisirare, in ipse vero cum cupiarum pone subse-
reliqua parte
terras hostium profectus est. Audientes ert;o oives quebsiur in snbsidium cum opus foret, descensu-
quod Bnaraundus comes abieranl,
et Handreiisis rus. Factum est itai|ue praevia Domini misericurdia,
coiues Nurmannorum dux vero inlirmaba-
aberat, ut bostibus m locis quibusdain angusiiuribus de-
lur, occasionem aumenies ex lempore et ex ulroque preh.ensis, cum videret quod neque sagiltis, neque
solito roajorera Hudaciam, proponunl de communi arcu, sed gladiis quominus res cum eis ageretur,
soDbilio in nogtroruin caetra irruere, et opurlunita- pugna» bujuBmodi uiuia aoababeulnB familiareai,
;
341 HIST. RERUM TRANSMARIN. LIB. IV. SS2

in fupam verai sunt : quos quasi per duo milliaria ji^ contereretur universus, ad conventum accedens
insi^clnnte!:, slrHgein plurimam in eis exercuerunl. principiim, persuaJere coepit cuin miilta instanlia,
Unde cum trop* redeuntes, cura equis et mulis ut snluta obîdione ad urhes et /inilima pmsidia,
et uberilius spoliis, et prieda multimoda, quHra de untversus se Iransferrrl exercilus, ubi el viis necessa-
universa conlraxerant ri'pione, in castra sam et ria possent abiindantius reperire, et Antiochenis fre-
incnlumes secoritulerunt. Laetalusest exercilus de quenlei inferre molestias, qnousque domini imperalp-
"fratrura successu, el a labonbus suis ali-
coepit ris e.rercilus, qnemex diiersis nntionibus, adinfinita
quantiilum respirare ;
quoniam taraen praeda pau- coniraxeral millia, id eis subsilinm ministraret,
ca fuerat, et quae tantne multitudini vix al pau- ciica veris alvemret iniiium. Adjiciebal eliam quod,
cos dies pcterat sufficere, non raultum relevata est quia laboribus eorum ab inttio communicare decre-
exercitu8 iaopia. verat,et tam yrosperitatis quam adversorum se opla-
CAPUT XX. bal habft-e consortium, majorem se ob communem

Suenno Danorum regU filius excrcitum subsequens, gratiam et publieam ulilitaiein velle laborem assu'
cum suis copiis juxta urbem Finiminis a Turds mere ; videhcet ut ad imueralorem direcio fesiinet
inierfirilur. ilinere, excrciUim maturare compellat, el de universis
Inlereade partibus Romaniae rumnr quidam raoe- n citra urbem finibus, victui necessaria lacial compor-
rore pleiius el anxietate, universoruin corda per- jyri.Cujus mentpm, Mcet nostri priccipes extuno
culerat, el praesentibus iniseriis adjecerat cumulum et ab initiu subdolam oogaovissent et faliacera, ta-
tristiorem. Dicebatur enim, et vere sic erat, quod men illius verbn, nerao se obvium dedit, nec fuit
quidam bomo nobilis et potens, Uanoruni regis quisquam qui ejus se moliiiiinibus opponeret.Tunc,
filius, Sueno nomine, ?ir genere, moribus et forma ut quocunque colore fraudem suam palliaret et
conspicuus et illustris, ejusdem peregrinationis commentum, tentona reli (uit, el es plurima parie
accensus desiderio, mille quingento? oplime arma- familiara auteorum negligens salutera, aui in oc-
;
tos ejusdem nationis juvenes secum trahens, in cullo sigiiificans, ul ad locum destinatum die sta-
Bubaidium nostris, et ad praj^êntem properabat staiuta eum sequerentur. Abiit ergo, quasi ia
obsidionem. Hic de regno palris tanlior egressus, proximo rediturua qui postea non comparuit vir :
pluriraum acceieraverat, ut se prfecedentibus cura infidelis et nequam, morti perpetu;e Iradendua.
omni suo comitaiu adjunheret legionibus sed cau- Reliquit erô postse perniciosum exemplura nnm :
;
sis pr»pedilus familiaribus,non poluit assoiiui quod ab ea dle, quicunque a caslris clam se putueruat
optaverat. Seorsura igitur trahens aginina, solua subducere, tugam occultain inienint, juramentorura
absque alicujus aliorum consortio principum, iier immemores, et publica; professiouis, quam ab inilio
arripuerat, el viam aliorum secutus, pervenerat ^ volis conceperant ardentibus. Fames tamen inlerira
ConstantiQopolira, ubi ab imperalore satis honesle invaiescebat, nec polerant principes huio lanto
tract;itus fuerat et cum incolumitate Nicaeam per-

;
malo praesens aliquod remediuin adhibere. Nara
veniens, in paries Romanise ad exprcitum prope- jicet liiiii et bini de eleciis principibus, cum ingen-
rans,cum omni suo comitatu descenderat. Dumqiie tibus alternalim copiis, hostium regiones saepe in-
inler urbes Finiminis et Termam csslrameiatus grederentur, et sspius victoresque reJirent ad
essef, minus provide pe haberel aliquantulum, propria ;
taraen nec prsdaa, nec victui secum de-
irrucniibus super eiim cUm et de nocte Turcorum ferebant necessaria. Hostes nimirum comperta
in^'enl'bus copiis, in ipsis castris giadio perempti exercitus eurura qui depraedandi gratia exire coa-
sunt ; tamen ailvenientiuin strepiiu praecognilo, sueverant fama, rreges et arraenla, el si qua alia
seil nimise vicino ad arma cimvolant ; ubi ante.|uam in peculiis habebaut anira.ilia. ad montes impervios
plenius instructi hostes pussent excipere, ab impro- el loca transierebani peniliora, ubi nec nostris paie-
visa oppressi raultiludine, pene omnes cecideninl ret accesus, et pervenientibus etiam noQ esset
ed tamen diu et viriiiler resistantes, ne gratis ani- facile prsdaa ubducere.
mas viderentur impenili9se,cruentara post se hosti- CAPUT XXII.
bus reliquerunt victoriam. D Fame inralescente, et lue iie^lifera populum ocrupan-
CAPUT XXI. le, triduanum ah episcopi.s indicitur jejunium. Dux
Tatinus vir subdolus, tanquam vilualium comniercia

Godefridus plenam recipit sunitatem, et exercitus
mi.isurw, et imperaiorem rogulurus ut subveniut, de ejus salute consolatiunem.
ab cxp.rcilu discedit non reliturui. Peridera tempus, cum circa exercitum dediein
Taiinus etiam, de quo et supra fecimus mentio- fame lues, et alia increbrescereot
diera faraes, et ex
nem, imperatorisapocrisiarius, qui quasi pro duce peiicula, videntes seniores populi, et qui seasus
ilineris ab eodem imperatore no^trorum exercitui habebant magis exercitaios, peccala horaioum iii
fuerat adjunctus, et usquein praesenlpm diera no- exigere, et Djminum ad iracundiara provocatum,
stras secutus fuerat legiones, videns molestias merilo haec flagella populo dur.e cervicis inQigere ;
quibiis premeb^tur exercitus, timensque, sicuti et convenientes &d invicera.et Domini tiniorem haben-
tiuiidus erat, ne principcs posseni ia proposito pertes prap ocuiis, anxie deliberare coepsrunt quoraodo
Mvertra, el populue una die tub boetium gladiie commisM celeri pcsaitudinediluaote», at pro oulpis
;
323 GUILLELMI TYHENSIS ARGHIEP. 324
preeleritis condigne sntisfacienies, el similia inpos- A nalionibus, lingua, moribus et hHbilu ppnitus prant
—
lerum pncavenles.itKiignationeni Doiinni sibi pos- iiidiirrrentes.
• •
Interim donec plenius delilierelur,
EPUt re.ldere pJBcabileni. Facluni ectigiturde nian- quid conlra slauendum sil, opiiinum jmlicant
illos
dalo pl aucloritate doiniiii Pndiensis episcopi, qui consilla sua conimumcaie paiicloi ibiis, ne per plu-
legatione seilis apostolicae lungebalur, et ulmruin resdilTusa usqneeliam ad illos pervenirenl, i|ui in
Deo amabilium poDtiCcum, confentientibus el idip- l«slonem CluislianiB plebis, ea essent hostilius
sum fieri summopore poslulanlibus principibus lai- piopalaturi. Cumque nitiil aliud cootra talium Ini'-
universo exercilu
cis et indictum est tnduanum
:
probitatem excogitare possent amplius, dominua
jejunium, ut alQictis corporibus, animae ad oratio- Boamundus, sicuti perspicacis erat ingeiiii, et
ncm possent consurgere forliores. Quo cum omni menlis acumine pollebat, lertur dixisse principi-
devotione e.xpleto, decernunt pariier, fatuas ac biis: Fratres et dumini, omnem is,tum inllicilwlinem
le»es muliercultts «b p.\iTcitu sequesirare, ailulte- jirojic:te saiiernos. Nam iios, uuciore boininn, con-
ria et omne rornicalionis gcnussub poena morlisin- Veniens Intic morbu invememxis remeilium. Sic ita-
hibenlps, comessaiioiies ei ebrietales, et periculo- que solulo principuiii cunîslorio, quisque ad C4-
8um alearuni luduni,iucaula juramenta, in pundere stra sua reversus est. Boamundus vero proinissi
et mensura Iraudem, et oninem circutiiventionein, memor, circaprlmum crepusculum,cum ahi

nociis
furtum et rapinatn interdicenles. Quibus decretis, per castra pro coenoe apparalu more solito essent
et universorum corroboratis conniventia, judices soliiciti, educ.i prascipilTurcosallquot, quos babe-
eliam super horura omniiim cognitione certos con- bat in vinculla, et tradens eos carnificibus, jugulari
stiluunt, quibuset cognoscendi et animailversionis mandal ; et igiie copioso sup[iOfitu, quasi ad opus
plenara conferunl auctorilalem. Invenli sunt tamen coenae, dillgenter assan pr^ciiiit, et studiosius prae-
postea quidamharuiiisanclionum violatores,qiiibus pararl, prsci[iiens suis, quod si ab Hlinuibus iiiler-
per praedictos judices, accusatiset coiivictis solem- roâti essent, quidnam sibi talis coena vellel? res-
niter, juxta legum severiialem poena pro modo ponderent : Quod inler prinripes convzneral, ul qiuit-
culpie inflicta, alios a similibus delerruerunl com- quot deinceps de hustibus, aut eurum exploratoriiius
missis. Factumque Domini siiperabundan-

est per cu)ierentur, omnes prandiis el priuciiium et iiopuli
tem graiiiim, nt. populo ad Irugem meiioris vitie re- ex stiptis escas, viii stmili cogereutur persolvrre. Au-
vocato, ex parte quiesceret ira Domini saevior. dieoies igiiur, qui in expeditioue erant, quud talia
Statim enim dominis Godefndus, qui totius exerci- in castrls domial Boamuiidi traclarentur, facti ad-
tusquasisingularis erat columaa, de valida egrita- mirantes novitatem illuc concurruiit universi. QuO
dioe, qua diu niolestHtus luerat, occasione vuliieris facto, qui in exercitu erant exploraiorea deterriti,
quod ei apud Antiochiam Pisldioj ursus iutulerat, (J lotum essse seiium et sine simulatiune, quod decre-
plene coepit convalescere : unde totus exercitus tum Oicebatur, arbitrantes, ex eo quol acciderat
plurimam suae alQiclionis recepit consolationem. eviilens irahebani argumentum : timenlesque ne si-
mlle quid eis conlingpret, a caslris egressi, redlbant

C.-\PUT XXIIL
ad piopiia, his qui eos miserant dicentes : Quoniiim
Exploratnrum qiii mi^-si ernnl iib hostibus imporluni-
lai, per quodilam doniini Donrnundi factum vtemo- populus hic, quarumlibet nuli tium, sed et feiarum
riule cvmpescitur. exsuperat scevitiam : cui non suffirial urbes, caslella,
Rumor inlerea, et fama celebris jam universum el omiiimodam hosUum diripere sub^tuntium ; rt eos
repleverat Orlenlem, sed nec eliam austri regna et viiiculis mancipare, uul more hctium loiquere inrle-
exteras nationes intaclas reliquerat, tantas Chri- mentius, aut sutiem occijere, nisi itium et decarni-
stianorum advenisse copias, urbem et in iiiHnu va- bus eorum ventrim suum iinpteiuit et udipe saginen-
lida obsedisse Antiochenani. Unde regum quisqiie tur inimiiorum. Exiil ergo sermo is'e ad partes
pro suo statu sollicitus, exploralores ad noslrum Grieiitis remotissiinas ; et non solum Dnitlmas, ve-
dirigebant exerciitim, ut per eos de rporibus et rum longe pusilas exterruit nationes. Civiias quu-
virtule et proposito tantae multiiudinis reddereiitur qiie tota contremuit, verbi novitate el acerbitate
prudentiores : eralque taota in castris eorum copia, D tacti conterrila. Sicque lactum est per sludium et
ut pene singulis diebus, aiiis abeuntibus, bis quieos operam duniini Boamundi, nt haec exploratorum
miserant, slatum exercitus nuntiaturi, recentes pestis ex parte quiesceret, minusque nostra bosti-
eisdem conditionilms advenireni. Nec erat dilficile bus divulgarentur consilia.
hujusmodi hominibus inter nostros laiere, cura CAPUT XXIV.
linguarum babentes coiiimerciuro, ahi Graecos, alii jCgyplius calipha nuniios dingit od pnnripfS
Surianos, alii Ariiienlos se esse confingerent, et jadus posiuluiis, et torum graiium sibi coniihar,
moribus, et habitu talium qucerins.
verborum idiomate, et
personas exprimerent. Super eo quoqne, ut relpu- Porro ^^'yptius calypha, inier caeieros inCde-
blicae consulerelur, convenienles ad invicem, deli- lium principes, dlvitiis et miliiia polentissimus,
berare coeperunt principes quid fieri oporterel. nuntios suos ad nostros direxerat priucipes, cujus
Videntesque quod bujusmudi exploratores non fa- Ipgatioiiis causa basc erai.A muliis reiro tempori-
cile erat a caslris expellere quoniam a praedictis bu3 veius odium et gravM iniaiiciti«e inter OrieD>
;
m H!ST. RERUM TRANSMARIN. LIB. V. 336

tales et^gyptios ex dissimililufline superstilionis A ergo no noslri ab incepto «ieficerPnt etlabnris su-
eorum, el conirariis dogmatibus ortae fuerant, et perali diuturnitate faligarentur, niinlios dirigit fa-
usque in praesens, tractu conlinuo, inexorabiliter miliares, assumfitos ex
domesticis, qui nostros
deduclie ila ut praedicta regna muluis (Grigressioni- principes ad continuandnra obsidionera sollicitent
bus plernmque collisa, fines suos contra se porri- elejus opem et auxilium promittentes, principum
gere, et terminosalterDatim protelarecertatimcon- aibicorda concilient et prHiiam, fcederent cum eis
tenderent, sicutin primo hujua operis libro dictum pacta et amicitiam. Qui mandatum domini fideliter
est diligentius. Factis vero nuno his, nunc illis, pro exsequenlcs, navigio vecti, in nostrorum castra
temporum differeiilia et sucessuum varietate supe- pervenerunt, pro his omnibus quae injuncla fuerant,
rioribus, regna qiioque suscipiebant incremenla, valde sollicili. Hi, licel a nostris prinoipibus satis
ita ut quidquid uni accideret, toli alterum decessisse hospitaliterethoneste suscepti fuisseot etad eorum
videretur. Posaidebat autem per idem teiiipus prin- colloi)uium, ut injuncla nuntiarent, freqiienter ad-
oeps .iEL'yptiu9, a linibus Êjypti usque Liiodiciam missi nostrorura tamen tolerantiam, vires et ar-
;
Syri» universMsitineredierum irigintareirinnes. Per- morum genus admirantes, et laboris patientiam,

sarum verosold>inu9, Antiochinm, regni ^.-ypiiorum suspecins hnbebant tants mulliludinis copias, quod
finibus contermiiiain, mudico ante nostrorum ad- r» futurum erai, aoiino prj^sagienti^s ; nain quod iUe
ventuin sibi vindicaverat tempore et universas us ; fraudulenler in aliorum supplantationem tractabal,
qiie ad Heilesponlum, ut proBdiximus, occupaverat id inse postmodum cuactus est experiri. Nam An-
regiones. Suspectum igiiur habens .lE^^yplius Persa- tiochena urbe devicta et Christianae restituta fiilei
rura vel Turoorum incrementurn, super eo pluri- et pnslinae liberiali, quidquid ab eadem civitate,
raumcongratulabatur.quodamissa Nicaea,Soliman- usque ad rivum .E;.^ypti, qui G ize uonterminus est,
nuscumsuis nialeiractatus diceretur, et .|uod croa itinere dierum quindecim, fidelia hudie detinet po-
Antiochi im nostri loc3?sent obsidionem Turcorum ;
pulus, totum ab e|us violenia domiiiatiuuR per ora-
damnura sibi pro lucro reputans ; et eoruin inole- nipoteiitisDeigraiiam,abeo sibi poteuterviudicavit.
Stias, pro summa sibi et suis tranquillitate. Timens
LNC.IPIT LIDEU QUINTUS.
CAPUT PRIMUlM. C noraen Hirenc, quod ab Anliochia vixqualuordecim

Cives Anli^^cheni a finitimis sulf-idia vnranl el obli- diatat milliaribus, castra taciti locaverant : propo-
nent : eorurn auicilia ci/ca castrum Harenc lenioria situm babi^ntes, sieut ab Aniioohenis formam rece-
locant. perant, noslris circa urbis as-uitura oocupatis, ex
Inlerea cives Anliocheni, simul et eoruni domi- improviso irruere, Verum fidelibus locorum incolis,
nu9, pro statu suo valde solliciti, videnies nostro- qui nostris multo usui saepius fuisse noscuntur,
rum lonfranimitatein et in laboribus perseveran. staium eorum et advenium signiticamibus, princi-
tiam, quodque nec fame nec frigoris inclemeniia ab pes praeraoiiiii conveniuntad invicem, supereo ne-
incepto poterant revocari sed iiiier tot raolesli.is
,• gotio deliberaturi. Placuit itaquedemura, ut omnes
propositum continuare salagebant, missis epistolis quotquol iii exercitu erant equites, equos quibus
et crebris legationibus, principes finitimos in sui uii possent hahentes, cirea pnmuin noctis cre-
«ubsidiura evocare contendunt, orantes et persua- pusculum armis insiructi, clara et sine luraultu ve-
dere nitentes altenlius, quatenus fr.ilrum compas- xilla suorum sequentes principum, in silentio
sione moti, eis opem maturare non diirerant. Mo- castris egrediaiitur ;
pedites auti-in in oastris re-
dum eiiam, quo sibi subvenire possit commodius, maneant, pro tuitiune castroruin solliciti, quousqua
insinuant talem ut ab urbem accedentes, occulle
;
p, majores proiciscenies, auctore Domino rever-
in insidiis lateanl, exspectanie» ut cives more solito tantur.
cum hostibus, secuspontemcongrediantur, etcirca
CAPUT n.
eosdetineantur occupati ; dumque circa id tam in- Nosiri principes, pedilihus a't caHrorum tuilionem
teriores quam exteriores plurimum fuerint nego- relicti'!, r.um eqneitri manu linstibus /iraecedunt ob-
tiosi,tunc irruaot subilo et incautos oppriraant; viam, victores in castru redeuntes,

futurumque esse, ut et ante et retro eis occurrenti- Sub primo igiiur noctis crepusculo, siouti con-
bus, nec uni ex eis liceal mortem evadere. Factum dictum fuerai.a c.istris egressi per ponlem navium,
est igilur per eorurn juL-em instanliam. quod ab vix septing^ntos secum eduxerunt eûites, ad eum
Ualapia, Caesarea, Hama, Einissa, Hierapoli, et aliis proficiscentes locum, qui raedius inter lacura, de
contermiDis civitatibus ad ingentem numerum con- de quo superius fecimus meniionem, dum de urbia
gregata militia, clam et sine lumuliu, sicui in siluloqueremur, et Orontem Quviuin, qui asequasi
Bandatia acceperant, accedentes, circacasirum eui unius milliarii distant apatio ibi ea nocie quieve-
:
317 GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP- 3t8
runt. Hostes vero nibilominus eadem nocte, eum- A. portas civilatis certalim egrediente», pene tota die
demfluviumper pontem superioremiransierant, de noslris gravissima intiilerunt cortamina, qnouaque
nostrorum adventu isinari penitus. Mane autera de superioribus oivitalis sitinificantibus excubiig
facto, ubi lu.^s prima terris se inlulit, nostri cum nostrorura advemum, in urbein se receperunt ubi :
omni celeriiate arma corripientes, in scx acies super turres el mcenia, et loca enr.inentiora consti-
suum ordinant exercitum, certis ducibus praesigna- tuli, adventare quidem consideraat legiooes, igiiari
tis. Turci vero, jamin vicino consiituti, babentes taraen noslrorum an «uorum essent caslra, quae ac-
comperlum per exploralores, quod nostri eis occur- cederent. Tandem vero nostris propius accedenti-
rebant, ipsi eliam de suis copiisduas acies praemi- bus, ubi eorum coeperunt arma cogooscere, eosque
serant, reliquarum copiaruiu m.ijore lurb^ pubse- priEdam el m mubias trahere conspexiruni et eos ;
quente. Factum eslaulem diviniius, ul nostri, qui redire victores, aiiritis suorum copiis comperlum
vix erant, ut praediximus, septingenti, perturmas, haliuerunt, in gravia se dederunt, tauta spe Iru-
juxta rei militaris disciplinam dispositi, qiiasi su- strati, lainenta. Nostri vero ad urbem accedentes,
sceplo de supernis iiicreiiiento, infiuita millia vide- et caslris illati, in vicloriaB signum, el doloris eo-
rentur. Procedentibus itaqiie paulalim contra se rum incrementum, ducenta Turcorum capita ma-
legionibus, coeperunt eorum primae acies in noslros p chinis jaculatoriis in urbein contHrqueri fecerunl;
cum imp3tu irruere niaximo ;el immissasagiltarum reliqua vero anle urbein in palis proeoeperunt coo-
grandine, ad suos habere recursuin. Nostri autem servari suspensa, ut lam bsec quam illa, tanquam
eorum neglecto impelu, sed quominus acce^lentes, s/nna in ocuIt, porum augereiit et multiplioarenl
vibratis solito vigore lanceis et gladiis incumbentes, molestias. Dicilur autem numerns luisse eorum qui
eos in unam compellunl lurbam solidari ; compri- ad praedicium Antinchenurum suhsi^tiura »onire de-
menlibus autem eos lncorum angusliis, hinc lacu, creverant, ad vig nii octo millii, sicut ex relaiione
inle Quvio evagandi liceniiam inhibenle vi lentes ; captivoruin plemus comiiertiim est. pHctum est au-
quod ad consuetas discurrendi artes et sas.'iltandi tem hoc mense Februurio, septimadie menais, anno
habililatetii recurrere non detjatui-, nostrorum non ab lacarnatiooe Domini 10J7.
Viilenles sustinere instantiam, el se prae liinore, gla- CAPUT IV.
diorum coiiiprimont'3, in sula fuga spf-m salulis So^îri fiasirum ce^lifitdnt. I^nvei Jinuennvm in
constituunl: danles ergo terfia, fugam urripiunt. pnriu aiirlicant. 1'oputus "d mure de>cendit,Hin-
Nostri vero certatini insecianles, i)3|ue ad praedi- sidiiis passu.î, ex parit corruit.
ctum eorum castrum, Hirenc noraine, quol a loco Eodem lempore visum est nostris principibus.
pugiiK decem distibit milliarilius, eosocci lendu el ut in coHe qjotam qui supra doinini Buamuudl
stragem lufinitain operan io, persecuti suiit. Virten- C eral lenloria, casiruni aelilicaretur ; ut si a.iquaodo
tes autem oppideni, suos in fugaiii versos, bostium in nostras expe.lilioiies Turci tentarent irrumpere,
giadiis pene omnes occubuisse, timenies post eorum eis novamunitio impedimentum praestarel, et no-
casum in praesidio remanere, suscenso oppido, ipsi strorum caslris es-et quasi anlemurale. Quod
quoque in lugani versi suni. At veroregionis incolee postquam faclum est et diligenii custodiee deputa-
Armenii et alii fidcles, quorum illic multa erat cotum, lolus exerciius ita collocaius esl in tuto, tan-
pia, pra-dicium occupaot inunicipium, illud siaiim quam si urbis mcenibus essent percircuitura val-
nostris principibus antequam redirent ad castra, lati. Erat enim eis ab orientehaec nuvamunitio ab ;
resignantes. CecidHruot illa die de hostibus i|uasi auslro murus civitatis, et palus murisadjacens ; ab
adduomillia:exquibus quingenla capita r^porlan- occasu ver.) solis el septpntrion», Ouvius in civiia-
tes, erecli in spem bonam, et de geminu qui eis ac- teiii Cumque jam inmensem quinlum
seubliquans.
ciderat triompho, h^tanles, cum mille validis equis, seprotraxisset obsiitio, navesqu*dam Januensium,
qui eis plurimuin eraut necessarii,etspoliis iiigen- peregrinos el victualia deferenles, infra fauces
tibus ad castra reversi suat, Domino maximas per- fluminis egressse a pelago, se contulerant ; exspe-
eolvenies graliarum acliones. ctanles et id i;.sum nuntiis frequentibus exigentes,
CAPUT III. D ut missis de principibus alniuot, qui eos seeure
Cives cognilo auxiliarium suorum casu graviler con- conducerent, ad castra proficii^cereiitur. Hostes
sleniatitur. enimscientes, quod eorum qui in expeditioneerant,
Al vero cives interim lota nocte promissum ex- freqoens erat ad mare discursus, et eurum iterum
spectanlessubsidium, votis ardentibus lucem adlore qui in navibus eraiit, recurrendi ad castra votum
praeoptabant, ut videlicet hoslibus exterius irrui^n- non retnissius, vias obsidobant et itinera; ei fre-
tibu?, i|.i9i quoqiie mhilominus ab iulerius prodeuii- quentes transeuntibus porrigebant insidias et slra-
tes, noilros harum rerum ignaros el repertos in- gem in eis operabantur unde non nisi in maximo
:
caulius, possent opprimere. Videnles autem circa coinitaiu ad castra praesumebant accedere. Decre-
noctis noviasima jam illucescenle aurora ;
qund ad- verant autem per eosdem dies in ca ile pontis, ubi
venlus iilorum nuUa comparebant arguinenta; el erat quo.ldara eorum siiperstitionis oraturium,
coj'niio per exploratores, quod nustri principes eis munitionera quarr.dam nostri principes erigere, ut
obviam processissent, congregati adinvicem et per minus liber hostibus per pontem pateret exiius.
;
329 HIST. IIERUM TRANSMARIN. — LIB. V. 330

Sed quoniara inlinili de exercitu ad mare descen- A minumHugonemMagaumdomirmiriqueEustachiuin
derant, qui, peractis negotiis, ad castra redire pro- suum, singulis singulas acies distribuens,
fratrera
posuerant, eliguntLir de principibus dominus Boa- congruis locat stationibus ; verbis infundens ani-
mundus, comes Tolosanus, et cum eis dominus
et mos, ad virtutem invitat, et lanquam viris pruden-
Evrardus de Pusalo et comes Garnerus de Gres^ libus proposiluHi aperit, dicens : Si ita, ul nobis
qui jEgyptiorum nunlios redire cupientes, usque nunlialum est, peccatis nostris exigentibus, Domino
ad mare prosequerentur et eos qui in portu erant,
;
permittenie, de dominis et Iratrilus nostris hostes
tam qui recentes advenerant quara qui do castris nominis et fidei Cliristianx triumpliaveruni, nihil
ad eo3 descenderant, ad castra reducerent. Au- aliud restare video, liri illustres, quam ut cum ets
dientes vero Antioclieni, quod prsdicti principes moriamur, aut lantam Doniino Jcsu Chrislo illatam
ad mare descenderaut, missis quatuor millibus ulciscamur injuriam. Milti, credile, quia nec vila,
expeditorum militum obviam, prascipiunt ut
illis nec salus, morte vel qiwlibel mgriludinis genere,
eis parent insidias; et incaute redeunlibus, si ila charior est, si iantorum principum sanguis impune
contigeril, virllitcr occurrere non formidenl. Fa- cljusiis est supcr terram, aut lanla Deo devoti populi
ctum csl autem, ut posl diem qiKirtuni, cum in strages maturam \non inveneril ullionem. Videlur
redeundo esseut, secum trabereut inermis populi g ergo mihi quod hosles de prxsenli atiquantulum elati
et jumentorum victualibus, et omnimoda supel vicloria, imprudenlius se habebunt ;\el de sua virlute
ctile onustorum muliitudinem, hostes eis in <;;::- prxsumentes, per nos ad itrbem redire, prsedam el
busdam locorum anpustiis repente ex insidiis oc- manubias inferre non verebuntur. Solet enim pro-
currerent. Pra?ibat autem dominus eomes. Tolosa- speritas eos, quibus praesens arridet, reddere in-
nus, dominus vero Boaraundus posieriora tuebatur cautiores sicuti versa vice, miseris el affliclis
;
agmina qui, licet viri strenui essent, et por omnia

;
rebus, solet solerlia major accedere. Nos ergo, si
commendabiles, plcbem tamen inconsultam pro tamen ita vohis videlur, hic simus parati, et justam
voluntate regere non valentes, nec vires addere, causam foventes, de oblinenda vicloria, in eo cui
vel alios, quibus nalura iiegabat, postquam diu, miliiare nos credimus, spcm certam habeamus ; et
lum pro sua honestate, tum pro illorurn arcendo hostes, si per nos redirc voluerint, in ore gladii,
periculo roslitcrunt, videntes quod mora ad se hoslium more suscipiamus, injurix memores illatee,
traheret periculum, nec eos amplius iuuliliter la- el apaternis virlutibus non dcgcnercs. Placuit itaque
borare oporleret, sibi providentes, imparem nimis sermo iste, et in cculis omnium vlsus est bonus;
conflictum reli'iuerunt, ad castracura suis qui eos dumque in eo adhuc consisterent verbo, ccce do-
sequi poterant, se conferentes. At vero vulgus, re minus Boamundus a mari rediens, in oastra se
iictis snrcinis et irapcdlraentis, partim ad silvas, ^ contulit et post modicum inlervallum, comes est
;
partim ad inonles fugit ;

qui vero fugere nequive- subsecutus : quos revertentes, cum lacrymis et
runt, hostium gladiis ceciderunt intcrempti. Facta plena charilate suscepit populus, tanlorum iprinci-
est ibi nostroruni strages maxima; sed de numero pum pene solatio destitulus. Intelleoto itaque do-
occisorum quidara aliter et aliter nobis retulerunt mini ducis consilio, verbura approbant, et ita fieri
tamen pluriurn opinio est, promiscui sexus et Ktatis oportere protestanlur. Axcianus itaque cognoscens
usque ad trecentos cecidisse. quiasui vicerant, tiraensque redeuntibus, roaxinie
CAPUT V. propter egressas decastris praeter solitumlegiones,
Consilium ducis, etopus admirabile, contra sinistrum quotquot erant in civitate armorum usus habentes,
casum qui acciderat. sub edicto publico ad portam Pontis, praecipit con-
Rumorinterea ad castra pervenerat, eos qui a venire, ut suis redeuntibus, opein irapendere, si
raariascendebant, omnes in via hostium insidiis et opus fuerit, non morentur. Nostri vero, missis
congressione improvisa, penitus corruisse; de expioratoribus, diligenter percunctari faciunt, quo
principum autem vita vel morle, non erat quis- accedant timere, de obtinenda victoria spem haben-
i
piam qui pro certo aliquid nuntiaret. Inlerea tes in Domino.

vero dominus Godefridus, sicuti vir erat impiger D CAPUT VI.
etad arma promplissimus, tantam pro Dei populo,
Ilostes redeunies cum vicioria, anle poilam civitcitis
quantam pro liberis gerens sollicitudinem, convo- noslrorum gtadiis oblruncanlur ; cadunl ex eisduo
catis principibus et legionibus universis, armaeos millia. Dux loricalum per medium dividit.
incunctanter jubel arripere ; et emissa voce praeco- Nec mora, dum ordinatis aeiebus et erectis
nia, sub poena mortis inlerdicitur, ne quis tanta; vexillis, hostium prasslolantur adventum, ecce ad-
necessitatis articulo se audeat sublrahere ; sed volant, qui eos in vicino constitutos denuntianl, et
omnesad arma convolent, fratrum sanguinem vin- no.^tro armari, et hostibus exire obviam, raulta
dicaturi. Nec mora, quasi vir unus convenerunt vociferatione hortantur. Illis vero appropinquanti-
UDiversa; legiones ; quibus in unum redactis, pon- bus et eatenus vicinis, quo noslris progrediendum
tem transit navium; et per acies diviso exercitu, esse videretur.invocato desupernis auxilio, mutuo
principes dominum Robertum Nurman-
ei praeficit, se exhortantes, vibratis hastis, pristinae virtulis
niae comitem, dominum quoque Flandrensem, do- memores, in eos unanimiter irruunt, gladiis in-
Patrol. CCI. 11
stantes cominus. Dumque solila eis incumbunt A oomprimenlibus.infiniti praecipitareaturin fluvium.
instantia, et injuriaj memores, quam pertuierant, Dux vero Lolharingiae, etsi in toto conflietu optime
nec respirandi permittunt ferias, eraarcuit virtus se habuerat, lamen circi ponlera jam advespera-
eoruni, et prs timoris angustia renibus dissolutis, scente die, tantum lamquo insigne virtutis, qua
in fugam versi, versus pontem civitatis certatim singulariter praeminebat, dedit argumentum, ut
conlendnnt. Sed preevenerat eorum molimina, in perpelua dignum judicelur memoria factum ejU8
hujusmodi assnetus negotiis, Lolliaringins dux celebre, qiio se universo exercitui reddidit insignem.
illustris et locum, qui anteponlem eornm erat ali-
; Nam, postqiiam niultorum capita loricatorum, sinc
quantulumeminentior,cumsuisoccupat; eteosquos ictus repei.ilionc, solita virtute amputavit, unum de
venerabilesprincipes gladiis insectabantur, ad pon- hostibus prolevirus instantem, indutum, licet lorica
tem volentes eiTugere, aut gladiis obtruncat, aut in per medium divisil, ila ut pars ab umbilico supe-
agonem unde fugeranl violenter redire compellit rior, ad terram decideret reiiqua parte super ;
perituros. Instat comes Flandrensium, tanquam equum cui insederal infra urbem introducta.
vir strenuus ; etarmorumusum Iiabensfamiliarem, Obslupuit populus, visa facti novitate ; nec latere
cum sequacibus hostiura prosternit agmina.
suis patitur, quod ubique prnedicat, factum tam mira-
objiciens animosius et frequentcr quae in nostros r. bile. Cecidisse ea die dicuntur de hostibus, quasi
mala coramiserant, exaggerat. Norraannorum vero ad duo millia : quod
nox importuna, nostrorura
nisi
nihilorainus comes, a paterna virtute non degener, litulis et immatura,

palmffi invidens, se intulisset
strenue nimis in eodem desudal opere. Coraes finera oa die procul dubio .\ntiochenorum habuissel
quoque Tolosanus, zelo Dei succensus Hugo eliam ;

negotium. Tanta aulem circa ponlem et in flurainc
Magnus, regii memor sanguinis el a tantae dignita- perpelratcB cajdis exstabant vestigia, ut mutato
tis culmine non recedens comes Euslachius, do-
;
colore fluvius tolus ad mare sanguineus descende-
mini ducis fraler Balduinus quoque, Hermancoru
;
ret. Fama est eliam, et ita per quosdam fideles,
coraes, et Hugo deSancto Paulo, cum aliis nobili- qui ab urbe egressi ad nostros se contulerunt, ple-
bus, tanta hostes animositate inseqiiuntur, tanta nius innotuit, quod diiodecim de majoribus eorum
in eos virtute desseviuat, ut conlrilis 'eorum viri- satrapis, in ea congressione gladiis obtruneati, ir-
bus.more pecudura irapune casderentnr. Acxianus reparabile civitati damnum intulerunt.
autem urbis portas post suos, quos inde ad pugnam CAPUT VII.
emiserat, claudi praecipiens, ut eis animos amplio- Nostri i't capile ponti^ pr.Tndiiim comlmunt, viclo-
res infunderet, et pro despe^âtione reditus, magis rix s.ignum ad naves dirigunt.
animaret ad praelia, dum sihi credit consulere,
suos Luce demum postcra
.
solito cursu terris restitu-
- ^
inconsulte trahil in ruinara dura enim nostrorum
; la, iterum convenerunt principes adinvicem, gra-
impetus et armorum instantiam sustinere non tias Omnipotenti pro collata exhibentes victoria,
valerent diutius, salutis unicum erat fuga reme- Visumque
ut de instantibus deliberareot negotiis.
dium, cujus spe frustrati penilus, passim gladiis est omnibus expedire, ut ad id quod prius conce-
caeduntur et pereunt, qui ea via mortem poterant perant redeuntes, munitionem quaradam in capite
evasisse. Erat autem in castris tantus armorum pontis erigerent, ut et civibus praepediretur exitus
fragor, et gladiorum tinnitus et coruscutio, equo- et nostris securiordiscurrendi ministraretur facul-
rum fremitus el popull vociferantis clamor, quod tas. Eratautem ibi,ut pra;dixisse nos raeminimus,
nisiarmorumgenus manifcstiim inter eos prasberet superstilionis eorura oralorium ; ubi etiam sepullu-
dilTerentiam, multos potuisset error indiscretus raesuorum, locum deputaverant. Illuc ergo tara no-
imminentibus subjecissc periculis aut sinistris ca- cte prffiterila, quam diei parte sequenlis jara exa-
sibus exemisse. Malronaj autem civitatis cum cta, defunctorum suorum transtulerant et sepelie-
filiabus et parvulis, senes quoquc et imbellis popu- rant corpora. Quod ul plebi nostrae plenius, et pro
lus, de turribus et muro suorum stragem contuen- certo compertum est, illuc violenter irruentes, oc-
tes, gemitibus et lacryraissuorum deplorant cxter- casione spoliorum, quae cum ipsis tradita fuerant
miniura : Felicia judicantes qu« prxtericrant tem- D sepullurre, sepulcra violant sepultos effodiunt, au- ;
pora ; eos felices niliilominus, quibus mors amica ruraargenlum, et vestes pretiosas cum ipsorum
el
pridem contulerat, ne istis involverenlur calamitati- funeribus de monuraentis extrahentes. Factura est
bus. Quxcunque fecundas, beatas prius mntres re- autcm, ut qui prius de numero interemplorum, eo
pulaverant, nunc mutato cantico, faustas csse sleri- quod de nocle consummatum erat priElium, dubi-
les, et malribus multo pnedirant feliciores. Acxianus tarent, perhanc talem revelationem facti doctio-
interea populum suum videns penilus defecisse, res, pleniorem de hesterno negolio laslitiam conce-
quodque residuum erat gladiis exposilura, strage perint. Nam praeter eos qui in flumine variis casi-
vicina consuraendum, portas prscipit sub omni bas submersi sunt, et qui in urbe sepulti, quique
celerilate aperiri, ut populi reliquias in tuto per- lethaliler saucii, mortem adhuc praeslolabantur im-
raitteret collocari.
Reseralo autem aditu tanta per minentem, mille quingenti in prcedicto loco reperti
pontera fugientium facta est turba ettumultus, ut sunt. Ex quibus trecenta vel arapliora canita ad
hcstibus insecfantibus, et prae timore se invicem porlum dirigenles, noslros qui illuc ab hesterno
333 HIST. RERUM TRANSMARIN. - LIB. V. 334
confliclu redierant.laetificaverunl admodum :Êyg- A pes, decernunl praesenli piurimum expedire nego-
ptiorum quoque legalos, qui nondum a portu dis- tio, ut trans fluvium in loco ad id idoneo aliqua
cesserant, plurimum in eo facto deterrentes : un- constitueretur munitio, ubi aliquo ex principibus
de factum est, ut qui in montibus et speiuncis, et locato, illa talis evagandi amputarelur licentia.
silvis et frulectis, ab hestBrno elapsi periculo, late- Cumque de constituenda munitione apud omnes
bant, audila nostrorum victoria, ad castra se con- constaret, nemo lamen se obtulii, qui ejusprsesu-
tulerunl multique milites, quos in pra;lio ci'cidis-
; meret tuitionem sibi assumere. Dumque sic haere-
se credideranl, sani et incolumes, auctore Dumino, rent, et factum non procederet, dominus Tancre-
reversi sunt. Unde recepto populo, qui ad varia dus, vir insignis et industrius, ad id muneris eligi-
loca se conlulerant, castrum circapontis initium,ex tur ; sed cum de rei familiaris tenuitate excusatio-
ipsis lapidibus, quos de monumeutis etfoderant, nem vellet intexere, prsdictus comes Tolosanus
unanimiler et ferventi studio muro erigunt solido, ad opus aedificii centum ei marcas argenti contu-
eterectum vallo profundo commuiiiunt. Dumque lit; et utlaboris cousorlibus honeslum non deesset
inter principes de ejus custodia esset deliberalio, salariuin, quadraginla eis marcae per menses sin-
et nemoesset eorum, qui lanto oneri se veliel sub- gulos ex publico sunt deputatae. Sicque factum est,
jicere; et causas quisque pro sua excusatione va- ut in colle quodam eidem portae conlermino, ubi
rias allegaret, vir Deoamabiiis,dominu3 comesTo- pridem monasterium fuerat, priBsidio locato, et vi-
losanus, ultro se obtulil ; et publics utililatisgrali.i ris prudentibus et robustis ad ejus depulatis custo-
novumprsDsidlum in suamsuscepit curani. Undeel diam, dorniuus Tancredus tara atrenue quam fe-
universarum expeditionum gratiam, quam toto an- liciter, usque ad consummationem negotii, debita
no valde demeruisse videbatur, sibi recouciliavit in solliciludine conservavit illaesum. Erat autem infe-
integrum. Nam ab aestale prasterita, per tolam in- rius, secus fluminis decursum secessus quidam
sequentem hiemem, occaaione cujusdam aegritudi- intermontes eumdem amnem, herbidus, et pa-
nis, ita remissus jacuerat, pene inutilis, ut cu-
et scuorum amccnitate simulet ubertatecommendabi-
ram exercitus quam principum alioiuni quisque lis, Iribusaut quatuorviji ab urbe distans uiilliari-
pro viribus et studio supportabant iodcfesso, ipse bus ; in bunc ob defectum in urbe pabulorum, An-
solus videreturnegligere,nerainise exbibens muni- tiocbeni equos ex parte plurima transtuleranl suos,
ficum, nemini alTabilitatis gratiam indulgens ; eral- quod ubi uoslris compertum est, clam convocatis
que id in co nolabilius, eo quodomnibus aliis am- equitum cohorlibus, quffldam secutiviarum dispen-
plius posse et habero plura diceretur. Utigitur et dia, ut propositum occultareut, ad locum praedi-
desidiam siniul et avaritiam excusaret, onus prfeJi- ctum conveniunl ; ubi occisis qui armentis praee-
ctum gratanterassumpsit. Prffitercain manu donii- C rant uonnuIlisequitiljus,excepti3muiiset mulabus,
ni Podiensisct quorumdara nobilium quingentas di- duo millia nobilium ad caslra deduxeruntequorum.
citur marcaa argenti ciaininati, ad restaurationera i\ec erat praeda vel manubiarum genus aliud eo
equoram, quos in conQictu amiiisse coutigerat, tempore, quod magis exercilui foret necessarium ;
dedisse. Unde ejus facti animosiores domestici, de nam suos tura in acie, tum fame,tum trigore, aliia-
damno equorum rasarciendo habentes fiduciam, que casibus innumeris pene omnes amiserant.
hostibus solito fortius instabant; et domini comi- CAPUT l.\.
tis, quara passus fuerat, lenita est invidia, ita ut Dispersi ad excrcitum redeunt. Balduinus ab Edessa
ab omnibus pater et conservator exercitus appella- sinyulis principibus munera dirigit,
retur. Sic igitur civitate ex omni parte obsidione val-
CAPUT VIII.
lata, ut jamcivibus ad procuranda exterius nego-
Civitas subito amplius angustatur, mitnitwne nova lia, nec liber exilus, nec sine dilficultate daretur
super Occidentalcm constilula. introitus, coeperunt multa difficultate laborare, et
Porta igilur pontisper praedictum novuin praesi- multis aggravari moleatiis. Victua enim deficiena
dium, in quo quingentos viros fortes dominus co- el plurimum molesta-
subito exorla inopia, cives
mes locaverat, sic obsessa, ut civibus per eam non n l>at imminuta quoque equorum usibus alimonia,
i
nisi cum raaximo pcriculo pateret exitus, nostri eos inedia tabescere, et omnino sua negare officia
ud necessaria prosequenda discurrebant liberius. compellebal. Nosiris autem solito liberior tura ad
nostes vero jam non nisi per portam Occidenta- mare, tum ad alia loca ad quffi eos sua trahebat
lem, quce inter radicem montis et fluvium erat, necessitas, progrediendi data erat facultas unde :
exire poterant. Et licet nostris, quorum castra om- et in castris ex parteplurima reievata erat illa vi-
niatrans fluvium posita erant, non multum eorum ctus inopia, qua periculose nimis per lotain hie-
exitus per eam portam posset esse periculosus, mem laboraverat exercilus. Nam decursa hiemis
quia tamen nimis liberam evagandi videbantur ha- asperitate, et veris jam adulti temperie restituta,
bere licenliani et vitae necessaria pcr eam solam
; sedato pelago, classis quas iu portu erat, ire et re-
adhuc inferebantur obsessis, coDvcnientesiterum, dire polerat tranquillius , et viarum diificultate
ul super hujusmodi necessariura haberent Iracta- temporis incalescentis beneficio deposita exire po-
lura, viri virtutum et immortalis memoria; princi- terant, qui cura domestica et familiari sollicitudi-
335 GUILLELMI TYRENSIS ARGHIEP. 336
ne «tl procuranda negolia tiabebantnr. Et jam A CAPUT X.
eliani qul in castris et in urbibas (initin.i?, caslro- iXuiitiatur in cn^ris, hoxtilium copiarum cidvenlus.
rum fugientes asperitatena, latuerant, reddito fa- Stepkantis Btesensium comes, simulatn segritudine,
vore lemporis clementioris, ilerum ad caslra re- ad mare descendit, 7ion rediturus.
vertebantur, arraa reparantes ; et redintegratis vi- Interea faraa celebri vulgabatur, Persarura prin-
ribus iterum se accingebant ad prfelia. Sed et do- clpempotentissimum,ad Antlochenoruminstantiam
minus B.ilduinus, ducis frater, de quo suprafeci- et suoriim]etiam postulaiiones assiduas.ex universo
mus mentionem, de suarum cumulo divitarum, iraperio suo in eorum
sulisidlura innumerabiies di-
quas ei, ut praedixiraus, multa liberalitate contule- rlgere coplas infinitamTurcorum multiludincm
; et
ral Dominus, audieos quod lanta inopia laboraret in Syriam ascendere, sub deputatis magistratibus,
exereitus, illorum deorevit de sua plenitudine pia; legeedictati prsecepisse. Necsolum ab exterioribus
compassionis affeclu, relevare paupertatem : et rumor hlc originem habebat et incremenlum ve- ;
missis ingentibus donis, in auro, argento, sericis, rum etiara qui de urbe egrediebantur, ad caslra
equis nobillbus et pretiosis, singulorum principum noslra habenles refugium, id ipsum consone prc-
rem domesticam reddidit ampliorem. Nec solum lestabantur. Cumque per dies slngulos magis et
majorlbus, verum et multis de plebe munlficum se r. magis rumor hicampliarelur et jam pro foribusdi-
._l.:i
exbibens .1 1.1 1 _:i:
et liberalera, propensius omnlura sibi re-
" cerentur
i.._ : i:
imminere, timor »
nostrum : :.
concussit exer-
: : _
conciliavil gratiam, universos in suam excitans citum ita etiam ul domlnus Slephanus Carnoteii- ;
charitatem. Insuper autem ne domino suo et fratri slum comcs, vir potentisslmus et prlnceps illustris,
primogenilo aliquid minus feoisse videretur, in ter- quem ob mcritum singularis prudentlae principes
ra quam cltra Eupbratem possidebat, omnes redi- suis consiliis quasi patrem pra^fecerant, simulala
tus quos circa Turbessel, et in suburbanis ei ad- EEgritudine, sumpta a fratribus llcentia, eum do-
jacentibus, in frumento, hordeo, vino el oleo ha- mesticis et familiarlbus universis et omnimoda qua
bebat, nec non et aureorum qulnquaginta millia plurimum abundabat substantiaad miire descende-
fratri deslgnavil pi'rsolvenda. PrKterea quidam Ar- rct, dicens se apud Alexandriaramlnorem, qua; non
menlorum potens satrapaidomini BalJulni famllia- longe a porlu in llttore marls slta, initiuai pra;sta-
ris, Nichossus nomine, tenloriura mlri operls, raa- bat Ciilclae, moram velle facere, quousque reccpta
ximae capacitatis, gratia doraini Balduini, pernun- plena convalescenlia et viribus resumplis, iterum
tlos suos direxit ad domlnum ducem sed posltis redire valeat ((uo discedente, seculisunt eum.qui
; :
in itinere a Pancratio insidils, ablatura est prasdi- in ejus coniltatu advcnerant, viri quasl ad quatuor
ctum lenlorium a pueris deferentibus ; et ex parte millia, qui ad mare preveniens, ad prfedictam se-
ad dominum Boaraundum dono ^ cossit Alexindrlara, rci eventum projstolans ha-
praedicti Pancratii, :
delatum quod postquam domino duci inno-

esl : bens apud se proposilum quod, si nostris in bello,
tuit, et per pueros prajdlcti Nichosii ita rem pro- quod sperabatur futurum, prospere succederet, re-
cessisse cognovit, adjuncto sibi Flandrenslum co- diret ad exercitum, quasi de aagritudine convale-
mite, cujus araicltia specialiler in tota expcditionc scens ; sln autem, in navibus quas slbi paraverat,
usus fuerat, dorainum Boaraundum convenll, ut cum probro perpetuo et existimaiionis jactura, re-
munus sibi destinatum et ablatum violeoter, redire in palriam tentaret. Quo facto tam notabili et
stituat; illeverolicet donalionls nobills viri Pan- perennem irrogaiite inf.imiam, prlncipcs qui in
cratil tltulum prnslenderei, seque juste possiderc, castris erant consternati, noblli viro compatlentes,
quod dux pelobat, allegaret tamen, ne lumullus ; qul et decus generiset honestatcm propriam tanta
lieret inpopulo aut intcr prlncipes scandalum ori- culpa funeataverat, cojperunt anxie deliberare quo-
retur, multa prccum reliquorum principum victus modo huic tanto raalo possent occurrere: ne qui rc-
instantla, munus quod sibi oblatum fuerat, resti- sidui erant, pernicioso illlus provocatl exemplo, sl-
tuit, gratla inler eos plenius reforraata. Unde ral- mlle aliquld auderent attentare. Placultque tandem
raraur phirlraura, quod vlr tanta modestia insi- de communl consillo ut ralssa voce praconia, omiii-
gnis, tantaque morum dignltate conspicuus, rem D bus generallter ab exercitu discessusinterdiceretur:
modioara et contemnendara
facile, tanta importu- adhibita poena, quod cujuscunque con-
si allquis,
nitate repeliit nec allquld nobis pro solutioneoc-
; ditionis orficio fungeretur, aut cujuscunque digni-
curril, nisi quia scriplum est : tatis cinguloprsemineret, furtim et sineprlnclpum
i\'i7ii7 e.T omni pnrte bealum ; llcentla, se a castris subtraberet, lanquam sacrile-
et lllud : gus aut bomicida, perpetuae subjaceret infaraia; el
Qitandoque bonus dormilal llomerus ; ultimum prKterea suppllcium cogerctursubire. Fa-
HoRAT.. Ars poet., v. 359, ctumque est ita, ut tura virtutls amore, tum pojnae
illud quoque leriium : formidlne, nemo jam de castero, nisi a principibus
. . . Opere in longo fas est obrepere somnum. impelrata licenlia, vel ad modicura auderetsea
HOHAT. caslris subtrahore ;8ed omnesunanimiler,tanquam
Utenimin nobis Sfspius a bono scntiamus defec- vlri claustrales, principlbus suis sine difficultate et
tum, humanae leges conditionis habent. molestia seobedientes exhibebant.

337 HIST. REHUM TRANSMARIN. — LIB. V. 338
CAPUT XI. A niam vir erat valde industrius el vafer, audiens

De statu civicalis dicilur. Boamundi cum quodam fi- quod dominus Boamundus princeps magnificus es-
deli de civitate, gratia conlracla describitur. set et illustris, et in omnibus quae exlerius gere-
Porro haec civitasDeo amabilis, a tempore apo- bantur, primas haberet parles; statim post urbem
stolorura, ut praediximus, Ghristi doctrinam et ju- obsidione vallalara, per fideles internuntios ejus
gum suave, praedicaiite ei apostolorura principe, sibi conciiiavit gratiam, totoque obsidionis tem-
suscepit, et usque in preesentem diem fiJeliter ct pore, fideliter et devote se continuaverat in propo-
devote portavit. Dunique totus concuterotur Oricns, diebus pene singulis de statu civilatis
sito, ita ut
successoribus Mahumet ad impietatem superstitio- et eum redderet doctiorera. Dissi-

Acxiani proposito
nis et perversorura dogmatum universas violcnter mulahat enim quanlum poterat, sioutivir discretus
subjugantibus provincias, haec et eorum languorem erat et prudens, hanc quam cum domino Boamundo
respuit; etgentis incredulae domiQationem, quam conlraxerat familiarilatem, ne forte aliis cognita,
diu potuit, ferre detrectavit. Nam, cum omnes a sibi et suis possetesse in periculum. Dominus quo-
sinu Persico usque ad Hellespontum, et ab India que Boamundus versa vice hanc boni viri occulla-
usque ad Ilispanias, hsereses illius seducloris, uni- bat amicitiam, et arcanum penes se quasisepultum
versas occupassent regiones, haec in medio pervcr- p comprimebat ; ila ut nec eorum familiaritatis ct
sarum nationum, quasi soia et siufiularis, fidei discurrentis internuntii.etiam utriusque domestici
conservavit integritatem, et pro sua slelit viriliter et contectales, nullum vel leve possent iutelligere
libertate. Nam vix annorum quatuordecim clapsa argumentura.
erant curricula, cx quo perurgente eam intolerabili CAPUT XII.
hostium procclla, longis obsidionibus fatigati ejus Consilium pcr internuntios inter Boamundum,et prx-
cives inclyti, etjamdiutius resisloro non valentes, dictum fidelem virum.
urbem hostibus nominis et fidoi Christiana; resi- Dumquejam quasi mensibus scptera ha!C inleri
gnare coacti sunl. Unde factum est quod etiam,adeos se coutinuasset gralia, ita ocoulte, ut diximus,
veniente nostrorum exercitu, pene oranes civitatis plerumquede eo, quomodo civitas Christiana! resti-
babilatores fideleserant, sed nullam in civitate ha- tueretur libertati, serrao inter eos habitus est fami-
bentes potestatem ; nam eis negotiationi et aliis liaris; cumque supereo a domino Boamundo sae-
mechanicarum artium offlciis vacantibus, solis pius esset commonitus, semel eidera per filium.qui
Turcis et infidelibus militare licebiit, et majores secrelorum erat bajulus, respondisse dicitur: Nosti,
civitatis admioistrare dignitates, unde nec arma virorum optime ct mea mild luce charior, quam sin-
eis licebat Iractare, nec ad curam rei militaris ad- cere te dilexerim, exquo, auciore Domino, in hanc
millebantur: et raaxime postquam dc adventu Oc- C communem gratiam descendiinus ; teneoquenihilomi-
cidenlalium Christianorum rumorad principera ci- nus memoriter guod, in verbo tuo firmamet bonoviro
vilatis perveuerat, ita suspecli habebantur, et pr«- condignam repcri usijuequaque slahUilalem : unde
serlim poslquam urbem vallaverat obsidio, ut etiam jactum est ut,\>er dies singulos, mihi magis et magis
noii nisi certis horis de domibus exire ot prodira in insinueris et multo charior occurras. Supcr eo autem.
publicum licerel. Erant autem ex eis in civitate fa- undc me commonuisti sxpius, nonnunquam sollicilus
miliae valde nobiles, antiquam ducontes ex genero- deliberavi, partes congruo pensans libramine. Nam,
sis proavis sanguinis dignitatem inter quas erat ; si patriam prisiinx restiluere libertati, et exclusis
tribus una generositate insignis, quae dicebatur immundis canibus, quorum violenla dominatione pre-
Beni Zorra, quod in linguaLalinainterpretalur lilii mimur, Dei cultorem poputuin possem introducere,
loricaloris. Hi enim sive a primo eorumparente, qui certus sum xterna mihi non dcfutura prwmiaet cum
hanc artem exercuit sive ab eo quod ipsi hanc
; sanclis animabtis xternx beatiludinis non defuturum
professionem exerceront, ut loricas intexerent, di- consortium. Si vero rem, semel aggressus, ditficilem
cabantur /liti (orwifons. Probabilius tamen est ot et arduam consummare nequivero, cerlum estet nulii
videtur, quod quidam ex eis adhuc eidem arti da- venit in dubium quin doinus mea ct prxclaras nomen
rent operam, ul sicul nomen habebant Q familix penilus deleatur, ita ut non memoretur no-
hxvediloi-
rium, ita et per successionem tradilam artem non men illius ullra. Verumtainen quoniam consuevit
descrerent.Unde et in parte civitatis occidentali se- emolumentorumspes mortalium mentes ad similia
cus portam, qua; hodie dicilur S. Georgii, turris siepius iuvitare, si hoc apud tuos consortes
posses
una quae vulgari appellatione dicilur duarum soro- obtinere quod nostro sludio tradilam tibi, propriam
rum, ut in ea artis sua?, quas domino et civitati plu- tindicares civitutein ; ego, tui grafia,[cui omne bo-
rimum videbalur utilis, quieti convacareut, erat eis num, tanquam liberis ineis, cupio)adprsedictumopus,
depulata. Erantquein ea familia duo fratres, quo- licet diflicile videatur, auctore Domino, cujus glutino
rum major et qui contribulium suorum el familiae mihi conjunctus es, mc accingam : et turrim hanc
princeps eral, dicebatur Emirfeirus, vir potens plu- munilissimam, ul vides, cujus plenam habeo pote-
rimum et urbis domino multa familiaritate conjun- stalein sine diflicultate tibi tradam , undc veslris om-
clus, ita utin ejus palatio notarii fungerclur oflicio nibus liber in ctvitalem esse poterit introitus. Si
et plurimaesset insignis dignitate.Hic autem, quo- vcro, sicutpares csU^, it.i urbcm captam xquis in-
.

ter vos portionibus ffoposuistis dividere, ego gratia A. raers infinitas Persarum, Turcorum, Curdinorum-
;
illoram, ad quos nulla mihi esl proportio, in hoc pe- que copias in Syriam dirigit, quemdam familiarem
riculnmnon descendo. Unde tu diligenter claliora el suum, de cujus virtule, fidc et industria
pluriraum
enile.re, puhlicx utilitatis el salutis apud
gralia, ul praisumebat, illis sub eo centuriones,
prjeficiens ; et
tttof comprincipes id ohtineas : sciturus procul omni (luinqiiagenarioset inferiores constituens magistra-
dubio quod,quacunquc die lc id obtinuisse cognovero, tus, qui omnes ejus et parerenl et regerentur impe-
iirbis lihi adittim, sictU persuadere niteris, aperire rio. Epistolas praeterea ad universarum sibi sub-
non differam. Ad hxc, noveris quod, nisi hoc in pro- jectarum pra;sides regionum, vim legis obtinentes,
ximo ftal, diflerettir fortasse in perpetuum ; nam die- ei delegat prajcipiens populis et nationibus, tribu-
bus pene singulis civilatis domino, et nunlii dirigtm- bus et linguis, ut oinnes sine excusatione dilectum
tur et epistol;e, quod qui in subsidium ejus e.v omni ftlium suum Corbagalh, quem e.Tercilibus suis de
Orienle convenerunt, circa Euphralem castrametali merili electiane prxfecerat sequantur ; et om-
ejus
sunt, equilum ducenta trakentes secum millia. Quod nes subjicianlur potestati, parentes in omnibus qux-
si vos exlra urbem repererint, di[ftcile est, til ct ei- cunqtie pro liberse voltmtatis arbitrio ipse imperare
vitimet advenienlium mullilw/inem hoslitim, tolerare dccrevissct. Assumptis igitur de mandato domini
possitis. g prc-edictis lcgionibus et qua; toto itinere occurre-
CAPUT XIII. bant, cum Mesopotamiam ingres-
ducentis millibus
Laborat Boamunlus ul ei civitas concredatur ; sclus sus, circaiiue partes Edessanorum castrametatus
Tolosanus comes contradicit. est. Hic cum eidem multorum relatione cognitum
Ab ea igilur die dominus Boamundus praetentare esset, quod unus de Francorum principibus, con-
ccepit singulorum principum corda
sollicitus et tra quos dirigebalur, tam civitatcm quara univer-
percunctari Jiligenter, quidnam haberent in ani- sam adjacentem obtineret provinciam, decrevit
mo et quid si urbs obsessa caperctiir, deea dispo-
; antequam Euphraten pertransiret, prfedictam im-
nereni, celans tamen propositum, nisi apud eos de pugnare et violenter occupare civitatera. Dominus
quibus certum habebat, suis grato assensu obtem- autem Balduinus, prsecognilo ejus adventn, urbem
peraturos desideriis. Cumquc intelligeret se apud suam victualibus, armis et Tiris strenuis undique
quosdam illorum nonmultum posse proficere, frem corrogatis, diligenter communierat, ita quod de
distulit usque intcmpus magis opportunum. Dux ejus minis et terroribus modicum quid eratsollici-
tamen Godefridus et Normannorum comes, elcomes lus.Cumque voce prfeconia publice mandatum esset
simul Flandrensium, nec non et dominus Hugo- cohortibus ut urbem obsidione vallarenl et obses-
Magnus, ejus acquieverant postulationi, et grato sara tola impugnarent instantia, videntes quod,
concurrebant assensu secretum uobiiis viri appro-
;
G resislentibus strenue civibus, non raultum in eo
bantes et administrantes prudentiam, el apud se oc facto possent proficere, quisensus habebant niagis
cultum, et nemini unquara publicandum compri- exercitatos, ad illum accedentes principera suum,
mcntes. Solus vero Tolosanus comes in eo ab aliis post multa tandem persuaserunt ut, relictis inci-
erat dissonus. Unde factum est quod res in pericu- dentibus causis, principale propositum exsequere-
losam pene descendit dilationem nam nec ille, ;
tur; et, Euphratetransmisso, Antiochiam, quo prin-
domlni Boaniundi familiaris, tantum sibi aliorum cipalitor dirigebatur, obsidionera Jissoluturus ma-
gratia laborem volebat assuniere, nec tantis so turaret. Nara in reditu suo, oblenta viotoria, vi.x
manciparepericulis nocipse dominus Boamundus

;
unius opus esset diei, et preedictam occupare civi-
tanta pro utililale communi, quanta pro doniestica tatem, et Balduinum vinculis manoipare. Curaque
et familiari laboralnt instantia ; fdmiliaritatem ta- per tres septimanas continuas ibi operam consura-
men cura viro prnedicto, muneribus et obsequiis psisset et impensam, prascepil legionibus ul transi-
prosequebatur, logibui sincera» impletis amicitis rent fluviura ; et ipse nihilominus transiens, propo-
;
missisque frequenlibus et receptis pariter nunlil.';, sito coepit instare diligenlius. Uaeo autem ejus circa
utrinque semel concepto vires et fomilemministra- partes Edessanas mora causa fuit quod dominus
bant amori. D BalJuinus pra;dictaj obsidioni se praesentem dare
CAPUT XIV. non potuit causa fuit etiam et noslrorum salutis.
;
Qui in .mbsiditim .intiochcnis propcrahant, Edcssam Nam si directo ad eos pervenisset itinere, sicuti el
obsident ; sed rcsistente virililer Daldtiino, vacui domini Boamundo ab ejus amico praedictum fuerat,
recedentes Euphralen transeit.nt antequam urbem obtinerenl, in gravi esset res eo-
Interea qui ab Aoxiano et civibus subsidium porum conslitula discrimine; nam etiam, urbeprius
stulaturi missi fuerant in Persidem, consummato per Dei graliam obtenta, vix ejus potuerunt advon-
provotie negotio et "impetrata ppslulatione quam tum sustinere.
prastulerant, revertebantur ad propria. Princeps CAPUT XV.
enim ille magnificus. Antiochenorum molesliis Nostri exploratores diriguni de advenlu hostium
quas audierat compaliens, et occurrere volens no- solliciti.
strorum conatlbus]et vires praecidere, nc rcgnorum Rumor interea adventum tantorum exerciluum
ejus aliquas partes eua vinlentia possent compri- pra3currens castra repleverat et multis id ipsum
;
341 |HIST. KEHUM TRANSMARIN. — LIB. V. 342
referentibus, quasi pro certo habetalur quod in \, varia sensisse ; sed tamcn neutram parlium illuc se
vicino essenl conslituli. Super quo principes valde dirigere, ubi tolius negotii summa consistit. A'am sive
solliciti, viros experientissimos, de quorum flde el omnes egrediamur, ut volunt ex vobis quidam, sive
industria merito possent praesunaere, ad loca diri- pars in castris remaneat ; videmur operam el studium
gunt diversa, ut, quanla possint diligenlia, per suos et imiiensas per iam longa tempora inutititer expen-
de quibus dubitare non erat licilum, percontaren- disse ; nam egredientibus uniiersis solvetur obsidio
tur et (ierent prudentiores, an ita foret sicuti vulgo et nostrum evacuabitur propositum. civibus in suam
dicebatur. Eliguntur ergo ad id muneris viri nobi- se libertatem recipientibus, aut dum hoslibus egressu
armis strenui, Drogo de Neella, Clarenbal-

les et in libero se adjungent, aut dum urbi auxiliares introdu-
dus de Vendoil, Girardus de Cerisiaco, Rainardus cunt cohorles. Si vero pars ligionum in castris re-
comes Tullensis, et alii nonnulli, quorum nomina manserit, id ipsum video de necessitate contigere.
non tenemus qui ad varias partes dispersi cum
: Nam quomodo poterit pars una, prssenle eorum
Buis comitalibus, sedulitate quanta possunt diligen- subsidio, cives infra urbem cohibere, cum nos omnes,
ter investiganl et, missis iterum suis exploratori-
; viribus communibus et indivisis, absqae ulla spe sub-
bus ad loca ulteriora, ex omui parte expeditiones sidii dejectos, vix poteramus cogibere? Alterutrum
confluere et convenire
solent flumina in
in unum
mare decurrere, pro
exercitus, sicut
certa colli-
„ horum mihi
' '''''- —
videor videre profecto futurum ut, vel
--'•'- --'—• -'- "-- •'—
suis conjuncli auxiliis, mistis viribus in nos irruant
'
gunt : landemque mature reversi, principes qui eos forliorcs ; aut saltem inlroductis auxiliariis coppis,
miserant, super eo plenius instruunt, jam non de urbem victu et armis diligenter communiant : ita ut
ctetero dubitantes. Septem itaque diebus, ante- etiamsi, auclore Domino, exteriores viterimus, de
quam pra;dictus princeps cum suis advenirel iegio- obtinenda tamen uibe nulla nobis fiduciareservetur.
nibus, praemoniti sunt nostri majores exercitus, Unde mihi videtur, Patres reverandissimi, quod iltuc
expioratoribus injungentes, ne id populo notum omnis nostra deberet jestinare inlentio et circa id
fieret; ne forte plebs famis anpustia et laboris diu- solliciludo versari, ut ante hujus tanti principis ad-
lurnitate fatigata, timore concuteretur nimio et de ventum civitas in nostram prius descenderct ditionere.
fuga cogitaret; quod quibusdametiam de majoribus Quod si modum quxritis quo hoc nostrum tale con-
nuper acciderat. silium efjeclui valeat mancipari, ne impossibdia vi-
CAPUT XVI. deamur suggerere, in promptu est nobis viam aperire
Convenientei adinvicem deliberant. Boamundus sc~ compendiosam et qua jacile ad finem perveniatur op-
crelum refert quod ei commiserat arnicus. talum. Amicum habeo in civitute fidelem, quantum
Convenientes igitur adinvicem super facto in quo humanus prudim pluri-
dijudicare valet oculits, et
totius negotii videbatur summa consislere, in spi- mum secundum quod aliquibus ex vobis jam
: hic,
ritu humilitatis et in animo contrito cceperunt ad- me relulissc memini, turrim habet in sua poteslate
invicem deliberare quid in tanta necessilale Qeri munilissimum, quam sub cerlis conditionibus, quo-
oporteret tandemque placuit quibusdam ut onines
; ties id ab eo exegero, fide media obtigatus, mihi re-
quotquot erant in obsidione, exterius advenienli signare tenetur. Pro quo facto multam illi pactus sum
mullitudini urbe relicta procedant obviam ad duo dare pecuniam; sibique et hxribus ejus in perpe-
vel tria milliaria : ibique cum superbo principe et luum non modica predia et Ubei-tatem omnimodam,
nimium praesumente, invocato de quasi pro lahore salarium, si res optatum sortiri po-
de viribus suis
coelis auxilio, bellifortunam experianlur. Aliis au- terit evenlum, fide interposita, compromisi. Si ergo
tem videbatur expedienlius ut partem exercitus in- veslrx videlur amplitudini ul nostra sollicitudine et
caslris deserant, qui cives egredi et hoslibus ad- stmiio eapta civitas in ncslram jure hxreditario pos-
misceri volentes, infra maenia cohibeant ;
pars vero sidenda Iranseat jurisdictionem, paratus sum cum
potior et armis magis instructa, juxla consilium prxdicto familiari meo pacla complere. Sin autem,
priorum, advenientibus hostibus in virtute Omni- elaboret veslrum quiiibet el quocunque studio urbem
potentis occurrant ad tria milliaria ibique si ila ; pplerit oblinere, habcat eam sibi in omni pace quie-
est a Domino provisum, congredantur. Dumque in j) tam ; ego illi in praisentiarum meas cedo actiones et
hac deliberationestudiosius disceptarent adinvicem juri meo renuntio.

et quisque suam pro arbilrio daret senlentiara, CAPUT XVII.
dominus Boamundus majores pricipes, dominum Gavisi principes Boamundo urbem concedunl ; ipse
ducem Godefridum, et doniinum Flandrensiuni co- cum aynico de urbe tradenda Iractat secretius.
mitem Robertum, dominum item Robertum comi- His dictis, principes gavisi sunt gaudio magno ;
(ex-
tem Normannorum dominum quoque Raymundum et pelitioni oblalce grato concurrentes assensu
comitem Tolosanum, seorsum a turba secretius cepto comite Tolosano, qui partes suas se nemini
cedere, proterve nimis asseverabat) urbem cum
suis
convocat, et in loco familiari conslitutos alloqui-
tur, dicens : Video vos, fratres dilectissimi et divinx pertinentiis jure haereditario possidendam conce-
scrvilutis consortes, de adventu islius principis qui duntin perpetuum ; et compromittentesadinvicem
venturus esse dicitur, multa solticiiudine macerari et datis dextris se olbigantes, quod sibi creditum
el in deliberatione prxmissa variis affeclos desideriis. nemini revelarent arcauum; domiaumque Boamun-
:
dum moncnt ot hortantur attentius, quatenu3 ad A vilalis principern adeunt, euper eo verbo consi-
rei consumaialionem tota incumbal sollicitudine, lium habiluri ; videbatur enim verisiiuile, et mul-
ne periculosam inlcrceJere patiatur moram. Solulo ix ad id concurrebant praesumpliones. Erant cnira
itaque cDuventu, ille sicut vir crat mor« impatiens ineadcm civitate,ut pr«ediximus,multi fideles qui
et ardenler urgens propositum, amicum solitis con- etsiomnino hujus reatus erant immunes, tamen
venit internuntiis ; et significans quod apud princi- suspecti habebanlur : inter quos prjediclus nobilis
pes cuncta pro volis impetraveril, aniici animum homo, et si de ejus fidei sincerilale Acxianus non
solito reddidit l;eLiorem. Monet ergo et per fulem modice prccsumerel, a reliquis raagnatibus in ea-
invitat mediam ut, nocte proxime subsequente. dem hubebatur suscipicione. Verura el corani Acxla-
auolore Domino, res effectui mancipetur. Acciderat no positi, dum
super eo faclo deliberationem ha-
autem medio, ut dicitur, temporo quiddain, quod berent sollicitara, inter alios qui videbantur suspe-
adconceptum priusopus eum nihilominus animave- cli, hujus habueruntmentionem; ideoquomajorem,
rat. Nam, dum circa frequens minislerium el cu- videbiintur de ejus suspicione abcre rationom
T-tm, quam in domo doniini sui et urbe universa quod et vir erat industrius el pree cffiteris fidelibus
habebal amplissimam^ detineretur occupalus, casu in urbe polentior. Quibus praedictus princips quo-
Glium quem habebat, jam puberem, ex causa ur- g dammodo persuasus, eum ad se prscipit evocari,
gente, sed nobis occulla, domum direxisse dicitur, quo in ejus prmsenlia constituto, de eodem verbo
qui illucperveniens reminvenil detestabilem.Ununi coram eo ccepit studiose idem continuari tractalus,
enim de majoribus Turcorura principibas ouni ut !'jus super hoc consiliuin audiretur; et depre-
inatrereperit puer, illicita carniscopula commisce. henderelur ex ejus verbo manifeste, utrum merilo
ri quod abhorens et dolore cordis tactus intrin-
;
suspectus esset vel non. Gontingil aulem, sicul vir
secus, ad patrem properus rediit, rera nefandam industrius eral, et celeris valde perspicacitatis,
seriatim pandens. Ille vero facti acerbitate pcrmo- quod protinus cognovit quod ejus gratia ille talis
tus et zelo maritali succensus, dixisse fertur Non : haheretur convontus, quod apud eos suspcclus ha-
sulficU canibiis immundis quod nos indebile jugo pre- berelur unde, ut artiflciose celaret propositum et
;
muni servilutis el noslra quolidiunis exactionibus se apud eos assereret innocentem, fertur dixisse his
debilitant palrimonia ; nisi el tori leges violent et qui convenerant ut tentarent ut eum SoUicitudimm :
jura dissolimnt conjugalia. Ego, si vixero, lianc co- gerilis, viri venerabiles et liujus civitatis principes
rum, auctore Domino, ubbreviabo insoteidiam, di- ma.timi, valdc commendabilem, et qux nonnisi in
gnam pro meritis compensationem retribuens. His prudente locum potest habere. Prudenler enim time-
dictia, injariam dissimulans, filium sucreti con- tur. quod accidere potest et abundans in re capi-
;
scium et de illata matri turpitudine confusum, so tali cautela non nocet. Vnds non levi motu inducti
lito ilinere aJ dominum dirigit Boamundum, mo- fsse videmini, ut pro libertate, vita, u.voribus et li-
nens attentius ut ad opus praBdictum universa prae- beris hanc geratis sollicitudinem. Est tamen, si no-
pararet necessaria in se vero nullam essc moram,

;
slro vullis acquiescerc consilio, via compendiosa satis,
quo minus nocle proxima promissum impleatur. qua huic morbo quem venturum formidatis, posiit
Significabat nihilominus utcircahoram nonara om- conveniens aptari remedium, et cura competcns adhi-
nes principes singuli cum suo comilatu, tanquam beri. Iloc negotium lam dedeslabile quod ila pruden-
hostibus obviam profecturi decastris egreJiantur tcr veremini posse accidere, nullatenus potcst ej]eclui
ciroa primam vero nootis vigiliam, clam etcum si- mancipari, nin per eorum operam, qui turribus et
lentio revertentes, parati sint circa noctis mediura, niuris sunt prxfecti et ad porlarum deputati eusto-
juxta ejus monita se habere. Susceptum ergo ado- diam. Quod si de eorum sinceritate diffuiHis, mulen-
lescentem ad principes secreli eonscios occulte se- lur frequentius, ne in aliquo certo loco moram fa-
cum deducit ; et consilii formani, quam per eum- cientes diuturnam, perniciosam cum hostibns possint
dem a patre susceperat ordinatam, pandit exordine. contrahere lamiliarilatem. Hujusmodi enim negotium
llle vero viri argumentum el fidei stupentes since- non facile absotvilur, sed temporis indiget diuturni-
ritalem, consilium approbant; et ita fieri oportere D tate ; nec penes privatem personam tanise reipotesl
consentiunt. consistere momentum, nisi et de majoribus civitatis
GAPUT ,\vin. pari factionis scelere corrupti muneribus, involvan-
Cives prxdictum virum suspectum liabenl ; ipsecoram tur. Mutatio vero haec repentina et frequens, omnem
principe suam declarat innocentiam. hujusmodi periculosx negoliationis amputabit oppor-
Accidit autem per eosdem dies quiddam, quod in tunitatem. llsc cum dixisset, innocentiam visus
raajoribus negotiis solet contingere frequentius. Gi- est astruxisse suam, et suspicionem quam de eo
viura corum maxime qui curara urbis gere-
enim et conceperant, aliquatenus mitigasse. Placuil itaque
bant proposiorera, ccepit animus prssagire, non ejus sermo et in oculis omuium visus est bonus ;
ex aliquibus evidentibus indiciis, sed magis es su- fuissetque statim effectui mancipatum ejus consi-
spicione, quod de urbe tradenda occulte haberetur lium, nisi quia nocte irruente dies jara declincveral
tractatus ; coepitque ?ermo iste in omniura ore pone ita ut nequaquam circa urbis atatum tanta posset
versari. Unde convenientes adinvicem majores ci- fieri mutatio. Cura tamen vigiii et exacla diligentia
345 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. V. 346
urbem prc-Bcipiunt custodiri, eorum quae a preedicto A rnandaretur sententia : cum de complendo eadem
viro tractabantur occulte, penitus ignari. Ipse au- nocte nostris proposito, inler dominum Boamun-
tem sciens quod in proximo res esset maximam dum et praediolum Emirfeirum convenerat ; ct pro^
mutationem subitura, sedulum se gerit quomodo flxo fuerat statutum ut, quod multum ante inler
interim propositum impleretur, anlequam aliquid eos conceptum fuerat, adimplerelur ;
quod, auctore
occurrerel impedimenti. Domino, factum est. Unde accidit quod eadem nocte
nostris urbem occupantibus, pro excito tumultu,
CAPUT XIX.
majores civitalis minus facti sunt soUiciti nihil
Quantis atigiisliis fidelium poputus, qui in urbe ercit, ;
premeretur : el quomodo strages eis deslinata aliud arbitrantes urbis atrepitum significare, quam
quievit. id quod in Christianos concives praeceperant exer-
Porro cives ab ipso primo nostrorum iutroitu, e.K ceri.Unde et urbe violcnter cffracta, in domibus fi-
quo circa urhem locata est obsidio, suspectos ha- dclium reperti sunt de hoslibus quamplures, qui
buerunt Graeco?, Syros et Armenios, et alios cu- ad hoc convenerant ut, sicuti eis injunctum fue-
juscunque generis, Christianae fidei professorcs- ral, incautos repente occiierent.
Unde atatim eos qui tenuiores erant, nec slbi et GAPUT XX.
fauiiliolis suis poterant sufiiccre, victum penes se j„ j,„ consilium prxdicti viri, exercHus de castris
j^
habentes necessarium extra urbem focerant, nc egredilur, circa noctem reverturus.
urbi essent oneri ; solis divitibus, et qui ampla ha- Igitur circa hoiam nonam, missa voce praeconia
bebant patrimonia, alimenta penes se doraibus
et per castrorum ambitum, edicitur publice universis
Buissufficienlia, retentis. Hos etiam tanti.i anga- de equestri ordine, quatenus armati omnes, majo-
riis atHigebant et parangarii3,ut melius esse vide- res sequantur principes, id quod eis injunclura
retur his quos ab urbe depulerant, quam quibus fuerit, sine mora autem non so-
exsecuturi. Erat
prosummo beneficio urbis indulseranthabitalionem. lum plebs hujus ignara secreli, verum eliam paucis
Nam et pecuniarias eis saepius inffligebanl mullas, ex raajoribus revelatura crat hoc mysterium. Fa-
id quod habere videbantur violenter extorquentes ; ctura est igitur ut, juxla prudentis viri consilium,
et ad quaelibet sordida munera et onera civilia ra- egressae a castris universai equitura copiae, princi-
piebant invitos, Nam si erigendae erant machins pum secuta: vexilla, longius se abire finxerunt,
aut immensi ponderis transferendae trabes, statim quousque Dox irruens terris solitara induxit caligi-
id eis muneris injungebatur. Hilapides et cajmenta nem qua occultati, clam et in silentio ad castra
;
et quamcunquemateriam ad opus aadificiorum ne- sunt reversi. Huic aulem viro Dei, qui tantum no-
cesaariam circumferre compellebantur hi jacula stris favorem contulerat, frater erat uterinus, longe
;
toriisetiam machinis, raolares qui extra mitteren- G alterius mentis et disparis propositi cui frater, ;
tur tenebantur ministrare et funibus quibusextra

;
quoniam de ejus non multura prtesumebat sinceri-
contorquebantuf inservire, pro arbitrio praefecto- tate, uiliil secreti sui comraunicaverat sed,suspe- ;
rum sine intermissione, nulla data requie,cogeban- ctum habens eum, quanlum poterat, propositum
tur. Demum vero, postquam injunota sibi obsequia occultabat suuni. Accidit autem eadem die, dura
fidelitcr et devote compleverant, colaphos ct ver- nostraa circa horara nonam egredcrentur legiones,
bcra reportabanl, pro mercede indignis alTecti con- qucd ambo fratres juncli adinvicem per cancellos
lumeliis. Nec hoc immundis canibus
sufficiebat murorum, castra prospicerent et egredientia con-
quorum violenta dominatione premebantur sed ut ; tuerentur agmina laborabat autem frater senior
;
inauditam complerent malitiam, octo diebus, an- junioris nosse propositum et ejus voluntatem dili-
tequam supradictum virum, ut praedixiraus, tan- genter indagare ; unde exorsus, ad fratrem dixit :
quam suspectum convenierent, consilio secretius Misereor, fralre mi, populo huic. nostrx professionis
habito, universos quotquot in urbe habitabant fide- f/ratiam ct fidem conseculo, cui tam subitus paratur
les, subito et de nocte occidere decreverunt; quod interitus ; ignarus enim quid craslina pariat dies,
nisi per quemdara magnum et prudentera civitatis securus cgreditur, et quasi rebus in lulo locatis, nihil
principem, qui seuper Christianis se amicumexhi- D Hmere verum si scirel quanUeillx prxstruan-
videiur;
buerat, octo dierum ad id complendum, invitis aliis, tur msidix, et quanta in proximo eorum parelur
data; fuissent induciae, procul omni dubio, missis ruina, forte aliler sibi provideret. Cui frater : Slulta,
spiculatoribus, illius tara perniciosi exsecutoribus inquit, sollicitudinc consumeris et indiscreta compas-
consilii, eadem nocte universa] Qdelium-^turba gla- sione faligaris : utinam Turcornm gladiisjam occu-
dio cecidisset. Recepta autem fuerat eo intuitu oc- buissenl universi : a die enim iniroitus eorum primo,
to dierum pra:diota dilatio, ut interim considera- mulio dcterior facla esl nostra conditio : vixquc esse
rent utrum solveretur obsidio quod si nostri in ob- poterit, ut lantum nobis pcr eos utilitatis accedal,
;
sidendo perseverassent, lunc quod decrotum fuerat quuntum molestiarum eorum occasione passi stimus.
e.xsecutioni mandaretur sin autem, parcerelur ni-

; Sic crgo qui prius dubitaverat an fratri suo com-
vibus, qui ad mortem erant deputati. Effluxerant muoicaret propositum, nunc tanquam pestem de-
porro feria;, eaque nox erat novissima ;
jamque clinan8,abhorret anirao, exsecratur in conscicntia,
secretius exierat edictum, ut praedicta exsecutioni el, ne Christi obsequium por eum prspediretur,
de ejus coepit morte (charitali fraterna; publicam Cumque jam muri propugnaculo
A prior intrepidus.
fidelium prfeponens saluteni) tractare. transcursa scala, manum adhibuisset, comprehen-
CAPUT XX (. dens eam qui erat inlerior, sciens quia lioamundi
Boamundus amicum sollicitat,
oims complcalur
ut :
esset manus, dixisse fertur : Vimt hxc jnanus. Et
Ulefratrem non consentienlem p^rimii ; Chrislianos ut fjus et omnium fidalium sibi majorem conciiia-
per scalam demissam in urbem recipit.
ret gratiam, eo quod fratrem uterinum in opere
Interea dominus Boamundus tota mente anhelus, tam sancto non consentientem transverberaverat,
quomodo votis satisfaceret, ne de ejus desidia res inducit eum in turrim ; et fratrem ostendit exani-
optata susciperet (lilationem, principes circuit, tola mem proprio sanguine cruentatum. Deosculatus
inslanlia monet esse sollicitos, scalam in funibus igitur dominusBoamundus viris constantiametildei
cannabinis satis arlificiose inte.\tam, paratam ha- sinceritatem, ad raurum rediens, emisso paulisper
bens pra manibus, quae uncis inferius ferreis, super cancellum capile, voce suppressa suos ad as-
perius vero ad murorum propugnacula debeat aili- censum caepit invitare : cumque adhuc dubitarent,
gari. Jamveronocte media, cum se universa quieti nec erat aliquis ausus ascendere, tolum reputantes
dedisset civitas, continuis vigiliis et labore im- sopbislicum, quidquid de muro dicebatur quo :
menso vires sopori ministrantibus, interpretem cognito, ad suos per earadem scalam rediens, suae
domesticum et valde fainiliarem ad praedictura B incolumilatis evidens dedit argumentum. Unde fa-
amicum dirigit, ut ab eodem sciacitetur diligentius, ctum est, ut certatim ascendentes, in momento mu-
utrum adhuc sibi velit adesse domini sui familiam. rum repierent et non solum turrim iilam, verum ;
Adveniens autem ille, virum in cancellis reperit et de collateralibus nonnullas occuparent. Audivi-
vigilantem. Cumque ei interpres voce submissa, raus quod inter alios dominus Flandrensium comes
verba domini sui e.\posuisset, repondit ei ; Sede et dominus Tancredus ascenderinl, quorum do-
quielus et tacc,quousque prxfcclus vigilum, ctrina cateri regebantur.
qui cuni
multo accedit comitatu, et fulgore lampadarum, lo-
CAPUT XXII.
cum istum pertranseat. Erat enim in civitale eon- Intromisii aperiunt portam ; exercilus, jam facti
suetudino.quod prster vigiles,qui singulis turribus conscius, in urbem irruit. Cicitas e.vpugnalur.
erant deputati, eorum superior magislralus, ter vel Vidcntes vero principes, quod sufficiebat nume-
qualer in nocte, muros cum ingenti circuiret comi- ruB et prudentia eorum qui jam ascenderant, ut
latu, facuias ardenles gestando praj
manibus, ut si una vel plures sub omni veloci-
portiE aperrentur,
quos inveniret aut sorano gravatos, aut negligen- tate reversi sunt ad castra, ut suas praaparent co-
tiusse habenles, debitceanimadversioni subjiceret. pias, et dato signo ab interioribus, urbem ingredi
Pertransiens autem hic, cujus tanta erat jurisdi- non morentur. Qui verosupra murum ascenderant,
ctio,'etpra3dictum virum vigilantera reperiens,ejus virtule induti ex alto, duce praedicto viro qui eos
commendavit diligentiara, ad uiteriora deproperans inlroduxerat, jam decem eodem sine in-
turres, in
loca seourus. Videns autem vir prajdictus horam lerpolatione tractu, occisis carum custodibus occu-
se obtulisse rebus agendis opportunam, interpre- paverant tamen adhuc universa quiescebat ci-
: et
tem sepositum alloquitur, dicens fade citus, et : rumor aliquis audiretur. Erat au-
vitas, ita ut nec
dic domino tuo ul cum viris electis
festinus adveniat. tem secus eam partem muri, unde nostri ascen-
Qui diclo citius recurrensad dominum et paratum derant, porta adulterina ad quam descendentes,
;
reperiens, convocalis clam aliis principibus, confractis ejus vectibus et seris, eam violenler ape-
et in
ictu oculi, sicut pr;emoniti erant, subsequcntibus, adrailtentes eos qui de
riunt : et foris exspecta-
quisque cum suo domestico comitalu, subito ante banl, creviteorum numerus qui intus erant in ira-
turrim diu ante priEnolatam, quasi vir unus aslite- mensum, ita ut ad portara, quae Pontis dicitur,
runt, ita ut nec claraor, nec strepitus ex eis audi- faclo impetu concurrcnles, caesis gladio ejus custo-
retur. Interea ille vir praedictus turrim eamdera dibus, eara violenter aperirent. Interea quidam de
iugressus, fratrem reperit somno gravalum, cujus familia domini Boamundi, ejus vesillum supereum
quia mentem noverat alienam a suo propositio, ti- contulerant montem qui urbi pr8eeminebat;etjuxta
J)
mens ne per eum rei jam pene consummata; mini- praesidium superius in arce quadam, loco eminen-
strarelur impedimentum, gladio transverberat, tissimo collocaverant. Cognoscentes autem quod
facto pius et sceleratus eodem. Post haec rediens aurora rutilans solis ortura nuntiarel, dato signo
ad cancellos, et quos evocari pr«ceperat praesenles cornibus et lituis, cceperunt perslrepere ad urbis
conspiciens, dato et resumpto mutua; salvationis ingressum, eos qui in castris erant, animantes.
affatu, funem demittit inferius, quo scalam quod condixerant
ad se Principes vero, signi intelli-
pertrahat sublevalam. Erecta igitur scala, et tam gentes argumenlum, raptis armis, subito sua se-
a Euperiore parte, quam ab inferiore firmius an- cum trahentes agmina, in urbem irruunt, adilus
nexa, nemo repertus est qui ad vocem superioris et portas occupantes. laterea populares excili,
vel dominiBoamundi mandalum praesumeretascen- quos hactenus secretum latuerat, videntes jam
dere et in se hujusmodi esperimentum facere. castra pene vacua, alios secuti, in urbem ccr-
Quod dominua Boamundus videns, conscendit ipse tatim se ingerunt. Cives autem tanto tumultu
RERUM TRANSMARIN. LIB. V. 350
349 HIST.
expergefacti, priraum dubitanl quidnam sibi velit A qui stragem evaserat, in prasidium certatimse con
clamor iste insolitus ; dcinde videntes discur- ferebat, timens ne Christianus exercitus illuc eos
sus per urbem loricatorum insuetos et stragem quae prosequens, praesidium vellet obsidione vallare, so-
passim per vicos fiebat et plateas, rem prout erat, lus absque comile per poslicum egressus, amens,
arbilrati sunl. Reliclis erj-o doraibu?, cum uxori- vitae tamen etsalulis qu^rens compendium, fugam
bus et liberis tentabant elTugere ; dumque arraato- iniit ; dumque soluspra; doloris angastia, sine certo
rum declinant acies, lalebras quaerentes et salutis propositoerrabundusvagaretur, casu habuil obviam
viam, attoniti quid faciaot, armalis se ingerunt quosdam Armenios, qui slatim eum cognoscentes,
imprudenter. Qui autem erant urbis habitatores, accesserunt,quasi solitam exhibituri reverenliam;
Syri, Armenii et aliarum nationum fideles, hi de dumque ille, quasi extra se faclus, hos passus esset
eventu qui acciderat congratulantes plurimum, ad se pervenire, cognoscentes ex eo quod solus ita
correplis armis, nostrorum se adjungebant cceti- aufugerat urbem esse devictam, violenter eum ad
bus ; et siculi majorem habebant locorum peritiam, terram dejecerunt et educlo ejusdem gladio, caput
;
ita alios post se trahentes urbis docebant diver- ei prscidentes, in urbem intulerant, coram uni-
ticula ; et portas, si qus adhuc clausae leneliantur. verso populo illud principibus offerentes.Erant au-
eorum quidam nobiles, qui de remotis par
obtruncatis custodibus, confractis seris p lem in civitate
aperientes, reliquum oxercitus introraittebant. Vi- tibus adAnliochenorum, gratia exercends virtutis,
debatur Domino egresa
eis haec a vicissitudo, ut venerant subsidium hi locorum ignarl, cognito
:
qui canibus immundis, indebltae servitutis jugo quod noslrorum deveneral ditionem, du-
civitas in
subjecti fuerant, angariis et parangariis et crucia- bii quid facerent et pro vita sollicili, in prssidium
tibus iramisericordller fatigatl, nunc versa vice, superiua se recipere decreverant ; dumque iliuc
aequlpollentes refunderent calumnias, ul eis proeu- tota properarent intentione, casu accidit quod no-
rarent Interitum. Et jam universus nostiorum In- stros a parte superiori habenles obviam, et inler
troductus erat exercilus jam libere portas turres-;

locorum intercepti angustias, ita ut neque ascen-
que sibi vindicayeranl, et moenia jam prlnclpum ;
dere, neque descendere, propter raontisdevexitatem
vezitla, el omnibus nota in locis sublimioribus liceret, instantibus nostris desuper, dura quocun-
conslituta insignia, victortae dabant argumentum. que modo fugere nituntur, praecipitati sunt cum
Erant ergo ubique strages, ubique luctus, ubique equis et armis, quibus erant insigniti, quasi Ire-
mulierum ejulatus et, interfectis patribus famillas,

; centi ;
qui, confraclls cervicibus et membri* con-
passim obtruncabatur familia; el, effractls domi- tritis,vix de seipsis reliquerunt aliquam memo-
bus, vasa dlripiebantur ; et, universa illarum sub- riam. Qui autem aut de urbe aul de adjacente pro-
slantia his qui primi accedebant, concedebalur C vincia locorum habentes peritiam, invenli sunt
ad prsdam. Dlscurrebaiit victores per loca prius expeditiores, hi summo diluculo, postquam cogno-
inaccessa ; et, tracti caedis cupidine et lucri deside- verunt urbem effractam, per portas, quee jam Incl-
rio.necseiui parcunt, nec conditioni ; aelatis etiam piebant reserari, junctls agminibus egrediebantur,
apud eos nulla erat dlfferentia. Occurrenles autem ut confugerent ad montana ;
quos noslri cominus
sibi per vlcos et plateas civitatis, quaerunt dili- insectantes, partem reduxerunt, vlolenter eos com-
genlius ubi potentum sint domicilla el ubi habita- pedibus alliganles; pars equorum erepta beneficio,
verant locupleliores ; illucque junctis concurrentes ad montana confugiens, vitae consuluit et saluti.
agmlnibus, interfectisque domestlcls, effringentes Circa horam vero dlei quintam, redeuntibus no-
penetralia, nobllium liberos, raatres quoquc fami- stris, qui egregsi per urbem dispersi
fuerant ; et qul
llasgladlis transverberantes, domus supelleclllera, fuerant recollectis adlnvicem, qussitum est dili-
aurum, argentum, et vestes preliosas sequa sorte gentius et pro certo cognitum, quod nihirprorsus
invicem partienles. Caesa fuisse dicuntur ea die de alimentorum in urberepertum fuerat nec mirum, :
civium nuraero plus quam decem mlllia, quorum cum jam peae measibus novem contlnua obsldione
corpora passlm et slne delectu per vias jacebant vallata fuisset. Sed tamen in auro, argento, gem-
insepuita. j) mls, vasis pretiosis, tapelibus et holosericls, tot el
tantae repertae sunt copiae, ul qui prius mendicabat
GAPDT XXIII.
Cives prsesidium se receptant ; Acxianus extra
in esuriens, nunc factus locupletior, omnibus affluen-
urbem fugiens occiditur : multi de monte prascipites ter abundaret. Reperti sunt>ulem.in tota urbe qui
prosternuntur. ad arma facerent, equi^vlx quingentl ;
et hl etiam
Acxianus vero vldens, quod hostibus erat tradlla confecti macie et Inedia labescentes.^Capta est ergo
civitas, et quod turres et mcenia et urbem sibi Anliochia, anao ablncarnatione Domini 1098, mens9
vindicaverant universam : vidensquequod populus. Junio tertia die measis.
351 GUILLELM[ TYHENSIS ARCHIEP. 352
INCIPIT LIBEU SPXTUS.
CAPUT PRIMUM. A Boamundo commiserant. Audienles igltur, quod

Describitur mons, et pars ejiis ab hostibus occupn- magnus princeps, de quo supradictum est, Corba-
tur, CHstodibiis illuc locatis. Emittuniur ud mare gath videlicet, in proximo venturus esset, el jam
(jui populum evocent ; et illatii victunlihus dvitas Cnes Antiochenos ingressus, innumerabiles infude-
cummttnitur.
rat copias decernunl usque ad mare aliquem de
:
Sedato autem tumultu et gladiis inebriatis san- princlpibus dirigere, ut eos (Je fratribus, qui illuc
guine, fessis a caede continua victoribus, cum jam gratia alimentorum et colligendi victus se contule-
civitas quievisset, convenienles adinvicem princi- rant, revocent ; et quidquid necessariorum illic re-
pes, multura
adbuc superesse laboris et nondum pererint, totura ad urbem quantoclus praecipiant
consummalum negolium intelligentes, per portas et comportari.
mcenia designatls custodibus, in montem ascendere Factum est autem, ut per illud biduum,
decreverunt, et oppugnare praesidium. Et missa quod usque ad adventum majorum copiarum super-
voce praeconia, cohortes universas, in montem praeesse viJebatur, in omni sollicitudine discurreules,
diclum ascendere certalim compellunt quo perve- ;
quidquid viotus et pabulorum undecunque contra-
nientes, cum prEsidii conslaret munitione, quod here potuerunt, in urbem introducentes, ad ejus
omnino esset insuperabilis et quod sola fame pot-
B conductionem toto studio laborarent. Sed et subur-
eratexpugnari ; videntes quod inutiliter consums banorum incolae,etagrorum cultores, sclentes Chrl-
rent operam et sludium, et res multorum dlerum stiauis urhem esse redditam, qua:cunque inferre
ferias exigeret, ad alia se convertunt argumenta. poterant, diligenti studio comporlabant. Sed modi-
Mons enim istc, qui urbi priccminet, valle quadam cum erat et pene nlhll quod undique inferebatur;
profundissima devexo plurimum praecipitio divi-
ct nam diulina obsidio, quae mensibus novem conti-
sus est, ita ut ejus pars quae in orientem respicit nuis unlversara exhauserat reglonem, nlhll reliqui
sit humilior, largam in sui vertice habensplanitiem, fecerat, undevel ad paucos diesnostris posset sub-
vinetis aptam et agriculturae ; tanta tamen est pro- venlrl.
fuudae intercapedinis distantia, ut potius montes
CAPUT II.
duo quam unus in duo divisus videatur. Qui vero
Trecenti a majore liostium prwmissi exercitu, anle
in occidentem protenditur, longe subllmior esl el urbem discurrunt. Rogerius de Barnavilla incautius
cacuminalus, in cujus parte sublimlore situm est occurrens occidiiur.
praesidlum, muro solido el turrlbus validioribus : ab AUera vero die post urbem caplara, cum nostri
orienle et aseptentrione praedictum babens immane circa urbis custodiam et pro inferendis allmenlis
et Inmodum baralhri praBclpltium, ita ut nec ex- p essent valdesolliciti, ecce trecendi equites de exer
cogUari possU quomodo ex illis duabus partibus cllu Corbagalh, studioso prsmissl, si forte ex no-
praesidio noceatur. Ab occidente vero collis erat stris allquos estraurbem incaute se habentes repe-
depressior, inter quem et prffisidium vallis eral, rlre possent, armati ad unguem et equis invecti
sed modica, nec latitudlne dlffusa, nec profunditate celeribus.juxta urbem se locant in Insidiis. Ex qui-
pr«ceps, per quara volentibus a praesidio in urbem bustriginta, qui equos videbaulur habc-re velocio-
descendere, iter unicum et singuiare, satls per se res, usque ad urbem caeperunt discurrere, ex In-
nemlne impugnante perlculosum. Hunc ego coUem dustrla Ignorantiam prajlendentes, et discurrentes
nostrls vlsum est principibus occupare, ne forte incaulius. Ilos cum nostri qui in clvitate erant, ila
per portam prasidli hostlbus immissis, in nostro- viderunt disourrere, a^gre tulerunl, Indignum om-
rum laesionem, inurbem pateret descensus. Locatis ninoreputantes, nisi eisoljvlam procederetur. Unde
ergoibiviris prudenlibus el strenuis, et relictis vir in armis strenuus, cujus multa in eodem exer-
tam in arrals quam in viclu necessarils ; factoque citu egregia fuerunt opera, Rogerus videlicel de
muro cum propugnaculis ex opere solido, et loca- Barnavilla, de comitatu domini Roberti Normanno-
tia super eura ordine congruo machinis, quibus a rum comitis, assumptis secura cousorlibus quinde-
se hosllum possent repellere moleslias: priuclpes cim, eis in occursum ab urbe properat, more suo
de majorlbus deliberaturi in urbem descenderunt, D aliquid insigne gesturus. Qui dum laxls habenis
ad eiimdem locum compleils negotils redituri. Om- in prsdlctos excursores irrueret anlmosius, subito,
ncs cnim illlc moram facere, quousque expugnare- sed fraudulenter, in fugam versl sunt, tadlu fu-
tur praesldium, decreverant : excepto domino duce, gara continuanles, quousque ad suorum pcrvene-
qui de comraunl prlnclpum consllio, portam Orien- runl Insldlas. Unde consurgcnlibus his qul latue-
talem in suara recepcrat cuslodiam, simul et pra;- rant, rcintegrato suorum numero, in eosquisocios
sidium, quod nostri extrRurbem firmanles, domino insectabantur, calle reciproco irruentcs, in fugam
333 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. VI. 354
adegerunt; dumqueRogcrus et sui, viribus impares A el viribusetnumeroloDge superiorum dux sustinere
et numero, in urbem se contendunt recipere, hosti- non valens, vix eorum ercptus gladiis, fuga inita,
lium equorum velocitale prsventus, ictu sagiltae in urbem se recepit : ubi hostibus proterve nimis
trans proocordia lelhaliler confossus, equo lapsus insistentibus, dum plebs indiscreta comprimerelur
interiit : vir suis perpetuo lugendus, expcditionis acrius et mutuo sibi pr33turba negarent introitum,
Chrislian» quantum in se erat,fidelissimus procu. ducenti pone parlim oppressi, partim vulnoribus
rator. CaBteris autera in urbem se recipientibus, in saucii, nonnuUis eiiam captis, miserabiliter perie-
praesentia omniura qui in muro erant el turribus, runt.
nemine ex eis opem ferente, viri memorabilis capite
CAPUT IV.
amputato, hostes reversi sunt indemnes. Quibus
Nostri infra urbem sccus radicem monlis vallem du-
abeuntibus, nostri corpus ejus cum honestis exse- cunt ; pugnalur ibi ; vincuntur hostes. Princeps
quiis, non sine lacrymis et universorum gemilu in hostium de monte descendit, urbem obsidel a parte
urbem introducentes, in porlicu basilica; apostoio- inferiori.
rum Principis, supremo humanitatis officio, prKsen- Sic igitur duce confuso, qui quasi omnium pra?-
tibus principibus et universo populo, sepulturae cipuus videbatur, Turci in tanlam elati sunt auda-
dederunt magnifioe. jj
ciam, ul perportam superioris praesidii, quibusdam
notis corapendiis, in urbem descendentes, in no-
GAPUT III.
stros subilo irruercnt ; et reperientes improvidos,
Princeps mnjor accedit, caslra local in monlihus su- sagitlis et gladiisplerumque multos interficerenl;
pra prxsidium. Dux in porla Orienlali prosternilur,
nostris autem eos iiisequenlibus, subito montem
ducenti pereunt de 7iostris.
corripientes, in arcem se rccipiebant superiorem ;
At vero sequenti die, quae ab urbis liberalione aliunde viashabentes,quam per eum collem, quem
erat lux tertia, summo diluculo, circa solis exor- nostri occupaverant et communierant diligentius.
lum saepe dictus priuceps potentissimus, cum Dumquc multide populo
srepius ita conlingoret, et
majoribus etiam quam prius diceretur
i:ifinitis et in civilatehac fraude deperircnt, convenerunt in
copiis, regionem quantura ex sublimiore civitatis unum principes, ut huic lanto malo remedium pro-
parte poterat quis intueri, suorum multitudine oc- eurarent. Farlumqueestquod de communiconsilio,
cupaverat universam ; ct, ponte superiore transito, dominus Boamundus et dominus comes Tolosanus,
iiiler lacum et fluvium, qui inter se quasi spatio inter partem urbis inferiorem et clivum niontis,
unius milliarii distarc videntur, castrametatus est. vallum duxerunt profundum admodum et latitudi-
Eral aulem tanta expeditionum ejus multitudo et nis competenlis, quo impetus eorum qui desoen-
militiarum nuraerus, ut etlam illa tam insignis C dere de monte consueverant, retardaretur et popu-
planities,inquasitam essepraediximus Antiochiam, lus infra urbem posset tranquillus quiescere. Etut
vix eorum castris sufficeret, ut de collibus etiam etiam valliim ad sui tuitionem redderent habilius,
vicinis looando taber.Tacula, nonnullos occuparent. munitionem ibi construunt, fidelem et devotam
Die demum terlia, poslquam ante urbemcastramc- operamimpendenlibus, tanquam prosalule propria,
talus est, videns quia nimisesset ab urbe remotus, universis legionibus. Turci vero, qui superius ad-
habito cum suis consilio, ut his qui proesidium huc ubtinebant prajsidium erantin
et qui exlerius
luebanlur, de loco viciniore eonferret solalium ; et obsidione, portam admissi, per
per superiorem
ut per eam porlam,qua; caslro subrral, suos in occultas semitas descendentes, huic nova3 muni-
civitatem posset imniittere, ad solutis casfris, tioni frrquentes dabant assultus, el quanta polerant
montana conscendit, usque ad
a porta Orientali instantia, ut eam dejicerent, elaborabant. Accidit
Occidentalem universum australe iatus continua aulera diequadam, quod erumpens a superioribus
vallans obsidione. Erat aulcm secus eamdem Orien- partibus, per solita compendia Turcorura manus
laleni porlam praesidium (|uoddam in colle aliquan- solito numerosior, circa pra;dictum et de novo
lulum edito silum, quod ab initio ad castrorum conditum praosidium, lanla ccepit eos qui intus
tuitionem fundalum, domino Boamundo priustra- D eranl oppugnare instanlia, quod nisi principesqui
diderantconservandum; urhevero capta, postquam aliis urbis partibus erant ad custodiam deputati, et
generalem ccepil gerere adrainistralionem, praidi- universus qui per urbem dispersus eral populus,
clam munitioncm, simul cum vicina porta, dominl niaturius subvenisset, pene dominum Boaraundura
ducis custodiiB deputaverunl. Circa quod prssi- etEvrardum de Pusato, Radulphum de Fontanis,
dium, dum castra hostes locassent sua, et his qui Reibaldum Grelon, Petrum filium Gilae, Albericum
erant io prssidio assultus darenl cum multa in- et Ivonem, viros strenuos el nobiles, qui ad ejus
stanlia frequentissimos, dux eorum non ferens tuitionem intro se conlulerant, expugnassent ; sed
insolentiam, cum
suo egressus esl comitatu, ut his advenientes cum multo impetu dux, et comes Flan-
qui in prajsidio erant pene deficientibus ministraret drensis, et princeps Normannorum, eorura adeo
subsidium, et castra qua; ante portara erant locata represserunt insolentiam, ut interemptis pluribus
dissolveret ; sed egredienti duci et suis volenti sub- et caplivatis nonnullis, nonsolumapraesidio,verum
venire, occurritTurcorum raultitudo ingens,quara ab urbe universa, conversos in fugam et male tra-
ctatos sub omniceleritate fugere compellerent: qui A. nerositate insignes Willelmus videlicel de Cran- :
ad dominum suum reversi, nostrorum vires et ad' temaisuil,virinclytusde Apulia.quisororem domini

mirjbilem animorum constantiam praedicabant,ita Boamundi habebat uxorem, et Albericus frater
ut in eis videretur completum illud vaticinium : ejus Willelmus Garpentarius, Guido Trusselluset
;
Lingua canum luorum ex inimicis {Psal. Lxii, 25) ;

Lambertus Pauper, et alii mulii, quorum nomina
nan Gdelis populi prsconium, qui
exlollebant non teneraus, quia deleta de libro vitae, preesenti
erant ejus persecutores. Corbagath vero, cum per operi non sunt inserenda. Nonnulli etiam, quod
dics qi:aluor in montanis, ut proediximus, moram multo erat abominabilius,(uturi timorepericuli, fa-
fecisset continuam, videns quod non proficerel, ct misetlaborumimpatientia,adhostesseconferebant,
quos equis pabula deficerent, solutis caslris, ilerura Christi doctrinam etejus fidem cum impietate ab-
cum universis legionibus denuo descendit ad
suis negantes. Ili de statu nostro certificantes adversa-
campestiia; ettransito flumineper vadum inferius, rios, supremum eodem modo pene nostris intule-
parlitis agminibus KquipoUenlibus spatiis et locatis ruut perieulum. Alii vero qui in civitate remanse-
in gvTura principibus suis, urbem vallalobsidione: ranl, spem diffugii nihilominus ex parte plurima
ubi dum die sequente, quidam ab exercitu divisi, conceperanl. Sed vir vitse venerabilis. Podiensis
nostros ad conflictum provocarenl, contigit ut de episcopusetdominus Boamundus princeps illustris

equis descendentes et his qui in muro erant in-
" eorum pra;venerunt molimina. Nam, desigaatis per
stanles protervius suorum jacluram incurrereut. portas singulas viris prudentibus, el de quorura
Dominus enim Tancredus per portam e^-ressus experientia simul et fide merilo prasumerent tur- ;
Orientalem, in hos lales irruil subitus, et antc- ribus quoque per singulos nobiles coUocatis, ita
quam ad equos possent habere recursum, sex ex noote et die studio indefesso servabant excubias,
eis interimens, reliquos in fugam adegil quorura ut neraini penitus, quantumcunque properanli el
;
amputans capita, in urbem intulil ad consolatio- arguto, ulla pateret via subterfugii. Et ut liberius
nera populi, qui pro defectu Rogeri de Barnavilla, generalem, quae eis concessa fuerat, exercere pos-
qui ibidem occisus fuerat, gravi moerore concutie- sentjurisdicUonem.iuraverunt omnes, a majore us-
batur. que ad miniraum,quod usque ad consuuimationem
negolii Antiocheni, et bellura quod sperabatur fu-
CAPUT V.
turura, completum, domini Boamundi mandatis
Popultis infra urhem mulia taboral inediu. Quidam
nobiles clam inde aufuffiunt ; Boamundus unifersis devote et fideliter obedirent : unde ille incessanter
prxficitur. nocte ac die, suis comitatus domesticis elfamilia-
Interea populus, qui paucis antediebus eamdem ribus, ct de his quibus ampliorem habebat fidem,
urbemobsederatet obsessam vindicaverat violentcr, C vicos et plateas, muros et lurres civitatis cum
nunc versa vice, sicut et rerum solet esse vicissi- multacircuibat sollicitudine, diligenterinvestigans,
tudo, obsidionem sustinens, gravi supra moduui ne quis incaute se haberet, ne quis hoslium inlroi-
molestabatur inedia et immensis supravires fatigatus pateret insidiis. Erantnutem prsesidia quatuor,
batur laboribus. Foris erat gladius, et intus pavor. in quibus majorexigebatur custodiae diligentia ;su-
Nain, prEleream, quara de numerosis expeditioni- perius videlicet, quod contra arceni superiorem e
bus qune ab exterionbus urbem obsederant, merito regione positum erat; secundum item, quod infe-
conceperant formidinem;hostibusadhucpr8esidium rius, infra urbem supra vallum erat constitutum,
detinentibus, unde fiebanl saspissime, ut diclum contra eorum irruptiones, qui a porta castri supe-
est, irruptiones, non erat illis tranquillitas. Fiebat rioris in urbem consueverant desoendere; tertium
eorum exigentibus, quod multi in

igitur, peccalis extra portam Orienlalem positium, quod ad caslro-
desperalionem lapsi, professionis immemores etju, rum custodiam ante urbem captara fuerat fabrica-
ramentorum quae exhibuerant prodigi, clam funibus lum quartum quoque, quod in capite pontis con-
;
et in sportis per murum demissi, derelictis sociis, structum fuerat, per quod porta pontis novissime
aufugerenl ad mare ex quibus nonnulli in manus
: fuerat obsessa, cujus curara dominus come Tolo-
hositum devenienlcs, perpeluaB mancipati sunt ser- D sanus, ex quo civitas capla fueral, cum aliis in ur-
vituli alii vero ad mare pervenientes, eos qui in
;
bem se conferens, dereliquerat. Urbe autem capta,
navibus erant, praicisisanchoris, in fugam conipu- Flandrensium comesprajdictumingrcssus castrura,
lerunt, dicentes : Prineeps hic rnagnus, qui cum incum quingenlis viris fortibus et strenuis diligenter
numerabilibus advenit copiis,urbem quam nos expu- communierat, limens ne, si in manus forte hostium
gnaveramus, exstincto universo noslrorum numero cl deveniret, noslrisper pontem introitus negareturet
principibus interemptis, violenter rccepit ; non autem, exitus ; in quo fieret obsessorum detcrior multo
opilulante Domino, gladios eorum evasinius. yos condilio.
igilur funes prxciddeel maturale fugam, ne ad mare CAPUT VI.
Comes Flandrensis pnrsiilium anle Ponlis portam,
descendentes, pari vos involvanl periculo. Ipsi autem
quoniam conservare ncn poteral, ultrodeseriletin-
cum eis conscendentes, fugam inierunl. Erant au- cendit. Princeps hostium guosdamde nostri$ captos
tem qui sic aufugerant, non solum de popularibus in Persidem dirigit.
et plebeiis, verum eliam viri nobiles, et multa ge- Conligit autem die quadam, quod videna Corba-
;
357 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB, VI. 358

galh, nostros nimiam egrediendi et ingrediendi A rat ascribendum, ut eos apuJ dominum suum vi-
habere licentiara, et pr.-Bdict'jm juxta pontem prae- lipenderet, id in ejus postea confusionem retorsum
sidium, multum suis obstare conatibus, prfficipit est quanto sane a contemptibilioribus, suo judi-
:
de suis ad duo millia loricatornm armari et prsedi- cio, victus abiit et confusus, lanto illi major est
etum cum omni instantia impugnare praasidium. inflicta contumelia ; tanloque major irrogala confu-
lili autem dicto citius parentes, circa pradictse sio. Solel eniin esse viclis qnasi pro solatio et casum
muuitionis vallum congruis ioeatis stationibus, redderc leviorem, si a viris fortibus el strenuis di-
quantapossunt instantia, immiasasagitlarumgran- canfur superali, sicut e diverso, ruborem ingeminatet
dine, prsdictum locum, ab hora diei prima usque adaucjet ignominiam, ab indignis et vilibus oblenta
in undecimam continuis infeslant assultibus etcon- victoria.
gressionibus impugnanl comilecum suis resistente

: GAPUT Vlt.
viriliter, et locura, cujus tuitionem assumpserat, Fame invalcscenle, popuhis ad immundos invituscon-
protegente. Curaque circa solera jara vertitur cibos.
totis viribus
occiduum vesperam imminentera viderent irapu-
et Urbe igilur sio ex omni parte obsidione val-
gnalores, quod non multum proQcerent, soluto as- lata, cum jara populo egredi vel ingredi et sua ex-
sultu in caslra reversi sunt. At vero comes tiraens terius procurare negotia non licerel, facta est
ne, multiplicatis viribus, ia crastino ad opus simile nostrorum multo deterior conditio ; nam cum nihil
accingerentur sciensque quod nuilatenus posset
; inferrelur alimentorura, cxorta est fames in civi-
contra tantura exercitum, prEedictam tueri rauni- tate solito vehementior, ita ul prs defectu victua-
tiouem, interapeslae noclissilentio ignem adhibens lium et famis imporlune urgentis acerbitate, je-
et incendio tradens universa, in urbem cum suis juna plebs propagandi cibi gratia, ad turpia nimia
ejusdem rei consortibus se eonlulit. Mane autem declinaret compendia. Non erat in escis, etiam
facto, redeuntes in id ipsum qui hesterni» die oa- apud delicatos difTereiitia non erat mundorum ab
;
strum impugnaverant, assumptis sibi duobus aliis imraundis legalis illa dislinctio sed quod casus ;
miliibus, iterura ad idem opus se accingunl et ad ; olferebat, sive gratis sive cura pretio, id in cibum
pro?dictum locum properantes, ubi desertum repe- verlebatur : inde venter rugiens el famelicus, si
riunt el ex parte plurima dirutum, infecto ncgotio tamen ad hoc quod assumptum fuerat,
sufficiebat
reversi sunt ad propria. Per eoadem dies accidit implebatur. Non erat rubor nobilibus, non ingenuis
quod quidam de hostium exercitu latenter egressi, verecundia, raensis alienis importunos se convivas
quosdara denostris casu obviara habentes, virosese- ingerere, avide raanibus alienis inhiare, importune
nos et inopes, proficiscentos incautius, ceperunt: pelere quod saspius negabatur. Fugerat a malronis,
quos ante principem suum deductos statuerunt, ut quibus aliquando familiaris fuerat, pudor ; a virgi-
ei tiinquam doraino, successus sui et manubiarum nibus reverentia ; et suorum oblita natalium, ex-
dedicarent primitias. Ille autem in captivis et ar- hausta facie, vocibus flebilibus, et quae saxa pos-
morum, et habitus contemnens vilitatem (erant sent raoverc pectora, non timentes repulsam,
enim eis arcus lignei, enses quoque sordebant passim victum quaerilabant quas autem famis ;
operli rubigine vesles etiam pra; continuis labori-

; acerbitas expugnare non poterat, ut robore depo-
bus lacerae et aasiduilate utendi prjclendentes vetu- sito fronteindurataadmendicandum descenderenl,
stalem; nonenim erant populoperegrinanti,diversa, hae in abditis delitescontes, in seipsis tabesoebant
quibus alternatim utorentur, mulatoria) dixisse raori magiseligentes quam se dare in publicumut
fertur : Ecce populus qui regna debeat sollicitare aliquid postularent. Erat denique intueri viros ro-
aliena; cui promullis divitiis deherel fujjkere, ut in bustiores prius, quos virtus prfficipua et nobilitas
quocunque terrarum angulo panis eis quasi vililms praeclaracunctis reddiderant conspicuosetinsigne.s,
daretur mercenariii. Ecce arma, qiiibus Orientalium innixos prae nimia debilitate baculis, per vicos el
ingenuitas debeat flagellari, quibus vix passer ictus plateas artus circumferre semineces ; vultu dejecto,
periret. Alligate eos et compeditos cum armis suis,el non voce, eleemosynam petere a transeuntibus.
elsi
islo suo habitu, domino meo qui me tnisit reprsesen- D Intueri erat nihilominuspueros vagienleset adhuc
iule, ut e.v istis colligat quam millius momenti sil de lactis egentes alimonia, per compita passim exposi-
lalihus triumphare : qualesque hahendi sinl, quostam tos, quihus quae eos genuerant, materna denega-
miserabilii populus se gloriatur subegisse. Abjiciat bant obsequia, dum sibi non sufficerent ad hoc
ergo a se curam et omnem istam super me projiciat sallem, ut sibi aliquid neterent necessarium. Vii
soUiciludinem ; in proximo enim erit, quod canes ex eralin lanto populo qui sibisufficeretûniversispene
immundx comparere desinant, et comsumpLv penitus sumplus defecerant omnibusque, quasi in usum
;
nequeanl in populis numerari. His dictis, tradi praevenerat mendieare. Aut si cui res adhuc domeslica
cipitquibusdara ad hocdeputatis, qui eosjuxta ejus suppetebat, dura non occurrebat venale quod erat
definitionem ad raajorem Soldanum vinctos dedu- necessarium, nihilominus indigebat; quique apud
cerent in Persidem. Levissimum enim judicabat, 8U03 in largiendis dapibus priua liberales judica-
eos sibi posse subjicere, quorura virtutem nondura banlur, et profusi, hi secessus quasrenlea abdilissi-
expertus fuerat: quod quia sibi pro gloria putave- moa et loca iaaccessa caeteris, qualemqualem au-
mentes refectionem; his quaj undecunque college- A. ne forte ab aliquibus pecunia corruplis, civitas
rant incumbebanl avidius, ncmini quod eis erat pro proditione tradita esset hostibus. Quo perveniens
cibocommunicantes. Quid plura? Camelos, equos, cum confluentibus ad etim qui in vicinis erant tur-
asinos, mulos et immunda quslibet et indigna rela- ribus, hostes invadit virililer; et strenuitate solila,
tu, suCTocKta cl morticina, quoties dabatur ex his ia momcnlo, licet perplurimura resislentes, a pras-
habere, pro suramis reputabant deliciis;et
aliquiil dicla turri depulit, quatuor exeis peremptisgladio ;
ex his imporlunam repellenles esuriem, miseram reliqui viginti sex (triginla enim jam ascenderant,
quocunque modo sustenlabant vitam. Neo solum alios postmodum introducturi), fraotis cruribus et
plebeios el medisimanus homines hujus tara mise- brachiis et cervicibus, de muro praecipitati sunt.
rabilis inediaj calamitas involveratj verum et majo- Amisit tamenvirslrenuus socium suumSigemarum,
ribus nimis importune sc ingesserat principibus; transverberalum gladio ; Franconem vero iethaiiter
cratque eis tanto molestior, quanto pluribus provi- saucium, quasi seminecem, domum focit repor-
dentes, indigebant araplioribus; et suam, petenti- tari.
bus, negare non potcranl munificcntiam. Referre CAPUT IX.

vero quid singulis acciderit majoribus, licet hoc Hostes ad mare descendunt, incendunl naves, et in
habeant adhuc veterum traditiones, et quanta via mutlos de nosiris pcrimunt.
g
egestate pii pro Christo laboraverint principes, Perurgente igitur obsessos singulisdiebusmajore
longe esset ab historis compendio et speciales tra- inedia et fame periculosius invalescente, affligeba-
ctatus exigeret. Sed ut in sumraa dicatur, vix est lur populua vehenientius uode pras angustiarum
:
quod aliqua contineat historia, tantos priucipes, multitudineet quotidiancB afflictionispondere inter-
lanlumque exercitum, lantas alibi sioe defeclu et misso, quidam vit« negligentcs et salutis, urbe
tam patienter perlulisse molestias. ciam egressi, per medias hostium acies, per mille
CAPUT VI!I. discriraina, ad mare, ubi adhucaliquolquamGrffico-
lloites clamunam pene de turribui occtipaiH; Henri- rum quam Latinorum erant naves, descendebant,
cus de Ascha reiistit virililer, el pluribus occiiis ut cibos emerent et ilerum referrenl in urbcm ve-
arcem obtinct violenler. nalcs alii vero, ut sc tanlorum cximercnt casibus
;
Interea dum ita civitas per studium et operam periculorum, abibant non redituri nulhun spem ;
Corbagath suorum, ex omni parte cireumdala

et habentcs, quod eorum qui in urbe relicti fuerant,
easet obsidione et populus inclusus nusquam
;
in meliu3 possent procedere negotium, aut hostium
egredi, nuUusque ad eos inlroire posset insuperet ; sallera gladios declinare. Quod postquam Turcis
congressionibus pene conlinuis, tam in urbe quam corapcrtura est, clandestinis itineribus et noclurnis
extra supravircs fatigati esscnt, accidit ut prje la-C causa quajrendi victus nostros ad mare dcscen-
boris diuturnitate et famis anguslia in se ipsis de- dere, et circa urbem cvagari missis nonnullis lo- ;
ficientes, minus vigilea, minusque solliciti urbem corura hahentibus peritiam, qui eis praetenderent
custudirent; quibus cura circa corporis alimentum insidias,ScBpissinias exeisoperati sunt strages. Et
pene lota versabatur, necesse eral, ut ad cstera quoniam soepius eis in eo successerat facto, dua
tractanda consurgcrent rcmissiores. Unde factum millia elcctoruraêquitum ad oram maritimam diri-
est, ut die quadam lurris una, juxta eam per quam giint, qui peremptis nautis et inslitoribus, etclasse
nostris datus fuerat in civitate introitus, custodita succensa, omne de cmtero commerciorum genus
negligentius.hostibus paulo minusadurbera iterum arapularent ; ut et ea pra;cisa negoliandi seraiti,
irapugnandam occasionem prsstitisset. Quidam omnis omnino Christianis deficeret alimonia et sa-
enim de hoslibus sperantes, quod in^noctis silentio quod et factura est.

lutis spes interoluderctur :
potuiisent pam occup.ire, ut inde sibi, sicuti et mandiitum Nam

exsequentes, succensis ex parte
nostris prius in urbem paleret dcscensus, ad eam navibus,etearuum nautis,quosincaulosrepereranl,
obtioendam scalas muroclam adhibuerunt, quibus ex plurima parle interfectis, reliquos in fugam ad-
jam circa nootis crepusculum, quasi triginta supcr egerunt quo rumore, qui a Cypro, Rhodo el aliis
:
muram ascenderant, turrim vacuam ingressuri in D insulis, quique de Cilicia, Isauriact Pampbilia, et
;
quo ncgotio dura ferventius desudarent, casu con- aliis maritimis regionibus gratia commerciorura
tigit, quodqui vigilum adminislrabat prajfecturam, solebant accedere, plurimum dcterrili, jam illuc
mcenia perlustrans, ad eam partem pervenil, ubi redire et merces inferre forraidabant nec audebant
hffic lalia gerebantur. Cognilisqueeorum molimini- accederc unde nostris, etsi nimis periculosa
;
bus, multa vociferatione eos qui in vicinis erant prius, periculosior taraen facla est conditio, rerum
turribusexcilavil, lurrim dcnuntians, frauduleuter venaliura penilus cessante coramercio. Nam, dum
ab hoslibus occupalam. Ad quem tumultem excilati institoribus liber per mare palebat accessus, etsi
suut, qui in earegione observabantexcubias; inter modicuin erat quod per eos inferebatur, nec tanto
quos vir stronuus et insignis Henricus do Ascha poterat sufficere populo tamen ad nonnullam no-
;
cum duobus aliis, Francone videlicet, et Sigeniaro, stris erat consolalionem, et eorum aliquatenus re-
cognatis, de villa quce diciturMachela, super Mosam levabat inopiam. Hosles vero redeuntcsab ora ma-
fluvium, ad partes illas impiger convoial : tiraens ritima, de nostris etiam in via quosdam reperiunt,
: :
qaosomnesgladiisinterimunt, exceptis paucis,qui A araicitiam. Interrogans igitur ab eo iraperator dili-
per dumos et fruteta et speluncarum latebras de- genter de vita el salute et stalu principum ; et
litesoere potuemnt quae fama mali nuntia, nostros

: qnaenam esset cansa quod ab aiiis rediret separa-
non minus quam ipsa famis enormitas molestavit tus, respondit
quoties enim suorum casum audiebant, loties CAPUT XI.

eorum dolor renovabatur. Unde tot molestiis et Oratio ejus adeumdem imperatorem, mendacio plena,
laboris immensitate, el quotidiana suorum ruina, perniciosa fidelibus.
et infortuniornm acerbitate supra vires fatigali, Fideles lui, imperator invictissime, qui paulo ante
jam de vita desperare ; jamque minus pro sua tui- per tuam habueranl transitum eminenliam, el de tua
lione sollicitari, minusque abedire principibus in- pleailudine, te largienle, facti sunl locupletiores, ca-
cipiebant. pta Nicsa, usque Antiocliiam salis prosperocursuper-
CAPUT X. venerunl, urbcrnque ipsam jugi obsidione quasi per
Stephanus comes Carnotetisium ad imperatorein Con- novem conlinuos menses cxpugnatam, prxvia Domini
stantinopolilanum profwiscitur. misericordia, violenler sibi, excepto urbis prsesidto,
Interea Wiilelmus de Grentemaisnil et alii qui quod in monte sublimiori silum, urbi pnsmimt nullis
eum eo aufugerant, pervenientes Alexandriam Mi- n super.ibile viribus, vindicaverunl. Cumque crederenl
norem, ubi dominus Stephanus Garnotensium i't rem essse consummatam, quodque se periculis cvemis-
Blesensium comes, cujus reditum tam principv-s sent universis, urbe jam recepta, faclus est error no-
quam universus populus, per dies singulos ardenti- vissimus pejor priore, el in multo majora quatn passi
bus preestolabantur desideriis, adhuc suam simula- fuerant, inciderunt discrimina. Vixenirn uburbe ca-
bat aegritudinem qu« apud Antiochiam gereban-
: pta tertia dies elapsa fuerat, cum ecce Corbagalh Per-
tur, esponunt; et ne ipsi etiam ob levem et frivo- sarum princeps polentissimus, cum infinilis Orienla-
lara causam, et tanquam timidi socios deseruisse iiuin copiis, et in multiludine omncm uumerum exce-
viderentur, aerumnarura et afflictionis raodumqui dente, eamdem obsidione valLavil urbem ; et ex omni
erat, amplificant. Et licel magnus esset et in- parte obsessis inlroitum negans et exitum, principes
comparabilis, tamen studiosa relatione majorem et omncm populum lot it luntis molestiis affligil, quod
efficiunt, et de magnis majora loqijuntur. Nec erat nec etiam de corum vila sperare liceat. MulliiuJinis
difficile eipersuadere quidquid timidilatem augere autem eos obsidenlium non esl facile numerum coin-
poterat, cum ipse prius ejusdcm rei gratia socios prchendere ; nam ut in summa dicalur, omnem adja-
deseruerat et fugerat a consortibus, sgritudine si- centein urbi regionem, locuslarurn viore operuerunt
mulata. F.actum est itaque, quoil communlcato ad- eorum ugmina, ila ut etiam lahernaculis videalur o-
invicem consilio, naves habentes paralas, mare cus deesse. No.sler aulem pnpulus, fanic, frigore si-
ingressi sunt ;
qui, dum aiiquandiu navigassent, mul el lestu, cxdibus et ctade, itu comminutus cst,
pervenientes in unara ex urbibus maritimis, siculi quod tolus infra urbem se coilegent, ex vix ad C)us
solliciti erant, ut ubinam imperator esset diligenter tuitionem sufftcere posse videalur. Prxterea et ii so-
investigarent,didicerunt perquorumdam dissonam latii,qnodde regno luo, tam de insulis qiiam de aliis
relationem et veridicam, quod imperalor cum inC- urbibus mariliini!, navigio inferri consueverat, no-
nitis legionibus tam Gra^corum quam Latinorum, veris fundilus essc prxcisum. Num emissa copiarum
apud urbera Finirainis castra locaverat, Anliochiam parle, omnem inter Antiochiam et mare regioncm, ila
proficisccns, quasi nostris subsidium collaturus» occupaverunt, ut classe penilus consumpta, nautis et
sicuti ex comproraisso tenebalur. Exceptis autem iiistitoribus gladio pereinplis, omnem commerciorum
exercitibus quos ipse es universis nationibus colle- spem et obtincndi viclus fiduciam noslris amputave-
geral, erantei adjuncti, quasi ad quadraginta millia rint. Sed nec in civitate tantum alimenlorum dicitur
Latinorum, qui a legionibus quas praecesserant, aut .superesse, ut vel univs diei subvenire possil necessi-
paupertatis causa, aut sua suorurnque valetudine, tali.Ad hsec, ad mnjorem wrumnarum cumulum, nec
aut ex quibusdam aliis urgentibus causis, per ter inurbe eliam tulum habent refugium ; nam irruenli-
ram imperatoris nunc veTO re- ^
derelicti fuerant ; bus iis qui pcr castrum superius in urbem (dam et sie-
sumptis viribus animo de imperatoris praesentia,
et pius immittuntur, in ipso civitatis medio per vivos cl
etejus innumerabilibus copiis, transeundi Gduciam plateas pcricuiosx fiunt congrtssiones; nec minorem
babentes, ad vi» consortes loto spiritu, lotaque curam inteslinorum habentes conllictum, quam co-
menle festinaresatagebaDt. Audiens ergo proedictus rum qux ab cxlerioribus inferebanlur. Unde nos, et
comes Stephanus, quod illic residens imperator, qui hic nobiscum sunt prxsentes capitanei et nobiles
viri, vidaites conjnilruvi negolia non posse
vires majores praslolaretur et ad proficiscendum procedere,
eos convenimus, sapius ci fralerne monentes,

se accingerel, assumpto cum his qui secum erant, ut sibi
itineriscompendio, versus imperatoris exercitum consulcrent;et invita divinitaterem iinpossibilemcom-

cum omni celerilate contendit; quo perveniens, ab prehendere veile desislerent ; quos cum a suo non pos-
iraperatore honeste satis, sed cum admiratione semus revocare proposito, nos, ne paribus iinpruden-
Buceptus est noverat enim eum imperalor; et ab
; ter involveremur calamilatibus, noslrse curavimus sa-
initio dumcum aliistransiret, ejus sibicontraxerat luli providere. El nunc, si placet, el tuis ita
visum
Patrol. CCI. 12
363 GUILLEr.MI TYRENSIS ARCHIEP. 364
fueritillustribus, deaUte procedere, ne iua? felices quas principum et plebis Dei, quae ita cecidisse videba-
A
tecum trahis expeditiones, pnribus imolvantur pcricu- tur, certum est gloriam redundasse. Nam qui por-
lis ; nam n facie tantx multitudinis, quam universus taverant pondus diei et sestus, et relictis uxoribus
minislravit Oriens, consuUius est intenlato negotio, Domino decreverant mili-
8t liberis, peregrinantes
re adhuc integra, discedere ; quam temere, casu for- tare,dignuin erat, ut gloriam pro suis laboribua
iuito, cum tot et tantis experiri. Testes sunt eorum reportarent quam si praesens fuissel imperator, cae-
;
qux loquimur prwsentes Incbjti viri, cjusdem sorlis leris omnibus invidisset. Videretur eoim, si cum
parlicipes ; sed eliam et Tatinus vir prudens et vafer, suis expedilionibus abfuissel, ob praecipuam sui
quem nohiscum tua direxit ampliludo. qui nostrorum auctoritatem et copiarum majorem numerura, nego-
cognoscens de/eclum, prudenlcr nimis ab eorum se tium consumasse et ita sibi merito pairaam com-
;
suhlraxit collegio, ut hsec tux nola faceret majestali. pelere. Undeoreditur a Domino prnouratum, utqui
Erat autem in prsdicto imperatoris exercitu, qui- fideliter, et devote et cum innumerabilibus desuda-
dam domini Boamundi Guido nomine qui
frater,
;
verant periculis, laboris fructum et victoriae titu-
lioc audiens, pene ad insaniam motuscst, fratris et lum reportarent.
amicorum casum deplorans. Hic, lioet primum co- CAPUT XIII.
obvium se
milis narrationi daret, timoris causam d
cogniloimperatoris recessu, inslant amplius.
objiciens, quod a tantorum cootu principum se sub-
'
Desperunt noslri, obsequia negant, Boamundus ur-

traxisset imprudenter ; compescuit eura prtedictus bem incendit, ut eos de latrebis eliciut, principes fu-
vir, seoundum carnem inolytus, et si moribus non gam medilantur, dux rcsislit.
ita, Willelmus de Grentemaisnil, qui suam el domi- Rumor interea de recessu imperatoris, multorum
ni Boamundi sororem habebat uxorem. reiationibus urbem repleverat, qui et molesliis qui-
CAPUT XII. bus premebantur incessanter, adjecit cumulum et
fieverlilur imperator ad propria: expeditiones quas in desperationis baralhrum omnes pene dedit prae-
in nostrorum subsidium collegerat, dissolvil, verbo
cipites. Abominantur praedioti oomitia et in perpe-
credens prxdicti comitis.
tuum damnant memoriam, exsecrantur Willelmum
His igitur auditis, convocato principum suorum de Grentemaisnil et omnes illius impietatis parti-
oonsistorio, deliberat, utrura procedendum sit ei, cipes, impreeantes ut cum proditore Juda in ster-
an doraum exercitus oporteat revncare habitaque ; nis incendiis habeant portionem qui non solum :
pro tempore et negolio deliberatione argumentosa, conimunibusse subtraxeruntlaboribus, verumeliam

tandem dc communi consilio visum est expedire tanto, quod eis videbatur Dominus praeparasse, Dei
tutius esse, incolumes damum exercilus revocare, populum defraudaverunt subaidio. At vero Corba-
quam universi in se excitare Orientis regna ; et se ^ gath, el qui in caslris ejus erant principes maximi,
dubiis inconsiderate committere fortunae casibus, siouti cognito perexploratores imperatoris adventu,
et prffiliorum. Tanlam igitur imperator verbia pra- suspensi merito tenobantur, viresque ejus suspe-
diclis comitisfidem adhibuit, ut non solum ita fore, ctas habentes, robur iraperii non immerilo formi-
prout asseruerat verum etiara ut timeret apud
;
se, dabant ilanunc notum per eosdem ejus habenles
;
ne princeps praedictus, nostris, ut dicebatur, inter- discessum, in majorem se erigunt insolentiam ct ;
emptis, cum universa multiludine quam secum

tra- quasi de viotoria certa spe oonoepla, nostros ani-
here dicebatur, in regnum ejus introirot el
quam, ; mosius comprimebant, et coangustabant attentius.
de opera et studio peregrinantium principum,
Ni- Unde fiebat, ut in lanta esseut, fldeles qui in urbe
Cffiam cum universa Bithynia receperat,
iterum co- erant, calamitale, el multipliois miseriae novissimo
geretur amittere. Undehuic providens articulo,
uni- constituti, ut jam nec salutis spes, neo oonsolatio-
veraasprovinciasab Iconio usque Nicsam reliens, Adeoque invalue-
nis via ulla superesse videretur.
a dextra laevaque incendiis et rapina mandari pra?- ratetomnes oocupaverat desperatio ul, circuraeunte
cipit, ut si oasu quolibet suas adversua ejus impe- domino Boamundo civitatem, oui super omnes uni-
rium hostes veMenl expeditiones dirigere, regio va- versi exercitus cura commissa erat generalis, nec
stata alimentis carena, et habitatoribus viduata,
D verbo, nec verberibus quidquam proficerct, ut vel
aliquod saltem minislraret impedimentium.
Sioque unum dedomibusin quibus latilabaat, possetavel-
factum est, ut per operam prajdicti coraitis, subsi- lere; et ad peragendas excubias, vol ad occurrendum
dium, quod ex compromisso conferre paratus erat hostibus, siveintus sive extra, quorum multiplices
imperator, Ghrislianus eo plurimura indigens patiebantur insidias, destinare. Unde die quadara,
non
haberet exeroitus. Considerantibus tamen
interius, defaligalis vociferando prteconibus et apparitoribus,
et rem perscrutantibus diligenter, videri potest', infecto negotio reversis, cum videretquod inutililer
etai praedicti comilis opus nullatenus valeat excu- operam eonsumerenl, neoaliquem de latebris pos-
sari,
utpote vitiosain habens originem et causam set educere, in loois plurirais incendia per mini-
primam ab honestate dissenlientem, lainen quod stros suoa procurari jubet et urbem succendi, ut
ex eo subsecutum est, eo procuranle qui solus po- publicum,
saltera inoendiorum metu prodirent in
test et novit
ad raeliores exitus, eliara qu» malo qui congelatis visceribus, obsequio divino studiura
Bunt inchoata principio pertrahere, in eorumdem negabant et operam, unde factum est, ut quorum
priu3 non poterat habere copiam, eos postmodum A tione,ad ecclesiam cucurrit unanimig et donia ;
ad prosequenda munera certatira inveniret praci- muneribus tam pretiosum multo honore praeve-
piles. Dicitur etiaoa, quod principesde vita despe- nientes invenlum, creperunt quodammodo a suis
rantes et salute, habito invicem lamiiiari consilio anxietaiibus respirare, et in obsequiis divinis re-
occulte decreverant ut, relicto populo et plebe uni- parari fortiores. Fuerunt et alii nonnuUi, qui se
versa, ipsi clam de nocte aufugerent, ad mare pro- dicebant visiones angelorum el sanctorum aposto-
perantes. Quod postquam duci innoiuit et viro velorum vidisse, quibus quasi in invicera consonan-
nerabili Podiensi episcopo, convocantes eos ad se, tihus fides habebatur amplior, et populus a sua
justis in eos increpHtionibus invecti sunt, ponentes dejectione resurgebal in immensum. Factura est
prae oculis, quam perennem infamis notam sibi et suggestionem venerabilium et Deum li-
igitur, ad
posteritati suae in perpetuum meruerint prsedicti no- mentium virorum, quod principes universi, iterum
biles viri, qui contra honebtatem monim, genero- voto conceplo et juramenlis corporaliter prsestitis,
sitatissuae litutosdenigrantes, tanto fideliumChriati se obligaverunt muluo, ut si Dominus eos de prae-
secoliegiosubtraxerant.EratigiturinpopuloDeitan- senti casu clementer eriperet, et de hostibus suis
tiisalimentorumdefeotus, tautafamisaugustia, lotet oplatam indulgeret victoriam, quod ipsi ab invicem
tantae.tam exteriusquam interiu3hostiumimpor!i;- „ non discrederent,quousqne auctore Domino, urbem
nitates, utnusquam contra ea solatium, nusquaiu sanctam, et gloriosum ejus sepulcrum Ghristianas
contra remedium inveniretur. Majores et minores, fidei etpristinae reslituerent libertati.
paribus involuti calamitatibus, nullam sibi adinvi- CAPUT XV.
cem consolalionis gratiam irapendebant memores :
De communi principvm consilio mittitur Petrus Ere-
usorum et liberorum quos domi reliquerant, am- mita legiilus ad hostes : inlrepidus peragit legatio-
plissima qus ob Ghristi charitatem dimiserant panem.
trimonia, mente recolunt, et de Domini quasi con- Cum autem diebus viginti sexcontinuis haotam
queruntur ingratitudine, eo quod labores eorum et intolerabili afQictione laborassent, coepit iterum
devotionis sinceritatem non respiciat sed quasi a ; popuius ad cor rediens fortitudine lumbos suos
Deo alienumpopulum, in manus hoslium tradi pa- acciugere, et longaniinitate plus solito abundare,
tiatur. quadam spe immissa divinitus se confortans ita :
CAPUT XIV. ut omnes unanimiter a majore usque ad minimum

Petro cuidam fit revelatio ; lancea Domini reperilur. his molesliis linem imponendum ccnsonarent, et
Iterum confurlalur pofiulus. cum hostibus pugnandum ut subito, per divinae
Dum ergo sic affligeretur Dei populus, respexit virtutis au.xilium.eos desuis viribus prsBsuiiientes,
eum Dominus, et geminus eorum audivit, mittens C a se possent repellere, ut urbem quam eis contu-
eis consolatinoem de sede majeslatis suae. Quidam leratDominus, liberam vindicare. Utilius enim ju-
enim Petrus clericus, ut dicilur, de regione quas dicabant belli semel fortunam experiri quam pei-
episcopum Podiensem, et do-

dicitur Provincia, ad petua tabescere inedia, et ingruentium molestia-
minum comitem accessit Tolosanum, asserens rum jugi sarciua toniuerl. Hic igitur erat, et iti
quod ei beatus Andreas apostolus in soranis appa- omnium ore sermo vertebatur, ut extra urbem egre-
ruerat et eum ter vel quater commonuerai dili-
; dientes, cum hostibus deceriarent : nec erat ea
gentissirae quatenus ad principes loquerelur et
: mens nobilium lantura sed etiam populares eodem
nuntiaret ut lanceam, qua Dumini nostri Jesu desiderio succensi, principum arguebant desidiam
Christi latus fuerat perforatum, in ecclesia Princi- et moras increpabanl. Convenlentes igitur princi-
pis apostolorura occulte repositam, cum omni slu- pes in unum, et populi imraissum divinitus cognO'
dio perquirerent eique locum certis designaverat scenles fervorem, decommuui decernunt consilio,
indiciis.Qui accedens ad praedictos Deo amabiles utmissa legatione ad principem hostium, alieru-
viros, verbum sicut ei injuactum fuisse testabalur, trum duum proponant Quod aut cedat, urbem
:
ex ordine pandit, asserens se ab eodem apostolo nostris perpeluo possidendam derelinquens, sicut ju-
multis terroribus ad hoc compulsum. Nani, cum ris eoruni ab initio fueral, et nunc, auctore Domino,
J)
saepe legationera hanc
assumere, quoniam pau-
sibi in idipsiim esl reversa; aut ad fugnam se prxparet,
per et nullius prudentiae erat, detrectasset, urgen- giadii judicium subiturus. Electus est igitur ad id
tissimam apostoli jussionem, nisi cum raortis peri- muneris prosequendum, Petrus Eremita, vir vitaa
culo, declinare se non posse profitebalur. Hiautem venerabilis, de quo in superioribus multa diximus,
reliquis principibus verbum secretius communican- adjuDctusque est ei socius et comes quidam Her-
tes, eumdem clericum prassentem constituunt ut luimus, Persarum idiomatis,et Parthicae lingus ali-
ab eodem modum et formam jussionis acciperent. quam habens periliam,viritidem prudenset discre-
Quibus verbis fidem habentes, ad locum quem eis tus quibus datum est in mandatis id quod prae-
:
infra septa praedictae ecclesiaa designaveral, conve- misimus,cum subdivisionetamenhac,ut, si pugnam

niunt ubi effossa terra in altum aliquatenus, lan-
: prxcligere inveniretur, esset in ejus optione, utrum
ceam, sicuti praedixerat, reperiunt. Quod audiens singulariter ipse cum uno ex principibus experiri
populus, tanquam immissa de supernis consola- velLet an certum numerwn suorum, nostrorum toti-
dem opponere, an simulhincinde universos conlligere X cn\legeTa.l, sumpta licenlia ad suos revertitur.
exercitus, et legiones unanimiter ad pugnam conve- Quem infra urbem receplum, et quae secum defe-
nire. Impetrato igitur ad tempus foedere, et gratia rebat responsi volentem edere, et signiTicare his
mitlendae legationis pace petita, profecti sunt duo qui eum miserant principibus, adfuit uiiiversa tam
prsdicti viri, cura sibi destinatis consortibus, us- palrum quam plebis multitudo, cum summa avidi-
que ad lentorium principis ubi eum reperientes : tate audire geslicntes responsi formam et legationis
cum suis ducibus etsatrapis,Petrus Eremita, sicuti finem. Duraque Petrus secundum verborum seriem,
vir magnanimus erat, licet statura pusillus esscl, principis ad quem missus fuerat, superbiam, mi-
raunus iojuncta: legationis strenue et fideliter pro- nas iramoderatum fastura, praesente populo uni-
et
curavit. Accedens enim ad praifalum Persarum sa- verso, seriilim proponere decrevisset timens vir
lrapam,nullamque ciomninoexhibensreverentiamj illustris du\ Godelridus, nesi cuncla ex ordine po-
constanler et imperterrite verba proposuit, diccns; pulo continuis aftlicto laboribus, et jam pr« Krum-
Direxit nos nd tuam nohililatem Ueo amahilium qui narum immensitate deficienti pandercntur, plebs
in Antiochia sunt principum sacer convenlus, monens nimis deterretur, et tiraore deficerel, volentem
ut ab eorum infestatione, et ab urhis, quam eis resli- in narratione procedere conopescuit, seorsum du-
luit divina clementia, impuqnalione desistas : hanc p ''Bns eum a turba frequentiore, suggerens ut omis-
enim apostolorum princej/s Petrus, nosirx fidei fide- sis aliis, id solum breviter et in summa significe-
lis et prudens dispensator, verbi sui virtuie, et cxhor- tur, quod bellum exigant hostes, et ad id omnino
talionis qua prseminebat gralia, sed et signorum ma- se prajparent. Populus ergo juxta Petri verbum in-
gniludine ab idolatria revocans, ad finem Chrisli quod hostes pugnam deposcerent, unani-
telligens
convertil, nobis eam reddens peculiarem. Nunc vero miter omnes a majore usque ad minimum, paribus
a vohis violenter, sed indehite occupalam, nobis rcsli- accensi desideriis, id ipsum votis expetunt arden-
luit fortis ei potens Dominus : unde pro avita hse- libus, cum lanta hilaritate vcrbum suscipientes, ut
redilate, el Christi domicilio familiari debitam ge- jam omnino pressurarum quas portulerant videren-
rentes soUiciludinem, unum libi ex plurihus propo- tur immemores, et de victoria securi. Acclamanli-
nunt : ul aut ab urhis ohsidione, et eorum molesla- bus ergo universis et tara voce quam signis conso-
tione quiescas ; aut terlia ab hac die cum eis gladiis nantiam el omnium connivenliara significantibus,
decerncntibus experiaris. Ac ne forle ohlatum cerla- bellum crastina die futurum indicitur. Gavisus igi-
nisn causeris, et sublerfugii causamjustam invenias, lur reversus est populus ad propria,totamque illam
optionem tihi proponunt, ut unam e pluribus eligere noctem priB puguK desiderio ducunt insomnem ;
possis : an solus cum uno ex principibus tantum con- dum arma exerunt, dum equos praeparant, loricas
grediaris,et victor lolum oblineas, aut victus con- G deterguiit et galeas, aptant clypeos, gladios acuunt
qiiiescas ; aut plures cum tolidem eisdem condilioni- sorano locus noa datur, nec indulgelur sopori.
bus decertent ; aut universse hinc legiones hellicis Edicitur pra;terea publice, et voce preBConia nunlia-
eventibus experiantur. Ille vero, spreta ejus lcga- tur qualenus summo mane, anle solis exortum,
tione, respondisse dicitur : « Non videtur, mi Pe- unusquisque armis correptis et instructus ad prae-
tre, quod principum qui te huc miserunt, res sit in lium, suis associetur legionibus ; et proprii princi-
eo statu collocala, quoil miki debeant opliones pro- pis vexillus sequalur. Mane aulcm facto, circa
ponere quod ego tenear, pro corum arbilrio, ali.
; vel primum diei crcpusculum, «acerdotes et ministri
quideligere cum ad hoc per noslrum devcncrint gla- Domiui, per ecclcsias divina celebrantes, et com-
dium, ut neque sibi liberam habeant oplandi faculla- summantes sacrificium, plebes monent ut, pera-
tem, sed pro nostro arhitrio eos oporteat sumere et ctis de mnre confessionibus in spiritu humilitatis et
deponere voluntatcm. Yade ergo, et dic imprudenti- animo conlrilo, contra mundi pericula corpore et
bus qui suam adliui; non intelligunt conditionem qui ,
sanguine Domini sc coramuniaQt ; et indultis offen
te huc ad nos direxerunt, qiiod omnes quolquot inte- sis, et rancore deposito, si quis erat, reforraala
grx astatis ex utrcque sexu reperire potero, domini plenius charitate, cura majore fiducia ad praelium
mei ohsequiis deputalvs, vitx reservabo ; omnes vero D egrediantur, et ejus vere sint auditores et roembra
alios,tanquam arbores inutiles, gladio succidam, ila qui dixit : /)i hoc cognoscent omnes quia mei estis
ut neque eorum aliqua memoria. Quod nis^ supersit discipuii, si dilectionem habueritis ad invicem {Joan.
salius duxissem eos famis acerbiiate consumi quam xiii, 35). Gelebralis ergo divinis et legionibus uni-
gladiis interire, jampridem effractis msenibus et urbe versis ccelesii munere satiatis, tunla est eis divini-
violenter occupala, viarum suarum fructus coUegis- tus infusa gratia, ut qui heri et nudius tertius quasi
sent, gladiis ulloribus subjecti. segnes et abjecli, raacilenti et esxangues pra3 de-
CAPUT XVI. fectu virium vix poterant altolere luraina, frontes
Reverlilur Petrus ad proceres ; hostium superhiam erigere et jejuniis attenuali, victi laboribus qua;-
nostris insinuat; bellum indicilur. rebant lalibula, pristinae honestatis immemores,
At vero Petrus inlellecta principis, ad quem mis- nunc ullro in publicum prodeunles, abjecla igna-
sus fuerat, mente et superbia cognila, quam ex via, quasi resumptis viribus, arraa bajulant viri-
mullitudine suornm et incomparabilibus divitiis liter, et de bellicis traolareanimositate praesumunt
solita, paltnam sibi promittentes. Vix reperiebatur A comes Percensis, Everardus de Pusato, Drogo de
in tanto populo conditionis aut aelatiscujuspiam Monci. Radulphus filius Godefridi, Conanus Brito.
qui non meditaretur fortia, quid ad arma non oon- Undecimam vero Iscardus comes Diensis, Raimun-
Burgeret, qui non sibi praesagiret victoriam. Sa- dus Piletus, Gastus Biterensis, Girardus de Rosei-
cerdotes vero sacris induti veslibus turmas cir- lon, Wilhelraus de Montepessulano, Guilhermus
cumeuntes et conventu?, cruoes deferebant in Amaneus lenuerunt. In duodeoima vero, quse erat
manibus, et sanctorum patrocinia, peccaminura novissima, et caeteris referlior,constitutus est pria-
promittentes indulgentiam, el plenam delictorum ceps et moderator dominus Boamundus, jussusque
remissionem his qui fortiter in acie desuJarent, et est postremus incedere, ul praecedentibus tempore
paternarum traditionum et Christianae fidei vellent opporluno ministraret subsidium, et pro his qui
esse defensores. Episcopi nihilominus, principes, amplius ab hoslibus gravarenlur providam gereret
et exercitus primicerios tam seorsum quam in pu- soIlicitudinem.DominumauteracomitemToIosanum
blico exhortanles, quanta eis divinilus dabalur ex- aegritudine valida periculosius iaborantem, in urbe
hortationis gratia inslabant, benedicenles populum, dimiserunt adeju3custodiam,contraillos qui adhuc
et Domino commendantes inter quos praecipuus
: rebelles erant in prajsidio, ne forte in absentia prin-
Christi cullordominus Podiensis episcopus, exhor- p cipum, urbem vacuam, super debileset
arbitrantes
tationibus jugiter insistens, jejuniis, et oralionibus inlirmos, senes et mulierculas, etimbellera popu-
etlargaeleemosynarumliberalitate seipaum Domino lum, irruptiones molirentur. Fecerunt autem et ia
dabat in holocaustum. colle qui praesidio erat oppositus, murum ex calce
CAPUT XVII. el lapidibus cum propugnaculis solidissimum, su-
Ordinatis aciebus, urbem egrediunlur, Tolosano coper quem machinas jaculatorias constituerunt non-
mite ad urbis lutclam derelicto. nullas, duoentos viros, robustos viribus et arrais
Convenientes igitur summo dilucuio, quarto Ka- instruclos, qui locura tuerentur, ibi relinquentea.
lendas Julii, ante portam quaj ponti erat conter- CAPUT XVIII.
mina, invocato de supernis auxilio, omnes unani- Hoslium princeps exitum parat iinpedire, sed noslri
miter quasi vir unus,antequam urbem egrediantur, viriliter erimpunt.
acies instruunt, etinstructis ordinem et modum as- Sicergo disposilis suorum ordinibus, et inaciem
signant procedendi. In prima igitur acie, Hugonem redactis decommuni decernunt coosilio quod do-
Magnum, fralrem regis Franciae, ducem minus HugoMagnu3,dominus quoque comes Flan-
et signife-
rum constituunt; eique associant virum peromnia drensis, et dus Northmannorum reliquapraecedant
commendabilem,AnselraumdeRiburgismonle,cum agmina universisque praecipiunt hunc observare
:
aliis nobilibus, quorum numerum vel nomina non C proficiscendi ordinem, utpraemissis peditibus equi-
tenemus. Secund» praDficiunt dominum Robertum, les subsequerentur, et eis diligentem adhiberent
qui cognominatus est Friso, Flandrensium comi- cuslodiam. Cautum esl etiam edicto publico, et lege
tem, cum his qui ab initio castra ejus secuti fue- communi promuigatum, ;(« quis hostium spoliis in-
rant. Teriiam jussus est regerc dominus Robertus hiare prxsumat ; sed omnes hostium cxdi unanimiter
Norlhraannorum dux, et oum eo virinclytus, nepos incumbant, quousque, oblenta victoria et prostralis
ejus, comes Stephanus de .\lbaraarla et alii nobi- hnstiims, licitc possint ad spolia colligenda redire.
les, qui in ejus advenerant comitatu. Episcopus ve- Pollo Corbagath suspectum habebat ab initio, et
ro Podiensis, dominus Ademarus, bonae memoriae, maximeposlquam ad eura Petrusmissus fuerat, no-
cum sua et domini comitis Tolosani faniilia, quar- slrorum subilum in castra sua egressum: unde et
tae prserat aciei, Dominicam secum deferens lan- cum iis qui in praesidio eranl, convenerat, ut si
ceam. Quintam vero Rainardus comes TuUensis, el quando nostri de exitu cogitarent, et se prspara-
Petrus de Stadeneis frater ejus, comes Gnrnerus de rent ad egressum, oppidani dato signo castris id
Gres, Henricus de Ascha, Rainardus de Ammer- significare properarent. Faclum est igitur circa ho-
bac, Galterus de Dommedart, suomoderamine jussi ram dieiprimam, dum nostri acies suas dispone-
Bunt producere. Sextos vero aciei de mandato prin- rent, qui in praesidio erant, id compertura haben-
cipum praefecti snnt Rainboldus comes de Oringis, tes signo dato dequo inler eos convenerat, id oa-
Ludovicus de Moncons, Lambertus Clius Cononis stris cominus significaverunt. Unde nostrorum vo-
de Monteacuto. Septimam vero vir illustris el malentes prajpedire propositum, prsmiserunt de suis
gniOcus, dominus Lotharingi» dux Godefridus, quasi ad duo millia, qui circa pontem nostria oc-
cum viro venerabili fralre suo Eustachio, juxla mi- currerent, et eos egredi non paterentur qui, ut :
litarem disciplinam disposuit. Octavae vero vir in instarent proterviuset ad sagittandura essenlhabi-
armis strenuuset morumgenerositate insignisprae- liores descendentes de equis pedites se constitue-
;
fuit Tancredus. Nonam vero comes Hugo de Sancto runt, pontis partera ulteriorem occupantes. At ve-
Paulo, et Engelrandus filiusejus, Thomasde Feria, ro nostri, corapositis aoiebuset juxta rei militaris
Balduinus de Burgo, Roberlus filius Gerardi, Rai- disciplinamordine congruo digestis, reserala porta,
noldus Belvacensis, Galo de Calvomonte disponere observatis stationibuaetlegionibus impermistis se-
jussi sunt. Decimae vero praefecli sunt Rotoldus riatim egrediuntur. Dumquo praedicti hostes quiad
cohibendumnostrisoxilumconveneiant.ineopropo- A aditum ad urbem inlercludere fugientibus. Proce-
sito fortiusdesudarent, dominus Hiigo Magnus, qui debant autem gradu lento, ita lamen ut non permi-
primae prKerat, ul prasmisimus, cohorli, prremissis scerentur acies, neque ordices confunderentur.
turbis pedestribus et sagittariis, in eos irruens ani- Factumque est divinas virtutis operatione ut qui in-
mosius, primo tentantes resistere, sed tandem no- Ira urbem hostibus paurtiores, irao pene nuUi eo -
strorum irapetum ferre non valentes, violenter dis- rum comparatione orederentur, tot et tanti, quot
solutosadegil in fugam, tanta instans aniraositate, et quanti extra urbem, aut plures aut non paucio-
ut vixequos ex quibus descenderanl, recipere pos- res esse videreutur. Qui enim quinque panes post
sent quibus fugam ingressis, vir memoria dignus
: quinque milium refectam esuriein in tantam frag-
Auselmus de Riburgismonte, qui in prima consti- mentorum quantilatem novit prius multiplicare
tulus eral acie, protinus irruens, saeculis memora- (il/ci/(/i. .\iv, 17) idem populum sibi acceptabilem ;
bile virtutis suae dedit experimentum; nam in meet sectatorem bonorum operum, ad nominis sui
diis eorum euiieis salutis immemor, audaciter invo- gloriam, non inferiori miraculo voluit augere. Brant
lulus, dum hos dejicit, illos perforat, et in eorum aulem immisti procedentibus ad prBeliuui, Deo de-
strage desudatanimosius, universorum ordinum in voti sacerdotes fit levilse stolis amicti albis, signum
se provocavit et oculos et favorem. Quod videntes crucis mirabile deferenles in inanibus. Qui vero in
Hugo Magnus, et Robertus comes Flandrensium, " urbe remanserant super muros ascendentes, vesti-
Robertus quoqueNorthmannorumcomes, ef Baldui- bus induli sacerdotalibus, in lacrymis et oralione
nus comes Hemuucorum, et Eustachius ducis fra- perseverantes,expansis manibus pro fldeli populo
ter, praediclo nobili viro ut sulisidium?-dministrent, sine intermissione orabant ad Dominum, ut parce-
advolant celerius, viri strfinuitateiii admirantes ; et ret populo suo, et ne daret genlibus inopprobrium
collatis viribus irruentes, si quid adhuc eratrobo- haereditatem suam.
ris, potenterconfringunt, et slragem ex eisoperan- GAPUT XX.
les innumeram, pene usquead eorum castra inse-
Curbagath suas aeies ; pugnalus cominus.
instriiit
clali sunt fugientes. Solimannus a tergo irruens, ariem Boamundi gra-
CAPUT .\IX. viter opprimit : subveniunt priacipes. Turci deficien-
tes ignem subjiciunt, ul fumumexcilent.
Noslris egredienlihus ros d'- supernis infundilur, in
quo consolationem receperunt tmiversi. Interea priaceps hostium intellecto nostrorura
Accidit autem in exitu nostrorum ab urbe qui- egressu, tum ex sigao quod in prsesidio urbiscon-
dam memoria dignum, quod, dum essent in pro- spexerat, tum ex eorum relationum qui ab egre-
cinctu, el jamextra portam acies dirigerent, hosti- dientibus devicti aufugerant, convocatis senioribus
bus qui aditum pr»pedire proposuerant, partim C etexpeditionum primeoeriisjamincipil habere pro
interemptis, parlim in fugam versis, ros quiJam seriis, quae prius quasi ludiera reputaverat et ;
suavissimus immisus de supernis, modicus, sed quorum prius armaet tenuitatemnegligere videba-
gratissimus, super nostrum exercitum descenditita tur, jam incipit habere suspecta. De communi igi-
placidus, ut quasi in eo benedictionem et gratiara tur consilio, Antiochenorum tamen maxime usus
suam videretur Domino infudisse. Qui:unque enim experientia, acies inslruit, disponit agmina etqui ;
60 imbre coelitus immisso conspersus est, ita ple- praecedere, qui subsequi debeant, diligenti sludio
nam raentis et corporis, suscepit hilaritatem et in- distinguit, et debiia digerit solliciludine. Inter cae-
tegritatein sospitatis, tanquam nihil laboris, nihil tera veroantequam nostri universa ioter urbem et
molestiae tota illaexpediiione passus esset ; nec so- montes occupassent campestria, aciem unam, viris
lum hominibus, verum etiam equis vigor pristinus prudentibus et robustis insignem, cui praeesse dice-
a Deo restitutus est inintegrum, ul qui per multes batur virillustris Solimannus Nicenorum princeps,
ante dies non nisi folia et cortices arborum habue- de quo superius mentionem feoimus saepissimam,
rant pro pabulo, hostium equos el hordeo pastos versus mare dirigit, eo intuitu ut, nostris devictis
et palea, tola illa dieet celeritate vincerent el labo- et eonversis in fugam, volentibus ad mare descen-
ris patientia. Tanta ergo ex illius benedictionis D dere vel in urbem ingredi, illi ocourrerent, et ita
rore nostris legionibus victoris spes el fortitudinis inler molares duos, videlicet inler subsequentes et
gratia videbalur acoessise, ut de eis videretur esse occurrentes a fronte, Dei populus contereretur.
dictum : IHuuiam voluntariamsegregabil Deus lixre- Reliquas autem adextris locans et a sinistris, sub
ditati sux {Psal. lxvii, 10), et Spiritus sancti gra- singulis principibus, sub obtentu gratiae suae, di-
tiam manifeste se non dubitarent aocepisse.Educlis stricte praeoipit, guatenus pristinx virtutis memores,
aulem extra urbera legionibus, decernunt esse uti- slrenue et viriliter decertare contendant, frivolum
lius versus monlana acies dirigere, quae ab eadem reputantes quidquid tam imbellis populus, vulgus
urbequasi distabant duabus milliaribus etitauni- famdicum, plebs inermis el inconsidta, niteretur
versam ocoupare planitiem, ne forte hostcs infini- moliri. Ocoupat'i igitur universa planitie, et pro-
tas habentescopias intereos et urbera elam vel vio- visos diligentius neab hostibuspossentcircumdari,
lenler transeuntes, siouti facere cons:jeverant in monentibus liluis,etprccedentibus legionumvexil-
prasliis, nostros possenl ex orani parte vallare, et nostri versus aoies hostium gradatim pro-
liferis,
;
deunl: quibus cum appropinquassent.adeo ul jam X. CAPUT XXI.

in eos, hostes suas contorquere possent,
sagittas Fugit hosthtm princeps ; legiones eorum perimuntur >
qui evaserunt, versi iuntin fugam.

facto impetu, tres primae acies unanimiter in eos
irruunt, lanceis et gladiis instantes cominus. Sed Erat autem in eadem regione vallis modica, per
el noslri pedites qui arcubus utebantur et balistis, quam horis hiemalibus torrens de monte defluens
equitum praecedenles manipulos, votis ardentibus descendere consueveral, cursuque praecipiti al-
ultro et certatim se infrerebantquibus subsequen- : veum in vallem subegerat, ultra quam cum hostes
tes equitum turmae, quantam poterant, adhibebant confugere noster compulissel exercilus, in colle
custodiae diligentiam. Dumque primae acies viriliter quodam eminentioti aliquantulum, dum tentarent
in agone desudant, ecce subsequentes eis, adjun- resistere, et tubarum sonilu et strepitu tympano-
ctffi impetu non inferiore, eos qui se
et illatee prae- rum dissolutas iterum revocare conarentur legio-
cesserant reddunt tam audacia quam viribus prae- nes, sine inlermissione eos subsecuti, nostri prin-
stantiores. Cumque jam onines, excepta novissima, cipes advolanl celerius tam qui in postremis, ubi
:
cui praeerat dominus Boamundus, ad hostes perve- majus exercebdtur negotium,cum Solimannolabo-
nissent acies, et cum eis decertarent viriliter, ita raverant, dominus dux Godefridus, dominus Boa-
ulpluribus interfectis, jam pene dissolutis agmini- mundus, Tancredus quoque, etalii quidem nobiles,
bus liostes in fugam verterentur, duxque cum suo auctore Domino,Ticloria potiti; quam qui in prima
comitatu validiorem el densissimam hostium co- fronte, ob?ias sibi jam contriverant acies, Hugo
hortem jam peuilus in fugam adegisset, ecce Soli- Magnus videlicet, et uterque Robertus, lam Flan-
mannus, cum ea legione quam supra diximus eum drensiumquaraNorthmannorum comes,etaliimulti
versus loca maritima dedu.îsse, rediens, in aciem perpetedigni memoria vallo transmisso hosles a
:
domini Boamundi audacler et cum multo impetua praedicto colle dejiciunt violenteret iterum ab in- ;
tergo irruit, lantam immittens sagittarum multilu- vicem dissolulos, nostrorum constantiam sustinere
dinem, ut instar grandinis totam aciem operiret non valenles, fugam inire compulerunt. Corbagath
moxque depositis arcubus, et eorum negleclo offi- aulem ab initio turbam declinans, in collequodam
cio, clava instans et gladiis, ita ut imporlunam constitutus frequentes dirigebat nuntios, qui ad
eorum instantiam dominus Boaraundus vix susti- eum recurrentes sspius, de belli eventu eum edo-
neret : dumque iis premeretur atrocius, et pene cebant. Hic dura praestolaretur ansius quo fine
dissolveretur legio cui praerat, licet ipse strenui tantum terminaretur negotium, repente suasdissi-
more et fortis viri, in hostes medios cum paucis patas penitus el in nullo sibi cohaerentes, diffluere
consorlibus decertaret, dux subito cum suis copiis conspicil legioues. Quo facto perterritus, monenti-
evocatus, unaque cum eo vir spectabilis dominus C bus suis qui eum comitabantur, ut saluti consu-
Tancredus, impiger advolal, domino Boamundo leret, reliclis castris et suorum immemor, fugam
subsidium ministraturi quorum opporluno adven-
: quanlocius, tanla correptus formidine, ut ne-
iniit
tu, statim hostium enervat» sunt vires, et omnis eo- minem exspectans, et equos permutlans alternalim,
rum virtus emarcuit, instantibus noslris animosius, ul fugae posseni sulQcere, transitoEuphrate vix tu-
vulneraque et mortem ministrantibus. Dumque vi- tum se reputarei. Relictae vero acies, principis de-
dent se viribus impares, irrueotium pondus se non stitutK solatio, resistendi animo simul et viribus
posse sustinere diutius, ad alia se convertunt ar- vacui, quibus equi sufficere poterant, eadein via
gumenta ; etignem solilo excutientes arlificio,sub- saluti consulentes, fuga elapsi, insequentium gla-
jiciunt in stipulam ; erat enim fenum multum in dios evaserunt. Nostri autem equorura timentes
loco aridum valde, et stipula apta prorsus incendio defeclum, non multum insequi prasumpserunt.ex-
quae subjectum ignem suscipientia gratum mini- ceplo domino Tancredo, et paucis aliis, qui usque
straverunt fomitem, etlicet flammam quidem mo- ad occasum solis,lribu3 aut quatuor milliaribus eos
dicam, tetram tamen atque densam furai dederunt sternendo prosecuti sunt. Tantum siquidem divina
caliginem, qua involulae acies, minus quidem insta- virtus eis timorem immiserat, ul vel resislere, vel
bant hostibus,fumoplurimum officiente luminibus, n a se insectantium propulsare injurias nec attenta-
et pulvere nihilominus, qui equorum et peditum renl decem enim ex nostris videbantur eis quasi
;
excitabalur frequentia. In hac igitur tanta fumi ca- multa millia nec erat qui a facie noslrorum fu- ;
ligine studiosius excitata, hostes nostros insecuti, gientibus ministrare posset consolationem. Hio
de peditibus, nonnullos occiderunt equites aulem , planeinnotuit quia non est consilium contra Domi-
equorum rapti beneficio periculosam illara decli- num {Prov. xxi, 30) : quamque vere dicatur quod
nantes nebulam, redeuntes in idipsum, et divino non Dominus sperantes in te [Judith. xiii,
deserit
freti adminiculo agonem continuantes, reintegratis 17), ipso rerum experimento factum est evidens et
divino munere viribus, hostes in fugara gladiisper- manifestum, cum populus inops et famelicus tan-
seoutoribus convertunt; nec desistunt insequi,quou3- tam vivorum fortium multitudinem, Dei fretus au-
que ad suorum jam dissolula agmina,eo3 recurrere xillio potuit superare ; et pr«ter spem propriam.in
violenter compulerunt. uno praelio universum a Deo destitutum Orientem
confundere.
;;
CAPUT XXU. A in larga eleemosynarutn liberalitale et pietaliaope-
Redeuntes a csede liosiium nostri, de castns eorum ribus,et hismaximerjuaead communem respiciebant
infinita rcporlanl spolia. utilitatem, prona devolione consurapseraat. Unde
Consummato igitur prMlio. et divinitus concessa facluin est qucd multi apud suos tam
nobiios, et
nostri principes potiti victoria, in castra hostium genercquara strenuitate prKclari, ea die qua bel-
redeuni:ubi tantam rerum necessariariura reperiunt lum indiclum est, consuniptis opibus inopes facti,
opulentiam, lantas Orientalium divitiarum copias, et equos non habentes, partini pedites, parlim su-
ut jam auri, argenli, gemmarum, holosericorumet pcr asinoset viliajumenta.egressisunt adpugnam:

pretiosarum vesliuni, nec non etvasorura, tam ar- qiiorum inopiam benigne respiciens consolatorDo-
quam materia conimendabilium, neque nu-
tificio minus,antequam sol vergeret ad occasum,dcvictis
merus esset, neque mensura equorum etiam, scd : hostibus, opes contulit redundantes.Renovatum est
et gergum et armentorurn, annonae quoque nihilo- ibievidentius illud Samaris antiquum et vetus ne-
miiius et victualium tanta ibi reperta est abundan- gotium, de mensura similaginis et hordei,qua! sta-
tia, ut jara nescircnl quid eligerent, eliam qui su- tere uno accipiebatur. Nam qui mane vi.^ sibi suf-
prema prius laboraverant inopia.Colligentes itaque vespere habuit unde multos aieret.
ficere poterat,
•hostium papiliones ct tenloria, quibus plurimum n Factura est aulem hoc, anno ab Incarnatione Do-
indigebant (sua quippe vetustas et imbrium quos
'r^r.o
minil098, „ Junio,
raense
--
vicesima „„(o„o
t..„,„ .,;„«=;,,,. die mon.
octava a\^ mea-
seepe pcrtulerant intemperies corruperant, ul jam sis.
essent inulilia) gazas in eis rcperiebant mullipli GAPUT XXHI.

ces sed et ancillas et parvulos quos fugientes di-
;
Civitate composila, ecclesias mundant el reparant
miserantjsecum in urbcm detulerunt. Inler caetera ciericum in eis ordinanl siudiose.
aulem,et majoris eorum principis admirabile repe- Reversis igitur principibus de praelio, et urbe jam
riunt tabernaculum, in modum civitalis, turribus, in omni Iranquillitate composita, curse fuit omni-
propu!,'naculis et mcenibus, ex optimo serico et va- bus, et praecipue patrono exercitus, viro venerabili
riis coloribus contextum : a cujus medio quasi domino Podiensi episcopo, cooperantibus aliis qui
a triclinio principali, in adnexa
parles plures ie eodem exercitu erant pontificibus, et plebe suf-
defiuebant diversoria, quae quasi per vicos distm- fragiaministrante, tam majorem urbis ecclesiam,
guebanlur, quibus duo hominum millia spatiose quae in honorePrincipis apostolorum dedicata erat,
considere posse dicebantur. Onerati igitur spoliis quam reliquas, quae per urbem erant constitula;,
et manubiis dilati, cuncti in urbem deferunl, diem in pristinum decorem reformare basilicas, et in eis
agente3soleraneminlaBtitiaelexsultatione,gratiasilli
p clerura restituere,qui divinis jugiter se manciparet
e^hibentes de cujus munere vcnerat,ut tot casibus obsequiis. Gens enim Turcorum impia, locaprofa-
superatis, lot decursis laboribus.optatam conseculi naverat venerabilia ; et ejectis inde culluum divi-
essent victoriam. Qui autem erant in prssidio vi- norum miuistris.usibus profanis ea deputaverant
dentes quod sui defecerant, el necessariara subsidii in aliis equos et jumenta, quasi in stabulis collo-
spera haberent nullam, inlerpositis conditionibus, canles ; in aliis vero indigna locis exercentes nego-
quod cum salute liceret cgredi, uxoresque ac libe- lia. Venerabiles quoque sanctorum imagines (qui-
ros simul et omnem corum substantiam libere bus simplex populus, et plebs Dci culliix pia rudi-
possenteducere,arcemnoslrisre6ignantprincipibus, tate commendabilis, quasi pro libris ulitur, quae vi-
eorum vexillis in summis turribus collocatis. Sic ce lectionis simpliciores ad devotionem excilanl), ex
igitur factum est per Doraini suporabundantcm ipsi corrascrant parietibus ; et quasi in vivenles
gratiam, ut recepto urbis prfesidio, et obtenta vi- personas desasvientes, oculos effoderant, mulilave-
ctoria, qui heri et nudius tertius tenues eranl et ranl nares, et luto sumpto de immundis obduxe-
pene famelici,boni3 incipcrenl omnibus abundare. rant, dejeccrant allaria, et nefandis operibus in-
Ad hoc enim jara devenerant etiara qui inter cos quinaverant Domini sanctuarium. Placuit igiturde
erant polentissimi el eximii nominis, ut etiam men- ., communi consilio ut statim sine dilatione in eis
dicare compellerentur. Nam ut de gregariis tacea- clerus rcstitueretur et pristina reformarelur digni-
mus, comes Harmannus vir nobilis de regno Teu- las, designatis stipendiis unde possent sustentari
tonico, ad eam deductus est paupertatem, ul ei de qui in eis Domino mililarent. Oblulerunt itaque de
mensa ducis,panis pro quotidiano stipendio, quasi spoliis liostium aurum et argentum, unde fierent
magnum, deputaretur. Henricus quoque, de Ascha, candelabra, cruces, calices, et lexlus Evangelio-
consumplus
vir probitute singularis, inedia peuitus rura, et ca;tera ecclcsiaslicis necessaria usibus
csset, nisi ab eodem domino duce assumplus esset utensilia,holoserica qunque ad opus sacerdotalium
in convivam. Sed et ipse eliara dux, dum civitas indumenlorum, et altarium operimenta. Dominum
obsideretur, antequam egrederenlur ad praelium, quoque patriarcham, Joannem nomine, qui tan-
tanta laborabsl inopia ut equos non habens, eum quam verus Christi confessor, post noslrorum ad-
cui insedit in pra;lio a comite Tolosano multis pre- ventu,infinita ab infidelibus pertulerat supplicia, in
cibus vix exlorserit. Jam cnim tam ipse quam alii sede proprid cum multohonore locaverunt, per ur-
principes quidquid pecunarium secuna detuierant, bes finitimas, qute calhedralem consucverant ha-
:
377 HIST. RERUM TRANSMARIN. LIB. VII. 378
bere digQitatem, coaatituentes episcopos. Nostrae \ expeditione dominum Pediensem episcopum secu-
vero Litinitalis patriarcham, eo vivente qui pridem tus, fuerat capellanus ejus, sibi praefecerunt, pa-
ibi ordinatLis fuerat, eligere vel consecrare non triarcham. Urbis autem potestatem et dominium
praesumpserunt, ne duo unum et eumdem obtioere siculiab initio promiserant, oraes unanimiter domi-
throQum viderentur: quod manifeste contra sacros no Boamundo conoesserunt, excepto comle Tolo-
canones el contra sanctorum conslituta Patrum esse sano, qui porlam ponti conterminam cum adjacen-
dignoscitur. Sed tamen postraodura vis evoluto tibus turribus, suis munilamsatellitibusdetinebat
biennio, videns ipsequod non satis utiliier praeesset quas postmodum post discessum comitis ex urbe,
GraecusLatinis, urbecedens,Constantinopolimabiit. ejectisindemililibus.sicutiinferius dicetur.recepit.
Post sujus discessum convenientes ejusdem civi- Quoniam autem apud suos nomine dignitatis prin-
talis cleruset populus, Artasicnsem episcopum Ber- ceps dictus fuerat, obtinuit consuetudo, iit de cae-
nardum nomine, natione Valentlnum, qui in eadem tero Antiochiae dominus, princeps appellelur.
mCIPIT LIBER SEPTIMUS.
CAPUT PRIMUM. B quod de populo supererat, jam quasi penitus dele-
Diriguntur jiuntii ad imperatorem Hugo Magnus et retur. Qua lue pestifera el conlagione, cunotos
comes Heumacorum ; Ualduinus comes in via defe- longe lateque indifferenter involvente, vir vitae ve-
cit; Hugo Magnus non reiertitur. Podiensis epi- nerabilis et immortalismemoris, dominus Adema-
scopus moritur; lues oritur.
rus Podiensis episcopus viam universae carnis in-
Rebus igilur in urbe sic dispositis, de communi gressus est, atquecum gemitu et lacrymisetintimis
decernunt consilio, ut dominum Gonstantinopoli- omnium suspiriis, tanquam paler et praecipuus
fanum imperatorem per nuntios suos sollicitent, plebis universae moderator, in basilica beati Petri,
quatenus juxta pacta quae cum eis inierat, eis auxi- in eo loco ubi lancea Domiai reperta fuisse dice-
lium in propria persona non differat rainistrare; balur, cum mulla sepultus est hoooriticentia. Ejus-
sed proQciscentes Hierosolymam, sicut tenebatur dem cladis acerbilate Henrieus de Asoha, vir et
ex promisso, mature subsequatur; alioquin pacto- generis titulo et strenuitate corameadabili.-i, apud
rum seriem negligenti, ipsi nullatenus vellent se castrum Turbessel consumptus est, ibique sepul-
obligatos teneri. Electi autem suut ad id rauneris tus.Sed et Raiaardus de Amesbach, miles pariter
proscquendum viri nobiles et clarissirai, dominus et maau et sanguine clarissimus, eodem occubuit
videlicet Hugo Magnus, domini Philippi Francorum easus, sepultus in veslibulo basilicfe Principis apo-
regis frater, et dominus Balduinus Heumaucorum '-'
stolorum. Sexus quoque femineus ibipene univer-
comes: quorum alter irruentibus ia itinere hosli- sus eadem lue deperiit, ila ul infra paucos dies pene
bus, comparere desiil, cujus usque hodie dubius quinquaginta millia deQcerent. Cujus tanti mali,
esl exitus, aliis dicentibus eum in acie cecidisse, quiJam circa hoc curiosi, causas assignare cu-
aliis ab bostibus captum
et mancipatum vinculis, pienles, dissenliebanl ab invicem; dicentibus aliis
in deductum Orieatis, asseverantibus.
ulteriora quod ex occultis quibusdam aeris passionibus hoc
Dominus vero Qugo Magnus irruentium insidias accideret; aliis vero id pro causa assigoantibus,
declinans hostium, ad iraperalorem pervenit inco- quod populus longo tempore famis acerbitate vexa-
lumis, ubi insignibus gestis ejus multam nubem tus, postqaara alimeatorum atligit abundantiam,
inJuxit, et titulo generis derogavit non modicum- ciboa cura aviditate sumens nimia, praeteritos de-
Nam cum ia expeditione multa gessisset egregie, fectus quaerens redimere, sibi ipsi causam mortis
unde sibi famam pepererat immortalem, in ea lega- immoderata gulositate iaferehat. Idque pro su«
tione meritum denigravit, dum expleto negotio, ad opinionis assertioaeia evidens Irahebantargumen-
eos qui eum miseraat nec responsa delulit, nec tum, quod sobriis et iis qui sibi parce sumebant
curavil redire. Fuitque ia eo delictum hoc, tanto alimenta, multo melius erat, et redibant ad conva-
nolabilius, quanto ipse genere erat pr^clarior : nam ^ lescentiara.
juxta verbura nostri Juvenalis :
CAPUT 11.
Omne animi vitium lanlo conspectius in se Vodferatur populus ut Hierosolymam eatur ; dij]er-
Crimen habet, quanlo qui pcccat major habetur. tur iter usque ad Kal. Octobris. Boamundus in
Suscitata est itaque, ex causis occullis, slatim Ciliciam descendil, et regionem recepit uniuersam.
urbe capta et coQSummata victoria, postquam res Interea vero tum cladis elTugieadae gratia, tum
jam erant in tranquillo colloeatae, tanta clades in assumptffi peregrinationis intuitu coepil vociferari
populo, ut vii aliqua prateriret dies, ia qua tri- populus, et instanter acclaraare, ut ad iter versus
ginta vel quadraginta non efferrentur funera ; ita Hierosolyoiam, cujus causa venerant iterum prin-
cipes se accingerent, et Domini A dicto nobili amicitia foederatur, in suam eum gra-
prseirent exercitui,
causae principali, quae omnes de regionibus suis ex' tiam recipiens, missoque nuntio, fratrem suum
civerat, satisfacientes. Qua ex causa principes con- Edessanum comitem cum miHtaribus copiis ad se
venientes in unum, super hac populi postiilalione prascipiievocari, ut amicuiu obsidione soluta ex-
tam favorabili el exaudilione digna, deliberationem pediat.Vixque praedictus Rodohan circa castrum
ingressi sunt, in qua alius sic, alius aliter aincie- Uasarlh per quinque dies cum suis expeditionibus
batur: quibusdam enim id videbatur expedienlius, consederat, cum ecce dux Godefridus in magna
ul stalim sine dilatione iter arriperenl, et populi multitudine tam fidelium suorum, quam amicorum,
satisfHcerentdesideriis;quibu8damveroobinstantis quos ad persequendum propositum invitaverat, ab
fervorem aeslatis et aquarum penuriam, et populi Antiochia egressus in manu forti, ad partes illasut
famis acerbitate diutius afflicti debilitatem,etequo- amico subvenirel, impiger properabat. Qui autem
rum defectum, usque ad clementioris inilium tem- a prffidicto nobili viro ad dominum ducera missi
poris et Kal. Octobr. iler diCferendum videbatur, fuerat, videntes quia prospere et pro votis cuncta
ut hoc medio tempore, equis de novo acquisitis et compleverant, in conspectu ducis domino suo gra-
refocillatis veteribus, populo quoque alimentis et tiam oblinentes cumulatiorem, quoniam ipsi in per-
requie in statum pristinum reformato, et omnium sona propria dominum suum super eo nullatenus
viribus reparatis, ad laborem itineris possent re- " poterant reddere doctiorem (exercitus quippe hosti
surgcre fortiores. Placuit landem omnibus posterior lis itaundique caslrum vallaverat, ut nec introitua
senlentia, et usque ad tempus prsetaxatum de com- alicui pateret, vel exitus)duas emiserunt columbas,
muni conniventia receptee sunt feriae. Ut vero inte- ad id rnuneris prosequendum instruclas apprime,
rim et cladis declinarent imminenlis periculum, et quibus litterulas legalioriis sux seriem continentes,
necessariorum majorem alibi reperirent abundan- ad caudas religaverunt, quibus dominura suum su-
tiam, divisi sunt principes ab invicem, ea condi- per his oranibus qua; obtinuerant, instruerent dili-
tione, ut sine delatione, terapore redirent condicto. genlius. Quae suae libertati restitutse, in momento
Boamundusenim in Ciliriam descendens, Tharsum, ad locum unde eductae fuerant redeunles, ab earum
Adanam, Manistram. Anavarzam urbes recepit, et, custode pariter et alurano captae sunt, et dissolutae
custodibus deputalis, regionem sibi vindicavit uni- paginnlae prwsenlataesunldomino Quibus perlectis,
versam. Alii quoque per urbes dispersi finitimas, in tantam spem erectus est, ut qui prius obsiden-
seorsura a turbis, equis et sibi, agentes, indulgo- tem veritus raultitudinem, de resistendo diutius
bant. Multi etiam tam de plebe quam de nobilio- desperaverat, eosdem sponte lacessere non vere-
ribus ad dominum Balduinum ducis fralrem, ut ab retur.
eo aliquid accipere mererentur, Edessam, cui prae- '
CAPUT IV.
eral, transito Euphrate, certatim properabant. Quos
Baldiiinus fratri occurrii cwm ingentibus copiis. Re-
cum multa honegtatesuscipiens, et apud se coni-
ille
liqui principes ministrant au.xilium. Fugit Rodo-
morantes tractans benignius, multis donatis mune- han. Quidam ex nostrisin viapereunt; occiduntur
ribus, hilares remitlebat ad suos. hoslium ad decem millia.
CAPUT III.
Interea cum jara diei unius itinere dux cum suo
Dorninus Hamrlh conlra dominum suum Rodohan a comitatu processisset, occurrit ei frater ejus cum
duce pelil anxilium. Dux, evocato jralre Balduino, tribus millibus virorum fortium, et armatorum
illuc properal. optime: quo cum plena charitate et pietatis alTectu
Accidit autem per eosdem dies quod Rodoban benigne suscepto, propositi pandil seriem, et gra-
Halapiensium princeps, cura quodam desuissatra- tiam quara cum praediclo nobili yero contraxerat,
pis, qui castello Hasarlh praeerat, conlraxerat ini- aperit diligenter : quajomnia frater approbans,
micitias; eoque odiuni inter eos pervenerat, quod, ante omnia monet, ut quoniam ejus vires, ad tan-
convocata ex universis sibi subditis regionibus mi- tam obsidioneu) violenter dissolvendam, non vide-
litia, castrum praedictum obsederat. Videns aulem bantur posse sufficere; antequam procedat, prin-
praesidii dorainus, quia non facile nisi per auxilium cipes qui apud Antiochiam remanserant in suum
Francoruiii, domino potenli et iralo posset resi- evooet auxilium, ut confidenlius valeat in faclo pro-
missa legatione ad ducem Godefridum per
stere, cedere. Acquiescens ergo dux fraternis monilis,
quemdam Chrislianum fidelem suum, missis mune- missa legatione, dorainum Boamundum, dominum-
ribus, ut ejus sibi lacilius conciliaret gratiam, ejus que Tolosanum comitem multa precum exoratin-
amicitiam postulat; servitium suum cum devotione stantia, et sub obtentu fralernitatis invitat humi-
spondet, indissolubili nexu focderis ei se cupiens liter, ut silii pro amico laboranti, opem ferre non
obligare; et ul verbisejus pleniorem haberet (idem, differant, vioem condignam tempore accepto re-
et nulla ex parte de ejus promisso dubitaret, filium cepturi. Invilaverat autem eos el prius, anlequam
Buura ei destinat obsidem, orans et petens, ut a urbem egrederetur, el raultum amice illorum sibi
praesenti eum eondignam pro rae-
solval periculo, postulaverat suffragium; sed invidiae stimuliaagi-
temporeopportuno retrlbutionem percepturus.
ritis lati, eo quod pr»dictus vir nobilis, ducis prius
His et hujusmodi vir venerabilis persuaeus, pree- quam suum expetierat adminiculum, cum sequi
381 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. VII. 383
detrectaverant :nunc iterata vocatione commo-
at A. fratris descendit, in finibus Turbessel, Hatab et
niti, videntes quod non possent cum sua honestale Ravandel habitans, regione tota pro suo utens ar-
ducis preces non adraittere, convocatis copiis do- bitrio, et fratris saspius habensprssenliam. Aecidit
minum ducem secuti,eju9 se expedilioni sociave- autem, dum moram ibifaceret, quod regionis in-
runt. Quiposlquam convenerant adinvicem, facti colae, etmaxime viri religiosi, qui in monasteriis,
sunl omnes quasi ad triginta millia pugnatorum. quae lllinc urant plurima, graves de Pancratio et
Rodahan Turcorum quadraginta dicere-
vero, licet Covasilio ejus fralre in ejus praesentia fundebant
tur habere tamen diffidens de viribus, et
millia, qufBstiones. Erant autem hi duo fratres, Armenii
nostrorum timens adventum, quos in proximo ad- natione, viri praeclari, sed subdoli supra modum ;
futuras per suos noveral exploralores, soiuta expe- habeotes in ea regione municipia,de quorum muni-
ditione, reversus est Halapiam.Dum autem nostro- mine praesumentes, regionis habilatores, et maxime
rum exercitus fugae RoJohan ignarus, cooptura monasteria, gravibus etindebitis molestabant exac-
adhuc continuantiter, multiqueab Antiochia utrius- tionibus; processeratqueeo usqueeorum lemeritas,
que ordinis viri de remoto sequerentur, ut pro- quod etiam domini comitis Edessani nuntios cum
ficiscentibus se associarent leu'ionibus, in muneribus ad fratrem directos, dum adhuc obsidio
quadam
hostium,quasillistudiose praetenderant, non pauci, _ circa Antiochiam perseveraret, in itinere spoliare
casu descenderunt insidias, longe a praaoedenli, ut praesumerent, el deslinata doraino duci munera,
diximus, agmine separati quos longe et industria
: domino dirigerent Boamundo utejus sibiadversus
et viribug impares exsuperantes Turci, captivatis comitem E'lessanum conciliarent gratiam. Auditis
nonnullis, plurimos ex eis occiderunl. Quod post- ergo querimoniis, et justa motus indignatione,
quam duci caeterisque priuoipibusinnotuit, a coepto missis quinquaginta de numero suorum equitibus,
desistentes itinere, praedictos malefactores unani- cum populo regionis, eorum prassidia eCfregit vio-
miter insecuti, antequam in suos se possent seces- lenter, et effracta solotenus dejecit, ut eoruni intole-
sus recipere,et solita repcrirc diverticula, eos casu rabilem aliquatenuscomprimeret insolentiam. Duce
habuerunt obviam : quos gladiis cxcipientes et ir- igitur in partibus illis commorante, universi pene
ruentes in eosanimosius, dissolverunt in momento ;
majores noslri exercitus, sed de popularibus infi-
et retenlis nostris, quos captivos abilucebant in nili, ut contra imminentes paupertaiis angustias
compedibus, interemptisque ex eis quampluribus, aliquod reperirent solatium ad dorainum comitem
et captivatis innumeris,in fugam verterunt, penead praedictum certatim conDuebant et maxime ex quo
:
supremam deletos iniernecionem. Erant autem hi prsesidiura Hasarth, quod in medio ilinere constilu-
ex electa saepe dicti Rodoban millitia, ex familiari- tum erat, in nostrorum deveneral graliam. Quos
bus et domesticis ejus quasi decem millia. Quo per- C omnesin tanta suscipiebat honorificentia, et tanta
acto, iterum rediens in unum noster exercitus, ad remunerabat liberalitate, et ipsi etiam qui ad hoc
locum destinatum cum victoria pervenerunt : qui- venerant, mirarentur.
bus cum trecentis equitibus praesidii dominus oc- CAPUT VI.
currens, in conspectu universarum legionum, prono
Cives Edessani, indignaii quod comes eorum solis
capite, defixis in terram genibus, primo duci, dein uterelur Latinis, adversus eum conspiranl : super
principibus aliis in uiulla devotione magnas agens qito Balduinus commonitus, conspiralores inter-
graliarum actiones, se coram orani populo praebitis ficit.
corporaliter juramentis, Christianis principibus Ci- Factum est itaque quod nostrorum turbis ad ur-
delem obligavitet quod abeorum
tradidit, asserens, bem sajpe dictam confluentibus, tanta eral in ea
gratia et obsequiis, nulla dies, casus nuUus, illum Latinorura multitudo, quod civibus jam inciperet
avelleret in perpetuum. Sicigitur feliciler consum- esse molestum : frequenles enim eis in hospitio
mato negotio, et amico pro votis expedito, exerci- suscepti inferebant malestias, supermodum in po-
tus reversus est Antiochiam, domino Balduino fra- pulo dominari volentes. Jamque civium consilio
tre ducis Edessam redeunte. nobilium, quorum beneficio lantam urbem aequi-
CAPUT V. D sierat, minus et minus utebatur. Unde vehementi
Dux cladem dedinans, in lerrani fralvis xecedit indignatione adversus eum suosquesuccensi sunt,
; quo'
rumdam proditorum oppida diruit. Properant
itlic poenitentes admodum, quod eum sibi praefecisseot;
illuc et alii quidcim principes, ut Balduini muniji- timentes, una die, ab eo cui nihil sufflcere videba-
centiam consequantur.
tur, bonis omnibus spoliari. Facta ergo conspira-
Duxergo videns adhuc praedictamin urberegnare tione cum principibus Turcorum finitimis, tractare
pestilentiam, etcladem magnis ac magis in populo coeperunt quomodo dominus Balduinus aut casu
dominari.fratrisacquiescens pelitionibus, qui eum occiderelur aut urbe sallem pelleretur.
repenlino,
praesens quam intime rogaverat, ut in suam de- Ut autem ad hoc propositum invenirentur para-
scenderet regionem, ibique Augusti fervorem et tiores, ihesauros suos, et omnem substanliam per
pestilentis aeris declinaret malitiam assumptofa- castella et urbes apud suos deposuerant
: finitimas
miliaricomitatu, et indigentium maxi.-na manu, ut familiares. Dumque circa id plena sollicitudine
eis in necessariis charitative provideret, in
lerram Iractarenl frequenlius, faclum est ul relatione cu-
383 GUILLELMI TTRENSIS ARCHIEP. 3S4
jusdam, qui erga eumdem plurima fidei etdilectio- A tulius judicantes per alias personas hoc primum
nis sincerilate abundabal, hujusmodi ad eum sermo fieriexperimenlum. Ouorum prudenti comes ac-
perveniret cui reiplurima etdigna lide reperiens
:
quiescens consilio, duodecim de suis viros robu-
argumenta, missa satellilum suorum numerosa slissimos et armatos egregie, in preesidium jussit
manu, omnes homicidas iilos teneri prscepit, et introire ipse autem exterius in loco satis vicino
;
vinculis alligari. Tandem re per eorumdemconfes- cum reliqua millilia subsedil quietus, donec rei
sionem plenius intellecta, factionis illius principes exitum lide conspiceret oculata. Qui autera ingressi
excascari prascipiens ; alios vero, qui rainusdelique- suDl ; fraudem et malitiara iniqui prodiloris in
rant, confiscalia eorum bonis, urbe fecit extorres ;
seipsos experti sunt : nam egressi de latibulis ar-
aliorumaulem substanliam suos applicans aerario, mati ad unguem Turci, de quibus praediximuscen-
urbis habitatione clementer indulta, pecunialiler tum, seduotos equites resistere volentes, sed in-
tantum multavil. Unde, suscepta ad viginti aureo- cassum, violenler comprehenderunt, vinculis eos
rum millia quantitate, his qui ad se venerant, quo- mancipantes.
rumque ope urbes et Cnitima sibi subjiciebat mu- Quo cognito, comes pro suis fidelibus, quos ita
nicipia, multa iiberalitate erogabat stipendia;et fraudulenter araiserat, tristis admodum et maxime
tam civibusquampopulisadjacentibus, solonomine n sollicilus, accedens propius ad prKsidium, coepit
inferebal formidinem. Unde et de ejus exterrainio Balas diligenler commonere; et sub oblentujura-
multi cum omni sollicitudine cogitabanl ; ita utso- mentorura, quae illi de observanda fidelitate exhi-
cer ejus timens, nec pro dotis residuo, quara cum buerat, attentiuscoDvenire ut, sumpla immensitate
Dlia promiseral, necdum persolvcrat, graves qua;- pecuniaj, quos proditiose ceperat, restitueret ; ne-
stiones pateretur, in montes, ubi suahabebat prae- gavit penitus, nisi ei Sororgia redderetur. Coraes
sidia, clam aufugit. autem videns quod non proficeret ; erat enim prae-
sidium in excelsis rupibus situm, arle et viribus
CAPUT VIL
insuperabile, reversus est Edessam, suorum aegre
Batas proditionem adversus comitem molitur ; comes ferens captivitatem, et fraudera quam pertulerat
sibi prsecavet; capiuntur ex ejus sociis quidam.
animo revolvens anxielale nimia. Praeerat autera
Fulcherus Carnoleusis casum reddit leviorem. Bal-
duc prodilor occidilur. prffidictas urbi Sororgi», quidara Fulbertus Carno-
tensis, vir in militaribus negoliis experlissimus,
Erat porro in eadem regione nobilis quidam, ge-
centum expeditissimos sub se habens equiles.Hic
nere Turcus, Balas oomine, eidem comiti confoede- dolum comperiens quem dominusejus passus fue-
ratus.qui aliquando Sororgiae dominus fuerat, ante rat, tota mente compassus, aestuabat animo, quo-
illum Latinorum frequentem accessum comiti plu- C modotantara uloisceretur injuriam. Unde die qua-
riraum farailiaris. Hicvidensquodcirca eum comitis dam posilis in loco ad id opportuno insidiis, ante
amor intepuerat, sive rogatu civium, sive propria saepius memoratum oppidum, quasi praedam ab-
ductus malitia, accessit ad eum orans et petens ul acturus,cum paucisstudiose,ut eura insequerentur,
unicum, quod ei supererat prasidium, veniensipse accessit qui autem erant in municipio, videntes
;
in propria persona, susciperet : asserebat enim, quod ex pascuis praedam abigeret, armis correplis,
sibi ejus gratiam suffioere, et pro multa hosreJitate certatim ilUim ullra quas idem posuerat insidias,
reputari. Uxorem autem ac liberos,et omnem sub- insectati sunt fugientera. Unde resumptis viribus,
stanliam suam in urbem Edessanam asserebat se et erumpentibus his qui latueranl,in eos irruentes,
velle introducere multum enim contribulium suo-
: quibusdam interfectis,aliisinoppidum vix refugium
rum indignationemfingebat se vereri,eo quo Chri- habontibus, ex eis sex vivos comprehendit pro ;
stianis faclus esset familiaris. Quibus verbis comcs quibus totidem de suis, modico temporis intervallo,
persuasus, diem condixit, ul ad locura perveniens, facta corapensatione, recepit qualuor vero ex ;
ejus satisfacerel voluntati. Statuta autera die, as- eisdem, deceptis custodibus elapsi, in suam se re-
sumptis secum ducentis equitibus, ad locum prasvio ceperunt libertatem duos vero, qui de illorum
;
Bala destinatum pervenii. Balas aulem oppidura jj supereraut numero, vir nequam el impius decol-
occulte praemunierat. Turcos centum fortes viribus lari pr.jecepit.UDdefactum. estut ab ea die dominus
ct armis optime instructos introducens, qui ita la- Balduinus Turco.'-ura declinaret amicitiam, et su-
tebant in pra;sidio, ul nullus ex eis compareret. speclam penitus haberet fidem quod statim evi- :
Cum ergo anle oppidum constitissent, rogavit co- denti docuit argumento.Eratenim in eadem regione
mitem ut cum paucis e! farailiaribus castrum in- quidamejusdemgeneris, Balducnomine,qui urbem
grederelur, ne forle omni illa intromissa multitu- Samosatum veterera et munitissimara, pretio inter-
dioe, ipsein substantia suaaliquamjacturara susti- veniente, eidem comiti vendideral. Hic uxorum et
nerct. Et jam pro volo cuncta pene persuaserat, universam familiamin urbem Edessanam
liberos,el
cum proditionem quodammodo praesagientes qui- traducere tenebatur ex compaclo sed calvas quae- ;
dam, qui circa eura erant nobiles et viri circum- rens occasiones, propositum adimplere differebat,
specti,ingredivolontemquasiviolenterdetinuerunt, malignandi quserens oppolunitatem hunc ad se :
hominis suspectam merilo habentes malitiam, et more ingressum solito, et moraj causas allegantem
frivolas, ne simile aliquid ab eo pateretur, decapi- A rantis populi, et iter versus Hierosolymam expeten-
lari jussit. lis clamorem loleraro. Praeparatis igitur necessariis,
die constituta profecti sunt, ut proposito satisfa-
CAPUT vrii.
Comes Tuloânus Albaram occiipal : cfiUcopum in ea cerent, comes Tolosanus et Flandrensis, comesque
consliluil. (Uassis Teutonicorum applicat in porlu. Northmannorum; dux etiam etdominus Eustachius
Clades non cesial. ejusdem frater elTancredus, una cum illis supra-
Interea vero dum eiroa Turbessel dux moram nominatam urbem obsidione vallaverunt. Erant au-
faceret, et haec circa Edessanas agerentur,
partes tem cives ejusdem loei superbi admodum, et prae
comes Tolosanus cum suo comitalu et multo pau- raultitudine divitiarura arroganles eoque maiimoi ;
perum populo egressus Antiochia, ne interim olio- quodsemel in quodam conflictu, multos de nostris
sus torpesceret, Albaram urbem munitissimam in occidcrant unde adhuc apud se gloriabantur no-
;
Appamionsl provincia constitutam, ab Antiochia strum contemnentes exercitura et principibus irro-

quasi duorum dien/m itinere distantem, obsedit, et gantes convicia. Sed et cruces etiara super turres
obsessos in ea cives violenter compulit ad deditio- el moenia figentes, sputiset aliis modis quibusJam
nem. Urbe vero oapta, et adjacente sihi cum uni- probrosis niraiura, in nostrorum contumeliam : fli-
versis suburbanis subjecta regione, quemdam Pe- t» ciebanl.Unde motu majore et indignatione vche-
trura Narbonensem genere, de suo coraitatu, virura menti, quantam poterat incendere sacrilegii dolor,
honeslae conversationis, et valde religiosum, in urbem aggredientes, continuis assullibus, si seala-
ejusdem ioci elegit episcopura ; cui statira dimi- rum habuissent copiam, die sccunda, qua ad eam-
dium universi contulit territorii, Deo
civitalis et dem applicuerant, urbora violenter effregissent.
gratias exibens,quod per ejus operam et studium Tertia demum die, adveniens Boamundus
cura ma-
Oriens episcopum haberetLatinum qiii Antiochiam : joribus copiis, urbem es ea parte qua inobsessa
ut sua? consecrationis munus susciperet, de man- remanserat, obsidionem continuavit post cujuB ;
dato comitis profectus, pontifioalis adeptus est ple- advenlum diebus aliquol, indignantes nostri, quod
nitudinem potestatis. Postmodura vero Antiochena ibi lam diu delinerentur inutilitercrates contexunt,
ordinataEcclesia,perdorainum Bernardum ejusdem el machinasque componunt

turres erigunt, ligneas
civitatis patriarcham Latinorum primum, sus me- morae, urbem proter-
jaculalorias, et impatientes
Iropolisin eamdem Ecclesiamtranslulit dignitatem, vius impugnaresatagunt. Complanato igitur multo
suscepto ab eodem palii genio, factus arcbiepisco- labore vallo, nostri murum suffodere nitcbantur,
pus. Erat per idem tempus cum domino comite qui vero intus erant totis viribus resislentes, la-
Tolosano quidam nobilis Willelmus nomine hic pides, ignem, et plena apibus alvearia, calcem
:
effraota urbe Antiochena, casu fortuito uxorem C quoque vivam^quantapoterantjaculabanturinstan-

Aciani, Anliochenorum principis, cura duobus ne- tia, et eos a muro propellerent sed Deivirtuteet ;
potibus ex filio Sarasadolo parvulis ceperat, et apud misericordia, de nostris nullos, aut paucos la^dere
se detinebat in vinculis : pro quorum redemptione, potorant tantoque nostri instabant veheraenlius
;
prKdiotus Samsadolus, supra nominato nobili viro undiqus urbem impugnantes, quanto cives deficerc
infinitara deditpecunice summam,matrecumliberi3 eteorum evacuari conatus conspiciebanl. Cum au-
pristinae rcslitutis libertati. Eodem quoque tempore tcm a prirao diei crepusculo usque ad solem occi-
ingens virorura mulliludo de regno Teutonico, de duum continuatusesset assultus, defatigatis labore
parlibus Ratisponensibus,numeroquasi millequin- conlinuo civibus, et jam rainore resistentibus cura,
genti prospero vecti navigio, in portu Sancti Si- applicatis ad murum scalis, violenter nostri muros
meonis applicaverant qui omnes infra modicum
;
conscendunt. Inter quos vir nobilis de episcopatu
tempus eadem clade consumpti sunt. Tribus enim Lemovicensi Guilferus, cognomenlo de Turribus,
mensibus continuis usque ad Kalend. Decembris. raurum primus conscendit; quem plures subsecuti,
morbus ille pestilens, ita populum afflixerat, ut quasdam civitatis turres occupaverunt sed in eo- ;
infra hoc temporis spatiura, de equeslri ordinece- dem facto procedere et urbem sibi vindicare univer-
ciderint viri nobiles plus quam quingenti ; de plebe D s*°^' '^°^ irruens intempesta prohibuit. Differentes
vero infinitus erat numerus. autem usque in sequentem diem, nostri equites et
CAPUT IX. majorum manus, negotium, ut summomane redi-
CivilalemMarrnm obsidenl; obscssam capiunt. Do- rent in id ipsum, lota nocle circa urbem, ne hosti-
minus Wilhetmus Aurasicensis episcopus moritur. bus pateret exitus, custodierunt vigilias. At vero
Gulferus de Turribus insignis habelur. plebsindomila longis fatigata laboribus et diulinae
Kalendis autem Novembribus, cum jam sicut ex famis acerbitate vexala, videos quod hostium nemo
compacto lenebantur omnes principes, qui cladem compareret inraosnibus, quod civitas sine strepitu
evitantes ab urbe secesserant, essent reversi, capla tota quiesceret, absque majorum conscientia in
jam, de comrauni
ut prffimisimus, Albarienai urbe, urbem ingressa est ; et eam reperienles vacuam,
consilio. Marram urbem munitissimam, ab Albara clam et sine strepitu universa ejus obtinuerunt spo-
octo dislantem milliaribus, ne nil interimageretur, lia. Cives enim in speluncas se contulerant subter-
expugnare proponunt non enim poterant vocife-
; raneas, ut saluti consulerent vel ad lempus Mane
;
387 GUILLELMI TYRENSIS AllGHlEP. 388
autem facto, exsurgentes prineipes, et iirbem obli- A satellites, ejua inde violenter dejecit familiam ; et
nenlcs sine pra-lio, pauca inde sustulerunt spolia; sicuniversam absque consorle possedit civitatem.
cognoscentea tamen, quod in latibulis subterraneia Conies vero vidensquod ejiis recesserat smulus, et
se civea occullaverant, appositis ignibus et furao pro libero arbitrio de urbe capta posset disponere,
copiosius immisso,eos addeditionemcompulerunt episcopo eam sicut et prius prosuerat, contulil
et inde violenter abstractos partim obtruncaverunt Albariensi.Dum autom cum eodem ordinarel epi-
gladiis, partiin compedibus mancipaverunt. Mor- scopo, quoinodo deputatis ex utroque ordiue ousto-
tuua est ibi dominus Willelinus, bons memori», dibus, urbem possent ab hostibua conservare in-
Aurasiacensis episcopus, vir religiosus ac timens demnem, sonliens hoc populus, molest nimium
Deum. Dux autem cum per dies, cum aliis, ibi mo- coepitferre; et apud se conqueri, quod muras io-
ram fecisset, quindecim, cum Flandrcnsium comite necterent principes, et pro singulis captis urbibua
familiaribus traclus negotiis, Antiochiam reversus lites inter se suscitarent et jurgia, ita ut priucipale
est. eorum propositum omnino neglectum videretur.

Unde convenientes adinvicem ordinaverunt apud
CAPUT X.
se, ut quacunque ex causa absenle comite, urbem
Dux ad fratrcm revcrtitur, Hcentiam impelrat : re- diruerent, ne de caetero eorum votis aliquot praesta-
diens ad exercilum, insidias paiilur in via ; sed P
ret impedimentura.
illcssus evadit.
Cunligil vero interea, quod eonvenientibus apud
Per idem tempus videns dominus Godefridua Rugiain, qua; quasi iu medio interAntiochiam et
Lotharingise dux, quod populus ad proficiscendum prsdiclam Marram sita esl, principibus ul ad
se accingeret et principes ad id ipsum invitaret vociferationes populi, super itinere deliberatio-
instantius, proposuit, priusquam a regione illa dinem habercnt, comesvocatus illuc pervenil. Ubi
scederet, fratem videre et ejus colloquio recreari. dissentientibus ab invicem, niliil consonum, ni-
Profeclus ergo cum familiari comitatu, in fratria bilque utile de proposito conslitutum est : ubi
regionem descendit quo viso, completisque pro
:
dum coines morain faceret, populus qui apud Mar-
quibus ierat negotiis, et sumpta licentia, Antio- ram relictus fuerat, nacta occasioae ex comitis
cbiam, ad csteros principes, qui eum exspectabant, absentia, multum prohibente et renitente plurimum
revertebatur. Cumque jam urbi per sex vel quinque prEdicto episcopo, turres et mcenia dejecerant fun-
milliaria esset proximus, accidit quod in loco her- ditus, ut comes rediens, ulterius inuectendi moram
bido et amceno satis, secus fonlem, qui dulces et ex eo causas non haberet. Redeunte vero comite,
perspicuas ea~ianabat aquas, ipsa loci facie ad id tristis admodum pro casu, qui acciderat, videns
nviiante, descendit uLcibum sumeret; dumque in C tamen populi voluntatem, factum prudenter dissi-
eo sociorum ferveret intentio, et aptus pro loco et mulavit. Populus vero nihilomiuus protervius in-
tempore prandii fieret apparatus, ecce repenle de slabat, orans cl petens, ul populo Dei ad peragen-
carecto paludis, quse loco illi erat contermina, ho- dum iter incceptum ducem se pra;beret alioquin :
stium equites ad unguem armati, supe.r convivantes ipsi uuum quemlibet de mililibus sibi pra;ficereut,
irruunt. Dux tamen el sui, antequam ad eos Turci qui eorum praiesset exercitui, et eos in via Domini
accederent, arma corripueranl equis insidentes :
prfflcederet. Erat prffiterea in eodem exercitu laata
unde factum estut, habito intereoa conflictu, prae- famis acerbitas, ut deficienlibus alimentis, multi
via Domini gratia, dux fieret superior, ita ut, inter- contra niorem, ferarum animos induti, ad esum
lectis pluribus, reliquos in lugam adigeret et inde ;
immundorum se convcrterent auimalium. Dicitur
cum gloria in urbeni se recepit.
etiam, si tamen fas est credere, quod multi prae
CAPUT XI. alimentoruni inopia, ad hoc ut carnes humanas
ederent, prolapsi sunl sed neque clades deerat in
Apud Marram oriiur conienlio inler comitem Tolosa-
;
num, Boamundurn. Boamundus parles conilis populo, nec mcrito deesse poterat, ubi tam immun-
apud Antiochiam occupat. Principes apud Jiu dis et pestilenlibus cibis tamen cibi dicendi sunt,
(si
giam conveniunt, niliiL utile statuenles. Pc/ûte i, qui contra naturam sumuutur) misera plebsaleba^
^'
fame laborat.
tur. Nec enim momenlaneum fuerat, nec ad tempus
Capta ergo civitate pra;dicta, orta
est inter domi- modicum, illa tanta talisque, quae populum afllixe-
num Boamumdum Tolosanum comitem grandis
et rat, inopia sed quasi hebdomabibus quinque, vel
:
controversia. Comes enim Albariensi episcopo eain araplius, circa illam quam expugnare nitebanlur
dare proposuerat ; Boamundus vero eam civitatis urbem, morara fecerant cura hoc periculo. Oefece-
partemquam occupaverat, pro comitis arbitrio epi- ranl autem ibidem non solum bellicis casibus ve-
Bcopo nolebat concedere, nisi comea eas quas ipse rum eliam valetudinibus variia, viri praeclari ct no-
apud Antioohiam, possidebal, prius ei resignaret biles; inlerquos perfectissima indolis adolescens
turres. Tandem vero negleclo negotio quod apud Engelrandus, fiiius doraini Hugonis comitis Sancti
Marram gerebatur dominus Boamundus cum indi- Pauli, aegritudine correptus valida, diem clausit
gnatione reversus est Antiochiam, ubi expugnatis extremum.
lurribus quaa Tolosani comitis munitas detinebant
389 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. VII, 390
CAPUT XII. A Transeuntea enim per Csesaream, Hamam et Emis-
Comes in hostium ingres.tus, prxdas inde
terras sam, quK vulgari appellatioae Gamela dieitur,
ducit ; populum vociferanlem non perjerens, iter a principibus earum et ducatum merebantur habere,
arripit. Jumjuntur ei Normannorum comes et Tan- et rerum venalium forum optimis conditionibus
;
credus.
insuper et dona plurima in auro, argento, gregibus
His omnibusvir inclylus et insignis dominus co- el armentis,et victuHlibus omnimodi», a municipa-
mes Tolosanus, mente anxiatus et spiritu, infra se libus et oppidanis, per quorum fines Iransibant, ut
ipsum fluctuabat dubius ; nam el periclinatis po- eorum parcerent regioni. Sicque per dies singulos
puli eum affligebal molestia,et fatigabat neoessitas; eorum augebatur exercitus, el in meliorem proficie-
et itineris desiderium, quo tara majorea quam mi- bat statum, rebus ad omnem suffioientiam abundans
nores succensi erant, ita ul etiam cum clamoribus necessariis. Equorum etiam, quorum maximam
assiduis et frequenti contestatione id importunius pasai fuerant indigentiam, lam gratis quam pretio
cxigerent, requiem penitus denegabant. Volens igi- ingentem sibi comparaverunt multitudinem, ita ut
tur utrique morbo congruum aptare remediura, autequam cum reliquis convenirent principibus,
certus tamen quod alii principes eum in hao parte milleet ampliores, exceplis prioribus, in suo habe-
sequi noUent, ut populo vociferanti et suse satisfa- g rent exercitu. Tandem cum per dies processissent
ceret conscientiee, diem ad iter aggrediendum po- aliquot, iter agentes mediterraneum, de communi
pulopraefixit quinlumdecimum,et nemediotempore decretum est consilio, ul ad oram redirent mariti-
fame, quae nimis invaluerat, populus periolitaretur, mam, ut de statu reliquorura principum, quos in
assumpta parte militiae, et de turbis pedestri- flnibus Antiochenia post se dimiserant, faoilius in-
bus bis, qui videbantur validiores, parte reliqua struerentur et a navibus quaB ab Antiochia et Lao-
;
infra urbem relicta, in terras hostium descendit, dicea per mare ascendebant, rerum necessariarum
ul vitffi necessaria plebi quocunque periculo pro- assequerentur commercium.
curaret. Ingressus igilur cnm maximo comitatu.
GAPUT XIII.
regionem hostium opulentissimam, effractis muni-
Prxdonum incursus in itinere, comilis sustinel exer-
cipiis pluribus, et succensis suburbanis aliquot,
citus : contra quos comes pntdenler irruit. Ca-
greges inde retulit et armenta, servosque et ancillas slrum repugnans e/fringitur. Anta Archis caslra
et alimentorum ingentes copias, ita ut usque ad locantur, el fmilimorum nuntii ad principes acce-
satietalcm plenam, jejunus et esuriens reficeretur dunl.
populus ; ct sociis qui apud Marram urbem tuenles Pueranl sane loto illo ilinere, ex quo a Marra
remanseranl, portiones pro sortc virili deputarent. discesserant, eis cuncta satis prospera, nisi quod
Regressus igitur coBpit comes aestuare, quid faceret, ^ saepius circa expeditionia novissiina, prasdonea qui-
populo iterum clamante, quod ad iler aggredien dam occulte consueverant irruere ; el de senibus et
dum praefixa jam instaret dies dilationes omnes valetudinariis, qui exercitum non poterant squis
respueret. Videns aulcm quod causam foveret po- subsequi passibus, nonnulloa interimebant aut ca-
pulus honi-slam, et quod eorum non posset amplius ptivabant,quorum fraudibuscomes argute obviana,
sustinere instanliam, licet solus esset, nec eum de pr;eeuntibus exercitum domino Tancredo, domino
principibus aiiquis sequi decrevisset, cum auo tan- quoqueNorthmannorum duceRoberto, una cum Al-
tum comitatu,succcnsa urbe et in favillam reilacla, bariensiepiscopo,ipsecumquibusviri3insignibuset
iter aggressus est. Videns autem quia non multos egregiis post exercitum remansit in insidiia, ut prs-
haberet equites, episcopum rogavit Albariensem, diotis malefaotoribus, qui proficiscentem exercilum
ut secum proficisceretur qui benigne preces ad-
: pone sequebantur, ut incautos opprimerent, tem-
mittens comitis, quemdam nobilem virum, VVillel- pore occurreret opportuno. Factumque estut more
mum videlicet de Cumliaco, super res suas cum solita irruentibus maleficis, comes e lalebria egre-
septem equitibus etpeditibus triginta praeficit ;
qui diens, eis se daret obviam ; et repente irruens pro-
bona fide et plena devotione res suas conservans sterneret universos, equos eorum el spolia, et de
commendataa, infra p.uicos dies, pro septem eqiiiti- ^ captivis aliquot, cum multa laelitia in expeditionem
bus habuit quadraginta, et pro triginta peditibus referens. Ab ea die tute et sine difficultate incede-
octoginta vel amplius recepit, res doraini multipli- bat populus.rebus necessariis affluenter abundans ;
cans inimmensum. Igitur statula die iter arripiena nec fuit in omni regione quam prreterierunt profi-
profeclus est,neminem aiiorum operiens. Erant ciscentes, a dexteris vel a sinistria civitas ulla, vel
autem in ejus comitatu quasi decem virorum milla, municipium, cujus cives exercitui et ejus ducibus
ex quibus vix trecenti quinquaginta erant equites. non diriserent munera fcedus non impetrarent a
;
Cui proficiscenti,Northmannorumcomesetdominus tanseunlibus etamicitiam : exoepto uno, cujus ha-

Tancredus, uterque cum quadragiata equitibus et bitatores de aua multitudine et loci praesumentea
numeroaa peditum manu se aggregaverunt, co- munimine, nec forum eis obtulerunt rerum vena-
mitea in itinere se priBstantes indivsos. Profecti lium, neo impetrato fcedere, ducibus miserunl exe-
autem, tantam in itinere rerum invenerunl opulen- nia ; sed junctis agminibus nostrorum expeditioni
tiam, ut populo nihil amplius esset necessarium. conali aunt impediraentum praestare. Quod videntes
nostri, justa iadignalione succensi, in cos irruc- A operirentur, qui eos in proximo subsecuturi crede-
runt unanirailer; et in momento dissolutis corum bantur.
manipulis, et captivatis nonnullis, eorum oppidum CAPUT XV.
clTregerunt violentcr ;
gregesque eorum et armenla, A castris egressi quidam, urbem Antarailon occu-
equos eliam, qui in subjectis pascuis alebantur, et pant viriliter ; unde cum spoliis uberibus ad castra
redeunl, el continuant obsidionem.
omnem eorum substantiam diripienles, adduxerunt
Egressi autem de castris eisdem equites centum
secum. Erant aulem in eodem exercitu finitimorum
principum nuntii, ad hoc ut pacem irapetrarent
cum peditum ducentorum duobus raanipuHs;et
Raimundum Pelel sucuti, usque ad urbem Antara-
missi. Hi nostrorura vidcntes vires et audaciam,
don, qu» vulgari appellalione Tortosa dicitur, ab
ut plenam pacem suis obtinerent dominis, ad pro-
obsidione viginti vel auiplius distantem milliaribus,
pria revertebantur, ut qui eos miserant, de nostro-
ut experirenlur
si quid sibi necessarium el usni
rum muribus et forlitudine plenius instruercnt sed ;
futurum reperirent, pervenerunt. Esl aulem Acta-

mox cum equis et aliis rauneribus revertebantur.
rados civitas in litlore maris sila, juxta se insulara
Posl dies autem aliquot, regione media cum omni
habens modicara, quasi per duo distantem milliaria
tranquillitate decursa, in canipestria urbis antiquae
ubi antiqua et per mulla saecula insignis civitas,
el loci silu munitissim^-e, haud longe a mari, quEe
B Arados nomine fuit.Hujus Ezechiel propheta memo-
Archis appellatur, descenderunt, satis in vicino
riam facit, ad principem Tyri dirigens sermonem,
juxta urbem caslraraetantes.
ita : llubitatores SifJonii et Aradii fuerunt remiges lui
CAPUT XIV. {Ezech. xxvii, 8). Et idem infra Filli Aradii cum :
Describitur Archis. Cajitivi cx r.oslris qui in nrb- Tri- cxercitu tuo erant super muros tuos, in circuitu luo
politma detiiiebantur, urbem obsidendam signifi- [ibid., li). A cujus nomine et praBdicta civitas no-
cant. men accepit, ut Autarados diceretur, ea quod

praedictaB Arado essel opposita. Harum ulraquesila
Est auteraArchis una de urbibus provinciae Phce.
est in Phcenice provincia, et ejusdem civitatis unus
nicis,ad radices Libani, in culle sita munilissimo,
et idem auctor fuit, Aradius videlicet, novissimus
quatuor aut quinque a mari distans milliaribus,
natu filiorum Chanaan, filii Cham, filii Noe. Ad
longe lateque difTus.i, optimi soli, et glebae uberis
hanc itaque urbem accendentes doraini Tolosani
habens planitiem cui etiam et ia;tissima non de-
;
exercitus pars praedicta, urbem cceperunl acrius

Eunt pascua, et aquarum commoditales viventium.
impugnare; sed cum resistentibus civibus animose
Hanc, ul veterura habent.traditiones, .\racheus se-
satis, in ejus expugnatione non possent mullum
plimus fiiiorum Chanaan fundasse dicitur, el de suo
proficere, nocle irruente, in diera crastinam distu-
nomine Arachis dixisse; sed poslea corrupto no- C
lerunt negotium, ut receptis consortibus, qui eos
mine, Archis dictam fuisse. Circa hanc, ut prae-
subscqui decreverant, facto mane ad idem opus for-
misimus, nostri castra locaverunt sua, non casu
tiores resurgerenl. At vero cives timentes ne ma-
fortuito sed;
quorumdam ex noslris, qui in vincu-
jores ea nocte accederente copis, quibus tandem
Hs hostium detincbantur, litteris et exhortatione
resistere non valerent, cum uxoribus et liberis et
comraonili. Erant enim in civitate TripoHtana, quae
familiaurbera egressi, ad montes vicinos, et fugam
est civitas nobilissima in littore maris sita, ab Ar-
saluti contulerent, se contulerunt. Nostri porro
chis sex aul quinque distans milliaribus, de nostris
detinebantur. .^b inilio
summo mane se adborlanles adinvicem, casus qui
aliquol, qui in ea violcnler
de nocte illa accideral ignari, ut opus continuarent
enim obsidionis maxirae post ur-
.^ntiochena-, et
hesternum ct ad urbem inipugnandam se armarent,
bem deLeUalam, coeperunt nostri ut sibi victum
propagarent, compellente inopia, imprudenter cir-
accedentes cominus, et eam reperientes vacuam,
inlrepide et constanter ingressi sunt, victualibus
cuire regiones, et se hostibus circumjacentibus
Unde factum et spoliis eam invenientes redundantem. Undeone-
ultro ad praedam cxponere. erat, ut
rati usque ad supremara satielatem, ad castra re-
vix esset civitas vel oppidum, quod de populo nostro
versi sunt; eis quae interim accederant, cuncta per
non haberet captivos juxta quem modum in urbe
; j)
ordinem eJocentes et de successu proprio univer-
TripoHtana, de qua prsmisimus, de nostris plus
quam ducenti eadem detinebanlur conditione. Qui
sum laetilicantes exercilum.
nostrorum intelligentes adventum, signilicaverunt CAPUT XVL

principibus, ut nullalenus ab Archis discederent, Dux Godefridus cum Flandrensium comile et expedi-
enim aut urbem iionum residuo Laoliciam pervcnil, Guinimerum
sed eam vallarent obsidione ;
sic
a vinculis expedit, ctassem ei resiituens, Boamun-
infra paucos dies possent recipere ; aut a rege Tri- dus usquc ad prxdictam urbem abeuntes prosequi-
politano, ut ab obsidione desistereot, inQnitam ex- tur.
torquere pecuniara et caplivorum fratrum obtinere Interea circiler Kalendas Martias, populus, qui
Hberationem. Quod et factura est; nam statim ac- Antiocbiae remanserat ; videns praefixam ad iter ag-
cendentes ad urbem, propius castris circumpositis grediendum imrainere diem, domiuum Lolharingiae
obsidione vallaverunt : lum ul id lentarent quod ducem Godefridura, dominum quoque Robertum
eis intimalum fuerat ; tum ut reHquos principes Flandrensium comitem et alios principes mulla
393 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. VII. 394
Gcepit urgere instantia, ul iter arriperent ; et eis A pellatione Gibellum dicunt, quae a pradicta Laodi-
volentibus voti consummationem adimplcre, duca- cia duodecim distat milliaribus, pervenerunt. Ubi
tum praeberent. Prieleadebant et doniini comiiis cum per aliquod temporis intervallum castris in
Tolosani, ducis quoque Normannorum, et domini gyrum locatls urbem obssdissenl, is qui civitati
Tancredi fldem et constantiaoi, el admirabilem gra- prseerat, princlpis .Egyptii procurator (nam haec
tiam quam plebi Dei exhibuerant, eos jam per dies prima de urbibus Êgyptiorum erat
marilirais
mullos in via Domini fideliter praecedentes. His ct sujecla polestati)aureorum sex raillia duci obtule-
hujusmodi persuasi principes antefati, corapositis rat, insuper ingenlla munera, si ab obsidione de-
sarcinis et necessariis ad iter assum-

prEparalis, slsleret quem, tanquam sordidorum contempto-
;
pta secum universa tani equitum quam peditum rem munerum, cum flectere nequivisset, ad alia se
multitudine, quibus cordi erat et in proposito ver- convertens studia, legatos de quorum fide prssu-
sus Hierosolymam proficisci, in Kaiendis Martiis mebat et industria, ad comitem direxit Tolosa-
apud Laodiciara Syriae quasi ad viginti quinque num, prsedictam polllcens pecuniam, si eum a ducis
millia virorum fortium et armatorum coovenerunt, manibus possel expedire. lile autem, ut dicitur,
prsdictos principes seculi. Sed el dominus Boa- clam oblata surapta pecuuia, confinxisse dicitur,
mundus cum suo comilatu iliuc usque eos prose- quod infinita hosUum multiludoa tractu descende-
cutus est nou tamen aut cum eis proficisci, aul
; rel Persico, proposilum habens eas injurias ultum
ibimorara facere longiorem poterat,ne forle receid ire, quas Persarum populus sub duce Corbagath
captam Anliochiana hostibus clrcumpositis, lemer') passus fuerat apud Antiochiam, et quod non infc-
vel ad tempus inobservatam negligere videretur ;
rius priore bellum [ arabatur redivlvum : et supcr
tamen ut societatis memor et gralis, quam in via his omnibus nuntios se dicebat recepisse flde di-
Domini cum aiiis contraxerat proceribus, eos usque gnos, dequorum verbo nullatenus esset ambigen-
ad locum prosecutus est supradictum, quidquid dum. Missa igitur legatione per virum venerabilem,
officii et humanitatis poterat prorapta exhibens dominum Albariensem episcopum, et directis epi-
devotione, ul sui memoriam aliius impriraeret doinlnum ducem et comitem Flandrensium
stolis,
abeuntibus. Reversus est ergo salutatis principibus, anxie nimis sollicitat ut, obsidione solula, prope-
et sumpta cum mullo gemitu et suspiriis licentia, rare non diflêranf, sed coramunibus periculis fra-
ut civitatis sibi creditae curam ageret diligentem, lerna compassione occurrant. Illi vero, audita fra-
populoapud Laodiciam derelicto. Est autem Laodi- trum necessilale, et quod iramlnere dicebatur peri-
cla, clvilas nobilis et antiqiia, sila in marls llUore, culo, in slmpllcilate spiritus gradientes, soluta
quae fideles habcns habitatores, sola de urbibus statim obsidlone et itlnere maturato, transeuntes
Syriae, imperatoris Graecorura jurisdlctioni erat C urbem Vaieniam, qu» sub oppido Margat, io lit-
supposita. Ad hanc Gulnimerus quidam Bolonien- tore maris sita est ; deinde Marecleam, quae pnma
sis, quem superlus cum classe apud Tharsum Gi- de urblbus Phoenicls a Septentrione venientlbus
licia:, dum dominus ducis frater Balduinus eam occurrit, Anlaradum, qus vulgari appellatlone
occupasset, applicuisse metninimus, cum eadem Turtosa dlcitur, qus slmiliter una estde urbibus
classe sua pervenerat. Et dum eara iniprudenter, supra nominatai provinclae, In litlore maris simili-
non coniparatis viribus aggrederetur impugnare et ler cnnstituta, pervenerunt. Quam reperientes ha-
suae mancipare ditioni, captus erat a civibus et bilatoribus vacuara, insulae quae ab Occidente ei-
carceri cum omni suo pene comitatu manclpatus. dem objecta est civilati, ubi et nostrorum naves
Hunc quia de terra patris sui advenerat, et apud aliquot opportuna statlone locatas invenerant, vi-
Tharsum praedictam, fratri suo utilitati fueral et cinitatem admirati sunt. Unde compendla secuti,
honori, dominus dux a praeside civitatis et loci pri- infra paucos dies ante uibem Arscensem cura omni
matibus sibi petiit restitui qui verbo ducis non ;
suamultitudine constilerunt. Quibus dominus Tan-
audentes in quopiara contraire, praedlctum Guini- credus occurrens, fraudem jcomitis universam se-
merum oum sociis universis et classe quam in- riatim edocult: unde et seorsum, longe a taberna-
duxerant, duci restituerunt ; quem suae classi dux n culis eorura qul praicesserant, caslramelati sunt.
praeficiens, aequis eum passibus per terras gradlen- Videns autem comcs, quod ab eo allorum prinel-
tem subsequi prajcipit : quod et faclum est. pura esset allenatus animus, missis raunerlbus, eos
CAPUT XVIL sibi reconciliare salagebat. Unde factum esl ut,
Dux, qui cum eo erat exercilus, Gabulum obsidet-

el post modicura temporis intervallum, reconclliatls
Tolosani jraus inlercedit. Archis properantes reli- sibi principlbus, excepto domino Taucredo, qui
quis associantur principibus ; obsidio non proficit. adversus eum graves suscitabat quaestiones, in
Egressus igitur Loadicia Syriae praedictus exer- unum corpus circa urbem convenerini expeditiones.
cilus, receptis his quos in eadem urbe repererant, Cumque comes ante ducis adventum multis jara
et qui ab Antiochia et Cilicia et urbibus finitirais, diebus inutiliter ibi comsumpsisset operam, spes
causis familiaribus et occupationibus domesticis crat quod inadventu reliquorum principum, urbs
detenti, tardius egressi fuerant, oram iegentes ma- faoile superari posset, et obsidentium labor opiato
ritimam, ab urbem Gabulensem, quam vulgari ap- fiae consummari ; sed contra spem accidit. Nam,
Patrol. CGI. 13
;
395 GUILLEI.MI TYRENSIS ARCHIEP. 396
neque prius neque posterius propiiium ia eo facto A experimentutn. Qui vero tam periculosum
Iêret
habuit populus Dominum quoties enim urbem ;

examen sponte subiturus erat dicebatur Petrus Bar-
nifebanturimpugnare, etadvaria se altollebant no- tholoraei, clericus quidem, sed modice lilteratus,
cendi argumenta, ut vel'

agerent ad dejiciendum et quanlum ad humanuiii diem dijudicare pertinet,
murum, vel contra eum assultus committerent, homo siraplex videbatur ;
qui oralione factainoon-
toties nova occurrebantimpedimenta, et omnis eo- speclu circumpositarum legionum.assumpta seoum
rum evacuabatur conatus, fru3trabanturopera, im- praedicta lancea, per ignem Iransivit, quautum po-
pensa deperibat : it;i ut manifesle daretur iDtelligi, pulovidebatur,illae8us. Veram hoc ejus faotum non
quod in eo opere, eorum conatibus favor se sub- solum nonarcputavitqu8estionem,sedmajorem6Usci-
traxisset divinus. Quippe oceidebutur populus, et tavitnam infra paucos diesi vitadecessit, cujus acce-
;
viri nobiles et preeclari iuutiliter decurabebant. Ce- lerati obitus ocoasionem, cum homo sanus et vitalis
ciderunl ibi viri nobiles et praeclari, casu misera- prius videretur, quidamasserebant tentatum incen-
bili, uterque jactu lapidis, Anseliiuis de Ribura;is- diura,dicentesquodin eo tanquam fraudis patronus,
monte, vir in armis slrenuus c.l perppte digniis raortis causam collegisset. Alii vero dicebant quod
memoria ; et Pontius de lialnduno, vir nobilis el ab incendio sanus evaserat et incolumis sed egres- ;
familiaris domino coraiii Toiosanu. p sum ab igne, turbae, ciusa devotionis irruentes, np
Propterea et populus invitus ibi detinebatur, cui presserant et coDtriverant eatenus, ut vitae finem
eral in proposito iter inceptum consommare : unde minislrarent. Sicque res, quae in dubium venerat,
nec operam dabat cum studio, neo mullam in faclo nullam recipiens decisionem, luajus induxil ambi-
impendebat sollicituilinem, maxime autem po^t guum.
ducis advenlum etiam qui cum comite Tolosano
;
CAPUT XIX.
advenerant ejus familiares et domeslici, S8 subtra- Nuntii, qui a nostris principibus missi fucranl in
hebant ex industria, ut comes affeclus taedio, alio- jEgyplum, reverluntur.
rum principum vias sequeretur, qui eliara iuviti et Per idem tempus legati nostri qui, invitantibus
compellentecomitecontraconscientiasdetinebantur. obsidionum Anlioohenam missi a
Êgyptiis, qui ad
CAPUT XVIII. calipha Êgyptio veneranl, ul pra;inisimus, descen-
Renovatur qumstio de lancea Domini : Inventor ro- derant in jEgyptum, post annum quo tam violenter
gum inlrai arcensum ; paucis posl dicbus moritur. quam dolose detenti fuerant, ad principes, qui eos
Renovata est ibi quaestio de lancea, quK apud miserant, sunt reversi ; veneranlque cum eis Êgy-
Antiuchiam reperta fuerat utrum ea e?set, qua de: pliorum principis legati, verba deferentes mullum
latero Domini sanguis et unda profluxit; au res ab his quaa prius attulerant, dissimilia. Cum enim
esset commentitia. Dubitabat enimvalde superhoc multa prius obtinere laborassent precura instan-
pnpulus ;sedet majores penitus fluctuabant incerli; lia, ul nostrorum principum contra insolentiam
aliis dicentibus quod vere ipsa esset, quae Domini Turcorum et Persarum habereat gratiam et auxi-
cruorc maduerat, ejus lalus aperiens, et per inspi- lium nuno mutalo cantico, pro sumrao beneficio
;
rationem divinam in consolalionem plebis revelata ;

searbitrabantur nostris indulgere, si Hierosolymam
aliis asseverantibus, quod versutiarum Tolosani ducentos aut trecenlos simul perraitteret inermes
coraitis esset argumentum, et grati.i quaestus adin- acoedere et oomplelis oralionibus redire incolumes.
venlio ficla. Hujus autem dis.-ênsionis auclor erat Quod verbum nostri principes pro ludibrio haben-
prscipuus quidara Arnulphus, domini Normanno- nuntios redire compulerunt, signi-
tes, prffidiclos
rum comitis familiaris et capellanus vir quidem ; ficantes quod non secundum proposUas condiiiones
litteratus, sed immundae conversationis et scanda- particulalim illuc accederet e.vercitus ; sed junclis
lorum procurator de quo in sequentibus raulta
; agminibus Hierosolymam proficiscerentur unanimes,
dicenda occurrent. Gumque diu super hoc in populo regno ejus periculum illaluri. Hujus autem muta-
sermo hic discurrerel contradictorius, hic qui eam tionis causa fueral quiddam, quod ex nostra victo-
revelationem sibi faclam fuisse asserebal, ut poria, quK apud Antiooliiam acciderat, habuerat or-
pulo fidem facerelet oranem toleret arabiguitatem, D tura. Nara Turcis ita ibi perielilantibus, ita per
rogum copiosum praecepit accendi, pollioens se, omnem Orientem eorum confraotus est gladius ; el
auctore Domino, certo per ignem experimento fidera sublimis quae fuerat gloria, versa est in confusio-
se facturum incredulis, quod nihil confictum, nihil nom, ut ubicunquecuin aliis natioaibuserat eis ne-
commento adumbratum in eo facto intercessissel gotium, in omni loco succumberent, et calculum
sed sola revelatione divina, ad notitiam hora.inum reporlareiit in orani conflictu deteriorem. Juxta
et eorum consolationem, totum esset proouratum. quam eorura conditionem, invalescente super eos
Accenso igitur rogo copioso admodura, cujus in- .Egyptiorum regno, per manum cujusdarn, cui eral
cendii fervor etiam circumposilos terrere poterat, nomen Emireius, principis millitiae regis j^lgyptio-
convenit universus populus a majore usque ad mirum, Hierosolymara aiiiserant, quara trigiuta et
norem, in ea sexla feria, quae sanctum Domini Pa- oclo annis ante ab eisdem Turoi eripueraot violen-
scba prascedit, in qua et mundi Salvator pro nojtra ler. Unde factum est, ut bostes, quos prius quasi
salute passus esse legitur, ut tantae rei pleaum ha- fortiores horruerant, nunc per nostrorura operam
:
397 HIST. RliRUM TRANSMARIN. — LIB. V!l. 398

imovidentes con-
dejeclos, et confraclis viribus, in A neri, et votum pro quo tot labores pertulerant, fe-
nostrorum auxilium, quod prius instanter
stitiitos, liciter consummarent fraudes enim imperatoris,
:
nimis expetierant, coniemnebant. et ejus versutias, quas saepius experti fuerant, de-
CAPUT XX. clinare judicabant commodius, ne ejus labyrinthis

et ejus ambagibus iierum se involverent, a quibus
Imperaioris legiiti adsunl, de Boiimundo conqueren-
tes.Imperatirem nutilint veniurum ; prinrifies dis- non satis facile postmodum possent expediri.Etfusa
sentiunt ; pugnntur cum Tripolitmis, et vincuniur est igitur inter piincipes conientio, et eorum pene
hosies ; nostri victores in casira redeunt. in nullo conson ibant desideria. Unde et is, qui urbi
Advenerant prsterea Constantinopolitani impe- praeerat Tripolitanae, cum priusinfinitam obtulisset
ratoris legati, multum conquerentes de domino pecuniae summam ut, obsidione soluta, ab ejus lini-
Boamundo, qui conlra legem paclorum et exhibiti bus uostraj migrarent expeditiones, cognito schi-
tenorem juramenti Antiochiam praesumaliat deti- sniate, quod inler principeserat exortuni,non solum
nere alleganles inconspectu principum, quod do-
; darepecuniam priusoblatam renuit, verum nostris
mino suo prsebitis corporaliter juramentis, omnes sponte occurrere, et cum eis experiri proposuit. Fa-
qui per eum Iransierant, traclis sacrosanctis Evun- otum est autem, quod de coramuni consilio, relicto
gellis, promiserant quod neque de oppidis, nequc i'e Albariensi episcopo, et aliis nonnullls viris poten-
civitalibus aliquam. qux de imperio ejus fueru.-.t, libus in obsidione, qui caslra tuerenlur, principes
usque Hierosolymam, delinere prxsumerent, sed ea indiclo praelio, instructis aciebus, et ordine congruo
capta, ejus imperio resignarent ; de reliquis vero dispositis, versus Tripolim agrnina dirigunt : quo
nullam omnino ha-
hahitae conventionis parlibus, pervenientes, ejusdem loci cum
pr^Bsidem, uni-
bebant memoriam. Gertum est aulem, quod id inter versa civium multitudiue tam equitum quam pedi-
eum et principes, apud Constantinopolim conve- tum extra urbem reperiunt, ubi, ordinatis pari
nerat sed in fine conventorum fuerat anne.xum,
; modoagminibus.noslrorumadventum praestolaban-
quod ipse cum omni suo comilatu, et ingeniibus tur intrepidi. Gum enim duobus mensibus et am-
copiis eos deberet sine dilatione subsequi, et auxi- plius aliquid, comes Tolosanus in prasdicta obsi-
lium in suis necessitatibus ministrare. Quibus de dione operani consuinpsisset inutiliter, nec profe-
communi principum consilio responsum quod
est, cisset, quidpiam, cccperant eos Tripolitani contem-
imperator pacta conventa priorviolaverac ; unde me- nere, et noslrum exercilum minus et miuus faabere
rito et ab his qux juxtalegem paclorum siln poterant sus^cotum, quasi ab ea virtute quam prius audie-
competere, casum patiebatur. Iniquum enim est ei rant,facti deg(;neres,iu seipsis stienuitalisconsueta
fidem servari, qui contra paclum nititur versari. Nam, patereniur defectuui. Poslquam ergo ad urbem ven-
cum nostris principibus ex compactoleneretur obli- ^ lôi esl, cl hostiuin contrase positas nostris datum
gatus, quod convocalis exercitibus, statim eos seest intueri legiones, in eos staiim irruerunt animo-
queretur ; et per niare navibus continuum eis mi- sius, el primo impetu dissolutis eorum cohortibus
nislrari faceret commercius, rerum ven:ilium
et hostes in fugam veisos, inlra urbeui certalim se
toto itinere exhiberi pracciperetopulentiam, utrum- recipereprotcrvacompuleruntinstaiitia,septingenti3
que neglexit fraudulenter adimplore, ciim sine dif- ex eorum nuraero gladio peremptis ; de nostris vero
ficultate utrumque posset effectui mancipare. Unde tres autquatuor cecidisse dicuntur. Ibi celebrave-
quod de Antiochia factum fuerat, quoniam id jure runt pascha, quarlo Idus Aprilis.
fecisse videbantur, ratum volebant permanere et CAPUT XXI.
inconvulsum, ut is eam jure h«reditario possideret
Pneses Tripolilanus mulla pecunia et muncribus a
in perpetuuiu, cui de conimuni liberalitale concessa nostris pacem impetral. Principes de fidelium
fuerat. Instabant prasterea ejusdem imperatoris le- consilio, qui in illis partibug habitabant, viam eli-
gati, persuadere cupienfes, ut ejusdem iniperatoris gunt mantimam.
adventum, quem in Kal. Julii adfuturum promitte- Obienta igitur vicloriu, in caslra iterum reversi
bant, piKstclarelur esercitus, pollicentes quod sin- sunt, ubi nihilominus vociferari et acjlamarc cob-
gulis priiicipibus ingenlia daturus esset munera ; D pii populus uuiversus, ul, illa peruiciosa obsidiono
sed et plebeis cum multa liberalitate stipendia.unde dimissa, versus Hierosolymam. quo eorum omnino
honeste suslentari possent, esset largiturus. Super festinabat desiderium, iter arriperent; obtinuitque
quo deliberaliouem habentes, disseniiebant ab in- proterva instaniia populus, ut incensis castris, dux
vicem. Nam Tolosanus comts exspectandum esse etFlandrensium comes, neo non et Norrnannorum
tanti principis adventuni utile judicabat.sive ex eo comes, sed et Taucredus, populo saiisfacientes,
quod ita futurum arbitraretur ; sive ex eo quod ea invilo etplurimum retineut comile Tolosano, ob-
occasione principes et populura delinere laboraret sidionem deserentes, versus Tripolira, tanquam iter
quousque urbem quam obsederat, sibi posset vin- conlinuaturi, expeditiones direxerunt. Erantque in
dicare. Turpe enira et ignominiosum reputabat, si eo facto procliviores, qui ab inilio proedicti co-
a proposito ita manifeste deficeret, desiderium non niilis castra fuerant seculi ita ut eum deseren-
valens adimplere. Aliisautem,oppositalonge melior tes, prsdiclos principes cerfatim sequerentur quo :
videbatur sententia,videlicet ut coepto instarent iti- intellecto, videns quod neque precibus neque pol-
;
licitis eos revocare polenit, /aciens de necessilate A sed de virlbiis preeaumens suis, exercitum nostrura
virttttem, alios secutus est, !icet invitus. Cumque aggressus est mulestare iu qua iacto nou multum :
vii quinque milliaribus progressi, ante urbem Tri- suceessil ei prospere. Nam quibusdam ex nostrisin
politanam castrametali essent, ejus looi praeses, eos irruentibus, qui eorum discursionibus provo-
qui Egyptii caliphEe in ea regione procurabal ne- c.iti, diulius dissimulare non poterant, intcrfectis
gotia, dcposila illa tali arrogantia, qua prius cum cc eis aliquot, roliquos iufra urbem se recipere
nostris principibus de pari posse conteadere arbi- compulerunt ; umle lactum
noctem illam in est ut
tratus fuerat, cognoscens seipsura, missa legaiione castiis, ci'ssantibus eorum molcstiis, cum omni
a principibus, obtinuit ut, datis quindecim millibus tranquillitate peragerent. Mane autcm faclo, ut
aureorum, insuper etiam muneribus in equis, mu- aliquantisper recrearetur populus, moram ibi facere
lis, sericis et vasis pretiosis, et restitutis universis decrcverunt, mitlentes de exercitu expeditiores
quos de nostro populo detinebat caplivis, a sibi quosdam, qui de urbanis adjacentibus victui ne-
commissa discederent provincia;ac Iribus, quibus cessaria conlrahGrent : qui comporlatis, gregibus
praserat civilatibus, Archis videlicet, Tripolis ac et armentii et victualium ingente copia, oum sospi-
Biblio cum suis pertinentiis parcerent transeunles. tate regressi sunt oranes, escepto quodara nohili
M sit insuper greges et arraenta, et alimeutorum r. viro, Gallero videlicet de Verra, qui, redeuntibus
uberem copiam, ne prae victualium inopia, subur aliis,ad ulieriora progrediens, ut raajorem praedam
bana spoliare corapellerentur,et agrorum culioribus contraheret, dubia sorle sublatus, compararc desiit,
inferre molestiam. Accitis etiam quibusdam fideli- universis ejus dubium exitum nimis raoleste feren-
bus Syris, raontis Libani habitaloribus, qui urbibus libus. Sequeuti poslmodum die transcursis scopu-
illis a parte supereminet orientali, excelsus admo- iosis ex parte plurima locis, per loca planiora, a
dum et in sublimejuga porrigens, tanquara a viris dextris reliola antiqua urbe Sarepta Sidoniorum,
prudentibus etlocorura gnaris, qui ad eos gralula- viri Dei Heliae nutricia, trausraisso flumine, qui
bundi descendc-ant, ut fraternai charitatis depen- medius discurrit, egregiam illius regionis metropo-
derent atfeotuin, consilium ab eis petierunt, qua lim Tyrum, vetustissimura Agenoris et Cadrai do-
via versus Hierosolymam tutius possent incedere, micilium, pervencrunt ubi circa illura egregium et
;
et commodius. Illi tandem, compensatis bona fide saeculis admirabilem foctem horlorum et puteum
universarum viarum, quae illuc ducebanl tam com- aquarura vivenlium caslrametati, in pomoeriis late
moditatibus quara compeudlis, novissime viam eis patenlibus et multa commoditate refertis, nocte
commendaverunt maritiraam, ut et directiorem se. quieverunl una dehinc die reslituta, iterum ad
:
querentur, et naviura suarura quae proficiscentem iter se accingentes, exsuperalnis agustiis, quae inler
subsequebantur exercitura, eis solalim non dees- C montes proeminentes et mare periculose nimis ja-
S3t. Erant autem ia nostrorum ciasse, aon solura cent mediae, iterum in plana descenderunt, quae
Guiniraeri, sociorumque ejus, qui a Flandria, Nor- urbi AcconeDsiura subjeota sunt. Ubi juxta civila-
mannia et Anglia, ut praemisiraus, descenderanl lem, secus fluviura, qui eadem urbera pra;lerla-
verum et Januensium, Venetorum, Grajoorumque bitur, caslraraetati, a procuralore et civibus raunera
naves, quae a Cypro, Rhodo, et aliis insulls rebus suscipienles, rerura venalium bonis conditionibus
onustae venalibus frequenter accedebant, quae nostris habuerunt commeroiura ; factus est insuper nostris
legionibus multam infereuant consolalionem. As- principibus familiaris et aniicus, spondens quod si,
sumptis ergo ducibus itineris, tum ex pra;dictis post caplara Hierosolymam, viginti dierum spatio,
fidelibusjtum ex Tripolitani priucipis farailia,oram absque contradictione in regno possenl consistere,
legentes raaritiraam, juga Libaui a sinistris haben- aut iEgyptiorum vires superare, ipse urbem Aoco"
les, Biblium pertranseuntes, supra ripam fluminis nensem absque difficultate ullaeis resignarel. Inde
secus locum cui nomen esl Maus,castrametati sunt, vero progressi Galilaeam a laeva deserentes, inter
ubi per diem vulgus debile, et eos, qui non ita oe- Carmelum et mare, Cssaream secunds Palaestinae
leriter subsequi poterant, operientes, habuerunt metropolim, quae prisco noraine Turris Slratonia
requiem. j) appellata est, pervenientes, secus fluvium, qui de
CAPUT .XXIL paludibus eidem urbi adjaceniibus defluit, castra-
Proficiscenles urbes prselereunl in liltore maris sitas, metati sunt ; ubi et sanctum Pentecostes diera,
Liddamque et Rîmulam perveniunt. quarto Kal. Junias celebraverunt, a praedicta urbe,
Die demum tertia ante urbem Berilensium, secus vix duobus distantes milliaribus. Inde post diem
fluvium.qui juxta urbem labitur,castrametali sunt: terlium, itineris resumenles laborem, reliotis a
ubi, a prKside loci, ut satis parcerentel arboribus, dextra locis maritimis, AntipalriJa et Joppe, per
data pecunia et victualibus ad sufficientiam mini- late patentem planitiem, Eleutheriam pertranseun-
stralis, nocte quieverunt una. Sequenti vero die tes, Liddam quae esl Diospolis, ubi el egregii mar-
Sidonem pervenientes, secus fluenta, aquarum tyris Georgii gloriosum usque hodie sepulcrum
coraraoditatem seculi, locaverunt tabernacula. Ubi. ostenditur, in quo seouudum exteriorem hominem
nescimus qua flducia, qui urbi praeerat nostris in Dominooreditur requiescere, pervenerunt. Cujus
principibus nullam exhibuit huraanitatis gratiam ecclesiam, quam ad honorem ejusdem mariyris,
;
^#1
pius et orthodoxus priuceps Romanorum augustus, A ut nostrorum prsevenire possent adventum et prse-
illustrismemorieedorainus Justinianusmultostudio cidere, decreverunt ut, interfectis universis fideli-
et devotione prompta a;dificari praaceperat, audito bus, qui ejus urbis erant habitatores, ecclesiam
nostrorum adventu, solotenus hosles dejecerant Uominlcse Resurrectionis dejicerent funditus, et
paulo ante, timentes ne trabes ecclesiae, quae mullae sepuicruiBDomini ab eadem radicitus convellerent,
proceritatis erant, in machinas et tormenta ad ex- ne illorum occasione autorationis gratia, fidelium
pugnandam urhem vellenl converlere. Compertum populus deinceps accedere, aut urbem frequentare
autem habentes quod in vicino nobilis quaedam es- proponerent. Sed tandem cognito, quod per hoo
Ramula nomine, cum quingentis equiti-
setjoivitas, raajora populorum nostrorum in se conflarent odia,
bus dominum Flandrensium comitem preeraiserunt, et in suum vehementius irritarent interilum, mu-
qui civium praelentarent animos, et quidnam habe- tato ab eis violenter universa pe-
consilio, exlorta
rent propositi experirentur : qui accedentes ad cunia, et quidquid habere videbantur, quatuorde-
urbem propius, videntes quod nemo ad eos egrede- cira aureorum millia, tum a patriarcha, qui tunc
retur, quas patentes repererunt, ingreasi
portas, urbi prserat, tum a popuio civitatis, tum es ad-
sunl, urbem penitus reperientes vacuam. Nocte jacentibus monasteriis abstulerunt
unde oporluit :
enim quae praecesserat, cognito nostrorum adventu, p euindem virum venerabilem, ut haberet unde tan
abeuntes cum uxoribus et liberis, et universa eo- tam summam eitort» pccuniae solvere posset (nam
rum familia, urbem vacuam reliquerant quod ad id universorum non sufficiebant patrimonia) et
:
statimremis80nuntio,comes legionibus significans, ut inopiara suam, et plebis quocunque modo con-

ad urbem eos accedere maturare consuluit. llii vero, solaretur tenuitatem, in Cyprura insulam navigare,
completis de more orationibus, ad urbem acceden- ul ibi a fidelibus eieemosynarum et piee largilionis
tes, in omni commoJitate frumenti, vini et olei, ibi mendicaret suffragia, quae attritae et esurienti plebi
continuum exegerunt triduum, episcopum eidem ec- Dei, quae Hierosolymis et in ejus finibus habitabat,
clesiae praeficientes quemdam Robertum Norman- raitteret ad vitae sustenlationem. Nec etiam hoo eis
num genere, de episcopatu Rothomagensi, cui visum est sufficere, sed extortis a plebe per quae-
utrumque urbem, Liddam videlicet et Ramulam stiones et gravia tormenta bonis oranibus, exceptia
cum adjacentibus suburbanis, jure perpeluo pos- solis senibus et valeludinariis mulieribus et parvu-
sidendas contulerunt, primitiaa laborum suorura lis, omnes alios urbe depulerunt : qui usque ad
cum omni devotione egregio martyri dedicantes. nostrorum adventum in viculis suburbanis delite-
Bcentes, quotidie raortera exspectabant, non auden-
CAPUT XXIII.
tes urbem introire sed nec exterius inter perse-
;
Rierosolymilse viris furtibus, armis et victooWus, C quentem populum, tuta eis dabaturrequies, haben-
urbem communiunl diligenier. Cives Meles ex plu- ,-. ,„ _ „ „.^_.,„ „.,. „,„„„„„
tibus locorum incolis omnem eorum suspectam ope-
r ,;
" ..
1 ^
rima parte exlra urbem projiciunt.

ram, et eos usque ad immundas et intolerabilea
Interea Hieroaolymitae, denostrorum adventu perurgentibus angarias. Erat praeterea eodem tem-
nuntiis edocti freiiuentibus, scientes quod omnis pore, in eadem Deo amabili civilate, vir vitae vene-
quae advenire dicebatur multitudo,9peciale et pr«- rabilis el fide insignis, Geraldus nomine, qui ei,
cipuum haberet civitatem illam obtinendi proposi- de quo supra diximus, pr*erat xenodochio, in quo
tum, quanta possunt diligentia, quanta valent sol- pauperes, qui orationis gratiaad urbem accedebant,
licitudine, urbem communire satagunt; victui ne- hospitabantur, et aliqualem pro loco et tempore
cessaria, armorum genera quaelibet, ligna, ferrum sumebant refectionem. Hunc credenles pecuniarum
et chalybem, et quiecunque obsessis solent prsstare aliquam habere repositionem, et suspectum baben-
praesidium, corrogare, et in urbem inferre, sludiia tes ne iu nostrorura adventu aliquid eis moliretur
se invieem provenientibus, contendunt. Sed et prin- damnosum, vinculia subjecerunt et verberibus, ita
eodem anno, Tur-
ceps jEgyptius, qui multo labore ut manuum ac pedum torquendo ejus confringerent
corum expulso principatu, pr»dictam urbem rece- articulos, et membrorum partem maximam redde-
perat, comperto quod ab Antiochia noster disces- D rent inutilem.
serat exercitus, quanto poterat studio, turres repa- CAPUT XXIV.
rari preeceperat et mcenia. Civibus ut eorura sibi BelUehemilse ad principes legatos dirigunt ; diri-
et Qdem conciliaret et graliam, de proprio aerario gitur illuc Tancredus, qui ecclesiam et locum oc-
cummultaliberalitate minialrari praecipiens slipen- cupal.
dia, tribulorum et vectigalium praestationes remit- Consummafo igitur ibi tridue, custodibus ibi ali-
tens in perpeluum : qui tum ut vitae consulerenl et quot deputatis, qui muniliorem ejusdem civitatis
saluti, tum uttantae liberlatis sublimarenlur privi- partem ab hostium tuerentur insidiis, summo dilu-
legio, regiae satagentes parere voluntati, convocatis culo|adex3equendumseaccinguntpropositum.Unde,
vicinarum urbium civibus, viris forlibus et indu- assumptis itineris ducibus, viris prudentibus, et
striis, el armatis optime, urbem communierant locorum peritis, pervenerunt Nicopolim. Est autem
diligenter. Insuper etiam convenientes omnes una- Nicopolia civitas Palastinse : hanc, dum vicus ad-
niraiter in atriotempli, quod erat spatiosissimum, huc esset, sacer Evangeliorum liber appellnvit Em-
:

inaus, beatusque Lucas evangclisla hanc dicit ab A CAPUT XXV.
Hiprosolymis distire sladiis scxaainla. De hac So- Proficiscens exercilus Hierosolijmnm pervenit sed in-
;
zemenus in sexlo Triparlitw ffistoria' libro ita ait : teriin excilatur tumullus, in quo ciiduut nonnuUi
Hanc Roniani post Vdstiilitinem Hierosolytnorum, Ju- de hoslibus.
dxnmqiie i'ictorinm, !Sic'i})olim ex evetitti viclorix Poslquam auleiii in caslris cognilum fuit quod
vocuverunt. Anlelianc iirbem in Irivio, ubi Chrixtus Bethlehemilarum nuntios dus nocte illa suscepc-
cum Cleopha post resurrectionem noscitur ambulasse, rat, et de suis in eorum subsidium praamiserat
tnnr/uam ad alium vicum iturus, fons quidam est quosdain, non exspectiita procedendi licentia vel
salutaris, in quo passiones hominum diluuntur, ct opportunitate, qualcm lux exoriens iter agentibus
alin pariter animnlia divcrsis detenta languorihus solct ministrare, intempcstffi noclis silentio, exci-
eynundantur : quod ut ila conlingal, Iraditur ex quo- tantibus se mutuo plebeis et moram arguentibus,
dam ilinere apparuisse Christum ad jontem cum dis- invitis principibus, surrexerunt iter arripientes.
cipulis suis, et lavasse pedes: ex quo aqua facta esl Curaqiie processissent aliquanlulum, vir quidam
diversarum medicamen passionum. Hsec pra;diclus nobills et slrenuus, C.istus assumpto
Biterrensis,
historio^rnphug de castello Emmaus iladisserit: sibi triginia expedilorum equitum comitatu, ab
Ubi noctem illHm in aquariim abundantia, el rerum exercitu soparatus versus Hierosolymam, aurora
copia victui necessariarum egerunl tranquillani ;
jain illiicescenle, coepit contendere, ut si quas extra
ubi circa noctis medium, fidelium qui in civitate urbera gregum aut arraentorum reperiret copias,
Bethlehem habitabant, legatio adfuitad ducem Go- eas secum in expeditionem deduceret. Cumque jam
defridum, orans et petens cum multa iostantia, ut urbi esset proxiaius, juxta voluin occurrerunt ei
illuc aliquam militiae partem dirigerot. Convenien- animalia, quibus pauci praeerant pastores, qui,visa
tibus enim ex uni?ersis finilimis oppidis el locis nostroruiu mililia, in urbem perterriti aufugerunt.
suburbanis hosfibus, Hierosolymam properabant, Gastus vero interini, relicta absque custodibu^ se-
tam ut urbem tuerentur qusm ut ipsi etiam in urbe cum trahens aniraalia, ad exercitum revertebatur:
salutis sibi invenirent consilium. Timebant autem cum ecce ad pastorum vocem exciti Hierosolymitas,
ne ad partes eorum accedentes»
prsedicti fideles, correptis armis, prsedam abaclam violenter revo-
ecclesiam dejicerent, quaui mullopretio saepius ab care cupientes, certaiim inseculi sunt abeuntem.
eisdem hostibus, ne dejlceretiir, redemerant.Audi- Vir vero insignis, inseclantium veritus muUitudi-
ta igitur et cum pietatis affectu susoepta fratrum nera, relicta preeda, saluti fugiendo consulens, in
fidelium postulatione, electis ex suorum numero collis cujusdajn culminecum suo substitit comita-
centum expoditis equitihus, ad locum prardictum tu duraque ibi rei prtEslolarelur eventum, ecce per
;
- ut fidelibus opem ferrent, dux pra3cipit contendere :

'-'
vallem eidem loco sulijectam, dominus Tancredus,
quibus dominus Tanoredus datus est primicerius. cura praedictis cenluni equitibus, a Bethlehera re-
et consors itineris qui ducibus ejusdem loci ha-
: diens ad exercitum malurabat, quibus prsediclus
bitatoribus, ad locum summo diluculo perveniunt vir nobilis occurrens, casum qui ei acciderat, ex
destinatum ubi a civibus cum hymnis et canticis
; ordine pandil, Cunjunctis itaquc agminibus, eos
spiritualibus honorifice suscepti, inlroducente eos qui prsdam reducebant verso secuti sunl ilinere ;
populo el clero, ingressi ecclesiam., felicis puerpe- et antcquam ia urbem se reciperent, subito in eos
rae diversorium, el Salvatoris prssepe, in quo feli- irruentes, interfectispluribus, reliquisque iu fugaiu
ciura cibus aniraalium requievit, beatis oculis conversis, praedam iterum receptam violenterabducen-
spexerunt. Ubi etiam et cives ejusdem loci, prae tes, cum mulla lajtitia sunt reversi
ad exercilura
gaudii etexsultationisimmensitate, votiva Domino a quibus cura quaereretur unde praedam illam con-
cantica psallentes, in signum vii;toriaj, domini Tan- Iraxerant, res; ondentea quod de agro Hierosolymi-
credi vexillura super ecclesiam statuerunt. Al vero, tano eara abduxissent, audito nomine civilatis^ pro
qui in exercitu reraanserant, pree ilineris desiderio, qua tot et lantos labores pertulerant, prae fervoro
loca venerabilia scientes in proximo constituta. devotionis lacrymas et suspiria cohibere non valen-
pro qiiorum amore et reverentia tot labores, lot D 'es, terram se dederunt, adorantes et glo-
pronos in
pericula terlio jam nnno sustinuerant, noctem du- rificantes Deum, de cujusraunere venit, ut sibi a
cebant insoionem, votis ardentibus auroram depo- fidelibus suis digae et laudabilitcr servialur; qui-
scentes, utitinerarii sui felicem conspiccrent clau- que populi sui vola benigne e.xaudire dignatus est,
sulam, et tam longae peregrinationis beatara conut juxta eorum desideria, ad looa optala mereren-
summalionem possent inlueri. Videbatur cis nox lur pervenire. Unde progiessi pusillum, e vicino
ultra solitum vices suas producere, parteraque lu- urbem sanolaii) couteiiipLintes, cum gemilu et su-
cis futurae usurpare indebite, omuisque mora
sibi spiriis praj gaudio fusis spirituali, pedites, et nudis
animis ardentibus periculosa videhalur, eratque cx plurima parto vestigiis, co^pto feryeutius insi-
abominabilis, juxta id quod proverbialiter dici so- stentes ilineri, subito ante urbem coasliterunt, oa-
let : Animo cupienti niliil salis fesiinalur ; el iiom stra circumponentes eo ordine, quo a majoribus
illud : Dilalione votum crevcrat. principibus singulis designabatur. Videbatur im-
plelum esse, quod per prophelam preeraissum fue-
405 HIST. REUUM TRANS.ViARlN. — LIB. VIII. 406
exhibitum Et illud Elevare, elevare, con-

rat vaticinium, et tiistoriallter verbiim A. solvere le a vinculo.
:
17); solve vincula colli

Domini; Leva, Hierusalem, oculos, et vide {Isa. surge, Hierusalem (Isa. li,
xLix, 18) poleniiam regis. Ecce Salvator tuus venit tui, captiva filiu Sion {Isa. lii, 2).
INCIPIT LIBER OCTAVUS.
GAPUT PRIMUM. habens Ephraim, in qua est Silo, tabernaculi Do-

Descriplio situs urbis sanetx, in qux ostenditur quas mini custos aliquando; Sichar, confabulatriois Do-
regiones et qux habeal loca per circuitum. miniSamaritana! patria Belhel, aureorum cultrix
;
Urbemsanctam et Dee amabilem Hierosolymam, vitulorum, et peccati Jeroboam testis. Sed et Se-
in sublimibus sitam esse montibus certum est ; de basleaJoannis Baptistse, ElisEei quoque et Abdiae
tumiilus, quae olim dicta est a monte Somer,
in
in tribu Benjamin positam veterum tradit auctori-
las; habelque ab Occidentetribum Simeoa, etPhi- quo sitaest Samaria, regum Israel thronus subli-
listhiim regionem, marc Mediterraneura aquo n mior, unde et tota priedicta regiousquein praesen-
el :
ubi propriusest, juxtavetuslissimum oppidum Jop- lemdiem dicitur Samaria. Neapolis quoque, quae
pen, viginti qualuor distat milliaribus, inter se et olim dictj. est Sichem, conditoris nomen habens;in
pra?dictum mare habenscastellura Emaus, quae po- qua,secunduralectionernIibriGeneseos(cap.xxxiv),
slea dicta est Nicopolis, ut praamisimus, ubi post filii Jacob Siraeonet Levi, in ultionem
stupri, quod
resurrectionem suam Doniinus duobus discipulis filius Sichem, Hemor, sorori eorum
Dins, araore
apparuit ; Modim etiain, sanctoruni Machabsorum illius captus, intulerat, tam ipsum quam filios
felix praesidium Nobequoque vicumsacerdotalem,

; ejus iaore gladii percusserunl, urbem
eorum suc-
ubi David, esurienscum pueris suis, tradenle Abi- cendentes.
melech sacerdote, panes propositionis comedit et ; GAPUT II.
Dispolim, quae estLidda, ubi Petrus /Eneain virum quod

Quibus nominibuset quot appellelur civitas,et
paralyticurn ab annis octo in grabato jacentem sa- David eam regni solium constituerit. Quomodo
trans-
luti reslituit Joppen prcedictam, ubi idein Pe-
; et jEtius.idrianus, de clivo, in moniisverticem
cjus.
trus, discipulam nomine Tabiiham, plenam operi- lulerit. Et quxdam ilcrwn de situ
bus bonis et eleemosynis, defunctam suscitavit, et Estautem Hierusalem, Judes metropolis, inloco
sanctis ac viduis resignavil vivam ubi et apud rivis, silvis, fontibus et
:
pascuis penitus carente,
Simonem coriarium hospitatus, Cornelii nuntium ^ sila. Hascjuxta vetcres historias et orientalium po-
de-
suscepit, sicut in Actibus apostolorum continetur. pulorum iradiliones, primum dicta estSalem ;
tempore David, qui ejecto

Ab oriente vero Jordanis habens fluenlaet ei adja- inde Jebus postmodum ;
septem^
centem solitudinem, filii prophetarum familiarem, inde Jebusifio ejus habitatore, postquam
ampliavit, el regni
quasi ad milliaria quatuordecim et vallem silve-; f.nuis regnaverat in Ebron, eam
8trem,ubi nuncest mare salis, quodel lacusAsfal- constituit solium. dicta est Hierusalem.
Unde ita
enjo David et om-
tes, et mare Mortuum nuncupatur quae omnis legitur in
;
Paralipomeiion Abiit :
est Jehus, ubi erant

regio antequam Dominussubverlerel Sodomara, ut nis Israet in Hierusalem, hoc
in Genesi legltur, quasi paradisus Dei irriyabatur Jebusxi habilalores terrx : dixeruntque qui habitu-
ingredieris huc. Porro
(Cen. xui, iU). Gitra vero Jordanem, urbem Jeri- bant Jebus ad David : Non
David ; ducit-
cho, quam Moysi siiccessor Josue, magis orando David cepit arcem Sion, qux est civilas
Jebusseum in primis erit
quam pugnundo subegit ubi posteaDoiiiinus prae-
; que:Omnis qvi percusserit
teriens, caco lumen restituit {Mallli. x.x) Galgala du.t. Ascendit igilur primus, Joab fihut
princeps el ;
Hahitavit autem
quoquo Elisaei receptaculura. Ultra Jordanem vero Sarvix, et faclus est princeps.
civitas
David in arce, et idcirco appeUata
est
Galaad, Basan, Ainraon et Moab, quae postmodum
Ruben,Gad et dimidia tribus Manasse susceperunt D David, xdiftcavitque urbem in circuitu a Mello
urbis ex-
in sortem, quee omnis hodie regio generali appella- usque ad gyrum; Joab autem reliqua
Postea vero, re-
tione dicitur Arabia. Ab Austro vero, habens sor- struxit {l Par. xi, 4 et seq.).
tem Juda, in qua est Bethlehem, familiare Domini Salomone, diota est Ilieroso-
gnante fllio ejus
vero, ut
reclinatorium, el felix nativitatis Dorainic» et cu- lyma, quasi Hierusalem Salomonis. Hanc
illustres hisloriogra-
narum locus et Thecua urbs, prophelarum Haba-
; referunt egregii scriptores el
id exigeali-
cuc elAmos domicilium et Ebron,quae alio nomine
; phi, Hegesippus et Josephus, Judsorum
post passionem
dicitur Gariatharbe, sanctorum palriarcharum se- bus meritis,'quadragesiinosecundo
pulcrum venerabile. A septentrione vero urbemha- Vespasiani filius, Romanorum
Domini anno, Titus
expugna-
bens Gabaon, Josue, filii Nun, insignem victoria, princeps magnificus, obsedit obsessam ;
juxta
et defixi solis miraculo praeclaram ; tribum quoque vit, et expugnatam dejeeit funditus, ita ut,
;
407 GUILLELMl TYHENSIS ARCHIEP. 408

verbum nomini: Non rcmancrcl in ea lapis super A CAPUT ni.
lapidem (ilaUh. xxiv, 2). Hanc eamdera postea Quod parteni duorum montiun intra muri ambitum
^lius Adrianus, quartus ab eo Romanorum au- contineat, et quod sil Dominicse Resurrectionis, in
gustus, reparavil, unde et ab eodem dicta est allo vero teinpluni Domini, et qux sit forma utrius-
que ecclesix.
jElia, sicut in Nicaa synodo legitur Episcojjus :
/Elix ab omnihus lioncrelur, et csetera. Cumque Sila est autem in monlibus duobus, sicut David
prius in clivo silaessetprsecipiti, ila ut in orientem commemorat dicens : Fundamenta ejus iti montibus
partim, partim in austium tola devexa respiceret, sanctis (Psal.LxxiL-v], 1); quorum lastigiainfra muri
in latore tam monlisSion, quam Morioe constitula, ainbituraexpaite plurimacontinet, modicavalledis-
ut solum templum et pra;sidiuni, cui nomcn An- tincla, qiia; etiam urbempermedium dividil. Horura
loniaerat, in sui haberet fastigio et parte superiore; alter qui ab occidenle esl, Sion appellatur, unde
ab eodem imperatorein monlis verticem tota trans- plerumque et tota denominatur civitas, utibi : Dili-
lala est, ita ut Dominicae passionis et resurrectio- gilDominusportas Sion,super omnia tabernacula Ja-
nis iocus, qui prius exlra urbem fueral, urbe re- cob [Psal. Lxxxvi, 1). Aller vero qui ab oriente esl,
aedificalainfra murorum ambitum clauderelur. Est raonsMoriadicitur,cujusmentioriiinParaIipomenon
autem civitas et minor maximis et mediocribus
p secundo, hoc modo E/ cxpilsedificare Salomon do-
:
major; forma quidem oblonga, et parte altera lon- mum domini in Jernsalem in monle Moria, qui demon-
giore,tetragonalamen vallibusprofundisadmodumi siratus fuerat David patrisejus, tn loco quem parave-
ex tribus partibus circumsppta. Nara ab oriente rat David in areaOrna Jebusxi (II Par. iii, 1). Inocci-
vallenn hadet Josaphat ; hujus:nentionem facitpro- dentali orgo qu.isi in supremo montisvertice ecclesia
pheta Joel, dicens : Cum convcrlero captivitatem est, quae nomine montis dicitur Sion ; et non longe
Juda et Jerusalem, congregabo omnes gentes, el de- ab ea lurris David, opere construota solidissirao
ducam eas in vallem Josaphat ; ei disceptabo ibi cum quae quasi praesidium civitatis cum turribus, muris
eis super populo meo, el hsereditate mea Israel et antemuralibus sibi annexis, universae sub se
(Joel- III, 2). Cujiis in imo conslructa esl nobilis positae praeeminet civitati. In eodem qiioque, sed
ecclesia in honore Dei Genitricis, ubi et sopulta in devexo quod ad orientem respicit, sita esl sanctae
creditur; et gloriosum ejus usque hodie, acceden- Resurrectionis ecclesia, forma quidera rotunda
tibuspopulis,monstratursepulcrum.Subquaetiam qua; quoniam in deelivo pr«dicti montis sita est,
torreiis Gedron, aquis pluvialibus factus lumidior, ut clivus eidem eminens et coniiftuus, Ecclesiaj
hibernis mensibusdefluere consuevit, cujus men- pene superest altitudinera,el eamreddit obscuram ;
lionem beatus Joannes evangelista facit dicens: tectum habet, ereclis in sublime trabibus, et miro
Egressus Jesus trans iorrentem Cedron, ubi erat artificio in modum coronffi contextis, aperlum et
horlus {Joan. xvnr, 1), el caetera. Ab auslro vero perpetuo patens, unde lumen ecclesiae infunditur
vallera habet prasdicl» contiguam, cui nomen En- necessariuin sub quo hiatu patulo Salvatoris posi-
;
non, quae sortisBenjaminet Juda, in funiculo dis- tura estmonuraentum. Porro ante nostrorura Lati-
tributionis limes fuil, sicuti in Josue scribitur norum intioituai, locus Dominicae passionis qui
(cap. XV, 8) : Ascendilque per convallem filii Ennon, dicitur Galvaria; sive Golgatha et uhi etiam vivi ;
ex lalere Jebusasi ad mericliem, hoc esl Jerusalem; ficajcrucislignum repertum fuisse dicitur; et ubi
et indeseerigens adverlicem montis qui esl contra etiam do cruce depositum Salvatoris corpus, un-
Gehennon ad occidentem; in qua hodie de pretio guenlis et aromatibus dicilur delibutum et sindone
Salvatoris, pro quo Judas, mercator pessimus, Do- involutum, sicut mos erat Judaeis sepelire, extra
minum Judajis tradidit, ager omptus ostenditur, praedictas ambitum erant ecclesiae, oratoria valde
in sepulturam peregrinorum deputatus, cui nomen modica. postquam nostri opitulante divina
Sed,
Acheldemac. De hac eiiam valle in Paraliporacnon cleraentia, urbem oblinuerunl in manu forti, visum
scribitur ita, Qtque sermo de Achaz Ipse est qui : est eis pra3diclura niinis auguslum aedificiura: et
adolevit incensum in valle Ennon, et lustravit filios ampliata ex operc solidissimo et sublimi admodum
suos in igne juxla rilum genlium, quas interfccit D ecclesia priore, intranovum aedilicium veteri con-
Uominus tn advenlu fiiiorum Isruel (11 Par. xxviii, tinuo et inserto, mirabiliter loca comprehenderunt
3). .\h occidente vero, ejus vallis partera, iu qua praedicta. In altero vero monte, qui in parte est
vetus piscina, quae terapore regum Juda celebris orientali, ia deolivocjus, quodjn austrum respicit,
fuil, designalur: indeque protenditur ad superio- templum Doinini est iueo loco ubi, juxla lectionem
rem piscinam, quae hodie vulgari appellatione dici- libri Regum (///V(/. xxivj et Paralipomenon, Da-
tur Lacufl Patriarch», quod est juxta vetus eceme- vid rex, ab .\ureuma sive Orna homine Jebusaeo
terium, in spelunca quae cognominatur Leonis. A aream emit. Ubi et prKceptura est ei altare Domino
seplenlrione vero plano itinere ad urbem accedilur, aedificarc, in quo posuiodum obtulit holocausta et
ubiusquehodielocusin quo protomartyrSiephanus pacifica et invocavit Dominum, et exaudiviteum
;
a Juda:i3 lapidatus, ot pro persecutoribus orans in ignede cceIo, super altare holocausti. Ubi etiam
positis genibus, emisil spirilum, designatur. de mandato Domini, fllius ejus Salomon, post pa-
tris obitum templum aedificavit, cujus quae forma
409 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. VIII. 410
fuerit, et quomodo sub Nabuchodonosor Babylo- A rupes est aliquantulum eminentior, cum subjeota
iiiorum rege ceciderit, iterumque sub Cyro rege ex eodem saxo spelunca, supra quam sedisse an-
Persarum aZorobabel Jesu .sacerdote magno re- et gelus dicitur, qui propter dinuaierationein populi
ffdificalum fuerit quomodo illud idem cum
; et a David incaute factam, percussit populum, quo-
universa urbe postmodum sub Tito, Romanorum usque praeceptura est ei a Domino, ut parcens po-
principe, deletum fueril, veteres tradunt historiae. pulo gladium suum sonverteret in vaginam. Ubi
Hujus autem quis auctor fuerit, el quae compositio- postmodum enipta sexcentis siclis auri justissimi
nis sitforma, in praesenti sufficit edocere. Porro, in ponderis area, altare, ut praemisimus, oonstruxit.
principio bujus voluminis, aedificii hujus auctorem IIkc autem anto nostrorum introitum, et posl-
diximus Homar filium Catab, qui tertins a sedu- raodum annis quindecira nuda patuit et aperta ;
ctore Mahometh, erroris et regni successor exsti- postea vero, qui eidem prsfuerunt loco, albo eum
tit : el ita esse, antiqua litterarum monumenla in cooperienles marmore altare desuper el chorum,
eodem sedificio inlus scripta, et de foris, manifeste in quo clerus divina celebrat, construxerunt.
declarant. Forrna vero hiijusmodi est : platea qu^T»-

CAPUT IV.
dam, quantum arcus vi.\ jacere potesl habens lon-
Quod in loco arido el inaqnoso situ sit civitas. De
gitudinis et lalitudinis tanlumdem, quadrangula „ fonle Et quomodo
Siloe. cives, aiidito noslro-
et squidistantibus contenla lateribus, muro oir- ruin adventu, hicus dissipaverint, el obstruxerint
in quam fontes.
cumdata est valido, altitudinis moderatse ;
ab occidente, duabus portis introitur, quarum al- Dicitur aulem regio, in qua praediota Dei cul-
ubisecundum quod in Acti-
tera dicitur speciosa; trix civitas cita est, Judaea; dicitur nihilominus
bus aposlolorum continetur, claudum ex utero et Palaestina prinia. Judaea sane ab eo, exquo de-
matris su«, eleemosynam a transeuntibus pelen- cem Jeroboam filium Nabath secuts, a Ro-
tribus
tem, consolidatis basidus erexit Pelrus ; alterius boara Saiomonis discesserunl, solaeque duse
filio
vero certum nomen non tenemus. A septentrione tribus, Benjamin videlicet et Juda, adhajserunt ei.
vero una ; ab oriente quoque alia, quae usque Undc a cognomento Judae, ulriusque tribus regio,
hodiePorta aurea dicitur. Ab austro vero domum Judaea dicta est. Unde et illud esl de Evangelio :
habet regiaquae vulgari appellutione templumSalo- Revertere in terram Juda. Unde etiam tam ipse Ro-
monis appellatur. Super singulas autem portas, boam, quam ejus successores, reges Juda dicti suot,
qu« urbi sunt contermina", et per angulos prKdiclae cura reliquarura dccem tribuum reges, reges Israel
superficiei turres erant sublimes adraoduni, in qui- vel Samariae dicerentur. Palaeatina aulera quasi Phi-
bus certis horis superstilionis Saracenorum sacer- listhinaaPliilisthiimdeductonorainedicitur.Dicun-
doles, ut populum ad orationera invitarenl, ascen- G tur autem tres esse Palaestinae, quarum prima est
dere consueverant : quaruni qufedara adhuc super- quae propriae Judaea dicitur, cujus metropolis est
sunt, quaedam vero variis casibus sunt depositae. Ilierosolyma secunda, cujus metropolis esl Caesa-
;
Infra haecigitur septa neinini habitare.neminietiam reamaritima; tertia,ouju3 metropolis est Bcthsan,
introire, nisi niidis pedibus permittebatur,

et lotis sive Scylhnpolis, cujus hodie dignitatemobtinet Na-
janitoribus per singulas portas conslitutis, qui hu- zaraea Ecclesia. Sive autera sic, sive sic dicalur,
jus rei curam halierenl diligentem. Porro in modio cerlum est, terrae promissionis et Syriae portionem
hujus sic circumsepts are,e, planities iterum qua;- esse, quod ex ea houielia datur intelligi, qua diei-
dam est eminentior, eodem oiodo quadrilatera a tur : Familiare est Syris, et maxime Palestinse re-
laieribus subjectae ex omnibus partibus aquidi- gioni, qwe pars Syrix est, in qua Dominus corporali-
stans ; ad quam a parte occidentali, duobus locis ter upparere dignalus esl, ud omnem pene sermonem
per gradus el ab austro totidem, ab oriente vero suum parabolas jungere. Sed et quasi in umbilico
uno lantum ascenditur : in cujus singulis angulis, terrae promissionis eadem posila est rcgio, secun-
singula erant oratoriola, quorum quaedam adhuc dum hoc quod inJosue terrae promissionis lermini
exstant, quaedam vero, ut alia ibi construenlur. describuntur, in quo italegitur: A deserto el Li-
deposita sunt. In hujus superioris areae medio lem- D bano, cl flumine magno Euphrale, usque ad mare
plum quidem octogonum et
aedificatum est, forma Occidentate, eruvt termiui vestri {Jos. i, 4). Est au-
laterum totidem marmoreis labu-
; intus et deforis tem locus in quo civitas sita est, aridus et inaquo-
lis et operc musaico decoratum tectum habens ; sus, rivoa, fontes ac flumiaa non habens penitus,
sphsricum, plumbo artificiose coopertum. Harum cujus habitatoresaquistantumutunturpluvialibus.
utraque platearum lum continenset inferior, quam Mensibus enim hibernis, in cisternis quas in civi-
superior et coatenta, albo strata est lapide, ita tate habent plurimas, imbres salent sibi colligere,
ut hibernistemporibusaqus pluviales,quaeplurira8e etper tolum ad usus necessarios conservare.
annum
de lempli descendunt aedificio, quasque aliunde Unde miramur plurimum quod Solinus Judaeam
non pauciores excipiunl, limpidissimae et absque aquis dicitesse illustrem ait enim in suo Polyhi- ;
cceno in cisternas defluani, quee plurimaj infra store Judxa illustris est aquis ; sed natura non
:
septa priedicta continenlur. Intus vero in medio eadem aquarum. Nec aliquid nobis pro solutione oo-
templi, infra interiorem columnarum ordinem. ourrit, niei dicamus aut cum rei veritatem noa
;
esse asseculum, aulterrae pristinani faciem postino- \ altera usque hodie Probatica piscina reputatur, in
dum immutatain. Certum est lamen quod amicus qua olim immolatitiee lavabantur hostia», quas in
Domini, Ezechias rex Juda, cognito adventu Sen- Evangelio quinque porticus dicitur habere (Joan. v)
nachcrib, filii Silmanassar regis Assyriorum, fon- et in quam angelus dicebatur descendere el aquam
tes qui erant extra urbem, obturavit. De quo ita niovere, iilo efleclu, ut iiui primus
motionem posl
legitur in secundo Paralipomenon Quod cum au- : aqua; desoenderet in piscinam, sanaretur in qua :
disset Ezechias, venisse scilicel Sennacherib, et totum et Dominus paralyticum curatura, grabatum jussit
belli impeliim verti rontra Hierusalem, inito cum prin. tollere.
cipibus consilio virisque fortissimis, ul oblurarent ca-
CAPUT V.
pita fontiinn qux erant extra urhem, et hoc omnium Quo tempore noster exercilus ante urhem advenerit ;
decernenle sententia, congregavit plurimam muUitu- et quis fuerit noslrorum, hostiumve nwnerus : et
dinem, et obturaverunt cunctos fontes, et rivum qui quo ordine castra sunt locala.
fluebat in medio terrx, dicentes

Ne veniant reges As-
: Anno igitur ab Incarnationc Domini 1099, mense
syriorum, et inveniant aquarum abundantiam (11 Par. Junio, septima die monsis, nostroruni ante praedi-
x.vxn, 2). Inter quos pracipuus erat qui dicebatur clani urbem castramelatse sunt legiones dicitur- ;
fons Gion, de quo in eodem legitur Hic est Ex-e- d : que fuisse ailvenientium numerus promiscui sexus,
chias.qui obturavitsuperioremfontemaquarumGion, aelatis et conditionis, quasi ad quadraginta milliii,
et avertil eassubler ad occi<ientem urbis David (ibid., inter quos espeditorum vix poterant esse viginti
xxx). Gion autem locus est ab austro, in valle Ennon inillia peditum equifes autem mille quingenti re-
; ;
media Jenisalem positus, ubi hodie est in honore liqui autem omnes, aut inermevulgus, aut valetu-
Beati Procupii martyris ecclesia, ubi Salouion in dinarii et debiles. In urbe autem dicebantur esse
regem inunctus iuisse dioitur, juxta quod in tertio virorum fortium el optirae armatoruin quadraginta
Regum libro legitur ita : ToUitevobiscum se.-vos Do- millia ; convenerat eniin ex vicinis oppidis et sub-
mini veslri, et imponite Salomonem fiHum meum su- urbanis adjacenlibus in nrbem maxima multitudo,
per mulam meam, et ducite eum in Gion, et unga<- tum uta facie exercitus in urbem se conferentes,
eum ibi Sadoch sacerdos et Nathun prophfla, in re- propriae saluti consulerenl tum ut urbem regiam
;
gem super Israel Judum, el canetis buccina, alque

et ab imminentibusprotegerenl periculis,eam armiset
dicelis : Vivat rcx Salomon (III Reg. i, 33). Id tamen victualibus conimunientes. Postquam ad urbera ac-
ante praedicti Solinitempora fuissecertum est;nam cesserunt, habito diligenti tractatu, unde facilius
eum et post Titum Ronianorum principem, qui ar- et commodius urbem possent impugnare, cum his
bem delevit, et ante .Eliura Adrianum, qui eamdem qui loBorum habebant peritiam, videntes quod ne-
reparavil, fuisse, evidenler ex ejusdem Polyhislo- que ab oriente, neque ab austro propter vellium
risleclione coUigitur, in cujus quadragesimo capi- praedictaruiu profunditatem possent proficere, a
tulo ita lcgitur: Judxx caput fuil Hierosolyma, sed septentrione eam obsidere decreverunt. Ab ea igi-
excisa est ; successit Hiericus, et hxc caput esse detur porta, quae hodie dicilur Sancti Stephani, quae
siit, bello Arlaxerxis subacta. Extra urbera ad duo ad aquilonem respicit, usque ad eam quae turri Da-
vel tria milliaria, fontes sunt nonnuUi ; sed et pauci vid subjecta est et ab eodem rege cognominabatiir,
nuniero, et modicsm nimis ministrantes aquarum sicuti et turris quae in parte ejusdem civitatis sita
commoditatem, juxta urbem tamen aparte austra- est occidentati, nostri principes castramelati sunt.
li, ubi duae valles praedictee se continuant, quasi In quorum ordine dorainus Lolharingiae duxGode-
milliariodistaasab urbe, fons est quidam famosis- fridus primus fuil post eum, dominus Flandrcn-
;
simus, Siloe; ad quem, eum qui a nativilale ca^cus sium comes Robertus teriium verolocum dominus
;
fuerat, Dominus misit, ut ibi lavaretur et viderel item Robertus Normannorum comes quartum vero ;
(Joan. ix) .•
fons quidem modicus, in imo vallis sca- locum circaturrim angularem, quae ab eodem co-
turiens, ct qui nec sapidas, nec perpetuas habet gnominata esl, dominus Tancredus, el alii quidam
aquas ; interpolatiim enim habensfluxum, die tan- nobilesobtinuerunt; ab eadem vero turri usque ad
tura lertia aquas dicitur ministrare. Porro cives, D porlam Occidentalem, comes Tulosanus cum suo
pracognito nostrorum adventu, ora foutium et ci- comitatu urbem obsedii: verum postea,tum propter
sternarum quae in circuitu urbis erant, usque ad turrim, quae castris ejus imminebat, praedictam
quinque vel sex milliaria, ut populus siti faligatus, portaiii quasi sub se positam potenter tuebatur et ;
ab urbis ohsidione desisleret, obstruxerant unde : propter vallem nihilcrainus quae inter urbem et ca-
postmodum in ejus obsidione, infinitas molestias stra ejus erat media, videns quod in eo parte urbera
noster passus est exercitus, sicut in sequentibus impugnando non miiltum posset proficere, de con-
dicetur. Qui autem intus erant, praster aquarum silioquorumdam prudentum, et qui lororum habe-
pluvialium, quam habobant, ubertatem ma.ximam, hant peritiam, super montem in quo civitas aedifi-
fontes etiara a partibus deductos exterioribus el a- cata esf, inter urbem et ecclesiam, quae dicitur
quaeductis invectos, in piscinas duas maximaequan- Sion,quae ab urbe dislal quantum arcus semel po-
quae circa templi ambitum, exterius tamen,
titalis, test jacere, in parte septentrionali, castrorum par-
sed infra urbem conlinentur recipiehant quarum
;
tem transtulit ;
parte etiam ibidem, ubi prius fuerat
derelicta. Hoo autem ea dicitur intentione fecisse, A subjecta raateria,casiella et mactiinas.juculatorias,

ut et facilius ad urbem expufnandam sui possenl quas magnana vel petrarias vocHnt, arietes quoque
aocedere, et praeilictam ecclesiam ab hostium inju- simul et scrophas ad suffodiendum muruni, certa-
ria tueri. Iseniin locus eratl, in quo Salvator cum tim et suramo contexunt diligenlia. Dabaturautem
discipuiis coenasse, et eorum lavisse pedes dicilur ;
arliflcibus, quibus propria; non supputebant facul-
ibidem etiam et Spiritus sanctus super discipulos tates, ut gratis operam possent impendere,meroes,
in linguis die sanclo Pentecostes descendisse : de syrabolis quos populi olTerebat devotio. Nam nul-
lius principum ad hoo sufficiebant copiae, iit arohi-
ibieliam etpiam Dei Genitricem mortis solvisse de-
tectis possenl ministrare salariura, excepto comite
bitum, velerum habent traditiones, ubi etiam pro-
tomarlyria Slephani sepulcrum usque hodie desi- To!osano,quiperpetuoplu3c«teris abundahat.Ipse
gnatur. enira de proprio aerario absque collatione populi,
suis artifioibus irapensas ministrabat neoessarias ;
CAPUT VI.
Quinln posl obmlionem die urbem impugnant : duclu sed el multis nobilibus, quibus sua defeoerant via-
cujusdam fidelis in silvas descendunl, irnbes defe- tica, stipeiulia ministrabat. Dumque sic ciroa ma-
runl. erigunt mnchinas. jora negotia mojores principes essent solliciti, alii
nobiles et praeolari viri, ereclis vexillis, populura
Locatis igitur, ut praediximus, castris a porta
p
seplentrionali, qua; vulgo dioilur Sancti Stephani, educebantad looa ubi aliquid frulectorum et silvae
usque ad turrem angularem, qus valli Josaphat humilis esse, per indigenas oompererant, utequis,
paaeeminet; et inde usquo ad oppositura ejusdem ci- asinis, et omnium jumenlorum genere virgulta de-
vitatis angulum, qui super clivum ejusdera vallis ab ferrent inde, et vimina, ut inde orates contexeren-
australi situs est parte, et inde usque ad portam tur et majora supplerentur opera. Fervebat igitur
au?lralem, quae hodie dicitur raontis Sion, civitas opus, et omniura iavigilabat studium, nec erat in
reraansit inobsessa, vix ejus diraidiura obsidione tanto populo deses quispiara, aut qui olio torpe-
claudente. Quiuta igitur die, pnstquara iinte urbem scere permitteretur sed quisque aliquid muneris
;
nosterconstitit exercitus, indlctuin est generaliter, impendebat, sublata dilTerentia, quid ijuoraque se-
et vooe signilicatura praeconia,quatenus omnes una- cundum suaradeceret conditionera. Quidquid enim
nimiter a majore usque ad miniraum armis instru- ueui esse poterat, id tolum tractare reputabatur
cti, et protecli clypeis, ad urbem irapugnandam se honeslum. instabant operi simul in unura dives et
acoingerent: quod et factura est.Consurgentes enim pauper, nccconditionis repulabatur imparitas, ubi
omnes unanimes, tanta circa partos urbis obsessas par erat studium, et in exsequendo opere fervor
irruerunt instantia, tantaque eura etvirtute conti- non dissimilis, qui major erat meritis, magis solli-
nuentes congressum, cives impugnabant, ut effra- ^ ciluserat circafrequens ministerium qui vero in- ;
clis antemuralibus, infra muros interiores eos se ferior, ad aliquod lamen obsequium admitlebatur.
cura limore recipere compellerent et de resistendo Pro nihiloreputabant quidquid in toto itinere per-
dillidere cogerentur : quod si illa die, in eo urbem tuleiant, nisi lanti laboris Iruclum liceret oarpere,
impugnandi fervore, scalas habuissent aut ad occu- ct urbem introire, pro qua tot oasus suslinuerant
panda moenia machinasaptassenl, procul omnidu- advorsos:levejudicabant quidquidmandari poterat,
bio civitatem sibi polerant vindicasse. Gumque a dum ad id tantum modo cooperari crederetur, ul
sumrao mane septimam in eo faoto
circa horara diei vota compoles fieri merereniur.
desudassent, videntes quod absque machinis non CAPUT VII.
mullum possent proficere, propositura ad tempus Sili populus fatigntur; dumque aquas quxrunt longe
distulerunt,opus auolore Domino,oonsummatis nia- posilns, el. reliqna vitx necasaria, ab hoslihiis pe-
cliiuis, felicius repetituri. Dumque circa id principes rimunlur frequenler.

plenadeliberarent sollicitudine, ubi apta instrumen- Inlereasiti fatigabalur exercitusvebementissima.
materia(namadjacens uni*
tisligneis posset reperiri Nara, ut praediximus, locus civitati adjacens aridus
puteos
versaregionullamhujusmodividebaturopportunita est et inaquosus, rivos aut fontes, vel etiam
quidam fidelis indigena,
tcra minislrare)casu adfuit aquarum viventium nisi remotos, non habens ah
J)
quasdam secretiores.sox
natione Syrus, qui in valles quos eosque ipsos, audito nostrorum advenlu, ut
:
locus ad continuandam obsidionem redderetur

aut septem ab urbe distantes milliaribus, quosdam ine-
quibus polerant,
de prinoipibus direxit, ubi arbores, etsi non ad ptior, jactu pulveris et raodis aliis
couceptum opus aplas penitus, tamen ad aliquera oppilaverant, universos; sed etcisternas et pluvia-
modum proceras inveneruut plures. Ubi habentes lium aquarum receptacula dissipaverant, ut aquas
arlitices et lignorum cossores, quantum ad opus non valerent cohibere ;aut de malitia oocultaver.mt,
praedictum necessarium videbatur, camelis et plan- ne indigontibus et populn sitienti remedium mi-
qui apud
stris impositis, ad urbem detuleruat. Gonvooatis nistrarent. Cives tamen Bethlehemito^ et
fide-
ergo artiLioibus,el qui in hujusmodi exeroitio majo- Thecuara prophetarum urbera habitabant.viri
rem habebaul peritiam, omnem operam adhibent les, frequentes erant in exeroilu, quorum ductu
et studium indefessura, in seouri etascia, et in hu- utebatur populus egrediensad fontes, qui
perqui-
jusmodi omnimodo instrumentorum genere, ex obsidione distabaal milliaria
tuor vel quinqueab :
;

unde cum invicem se compri- A texandas crales, scalas connectendas, universus
difficultate niinia ;
menlibus et undas haurire prohibentibus, posl mo- noster desudaret exercitus, el circa id plurimum
ras iongissimas, quas sibi mutuis iniprobitalibus soUicitaretur, cives nihilominus, ut argumentisar.
inneciebant, atiuas in utribus deferebant iutulenlas, gumenta repellerent omnera impendebant vigilan-
quanun haustu, quo vix sitiens semel refocillari liam et tota cura se erigebant, ut viam inveni- ;
posset anima, mullo pretio vendebalur. Sed et Si- rent, per quam possent resistere. Uabentes itaque
ioe fons urbi conlerminus, de quo supra fecimus sufficientem lignorum et arborum procerarum ma-
mentioncm, cum neque perpeluas aquas haberel, teriam, quam cum multadiligentia ante nostrorum
et easdem eerto lempore funderet insipidas, popu- adventum, ad urbem communiendam satis abun-
lo non poterat laboranti sufficere. Augebat denique danle cautela comportaverant, machinas interius
sitis importuuitatem et aiigoris geminabat mole- nostris Kquipollentes, sed melioro compactas ma-
stiam, ffistatis inclementia etardens Junius labor teria, certatim erigebant
: id toto studio procuran- ;
quoque el excitatus pulvis, oris et pectoris aridi- tes, ne iu hujusmodi instrumentorum geaere, vel
talem provocabat. Dispersi ergo et seorsim egre- arie vel materia reperirentur inferiores ; sed et
dientes, aquas diligenti perscrutabantur indagine ;
continuas super murum etin turribus hahentes ex-
et, dum cum paucis se arbitrarentur quEesilos inve cubias, universa pene quae fiebant in exercitu.
nisse latices, subito ingens occurrebat turbo, idem " ma.xime quaj ad hujusmodi instrumentorum spe
habens propositum, ila ut invenlis fontibus inter ctabant artilicia,diligeutissirae con3iderante3,majo-
eos nonaunquam orietur seditio dum mutuo
; et ribus pandebant civitatis, ut, arte aemulaet cuncta
se praepedirent, plerumque ad pugnam veniretur. imitari satagente, ipsi nostroriim raoliminibus ex-
Qui tamen pediles erant, hi sibi quocunque modo aequo respnnderenl : eralque satis facile. Nam el
aquis inventis parce utentes, poterant procurare artificium et instrumentorum fabrilium, ferri quo-
remediura verum hi quibus equorum ingens erat
;
que et ceris et funium et ca3lerorum,qu8e ad hujus-
numerus,cum difflcultate maxima,sitibundo3 equos modi solent esse necessaria, mullo majores habe-
per tria vel quatuor milliaria educentes, adaquare bant intuf, quam nostri deforis copias ; nec solum
poterant. Neglecta porro animalia, et quibus doin 60 cives, edicto publico, compellebanlur labo-
mini sui providere non poterunt per campos lenlo rare,verum etiam fidelibus.qui cum eia habilabant,
gradu et deficientibus viribus vagantia,equi videli- servilen et extremam conditionem sustinenlibus,
cet, muli, asini, sed et greges et arraenta, siti et angarias infligebant insolitas et gravibus aflligebant
ariditate consumpta, in se ipsis deticiebanl, tabe- parangariis. Necsolum praestationibus eos macera-
scentia ; et liquefacta interius moriobantur; uude baiit violentis verum ad vincula trahebaut et
;
in castris fetur erat maximus, et peslilens, et peri- carceros, suspectos eos habentes tanquam nostris
culosa nimis aeris corruptelu. Non vidcbanlur in faverent, et eis statum et secreta reserarent civita-
hac obsidione, improbce silis molestia minus poputis : nec erat de fidelium numero ausus quispiam
lum fatigare, quam circa Anliochiam victus inopia murum asceiidere, aut comparere in publico, nisi
maceraverat eumdem. Porro victum et ad opus aliquibus onustus neoessariis, quasi jumentum
cquorum pabiila per adjacentia suburbana disqui- traheretur; hi enim cogebantur et onera porlare
rentes, incaule dispersi, securo nimis per regionem et qui alicujus artificii hahebat experientiam, ope-
vagabantur; unde cognitis eorum discursionibus, ras compellebantur impendere fabriles. Ad levem
urbani per partes inobsessas clam egredisntes, his etiam cujuslibel delatoris calumniam, rapiebantur
talibus occurrebant aliquoties, multosque ex eis ad supplicia ; et eos qui ex vicinis oppidis el fini-
interficiebant, sffipius equos securn deducentes : timis civitatibus se in urbem contulerant, hospilio
nonnullos etiam pleruraque saucios, fuga lapsos, cogebaniur recipere et eis minislrare necessaria ;
casus eripiebat prosperior. Imminuebatur dicbus cumque domesticis et familiaribus.eorum substan-

singulis noslrorum numerus et ei quod hesteina ; tia ad viclum tenuem et miserum non sufficeret,
dies habere videbalur, sequens aliquid delrabebat. angariabantur tamen exteris bona communicare
dumcasibus variis, quibus raortalis subjacet infir- r. sua, ita ut ipsi indigerent primi. Ad hoc, etsi ad
.^.;i..^...,«^
niitas, peno *;.i;.. n: J i *-' _..ui:-_ _l:_. . -j .._:
quotidie mulli deperirent nec acce-
: .
: opera publica aliquid erat necessarium,
:
primum
derent aliunde, qui loca deficientium supplerent, ante omnia fidclium domus effriugebantur, utsiin
vel officia. Hoslium vero versa vice augebantur eis tale quid reperiretur, violenter extorqueretur ab
vires,multiplicabantur auxilia,quae per partes inob- eo cujus erat domicilium. Vocati porro quocunque
sessas liberum in urbem habebant introitum, locol vel lempore, sive nocte sive interdiu, sive
et in nostroruin perniciem civibus adjungeban- quocunque ex casu moram innecterent, ut primam
tur. citationem sine temporis intervallo minus seque-
GAPUT VIII. rentur, rapiebantur ignominiose per barbam et ca-
Cives machinas construunt ; ad resislendum se pillum, ita ut etiam hostium eorum misera conditio
prseparent ; fideles, qui cum eis eranl, angariis posset lacrymas excitsre raiseriarum denique el :
afficiunt.
laborum ponderis immensi nei|ue numeru3 erat,
Cum igitur circa couatrueadas machiaaa, coa- neque flais. Uade el supra modum fatigati, in su-
417 HIST. RERDM TRANSMARIN. — LIB. Vlll, 418
premura jara devenerant defectum ita ulmagis A ut qui subsequebantur praeJicti duo nobiies viri,
niori optarent Domino, quam vitam continuare
in cum omni celeritate adessent, et antequam eorum
lemporalem vita enim eorum miserabilis nimium
; dioolverelur coogressus, prfedicto se inferrent nc-
distabat a morle,cum nec sumendsp retectioni semel gotio unde facium est ul, conjunctis nostris adin-
;
in die lempus in.lulgeretur, nec sopori neoessario vicem, adfuerit virtus divina, et hostibus insisten-
vel ad modicum requies ;
quidquid si-
pra;staretur tes,cssis ex eorum numero ducentis, reJiquos in
nistri accedebat, id imputabatur tolum noa
illis : fugam adegerunt. Geciderunt tamen in eo conflictu
erat illis a propriis penatibus in publicum exitus, viri nobili's Giileberlus de Treva el Aicardus de
aut inlroitus in propria, a suscipione liber, quo- Montmeria, quorum casus, postquam innotuil no-
rumlibet patebant calumniis etcuilibet dabatur ad stris expeditionibus, non raediocrem intulit mcesti-
eorum accusationem locus. tiam. Noslri vero palma sibiconcessa divinilus,
CAPUT IX. Joppen,juxta eorum propositum.pervenerunt inco-
Classis Januensium Joppen applicat ; mit-

aptid
lumes:ubi a prsedictis naulis cum ingenti suscepti
lentur de exercitu, qui eos ad obsidionein dedu- laitilia, mutua charitate el gralis confaliulationibus
cayit ; paliunliir in ilinere, qui missi fuerant, ho- recreati sunt ad invicem. Dumque ibi moram face-
slium insidias. rent aliquam, quousque qui in navibus advene-
n illi
Interea dum haec circa Hierosolymam in obsi rant, sarcinas composuissent et se aptassent ad
dione geruntur, adluit nuntius qui naves Januen- iler, subito et de nocte, vEgypliorura classis, quas
siuni in portu Joppensi applicuisse nuntiaret, petens apud Ascalonam delitescebat, nocendi locum ope-
a principibus, ut de cxercitu aliqua dirigeretur mi- ricns,'circaeamdem urbem adfuil :quod cumno = tris
'itia, cujus ducatu et viribus ii, qui appulerant, ad compertum est, ad mare accedentes, naves prius
urbem possent accedere. Est autein Joppe civitas lentaverunl ab hostium insidiis protegere sed,co- ;
raaritima, et qua Solinus in xxxi.\. De viemorabili- gnoscenlespostmodum quod eorum mullitudininon

bus mundi capitulo, sic ait : Joppe oppidum anti- valerent resistere, sumplis veliset funibus et CBte-
quissimum orbe tolo, utpote unte terrarum invnda- ris earum armamentis, et cum omni supellectilisua
lionem condilum. Id oppidum sa.vujn osten/al, quod egressi, in praesidium loci se contulerunt. Una au-
vinculorum Andromedse vestigia adltuc reiinel, quam tera ex eis, qucB preedatum abierat, dum onusta
exposilam bellux non irritus rumor circumtulit. spoliis in locum rediret eumdom, cognosoenles quia
Quippe ossa monslri illias M. Scaurus inter alia mi- classis hostium portura Joppensem occupaverat, fla-
racula, in xdililatc sua Romx publicavit. .^nnalibus tibus acta prosperis Laodiciam pervenit. Erat autem
nota res est. Mensurx quoque veracibus libris conti- Joppe per idem lempus versa in solitudinemet habi-
nenlur, scilicet, quod costarum longitudo excesseril C tatoribus vacua ejus enim cives modico ante no-
;
pedes quadraginla, sublimitas autem elephantis indicis strorum adventum tempore, de ejus munimine diffi-
eminenlior faerit ; porro veriiculi spinx ipsius, lati- dentes, locum deseruerant noslri vero nonnisi
;
tudine semipedem sunt supergressi. Id ipsum et Hie- arccm tantum conservabaul.Rebus igitur composi-
ronymus in epitaphio sanctaj Paulae testatur his tisad iter succincti, pra;via mililia quse ad cum
verbis : Vidit el Joppcn, fugicnti sportum Jonse ; et, usum descenderat, ut ejus docatum impenderet,
ul aliquid pcrstringam de fahulis poetarum, religatx cum nmni substantia sua Hierosolymam profecti
ad sa.vum Andromedx speclatricem. Accidit autem sunt : ubi a legionibus gaudenterexcepti, raaximara
ut, juxta eorum postulationem, de communi consi- castris consolationem attulerunt. Erant enim viri
lio,dominus comes Tolosanus, qui c<eteris amplius prudentes et nautarum more architectoriae habentes
abundabal, quemdatn nobilern de suo comitatu, cui artesperiliam, in CKdendis, dolandis el copulandis
nomen Galdemarus, cognomenlo Carpinnelle,cum trabibus, erigendisque machinis, expeditissirai. Sed
triginta equitibus et peditibus quinquaginta illuc et alia multa, his qui in expedilione erant modis
dirigeret ;
qui, postquara profecli sunt, vidcntes omnibus profutura, secum attulerant argumenta :
principes quod qui raissi erant, ad lantum onus ita ut quod ante eorum adventum,vix et cum diffi-
Don sufficerent, iterum euradem comitem rogave- cultate sperabatur effeclui posse mancipari, pe
^ ,
r
J)
runt, ut illuc dirigeret plures eorum monitis qui eorum operara facile corapleretur.
;
acquiescens, viros egregios et insignes, Raymun- CAPUT X.

dum Pelet el Willelmum de Sabran,cum quinqua- Qui in classe advenerant, ad exercilum se conferunt,
ginta equitibus post eos, qui prius egressi fuerant, et in erigendis machinis plurimas prxstant com-
iterum ad opus praedictum destinavit. Galdemaro moiilates. Pacificantur ad invicem Totosanus et
vero, qui prius egressus fuerat, postquara in Tancredus.
cam-
pestria, quae circa Liddam et Ramulam sunt, de- At vero qui expeditione reraanserant, coepto fide-
scenderat, occurrerent hostium sexcenti ;
qui in eos liter instantes operi, et inerigendarum studis raa-
protinus irruentes, de ejus equitibus inleremerunt chinarum se tota diligentia continuantes, opus jam
quatuor et. de pedilibus multo plures ; dumque no- ex parte maxima peregerant. Dux enim et duo co-
stri quocunque modo resisterent, et se, licet pauci miles,Normannorura videlicet et Flandrensis,
essent, ad conQictum hortarentur rautuo, accidit quemdam egrcgiura et magnificum virum, dominum
419 GUILLEI.MI TYRENSIS AUCHIEP. 420
videliccl Gaslonetn de Bcart, operi praefecerent ; et A phus comilis Normannorutn familiaris, vir littera-
super artifices ne se haberent negligentius circa tus, exhorlationis sermonem habentes ad populum,
proposilum, curam eum rogaverant impendere dili- in quanium poterantadlonganimilatem animabant.

gentem. Ipsi vero egrediebantur ssepius populum Est iutcm raons Oliveti urlii ab Oriente oppositus,
educentes in manu forti, ut ligna caederent el cassa ab urbe tiuasi milluirio distaus, valle Jo.îaphat in-
ad opus sediliciurum comportarenl. Alii vero vir- terjecta : unde esl, quod a beato Luca dicitur : Ab
gulta, Iruiice.s, el viniina,et minorum ranios arbo- llierosvli/mis ite)' luibens Sabbuli {Act. i, 12). Unde
rum ca;dentes, ut cx cis crates lierent, ex quibus et Salvator noster,cerneniibus discipulis, quadra-
machinffioperirenturexterius,certatimcongerebant; gesimo resurrectionis sua; die est elevalus in coe-
aliianimaljuni tam occisorum quam prae silis aridi- luni, et nubes suscepit curn ex oculis eorum. Ad
tate deficienlium detrahcbant coria, mundorum sive quem locura cum pervenisset plebs fidelis, in spi-
immundorura indifferenler ; ut ex eis super crates ritu liumilitalis et in animo contrito, impiorato
protegerentur njachina;, ne forte ab bostibus ignis cum gemilu et lacrymis de supernis auxilio, recon-
immissus aedificia possel consumere. Nec solum ciliati ad iuvicera principibus praeJictis et omni
circa partem septentrionalem ducis studio, et pras- populo in mutuam charilalem revocuto, de monte
„.w —
dictoruui comitum duorura opus ila fervebat, vsrum
,
R
descendentes, ad eoclesiam Montis Sion, qua: in —
etiam et a lurri angulari usque adportam occiden- " australera ejusdcm civilatis partem, secus urbem
talem, qucE est sub arce David.dominus Tancredus, ut ; r..uisimus, in raoniis fasligio sitaest, ascende-
et alii nobiles plurimi, qui in ea parte castra loca- runt.Gives aulem in turribus ct muro positi admi-
verant, non icferiore soliioitudine eidem inslabant rantes, quid sibi vellel hujusmodi populi circuitus,
operi, curam impendentes diligentissimam. Sed in arcubus et balistis tela in turmas jaculabantur
parte australi donr.ini comitis Tolosani esercilus, et uiide nonnulli ex nostris, incautius se habentes,
cuncta iamilia, indefesso sludio, et cum omni dili- vulnera susceperunt. Sed et cruces in nostrorum
genlia circa idem sollicitabatur negotium : eoque opprobrium el contumeliam, quassuper murum lo-
ferventius, quo et ditiur erat, et majores ei de novo caverant, sputis et aliis immundis actionibus igno-
tam hominum quani rerum necessariarum accesse- miniose Iractantes, in Dominum noslrum Jesura
rant copi»quotquot enim de uavibus advenerant,
: Christum et ejus salutiferam doctrinam convicia
ejus se adjunxerant castris, et supellectilem intule- et verba blasphemife impurfenler congerebant. Po-
rant ad opus aediliciorum valde necessariam. Funes pulus tauien cum omni devotione votum prosequeng,
enim el malleos et alia instrumenla ferrea secum ira succensus, qualem sacrilegii dolor poterat mi-
habenles ; sed et opiimos artifices qui in construen- nistrare, ad pra'dictam perveait ecclesiam. Ubi,
dis erigendisque machinis,ul prffi.iixiraus, miiltam C completis iterum orationibus, et indicta die qua
habebant experientiam, ad consummationem operis urbem unanimiter impugnarent, circumdata urbe,
plurima praestiterunt corapendia. Prceerat autem in castra reversisunt. Si quid autem operis con-
Januensibus, ijui advenerant, quidara nobilis Wil- summationi deerat, cum multu celebritate id raatu-
lelmus nomine, cognomento Ebriacus, cujus in rari prKcipitur, ne quid impedimenli ex aliqua
operis artificio multa pollebat industria. Cumque imperfectione,urbem impugnare volentibus, occur-
jam per quatuor hebdomadas circa id universus rerei.
desudasset exercitus, multo labore ad consumma- CaPUT XII.

tionemjam pervenerat negotium. Unde et commu- Du.v et duo majores comites de noctu castra sua
nicato consilio, principes urbis oppugnationi diem iransferunt ; per gyrum anle urbem eriguntur nw-
chinx.
praefixerant ; sed, quia inter dorainum Tolosanum
comitem et dorainum TancreJum gravis iutercesse- Adveniente igilur die ad impugnandam urbem
rat simultas, et inter caeteros etiam nonnullos, ex praefixa, ea nocte quaediem proximam praecedebat,
causis quibusdam exortae erant inimicitiae, placuit dux et duo saepedicti majores comites, videntes
episcopis, principibus quoque el universo populo, quod ea pars civitalis, quam ipsi obsederant, a ci-
ut prius reformata inter eos plenius charitate, di- D vibus esset machinis, armis et viris fortibus raa-
vinum sinceris mentihus implorare possent auxi- xime communita, eoque quo magis ex ea
fortius
lium. parte timendura arbitrabantur quod in ea parte
; el
CAPUT Xt. die sequenti,ob loci muniuien,non multum spera-

Indicanlur populo Litanix. In mortemOliveti ascen- rent se posse proficere, mirabili providentia et stu-
dit nniversus populus. pendo labure machinas et caslellum antequam con-
Die igitur statuta, de publico decreto indictae necterenlur ad invicem membra, ad eam regionem,
sunt universo populi Litaniae, et assumptis crucibus quae esl inter poitam S. Stephani, et turrem angu-
et sanctorura patrociniis, episcopi ei clerus univer- larem, quae a septentrione super vallam Josaphat
sus induti aacerdotalibus et levilicis indum.eniis, posita est, particulatim transtulerunt, castris etiam
nudis pedibus cum mulla devotione populum
et illuc delatis. Videbatur enim eis, el vere sio erat,
subsequentem, usque ad moutem Oliveti praecesse- quod quia ex illa parte civitas remanserat inobsessa,
runt. Ubi vir venerabilis Petrus Eremita, et Arnul- idcirco et a civibus miaore diligentia servarstur ;
tactumqueest, ut tranalataj raachinae, conlinuatis A resisterc, telorum ictu, sagittarum immissione in
tota nocle vigiliis, anle solis exortum cum multo numerabiliura, contorsione lapidum, tam de mani-
labore campactae sunt ct oongruis slationibuscollo- bus emissarum quam qui ex machinis jaculatoriis
catK. Sed et castellum in ea parle, qu imurus vicum horrendo impetu torquebantur, noslros ab ac-
debantur huraiiior, el deforis planior et commodior ces?umuri propellere satagebant. Nostri vero nihilo
accessus, mcEsibus ita est applicalum, ut qui erant sognius protecti clypeis, et objectis cratibus, tam
in turribus et qui in machina pene posse pujjnare arcubus quam balistis tela immittentes frequentia
cominus videreater nec fuit sanelabor modicus.
:
el pugillas-ia conlorquentes saxa, ad murum acce-
Nam pene per diraidium milliare ab eo loco, in quo dere nitebantur imperterriti, his qui in turribus
priuscastra locaverant, prsdicla transtulerant iu- erant requiem denegantes et resistendi andaciam.
strumenta, et ibidemea antequam sol exoriretur, Alii vero, infra machinas constituti, aut castel-
compaciis, ad invicem membris, erexerant. Sole lum contis proinovere nitebantur, aut jaculalo-
autem exorto, accedentesad murumcives, ut quid riis molares maxiraos ad mcsnia dirigentes, ipsa,
extra molirentur nostri conspicerent.partemcastro- collisionc frequenli et ictibus conlinuis, debililare
rum et omneni apparatunihellicum,qui herielnu- et ad casum impellerenitebanlur. Alii vero minori-
dius tertius ibi visus fuerat, abesse cum stupore n bus tormentis, quae mangana vocantur, minores
admirtti sunt, et circumspicientes eura diligentia iramittendo lapides, eos qui erant in propugnaculis
adjacentem regionem,elmuri ambitum perluslran- a uostroruminfeslatione eompescere satagebant.Ve -
tes, cognoveruut castra ducis translaia esse ; et rura neque hi qui ad promovendum castruin dabant
erectas in parte, qua praedi.ximus, machinasspecu- operara, juxta voctura satispoterant proficere.cam
lati sunt. Eadera quoque nocte, et circa alias urbia vallum iiigens et profundum iiuod antemurali erat
partes, prout in Jiversis, ul praediximus, lociscastra suppositura, accessum machinae plurimura impedi-
posueranl, vigilias et laborera continuantes, machi- ret;uecqui torraentismoenia perforare nilebantur,
nas suas crexerant nam pene eodem momento, et
; satis eorumlabor proderal namcives a propugna-
;
comes ToIosanuscastellum,quod oum raulto studio culis, stramine plenoset paleasaccossuspenderant,

fabricaveratjinter praedicta.mecclesiam montis Sion resles quoqus et tapetia, trabes ingentis magaitu-
et urbem, muro applicaverat : et reliqui principes, dinis, el culcitras refertas bombice, a turribus el
qui secus lurrim angularem, quoe hodie Tancredi rauro aliquaiitulum diraiserant, ut per eorum raol-
cadem diligenlia et pari l.iboris pondere,
dicilur, litiem et iiiobilitatetn, contortorum molarium ictus
ejusdem pene altitudiniset soliditalis ligneam tur- eluderent, et laborantium evacuarent conatum.
rim juxta murum locaverint. Erat aulem per prae Prseterea et ipsi interius machinaserexerantnoslris
dictarum machinarum eCfectus,et non dissimile ar- '-'
mullo plures, quibuss.igitlando etimmitteodolapi-
tilicium ; cum enim quadrilatera essent .ledificia, la- des, nostros aboperedeterrebant incepto. Instanti-
tus quo.l urbi erat oppositum, duplici erat textura bus igitur toia animositale hinc inde partibus et
munitum, et exterior arte quadam deponi poterat, omni decertantibus conatu, horrendus et supra ho-
ita ut muro superpositum, vicem pontis introire minum opinionem, protervus a mane usque ad ve-
volentibus posset exhibere. Nec tamen ex ea parte speram se continuaYil conQctu9,et congressio per-
immunita eral machina; sedqiiod suberat, anleriore utrumque po-
tinax, ita ut instar grandinis super
deposito, castellum non rainus quam latera reliqua puiumtelorumet sagittarumdesecnderetmultitudo,
coramuniebat. et emissi cautes in ipso aere mutuo se colliderent,
CAPUT XIII. et causas mortis varias et multiplices irrogarent
Oppugnalur civilas et vehementimitms hiac mde pugnantibus. Porro par labor et iJera periculura
fil confliclus ; sed iio.v interpofita lilem dierat, tam iis qui sub duce quam qui sub Tolosano
rimit. ct sub aliis etiam militabant principibus. Nam in
Adolescente igitur die,juxla condictum ad urbem locis tribus, ut pra^missum est, pari studio et fer-
impugnandam adfuit nostrorum universa urmis vore non dissimili civitas irapugnabatur. Nostris
accinciamultitudo, omnes unum et idem habentes D vero ut v.illum jactu ruderum, lapidura quoque et
propositum, aut aniraas pro Chrislo deponere, aut terrae implere possent; etiter dirigere,ut procedere
urhcm Christianae reslituere libertati. Non eral in possent raa^jhins, cura erat propensior. Civibus e
tanto populo senex aut valetudinarius aut aitatemi- converso, ut eorum impedirent propositum, labor
nor,quem non moveret zelus, et devotionis fervor erat praecipuus et magis urgens solliciludo.
Undeet
non accenderet ad pugnam ;sedet mulieres, oblltffi his qui ad prffidictum opus accingebantur, quanta
sexus, et inolitae fragilitatisimmemores, tractantes poteranl resistebant instantia et in ipsas machi-
;
supra vires, armorum usum apprehendere

virilia, nas, torres incensos, tela ignita sulphure, pice, pa-
praesumebant. Accedeutes igiturad pugnara unani- sta et oleo, et iisquasincendio solentfomitemmini.
mes, praeparatasmacbinasmuro nitebautur propius strare, ut eas exurerent, cerlatim jaouiabantur.
adjungere, ut facilius eos qui a turribuset muro Praetereaetingeatiumquaeintus paraveranttormen-
resistebant, animosius possent impuguare. At vero lorum iclus in castella nostra tanladirigebantarte-
cives propositum habenles adveraantibus omnino utmachinarum pene crura confringerent, perfora-
rent latera, et eos qui in coenaculis, ut inde urbem A °i'™ auderent exerere, infra propugnacula coerce-
impugnarent, ascenderant, pene ad terram dijice- bant alii vero, ut vallo complanala, el effracto
;
rent atlonilos. Noslri veio, injoctis ignibus occur- antemurali, castellum moenibus propius possetap-
renles, aquas desuper fundebant copiosius, ut in- plicari, omnem habebant sollicitudinem. Alii porro,
cendiorura comprimerent importunitatem. quoruin erat lurba plurima, sagittis et jactu lapi-
CAPUT XIV. dum cives arcebanl a propugnaculis, ne pereos hia
Nocfe ilh, in mulla atixielate t(ini obndienles quam qui in producenda machina desudabant, minislra.
obsessi permanent. retur impedimentum. Cives autem, quo majorem
Hunc igitur tam periculosum procacemque nimis, noslrorum videbant instantiam, eo diligentius in
et adhuc ancipilem utriusqueparliscoDflictum,nox contraria se attollebant argumenta, ut etvira viri-
diremit interveniens. Et licet corpora qualemqua- bus, et artem simili repellerenl arlificio. Nam et
lem per noctis intempeslum viilerentur h.ibere re- impugnactibusffiquipolienter tela remiltebanl cl la-
quiem, aaimi tamen cura immoderata pervigiles pides ; et his qui castellum promovere satagebant,
nihilo remissius laborabant. Fatigabantur interius impedimentum.
admirabili strenuitate prsestabant
mordaci menles solliciludine, et propositi memores
Et,uisemelornoiumnostrorumeluderentmolimina,
Kstuabant, lucem exspectantes avidissime, ut ite- „ igaein incessanterin ollis fragilibus, et quibuscun
rum redirenl ad certamen, et praeliorum expenren que modis poterant, cum sulphure el pice, arvina
lur forlunam spem habcntes in Domino, quod
; et adipe, stupa, cera, lignis aridis el stipula, et
palmam et meliorem essent reportaturi calculum. qufficumque solent incendium irritare, et ignibus
Angebantur lamen plurimum, timentes ne clam in ministrare foniitem, jaculabantur. Fiebat igitur in
eorum raachinas hostes quocunque pacto procura- utroque populo slrages maxima, et de utraque
rent incendia unde continuas exegerunt vigilias,
: classe, variis casibus et eventibus inopinatis plu-
noctem illam penilus trahentes insomnem. Cives rimi slernebantur. Alii enim mschinarum jactu in
autem nihilominus curis torquebantur edacibus, frusta conterebantur munitissima; alii trans loricas
formidantes plurimum, ne quos pridie tanta vide- et clypeos, sagittis et telorura multiplicitate con-
rant protervitate inslanles, sumpia occasione ex fossi, subito deficiebant corruentes; alii pugillari-
noctis interapestse silentio, eCTraclo muro, vel scalis bus, manu missis vel tunda, c.iutibus elisi, aut
adhibitis, clara urbem ingreJerenlur. Unde sollici- moriebantur protinus, aul attritis raembris, per
tudine non pigri, sed diligenti vigilantia, tanquam mullos dies, aut in perpetuura reddebantur inutiles.
quibus res erat pro capite, fervenies, tota nocte Nectamen his omnibus periculis ab opere deterre-
muri circumibant peribolon, prsieetis vigilum in banlur incepto, nec congradiendi fervor his omni-
singulis turribus conslitutis. Prt-cterea el qui ma- q bus ineis poterat mitigari; nec erat facile discer-
jores erant nalu, et quibus reipublicae erat cura nere uter cum majore sludio decertaret populus
propensior, pluteas civitalis circuibant. alios admo- Sed nec silentio praetereundum credimus, quod ea-
nentes, pro uxoribus et tiberis, pro rebus domesti- dera die relalione dignum dicitur accidisse. Erat
cis, et statu publico se exhiberent pervigiles ;
por- sane nostris exterius una inler caeteras machina,
tiis et vicos perlustrarent,nequahosliumvia paleret quas saxa rairi ponderis in urbem mulla violentia
in insidiis. His igitur curis pars angebaturutraque, etimpetu iiiimiltebat horribili, quae stragem in po-
nec quietis locum sollicitudo pervigil paticbatur pulo civium operabalur multiplicem: contra quam
adesse. Deterius erat parlibus, cessante conllictu, cum nulla arte possent proticere, duas adduxerunt
animis cestuantibus, nec habenlibus requieni, quara malelicas, ut eam fascinarent et magicis carmini-
pridie fueral, dum in praelio desudarelur. bus redderenl impotenlem quae dum suis prssti-
;
CAPUT XV. giis instarent super muruin, et incantationibus,
Sequenli die redeunl in idipsum, et solilo vehemen- repente ex eadem macbina molaris immissus
tius irnpugnalur civilas. Percunl veneficx, quas utraniqueillarum cum tribus puellis, quae illarum
nostram macliinam fascinatum veneranl. gressum fuerant comilalae, obtrivit, et excussis
Nocte igitur circa diem proeliviore, cum jam D animabus, de muroinferiusdejecit examines unde :
aspiranlis diei aurora nuntiarel exortum, excitus in castris faotus est plausus et ingens exsultalio ;
est cum omniaviditatepopulus iterura ad certamen. civibus autem ingens ex adverso accrevit moe-
Reverlebalur porro quisque ad officium, cui he- stitia.
sterna die fuerat depulatus. Quidam enim infra CAPUT XVI.

machinas positi jaculatorias, ingentis molares ma- Datur signum a monte Olivcli divinitus ; el po-
gnitudinis et soliditatis exquisitffi in moenia contor- pulus qui faligalus erat , redit in pugnam
quebant ; alii in castello inferius positi, ad ipsum ucrms.
promovendum lam arte quam viribus operam da- Cum igitur usquein horam
septimam, sinediei
bant omnimodam ; alii in suprerao constituti eoena- certa victoria anceps et dubium
protractum satis
culo, arcubus et balistis, et quolibet missilium ge- esset negotium, desperantes nostri el immeQsitale
nere eos qui erant in turribus lacessentes, quanto laboris defaligati supra vires, coeperunt instare re-
poteraat studio et indefessa instantia, ut ncc ma- missius, ita ut jam propositum haberent castellum
425 HIST. UERUM TRANSMARIN. LIB. VIII. 426
conlinuis pene iclibus confractum, et alias maehi- A stabant operi, quod ea esset dies, qua quidam.
nasigne reGeptojamfunDantes.reducerepusilium, et Christi servus, quiinraonte Oliveti habilabat, con-
confliotum usque in diem dilTerecraslinam ;et jam fidenter promiserat urbem esse capiendam. Sed et
paulatim dirfidens dilabebaturpopulus, animispene signum, qiiodetipsi agitati clypei ab eodem monte
dissolutis, et hostibusinsultantibus et provocanti- Oliveti videranl, eos, vehementer accenderat et
bus ultro ad prajlia nimis procaciler et amplius reddideral de obtinenda victoria securiores. Vide-
solito, cum ecce adfuit virtus divina, quae rebus batur porro utriusque exercitus aequis passibus
desperalisnecessariam, el pro votis fidelium intulit procedere negolium, tanquam quod ab eodem au-
consolalionem. Nam de monteOlivetimilesquidam, ctore pari diligentia procurabatur, qui mercede
qui tamen postea non comparuit, splendidum et condigna, servorum suorum devotionem remune-
refulgentem venlilando clypeum, signum dabat norare decreverat. Tempusenim erat, ut tanti laboris
stris legionibus, ut redirenl in id ipsum etcongres- fructum, et militiae fldeliter exhibitae stipendia
sionem iterarent. Quo signo exhilaratus animo dux reportarent.
Gudefridus, qui cum fratre suo Euslachio, in supe- CAPUT XVIII.
riori castelli nostri ccenacuload urbem impugnan-
Dux el (jtii cum co erant, a casteito ligneo pontem
damet ad cautiua tueudum a^dificium erat consli-
g super murum deponunt; iuos immitlunt. Urbs
tutus,populum etmajorosccepit ingentibusrevofcrt capilur, porta aperiticr, et noster inlroducitur
exercitus.
clamoribus. Factumque est, praevia Domini mi=cri-
cordia, quod universuscumc.Ksultationead pugnara Igitur ducis et comitum legiones, qu«, ut pras-
revcrsus esl populus, cum lanlo fervore, ut lan- diximus, in parte septentrionali urbein impugna-
quam viribus integris de novo videretur incipere banl, eousque opilulante Domino profeceranl, quod
praelium. Denique qui prius aut fessi, aut laesi hostibus delatigatis etjam resistere in valentibns,
vulneribus, operara subtraxeranl, nunc receptis ctfractisanternuralibus et valio penitus complunato,
animis geminatia ultro se olTerebanl,
et viribus ad murum impune poierant accedere, raro auden-
instanles animosius. Porro principes, et qui co- tibus adversariis eisper cancellos aliquid irrogara
lumnffi videbantur exercitns, hi alios prKcedebanl injuria;. Qui vfiro in castello eranl, hortanle duce,
etsuoexemplo reddebant aniniosiores. Sed et muin culciiram bombice plenara, et saccos plenos stra-
lieres, ne tanti experles laboris esse viderentur, mineignem injeceranl, qui flante Burea accensus,
virisin agone desudantibus, potum, ne deficerent, fumum infra urbem iulorquebat caliginosuin : quo
niinistrabant in vasculis et verbis efficacibus eos instante protervius, qui murum defeadere teneban-
ad certamen animabant. Porro tanta erat in castris tur, ora vel oculos nonvalentes aperire, stupidi et
IfBtitia, ut jam quasi certide vicloria, infra horse C famida; caliginis turbati voragine, muri deseruere
spatium vallo complanato et effracto anten.uruli, custodiam. Quo cognito dux, sub omni celeritate
castellum niuro violenter applicarent.Cives autem, trabes, quas ab hostibus eripuerant, sursuni ferri
ul prKdiximus, Irabes procera: longitudinis et soli- prfficepit, quibua ex una parte in machina, ex altera
dilalismultaaa muro suspenderant,ut machinarum Buper murum locatis, latus castelli, quod moveri
ictus eliderent, quarum duas nostri qui erant in poterat, deponi prscepit : quo super trabcs praedi-
caslello, prseeisis funibus, quibus erant religatse, ctas collocato, vicem pontis prsebuit congrua soli-
dejecerunt in terram : quas, qui erant inferius, ditate subnixum. Sic ergo quod hostes pro se intro-
cum multo periculo suscipientes, infra machinam duxerant, in eorum versum et lacsionem. Ponte
detulernnt, easque demum ponti, quem statira, nt igitur sic ordinato, primus omnium vir inclylus et
dicetur in sequentibus, de castello super niurum illustris dux Godefridus, reliquos ut subsequantur
erexerunt, ad majorem subjecerunt soliditatem. exhortans, cum fratre suo Enstachio urbem ingrea-
Ex enim pons contextus erat lignis, nec
fragilibus 8U3 esl ;
quem continuo subsecuti sunt Ludoltus et
nisi horumsubjecto adminiculo,populum transeun- Gislebertus uterini fratres, viri nobiles et perpeta
tem suslinere potuisset. digni memoria, ortuni habentes de civitate Tor-
CAPUT XVII. n naco consequenter vero infinitatamequitumquam
;
In parle aiislrali Tolosamts cum suis iirbem nihilo peditum manus: ita ut nec machina, nec pons
cegnitts impugnal. proidictus plures posset sustinere. Videntes ergo
Interea vero, dum haec in septentrionali plaga quod noslri murum jam occupaverant, et
hosles,
tanto studio tractarentur, comes Tolosanus, el qui dux suum jam introduxerat exercitum, lurres de-
cumeoerant in parte australi, quanta poterant in- serunt et moenia, ad vicorum anguslias se confe-
stanlia,eodem zelo ferventes, urbemimpugnabant; rentes. Porro nostri vidente8,quod dux,et maxima
completoque vallo, circa quod opus per continuum pars nobilium turres sibi vindicaverant, jam non
desudaverant triduum, castellum in raanu forti> exspectato per machinam ascensu, scalas certatim
juxlamurum locaverant, ita ut qui in turribus ad murum applicanl, quorum illis maxima erat
erant machina, pene possent se mutuo lanceia
et in copia nam bini et bini equites
;
ex ediclo publico
vulnerare. Eral ergo par utrobique populi fervor, singulassibi praeparaverant, per quas ascendentes
el inslantia non dissimilis ; eoque diligeatius in- uuanimiter, aliis qui supra murum erant, ducis
Patrol. CCI. 14
mandatura praestolanles, se adjungebant. Ingressi A certalim in urbem nomine obstante ingressi sunt.
sane stalim post ducem sunt, Flandrensium comes Inlromidsi autera, portam Australem, quae illia
et dux Normannorum vir strenuus el per omnia

; erat contermina, slatim apcruerunt, ut reliquus
commendabilis, dominus Tannredus, Hugo senior, sine difficultate populus admitteretur. Ingressus est
comes de Sanclo Paulo, Balduinus de Burgo, Gasto igitur vir insignis, et strenuus Tolosanus comes, et
da Beart, Gastus de Beders, Girardus de Rosseillon. IsoardiiscomesDiensis, Raimnndus Pelez, Wllel-
Thomas de Feria, Conanus Brito, comes Raimbol- mus de Sabran, episcopus Alhariensis,
et alii mult
dus de civitate Oringis, Ludovicus de Monson, Go- nobiles, quoriim numerura vel nominanulla nobis
non de Monte acuto et Limbertus filius ejus, et tradit historia. Hi omnes unanimiter, junciis agmi-
alii plures, quorum nuraerumet nominanon tene- nibus, ad unguem armati, per mediam urbem di-
mus. Quosomnes, postquam dux cognovit se infra scurrentes, stragem operati sunt horrendam nam ;
urbem recepisseincolumes, quosdam ex eis ad por- quiducemet suos effugerant, putantes se mortera
tam septentrionalem, quae hodie dicitur Sancti quocunque modo declinasss si ad alias se confer-
Stepbani, cum honesto dirigit coraitatu, ut portam rent fugiendo partes, hos sibi habenles obviam,
aperiant et populum introlucant, deforis exspe- occumbebant periculosius; et ScylUm evitantes.
ctanlera : qua sub orani celeritate reserata, ingrea-
g incurrehant ChHrybdim. Tanta autem per urbem
sus est passim, etsinedelectu universusexercilus. erat strages hostium, tantaque sanguinis effusio,
Eratautera feria sexta et hora nona. Videturque ut etiam victoribus posset taedium et hororem in-
procuratum divinitus, ut qua die et qua hora pro- gereri.
mundi salute in eadem urbe passua est Dominus, CAPUT XX.
eadem et pro Salvatoris gloria fldelis decertans Cives in alrium iemplise conferunt. Tancredus illuc
populus, desiderii sui felicem impetraret consum- eos persequitur. Fil strages innumera, et sanguis
malionem. Eadem enim die et primus homo condi- ibidem fundilvr infiniim.
lus et secundus pro primi salute morti Iraditus esse Confugerat porro id atrium templi populi pars
dicitur. Unde et decuit ut ejus membra et imilato- m;ixima, eo quod locus id parte urbis esse vide-
res in ipsiusnomine de hostibus ejusdem trium- retur secretior, muro quoque et turribus, et portis
pharent. validioribusapprime communitus ; verum eis nihil
CAPUT XIX. fuga taiis contulit ad salutem. Nam statim cum
Dux cum suis per
civitalem discurrens, stragem
parte maxima exercitus universi, illuc dominus
operatur innumernm. Tolosanus a parte Au-
strali violevter ingreditur, et suas introducit
Tancredus secontulit, et templum violenter in-
legiones. Civmm pars in prsesidium civitatis se „ gressus, post siragem innumerara, inflnitas auriet
L.
recipiunt. argenti, et gemmarum copias inde secum dicitur
Porro dux et qui cum eo erant per vicos civila- abstulisse;quae tanien postmodum, sedato lumultu,
tis el plateas, strictis gladiis, clypeis tecti et ga- restituisse crediiur in integrum. Porro reliqui
leis, juncto agmine discurrentes, quotquot de bo- principes, interemptis his, quos sibi per reliquas
stibus reperire poterant, eetati non parentes, aut urbis partes repererant obviam, audientesquod in-
conditioni, in ore gladiijndifferenter proslprnebant. fra septa lempli populus fugiens se coiilulerat, il-
Tantaque erat ubique interemptorum strages et luc descendunt unanimes, et introraissa tam equi-
pracisorum acfirvus capilum, ui jam neraini via tum quam peditum multiludine, quolquot ibi repe-
pateret aut transitus, nisi perfunera defunclorum. riunt, neinini parcentes,obtruncantgIadii3, sangui-
Jamque pene ad urbis medium diversis itineribus ne replentes universa ;
justoque Dei judicio id cer-
stragem operantes innumcram, nostri principes tum est accidisse, ul qui superstitiosis ritibus Do-
pervenerant ; et subsequentis populi infinita multi- mini sanctuarium profanaverant, et fidelibuspopu-
tudo, infidelium cruorera sitien^, et ad cKdern om- lis reddiderant alienum, id proprii cruoris luerent
nino proclivis cum comes adhuc Tolosanus et
:
dlspendio etmorte interveniente piaculare solverent
principes alii,qui cum eo erant, circa montem Sion flagitiura. Horror erat denifiue caesorum intueri
decertantes, urbem eaptam,
nostrorum victoriam D multitudinem.et humanorum artuum passim fra-
el
ignorabant; sed excito de nostrorum introitu et graenla conspicere, et effusi sanguiais aspergine
strage civium, ingenli clamore et horrendo sonitu, cunctam redundare superficiem. Necsolum defun-
admirantibus qui in ea parte resistebant civibus, ctorura corpora membris petioribus laceraet absci-
quidnam sibi vellel clamor insolitus et populi voci- sismutilaia capitibus, intuentibus erat angustia :
ferantis tumullus, cognoverunt urbem violenter verura et ipsos victores a usque ad

planta pedis
efTractam elnostrorum immissas legiones : unde verticem cruore madenfes periculosumerat conspi-
reliclisturribuset muro.ad dlversa fugientes loca, cere, et horrorem quemdam inferebant oocurrenti-
saluti propriae consulere salagebanl. Hi, quoniara bus. Ceciilissedicuntur infra templi ambitum et
praesidium. civitatis in vicino constitutum erat, ex hostibus ad decem millia, exceptis aliis qui passim
parte plurima se in arcetn contulerunt ; at vero per urbera obiruncati,vicos replebaut et plateas,
exercitus pontem libere et sine dilficultate super quorura non miuor dicebatur esse numerus. At ve-
murum aptantes, et scalas applicantes moenibus, ro exercitus pars reliqua per urbem discurrens per
429 HIST. RERUM TRANSMARIN. LIB. VIII. 430
angiportus el viarum divertioula latentes miseros, A dere. Eral porro lam in ecciesia quam per urbem
et inortis periculum declinare cupientes, pecudum univcrsam, tautus populi, gralias Doraino exhiben-
more raptos in publicum, detruncabant. Alii divisi lis, clamor, ut jam quasi usque ad sidera tolli so-
permanipulosingrediebanlur domicilia, raptumqua nus videretur, et de eis luerito dictum crederetur:

patremfamiliaB cum uxoribus et liberis, et universa Vo.v Isetitise et exidlationis in labernaculis justorum
faiuilia, aut gladiis transverberabant, aut de locis {Psal. cxvii, 15). Fervebant sane pio succensa de
superioribus in terram dabant priBcipites, ita ut siderio, perurbem universaiu opera misericordiae.
confractis cervicibus interirent quam vero quisque
;
Hi Domino confitebantur deflenda quae commise-
domuin effregerat, eamsilii cum universa ejussub- rant, voto se obliganles ne de caetero deflendacom-
stanlia jure perpetuo vindicabat ; idenim priusante mittereat ; illi in senes valitudinarios et egentes pro-
urbem caplam inter eos convenerat, ut urbe vio- fusaliberalitatecunctamerogabantsubstantiaQT;pro
lenter impugnata, quod sibi quisque acquireret, id summis et sufficienlibus reputantee divitiis, qnod
jure proprietatis sine molestia possiderel in per- liunc vidisse diem sibi fuerat concessum divinitus ;
peluum. Unde urbem perlustrantes diligentius, et illillexisnudiusquegenibus,cum singultibuset praE-

stragi civium protervius instautes, urbis diverti- cordialibus suspiriis loca cirnuibant venerabilia,
cula, secessus quoque et secretiora civium eflrin- Tj lacrymarum cuncta replentes aspergine; quorum
gebant penetralia, clypeos vel quodlibet armor.uu veresenno dirigebatur ad Dominum Exitits aqua- :
genus in introitu nefigentes, ut esset siguum acce- rum dedu.verunt oculi mei {Psal. cxviii, I3G;. Quid
dentibus, ne gressum ibi figerent sed loca praeter- ; plura ? Difficile est, ut nostro comprehendatur ser-
irent, quasi jam ab aliis occupata. mone, quanta in plebe fideli sanclae devolionis es-
CAPUT XXI. set iramensitas. Certatim eniin se mutuo vincere
Urbe romposita sedcitur tumultus ; et armis deposilis cupientes, in operibus pietatis unanimiter desuda-
orationis gratia, loca circumeunt venerabilia, diem bant, coelestis memores beneficii, et gratiam prae-
agentes solemnem. oculis habentes divinam, qua; tantos eorum labores
Subjugata igitur penitus civitate el interemptis remunerare dignala est. Quis enim tam ferrei pe-
civibus,tumultu aliquantulum sedato, convenerunt ctoris, qui tam mentis adamantinffi, cujus interiura
principes ad invicem, antequaai arma deponerent. non loquefierent, cum Qceret tantae peregrinationis
ordinantes utper turres singulas ad majorem cau- fructum carpere dignissimum, ut exbibitje militiae
telam custodes deputarentur ; et per portas urbis numerare stipendia Quibus tamen mens erat al-
'?
singulas viri honesli constituerentur janitores, quo- tior, in arrham futurae relributionis, qua sanctos
usque de communi conniventia et publico decreto suos se remuneraturum promisil Dominus, id mu-
principum, aliquis urbi proeficeretur, qui ejus cu- neris videbatur exhibitum, ut per collationem prae-
ram gereret, et pro libero cuncta dispensaret arbi- sentium munerum, firma sit exspectatio fulurum,
Hostium enim circumpositorum merito suspe-
Irio. et per eam quae hic peregrinatur Hierusalem, ad
ctaahabebant intsidias etirapetus non iraprudenler eam perveniatur, cujus participatio est in idipsiim
formidabant repentinos. Tandem vero urbe ad huQC {Psal. cxxi, 3). Porro episcopi et sacerdoles in ec-
modum ordinata, armis depusilis, in spiriluhumi- clesiis consummantes, sacrificia, orabant pro po-
litatis et in animo vere contrito, nudis vestigiis, lo- pulo, pro collato beneflcio gratias exhibentes.
tis manibus et sumptis mundioribus indumentis, CAPUT XXII.
cum geraitu et lacrymis loca venerabilia, quae Sal- Pondiensis episcopus, et atii qmdam qui in ilinere
vator propria voluit illuslrare el sanctificare pra;- dormitionem acccperant, visi iunt in civitate et
cceperunt eum cmni devotione circuire, et apparuerunt muilis.
senlia,
cum intimis deosculari suspiriis ; specialiter au- Ea die dominus Ademarus, vir virtutum et im-
tem Dominica passionis etresurrectionisecclesiam, mortalis memorias, Podieusis episcopus, qui apud
ubi clerus et populus fideliurn, qui per tot annos Autiochiam, ut praediximus, vila decesserat, a mul-
dura; nimis et indebitae servitutis jugum portave tis in sancta visus est civitate, ita ut multi viri ve-
rant, de restituta libertate, Redemptori gralias ex- D nerabiles et fide digni eum super civitatis murum,
hibentes, cura crucibus et sanctorum patrocinus, primum oranium ascendisse et caeteros animasse
prinoipibus occurrentes, eos in praedictam cum hy- ad ingressum, oculis corporeis se vidisse conslan-
mnis et canticis spirilualibus introduxerunl Eccle- ter assererent el poslmodum plurimis, loca vene-
:
siam. Inlueri eral amoBnissimum, et spirituali ple- rabilia circumeuutibus, eadem die manifestus ap-
num jucunditate, quanta devolione, quanto pii fer- paruil. Aliique quam plures, qui in tolo itinere di-
vore desiderii, ad loca sancta fidelis accederet po- vinis obsequiis mancipati, piam in Christo dormi-
pulus quanla mentis exultatione et spiriluali gau- tionem acceperant, in eadem civitate apparuerunt
;
dioDominicB dispensationis deosculabantur mc- multis, loca sancta cum aliis ingredientea. In quo
moriam. Ubique lacrymae, ubique suspiria, non manifeste dabatur intelligi, i|uia, etsi vita decessis-
qualia mceror et anxietas solet extorquere, sed qua- sent temporali, ad aeternam vocati beatitudinem,
lia fervens devotis et interioris hominis consum- non sunt fraudati a desiderio suo sed quod pio ;
Domino holocaustum incen- expetieranl studio, pleno sunt effectu conseculi,

mata IsBtitia, solet in
431 GUILLELMl TYRENSIS ARGHIEl'. 432
magnum nobis fuiurs resurrectionis argumcntura A Nam omnium eorum qufficirca urbem gerebantur,
prfetendenles. Dignumque erat, ut sicui re?urgenle prorsus eral ignarua, et ad consuetua quasi reditu-
Domino multa corpora sanclorum qui dormierant rus pericula tiraebat ; cui Dominus inlerim, prster
surrexerunt, etincivitate saucla apparuerunt mul- spem, quidem procuraveral tranquillain.
tis ita fidelibus populis sancta^ Resurrecliouis lo-
:
CAPUT XXIV.
cum, a gentili superstilione raundantibus, priscum
Civiias mundativ de interemptorum cadaveribus.
rennravarelurmiraculum, utelipsi in spiritu resur- Qtii in arrem se conlulcranl,
Tolosano comiti
rexisse crederentur, qui resurgentis Domini tam se dedunt. Dies lUa in perpetuum cetebris consti-
piis se manciparant obsequiis. His igitur et hujus- luilur.
modi per suberabundantem ccelestem gratiam, Completis igitur orationibus et locis venerabili-
plebi Dei iu civitate sancta, miraculose magis quam bu9 cum omni devolionevisum est expe- visitatis,
mirabiliter exhibitis, lanta erat in populo mentis dire principibus, ne ex interemptorura caiiaveribug,
hilarilas, el interna cordia exuliatio, ut laborum aeris pestilenlis peneretur corruptela, urbera et
immemores, quos perlulerant infinitos, felices se maxime templianibitum anteomniaraundari unde :
dicerent, quilius id diviiii niuneris rlalura erat in- civibus qui casu mortein evaserant,compedibus
tueri. Clamor erat spirilualiter exiillantis civilatis p alligatis id inuneris injungitur; sed quia adtantum
orl n„r.,!...,~
ad Domiiium, „1 :_:._i^ T->__.- _ __i.
:
" _•>.> >.._ _..rn
et quasi praicipiente Domino, solem. onus non videbantur posse sufficere, pauperibus
nitas agebalur celebris : ita ut illud prophetae im- etiara de exercilu, raerces quotidiana proponilur,
pletum ad lilteram videretur oraculum Lxtamini : ut praedictaereidentoperam et sine dilationesurbem
cum Hierusalem, et exsultate in ea, omnes qui dili- expediant. Quo deposito, principes ad propria re-
gilis eam {Isa. lxvi, 10). versi, domos quales inlerim farailia discurrcns
CAPUT XXill. praeparaverat, pro hospitiis habuerunt. Urbem au-

Viri /ideles, qui in urbe habilabant, Petro Eremitx, lem reperientes sommodilatibus plenam et bonis
cui suam commiserant legationcm, ingentes gralias oranibus redundantem, omnes a majore usque ad
exolvunt et honore debito prosequunlur.
minimum coeperunt copiosius abundare. Reperie-
Denique fideles, qui viruiii venerabilem Petrum banlur eniin in efTractis domibus, auri el argenti,
Eremitam, quarlo vel anno in eadem
qiiinto prius gemmarum et pretiosarum vestium, frumenti, vini
civitate vidcrant ; et cui tam dominus patriarcba et olei, sed et aquic, cujus obsidione passi fuerant
quam alii, tam de clero quam de populo majores, penuriam, ingentea copiee uade et ipsi qui doraos :
pro exoitandis occidentalium regnorum prinoipibus sibi vindicaverant, poterant habere ad omnem suffi-
epislolas suas tradiderant, iterum cognoscenles, cisntiam, et indigentibus fralribus charitative mi-
flxis cum omni humilitate venerabantur, C
genibus nistrare. Factumque esl, ut secuoda el teriia et
referentes ad memoriam priorein ejus advenlum,et deinceps die, in foro publico, rerura venalium op-
familiaritatis gratiam, quam cum ipsis conlrahere timis conditionibus exhiberetur commercium, ila
dignalus fuerat : gratias exsolventes, quod lam se- etiara, ut plebs inferior, necessariis oranibus abun-
dule tamque fideliter solo pietatis intuitu eorum daret. Dies igitur solemnes ei diesagentes IiBlitiae,
procuraverat legalionem ; Dominum etiam super cibum quibus maxime indigebant, cor-
et requieni,
omnia collaudanles, qui in servis suis gloriosus poribus indulgentes, recreati sunt aliquantulum ;
cst ;
qui ila prseter spem hominum, prfedicli viri divinae numeris largitatem admirantes, et coeleslis
vias direxerat et sermonem in manu e.jus dederat gratiffl, qua erga eos dignalus esl Dominus abun-
efficacem, ut et gentes et regna ad tanlos labores dare perpetem pra: oculis habentes meraoriara. Ad
pro Ghristi nomine tolerandos, sinedifficultatecon- majorem aulem tanlifacti memoriam, ex coramuni
verteret. Vere namquevidebalursermo hic egressus decreto sancitura et communi oraniura voto susce-
Domino, qui ait Verbum quod egredietur de ore
: plum et approbatum est, ut hic dies apud omnes
meo, non revertetur ad me vacuum, sed prosperabi- soleranis et inler celebres celebrior perpetuo ha-
tur in omnibus ad quse mittam illud (Isa. lv, 11) beatur, in qua laudem et gloriam norainis Chri-
Ilaque, singillatim et in communi, multipliei nite- n stiani, quid.juid in prophetis dehoc facto quasi va-
baulur eum honore prfevenire, ei soli post Domi- ticinium prasdictum fuerat, referatur ; et pro eo-
num ascribentes, qi:od durae servitutis, quam per rum animabus fiat ad Dorainura intercessio, quo-
tot annos passi fuerant, soluta erat conditio et ci- rura laborecomraendabiliet favorabili apud omnes,
vitas sancta pristinae restitula liberlati. Dominus praedicta Deo araabilis civitas, et fidei Christianas
autera palriarcha, ut praadiximus, pro reipublicae el prislinae est, restitua liberlali. Interea vero pars
statu et salute civium, mullo pretio comparanda in hostiura eaquffiin arceDavid, a facie gladiifugiens
Gyprum navigaverat, eleemosynas a fidelibus illius se contulerat, videntes quod urbem universara sibi
regionis mendicaturus, unde tributa et imposita populus nosler vindicaverat et quod ipsi diutius
exlraordinarie et supra vires vectigalia persolverel, obsidionem tolerare non possenl, petita et impe-
ne pro eorum defectu aut ecclesias dejicerent tri- trata a domino comite Tolosano fiducia, qui circa
Iiuloruin exactores, aut populum gladiis mancipa- partes illa lurri vicinior hospitatus erat, quod cum
rent, aicut anterioribus consueverant lemporibus. uxoribuset liberiset onini aubslantia quam secum
433 HIST. RERUM TRANSMAHIN. LIB. IX. 434
intulerant, liberum haberent exitum, et securum A. tem anno ab Incarnatione Domini

praadicta civilas,
usque Ascalonam conduclum, arcem ei resignave- 1099, mense decima die mensis, feria
Julio, quinla
runt. Qui vero urbi purgandee curam susceperant, sexia, cirea horam diei nonam anno tertio, ex quo
;
adhibiia diligentia, et ferventes in opere, partim fidelis populus, tantas peregrinationis sibionus as-
igne consuniptis cadaveribus, partim sepulturae sumpserat praesidenle S. Romanae Ecclesiae do-
:
tradilia,prout lemporis patiebalur angustia, subito mino Urbano papa secundo; Romanorura vero im-
et infrapaucos dies, urbem reddiderunt expedilam, perium administrante domino Henrico IV in Fran- ;
ad solitara eam redigenles munditiam. Unde confi- cia vero regnante domina Philippo apud Grrecos ;
dentius locorum venerabilium populus frequenta- autem in sceptris agenle domino Alexio prsevia ;
bat iimina ; et per vicos et plaleas civitatis conve- Domini misericordia, cui honor et gloria per infi-
nire, et confabulari poterat liberius. Capta esl au- nita saeculorum saecula. Amen.
INCIPIT LIBER NONUS.
CAPUT PRIMUM. B cum populis se exhiberet. el esset materiafaluis et

lascivis hominibus in choro canentibus, contra sa-
Octava die, post urbem captam, pnncipes conveniunt, contraomnium honestorum volun-
cros canones et
ut ex se unum eligendo urbi el reyioni prcefi-
cianl ; clerus indiscrete nilitur contraire. talem, in patriarchHlem nitebalur locare sedem.
Erat enira perveraa menlis homo, pro nihilo ducens
Saacta igitur civitate per Domioi superabundan- honestatem unde et cura supradiclo Arnulpho fa-
:
lem graliam Chrisliano populo resiitula, el rebus cile poterat convenire, juxta illud Qualis quisque :
ad aliquem modura in tranquillo collocatis, decur- est,talium consortio deleclalur. Pares enim paribus,
sis in multa Isetiiia, in timore tamen Domini et veteri proverbio, facile junguntur. Invaserat autera
gaudio spiriluali, diebus septem, oclava die conve- hic idera Bethleemiticara ecclesiara, pactus cum
nerunt principes, habituri traclatum, invocala san- praedicloArnulpho.quodsiejussludioinpatriarcham
cti Spirilus gratia, ut aliquera de suo eliganl colle- promoveretur, jam dictam ecclesiam sine quaestio-
gio, qui regioni praesit, et regiam provinciae impen- ne et molestia, perpetuo sibi licerel possidere; sed
dat sollicitudinera. Dumque essent in eo, congre- ejus omnia haec raolimina, mors vicina pr.-evenit,
gati Buntquidam de clero, spiritu superbi» lumidi, sicut in sequentibus dicetur. Defecerat sane in
quaerenles quae sua sunt, non qu« olero religionis et honestatis vigor et dissolutus
Christi Jesu, di- p ;
centes se habere verba secretiora, quae perferri ye-

'
passim et sine delectu per illicila defluebat, post-
lint ad principes, intus in conclavi residentes : et quam dominus Aderaarus pias in Doraino recorda-
intromissi dixerunt: yuntiatum estclero, quod ad tionis Podiensis episcopus, apostolicae sedis legatus.
hoc, ut de vobis unum eligatis in regem, convenistis. in fala concessit, Dorainustamen Willelraus Aura-
Videtur autem nobis propositum vestrum sanctum. et siensis episcopus, vir religiosus ac limensDeura,
utile, et omni cura exsecuiioni mandandum, si tamen post prcedicli beati viri transitum, eamdem curam
ad id ordine congruo veniatur. Cerlumest porrospi- suseepit, et quandiu visil, administravit fideliter ;
ritualia temporalibus digniora e«se ; qux vero dignio- sed modico elapso tempore apud Marram quievit in
ra sunt, merito debere praecedere. Unde videtur nohis Domino. His autem defunctis, factum est sicut in
nisi ordo proeposterus studiose qurceatur, quod prius propheta dicitur : Sicul populus, ita et sacerdos
eligenda sit Deo placens et religiosa persona, qux ( Ose. IV, 9 ) ; exceplo domino Albariensi episoopo,
Ecclesix Dei prcecesse sciat et prodesse, quam cle et paucis aliis, qui timorem Domini habebant pras
sxcularis potestatis electione agatur. Si hoc ordine oculis.

velitis incedere, placet nobis admodum ; vobiscum su- CAFUT II.
mus corpore el spirilu ; si vero secus. invalilum cen- Prindves, neg lecla cleri cotttradictione, dominum du-
"
semus, el viribus carere decernimus, quidqutd e.v- cetn eligunl,el electum cum hymnis el canticis se-
tra noslram conniventiam ordinaveritis. H«c au- pulcro Domini reproesentant.
lem eorum posiulatio, elsi in superficie videretur Principes tamen leve et frivolum repulantes pra;-
aliquid honestatis babere, tamen intrinsecus habe- dictorum verbura, caspio insistentea operi, nitiilo-
bat malitiae plurimum,utdocebunt sequentia. Hujus minus tractabant de proposito. Tradunt quidara
aulem faclionis primicerius erat quidara episcopus eos, et magissecundura Deum et secundiira merita
de Calabria, Marturanensis videlicet, qui Arnulpho personarura in electione procederent, de familiari-

cuidam, de quo superius satis dictum est, nimia bus cujusque magnorum principura assurapsisse
familiaritate conjunctus erat ; et ipsum infra sacros quosdara seorsum, et eos ad jurisjurandireligionem
ordines coastitutum et sacerdotis filium, et nimia prestandam compulisse, quatenus de moribus et
notatum incontinentia, ita ul in expeditione canti- conversatione dominorum suorum interrogati, ve-
i35 r.riLLEL.MI TYRENSIS ARGHIEP. 43
rum sino adraislioQe faUitatis dioerent ; hoc autem A in Pascha, quo transire et domum redire propo-
ea fiebat intenlione, ul sio de meritis eiigendorum, suerat, eam sibi velle habere, ut interiin cu n suis
pleiiius et fidelius instruerentur eleclorcs. Qui posl lionestius iii regno moram faeere possel, allegabat,
inodura ab olectoribus, sub debito pracsliti jura- Dux vero nisi turrim habeal, universa se velie de-
menli, diligentius interrogati, mulla dominorum serere, dicebat allegans omnino inhonestum esse
;
suorum vilia coacti sunl secreiius confiteri, virlu- ut, eo domino designato, alter civitatis haberet prae-
lesque nihilominus enumerare, ut nudo aperloque sidium, quem quasi paremaut superiorem conspi-
judicio constiiret, qualis quisque osset eligendorum, ceret. Comes autem Norraani» et Fiandrensium
inter quos domini ducis familiares inlerrogati, comes domini ducis partes fovebanl; qui vero cum
responderunt, qud;i in oinnibus domini duois acti- domino coraile Sancti iEgidii, ejus etiam familiares
bus, in magis absonum domesticis suis videbatur, erant, ut domino suo, saltem hac via, occasionem
quod ecclesiam ingressus, eliam posl divinorum praelierent abeundi, partem juvabant adversam. Fa-
consummatam celebrationoni, inde separari non otura est autem, ut quousque de jure decernerelur,
poterat ; sed de singulis imaginibns el picturis ra- cui cedere deberet, turrim in mana domini Alba-
tionera exigebat a sacerdotilius et iis qui horum riensis episcopi, quasi apud sequeslrura de commu-
videbantur aliquam habere peritiam ,
ita quod son ni consilio commiserit. Ille vero non exspectato
ciis suis affeclis aliter, iu tffidium veitiTotur, et judicio, anie litis coiitcstationem domino duci di-
nauseam prandiaquae certo et opporluno tem-
; el cituream tradidisse, cumque id sibi postraodum a
pore parata erant, diutina el importuna nimis ex- nonnulis imputaretur, vim sibi illatam publice
spectatione, minus lempestive, magisque insipida asserebat. Dominus igitur coraes, exacerbatus plu-
sumerenlur. Quod audienles qui eleclorum gere- rimumetindignationeplenus, quod turrimita igno-
bant officium, bealum dixerunt virum cui hsc miniosc, ul sidi videbatur, amiseral, et quod
sunt et cui inter defectus computatur, quod alius
; caeteri principes, non salis beneficiorum ejus me-
sibiascriberetad virtutem landeraque consonantes
; mores, quee in via saepius eie contulerat, secus euii:,
adinvicera post mullas deliberalionum parles domi- minus agerent araice, descendeas adJordanem el
num ducem unanimilcr eligunt, electumque sepul- aquis ejuslotus, ad propria redire, suorura satisfa'
cro DomiDi, cum hymnis et canticis, devotissime cien» desideriis, disponebat.
obtulerunt. Dicitur tamen, quod in dominum corai-
CAPUT IV.
tem Tolosanum Raimundum, procerum pars maxi- Episcopus Marturanensis, vir subdolus et nequam,
ma conveniret sed hoc intelligentes, quou nisi
; (jiiemdam Arnulphum sibi similem, in patriarcham
regnum consequeretur, domum esset statim reditu- niiitur pro movere ; sed non jirolicit. Crux Dominica
reperitur.
rus, natalis soli dulcedine ducti, e'i im contra con"
scientiam suam, mulia de domino comiteconflnxe- .\i vero praedictus Marturanensis episcopus, vir
runt, ut reprobushaberetur. Illetauiea nihilominus subdolus et nequara, non cessabat interea plebera
patriam spernens, Chrislum devotissime secutus, indoctiim contra pios concitare principes ; et in
non abiit retrorsura : sed in anteriorase extendens, vulgus serere, quod invidiae causa, ut eam liberius
peregrinat.ionein, quara semel ingrcssus est, et possent sine pastore conculcare, principes nollent
voluntariam paupertatera nsque infinera proseoutus Ecclesife providere. Assumensque secum ejusdem
est sciens quia. qui perscveraverit usque inlinem,hic
;
factionis complices, praedictum Arnulphum, aliis
salvus erit ( Matlh. xxiv, 13). Et illud : Kemo mil- contradicentibus, elegil ; et auxilio frelus comitis
tens manum ad aratrum, el respiciens relro, apius Norraannorum, cujus erat et fueret in tota expedi-
est 7-egno Dei ( Luc tx, 62). tione familiaris et conviva, in sedem patriarchalem,
CAPUT in. faluo populo suffragiaconsulta ministrante, inlhro-
nizavit sed neuter suis adinventionibus laelalus est
Dux promoius, a comile Tolosano turrim David
;
quam ab hoslibus susceperat, reposcil ; dissenliunt diu. Nam Arnulphus

temere assuraptam coactus est
principes, sed tandem turrim obtinet postulalam. deponere dignitatem, et ejus turpitudinis iinpudens
Damino igitur duce, de communi voto, concur- D patronus, viarum suarum fructus recollegit in pro-
renle oranium consensu, regni apicem obtinente, ximo. Peridem tempus, inventa est in parle Sanctae
coraes sancli .^gidii civitatis praesidium, arcera ResurrcClionis ecclesiae, seorsum, portio una crucis
videlicet David, quam sibi ab initio, ut priemisi- Dorainicas, quam ob uietum gentilium, quorum ju-
mus, hostes tradiderant, possidebat. Eratautem m gura patiebantur, fideles ad ampliorem cautelam,
cminentiore civilatis parte, versus occidentera sita multo anle, paucis admissis occultaverant. Hanc
et ingenlibus quidris conslructa lapidibus, unde studio et opera cujusJara horainis Syri, qui ejus
totara urbera inferius positara erat iatueri. Hanc, tam pretiosi depositi fueral conscius, repertam,
quasi totius civitatis novissimum refugium, videns theca reconditara argentea, primuni ad Domini se-
dux sibi deesse, curtatum nisi illam haberet, arbi- pulcri, deinde ad templum Domini, curahyraaiset
tralus se habere principatum, ccopit a domino co- canticis spiritualibus deportanles, prosequente eam
niite in auditorio principura reposcere. Comes universo clero ct populo, consolationem quasi de
vero oam, tanquarasibiab hostibus traditam, usque ccelo missam omnes in commune acceperunt, arbi-
437 HIST. RERUM TRANSMARIN. LIB. IX. 438
tranles se laborum et molestiarum suarum merce- A via sua commendabiliB Deo placens. Fuit autem
et
dem condignam recepisse. et corpore procerus, ita minor et

ut et raaximis
CAPUT V. mediocribus major haberetur robustus sine exem- :
Quis et unde fuerit, et quibus majoribus progenitus plo, membris solidioribus, thorace virili, facie ve-
dux Godefridus, aperilur. nusta, capillo et barba flavus mediocriter in usu ;
Saepediclo igitur domino duce per Dei gratiam in armorum et exercitio miiitari omnium judicio quasi
regni culmine confirmato, scandalisque omnibus.si singularis.
qua emerserant, ampiitatis, regnutn diebus ejus CAPUT VI.
convalescere. et confirmari coepit. Regnavit autem pnesagium de futuro statu filiorum.
Mutris
anno uno ;
peccatis hominum id exigentibus, ne Ilorum lantorum principum mater, sancta, reli-
diuturniore tanti principis solatio, regni novella giosa et Deo placens femina, dum adhuc essent in
plantalio recrearetur, et adversus ingruentes mole- Klate lencra, spiritu plena divino, futuras praevidit
stias recijieret consolatiunein. Rajitus est de medio, conditiones; et statum qui proBparabatur adultis,
ne malitia immutaret oor ejus, sicut soriptum est :
quasi quodam praedivit oraculo, Nam dum semel
Viri misericordix colliguntur, et non esl qui reputet circa matrem, sicut mos est puerulis, luderent ad-
[Isa. LVii, 1). Oriundus vero fuit de regno Franco- invicem,et8ese lassescentes,ad matrisgremiuro fre-
rum,de Remensis provincia,civiiate BulonJensi quK »>
qygijjgp |j^[jgpgjj(. sub
recursum, accidit quod eis
est secus mare Anglioum sita ab illustribus et ;
eju? chlamide latenlibus, vir venerabilis comes Eu-
religiosis originem ducens progenitoribus. Pater slachius, eorum pater, ingressus est. Ubi cum mu-
ejus fuil dominus Eustachius senior, illustris et tuo se provocarenl, pedes et manus agitantes, ma-
magBificus ejusdem regioniscomes ; cujus multaet tris, qua inducla erat, operti cblamide, quaesivit co-
memorabilia tuerunt opera, quor ura adhuc apud se- mes, quidnam esset quod ibi lam crebo moveretur ;
niores linitimarura regionum, memoria eat in bene- cui illa respondisse dicitur Tres magni principes,
:
dictione et in pia recordatione viri religiosi et ti- quorum primus dux, secundus rex,tertius comes esset
mentis Deum.Matervero inclyta et inler Occidentis fulurus. Quod postmodum benigna dispensatione
nobiles matronas, tum raorum prarogativa, tum ge- divina implevit clementia et verum praedixisse
:
nomine, Lolhiiringiae
nerositatis titulo praeclara, Ida matrem, rerum eventus subsequens declaravil.
ducis eximii Godefridi, qui cognominatus est Slru- Primus enira dominus Godefridus, ut preemissum
ma, soror. Qui postmodum cum sine liberis esset, est,defuncto succedens avunculo.ejus ducatum ob-
nepotem sequivocum, in filium suum adoptavit. tinuii, regnum etiam Hierosolymorum postmodum,
eumqueuniversi patrimonii sui hsredemconstituit, universorum principum eleciione, consecutus in ;
unde eidem defuncto, in eodem ducatu successit. C quo secundus natu, dominus ei Balduinus, suc-
Fuerunt porro huic Ires ex utroque parente fratres, cessit lertius, dominus Eustachius qui, defuncto ;
quibus et morum dignitas et virtutura prajsianlia, patre, succedens in universum, avitam eorum, ut
tanti principis veredahat esse germanos dominus :
prcemissum est, obtinuit hsreditatem. PrKterimus
videlioet Balduinus comes Edessanus, qui eidem denique studiose, licel id verum fuisse plurimorum
postea successit in regno dominus (luoque Eusta-
; astruat narratio, Cygni fabulara, unde vulgo dicitur
chius comes Boloniensis, palri synonymus, qui in scmentivam eis fuisse originem eo quod a vero vi- ;
bonis suocedens palernis, post patrem obtinuit co- deatur deficere talis assertio. Unde his praetermissis,
mitalum cujus liliam illustris et magnificus An-
; ad id quod eceperamus de domino duce, prosequen-
glorum rex Stephanus,Mahaldera noraine,uxorem dum redeamus.Huic aulem inter caetera,quaemore
duxil. Hic etiam, ut domino Balduino fratri absque suo gessit egregie, accidisse quiddam me-
dicitur
liberis defuncto in regno succederet, a principibus moria dignum, quod praesenti dignum duximusin-
orientalibus citatus, venire noluit : timens ne siue serere narrationi.
scandalo ejus promotiocelebrari non posset.Tertius CAPUT VII.
fuit dominus Willelmus, vir inclytus, a pateraa et Recensetur faclum ejus memorabile in quadam
fratrum simul honestate et strenuiiate non degener. nionomachia,
Duopniui dominum etfratrem suum in expeditione In singulari namque quodam certamine, quod
secuti sunt, tertio domi remanente. Fuit autera, ipse multura invitus subiit,sed tamen juxtaregionis
sicut et secuudura carnem primogenitus. ita etse- consuetudinem, salva opinionis suae integritatede-
cundum interiorem hominem, morum gerens prte- clinarenon poterat, exstatfactum ejus memorabils,
rogalivara, et cui merito primitiva eompeterent, et praesenli narralione dignum. Passus est virinsi-
dominus Goldefrius vir religiosus, clemens, pius ac- gnis a quodam nobili et potente viro (qui de nu-
timens Deura, juslus, recedens ab orani malo, se- mero erat principum, ejusque dicebaturconsangui-
rius et stabilis in verbo ; saeculi vanitates contera- neus)in curiadomini imperatoris,super quibusdam
neus, quod in illa aetate et militari prasertim pro- ingentibus prsdiis, etlate diffusa patrimonio quae-
fessione rarum est ; in orationibus jugis, in operi- stionem; super qua, cum uirique parli, experiendi
bus pielatis assiduus, liberalitate iosignis, atfabiii- gratia dies esset praefixus, eo ailveniente,prae8enles
tate gratiosus, mansuetus el misericors; in omni 86 exhibuerunt.tam reus quam actor in ouria. Ubi
;
439 GDILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. iiO
lite contestata, cutn pradiclus vir nobilis rei pro- A iinperator, universos imperii principes ad se gene-
poneret vindicationem : duxatitem quantum pote- raliter fecit evocari.Quibus ante se constitutis, in-
rat reniteretur; secuudum ieges patriae, aftjudicata juriam oranibus taraen, notam, pandit, ad ultionem
est inler eos monoraachia et pugna sinsfularis. invital. Illi vero omnes imperii gloriam «mulantes
Cumque imperii majores principes ad hoc thnlis ei Sa.tonum enorme deliotuwi nimis aegre lerentes,
elaborarent viribus, no tnm insignes viri spectacu- certatim se ipsos exponunt vires ccmproîiittunt:
lum de indignum seque lanto

se populo praostarent ;
non esse dissi.mulandam tantam contra Romanum
vellent subjicere di^crimini, in quo alterutriu? opi- imperium asseranliujuriam, sed plectendum morte
nionis inlegritas posset periclitari, et non profice- tam piaculare flaKitium et laesae crimen majestatis
;
rent mandata est exseculioni imperialis sententia,

: ullore gladio feriendura decernunt. Ex condicto igi-
et vulgi slante corona, principibus de more cir- tur et domini iraperatoris mandato, ad locum desli-
cumpositis, locum insressi sunt, futuro certamini nalum, die praefixa, infinita millia secura trahentes,
deputatum, Martem dubitiim experturi. Dumque in adsunl,de universis imperii finibus tara eoclesiaslici
eo conflictu a virisillustribus et magnificis,strenue quam CiPteri principes, Saxonum regionem violen-
nimis decerlaretur et viriliter, casu coniigit quod, ter iiigressuri et exacluri de tantis injuriis vindi-
vibrato in adversarii clypeum ictu, ducis confractus ctam. Cumque congressionis dies imraineret et or-
supra capulum vix ad semipeda-
est gladius, ita ul ^ dinalis legionibus uterque e.xercitus in procinctu so
lem quantitatem in manu ejus fierel residuum. haberet prffiliandi, convocatis ad se principibus im-
Quod videntes qui astabant principes, quod ducis peralor, quaeril cui lute possit imperiale committere
conditio facta esset raulto deterior, indicta pace, vexillum, et lantorura exercituum constiluere pri-
imperatorem adeunt, et supplicantes impetranl, ut micerium. Cui ile communi consilio datum est re-
de compositione inter lam egregios principes Ira- sponsum : Dominum ducem Lotharingiw Godefridum
ctare liceat. Unde dum inter eos tractaretur dili- prx omnibus ad id oneris idoneum et suf/icientem
gentius, eos qu«) ad pacem eranl rogantes, dux esse. Cui tanquam viro a tot millibus electo, et
omnino repulit ; et irrevocabiliter perseverans, ago- singulariter omniura iudicio exceilenti, tradidit
nera reilerat, rediens in id ipsum.Dumque ejus ad- aquilam,multum invito el renilenti. Contigit autcm
versarius propter integritalem gladii sui, sibi quasi illa die quod, confligenlibus inter se hinc inde ex-
superior factus videtur, instat prolervius, duci ne- ercitibus, et hostiliter nimis adinvicem gladiis in-
gans requiem, quousquo dux ad solitam recurrens stantibus, duxcum aquila precedens imperatorem,
virtutem, qua singulariter praeminebat, et ira suc- versus aciem, cui praeerat pseudorex Radulphus,
census, irruens capulo quem gestabat in manu, coutendens, illuc aciem, cui praeerat imperalor di-
tanta circa tempus laevum virtute percussit adver- C rexit ; ad quam perveniens, confracta et dissoluta
sarium, quod eum quasi seminecem, solo dejecit acie regis, prassente iraperatore et de prinoipibus
proslratum, ut pene vita videretur omnino destitu- aliquot, vexillum quod gestabat, regi per vitalia
tus, el ejpclo proprii fragraento gladii, et hostis pectoris immersit ; et eo trausverberato, ad terram
gladium manu lenens, prineipes ad se
proslrati dejecit exanimem denuo : signura.licet cruentatum,
vocat.quieum prius de coraposilione conveneranl; erigens imperiale. Videntes autem Saxones, regem
et rogat attentius, monens ut de pace Iractantes, suum defecisse, defeceruntet ipsi, domino impera-
virum insigaem,qui jam defeoerat tam ignominiosae tori se dedentes; et satisfactione injuncta pro delicti
morti subtrahereot. Qui admirantes ducis virtutem modo receptis munitionibus et obsidibus, quorum
egregiam et misericordiam incoraparabilem, pace interventu se obligaverunt, ne aliquando simile at-
impetrata, controversiam tam honesto line sopio- tentarent, in gratiam reversi sunl. Hcec autem id-
runt, ut tamen dux victor et iromorlali dignus glo- circoinlerseruimus, ut quanlusessei apud maximos
ria apud omnes haberetur. orbis terrarum principes, his do quo agilur, vir ia-
CAPUT VIII. clytus, insinuetur. Maximum enim esse, nemo est
Factum ejusdem egregium in victoria imperatoris qui dubitet, a lantiB principibus, qui pares in orbe
Henrici, contra Radulphum pseudoregem Sa.vo- non dicuntur habere, unum omnium judicio opti-
num. mum designari : praesertim cura ipse eorum judi-
Itlud quoque factum, haud inferioris gloriae, in cium operetam insigni approbaverit et praesenti ;
frequentiversaturhominummemoria.quodpraBsenti argumento, quod vere de illo sensissent, edocuerit.

leclioni nihilominus dignum duximus inserere. Sa- Fuerunl et alia raullaejusdem inclyli viri magnifica
xonum populus, inter Germanicas nationes ferocis- et adrairalione digna opera, qu* usque in prssens
sim.us, Romani imperii juga ferre detreclans, et li- in ore omnium, pro celebri vertuntur historia. In-
berioribus habenis, excussa desciplinae regula, va-. quoque propcsitum jara habeas peregri-
ter cajtera
gari cupiens, a domino imperatore Henrico defece- nationem ineundi, castrum, unde ei coguomen erat,
rat : inque sua adeo erat obstinatus protervia, ut, Bulionem videlicet, agro, situ, munitione, commo-
contra praediclum Augustura, regem sibi crearel ditatibus, et longe lateque diffuso territorin, ce-
quendam comitem, Radulphum nomine, virum lebre ac nominatissimura, ecclesiae Leodiensi, pia
nobilem de eodera populo. Ilac injuria permotus liberalitatein perpetuameleemosynamoonoesaitha-
,
441 HIST. RERUM TRANSMARIN. LIB. I.X. 442
bendum. Sed no3 quieatantum quasapud nos ges- A. rum finibus, in regnum suum introierat, et provin-
sit, describere sumus aggressi, ad proposilum re- ciamimperio suo subditam, occupaverat violenter.
deamus. Vocatoque ad se militiaB sua» principe Elafdalio,
CAPUT IX. qui alio nomine dicebatur Emireus, praecipit ut
Quam pia tiberalitale erga ecclesias quie sunt Hie- nniversum Aijypti robur, et omnes imperii vires
rnsolymis. abundiverit ; et qiiod humititalis in- colligens, in S.vriara ascendat et populum
; prae-
tuitu, regio diademate noluit imigniri. sumptuosura deleat de superflcie terrae, ita ut non
Postquam igilur regnum oblinuit, paucis diebus memoretur nomen illius ultra. Eral autera hic idem
inlerpositis, sicut vir religiosus erat, in his quae ad Emireus Arraenius* nomine,aChristianis originem
decorem doraus Dei habebant respectum, sollicitu- habensparentibus;3ed divitiarumimmensitatesuffo-
dinis sua3 Domino ccepit offerre primitias. Nara catus, apostataverat a Creatore suo, fide neglecta, ex
prolinus in ecclesia Dominici sepulcri et templi qua jusius vivit. Hic idem, etiam eodem anno, quo a
Domini canonicos instituit, eisque ampla beneficia, fideli populo est obsessa et fidei restiluta Christia-
qu88 praebendas vocant, simulque et honesta dominae, eamdem a Domino protectam civitalem, a Tur-
cilia circa prsedictas Deo amabiies ecclesiaa, assi- corum potestate doraino suo vindicaverat vixque ;
gnavit ; ordinem et inslitutionem servans, quas eara mensibus undecira oblinueral quietam, cum
magaae et amplissimse a piis principibus fundalse Chrislianus exercitus eara, propitio Domino, ab iu-
ultra montes servanl ecclesiae plura etiara, nisi ; debitaejugo servitutis eripuit. Indignatus ergo,
mors eum praevenisset, collaturus. Addnxerat quod tam reciso tempore sua potitugerat victoria;
etiam prsdictus vir Deo amabilis peregrinationem etquod momentanea videbatur, et erat per eum
ingressurus, de claustris bene disciplinatis mona- domino suo acquisila possessio, laborem sibi gra-
chos, viro.s religiosos, et sancta conversaiione in- tanter assumit injunctum, sperans de his qui fa-
signes, qui tolo itinere, horis diurnis et nocturnis, tum ejus denigraverant, posse facilius triumphare.
ecclesiasticomore riivina illi ministrabant ofncia. Assumpto igitur sibi universo exercitu, el universis
Quos, postquann regnum adeptus est, juxtu eorura .Fgypti viribus, qualus Êgyptiaca dicecesis in op-
postulationem, in valle Josaphat locavil ; amplissi- limo slatu conslituta tunc poterat ministrare,
mumque loco, eorum gratia, contulit patrimonium. ascendit in Syriam.in spiritu vehementi el intolera-
Quae autem, et quanta sint, quae ecclesiis Dei pia bili fastu, proposilum habens populum nostrum
liberalitale concessit, longum esset euumerare ; ex delere, ne eliam ejus exstaretmemoria. Sed Domino
lenore tamen privilegiorum ecclesiis indultorum, visum est aliter, qui est terribilis in consiliis super
coUigere est, quot et quanta sunt, quae vir Deo filws hominum {Psal. lxv, 4). Veniens igilur cum
plenus, pro aniraae suas remedio locis venerabilibus C equitatu magnifico et ingenlibus copiis, ante Asca-
erogavit.Promotus autem.humilitaliHcausa, corona onam castrametatus est. Denique associaverant se
aurea, regum more, in sancta civitate noluit ineorum expeditionibus, ex universa Arabia et flnibus
signiri : ea conlentus et illi reverentiam ejhibens, Daraasoenis, ingentes copiae. Et licet Turci prius
quam humani eodem locous-
generis reparator, in non satis bene cum Êgyptiis convenirenl, sed su-
que ad crucis patibulum pro nostra saluie spineam speclas mutuo suas haberent vires, et aemulum con-
deportavit. Unde quidam in Gatalogo regum, non tra se aliernatira dilatare satagerent imperium ;
distinguentes merita, eum dubitant connumerare :

taraen nostrorura raetu,etsi non ob graliam, quam
magis attendentes quae exlerius geruntur in cor- haberent mutuam, convenerunt adinvicem, ut in
pore, quam quae fidelis et Deo placens anima me- nostrorum qui de novo advenerant supplantatio-
realur. Nobis autem non solum rex, sed optimus, nem molirentur aliquid : satius arbitrati, suoruni
lumen et speculum videtur aliorum. Non enim con- pali aemulorum, et jugum etiam portare,
faslus
secrationis munus, et ecclesiastica sprevisse cre- quam barbarorum duros et feroces nimium gladios
dendus est princepa fidelis sacramenta sed pompam ;
experiri. Sio igitur iEgyptiorum, Arabum et Turco-
saeculi, et cui omnis creatura subjecta est, vanita- rum congregatis in unum innumerabilibus copiis,
tem et perituram hutniliter declinasse coronam, ut
; inagro, ut praeJiximus, Ascalonitano castra contu-
immarcesoibilem alibi consequeretur. " lerant, inde Hierosolymam profecturi ; nec enim
CAPUT X. arbitrabantur, quod tantae multitudini noster oc-

Princeps Mgyplius mililiam et vires suas omnimodas currere praesumeret exercitus.
contra nosiros excitat ei in Syriam diriyit. CAPUT XI.
Per idem tempus, urbe recens capta, dum ad- Dux e diverso, completis apud Uierosolymam litaniis
huc principes, qui eam divino mancipaverant cul- et oralionibus, circa Ramulam congregatis prin-
cipibus, expeditiones coUigit.
tui, nondum essent divisi abinvioem, rumor inso-
nuit, el vetesic erai, ijuod princeps Êiryptius, inter Quo audito, congregati adinvicem nostri princi-
Orier-tales polentissimus, ex universis regionibus pes, episcopi, clerus et populus universus, arma
suaa ditioni sub.jectis railitares convooaverat copias bajulantes spiritualia, et ante sepulorum Domini
et exercitus collegerat infinitos, indigne ferens cura gemitu et lacrymis, corde conlrito et humiliato
quod populus barbarus, de ultimis egressus terra- prostrati orabant, postulantes a Domino ut popu-
lum suumclementerabimminentibusliberaretpe- A silo penitus edoeti, cognoverunt quod praediclus
riculis, quem usque
prssens niisericordiler sib/
in princeps juxta eos, quaai ad milliaria septem ca-
conservaveral victorem et qui loeum sanctifica-
; stra locaverat, propositum habens post biduum
tionis suffi uiundari volueral, eum ulterius conta- accedere et nostrum delere exercitum. At vero nos-
minari propler gloriam noininis s ui non paterelur. tri eerti depraelio, acies novem quarura instruunt ;
Inde etiam nudis pedibus, cu:r. iiymnis et canticis tres praeponunt, tres medio, tres praeci-
locant in
spirituilibus.ad tcmpluni Domini eodem devotionis piunt subsequi, ut undecunque ad eos hostium fiat
fervore acceiientes, eftusis coram Domino praecor- accessus, triplicem ibi roperiant acierum ordinem
diis, orabant, dicentes : Parce, Domine, parce j.o- sibi objectum. De hostium vero numero nullus
puh iuo, el ne des hxreditalem tuam gentibus in poterat habere certitudinem ; nam et infinita erat
perditionem [Joel. ii, i7). Quibus de more com- eorum multitudo et singulis diebus increraenti ali-
pletis, percepta ab episcopis benediclione, et ordi- quid eorum accedebat viribus. Sic igitur obtenta
natis qui medio teiupore urbi praeessent ad custo- sine conlradiclore praeda, qute pra; nimia raultilu-
diam viris prudeniibus, duxcum coniite Flandren- dine numerum e.xcedebal, noctem illam ibi trans-
sium ex urbe profeclus, in campestria descendit egerunt gaudentes ; more lamen prudentum, et qui-
Ramulensia, CKteris principibus in urbe relictis. „ bus disciplinae mililaris plenior erat experientia,
Porro viri illustres, dominus Eustacbiu.", ducis curam circa se pervigilem et debitas observantes
frater, et dominus T;',ncredus, evocati a civibus excubias Maneauteni facto, voce prasconia bellum
Neapolitanis, ul urbem sine molestia reciperent, indicitur, et instructis ordinibus, Domino rei com-
illac de raandaio ducis eranl profecti ubi moram : mendantes exitum, in hosles unanimiler properant,
facientes, lum propter loci opulentiam, tum ut victorise spem in eo collocantes, cui facile esl cum
urbi sulficientem designarenl custodiam, horum paucis multos superare. Porro .iEgyptii, et qui eis
quae sic dicebantur erant ignari; sed evocali a do- adha^serant de partibus Syriae, nostrorum videnles
mino duce, sine dilatione redierunt, reliquis prin- instanliam et animositatem importunam, ionge
Dux vero et Flandrensium comes,
cipibus associati. aliter sapientes quani prius, coeperunl de viribus
pervenientes Ramulam, ubi de facto plenius sunt diifidere; etin suanumerosilatespei minuset minus
edocti,certum habeutes quod prcedictus Emireus habere fiducia;,arbitraDle8 omnem illam qiiaeoccur-
cum suis copiis ante Ascalonam consedisset, misso rebat rauiiitudinem,hominumessecohortes.Nostro-
8ub omni celeritate nunlio, rcliquos principes, qui rum sane, ut dictum est, modicas erat numerus ;
rei exspectanles certitudinem in urbe remanserant, sed prasda, de qua superius fecimus mentionera,
preecipit evocari. casu, nemine ducente, nostris legionibus se appli-
CAPUT XII. C caverat, itaut nostiis iter figentibus non procede-
Commililur prxlium, et nostris divinitus confertur ret ; et eisdem proficiscentibus continuo sine duce
vicloria, receptis divitiis innumerabilibui,
sequeretur. Arbitratiergo nostrorura inflnitum esse
At vero comes Tolosanus,
Deo deet alii numerum, vires'iue incomparabiles, fugerunl ne-
voti principes, cognito, per ducis nuntium, quod mine persequente, vix etiam fuga salutem invenire
in tam gravi multiludine hostes advenerant, quod- posse sperantes. Amissus est ergo illa die, casu iu-
que lam in vicino castra locaverant, invocato cognito, scandalorura fomes, auclor seditionum,
de supernis auxilio, collectis quas pro tempore et Marturanensis episcopus, ignorantibus cunctis ejus
loco habere poterant viribus, in cnmpestria Phili- exitum quocunque tamen casuid acciderit, rebus
;
slhiim ad eum locum qui hodie dlcitur Ibelim, ubi humanis exemptus, desiit coraparere. Diciturtamen
dominum ducem esse cognoverant, descenderunt. quod a domino duce ad vocandos principes qui in
Erant autem equitum mille ducenti. peditum
eis urbe remanserant missus, dum redirel, captus sit
vero circa novem millia. Cumque ibi per diem no- ab hoslibus et occisus aut carceri perpeluo manci-
;
ster quievisset exeroitus, circa horara unJecimam patus. Collata igitur de supernis vicloria, in ho-
apparuit eis incarapestribus,quasi deremoto, mul- slium castra noster pervenit exercitus. Ubi lantam
tiludo ingens ;
quam rati hostilem esse exercitum, J)
peregrinarum copiam invenit
variae supelleclilis et
praemissis ducentis levioris armalurs equitibus, divitiarum, ut usque ad nauseara satiati, mella fa-
qui de eoruni statu et nuniero reliquos instruerenl, stidirent, et placentas : et pusillus et abjectior di-
ipsi ad arma se praeparant; cumque accederent cere posset :
propius qui praemissifuerant, cognoverunt armenta Inopem me copia fecit.

esse boum, equorum, camelorumque phalanges. OviD.
Erant lamen ibi animalibus curam praestantes equi- Sic igitur fugientibusadversariis, palma nobis sine
tes, paslorum vice armentis eustodiam intendentes. labore concessa, cu.m ingentibus gratiarum actio-
Ad quos cum pervenisset noster exercitus, nonex- nibus reversi sunt Hierosolymam, tara principes
spectato congressu, fugenint tam pasfores, quam quam universus Christianus exercitus onerati ma-
qui pastoribus prserant equites, gregibuset armen- nubiis, et prsedam inauditam secum trahentes,
tis sine custode relictis. Capti tamen sunt quidam gaudentes et exsultantes in Doraino, tanquam vi-
ex eis, quorum relalione de hostiura statu etpropo- Ctores, capta praeda quando dividunt spolia.
445 HIST RERUM TRANSMARIN. LIB. IX. 446
CAPUT XIII. A ria, urbem marilimam cum suis pertinenliis praedi-
Discedunl principes ab invicem ; Nonnannus et Flan-

cto dorainoTancredo. In quo principatu ila Deo pla-
drensis repairiant ; Tolosanus reiil Constantino- cide et laudabiliter se habuit, quod usquein prae-
polim ; Tancredus tirbi prielicilur Tiberiadensi. sentem diem memoriaejusin benedictione est apud
His Deo amabiles, Deoque devoli prin-
ita gestis illius homines provincioe. Sed el ecciesias ojusdem
cipes, domini Normannorum et Flandrensium co- dioeceseos ingenti fundavit sollioitudine, et amplis
mites, consummato assumptae sibi pere-
feliciter dotavit patrimoniis, Nazarenam videlicet ei Tiberia-
grinationis itinerario, ad propria redire dispouunt: densem, sed montis Thabor et insuper eccle-
el ;
inde iler arripientes, navigio Constantinopolim ad siastica contulit ornamenta. Quorum poriionem
dominumimperatorem Alexium pervenerunt ,aquo non'modipam,perfraudem et calumnias subssquen-
benignetractali et cumhonestis dimissimuneribus, tium principum praedicta amiserunt loca vencrabi-
auctore Domino, sani et incolumes in suam se pa- lia. Tamen usque hodie de residuo necessaria sibi
triam receperuot Quorum alter, Normannorum vi- procuract, pro illius oranles anima, qui tam pia li-
delicet comes, doraum rediens, rerum statum, ab beralitate, et tantee charilatis visceribus erga Dei
eo quem reliquerat, peregre proQciscens, secus a ecclesias abundavit. Et quiain modico fuit lidelis.
Toto, longe invenit mutalum ; nam dum in expedi- d supra multa constitutus est a Domino ; et intravit
tione Domino militaret, frater ejus primogenitus in gaudium patrisfamilia5,pro universis quae dede-
Wilielmus, qui cognorainatur Ruffus.res Anglorum, rat centuplum accipiens. Nam mox infra biennium
Titasine liberis decessit ; cumque ei successionis meritis exigentibus, ad principatum vocatis Antio-
jus et regni primiliva merito competerent, frater chenum, illam quoque, a temporibus apostolorum
ejus Henricus natu se poslerior, persuadens regni gloriosam et nobilera, magiset magis, plurima iar-
principibus, quodfraler suus Hierosolymis rexcon- giendo, nobilitavit Ecclesiam. Sed et principatum
stitutus, redeundi animum non haberet, regnum pluribus subjugatis urbibusetpraesidiis mancipatis,
Angliae hac fraude obtinuit. Reversus ergo fraler, longe lateque proraoiis finibus ampliavit, sicut in
ab eo coepit, sicut et de jure poterat, regnum insequentibus dicetur.
slanter reposcere. Cumque ille id negarel penitus, CAPUT XIV.
classe parata et convocatis copiis in Angliam in- Boamundus Antiochenorum princeps el Balduinus
gressus est violenter: ubi cum omni regniillius ro- comes Edessanorum, Hierowlymam veniunl, Nati-
borefrater occurrens, paratus erat cura fratrecon- vitalem Dominicam ibi celebrantes.
gredi ; sed intercedenlibus pacis mediatoribus, pax Dum hoec in regno sic aguntur, domious Boa-
inter eos reformata ea conditione, quod re\ fratri mundus dominus quoque Bal-
Antiochiae princeps,
8U0 primogenito certam pecuniae summam singulis "-'
duinus domini ducis frater, comesEdessa-
prasdicti
annis daretnomiae census. Quo faclo, dux in ter- nus, raultorum relatione habentescorapertum quod
ram suara reversus esl pacificus; postmodum vero, reliqui eorum fratres et lantae consortes peregrina-
cum quaedamcastella, quae rex in Normannia etiam tionis, prosequente eos favore divino, urbem san-
antequam in regem promoveretur possidebat, dux ctam sibi vindicaverant et viae causdm consumma-
ab eo reposceret, et ille reddere negaret, obseditea verant feliciter, condicunl inter se diemcertum,
ut violenler comprehenderet. Quo audito, rex in qi;o paralisad iter necessariis,illuc auctore Doraino
Normanniam cum ingentibus copiis transfretavit ;
proficiscantur,ut laborum suorum causam vota.Do-
et cum (ratre dimicans, coepit eum, et perpeluo mino solventes, compleant; et ut domino duci,do-
carceri mancipavil ; ubi et defunctus est, fratre raino quoque Tancredo et aliis principibus frater-
poslmodum universum succedente.Domi-
eidera in num impendantsolatium. Remanserant enim hi duo
nus quoque comes Sancti -Egidii usque Laodiciam illustres et magnifici viri, alter apud Antiochiam,
Sjriae reversus, uxore ibi dimissa, ad eam in prout principatum conservaret ; aller apud Edessam,
ximo rediturus, iterum Constantinopolim, ad eum- ut ab irruentibus hostibus protegeret comitatum.
dera dominura imperatnrem, cum honeslo coraitatu Ita enim ab initio slaiira post caplam Antioohiam,
profectus est ; ubi ab in:peratore susceptus magni- D de coramuni provideniia fuerat ordinalum, ul uter-
fice, benigne tractatus, et ingentibus doniset ampla que concessas sibi divinitus, Dei cultrices urbes,
remissus munificentia, in Syriam ad uxorem et fa- non desererent sed curam ad earum tuitionera
;
miliam post biennium, ut in sequentibus dicetur, impenderent pervigilem, ne forte recurrentibus

sospes reversus est. Dominus vero dux detento hostibus, et reparatis copiis, rediviva pararentur
secum inclyto el nobili viro domino Tancredo, co- bella, et sicJvacuum cucurrissent. Licet ergo
in
mile quoque Garnerio de Gresetaliisquibusdam no- uterque negotiosus essel plurimum, tamen consum-
bilibus,commi3sumsibiaDominoregnumprudenier raandae peregrinationis gratia propositum urgent,
slrenueque adminislrabat. Concessit autem etsolita et die prasfixa iter arripiunt. Dominus ilaque Boa-
liberalitate donavit jure haBreditario in perpetuum mundus, assumptis secum' eis ejusdem peregri-
possidendam, urbera Tiberiadensem super laoum nationis desiderio trahebanlur, et ingentibus tam
Genesar sitam, cum universo principatu Galile», equilumquarapeditum copiis.jam usque Valeniam
simul el Caypham, qu» alio nomine dicitur Porphi- urbem maritimam,qu8eest subcastrum Margat,per-
447 GUILLELMI TYHENSIS ARCHIEP. 448
venerat.ubifiseralinviliscivibussua lenloria.Porro A "te completis, sumpta a domino duce licentia, do-

dominus Balduinus, eura e vestigio sequens, apud minus Boamuudus, dominus quoque Balduinus, in
praediciam urbem eurndem repperit, ubi conjunctis flnes suos reversuri, ad Jordanem descenderunt :
adinvicem agminibuscGeptoinsistunt itineri. Appli- iude per vallem Illustrem, ejusdem fluminis ripam
oaverant autera per eosdem dies, apud Laodiciam sequentes, Scytopolim transeunies, usque Tiberia-
Syriae, homines de Italia intcr quos erat vir litie-
: dem pervenerunt. Ubi assumptis sibi necessariis ad
ratus et prudens, religiosus quoque valde et lione- ileralimenlis, secus mare Galileas viam carpentes,
statisamicus, dominusDairabertus, Pisanorum ar- Phoenicem Lybanicam ingressi, Paneadem, quae est
chiepiscopus ; quidam quoque de Apulia episcopus, Caesarea Philippi, a dextris praetereuates. Ituream-
Arianensis ; hi etiam castris prsdictorum princi- que ingredientes, usque ad locum cui nomen He-
pum se adjunxerant: unde et numerus factus est liopolis, quBe alio nomine dicitur Malbec, accesse-
major, ita ut se.xus promiscui, tara equitum quann runt. Inde ad oram maritimam redeunles, Antio-
peditum, diceretur esse multitudo ad viginti quin- chiam, prolegente eos divina clementia, sani et in-
que millia. Iter ergo agressi, et orain secuti ma- columes altigeruat.
ritimam, non nisi hostium reperiunt urbes, CAPUT XVI.unde
cum maximadifficultateel alimentoruminopiaviam „ Studio malignoram inter ducem et patriarcham gra-
ves cum simuUate suscitantur qusestiones, super
poterant incceptam conficere cum enim non habe- turri David, et quarta parle civitalis.
;
rent commercia etvenalianon reperirenl, defecerat Interea Hierosolymis,studio et opera quorumdam

vialiculum in eorum cistarciis. Sedetalgoris vehe- malignorura, quibus semper cordi est scandalum
mentia, et imbrium intemperies, muitosad supre- serere et aliorum invidere tranquillitati, suscilala
mum compulit defectum hiems enimerat, mensis;
est quaestio inter dominum patriarcham el domi-
December. Soli enim Tripolitani et Csesarienses, in uum ducem, domino patriarcha reposceote ab eo
tam prolixo itinere, Iranseuntibus obtulerunt vena- civitatem sanctam Deo ascriplam, ejusdem civi-
lia ; et taraen cum multo alimentorum defectu et tatis praBsidium simulque urbem Joppensem, cum
:
famis angustia procedebant, non habentes jumenta suis pertinentiis. Gumque aliquandiu agitata esset
et apta sarcinis devehendis animalia. Tandem,pro- praesens quaestio, dux, sicuti vir huaiilis eral.et
tegente eoa divina clementia, pervenerunt Hieroso- mansuetus, ac timens sermones Domini, pu-
in die
«^ymam, ubi a domino duce et ab universo clero et rificationis bealse Mariae, prssento clero etpopulo
populo devote suscepti, loca sancta corde contrito universo, ecclesiae Sanctae Resurrectionis, quarlara
et in spiritu humilitatis perlustrantes, flde diseunt partem Joppe resignavil. Postea die sancto subse.
oculata, quod verbo et doctrina prius comprehen- quenlis Paschae, in praesentia cleri et populi, qui
derant. Celebratosanein sanctaBethleem Dominica ^ ad diem festum conveuerant, urbem Hierosolymam
nativitatis die, praesepe vident, et speluncam admi- cum turri David et universis ejus pertinenliis, in
rabilem, ubi pia Dei genitrix, salutis porta, mundi manu domini patriarcbae resignavit et tamen con- ;
Reparatorempannisinvolvitetlactepavit vagientem. ditione, ul praediclis urbibus cum territoriis suis

CAPUT .\V. ipse interim fruerelur uteretur, quousque oaptis ex
Daimbertus Ecclesix Pisanx archiepiscopus, Hiero- aliis urbibus una vel duabus, regnum Dominus per-
solymitanx prseftcitur Ecclesiss palriarcka.
mitterel ampliari. Quod si medio tempore dux
Cum igitur usque ad illum diem, quasi per men-
absquo legitimo defungeretur haerede, praedicta om-
ses quinque Hierosolyuiitana vacasset Ecclesia,
niaabsequedifficultate,cmnicontradictione remola,
proprium non habens antistitem, convenerunl qui
in ditionein domini cedereut patriarchee. Haec om-
praesentes erant principes, ut in ea parte, Ecclesiae
nia, etsi aliorum relatione comperta, eteliam quo-
Dei providerent. Demumque post multa delibera- rumiiam opera scriplo mandata, praesenti interse-
lionum libramina, prsdictum venerabilem virum
ruiinus narrationi ; miramur tamen quibus ralio-
dominum naimbertum, de communi omnium con- dominus patriarcha, hanc adversus
nibus motus
silio in sedem collocant partriarchalem nam quod ;
ducem suscitaverit quaestionem, cum nec uspiam
de Arnulpho prius factum fuisse diximus, sicul im-
D jegerimus, aul a viris fide dij;nis audierimus, ea
prudenter factum fuerat, ila et subitoet facile dis-
conditione domino duci, regnum a victoribus prin-
solutum est. Praedicto ergo viro Dei in sede collo-
cipibus fuisse iraditum, ut alicui personas, alicujus
cato, tam dominus Godefridus, quam dominus
preestationis anouae vel perpetuae vinculo se scire*
princeps Boamundus, hic regni, ille principatus
obligalum. Nec pro crassa et supina nostra ducenda
humiliter ab eo susceperunt investituram, ei arbi-
est ignorantia,cum quolibetmortalium araplius ha-
trantes se honorem impendere, cujus tanquam mi-
rum rerum verilatem,di!igenterinvestigaverimus,ad
nister ille in terris vicem gerere credebatur. Quo
hoc specialiter 8tudiose,ulea prssenti scriptoman-
facto, assignatiE sunt domino patriarchae posses-
daremus, siouli innoslro longeantefueratproposilo.
siones, tam illae quas tempore gentilium, a diebus
CAPUTXVII.
Grnecorum, Gr.ecus habuerat patriarcha, quam Qua ralione quarla pars civitatis in jus et polestatem
quaedam erogatae de novo ; ut haberel unde hone- domini patriarchx cesserit.
te susteatari posset domus patriarchalis. His ita Verumtamen, quartam parlem civitalis, ab in-
;
449 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. IX. 450

troitu Latinoruin, ct etiam a multis retro tempori- \ cedenles, geinitus et lacrymas iidelis populi, non
bus, Hierosolyinoruni patriarcliam certum eat tan- sine suspiriis audientium, quantum possunt expri-
quam propriam possedisse. Quod qualiteracciderit, munt diligeiitius; pandentes ex ordine, sputa, cola-
et unde initium possidendi habuerit et causam, bre- phos, vinicula, carceres, bonoruiii direptiones, cru-
viter aperiendum cst nam nos studiosius h«c inve-
; ces, supplicia, quae miser ille populus pro Christi
sligantes, frequenti inquisiiione laudem ad hujus nomine incessanter paterelur; et nunc quas de novo
rei pervenimus indagniem. Habent velerum tradi- adversusearademplebeculamadperdendumeosquoe
tiones, dum civitaa ilia ab infidelibus detineietur, rerent occasiones. Porro tunc agebat in aceptris, vir
nunquam pacem comtinuam, vel ad tempus mudi- prudens et raagnificus dominus Constantinus, qui
cum, habuisse; sed frequentibus beliis et crebris cognoralnatus est Monomachus, Constantinopolita-
obsidionibus, finitimis principibus eam sibivindi. num iraperium strenue et viriliter administrans. Is
care volentibus, perpetuo fuisse unde
futigatam ; lacrymosis Christi fidelium peiitionibus gratiutum
ejus et lurres et mcBnia, lum velustale, tum obsi-
impendensassensum,pecuniampromittit,undeopu3
dentium opera, in ruinani collapsa. hostium insi-
injunctumpossitabsolvi,eorummolestiisetcontinuis
diia locum lale patore cogebant. Cum igitur ea afflictionibus plenacharitate compatiens. Adjieitta-
tempestato .Egyptiorum regnum viribus et diviliis, n men conditionera, quod ea lege praedictam sit eis
sed et prudenlia saeculari, caeteris quiE vel in oriente pecuniam largiturus, si apud re^'ionis dominum ij
vel in austro erant regnis esset prstantius, vo- obtinere possiul, ut infra praeJictum muri ambi-
lens /Egyptius calipha imperii sui (Ines porrigere lum, quem de imperialibus eleemosynis erigere
et suam longe lateque propagare ditionem, missis proposuissent, nulli nisi Christiano habitare lice-
exercitibus, universam Syriani usque Laodiciam, ret. Scribit igitur ad Cyprios, ut si Hierosolymitse
quae Antiochias contermina; Goeles Syria; limes est, fideles id possentimpetrare, de vectigulibus etfisco
violenler occupavil designalisque pr.nesidibus, qui
;
debilis, tantam eis pecuniam ministrarent, quaj
urbibus tam maritirais quam mediterraneis praees- praediclo operi sufficere posset. IUiveroad propria
senl, vectigalia constituit, et universam regiouem reversi, doinino patriarchs et plebi Dei quomodo
fecit tributariam; prcooipiens singiilorum civibus egerint, pandunt seriatim; qui gaudentes verbura
locorum, civitatis sute muros reKcificare, et turres amplexi sunt et ad implendara lege.ii pactorum,
validas per circuitiim erigere. Hac communi Jege, quam dorainus adjecerat imperator, omni studio
procurator qui Hierosulymis prfeerat ejusdem loci fideliter elaborant. Missis igitur nuiiliis aJ ma-
compulit habitatores iegibus parero coinmunibus et gnum et supremura eoruin principem, .E','yptum
raoenia cum turribus in statura reformare priorem. videlicet c.lipham, prosequenlo eos divino favore,
Quibus cum partos futuri designarentur operis, apud euindem, prffidictara impetrant postulalio-
eontigit ex malitia magis quam ex opum compara- nem; et munimentum, ejus subscriptione et sigillo
lione, quod quarta pars structurae illius, miseris corroboratum, insuper oblinent. Tandem feliciter
Christianis, qui in urbe degebant, designaretur. consummato ncgotio, aJ propria reversis, designa-
Erant autem pradicli fidelcs, tot angariis et paran- tara muri partem auctore Domino, comploverunl
gariis, Iribulis, vecligalibus et aliorura sordidorum anno ab Incarnatione Doraini 1063, regnanle apud
munernm prKstalioneattenuatiadeo, quodomnium /Egyptios, el id fieri permitiente Bomensor Elmo-
opes vix sufficereat ut una vel duae de praeJictis stensab, anno tricesimo sexto anle urbis liboratio-
lurribus resarcirentur. Videntes, ergo quod occa- nera. Habitaverunt sane usque in illum diem, pro-
siones qusrerent adversus oos, non habentesaliud miscue cum fidelibus, Sarraceni; scd ad ea hora,
refugium, ad praesidem acceduDt, cum lacrymis audita jussione principali, ad alias civitatis partes
supplicant, orantes, ut juxta eorum possibilitatem de necessitale se contulerunt, quarta prccJicta,
onus eis imponatur: nam quod injunctum eis fue- fidelibus sine contradictione relicta. In quos servi
rat, omnino insufficienles erant portare. Qui cura a Christi condilione suam videnlur fecisse longe
sua praesentia eos excludi praecepisset subgravi in- meliorem; nam de cohabitatione virorum Belial,
terminatione, dixit: Edicla summi principis, sacri- [) raulto s;epius oriebintur scaudala et multiplices
legium esl violare; aul ergo opusinjunciiim consum- eis accedebant molestiae; landera seorsuiii habitan-
mabilis aut ultoribus ijladiis, lanquam Imsx majesta- tes, sine adraistione zizaniorum, degebant quie-
lis reos, vos oporlet succumbere. Tandem multiplica- tius; si quas habebant questiones, aJ cogni-
tis intercessoribus et munerum interventu, apud tionem referebant Ecclesiie, et mediante domini
praesidem ferias obtinent, quousque missis legatio- patriarchae, qui pro tempore erat, arbitrio, con-
nibus, ad dominum Constantinopolitanum impera- troversias ioter se deciJcbant. Sic ergo ab ea die
torem, ejiis ad peragendura opus prjedictum, im- et ea ratione qua praediximus, prasdicia pars civi-
plorent, eleemosynam. tatis quarta, alium non habuit judioem vel domi-
CAPUT XVIII. num nisi patriarchara; et eam quasi propriam,
Item de eodem, et qae loca venerabilia saspeiicla

Ecclesia sibi perpetuo vindicavil. Destinguitur au-
pars infra se contineat tem quarta praedicla hoc modo: a porta Oociden-
Destinatiergonualii adpraedictum principem ac- tali, qu38 dicitur David, per turrim angularem.
quse oognnminaturTanciedi, usque ad portam Sep- A. les, ad earum admitterentur Tindicationem. Cum-
tentrionalem, quae dicilur protomartyris Slcphaui, que tanta regnum laboraret inopia, adjecit tamen
est ambitus muri exterioris; interius vero limes vir Deum timens Deoque amabilis, auotore Domi-
esl via publica, quaa ab eadem porla usque ad no, regni finesampliare; convocalisque militarilius
mensas numQiulariorum direcle protenditur, etinde auxiliis et populo regionis, urbem marilimarn.
ad portem occidentalem. Gontinet autem intra se Joppensi conterminam, quae olim dicta est Anti-
venerabilem locum Dominics passionis et resur- patrida, nunc vero vulgari appellalione dicitur As-
rectionis, domum hospitalis, utrumque monaste- sur, obsedit. Sed, cum in ea essent viri fortes et
rium, virorura videlicel et sanctimonialum, quo- strenui, armis, victualibus et csteris ad hos usus
rura utrumque cognominatur de Latina; domum necessariis abundantes; dux vero exterius gravem
etiam patriarchalem et canonicorum Dominici se- sustineret inopiam,et maxime
quia naves noa ha-
pulcri claustrum, cum suis pertinentiis. bebat, quibus obsessis introitum negaret et exi-
CAPUT XIX tum necessitate compulsus, praedictam solvit ob-

;
Quis fuerit regni stalus per tempora ; et quo- illa

sidionem, expeclans ut tempore procedentc, raa-
modo dux urbem maritimam Assur obsedit; et qua gis opportuna sibi ad id complendum concessa,
de causa eamdem solverit obsidionem. divinitus eidem se ofTerret occasio; sed morte
Eodem tempore, cum jam fere omnes principes prajvenlus immatura, ad optatum proposilum non
qui in expeditione venerant, essenl ad propria re pervonit.
versi, ita quod dux solus, cui regnum erat com- GAPUT XX.
missum, et dominus Tancredus, qui in parlem Factum mtmoria dignum, qund eidem in eadem obsi-
sollicitudinis domino duce tanquam vir prudens, dione accidit.
strenuus et felix, erat detenlus ; tura raodicserant .\ccidit autem iu eadem obsidione dignum me-
nostrorum facultales et mililanlium copise, ut om- moria quiddam, quod prssenti curavimus lectioni
nibuB convocatis et certatim concurrentibus, vix inserere. De montibus Samaris», in quibus urbs
invenirentur equites treoenti et peditum duo millia. Neapoliuna sita est, quorumdam suburbanorum re-
Urbes autem, quse in nostram venerant ditionem, guli, deferentes seoum exenia panis el vini, cari-
pauca admodura erant; et locis hostilibus interje- carum quoque et uvae passae, ad pracdictam de-
ctis, inlerpolatae, ita ul summo periculo, cum ne- scenderunt obsidionem, magis, ut credimus, ut
cessiias id exposcebat, de una ad alteram venire- noslrorum cxplorarent vires et multitudinem, et
tur. Suburbana autem, et am in noslrorum finibus de statu eorum plenius edocerentur, quam utduci
universa ab infidelibus et Sarracenis incolebaniur; p deferrent munera, Hi, poslquam in exercitum per
quibus saeviores bostes nostro non erant populo venerunt, ut anle ducem introduoerenlur, coepe-
;
eoque pejores quo et domestici; nulla enim peslis runt instanter posiulare : in cujus constituti prae-
efficaciorad nocendum quam famitiaris inimicus. sentia, obtulerunt donaria quae secum detulerant.
Ili non solum nostros incaute gradientes viis pu- Dux autem, sicut vir humilis erat et saeculi pom-
blicis oblruncabant ethostium mancipabant servi- pam omnino declinans, super saccum stramine
tuti; verum etiam et agrorum culturae denegabant plenum, humi positum, residebat suos exspectans ;
ul fame nostros affligerent malentes ipsi esuriem

; quos pabulatum emiserat. Quod intuentea illi, ad-
patiquam noslris, quos bostes reputabant, ali- miralione stupidi, quaesieruut cur (anlus princeps,
quam rainistrare commoditatem. Nec solum urbi- et tam admirabilis dominus, qui ab Occidenle ve-
bus egressi, suspectas habebant semilas; verum niens, tolum concusserat Urienlem et regnum ma-
et in domibus, infra urbium mcenia conslilutis, ximum in manu valida occupaverat^ ila sederet in-
propter inhabitantium raritatem, et patulas hosti- glorius, ut neque tapelia, neque holoserica circa se
bus murorum ruinas, vix tutus inveniebalur ad more haberel regio; nec stipatus satellilibus arma-
quiescendum locus. Noclurni enim fures, urbes tis, formidabilem se prxbcret accedenlibus. Quibus
vacuas etraro habilatore cultas, clandestinis irru ita percunctantibus, quaesivitdux quid loqueren-
ptionibus etfringebanl, in propriis domiciliis multos D tur; quo cognito, respondit: Quod homini mortali
oppriiuentes unde nonnulli clam, multi etiam ma-
: sufficere merilo terra pro sede temporali poterat, cui
nifeste possessionesquas acquisierant deserenles, postmorlem perpetuum domicilium est prcBsiitura.
reverlebantur ad propria arbitranles quod una
; Quod audientes qui gratia tenlandi accesseraut,
die hi qui patriam tueri nitebantur, opprimerentur admiranles viri responsum, humilitatem et pru-
ab hogtibus, et non esset qui eos ab imminentibus dentiam, abierunt dxeetiies: Quia vere hic est, qui
cladibus possel eruere. Hi causam edicto dede- universas regiones debeat e.tpugnare; et cui reposi-
runt, ut annua praescriptio locum haberet et tum ent de vilx merilo, populis et 7iationibuv princi-
eorum foveret partes, qui in tribulatione perseve- pari. Mirabantur et timebant pariter finitimarum
rantes per annum et diem tranquille et sine quae- habitatores regionum, peregrini virtutem et suc-
stione aliquid possederant. Quod introductum est, cessum populi; eoque in majorem rapiebantur et
ut praediximus, odioillorum qui timoris causa suas admirat'onem et metum, quo haec suorum rela-
reliquerant possessiones, ne posl annum redeun- tione, quibus amplius credere tenebantur, cogno-
453 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. IX. 454
verant ; et uaque ad Oricntis uiteriora factum hoc, \ exploratores, quibua merito fides erat adhibenda,
tam mirabile, divulgabatur. nuntiatum est, quod in partibus Arabiae trans Jor-
CAPUT XXI. danem, in regione Aramonitarum, quidam Arabes
Boamundus Antiochenorum princeps apud urbem incautius se haberent : unde, si super eos repente
Meleteninm capttur. irrueretur, ingentia possentlucra reportari. Quibus
Dum haeo ita in regno Hierosolymorum aguntur, vir illustris persuasus, convocalis secretius tam
accidil quod quidam Grbriel nomine, Arnienius equitum quam peditum copiis, quales regnum re-
natione, qui urbi Meleteniae, trans Euphratem in cens minislrare poteral, transito Jordane, hostium
Mesopolamia sita pra;eral, Persarum tiniens in- fines ingressus est : ubi feliciter consommato nego-
cursum et eorum non valens sustiiiere molestias, lio, dum cum ingenti praeda gregum et armentorum,
legatos misil ad dominum Boamundum Antioche- et inQnitis mancipiis reverterelur, nobilis quidam,
norum principera, invitens ut ad se venire non et in populo suo prajclarus princeps, de gente Ara-
differat, praedictam urbem quibuadam interpositis bum, industrius, et disciplinae militaris ferventissi-
conditionibus, illico reccpturus. Quod audieus vir mus amator, impetrala pace per inlernuntios, ad
magnificus dominus Boainundus, vocalioncn! viri eura cum honesto nobilium ejusdem gentis accessit
impigre secutus, assumplo sibi soiito coraitatu, „ comitatu. .Audierat enim multorum relatione, de
transito Euphrate, Mesopotamiam ingressus, pene populi hujus viribus et gloria, qui ab Occidente
jam ad urbem praedictam pervernerat, cura ecce descendens, per tot terrarum spatia et tantam la-
Turcorum quiddam potenlissimus satrapa, Dani- barum multitudinem, universum sibi Orientem sub-
sman nomine, ejus advenlu praeoognilo, ex impro- jecerat; et praecipue de ducis virtute singulari et
viso in ejus comilatum irruit ; et incautos oppri- strenuitate praecipua : unde, sludio ferventissiiuo,
mens, quosdam in ore gladii peremit ; reliquos cum videre gestiebat. .Accedens igitur, et exhibita
vero muliitudinem hostium ferre non valentes,ade- reverentia, cum debitfe salulalionis afTatu, muita
git in fugara. Ipse vero dominus Boamundus, pec- precum ducem rogavit inslantia, ut in conspectu
catis exigentibus, captus est ab hostibus et eorum ejus, gladio suo, camelura maximum, quem prae-
vinculis mnncipalus. Quo successu elatus, de mulii- sentem ad eura usum exhibuerat, ferire dignaretur,
tudlne exercitus, quem secuni trahebat copiosum, ul ct ipse posset virtutis ejus aliis testimonium
prssumens, eamdem urbem obsidione vallat, in perhibere. Cui dux, quoniam ad videndum eum de
proximo sperans eam se habiturum. Al vero qui de remoto venerat, acquievil et, evaginato gladio, ;
prsedicto evaserant periculo, Edessara pervenien- cameli praesentis caput amputavit ita facile, tan-
tes, comiti ex ordine pandunt casum, qui domino quara si rem fragilem jussus quo
esset praecidere ;
principi et eis acciderat. Quod intelligens vir stre- C viso, obslupuit Arabs virtulis immensifatem sed ;
nuus, domino principi tanquam fratri uterino com- in mente sua, mullum id ascribebat ensis acumi-
patiens et periculoso rei eventu commolus interius, ni. Unde impetrata licentia, ut confiJentius loque-
militares cum omni celeritate convocat copias et : relur, quaesivit utrum cum alterius gladio simile
suraptis ad iter necessariis, ad partes velox acce- quid posset operari? Dux vcro subridens, ejusdem
leral- Di.-.tare autem dicitur prsedicla civitas ab nobilis viii sibi dari pr;ecepil gladium ;
quo arre-
Edessa, ilinore dierum trium quod subito et raa- ;
pto aliud sibi ejusdem generis animal jussil prae-
ture coiificiens, jam proximus urbi aderat sed ; sentari quo percusso, caput ejus uno ictu sine
:
audiens praedictus Danisman comitis advenlum, Hic vero primum sspe diclus
diffioullate prfficidit.
obsidione soluta, secuin deducens dominum Boa- vir nobilis admirari coepit, cura stupore vebementi ;
mundum, quem tenebat in vinculis, in partcs re- et ictus vehementiam non ex ferri acie, scd ex ro-
gni sui, praelium declinans, secessit ulteriores. At bore viri cognovit proeedere. Quodque de viri vir-
vero comes audiens quod praedictus Danisman, tute audierat, verum esse comperit unde oblatis
:
ejus formidana adventum, ab obsidione discesse- muneribus in auro, argento, et equis, domini ducis
ral, insectatus est per triduum fugientem : videns sibi conciliavit gratiam et reversus ad propria,
;
quod non proflceret, Meleieniam reversus esl, ub; [)

virtutis, quam in duce viderat, pra;co factus eal,
a praediclo Gabriele magnillce, cum ingenti gloria ad quoscunque loquebatur. Dux vero c'.'m praeda et
susceptus, traotalus optime, civitatem eisdem con- manubiis Hierosolymam reversus eat.
diiionibus, quibus domino Boamundo praidictus CAPUT X.XIII.

Gabriel oblulerat habendam, recepit. Hisque pe- Ohiius ducis, et sepultura.
ractia, ad propria reversus est. Eodem mense, idem dominus Go-
Julio videlicet,
XXII. CAPUT defridus, regni Hierosolymorum egregius modera-
Faclum ducis dignum memoria in regione Arabum. tor, valida et incurabili correptus aegritudine,
Interea dum vir insignisdominus dux, et sui, qui aegrotare coepit ad raorlem. Tandem invalescente
cum eo, aliis disoedenlibus, ul regnum conserva- mobo nec exaudiente remedia, assumpto salutis
rent, Hierosolymis remanserant, tanta laborarent nostrae viatico, devote poenilens, et verus Christi
inopia, tanta affligeretur paupertate, quautam vix confessor, viara universK carnis ingressus est, cen-
aliquia verbo possit exprimere, accidit quod per luplum accepluru'! et cum beatis spiritibus vitam
possessurus ffiternam. Obiit autem xv Kalend. Au- \ CalvarJEe, ubipassus est Dominus ; ubi et succes-
gusti, anno ab Incarnatione Uomiiii 1100. Sepultus soribus ejus, usque in prKsentem diem, pro sepul-
est vero in ecclesia Dorainici sepuleri, sub loco tura deputatus est locus.
IlNCIPIT libeu declmus.
C.APUT PRLMUM. fratre muUo major, ita ut sicul de Saul Jicitur :
Dominus Bahiuinus Edeisanorum comes, defuncio AUior esset universo populo, ab humeris supra
/ratri succedtt in regno. Heg. X, 23) barba fuscus, carne tamen
capiilo et
[1 ;
Recedente ab hac luce, sed taraen lucem melio- mediocriter niveus naso aquilino
et prominente
;
rem consecuto, inclylae et piffi in Domino recorda- pusillum labro superiore, cum subjecto dentium
tionis,domino duce Godefrido, prirao ex Latinis ordine aliquantulum depresso non tamen eatenus :
regni Hierosoiymoruto moderatore insigni, vacavit B quod usquead vitium ei posset imputari. Gravis in
regnum rnensibus tribus. Tandem vero, sive de incessu, habitu et verbo serius chlamidem semper ;
supremo domini ducis judicio, sive de comrauni diporlansab huineris, ila ut ignolis gravitate quam
principum, qui pauci erant, consilio, citatus est verbo praetendebat, et habitu, episcopus magia
dominus Balduinus Edessanus comes.domini prae- quam saecularis persooa videretur. Verumiamen, ut
dicti ducis ex utroque parente frater, ut ia regnum vitialae propaginis et primae malediclionis haeredem
accederet, jure sibi debitum hiereditario et fralri non dubitaret, carois dicitur lubrico impatienter
se
succederet in eadem cura. Hic in adolescentia sua laborasse ita tainen caute quae ad illum defectum
;
liberalibus disciplinis convenienter imbutus, cleri- respiciunt, negotia procurare satagebal, ut nemini
cus, ut dicitur, factus est, et in Remensi, Camera- scandaluni, nulli vis major, nulli enormis infligere-
censi, Leodiensi Kcclesiis beneficia,qus vulgo prae- tur injuria quodque rarum est in hujusmodi, vix
;
bendae dicuntur, gratia generositaiis, qua singula- ad paucos ex cubiculariis ejus, hujus rei poterat
riterpraeeminebat, obtinuil tandem excausis nobis
; pervenire notitia tamen, si more peccatorura ad ;
occultis, arma eapessens militaria, deposilo clerici excusandas exousationes in peccatis, ejus fautor
habilu, miles effectus est. Demumque procedente quaerit descendere, videtur aiiquam apud homines.
tempore, uxorem ex Anglia duxit illustrem et no- p et si non apud districtum judicem, excusationem
bilem, dominam Gutuernm noniine, quam secum habere de peccato, sicui in sequentibus dicelur.
deducens, dominum ducem Godefridum, dominum- Fuit autem nec multa distenlus pingueuine, nec. im-
que Eustacbium fraires suos, viros virlutum et im- moderaia macie tenuis sed media quadam corpo- ;
mortalis memoria;, in expeditionem illam primam, ris habiludine promptus ad armo, ad equum agi-
;
faustam et felicem peromnia secutus est. Praedieta Jis unpiger et sollicilus, quoties eum regni voca-
;
vero ejus uxor, aniequam Antiochiam fidelis per= bant negotia. Porro magnificentiam, auimositatem
veniret exercitus, longo fatigata dolore, apud Mare- et disciplinae militaris experienliam, et csteras
siam optimo fine vita decessit, ibique sepulla est, animi bene dispositi dotes egregias, quas velut jure
ut prffidiximus. Ipse autem postmodum ab Edessano haereditario a progenitoribus in se transfusas, tam
duce vocatus et ab eo adoptatus in filium, et post ipse quam fratres ejus perpetuo possederunl, super-
ejus mortera comilatum cum suis perlinentiis con- fluum vidiilur in eo commendare, praesertim cum
secutus, sicut diligenter prasmissum esl, uxorem domini ducis ila exstiierit expressus seraulator, ul
duxit filiam cujusdara nobiiis et egregli Armenio- crimen sibi repuiaret ab ejus vestigiis declinare :
rum principis, Tafroc nomine, qui cum fralre Con- eo minus, quo cujusdam Arnulfi, hominis nequara
stantino circa Taurum montem praesidia habebant et pessimi, qui Hierosolymis erat archidiaconus.
inexpugnabilia, multasque virorum fortiura copias ; cujus ad malum omne opus ei inlentio prona dice-
unde et propter divitiarura et virium immensilalem, balur, de quo superius fecimus meutionem, quod
gentis illiusreges habebanlur. De sementiva autem sedem invaserat patriarchalem, nimia utebalur fa-
ejus secundum carnem origine, et de progenitorum quod ei ad notain
miliaritate, et regebatur consilio,
excellentia, vel uativitatis loco non multum est ne- imputabatur.
cessarium repetilos edere tractatus ;nam, dum su-
perius domini ducisgesta conscriberemus,sufficien- CAPUT III.
lerde illa quaecommunisest ambobus,ediss6ruimus Comes Garnerus, defuncto duce, turrim occupat ; pras-
ingenuitale.
dictum Balduinum occultis cilat ititernunliis.
CAPUT II. Defuncto igiturdomino duceet sepuUurae tradito,

De corporis habiludine, et qualilate morum ejusdem ut praemisimus, hi, quibus de suprema voluntate
domini Balduini. mandaveral testamenti sui,exseeutionem,arbitrium
Dicitur autera fuisse corpore valde procerus et deserentes defuncti, suam illiusjudicio prestulerunt
437 HIST. RERUM TRANSMAHIN. — LIB. X. 438
voluntatem nam neque arcera David domino pa- beatse Marise

; A slens proposilo, in die Purificationis
triachaB Daimberto tradiderunt; nec civitatem ejus Virgini^, de Joppe quartam partem ecclesise Sancti
resignaverunl dilioni, sicut lestumenti tabuliscon- Sepulcri; dedit et posl in die paschalis solemnitatis,
tinebalur, el sicut in die sancto Paschae, quod jam ulira superbe sapere, aut in sxculari pompa con-
proxime praeteriarat, praesente elero et populo, in fidere respuens, divino nutu compwictus. cuncta qiix
ecclesia DominicK resurrectionis. dux in Domino juris erant Ecclesiye libere reddidit ; et homo sancti
piae recordationis, pactis inter euro. et dominum sepulrri ac noster effeclus, fideliter se Deo et nohts
patriarcham initis interseruerat. IIujjs autom con- amodo mililaturum spopondit. Reddidit itaque nostras
turaaciae princeps erat quidam conies Garnerus co- potestati turrim David cum tota HierosolijmHana
gnomento de Gres, miles acerrimus, dominorum urbe, ejusquc perlinentiis, et quorl in Joppe ipsetene-
ducis el comitis consanguineus his confeslim : bat; sic tamen, ut ob rerum temporalium insuffi-
morluo duce, praedictam turrim invadens, diligen- cienliam, nostra concessione, ipse hxc tum diu tene-
ter communierat, miseratque adominum comitera donec illum Deusin captione Babijlonis, autalia-
ret,
Balduinura occulte nuntios, ignorantibus aliis, ul rum urhium amplificasset. Si autem absque hxrede
velocissimus et siue diliitione venirel ; dumquesu- masculo morerelur, hsec omnia absque ulla conlra-
per eo facto a domino patriarcha sollicitaretur fre- „ diclione ecclesix redderentur. H^c omnia rum in
quentius ut supremae ducis voluntati satisfaciens, prxseulia totius cleri ac populi, in die solemni Pa-
ecclesiaB jus resignaret, innectebat amb-iges, moras schx, ante sacrosanclum sepulcrum confirmasset,
contexens et lerapus quocunque modo qusrens etiam in lecto xgritudinis de qua mortuusest, coram
redimere ut conies cilalus jure adhuc suo illibaio muliis et probalis teslibus ipse constituit : quo de-
posset accedere sperans pluriraum gratiae apud

: functo, romes Garnerius. ut hostis contra Ecclesiam
ssepe dictum comitein, pro hujusniodi lîdelitate ex- Dei insurgens, fidem puctumque justilix nihili pen-
hibita, se inventurum a qua spe delusus deeidit,
; den'!, turrim David contra nos munivil; et legatis
prceter omnium opinionera. .\ccidit enim quod, in- suis ad Balduinum directis, mandal titi, Ecclesiam
fra quinque dies, idem comes casu vita decessit, Dei direplurus, resque ejus violenler occupaturus,
omnibus ducentihuspro miraculo et domini patria- quantocius venial : undc judicio Dei percus.ius, quarto
chiE merilis ascribentibus.quod hostis et persecu- post ohiluum ducis die obiit. Hoc ipso aulem morluo
lor Ecclesiae ita subita morte defecerat. SeJ neque viri ignobiles,ac deplebe adhuc eamdem tunim cum
in ejus defectu Ecclesia! melior facta est conditio. totaurbe occupantes tenenl, adventum Bulduini, ad
Nam qui in praesidio erant,quodacciderat nonma- ruinam Ecclesix et folius Christianitatis interitum
gnifacientes, in eodem usque ad adventum comitis prsestoluntes. At ego, qui sotius Dei clementix, tuse
Eilessani perstiterunt. Porro dominus patriarcha C quedilectioni, fili charissime, sum reiicius miseriis
sciens comitera vocatum esse et ejus forraidans aJ- omnibus calumniisque insidianlium mihi maligno
ventum, volensejus promoiionem quocunque modo rum circumvenlus, tibi soli(quiin te solo post Deum
mpedire, domino Boamundo Antiochenorum prin- confido, et spei mex anchoram in tuae dilectionis so-
cipi, epistolam rei seriom pleniuscontinentem diri- lidiiate figo); tibi, inquam, soli, quas patior serum
gil. Cujus rescriptum ad majorem, rei evidentiam, nas, imo quas Ecclesia palitur, voce flebili et anxio
praesenli inscrere curavimus lectioni. cogilatione refcro. Tu autcm, si quid pietatis habes
CAPUT IV. etnisipaternx glorix vis esse degener filius ; qui ty-
Epistola domini Daimberti ad principem Anlioche- rannica crudelitute, clausum ab impia manu domnum
num. apostolicum Gregorium dn urbe Roma eripuit, unde
Scis filii me ignorantem et
charissime, quoniam memorabile sxculis omnibus nomen emeruit : omni
invitum bonx tamen ac sanclse inlenlioni affeclu, in occanone remota, feslina venire: el terrx regnique
eam quse omnium Ecclesiarum singularis est mater et tui cura in mihtibus tuis prudenlioribus sapienler
gentium domina, rectorem el patriarcham elegeris, disposita, sancta; Ecclesix miserabiliter laboranti,
electumque communi tam cleri ac plebis quam prin- misericorditer succurre. Et cerle scis ipse quoniam
cipum assensu, in hujus summx dignitatis sedem, n auxilium tuum consiliumque promiseris, ei debito,
licet indignum, Dei prxcuntc gratia, locaveris.ln quo rem te sanctx Ecrlesix ac mihi sponte tua feceris.
ego culmine constilutus,quantapericula,quotlabores, Scribe igilur ad Balduinum lilteras, interdicens et

quol persecutiones sustineam, injuriis offensus mille, ne sine licenlianostra et legatione {cum illelecum in
meus cognuscit animus ; ct ipse omnium inspector patriarcham et redorem Ecclesix Hierosolymilanx
Clirislus. Vit enim dux Godefridus, dum adhuc vive- me elegerii) sanctam Ecclesiam devastalurus, et res
ret, non tam proorias voluntatis arbitrio quam malo- ejusoccupalurus, ullo modo veniat : monstrans ei
rum persuasione seduclus, ea reliquit ecelesixtenenda, quoniam irrationabile est tot pro eadem Ecclesia la-
quxTurcorum temporibus, qui tunc fuerat patriarcha bores sustinuisse, totque pericula, ul illa libera fie-
tenuerat; et sancla Ecclecia, cum amplius honorari nunc vilis et abjecta servire cogatur illis qui
rel, si
el exallari debuit, lunc majora desolationis atque bus dominari et prseesse materno jure debet. Quod si
confusionis tux opprobria sustiîuit. Recipuil tamen itle juslilix resislens, rationabilibus acquiescere nolue
ille, per misericordiam Dei ; et ab impietatis desi- rit, per eam quam beaio Petro obedientiam debes, te
Patrol. CCI. 15
439 OUILLELMI TYRENSIS AKCHIEP. 460
conlestof, ul quihuscunque modisvales, aut eliam si \ aliquotde suis qui rem prseleiUarent, cognoverunl
necesse adventum ejus impedias. Quidquid au-
siL, vi quosdam de iis qui locum munierant, transilo flu-
tem super iis qux mando tu facturus sis, galea tua mine,descendisse in planiini :quod videnies nostri,
ad me sub festinatione missa, per hunc eumdem, quem timentes ne post se majores reliquisscnt insidias,
ad le mitto nuniium, mihi, charissime, manifesla. rei statum domino coraiti per unum ex ipsis indi-
CAPUT V. mora aciebus inslruclis eis

caveruut. Qui sine oc-
currens, ad congrediendum paratos reperit in
Accedil Balduinus Hierosohpnam, et circa p.uvium ;
Canis hostium reperit insidias. quos animoso irrupns impetu, prinjo conflictu eo-
Hane tamenepistolam addominum Boamundum rumsolvilmanipulura, pluribus ex eis interemptis,
minime credimus pervenisse. Nam eodem mense reliquis autera in fugam conversis; sarcinisque de-
quo dominus bonee memoriee dux carne dissoiutus positis, ibi castra metari prascipit : ubi cum locus
migraverat ail Douiinuni, modico ante vel postea esset aretus aliquantulum inter montes et mare,
captus erat ab hostibus,sicut diligenter prajriiissum noctera duxerunt in multo discrimine pervigilera;
est. Dominus vero B.ilduinus, Edessanorura coines molestias eis irrogantibus, tam iis qui in montibus
reddila sibi egregia Medorum metropoli, Meletenia, adilus prseoccupaverat quam qui in navibus ab
fausta felicitate fruebatur;et perdomitis hostibus „ urbe Beritensi et Biblio descenderant, sagittarum
.. , 1- __ -1 . _i -_ t' ».,(.. i l.:t..j: ;ii_„i_- ,i _: :
pacem tota nocte muUitudinera immiltentes, et circa ex-
.
in circuitu admodum, aliquam sibi et po
pulo suo pcr Dei gratiam obtinebat cum ecce :

treiiia castrorum multa nostris inferentes pericula:
nuntius ab Hierosolymis properans, dominum du- et lanlis exacerbantes angustiis, ut equos fessos
cem vita deoessisse nuntiat; cogmtoque quod ex itinere, et proB caloris immensitate sitibundos,
amici et fideies fralris defuncti eum instanter vo- ea nocte quamvis prope esset fluvius, non posseQt
oabanl, ut ad regni maluraret successionem, con- adaquare.
gregato sibi ducentorumequitum et octingentorum CAPUT VI.
peditum comitatu, resignata terra in manus cu- Vincuutur hostes, el expedito iiinere Balduinus per-
jusdam consanguinei sui, viri prudentis et egregii, oenit Hierosolymam.
domini videlicet Balduini de Burgo qui, sicuti in Postea autem, iilucescente die, commuDicato cum
illo comilatu, ita postmodum et in regno successit, suis coasilio, prcEcipit comes ut, compositisad iter
VI Nonas Octobris versus Hicrosolyinam iler arri- saroinis, redire incipiant; et, praemissis debilioribus
puit, mirantibus nonnullis quod, cum tam exiguo et qui ad arra:i non mulium poteraul, ipse cum
apparatu, tantum iter per medioshostium finesag- robustis sequebaiur, non soluma tergo, verum ex
gredi proposuisset. Cum autem pervenisset Antio utroque latere irruentium sustinens impetus id ;
chiam, uxorem cum ancillis qu» ei famulabantur, C autemprudenternimisetcallide,more suo.ut hostes

cum onerosa supellectile etplurima parte jsarcina- deciperet, adinvenerat, non de suo diffidens comi-
rum praecepil ad mare descendere, ubi etnavigium tatu, sed ut eum fugientem insequentes, in loois
jusseral praeparari, quo illa honeste usque Joppen patentibus hostes reperiret, cura eisque liberius
devehi posset nam haec sola ex maritimis urbibus

;
congredi posset ;
plurimumenim angustias metue-
in nostram venerat ditionem, reliquis omnibus ad- bat. Dumque redeundo ejus laboraret exer-
sio in
huo infidelibus dptentis, Hoc autera eo videtur fe- causa formidinis eos redilum
citus, bostes arbitrati
cisse intuitu, ut hostium regiones transiturus, ex- maturare, tanto instant protervius, quanlo eos am-
peditior esset ad ea quaeoccurrerent negotio aique plius tiraoro dejectos arbitrantur. Descendentes
igitur de locorum angustiis certatim, per looa li-
ad casus repentinos omnino paratior. Inde Laodi-
ciam Syriae perveniens, oram maritimam secutus, beriora nostros urgentissime caeperunt insectari;
per Gabulum, Valeniam Maracleara, Antaradon, ita ul qui in navibus erant, praedara affeclantes, in
Archis, usque Tripolim pervcnit ubi ab ejusdem
: terram desilirent, sperentes sines dilficultate, taa-
civitatis rege, in caslris extra urbem, muneribus et quam devictis hostlbus tropaeum reportare. Videns
honore praeventus, didicit eodem insinuante rege. autera comes quod montes deseruerant et jam
quod Ducah, Dainascenorumrex, profiscenti ei in D P'*"* 's°^"'^s> °°*''"^ inslabant urfientibus, in-
via praeslruxeral insi.lias. Et procedens inde et Bi- dicto suis reditu, erectis vexillis, in hostes acrius
blum pertransiens, ad fiuvium perveneral, qui co- instantes regreditur eumque insecutfe acies, do-
gnominalur Gaiiis. Estaulem in eodem loco trans- mini praeeuntis exemplo irruunt animosius; et an-
ituspericulosissimus, inter motitesexcelsos, rupium tequam in monles, more solito se possenl reci-
asperitaleet ascensu arduo nimis impervios et fre- pere, tdiidiis in usque ad
eos vibratis desaeviunt,
tosum mare; vix habi^ns Utiiudinis cubitos duos, supremara interniciem non parcentes. Illi vero,
longitudinis autem siadia qiiatuor. Ilas locorum nostrorum non ferentes impelum et caBdenlium
angustias et periculosum obsederant, ut
calleiii robiir admiranles et stupentes inslantiara, nullam
transitiim impedirenl, regionis incols et de Turois defensioni dant operara; sed in sola fuga spem ha-
nonnulli, qui ut itor domini comitis praepedirent, bentes, ea via saluti consulunt; ita ut nec qui de
ad hoo de remolis convenerant partibus. Ad quem navibus exierant, ad mare redire praesumerent, et
locum cum pervenisset dominus comes, priemissis qui ad montes se oontulerant, dum inoaule fugiunt,
461 HIST. RERUM TRANSMARIN. - LIB. X. 462
periculosa incurrentes praecipitia, improvisas nior- A inus erat et soandaloruiu sator. Eral etiam potens
lis mille viasinvenirent.Hostibusigitur ila prostra- et in divitiis superabundans; archidiaconatum ha-
tis, nostri viclores aJ loeum ubi sarcinas et impe- bens ejusdem civilatis et pro slipendiis templum
dimenta dimiserant cum ex?altatione redeunt .•
ubi Douiini et Calvariae locum, Sic ergo quoniam et
nocte quiescentes, benedi.xcrunl Dominum, qui dives erat et prudens ut faceret malum, plurimum
potentes deponit el Atverodiese-
ctaltat humiles. in clero,magis aulem apud sseculares poteral per-
quenti retrocedenies usque ad locum qui dicitur sonas. Videns itaque dominus patriarcha et prae-
Junia, curam sibi et equis debilam impendentes dicti Arnulphi malitiam, qui ei datus erat pro
soliicitudinem, praedam inter se more militari di- stimulo, et comitis credulitatem, suspectum ha-
viserunt et capta mancipia. Mane vero sequente, hensejus adventum. descendens de domo palriar-
volens dominus eomes comitatui suo prudunter chali, in ecclesiam moniis Sioa se contulerat ;
Gdeliterque providere, assumptis sibi de expeditio- ibique scandala fugiens, privalus leclioni et ora-
ribus equitibus nonnullis,ad locum, ubi pridlecon- tioni vacabat : unde praedictee domini comilis re-
flictus fuerat, accessit intrepidus, perscrutari vo- ceptioni et honori eidera a civibus impenso, suam
lens utrum adhuc angustias detinerent adversarii, noa exhibuerat praesenliara.
an locus transire volentibus libere pateret. Videns- CAPUT VIII.
que transitura hostibus vacuum et sine difficLUate Comes versus Ascalonam expediliones dirigit ; Jor-
perraeabilem, suos facit evocari ;
qui, audita op- danem Iransit ; terras hosiium ingrtditur tandem
tabili locum pervenientes, sine mo-
legatlone, ad Hierosolymam redit.
lestiadominum comitem consecuti, locum trans- Cum autem per dies aliquot, comes moram fecisset
eunt, quem diu habuerant suspectum el merilo in urbe, ul sibi et eqiiis;iliquamindulgeret requiem,
formid:ibilem:etaccedentesad pugum Beritensium, ordinatisregninegotiis,quanlumadillud prssensvi-
anle urbem caslramelalis sunt, inde oram sectan- debatur sufficere, sieuti homo laboriosus eratet otia
les maritimam, transeuntes Sidonem, Tyrum et congregata expedilione, tam ex iis quos
fugiens,
Ptolomaidam usque ad locum cui nomen Cayphas secum deduxerat quam quos in regno repererat
pervenerunt. Comes vero suspcctum habens domi- subilus et ex improviso ante urbem astitit Ascalo-
num Tancredum, propter illam enormem nimis et nam, Ubi cum egiedi cives contra eum formida-
indebilain, quam in eum apud Tharsum Ciliciae renl, videns quod non mullura proflceret, campe-
commiserat, injuriam, neminem suorum in urbcm slria secutus, quaa inter monles et mare media
praediciam permisit introire. timens ne vir magni- interjacent, suburbana invenit quorum habitato- :
ficus, memor, vellet ei vicem rependere.

offenste res reliclis domibus, in specus subterraneas cum
Porro dominus Tancredus aberat, cives tanicn C uxoribus et liberis, cum gregibus et armentia se
ejus, domino comiti exeunles obviam, benigne conlulcrant. ErHut autem latrunculi et praedones,
multum et fraterno ctjaritalis affectu, rerum vena- viarum etfractores publicarum, qui crebris irru-
lium, el maxime corum quae ad victum erant ne- plionibus inter Ramulam el Jerusalem iter reddi-
cessariaj bonis conditionibus obtulerunt commen- derant valde periculosum, in viatores incautos
cium. Inde per Caesaream, deinde Arsur viam le- ferro saepius hostiliter ssvientes quo cognito, :
gentes maritimam, usque Joppen pervenerunt; ubi comes instari praecipit vehementius et igni ad ostia
ab universo clero ac populo solemniter exceptus, speluncarum adhibito, fumidam docet adhibere
faventibus universis, pro domino se gessit. Inde materiam, ut fumo inclusos molestanle, ad dedi-
profectus Hierosolymara, occurrente sibi universo lionem cogeret, vel aere sutfocatorio, spiritus
clero et populo, lam Latioorum quamaliaruni na- compelleret exhalare. Faclum itaque est quod qui
cum hymnis et canticis spirituallbus, tan-
lionam, intus erant, incendiorum cauma, favillam fumique
quam regem et dominum suum introduxerunt importunitatem non ferentes, sine conditione in
gaudentes. manus se dederunt comitis. Quibus non parcens,
CAPUT VII. juxta id quod eorum videbantur exigere merita.
Pairiarcha Daimbfirtus, Balduini timens orftwiûra, cenlum ex cis decollari prajcepit : sumptisque vi
])
in ecclesiam inontis Sion, rclicla domo pairinrclia ctualibus, quas lam ad usus hominum quain juiuen-
li, se conlert.
torum apud eos reperla sunl necessaria, tribu
Per idem tempus, Arnulfus, de quo superius fe- Simeon decursa, ad montaua inde conscendil, ubi
cimus menticnem, primogenitus Satanae, filius per- locum sepultura patriarcbarum Abrahae. Isaac et
ditionis,videns quod a caihedra Jucobi, quam Jacob celebrem, Hebron videlicet. qui alio nomine
ausu temerario invaserat, meritis exigentibus de- dicitur Carialhiarbe, praetereuntes, per vincas En-
cidisset, molestare ccepit et lurbare quietem domini gaddi ad vallem descendit iUustrera, ubi est mare
Daimberti, quem eadem ecclesia de comrauni om- salsissimum. Deinde Segor, parvulam quidem, sed
nium 3onnivenliasibi prt-efeccrat. Statim enim post tamen quae Lot de Sodouis fugienteni novit salvare,
ducis obitum, apud dominum Balduinum comitera transeuntes, fines Muabitarum ingressi, Syriam
eum super multis accusaverat ; cleri quoque par- Sobal perlustraverunt universam, tenlantes si quid
tem concitaverat adversuseum, sicuti maliiiosissi- eis oocurreret,inquo gentem perfidam damnilicare
possenl, suas vero coaditiones reddere meliores; \ viris quibusdam, quibus idipsum officii erat, regio-
nihil tamen toto illo itinere profecerunt, nisi quod nura iinitimarum statum, et hostium explorare
de bonis liostium se, equos et jumenta exhibebant. infirma, quod rex, convocata secretius ingenti
Praecognito enira eorum adventu, regionis incolae militia, Jordanem transiens, flnes Arabum ingres-
ad montes impervioset assueta confugerant pr«si- sus est et pertransiens usque ad interiora solitu-
;
universam noslri deambulantes regio-

dia, ita ut dinis, quam praediclus populus solet inhabitare, ad
nem, vacuam et sine cultore reperirent. Taudera locum pervenit destinatum ubi noctu et subito ;
videns doininus comesquod non proliceret et quod su[.er incautos irruens, in ipsis eorum tabernacu-
Nativitalis Dominicae imniineret soleirinilas, eam- lis de viris nonnullos, uxores vero cum parvulis
dem viam qua venerat remfinsus, xii Kal, Jan. universis, etomnera eorum substantiam sibi fece-
die festo sancti Thoms apostoli, Jerosolyroam in- runt in praedam, trahentes secum spolia innnila,
eressus est. camelorum quoque etasinoruin multltudinem inau-
CAPUT IX. ditara. Viri autem ex plurima parte, de reraoto
Reconcilitatis adinvicem jialriarrha el comile, comes sentientes nostrorum adventum, equorum veloci-
m regem inungitur.
tate rapti, ad ulteriora deserti fuga salulem quae-
Anno igiturab IncarnationeDomini 1101, reconci-
rentes se contulerunt tenloria, uxores et liberos,
liatisadinvicem doniino D:iiraberto patriarcha et do-
P :
simul et omnem substantiam suam hostibus ex-

minocomiteBalduido, perquoruradam prudentum ponentes. Accidit autem quod dura in redeundo
commendabileminterventum, in diesancloNalivita- arraenta et mancipia ante se trahentes proficisce-
tis Domiuicae, in ecclesia Bethlemitica, astantihus rentur, quaeJam illustris temina, cujusdam magni
clero et populo, Ecolesiarum quoque prslatis et
et potentis principis uxor: in eadem transraigra-
regni principibus, consecratus est, et in regem in- lione, casibus involula communibus, incideral.
unctus, per manura domini DHJmberti memorati lluic prajgnanti partus iraminebat dies, ita ut in
patriarchae, dominus Balduinus et regio diaderaate ipso itinere, proe doloris deficiens angustia, qualia
solemniter laureatus. solet psse parturientis, partum ediderit. Quod au-
CAPUT X.
diens rex, praecepil eam de caraelo cui insidebat
Tancredus veteris memor injurise, ab eo discedit, ab
deponi et de spoliis in terra lectum parari commo-
Antwchems vocalus.
dum pro tempore, datoque cibo et utribus aquaa
Domino itaque Balduino, ut praediclum est, re-
duobus;data etiam ei, secundum quod optavit,
gni solium obiinenle et in regno confirmalo, do-
ancilla, etduabus camelis, de quarura lacte nutri-
minus Tancredus, inclytae recordationis et piae in
relur, designatis, raaotello suo, quo erat indulus,
Christo merauriae injuriae meraor quam ab eo-
C eam involvens, dimisit ; et cum exercitu suo pro-
dem domiuo Balduino apud Tarsura Cilicis prcE-
feclus est. Eadem vero die vel sequenli, msgous
ter merita passus fuerat, sicul vir religiosus eral
ille Arabum satrapa, cum multo suorura comitatu,
el amator conscientiae, tiraens ei aliquo
propriae
exeroitus nostri de more gentis suae sequens vesti-
qiiem non poterat pura
fidelilatis obiigari vinculo,
gia, dolens et tristis admodum, quod uxorem, ino-
eharitale tliligere, urbem Tiberiadensem simul et
bilera matronam et in proximo parituram araise-
Ciiypham, quae illustris meraoriae dominus Gode-
rat, reliqua orania quasi pro nihilo ducens, casu
fridus ob insignia ejus meritaei lilieraliter conces-
in uxorem sic jaeentem incidit : vidensqueet stu-
serat, in manus domini regis resignavil sumpla- :
pens humanitatera qua erga eam dorainus rex

que licentia, discessum ejus molesle ferentibus
abundaverat, coepit usque ad sidera I.aiinorum
universis, ad paries secessit Antiochenas. Saepe
nomen raaxime doraini regis clementiam extol-
el
enim et ab ejusdem regionis principibus
saepius
lere eidem de oaetero, quantum poterat, esse
et
evncaius fuerat, ut usque ad reditura domini
;
fidelis, sicut postmodum in multo neceseiiatis ar-

Boamundi, si quando eum Dorainus de carcere
ticulo evidenti significavit argumento.
educere dignaretur, principalus curam gereret et
sollicitudinera, tanquam is ad quem dejure haere
CAPUT XII.
ditario, si domino Boamundo redire non daretur, D Principcs occidenfales iterum ad iter se^ accingunt,
ct cum ingenlibus copiis perveniunt Conslantino-
universa devolverelur hKreditas. Perveniente igitur
polim.
Antiochiam, populus et majores generalem el libe-
Dum haio in Orieole geruntur, audientes occi
ram statim ei conlulerunt administrationera. Rex dentales principes mirabilia magna quae per servos
vero resignatam sibi Tiberiadem cuidara Hugoni peregrinaiionem ingressi fuerant, ope-
suos, qui
de Sancto Aldemaro, vironobili etinannis strenuo, Dominus quomodo per tot terrarura
ratus est :
jure concessit haBreditario possidendam. Quievilque multiplicesque casus exer-

spatia, per tot varios
regnum menaibus quatiior.
suum in terram traduxerat promissionis, et
citum
XI. CAPUT
uoraodo anie faciera eorum subjecerat gentes,
Rex, Jordane transito, de hostium finibus prxdam
regna humiliaverat : \xl\ de fratrum successu; sed
trahit imiumeram ; et /actum ejus commendabile
describilur. hoc aegre ferentes, quod eorum felicibus actibus
Contigit autem per eosdem dies, suggerentibus digni non fuerunt interesse : apponunt qui relicli
465 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. X. 466
fuerant, et ex compromisso apud se firmiter conci- A pracognito, ex universo orientali tractu vires con-
piunt expeditionem innovare. Horum maximus vocant et tam precibus quam pretio militaria colli-
comes
erat vir illustris etmaanificus Piclaviensum gunt auxilia, eorum iter praepedire volentes, quos
Willelmus, idcmque Aquilani» dux dominus quo- : transeundi propositum habere cognoveranl. Nostri
que Hugo Magnus Pliilippi regis Francorum fraler, autem si»e ex industria, sive casu, divisi sunt ab
comea Viromadensium, qui primam expeditionem invicem ; el variis coeperuut partibus incedere, fact'
secutus, captH Antiochia, inopia rei familiaris tra- quasi ex industria arena sine calce ; nullum inler
ctus, in patriam redierat : dominua quoque Stepha- se habentes vinculum charitatis ; et illam quam
nu8 Carnotensium et Blesensium comes, vir pru- prior exercilus observaverat disciplinam, omnino
dens et magni consilii, qui, capta Antiochia, futu- contcmnenles. Suscitatus est eis ergo, exigentibus
rum praelium reformidans, cum probro et igno- meritis, potens adversarius, et dati sunt in manus
minia consoites descruit, et lurpi fuga perpetuam hoslium, ita quod ex eis una die in oregladii pro-
infamiam emit: hic priorem quserensdefectum re- miscui sexus ceciderunt plus quam quinquaiiinta
dimere etabolere meritam prius iofamiam, ad iter niillia. fjuibus autem concessum esl divinitus bo-
86 praeparat, honestum sibi asciscens comitatum. stium manus efTugere, hi nudi vacuique, amissis
Dominus quoque Stephanus Burgundiae comes, vir g sarcinis, etomnimoda supellectile perdita, salutem
inclytus et multa nobilltate insijinis, ad idem iter quocunquemodo invenerunt; taodemque casu ma-
accingitur; et multi alii nobiles, qui suis regioni- gis quam industria, in Ciliciam perveuientes, apud
bus, vita, genere etarmis prasclari, eodem accensi Tarsum ejusdem provinciee metropoliin, dorainum
desiderio, ad proficiscendum se prasparant, exspe- Hugonem iVlagnum, fatalisublatum necessiiate ami-
ctantes ut, die constituta, majores principes iter serunt : quo in ecclesia doctoris geotium, qui ex
arripiant seque eorum associeni legionibus. Factum eade.m fuit oriundus civitate, magniflce sepullo,
est autem tempore opporluno, ordi-
ut die prsefixa. refocillati per dies resumpto itinere, An-
aliquot,
natis ad iter necessariis, consortibus accitis, iter tiochiam pervenerunt. Quibus dominus Tancredus,
arripuerint, primajque expeditionis vestigia, etsi praedictae civitatis principatum administrans, om-
non devotionem secuti, Consiantinopolim pervene- nera more suo humanitatis graliam exhibuit; ma-
runt, ubi a domino imperaiore Alexio salis hono- xime autera doraino Pictaviensium comiti; quia et
rifice suscepti, dominura coraitem Tolosanum, qui caeteris nobilior, etlonge potentior, et ampliuscae-
in prima expeditione tantus princeps, tamque cora- teris in praedicta infausta expediiione damnificatus
mendabilis exsiiteral, repererunt. Hic ut praedi- fuerat, amissis penitus universis. Tandem videndi
ximus, uxore et familia ex plura parte apud Lao- loca sacra tracti desiderio, quibus equi defecerant,
diciam relicta, ad dominum imperatorem redierat, navigio, qiiibus aulera adhuc supererant, terrestri
opem imploratus, quatenus in Syriam redire, et itinere Hiero?olymam fesiinaotes,apud Antaradon
unam vel plures ex urbibus ejua sibi vindicare urbem maritiinam, quae vulgari appellatione Tor-
posset. Proposuerat enim incoepta semel peregri- tosa dicitur, convenerunt. Ubi de cousilio domini
natione perseverare perpetuo, et nunquara ad pro- Raymundi comitis Tolosani, civitatem impugnan-
pria redire. Hunc ergo tanqiiam virum industrium tes,quoniam eis expugnabili» videbalur, auctore
et prudentem gaudenies se reperisse, sumpla a Domino, infra paucos dies violenter occupaverunt,
domino imperatore licentia, donis ab eo cumulati oivibusejusaut peremptisgladio.autperpetuae man-
uberionhus, dominum comitem quasi pro duce cipatis serviluti. Urbein igitur domino comiti resi-
habentes, transito Hellesiiontu, cura suis legionibus gnantes spoliisque jure belli invicem divisis, coepto
apud Nicaeam Bilhiniae, prioris exercitus vestigia insistunt operi : praedicto comite ad tuendam prae-
legentes, pervenerunt. diotam urbem, invilis caeteris, et cum secum tra-
CAPUT XIII. here nitentibus, remanente.
Imperator Atexius nomine, more sotito, eis per Turcos CAPUT XIV.
molitur insidias ; prosternuntur ex parle plurima
Rex Antiopatridam obaidel, et obfessam occupat yto-
pereyrini ; et qui residui sunt, Hierosolymam per- D
venerunt, comitem Tolosanum secuti. lenter.
At veroidem imperaior, velustoGraBcorum more, Inlereadum praedictus exercitus, ut prsediximus,

nostrorumsuccessibusinvidens.quaraviseos.utpra;. circa parles Romaniae infeliciter laboraret, dominus
diximus, apud se satis benigne habuisset; occulte rexHierosolymorum,nolensotio torpescere, sed re-
tamen per iaternuntios frequentes, in eorum perni- gni fines ampliare soliicitus, omneradabat operam
ciem hostes sollicitabat; etdeeorura adventucrebris quomodoregni augustias posset dilataro. Applicue-
epistoliset nuntiorumdiscursibus reddebat instru- rat porro circa veris iniiium, in portu .Joppensi,
prsemonens ne tanium populum suo pe-
ctiores, eos classis Januensium, qui a et ejusdem
domino rege
riculo libere transire paliantur. Viccm scorpionis urbis civibus curamulta suscepti sunt honorificen-
agens, cui cum non sit in facie quod foimides, pru- tia. Et quoniam in promixo erat
paschalis solem-
1'enterfeceris, sicaudxposterioris declinare poterisma- subductis ad terram navibus, Hierosulymam
nitas,
deficium. Per eum igitur et suos nostrorum adventn ad diem festum ascenderunt. Completa igitur, de
;
467 GUILLELMI TYRENSIS AHGHIEP. 468
more, celebritate paschali, rex per viros prudentes A CAPUT XV.

et exhorlationishabenles gratiam, classis praedictae hlcm rex Cxsaream obsidet, urbem marilimam, et
consules, simul et majores natu, et turnaarum ca- obseisam impugnat.

pila, convenire facil, interrogans : Utrum redeundi Est iiutem Ca;sarea urhs in maritimis constituta,
haberent projwsilum; aut servitio divino ad incre- cujus priscum nouien est Turris Slratonis. Hanc,
mentum regni pcr lemjius nliquol, honesto depulato ut veteres habent historiaj, Herodes senior amplia-
salario, se velint muncipare. Qui commiinicato cum vit, et nobilibus aedificiis insignitam, in honorem
suis consilio, respomierunt : Quod si honestis condi- Caesaris Augusti, Casaream appellavit, secundmPa-
lionibus in regno possenl moram (acere, proposilum lestinaj, Romani principis aucloritate, metropolim
eis erat, et fueral ab initio, in Dei servitio ad incre- constituens. Est aquarum fluenlium et
autem locus,
mentum rcgni fideliter per lempus aliquod desudare. hortorum irriguorum habens plurimam commodi-
Pjctis ergo hinc inde aii coni;ruam consonantiam tatem portu carens, quamvisde eodera Herude le-
;
redactis, statutum inter eos, et juramentis inter- gatur quod, multis sumptibus et cura diligenliore,
positis confirmatum, quod quandin cum prxdicta inutiliter lamen elaboraverit.ut lutam ihi aliquam
clnssiin regno vellen/ moram facere,si quampiam de navibus prsberet stationem. Ad quam eum perve-
urbibus hostium, vel oppidis per eorum au.viUum vio- u nisset rex cum suo exercitu, classe cum per mare
partem manubiarum
lenter capi contingerel, tertiam ffiquis passibus prosequente, obsidionem locant in
et pecunise ab hostibus ablatx, sine omni moleslia circuitu etmachinisjaculatoriiscongruisstationibus

haberentsuorum consoriibus dividendam, reliquis dua- dispositis, urbem impugnant animosius, et crebris
bus domino regi conservalis. Insuper et iii qualibet congressionibus circa portas civitatis civibus irro-
civitatum, quse eodem tenore vindicarentur ab hosli- gant formidlnem ; magnorumque molarium iramis-
bus, vicumunum, quiproprius esset civium Januen- sionibus turres et moenia debilitant, etdomiciliain-
sium, ex compaclo reciperent. Hac igitur spe erectus terius conlriugentes, obsessis rcquiem negant. Pa-
dominus rex, et de coelesti praesumens auxilio, con- ratur interea miras altitudinis machina, turribus
gregatis de civilatibus, quas habebat, tam equitum multo sublimior, unde nostris esset facultas am-
quam peditura militaribus copiis, Arsur oppidum plior urbem impugnandi liberius. Cum ergo quasi
maritimum mari et terra obsidione vallat. Est au- diebus quindecim tam cives quam noster exerciius
tem hic locus, qui alio nomine Antipatrida appella- in eo perseverasseut negoiio, ul hi totisviribus in-
tur, ab Herodis genitore Antipatro sic appp,llatus, ferre, illi non dissimili studio propulsare conaren-
locus uber, silvarum et
pascuorum mulias habens tur raolestias et in conflictibus assiduis animosius
commoditates, Hunc locum anno prasterito dux Go- decertarenl, intelligentes nostri, cives"molles otio
defridus bonae memoris?, obsidione clauserat ; sed el longa quiete delicatos, armorum usum non ha-
videns quod non proficeret, non enim navigiis abun- bentes, lantis impares laboribus, singulis diebus
dabal, ut marinum obsessis possel accessum im- agere reraissius et bellorum ponderibus fatigari
pedire, infecto reversus est negolio. Cum igitur prae- moram invicem arguunt, et se mutuo coliortantes,
sidium, locatis in gyrura agminibus, circumdedis- non exspeotant ul erigatur qua fiebat machina, sed
sent, castellum prfficipil ex mai^nis Irabibus frnbri- facto unanimiter impetu, solito acerbius instant; el
cari quo composito et artifioum solliciludine mce-
:
civibus infra mcenia violenter illatis, lantum inge-
nibusapplicato, pra3ascendentium multitudine, cum runt terrorem, ut devita diflidentes, nec murosad
minus quam expediretin se haberet soliditatis, ad tuitionem comrnunirent, nec defensioni ullam da-
terram confractum decidit. Quo casu de nostris rant operam. Quod intelligentes oostri, scalas ad
quasi centum graviter Issi sunt; quidam eliam muros »pplieanl, et subito certatim ascendentes,
capti ab hostibus, quos in nostrorum praesentia af- turres occupant et mcBnia quorumdara quoquc stu-
;
fixerunt patibulis: qua indignatione noster vehe- dio reseratis aJitibus, rex cum suis ingreditur, ci-
menter estmotusexercitu^; est instanles animosius, vitate violeiiter effracta. Hi jam passim discurren-
hostcs infrs urbem cohibe^nt, tanta captos formi- tes arraati, el qus sibi cives tuta putabant praesidia,
dine, ut jara de sui defensione neo etiam cogitare ^ domos efTringcQtes, pairibus familias occisis, vasa,
viderenlur. Nostri vero applic:itis ad murum scalis, domus et iiuaelibet ejus desiderabilia rapienles,
jam turres et moenia videbantur oecupasse, cum CKsa familia, atria possidebaut. Nam de his qui per
ecce oppidani de vita desperantcs, perintercessores vicos et plateas civitatis casu nostris obviara seda-
apud dorainum regem obtinentut, resignato muni- bant, superfluum est disserere : cum hi eliam, qui
cipio, ipsi cum liberis et uxoribus, mobilia sua de- diverticula studiose quaerebant et latebras, stragem
serentes, libarura ettranquillum habeanl exitum el declinarenon poterant. Multi autem ipsi sibi, qui-
usque Ascalonam securum ducatum. Captum ergo bus fortasse aiias indultum esset, mortis causas as-
praesidium relictisibi cusloJibus, qui locum provide civerunt, qui aureos et lapides pretiosos deglutien-
tijcrentur, Caesaream confestim adiit, oam sine te?, in suum exitium talium cupidos provocabant
dilatione obsessurus. eatenus, ut, sectis eis per medium, intus io visceri-
bu.s deposita rimarentur.
469 HIST. RERUM TRANSMARIN. LIB. X. 470
CAPUT XVI. A Erat autem quando Cbristianorum exeroitusin par-

In oratorio civitaiis, ciuium multiltido perimitur tes Syriae primitus appulit, civitas celebris, qu«
infinilit, et urbi ca]itx assignatur archiepiico- mullo populorum frequenlabatur accessu, turribus
pus.
et muro circumdata valido. Verum, poslquam
Erat auteui in parte civitatis, in loco edito, ubi nostrorum partibus illis se infuderunt Ief;iones, quia
olim ab Herode ad honorem Auf;usti CaesHris, miro nec antemurali cingebatur, aut vallo, urbe relicta,
opere dicitur fabricatum templum, publicum civi-
Ascalonam fugerunt omnes, proptcr ampliorem
talis oratorium : illuc universus pene civitatis po- illius urbis munitionera, ejus habitatores. Nostri
pulus, quoniam orationis locus erat, spe conse- vero, urbe, ut praediximus, reperta vacua, in qua-
quendae salutis confugerat : quo efiracto, tanta eo- dam parte ejus castrum rauris et vallo cnmmunie-
rum qui intro se contulerant, facta est strages, ut runt. difficile arbitrantes tantum murorura ambi-
occidentium de cruoreoccisorum bases tingerentur, tum cum paucis habitatoribus occupare. Rumor
et horror esset, fiineruni raLiltiUidinem intueri. In non mullum
itaque insonuerat, a vero discrepans,
hoc eodem oratorio, reperUim est vas coloris viri- quod .-Egyptius calypha, quemdam mililiae suaa
dissimi.in modum parapsidisforraatum, quod prae- principem, cum ingenti multitudine, ad partes di-
dicti Januensessmaragdinumrepuiantes, pro mulla more suo praecipiens ut,
g rexerat Ascalonitanas ;
surama pecuniae in sortera reoipientes, ecciesiar> suae absque dikuione proficiscens, populum illum in-
pro excellenti oblulerunt ornatu. Unde el usque opem et mendicum, qui fines ejus ingredi praesum-
hodie transeuntibus per eos magoatibus, vas idem pseral et quietem ejus lurbare non verebatiir, aut
quasi pro miraculo eolent ostendere, persuadentes gladiis deleret funditus, autvinctum ad se perdu-
quod vere sii, id quod color esse
smara- indical, ceret in.Egyptum. Dicebanlur autem esse qui ad-
gdus. Occisis autera per loca varia oninibus pene ci- venerant, praedictum principera secuti, undecim
vibus adultis, virûnculis vix parcitur et puerisim- equitura railiia peditum vero in viginti millibus
:
puberibus. Hic dabatur vereadlitteram intueri quod dicebatur surama consistere. Haec dominum regem
scriptum esl in Propheta: Tradidit Dominus in ca- fama a Caesarea maturare compuleral, timentem
ptivitalem virtutem eorum, et lorliiudinem eorum in ne de raultitudine sua praesumentes, periculosas in
manus inimici {Psal. lxxvii, 67). Igitur, cessante regnum quo perveniens,
irruptiones molirenlur :
gladio et strage populi consummata, comportatis in quasi per mensem quod non
exspectaos, videns
unum spoliis et supellectile universa juxta tenorem procederent, Joppen reversus est. Tandem menso
paclorum tertia pars designatur Januensibus, reli- tertio iEgyptiorum legiones.de quibuspraemisiraus,
quis duabus domino regi et suis in sortem cedenti- timentes domini sui praeterire mandatum, et super
bus. Hic primura noster populus, qui attrilis in ex- C eo quod distulerant, indignationera metuentes et
peditione reculis, pauper et inops injjressus fuerat, oCfensara, de necessitate facienies viriutem, animos
et eadem tenuitate usquead illumlaboraveral diem, erigunt, reparant vires et, ordinatis agminibus, :
onerati spoliis et ditati pecunia coeperunt fieri lo-

fiues nostros ingredi et nobiscura pugnare conten-
cupletiores, pinguiore sibi supellectile constituta. dunt. Quod ubi doraino regi nuntiatum est, colle-
Adducti sunt autem curam domino rege, sedente ctis regni modicis copiis, quia raajores posaessio-
pro tribunali, procurato civilalis, qui lingua eorum nura angustiae ministrare non poterant, exercitum
dicitur emir ; et juridicus, qui juridicendo praêrat, circa Liddam etRamulam colligit quantura potest.
qui etiam lingua eorum cadius appellatur. His duo- Erat autem ei equiium numerus ducenti sexaginta,
bus, spe futurae redemptionis, sludiose iudulta est pediles vero nongenti. Ubi autem constitil quod
viia; compedibus tamen maiicipati, traditi sunt
hostes accederent, rex illis procedens obviam, acies
custodibus deputatis. Porro non habens rex moram sex nuraero prfficepit ordinari quibus ordine dis-
:
ibi faciendi diuturniorem terias liberas, revocanti- positis, praevio ligno crucis Dominicae, quod qui-
bus eum negotiis, electo ibi archiepiscopo ijuodam dam abbas religiosus cum mullo Dei timore gesta-
Balduino, qui cum domino duceGodefrido in expe-
bat in manibus, hostium aoies conlueniur quibus :
ditione venerat, reliclis ad custodiara civilatis de

j) intuitis, de supernis auxilio, erectis in
invocato
exercitu nonnullls, ipse cum caeteris Ramulam le-
coelum luminibus, eorum multiludinem non veren-
stinat.
tes, huslibusanimose ee ingerunt, gladils instantes
CAPUT XVII. viriliter, scientes quia res pro capite agerelur.
fiex, Ramulam veniens, hosiium qui advenire diceba- Hostes nihilominus e diverso, uxoribus et liberis,
tur exspectal exercUum ; et cum eis pugnans, ob- possessionibus et praediis, quas in .Egypto dimi-
tinet victonam. serant, nisi victores redeant metuenles, resislunt
Est autem Ramula civitas in campestribus sita, totis viribus, et pro modo suo laborant injurias
juxla Liddam, quae est Diospolis, hujus antii|UULii propulsare. Factum est autem, ut primae hostium
nomen non reperi ; sed nequeipsara priscis fuisse acies in uuain ex nostris irruentes et ingenti mulli-
temporibiis, trequens habet opinio ;
quam postlem- tuiJine illamdissolventes,adegeruntinfugam;quam
pora seductoris Mahumeth, ejus successores Ara- inseclanles et perurgenles atrocius, pene usque ad
bum principes, veieres tradunt historiae fundasse. supremum inleritum deleverunt. At vero reliquae
A traxil numerum. Qui omnes unanimiter pro anima-

3lrse acies hostibua resistentes et instanles atro-
cius stragem mirabilem et inauililam exercebant, bus decertantes, hostibus instant viriliter,et arctius
domino rege, prout decebat tanlum principem, deprehensos,gladiisquominusremagentes,nusquam
nunc hos, nunc illos verbo et exemplo animante; permittunt evadere. Interfectis igitur e.\- eis quam-
el cum acie. oui prseerat, oppressis et deficientibus pluribus, reliquis eliam prae tiniore niortis conver-
ministrante vires et animositatem sugtêrente. Ac- sis in fugam, leeti et gratias Domino persolventes,
cidil autem ul, posl diu ancipitera belli eventum, onerati spoliis el de rebus hostium facti locuple-
nostris divinitus concessa victoria, hosies in fu- tiores, iturcoeplum conficiuat, Joppea versus ooa-
gam versi sunt, eorum principe destituti, qui in tendentes. At vero Joppitae consternati animo, pro
agone decertans viriliter, gladiis confossus inter- his quffi audierant, ubi noslra redire respiciunt
ierat. Videns ergo dominus rex hostium agniina agmina, qijasi de gravi somno expergefacti, fusis
dissolula, cohortes partim gladio ceciilisse, partim prae gaudio lacryinis, portas aperiunt ; eis exeunt
irrevocabiiiter inisse fugam, praeeipil sub mortis obviam, signifioaales quam trislia de ipsis audie-
periculo, utoccupandis spoliis nemo prorsus audsat rant, et iii quantum deciderant desperationis pro-
inhiare ; sed hostes insectando non parcant gladiis, fundum. Ingressi igitur in urbem, laBtum et celc-
sed omnes interimant, quonsque vel unus possit „ brem egarunt diem, recensenles adinvicem quan
'--'• " - r^ !.._j:_^_
inveniri.Ipse quoque primus hostes insecutus, tara tara fecerat' cura illis Dominus misericordiam. Ut
•
equitum quamagiliura peditum turmas trahens severo duminus rex cognovit quomodo regina et qui
cum, usque Ascalonam, quasi per railliaria octo, circa eara erant in illo mentis excessu, quem pra?
hostes caBiiere, et stragera operari raultam, non de- tinioris angustia passi fuerant, domino Tancredo
stitil, quousque nocte irruente, consortibus cornu scripserant, misso celerrime nuntio euradera egre-
admonitis, in campum rediit certaminis : ubi tan- giura principera pro regni casu sollicitum, et jam
quam viclor, nocte illa quievit, spoliis juxta raili- accincluui ad iter, de suo mirabili successu litteris
tarem disciplinara inter suos divisis. Dicuntur de certificat. Qui suscepta nuntio, et de victoria do-
hosiibus caesa ibi quasi quinque millia de nostris ;
mini regis laetabundus et gaudens, graliusCreatori
vero recensito nuraero, invenli sunt abesse equiles persolvit immensas.
septuaginta de peditibus vera multo plures, quo-
;
CAPUT XIX.
rum tamen certus non habetur numerus. Princxpes qui de novo advenerant Tortosam capiunt,
CAPUT XVIII. el capiam comili trndunt Tolosano ; deinde Hiero-
consternatos ejusdem cives sotymnm properant ; rexeis usque Berilhumobvium

Inde Joppem transil, et
etjredilur.
conjortal.
At vero qui nostram hesterno conflictn fugave- C Interira principes illi, de quibus prius feceramus
ranlaciem, usqueJoppenfugienlesinsectalijdeficien- menlionem, qui in partibus Romaniae miserabili
tiura arma,loricas,scula simul et galeas sibi aptantes, casu tantura amiseranl exercitum, ut praediximus,
ante urbem intrepidi astilerunt, civibus intonantes Antiochiam pervenerant; et inde progressi,urbem
dominura regera simul et universuin Ghristianura Tortosam, sicuti praemissura est, ab hostibus expe-
exercitum in prsBlio corruisse et hoc eis pro evi- : ditam, doniino Raymundo comili Tolosano tradide-
denli esse argumento significabaiit, quod fainilia- ranl. QuibusUierosolymam properantibus, ne forte
rium et domesticorum arma notissima inlueri po- ad fluviura Canis eorum iter prc-epediretur, rex as-
terant et agnoscere. Quo audito, cives et regina sumptasocumoocurrensmilitia,transitusanguslias
quajin urbe erat, verum essequod dicebatur arbi- praeoocupavit nec fuilleve quod eorum gratia ten-
:
trantes, in lamenta se tradiderunt, initoque consiiio tavii nam, juxta hostium urbes quatuor nobiles et
;
cum senioribus nalu, el qui sensus habebant magis populosas, Ptolomaidam videlicet, Tyrum,Sidonem
exercitatos, unicum creduntesse remedium, utmis- et Berytura, eura oportuit pertransire, priusquam
sa legatione ad dominura Tancredura Antiocheno- ad locum perveniret praedictum. Domino igilurrege

rum principem, ut de regno periclitanti et rectore cum suis transitus difficullatera obtinente, adsunt
deslituto subvenire festinet, quia universa fidelis D iliustres viri, dominus videlicet Willelraus, coraes
populi, post Deum, spes in eo sit constituta. Rex Pictaviensium, Aquitani» dux idera ; dominus Ste-
autem nocte illa in campestribus transacta, luce phanus, coraes Blesensium doiuiuus Stophanus, ;
terris restituta, victrices revacans acies, versus comes Bargundia» doniinus Gaufridus, comes Vin-
;
Joppen iter dirigil. Accidit autem quodnum essenj docinensium dominus Eugo, Lisiniaconsis domini
;
in proficiscendo hi, nostros habuerunl obviam, qu Raimundi coQiitis Tolosani frater, et alii nobiles
uocte proxime prajterita relatione infausta urbem multi, laeti plurinium et gaudentes, lum quia trans-
deterruerant ; hi noatros coatuentes arbitrati sunt itum. quem lanquara peiiculosura nimis diu ante
suoruin esse agmina, nain nostrum exercitura he' suspeclum h.ibuerant, invenerunt expeditum tum ;
storna diececiJisse penitus, quasi certum habebant: quia dorainum regem sibi obviam repererunl. Gon-
qao fuiucialius accedentes, nostris pene se infude- venientes igilur adinvicem, in mutuosirruunt am-
rajit agminibus, cuin dominus res suos exhorlans, plexus, elaltorna; salutationis affatu depenso, pacis
et primus in eos irruons, secum praecipilem equitura jungunt oscula, vicarlis confabulationibus se re-
473 HIST. RRRUM TRANSMARIN. LIB. X. 474
oreantes : adeo el jam et laborum et damnorum ^ fugam converleront, cum, ecce resumpti» animis,
viderentur immemores, tanquam ainistrum nihil nostrorum pauciiatera, suorum vero attendentes
pertulissent : quibus secum assumptis, et legibus muUitudinem, exhortantes se adinvicem, iterato se
humanitatis, et plena charitate benigne tractatis, ingerunt vehementius, et nostros, ut prcediximus
rex Hierosolymam perduxit. Et quoniam propeerat adegerunt iii fuKam qui autem sani evaserunt, in
:
paschalis solemnitas, transcursis ibi diebus festia, oppidum Ramulam se confereotes, salutem se spe-
Joppen quasi in patriam redituri pervenerunt ubi ; rabant invenisse. Geciderunt in ea acie uterque co-
dominus comes Pictaviensium, qui multa preme- mes Siephanus, et alii nobiles, quorum nuraerum
batur indigentia, navera simiiiter ingressus, pro- vel nomina noa tenemus. Gongratulandum est, ut
spere suam pervenit regionem. Uterque
satis ad nobis videtur, huic viro nobili, et apud suos et san-
vero Stephanus navem similiter ingressi,postquam guinis geoerositate et operum magnificentia praecla-
diu et multum fatigati sunt in aequore, contrariis ro,comitividelicetGarnotensium,domino Stephano.
acti flalibus, Joppen redire coacti sunt. Certumestenimquod juxtamagnam misericordiam,
CAPUT XX. suamegitcum eo Dominus, cui veterem infamiae
j^gy))tii aim infinilis copiis fines ingrediunlur no- notam, quara ab expedilione fugiens Anliochena,
slros. Rex illis occurrit ; incautius pugnat cuni eis,
P optimo fine abolere con-
raiserabililer contraxerat,
et vincitur. cessil , nec enim merito
ad naevum iraputabilur
ei
Cumque omnes iati pariter moram ibi facerent» decstero, quod tam fausto fine redeinit. Nam qui
Ascalonitae adjunclia sibi ex iis qui de praediclo pro Christi nomine decertantes, in aoie fidelium et
praelio evaserant iEgyptiis, et ingenti militia con- Christiana railitia dicunlur occumbere, non solum
gregata,quae ad numerumvigintimillium dicebatur infamiae, verumet peccaminum et deliotorum omni-
accedere, flnes nostros circa Liddam, Sauronam et modam credimus abolitionera promereri.
Ramulam ingressi aunt : quod ut domino ret;i nun. CAPUT XXI.
tiatum est, praeter moremse habens nimis provide, Rex, fugiens de prxlia, in castrum Hamulense se re-
non convocalis ex finitimis urbibus militaribus co- cipil; cujusdam Arabis heneficip eripilur, aliis
piis, sed de sua virtute praesumens; non exspectatia ibidem peremptis.

etiam iis qui secum erant in urbe, properus nimis> Rex vero, etsi de oppidi raunitiono non multum
irao praeceps, vix secum ducentoa habena equites, praesumeret, tamen nt mortis imminens declinaret
urbe egressus eat. Porro illi nobiles, sumptis equia dispendium,vidensquodciroumfu3ia hostium agmi-
mutuo ab amicis et cognatis, ignominiosum aibi renibus alias non Jabatur ei evadendi locus, cum
putantes si tanta ingruenle necessitate ipsi frueren- aliis intusin municipium serecepil ;dumque de vila
lur otio, nee fratrum communicarent,
laboribus et salute tota nocte sollicitus, curis gravibus urere-
egreasi sunt pariter, dominum regem srquentes. lur, ecce intempest» noclis ab hostium se silentio,
Rex vero qui alios nirais inoaute praeoesserat, ubi subtrahens exercitu, adfuit oppido vioinus, solus
hostium contemplatus est legiones, admirans multi- absque comitatu, prsdictus ille nobilis de Arabia
tudinem, facti coepit poanitere, repulans apud se princeps, cujus uxori dominusrex, ut praemisimus,
vere dictum : modico ante temporo, lanta exhibuerat humanita-
.... Male cuncta miniitrat tem memor sane collati benefioii et ingratiiudinis
;
hnpetus ; declinans peccatum, suppressa voce, iis qui in mu-

Statius. ro erant, locutus est, dicens : yerba liabeo ad do-
optaret non venisse se; verum adeo hoatium cohor- m,inum regem secreiiora, guse perfero ; jacile ut ad
tibus ee immerserat, ut jam nec pudor, nec mortis eum introducar ; expedit enim. Quod postquam do-
pericuium rediium suaderent. At vero qui in exer- mino regi nunliatuin est, verbum admisit, et illum
citu hostium erant prudentiores et in re mililari praecepit introduci ;
qui admissus, regem quis ipse
majorem habebant experientiam, videntes nostros sit, edocet ; beneficium quod ab eo in uxoresuare-
prceter morem abseque pedilum raanipulis, equiium ceperat, ad memoriam revocans ; et ejus ae intuilu
quoque turmas, praetermisso ordine militari confu- D illiobligatum perpeluo ad retundendam vicem non
sas accedere, coeperunt apud se raajorem de victo- dissimilera asserens, refiem instruil ut de praisidio
ria spem babere unde facti animosiores, digestis
: egrediatur,consiliura pandens hostium,quod sura-
in ordioem aciebus, uno impetu in nostros irruunt, moinane castrum debeant obsidione vallare, et
tanto insiantes auimosius, quanto eos ordinem so- omnes intus comprehensos in morlis praacipitare
litura magis neglexisse conspexerant. Oppressi ita- sententiam juxta quod domiuum regem inonet ut
:
queirruentium vehementius ingenti multitudine, et secum egredialur, spondens se, auctore Domino,
belli pondus ferre non valentes, caesis pluribus in tanquam locorum peritum, eura in tuto sine diffi-
fugam versi sunt; qui tamen in conQictu cecide- cultate repositurura. Tandemque rex egressus cura
runt,cruenlam hostibus desereliqueruntvictoriam ;
eo, paucissimis comitalus, ne Ibrte si majores tur-
nam usque ad supremum defectu decertantes vi- bas traheret, hosliumin seconcitaretexercitun:,il-
riliter, ex hostibus plurimos gladiia cominua ob- lum sequens ad montana conscendit ubi : prsedictus
truncales, reliquos diasolutis agminibus pene ia nobilis ab eo digrediens, ad hosiium expeditiones
revereus est, obsequium suum el prompiam tem- A nn» diffiilentibus de vita singulis et mortem optan-
pore opportuno promiltens deTOtionem. At vero tibus celerem, neviderentmala gentissua;, et regni
hostes victoria politi, eos qui intraoppidum se con- desolationeniaspicerent. Cuiii ergomoeroret lucius
tulerant, obsidione vallanles el undique impugnan- et suspiria regnum occupassent universum, ecce
tes hoslililer, violenter compiehenderunt, compre- rex, quasi stelln aialulina in

medio refulgens nebu-
hensosque pro libero tractantesarbitrio,partimneci ab Anlipatridaegressus, Joppe navigio subitum
Iffi,
Iradiderunt, partim compedibus alligautes, perpe- seintulit. Ubi acivibus cum gaudio susceptus, ex
tuae mancipaverunt servituti. Tanta quidem nobi- insperato depulsis tenebris serenum intulit, sua
liura virorum et forlium slrages usque ad illum delens prMsentia quidquid sinistium acciderat.
diem regno non legitur aceidisse. Confusumest
in Exiit ergo sernio isle per universos regni fi-
pene regnum et omnium vires enervatae, cordibus nes ; et quos rumor priinus animo dejecerat,
prudentium interius liquefactis, ita ut, nisi malure secundus in spem bonam erexit. Interea, do-
visitasset eos misericorditer Oriens ex alto (Luc. i), minus Hugo de Sancto Aldemaro, Tyberiadensis
in desperutionis decidenies abyssum, regnum pa- dominus.a Hierosolymitanis commonilus ul do-
ratierant deserere. Erat quippe nostrorum populus niino regi subveniret, cum octoKinla equilibus us-
exiguus nec de partibuslransmarinistute poterant
; n que Arsurpervenerat, regi auxilium ministraturus-
in Orientem accedere, timentes bostium urbesma- Quod rex audiens, assumptis secuin quos apud
ritimas, tiuae a dexlra IsBvaqueeranl plurimae. Nam, Joppen invenire poierai,ei procedit obviam,timens
ul pradiximus, a Laodicia Syriee usque ad yEgypti ne hostes per regionem libere diffusieis adveuienti-
fines novissimos,non nisi duas de urbibus mariti- bus iusidias molirenlur ; aul, congregatis copiis,
mis noster obtinebat populus, Joppen videlicet, et eorum manifeste iter impedire niterentur. Occur-
de novo captam Caesaream. Qui autem accedebant, rens ergo illis junclis cum mulia hilaritate con-
completis orationibus, illico reverlebaniur, nostro- plexibus et agminibus sociatis, Joppen cum multa
rumvidentes debilitatem.el pene defectum, timen- civium exsultalione ingressi sunl. -Missisigitur nun-
tes communibus cum eis calaniitatibus involvi. tiis, eos quiin montibus erant ad subveniendum ei
CAPUT xxn. sollicilatqui malure convenientes, propler hostes

;
qui media liberiusobtinebant, viarumseculidispen-

Rex per diverticula fugien$, Arsur, inde Joppen per-
venil. Convtniunl de regno univer.î, ut regi sub-
dia, infra paucos dies apud Arsur pervenerunt :
venianl ; pugnatur curi hostibus nostro victores unde cura difficultate et vitae periculo, hostibus
evadunt. inter eundum occurrentibus, Joppen, aucloreDo-
Rex ergo ad montes, ut praediximua, fugiens. mino, pervenerunt. Erant autera qui de novo ac-
amissis viae consorlibus, velocis equi ereplus beoe- "-' cesserant equitespromiscui meriti.quasinonaginta;
ficio et praedicti nobilis viri ducalu, tota nocte in quibus receptis, dorainus rex in bonam spem ere-
locis deserlis trepidus laluit duobus
: mane faclo, ctus,nuserens, quas intulerant, hostibus recompen-
sociis, quos casus obtulerat, comiiatus, viarum se- sare injurias el mala qua3 irrogaverant refundere
cutusdispendia, per medias hostiuminsidias Arsur cum usuris, inslructis el juxta rei militaris disci-
usque pervenit. Ubi a suis, qui in eodem oppido plinara ordinatis congrue tam equitum aciebus
erani, gaudenter exceptus, sumpto cibo, conforta- quam peditum manipulis, hostibus obviam egredi-
tus est ; nam prae famis sitisque angustia, dum vetur, eorum multitudinem de Domini fretus auxilio
niret,pene defecerat. Videtur aulem et divinitus pervipendans. Erant autem hosles in proxinao quasi
procuratum quiddam quod ei dicitur accidisse. ad milliaria tria, crates, scalas et varii generis
Nara eadem die,vix unius horseinterjecto spaiio, ab machinas ex electa lignorum materia contexenles;
eodem oppido maximus hostium disoesserat nume- quibus eral propositum, et id ipsum leve videbatur,
rus, qui sine iniermissione oppidanis tota die pro urbem inimicam impugnare, regemque obsessum
foribus belluni intulerant; quos si in eodem loco interius, cum civibus universis, quasi vilia capti-
perseverantes rex accedens reperisset, vix eorum vare mancipia. Dumque in hocessenl opere solli-
manus potuisset effugere. Rumor interim de rege D citi, ecce rex cum
jam praesens aderai exercitu.
.»uo
varius habebalur ; natn qui de praelio evaserant Quod videntes adversarii, quod ab iis quos victos
pauci, Hierosolymam venientes, regem inter caite- reputabant ultro provocarentur ad praelia, corre-
ros cecidisse asserebant. Episcopus vero Liddensis ptisarmisaccingunt seul occurrant, uihil timentes
qui, audita et prope conspectaeorum qui in Ramu- eos quos jam penitus defecisse arbilrabantur. No-
lensi praesidio capti fuerant strage, relicta Ecclesia slris tamen irruenlibus, et pro omnibus quce acce-
sua Joppen confugerat, de rege interrogatus, se ni- perant paratisrecompensareduplicia,moreleonura,
hil omnino scire fatebalur ; eos tamen qui in prs- quibus raptis catulis est ira propeasior, etpro uxo-
sidium se receperant, vitam miserabiliter finiisse ribus et liberis, pro liberlate etpatria totis viribus
constanter asserebat; se quoque fuga latenlerela- decertantes, infusa de supernis virtute et divina
psum, ul vitae consuleret, dicere non verebatur. prffieuntegratia,hostium gladiisdissolvunt agmina;
Erat ergo per totuin regnuiu, ad quos sernô isle et inlerfectis exeorum numero quampluribus, reli-
pervenerat,ubique luctus, ubiquegemitus ei lacry- quosturpiterfugaminirecompellunt.Insequiautem,
diutius propter eorum paucilatem, noslris non est A clsde quo superius fecimus mentionem, filiam
visura expediens; sed in castra hostium redeuntes, Morsiam nomine, u.torem duxif, magnam et valde
spolia colligunt plurima ; asinos, caraelos, papilio- necessariam cum ea, dotis nomine, susoipiens pe-
nes et tenioria, vcitusque et alimentorum diversa cuniara. Erat autem praidictus Gabriel natione,
genera secum deferentes, Joppen cura victoria, po- lingua et habitu Armenius ;fidetamen Griecus. Ac"
pulo applaudente universo, reversus est. Quievitque cidit autem quod, dum in oplimo esset statu etopti-
regnum quasi mensibus septem. ma traaquillitate frueretur, quidam consobrinus
CAPUT XXIII. ejus, Joscelinus videlicet de Gortenay, vir nobilis
Tancredus interim urbes nobilissima.'!, Apamiam et de Francia, de regione quse dicitur Gastineis, ac-
Laodicenm, in suam recipil ditionem. cessit ad eu.m qui cum non haberct terram vel
;
Igitur dum haec in regno varie multipliciterque possessiones aliquas, ne ad alium ignotum, gratia
sic aguntur, dominus Tancredus vir illustris, cou- promerendi beneficii, cogeretur deolinare, posses-
gregata de universis suis militia et tara equitum siones ei maximas contulit ; omnem illara videlicet
quara peditum copiis convocatis, nobilem sedem, suae regionis partem, quae circa Euphratem fluvium
Coelesyriae metropolim, obsidet Apamiam. Ubi cum magnum
sita est, in qua erant urbes Goriiium et
aliquandiu more optimi principis, debita perseve- p Tulupa eppida vero ampla et munitissima Turbes-
;
rasset iostantia, singula percurrens argumenta sel, Hamtab et Ravendei,el quaedam alia. Sibivero
quibus hostium solent expugnari priesidia nihil ; regionem trans Euphratem.hostibus magis vicinam,
omittens eorum quee obsessis molestias solent in- detinuit, una sola urbe de interioribus, Samosato
ferre graviores, operoso studio el sollicitudine non videlicet, retenta Erat aulem vir prudenlia praedi
pigra, praevenienle eura divina clemeniia,civitatem tus ssculari in agendis circumspectus : in cura et
obtinuit, principatus fines amplians in iraraensum. dispositlone rei familiaris providus valde : optimus
Inde eadem, ut dicitur die, Laodiciam perveniens, paterfamilias, utilium provisor; ubi necessilas exi-
quae a Graecis possidebatur, eara in sunm recepit gebat liberalis, sed modice alias parcus, domestico-
ditionem ; veteribus conditionibus interposilis inter rum ponorum solertissimus conservator ; in sumen-
seest eosdeai Laodicenses.quod quacunque die Apa- dis alimentis sobrius, de habitu et ornatu proprii
miam sibi vindicaret,eadem die ei sine difficuliate corporis non multum habens curam. Unde et prae-
resiguarent Laodiciam. Harum utramque nobilissi- dictam regionis portionem, sibi a domino comite
marum urbium, Antiochus Seleuci filius fundasse liberaliter concessam, multa rexil iudustria, bonis
legitur, et de nominibus filiarura, quarum allera omnibus abudans.
Apamia, altera vero Laodicia dicebatur, civitatibus CAPUT XXV.
dedisse nomina. Hicauteinde LaodiciaSyriaenobis C gg^„,jj„^„^ ^ ,,j„g„/,-5 iiosUum solutus redit Anlio-
est sermo nam est et alia Laodicia quae inter se-
; chiam, et Daimbertum patriacltam ad se confu-
ptem urbes Asiae minoris numeratur, juxta id quod fjientem heniyne suscipit.
in Apocalypsi Joannis scribitur ila Quod vides Eodem tempore dominus Boamundus Anlioehe-
:
scribe in libro, el mitte septem Ecclesiis, Efhesum, norum princeps, vir magnincus et per omnia com-
Smyrnam, Pergamum, Tyatiram, sardis, Phitadel- mendabilis, divina euin respiciente gratia, post
phiam et Laodiciam (Apoc. i 11). Harum alteram, annos quatuor, quibus vinculis hostium mancipatus
Laodiciara videlicet, divus S;'verus coloniara fecit, fuerat, pretio interveniente redemptus, Antiochiam
teste Ulpiano, qui de ea in Digestis, titulo De censi- reversus est. Ubi a domino patriarcha, clero et po
bus, ita ait : Est de Laodiria in Syria, cui divus pulo universo gratanter susceptus, universam pro-
Severus jus Itilicum ob belli civilis merila roncessit. vinciam,et regnura nihilominus, desiderato ejus lae-
Domino igitur ejus proiuovente negotia, opusmul- tilicavit adventu. Cognitoque quam prudenter fide-
torum dierum uno perfecit itinere,duas siraul urbes literque dominus Taneredus, ejus consanguineus,
recipiens, quarumampla lateque diffusa cum multis commissum sibi in ejus absentia administraverat
oppidis et suburbanis jaeebant territoria. Eral principatum,captisque duabus exiraiis urbibus ejus
quippe vir Deum amans Deoque amabilis, fldeinsi- D fines strenue dilataverat, gratias illi agens immen-
gnis, strenuitate conspicuus, esigentibus meri- sas benigne habuit ;
plurimam partem regionis,
tis populo acceplus et in cunctis prospere agens. sicut ejus videbantur exigere merita, sibi et baere-
CAPUT XXIV. dibus suis jure perpetuo tradidit possidendam. Nec

Balduinus de Burgn comes Edessanus, Gabrielis du- multo posi, universum ei, sicut iii sequentibus di-
cis filiam uxorem ducit. cetur, commisit principatum. Interea vero Arnulfo,
Dominus etiam Balduinus, Edessanorum comes, de quo superius diximus, Hierosolyraitano archi-
vir magnificus et per omnia commendabilis, qui do- diacono more suo inter regem et dominum patriar-
mino regi, ut praediclum est, in comitatu Edessano cham Daimbertum scandala serente et ministrante
successerat, strenue et feliciler terram sibi subdi- odiura, ccepil repullulare quae prius sopita videba-
tam administrabat, hostibus circumpositis suspe- tur intereos inimicitia; adeoque creverat inter eos
clus plurimura et formidabilis. Cumque sine uxore indignatio ut, suscitalo adversus eum per ejusdem
essel et liberis, oujusdam Gabrielia Meleteni» du- seductoris operam et studium clero, vir religiosus
;
479 GUILLELMI TYRENSIS ARCHTEP. 480
el pacis amator, juges molestias ferre non valens, A rum efTraotores invenit. In quos in insidiia latentes
ecclesia siraul et urbe relicta, inopset pauper, con- vehpmenterirruens, pluribus interemptis, aliis ela-
silii sitnul et auxilii indigens, ad dominum confugit psis fuga, unus casu in regem vibrans jaculum, a
Boamundum qui advenienteai tioneste suscipiens,

;
parte posterinre per cratem coslarum, cordi vici-
tanto ergo eum majore motus misericoniia, quo num immisit telum, quo iotu eum peue raorti Ira-
ejus soilicitudine Hierosolymitanam
et opera ad didil; sed tandera inedlcorura adhibita sollicitudine,
ecclesiam noveral esse promotum et ne apud se ;

post incisiones etcauteria, salutem recepit aliqua-
aliter quam laalum virum biaberi oportebal, moram lcm ; ejusdem vulneris certis temporibus recrude-
faceret, ecclesiam Snncli Gregorii, quae infra An scente dolore, perpetuo fatigatus.
tiochenam urbem sita est, cum ingentibus praediis CAPUT XXVII.
et multis redditibus.consentienle domino Bernardo, Comes Tolosanus ante urbem Tripolim castrum sedi-
ejusdem loci patriarcba, liberaiiter assignavit ibi ; ficat, cui nomen est mons peregrini.
que cum eo usque ad ejus in Apuliam transitum> Per idem tempus, dominus Raimundus bonae me-
sicut in sequentibus dicetur, moram habuit con- morias, Talosanus comes, oblenta civitate quae vulgo
tinuam. dicilur Tortosa, ut praeinisimus, fines suos lanquam
CAPUT XXVI. n vir egregius, magnificus et verus Dei ciiltor, stre-
nue niuiis et viriliier dilatabal circumquaque an-
Expulso Daimberto, quidam Ebremarus, Hierosoly-
;
mis inordinaie praefLcilur. Rex Ptolemaidam ohsi- xiusque quo modo Christiani norainis adversarios
del, nec proftcil ; rediens indc, leliiuUter saucia- a flnibus illis propulsaret, in colle quodam ante ur-
tur. bem Tripolitanara, vix ab ea milliaribus distante
At vero rex, predicti Arnulfi seductus malitia, duobus, fundaverat praesidium ; cui, quoniam a pe-
prKtermisso Dei timore, expulso domino patriarcha regrinis oonstituebalur, nomen ex re dedit, ut per-
Daimberto, adjecit etiam ut pejus faceret. Quemdam peluo dicerelur Mons Peregrinus et ita usque ho- ;
enim simplicem et religiosum circuraveniens sacer- die a fundatore nomen servat impositum, nalurali
dotem, Ebremarum nomime, in sedem intrusit pa- silu, et arliflcum industria salis muniluin. Unde Tri-
triarchalem. Hic autem simplex homo, in prima politanis civibus inc^ssanter diebus pene singulis
venerat expedione, honestcB conversationis merito inferebat molestias ; ita ut universae regionis incolae,
cunctis acceptus ; sed in hoc crassam nimis et su- et eti.im ipsius civitatis habitatores annua eidem
pinam inventus est ignorantiam habuisse, quod, vi- persolverent tributa ; nec minus ei obedirent in om-
vente domino patriarcha, sedem ejus licere sibi nibus, quara si urbem ipsam sine conlradictore pos-
credebal usurpare. Eodem etiam anno.qui erat ab sideret.Natus est etiain ei in eodem looo, ex pro-
Incarnatione Domidi 1103,circa veris initium,cele- 'J pria uxore, Deo devota femina, fllius de noniine ma-
brata llierosolymis Dominica! resurrectionis solem- jorum dictus Araphossus, qui eidem postea in oo-
nitate, convocatis de regno universo inilitaribus comitatu Tolosano sucoessit.
piis, dominus rex obsi<let Ptolomaidam. Est autem CAPUT XXVIII.
Ptoloraaida civilas maritiraa, provinciae Phcenicis» Rex iterum Plotemaidam ohsidet ; et Januensium
una de urbibus suffraganeis quae ad Tyrensem me- frelus auxilio, ohsessam urbem occupat violenler.
tropolim habeut respectum portum habens infra ; Anno ab Incarnatione Domini 1101, mense Maio,
moenia et exterius, ubi tranquillam possit navibus idem dorainus rex convocalisviribus et populo uni-
prsebere stationem. Est autem et satis commode verso, a minimo usque ad maximum. eaindem de
sita inter mare, pingue etoptimum ha-
monles et qua Bupra diximus, Ptolomaidam obsidere conten-
bens latifundium, Belo flumine praeterfluente civi- dil : inde potissiinum occasione sumpla, quod per
tatem. Hano frequens faraa esl geminos fratres eosdem dies, Januensiura in partes Syriae classis
fundasse Ptolomteum et Acconem el muris vallasse applicuerat, navium rostratarum, quae vulgo dicun"
solidioribus : eamque quasl per medium divisam» tur galeae, sepluaginta. Quo cognito, missa slalim
suis nominibus appellasse unde el hodie binomia ;
ad consules legatione, verbis amicis invitat eos, ut
est ut Ptolomaida dicatur et Accon, sicut pene om- D antequam ad propria redeant, Ghristo velint mili-
nes Syriae civitaies duo vel tria habent nomina. Ad tare exemplum etiam familiare proponens de eo- ;
hano igilur cum suis legionifcus dominus rex perve- rum civilius, quorum siudio et opera urbem Caesa-
niens, quoniam navalem non habebat exercitura ream regno vindicaverat, non sine perpelua civium
non multum potuit quoad deditionem arctare Januensiumgloria.eteraolumento non modioo.Tan-
sed caesis in circuitu poraeriis, interemptis ex civi- demque prudentibus interpositis viris, et rem ef-
bus nonnullis abducta etiara praeda, gregibus et
;
feclui lideliter mancipare quaerentibus, responsum
arraentis, quae extra civitatera repererunt, soluta dederunt Quod si reddituum et obventionum qux ex :
obsidione, ad propria revertebatur. Volensque per marino accessu in portu colligerentur tertia parsiltis ,
Goesaream redire, accidil quod in loco, qui dicitur in perpetuum concederetur ; et in civitate ecclesia, et
Petra incisa, juxta antiquam Tyriim, inter Caphar- in vico jurisdictio plena daretur, ad capiendam prse.-
naum et Doram oppida maritiraa, qui locus hodie dictam urbem fideliter elaborarent. Placuerunt ita-
Districtum appellatur,pr«edones et viarnm publica- que domino regi etprincipibus ejuscondilionespre
;
dictae, et fidei nexu corroboratas, utrinque, scripli A ham responsum accepit a Domino ut, egrediens de
beneficio, perpetuae memori.-B raandaverunt. Sic igi- terra sua et de cognatione sua,Domini sequeretur
tur die prsefixa illi per mare, dominus rex cum >uis promisfiones. Idemque est locus, in quo et Roma-
per terram urbem praedictam, locatis in gyrum ca- norum dictator Crassus, aurum quod sitierat, Par-
stris, obsidione vallant ; civibusqe introitu negato this propinantibus, bibil. Quocum pervenis8ent,aic-
et exitu, molestias inferunt quales quantasque so- uti ab initio proposueranl, urbem claudunt obsi-
lent obsessis irrogari. Machinis etiam circomposi- dione; nec multum erat necessarium urbem aliter
tis, quales soleot argutorum hominum reperire in- impugnare, quam ingrcssus exilusque civibus pro-
genia, in hostium erigunt perniciem, turres ex eis hibere, modicura enim, et pene nihil intus habebant
flagellantes et mcenia ; et sdilicia etiam interiora alimentorum. Causa autera hujus erat inopiae do- :
magnorum molarium imtDissioneconfringentes. Pra;- minus Balduinus longe ante multam dabat operam,
tam a classe per oram
terea crebris congressionibns quomodo inopia illius loci fatigarentur cives, ul
marilimam, quam ex opposila parte per regium fame aliquando molestati, Uibem ei traderent. Mo-
exercitum faliâtis, plurimis ex civibus casibus va- dus autem, quo propositum effectui mancipare sa-
riisinteremptis,obsidentium instantiam,et frequen- tagebat, hic ei visus erat idoneua. Inter Edessam
tes impelus, durum videbatur portare, Cuinque per n porro, et praedictam illam civitatem, quae vix qua-
dies viginti continuos. tam nostri oppugnando quam tuordeeim a se dislant milliaribus, fluvius quidam
illi a se repellendo injurias, desudassent, interpo- discurrit medius, qui sua irrigatione, canalibus de-
sitis conditionibus, quod qui egredi optarent, cum rivatus, cireumadjacenlem planitiem uberem redde-
vxoribus el liberis, el eorum mobilibus, ai guas vel- bat et frugibus fecundam. A priscis aulem tempo-
lent parles liberum haberent exitum ; qui vero in ribus solura praediclum hanc habuerat limilationem,
domibus suis manere, ei nntale solum eliqerent non ut quod citra fluvium erat, Edcssanis sine molestia
deserere, data singulis annis flomino regi certa prse- cederot; quod vero trans fluvium, Carrensee pro-
slalione,bonis condilionibus uterentur ; regi civitatem prium possiderent. Videns autem dominus Baldui-
tradiderunt : qua obtenta, Januensibus juxta singu- nus qund hostium civitati omnino exteriua nihil
lorun) merita, possessionis et domicilia asaigoavit. alimentorum accederet, sed de locisillis communi-
Hic primum per mare accedentibus patuit secura bus omnem sibi victum propagarent maluit ipse ;
tranquillitas, et portu commodiore recepto, et lit- hac commoditate defraudari, quam ut hostea, qui
tore ab hostibus aliquantulum expedito. Don .satis commode aliunde poterant, de locis me-
CAPUT XXIX. diis alerenlur. Frequentibus igitur irruptionibua
Carra Mesopolamix a Tancredo, Balduino et atiis diu ante prohibuerat in locis suis agriculturam exer-
obsideretur. Civoi lame compulsi, de tradenda urbe C ceri, sperans quod de regione trans Euphratem, et
consUium ineunt. de ea quae inter Edsssam et eumdem fluviura jace-
Eodem anno, dominus Boamundus, cum univer- bat mcdia, alimentorumpossetsuiaeivibus ministrare
sis ejusdem provinciaj magnalibus, dominus quoque sufficientiam Garrensesautem,easubtractacotrmo- ;
Tancredus, dominua eliam nihilominus Balduinus, ditate, quam de pra;dictis locis communibus da-
Edessanorum comes, una cum domino Joscelino bere conaueverant, ad itilolerabilem compelleren-
ejusdem consanguineo, convenienies ad invicem, tur inopiara, sicut vere rei exitus manifestum ha-
fide medi.', compromisserunt, quodEuphratem trans- bat ; idque jam annis ante pluribus inhibuerat. Ob-
euntes, Carran urbem, Edessae vicinam, ab infide- sidenles igitur prsedictam urbem, ut prKmisimus,
libus detentam, obsiderent. Juxta quod conceptum, multa victus inopia eam invenerunt laborantem. Gi.
cvocantes certatim ex suis regionibus militaresco- vestamen nostrorum adventu longcantepr»cognito,
undecunque conrogantes, die praefixa
piaa el auxilia per nuntios et litteras principes Orienlis sollicita-
Euphraten transeuntes, apud Edessam [lervenerunt. verani, sijjnificantes quoJ, nisi mature subvenirent,
interfuerunt autem eidem infaustcB expeditinni viri parati eranl deficere. Videntea autem quod eis inde
venerabiles et Eoolesiae prEolara lumina, dominus nulium ministrabalur subsidium, et famis angustia
Bernardus, Antiochenorum patriarcha ; dominus ^ singulis diebus eos amplius molestaret, communi-
Daimbertus, Hierosolymorum palriarcha, qui tunc cato con'ilio, potius eliguut urbem resignare quam
vagus, exsul et profugus epud Antiochiam demora- inlus fame tabescere el prae alimenlorum defectu
batur dorainus quoque Benedictus, Edessanorum
; liquefieri.
archiepiscopus. Hi omnes apud praedictam urbem CAPUT XXX.
congregati, propositura elTectui mancipare satagen-
Iôslri disceptanles de imperio wbis, ea excidunt
tes cum suis legionibus ad locura perveniunt de- cives subsidia recipiunt ; pugnatur ihi quominus;
stinalum. Est autem Carran, ut veteres, tradunt hi- vincuntur noslri, fitque casus nostris valde peri-
atori», is locus, ad quem Thare, filium Abraham. cutosus.
et es Haran uepolem Lot, de Ur Ghaldaorum

tilio Exeuntea ergo, traduntsein manus obaidentium,
fugiens et in terram Chanaan properans, eluxit, et sine conditione aliqua. Sed, slimulante invidia, ef-
habitavit ibi,secundura quod in libro Geneseos (cap. fusa est contentio inter principes et dum conten-
;
xi)continetur, ubi et idem morluusest, ubietAbra- dunt ad invicem dominus princeps Boamundus et
dominus comes Balduinus, utri illornm tradalur ci- A sunt hostes eorum in capite, et ipsi ignominiose ce-
vitas, utrius illorum prius in urbem inducatur ve- dentes terga dederunt hostibus, caslra deserentes
xilium, difTerunt usqne inaiieurbem tradiltim oc- et sarcinas, (uga saluteni quaerebant, quam non po-
cupare, quousque de ilia frivola quaeslione plenius *uerunt iuvenire. Nam hosles rejectis arcubus et
deliberaient. Didicerunt itaque per rerum experien - eorum olficio neglecto, gludiis iusiantes quoiniiius,
tiam quam êrum sil illud : pene oiiines inierliniendo deleverunt. Capti sunt
il/ora secum ibi comes Edessanus et dominus Joscelinus ejus
Pericuhim trahil ; consanguineus et vinculis alligati, in terras ho-
;
et illud iterum ; Nocuit diflerre yaralis. stium tracti sunt remotiores. Dominus autem Boa-
Nam, antequam dies illucesceret crastina, tam niunduE,cuin donnno Tancredo el utroque patrlar-
ingens hoslium adfuil multitudo,tamque numerosus cha, tumnltni se subducentes bellico, viarum stu-
el formidabilis Turcorum exercitus, ut nostrietiam diose declinantes compendia, Edessam pervenerunl
de vita ditfiderent. Qui aulero advenerant, alimen- incolumes. At vero ejusdem loci archiepiscopus,
torum infinitas secum Irahebant copias condixe- ; sicut vir simplex erat, turbis involutus praeliaribus,
rantque adinvicein prudenter satis et callide, ut se vinctus et catenatus, numerum anxit captivorum.
in duas dividerent turmas, ut dum altera cum no- g Accidit autem quod cujusdam Christiani deputatus
stris quocunque eventu, sive prospere sive snistro, custodiae, auper eum, ex quo episcopum novii esse,
dimicaret, altera civibus inferret victualia. Factum- m. lus visceribus charitatis, animam suam pro il-
que est ita. Nam, statim die jam aliquantulum adul- lius ponens anima, illassum abire permisit qui ;
la, adversae partis principes instrnunt agmina, or- landem, proiegente eum Domino, infra paucos dies
dinant acies, tanquain protinus pugnaturi, seorsum Edessam reversus est, cura multa civium hilaritate
illis quibus saroinarum cura fuerat
constitutis, susceptus. At vero dorainus princeps, dum adhuc
commissa. Neque his tamen, qui se aptabant ad Edessffi morara faceret, audiens quod, peccatis exi-
praelia, spes eral ulla, aut obtinendi victoriam, aut genfibus, comes captus esset, consentientibus civi-
resistendi diutius ; sed id solum eis videbatur suffi- bus, urbem domino Tancredo servandani credidit,
cere ad propositum si, nostris circa eos occupalis, el regione universam, ea conditione, ut redeunli
obsessi cives allatum sibi possent victum recipere. de carcere domino comili, ei slatim sine diflicultaie
Videntes igitur nostri principes hostes praeparari ad resignaret; ipse autem domini Josceiini terram in
praelium, ipsi quoque aciebus et agminibus cougruo suam recepit sollicitudinem. Porro nec prius neo
digestis ordine, ulroque patriarcha sermonibus postmodum in universo Oriente, tempore Latino-
exhortatoriis,addere militibus nituntur animos; sed C rum, uspiam legitur tara periculosura fuisse prie-
Doraini gratia destituti, nec verbis juvantur, nec lium, tantaque strages virorum fortium, gentisque
admonitionibus. Nara, statim primo conflictu facti nbstrae tam ignominiosa fuga.
INCIPTT LIBEU UNDFXIMUS.
GAPUT PRIMUM. natam matrimonio,Constantiam nomine, quamsibi

BoamunduSy Anliochenorum princeps, commisso j>rin- foedere cunjugali copulavit in usorem alleram no- ;
cipatu Tnncredo, transjretans in Franciam pro- mine Ceciliara, quam ei Andegavensium coraitissa,
perat, Francorumque regis filinm ducil uxorem.
(quae spreto marito, ad euradem dominum regem se
Hterosolymorum patriarcha Romam petU. Hex
uxorem legitimam absque causx cognttione de- contulerat) uxore adhuc vivent, pepererat, quam
seril. D domino Tancredo nepoli suo, ex Apulia missam,
/Gstate vero transcursa, dominus Boamundus, destinavit uxorera.Completis ergo nesotiis lam apud
multo aeris alieni pondere fatigatus, ut ad debiti eumdera dorainum regera quara in aliis ultramonta-
solutionem se pararel et ut de partibus ultraraa- nis partibus,cum ingenti equitumpeditumque trans-
rinis majores militum secum traheret copias, prin- tretare volentium multitudine, in Apuliam iterum
cipatus sui cura et administralione generali, cum reversus est. At vero dominus Daybertus ad Eccle-
plena jurisdictione dileclo suo consanguineo do- siam Roinanam accedens, et injuriarum, quas pa-
mino Tancredo commissa, in Apuliara naviga- tiebatur, modum aperiens ; simul et Arnulfi nimis
vit ; et cum eo dorainus Daybertus, Hierosoly- efiicacem malitiam ordine pandens, nec non domini
morum patriarcha. Qui, poslquam in Apuliam per- regis sinistram intentionem, qua Ecclesiam Dei hu-
venit modieo terapore in sua regione moram railiare nitebatur, omnes ad
sui movit compassio-
faciens, assumpto de suis fidelibus honesto corai- nem, gratiam obliens universorura. Neo solum id
tatu, Alpes transiens, ad dominum Philippum enoriiie, quod de domino patriarcha Dayberto supra
illustrem Francorum regem pervenit. A quo inter raemoravimus factum esse, contra disciplinam ec-
csetera duas ejus obtinuit filias, unam de legitimo clesiasticam, rex commiserat verum eliara uxorem
;
485 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XI. BALDUINUS I REX. 486
legitimam, quam apud Edessam, eomes es- diim ibi A tienter portare peregrin itionera. Et cura in pilria
set, duxerat, aljsque causae cognitione, non coiivi- lanquam vir illustris et praspotens et amplissimum
Ciam, non contessam.lege rrjalrimoniorum neglecta, habens patrimonium, potuisset bonis omnibus
dimisit, eamque in monasterlo Stinctae Annae, ma- abundare pro votis, elegit potius abjectus esse in
tris Dei Genitricis et semper virt;inis Marice, mona- obsequiis Domini, egressus de terra et de cogna-
cham fieri cop.ipulit violenter. Estautem idem locus tione sua, quam in tabernaculisapud suosabundare
Hierosolymis in parlc orientali, juxta portam quae peocatorum. Caeteri enim principes ejusdem pere-
dicitur Josophat, secus lacum qui tempore anliquo grinationis professores, urbe sanola restilula liber-
Probatica dicebatur piscina ; ubi ostendilur cripta, tati,quasi votorum potili consummatione, reversi
ia qua Joachim et praedictae Annae traditiones ha- sunt ad propria ; hic autem semel assuraptam cru-
bent veterum domicilia fuisse ubi et Virpo perpe- ; cem veritus est deponere. Cumque a suis familiari-
tua nata esse perhibetur. Erant autem ibi tres vel bus et domeslicis illi eum multo suggeretur stu-
quatuor pauperesmulierculae vitamsanctimonialem dio, ut voti compos, desideranli se patriae restitue-
professae,quibus gratia uxoris introductae ampliavit ret, maluil se in holocaustum dare Domino quam
possessiones et palrimonium dilalavit. Cansa autem illecebris se reddere sscularibus magistrum irai- ;
cur ab uxore diverterit, apud diversos varia fere- latus, cui cum diceretur: Descende de cruce Qlatlli.
batur : dicentibus aliis, dominum rcgem iJeo di- xxvii, 40), maluit consuminata passione, alienis de-
misisse uxorem ut, ditiorem et nobiliorem ducendo, poni manibusf, quam ab incoepto noslrae salutis defi-
conditionem suam faceret meliorem et paupertati, ;
cere proposito.
qua plurimuni premehaiur, sumpla dotis nomine Eodem etiam anno, Rodoan, quidam vir pr«po-
aliunde opuleniia, consuleret ; aliis vero asserenti- tens, Ualapiae dominus, de adjacentibus regionibus
bus, reginam improvidam minusque prudenlem, lam prece quam pretio, convocatis auxiliis, in gravi
tori maritalis minus caule ohservasse foedcra. Cum- mullitudine AQtiochenorum fines ingressus, regio-
que prius, quasi gaudens, religionis habitum vido- nem totam in incursionibus deterrebat et inceiidiis
retur assumpsisse, el primo conversionis sii« tem- raolestabat Quod audiens dominua
frciuentibus.
pore, satis honeste videretur ineodem monasterio Tanc:edus, convocatis viribuset tam equilura quara
conversata, tandem occisione sumplaex comrnentis peditum militaribus copiis, illuc procedit ei obviam,
fraudibus, ad deminum regem aocedens, licenliam ubi eum suas habere copias fama celebriore com-
obtinet ut pro necessitate monaslerii sui, ad suble- pererat. Egressus igitur ab .•^ntiocha, versus Arta-
vandam ejus inopiam liceret
consanguineos suos,
ei siam exercilusdirigit : quo perveniens, hostium in-
qui Constantinopoli erant, visitare sub quo prae- : gentem muititudinpm, utei nuntiatum fuerat, repe-
textu deregno exiens, sordibus et immunditiis om- C rit ; inquos, invocato de supernis auxilio et pro me-
neni coepit dare operam deposiloque religionisha-
; ritis impetrato, virililer irruens, primo resistere ten-
bitu, divaricans se ad omnem Iranseuntem neo pro- tantes, sed mox
in dissolutionem datos, in fugam
priae parcens aestimationi, nec regiam quam habuit adegit. autcm innumeris, captivati sunt ex
Caesis
reverita dignitatem. eis plurimi, retentovexillo praedicti Rodoan qui, ut
;
C.\PUT vita3 consulerel, fugam primus inierat quodque

II. ,
Dominus lUiimundus Tolosanua comes moriiur. Wil- nostris muUo fuit solatio, in reeorapensationem eo-
letmus Jurdanis, ejus nepos, ei succedit. Uodoan, rum quosin similibus negotiis amiserant saepius,
Turcorum princeps magnui, fines noslros ingre- equosoptimos, quos ab hostibus dejectiseorum ses-
ditur, cui Tancredus occurrit, et confusum verlii
soribus abstulerant violenter, sibi multos vindica-
in fugam.
verunt.
Anno sequenti, qui erat ab Incarnatione Domini
1195, dominus Raimundus bonte memoriae, comes CAPUT III.
Tolosanus, vir religiosus et timens Deum, vir per .Egijplii cum

ingentibus copiis regno se infundunt;
omnia commendabilis, cujus aotus admirabiles et quibus rex orcurrens, cnpti'! nonnullis, pluribus
vila virtutibus insignis speciales desiderant Iracta-
interempits, reliquos in fugam adegit.
tus, in oppido suo quod ipse fundaverat anle urbem Eodem anno, accesserunt ad Êgyplium calipham
Tripolitanam, cni nomen Mons Peregrinus, viam quidam de prinoipibus ejus, dicenles : Populu^ ills
universie carnis, versus Ghristi confessor, ingressus peregrinorum, qui hocnovisnmolempors regnum tuuni
est, pridie Kal. Martii cui successit nepos ejus
;
violenter ingressi sunt, et animarum prodigi suarum,
Willelmus Jordanis, in eadem obsidionis sullicilu- hactenusprincipibusatemissiirestituerunt,demuUitu-
dine; in quo opere usque ad adveiitum coraitis Ber- dine confisi quam prior introduxerat exercilus, hanc
trami, salis atrenueviriliterque desndavii quousque sibicomparaverant audaciam. ISnnc autem illis ex
super eadem re qusestionem passus, aliquanlulum ma.xima parte reversis ad propria, et alvenlantium
ab opere destitit, ut in sequentibus dicetur. Admi- peregrinorum solatio desliluti, facti sunt rariores,
randam sane hujus venerabilis viri et tam prssen- frequenlibus expedilionibus facullatibus eorum om-
tibus quam futuris commendabilem insignis animi nino comumptis. Unde nobis videtur opporlunum, si
credimus constantiara, quisemel proChristoinitara, tux id ipsum visum fuerit majestali, ut eleclum
sque ad supremum exituni vitae, non fastidivit pa- unum de magnalibus tuis, ad partes iUas dirigas, qui
487 GUILLELMI TYRENSIS AKCHIEP. 488
regionem illam ub illo hifelici populo occupatam ex- X bus mancipiissecum Irahenles, Joppen cumlsetitia
pedial. Placuit fermo etoptimns visus est in con- et eûltatione pervenerunt. Captus est etiam illa
speclu caliphae, et praecipiens ingenlem convocari die qu.dam nobiiis, qui aliquando fuerat procuralor
exercitum et classeiti parari maximam, designatis in civilate Acconensi, pro quo rex postmodum vi-
principibus utrique seorsum cxcrcitui, eos in Sy- ginti raillia dicitur habuitse aureorum. Classis ta-
riam dirigit qui pervenientes Ascalonaiii, magnam

;
men hostium nihilominus adhuc in portu Joppensi
regno universo inlulenint formidinem. Quod au- morabatur; sed cognito suorura interitu, austro fla-
diens rex, Joppen cum universis regni viribus celer tus ministrante necessarios, in portum se Tyrensem
pervenit, lege edictali prfficipiens ul omnes illuc de receperuDl. Unde poslmodua) in iEgyplum redire
singulis urbibus sine mora conveniant. Adfuerunt cupientes, orta repente in niari procella, vi turliinis
igitur sub omni celeritate quievocati fueranl; inter ab invicem divisi, viginti quinque naves ex eis fre-
quos et dominus Ebremarus Hierosolymorum pa- lumsustinere non valentes, in nostra littoraimpe-
triarcha, vivificae crucis llgnum salutare secum de- gerunt ex quarum remigibus et naulis, exceptis
;
ferens, nihilominus adluit. Quibus receptis, recen- mortuis, nostri in vincula conjecerunl plus quam
sito nostrorura numero, invenli sunt habere equites duo millia.
quingentos, peditum duo millia. Ilostium vero di- CAPUT IV.
cebatur esse numerusad quindecim millia, exceptis Daimherlus patriarcha cuni persecutione apostoli-
illis qui in classe militabant. Qui ab Ascalona dis-

carum rediens hterarum, apud Messanam urbem
HirUiit: moritur. Eliremarus sedis lUius incubator,
cedentes, classem praeceperunt vcrsus Joppen pro-
Romam conlendit. Legatus Arelaiensium archi-
perare ipsi autem Azotnm iranscuntes, in duas se
:
episcopiis Gibelinus miititur, qui postmodum in pa-
turmas dividunt, ordinantes ut altera illarum versus triarcham substituitur.
Ramulamprocedat, dominumregemadpugnampro- dominus Daimbertus, Hierosolymorum
Interea
vocans ; altera Juppen properel, ut rege contra al- patriarcha, postlongam exspeotationem, qua cum
teram occupato, illam urbem impugnel, convocatis detinuerat dominus Paschalls papa et Ecclesia Ro-
iis qui in classe illuc jam advenerant. Juxta ergo mana, volens plenius edoceri ulrum rex Hierosoly-
praediclum consilium, bipertilo aguiine, parsaltera morum et qui eum expulerant vellent conlra eum
Ramulenses finrs ingressa, instruciis aciebus, ad aliquid allegare, unde hoc videri possent de jure
ventussui,tubarumcrepitu etstrepitutympanorum, fecisse ;
postquam nemo comparuit, qui contra eum
evidens dederunt argumentum. Hoc aulem de in- aliquid objiceret, nec inejus facto aliquid aliud no-
dustria fiebat ut, dominum regem cum suia expedi- tari poteral, nisiquod regia expulsuserat violentia,
lionibus in se provocantes, pars allera orara mari- cum plenitudine gratioe et apostnlicarum prosecu-
limam secuta, Joppen luta posset pervenire ; sed C lione lilterarum, jussus est ad propria redireet se-
evanuerunt in cogltationibus suis. Nam cum redem recipere, ex qua indebite fuerat delurhatus.
gem cum suis expeditionibus appropinquantem in- Qui tandem in Siciliam veniens, apud Messanam
tuerentur, contabuerunt corda eorum prae tiraoris moram faciens necessariam, traasitum exspectans,
angustia; et alteram partem revocantes, vix adhuc gravi correptusaegritudine, sexto decimo Kal. Julii,
putabanisesufficienlemhabereniuUitudinemutejus viam universae carnis ingressus est. Sedit autem in
possent manus evadere. Faclum esl ergo quod.con- pace annis quatuor, in exsilio vero, tribus. Ebrema-
venientibus contra se mutuo legionibus, rex cum rus vero ejusdem sedis incubator, audiens quod
suis in hosies irruens instatanimosius verbo simul ; prasdictus dominus Daimbertus, cura plenitudine
suorum exhortans acies, vires ingeminat.
et exemplo gratiae revertebalur, sedem suam recepturus, ante-
Dominus quoque pairiarcha,vivificaB crucislignum quam de obitu ejus instrueretur, ad eamdem Roma-
praeliaturis ingerens et percurrens agmina, monet nam transfelare decrevit Ecclesiam, allegaturus de
et hortatur lU ejus meminerint, qiU prn nobis pecca- 8ua innocentia quomodo invilum et reuitenlem in
toribus in eodem tigno salutem operari voluil ; praeci- eamdem sedem eum locaverant. Quo perveniens
pit eliam, in remissionem peccalorum ut coyura hosles nihil impetrare potuil, quam ut cum eo dirigeretur
nominis et fidei Chrislianx decerient viriliter, ab eo- D legalus, qui de causa ejus, Hierosolymis constilutus.
dem mercedem exspectantes, qui suis solel centuplum plenius possel cognoscere. Designatus estautem ad
retribuere. Sic ergo nostri facti animosiores, hosti- id munus prosequendum dominus Gidelinus, vir se-
bus vehementius instant et implorato de coclis

; nior el grandasvus, Arelatensis archiepiscopus, qui
auxilio, perempla ex eis infinita mullitudine, reli- de mandato domini paps, Hierosolyraara profectus,
quos in fugam convertunt. Cecidit aulem in eodem convocafo episcoporura regni concilio, de causa do-
conflictu praeses Ascalonitanus ; sed universi exer- mini Ebremari cognovit plenius. Gumque ei consti-
citus procurator evasit fugiens. Dicuutur Cffisa illa tisset per testes idoneos sufficienles et majores
die, de hostibus quasi quatuor millia ; de noslris omni exceptione, quod dorainus Dayberlus absque
vero sexaginta inter mortuos repertisunt. Obtinue- causa legitima, Arnulfi factionibus et regia violen-
runt ergo, praevia Domini clemenlia, hostium castra tia fuerat expulsus, et quod Ebremarus adhuc vi-
et infinitas camelorum phalanges ; sed et asinos et venlis pontificis etEccIesi» RomansB liabentia com-
equos innumerabiies, cum optimis spoliis et pluri- munionem sedem occupayerat, auctoritate qua
;
489 IIIST. RERUM TRANSMARTN. — LIB. XI. BALDUINUS I REX. 490
praeeminebat, eumapatriarchatudeposuit. Sedcon- A et subsequentium hostium declinare importuuita-

siderans multam viri religionem et simplicitatem lem, adjecit vir prseclarus in summis montibus
miram, Caesariensem, quaetuncvacabat, Ecclesiam, urbi Tyrensi prominentibus et ab eadam quasi per
ei concessit iiabendam. Postmodum vero, dum de deeem dislentibus milliaria, in loco cui nomen pri-
substituendo Ecclesia; Hierosolymitanae patriarcha scum Tibenin, caslrum Edificare cui, quoniam in ;
clerus et populus diceptarent, conslituta ad hoc monteerat excelso admodumetcacuminalo, momen

spocialiter die ud super eo negotio demore tracta- indidit Taronum. Est aulem locusis inter raare et
rctur, post multashinc indedeliberationumpartes, Libanum, quasi in medio conatitutus, a Tyro el
in dominum Gibelinum apostolicae sedis legatum Paneade oeque dislans, in tribu Aser, salubritate
unanimiter conveniunt, et eum in se.lem locant et aeris grala lemperie coramendabilis solum ha; ;
patriarchalem. Hoc etiam praedictus Arnulfus mali- bens opimum, vineis et arboribus prorsus habile ;
tiose dicilur construxisse, ut homo seaes et decre- sed et frugibus et agriculturse commodissiiEum.
pitus in illa sede diu vivere non posset. Eodem I^raestilit ergo non solum fundalori, diebus illis, ad
anno, qui erat ab Incarnatione Domini 1107, Asca- opus pr«dictura conimodtiatam oplatem verum ;
lonitK, solita usi malitia, in via publica, qua ab usque hodie et ubertale quara porrigit, et multa
Hierosolymis ad mare descenditur, in locis oppor- munitionequaprfeminet, etTyrensium urbi,etre-
lunis insidiaslocaverant, equitum quingentori:!". ft gno universo utililates iracomparabiles. Nee mora,
peditum mille. Audierant enim quod nosiroruin po3t praedicti fuadalionem pr«sidii, idem nobilis
caterva, ab urbe Joppensi egrediens, Hierosoly- homo cum equisibus septuaginla hostium fines in-
mam esset profectura; volentesque quod viribus gressus, cura qualuor millibus Damacenoruni
non poleranl, dolis procurare, in prsdiclis latebant pra;lium committens semel, et secundo eodem die
insidiis ; cum ecce nostri omnium horum ignari, ab hostibus repulsus graviter tertio melioribus ir-;
iter cocptum conficientes, ineorum oCfenderunt in- ruens auspiciis et animosilate divinitus collata, si-
sidias. Ciimque plurimum anxiarenlur; dubilantes mul et viribus, auctore Domino, fortioribus rece-
utrum ccderent autcontendercnt, instantibus hosti- plis, hostes in fugam converlil.Ipse tamea iclu sa-
bus deliberandi spnlium abstulerunl. Videntes ergo gittae lethaliler confossus, interiit, vir prudens et
nostri quod aui ignominiosc occumbere, aul cnm strenuus, etd'exigentibu3 meiitis regi et regno plu-
eis virililerpugnare oportcret, facientes dc neces- rimum commendabilis ct acceptus. Cssi suntiaeo
sitato virtutera, animos induunt el quos piius ha-
; conflictu de hoslibus ducenti, et equi totidera a
buerant formidabiles, resurapta audacia ct spiritu nostris recepti. Post eosdera etiam dies visa sunt
vehementi inslantes, in mentis nonvertunt stupo- in oriente signa et prodigia multa in coeleatibus.
rem etjamjam nostrorum irapetus ferre non valen- C Nam, per quadraginta dies et co amplius, comela
;
tes, multis interemptis, captivatis etiam nonnullis, circa noctis initium visus el ionge comam trahere ;
eos in fugam versosaliquandiuprosecutisunt. Tan- et ilerura ab ortu solis usque ad horam tertiam vi-
dem divina opitulante gratia, victoria potili, tribus sus est sol duos habere collaterales, paris magnitu-
lantum de suo numero perdilis, Hierosolymnm pro- dinis, sed inferiores splendore solis. Visa est et Iria
fecli sunt. circa solem, suis distincta coloribus. Quae omnia
certum erat mortalibus nova portendere.
CAPUTV.
CAPUT VI.
Vir nohilis Iltigo de Sancto Aldemaro, Tiberiaden-
sium dominiis, in monli'ius qui iirbi pr.xeminent Boamundus de Francia in Apxdiam reversus, cum in-
Tyreiui caslrum locul, cui nomin csl Toron qenlibus copiis Grxcorum ftnes eos depopulaturus
idemque nun multo post cum Damaccnis confli- ingreditur ; demumquc in Syrium volens redire,
gens, lethalitsr conlosius, scd tumen rictor, occu- reliclo Doamundo /ilio, vila decedit.
buit. Ascalonilx quoque noHris volcnlcs prxlen- Pcr idera teinpus, Alexius Conslantinopolitauus
dere inndias, in laqueum quem paravcrant inci-
imperalor, vir maliliosus et nequam, vulenlii)U3 per
dunl.
ejus regiones Uierosolyrr.am proficisci mulla mini-
Eodem etiam temporc, cum Tyrensium civitas ])
slrabat impedimenta. Nam et contra primam expe-
adhuc ab hostibus detineretur et nostrorum modis ditionem, quae emolumento, ut praj-
ei raulto fuerat
omnibus impediret processum, vir nobilis etpotens missum est,Solimaniiumpotenlissimum Turcorum
et inclyt« in Doraino recordationis, dominus Hugo principem, et barbaras ex universo Orienle sollici-
de Sanclo Aldemaro, quipost dominumTancredum taverat nationes; et contra secundam, cui Picta-
urbi praefuit Tiberiadensi, quantum locorura di- vensium prtBerat comes, easdem nihilominusnatio-
stantia permittebat (dislant enim a se priedicta; nes et infideles populos frequenlibus conciiaverat
dua; civitates quasimilliaribus triginta), frequenti, legationibus unde, ejus efliciente malitia, posterior
;
bus et occultis irruptionibus cives raolestabat Ty- expedilio penc tota deperiit. Nec solum semel ct
renses. Cumqueeundo et redeundo s.Tpius ejus
in secundo ita in nostros malignatus fuerat sedquo- ;
periclitaretur militia eoquod ia medio prcedicta- ties se offerebatopporlunitas cis damna moliri, pa-
rumurbium ncc prtesidium inveniretur, nec muni- rare praccipitia, pro lucro sibireputabal praesenti- ;
lionis aliquod genus in quo se suipossent recipere bus tamenetcoram positis benignedabat responsa-
PAir.oL. CCI. 16
el munera largiebatur, ul eo falleret commoJius, A violenter occupantes.suburbaQatradentesincendiis
Gra;corura observans morem de quibus dicitur : colonos captivaDtes et agricullurae dantes operam :
Timeo Danaos el dona ferentes, ila ut exlra ambitum urbium muratarura tutus non
ViRQ. /Eneid. i. ii, 49. reperiretur locus, el deficienle agriculUira, victus
Suspectum enira habens omnium Latinorum gene- om.nino deficeret. Dominus autem Tancredus, cui
raliter processura, nec eorum viresmultiplicari, nec regionis commissa erat sollicitudo, circa partes
ubicunque minislrare poterat
dilatarit poleslatem, Anliochenas detinebatur occupatus, cujus curam
impedimenlum, patiebalur. Harum igilur dominus eliam, ut pr.-emissimus, domino Boamundo disce-
Boamundus inpmor injuriarum, a Iransmontanis dente, susceperat. Audiens tamen quod tanta
reversus partibus, uuiversorum Latiuoruni causam hostiuiu in parlibus illis essct importunitas vocato
prosequens,equilumhabensquinquemillia,peditum domiuo Uicrosolymorum rege et causa vocationis
vero quadragiata millia, septimo Idus Octobris in manifestata, ipse quoque quanias polest ex univer-
terram praidicii imperatoris navigio pervenit el ;

sis urbibus et prasidiis convocal copias. Cui sic ac-
confractis pene universis inaritirais urbibus et in celeranli et pro regione sollicito infra paucos dics
direptionem datis, universainEpirum, tara priinam rexadfiiit, junclisquc simul agminibus Euphratem
quam secundara depopulatusest tamdemque Dur- ; „ transierunl quo pervenientes hostes reperiunt, ut
:
racbium obsidens, Epiri primae metropolim, regio- eis fuerat nuotiatura, per universamregionem li-
nem circumquaque incendiis fit depopulationibus berisdiscursibusevagantes ;qui, cognito nostrorum
tradens, circumjaceutibus regionibus, pro libero adventu, coeperunt se ad invicem recoUigere et ;
arbitrio utebatur, parans ad delandas Latinorum illam quara prius habuerant, discurrendo minus
Domino, ad uiteriora imperii vio-
injurias, auctore experiri licentiam, Comperlas iterum habentes sas-
lenterprocedere.Audiensigiturimperatordominum pius nostrorum vires, cum eis pugnare forraidanl;
Boamundum, cum ingenti militiaLalinorum, intra nec tamen ad propria redire disposuerant, sed scien-
fines suo.singressam, ipse suos nihilominus colligit tes utrumque principem liberas ferias noa habere
exercitus, et ei procedens obviam, copias suas in ut raoram diuturnam in ea possent facere regione,
vicino constituit : ubi communibus inlervenientibus ita diu nitebantur eos protrahere, ut taerfio affecti
amicis, imperator fsdus iniit cum eo, interpositis niaturarenl reditum et ipsi ad consuetas recurrerent
iuramentis^ûw! cle cxiero Christi fideUhus in Orien- iufestationes. Cogaoscentes igitur nostri eorura pro-
ietn transire volentibus, bona fide sine fraude et malo posiium, consilium ineunt quale pro temporis an-
ingcnio, consilium ministrarel el auxilium ; nec eo- gustia poterant inveuire commodius; congregari
rum iter ab iis quos ipse cokibere posset, impedire pa enim praecipiunt, ex ea regione quse est circa Eu-
compactis et fidei nexu interposito
leretur. His ita '-'
phratem, quae frugibus copiosissime abundabat,
confirraatis.dominusquoqueBoamundusjuramento universi generis alimentorum copias et, flumine ;
corporaliter prsestito, amicitiam et fidelitatem per- transmisso, oner.stis equis, camelis, asinis et bur-
petuo conservandam promisit. Inde in Apuliara re- donibus victum copiosissiraum et ad inulla tem-
versus, dimissa peregrinorum turba, quaj votis pora sulficientem urbibus inferunt et prsesidiis ;
obligata, tenebatur iterHierosolymitanum perficere maxime aulem urbeni Edessanara usque ad redun-
ipse domi, familiaribusadhuc delendus curis,re- dantem sufficientiara communientes. Postraodum
mansit jEslate vero sequentc, prseparatis jara ex vcro de corporibus civitatum et prfesidiorum non
parte ad iter necessariis et congregato navigio, multaragerentessollicitudinem,quoaiamadmodum
dum ad iter accingeretur, copiis undecunque con- armis, viris et victu erant munila, revocautibus
vocatis, validacorrepius aegritudine, in fata conces- eos majoribus rerura articulis, ad Euphratem re-
sit, unico filio nominis haerede re-

principatus et versi suot. Ubi dum modicis et corpore el nuniero
licto, ex domina Gonslantia domini Philippi, illu- fluvium transeunt naviculis, quosdam de inferiore
strisFrancorum regis, filia suscepto. Mortuus est raanu qui adhuc transitum exspectabant,ulteriorem
etiam eodem anno domiaus Philippus Francorum ripam lenentes, hostes nostrorum vestigia seouti,
rex illustris, socer ejus. D irruunt; et cx eis quosdam interficientes, reliquos
CAPUT Vil. captivos trahunt, praesentibus domino rege domino-
Turcorem copix que Tancredo, et eis subsidium minislrare non

A finibxis Orientibus ilem ingentes
parles Edessanas occupare nitunttir ; sed lancre- valentibus amnis enim medius erat, quem vadis
;
dus unacumrege resislunt viriliter. transire non poterant; neque eral facile paucis
Accidit etiam per eosdem dies, dum adbuc proe- parvisque naviculis tantura exercitura reportare.
dicti nobiles, dominus videlioel comes Balduinus Nostri vero doleatesadmodum super illis pauperi-
et Joeelinus, ejus consanguineus apud hostes de- bus, quos se praesentibus occidi viderant el exparte
tinerenturinvinculis,occasionesumptaex eorumab- captivari, reversi sunt ad propria ; regionem etiara
sentia, collecla est exOrieutali sinu Turcorum ineis Euphralera praecipientes inagnrttibus, qul ei
firiita multitudo et innumerabiles copiae ; atquc in praerant, diligentius cammuniri. Erant autem qui
Mesopotamiamdescendentes,circapartes Edessenas supra ripam Euphratis capti tuerant et interfecti,
«ceperunt hostiiiter degrassari, praesidia quKdam paupcres Armenii, qui Turcnrum fugiontes impor-
493 HIST. RERUM TRANSMARIN. LIB. XI. BALDUINUS I REX. 494
tunitatem, in loca tuiiora se conferre proposueranl. A iste locum, sua expugnatum instantia, sibi niteba-
tur vindicare. Uumque isla diu esset agitata con-
CAPUT VIII.
troversia, inlervenienlibus amicis communibus, ut
Bdlihiinus conies Edessanus redit de vinculis ho-
stium, et Joscelituis cum eo; et adversus Tancre- de pace tractarent, convenlt inter mediatores quod
dum guerram excitanl. pro bono pacis, Willelmo Jordanis civitates Archis
Sequente anno, qui erat ab Incarnalione Domini etTortosa cum suis pertinentiis concederenlur;
U09, dominus Balduinus comes Edessanus, cum Berlramo vero Tripolis, et Biblium, et mons Pere-
annis quinque continuis fuisset apudhostes deten- grinus, ilem cum suis pertinentiis Factumqueest
tus in vinculis, una cum Joscelino cognato suo,
ita, etralum habitum partis utriusque concesau.
datis obsidibus pro cerla summa pecuniae, quam Unde Willelmus pro parte sibi designa factus est
pro sua redemptione pepigerant, in suam se liber- homo principis .\ntiocheni, fidelitate ei manualiter
exhibita; Berlramus partis sibi designatae a do-
tatem receperunt, reduntes ad propria: cum qui-
bus etiam salis misericorditer fecilDominus. Nara mino rege Hierosolymorum investituram suscepit,
ei solemniler exhibens fidelitatem. Additum est
obsides eorum in quodam praesidio custodibus de-
putnlis commissi, casu, sive somno sive mero gra- etiam in compositionis forma, quod si alter sine
vulis, mortem intulerunt, unde poslmodura ad pro- n liberis vita decederet, alter ei succederet in uni-
inia clam et per diverticula de nocte errabundi per- vorsum. Quaestione vero praedicta per hujusmodi
veaerunt. Accedenti ergo prffidicto comiti ad E<ic;- quod inter armigeros
bjpila transactionem, accidit
sanam urbem, dominus Tancredus dicitur ei in- utriusque familia;, ex causa levi, orta est contentio :
troitum denegasse; sed tandem memor juramen- pro qua pacificanda, cum velox in equosaepe diclus
torum, quae interposita fuerant, cum, eodem comite comesWillelmas occurreret,sagittacasu percussus,
c;ipto, domino Tancredo civitas tradila fuerat, ad
interiit. Dicebalura nonnullis, quod comitis Ber-
cor redlens, tam ipsam urbcm quam rcgionem uni- trami dolis et machinationibus comes VVillelmus
versam eidem praecepit resiijnari. Qua injuria moti, intcrierit; sed tamen usque hodie illius vulneris
postmodum bellum eidem Tancredo ambn pariter non comparuit certus auctor ; sic igitur sublalo
indixerunt. Joscelinus autem spccialiter, qui citra aemulo Bertramus

et praedictae urbis competitore,
Euphratem sua habebat prsesidia et Antiochenis solus in expeditione mansit. Erat autem classis
vicinior erat partibus, principem magis infeslabat. Janucnsium, cura qua venerat, galearum septua-
Accidit autem quadaro dic ut, Turcorum mullilu- ginta; cui prsfecti crant duo nobilcs viri Januen-
dincm in suum convoc:ins auxilium, in lcrram prin- ses, Ansaliiusetllugo Eliriacus. Videntcs ergo quod
cipis irruptiones moliretur, quod princeps praesen- circa urbem Tripolitanaro, pcr idem tempus operam
tiens, ei occurrit commissoque inter eos pradio, ^ consumerent,

;
utile judicant interim aliquid me-
priraa fronle de esorcilu domiui Tancrcdi cecide- moria dignum aggredi commonitoque familiarios :
runt viri quasi quingenti sed, tandem resumplis

;
comite Bertramo, ut cum eis praesens velit esse per
animis et acicbus instauratis, Turcorum magQam terras, ipsi classem versus Biblium dirigunt. Est
slraverunt multitudinem, Joscelinum et suos in autem Biblum urbs martima, in Phcenice consti-
fu-
tuta, una de suffraganeis urbibus, quse Tyrensi
gam convertentes. Porro videntes majores regionis
et qui sensus hobebant magis exercitatos, quod tan-
metropoli jure metropoliticointelliguntur essesub-
torum Yirorum periculosa nimis erant odia et quod jectae, cujus memoriara Ezechiel propheta facil,
dicens Senes Biblii et prudentes cjus, o Tijre, prse-

in mullum poterantChristiano populo detrimentum
: ,
buerunt natilas ad minislerium varix supellec/ilis

codere, interpositis parlibus suis, eos adinvicem
roconcillaverunt. lux (Ezech. xxvii, 9). Ilem in sccundolibro Regum
de eadem scribtur ita : Porro Biblii prxparaverunt
CAPUT IX.
ligna el lapides ud xdificandum domum Domini
licrlramus, comitis Tolosani filius, cum cta^se Ja-
tmensium in Syriam descendit, palri qucerens suc- {III Bcg. V, 18) Dicta est autem prisco voeabulo
cedere ; Willelmus Jordanis conlradicit. Capiiur Eve,eamque fundassc creditur Eveus, sextus filio-
Bildium. rum Chanaan. Ad hanc pervenienles et eam mari
Eodem tempore, Bertramus, domini Raimundi terraque circumvallantes, civibus admodum tcrritis
bonK memorise comitis Tolosani filius, cum dasse et de sui luitione diffidentihus, classis praefectos
Januensium circa urbem applicuit Tripolitanam, prfedictum Ansaldum ct Hugonem Ebriacum missa
ubi Willelmus Jordanis ejuscoiisanguineus urbem legatione oonveniunl, significantes. quod si volen-
obsidione vallabat eamdem, sicut et conlinuc fece- tibus egrcdi liberum cum
uxoribuset liberis vellent
ral a die obitus prwdicti venerabilis viri, quiin eo- dareexitum; nolentibus autem suadeserere domi-
dem negolio moricns defeoerat. Statim autera in- cilia, in urbe liceret bonis conditionibusimmorari,
ejus adventu orta est contentio inier eos, Bertramo parati essent reseratis aditibus, eos tanquam do-
de p.tris succesione allegante; Wiilelmus autem, minos admiltere. Quibus conditionibus juxta vota
proprii laboris etimpensae per quatuornnnos con- eorum admissis, urbem prKdictis duobus tradi-
tinups sollicitudinismeritapraetendebat. Illeinhona deruntviris; quorum aller, Hugovidclicet EbriacuB,
paterna tanquamhaereslegitirausvolebatsuccedere; sub annua certi census praestatione fisco Januen-
;
;
GUILLELMI TYRENSIS ARCIIIEP. 496

495
sium inferenda, usque ad certum tempus eam
re- A nualitor exhibita, domini regis homo iigius : unde
cepit. Hic idem, hujus Hugonis,
qui eidem hodie ct ejus succesores, usque. in praesentem dicm, rcgi
praestcivitati, avua fuit, qui ejus nomen oblinet Hierosolyraoruui id ipsum tenentur exhibere.
et agnomen. Capta ergo pwdicla
civitate, classis CAPUT XL
iterum Tripolim est reversa. Balduinus comes Edessanus, ad socerum Gabrielem
CAPUT X. Meleteniam desnendit, ubi faclum ejus exslat satis
memorabile.
Rex Balduinus Tripolim properat; fervet obsidio, et
capilur civitas. Accidil autem per eosdern dies quod a vinculi-

Audiens igitur dominus rex praedictam Januen- hostiumabsolutusdominusBalduinusEdessanorum
Bium classem, captaBiblio,circaTripolitanas parles comes, cum multos haberet equites, nec haberet
monim adhuc facerc, illuc properus accedit, tenta- unde eis exhibita; militiss etimpensi fideliter oflioii
turus si cosdem Janucnses aliquibus conditionibus persolverei stipendia, arguto habito satis et acuto
secum posset detinere, qu-itenus eorum frelus au- consilio, dcstinat cucn eisdem suis commilitonibus,
xilio, unam deurbibus maritimis sibi vindicaret. Bocerum, qui valte pecuniosus erat, apud Melele-
Reslabant enim adhuc nostro littore quator niam visilare, prc-estructo et praeordinalo solerter,
rebelles, Berythum videlicet, Sidon, Tyrus et Asca-
g ut postquam ad ejusventum essel prascntiam, quid
lona, quae nostrorum novellae plantationi multum fieri oporteret. Gompositis igitur ad iler necessariis,
oberant, adobtinendum iucrementum. Oluc ergo illuc pervenil, ubi ex more depenso mutua; saluta-
veniens, omnes qui in obsidione erant, tsm per lionis affatu, et pacis signo cutn muluis amplcxibus
mare quam per sua exhilaravit prssentia et

tcrras, et plena charitate alternatim prsebito, magnificeni.
in opere cccplo reddidii ferventiores. Statim enira mis et supra hospilalitatis leges, lanquam domesti-
in ejus adventu visi sunt, qui exteriusin obsidendo cus ot affeclione filius, susceptus est a socero. Cum
laborabanl, maxiraum reperissesolatium ilautet ; igitur per dies aliquotibi dominus comes moram
major eis audacia accossisse videretur, etvires non fecisset, el semel ronfabulationibus fortasse neces-
dubitarent incrementum accepisse obsessis autem ; sariis. hinc socer, indo gcner diei partcm aliquara
econverso, et desolatio ae intulit solito amplior, et protraxissent, accesserunt (sicut inter cos prius
spes resistendi omnino succubuit enervata : quoque condictum fuerat), et eis colloqucntibus ingesserunt
hosles videut solito fortiores, eo se debiliores repu- se milites ejus. Tunc unus ex cis, quasi omnium
tant; quodque illis acoederet, totum sibi decedere autoritato factus verbi patronus, comitcra allequi-
reputanles. Innovant ergo noslri quasi novi recen- tur, diccns: Nosti, comes, el nemo te melius, quam
tesque, assultus ; et omnino ubicunque
hostibus fideliter etquam slrenue turba hxc militum, qux
locus est, solito instant protervius tanquam obsi-
: ^ prxsens est, tibi jam multo lempore, fidem tuam et
dionem, peneseptennio raulto labore
quam continuo promissionem secula, miliiaverit : quanlos labores,
protraxerant, tunc primitus inchoassent. Videntes quantasque ia vigiliis, sifi, fame, frigore, simul et
ergo cives nostrorum singulis diebus vires invale- :estus importunitate pertulerit molestias, ui te et re-
scere, eorum vero e conveaso minui, diuturnis labo- gionem tibi divinilus comiriissam, ab hostium injuriis
ribus fatigati, spem subsidii nuUara habentes, com- redderel securam; et a civibus et reiiquo populo in ea
municato inter scconsilio, tractantquomodo tanlia commorante, infidelium et inimicorum crucis Chrisli
malis possent finem imponere. Missis igitur lega- averterent impetiis et moleslias propulsarent. Te in-
tioaibuslam ad doniinum regemquam ad dominum iroducit pro sc lcslcm hoc coUigium, tihi aliqunndo
comitem, sub conditionespondcnl eis urbcm se ro- nccessarium. Compsrliim habes, quantum jam., efjluxa-
signaturos, si cgredivolcntibus, libere et sine diffi- rit temporis, ex quo sine slipendiis tibi militavcrimus
cultateliceret,etfamilias8uascumomni supelleclile quolies nobis solvi necessitate compuhi postulaveri-
ad loca oplata transferre possent nolenlibus aulem ; nnis ;
quolies pelitas inducias, libi compatientes, !«•
exire, sisub ccrta pensione dominocomiti annuatim dulscrimus, de die in dicm xquammiter susiinenles
persolvenda, tule et tranquille in domibus suis et nunc res eo deductx sunt noslrx, quod diuHus
manere et possessiones suas colereconcedatur. Au- J) prxslolari non possumus. Paupertas invincibilis est,
ditis igitur civium postulationibus, rex, cum comite qux diuturniores ferias,et iempus auclius tibiiterum
et aliis magnatibus consilio communicato, utile dari negat. VAige iibi unum ; aut debitumsolve, ino-
judicat, eorum admissis desideriis, urbem sine dila- pix nostrx subveniens ; aut pignus quod obligatis,
tione recipere. Placuit igitur sermo iste omnibus, ju.vta pactum exhile. Miralus est Gabriel quidnam
et prffistita conaiveQlia, evocalis ante se civibus, sibi vcUot hsec concio, et sermc ila solemnis quid
eurum admittunt petitiones. Praisiitisque juramen- porlenderet. Tandemque edoctus per interpretes,
tis, quod praedictae canventionos eis sine fraude et rera tcnuit ; sed qusrit cujusmodi pignus, pro pa-
malo ingenio, bona fide conservarcntur, urbem reci- iominus co.mes obligasset. Cui, cum
ctis stipendiis,
piunt, introire volenlibus aditibus reseratis. Capla quasi puJoreprobibitus, dominuscomes responsum
est prsedicta civitas anno ab Incirnatione Do- non daret, rcspondit eorum advoc-tlus Quia bar- :
mini 1109, mcnseJunio, decima die mensis. Factus ham suam hypothecaverat eis, ut nisi slatula die
est autem ibidem comes Bertramus, fidelitato m:>- pacla milUibus solvcrcntur i-tinendia, eidem barba
;
497 HIST. KLIRUM TRANSMARIN. — LIB. XI. BALDUINUS I IlhX. 498
sine conlradklione radereiur. Quod audiensGabriel, A norwn fatigatam,ubi mors, qux primo prxvaricante
stupidus prae facti novitate et complosis raanibus parentc genus humanum invaserat, morle Salvatoris
supra rr.odura admirans, anhelHre, ccepit, el prae est destrucla, a spurcitia prxdicta liberavit. Obsessa
aiigustia nimis asstuare. Mos eiiira esl Orientalibus, est namque civilas hxc cullu divino digna septimo
IjimGrKcis quar.i aliisnationibus, barbas toti cura Idus Junii, a gente prxjata ; el Idibus Julii, Deo
el omni soUicitudine nutrire ; pro sumraoque pro- pro ea pugnanle, est capta. Capta aulem civitate anno
bro el majori quaj unquam irrogari possit ignomi- Domini 1100, disfositione divii:a suggerente, placuiC
niareputare, si vel UDUS pilus quocunque sibi de clero atque Raimundo Sancli Mgidii, Roberto North-
casu barba cum injuria detrahatur. Interrogansque mannix, et Roberto Flandrensi comilibus, Tancredo,
dominum coraitem, si ila csset siout dicebatur '?
et cxteriiprimatibus,cum universa Francorum mut-
respondit: Iterum fortius adrairans, peneextra

lla. titudineut piissimus el misericordissimus dux Gode-
ae factus, quaerititerura. Quare rem tanla diligentia fridus, charissimus frater >7teu$, eidem prxsideret
conservandam. argumenlum viri, vultus gloriam ho- ipse vero, vir Deo dignus. sanctx civilalis guberna-
minis prxcifuam auctorilalem, ita obtigasset, lan- lor,primo principatus suianno peracto, Deopropotio,
quam rem mediocrem, el ab homine sine confusione tertia die sequentis, in pacequievit.Cui ego Balduinus
sepanibilem? Cui comes; Quia non eralmihi resalia B "''exultunles clero, principibus et populo, primus
dignior cujus interpositione, mililibus prolerie instan- rex Francorum, nulu divino exceHentiam Bethlehemi-
tibus,poisem plenius talisfacere. Sed nec oportet ticx Ecclesix, nalivitalem Domini nostri Jesu Chri-
dominum el pairem meummultum super hoccssesol- sti prxfulgida mente perlructans, in qua primumve-
licitum ; nam spero de misericordia Domini, quod nerabililcr caput meum diademate ornatum effulserat,
impetratis a militibus iuduciis, postquam Edessam ut episcopali dignilute donarelur mihi per omnia pia-
rcdiero, militum inslantix saiisfaciens, cum mea cuit. Jgitur quod corde casle concepcram, indesinen-
honestalepignusluam obligatum. ^hWia e dJverso ter excogitans, tandem adaures Arnulfi archidiaconi,
statim se diversuros ab eo, minasque intenlare, si- viri ctari!simi, et Hierosolymitani capituli usque
cut edocti erant, nisi solvat maturius, unanimiter perduxi, eumque idem capitulum, ut siiper hac re
et
asserebant. Quod audiena Gabriel, vir simplex et mihi consulerent, obnixe rogavi. Qui tamjuxtx peti-
collusionia eorum igaarus, apud se Quctuans quid tioui mex obsequenles, tum pro Hierosolymitana sede
faceret elegit potius de suo solvere militibus id in videbatur, tum pro
qux postea quasi orbata parenle
quo tenebatur gener oiiligatus, ijuamejus pati.qui hoc negotio Romam peti decreverant. Hanc ilaque
reputabatur Clius, lantum ignominiarn. Quaerit quae legutionem Arnulfus archidiaconus, et Aichardus
sit (lebiti sumraa. Cui, responsum est Triginta ^ eodem lempore decanus suscipientes. Romam perre
:
miUium ilichaeliturum; quod genus aureorumlunc xerunt : et sancto Spiriiu cooperante, apud domnum
in publicis commerciis erat celebre, a quodain im- Paschalem secundum, universalis Ecclesix pontifi-
peratore Constantinopolitano, qui eam monetara cem, de ulroque negotio Iwnestum invcnienles consi-
suafeceral iusignem imagine, Michaele nomine, sic liunt, llieruialem remetrunt. Uominus vero Paschalis
nuncupatum. Solvere igitur .spondet pro genero, papa, Gibellinum Arelatensem archiepiscopum, virum
conditionelali, pactara pecuniam, utmediadorainus sapienlix radiis coruscum, omnique morum honc-
comes fide firmiler promiltat; quodde Ccetcro nullo slutefulgidum, cui idlegationis Arnulfoatque.iichardo
casu, nullo necessitatis articulo, ilaquibuslibet per- prxsentibus injunxerat,posl eos Hierusalem direxit.
sonis se velit obligare. Soluta igitur pecunia sum- Propterea a nii;, clero simul et populo gaudenter sus-
plaque a socero licentia, dominus comescum suis, ceptas pro prxcepto domni Pasckatis papx el mea
turaentibus loculis et depulsa inopia, dives ad pro- bona volunUxte, el assensu Hicrosolymitani capiluli,
pria reversus est. ac totius faoore consilii, et propria deliberatione om-
nia dispensans, in Bethlehemilica Ecclesia, Ascheti-
C.\PCT XII.
num, virum illustrem eamdem gubernantem, quem
Belhlehemitica Ecclesia per regis studium ad cathe- jj Hierosolymitanum capilulum ejusdem Ecclesix can-
dralem erigitur dignitatem
torem, me cum meis proceribus et populo volente
Anno Domiai
sequenti, quierat ab Incarnatione Ascalonx elegerat atque statuerat episcopum, obti-
1110, soUicitus curam gerens pervigilera-

rcx, ct nere primalum episcopalem decrevit; Bethlehemiticx-
quomodosibi regnum a Deo commissuni posset ho que sedi, pro prxceplo et consideralione nostra, As-
norare Deo prolectori suoaliquid acceplione di-
et calonas Ecclesiam parochiali jure subjugavit. Tandem
gnum oilerre, proposuit de pio menlis fervore. Ec- ego Balduinus, DeigratiarexHierusalem, Laiinorum
clesiam Bethleheraiticam, quas usqueadiillum diem priynus. jam dicta Ixlus obni.Te fir>navi. Vitlam
prioratus tanlum fuerat, ad catheJralem sublimare etiam Belhlehem, quam Ecclesix concesseram, pro
dignitatem. Quod qualitergestum fucrit, ex rescripto salute animx mex, el misericordissimis ducis fra-
ejusiem piissimi regis super hoc edicto, ampliuset trismcisGodefridi,atqueomnium parenium meorum;
perfeclius erit manifestum, quod sic habet Divina ; et unumcasale quod est interritorio .\ccon, nomine
,
inspiranle gralia gens Francorum admonila. Hieru- Bedar; aliud eliam quod est in Terrilorio yeapoli-
salem civitalem sanctam, diuque oppressione paga- tano, nomine Seylon ; aliud quoque adjacens Bethle-
-
hem, qiiod dicitur Bethheznn : ei duo casalia in terri A Digestip, titulo de Censibus, loquens de Phoenice
lorio Ascaloititano, utium videlicel Zeophir, el aliud provincia: Est et Borythensis colonia, in eadein
nomine Caicapha, cum suis perlinentiis episcopo, provinei;!, Augusti beaefioiis gratiosa. Et ut divus
ejusque successoribus firmitcr ac liberc tenere ac Adriaiius in quadam Augusliana colo-
oralione ail :
possidere prxeepi. dedi atque concessi. Prxfatam nia, quae jus Ilalicum habet.Ncc solum jus Itali-
quoque Erclesiam n calumnia 'qun Hicrosolymitana cum verum etiain el doeendi jus, quod raris con-
,
eam
Ecclesia ve.rabat, commutatione terrnrum nc vi- cossum fuit urbibus, ab eodem Auguslo obtinuit
nearum qux in circuitu Jerusalem in meo dominio poteslatem, sicut in primo codicis, ea conslitu-
erant, absolulissimam reddidi. Siatuimus autem tione quje sic incipit Cordi nobis est, in qua ita
:
quod si quis clericus, vel laicus, nefandissima cupi- legilur Et: Berjlensium doctorcm Dorolheum.
ditate ductus, illud quod pro petilionemea dc Bethle- Dicla autera creditur prisca appellatione Gerso,
hemitica Ecclesia nalivitate Domini ac Salvaloris quam Gerseus quintus filiorum Ghanaan fundssso
noslri prxclara, Spirilu sancto juvanlc, a domino legitur. Ad bauc perveniens, accito aibi domino
Paschale PiOmanas sedis sunimo ac Bcrtramo Tripolitano comite, urbem caepit studio
venerando pon-
lifice, ptr Gibeiinum ejusdem legatum, Arelatensem vehementi actarn. Advenerant aulem, ut eideni
archiepiscopum roboratum est, posl denessum meum P urbi minislrarent subsidium, ez Tyro et Sidone na
violare prxsumpserit invasionis crimine, nisi com- ves quffidam, viris fortibus et belllcosis refertre.
monitus resipuerit, obligetur, nc totius regni noslri Quod si libcsum introituin et exitum habere potuis-
e.vpers ej]i'clus, graviter judicelur. Prxterea concedo senti nutiliter operam consuiiimerent, qui obsidioni
quod quicunquemeorumoptimatum, vel aliquis mi ejus incubuerant. Sed adveniente elasse de qua-
lilumseu burgcnsium, Dei affaUis Spiritu dc suis rum ope confisus re.K, opus prssens assumpserai,
reddilibus, pro sua suorumqite animabus dare eidem timmentcs se mari comittcre, protinus intra por-
Ecclcsix voluerit, libera sit sibi pisr. voluntaiis cvse- tum se roceperunt : ita utcivibus omnino per niare
cutio, et in perpetuum valeal facullalum sunrum le- et introitug negaretur et e.tiUis. lirat autem eidem
gitimc [acla donalio. Factarsl auleni lusc concessio- civilali pinea siiva vicittior, qus multam et idoneam
nis, vel confirmalionis noslrx inscriptio, rerumque obsidentibus, ad componendum scalaset quaslibct
gestarum designilio, anno ah Incartione Domini machinas, abunde praestabat materiam. Ex hac igi-
1110, indictione m, prxsidente Bomanx Ecclesix pa- turerigentes sibi lurres ligneas, et maohinas jacu-
pa domno Paschale sccundo Hierosolymis vero Gibe- latorias componentes, el quae adversus hujusmodi
rino .irelatensi archiepiscopo, sedis apostolicx vicario solentesse necessaria fabricantesarguinenta,urbsm
in patriarcham eleclo. Sunt ergo istius assertionis continuis impugnant assullibus, ita ut nec horie
testes :
C spatio, intcrdiu vel de noole, obsessis requiem in-
Arnulfus archidiaconus, dulgerenl ; alternalim enim et per vices mutuas,
Aichardus dtMnus, sibi succedentes adinvloem, labore intolerabili eives
Bustachius Gainerius, fatigadant. Cum antein pcr meuses duos continuos
Anselmus turris David custos, incepto opere viriliter desudassent, arguentesmo-
Radulfus de Foritaneto, ram adinvicem, quadam die dum solito vebemen-
Pisellus vicecomes, lius urbem in pluribus loois, congressionibus rao-
Simon ducis filius, lestarent, quidam de turribus ligneis, quae mseni-
Anfredus vir religiosus, bus fuerant violenler applicata», saltu super murum
Gerardus camerarius, se intulerunt; quos alii tura eodera modo, tumper
et alii quamplures, scalas ascendentes, seculi,in urbera descendentes,
porlam civitatis violenter aperuerunt. Ingressus
CAPUT XIII.
igitur sine difficultale noster exercitus, civibus ad
Obsidetur terra mnrique civitas Berythensium; etse- mare confugientibus, urbem occupavit universam,
cundo capitur men.se. Qui aulem in navibus erant, audientes quod rex
Eodem anno praedictus Dei cultor, et magnificus D cum suis urbem effregerat, prosilientes et ipsi de
Iriumphalor, idem dominus rex curara gerens in- navibus portum oc3upant; et cives qui gratia sa-
defessain, quomodo regnum sibi a Deo oommissum lutisilluc confugerani, glsdiis repellentcs,in hosles
possetampliare, sumpla occasione ex galeisquibus- redire corapulerunt; sioque cives iniseri, inter
dam quae in regno hiemaveraat, mense Februario, hostium cohortes geminas infeliciter angustiati,
congregata pro viribus Chrisiiani populi ex uni- nunc his, nunc illis instantibus, gladiis in medio
versi regni linibus multitudine, urbem obsidet Be- depereuntj quousque rex stragem immoderatain
rythensiura, Est autein Beryihum civitas inaritima conspieiens, eis qui residuit erant, misericordiam
inter Biblium et Sidonera in Ph;eaice sita, una de imjiloranlibus, voca praeconia finera caedis indicit,
suffrageneis urbibus, qua Tyrensi metropoli inlelli- et viclis vitam indulgerit prffcipit. Capta est autein
guntur subjectfe, Romanis quondam acceptissima, praedicta civitas anno ab IncarnationeDominilll2,

ita ut, jureQuiritium civibus concfisso, inler colo- mense Aprili, vicesima septima die uieusis.
nlas reputaretur; de qua ita Ulpianus testatur in
; :
501 HIST. REUUM TRANSMARIN. — LIB. XI. BALDUINUS I REX. 302
CAPUT XIV. A magnam intulere formidiaem ; videnlesque quod vi-
Danontm Nornegiorum classis descendit in Si/

et
ribus nequaquam possent resistere, et ab iraminen-
rium : quorum ope rex Sidonem obsiilet et capit tibus se tueri perioulis, dolis perficere quod virtute
narraturque cams circa regem mirabilis. nequeunt, machinantur. Erat porro in domini regis
Bodem anno quidam populusde insulis occiden- comitatu, ejus familiaris et quasi cubicularius, qui-
talibus egressu, maximeque de ea occidentis parte dam Balduinus, aliquando gentilis, quem dominus
quaeNoroegia dicitur, audientes quoda Christi tlde- rex pietatis intuitu accendentem ad baptismatis la-
libus capla esset civitas sanctaHierosolyma, volea- vacrura, de sacro fonte susceperat ; et ei nomen
les illuc devotionis gratia properare, classem sibi imponens suum, in numero domesticorum recepe-
paraverant opportunam. Quam ascendentes, aura rat hunc nobiles de civitate viri, quocumque modo
;
flante secunda, marB Britannicum navigantes, se volentes expedire, clam per internuntios conve-
deinCalpen et Athlanta, angustias hujus Mediter- niunl, infinitam promiltentes pecuniam, et in civi-
raneae influxionis ingressi, noatrum hoc mare per- tate possessiones amplissimas, sia tantis ealamitati-
Iranseuntes, apud Joppen applicuerunt. Erat iiutem bus eos, regeminterficiendo, absolval.Erat autemhic
praedicta; classis primicerius, et praeceptor supre- idem domino regiadeofamiliaris et charus, utetiam
mus, quidam juvenis, procerus corpore ot forma r. ad loca secretiora quibus nalurs, so purgare volen-
decorus, Noroegia; regis frater. Qui postquam portis, satisfil necessitatibus, regem solua plerumque
tum Joppensem attigerunt, propositum iter aggre- comitarelur. Verbum itaque oblatum iile gaudens
dienles, Ilierosolymam, cujus gratia venerant, adie- suscepit, et eorum postulationesefTeclui manoipare
runt. Rex. igitur cognito eorum adventu, illuc cum promittens, tolus in hoc erat, ut tempus ad com-
omni celeritate properai ; et cum ilio praedicto no- plendum facinus exspectaret opportunum. Interea
bili viro, benigne et familiariter locutus, tentare quidam fideles de civitate, ad quos verbi hujus per-
coepit et diligenter inquirere, ulrum navalis ille venerat notitia, tiraeutes, ne per domini regis incu-
exercitus, moram veliet in regno facere et operas riam verbum hoc tam detestabile posset etTectum
suas ad tempus Cbristo dedicare, ut una de infide- sortiri, litteras scribunt sine certi auctoris titulo^
lium urbibus per eorum studium, fideli populo pos- easque cum sagitta in exercitum nostrorum diri-
set accrescere. Qui communicato concilio ad iiivi- gunt, rei seriem ordino pandente quoe casu ad do-
;
cem, respondorunt quod ad id venerant et ea inten- minum regein pervenientes, animum ejus, nec im-
tioneferebantur, utCbristi serviliose manciparenl. merito, plurimum affecerunt. Qui convocans princi-
Juxta quod propositum parati erant, ut quamcun- pes, el quid eum facere oporteret deliberalione ha-
que de urbibus niaritimis rex cura suo exorcitu, bita, vocatus est ille et crimen confessus, princi- ;
obsidere vellet, illuc itinere marino cum omni cele- ^ busin eum diciantibussententiam, suspendio vitam
ritate conteudere, nihil praler viclum pro stipen- fiaivit. Videntes ergo cives commenta sua felices
diis exigenies. Rex igitur devolissime verbum non habere successus, alia via coeperunt ingredi; et
araplectens, congregans regni robur universum, missalegatione pelunl, ut nobilibus concedatur ex-
et militiam quantam potuit, Sidonem pervenit. itus; plebi vero, sicutiet prius, agriculturce operam
Classis quoque nihilorainus a portu Acconensi dare liceat, bonis condllionibus. Quo concesso ur-
egressa, illuc directe properaverat, ita ut peno eo- bem resignant, cum uxoribus et liberls ad loca desi-
dem momento ulerque exercitus anle urbem con- derata, sine contradicture tendentes. Quam proti-
veniret. aulem Sidon civitas maritima inler

Est nus lI sine dilatioiie, cuidam de magnatibus suis,
Berythum etTyrenseru metropolim sita, provinciae Eustachio videlicet Grener, jure haereditario possi-
PhcEnicis portio non modica, commodissiraum ha- dendam liberaliter concessit. Classis vero receptis a
bens situm, cujus tam Veteris quam Novi textus domino rege donariis, ct accepla licentia, prose-
Instrumenti frequentem habel meraoriam. De ea quente eos universorum benedictione, ad propria
quippe in secundo Regnum libro, itaSalomon adHi- reverai sunt. Capta estauiem praedicta civitas anno
ram, Tyriorum regem Prascipe igitur, ut prxcidant
: ttb Incarnatione Domiai lili, mense Decembri, de-
mihi cedros de Libano et servi mei sint cum tuis ; D cima nona die mensis.
mercedem autem servorum tuorum dabo tibi quam-
cunque petieris. Scis enim quoniam non est in popitlo
GAPUT XV.
meo, qui nocit ligna csedere sicut Sidonii (III Reg. Moritur Gibclinus Hierosolymorum patriarcha ; suc-
cedit ei vir impiui et nequam Arnulfus.
v, 6). In Evangelio quoque ejus facit Dominus uien-
tionem, dicens : Amen dico vobis, si hxc facta essent Peridem tempus, mortuusestdominus Gibelinus,
in Tyro et Sidone, et caelera {Matth. xi, 1) ; et alibi bonffi raemoriae, Hierosolyraorum patriarcha, cui
Egressus Jesu, secessit in partes T'jri et Sidonis subatilulus est iuvita, ut credimus, divinitate Ar-
[Marc. Hanc Sidou Chanaan fundasse le-
VII, 24). nulfus, dequo saepissimam in superioribus mentio-
gitur; unde usque in praeseniem diem nomen
et nera habuimus, Hierosolymitanus archidiaconus,
tenet auctoris. Est autem una de urbibus suffraga- qui vulgo cognominatus est Malacorona. Sed pro-
neis Tyrensis metropolis. Hanc igitur noster exer- pter peccata populi patitur Deiis regnare hypocritam
citus ex utraque parte obsidione vallans, civibus (Job sxxiv, 301. Hic, sicuti et prius, seipsum con-
tinuans, multa pessiraa gessit opera. Nana inter cee- A Tancreduro incaule et cum impetu provocarent ad
tera neptem suara,apud dominum Eustachium Gre- prieiium. Dominus autem Tancredus, sicut vir pru-
ner, unum demajoribusregniprincipibus, nobilium dens eral et in agendis circumspeclus, dominum
duarum urbium dominura, Sidonis vidciicel et Cs- rcgcm litleris evocatetnunliis,utmaturesubsidium
sareae, nuptui collocavil. cum ea conferens cccle- conferat. Qui sine mora convocata iagonli railitia,
siastici patrimonii optimas porliones, Jericho vide- assumpto Bertramo comite Tripolitano, cum
sibi
licet, cum omnibus pertinentiis suis, cujus hodie suisiterum copiisad partes illas se contulit. Qui
redditus annualis quinque millium dicitur esse au- cum'pervenissent;ad oppidumRugiam, ibidominum
reorum. Fuit autem etin suo pontificatu conversa- Tancreiium cum suis expeditionibus invenerunt :
tionisiramundaj, itu ut ejus vulgo pateret iguominia. unde i;i hostes proyressi, ante urbem Gajsaream,
Cui rei colorem qua;rens, ordinem quem primi quas vulgo appellatur Csesareaûbi hostes castrame-
principes studiose et cum multa deliberationo tati fuerant, ordinatis agrainibus pervenerunt. Ubi
in Ecclesia Hierosolymilana instiluerant, regulares cumsB mutuo uterque conspexissel exercilus, Tur-
canonicos introducendo commutavit. Regem etiam cis declinantibus praelium, a regione discesserunt,
ad hoc impulit,utvivcnte adhuc u.xoresua aliam du- nostris, ab invicem surapta licentia, ad proprio rc-
ceret, sicul in sequenlibus dicelur. versis.
CAPUT XVI. CAPUT XVII.

Ah Oriente Turrorum higens 7na»us, et innumerabiles Tyrus obsidelur ; sed,resislentihus potenter civibus,
copix finibus se iiifiindunt Aidiochenis ; sed Tan- obsidentium deludilur intentio.
credus una cum TripoUtano comite Bertramo, rc- Consequenter autemeodem anno, cumTyrus sula
sistit viriliter. de urbibus maritimis, qiia3 sunt a Laodicia Syria:
Nec mora interposita diulurniore^ post Sidonem usque ad Ascalonam, quse estnovissima regni civi-
captam, coUecta est in Perside equitum manus iu- tas, inrulelitiUisjugum pateretur ; adjecit dominus
flnita ;
qui ut proprias experirentur virea, ut super rex, qui alias aactore Domino expedierat, illara rc-
eo aliquando possent f;loriari, in regiones noslras gno vindicare. Gongregalis ergo ex univers-i |ora
ascenderunt. A prinio enim Latinorura introitu, maritima navibusquotquot invenire potuit,classem
usquead annuin regnieorum quasiquadragesimum, orJinat qualemqualem; cui praecipit, nt illuc sub
non defuit nostris pestis illa, saevior hydra, recens et omni celeritate maturareat : et ipse convocatis re-
damDocapitum factalocupletior. Annisquippe pene gui viribuset populo undique accito universo, praB-
singulis de iilo sinu Persico tanta erumpebat illius dictam urbem, locatis in gyrum copiis, obsidione
populi detestabilia multitudo, ut pone universara vallal. Est autera Tyrus civitasin oorde maris sita,
terriE superficiem sua numerositate operirent. Sed G jii modum insulee circumsepta pelago, caput etmc-
miserante nostros labores divina olementia, susci- tropolis provinciaePhcenicis; quae a rivo Valeniensi,
tavitPersarum insolentiee et regno nimis de se usque adPetratnincisam, Doraj conterminaiu, pro-
prffisumentieemulum imperium gentis Hiberorum : tenditur, infra sui ambitum, urbes suffraganeas
quo per gratiara Dei incrementum suscipiente, et contiacns quatuordecim. Desitu et coinmodiliitibus
vires acquirente, per successus continuos contrita hujus civitatis, in inferioribus dicelur lalius, iibi de
est Persarum supcrbia ; et qui prius prffidicto po- ejus obsidione novissima et caplione conoessa divi-
pulo suspecti erant et formidabiles, facti sunt, versa nilus auclore Domlno tractabitur. Obsessa itaquc
arraorum experientia longe in-
vice, eis et viribus el civitate prosdicta sicut princeps erat valde sollici-
feriores quiqueregnis exteris; etiam remotioribus

;
tus, omnemdabat operam,'omne studiura impendc.
consueverantinferresollicitudinom, nunc sibi suffi- bat,quomodo multipliciter gravatis civibus eos ad-
cere reputanl, si intra fines suos tranquillitatera deditionem conipelleret; percurrensque argumenta
reperiunt vel ad tempus. Estautem Hiberiaregioin singula, quibus obsessis urbibus solent irrogari
plaga seplentrionali constituta, qus alio noraine molesliic omniadiligenter irapendebat, ut civitas in
dicilur Avesguia, Persis contermina, horaines ha- suara Iransirel ditionem. Nam crebris assullibus
bens corpore proceros, robustos viriiius, multa n continuis pene congressionibus, murorum et tur
strenuitate commendabiles. Hi frcquentibus bellis rium flagellatione, elviolentis iclibus, tclorura quo-
et congressionibus assiduis Persarum adeo copias quo et sagittarum immissione perpetua aflligebat
altiriverunt, ut jam se nec parcs reputent, et pro obsessos. Tandemque ad malorum cumulum duus
suo statu sollioiti aliorura provincias vexare desti- pnecipit erigi ex lignea materia turres, lapideis
terint. Praedicta ergo multiludo, a fmibus illis Mdificiis mullo sublimiores unde et urbem esset ;
egressa, Mesopotamiam transcurrens, Iratisraisso quasi subjeotara inspicere; et bellura civibus quasi
Euphrate fluvio magno, regionora circa fluviura pro dc siipcrioribus ineviiabiliter inferre. Cives autem
arbitrio traclantes, optiraum regionis prffisidium e converso viri prudcntes et strenui, et hujusmodi
Turbesselobsident; cumquepermensemcontinuum versuliarum non omnimo expertes argumentis obji-
ibidem operam consumpsissent, videntes quodnon ciunt argumenta;elmonisparibus quibuseis infere-
proficerenl, ai partes Halapienses se contulerunt, bantur injuri», repellere satagebant. Duas siquidem
desuamultitudineconGsi,macbinanlesutdominum turres,coinportatis lapidibusel congestoadmultam
505 HIST. RERUM TRANSMARIN. - LIB. -KI. BALDUINUS I RE.X. 506
sicut ex postfacto paluit

quantitatem csraento, quiB machinis no.trum recte A mum experiri ;
his autem
longe alia mens, et proposilura erat dissimile nam ;
videbantur oppositB, ascendentes, superasJilicare

cceperunt ita ut subito et intrapaucosdies ligneis
:
omnem Coelesyriam pertranseuntes, relicta a sini-
stris Damasco.iiiter Libanumet oram maritimam,
m-Hohinis, quceexterius erantoppositas, multoallio-
Tiberiadem proslereuntes, circa pontem sub quo
res invenirentur. Unde in subjeclas machinas
Jordaiiis defluit, castramelati sunl. Quod audiens
ignem jaculantes, omnia sine diHicullate parati
rex, cognito infinila multitudiue prjesurae-
quod de
erant incendere ; videns ergo rex, quod ars arte de-
renl, dominum Rogerura Antioohenorum princi-
ludfiretur,longis laboribus etexpensis non raodicis,
peni, comitemque Tripolitanum in suum evocat
quas per quatuor menses et eo amplius ibidero con-
subsidium tamen antequam illi convenirent, ipse
sumpserat, gravatus pluriraum, ab incepto desti-
;
solutaque obsiilione, pro Plo-

cunisuis ospeditionibus in viciao cis loca castra
tit, spe 1'ruslratus :
ad propria red- posuerat quod hostibus ul innoluit, eraissis de

:
lomaidam revorso, reliqui certatim
exerciluequilum duobus millibus, intelligentes
ierunt.
GAPUT xvni. magis opusesseindustriaquam viribus, millequin-
gentos ex eis prcecipiunt latere in insidiis ;
quin-
Moritur domhius Tancredus, reliclo principatu Ro-
genlos vero reliquos procedere jubent longius, et
gero, Ricariii [ilio. ^
quasi se habenles incautius, regem cum suis inse-
Peridem tempu3,dorainus Tancredus, iilustris
quendo irritare. Quod non longe ab eorura propo-
memorice el pia: in Domino recordaiionis, cujus
sUo certum estaccidisse. Nam pra;dictos quingen-
elcemosynas et pietatis opera, in perpetuum enar-
tos, quasi incautius so habentes, et progressos
lon-
rabit omnis ecclesia sanctorum, lethale debituin
gius,rex considerans et impeluose suos convocans,
persolvit. Ilic dum in supremaj lecto a^gritudinis
fugam prose-
illis procedit obviara, et versos in
decubaret, circa se in sui obscquio adolescer^tem
Pontium,doraini BertramicomitiaTripoliUini lilium quens imprudenlius in eorum decidit insidias:
vidensque sibi mortis imminerc riiem, quibus, ex suis latebris egredientibus, facla est ho-
habebat ;
uxoresua coram se posita, Caecilia, qua;, ul supe- stium ingens multitudo, collectisquo ot ad se revo-
catis quins;enlis prioribus, in nostros irruunl
im-
rius proemisimus, domini PhilippiFrancorum regis
prcedicto juvene, consuluisse dicitur petu vehementi. Quibus, cum nostri tentarent re-
filia erat, et
in-
ambobus, ut post ejus obilum jure convenirent sistere el gladiis a sc propulsare, protervius
stantes, oppressi multiludine, fui,'am inire compel-
maritali. Factumque est ila, ut post ejus ex hac
luntur, quara nec etiam tutara reperiunt nam fu- ;
luce decessum, mortuo

eliara doraino Bertramo
ma.xima, ita ut rex Ipse
comite m
, 1-, • j ,
Tnpolitano, ejusdem patre,
j- , •
r,
praidictus Pon- „
sientium facla esl strafes
o^ '^
., i.Arnul-
j „ V ,. , ,„ ,• G •
relicto vexillo
rein,i,u ve.^.uiu quodgestabat
ûuu gô in manibus, et
i
,
•
tius, eamdem dominam, pi-eedicti domini lancredi

,
fus patriarcha, qui cum eo

prm- ,
erat, et alii re^-ni
viduam, uxorem duxerit. Successit aulera ei in eo-
cipes, relictis castris et irapedimenlis omnibus vix
dem principatu, de ejus suprerao judicio, quidam
cvaserint. Obtinuerunt evô hosles nostrorum ca-
ejus consanguineus, Rogerius Richardi filius, ea
stra et facta est, pcccalis noslrisexigentibus, con-
conditione, ut quandocunque dominus Boamundus ;
fusio populo Dei, idque totum domiiio

multa in
junior, domini Boamundi senioris filius Antiochiara
regi asciibebatur, quod impotuose nirais, el dosua
cum suis pertinentiis, quasihEreditatem propriara
reposceret, eam sibi sine molestia el contradictione virtute plus a;quo confidens, convocata noluit an-
xilia prsslolari. Nam dorainus Rogerus
princeps
restitueret. Sepultus est autem idem vir illustris,
in porticu ecclesias Principis upostoloriim, anno Antiochenus et Tripolitanus comes in proximo

eranl, die sequenle vel tertia, procul orani dubio
ab Incarnatione Doniini 1112.
nostris
venluri. Ceciderunt illa die de equitibus
CAPUT XIX.
Iriginta ; de peditibus vero, mille ducenli. His ita
Menduc, Turcorum princeps potentissimus, iterum
gestis,adfuerunt praedicti duo magni potentesque
cum ingentibus copiis regnum ingreditur ; rex ei
occurrens, conficitur ; supra vires universa regio viri cognitoque
: casu qui acciderat, regem arguunt
fatigaiur.
D tanquam nirais praecipitem tandemque redeuntes ;
Anno quoque unum, in montibus vicinis oastra locant, unde

ab Incarnatione Domini 1113, in
aestate subsecula, ileram de Perside, quae mala erat inferius in valle hostium exercitus contueri.
militia va-
seraper consuevit efTundere germina, ex qua tan- IUi auteiu scientes reliquas regni partes
ter-
quam ex fonte pernicioso, aquaa solent pestilenles eare, missis de suo esercitu ad varias partes,
derivare, raultitudo infanda prorupit sub principe ram universam coeperunt percursitare, csdes pas-
potentissimo et tituiis generositatis pra:claro, Men- sim per vias publicas operari, incendia procurare,
suburbam, captivare colonos, ila libere
duc nomine tantam secum trahens numerosita-
: effringere
tem, ut eorura neque numerus certus esset, neque per universam se habere regionem,
tanquam sibi
fiais. Hi mediis transcursis regionibus, ad Euphra- omnia subjecissent. Recesserant etiam a nobis per
tem pervenerunt, novis utentes consiliis. Naiu qui illos dies nostri domestici, et suburbanorum no-
eos de eodem populo prsecesseranl, saspius circa strorum, quJ! casalia dicuutur, habitatores, Sar-
partes .Antioohenas vires suas consunverunt pri- raceni : et hQSliura adjuncti cohorlibus, alios eru-
diebant in nosfram perniciem ; qui tanlo idmelius X videlicet Rogero, qui postea fuit lex Siciiite, ccepit
facere poterant, quanto stalus nostri pleniorem ha- cum codem de verbo tandem vi-
illo deliberare;et
bebant scientiam : Nitlla enim pesiis efficacior ad siim est ambobus quod dominus rex sub certis
si
nocendum quam familiarix inimicus. His ergo duci- condilionibus praadictum verbum vellel confirmaro,
bus hostea freti et eorum fortiores facti solatio, ipsi petitioni e.jus parati eraut acquiescerc. Forma
villas circuibant et caslella, prailas, et mancipia autem condilionum hsec erat : Quocl si rex et prx-
secura trahentes. Tantusquc horror regnum occu- dicta comilissa prolem susciperet, ei post regis obi-
paverat universum, ut extra moenia nemo prorsus tum sine contradiclione et molestia regnum concede-
auderet comparere. retur ; quod si absque hxrede ex eadem comilissa
CAPUT XX. suscepto defungeretw, comes Bogerus, filius ejus,
Ascalonitx impugnant Hierosolymam ; sed tandem hxres existeret ; et in regno, sine contradiclione el
hoslium dissolvnntur acies, el redeunl ad pro- moleslia rex fulurus, succedcrel. Rex autem abeun-
pria.
tibus legatis in raandatisdederat ut, quibuscunquo
Accesseral praeterea ad tiraoris eteerumn»cu- petilionibus parentes, eum secum modia omnibus
mulum, quod Ascalonitae, tanquam vermes inquie- deducsre laborarent. Audierat enim, et vere scie-
ti, soientes quod rex cum omnibus regni viribus, r> rat, quod mulier locuples erat et filio accepta, ;
circa partes Tiberiadenses detineretur occupalus bonis omnibus abundabat. Ipse vero e converso
hostes quoque regionem pene totam obtinerent, pauper erat et tenuis, vix ad necessitates quotidia-
egressi cum
ingenti multitudine, ad raontana con- nas et equitum stipendia sibi poterat sufficere :
scendunt, elHierosoiyinam, militaribus destitutam unde et "de illius redundantia sua; sitiebat inopiaj
copiis, obsident nonnullos, quos cxtra urbem re-
; subveniri. Missi i^-itur legati conditiones praediclas
periunt, aut caplivant, aut interficiunt : niesses gratanter suscipiunl ; et interpositis juramentis,
aridas, quas agricoiae in areas congesserant, tra- prout exigebantur quod his pactis a dumino rege
dunt incendiis. Tandera cum per aliquot dies ibi et suis principibus, bona fide, sine fraude et dolo
consedissent, videntes quod nuilus ad eos egredere- malo staretur, comitissa, filio universa necessaria
lur, sed omnes mojnia cautius se haberent,
intra suggerente, se accingit ad iter, el oneratis navibus
limentes regis adventum, reversi suntad propria. frumento vino et oleo, et salsis carnibus, armis
At vero sestate jam in aulumnum declinante, juxta pra;lerea et equitaluris egregiis, assumens secum
consuetudinem, peregrinorum coeperunt applicare infinitam pecuniam, omnibus eam proseqnenlibus
naves. Qui vero in eis advecti erant, audientesquod coplis, in nostram, ut praedictum est, appulit re-
rex et populus Gbrislianus tantis laborarent angu-
p gioneni. Haec autem, ut praedictum est, Arnulfi pa-
stiis, illuc cum omni celeritate tam equiles quam triarchEe machinabatur malitia, ut illa nobilis et
pedites certatim properanl ita ul evidentibus in-
; honesta dcciperetur femina deceptam quippene- :
crementis noeter per singulos dies mulliplicaretur gare non possumus eam, quaj in simplicilate via-
exercitus. Quod hostium principes,
iiilelligentes rum suarura, regem putabat idoneam gerere per-
timentcs ne mulliplicatis viribus, ad ulciscendum sonam, ad hoc ut ei nuberet legilime. Erat autem
suas se pararent injurias, in fines Damasceaorum longe secua nam uxor quam ipse apud Edessam
;
38 receperunt nostri vero ab invicem discedentes,

; legitiiue duxerat, adhuc in rebus agebat humanis.
reversi sunt ad propria. At vero hoslilium exerci- Postquam ergo applicuit dicta comitissa, prsscnte
tuum princeps, qui regnum ita potenter affllxerat, doinino rege, patriarcha, et regni principibus, in-
Damascum perveniens, consentienle, ut dicitur, novata sunt juramenta, juxta eamdem formam.qua
Damascenorum rege Doldequino, a quibusdam prius in Sicilia fuerant exhibila. Et quiaintentione
sieariis inlerfectus est ; suspeotam enim ejus sinistra et oculo non simplici haec fueranl inchoa-
dicebatur habere potenliara, ne eum regno privata, respicicns Dominus ad eorura intentionem, nec
ret. solilam mulieri, licet innocenli, in regno concessit
CAPUT XXI. fecunditatem, et extrema hujus gaudii lucttis occu-
Comiiiisa Sicilix, regis uxor futura, in portu ap- pavit (ProD.xiv), utin sequentibus dicetur: Difficile
plicat Acconensium. qux rnalo sunt
est enim, ut bono claudanlur exitu,
Divieo igitur ab
invicem exercitu et singulis ad inchoala principio. Interim tamen lot tantasquead-
propria remeantibus, adfuit nuntius, domino regi veniens regno intulit commodilales, ut merilo mi-
signilicans qiiod comilissa Sicilia; afiuii urbem nirijus dicere posset Ei nos de plenitudine ejut ac-
:
Acconensem applicuerat. Fuerat praeJicta comitis- cepijnus [Joan. xvi).

sa, domini Rogeri comitis, qui cognominatus est CAPUT XXII.
Bursa, qui frater fuil doraiui Roberti Guischardi, la regione Edessana fames oritur valida. Balduinus
uxor; nobilis, et potens, et dives matrona. Ad Joscelinum consanguineum suum capic, et ab uni-
hanc anno proxime praelerito, quosdam nobiles de versa regione viol-nter e.rire compellit.
regno suo rex direxerat, invitans cam etj,cum in- Accidit autem illis diebus quod in finibus Edes-
stantia postulans, ul cum eo lege conjugali vellet sanis suborta est fames validissiraa, tum propter
convenire. Qu« verbum filio communicans, domino terree et aeris intemperiem ; tum quia in medio ho-
509 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIC. XI. BALDUIMUS I REX. 510
stiurn regio illa sita erat et inimicis undique valla- A. diens,depenso debitas salutationis affatu, quaesivit a
ta ; npc locorum incolas hostilitatis metu liberam domino comite, quomodo ei esset ? Gui ille respon-
agricullurae poterant operam dare, ita, quod cives dit : Malto melius, per gratiam Dei, quam tn velis,
illius urbis siraui et suburbani nihilominus hordea- Et iterum verbum continuans, intulit : Josceline,
ceum panem, et etiam glande mislum, edere prse habesne aliquid, quod ego iibi non dederim ? Cui
inopia cogerentur. Terra autem domini Joscelini in ille : Domiae nihil. — Unle
quod ingratuset est ergo
tuto cis Euphratem collooata, frugibus et alimen- meorum benejiciorum immemor, de nieo superabun-
torum copia plenius abundabat, Verum, licet ita dans et dilalaius, el milii benefaclori luo indigenti,
bonis omnibus afflueret ejus provincia, praedictus non ex temerilale, sed ex causa, quam nullus sapienst
Joscelinus, in iiac parte minus sapiens, et ingrato nullus peritus declinare posset (quia non est consi-
similis, domino et consanguineo suo, qui ei hso lium contra Uominum) «oh compateris? portionem
eadem universa contulerat, de sua plenitudine ct ejus quod tolum dedi, non relribuis ? insuper el te-
ubertate stupenda nihil omnino porrigebat, licet nuilatem divinitus coUalam, qmisi pro vilio exprobras
dominum coniitem suosqueexlremam pati non du- ct pro crimine objicis? Sumne ego tam inuiitis, ut
bitaret inopiam. Factum est autem ut pro qui- vendam libi quod mihi coniulit Dominus, el fugiam,
busdam nngotiis dominus comes Balduinus ad do _ ut dicis ? Resigna quod dedi, et redde universa quas
minum Rogerum, filium Richardi Antiochenorum libi contuli, quia indignum te fecisti. His verbis
principem, cui eliara quamdam sororora suam in dictis, praecepit eum captum vinculis raacipari,
uxorem contulerat, nuntiosdesiinaret. Hi abeuntes, afflixitque non
eura mirabiliter et miserabiliter,
Euphrale transito, per terram domini Joscelini iter minus et multimodis quaestionibus et tormentis •
habentes, euntes redeuntesque ab eo sunt sitis ho- quousque adjurata universa regionc,cuncta qiiK ab
spitaliter et humane traclati. Tandem, sicut mos eodera comite dono susceperat, resignarel. Exiens
est imprudentibus, quidamde familia domini Josce- ergo de finibus illis, bonis omnibus spolialus, ad
lini, auntios domini eomitis verbis lacessentes, ex- dominum Balduinum Hierosolymorum regem pri-
probrarc cocperunt doraini comitis paupertatem ; mum accessit, cunctisque quae ei acciderant ordine
domini vero sui imraensas e converso extollere quod in patriam
manifestatis, propositum aperit,
copias ; frumenti, vini alimentorum re-
el olei, et redire proposuerat. dominus rex videns
Quo audito,
dundantiam, auri argentique immensa pondera ;
eum re^no maxime necessarium, dedit ei urbem
militum peditumque numerositatem, adjicientea Tiberiadensem cura finibus suis jure perpetuo pos-
etiam, sicut lingm pruriens, incaute plcrumquc lo- sideudara, ut tanti viri solaiio se muniret. Quam
quilur, quod non eral coraes illi regioni, cui prae- urbem strenue et prudentwr cum omnibus suis per-
commodus consultius faceret,
erat, : si comitatum C tinentiis, quandiu in ea maasit, rexisse et flni
suum domino Joscelino venderel et ; recepta innu- ampliasse dicitur praestantissime : cumque adhuo
mera pecunia, remearet in Franciam. Quffiverbain Tyrus ad infldelibus detineretur, exeraplo praide-
pectus nuntiorum (etsi dissimulare viderentur) al- cessoris sui, multas ejus civibus dicitur inlulisse
tius descenderunt ; et, licet a levibus personis es- molestias. Et, licet aliquantulum montibus interpo-
sent dieta,tamen doraiai mentem redolere videban- sitis ab eis videretur esse remotior ; saBpe tamen
tur sumptaque licentia, ad dominum comitem
; eorum fines ingrediebalur, eis damna coUalurus.
redierunt. Quo pervenientes, omniaquae in via acoi- CAPUT XXIII.
derant, simul et verba, quae indomodomini Josce- Terrx motus ingens parCes concutit Anliochenas.
lini ordine pandunt, Quibus auditis,
audierant, Borsequinus quoque, Turcorum satrapa polentissi-
iratus dominus comes et multo librareine ponde- mus, in eadem desoevit regione.
rans, apud severbaquae audierat, intellexit quoda Anno ab Incarnatione Domini 1114, tanlus uni-
domino Joscelino haec omnia ortum habuerant el : versam Syriam^JterraJ motus concussit, ut multas
indignatus plurimum quod ille, cui tantas contule- urbes et oppidainfinitadiruerct funditus ; maxime
rat copias cum de sua opulentia raerito teneretur autera circa Ciliciam, Isauriam et Ccclesyriam. Nam
suam relevare inopiam, contra bonos mores pauper- D in Cilicia Mamistram cum multis oppidis solotenus
tatem, tayiquam vitium, exprobraret : in qnara tamen prostravit ; Maresiam quoque dejecit oura subur-
aon levibus actibus, sed necessitale descenderat banis suis, ita ut quorumdam vix etiam exstarent
inevitabili sibique id ipsum unde ille gloriabatur,

; vestigia quatiebantur^ turres et mcenia, majori-
:
liberaliter detraxerat, ut iu cum conferret, ctepit busque aedifleiis periculosius ruentibus, fiebat po-
aestuare indignatione plenus. Siraiilat ergo aegritu- pulorura strages infiniti et civitates amplissimae
;
dinem, etlectodecubans, mandatdomino Joscelino, quasi agger lapidiim constitutae, tumulus erant op-
ut absque mora ad se venire properet quo com- : pressorum, et contritis habitatoribus vicem prssta-
perlo, feslinat dominus Joscelinus, nihil veritus, bant sepulcri. Fugiebat plebs menle conslernata
in nullo vian habetis suspectam ; tandem Edes- habitationem urbiura, domiciliorum ruinam formi-
sara pervenieas, inveuil comitem in praesidio civi- dantes et dum sub dio requiera invenire sperant,
,
tatis, et in ea ejus parte, quae Rangulath dicitur, timore concussi, somnos interrumpunt, oppressio-
in iateriore conclavi decubantem : ad quem ingre- nesquas vigilantes timuerant, in somais perpessi
511 GUILLELMI TYRENSIS AllCHlEP. S12
Nec erat hoc, tam ingens, in una tanlum repione, A sidium ex .Egypto ascenderat, quara anle se praeire.
pei-iculum ; sed usque ad extremos Orientis fines, et Joppensium liltus occupnre praecipiunl ipsi vero ;
bMo pestis late se diHuderat. subseculi in multis milibus, ereclis vcsillis, subito
Anno quoque sequcnti, juxta morem solitum, ante urbein constiterunt. Qui vero in classe erant,
Biirsequinus, Turcorum potentissimus, congrei,'ata cognito suorum per terras adventu, e navibus cer-
gentis ejusdem multitudine infinita, regioni Anlio- latim prosiliunl, civitalom quominus impugnaturi.
cheniB hostiliter se infudit, pertransiensque totam Sio ergo dispositis In gyrum ordinibus, urbem ex
iiiam provinciam, inler Halapiam et Dainascum omni partc ambiunt ct signo dato impugnant, undi-
castrametalus est, exspeclans ut, opportunilate que instantes animosius. Cives autem, etsi pauci
concessa, inde in partes nostras has vel illas irru- essenl numero el viribus longe impares, pro uxori-
ptiones moliretur. Porro Doldequinus Domasce- bus et liberis, pro lihertato elpatria, pro
qua guivis
norum rex, illorum oxpddiones habens niiuis egrefjinshonestum mori reputat, resistunt virilitcr ;
suspectas : tiracnsque ne raagis ea intentione illuc turrcsquo ac mcenia pro viribus communientes, ar-
convenissent, ut sibi el regno suo detrimenta moli- cubus et balistis, jactu quoque pugillarium iapi-
rcntur, quam ut contra Chrislianos quorum virea dum hostesa se propellunl longius, nec ad murum
sspius erant experli, dimicaluri adveaissent; faclus „ patiuntur accedere. Contigit autem Ascalonilis lon
j:..: D
„„. .-„li:»:*..„
cst I ..u...._ .-:_. -:
Imputabatur
sollicitus. enim ei mors praedicti ge secus a spe quam conceperant ; nam, .._,-„
__. _
urbem . .
nobilis viri, qui apud Daraascum fuerat intereraptus, arbitranles vacuam reperire, scalas fabricaverant
quasi de ejus consclenlia lalis illus interitus pro- et alliludine el numero sutfieientes, per quas staiim
cessisset. Audilo ergo Turcorum adventu eteorumin sine contradictore intra mcenio irrumpere posse
tentione plcnius cognita. missis legationibus cum non diffldebant. Resistentibus igitur viriliter ob-
ingenli munorura magnificentia tam ad dominum non dabatur
sessis, eis scalas mcenibus applicare ;
regera quam ad dominum principera Antiochenum, quibus vix licitum erat ad eos, qui in turribus
paceni petit ad certum tempus et implorat jura- ;
erant, aliquid jaculari. Tanlain enim civibus Domi-
menta prsstans et obsides,quod toto conccssi tem- nus contulerat gratiam, ut circumstantera raultitu-
poris 1'oedere, Christianis tam ex regno quam ex dinem, divino IVeti auxilio, non formidarenl. Erant
principatu fidelera debeat Bocictatem ohservare. autera portae civitatis ligneae, nullura ex aere vel
Interea princeps Anliochenus videns eos suis par- ferro habentes operiraentum. Has ignem artificiosc
tibus viciniores ; et quorumdam edoclus relatione, contorquendo ex parte combusserunt non tamen ;
quod inter nim suam impetus molirentur, dominum eatenus ut per eas major vis civibus, aut majorin-
regem in sui subsidium evocat; Doldequinum qui- ferri posset molestia. Videnles ergo post dies ali-
que nihilominus jure fccderis obligatum, ut cum C quos Ascalonils quod non proficerent, timentesque
suis adesse procuret copiis, invitat. Rex autera pro ne regionis populus adobsessorum convenirelsub-
salute regionis soilicilus plurimum, congregala mi- sidiura, soluta obsidione, domum reversi sunt.
litia et honesto stipalus comitatu, illuc impiger Classis vero secundis usa flatibus. in porluni Ty-
contendii assumptoque secura Tripolilano comite
: rensium se recepit. Evolutn autem decem dierum
Pontio, intra paucos dies ad eum locura, ubi do- spalio, tentaro volenles utrum Jojipitas incautos
minus princeps suas collegerat copias, perveuit. aliquandoreperirepossent,Ascalonasecretiusegres-
Porro Doldequiaus, sicut et vicinior erat, ita et dosi, congregata suorura ingenti mullitudine, su-
mini regis prajvenerat exercilum, noslrorum castris bito et sine slrepitu, iterato ante Joppen aslilerunt.
lanquam socius se adjungens. Collectis ergo orani- Cives autem, ia lalibus assueti, semper erat in
bus in unum copiis, aole urbem Cssaream, ubi excubiis, continuas riociibus persuccessiones agen-
hostes adesse prius audierant, unaniroiter consti- tes vigilias, ut semper ad resistendum iuvenirentur
tuerunt quo hostibus cognito, videntes quod nisi
:
parali. Videutes ergo hoslium reversas legionea
cum gravi periculo aon possent nostros sustinere, et bella sibi recidiva parari, certatim turres con-
simulanl recessum, tanquam de caelero non reditu- scc.ndunt ct mcenia ; taatoque acrius contendunt
ri. Unde nostri ab invicera separati, reversi sunt rv resistere, quanto vires hoslium rainores conspi-
ad propria. ciunletnumerum videnlimminutum. Nam,clas3em
quae alia vice multa civibus intulerat discriraina,
CAPUT XXIV.
abesse conspiciunt, non facile rediluram. Augebat
Ascalonilx urbem Joppcnsem obsident ; sed rcyis ad-
et nihiloiiiinus obsessorutn fiduciam, quod rex in
venlum formidantes, infecto negotio recediml ad
propria, proxiraodicebalurvenlurus. Unde facti aniraosiores
et reaistentes confidentius, variis casibus, multos

Interea,dura rex ita circa parles Antioebenas dede hostiura exercilu protervius inslantes pereme-
tinerelur occupatus, Ascalonita; ea freti fiducia runi. Cum ergo quasi per septem horas coatinuas
quod rex absens erat secumque majores regni vires urbem impugnassenl, videntes quod inutiliter con-
contraxerat, sumpta opportunilate ex lempore, ur- sumerent operam, revocatis agminibus hostes Asca-
bem Joppensera obsident. Modico siquidem ante lonam reversi suat.
terapore,septuagintanavium classisin eorum sub-
SI3 HIST. RRRUM TRANSMARIN. — LIB. XI. BALDUINUS I REX. SJt
CAPUT XXV. A sionibus resistendi spem habenles.proterve Dimis a
Borsequinus ilerum AnHochenorum vexat fines sed ,

se nostros tenlabant propulsare sed tandera nn- ;
occurrenle sihi principe Rogero cum suis auxiliis, strorum vires, impetus admirabilem stupentes
et
confusus in fugam vedttur, legiotnhux dissohilis. constantiam, dissolulis penitus eorum agminibus,
Dum igitur hajc in regno gerunlur, Burseqninus, in fugarn versi sunt. IBursequinus vero de montis
de quo superius diximus, qui ad advenlum domini cuimine suorum videns defectum, nostros vero in-
regis et aliorum nobilium qui conlra eum conve- cum fratre etfamiliaribus quosin monte
valescere,
nerant, fugam et discessum apartibus Antiochenia collegerat relicto vexillo, castris et sarcinis omni-
simuiaverat, videns quod rex et princeps Anlio- bus, fuga elapsus, vitae consuluit. Dissolutas ila-
chenus, r)ol'le:iuiniis quoque disoesserant abinvi- quc acies el in fugam vcrsas nostri persequuntur
cem, et curis tracti domesticia redicrant ad propria, instanlius ; el gladiis obtruncantes fugilivos, quasi
arbilratus quod non facile denuo possent conve- perduo milliaria stragem infiQitam operaii sunt.
nire, rursum partes infestat Antiochenas; et per- Princeps autem cumpartesuorum, tanquam viclor,
currens regioaem universam, villas incendit, con- in campo certaminis biduo moram facicns, suos
cremat suburhana ; et quidquid extra muuila pra,»- operiebatur, qui ad partes diversas hostes fuerant
sidia reperire poterant, sibi dabant in direplionem B ''°-8cuti.Quibus receptis, ct comportatis ante se
etpraedam : divisis etiam catervalim agminibus ad spoliis omnibus, portiones congruas victoris pras-
varias dirigebant partes, ut stragem passim opcra- stat consortibus. Castra enim deserentes omnibus
rentur, et incautis occurentes, sive per agros, sive referta commoditatibus, etingentibus divilis redun-
iter agentes, aut caplivos secuui traherent, aut dantia usque aJ supremum, omnium eorum im-
gladiis oblruncarent. Nec solum absquemuro
villas memores fugam inierant. Sed et pra^dam et ma-
suis effringebanl irruptionibus, verum etiam et nubias, quas de locis diversis contraxerant simul ;
murata raunicipia violemor occupabant. Marram et capiivos nostros, quos in yiocula conjecerant,
siquidem et Cnfardam, comprehensis intus habita- rccepsrunt nostri ct giudontes cum suis anima-
;
toribus, partim peremptis glalio, partim compcdi- libus, uxoribus et iibcris remiserunt ad propria.
bus mancipatis, ad solum usque dejecerant et ob- ; Dicuntur.sutcm in eo conflictu cecidissc de hostibus
tinentes regionem totam,undiqHC prsc(lain,undique plus quara tria millia. His peractis, princeps equis,
Christiana mancipia singulis diebus contrahebant. mulis ctcaptivoruin antcse prBemissa multitudinc,
Quod ut principi nuntiatum est, accito sibi domino divitiarum quoqueomnimoda varielate antecedente,
comite Edcssano, duodeciina mensis Septembris, Anliochiam cum ingent plausuetpopularum laetilia
Antiochia egressus, anle oppidum Rugiam cum „ viclor ingrossus est.

sais expeditionibus impigerastitil. Missisque slalim
CAPUT XXVI.
exploratoribus qui de bostium statu eum certifica-
Arnulfus Ui^rosohjmorum patriarclia super multii
rent et proposito, ipsa acies iustruit, componit accusatus noniam proficiscitur. Rcv ir. Srjria So-
agmina, ad pugnam viriliter se accingens : circa bal irans Jordanem castrum, cui nomen mons Re-
dum galis est, xiifical.
quae, juxta rei militaris diciplinam a domino
comite fideliter adjutus desudaret, ecce nuntius Eodem lempore, dominus papa, auditis enormi-
cum omni celeritate properans, bostes in valle Sar- tatibus Arnulfi patriarchae et deejusimraundacon-
mati castraraetatos asserit. Quoaudito, exhilaratus Tersatione plenius edoctus, legatumdirigitadparles
est admodum universus eseroitus, quasispe victo- Syriae, queradam virura venerabilera et multa re-
riae jam concepta. Ipse etiam Bursequinus, audito ligione conspicnum, Aurasicensem episcopum ;
qui
nostrorum adventu, suos armari pr.iecipit, et in- ad partes nostras perveniens, convocalo universi
structis agminibus ad agendum strenue commili- regni cpiscoporum concilio, praedictum Arnulfum
tones invitat. Volens tamen suaj providere saluti, coram se astare prKCopit : tandemque meritis exi-
el quibusdam familiaribus, moalemvi-
cura fratre gentibus, auctoritate scdis apostolicae ab officio
cinum nomine Danim, antequam nostri acccdant, pontiQcaiidcposuit. Illeveroadhucfiduciam habens
occupal unde suos possit prailianlcs intueri et de
; D in suis prajstigiis, quibus pene universorum sub-
belli ordine necessario suos plenius instruero. Fa- vertebal aniraos, transfretare coactus,ad Romanam
ctum est ergo ut, dura circa hfec esset occupalus, perrexit Ecclesiam : ubi domini pap.e et totius Ec-
ecce nostrorum acies, erectis vexillis cccperunt clesio», blandisverbiset larga muncrum profusione,
comparere visisqae hoslibus, sprela eorum mulli-
; religionem circumveniens, cum gratia ssdis apo-
tudinc, dominus Balduinus Edessanus comes, qu stolicae remeavit ad propria, sedem obtinens llio-
cura sua cohorle cajteros priEcedebal, in eos animo- rosolymitanam eadera vivendi licentia, qua prius
sius irruens, impelu vehementi totum eorum con- raeruerat depositionem.
cussit exercilum. Quem
exemplo reliquoe acies
pari Per idem terapus, cum adhuc Christianus popu-
ccnseculaB, in medios hostium cuneos se immer- lus ultra Jordanera non haberet ullum praesidium,
gunt,en3ibusct gladiis instantescominus: injurias cupiens rex in partibus illis regni fines dilataro,
parati refunderc, quas villaniset pauperibus nimis proposuit, auctore Doraino, in terlia Arabia, qua;
lioenlcr infulerant. Hoates itaque prirais congres- alio nomine dicitur SyriaSoba', castrum aedificare.
oujus habitalores terrani sul>jectam et regnotribu- A rum revereutia, tum noslrorum dilcclione etamore
tariam ab hoslium irruptionibus posseut protegere. libertalis, inlra modicum tenipus multos cum uxori-
Voleiis igitur proposilo satisfacere, convocatis regoi buset libpri3,cum gregibus etarmentis ctuniversa
viribus, marc transil Mortuum ; et transcursa Ara- familia recepit. Multi eliara sine voc.itione, durae
bia Eocunda, cujus metropolis est Petra, ad tertiam servitutis jugam declinantes ut urbem Deo dignam
pervenit. Ubi in coile, ad ejus propositum loco satis incolerent, convenerunl. Quibus rex eas civitatis
idoneo, praisidium fundat, situ naturali el arlilicio partes, quae magis hoc solatio videbanlur indigere,
valde munitum, in quo p:sl operis consummatio- conferens, eis dojnicilia replevit.
nem.tam equites quanipedites, ampla illis conre- CAPUT XXVIII.
rens pr^dia, habitatores locat oppidoque nuiro, ;
Rqx a domino papa postulat, ul
cleri suggestione
turribus, antomurali et valio, armis, victu etraa-
quascunque urhes suhcgerit, Hierosolymitanx suh-
chinis diligenter communilo, nomen ex regiadigni- ddutur Eccleiix. .'iuhjiciunlurquc variarum episto-
tatodeductumei imposuit, montemqueRegalem,eo larum rescrijita.
quod regem haberet fundatorem, appellariproeccpit. Interea decidit in mentem domino regi (et for-
Est autem prmdiclus locus conimodiiates babens tasse clerisuggestione ad hoc devenit), ut, missis
fecundi soli, frumenti, vini et olci copias uberos nuntiis nd Ecclesiara Ilomanara,domino papa; peli-
jj
minislrantis ; salubritate simul el amconitale praj- tiones porrigeret quarura tenor erat, ut quascun-
;
cipna singulariter commendabilis, totam a Ijacen- que iirhes, quamcunque proviaciam sudoribus bellicis
temregionera suae vindicans ditioni. el rciji.i sollicituline, auclore Domino, sibi posset
CAPUT XX VII. vindicare el de potestale lioslium violenler eripere,
liex videns urhem sanctam IhibHalorihus vacuam, Sy- omnes ditioni ei regimini flicrosolymilanx Ecclesix
i'OS ftilcles ex Arubia deducit ; quihus conferens subjacerent. Super quo rescriptum a sede apostn-
domicilia, urbi eos consiHuit hahilalorrs.
lica impctravit, cujus lenorem prssenli interserere
Eo lemporum articulo, videns rex et super eo narrationi dignum duxlmus :
valde soUicilus, urbem sanctam et Deo a.mabilera Pascihlis, servus servorum Dei, gloiioso Uieroso-
hubitaturibus vacuani, ita ut eo ad csetera rcgni hjmitano regi Balduino, salulem el aposlolicam bene-
negulia do necessitale populus', qui saltemad pro- dictionem.
tegendos civitatis introitus, et lurres et moenia, Ecclesiarum qux in vestris pariihus fuerunt, vel
contra repentinas hoatium irruptiones munienda sunl, terminos alque possessiones, diulina infidelium
sufGceret ; anxius cogitabat, apud se deliberans, et possessio tyrannisque confudit : cum ilaque certos
ab aliis percunclabatur frequeutius, quomodo lide- ejus fincs assignare deliberalioue nequcamus, tuis
libuspopulis.elDei cultoribusincolis eain posso! re- precihusnnu, immcrilo duximus annuendum, ut, quia
plere.Geiitilesenimquifuerantcjusbabitatores,urbe pro Hierosohjmitanx Ecctesias sublimatione personam
violenter sDracta, pene omnesin gludio ceciderant; tuam exlremis periculis e.xponere devovisti, quascun-
si qui autem casu evaseranl, iis non est datuslocus que infideliurn urbcs ceperis, vel cepisti, ejiisdem Ec'
intra urbem ad manendum. luslar enira sacrilegii clesice rcgimini dignitalique suhjaceant. Porro earum-
videbatur Deo devotis principibiis, si aliquos, qui dem civilatum episcopi, patriarchx,tanquamproprio
in Christiana uon censerentur profesaione, in tam metropolitano, obedientiam exhibere procureni ; qua-
venerabili loco esse permitterent habitatores. No- tenus ei ipse iU07'um fullus suffrayiis, el ipsi adinvi-
slrates veroadeo pauci erant etinopes, utvi.xunum cem ipsius unanimilatis au.vilio vegetali, sic in Hei-
de vicis possent incolere. Suriani autem, qui ab rosolijmitanx Ecclesix e.vallatione proficiant, ut de
inilio urbis cives exsUterant, tempore hostilitalis illorum profectibus omnipolens Deus glorictur.
per multas tribulaliones, el infinitas molestias adeo Dala Lalerani v Idus Julii.
rari eranl, ut quasi nuUus eorum

numerus. essel Ad petilionem quoque ejusdem domini rogis,
Ab inlroitu siquidem Latinorurain Syriam,masime idera dominus Paschalis, domino palriarchsB Gibe-
autera postquam, Antiochia capta, versus Hieroso- lino, et successoribus ejiis in perpetuum super eo-
iymam tendere ccepit exercitua, adeo prKdictosDei D dem articulo privilegium indulserat, cujus rescri-
famulos concives eorum coeperunt alDigere, ut pro ptum huio prssenti narrationi interserere curavi-
quolibetlevi verbo raultos ex eis .occiderent, «tati mus ; cujus verbasunl haeo :
non parcentes, aut conditioni suspectos eos ha-: Paschaus episcopus, servus servorum Dei, reve-
beutes, quod Occideutales principes, qui dicebantur rendissimo fratri Hierosolymilano palriarchx Gibe-
adfenire, in eorum perniciem ipsi lilteris et nun- LiNO, et successoribus ejus in perpeluum canonice
liiscvocassent. Sic ergo pro ejus desolationecuram promovendis.
gerens debitam, sciscitabatur diligenlius unde illic Secundum mutationes temporum transferunlur
cives posset evocare, tandemque didicit quod trans etiam regna terrarum unde etiam ecclesiasticarum
:
Jordanem in Arabia multi fideles in villis habita- parochiarum fines,in plerisque provinciis mulari ex-
rent, qui sub gravibus conditionibus hoslibus ser- pedit, el Iransferri. Asianarum sxquidem ecctesiarum
viebant in Hos evocans dominus rex,' et
tributo. fines antiijuis fuerunl definiiionibus dislnhuti ;
quas
meliores promiUens conditiones, tractos lum loco- dislributiones.dicersarum diversX fidei genlium con
: .
317 HIST. RERUM THANSMARIN. — LIB. XI. BALDUINUS I REX. 518
fudil irruptio. Gratias autem Deo, quoi noUria leni- A. Volens autem doniinus papa mentem suam inter-
poribus, et Antiochise et Hierosohjmm civitnles cum prelari, et qua iatentione domino regi et Ecclesiae
subwbanis suis el adjaceniibiis provincii.<, iii ChriUia- Hierosolyraorum id concesserat, quod in ejus re-
norum principum redactx sunl polcslaie. Unde opor- scriptis continebalur, eidem patriarchae Bernardo
tet nos divin.s mutationi el Iranslationi manum ap- in hunc raodum rescripsit :
ponere, et secundum lempus, quse sunt disponenda, PASCHii.is episcopus, servus servorum Dei, coepi-
disponere, ut Hierosolymitanse Ecclesix urbes illas scopo Berxardo, .4ntiockeno patriarchx, salutem et
et provincias concedamus, qux gloriosi regis Baidui- apostolicam benedictionem

ni, ac exerciluum eum sequeniium sanguine,per Dei Sicul aliis ticteris fraternitaii tuxscripsimus, nos
graliam acquisitx sunl. Prxsentis itaque decreti pa- et personatn tuam, et Ecclesiam tibi commissam plena
gina tibi, fratercharissime etcoepiscope Gibeline ,luis- charilate diligimus : nec ullo modo volumus honorem
que successoribus , et per vos sanclx Hierosolymilanx vestrae dignitatis imminui, quin .intiocheni patriar-
Ecclesix, patriarchali sive metropolilano jure regen- chatus proelatio, sicul prxleritis temporibus conser-
das ditponendasque sancimus civitales omnes atque vata est, ita eliam in fulurum integra, prxstante
provincias, quas supradicli regis ditioni aut jam re- Domino, conservetur. Illud autem quod filio nostro
sliluit, aul in juturum reslituece gralia divina digna- r) BaUlîino, Uierosolymitanorum regi, per nunlios
bitur. Dignum est enim ut Sepulcri Dominici eccle- suos inlerccdenli, concessimu^, charitatem veslram
sia, secundum fidelium militum dcsideria, competen- omnimi conturbare non debet, si lilterarum nostra-
tem honorem obtineat ; et Twcorum seu Sarraceno- rum sensum inierius perscruteris. Sic enim in eis
rumjugo libera in Christianorummami abundanlius scriplum est : « Ecclesiarum qux illis in parlibus
e.xailelur. fuerunt, vel sunt, terminos atque possessiones diutina
Super qua esauditione dominus Bernardus, vir iufideliumpossessio tyrannisque confudit. Cumilaque
venerabilis, Antiochenorum patriarcha, quo-
vilcB certos eis fines assignare prxsenii deliberatione ne-
niam in laBsionem Eoclesiae su» redundare videba- queamus, tuis non immerilo precibus duximus an-
tur, lodignatua est plurimura, ita ut, missis nuntiis nuendum, ut quia pro Hierosolymilanx Ecclesix su-
ad Romanam Ecclesiam, super eo faclo plurimum blimatione personam tuam extremis periculis expo-
conquereretur ; et de ma-
illata sibi et Eccleaiaj suae nere devovisti, quascunque infidelium urbes ceperis,
nire3tainjuria,dominum papam et Ecclesiam tolam vel cepisti, cjusdem Ecclesix regimini dignilalique
litterissuis argueret. Cujus dominus papa indigna- subjaceanl. » Eodem sensu illa etiam verba discu-
tionem mitigare cupiens, in haec verba rescripsit : tienda sunt, qux felicis memorix Gibelino Hierosoly-
Paschalis episcopus, servus servorum Dei, venera- mitano palriarchx, de civilalibus alque provinciis
bili /;Yi(ri Bernardo, .Anliocheno patriarchx salutem ^ scripsimus, qux supradicli Balluini regis prudenlia,
et aposlolicam benedictionem. et exercituum eum sequentium sanguiiie,per Dei gra-
Quamvisintercxterasapostolicas sedes illa emineal, tiam, acquisiix sunt. Sijuidem Ecclesias illas,quibus
quam Petri aposloli morlein corpore dignalio super- certi fines assignari possunt, quarum termini ac pos-
na clarificavit, inter Romanum lamen el Antiochenum sessiones diulina possessione ac tyrannide conjusi
episcopos tanta quondam legitur charitas exstitisse, non sunt, ipsarum Ecclesiarum urbes, illi volumus
el
ut nulla inter eos diversitas viderclur. Eadem enim Ecclesix subjacere, ad quam ex antiqua sciunlur ju-
Petri persona multa
utrasque illustravit Ecclesias
: stitia pertinere. yonenim volumus aul pro principum
post hxc lempora transierunt, quibus infidelium do- polenlia, ecclesiaslicam minui dignilatem ; aut pro
minalio unitatem hanc in personis prxsidentium im- ecclesiastica dignitale principum polenliam mutilari.
pedivil. Gratias autem Deo, quod temporibus noHris Data Beneventi, xv Kalend. Aprilis.
Christianorum principatum in Anliochena civilate Sed et domino regi eodem modo scripsit, expo-
restituil. Dignum est igilur, charissime frater, ul nena qua intentione prsdictis illius pelitionibus
ejusdem chariialis in nobis unitas firma permaneal assensum praebuerat et significans quod Eeclesiam
;
nec de nobis menti tux opinio ulla subrepat, quod Antiochenam ia nullo velit indebite gravari, in
Antiochenam Ecclesiam deprimere aut inhonorare ve- J) h«c verba :
limus. Si quid ergo vel Antiochenx, vel Hierosolymi- Paschalis episcopus, servus tervorum Dei, charit-
tanx Ecclesix aliter forlasse quam oportuit de paro' simo Balduino, illustri Hierosolymilanorum regi,
chiarum finibus scripsimus, nec levilati est nec mali- salulem el apostolicam benedictionem.
tix ascribendum, nec propter hoc apud nos est scan- Concessio illa quam nos pelilioni tux accommoda-
dalum concilandum quoniamet locorum prolixa lon-
;
vimus, ut quascunque infidelium urges ceperis, vel
ginquitas et antiquorum nominum commutatio, qwu cepisli, Hierosolymitanx Ecclesix regimini dignita-
civilatibus vel provinciis accidit, magnam tiobis am- non parum cum fratrem nostrum
lique subjaceant,
biguilatem vel ignoranliam intuleruni. Ccelerum et Bernardum palriarcham, tum unicersam Antioche-
opltvimus et optamui non scandali, sed pacis fomi- namlurbavit Ecclesiam. Cum enim nos concessionem
tem fratibus ministrare suum jus ; et honorem qui- illam super illii Ecclesiis indulserimus, quarum ter-
busque ecclesiis conservare. minos atque possessiones diutina infidelium posses-
Dala Lalerani vu Idus Augusti. sio lyrannisque confudii, illi eas Ecclesias a Hieroso-
519 GUILLELMI TYRENSIS ARCIHEP. 520
lymitano patriarcha, ie connivciite invasas, conque- X vMo, ad regiAni unde deciderat revocaret dignita-
runiur, de quilnis amiiguilasnulla sit,quin eas ctiam tem, acquievit et quod ita facturus esset, si vita ei
:
Turcorum vel Sarracenorum tcmporihits sedcs An- conoedorclur productior, vo',o se obligavit. Unde
tioc.hena possederit ;
quia earum episcopi, etium infi- factum est ul, evocata ad se regina, ordine rem
dxdium oppressi lyrannide, Antiocheno palriarchx aperuerit quie, licet super eodem faclo aliquunlu-
;
ohedientiam exhiliehant. Porro nos lilleris ad siipra- lum essot iiistrucla, n.ira id ipsum aliquando aplu-
diclum pa:ri<ircham missis, Anliochcni palriarchnlus ribus audiorat tameu visa est a;grc ferre quod ila
;
prielalionem, sicul ab aniiquis Patrihus distrihuia,el lemere fiieril evocata,et (raude principum regionis,
prxlerilis lemporibus conservala est, ita etiam in fu- qui ad eam citandam naissi fuerant, circumvenla.
turum integram coii.<.ervari sanxcramus. Tuam igilur Dolens igitur et tristis tara de illata conlumelia
slrcnuilalem monemus, el monenles pr-xcipimus, nc a quani dc opibiis inutilitcr consumplis, ad reditum
le invasiones hujusmodi fteri (uhimanifesla cslverilns) se prcparal ; post lertium annum, quo ad dominura
pcrmittanlur unaquxque Ecclcsia jnsiHix sux
\ sed regora venerat, in patriam roversura. Qua redeunte
limitibus perfruatur. Nec enim possumus manifesle ad propria, turbatus est supra modum filius et ;
sanctis palrum nostroritm conslHutionibus ohvtare : apud se odium concepit adversus regnum et ejus
ncc omnino vohtmus, aul pro principum potcnlia ec- habitatoros, immortale. Nam cum rclii]ui fidelcs di-
clesiaslicam miiiui dignilalcm, aui pro ccclcsiailica versi orbis piincipes, aut in propriis pcrsoiiis, aut
diijnilate princijmm potenliam muliliiri ; ne apud vos immonsis liberulilatibus regnum nostrum, quasi
occasione alierulra pax, quod absil ! lurbciur Ecclesix. planlam ro.centem promovereetampliare saiegerint,
Clericis quoque lliercsolymilanis per prsesenlia scri- hic et ejus haeredes usque in prEesentera diem, nec
pta prxcipimtis, qnandoquidcin palsrnas posscssiones etiam verbo amico nos sibi conciliaverunt cuin ;
et patriam pro F.cclesicc, vt crcdilur, cxallatione, pro tamen quovis alio principc longe commodiu? laci-
religionis ohserv an lia rcUquerurd, ui llicrcsohjmilan.r iiusqye noilris neoessilatibus cor.silia possent et
Ecclcsix sintjure contenli ; nec injusle aut procariter auxilia ministrare. Videnlur ergo injuria; perpetuo
usurpare ea conlendanl, qux ccrlo sciuniur ad jus memorcs; el dcliclum persona;,injuste in populura
Anliochenx Ecclesix pertinere. Omnipotens D.miinits, rcfundunt universuin.
sua le in omnihus dexlera prolerjct ct de hcslihus C.\PUT XXX.
Ecclesise triumphare conredat.
Anle urbcm Tijrensem ca.itritm Alexandrium, quod
Data Lalerani, xv Knl. Ajmlis. vulgari appeltaiione Scandalium dicitur, xdifica-
'"'•
„ ,
Rex admare Piubrum

--
CAPUT XXIX.
„,,,..
dcscendil,reqionem j)erluslral: P
Eodem anno postquam rex de 'prajdicta convaluit
.,
^ a}gritudine,an.\iusquomodo
,.
,
urbem Tyrensium, quiE

, ,
comniitissam Sirilix, quam uxorcm deduxcral, re-

niitli! a I propria, agriiudine latigalus. Eula do urbibus marilimis ab hostibus detinebatur,
siio mancipare posset imperio, inter Ptolomaidam
Anno sequente, adjacentium regionum rex
ut
Tyrum, caslrum sdificat; in codem
prajJictam
et
pleniorem babere experientiam, el de situ provin- loco ubi .\lexander Maoedo, ad expugnandara eain-
ciarum magis edoceretur, assumptin seoum looorum dem urbem, olim dicitur fundasse idem praesidium,
peritis, el comitatu, qui sibi ad propositum sufli-
et dcsuo nomine .Alexandrium vocasse. Est aulem
cere videbatur, transiens Jordanem, et traascursa locus funtibus irriguus, vix quinque milliaribus a
Syria Sobal, per vastitatem solitudinis ad mare Ru- Tyro distans, in liitore maris constitutus. Hoc au-
brum descendit, ingressus Helim civilatem anti- tera ea reasdificavil intentione, ut Tyreosibus esset
quissimam, populo Israelilico aliquando familia- pro slimulo, el unde eis frequentes irrogarentur in-
rem, ubi leguntur fontes duodecim fuisse,et palma; juria'. Hunc looum hodie appellationc corrupta po-
septuaginta. Ad quam cum pervenissel, loci illius
pulares appellanl Scandalium.ArabiceenimAlexan-
incolaedomini regisadventu prscognito, naviculas der Scandar dicitur, et Alexandrium, Scanda-
ingredientes, in mare vicinum, mortem effugere cu- rium vulgares vero r in l conversa, dicunt Scan-
;
pientes, se contulerunt.Ubi dominusrex, locis nota. D dalium.

tis etconsideralis diiigentius, eamdem quavenerat
PAPflT \XX\
remcnsus viam,ad montem Regalem,^ castrum vide- r> • ^ , i i-.' "r.i
j j
'
, „ , ,
liex in ÊgyjHum desccndit ; Pharamuim occupat,
hcel.quod denovo fundaverat, reversusesl.Inde Hie- ,„ a^griiudinem incidit, qita fatigalus in eodem iii-
rosolymam rediens,gravi ex insperatocorreptus est nere vi'.a decedil ; Hierosohjmis juxta fratrem se-
a?gritudine, qua cum supra vires fatigarelur et ti- pelitur.
meret deficere, Issam habens conscientiam, super Annosequente, ut /Egyptiis vicem refunderel pro
eo quod legitima uxore injuste abjecta, aliam su- iis qusein regno sajpius commiserant, cum ingen-
perduxerat corde compunctus et facti poenitons,
; tibus copiis descendit rex in .^Sgyptum, et urbem
viris religioais et Deum
limentibus aperiens con- antiquissimam, Phararaiam noraine, confregitvio-
scientiam, reatura confessus est, satisfactionem lenter; et confracta;copiassu;scommilitonibusdedit
proraittens ; cui cum pro consilio daretur, ut regi- ia prsedam. Est aulem Pharamia urbs antiqua, ul
nam quam superduxerat, a se demitteret ; ahjectam diximus, in littore maris sila, non longe ab oslio
;
521 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XII. BALDUINUS II REX. 522

Nili, quod Carabeix dicilnr; supra quod iterum. A liialo, ut equitare non posset, lecticam iastruunt,
Tampuis, urbs antiquissiaia et signorum,qua;Do-: eiimque in ea, anxie iaborantem coUocant. Sicque
rainus per Moysen servum suum coram Pharaone continuatis itineribus, transcursa ex parte solilu-
operatus est, familiaris. Capta igitur urbe, egressus dine, quae inter ^gyptum et Syriam media diffun-
rexad pr«dicliimostiumNili,admiralusestaiiuarum ditur, Laris antiquam ejusdem solitudinis urbem
quasprius nonvideratfluenta; eoque niaxime, quod perveniunt maritimam. Ubi morbo superatus rex,
Nilus, cujus portionem alveus ille usque in mare ad extremum veniens, in fata concesait unde lu- ;
deilucit, unum de qualuor paradisi fluminibus di- gentibusel prae doloris angustia deficientibus iegio-
citur esse, etcreditur. Captis igitur de piscibus, nibus, Hierosolyraam deporlatus est. Et ea Donii-
quorum maxlraa est copia,in urbem quara oc-
iliic nica quae dicitur in Ramis paimarum, per valiem
cupaverant redeuni, et parato prandio refecti sunt Josaphat, ubi de more populus ad diem featum
ex eis ; cumque res surrexisset a coena, sensit se convenerat.in urbem introductug, et juxla fratrem
doloro plurimo interius prffigravari ; et recrude- sub Calvaria, in loco qui Golgotha dicitur, regia
scente antiqui vulneris molestia,ccepit laborare vc- magnificentia sepullus est. Mortuus est autem
hementius, ila ut de vita periciitans desperaret. In- anno ab Incarnatione Doraini 1118 regni ejus oc-
dicto igiturlegionibus pervocem prsBContamredilu, „ tavo decimo.
domino
D
rege, segriludineinvalescente.eatenus dt-bi-
LNCIPIT LIBER DUODECIiMUS.
CAPUT (>RIMUM. i viro in Norlhmannia, malrimonio copulavit. Quo

[lalduinus comes Edessunus, suilimatur ad rerjnum dcfuncto sororis illorum (ilius, Mahaldis videlicet,
describHur quis et iimte fucrit. quae castellano Vitriacensl nupserat. Iterius no-
Secundua Hierosolymoruin rex, ex Lutinis fui mine, in eodem comilatu successit. Sed de his
dominus Balduinus de Burgo, qui cognorainatus hactenus.
est .•\culeus ; vir religiosus ac timens Deum, fide GAPUT II.
conspicuus, in re militari exercitalus plurimum. Qua de causa profectus est Hierosolymam, quando
Ilic fuit natione Francus, de episcopalu Remensi, eleclus est in regem.
lilius domini Hugonis comitis de Retesl, el Mili- Domino igitur Balduino, domini ducis piae et il-
sendis pra;clarae coniitissee, quae tot dicitur sorores luslris raemoriae Godefridi fraire, post fratris ob-
habuissc, unde t.inta mulliludo (iliorum el filiarum ituin ad regnum Hierosolymorum vocato el in re-
dicilur procreata, quantam ii novi-runt qui princi- gni solio solemniter collocato, hic (de quo nobia est
pura genealogias sollicita investigant diligentia.llic in prassentiasermo) tradeute domino rege qui con-
vivente adhuc patre cura aliis nobilibus, qui iter sanguineus ejuB erat,in comitatu Edessano succes-
Hierosolymitanum arripuerant, in comitatudomini sit, quem annis decem et octo, et aliquid amplius,
ducisGodefridi, cujus erat consanguineus,eamdem strenue et feliciter administravit. Anno igitur sui
viam, ea devolionequaalii ingressusest, relinquens comitatus octavo decimo, r^gione sua in optata
domi apud patrem jara grandeevum, fratres duos Iranquillitate locata,Hierosolymoruin
proposuit
et sorores tolideir.quorum ipse omniura primogeni- regom, dominura, consanguinem et benefactorem
lus erat. Nomen alterius fratrum Gervasius, qui suum, el loca sancta, devotionis gratia visitare.
postea luit eleclus ad ecclesiaro Remensem; alle- Grdinatis igitur ad iter necessariis, commissaque
rius Manasses.Sororum autem altorara habuit ca- ,-. (idelibus suis, de quorum lide et industria plenius
Mahaldam altpram
flellanus de Vitriaco, noraine ; conlidebat, regione, raunicipiis in luto dispositis,
dominus Herbrandus de Herges, vir nobilis et [O- tanquam vir providus et plene circumspectus,viam
tens.nomineHodiL-rnam ex quanatus est Manasses
: destinatam, adjuncto sibi honesia comitatu, ag-
de Herges, quem noapostmodum tempore dominae gredilur. Oumque iter prosequeretur inceptum,
Miliseudis regina?, regium vidimusconstabularium. ecce nuntius occurrit, denuntians quud dominus
Porro patre hujus domini Balduini regis defuncto, rex in jEgypto, sicut et verum erat, ultimum fato
Manasses filiusejus.quia dominum Balduinum, qui clauserat diem. Quo audito, plurimum de raorte
promogenitus erat, regni occupatio detinebat,suc- domini et consanguinei sui, sicut nec mirum erat,
cessit quo eliam sine liberis decedente, Gerva-
: consternatus,nihiItamen ab incepto destitit itinere,
sius fralereorum, diraissoRemensi archiepiscopa- sed Hierosolymam maturatis gressibus coniendit.
tu, uxorem contra institula ecclesiaslica ducens, Ad quam cum pervenisset, accidit casu, quod in
eumdem comitatum jure possedii ha;reditario. Sus- diefesto, qui dicitur Ramis palmarum,cumde inore
ceptara autem ex uxore unicam filiara cuidara nobi- populus universus in vallem Josaphat convenisset,
Patrol. CCI. 17
ad solemnem et celebrem tantse diei processionem, A autem domini paliiarchae, aut domini Joscelini in
subiioex una partc coines cum suis ingrederetur : eo Dominus rei eventum mi-
facto fuerit intentio,
et e regione, domini regis tunus, cum exsequiis sericorditer converiil iii bonum. Nam virum ju-
importaretur, universa inilitia, quae cum eo in stum,pium ac limenlem Deum, divina eum prseve-
iflg.vpium descenderat, domini sui funus de raore niente gratia, se exhibuit ; eratque vir in cunctis
prosequente. prospere agens. Videtur tamen minus regularem
CAPUT in. habuisse introitum ; legiiimumque rejini haerebem
Hlodus eleclionis aperilur ; el memorabile factum co- certuiii est a debita successione fraudulenter ex-
mitis Boloniemium Eustachii describitur.
eum promoverunt. Mortuo nam-
clusisse, illos qui
Introduclo igitur funere regio in sanct.un civita- que doinino rege, sive de ejus supremo jiidicio, si-
temetin ecclesia Dominici Sepulcri juxta fratrem ve de communi principuum regni consilio (quia
ante locum qui dicitur Golgotha, sub raonte Cal- neutrum pro certo compertuin haberaus) missi
variae, honorifice
sepuito, convenerunt qui aderant quidam nobiles et magni viri, qui ad regni
erant de majoribus regni, episcopi,archiepisoopiet successionem conimuni edicto cilarent comitem
alii ecclesiarum prslati cum doniino Arnulfo pa- Boloniensium dominum Eustachium, dominorum
triarcba;et de iaicis principibus nonnulli, inter n Godefridi ducis eximii, domini Balduini regis fra
quos erat vir industrius, unde sspius supra feci trera. Qui ad eum pervenientes, invitum et reni-
mus mentionem, Joscelinus, potens in opere et tenteiu, causas honestissiinas praetendentes, quare
sermnne, Tyberiadensis dominus. Habilaque deli- eum venire oporteret, usque in Apuliam traxerunt.
beratione de instanti negotio, varias promuntsen- Ubi audiens praediotus vir venerabilis, religiosus ac
lentias, dicentibus aliis Exspectandum esse do-
: timens Deura, vere tantorum virorum imilator et
minum Eustaclilum comitem, nec interrumpendam hse- frater, et in virlutibus et honestis meritiis succes-
reditarix successionis anliguissimam legem : specia- sor, quod Hierosolymis medio tempore dominus
liter, cum bonx memorix fralres ejus congruo, et Balduious, Edessiinus coines ejus consanguineus,
cunclis placato moderamine regnum feliciter admi- rex fuerat ordinatus, instantibus nuntiis qui pro
nistrassent. Aliis dicentibus êgoUa regni, elcon-: eo missi fuerant et allegantibus ut nihilominus pro-
iinuam necessilatem non poise pati has dilationes, cederel, quia quod faclum erat, contra jus et fas, et
nec indulgere tanlas ferias ; sed maturandum esse, contra hareditariae successionis legem antiquissi-
ut regioni citius consulalur, ne forte si incubuerit mara, nullo modo stare posset, respondisse dicitur
necessitas, non sit qui exerciius educat et reducat, et vir Deo plenus:/l/>,«it hoc a me,ut pcr me in regnum
regni procuret negotia ; el pro diiris inopia regni Domini ingrediatur srandaliim, per cujus sanguinem
Hanc parlium fluctuationem et ^ pacem Chriiii
status periclilelur. recepit ; el pro cujus tranquillilate
votorumrepugnantiam, praetentata domini patriar- viri virtutum el immorlalis memorix, jratres mei,
chae, el ad se inclinata menle, praedictus Joscelinus, egregias animas civlis intulerunt 1 Composilisque
qui maximae erat in regno auctorilatis, illorum ju- iterum sarcinis comitatu recollecto, invitis iis
et
vans partem qui dicebaat regem statim esse ordi- qui eum ad regnum trahere nitebantur, ad propria
nandum, diremit, diceus Prxsenlem esse dominum
: remeavit.
comitem Edessanum, virumjustum ettimoratum,do- C.\PUT IV.
mini regis consanguineum, armis strenuum, pcr om- De habitudine corporis, moribus el conservalione
nia commendahilem, quo meliorem milla nobis regio, ejusdem regis.
nuUa provincia possct minislrare. Cornnuidius esse Dicilur autem forma fuisse conspicuus, corpore
ipsum regcm a^sumere quam casus periculosiores
in procerus, facle venusta, capillo raro, flavo, canis
exspectare. Erant itaque multi, qui de siuceritate misto barbam habens raram, sed tamen usque in
;
fldeiarbitrabanturdominiJo.sceliniverbaprocedere, pectus demissam colore vivido, et quantum Ktas

;
scientes quomodo non multo anle dominus comes, itia paliebatur, roseo. Ilabilis ad usum armorum
ul praediximus, tractassel eum et illud reputanles ; et equis regendis aptissimus, rei militaris multam
quod proverbialiter Omnis laus vera
dici solet :
J)
habens experienliam, in agendis suis providus, in
est ahhoste nescientes quod alias ejus properaret
; expeditior.ibus felix, in operibus pius, clemens et
inlentio, fldem verbis ejus babentes, prffistabanl misericors ; religiosus et timens Deum ; in oratio-
conniventiam. Ipse autem, ut dicebatur, aliter af- nibus jugis, ita ut callos in manibus haberet et
fectus erat; nam spe futurae in comitalum succes- genibus, pro afflictionis et genuflexionis frequen-
sionis, dominum comitem in regnum introduoere tia : impiger,Iicet seiiior, quotieseum vocabant re-
nitebatur. Domino igitur Arnulfo patriarcha, et do- gni negolia. Adeptus ergo regni solium, sollicitus
mino Joscelino hanc opinionem amplectentibus.re- de comitatu Edessano, quem sine duce dimiserat,
liqui facile in eamdem inducti sunt; et pari voto, Joscelinum consanguineum suum vocat, ul quod in
et unanimi consensu, eum in regein eligentes,in die eum prius deliquerat, gratuita plenaque satisfa-
Sanctae Resurrectionis, qui proxime secutus est, ctione corrigeret eique tanquam qui regionem il-
;
solemniter, et ex more inunctus etconsecratus est; Irim plenius noverat, comiialum donat ; sumptaque
et diadematia insigne regium suscepit. Quaecunque fiJelitate, psr vexillum investit, et iaducit in pos-
scssionerii ; et convocaiis inde uxorem, et Qlias, el A. plicuerunl : qusdam vero usque Tyrura, quoniam
.amiliam, peroperam et studium ejusdem domini civitas erat munitissima, et portum habens com-
Joscelini, in proximo cum sospitate recepit uni- raodura, profeotas sunt : exspectantesut de domini
versa. Erat autera ei uxor Morfia nomine, cujua- arbitrio et de voluntate ejus qui classi prteerat, eis
dam nobilis Grsci, Gabrielis nomine ; de quo su- aliquid praecipiatur. Rex autem mullo ante tem-
pradiximus, filia ;
quam dum comes essel cum pe- pore eorura adventu prcecognito, tam ex Anlioche-
cunia dotis nomine donabatur, du-
infinila, quae nis quam ex Tripolitanis partibus, convocatis mili-
xil in uxorem qua susceperat tres filias, Mi-
; ex taribus auxiliis, suisque in unum congregatis, in
lissendem videlicet, Ilaalim et Hodiernam nam ;

campestria Philislhiim, illisdescendit io occursum:
quartam, cui Ivela nomen fuit, poslquam regnum transitoque eo loco, qui olim .Azolus dictus est, ubi
adeptus est, uxor ei peperil. Coronatus autem et una de quinque civitatibus Philisthinorum fuisse
consecratusest, anno ab Incarnatione Domini 1118, dignoscitur, de vicino Êgyptiorum castrametatus

mense Aprili, secundadie mensis preesidente san- ;
est, ita ututrisquepartibus daretur muluohostium
ctaeRomanae Ecclesiae domino Gelasio papa secundo; castra singulis diebus intueri. Guraque jara per
Antiochenae vero Bernardo, Lalinorum in eadem menses quasi tres, se invicera lacessere formida-
civitate patriarcha primo ;sanctee UierosolyraitanaB „ renl nostria, tantam multitudinem in ae temere;
Kcclesise domino Arnulfo, ex Latinis in eadem irritare timentibus ; illis vero, nostrorura vires, au-
civitate patriarcha quarto. Jaciam, etin preeliis experientiam formidanlibus

placuit .Egyplio principi tutius esse, cura in-
CAPUT V.
columitate domum redire, quam in se et in suos
Alexius Conslanlinopolitanus imperalor, dominus quo-
imprudenter bellorum iosidias experiri sicque
que Pasclialis papa, sed et comilissa Sicilix, qux
;
Hierosolymorum regina fueral, moriuntur. redeuntibus in .Egyptum expeditionibus, post-
Per idem tempus Constantinopolitanus impera- quam de eorura subito regressu nulla nostros
tor Alexius, Latinorum raa.ximus persecutor, rebus movebat suspicio, nostri quoque, sumpta a do-
humanis exemptus pst ; cui successit Joannes filius mino rege licentia, ad propria cum gaudio re-
multo humanior, et meritis exigentibus,
versi sunt. Per eosdem dies, mortuo Arnulfo
ejus, patre
populo noslro palre longe acceptior qui eliam non Hierosolymorum patriarcha, viro inquielissimo et
;
ofQcii sui sanctlmoniamnegligente, substilutus est

omnino sincerus erga Latinos orientales exslitit,
ei vir simplex ac timens Deum, dorainus Gorraun-
sicut docebunt sequenlia. Dominusquoque Pascha-
lis Romanuspontifex viara universa? carnis ingres-
dus, nalione Francus, de episcopatu Ambianensi,
sus est, pontificatus ejus anno sexto decimo, cui de oppido Pinqueniaeo. Hujus diebus et meritis
ut creditur, multa magniUce ad regni conso-
successit Dominus Gelasius, qui et Joannes Gaje- C etiam,
lalionem et increraentum operari dignatus esi Do-
tanus dictus est, sancts RomancB Ecclesiae cancel-
Mortua est nihilorainus et doniina .\c1elasia, minus, sicut in sequentibus praesens enarrabil hi-
larius.
sloria.
Sicilias comitissa, qu» preedicti domini regis Bal-
duini, de facto,etsi non de jure, uxor fueral.
CAPUT VII.
Ordo militia! Templi Hierosolymis instituitur.
CAPUT VI.
Eodem anno, quidam nobiles viri de equestri or-
.€gptiorum exenilus lam navalis qunm terreslris,
in regnum ingrediunlur ; rex cum suis occurrit,
dine, Deo devoti, religiosi el timentes Deum, in
sed non conceniunt. Arnulfus Hierosolymorum raanu domini patriarchae, Christi servitio se raanci-
patriarcha moritur : sulistiluitur ei Gormundus. pantes, more canonicorum Regularium, in casti-
Eodera anno ajstate proxime subsecuta, princeps tate, et obedientia, et sine proprio velle perpetuo
.Egyptius, qui tunc erat pro tempore, congregata vivere professi sunt. Inter quos primi el prEcipui
ex universis /Egvpti finibus taro equitum quam fuerunt, viri venerabiles, Hugo de Paganiset Gau-
peditum multitudine infinita, tam perterras quam fredus de Sancto Aldemaro. Quibus, quoniam neque
regnum nostrura proponit vio-
navali exercitu, in ecclesia erat, neque cerlum habebant domicilium,
modicum popu-
lenter inlroire, facile putans, lara rv rex in palatio quod secus templum Domini, ad au-
lum aut consumere gladio, aut a cunctis Syriae slralem habet partem, eis ad tempus coucessit ha-
fiiiibus fugientes eliminare. Transcursa igitur so- bilaculum. Canonici vero templi Domini, plateam
liludinis vastitate, quae inter nos et .^gyptum me- quam circa praedictum habebant palatium, ad opus
dia interjacet, cum equitatu numeroso, el peditum officinarum,certisquibusdara conditionibus conces-
jaculis instructorum infinita multiludine, ante As- serunl. Dominus autem rex cura suis proceribua,
calonam castrameiatus est. At vero Doldequious, dominus quoque patriarcha cum praelatis ecclesia-
Damascenorum rex, cognito .€gyptiorura adventu, rum, de propriis dominicalibus certa eis pro vielu
sive sponte ab eis invitatus, congregata iterum in- et amictu beneficia quaedam ad tempus, qusdam in
genti militiu, devia secutus, ne forie noster ei ob- perpetuum contulerunt. Prima autem eorumpro-
viaret exercitus, transito Jordane, castris seeorura fessio, quodque eis a domino patriarcha et reliquia
associat, et vires augere nititur, in nostrara lcesio- episcopis, in remissionem peccatorum injunctum
nem. Navium autem quaedam apud Ascaloaamap- est, ut vias et itinera, maxime ad salutem peregri-
327 GUILLELMl TYRENSJS AUCHIEP. 528
norum, contra latronum et iacursantium insidas A Italiam cum cuniinalibus el universacuria descen-
pro viribus conseivarent. Novem nulem annia post dens, apuil Sutriuin, urbem Koina; contermiuam,
eorum instilutionem in habilu fuerunt Sceculari, aiiiiulu.Ta et hseresiarciiam Burdinuin violenter ce-
talibus utentes vestiraentis, quales pro remediis pit : insuper el camelo impositum, cute indutum,
animarum suarum populus largiebatur. Tandem ursina, ad Canense ccDnobium, qucd juxla Saler-
nono anno, concilio in Francia apudTrecas habito, num situm essc dienoscitur, cum nmlla misit igno-
cui interfuerunt dorainus Remensis, et doniinus miiiia, ubi usque in supremuiu scnium, viiara com-
Senonensis archiepiscopi, cuui suflmganeis suis ;
pulsus est, lege loci, ducere ccenobilicam. Et ita
Aibanenaisquoque episcopus, apostolicee sedis le- sopilum est schisma, quod a tempore dominiGre-
gatus abbates quoque Cislerciensis, et Glareval-
;
gorii septirai, per tempora domini Urbani, domini
lensis, et Pontiniaccnsif, cum aliis pluribus, insti- Pascbalis, doniini quoque Gelasii, prajdecessorum
tuta est eis regula, et habitus assignatus, albus vi- ejus, quasi per iriginla ,'tnnos Ecclesiam inccssan-
delicet, demandato dominiHonorii pap« etdoraini ter faligaverat, domino iraperatoie Ilenrico ad ovile
Stephani Hierosolymitani patriarcha;. Cumque jam multa lempora, quibus per excom-
Ecclesiae post
annis novem in eodem fuissent proposilo, non nisi municationis sententiam a ccBtu lidelium praecisus
novom erant; extunc coepit eorum numerus auge- jj
fuerat, revocato
ri, etpossessiones multiplicabanlur. Poslmodum CAPUTIX.

vero, tempore domini Eugeuii pap», ut dicitur, GiiXjZi qui'/am Turiwium falrapa potentisnmus, par-
cruces depanno rubeo, ut inter caeteros essent no- tibus Antiockeiiis, cum ingenlibus seinlundit copiis,
suis coeperunt assuere, tam imiversa depopulans.

tabiliores, mantellis
equites quaoQ eorum fratres inferiores, qui di- Eodem anno, quidam inGdelium potentissimus
cuntur servientes. Quorum rex adeo crevit in im- princeps etapud suos valde formidabilis, infelicis
mensum, ut hodie trecentos plu3 minusve in con- populi et perfidoe plebis, vidolicet Turcomanno-
ventuhabent equiles, albis chlamidibus indutos : rum dominue, Gazzi noaiine, cui se adjunxerant
exceplis fratribus, quorum pene inruiitu.'? esl nu- Uoldequinus Damascenorum rex et Debeis Ara-
merus. Possessiones autem tam ullra quam citra bum salrapa potentissimus, cum ingenlibus copiis
mare adeo dicuntur iramensas habere, ut jam non parles .Anliochenas, in gravi suorum muUitudine
sit inorbe Chrisliano provincia, qiiae priBdictis fra- ingressus erat, citia Halapiaiu castrarnetatus. Cu-
tribus bonorum suorum portionem non contulerit; jus adventu praecognito dooiinus Rogerus Antio-
et regiis opulentiis pares holie dicantur habere co- chenus princep.', domini regis sororius, circum-
pias. Qui, quoniamjuxta teinplum Domini, utprae positis mandat prlncipibus, domino videlicet Jo-
diximus, in palatio regio mansionem habent, fra- '-• scelino Edossanorum comiti, domino quoque Pon
tres militias Templi dicuatur. Qui cum diu in ho- tio comiti Tripolitano, domino nihilominus etiam
nesto se conservassent proposito, professioni suae regi, et siguificat instaalera necessilalera ; raonens
satis prudenter saliifacientes, neglccla humililate et obnixius postulans, ut cum omni celeritate, con-
(quae omnium virtutum custos esse dignoscitur et ;
tra instantia pericula, opem laturi venire non mo-
in imo sponte sedens, non habot unde casuiii pa- rentur. Rex ergo, assumptis sibi, quas lam subilo
tiatur) domino patriarchK Hierosolymitano, a quo de regno colligere potuit, militaribus copiis, Tripo-
et ordinis institutionem, et priina benificia susce- lim usque maturatis itineribus pervenit, ubi domi-
perant, se sublraxerunt, obedienliam ei, quam eo- num comitem, ad iter perfeque succinc(ura, secum
rura praedecessoreseidem exhibuerant, denegantes; a?sooianE, ccepto instat itineri. At vero dominus
sed el Ecclesiis Dei, eie decimas etprimitias sub- princeps, interim morae impalic?ns decominuni lege
trahentes, et eorum indebite lurbando possessio- mortalium, futurorum nescius, egressus abAntio-
nes, facti suntvalde molesti. chia, circa Artasium oppidum ca^.tramelatus fue-
CAPUT VIII. rat. Erat autem is locus alendis esercitibus satis
Papa Gelasius defungitur ; cui Calixtus succedit. commodus; nam ex noslris fiaibus erat, volentibus
Anno sequenti mortuus est dominus Gelasius D *'' exercitum acesdere, liber et facilis accessus ;
papa secundus, domini Paschalis successor, qui el unJe in cxpeditione necessariorura erat ubortas
Joannes Gaetanus dictus, vir lilleratus qui fu- miixiina, et quanta in urbibus solet, optata commo-
;
giens doraini Henrici imperatoris persecutionem, ditas. Ubi cura per dies, aliquot domiai regis et
et aemuli sui antipapae, qui cogaominatus est Bur- comitis exspectasset adventum, prohibente (loraino
dinus, declinans violenliam, in regnum Frauco- patriarcha, qui illuc usque eura fuerat prosecutus,
rum se conferens, apud Cluniacura diem clausit retinenlibus etiam de proceribus noanullis, exerci-
extremum, ibidera etiam sepultus. Cui successit lum jiibct iter arripere, fortiter coulestans, se nul-
dominus Guido, secundum carnom uobilis, Vien- lius deiaccps prietolaturum advontum. Erat au-
nensis archiepiscopus, qui postea in papatum as- tciu quidain de nobilibus regio;iis, qui ad hoc eum
sumptus, Calixtus appellatus pst. Hic pnstmodum irapellebant noa ut conditiones exorcitus facerent ;
domini iraperatoris Henrici, cujus consanguineus melioros, sed ut terras suas, quas hostium castris
erat, conspcutus gratiara elejus fretus auxilio, in vicinas habobaut, prassenle excrcitu, in talo collo-
carent. Horum ergo consilium secutus, in suam ^ dum suos incassum revocare contendit, contra
suorumque clafiera prsceps, ab eo loco ubi prius hoslium majores se dirigens impetus, gladiis con-
fuerat discedens, in eum qui dicebalur Campus fossus interiil. Qui autem sarcinas et impedimenta
sanguinis castra jubet locari ; recensiloque ejus seciiti erani, inniontem vicinum se contulerant ;
exercitu, inventi sunt equiles septingenti et pedi- qui vero hoslium arma videbantur efTugisse, belji-
tum inslructorum tria millia, exceptis negotialori- cis se tumultibus eximentes, videntes, nostros in
bus, qui emendi vendendique gratia castra solent montis culmine conglobatos, opinanteseos vires ad
sequi. Hostes vero cognoscentes caslra principis in resistendum habere, et curn eis posse salvari, ad
proximo locata, ut dissimulautes pro(iositum, con- illos certatim accedebant : quo cum pervenisseni
ceptum commodius possent effectui mancipare, so- universi, hostes eis qui in campis erant, penitus
lutis castris fingunt se versus Cerepum oppidum gladio interemplis, ad illos se convertunl ; et di-
acies dirigere : quo pervenientes, cura ea nocle momentohorae reclis illuc cohortibus, omnes in
nihii proficerent, circa partes castrametati sunt. trahunl ad exterminium. Rainaudus autem Mansue-
Mane facto, princeps e.xploratores dirigit, nosse rus, quidam de majoribus illius regionis principi-
volens utrum ad obsidendiim oppidum liostes se bus, cum quibusdam aliis nobilibus, in turrim cu-
dirigant aut ad committendum cum nostris ad ca- g jusdam vicini oppidi, cui Sarmatan nomen, gratia
;
stra contendant; dumque ipse cum suis, armis se salutisse contulerat. Quod postqiiam praedictoTur-
instruerent, quasi jam bellum praesens exspectan- corum principi compertum est, illuc sub orani cele-
lea, ecce nuntii recurrentes, uno verbo assorunt, ritate convolaos, praedielos nobiles viros, quiintus
hostes tribus turmis ordinatis, habentibus singulis se collegerant, ad deditionem violenter compellit ;
cquitum vicenamillia, citaiis gressibus, ad nostrum sicque factum esl illa die, quod de tot raillibus qui
exercitum acceJere. Quo cognito, princeps quaiuor dominum principem secuti fuerant, culpis nostris
instaurat acies equo circumvolans, circuit dili-
; et 'd merentibus, visvel unus qui nuntiarei, evasit ;
genter, et verbis competentibus animat instauratas; de hoslibus vero, vel paucis, vel nemine interfectis.
dumque in his daret operam, ecce hostium acies, Dicitiir autera hic idem princeps Rogerus, homo
erectis vexillis nostro exercitui pene jungebantur. tuisse perdilissiraus, inconlinens, parcus et publi-
Commissum est itaque praslium. utrisque animosc cus aduller. Insuper etiam dominum suum junio-
instantibus ; sed peccalij nostris exigentibus, facta rem Boamundum, senioris Boamundi filium, in
est pars adversa superior. Nam acies quibus prae- Apulia cum malre raorantem, ab Antiochia, quse
erant viri nobiles et in erat, omni eo tempore quo
armis strenui, Gaufridus paterna ei hjeredilas
monachus Guido Fremcllus, quae priraae fucrant „ principalum tenuit, fecerat alienum. Nam ea con-
et
-j : j :_ i._ j ._.„ --.: _. j:i; j
dominus rr j.._ :„<-! :
irruendum bonae memoriae, mo-
1
ad in hostes deputatns, optime etsecun ditione Tancredus, i
dum rei militaris disciplinam progress*, majorcs riens ei principatum commiserai, ut reposcenti
hostium cuneos et densiores cohortes, violenter domino Boaraundo, vel ejus hairedibus, non nega-
dissolutas, pene in fugam adegerant sed acies cui rot. Dicitur lamen quod in ea expeditione quacon-
;
prieerat Robertus de Sancto Laudo, cum exemplo fossus inleriit, apuddominumPetrum,venerabilem

aliarum quae prsecesserant, aniraosius debuissetin virum, Apamiensem archiepiscopum, qui eidem
hostes irruere, hostibus vires resumentibus, substi- necessitatis articulo prffisens interfuerat, corde con-
tit improbe ; demumque in fugam lapsa, principis trito et hurailiato delicta sua coram Deo confessus
aciem, quae aliis erat miuistratura, solvii per me- fuerat, nromittens, auctore Domino, poenitentiae
dium partem secum in fugam vertil, ita ut de
et fructus condignos; et sie vere pocnitens, praelii
caelero revocari non posset. .^ccidil etiam in eo- disrriraen ingressus est.
dem pr»lio quiddam rebitione dignum. Nam dum CAPUT XI.
in ipso prsliandi agone, binc inde terventius desu- Rex et conies TripoUlanus Antinchiam propeiunt, ut
darenl, ecceturbo ab aquilone prodiens immauis- prxdicto Gazzi resistant.
simus, in medio campo, cunctla cernentibus
belli Interea rex et oomes Tripolitanus accedentes, ad
haesit humi serpendoque longius tanium congesti " eum locum qui dicitur mons Nigmnis perveneranl;
;
pulveris seciira detulit, quod utriusque partisocu- quod praedictiis Giizzi comperiens, decem millia
los pulveris immonsitaie, ne pugnare possent, per- equitumelectorura eis obviara dirigit, quieorum, si
strinxit ; seque per gyrum extollendo, in modum possent, impediant accessum. Hi vero abeuntes, in
doiii sulphureis ignibus
combusli in sublimese Ires turmasse dividunt,unamad raareversusSancti
cootulit. Facti sunt itaque hostes eo casu superio- Simeonis portura dirigentes, alias duas diversis
res et pars nostra corruit, nostris pene omnibus
; ilineribus regi obviam destinantes. Contigit autem
giadio inleremptis. quod unumex duabus turmia obviamhabuit,quam
CAPUT X. praBvia Domini misericordia, pluribus interfectis et
Princeps Rogerus occumbit in acie ; et noster pronter- captivatis nonnullis, violenter dissohitam, in fu-
nitur exercitus. gam convertit. Inde per Latorum et Casambellam
Princeps autem, fanquam vir in armis strenuus, Antiochiam perveniens, adomino patriarcha, clere
cum paucis in medio hoelium viriliter dimicans. quoque el populo univcrso cum sumraisdesideriis
est susceptus ; uhitatn cum suis quam cum iisqui \ pedestres manipulos in medio locat. Rex autem,
de praedicto preeiio fuerant residui, deliberalionera aliis subsiiiium minislraturus, cum quatuor sequi-
ingressus, quEerito quid in eo tantae necessitatis iin- tur aciebus.Dumquesicinstructihostium adveiitum
minenti arlicuio mayis expediat. Interea Gazzi, di- exspectant, ecce adsunt cum ingenti clamore, et
missis oppidig Ema et Artasio, Cerepum obsidet, ea cuin stridore tubarum et tympanorum sLrepitu,
magis fiducia, quod Alanura ejusdem loci dominura atrocissime in nostros irruentos. Erat aulem eorum
cum comitatu suo a domino rege audierat Antio- major iii infinila multiludine Gducia ;nostrisautera
chiam evocatum quod et verum erat. Accedens
;
in preesentia victoriosissirase crucis, et in confes-
ergo ad praesidiutn, et locum imparattim roperiens, sinne veras fidei spes amplior el indeficiens. Gon-
ex diversis partibus fossores immiUit, qui collem sertisigitur aciebus el immistis hosliliter legioni-
cui pra^dictum insidebat municipium suffoderent, bus, gladiis corainus agilur ; et spretishuraanitalis
trahibusque subnexum, igni postea supposito con- legibus,tanquam in feras immanissimas ardentibus
sumeudis, turres superpositas el moenia, cedente studiis, et odio insatiabili utrinque decertatur.
aggere, ad terram dejiceret. Timenles ergo oppi- Gumque manipulorum noslrorum pedestrium pro-
dani, ne suffosso atrgere tolura praesidiura in prs- lervam et perieulosam nirais cognoscerent instan-
ceps rueret, interpositis couditionibus de vita et tiam, totis viribus ad exlerminandas pedestrium
p
incoluniilale, et libero ad _3uos reditu, locum tra- turraas elaborabant. Factumque est, Domino per-
dunt. Gazzi vero inde ad caslrum Sardonas acies mitleute, ut ex plurima parte ea die, hostium gla-
dirigens, obsidione locum vallat, quam eliam intra diis deperirent. Rex autem videns pedestres mani-
paucos dies, tradentibus eum loci ejusdem habita- pulos supra vires aggravari, aciesque prarmissas
toribus, eodera modo recepit ; morcBque impatiens, subsidio indigere, cura suis qui ei adhterebant,
eoque maxims, quod neminem sibi resistere posse pronus inter inedia ruit agmina, et gladio instans
arbitrabatur, cunctam pro arbitrio tractabat regio- animosius, densissimos hostiura dissipat cuneos ;
nem, itaquod nulla spesessetfinitimorum locorum adhaerentibusque ei fideliter earumdem acierum
incolis jugum tanti principis evadendi. consortibus, et aliis jam deslitutis, vires et aQimos
verbis el exemplo conferentibus, unanimiter in
CAPUT XII.
hostes irruunt et invocato de coelis auxilio, adfuit
Rex cum eodem
;
comite, cum prxdicto Gaiu congre-
diunlur et eo in fugam verso, acies ejus prosler-
;
divina clemenlia, et facta hostium strage infinita,
nuni, plurihus interemplis ; regigue principatus reliquos resistere non valentea in fugam vertunt.
cura commiltilur. Dieuntur de nostris peditibus quasi septingenti
ibi
Rex autem cum comite, el militia quantam ha cecidisse, de equitibus vero centum. At vero de
bere poterat, egressus Antiochia, putans se apud ^ hostium nuraero usque ad quatuor millia, exceptis
Cerepum hosles invenire, versus Rugiam dirigit sauciis letbaliter et compedibus mancipatis. Gazzi
expeditiones inde Hab pertransiens, in monte qui
: vero fugiens cum Doldequino rege Damascenorum
dicitur Danim castrametatus est. Quod audiens et Debeis Arabum priucipe, suo raorti expositos
Gazzi, convocatis principibus suis, sub inlermina- dereliquit. Nostris autem insectantibus el ad loca
tione mortis praecipit, ut noctem illaiu ducentes varia progressis.rex cum pauciscampum obtinens,
insomnem, armis et equis cum summa diligentia usque ad primas noctis partes in eo perseveravit.
procurandistotamimpendant summodiluculo ante ; Tandem victualium urgente defectu, in vicinum
lucis exortum attentius prajparati, in castra regis oppidum, Hah nomine, gratia refeclionis sumenda;
irruant, et eos somnolentos adhuc invenientes, gla- Unde mane facto, ad praediotum rediens
se contulit.
diis confodiant; ita ut nec vel uni mortem liceat campum nuntios, cum annulo proprio, in certum
effugere. At vero divina longe aliter ordinaverat signum victoriae, ad sororsm suam et ad dominum
olementia. Rex autem cum suis non remissiorecura palriarcham dirigit, significans, divlna opitulante
aollicilus, noctom eamdem, ut de futuro bello tra- gratia, victoriae munus sibi divinitus collatum. Ea
ctaret necessaria, ducit pervigilem ; monente el tamen die usque ad supremam vesperam campum
exhortante populura viro venerabili signo crucis D "o° deseruil, quoaduaque rumore certo de hosti-
Dominicae, dominum regem usque ad parles illas bus babito, quod in dispersionem dati, redituri non
fuerat proseoutus. Armati igitur, et ad bellum sus- erant. Tandem vero, coadunatis sibi quolquot de
cipiendum accincli viriliter, suramo mane hostium suis in prssenti habere poiuit, Antiochiam paima
exspectabant futuras impelus. Dispositis igitur de insignis, occurrente ei universae civitatia clero et
mandato regis, juxta rei inililaris disciplinam, populo, cum domino patriarcha, victor ingressus
aciebus novem (nam septingentos in eo con- est. Concessa estautera nostris divinitus haec victo-
flictu dicitur babuisse milites) et oriline congruo ria,anno ab Incarnationo Domini 1120, regni quo-
collocatis, Domini prcestolanlur misericordiam. que domini Balduini regis secundi, auno secundo
Praemissis igitur Iribus aciebus quae agmina niense Augusto, in vigilia Assuraptionis sanotae Dei
universa prascederent, domino quoque comile genitricis Mariae. Rex vero cum domino Cassariensi
Tripolilano, cum suis dextrum cornutenente, prin- archiepiscopo et honesto comitalu, lignum viviQcas
cipibus vero Antiochenis in sinistro collocatis, crucis remiaitHierosoIymain, ita ut ia die Exalla-
I
;:;
:

lionis ejusdem, a clero et populo cum hymnis et A pus Gildonus, electus abbas Sanctce Mariaj de valle
;
canlicis spiritualibus sit honoriQce recepta. Ipse Josaphat Petrus, abbas de monte Thabor Achar-
; ;
autem propler ingruentes regionis necessitates, in dus, priorTempli; Arnaldus, prior moniis Sion
eadem provincia morara facere coinpulsus est: ubi Gerardus, prior Sepulcri Domini; Paganua, regis
tam dominus patriarcha quam universi proceres cancellarius; Eustachius Graniers, Willelmus de
una cum clero et populo, consonis desideriis et Buris, Barisanus, Joppe conslabularius, Balduinus
gratuito assensu principalus Antiocbeni curam et de Rames, et alii multi utriusque ordinis, quorum
omnimodam potestalem regi tradunt, ita ut liberam, numerum vel nomina non^teuemus.
sicul in regno habebal, in principatu habeatinsti- CAPUT XIV.
luendi, destituendi, et omnia pro arbitrio traclandi Rursum Gatii prssdictus, renovatis expedilionibus
facultatera. Collatis igitur liberis, vel aliorum gra- fines ingreditur Antiochenos, cui rexoccurrit. Gazzi
vero apoplexia laclus morilur.
duum consanguineis, eorura qui in acie ceciderant
.\nno sequenti, praedictus lidei et nominis Chri-
possessionibus, prout ratio vel regionis consuetudo
com- stiani pertinax et indefessus persecutor Gazzi, tan-
deposcebat; viduis quoque apud compares et
pelentis meriii viros, nuptui collocatis ; praesidiis quam vcrmis;inquietus, semper quaerens quem lae-
quoque, quibus videbatur necessarium, viris, victu, dere possit, sumpta occasione ex regis absentia,
armis diligentius coairaunitis sumpta ad tempus ab convocalis mililaribus copiis, apponil etiam quas-
eis licentia, in regnum reversusest. Ubi in ecclesia

dam nostrornm praesidia obsidere quo pascognito ;
Bethleheraitica solemni navitatis DominicfB cum dominum regem urgentissime vocant. Ille vero im-
uxore coronatus esl.
piger, assumpto sibi salutiferae crucis ligno, equi-
CAPUT XIII. tumque honesto comitalu, ad partes illas properat
Apud Neapolim, urbein âmarias concilium cele- Tocato etiamdomino Joscelino Edessano comite,
bralur. socialisque sibi Antiocbenis procerihus, contra
Eodem anno, qui erat ab InrarnationeDomini prasdicium potentem castra dirigil, quo cum perve-
1120, cum peccatis nostris exigentibus regnum nisset, speranles in proximo bellum se habilurura,
Hierosolymorum multis vexationibus fatigaretur, contigit quod morbo, qui apoplexia appellatur, te-
etpraeler eas quae ab hoslibus inferebantur mole- tigit eum mauus Domini. Unde magnales quiin ejus
atias, locustarura intemperie et edacibus muriltus, eranl exercitu, principis sui destiluti solatio, bel-
jam quasi quadriennio conliniio fruges ita penitus lum prudenier sanoque consilio declinaverunt
deperissent, ut omne firmamentum panis defecisse dominuraque suum in lectica semivivum deferentes»
videretur; dorainus Gormundus Hierosolymorum Halaplam properabant. Adquam priusquam perve-
patriarcha, vjr religiosus ac timens Deum, una cum C nirent, ille aelernis Iradendus incendiis, infelicem
domino rege Balduino, praelatis quoque ecclesiarum dicilur animam exhalasse. Rex quoque facta apud
et regni principibus, apud Neapolim urbem Sama- Antiocbiam mora, quae videbatur pro tempore ne-
riae coQvenientes, conventum publicum et curiam cessaria, in regnum, auctore Domino, sospes rever-
generalem ordinaverunl. Ubi serraone adpopulum sua est; apud utrosque tam ia regno quam in pria-
habilo, exhortationis gratia; cum apud omnes con- cipatu, meritis suis id exigentibus, charus admo-
stare videretur, quod populi peccjila Dominum ad dura et acceptus utramque nimirum administra-
:
iracundiam provocassent, de communi staiuunt liouem Qdeliter devoleque implebat, regni videlicel
consilio errata corrigere, et excessus redigere in et pnncipalus, licet niultum distarent ab invicem.
modum, landem ad frugem melioris vilsB reJeun.
ut Nec erat tacile discernere, utrius solliciiudine ma-
tes, et pro commissis digne saiisfacientes, eum sibi gis angebaiur : licet regnum ejus esset proprietas,
redderenl placabilem, qui peccatoris non vull mor- quam etiara ad successores suos jure posset trans-
lem, sed magis ut convertatur et vivat {Eiech. mittere ;
principaius vero, commissus. Majorem-
xxxiii). Deterriti ergo signis de coelo rainacibus, et queeliam vi lebatur pro statu Autiochenorum exhi-
lerraemotu frequenti, clade quoque, simul et faniis berediligentiam in eoque se continuavit bona Ode,
;
angustia, et hostium proterva nimis et pene quoli- D usque ad advenlum domiui Boamundi juniorisi
diania instantia, per opera pietatis Dominum îbi siout in subsequentibus dicetur.
reconciliare quaerentes, ad morum erigendam con- CAPUT XV.
servandamquedisciplinam,vigintiquinquecapitula, Eex civibus Hierosolymilanis omnimodam donat li-
quasi vim legis obtinentia, de communi sanxerunt berlatem, et suo communil privilegio.
arbitrio. Quae si quis legendi studio, videre quaerit, Per idera tempus, rege Hierosolymis existente,
in mullarum archivis ecclesiarum, ea facile reper- pia liberalilate et largitioneprincipali, civibus con-
ire potest. Interfuerunt autem huic concilio: do- tulii Hierosolymitanis, et sigillo regio communitam
minus Gormundus, Hierosolymorum patriarcha; eis praecipil perpetuum valituram,
paginaui fieri, in
dominus Balduinus, Hierusolymorura ex Latinia libertatem consuetudinum, quae a civibus merces

rex secundus Ebremarus, Caesariensis archiepisco-
; inferentibus vel efferentibus solebat exigi ita ut :
pus Bernardus, Nazarenus episcopus Asquitilius,

; ; de caetero, oranis Lalinus ingrediens vel egrediens,
Bethlehemita episcopus Rogerus,Lindensis episco-
; sive meroiinonia icferens sive educens, omnino
S35 GUILLELMl TYHIiNSlS ARGHIEP. 536
nihil sub prsetextu alicujus consuetudinis aliquid A satis haberenl negotia, invidons pacis inimicus
cogatur praestare, scd litieram prorsus vendendi ct tranquillilati, quam sperabat, scandalum molitus
emendi habeat poleslatem. Dedit etiam Surianis, esl injiccre. Pontius enim Tripolitiinorum coraes
Graecis, Arnienis, ct harum cujuslibet nationum socundus, nescimus cujus instinctu, regi Hieroso-
hominibus, Saracenis etiam nihilominus liberam lymorumsuum deuegabat hominium et servitium, ;
potestatem, sine exactione aliqua inferendi in san- qujd de jure fidelitatis tenebatur impeudere, im-
ctam civitatem, triticum, hordeum et quodlibet pudenter ncgabat. Rox autem tantam non ferens
genus leguminis. Modii eliam et ponderis remisit iujuriam, collectis ex universo regno tam equitum
mercedem consuetudinariam in quo praedicti po-
; quara peditum copiis, ad parles illas pervenit, su-
puli sibi conciliavil animos, el gratiaui publicam per tanta injuriaultionem petiturus : ubi anlequam
sibi promeruit. In utroriue enim, regio more et affe- aliquid damni passa esset pars alterutra, intervc-
ctu plurimum commendabili, civibus videtur provi- nicntibus viris honestis et Deo araabilibus, pax
disse, ut et civitas, sineexactione illatis alimentis, inter eos conveniens reformata est. Inde procedeus,
abunJaret amplius; et quod tam ipse quam ejus propter illorum necessitates ab Antiochenis vo-
praedecessor tota diligentia proeurabat, ul urbs Deo catus,ad parles illas descendit. Balac enim Turco-
aniabilis muUiplicatis et frequentioribus habitatori- < rum princeps, magnificus et potens, regionem
bus incoleretur. totam frequentibus irruptionJbus molestabal, idque
CAPUT XVI. confidentius, quia pauloante dominum Joscelinum,
Pfllilequinus Damascenoruin rex, Tiberiadensium Edessanum comilem etdominura Galeraanum ejus
fine( depopidalur ; rex occurrit, urbem diruit Ge- consanguineum, ex improviso io eos irruens, cepe-
razam.
ral et captos vinculis mancipaverat. Sciens ergo
Anno sequente, DoMcquinus, perfiduset iropius
dominufa regem advenisse, ccepit a suis incursio-
Damascenorum rex, fooderato sibi Arabum principe,
nibus aliquantukim retardari et ejus declinare con-
et ejus sibi sociata miiilia, vidensqne dominum re-
flietus; audieral enim quod in praeliis esset fortu-
gem pro utraqiie regione, virilms suis imparem
natior, el de eo cuiiibet difficile esset triumphare.
portare soUicituilinem, dp ejus prwsumens oocu-
Circuibat tamen cum expeditione militia, quasi de
pationibus, regionem nostram Tiberiadi proximam,
remolo, si ei daretur locus, ut noslris inferro
immissis legionibus, hostiliter nimis vastare c-Bpit.
damna posset, et circa id erat sollicitus. Rex igilur
Qui audito, dominus rex congrpgata de universi
cum sua, quam socum deduxerat mililia, in terram
regni finibus militia illuc more suo impiger conten-
comitis Edessani descendit, ut populo reclore ca-
dit. Doldequinus vero regis prcecognito adventu,
circumiensque
renti, aliquod impertiret solatium :
videns, eo prssente, se non posse proficere, nec C

regionem, diligentLT qusrebat, utrum munita es-
eum eo conserere tutum reputans, in ullerioraregni
sent praesidia, et sufficientes equitum peditumque,
se contulit. Rex autenr cum suis agmioibus in au-
armoriuii quoque et alimentorum habereut copias;
strum declinans, Gerasara pervenit. Piiil autem
et utdefectus suppleret, debitam gerebat sollicitu-
Gerasa una denobilibus provincis Decapoleos civi-
dinem. Contigit autem, dum eadsm cura soUicitus
talibus, a Jordane paiicis distans milliaribus,
Edessam properarct, ab oppido Turbessel egrossus,
monte Galaad contermina, in tribu Manasse sila. In
ut eadem diligentia de statu regionis trans Euphra-
hujus parte munitiore, quoniam reliqua civitas ho-
lem esset instruclior, el cuncta pro posse in melius
stilitatis metu diu jacuerat desolata, castrum ex qua-
reforuiaret; uoctequadam iterconficiensincoeptum,
dris et magnis lapidibus, cum mullis sumptibus
cum suo domesiico proficiscebatur comitalu, ubi
erigi sibi fecerat anno praeterito Doldequinus; vi-
dum aliquanlulum incautius, dissoluto agmine el
ctuque et armis communitum, quibusriara fidelibus
dormitantibus pene universis, iler agerent securi :
suis conservandum tradiderat quo perveniens rex,

:
Balac praedictus, qui regis iter praeseuserat, in in-
impugnato vehementius prssidio, quadraginta mi-
subilo irruit, regisque comitatum
sidiis positus,
lites, qui in eo ad custodiara relicti fuerant, inler-
imparatum reperiens el somno gravatum, casu in
positis conditionibus. quod cum salule ad suos
D ipuum regem incidit, manus iujecit, secumque
haberenl reditura, caslro receplo, permisit abire
deduxit captum, tam iis qui praeibant quam qui
incolumes habitaque cum suis deliberaiione, ulrum
sequebantur, ad partes varias fugadilapsis, et quid
;
magisexpedirel dirui fundituspraesidium, autChri-

regi uccidisselignoranlibus. Gaptum ergo sjepedi-
stianitati reservari, placuit de universorum assensu Euphrdtem in prtfsidio, cui
ctus Balac regem, trans
municipiura everti funditus; nam sine raultis sum-
Quarlapiert nomen, vinoulis fecil mancipari, ubi
plibus, et labore continuo, et multo periculo tran-
erant etiam Joscelinus comes el Galerannus, de
seuntium, non videbatur a nostris posse conservari.
quibus supra diclum est. Noslri autem principes
CAPUT XVII. audito casu miserabili, qui
qui in regno erant,
Balac, Turcorum polenlissimua prinreps. fines An-
tiochenos violenter ingrediltir ; comes Joscelinus ab domino una cumdomiuo patrinrcha
regi acciderat,
eodem capitur ; rex quoque in ejtis vincuki decidit, de statu regni valde solliciti, apud urbem Aoconen-
caftus ab eodem. sem, cum ecclesiarum praelatis, quasi vir unus
Cum itaergo, per gratiam Dei, se regiii prospere conveniunt ; et ducem atque praeceptorom sibi de
;
537 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. Xil. BALDLINUS II REX. 538
voto coaatituunt dominum Eustachiura A arripit, tortiumremitlensio oppidum, cui et annu-

commuai
Grener, virum providura et discretum, et rei mililum suum signum, quod cum salute,
tradidit in
taiis plenam habentem e.Kperienliam qui duas in ;

hostium cuneos evaseral. Rex autem cura his
regno, jure hsereditario, sulTraganliluis mcritis, quorum ope solutus erat, praesidiuin munire lotis
possidebatcivitate9,Sidonem videlicet et Caesaream, viribus satugebal, tentans, si quo pacto usque ad
ulramque cunn suis pertinenliis. Tradunt crgo ei adventum sulisidii, quod in proximo sp8rabat,illud
regni curatn, administralionem generalem, quo-
et sibi conservare posset.
adusque dominum regem visitet Oriens ex alto, et CAPUT XIX.
sua3 libertati restituens, negoliisregiis possit super- Balac iterum idem aistrum violenler recipit, prae-
esse. Sed interim ad ea, quso de domino rege dictis Armeniis gladio interemptis.
cceperamus, retorqiieamus historiam. At vero Balac terribili visioneeadera noste tur-
GAPUT XVIII. batus, insomnis videbatur sibi vidcre, quodcomes

Joscelinuseumproprii3manibus,luminibusorbaret.
Qiddam Armenii, ut regem. expeitianC, gravi se expo-
nnnt periculo ; caxlrum in quo delin '.banlur capti- Quo visu territus, suramo mane ad praEdictum op-
vi, Oirupant ; libcratur comes Joscelinm. pidura nunlios dirigit, qui dominura Joscelinum
Domino ergo regeapud castrum praenominatum, r> absque mora decollarent. Qui accedentea aJ ca-
cum domino comite in vinculis conslituto, notum quod eo casu in manue
strura propius, oognoscentes
habeates qnidam Armcnii de terra comitis, quod hoslium devenisset, reinenso itinere cum orani
tanti principes Christiani nominis in eo munioipio velocitate ad dominum redeunt, omnia quae illic
captivi tenerenlur, pro nihilo ducenles periculum, gesta fuerant, ordine pandentes. Ipae vero convo-
si etiam eoium arles prosperum non haberentexi- catis unJique militarihus copiis, ad partes illas
tum, novas ineunt inauditi moliminis vias. Quidam impigercontendit,etlocalisingyrumexpeditionibus,
tamen asserunt hos cosdem domini Joscelini dili- obsidione vallat eos, qui in oppidumsQoontuleranl.
gentiam vocalos,etspe remunerationisamplissimae, Ubi per inlernuntios hiibilo sermone cum domino
huic se exposuisse discrimini. Quinquaginta enim rege, spondet et promittit firmius, quod si absque
ex eis, qui robusliores videbantur, fide interposila, difficultate praisidium eirestituat, ipee sibi etsuis
et mutuis obligati juramentis,apuil se constituunt, omnibus liberum cxitum socurum usque ad ur-
et
ut illuc euntes, praedictos viros magnilicos, quo- bem Edessanara prKstaret conductum. Rex autem
cunque periculo, liberare contendanl. Habitu ergo deoppidi munitione confl8US,sperans cum admini-
36 simulant monaehos ; sicas sub laxis veslibus culo eorum, quid ad eura ingresai fuerant, castrum
portantes, ad tendiint oppidum.tan-
praedictum posse ad adventum subsidii violenter detinere^con-
quam de monasteriorum acluri aliquid
negotiis ;
^'
ditiones respuit oblatas, el in defensione municipii
siinulant verbo etgemitu,et faciei modificatione se iiistantius perseverat. Balac vero, spretis conditio-
a quibusdara vim injuriamque passos praefecto : nibus iralus admodum, artifices convocat et raachi-
loci ad cujus sollicitudinem spectabat, ne quid in nas ordinat multiplices, quibus solent hostium
locis adjacentibus euoruiitcr et conlra disciplinam praesidiaimpugnari et inatans prolerviua, in omne
:
temporum fieret, id sevelle eiim lacrymis protesta- argumentum, quo nocere possit obsessis, subti-
ri, aaserunt. Alii dicunt eos cjuusi raercatores, vi- liter se attollit. Erat autem collis, supra quem
lium mercium portatores, oppidum iugressos. Ad- sitiim eral oppidum, cretaceus el ad suffo-
mittuntur landem, et municipiura ingressi, exerunt diendum facilis. Videns ergo ea parte fucilius
gladios et occurrentes sibi perimunt universos. Quid posae locum aggravari, iraraisais fossoribus, scro-
plura ? Obtento castro, regem sulvunt el oomitem ;
bes praecipit ingentes intus colle suffodi, trabibus-
elcaslrum muniunt quantum possunt. Rex interira qucet lignea materia sustentari deiode recepiis :
comitem Joscelinuiii emittere disponit, ut sibi et artificibus, igne immisso, sucoensa quae inius erat
sociis, quorum operaexpeJili videbantur, auxilium materia, coUis subsedil; et turri qu« superposita
congreget, et velocius mittere non moretur. Co- erat, cum ingenti fragore collapa, limuit rex ne
gnoscentes autem, qui in suburbanis habilabant D casu simili universum praesidium in praecepsruerel,
Turoi, quod hac fraude rex, et qui cum eo intus caslrum Balac nullis interpositis condii.ionibus re-
erant, castrum obtinuerant, arma corripiunt, et signavit. Qui obtenlo castro, domino regi, et cui-
ad locum accedenles, procurant diligcntius, ut dara nepoti suo, domino quoque Galeranno vitam
saltem usque ad adventura Balac domini sui, his indulsit ; eosque in Garram, oivitatem Edessaj vioi-
qui in oppido eranl, introitus negent el exitus. nam vinctos compedibus prsecipit deportari,et eos
Coraes tamen Joscelinus, assuinptis sibi tribus ibidem sub arcta conservari custodia. Praediotos
sociis, quorumduos haberet comites, ter-
itineris autem Armenios, viros strenuos el fiJeles, qui ut
tium ad dominura regem de statu suo signiflcans, regem et dominum suum a vinoulis solverent, tan-
stalim remitteret, hostium se exponeus insidiis, tis se exposuerant perioulis, variis affecit cruciati-
egrcssus est et Domini protectus misericordia,
; bus. Alios enim vivoa decoriari fecit, alios serra
ignorantibus his qui oastrum obsederant, cum dividi per medium, alios viventes sepeliri, alios
duolus consortibus, ut prasordinatum fuerat, viara pueris suis quasi signum ad sagittandura tradi
;
539 GUILLKLMI TYRENSIS ARCHIEP. 540

qui, etsi coramtormenta passi sunt, spes ta-
illis A CAPUT XXI.
men illorum immortalitate plena est et iii paucis ;
Iterum i€gyptii cum ingenlibus copiis regnum in-
tenlali, in multis bene disponentur. gressi sunt ; sed occurrentibus nostris manu valida,
CAPUT SX. mirabiliter prosternuntur,
Comes Jusctlinus congregata ingenli mililia, ut do- Interea princeps .€:gyptius de regis captivitute
minum regem e.rpedial, Anliochiam pervenit ; sed arbitrans sibi muitiim opportunitatem emer.=isse,
facli quod acciderat novitate motus, acies disso- utregnum Hierosolymorum sibi morito suspectis-
lutas remiltU ad propria.
simum, aliqua ex parte posset opprimere, ex omni-
At vero comes Joscelinus, cum iis quos assum- bus uEgypli linibus mililaria praecipit auxilia con-
pserat vias consorles, cum muita solliciludineetli- vocari; urbibusque maritirais mandat, prjefectis
more oonlinuo iter incceptum ppragens, cum victu operum specialiter ad hoc deputatis, galeas pr.êpu-
modicoet duobus ulribus.quos secum casu delule- rari, armari elassem et caetera quae ad usum na-
;
rat, usque ad fluviura magnum Euphriitem perve- valis exercitus possunt esse necessaria, sine dila-
nit. Ubi habila cum pericuiorum consortibus, quo- tione praecipit ordinari. Paratis igitur septuaginta
modo fluvium transire posset, deliberatione, im- galeis, cum infinita pedestria exercilus multiludiue,
pletis vento utribus, eistiue fune sibi circumposiiis, transcursa solitudine, apud Ascalonam caslrame-
regentibus eum a dexlra laevaque sociis, quibus B jjtus^ cum suis resedit legionibus, classis autem
multuro erat in nalando exercitium, auctore Do usque Joppen progressa, ibi ante urbem selocavit;
mino, ulteriorem ripamsanus et incohimis attigit. egressique de navibus in gravi multitudine, urbem
Inde non minore periculo, nudis pedibus, labore cceperunt exomni parte pergyrum, conlinuatiscon-
pressus insolito, fame et sili, et lassitudine faliga- gressionibus, hostililer moleslare, ita ut pra; inopia
tus, tandem praevia Domini misericordia, apud defendenlium, securi ad murum sulTodiendum ac-
insigne oppidumejus Turbessel pervenit inde in- :
cederent, et in locis pluribus debilitarent. Quod si
junctiverbi plenam gerens soUiciludinem, aptato
liberas ferias urbem impugnandi per diem sequen-
sibi necessario pro tempore comitatu, Antiochiam,
tera habuissenl, effractis nioenibus, procul omni
deinde cum consilio domini patriarcha) Bernardi, dubio, violenter occupassent civitatem pauci enim
;
Hierosolymam profectus, rem domino patriarchas erant intus, qui eorum congressionibus repugna-
et regni principibus ordine pandit, casum qui acci-
rent. Interea dominus patriarcha, dominus quoque
deret, serialim aperit, ad subsidium sine dilaiione Eustachius Grener, regni constabularius, cum aliis
invitat asserens regis negotium dilationes non
:
regni principibus, congregata omni ea quam lunc
posse capere, sed opus esse maturo consilio et in- habere poiuerunt militia,in campestribus Caisareae,
dilato. Faclumque est ita, utad ejusexhortationem
q in loco cui Caco noraen, convenerunt inde veraus ;
congregatus sit regni uuiversi populus, quasi vir Joppen, ordinalis agrainibus descendentes, dirigunt
unus et assumpta sibi cruce Doininica de singulis
; legiones. Quo audito, qui urbera impugnabant, in
urbibus, quae erant mediee, auxilia sibi conjungen- classerase certatira recipiunt,nostrorum adventura
tes,Antiochiam pervenerunt, ubi adjunctis sibi forraidantes. Classe aulem instrucla, remis incum-
ejusdem civitatis laui plebe quam patribus, pra3- bunt, exspectantes quid sui8,quos hostibus vicinos
vio comile. Turbesset pervenerunt. Ubi quid circa Nostri vero inlerea,
esse co};noverant, accideret.
dominum regem niedio tcmpore accidisset, plenius prsvia cruce Dominica, fide armati,et cooperante
cognito, comperto quod ullerius procedere non Dei gralia, in victoriae spem erecti coraposiiisacie-
essel frucluosum, de communi
ordinatum consilio bus el in congruum redactis ordinem juxta cum lo-
est, ut singuli redirenl ad propria tamenneoroni- ; cum qui dicitur Ibelim, hosles reperiunt. Qui
no nihil fecisse viderentur, ordinant apud se, ut etiaro, juxta mnrem eorum, cohortibus dispositis,
apud Halapiam transeuntesexperiantur, utrum ali- affecti ut cnm nostris procul dubio pugnarenl, ad-
quid damni aut injuriae hostibus inferre possint venerant ; sed viso nostrorum apparatu et ani-
quod secundum proposilum factum est. Nam ante mositate certis argumenlis intellecta, qui quasileo-
urbem praedictam habenles transitum, cives ejus- nes accesserant, lepores et leporibus timidiores, bel-
dem loci, contraeos quasi ad puguandum egressos, lum detreclare cupiunt, magis tamen cupientes
in urbem regredi violenter corapulerunt diebus : non inccepisse. Nosiri porro populi promiscui, et
quatuor continuis, invitis civibus moram ibi fa- plebis omniraodae, dicebantur esse quasi septem
cientes. Qui auteni de regno erant, ab aliis divisi, raillia:hoslium vero, expeditorum ad prcelium, sex-
in regnum redeuntes, circapartes Scylhopolitanas, decira millium dicebatur esse numerus, exceplis
transito Jordane, terras hostium subito ingrediun- his qui classi desorvientes, dicebantur esse in na-
tur, et imparatos reperientes, irruuut su|ier eos, vibus. Irruentes igitur nostri super eos in spiritu
pluribusque ex eis glariio interemptis ; captivatis vehementi, corde conlrito, et in timore Domini,
eliam infinilis lam viris quara raulieribus, cum in- auxilio et supernis invocato, instant gladiis atro-
genti praeda et opimis spoliis laeti ovantesque ad cius,de cominus irrogato raortis periculo, respiran-
propria reversi suut. di etiam negant facultutem. Mirantur tanderaiEgy-
ptii noslrorum vires etaudaciaro ; et quodsermoae
S41 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XII. RALDUINUS II REX. 342
audierant, plagis sentiunt impoailis, et oculata fide A ergo ordinato exercitu, versus littora profioiscun-
contuentur. Parant tamen, el contendunt illatis tur. Eratautera eis etaurae favoroptabilis, etmaris
resiilere iujuriis el nostris aequa lance respondere ;
grata traniuillitas, et hostium olassis in vicino.
sed longe iunpares et animis etviribus, ia proposito Cumque jam esset circa crepusculum matulinum
deficiunt, fugam ineuntes. Relictis isiitur castria, el aurora lucis orieutis nuntiaret adveiilum, hostes
omni divitiarum genere et commoditate refertis> classem sentiunt advenire diequoque lurainisam-
;
fuga vitae consulunt. Nostri taraen inseclantes in- plius ministrante, eam
conspiciunt vioiniorem.
stantius, quotquot ex eisconsequi possunt, gladiis Stupefacti ergo, et plurimura tiraenles, reraos corri-
obtruncant, ita ut de tanta multitudine pauci vel piunt, cl clamore el nutibus suos horlantur, ut
vincula vel mnrtem evaserint. Dicuntur ea die se- funes rescindant, anohoras erigant, remiges ordi-
plera ex ei millia ceoidisse. Nostri autem viotores nentet de pugna securi arma corripianl.
in castra reversi, gazis .Eg.yptias, immensa auri CAPUT XXIII.
argentique pondera, supelleotilem varii generis Classem hostium circa Joppen repertam idem dux
preliosissimam, papiliones et tentoria.equos, lori- violenter e(fringit, el convertit in fugam, galeis
roperientes, jure bellorum pliiribus retentis.
cas, gladlos copiose
divideotes spolia, supra modumlocupletati, reversi Interea dum haec apud hostes turbato ordine et
sunt ad propria. Classis vero intelleoto quid suis confuso tumullu, metu confusiouem inducente,
aguntur, ecoe ex Vencticis galeis una, cui dux in-
acciderat, ul securam sibi stationera eligereot, apud
Ascaloman, quas adhuc in eorum potestate erat, erat, alias velocitate praecurrens, eam casu fortuilo,
declinantes, desuorum ruina plenius edocti sunt. cui parlis dux adversae insidebat, tanto concussil
Per idem tempus, dominus Eustaohius Grener, re- impetu, ut pene totam cum suis remigibus fluctibus
gni proourator. vir providus et discretus, vita de- involverel ; aliae landemmulta veiocitale sequentes,
cessit : in cujus loco subsiitutus est dominus Wil singulce singulas pene fretis involvunt. Fit igitur
lelmusde Buris, vir magnificus, et per omniacom- pugna gravis, et congressus utrinque valJe hosti-
mendabilis, Tiberiadensis dominus. lis, tantaque slrages hominum, ul etiam (etsi fide
CAPUT XXII. videatur carere) qui interfuerunt, constanter asse-

Dux Venelisecumclassenumerosa descenditin Syriam. rant, victorura pedes, ocoisorum sanguine usque ad
Eodem tempore, audita regni Orientalis neoessi- summum eorum, cruentatos sordulsse mare vero :
tate, dux Venetias, Dominicus Michaelis, una cum adjacens de praecipitatiscorporibus, et effluentede
majoribus ejusdem provinciae, composila classe, navibusinteremptorumsanguine, usqueadpassuum
cum quadraginta galeis, gatis vigenti octo, qualuor duo millia, colorem sanguiaeum con-
in circuitu
majoribus ad devehenda onera aplatis navibus, iter C traxisse ; littora vero cn.daveribus a salo projeotis
in Syriam arripiunt; cumque in Cyprum insulam ita replela fuisse, ut de fetore putrescentiura fune-
pervenissent, denuntialum est eis, eorum jam pr«- rum, oircumposita regio iuem contraberet, et
et
oognito adventu, quod .Egyptiorura classis circa aeris corruptelam. Continualur cominus pugna, et
parles Syriae in maritima Joppensi applicuisset, et ardentibUB studiis impugnant hi, illi tentant re-
circa partes illas moram faceret, urbibus raaritimis sistere ; sed tandem auotore Doraino, facti supe-
valde suspectam. Quo audito, dux priefatus suis riores Veneti, hostes vertunt in fugam ; retentis
egressum indicit, et ordiuato exeroitu, versus littora galeis cum totidem gatis el nave una
quatjor,
Joppensia cursum acoelerat.Nuntiatur eis interea, maxima, duce eorum inlereuipto, victoriara obti-
quod praedicta classis Êgyptia, Joppe relicta, in nuerunt saeculis meraorabilem. Collata igitur no-
partes se contulerat Ascalonitanas ; audieranl enira stris divinitus praedicta victoria, nolentes terapus
de suis, qui cum nostris in terra pugnaveranl, ru- inutiliter consumere, praecipiente duce, versus
mores sinislros ; eaque ocoasione ad suam se con- -Egyptias partes usque Laris antiquissiraara solitu-
tulerant civilalem. Quo etiamVeneti per internun- dinis urbem maritimam, pervenerunt, explorantcs
tios cogniio, illucclassem dlrigunt, optanlesintime utrum hostium naves aliquas sibi casu haberent
hostium classem invenire et cum eis tentare con- rv obvias quod ita factum est, et ita eis suooessit
:
gressum. Porro sicut viri providi, et in eo negolio ad votum, tanquam si aliquo certo nuntio universa
exercitati, classem ordinant, secundum quod eis quae postea acciderunt, ex ordine didicissent ; nam
utilius visum est. Erantsanein eadem classe quse- illis in eo pelago laboranlibus, decera naves ho-
dam naves rostratae, quas galos vocant, galeis stium haud ionge ab eis visae sunt, ad quas cura
majores, habentes singulae remos centenos, quibus orani celeritale oontendentes, primis congressio-
singulis duo erant remiges necessarii. Eranl autem nibus tas violenter occupanl, viris quos in eis re-
et quatuor naves majores, ut pracdiximus, ad de- periunt partim oecisis, parlim corapedibus man-
portanda onera, maohinas, arma et vicluinecessa- cipatis. Erant autem naves eaedera Orientalibus
ria deputatae. Has cum gatis priores ordinant, ea oneratae meroimoniis, speciebus videlicet, etpannis
intentione, ut si ab hostibus forte de remolo con- sericis quaeoraniasecundum consueiudinem suam
;
spicerentur, non putaretur hosiium exercitus, sed secum pras-

dividentes, factilocupletiores, deduclis
mercatorum nareB. Galeae vero subsequebantur. Sio dictisnavibus.apudurbemAcconansemappliouerunt.
CAPUT XXIV. A dicillos duos, alterum Tyri mentionem, alterum
Regiti principes cum eodem duce conveniunt, et Tyrus Ascalonae continentes, et super altare chartulas
obsidetur. illaslocaYerunf, assuraontes unum de pueris inno-
Dominus vero patriarcha Hierosolymorum Gor-
centibus, et parenles non habentem, cui dala est
munJiig; doniinus qiioque Willelmus de Buris ,re-
optio, ulquam velit illorum assumat; et utrius il-
pni constabularius et procurator, Paganus quoque larura urbiura momen secum attulerit, ad illum
regiua canceilarius, una cum archiepiscopis, epi-
uterqueexercilus sine quapstione dirigatur. Cecidit
Ecopis, et oaeleria, regni proceribus audientes,quod
ergo sors super Tyrum. Haec a senioribus quibus-
dux Venetias, cum navali exercilu, nostris appli-
dara audivimus, qui con.Btanter asserebanl, seprae-
cuisset littoribus, etdehostibus ita gloriose triura-
dictis omnibus interfuisse. Confirmato ergo hoc
phassel, miserunt nuntios ad eum, viros prudentes consilio, dominus patriarcha, et inclyti regionis il-
et honestos, qui eum etpopuli Venetorum primo-
lius,simul cum populo universo in civitatem con-
res, exercitusque capitaneos, ex parte domini pa-
veniunt Acconensera nam Venelicorum classis in
;
triarchs, principum et populi salutarent, et con-
ejusdera porlu civiiatis, tuta stalione locata cral.
ceptara de eorum adventu iMlitiara significarent :
Prabitis ergo corporaliter juramentis, quod in flni-
invitantes eos, ut regni comraoditatib.is indifle-
ûs pactorum fideliier ab utraque parte staretur,
renter, tanquara cives et doraestici, uti frui nou " prôrdinatis qu« ad hujusmodi opus solent esse
dubitarent ;
paratos se esse asserentes humani necessaria, decimo quinto Kal. Marlii urbem prae-
talis legibus et plena hospitalilatis gratia se eos dictamgemina vallant obsidione.
velle traclare, prout decebat, habere propositum.
Dux ergo, ut et loca sancta, diu ante concepta de-
CAPUT XXV.
Resniptum privHegii, continenlis consonanliam pu-
votinne videret, et principibus qui se lam benigne
ctorum inter Venetos et prineipes regni Hieroso-
invitaverant loquerelur, relictis qui classi praees- lymorum pro Tyrcnn obsidione.
sent virisprudentibus.ipsecum majoribus ejusdem Sed ut nihil antiquiiatis eorum quae interim oc-
populi Hierosolymam venit. Ubihoneste susceptus, currunt praetereamus, libet rescriptum privilegii,
et cum raulta traclatus honoriflcentia, Natale Do- consonantiam pactorum inter Venetos et principes
mini celebravit. Ubi eliam a regni principibus di- regni Hierosolymorum continentis, ad majorum
ligenter commonitus, ut Christi servitio et incre- rerum gestarum evidentiam ponere, quod sic habet:
raento regni, se ad tempus aliquod manciparet, /n nomine sanctas et individucB Trinitatis, Patris
respondit : Quod ad hoc specialiter veverat, et ad et Filii et Spiritus sancli.
hoc tota ejus dirigebatur intentio. Factumest ergo Tempore quo Calixtus papa secundus et quarlus
decommuni quod prflpsenle domino pei-
consilio, C Henricus Romnnorum imperalor Augustus, pace eo-
triarcha, et reliquis ejusdem regni principibus, con dem anno inter regnum et sacerdotiurn super annuli
venitintereosquibusdarapactisinlorvenientibus, ut et baculi conlroversia,celebrato Romm concilio, Deo
alteram de maritimis uibibus, Ty.-um videlicet,vel auxiliante, pcracta, alter Romanam Ecelesiam, al-
Ascalouam obsiderenl nani alise, per Deigratiam,
; terque regnum regebat, Dominicus Micliaelis Venetix
a torrente ^gypti, usque Antiochiam omnes in dux, Dalmatise alque Croalise regni princep^, innu-
nostram pervenerantditiooem. Verura hicdum no- tnera classium mitiliaeque multitudine, prius tamtn
slrorum volunlates ad varia rapiuntur desideria. ante imporluosas Ascalonis ripa§, paganorum cla$-
res in periculosara pene descendit altercntionem, sium regis Babylonix gravissima strage facta, de-
Nam Hierosolymitse, Raraatenses, Joppenses, Nea- mum in llieruHilem partes, ad necessarium Chri-
politani, et qui in finibus horum eranl, raagnopere stianorum patrocinium victoriosHsadrenit. Rex quippe
nilebantur, ut ad obsidendam Ascalonam profi- Balduinus Hiernsalem secundus, lunc temporis, pec-
ciscerentur ; erat enim vicinior, et minus laboris catis nostris exigentibus, sub Balac principe Parlho-
et sumptuum videbatur exigere. At vero Acco- rum, paganoriim luqueo cum pluribus aliis cnptivus
nenses, Nazareni, Sidonii, Berytenses, Tiheria- tenebatur. Propterea nos quidem Gortnandus, Dei
denses, Biblii, et caeterarura maritimarura urbiura n gratia sanctse civitalis Hierusalem patriarcha, cum
habitatores, versus Tyrnm dirigendos esse con- noslrx ecclesix fratribus sufjraganeis, domino WiJ-
tendebant exercitus ; allegantes quod, cura civitas lelmo de Buris constabulario et Pagano cancellario,
esset nobilis et munitissima, totis viribus elabo- nobis cum lotius regni Hierosolymitani socia Baro-
randum erat, ut in nostram cetieret potestatem, ne num inililia conjuncta, Achone in ecclesia Sanctas
aliquando hostibus possel esse occasio, ut ad nos, Crucis convenientes ; ejusdem regis Balduini promis-
gratia reouperandffl regioniset totius provincias, per siones, secundum litterarum suarum et nuntiorum
eam hahorentingressum.Sio ergo perhanc votorum proloculiones, quaseidem Veneticorum duci suos per
dissonantiam res in periculosas, ut dixiraus, pene nunlios, usque Venetiam, rex ipie mandaverat, pro-
pervenit inducias. Placuit tandera, quibusdam me- pria manu, et episcoporum sive cancellarii manu
diantibus, sorte definiri hujusmodi controversiam; pacisque osculo, prout ordo noster e.mgit, datis:
sortis autem forma non multum ab honestate ab- omties vero barones, qunrum nomina subscriptasuut,
horrehat. Conscripserunt enira in membranis co- tuper sancta Evangelia iubicriplas depastionum con~
o4i HIST. IIERUM THANSMARIN. LIB. XII. BALDUINUS II REX. 346
ventiones, sanctisdmo euangelistx Marco, prxdicto A. dam Joannis fuerat Juliani, usque domum Guiberli
duci suisque successoribus, alqun genii Veneticorum de Joppen generis Laudse, recto tramite procedente,
simul statuenles afftnnavimus, qunlenus sine aliqua vobis eamdern quam rex habuerit potestatem penitus
contraiictione, qare dtcta st quemailmoilum inferius damus. Quin etiam nullus Veneticorum in totius
subscripta sunt, itaet rata, et ia fulurum illibata, terrx rcgis, suorumque baronum dominio, aliquam
sibi sUcVque genti in perpetuum permaneant. Amen. dationem in ingrediendo, vel ibi morando, aut exeundo
In omnibus scilicet supradicli regU, ejusque suc- pcr ullum ingenium dare debeal; sed sic liber sicnt
cessorum sub dominio, atque oninium suorum haro- in ipsa Venetia sit. Si vero aliquod placitum, veluli-
num civitatibus, ipsi Venetici ecclesiam el intcgram cnjus negolii litigationem, Veneticus erga Vcyieticum
rugam, unamque plateam sive bulncum, nec non e habuerit, in curia Veneticorum diffiniatur. Vel si ali-
jurnum habeant, jure hser editario in perpetuum pos- quis adversus Veneticuyn querelam aut litigalionem
sidenda, ab omni exactione libira, sicul sunt regis se habere credidcrit, in eadem curia Venelicoruyn de-
propria. Verum in plalea Hierusalem tantutn ad leryninetur. Verum si Veneticus super quemlibet
proprium habeanl, quanlum rex habere solilus est. alium hoyniyiem, quayn Veneticum, clamorem feceril,
Quod apud Accon, lurnum, ynolewlinnm, balneum,
si in curia regis emendetur. Insuper ubi Vencticus ordi-
stateram, modios et buzas ad vinun, oleum, vel mel „ yiatus velinordinatus, quod nos sine lingua diciiyius,
menswandum in vico suo Veneti facre voluerint, obieril, rcs suse in polcstatcm Veneticorum reducan-
omnibus inihi habitanlibusabsque contradictione quitur. Si vero aliquis Veneticorum naufragium passus
cunque voluerit coquere, molere, balneare, siciit ad fuerit, nulluyyi de suis rebus patiatycr damnum. S'
propria regis lihere liceat. Sed mediorum, stalerse naufragio yyioriuus fueril, suis hxredibus aut aliis
alque bmx mensuris, hoc modo uti liceat. Nam Veneticis res tuse remanentcs reddantur. Prxterea
quando Venetici inler se negotiantur, cumpropriis, id super cujus geyitis burgenses in vico et doynibus Vc-
esl Veneiicorum mensuris mensurare debent; cum nelicorum halAlayites, eamlein justitiam el consue-
vero Veneiici res suas aliis genlibus vendunt, cum tudines quas re.v super suos, Venelici habeant. Deni-
suis, idest Veneticorum mensuris propriis vendere queduarum civitatum Tyri et Ascaloyiis lertiam par-
debenl. Quando autem Venetici ab aliquihits gentibus tem, ctiyyi suis perlinentiis, et tertiam partem lerra-
extraneis quam Venelicis, commcrcio aliquid acci- yuyn omnium sibi perlinenliuiyi, a die Sancti Petri,
pienles comparant, cum regiis mensuris datoque pre- Sarncenis tuntium scrvienlium, qux non sunt in Frai:-
Ad hxc Venelici nullam dationem,
tio accipere licet. corum yyianibus, alterayn quaruyn, vel si, Deo auxi-
vel secundum usum, vel secundum ullam rationem, liante, utrayyique per eoruyn auxilium, aut alijuoi
nullo modo, intrando, stando, vendendo, comparando ingenium in Christianorum potestatem Spiritus san-
vel murando, aut exeundo de nulla penitus causa ali- clus tradere voluerit ; illayyi, inquam, tertiayyi par-
quam dationem persolvere debent, nisisolum quando tem, sirut diclum est, libere et regaliter, sicut rcx
veniunl, aut exeunt cum suis navibus peregrinos por- duas, Venelici habituri in perpetuum, sine alicujus
lantes ; tunc quippe secundum regis consuetudinem, contradiciionis iynpedilioyie, jure hsereditario posii
terliam parlem ipsi regi dare debenl. Unde ipse deant.
rcx Hierusalem, et nos omnes, duci Venelicorum de Universaliicr igitur supradictas coiiventiones ipsu-i
junda Tijri, ex parte regis, festo apostolorum Petri regeyn, Deo auxilianie, si aliquando egressurus di
el Pauli, Irccenlosin unoquoque anao bizantiosSara- caplivitate est, nos Gmnundus Hierusaleyn patriar-
cenatos, ex debiti conditione persohere debemus. cha conftrynare per Evangelium facieyyius. Si vero
yobis quoque, duci Venetise, et vestrx genti promit- aller ad Hierosolyytiitanum regnuin, in regeyn proyno-
timus, quod nihil plus accipiemus ab illis genlibus, vendiis advenerit, aut superius ordinatas promis-
qux vobiscumnegotiantur, nisi quantum soliti sunt siones antequam promovealur, sicut ayitedictum csl,
dare, et quanta uccipiinus ab illis qui cum aliis ne- ipsum conftrmare faciemus ; alioquin ipsuin nullo
gotiantur gentibus. Prxterea modo ad regyiutyi provehi assentiemus. Similiter eas-
illam ejusdem platex,
rugxque .\chon partem unum capui in mansione Pelri dem et eodem tnodo conftrynationes, baronum suc-
Zanni, aliud vero in Sancli Dimitri monasterio ftr- D cessores et novi futuri barones facieyit. De causa vero
manlem; et ejusdem rugae etiam parlcm, unam tna- .intiocheyia, quam vobis regem Balduinum secundum,
teriarium et duas lapidcas inansioues habentes, quae sub eadem constiiutionis depaclione promisisê bene
qur.ndam casulx de cannis esse solebani, quam rex sciytius, in Antiocheno principatu se vobis Veneiicis
Balduinus Hierusalem primitus beato Marco, domi- dalurum : videlicet sic in Antiochia, sicut in csteris
noque duci Ordelafo, suisgue successoribus in Sidonis quidem Anliocheni regaiia pro-
regis civitalibus, si
acquisitione dedit
; ipsa, inquam, partis, beato missionuin federa vobis attendere voluerinl ; nos idem
Marco, vobisque Dominiro Michaeli, Venetix duci, Goryyiundus Hierusaiem palriarcha, cum nostris epis-
vestris quoque successoribus per prsesenlem paginam scopis, ciero, baronibus populoque Hierusalem, con-
conftrmamus ; vobisque poteslatem concedimus, te- silium et auxilium vobis dantes, quod tiohis domiytus
nendi, possidendi ct quidquid vobis inde placueril, in papa inde scriuserit, hona ftde tolum adimplere, et
perpetuum faciendi. Super ejusdem autem rugse alia hxc omnia superiora, ad honorem Venelicorum pro-
parte, a domo Bernardi de novo Castello. qux quon- mittiynus.
: "

Ego GormundusDei gratia Hierosolymorum pa- A Ego Gildoinus abbas Sanctae Mariae vallis Josa-
triarcha, propria nostra manu supradicta con- pbat similiter confirmo.
firmo, Ego Gerardus prior Sancli Sepulcri similiter con-
Ego Ebremarus Gaesariensis archiepiscopus, haec firmo.
eadem similiter confirmo. Ego Aicardus prior templi Doraini similiter af-
Ego Bernardus Nazarenus episcopus

r r similiter ,^
"
. ,j
r,- • • • •,•.
p g Arnalidus pnor niontis Sion simililer
conlirmo. ^„
auirmo.
Ego Asquilinus BethlehemitaepiscopuBsimiliter Ego Willelmus de Buris, regis constabularius
•=0""™°- similiter affirmo.
Ego Rogerius Liddensis Sancti Georgii episcopus Dala apud Achon, per manus Pagani, regia Hie-
similiter confirmo. rusalem cnncellarii, anno 1123, indictione ii.
INCIPIT LIBEK TEllTIUS DECIMUS,
CAPUT PRIMUM. B »mulam imperii, Garthaginem videlicet, condide-

Desciibilur Tyri antiquilas el nobiiitus simul. runt; regnumque illud Punicum quasi Phccnicum,
Est autem Tyrus civilas antiquissiraa, secundum a regione undo exierant denominantes, appellave-
quod Ulpianusvir prudentissimus jurisconsultus, runl ; sed etiam et originis memores, perpetuo se
ex eadem urbe trahens originci!i, in Digestis, titulo Tyrios, Carthaginenses vohierunt appellari. Unde
De censibus, asserit, dicens Sciendum est esse
: illud Maronis in primo :
quasdam colonias juris Italici, ul est in Syria Phce- Urbs anliqua fuil, Tyrii tenuere coloni.
nice splendidissima Tijriorum unde mihi
colonin, Et illud :
origo est, nobilis regionibus, serie sxculorum atiti- Tynusque mihi nullo discrimine hal/elur.
Tros
quissima, armipotens, jmderis quod cum ftomanis Fuit autem ab initio binomia;nam etSorlie-
percussit tenacifsima. Huic enim divus Severus et braice dicitur, quod nomen lenel usitalius et Ty-
imperator noster, ob egregiani in rempublicam impe- rus; quod posterius, licet et Graecam videatur re-
riumque Romanum insignem ftdem, jus Iialicum dolere eloquentia (interpretatur enim angusliti), ta-
concessit. men a condilore certum est, eam hujusmodi con-
Ex hac urbe, si ad veteres recurramus historias. traxispe vocabuluin. Certum esl enim juxta veterum
Agenor rex fuit, et filii ejus, Europa, Cadmus et C tradiliones, quod Tyras septimus filiorum Japhet,
Phoenix, a quorum altero tota regio, ut Phcenicis filii Noe, hanc urbem condiderit, et a suo sumptum
diceretur, nomen accepit. Alter vero Thebanae vocabulo nomen eidera indiderit. Quanta hujus ci-
condiior urbis, et Gracarum inventor litteraruni, vitalis priscis temporibus gloria fuerit, ex verbis
celebrem posteris de se reliquit memoriam. Tertia Ezechielis prophetae inanifeste est colligere, cui a
vero ejusdem regisfilia, orbis terrarum parti tertiae Domino dicitiir £/ /u, /i/, hominis, assume super
:
noraen dedit, ut Europa diceretur. Tyrum plancium et dices Tyro quie haliitat in cir-
;
Hujus quoque cives excellenti mentis acumine cuitu maris, negotiatio populorum ai insulas mul-
et ingenii vivacitate pr»clari, individua vocum ele- tus : Tu dixisti : Perfecli decoris ego sum, et in corde
menta, convenienlibus designare apicibus, primi maris siia : Finitimi tui, qui le xdificaverunt, im-
tenlaverunt, et memorias thesauros aedificantes, pltveruiil dccorem tuum, abielibus de Sanir, et cx-
mortalium primi scribendi prudentiam et mentis struxerunl te cum omnibus tabulatis maris. Cedrum
interpretem sermonem, characteribus designandi de Libano tulerunl, ul facerent tibi malum; quercus
formam posteris tradiderunt : veterum habent
id et de Basan dotaveruut in remos tuos, Iranslra tua
histcria, et billi civilis egregius prosecutor Luca- fecerunt ex ebore Indico, et prTtonola de insulis
nus designat, dicens p. Italiie. Byssus varia de jEgypto texla est tibi in
Phcenices primi, jamw si creditnr, ausi velum ut poneretur in malo Hyarinthus et purpura
Mansuram rudibus vocem signasse figuris. de insulis Elisa facta sunt operimentumtuum {Ezech.
Escc et triti conchylii el pretiosi muricis, egregio
, xxvii, 2). Et Isaias : Transi'e maria, ululate qui
purpuram colore prima insignivit unde : et pra^cipua habitalis in Insula. Nunquid non lia^c veUra est,
inter eos, etiam hodie, urbis trahens nunoupatio- qum gloriabatur a diebus pristinis in antiquitatesua?
nem, Tyria dicitur. Ex hac eliam Sychreus, et uxor Ducent eam pedes sui longe ad peregrinandum. Quis
ejus Elisa Dido fuisse leguntur, qui in Africana cogitavit hoc super Tyrum, quondam coronalum,
dioecesi, civitalem illam admirabilem et Romani cujus negotiatores, principes, institores ejus inclyli
;:
549 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XIII. BALDUINUS II REX. 550

terrse. (Isa. xxiii, 6). Ex hac etiam et Hiram, Sa- A sicuti manifestius dicetur. Syria ergo major multas
lomoais cooperalor ad aeJificium templi Domini, proviricias infra suum conlinct ambitum a Tif.-ride ;
rex fuit ; et Apollonius, gesta cujus celehrera el enim habens initium, usquein .Egyptum proten-
late vulgatam habent historiara. Ex hac nihilomi- ditur, et a Gilioia usque in mare Rubrum cujus ab ;
nus urbe fuit Abdimus adolescens, Abdaemonis inferiori parte, quae est interTigridem et Eupbra-
filius, qui Salomonis omnia sophisraata et verba tem, prima ejus parlium Mesopotamia est, quae
parabolarum a;nigmalica, quae Hiram regi Tyrio- quia inter duo flumina sita est, Mesopotamia dici-
rum solvenda mittebat, raira solvebal subtilitate; tur quasi quae inter duo flumina jaceat potamos
:
;
de q']0 iia lenitur in Josepho Antiquitatum iibro enim Grsce, Leillae /luvius dicHar quae, quia Syrise ;
oclavo : Hleminit horum duorum regnum Jlenander, pars est, idcirco frequenter in Scripturis Mesopo-
qui ex Phcenica lingua anliquitates Tijriorum in taraia Syriae dicitur. Post hanc vero ejudera Syriae,
vocem converlic Helladicam, ila dicens : Morienle Ccelesyria regio, maxima portio est, in qua Anlio-
Abibalo, successit in ejus regnum filius ejut Hiram, chia, civitas illa nobilis, cum suis suffraganeis ur-
qui cuni vi.tisset annis quinquaginta Iribus, regnavit bibus sila esl : cui.quasi a septentrione, utraque
triginia quatuor. Hujus temporibus erat .ihdimus, Cilicia contermina est, quae ejusdem Syriae sunt
Abdxmonis filius in vinculis, qui semper proposi- r.
partes. Ab
austro vero Phoenicis statim conjungi-
tiones quas imperasset Hierosolymorum rex, evince- tur, ialer partes ejus praecipua, quae olim, per
bat. Et iterum infra : Adjecit nd hoc, regem Hiero- multa tempora, simplex fuit et uniformis; uunc
solymorum Salomonem misisse ad Hiram Tyri re- autem in duas divisa est quarum prima maritima ;
gem quasdam, et peliisse ab ea solutionem,

figuras dicitur, cujus metropolis est Tyrus, unde nobis
ila ut si non potsel discernere, solvenli pecunias esl aermo urbea habens quatuordecim suffrafa-
;
daret; cumque faieretur Hiram, se non posse illas neas ; a rivo Valaniae, qui est
sub castro Margaih,
solvere, muliaque foret pecuniarum delrimenta pas- habens initium, fiaem autem ad Lapidem incisura,
surus, per Abdimum quemdam Tyrium, qux propo- qui hodiedicitur Districtum, juxta vetuslissiinara
sila fuerant, sunt absoluta; et alia ab eo proposita, urbem qus dicitur Tyrus anliqua. Urbes auiem
qme si Salomon non solverel rcgi Hiram, muttas quae infra hanc provinciara continentur, sunt hae
pecunias daret. Et hic forlasse est quem fabulose ab austro novissima Porphyria, quaa alio nomine
popularium narrationes MarcoUum vocant, de quo dicitur Heffa, vulgari vero appellatione Caifas;
dicitur quod Salomonis solvebal aenigniata, et ei secunda Ptoloraaida, quae alio etiara nomine dicitur
respondebat, ffiquipollenter iterum solvenda pro- Accon tertia ab oriente Paneas, qus est CfBsarea
;
poneus. Philippi; quarta a septentrioue Sarepta; quinta

Haec eadem et Origenis corpus occullat, sicut Sidon, sexta Berythum, septima Biblium, octava
oculata flde etiam hodie licet inspicere. El Hiero- Bolrium, nona Tripolis, decima Artusiae, unde-
nymus Pammachio et Occearano scribens in ea cimae Archis, duodecima Arados, tertia deciraa
epistola quae aic incipit : Schedulse quas misistis, Antarados, quartadecira» Maraclea. Altera vero
hoc ipsum asseril dicens Centum el quinqunginta : Phoenicis dicitur Libanica, ciijus metropolis est
prope anni sunt hodie, ex quo Origenes Tyri mor- Daraascus, quas etiam aliquando dicitur Syria; ut
tuus est. Sed, etsi ad evangelicam reccurramus hi- ibi Caput Syrix Demascus (Isa. vii, 8)
:
: hsc ite-
storiam, haec eadem nihilominus et illam admira- rum Phoenicis postea divisaest in duas portiones
bilem genuitChanan;eam, cujuspro filia, quae male quaruni altera dicitur Damascena; altera vero,
a daeraonio vexabatur, supplicantis magnitudinem Emisena. Sunt etiam iH Syriae partes utraque Ara-
fidei commendal Salvator dicens : Mulier, magna bia prima cujus metropolis esl Bostrum secunda,
; ;
est fides tua {Matth. xv, 28) concivium filia- ;

qua? cujus metropolis est Petra deserti. Sed et Syria
bu3 admirandse fldei, et commendabilis patientiae Sobal, ejusdem Syris majoris pars est, cujus est
monumeiita relinquens, primadocuit, ut in mune- raetropolis Sobal. Mihilominus el tres Palasstiuae,
ribus fidei, charitatis et spei, Christura Salvatorem ejusdera Syriae partes sunt; prima, cujus est rae-
deprecarentur, juxla verbura Prophelae dicentis : D tropolis Hierosolyma, qus proprie appellatur Ju-
Filise Tyrii in muneribus vullum tuum depreca- daea; secunda, cujus melropolis est Gaesarea mari-
bunlur {Psal. xliv, 14). tima ;
tertia, cujus metropolis est Scylfaopolis, quae
Esl autem et Phcenicis universee metropolis, qus alionomine diciturBethsam, cujus hodie locum
interSyriae provincias et bonorum pene omnium tenet Nazarelh. Idumasa quoque hujus ejusdem
commoditate, et incolarum frequentia primum Syri<e majoris, pars est novissima, ad ^gyptum
semper obtinuit locum. respiciens.
CAPUT II.
CAPUT III.
Quantum protendilur, et quas partes habeat Syria. Descriptio regionis ejusdem urbi adjncentis, el com-
Porro advertendum est quod hoc nomen Syria, modilatum quas prxstat.
aliquando largius, ut si nomentolius; aliquando Erat autem praedieta civitas non solum mu-
slrictius, ut parti tantum ccnveniat, accipitur; sed nilissiraa, ut praediximus, sed etiam fertilitate
aliquando cum adjectione dicitur, et notat partes, prsBcipua, et amoeuitate quasi singularis, nam
SSl GUILLELMI TYRENSIS AUCHIEP. S52
licet in ipfu inari sita sit et in modum insulae A. 'cbre et muUiplici feiiore luerum ncorescil iuetitori-
tota fluclitius ambialur; habet laraen pro foribus bus. Nec soluiii his comraodiialibus, verum et mu-
iitifundium per omnia commendabile, el planitiem nilione incomparabili prfedilaerat civitas, sicut iu
sibi conlinuam divilis glebEe et opimi soli, multas seqnenlibus dicelur: unde ob id quod munitissiraa
civibus ministranscominodilates; quae.licet modica erat, tantisquecoramodilatibusabundaDS, /Egyptio-
videalur, respectu aliarum regionum, exit;uifatem rum priiicipi, omnium fere potentissimo, qui oni-
suum multa redimitubertate; et infiaita jugera mul- nem rcgionem a Laodioia Syriae usque in arentem
tiplici fecunditate compenfat. Nec tamen tanlis ar- Libyam libero po.ssidebat imperio, grata erat ct ac-
ctatur augusliis ;
prolcnditur enim in ausLrum vcr- cam quasi rogiiorum Buorum robur et do-
ceplu, el
sus Ptolemaidam, usque ad cum locura qui liodie micilium suum rcputans, victu, arniia et viris ar-
vulgo dicitur Dislriotum Scandarionis, milliaribus mipotcnlibusdiligenter comniunieral, arbilrans rc-
qualuor aut quinque; e regione in seplenlrionem, liqui corporia in tuto partes consisterc, si capiiis
versus Sareptara et Sidoncm ilerum porrigitur tot- s.ilulem inviolalam posset conservare.
idera milliaribus ; in latiuidineni vero, ulii mini- C.^PUT IV.
mum, ad duo; ubi plurimiim, ad tria habens mil- Quod sxpius priFcis temporilius obsessa [uerit.
liaria. In hac eadem fontes sunl plurimi, qui pf;p- Igitur XV Kal. Marlii, ut prcediximus, uterque no-
spicuas et salubres eraanant aquis et grata lem- ; ster exercitus ad proeJictaui applicuil civitalem,et
perie conlra immoderatos reslus prsstant refriKe- eara quantum potuit, obsidione vallavit. Sita autem
rium. Inler quos pra3stantissimus, et farao3 litulis Cil baso cadem civitas, juxta verbum prophetai, in
celeberrimus, de quo etiam el Salomon in Canticis corde maris (Ex,ech. xxvii, 3), ila ut pelago uudique
cecinisse dicitur: Fons horlorum, puteus nquarum ambiatur, nisl in modieo spatio, quantum arcus sa-
vivoitimn, qux [luunt impetu de Libano {Cmt. iv, gittam jaculari possit. Tradunt seniores, eam ali-
15). Hic licel in humiliore tolius rcgionis parte quando insulam, solidaterraomninoseparalam
et a
fluentorumsuorumhabeat originem,etnon exmon- fuisse;sed obsidons eam aliquando Assyriorum
tibus,sicut alii plerumque fontos, scJ e.xitisisabyssi polpntissimusprinceps Nabuchodonosor, voluitcam
cataractis scaturire videatur; tamen cura el raanu solo co-lii;iiare, sed opus iion consummavit hujiis :
arliSce in suparas elatus auras, lotam oircumqua- quoqua obsidionisEzechiel propheta memoriam {.-
que regionem affluenler irrigal, et sua; visilationis cit, dicens Ecce ego adducam ad Tyrum tfabucho-
:
benoficio ad usus mulliplices reddit fecundam. Ere- donosor, roijem Babylonis ah .iquilone, regem regum,
ctus est ergo, et in sublime deductus miro opere cum equis el curribus et e.juitilms, et coelupopuloque
lapideo, ferri diiriiicm imitanle, ad altitudincm cu- magno filias Iv-as qux sunl in agro,
: gladio intcrfi-
bitorura decem; et qui in imo situ naturali, non L ^jgf^ el circum labii te munitionibus, et comportabit
multum poterat esse utilis, artilicio contra naturain in gyro, el levahit conlra teclypeum etlanceam {Eiceli.
oblinento faclua sublimior, uiiiversae regioni so gra- XXVI, 7), elcsetera. Hujusobsidionij in decimo libro
lum praestat, et ad proventus fructuarios aquas por- Anquilitatum Josephus memoriara facit, dicens: .Scd
rigit affluenter. Accedentibuset facti miraculum vo- (tiam Diocles in- secumlo Coloniarum libro meminit
lentibusintueri, turrisexterius videtur eminentior, kujus regis. Et Philostratus in Indicis et Phoenicibus
nec fontis aliquam praatendit effigiera : ubi vero ad historiis dicil : Quia rex iste obsedit Tyrum unnis tri-
ejusperventum estfastigium, collectaruin estvidore bus, etmensibus decem, cumillo lempore inTyrore-
quasicumulumaquarum.quaeinde per aquasductus gnahat Joalabalus. Post eum vero Alexander Macc-
ejusdem altiludinis, sed et mirc-e solidilalis, ad cir- do, continuavit eara solo, el continuatara violenler
cumjacentem se transferunt regioncm. Prceparata occupavit. Gujus obsirlinnis idem Josephus in unde-
sunt nihiloniinus ad ejus summum ascendere cu- cimo libro Antiquitatum memoriam facit, dicens :
pienlibus, ascensoria per gradus eadem solidilate Alexander autem ad Syriam veniens, Damascum ce-
lapidea, quibus etiam equites sine difficultate pos- pit, el subjugala Sidone, Tyrum ob.ndebnt. Et infra :
sint ad ejus provehi superiora. Procuratur autem Quaproytcr in obsidionc intcntius perseverans, e.vnu-
adjacenti regioni ex pjus benencio miranda commo- D ^jifluiV ; r'it»i}ue eam cepisset, ad civitatcm Gautm
ditas ; ita ut non solum hortos, el lignis fructiferis pervenit. Et infra Scplem autem mensibus iti obsi-
:
insita, etamoenilate praecipua nutriat pnmaria; ve- dione transaclis, et duobus in Ga%a, Sanabala mor-
rum et canamellas, unde preliosissima usibus et sa- tuus est. Obsederat aulem et eam prius Salraanasar,
luliraortalium neccs«aria maxime, conficitDr za- et invaserat Phoeuiccn universam. De hoc autem
chara unde per institores ad ultimasorbis partes

; memoriam facit Josephus in nono libro Antiquita-
dcportatur. Sed et vilri genus elegantissimum, et in tum dicens Pugnavit enimadversus Tyrum, cumin
:
eodem rerum genere facile obtinens principatum, ea regnnret Elisseus ; de quibus testatur et Menan-
de arena quaein eadem planitie colligitur, mirabi- der, qui temporum facta conscripsit, el Tyriorum an-
liler conficilur, qnod inde ad remotas etiam delalum tiquilatem in Crucam linguam convertcns, sicail : Eli-
provincias, aptam vasis mirabilihu?, et perspicua socus noTTiine, regnavit antiis triginla sex : hic rcce-
sinceritate praecipuis maleriara priBbcl; unde et no- dentibus Cuthxis tiavigans redu.>:it eos, contra quos
men urbis longe ad exteras nationea porrigitur ce- denuo Salmanasar Assyriorum rex insurgens, ctin-
533 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. .\UI. BALDUllNUS II IIEX. 534
clam rhxnicem bellis invasil ; qui facta pace cum A strorum dilioiiem, aliquo cisu posset desceadere.
omnibus, post terga siia reversus est. Recessit autem Unicum eriimelsinguliretotiusregiorisjsicutietiam
a Tyro civitas Sidon, et Arche, etantiqua Tyius, et est hodie, viJebatur esse prassidium, et robur in-
multxalix urbes, qux semetipsas Assyriorum regi comparabile.
Iradiderunl : quapropter Tyriis non suhjectis, denuo CAPUT VI.
rex adversus eos egressus est, Phxnicibus exhibenti- Localur ohsessio, et principibus in ea purte desi-
bus ei nares sexnginta, et remigis. octoginta : contra gnantur : et civitns hostiliter impugnatur,
guos Tyrii navigantes in duodecim navibus, dispersis Cumposilis ergo sarcinis et rebus ad quandara
hostium navibuSyCepere caplivos virosquinyentos,unde coinnioditatem locatis, justa portum naves univer-
honor Tyriorumpropter hoccrevit eximie. lievertensau- sas educuat ad sicum, exceptaunagalea, quae sem-
lem A.<:syriorum rex, disposuitcustodiassuperfluiium et per ad suspectos casu3,quieraergere poterant, erat
aqnxductus civium, ul Tyrios haurire pocula prohibe- parala quo facto.ductovallo profundo convenien-
:
ret ; et dumhoc quinque annisfiiisselfactum,tulerunt ter a mari superiori ad inferius, univeraum clau-
bibentcs uquam. llxc in archivis
de efjossis putcis duut exercitura. Tunc surapla denavibus conve-
TyrioTum deSalmanasar Assyriorumreye scriplasunt. niente materia, unde secum Veneti muliara detule-
CAPUT V. rant copiara, convocatis artificibus, varii generis

l^
Describilur civitas ; status

et civium et conditio crigunt machinas. Dominus sane patriarcha cum
aperilur. regni principibus, vicem domini regis obiinens, li-
Sicergo, ul diximus, quasi insula eslprafactaci- gnorum caesores et archilecturte peritos convocans,
vitas,procellosum circa se habens mare, lalenti- subjecta [.ro votis malcria, castellum aedificari prae-
liusscropulisetnimia inaequalitate periculosum; ita cipit mults unde cum his qui in turri-
altitudinis :
ut peregrinis et locorum, ad urbem navi-

ignaris bu8 crant, pugnari possel quasi cominus, eturbem
gantibus periculosum sil accedere et nisi ducem ;
totam liceret iotueri. Machinas nihilominusjacula-
hiibeant, qui adjacentis mari.^habeat tiotitiam, non torias fabricari preecepit, quibus magnis molaribus
nisi cum naufragio urbi possunt appropinquare. turres et moenia concutiantur, et civibus terror in-
Erat autem ex parte maritima per circuitum muro feralur. Duxetiam cura suis partem regiam jemu-
clausa gemino, turres habens aliitudinis congruse Ia:Ues, ejusdem generis erigunt machinas, locisque
proporlionaliler dislantes. Ab orienle vero, unde competentibus componuat erectas. Instantergo coe-
C6l per terras accessus, muro clausa triplici, cum pto, cumomni sollicitudine, operi, et propositura
turribusmirfealutuiiinis, densisadmoduni, et prope urgent non deQcienles ab incepio ; sed magis ac
sc oontingentibus. Praeterea et vallum late palens, magis accensi, cives arctant, et de machinis urbi
per quod facile ejus cives possenl roare introducere C molestias inferunl incessanter. Assullibus quoque
in altcrutrum. A parta vero septentrionali portus el congressionibus assiduis, obsessis requiem ne-
ciîtatis interior.interturres geminas habet ostium, gant. Cives nihilominus ul se tueanlur solliciti,
infra mQciiia taraen rcceptus ;nam extenus insula cui\ct;i discutiunt, ut asenostroruni propulsentin-
fluctibus objeota, sstuantis pelugi primos frangens jurias el hostibus damna inferant. Exigunt ergo
impetus, inler se et solum tulam navibus pr-êbet ipsi de intus e regione machinas, et saxis ingenti-
stationem, ventis inacessara, soli tamen obnoxiam bu3 earum jactu libratis, castella nostra sine in-
aquiloni. Classe erjio in eam partem inducta, et in termissione cedunt ; et circa ea regionem, timore
tranquillo locala, exercituque pomeria urbi vicina molariura emissorum, ila sibi vindicant propriara,
tenente, castris quoque per circuitum collocatis, ut nemo de nostris immorari scdeteoa
ibi auilerei ;
exitus introitusque civibus negant, etsolis mcenibus quibus conservandi machinassors dederat necessi-
cogunt esse contentos. Erataulem praedicta civitas tatein, ut nun nisi cuin cursu celerrimo ad eas au-
duos habens dominos; nam aegyptius Calipha tan- dereiit accedere, neo in eis nisi cuui maximo di-
qiiara major dominus, duas habebat ejus porliones; scrimine commorari. Qui autem in excelsis turri-
Damascenorum vero regi, quia vioiniorer.ii, neeam bus erant constituti, arcubus et balislis lanlam in-
molestaret, imo eliam ut in necesaitatibus civium, n ferebant his, qui in caslellis et circa machinas eos
eis auxilii sui ministraret suffragia, tertiam
conces- impui;nabanl, jaculorum et sagitlarum multitudi-
sit.Erant aulem ia ea cives nobiles et pecuniosi nem, taatoque instabanl saxorum pugillarium ja-
valde, quippe qui continuis navigationibus univer- ctu, ut vix etiam manus auderent exerere. Nostri
sas pene mediterraneo mari adjacentes provincias, etiain qui in casiellis eraut, aequipollenter nimis
gratia commerciorum, peregrinis meicibus et mul- ictus ictibus recompeusanles, vim vi repellentes,
tiplicibus divitiis urbem repleverunl. Confugerant tantara his qui in turribus el supra muros erant
adeam praeterea, intuitu munitionis ejus, de Caesa- positi, ingerebant laboris necessitatem, ut saepius
ro8e,PtoIemaida, Sidone, Biblio, Tripoli et aliisma- in die permutati, belli pondus sustinere nou pos-
ritimis urbibus, qu,-e in nostraaijam deveneranl sent, Qui autem in machinis erant, docentibus his
potestatem. cives inclyii et locupletes, ibiquedomi- qui jaculandi periliam erant assecuti, tantis viri-
cilia raulta sibi pretio comparaverant : impossibile bus, lanloqne conar.ime ingeniia tor]ui'hant saxa,
penitus arbitrantes, quod urbs tam muniia in qg- ut muris illisa, vel turribus, universa coucuterenl
Patrol. CCl. 18
553 GUILLELMI TYREiNSIS AIlCHIEP. 556
et pene Iraherentia ruinam. Excilabatur de colli- A et si pauci numero, lamen fide ferveDtes, zeloju
sis lapulibus etcaemenlo dissoluto pulvis tam im- stissimo pro patria, pro liberis et uxoribus succen-
mensus, ut liis qui iii mcenibus et supra turres si, urbem egrediuntur, unanimiter
arniis correptis,
erant, quasi nubes interposita, noslrorum negaret hostibus occurrentes. Et cum trium horarum spa-
aspeclum. Si qui autcm de missis lapidibus turres tio se niutuo conspe.xissenl, nostris non audentibus
aut mcEnia preeteribant, ia urbem cum impetu lain eos irruere, cum non nisi pediies haberent : vi-
psi, a;dilicia magna cum habitatoribus in minuta dentes Ascalonits, quod nonpossentabsquepe-
ibi
redigebanl fragmenta. Qui autem in campo, lam riculo moram facere nec erat lutum cum gente
:
pedites qu.im equites pr:pliabanlur, animose viriii obslinata, atque ad resisteuilum animosius praepa-
terque singuiis peno diebus cum bis, qui de urbe ratii, juxta urbem conîredi, paraut reditum cum
ad pugnam egrediobantur, conserebant; nostris velocitate. Nostri autem eos cantius aliquantulum
pierumque, interiores ad coramittendura irritanli- inseculi, retentis ex hostium equis decem et se-
bus; civibus nonnunquam, sponle etiara, in obsi- ptem, de militibus quatuor, quadragiuta duos ex
dentes facientibus irrupliones. eis interrieiunl : consummatoque feliciter negotio,
CAPUT VIL cum plena sospitale domum reversi sunt.
Damasceni qui in civilatc crant, resisluntaniinosius;

g CAPUT IX.
civibus ali(]uantulum remissis. Rcx Datnascenorum Doldequinus, lU solval ohsidio-
Cum igitur ila diebus siiigulis, ancipiti Marte, nem acccdil ; noslri occurrunl ; ille lerrilus, a pro-
porlam cum posito discedil.
noslri nuno de macliinis, nunc circa
civibus experirentur, et quanta poterant instai\lia At Tyrenses interea crebris vigiliis, assiduis
sesemutuoprovocareut vocalusareKmi principibus
: conflictibus, et labore conlinuo faligali, rariusac-
cum honesto comilatu adfuil dominus Pontius Tri- cedunt ad prslia, remissius occurunt officiis sibi
politanus comes in cujus adventu nostrorum visae

;
depuiatis : stupentes supra modum, quod civitas
sunt vires quasi geminatae, multiplicata audacia ;

quae singulis pene diebuscum terrestri tura marino
hostibus vero e converso illala formido, et quasi populorum frequeutabatur accessu ; omnibusque
desperatio resistendi. Erant autem in eadem civi- comraodis ulroque accessu consueveral cumulari,
tate de Diimascenis equites septingenti, qui civibus in tam arcto sederet posila, ut neque civibus, ne-
nobilibus, niollibus et delicatis, et in re militari que exteris introitus patoret aul exitus quodque ;
non multum exorcitatis, sui exemplo animos ad re- victus deficerel, et alimoniarum jam pene nullum
sislendum minislrabant, ol in seipsis prorapto ani- esset residuum. Habito consilio ad aegyplium Ca-
mo sulTragia debita largiebanlur. Taraen hi eliara „ lipham et Damascenorum regera scribunt episto
videntes nostrorum vires et conatus singulis die- las,monentes et depreoanles an.\ie, quatenus rebus
bus in mclius proficere, opes vero civium sensim eorum jam pene desperatis, mature subveniant :
comminui, vires quotidie periclilari, fleri coeperunt instantiam significant boslium, et vireset animos
tepidiores, etonus quod portare non poterant, sa- singulis diebus ampliores suorura defeclum, ali-
;
pienter declinare ita tamen, ut nec civibus dedi-

;
raentorum inopiam, angustiasimportabilea- Quofa-
tionem persuaderent, nec multum de viribus prae- cto, in spem erecii aliquantulam, praedicloruin
sumendum esse hortarenlur. Porro incivitatem.si- principum prsstolantes subsidia, ad resistendum

cut hodie etiam est, uniouserat introitus, etporta pro more solito se invitant. Et, licet ex eis plures
singularis; nam, ut praediximus, civitas tota quasi lelhaliter saucii,pugnare ipsi non possent, alios
insula, fretis indique ambitur.exoepto loco quodam lamen verbis quibus possunt ad resistendum hor-
angusto, per quem est accessus ad portam, in quo tanlur. Nunliatur interea, quod Damascenorum
sineintcrmissionetamequitum quam peditumerant rex Doldequinus obsessorum epistolis et legatione
conilictus varii, sicul in bujusmodi solet conlinge- motus, cum innumera Turcorum manu, et copio-
re plerumque evenlu. sissimo equiialu afinibus Damascenis e^Tessus, in
CAPUT VIII. diaecesi Tyria, secus lluvium castrametatus fuerat.
Ascalcnitse Hiernsolijmam accedunt, ul urbem impu-

D Erat autcm idemfluvius a civitale Tyrensi,vixqua-
gnent ; sed in redilu a civibus male Iractantur. tuor distans miliaribus. Dicebatur etiam, quod
luterea dum haecapudTyrum arguntur, Ascabini- classis -Egyptia, major solilo et armatis instru-
ta; videntes regnum militia; viribus desolatum, om- ctior, civibus defersns et subsidia militum, et vi-
neque robur regionis apud Tyrum in obsidione de- ctui necessaria, intra Iriduum esset adfutura- As-
lineri, sumpta occasione ex lempore cum universa serebalur nibilominus, Damascenorum regeiii, et
militia, transcursa planitie, quas media jacet, ad militum majora praestolari suffragia etad hoc flu- ;
montes, in quibusHierosol.vma sita est, festinanter niinis transilum, et cura noslris congressum pru-
properant ; arbitrantes pra;dictam urbom felicissi- denier differre, donec classis veniat, ut eo nobi-
mam, vocuam reperire ; et de ejus habilatoribus scum dimicanle, classis liberum et sine difficultate
aliquos incauiius egredientes, secum posse trahere ad urbem babeat accessum. Quo audito, Dostri
captivos. Accedenies ergo ex improviso nimis, coramunicato consilio el partibus provida delibe-
quosdam de civibus per agros el vineas improvide ralione libratis, optimum ducunt, universum eser-
se habenles, occiderunt, ciroiter ucto. Givesautem citum in tres partes dividere, ita ut equites omnes
557 HIST. KERUM TRANSMARIN. LIB. XIII. DALDUINUS II REX. 538
et stipendiarii pediles, una cum domino comite A pr'-* carne nuliam sensit penitus lassionem. Quiau
Tripolitano, el domino de Buris, regio
^Villelrao tem ignem subjecerant, a noslris coraprehensi,
constabulario el regni negoliorum procuratore, de omnes ullore gladio confossi, suis cernentibus in-
castris egrediantur ; et cum opus fuerit Damasceno terierunt. Porro videntes noslri, quod raachina in-
occurrant, cum eo auctore Domino pugnaluri; dux terior iapides raagnae quantitatis, in caslella nostra
antera cum suis galeas conscendanl, et classi ad- ita liireclejacularetur ;ec quod ulrumque ex magna
venienli occurrentes, cum eis belli tentent fortu- parte Isserat; quod'|ue non essetin castris qui di-
nam, et tanquara viri strenui, gladiis virililerex- rigendi machinaset torquendi lapides, plenam ha-
periantur; cives aulem, qui de universis regni ur- beret peritiam, vocantes quemdam de Antiochia,
bibus ad eamdem obsiiiionem convenerant, cum Armenium natione, Havedic nomine, qui in ea fa-
parte Venetorum maxiina, machinas et castella vi- cultate dicebatur instructissimus, subitoreceperunt
gilantcr servent ; et ita eificiant, ul et de caslellis eum ;
qui tanta arte in dirigendo raacbinas et ex
non remittatur manus pugnaniium, nec machina; eis missos molares contorqueodo utebatur, ut quid-
desinant solitos impulsus importunis inferre, et quid ei pro si«no deputaretur, id slatim sine diffl-
ante portam indeficiens habeatur conflictus.Placuit cullate conlereret. Qui postquam ad exercitura per-
vcrbum universis, el slatira siculi videbatur espe- p, venit, designatum est ei honestum de publico sala-
dire, eCfoclui mancipatur. Egressi suntenira comes anum, unde se pro modo suo rongnifice poterat
Tripolitanus, et regius conslabularius, cum uni- exhibere : lanlaque deinceps operi ad quod vocatus
versa inililia hostibus obviara ; et cum processis- est inslitil diligentia, tantaque
arte usus esl in fa-
sent quasi ad duo milliarias, hostes nullatenusausi cto, non solum civibus continuatura, sed de no-
ut
sunt comparere. Certum tamen erat, quod secus To videretur bellum illatum, et molestiae duplicata
fiuvium prsdietum castra locaverat Doldequinus, in ejus adventu.
ab inilio cor gereos et aniniura transeundi ; sed CAPUT XI.
audiens uostros, quorumdam relatione, tam pru- Balncapud Hierapolim occidilur : quo rumore au-
denti usos consilio, periculosum ducit cuin virls dito, noster exercilus fir hilarior, et ad impugnan-
tam prudentibus, tamque strenuis temere dimica- dam urbem insisluiit animosius.
re ; sed tubis clant;enlibus suos convocat, injperat Dum haec Tyri aguntur, Balac, potenlissiraus
ad propria regressum. Dux autem classe inslru- Turcorura satrapa, in cujus vinculis dominus re.x
cta ct parata, usque Alexandrium descendit ;

qui tenebatur, civitatem Hierapolira obsidet ; dumque
locas a praedicta civitate quasi sex distat milliari- in obsidione perseveraret, vocavil ad se ejusdem ci-
bus, qui hodie vulgari appellatinoe dicitur ScanJa- vitatis dominum, verbis pacificis in dolo ;
quisim-
riura. Cognoscemes aulem, quoil res Damasceno- ^ plex et nimiumcredulus, verbis illius fidem habens
rum ad propria remeassetet quod classis exspecta- suam staiim exhibuit pra;sentiam ;
quera ante se
lcB nullum comparebat signura, iterum repositisia constilulura, Balac slatira praecepit decollari. Au-
omnes in castra se recipiuot,
littore galeis, et ci- diens ergo Joscelinus senior,comes Edegsanus,
vium impugnationi vehementius instant. quod Balac civitatem sibi vicinam obsideret, li-
CAPUT X. mensque ne priore domino expulso, duriorei pa-
Cives in noslr.is machinas ignem adhibent, noslri re- raretur adversarius, convoc.ita tuni ex partibus
sistunl viriliter. Ab Antiochia qiiidam jaculandi .\nti0cheni3, tum ex suis ingenti militia, ei obviam
habens peritiam, a noslris evocalur. ire feslinat inventoque ejus exercitu, agminibus
;
Factum est autem una die, quod quidam juvenes suis in acies ordinatis, repente irruit super eum ;
de civitale, ut se in populo suo commendabiliores conversoque in fu^;im ejus exercitu, ipsura casu
redderent et perennem sibi aequirerent apud poi-te- obvium haliuit;qupm gladio transverberans, ad
ros gloriam, mutuo se obligantes compromiserunt, terram dejecit, dejectoque caput amputavit, ne-
quod clam ad nosira castra egredienles, machinas sciens tamen quod hic esset princeps exercitus.
emostra castella succenderent. Quod verbum eCfe- Hic plane manifestam habuitejusdem Balacsomnii
ctui mancipantes, clara ab urbe egredientes, incen- D interprelationem ; nam vere oculus dici polest quis
dium machiniB, quae nobis utilior erat, supposue- illi eruisse, cujus caput amputans, videndi vivendi-
runt. Quod videotes nostri, ad arraa convolanl, et que finera indicit. Statimque sicut vir circumspe-
aquis copiose ministratis, ifinibus tenlant resistere. ctissimus erat, et cui nihil ad plenam deerat expe-
Factumque est ibiquiddara admiratione et relatio- rientiam, ejusdem principis caput, utnostrosde sua
ne dignum.Quidam enim juvenis probitatis eximiae prosperitate exhilaresceret et victoria, per quem-
ei admirandae virtutis, videns machinam suecen- dam adolescentem dirigil, et per Anliochiam, ut
sam, constanter ascendit super eam, et aquas por- nec hos nec illos lanti successus sineret esse ex-
rectas desuper infundebal. Quod videntes qui in pertes, ad nostrum praecipit exercitum festinarc ;
turribjs erant, arcus habentes et balistas, omnes qui adveniens corda satiavit universura, et in su-
ineum, manus dirigunt; jacientesque ceriatim in preraam erexit laelitiam. Dominus vero coraesTri-
eum qui positus erat quasi signum ad sagittam, politanus Pontius, qui in ea expediiione cum suis
operam cunsumpserunt nam tota illa die in pro- ; dumino patriarcbae, et aliis principibus, tanquam
; ;
539 GUILLELMI TYRENSIS AIICHIEP. 560
unus de vernaculis, obediens semperexstitit, el ad \ mentius laborantes,alias ingrediuntur vias; ot jann
pubiica negotia humiliter expeditus ob reverenliam per conventicula coeuntes, tractare incipiunt, quo-
domini comitis, qui eam miserata el lant» lega- modo his molestiisquas patiuntur, finemiraponaut;
tionis dignitatem, ad equeslrem promovit ordinem, commodius esse dicenles, urbe hostibus tradita, ad
arma ei conferens militari. Hcec poslquam nostris alias, liberos, suae genlis civitates posse transire,
qui in expeditione erant, comperta sunt, erectis in qiiam farae labescere ;
quam uxores cum liberis,
ccelura n-janibus, coeperunt laudare, henerficere et ipsis cerner.tibus, nec opem ferre valentibus, ino-
glorifioare Deum, qui terribilh est in coiisiliis super pia liquefieri. Tandem post hujusmodi per turbas
filioi hominum {Psal. lxv, 4). Tunc demum zelo traclaius, verbum decoramuni consensu ad majores
niajore aceensus noster exercitus, quasi repHratis natu,et urbis moderatores et ad publicum deferlur.
viril)us, receptoquedcnu(ispirilii,ad opus incejitum Congregataquecivitale universa, verbum in publico
ferventius accingilur, crebrisque congressionibus auditorio proponitur et tractatur diligentins. Stat
omnem obsessis negant requiem. Cives autem, iili- omnibus sententia, tantis malis finem imponere et ;
mentis jam penitus consumplis, fame periculo- quocunque casu, quibuscumque conditinnibus ad
sissime laliorantes, cum
jani nulla spe subsidii obtinendam pacem perveniendura. PorroDamasce-
foverentur, remissius se habebanl. Accidit autem ,
norum rex, civium calamitate permoius, el quod
semel, quod quidara juvenes de civitate, natamli supremo defeclu laborarent audieiis, eorum com-
habilitatem habentes luultam, de porlu egressi in- passus molestiis, convocatis undique militaribus
teriore, in exteriorem nandopervenienlesad g.ileam copiis, ad mare deseendit, ubi et prius fuerat
illain, quam superius diximus in mari semper esse circatluvium urbi praedictse vicinumcastrametatur.
paratam, fune quem secura deporlaverant, eidem Quod audientes nostri, suspectura habenles ejus
firmiler alllgato, eisque incisis, quibus galea lene- adventum, ite:'um se instruuni, quasi praelium pro
batiir dtfixa, redeuntes in urbem secura coeperunt foribus exspectantes ; urbi tanien, propositiim ni-
trabere quani tirraiter alligaverant : qaod videntes hilominus non deserenles, instanl incessanter. Rex
qui in castellis erant ad specularadepuiaii, clamare inlerim Da;nascenorum legatos,cura verbis pacili-
cceperunt, quo excilati nostri, ad liltus convolant cis, ad nostri capitaneos exercitus, ad dominum
sed antequam de remedio plenius deliberarent, videlicet patriarcham, ad dominum ducem Venetiaj,
praelati juvenes eam infra urbem jara receperant ad ilominum comitem Tripulitanura, ad doiiiinum
cum auiem in ea quinque viri essent, qui ad ejus Willelraum de Buris et ad reliquos regni proceres,
erant ciistodiain deputati, uiio occiso, reliqui qiia- dirigit viros prudentes et discretos, qui viam pacis
luor se in mare praecipites dederunt, unde ena- prastenlarenl. Tamiem post raultas altercationes,
tando, ad littus per»enerunt incolumes. parti placuit utrique, ul concesso civibus cura uxo-
C4l'UT XU. ribus et liberis, et omui substantia egressu libero,
Ascalonilse iierum, dum nosler in obsilione adkuc civilas Christianis Iradatur. Si qui autem He civi-
detinelur exerciius, partes vaslant Hicrosolymi- bus in eadem civitate magis optarent commorari,
tanas.
iis, salvis possessionibus et domiciliis, libera com-
Porro Ascalonitae velut culices inquieli, in no- morandi licentia concedatur. Populus sane el se
cendi proposito perseveranles, videntes regni robur cuudas classis homines, intelligCLites quod his ci-
cirea Tyrum in obsidione delineri regionem aulem ;
vitas conditioiiibus triderelur,quod de hoc verbo
universam mililiaviicuam,irruptionibus expositara ; inler principes traclaretur segre ferentcs, quodque
colleclis viribus iterura ad raontana Judaâe unani- ad manubias el prasdam uoa
violenter effracla eis
miter conscendunt ibique juxla Hierosolyraara
;
pateret, operas unanimiler bellicis necessitalibus
quinqueaul sex milliaribusdistanlem.Bilin dictum, subtrahere decreverunt, parati a principibus om-
locumasepteulrione positum ab eadeni Hierosolyraa nino dissentire pr.-cvaluit tamen niajorum raena
;
qui hodiecelebriori vocabulo Muhomeriaappellalur, sanior ; et urbe recepta, dala est civibus libera
subito inva.tunt el occupant violenter ejusi|ue ;
egrediendi, sicut pactis coiivenerat facullas. la
incolis ex niaxira a parto iutereraptis gladio, senes eam turrim.quae
q signum ergo victoris super portae
cum mulieribus etparvulis in turrim se recipientes, civitaiis imminet, positum est Domini regis vexil-
niortis evaserunt discriraen. Illi vero totara adja- lum super eara autem quae dicitur viridis, domini
;
cenlem refjionera liberis discursibus peragrantes, ducis Veuetiae super eam autem qu;e dicitur turris
;
noraine contradicente, quoscunque obviara repe- Tanariae, domini comilis Tripolilani, cum raulta
riunt, aut vinculis mancipant, aut obtruncant gla- gloria sunt collocata vexilla. Porro priusquam ci-
diis, in provinciales pro libero arbitrio debac- vitas aut caperetur aut obsideretur, maxiraa pars
chantes. ejus dioeceseos in nostrorum devenerat potestatPin:
CAPUT XIII. itaquod orania montana quK urbi adjacenl, tamin
Cives famis importnniiute laborant; ad dedilinnem castrisquam in suburbiis, pene usque ad Libanum
se proeiiaranl Unlilcquinus in eorum sulisidiuni buidain nobilis et potens homo, qui in montibus
jiroperat, seu imassum : nosiris cioilas resiynaiur.
babilabat, Ilenfredus videlicet de Torono, junioris
Interea Tjrii famis importunitate solito vche- Henfredi, qui postea factus est regius constabula-
561 HIST. RERUM TRANSMARIN. LIB. III. BALDUINUS II REX. 5C2
rius, pater, usque pene ad quartum vel quintum A mini II24, regni vero domini Balduini, rcgis Hiero-
ab urbe lapidem, quieie pojsidebat.raslrum bal)ens solymorum, secundi, anno sexto.
in eisdem montibus naturali situ el artificio muni-
CAPUT XV.
lissimum, unde praedictis civibus frequentes el su-
Rex a vinculis soleitur ; Hnlnviam obsidet, sed oc-
bitas inferebat molestias ; sed et dominus Tiberia- rex lliero-
currentibu^ liosinlibus solvitur obsidio ;
densis,dominus Willflnjus de Buris, regius con- solymam reverlitur; Cali.vtus papa moritur; sub-
eum dominus Joscelinus comes
stabularius, et ante stiluilurei Honorius.
Edessanus, qui praedict* civitalis dominus luerat, Eodem anno, iv Kal. Sepiembris, dominus rex
in eisdem montiiiuspossessiones habebant amplis- Hierosolymorum Balduinus, cum quasi mensibus
simas, unde eliam frequentius, et ex improviso dcceiu et octo, vel Hmplius aliquid, apud hosies
urbi pra^dictae periculosas moliebantur iiisidias ; dclenlus fuisset in vinculis, pacla pro se pecunia,
nihilomirius et ab austro dominus rex Balduinus, obsidibus datis, liberlalem prelio inlervenienle con-
bonae memoricB, pra!.lecessor istius, in littore ma- secutus, Domiiio auctore, Antiochiain reversus est.
risjuxla fontem salubremet perspicuum, caslrum Dicitur aulem summa pro se pactae pecuniae fuisse
fundavcrat, .\lex:indrium nomine, ab urbeTyrensi, centum millia Michaelitarum, qu.ie
monela, in re-
sex aut septem distans milliaribus. Quilius molestiis j. gii)nib'is illis, in publicis el rerum »e-
coinmerciis
urbs praedictf., multo ante tenipore crebrius fati- nalium foro, principaium tenebat. Ueversus igilur
gatii, majorem in se oppiigRandi, eam obsidenliuus .\ntioch!am, anxius quomoJo pactum solvere posset
praestitil tacultatem. Dicitur aulem in eadem expe- pecuniam, et suos ad se revocara obsiiles, cum
ditione vita decessisse, vir venerabilis Odo nomine, prudentioribus deliberat, quid ai suum expedimen-
qui ad tilulum ejusdem ecclesias, urbe adbuc ab tuin facere possit. Igitur persuasum esl ei, ut Hula-
hoslibiis delenla, onlinatus fuerat melropolilanus, piam, aliiiientorum inopia laborantem et quasi pene
et a palriarcha Ilierosolymitano consecratus dice- vacuani, obsideat eaque via facile obtinere posse,
;
batur. ut civibus obsidione angustiatis, aut obsides sibi

CAPUT XIV. tantam sum-
resliluanl, aut pecuniara conferenles
Urbe cai.Ui, in caslra cives eijrediunlur ; noslri quoque inam lribuant,quanlumprosui Hberationa abinitio
urbim occupant. pepigerat. Convenit ergo apud eum, publice con-
Egressi ergo cives longa obsidione fatigali, sub- voeala universa de toto principatu militia ; urbem
levandi gratis tsdii ad caslra iiostra deproperant, praediclim obsiJet, el legionibus ut inos cst per
considerantes quisnam essel populus
diligentius, gyrum coUoc.itis, civibus, introitus ne;,'al et exitus,
iste tara lam laboris patiens, tam in usu
ferrcus, modicosquecibossecumponere civesviolentercom-
armorum edoctus, qui tam e^regiam civitatem, el G pellil. llli vero Orientalibus, et maxime qui Irans
tam munilam urbem intra menses piucos, ad su- Euphraten eranl, crebris de sua necessitate episto-
premum redegisset inopiam, et oxtremas subire lis significant, nisi malure subveniant, urbem io
condiliones compulisset ; intueri libet machinarum proximo ruituram. Halientes crgo principes illi pro
formam,castelloruin,proceritalem,armorum genus, urbe sraica soIlicitudinera,certatim viresconvocant,
castrorum positionem, principura etiam nomina et de communi ministralo uuxilio miliiares congre-
diliicntius investigare,cunctaquecumsollicitudine gant copias; tandemque Euphrale transioisso ac-
percunctari, ut iiide posleris fide plenas, certe re- celerant, omnem danles operam, ut praedictam ur-
lalione texere possinl historias. Nostri quoque ci- bem obsidionis liberent molestia. Erantautem qui
vitateni ingressi, urbis raunilionem, aedificiorura in subsidium vcnerantobsessorum, equitumseptem
robur, turriuin eininenliam, muroruni solidilatem, niillii,exceplis iisquiet sarcinarum et impedirae.i-
portus eIegaQtiam,introitu3 dilGcultatem admiran- toruracuram gerebant, et veriiaoulis,quimajoribus
tes,civium etiam commendant constantiam, qui in dominisdebituiuimpendebantobsequium.Rexvero,
tanta famis necessitate pu&iti, et tanla laborantos el qui in expeditione secum erant, intelligentes,
ineilia,deditionem eo usque protraxerant nara ci- ; quod lanta esset hostium multitudo advenientium,
vitate a nostris recepta, nonnisi quinque modii fru- J)
arbitrati, commodius esse retrocedendo, in tuto se
menti in civilate reperti sunl. Et licei priraa facie et suas expediliones locare, quam lemere cum bo-
durura plebeis visum foret, quod prasdictis conven- situm lurbis validioribus congredi antequam ve- ;
tionibus civitas in nostram deveniret potestatem; nirentad urbem eorura expediiiones,nostri inquod-
coosequenter tamen placere incipit; commendatur dam castrum suummunitum, Ceperum nomine,se
labor impensus et perpele dignum memoria opus
;
recepenint, unde .Antiochiam pariter coiivenienlea.
credunt, quod eorum laboribus et sumptibus est divisi suiit ab invicem, domino rege cum familiari
Consummatum. Tripartitaergo civitate, duabusdo- comitatu Hierosoljmam reverso ubi ab universo ;
mino regi, tertia Venelis sccundum quod pactis clero et populo, tanquam diu desideratus, cum
prius fuerat insertum, assignata, cum multa betitiu multa susceptus honorificentia, plebi rt palribus,
et plena jucunditate, singuli ad propria remearunt. quasi post aclum bieniiium, acceptabilem suamin-
Capta est autera eadem civitas, et nomini restituta tulit ppcEsentiam. Eodem anno ilominus Calix'us,
Christiano, iii Kal. Julii, anno ab Incaruatione Do- bonae memoriae papa secundus, vita decessil, cui
563 GUILLELMI TYRENSIS ARGHIEP. 56 i
substitutus cstquidamLambertu8,patriaBononien- A. men munitum, apponil obsidere; dumque ibi ma-

sis, Ostiensis episcopus, qui dictus est llonorius. chinas erigit et bellicos instruit apparatus, vires in
Hic electus estsub conlentione, cumquodam Theo- damnum obsessorum experiens, ecce rex et comos
baldo presbylero cardinali, tiluIiSanctse Anastasiae; cum eo Tripolitanus, nec non et Edessanus, cum
et quia electio ipsius Honorii minus canonice pro- ingentibus copiis adsunt, obsessis opem, auctore
cesserat, post duodecim dies in conspectu fratrum, Domino, in proximo collaturi. Qui postquam ad
mitram et mantum sponterefutavil atque deposuit. hosles inceperunt accedere, tres ex se ordinaverunt
Fratres vero tara episcopi quam presbyleri ei dia- acies quKrum in prima, quae indextro erat cornu,
;
coni cardinales,viilentes ipsius bumilitatem el pro- Antiochenos locant proceres ; in secunda vero quaj
spicientes inposteruin, ne in Romanam Ecclesiam in sinislro eral ordinata lalere, utrumque cum suis
aliquam inJucerent novitaiem, quod perperam fa- constituunt comiiem ; in medio vero dominum re-
ctum fueral, in melius reformarunt, et eumdem gem. Erant antem eia, e quites milleet centuin pe- ;
Honorium denuo auctorisanles, ad ejus vestigia ditura autem duo millia. Bursequinus vero nostro-
procideruQl et tanquam pastori suo et universali rum videns adventura et pro certo sciensquod ad
papae, consuetam obedientiam sibi exhibuere. congrediendum statim more pruilentum erant pa-
rati, videns quod boneste bellum declinare non pos-
CAPUT XVI.
set, instituit etipse acies viginli dicebantur enim ;
Bursequinus Turcorum princeps fines Anliochenos
depopulalur ; rex occurril, el cum eo congredilur ; equitura esse quindecim millia. Ordinatis ergohinc
hoslium prosternitur exercilus. inde cohortibus, etin ordinem dispositis, el contra
Interea doraino rege Hierosolymis existente, cre- 90 mutuo aceedentibus,irruunt inse,hostiura more,
bris nunlialur legationibus, quemdam inter orien- vehementius et armis protervo studio vicissim
;
talcs principes potentissimum, Bursequinum no- illatis straL-em inferunl, moriem modis pluiilius ir-
mine, congregata ex finibus Orientalibus ingenti rogantes; solet enim in hujusmodi conflictibus
militia, transito Euphrate,in partes pervenisse An- odiornm incentivum et inimicitiaruin fomilemdarc
tiochenas Hic reiîonera pro arbitrio, nemine pro- majorem, sacrilegii et legis contemptae doior ; aliter
hibente, discurrens, quidquid estia urhes et munita eiiim et dcmissius soletinter consortes ejusdem le-
potcrat repetire prssidia, tradebal incendiis, et gis el lidei pugna committi ; aliter inter discoloset
suis ad prsedam exposuerat univeisa. Huic cum pro- contradictorias habentes traditioues ;
hicenim suf-
ceres Antiocheni resistere, sa;pius frustravires ex- ficit ad materiam jugissoandali elperpetuorurajur-
perti, attentassent, videntes quod non proficerenf, giorum, quod in ejusdem fidei arliculis non com-
domino regi, cui multoanteprinoipatus curam eoni- municaot, etsi nulla alia sltodiorum materia. Coa-
miserant, id ipsum significant, orantes instantiiis, G gredientes ergo pra^dictas acies instant protervius
ul dilatione postposita, ad se venire procuret. Rex in alteruirum ; sed divina prssenle clementia (oui
autem gemina faligatus cura, regni videlicet et prin- non est difficile cum paucismultossuperare ;ciijus
cipatus, in regno, cui multo amplius obligatuS sermo est de suis Ums mille, et duo jugabunl
:
fuerat,niinusimpendebatsollicitudini9. Prinoipatus decem millia [Deut. xx.kii, 30]) praevaluit pars ;
enim molestiis sajpius evooatus, omnem pene jam noslra ct hostibus in fugam conversis victoria de
;
ibi et operam el opes consumpserat, cffilis concessa, gloriosissimepotili sunt. Dicuntur

per decenniuin
itaquod in negoliis eorura versatus.in propria autem io eoconflictu bostium cecidisse duomillia,
persona captus fuerat, perbiennium fere continuura de nostrisvero viginti quatuor.Bursequinus autem
indigne satis hostium vincula passus, et carceres; videns quod longe aliter quam ratus fuerat, ei acci-
nam in regno, protegente cum manu divina, nihil disset, confusione indutus et reverentia transito
ei prorsus sinistri omnia prospere

acciderat; sed Euphrate, non jam arabulans in mirabilibus super
et feliciter in manu ejus dirigebat electorum regum se, dd propria reversus est. Rex autem tum ex
consolator Domious taraen propositum cum omni
;
hostium spoliis, tum ex fidelium et amicorunisuo-
reverentia volena observare, collecta quantam ha- rura iiberalitale, ingenti collecta pccunia, filiam
obsidem dederat,
bere potuit militia.ad partes illas festinus accessit. q suam quinquennem, quara pro se
Praedictus vero Bursequinus, sicuti vir potens erat solula pecunia recepit sumptaque ab Antiocbenis
;
et in armis multara babens experientiara, adjuncto ad terapus licentia, sospes victorque Hierosolymam
sibi Damascenorum rege Doldequino, ante regis reversus est. Eodem anno rex super urbem Bery-
adventum, quem ab Antiochenis cilatum noverat, tensern in montanis castrura unum, cui raonsGla-
castrum obsidet nomine Gaphardan, et obsessos vianusnomen, fundavit.
jnterius, multis compulsosmolestiis.ad deditionem, CAPUT XVII.
conditionibus de salute conservanda interposilis, Rex Ascalonitas proiternit, et simul JEgyplios, qui
compulit. IndeminoremSyriam pertransiens, spe- ad eorum subsidium convenerant.
rans similibusabundare successibus,Sardanum op- Per idem tempus, elapso pacis temporaliset initi
pidum obsidione vallat. Sed cum per dies aliquot foBileris spalio. quod inter dominum regera et Dol-
operam ibi consurapsisset, videns senonposse pro- dequinum, inlerventu pecuniae prius convenerat, so-
ficere, insigne oppidum Hasard nomine, minus ta- ciata sibi de universo regno militia, in terram Da-
565 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XIII. BALDUINUS II REX, 566
m ascenorum rex ingreditur; ubi regionem liberis A urbes singulas; et infra paucos dies, oollectura est
peragrans discursibus, suburl)ana qucedam diruit universi regni robur, quasi vir unus, juxtaurbem
eonimque habilalores secuin deduceos, praedam Tiberiadensem, quasi in tines Damascenorum ex

maximam et spolia de bostibus referens ulierrima, condictoinfrressuri. Quo pervenienli',s, signis com-
sospes et incolumis in sua se recepit. Necdumque moniti militaribus.compositissarcinisetagminibus
dissolutis cohortibus vix elapso triduo, nuntiatur, ordine incedentibus, peragrata Decapoli regioae,
j^gyptiorumexercilumcum ingentiapparalu ad u terrashostiumingrediuntur:iade vallem angustam,
bemAscalonamaccessisse eral enim /Egyptiis con-
;
qua; dicitur Cavea Roob, usque ad campestria Me-
suetudo per annos singulos quater ad eamdem ci- dan transierunt. Est auiem planities longe latequo
vitatem novas expcditiones dirigere ut viribuscon- patens, prospeetibus libera, per quam fluvius, Dan
tinue reparalis, sustinere possent assiduos nostro- noiuine, transiens, inter Tiberiadora et Scylhopo-
rum conflictus, et pene continuas qus stepius irro- lim, qu38 olim dicta est Belhsan, Jordanem intluit.
gabanturinJurias.Hisautem qui novirecenlesqueve- Arbitrantur autemquidam.qui et nominis juvantur
nerant, moseratet oonsuetudo, ut nostrorum pluri- argumento, quod isle sil fluvius, qui Jordani prae-
mum affeotarent congressus, experiri cupienles stat ullimam nominis partem nam quidquid in ma- ;
nostrorum vires, et de sua probitate certa civihus g re descendit Galilieae, et inde egrediiur, usque ad
dare argumenla unde et frequenlius in bellicis

:
istius fluminis influentiara, Jor dicunt; reliquura
congressionibus eseis plures, etcapi consueverant, vero quod exinde deQuit, Jordanem esse dicunt,
et ghidiis interire ssepius, tanquam regionis ignarii quasi Jor el Dan commistis.Beda tamen,et quidaro
el armorum plenam non assecuti experientiam alii nostri dootores, aucloritatis praecipiiae, u\.rum
;
veteraniscivibus, nostrorum prudenlius declinanti- que fontem juxta Caesaream Philippi.ad radicesLi-
buaoccursum, et remissius inseotantibus aliqiiando bani sitam, originem dicunt habere quorum alter ;
fugientes.Quod postquam domino regis nuntiatura Jor, alterdicilur Dan ex quibus Jordanis tluenla
;
est, magis continuata quaiti renovata expeditione, conlrahens, totus inde in stagnum Genesar, quod
illuc celerriue contendit :quo cum pervenisset, ipse cst mare Galilaeae, descendit;el inJe totus egre-
cum fortioribus el magis strenuislocoad id congruo diens, per milliariapenecenlum,in laoum Asphal-
se looat in insidiis, levis armalur» prcemissis niili- tites, qui alio nomine dicitur ma:e salsissimuin,
tihus, qui discursionibus vagis urbaiiorum irritent vallera sulcans illustrem,se infundii. Praedicta ergo
aniraos, et provocent ad insectandum. At vero cives campestria noster perlransiens exercitus, usquead
videntes liberis discursionibus per loca urbi con- vioum, cui nomen Salome, pervenit. Eratautem lo-
termina nostros evagari, indigne ferenles nirnium cus is, sicut et bodie, Christianis deputatus liabita-
eorum lantam audaciam, certatim arma corripiunt :C toribus unde nostrt loco p«roentes, habitaioribus
;
et imprudenter seorsum per manipulos, no'

egressi ejus quasi fratribus, usi, ad locum cui noraen Mer-
stros sponte terga dantes, in fugam vertunt. Fu- gisafar, ordinatis cohortibus, et militia locis con-
gientes quoque sequentes imprudentius, usque ad gruis deputata, conlendunt. Dicitur autem idem esse
lucnm, ubi rex cum electamilitia lalebal in insidlis, locus,in quo Saulus, lupus rapax, Ecclesiae Dei
pervenerunt. R( x autem opporlunitatem non re- perspcutor, vocem audivit dicentis ; Siuh:, Saule,
spuens oblatam, et qui cum eo erLint, ei fideliter quid me persequeris? {Act. ix, i) et caetera. Videtur
adhnerentes, hostes ad urbem redire volenles prae- autem procuratum, ul in eo loco, in quo
divinitus
veniunt, cum eisque cominus conserentes, gladiis haec acoideranl, eadcra die qua bac eadem acci-
ele-
inslant animosius ; et antequam in urljem se reci- disse dicebantur, ut ex persecutore fieretvas
exercitus illucperveniret. Illi ergo
piant, quadraginta ex eis passim obtruncant. caete- clionis, fidelium
ris in urberaconfugienlibus, et vix intra moenia sal- congregati,per biduum sustinenles,castra Damasoe-
vari se credentibus. Qui autem ceciderunt, strenuos norum contra se posita nonlongius intuentur.Ter-
fuisse, et de nobilioribus, civiura lamentaet ejula- liademum die convenienles adinvicem, ordinato
tus in civitate solito amplior,docuerunt. Rex autem hinc indeet diligenlius instruoto praeliandi appara-
tubis clangentibus ettympanorum strepitu suis ad D tu, arma conferunt ex utruque
parteninns hostili-
anci-
se revocatis, cum ingenti Iwtitla prope urbera ca- ter; et paribus quasioongressibusincedentes,
strametatus, tota noote ibidem victor quievit ; inde pitem diu de victoria protraxeruntsententiam. Rex
sospes Ilierosolymam reversus est. tamen more solito hostibus instans atrocius, stre-
simul
CAPUT XVIII. nuorura quemque vocat ex nomine.et verbis
el exemplo commonens, ad stragem
invitat et vi-
lie.v fmes Damascenorum ingrediiur ; occurrit ei Dol-
dequinus ; pugna commitlilur ; viclor redit nosler cloriam poUieetur. Illi vero stricto gladio hostibus
nimis
exercitus. incumbentes, regem quoad possunt, strenue
habcntes, divinam
S^quenti vero anno, qui erat ablnoarnationeDo- imitari nituntur et fidei zelum
;
mini 1126, regui vero cjusdem domini Balduinioo- simulet suas ulcisci nitunturinjurias. /KveroDol-
tavus, mense Januario, congregalus est de mandato dequinussuos nihilominus diclis animat,el ad pu-
domini regis et principum, universi regni populus, gnam promissis incendit, asserens eos ;us(uw
M/um
etpro libertale, quod
a maximo usque ad minimum, voce praeconia, per gerere pro uxoribus et liberis ;
;
567 GUILLELMI TYIIENSIS ARCIIIEP. 568
majus est, proqite solo patrio cum prxionibus decer- \ niens, coinitem ad praadictum opus repcrit succia-
tiire. His et similibus insistunt non infeiiore spi- clum; unde machinas et quae ad impugnandim
rilu, viribus non imparibus. Porro pedestres mani- urbem pnteranl esse necessaria, viaticumque ad
puli, domini regis el equitum exemj^lis edoci, in (lies aliquot sufficientem assumenles, praemissis
ipsas hostium acies aerius se ingerunt et insistunl pedestribus alis, ad partes desiinatus expeditiones
animosius ; si quos de hostibus lapsos vel saucios suas dirijiunt. Quo pervenientes, urhem juxta pro-
reperiuut, gladiis obtruncant, evadendi vins inter- positum obsidione vallant, prinio siatim eorum ad-
cludunt ; nostros vero dejectos erigunt et restituunt veniu civibus introitum negantes et exilum. Erat
ad confliclum ; saucios vero remiitunt ad sarcinas, autem civitas, tum situ nalurali. tum eliam inhahi-
utsui curam possinl habere quodque aniplius ho-
;
tantium paupertate munila modicum multisiiue
;
stilibus turbis illa die damiuisum luisse creditur, fatigala molestiis, diu resistere non poterat. Nam
quidam equis hostium sauciandis oiDnem ditbant idem comes in monte quodam illi contermino
pris-
operam, eorumque sessores subsequenlibus sociis sidium aedilicaverat cujus incolae urbem praedi-
;
parabant ad victimam. Rex vero in condensis hoctam, continuis opprimentes angusiiis, usque ad
slium cuneis, strenuisquibusdam, eiiiiustribusco- suprcmum pene defeclum eos coinpulerunt. Cum
el a dextris et a Isva
mitatus, quasi leo fulniinat, ergo dicbus decem et octo cam vehementiusimpu-
stragem operans ipsis victoribus miêrabilem. Non gnassent, civesad dedilionem compulerunt, iiululto
legitur apud nosusque ad illum diem, tam pericu- prius sibi et uxoribus et liberis libero exitu, et
losoetancipiti certamine desudalum esse ;namcum indemnilate promissa. Est autem praedicla Rapfa-
ab horadiei tertia, usque in decimam protractum nea in provincia Apamiensi, una de suffraganeis
esset prffilium, vix hora undena di>cerni poterat, ejus ciipta est autem ultimo Martiidie. Rex vero
;
utra pars meliorem esset reportatura calculuni. Hierosolymam reversus, ibi Pasohales cum multa
Tandem, opitulanle divina clementia, et interce- devolione celebr.ivit dies. Per idem teinpus, domi-
denle pro eis doctore gentium egregio, hostes in funus Henricus Romanorum imperator ultimum falo
gam versi eunt, suorum stragera perpessi saeculis clausit diem cui subslitutus est vir per omnia
;
nieinorabilem. Dicuntur ex eis cecidisse illa die commendabilis Saxoniae dux dominus Lotharius,
plusquam duo millia, de noslris verorecensito tam qui postmodumin Apuliamcum infinito desoendens
equitum quam peditura numero, inventura e?t, de excrcitu, universam usque ad Farura regionem
equitibusviginti quatuor ceoidisse de pedestribus ;
vioienter occupavit, ducem in Apulia constituens,
vero, octoginla. Sic ergo nostris divinitus collala providum viriim et discretum. Reinonem noinine ;
victoria, rex victor agonis campum obiinuit. Unde Roêrum auiem comitem, qui lerram illam violen-
cum laetitia etgratiarum aclionibuseducens exerci- C ter occupaverat, in Siciliam fugere corapulil, quam
tum, ad propria coepit habere regressum. Dumque postmodum discedente imperatore recuperans, pu-
in itinere esset, turrim habens obviam, in qua no- gnavit cura pra^diclo Reinone, eoque deruncto du-
naginta sex de hostibus, gratia salutis, se recepe- catum obtinuit postmodum etiam Sicilias et uni- ;
rant, eam vlolenter, impugnant, el hostes compre- versae provinciae rex effectus est.
hensos gladiis vitam finire corapellunl. Inde etiam
CAPUT XX.
procedentes,aliam nihilorainusturrimoccupantvio-
Itcrum Bursequinus fines
Antiochenoa ingredilur
lenter, viginti de hostibus, qui ad eam conservan- tandem a confossus inleriil Classis jEgypiia
suis
dam erant deputati, indulgentesvitam, eo quol noin Sijriam aicendil sed infeclo necjotio, doniinum
;
stris turrim praadictamsine difficultale tradidc-ant; perpessa, revertitur.
quam celerius suCfodientes.cura ingenii strepitu ad Porrodomino rege apud Tyrum moram faciente,
terramdejiciuntpenitusdissolutam. Unde multiplici ecce nuniius ab Antiochia properans.litieris et viva
memoranda
et saeculis potili victoria, ad propria voce astruit, immanissimum noslrae fidei persecu-
cum gaudio remearunt. torem Bursequinum cura ingenti apparalu in parles
CAPUT XIX. CoeleByriae descendisse oppidaobsidere,suburbana ;
Comes Tripolitanus urbem Rapfaneam occupat. Hen- D nemine prohibente, passira etsine delectu incende-
ricus liomanorum imperator moritur ; Lolharius re, eorum habitatores trahere caplivos,uxores vero
ei substituilur. gt ijberos mancipare servituti. Quod rex audiens,
Per idem tempus, dominus Poutius Tripolilanus quamvis .lEgyptios suspectos haberet, et cum
comes.urbem Rapfaneam finibussuis conterminain, ingenti c'asse quam paraverant, in proxirao ven,
videns propositum effeclui mancipabile, obsidere turos non dubitaret; lamen more prudentismedici,
proponit ; sed, ut facilius conceplum assequatur, qui ubi violentiorem morbi sentil inslantiam, illic
dominum regemHierosolymorum,utet praesentiam properat aptare remedia; neglectis aliis, majori
suam exhibeat, et opem conferat, etlitteris sollici- occurrens necessitati, ad partes illas celerius con-
tat, et frequentibus nuntiis hortatur. Rei autem ut tendit.Quod audiens Bursequinus, obsidionem
impiger erat, etpopuli Ghristiani comraunibus fide- quam circa Gerepuui nobile oppidum cura ingenti
liter ohtemperans negotiis, assumplo sibi honesto- cura locaveral, continuo solvit, in ulleriores fines
comitalu, illuc sine dilatione properat : quo perve- hostium retrocedens. Priusquam tamen rex adveni-
S69 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XlII. BALDUINUS II REX. j70
rel, municipium qujddain non raagni norainisvio- A dus adolescens, quasi annorura deoem et oclo.
leuter oaparat, in quo mulierculas quasdam cum formae venustate conspiouus, prooerus aJmodum,
liboris suis captivaveral ;na'n viri quiin eodnm ob- crine flavo.vultu favorabili, et qui vereprinoipem,
multa difriculiate et periculis^ etiara ignoranlibus, indicaret serraone gratus, et
sessi tueraat. cura
;
eorum manuoevasorant, lualentes sibi salutemluga qui verbo audientium animos facile sibi concilia-
quara cum uxoribus et liberis eodem ret llberalis plurimum, ma-

et more palris vere
reperire, ;
caplivitatls jugo raiserabiliter involvi. Postmodura gnifious secundum carnem nuUi raortaliura nobi-
;
litate seounlus; quippe cui Boamundus senior,

autem prseJiclusimpiuset maladictionis haeres Bur-
sequinus a domesticis et familiaribus suis gladiis domini Robeni Guisohardi illustris ct per saecula
confossus, interiit, nequitiarum suarura semina virimemorabilis filiuspater erat mater vero, spe- ;
ctabilis et nobilissima inter illustres Constantia,

si nul ot fruclus impielatis, opere suo recolligens.
verodum yeruntur in partilius Autioche- excellenlis regis Francorura Philippi filia.Cel e-

At hffic
biatisigilur de moreruptiis, etliliaapud dominuin
nis, classis jEgyptia, sioutet priEuunti,ilum fueril,
galcis viginli quatuor universam oram maritiraaui principem lege conjugali solemniter collocata, rex
Hierosolymara, oneris majore parte deposita,
perlustrantes.usque ad urbem Berytensem descen-
derunt, explorantes sollioite, si quid in aliqu.i no sospes et incolurais reversus est. Dominus vero
slrarumurbiumdamniposseutirnigare;autsiquu3 ° Boainundus veresequenti oppidum Cafardan, quod
forte incaute prffilerunles, vel accedentes in Sy- aliauot
i't ante aiinis, hosles in manu forti sibi vio-
riara, ex iraproviso, quasi de insidiis ejiressi, pos- lenler subjugaverant, coiivooatis exuniverso prin-
sent occupare; tandem vero potus inopia laboran- cipatu mililaribuscopiis et machinis ad irapugna-
compulsi, ut aquaa hauriant, lionem pra^sidiorum necessariis per opcrara arti-
tes, sitis necessitate
ad terram secus fluenta descenderunt qulbus : ficum fabrefactis, castrum obsidet ; et modico lem-
occurrens populus civitatis cum quibusdam aliis, poris intervailo violenter expugnatum reoepit, nulli
qui de finiiimisurbibusad eorum convenerant sub- parcens eorum quos intus curapreliendit, quamvis
sidium, ab aqiiis eos violeiiter repuleruiit, aquae multo pretio vitam tentarent emere, el pecuniae
usuraomuinoooniradioentes; sedet armis instantea interventu oblinere salulem. Has dedit piiraitias,
animosius, in uaves eos »iolenter compulerunt re- inclytus et nobilis, suae adulesceuliae, princeps et
dire, centum et triginta ex cis gladio peremptis. bona indolia arguraenta prima.
GAPUT XXI. CAPUT XX.II.

Boamtindus junior Antiorhiam pervenU; rex el ter- Inter eumdem lioamiindum el JoscelinHm comilem
ram suam resliluit ; [ilia nua Halis nomine, in Edessunum, ijravesoriuntur inimicilix ; sedrex
uxoremdat'1. Q ccler udvolat, et componit. Africani urbem Sicilix
Automno sequente, dominus Boamundus junior, Syracusam violenter efjringunl.
doraini Boamundi senioris lilius, princeps Tarenti- Nec mora, causis intervenieniibusoccuitis, quan
nus, inito pacto etcomposito foedere cura domino tum ad nos, Deo tamen odibilibus,orts sunt graves
tiuillelrao duce Apulia; patruo suo, de futura suc- euradem duminura principem et
inimicitiae inter
cessione, videlicet tali, ut uter eorura prior vita comitem Edessanum Josoelinum seniorera ita quod :
decederet, alter ei suocederet in universura : para- contra bonos raores et nostrorum disoiplinara tem-
tis navibus, galeis videlicet decem, et duodecim porum, perniciosum posteris rolinquens exemplum,
aliis ad sarcinas et irapediinenta devehenda, et Turcos et infideliura lurmas in suura convooaret
arraa simul et victualia transferenda opportunis, subsidiura et eorum frelus auxilio, regionem An-
;
ilerin Syriam dirigil,de domini regis fide prasu- tiochenam incendiistraderet,et ejus habitatoribus,
mens, ut ei advenienti, et palernam reposcenti ha;- Christi servis, inJebitae jugum induceret servitu-
reditatem non negaret. Advenienti igilur, et infra tis quodque notabilius et divina animadversione
;
fauoes Orontis fluminis classe jam in tuto recepta dignius creditur, absente principe, et hoc penitus
poslquam domino regi compertum est, cummagna ignoranie, dum in servitio Christi hostes irapu-
tibus regionis ei processit obviam ; et Antioohiam j)
gnando desudat, haec omnia commissa dicuntur.
ingresso, urbem et regioneiu beoigne ei restituit Unde praedictus Josceliniis eorum omnium, ad quoa
universam, cujus cura pervigil el anxia nimis sol- sermo iste pervenit odium incurrenset indignatio-
licitudoeum perannos raaceraverat octo. Resiituto nem, omnium maledictiones raerebatur. Rex vero,
igitur principatu, universi prooeres et magnates fama deferentehaec audiens, sollicilus primura, ne
regionis priEsente domino rege, el monente, fideli- occasione scissurae, major in nostram confu-
illius
tat«m ligiara in palatio suo illi exhibueruul. Post- sionem hostibus pateret introitus, quia I\e(jnumin
modura interventu quorumdamutrique parti lami- seipsum divisum, juxta verbum Domini, desotabitur
liarium factum est, quod dorainus rex unam de (Luc, XI, 17) consequenter autem, quia secundura
;
filiabus auis Halira nomine, natu aecunJam, pla- carnem uterqueilli erat proximus alterenira con- ;
cili3utrini]ue conditionibus, ei concederet uxorem, sobrinus materterae fllius; alter vero gener,et cui
ut amplior inter eos gratia et amica magis pro- recenter desponsaveral filiam :velox ad parlesillas
portio intercederet. Eratautem dominus Boamun- pacem compositurus,advolat, dominoqueAnlioche-
5H GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. 572
norum palviarcha Bernido, fidelpm et devotum A Prredecessor tamea ille noster, et qui postea usque
cooporatorem se exhibente, pacem optimam inter ad nos subsecuti sunt, illius maledicti merito de-
eos reformavit eo maxime opportunitatem prje-
: clinamus efTectum^quinon ipsinobis partes feciraus
stante, quod mediolempore comes gravem incurril deleriores sed deteriores factas ab aliis, de neces-
;
aegritudiaem, qua periculosissime laborans, et facti sitate suscepimus conditiones, Parcat eis Dominus
poenitens, Domino se votis obligavit, quod si vitam et ad gehennam nonimputet, quiEcclesiam itatrac-
iadulgereiet salutem, domino principisatisfaceret, taverunt. Porro prasdictus bona? memoriae praede-
et ei debiiam fidelitatem impendens reconciliaretur : cessor nosler domiuus Wilielmus, siisceptoconse-
quod el faclumest. Nam postquam plenamadeptus crationia su* munere a doinino Hierosolymitano
est convalesceatiam, praesentibus domino rege,do- patriarcha, ui pallium reciperet, invito etrenitente
mino quoque palriarcha, reconciliatis eis adinvi- eodem suo consecratore, Roma profectus est : ubi
cem, et plena inlercedenle gralia, fidelitatem ei a doniino papa Honoriosecuodo benigne susceplus,
raanualiterexbibuit, eam deiuceps debito tenore, quod petebat obtinuit, cum multa honorificentia, et
Rexautem, pace coinposiia, llierosoly-
coiiservans. de apostolicarum prosecuiione litteraruui, reraissus
mam reversua esl. Per idem tempus, comes Siciliae ad propria ;
quarum hic erat tenor :
Rogerusclassemgalearum quadragintamultostudio g HoNORius episcopus,$ervus servonim Dei, venerabi-

paratam, ad parles Africs dicitur direxisse; ubi Ubus fralribvs sufjraganeis Episcopis, clero et populo
earum adventu praecognito, provincialespraeraoniti, Tyri, salulem et apostolii:am benedictionem.
providese habeotes, nullam hostibus nocendi sibi Venetieniem adnos charissimum fratrem nostrum
prsebuerunt opportunitalem imo e converso galeas
: ]Villelmum, arcliiepiscopum vestrum, debita charitate
quas pene se habebant, studio non inferiore ar- recepimus, et quem canonice eleclum, et a venerabili
mantes, pra;dictos malefactores suos, infecto nego- fratre nostro Gormundo, Hierosnlymilano patriar-
lio redeuntes, cursu celerrimo persequentes, usque cha consecratum accepimus, pallii clignitale, ptenitu-
in Siciliara devecti sunt: quo pervenienles cum dine vidclicet ponlifiratis officii, ctecoravimus. Quia
galeis octoginta, urbem Syracusanam nobilem et vero de persoaa sua ma.Timum Irwtum matri eccle-
antiquam, longa pace desidem, securam et nihil six vestrx Tyri,divin.a suffragantemisericordia, cre-
tale verenlem, aggrediuntur subito, et protinus dimus proventurum, ipsum cum gratia sedis apostoli-
occupanl vioienler. Impugnata eliam urbe, cives cce, et nostrarum litterarum prosecutione, ad vos du-
oblruncanl gl.idiis, nemini parcentes sexus inluilu ximus remittendum Universiiatiergoveslrxmandando

.
vel statis quibus autem parcebatur, omni raorte

;
priecipimus, quatenus eum benigne recipiatis, et tan-
durior servitus parabalur. Porro episcopus loci quam proprio melropolitano et animorum vestrarum
cum paucis ecclesiae clericis ad suburbanafugiens, ^ e;u'jcopo, subjertionem, obedientiam el reverenliam
vix evasit. humililer deferalis.
CAPUT XXIII. HoN'ORius episcopus, servus servorum Dei, venera-
Tyri, primus Lalinorum constituilur archiepiscopus. bili fratri Gormundo Hierosolymitano palriarchse,
Veredemumproxime subsecuto,quartoannopost- salulem et apostolicam benedictionem.
quam civitas fidei restituta est Christiana;, rex cum Susceptis fraternitalis tum litteris fratrem nostrum
domino palriarcha, et majoribus regni principibus Guillelmum, quemiti ecctesia Tyriconsecrasti arcltie-
apud Tyrum convenientes, de pontiflce eidera eccle- pisrnpum, benigne suscepimus, et eumdignitate palii,
ordinando cceperunt habere tractatum tandem-
siae pletiiludine videlicet pontificalis officii, decoravimus.
que dominum Willelraura, virum venerabilera, Suffraganeis etiam ecclesise sux maudando prxcipi-
ecclesiae Dominici Sepulcri priorem, nalione Angli- mus, qualenus eitanquamproprio metropolitano, sub-
cum, vila et moribus coinmendabilem, eidem urbi jectioiiem, obedienliam et revcrentiam dcferant.
praeficiunl. Hicjam novit Dominus, non possuraus Dala in territorio Barensi, viii Idus Julii.
salis geminus cohibere ; nam sicut proverbialiter eodem archiepiscopo, domi-
Misit etiam et cura
dici solet Ubi amor, ibi oculus; ubi dolor, ibi ma-
: num Egidium Tusculanum episcopum, apostolicae
nus ; nos premunt altius, et inflicto dolore, D sedislegatuin.virum eloquentem etlilteratumadmo-
haec
praecordia non sinunl quiescere. Admirantes enim lum, cujus usque hodie exstanl ad Antiochenos
illius temporis prudentiam, hsremusin nosbisipsis epistolK valde celebres : per quem Antiocheno pa-
quasi temeritatem repulanles. Nam qui biennioan- triarchaj Bernado epistolam scripsit, monens ut
tequain pri-eJicla civilas Christianae restiluereturli- domino Tyrensi suos, quos detinebat, restitueret
bertali, episcopum ibi consecraverant sibi, post- suffragaueos, ait enim intercaetera Unde pcrapos- ;
modum supina etcrassapruJentia usqueinquartum tolica scripta et venerabilem fratrem nostrum Egi-
annum dislulerunt eidem arlistitem providere, ul lium, Tusculanum episcopum . apostolicx sedis lega-
interim distractis ecclesiis, et catedrali ecclesia tum libi mandamus, quatenus suffragajieos Tyrensis
membris mutilata propriis, qui primus accederet Eccleslse sibi restilua^ : quod nisi infra quadraginta
curam babeas regiminis, cuin maledicto bomine lies, postearum inspeclionem litterarum, quas adeos
parlem deteriorem acciperet; scriptum est enim ; direximus, debitam ei subjectioriem exhibuerint, nos
Maledictus homo,gui suam partem deteriorem facil. ex lunc eos ab officio episcopi suspendimus. Quid au-
;
573 HIST. FIERUM TRANSMARIN. — LIB. XIII. BALDUINUS II REX. 374
tem in cansn exsliterit quod a Ilierosolymitano pa- A doiv.inus; postmodura sfeculo renuntians, habitum
triarcha oonsecralus ftt ei obediens fuerit, cum a religionis in praedicto claustro suscepit, demura
tcmpore apostolorum usquead eum iliem Tyrensis suffrasrantibusraeritis, ail regimen ejus-Jera ecclesia;
Ecclesia Antiochenfe sedi subdita fuisse dignosca- proraolus est; in adolescentia sua liberabilus disci-
tur, sequens competenti loco subjunctus edocebit plinis convenienter instructus. Qui cum orationis
tractalus. gratia et devotionis intuituHierosolymam venisset,
CAPUT XXIV. ibique transitum exspectans, morain facerel, con-
Fulco Aniegavrnnum comes vocalus accedit; eique tigit quod post exsequias doraiiii Gormundi patriar-
Milisendis primogenita regis filia in uxorem chae, dura clerus et populus de subslituendo pastore
datur. traciarent, communi omnium votoelectus est. Post-
Anno sequpnti medium, vir illustris
circa veris quam ergo consecratus esi, ceepil advers^js domi-
et magiiificus, dominus Fulco Andcgavensium conum regeni quEstiones moveredifricilss, allegans,
me?, pro quo rex de cnmmuni oranium tam eccle- Joppensem civitatem ad jns suum et ecclesis Domi-
siasticoruraquamseeculariuniiirincipumconsiiiomi- nic« Resurrectionis pertinere ; ipsaraque sanctara
serat, ad hoe ut ei dominam Milisendam primogeni- civitatem postcaptam Ascalonameodem raodoeccla-
tam suain, uxorem apud Aeconensein urhem P siscessurara.deiureconfirmans. Erai autem homo
daret,
appliciiitcumhonestonobiliumcomitatuetapparalu raagnificus, in proposito consians, honeslae conver-
opus regias excedente. Veniletiam et cum eo do- sationis, juris sui sollicitus prosecutor. Unde inter
minus Willelmus de Buris, regius conslabularius, eum et dominum regera ^'rav-^s exortasunt inimici -
qui atatim a domino rege, de hostium vinculis liae; quarum lamen, mors immatura finem dicitu'"
eduoto, ad citandum prffidictum comitera, cura qui- fecisse. Nain non corapleto biennio, in faia conces-
busdam aliis tiobilibus directua fuerat. Fuerat au- sit.Opinantur nonnulli, eum venenodalointeriisso ;
lera abeunii datiim in raandatis, ut in animn regis sed nos pro certo id compertura non hubemus.
et rpgni principuiii confidenterjurarct, quod ex quo Tr;idilur lamen, quod dura in Jecto supremae decu-
refjnum sospes attin^;eret, infra quini|uaginta dics, baret jBgritudinis, et rex ad eum visitandum esset
ei priraogenita regis filia cum spe regni post regis ingressua, et ab eodem de ejus slatu quaareret, ita
obitura, traderetur ; cui postquam applicuit, statira responderit : Sicwf nobis in prxsenli, domiae rex,
sine dilalione, juxta le^'em pactorum, anlequam sicuti vullis.
adveniret sanclae Pentecostes in proximo futura; ce-
CAPUT XXVI.
lebritas, pra;diclam filiam suara lege Iradidit mari-
Rev, princeps Antiochenus, comes Tripolitanus, comes
tali, eisque urbes gerainas, Tyrum videlicet et ~ Edessarius, ftnes Damasrenorum ingredilur ; sed
Ptolemaidam, in vita sua tradidit possidendas, '-'
confusi, e.vercitiis jtarte amissa, redeunt. Morilur
quas usque ad ejusdem regis obilura possederunt. Stephanus patriarcha ; Wiilelmus ei substituilur.
Astititaulem praediclus comes tanquara vir provi- Anno sequenti Hugo de Paganis, raagister mili-
dus et discretus, domiiio regi lota vita sua, fideli- tiae terapli primus, el quidam alii viri religiosi, qui
ter in negotiis rc\in\ ingrodiens, et egrediens, filii a domino rege, el aliis regni principibus ad Occi-
devote implens officium : el ea qnibus soient araici- dentales raissifueranlprincipes.utnostrorum subsi-
comparari merita, in obsequiis doraini regis, in eo ditira populos exciiarent, et ad obsidioneraDamas-
non fuerunt otiosa. cens urbis, potenles speoialiter invitarent, reversi
CAPUT XXV. sunt: plurimaque nobilium virorum turba, verbo-

Gormiindus llierosoli/morum patriarcha morilur rum illorum fidem socuti, in regnum venerant.
Slephanus ei substituitur. Inler regem el patriar- Unde de eorura confisi viribus et opera, ex con-
chamqn3eitioiies oriunlur diljiciles. dicto convenerunt oranes Orientis Christiani prin-
Eodem anno dnminus Gormundus, bonae memo- cipes ; dominus videlicet rex Balduinus, dominus
rise Hierosolyinilanus patriarcha, pago Si- dum
Fulco comes Andegavensium, dominus Pontius co-
in
doniensi prfpsidium quoddara, cui Belhasera nomes Tripolitanus.dominus Boaraundus juniorprin-
raen, obsderet, quod a quibusdara delinebatur D ceps Antiochenus, dominus Joscelinus senior, co-
praidonibus, mortis causa collecta, agritudine cor- mes Edessanus: hi omnes communicato consilio,
reptus valida. Sidonem deportatus est ubi inva- collectis undique copiis militaribus et subsidiis
:
lescente aegriiudine; conditioni mortilium satisfa- convocatis, instructis agminibus certatim prope-
ciens, viara universae carnis ingressus est, cum rant, ut egregiam et nobilera Damascenorura civita-
Hierosolymitan» quasi per annos decera prasfuisset lcra obsideant, obsessaraque aut violenler ad dedi-
ecclesiae. Gui substiluius est virquidam secundura tionem corapellant, aut arrais corainus expugnent.
carnem nobilis, sed vita et moribus multo nobilior, Sed tantis conatibus, ex occulto, juslo tamen, ju-
Stephanus noraine, abbas Sancti Joannis de Vallea, dicio divina occurrit providenlia nam cum fines ;
qui locus in urbe Carnotensi habetur. Eral aulera Damascenorura prosperis, Deoduce, adhuc succes-
ipse Carnotensis genere, domini re^'is Baiduini con- sibus attigissent, pervenientes ad locum, qui dici-
sanguineus. Hic ejusdera civitatis, ante conversio- lur Mergesaphar, sepaverunt se ab exercilu infe-
nem suam, in equestri ordine et habitu fueratvice- rioris roanus homines, quibus in castrisid soletesse
::
S75 GUILLELMI TYRIENSIS ARGHIEP. 376

officii.ufprovictualibusnecessariigquelamadusum A ^'i''J t"'"'i!c'"»«, et ego retribuam {l\om. xii, 19).
horainumquarajumentorumal imenlis per sububa Percutiam, el sanabo ; et ego vivere faciam; et non
na iorige lateque vagantes se porrigerent. Quibus ad est qui de manii mea possit eruere {Deut, xxxii, 39).
custodiam dalus est dominus Willelmus de Duris, Et vere, Domiae. Nam dum rex solis regni sui viri-
cura equilibus mille. Porro illi, sicuttalibus solet bus et propria usus militia, supeiabundanti divinae
esse consuetudo, separati ab invicem, omnem cce- gi-atiae se comraisii totum, dehostibus sfepius in-
perunt regionem temere perlustrare, .sludiose seor- speratos reportavit triumphos ; ubi vero de raulti-
sum et sine consorlibusincedentes, utquod quisque ludineconfidens, hominis opera se sublimari posse
non communicans, sibi proprium
repiriret caeteris prssumpsit, el multiplicalis auxillis de mortalium
vindicaret; dumquecirca hac detinerentur occu- cffipit virtute confidere, graliam subtraheiis eum
pati, ct suburl)ana elTringeates, spolia ad suos suis conditionibus reliquisti. Abiit enim in inultitu-
comportare nituntur, imprudenter nimis cocperunt dine confusus, qui in paucitale, Domini fretus au-
sehabere, et militarem transgredi disciplinam.Quod xilio, de hostibus facile consueverat triumphare.
audiens Damascenorum princeps Doldequinus, spe- Sic ergo temporis divinitus immissa abacti intcm-
rans sicuti accidit, incautos eos locorum ignaros,
el perie ei cojlis contra eus impugnantibus, nec de
sisubilocum suis irrueret, posseconficere, assump- siiis qui hostium gladiis ceciderant sumpta est ul-
jj
tis sibi ex onini numero suorum expeditissimis el tio, nec proposilum effectui mancipare poluerunt.
re militari ))rudentioribus, subila congressione no- Ilis ita geslis, noslri principes ab alterutro divisi,
stros qui pabulalum, ut praeJixiraus, incaule pro- impossibile credentes quod incceptum prius opus,
cesserant, adoritur; et imparatos, aliisque studiis fiicile posset ce caetero continuari, ad propria sunt
dantes operam, facile verlit in lugara dispersus ; Morluus est interim piae memorisdominus
reversi.
passim per agros, obtruncal nec insequi detistil,
; Stephanus patriarcha Hierusolymorum cui suc- ;
donec tara vulgus quam robiir egregiorum, quis eis cessit dorainus Willelraus, prior ecclesiae Dominici
ad custodiam deputati fuerant.in fugam convertit, Sepulcri: vir siuiplex, forma
moilice litteralus,
pluribus e.t eis interemptis. Quo eomperlo, nostri decorus, moralitate commendabilis Flamingus ;
qui in exercitu erant, ad tantam populsandara in- nallone, deeo loco qui dicitur Mecine; regi, regni-
juriam, et ad ullionem prosequendam parati, arma que principibus et populo universo plurimum ac-
corripuint, hostibus obviam, virililer obstinatis
ceplus.
animis et indignaiione
nimia accensis, ire parant CAPUT XXVII.
cum subito virlus divina, qua invita, hominum non Bonmundus Anliochenorum prinreps, in Cilicia circa
satis promoventur negotia, taniam irabrium immi- Mamislram occiditur. liex Antiocham properal.
sit intemperiem, tantam
Bcamundi uxor palrem advementem tenlat repel-
aeris caliginera, tantam C
lere; sed civium opera regi Iraditur civitas, exclusa
viarum, propter aquarum abundantiam ditficulta- principiss'1.
tera, ut vi.x de vita nemine, nisi sola aeris inclemen- Postquam igitur domiiius Boamundus regis ge-
tia perurgente, sperare licerel. Caliginosus enim ner, princeps Antiochenus ab ea expeditione red-
aer, ei nubium densitas, ventorum etiam irregularis iens in suam se rccepit provinciara, Rodoan m.Hle-
concursus, lonitrua coruscationes saepissiraK, id
et dictionis filius, Ilalapiae priiiceps, Turcorum ilomi-
ipsum multoantesignificaverant. Sed igniira futuri
natorpolentissimus, fines.\ntiochenorumingressua
mens hominum cajca, revocantem non exaudivit
est. Cui cum dominus princeps volens eum a suis
divinam longanimiiatem sed eainvita,quod impos-
;
arcere finibus, obviam properassel, in Ciliciam de-
sibile est, procedere nititur. Videntesque
pro pec- scendit, aliis etiam Iractus causis, quae domesticam
catis eorum immissam aerisintemperiens, revocant et habebant raliouein. Ubi cuin in eo
familiarem
de necessitatepropositum;etmutatis conditionibu
loco qui dicitur Pralum palliorum, in campestribus
qui hoslibus primum terribiles, nimiumque suspe- late patentibus castramelaUis est.hostium irruente
cti advenerant, nunc hoste quieto el eliam superiore subito niuliitudine. suis eum destitueiilibus, gladiis
facto, sibi ipsis oneri erant et ad propria redire
; confossus interiit. Magnus princeps, el Deo si vi-
victoriam reputabant immensam. Igitur viii Idus mors immatura et sors invida
D xisset amabilis, nisi
Decembris, anno ab Incarnatione Domini 1130, re- humanis eum rebus sublraxisset quocasu populus :
gni domini Balduini duodecimo, accidit hoc,ineo-

Antiochenusmcntcplurimumconsternatus^qui sub
dem fere loco, ubi quadriennio prius insignem el illius regima lulum psr longatemporine se arbilra-
cunctis memorabilem de eisdem hostibus idem rex baturposse conservari, et de ejus adolescentia
obtinuerat palmam. Mirabile est, et vere mirabile, supra id quam expediret pra^sumebt, in recidivas
et supraopiniones hominum, quod de sua virlute
ilerum incidentes querlmonias, ul sine principis
prffisumentes humilias, aelerne Salvalor ; et qui in officio iterum hostibus pri-eda fierent, comraunicato
homine confidunt, et carnem ponunt brachium consilio dominum Hierosolymorum regem evocant.
suum.jaculotus maledictionis, raeritisexigenlibus, Quod posiquam domino regi nuntiaium est, facii
confoDdis adjulorem non quarens, nec gloria; con-
; novitate permotus, timens ne pro ducis defeclu
participem. Tu enim dixisti, benedicte Domine praedictae regioni deterius aliquid conlingeret, omis-
Gloriam meam alleri non dabo [Isa. xlviii, 11). sis propaiis, ccepit alieaa curare, nil reputans alie-
;
577 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XIV. FULCO REX. 578

sum, quf.d Chrislianis principibus accidissel : di- A motum conceperat, tamen intervenientium prece
giium eliam sua exisliraans sollicituiiine, quidquid devictus, et paterno non destitutus affectu, recepta
populo Chrisliano per labores suos posse videbal Antiochia, ne filia similc aliquando atlentaret. I.ao-
accedere, ciiatis gressihus Antiochiam propnrat. diciamet Gabulum urbes mariiimas ei concessit,
Inlerea ejus morte mariti cognita, nequam
filia, quas tamen maritussupremo.judicioei ob donatio-
agitata spiritu, rem concipit nefariam, antequamde nem propter nupiias destinaverat. Ordinatis igitur
advenlu palris quidquara persentiscoret. Utstatum illiuscivitatisnegotiis, etcuraprincipibus concessa,
silji praspararet tranquilliorem et effectui manciparet revôante eura domestica sollicitudine, Hierosoly-
propusitum.ai quenadara Turcorura polenlissimum mam reversus est ; surapt's tamen priu.-, lara rna-
ducem, nomine Sanguinura, nuutios dirigil, ejus jorum quam minorum fidelitatibus, et corporaliter
ope sperans, invitis patribas et universa plebe, juramentis quod vel eo vivente, vel postejusobi-
:
AQtioehiam sibiin perpetuum vindicareposse. Erat tum Antiochiara eum suis pertinenliis, Constantiae
autem eidemexdominoBoamundo bona; memoriae, pupillae, domini Boamundi junioris liliae, fideliter
unica lilia, cujusnonrauita apud raatrem videbatur conservarent. Verebatur enim propris filiae suae
esse gralia illuc enim tota malris videbaturprope-
; malitiam, ne praedictam pupillam tentaret, aicutet
rare intentio, ut vel in viduitate consistens, vel ad prius fecerat, exhaeredem lacere.
secunda vota demigrans, principatum sibi exbaere-
CAPUT XXVIIL
data filia, perpeluo possideret. Miseral autem et Rex Hierosotymam revertuur; valida correpius
praedicto nobili viro, per quemdam fauiiliarem xqritwline moritur ; cum aliis regibusin ecclesia
suum, palofredum albissimum, argonto ferratum, Dominici Sepulcri tumulalur.
freno et cseleris argenteis phaleris redimitum,exa- Reversus ergo Hierosolymam, decidit ingravem
meto cooperlum albissimo, ut in omnibus candor niniis aegritudinem ;vidensquesibiraortisiraminere
niveua consonaret. Qui nuntius in itinere casu indiem, egressusdeproprio palatio, supplex et humi-
lerceptus, et in domini regis constilutus praesentia, lis in conspectu Domini, regio statu deposito, \a
facti seriera confessus, viarum suarura fruclus col- doraum domini palriarch», quia loco Dominicae re-
ligens, suprerao supplicio vitara finivit. Rex ilaque surrectionis erat vicinior, se transferri prajcepit
AntioL-hiara ob pra;dicta quc-c accideranl inforlunia spem habens in eo, qui morlem ibi devicerat, quod
properans, illucque perveniens in civitatem, filia suae resurrectionis faceret eum participem. Ibique
prohibentc non est adraissus, cauteriatam quac ti- accilis filiaet genero, pusroque Balduioojam bi-
raens conscientijm, etiam patris arbitrium verc- mulo, coram positis doraino patriarcha, el eccle-
batur ; suis ergo complicibus et quos pecunia cor- siarum praelatts, el de principibus nonnullis, qui
ruperat civiiatera tradeus, oranino resistere raolie- C forle aderant, regni curam et plenam eis tradidil
batur, et lyrannidem suain liberius exercere. Sed potestatem, more pii principis palerna eis beaedi-
accidit ei longe secus a proposito. Nam in eadein ctione indulta. [pse vero Chrisli verus confessor,
civitate erantvirillmentesDeum.insanientisfeminae habitum religionis assumens, el vitam regularem
contemnentes proterviam/quorum unuseratPetnis professus.si viverel, et qui spirituura pater est, tra-
Latinator, monachus Sancli Pauli, et Willelmusde cum piis principibus, auctore Do-
didit spirilura,
Adveraa. Hi consentientibus aliis, dominuraregein mino, praemiapercepturus. Morluusest autemanno
occul'.isvocantinternuntiis,et ex condicto dominura ab Incarnatione Domini 1131,regni vero ejus tertio
Fulconera, Andegavensium comitem, inporta Ducis decimo, mense Augu8to,vicesiraa prima die meusis;
locant; dominura verocomilem Joscelinum, inporta sepultus est aulem inler prsdecessores suos piae
Sancti Paull deinde aditus reserant, regem intro-
; recordationisreges, submonte Calvariae, anlelocum
ducunt. Quo cofinito principissa in arcera conlendit: qui dicitur Golgotha, multa auorum oura et solem.
undepustmoduraaprudenlioribns,etquibusplenam nibus obsequiis, rege dignis magnificentia. Cujus
fidem habebat, evocata, ante palris praeseniiam se usque in praeseatem diem ob egregiam Ddem et
coostituit, ejos arbitrio paritura. Patervero, licet opera insignia, memoria est ia benedictione apud
pro commisso gravioremadversus eamindignalionis D omnes
LIBER QUARTUSDECIMUS.
CAPUT PRIMUM. Fulco gener ejus, comes Turonensium, Caenoma-

Quis rnoribus, el majoribus editus fueril do-
quibus nensium et Andegavensium,cui prsdictus dominus
niinus Futco, tertivs Hierosolymorum rex.
rex filiam suam priraogenitam Mllisendera nomine
Vocato igitur ex hac luce domino Balduino, Ilie- dederat uxorem, ut praemisimus. Erat autem idem
resolymorura ex Latinis regeaecundo, qui cognomi- Fulco vir rufiis, sed instar David, quem invenit
natus est de Burgo, suocessit in regno dominus Dorainus juxta cor suum ; fidelis, mansuelus, et
;
S79 GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. 580

contra Icgcs illius coloris affabilis, benignuset mi- A solutus, paternse restitueretur haereditali ; insuper
sericors;in operibus pietatis et eleemosynarum eiiaiii effecit, ut supra noininati comitis llelia; uni-
larjritione liberalis admodum ; secundum carnera cam filiam, cum eis omni haereditale, dominus rex
princep.' potens, et apud suos felicissimus, prius« ejus filio uxorem concederel; ex qua, ut praedixi-
quara etiam ad regni vooaretur gubernacula ; rei nius, duos lilios genuilet filias ineodem numern.
militaris p.xperientissimiis, et iii bellicis sudoriLius Primogeniti nornen fuit Oaufriilus, qui patri suc-
pitiens el providus plurimum; statura mediocri, ccasitin eodera comitatu, cui senior Uenricus, rex
sed jam grandoevus, et plus quam sexagesimum Anglorum potenlissiraus, filiam unicam Mahaldam
agens annum. Inter aiios vero, quos lege morlalita- noinine, domini Henrici Romanorum imperatoris
tis paticbatur defectua, fliuidam et labilem catenus viduam,uxorem delit ; ex qua idem Gaufridus tres
habebat memoriani, ulsuorum domesticorura etiam suscepit filios : Henricura videlicet, qui nunc An-
non teneret nomina, nec vultus nisi paucorum glicEB regnum sirenue et prudenter administrat ; et
agnoscerel : ita ut de eo cui paulo anle supremum Gaufridum, qui cognominatus est Plantagenest, et
impenderat honorum et familiaritaiis gratiam, dili- Willelmum, qui dictus est cognomento Longaspata.
genler postmodum qusreret, quisnam esset si cx Nomen vercseoundi, ejusdeni domini Fulconis filii.
improviso se prajsentem daret. Unde multos de ejus r. malerni avi nonien referentis. Helias ; cui Rotol Jus
familii.ritale praesumenles, ad confusionemcompu comes Perchensis filiam suara unicara uxorem de-
lii, cura ipsi allisse defensores dare proposuerant, dit, spondens, qiiod de cstero uxorein non ducerel,
et ipsi patrono apud eum indigerent.Pater hujus, sed omnem h»redilatem. suam cum omni integritate
Turonensium et Andegavensium
comes, Fulco etiam in eura moriens transferret. Pactorum taraen im-
dictus est et cognominatus Rechin, qui uxorem du- memor et promissorum prodigus, uxorem duxit,
xit sororem domini Amalrici de Montfort, nomine sororem comitis Paintii, nobilis de Angliaviri ex ;
Bertheleam unde duos suscepit filios Fulconcm

: : qua plures suscepit lil)eros un'le praedictus Helias ;
istum, unde nubis estsermo et Gaufridum Martel;

; ab ejus haereditate contra spera factus est alienus.
et filiam unam, Hermingerdam nomine, quae prius NoMiina autemfiliarum, alteriusSiijylla, quaeinclyto
uxor fuit Pictaviensium comilis Willelmi a quo ,• domino Theoderico Flandrensium co-
et nobili viro
spreia et contra matrimonii leges abject.;, ad comi- exquibus ortus est Pliilippus,quihodie
miti nupsit,
tem Brilanniae se contulit, eique alTeetione adhaesit Flandrensium prociiratcomitatum; nomen secundas
maritali : ex quibus nalus est Conanus, ejusdem Mahaldis,quae pra;dicti AnglorumregisHpnrici filio
Britanniae comes, qui cognominatus est Grossus. desponsala fueral sed, anlequam convenirenl,
;
His ergo tribus liberis apud pra;dicium Fulconem sponsas in Angliam navigans, naufragium passus,
seniorera edili^, raater spreto marilo, ad regem ^ pelago submersusest ;ejusvero sponsa, porpetuum
Francorum Philippuin se contulit ;
qui etiam, abje- vovens cailibatura, in claustro puellariim religioso
cta uxore sua legiiiam, eam suscepit tori partici- admodum, apud Fontein Ebruudi, sanctiraonialera
pem, curarum sociam, et affcctione postea tractans perpetuo vitara duxit.
marilali, conlra leges ecclesiasticas, invitis et mul- C.\PUT IL
tum reniientibus regni ejus episcopis simul etprin- Quod antequam vocaretur a domino Baliuinn rege,
cipibus, apud se detinuil : ex eaque susecpit filios, causa yeregrinalionisUierosolijmam vcnerat ; el de
Florum, Philippum et Geciliam.de qua superius i"e- ejus in regem promolionc.
cimus mentionem, qus prius Tancredi Antioehe- Praediclus igitur Fulco uxore defuncta. Hieroso-
norumprincipis uxor fuit, postmodum eo defuncto, l>mam oralionis gratia, priusquam a doraino rege
domino Ponlio, Tripolitano comiti, votis usa se- vocaretur, petierat: ubi magnifice plurimum in De'
cundis, adhassit. Praefatus vero Fulco, seiiioris universi gratiam et do-
servitio se habens, popiili
Fulconis filius, jam defuncto, uxorem duxit
patre mini regis, uaiversorum principum familiari-
el
filiara comitis Genomanensiura Hehae, Guihurgcm talem plurimam, meritis exigentil)us acquisivit
nomine, exqua duossuscepit filios et fiiias totidem. quippe qui centum equitesper annura integrum in
Uujus autem matrimonii causa fuit mater; nara, J) regno suis habuit Impensis landemque sospes ad ;
duin idem adolescens in curia comitis Pictavien- propria regressus, filias nuptui, filios aulem ma-
siumdomini sui, pincernae fungerelur officio, au- triraonio collocans, coraitatum suum oplimo statu
dita fratris primogenili morte, ab eodem comite composuil dumque slrenue et prudenter annos
;
captus est et vinculis mancipatus, occasione quo- aliquot post suum reditum suis incumbit nejjttiis,
rumdara castellorum, qua ab eo contendehat vio- ecce dominus res Hierosolymorum de successiune
lenter eripere,quaB pater ejus et frater in finibus videlicelapud quem primogenilam suara
sollicitus,
praedicli comitis jure haereditario, sed de feodoprfe- nuptui collocaret, post mullam deliberationem, de
Quod audiens mater,
dicti comitis diu possederant. communi universorum principum consilio, sed et
quaejam ab ejus patre multo ante diverteratel ad de populi favore,quosJam de principibus suis.do-
dominum regera Francorum se contulerat, maternis minum videlicet Villclmuum de Buris, dominum
mota visceribus, apud dominum regem supplex im- Guidonem Brisebarre, ad praedictum dirigit comi-
ploravintet obtinuil, quod filius ejus a vinculisab- tem, invitans eum ad filiee nupiias et regni succes-
; \ :
581 HIST. RERUM TRAN3.MARIN. — LIB. XIV. FULCO REX. 582

sionem; qui compositia rebus et ordinato comi- actionibus ultimum ccelo tradidit spiritum, relicto
tatu, data benedictione liberis siii?, assuraens sibi fiiio aequivoco suo, sed a f.arterna glori degenere i
de boneslis proceribus suis, iter veniemli ad do- plurimum, et eodem universorum bonorum c\ asse
mini regis vocalionem arripuit cui postquam in ; baerede instituto. Fuit aulem idem Josc«|inus ju-
regnum ingressus esl, statim infra paucos dies, nior, ex sorore Leonis Armeni, viri inter suos
primogenitam suam, ei
sicut ex pacto lenebatur, potenlisiimi, natus; pusillus statura, sed membris
matrimonio copulavit, conferens eidem dotis no- plcnioribus, robustus valde, carne et capillo ni-
mine, dua» civitates Diaritimas, Tyrum et Ptole- ger, faciem habens lalam, sed morbi, qui vulgo
maiiiani ;
quam quasi trienr.io possidens, continuo variola dicitur, cicatricibus respersam ; oculis tu-
comes sicut ante quasi vocabatur. Defuncto igitur mentibus, naso prominente; vir liberalis el mili-
domino reste xi Kal. Seplemb. anno ab Incarnatione tanbus actionibus conspicuus; sed commessatio-
Domini, 1131, idem comes cum prsdicta uxore, nibus supra modum deditus, Vcneris operibus et
xviii Kal. Octob. in die exaltalionis Sanstae Crucis, carnis deserviens immunditiis, usque ad infamias
in ecclesiae Dominici Sppulcri, a domino Willelmo, notam. Hic nobilem corpore, sed raoribus nobiiio-
bonse memoriae Hierosolymorum patriaroha, solem- rem, Willelmi de Saona viduam, nomine Bealri-
niter et ex more coronatus el consecratus est. „ cem, uxorem duxil; es qiia filium, tertium Josce-
CAPUT III.
linum suscepit; et Qliam, quaa prius uxor fuit Rai-
Senior Joscelinus Eilessanus comes, seger in lectica naldi de Mares, postea domini Alraarici comilis
hostibus occurril; el obtentavictoria carne sohHur Joppeosis, qui poslea fuit Hierosolymorum rex
el de filio ejus Joscelino. unde natus est B-ilduinus Hierosolymorum rex
Per idera tempus, dominus Joscelinus comes sexlus, et Sibilla soror ejus. Hic autera, ul in
Edessanus, longa aegritudine fatigatus, lecto decu- inferioribus dicelur, ignavia, et peccaiis suis exi-
bans, mortis imminentem exspectabat diem. Ceci- gentibus, universam regionem, quam pater suus
derat enim anno proxime prsterito circa partes congruo rexerat moderamine, perdidit.
Halapiae, super eum lurris ex crudis lateribus com- CAPUT IV.
pacta ;
quam cum hostibus in eainclusis ut facilius Rex vocaiur ab Antioclienis; el malitia principissx
caperet, suffodi fecerat; subfossa subito corruens, afjerilur.
Incauium oppresserat; unde eum sui cum multo Anno igitur primo regni doraini Fulconis, cum
labore, quasi sepultum et contritis artubus, vix esset tam civitas, quam tota regio Anliochena
eruerunt: quo languore multo tempore maceratus, principis destituta solatio; mortuus enim fuerat
adhuc egredi nileutem detinebatanimam cum ecce ante dominura regem dominus Boamundus junior,
;
nuntius advolans, Soldanum Iconiensem obsedisse C unica filia bsrele relicla, timenles magnates illius
quodilam ejus castrum, cui nomen Cressum, nun- regioni.s, ne protectoris delectu provincia illa hos-
tiat. Quo audito, vir magnanimus, sicut erat cor- tium pateret insidiis, dominum regem ad se vo-
pore debilis et prorsus impotens, sed mente vali- cant, ul partium illarum curam gererel, et omnia
dus, lilium prcBCipil ad se evocari, iiijungens ut, ad suam revocaretsollicitudinem. Uxorenim prin-
assumpta secum universa regionis illius militia, cipis praedefuncli,domini regis Balduini filiii, do-
hosti supra nominato viriliteroccurrerel et locum minae Milisendis sora, mulier callida supra modum
pairis suppleret impotentis. IUe vero objiciens, et malitiosa nimis, quosdam habebal suorum com-
quod praedielus Soldanus in gravi multitudine di- menlorum fautores, quibus cooperantibus, circa
ceretur advenire, respectu tantarum virium paucos principatura malignari studebat ; Tolens sibi uni-
se habere, coepit se excusare; unde parter, pensala versam regionem, filia quain ex marito susceperat,
pusillanimitate filii, et ex eo verbo qualis futurus exhasrede facla, vindicare; et sic demum obteoto
esset, colligens, raililares prsecipit convocari copias, principatu, pro arbitrio suo ad secunda vota mi-
et populum regionis universum. Quibus paralis, grare. Pater aulem ejus, dum viveret, statim de-
sibi aptari lecticara mandal; et in eam ascendens, functo marito, haec eadem machinantem induslrie
hostibus oecurrit, doloris oblitus et impotentiae;
p,
satis praevenerat; et eam vi ejectam ab Antiochia,
in quo cum aliquantulum cum exercitu pocessis- jusserat esse contenlam eo quod maritus nomine
sel, nuntiat ei unus de magnatibus regionis Gau- donalionis propler nuplias in eam contulerat, dua-
fridiis, cognomento Monaclius, Soldanum audito bus videlicet urbibus maritirais, Gabulo et Laodi-
ejusadvenlu, obsidionem a casiro dimovisse prae- cia. Illa porro, patre defuncto, putans consruam
diclo et iter ad reditum maturasse. Quo cognito, invenisse opportunitatem, ad prius conceptum ite-
comes leclicam qua geslabaiur, ad terram deponi rura aspirabal propositum. Horum autem studio-
jussit ; el erectis in coelum manibus et devoto spi- rura complices munerum largitione et promissis
ritu, Domino cumsuspiriis et fletu graiias agens, superamplioribus, quosdara potentiores effecerat,
quod novissimis suiseum benignus et misericors
in Willelmum videlicel de Sehunna, Guarenlonis fra-
Dominus tanta gratia visitasset quod seminecia : Irem elPontium comilem Tripolitanum, necnon et
et in ipsis mortis vestibulis coiislitulus adhuc hosti- Joscelinum juniorem Edessanum comitem. Quod ti-
bus Christianaefidei esset formidabilis, ingratiarum mentes regionis illius magnales, quaato poterant
studio, ejus impiis moliminibus obviam se dare A. cunctaproveherel.impendebatsoliic.iludinem. Unde

nitebatur. Unde et dominum regem, ut prajmisi- omniura gratiam civinm, et etiam principum, qui
mus, eo citaveranl intuitu, ut in his eum haberent in liiielitalis perseverabanl debito, sibi compara-
adjulorum etrugioni rectoris solatium non deesset. veratcumulaliorem. Collocalis itaque eorum in tulo
V. CAPUT rebus, ct negotiis ordine congruo dispositis, cum
Properanti Antiorhiam; comes Tripolitanus se oppo-
jam per tempus aliquod, prout necessitas eorum
nil; sed a rege devincitur. Res Anlioihena in tuto videbatur e.îigere, moram fecisset necessariam,
coUocalur. revocanle eum do.raesticoruni cura, reversus est in
Audita igitur Antiochenorum legaiione et supnr ;

regnum; cura principaius aubili etindnstrio viro
regionis illius lurbaquam periculosam nimis me- Rainaldo, cognomento I\lansuer, commissa.
tuebat, motus dominus rex vehementer, ad illorum CAPUT VI.
vocationeni properans, usqne Berylhum pervenit. Ilerum ah Antiochenis j-evocalur. Sanquinus in fmi-
Sed coiiiite Tripolitano per lerras suas illi transi- bus Tripolilants castruni quoddam obsidcl; re.v so-
roris interveutu, obsidionem solril.
tura prohibente, assurapto sibi Anselmo de Dria,
nobili viro et fideli suo, usque ad porlum Sancli
Procedente autem lempore dura idem rex in re-
Simeonis navigiopervenit : ubi ei occurrenles nobi- p fc'"' » Deo sibi coramissi viriliter desudaret neces-
les et potentea Antiochenorum proceres, in ur- sitatibus, et MarthiBmore, circa frequens ministe-
rium ejus negotia sedula provisione proeuraret,
bem eum inlrodu.xerunt, e.jus imperio subjicientes
universem regionem. Comes autera Tripolilanus, adest nuntius ex parle Aniiochenorum referens in-
flnilam Turcoruin manum e sinu Persico, et uni-
licet domini regis sororem baberet uxorem, ut
saepe dictum est, tamen festinus post regem, ad
vorso Orientali tractu, flumine magno Euphrate
partes se contullt Aotiocbenas, ul gratia princi-
transito, circa partes Antiochenas in multitudiiie
pissae, cujus muneribus corruptus dicebatur, ejus
gravi consedisse. Quo audito, de stalu sibi com-
aclibus se opponeret. Habebal autem idcm comes missi principatus, et salute in eo degentlum, piu-
in parlibus illis Arcicanum videlicet, et

duo castra, rimum anxius; eoque maxime, quia omnem spem
Rugiam, quae pro uxore possidebat. Dederat enim ea suam in eum pro.jeceranl nihilominus etiara el in-
:
dominus Tancredus, pife in Chrislo recordationis, de sollicitus, quod proverbialiter dici solet:
raoriens uxori, causa donationis propler nuptias. Tua res agitur paries dum proximus ardet;
Hsec comes armis communiens et militia, dominum intelligens finitimorum defeclum in suum redun-
regem el suos inde cmpit raolestare. Quod Antio- dare periculum; decernons, fralribus auxilio indi-
cheni aegre nimis ferentes, regem persuasionibus gentibus subsidia ministrare, opus esse honestum ;
impellunt, utillioccurrens.ejusprKsumptuososre- ^ accitis sibi de regno universo equitum peditum.iue

frenaret impetus. Qui eorum verbis acquioscens, auxiliis, ad iter accingitur, illuccumomniceleritale
memor injuriarum quas veniens, eo Iransilum pro- contendens. Dumque in proficiscendo cum sui» ag-
hibente, perlulerat, illuc cum omnibus quas habere minibus Sidonem usque pervcnisset, ecce soror
poluit copiis. contendil. Factum est autem, quod ejus, domina Ceciiia, comilissa, Pontii Tripolitani
circa praenominatam Rugiam convenientes, instru- Sanguinum

comitis uxor, flehilia nuntiat, dicens :
ctis utrinque aciebus, hostiliter commitlerent. el Halapiae principem, Turcorum potenlissiraum sa-
diu ancipiti eveutu congrederentur adiuvicem. Tan- trapam, in muititudine virtutis sus in prssidio
dem rex factus superior, comitem cum suis in fu- quodam suo, cui Mons Ferrandus nomen, maritum
gam vertit; et confectis agminibus raultos de ejus suum obsedisse. Orat ergo et urgentissima, ferai-
cepit militia quos in vincula conjectos, Antiochiam neo more, rogat instantia, quatenus Cfeteris ad
perduxit; tandem per viros industrios, et fideles terapus dilatis, quse non tantara exigerenl diligen-
pacis interpretes, reconciliatis adinvicem rege et liam, negotiis, raarito in angustiis posito raature
comite, resignatis comili quos rex ceperat de suis subveniat. Cujus nimia rex motus in^tantia, dilato
militibus, regionis stalus in meliorem videtur de- ad modicura priore coepto, illic dirigit acies, as-
venisse cond lionem. Timentes tamen illius pro- n sumptis de comitalu nonnullis, qui relicti fuerant
vinciae prudentiores, ne domino rege ad propria de comilis expediiione, militibus. Audiens igitur
reverso, inlestinis regio concuteretur sedilionibus 5anguinus, dominum regem ad solvendam obsi-
et sic hostibus amplior ad nocendum palerel occa- dionein properare, habito cura suis consilio, quid
sio, regem profusis exoraut precibus, qualenus utilius videretur, obsidionem gratis solvit, cum suis
moram apud eos faciat longiorera. Rex autem con- legionibus, ad propria reversus.
siderans per Domini misericordiamregnum suum GAPUT VII.

in tuto coUocatum, plena tranquillitate gaudere; Rex Antiochiam properat ; hosles qui conveneranlin
et eam in qua erat, rectoris plurimum indigere pa- fuyam verlit; hostium spoliis ditanlur Antiocheni.
trocinio regionem, benigne annuit; et tam urbem Hinc itaque, domino comite interira expedito,
quam adjacentia communi procernm coosilio con- rexista sollicitudine liber, ad cceplum redit opus,
gruo moderamine disponens, quantara rebus pro- et Antiochiam, sicut prius proposuerat, naturatis
priis et eiactam magis, ut ad optimum Btatum festinalitineribus. .\udito ejus adventu, Autioche-
fi
585 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XIV. FULCO UEX. 586
ni et obviaQQ eseuntes,cum omni gaudio tantum A. nu3 videlicet patriarcha, et cives Hierosolymilae,
hospitem suscipiunl, spem habentes quod perejus indomino habentes fiduciam, collectis ia unum
industriam.nostium, qui adTenire dicebantur, vio- viribus, juxta locum antiquissimom, Nohe, qui
lenliam tolerare possent sinepericuio.Non multum hodie vulgari appellatione dicitur Betlenuble, in
euira proficere consuevil, licet ingens fuerit sine descensumontium,inprimisau3piciiscampestrium,
duce multitudo ; et cohortes numerosae sine reclo- via qua itur Liddam, et qua pervenilur ad mare,
re, quasi arena sine calce, vix solent tibi cohae- praesidium solido fundant opere, ad tutelam Irans-
rere.Nuntialur inlereaconsonantibus rumoribuset euntium peregrinorum ibi enim in faucibus mon-
;
fama celeberrima, quod hi qui Euphralem truns- tium inter angustias inevilabiles, maximum iter
tisse in manu robusta, et apparatu copioso nimis agentihussolebat imminere periculum, Ascalonitis
dicebantur, adjunclis sibi quos circa fluvium, lo- subitas irruptiones illic facere consuetis. Consum-
corum peritis, invenerant, in Unibus Halapia3 ca- mato itaque feliciter opere, nomen indicunt, ca-
stra locaveranf, regionem lotam improvisis in- stellura Arnaldi locum dicentes : factumqueeslper
cursionibus depopulari. Convenerant porro e.t gratiam Domini, etiam praedicti castelli beneficium,
omnibus conterminis Caihus, in locnm unum, quod adire volentibus Hierosolymam, aut ah ea
cui nomen est Canestrivum ; inde collecta onini _ redire, minus periculosus factus eat transitus, et
multitudine.consilio eorum qui locorum habehatiL via multo securior.
peritiara, ex improviso per omnem provinciam ir- CAPUT IX.
ruptiones facluri ;
quo comperto, dominus rex, De regis consilio mittitur ad Raimundum Pictavien-
convocatis ex omni principatu militaribus copiis, sium comitis filium, qui Constantiam Boamundi
cum quos secum habebal familiarihus, egres-
suis ducal uxorem.
sus Antiochia circa caslrum Harenc castrametatua, Adepta itaque dominus rex tam insigni victoria,
substitil prudentis more, quia Antiocheni principatus pro libero arbitrio dispo-
male cuncta minislra ncns negotia, clarus babebatur admodum, duo-
Impetus, Stat. rura regnorum moderamina divina provisione sor-
per dies aliquod, ut hostes.qui raajores dicebantur titus, inutroque prosperis alfluens, populura cum
habere copias, suos pui,'na lacesserent, aul alio plena tranquillitale tuebatur. Accedentes porro ad
quovis modo conceptum aperirent propositura. Vi- cum illiusregionis, primores,specialiterautem qui-
dens autem quod nihii tale molirentur, sed securi bus domino ,Boamundo, principi jam defuncto, et
in castrismoram quietam agerent, adbuc lortasse filiae ejus adhuc pupillae Udelitatem observarecordi
majora prasslolantes suCfragia, irruit super eos re- erat, dominum regem familiariler adeunl, orantes
pente; et incautos reperiens, antequam arma pos- C intime, ut qui plenius nobiiium virorum et iliu-
senl corripere, gladiis instat, perferat lanceis ; vix strium adolescentiun:, in partihus ultramontanis
paucis conceditur equorumbeneficio, caeterisinter- habebat notitiam, eos quem do tot pria-
edoceret,
emptis, fuga morlem evadere. Relictis igitur ca- cipibus evocarent, apud quem domini sui filiam,
strisomni commoditateetvariasupeilectilerepletis, bonorum paternorum haeredem,nuptuicommodius
ciEsisque ex eis innumeris, et quasi ad tria mil- collocarent. Qui gratanter suscipiens verbum, et
lia, victores aostri, bostium spoliis usque ad fa- fidem simul et sollicitudinem commendans, ia
stidium onusti, et jam pluranolentes, equos, raan- partes cum eis hujus deliberationisingressus.trana-
cipia, armenta, greges, lentoria, omne genusprae- cursis plurimis, de communi omnium consilio pla-
dae et manubiarum omnimodam varietatem secum cuil, ut nobilis quidam et praecipu® indolis adole-
trahentes, Antiochiam cum summa laatitia et tro- scens, Raimundus nomine, dominiWillelmi Picla-
paeorum insignihus reversi sunt. Extunc ccepit viensium comitis fihus, ad hoc vocarelur. Is in
dominus ex omnium Antiochenorum imiiilereuter, curia domini Henrici senioris, Anglorum regis,
lam procerum quam populariuin, corda pleniusre- apud quem arma sumpserat militaria, moram fa-
conciliata, el omnium habere favorem. Nam prius cere dicebatur, domino Willelrao, fratre ejus pri-
occasione principissae cui domini regis ingrata el [)
mogenito, Aquitaniam jure hasreditario guhernante.
suspecta erat prssentia, quidam de majoribusei Libratis ergo deliberationis partihus, id expedien-
fuerant adversi, faventes principissasintuitu mune- tius esse arbitrati, legatos occulte dirigunt, Geral-
rum, quae illa profusa largiebatur munificentia. dum quemdam cognomento Jeberrum, fratrem Ho-
CAPUT VIII. cum litteris domini patriarchae et procerum
spitalis,
Hierosolymilanus patriarrha el regni principes prx- universorum : timentes ne si solemniter et perma-

sidium jundanl vatde necessarium, cui nomen Ca- jores citaretur personas, principissa, sicut erat
%trum Arnaldi. mulier raalitiosa nimis, impedimenta molirelur.
Interea, dum dominus rex in partibus Antioche- Erat enira cuivisimpedire adventum facile nam :
nis ita detineretur occupatus, et illius regionis ne- Rogerus tunc Apuliae dux, postmodum autem rex,
gotia ad suam revocaret sollicitudinem, tanquam Antiochiam cum omnibus perlinentiis suis, quasi
propria,quousqueibi de communi consilioprinceps jure sibi debitam haereditario, lanquam domino
ordinaretur,noslriqui in regQoremanserant,domi- Boamundo consanguineo suo volens succedere,
Patrol. CCI. 19
vendicabat. Robertus enim Guiscardus, Boamundi A minem et honeslaeconversationi3,lilteralum eliam,
senioris pater, et Rogenis Sicilife comes, qui co ejusdem ecclesiae archidiaconnum.in quodam pr«si-
gnominatus eat Bursa, hujus Rogeri regis pater, diotanquam viros sanguinum, indiversorium calce
fratres fiierunt ex utroque parente. Junior autem plenum detrusit in carcerem, et per multos afflixit
Boamundus, senioris fllius, fuit pater istius ado- dies, dicens eos in mortem suam conspirasse. Ilaec
lescentulsB ad cujus nuptias praediclus adolescens et iis similia, in subditos effera mente pertractans,
Raimundus invitabatiir. Oportebat igitur caute il- universorum in se provooabat odium. Vixque iuter
lum evocari, ne comperto ejus adventu, autvi, familiareseldomesticos, parvas stimulisconscientife
aut insidiis, ejus semuii pr.-epedirent accessum. agitatus, tutusei videbalur locus.Sed de his hacte-
His igilur ita disposilis, dominus rex, prosequente nus, nam in sequentibus, tempore opportuno, de
eum universorum gralia, ad partes Hierosolymita- ejus exitu suo loco dicemus.
nasse contulit. CAPUT XL
CAPUT X.
Papa Honorius ; substituitur ei Innocen-
vila decedit
tius ; orilur schisma periculosum. IVillehnusTy-
Bernardus Antiochenus patriarcha moritur liadul- ;
rensis archiepiscopus carne migrat : Fulcherius ei
phus Mamislanus archiepiscopus ei succedit cum substituiiur ; homam proficiscitur ; paliium petit et
tumultu. Obtinet.
Per idem tempus, Bernardus vir grandaevus, plu- Dum haec in Oriente geruntur, dominus Houorius
rimum bonae memoriae, simplex ac tiraens Deum, papa extremuin diera claudens, fatale debitum sol-
primusLatinorum apud Antiochiam patriarcha,tri- vitjdumque de aubstiluendo ei successore inler
cesimo sexto sui pontifioatus anno, viam universoe cardinales traclaretur, divisa sunt eorum desideria:
carnis ingressus est. Post cujus obitura, cum uni- ila quod, non valentea in idem consonare,sub con-
versiillius amplissiraa) sedis suffraganei, tam ar- teutione duos elegerunl, Gregorium videlicet, dia-
chiepiscopi quam episcopi, de more convenissent, conum quem consecran-
cardinalein Sancti Angeli,
ut ecclesiaB pastoris destitutcB solatio utiliter pro- tes vocavei unt Jnnocentium
Petrum, qui cogno-
; et
viderent ; et super eo ipso lam salubri negotio ia minatuB est Leonis, presbyterum cardinalem, tituli
palatio patriarchali, dilisentiores mutuo (sicul in Sauctae Marias Transtiberim, quae dicilur Fundens
talibus fieri solet) haberentur tractatus, Radulphus oleum, quem etiam consecrantes, qui cum elege-
quidam Mamistanus archiepiscopus, de castro Dan- rant, Anacletum vocaverunt. Ortum est igitur
frunt oriundus, quod inconfinio Normunniae etCe- sehisma periculosum nimis, ita ut non solum quae
nomanensisdicBceseossitum est,virmilitaris,magni- infra Urbem erantpericlitarenlur eccIesiiE et popu-
ficus et liberalis plurimum, plebi et equestri admo- lus mutua caede periret; verura etiam pene orbis
dum acceptusordini,absque fratruraet coepiscopo- G concuteretur universus, regnaque diversis acceiisa
rum conscientia, solo populi, ul dicitur, suffragio studiis interse colliderentur. Obtiuuit landem,post
electus est, et in cathedram Principis apostolorum multos labores iramensa pericula dominus Inno
et
inthronizatus. Quod audienles qui ad hoc, ut sibi centius, praeiiicto Petro,papatus semulo, prius vita
patriarcham, auctore Domino, pra;ficerenl, conve- defungente. Per eosdem dies migravit ad Uorainum
nerant, timentes furentis et vociferanlia populi in- carnis onere deposito, praedictus nosler prffideces-
discretos impetus, divisi sunt ab invicem, ei quera sor Willelmus, primus Latiuurum, Tyrensium ar-
non elegerant odedientiam exhibere recusantes. chiepiscopus, post urbis liberationem. Nam dum
Illelamen nihilorainusecclesiam etpalatium occu- adbuc ab hoslibus detineretur,ordinatus fuerat ad
pans, slatim sine mora pallium de allari beati Pe- titulum ejusdein ecclesis quidam Odo, qui ante
tri,nullaad Ecclesiain Romanam hablfareverentia, ejusdem urbis liberationem vitadecesserat, utprte-
sihiassumpsit. Processuquoquetemporis nonnullos raissum est cuisubstitutus estdominus Fulcherus
;
de suffraganeis eccIesiaB in suam attraxit commu- bonK memoriaB Aquitanicus natione, patria Engo-
nionem. Et ut mutorum relationo cognovimua, si lismensis, vir religiosus ac tirnens Deum, raodice
canonicorum ecclesiae pacem amplexus fuisset, nec litferalus, sed constans et amator disciplinae. Hic
eorum turbare possessiones spiritu superbiasductus
praesumpsisset, potuisset tranquillo statu vilam ibi
j)
apud suosabbas exstiteratcanonicorura regularium
in ~
.
monasterio cui Cella

..
nomen sed postmodum
.
;
...
Iransegisse. Sed quia verumest, quodproverbialiter lempore praBdicti schismatis, quod inler dominum
dici solet : Difficile est ut bono claudanlur fine, quse lanocentiura papam et Pelrum Petri Leonis filium
malo sunt inchoata principio; peccatis suis exigen- exortum est, favens praedicto Petro Gerardus Engo-
tibus, pr« multiiudine divitiarum iia faotus estin- lismensis episcopus, apostulicae sedis legatus, alii
solens, et nerainem prs se ducens hominem, ut po- parli pr*afanle3 assensura raolestiis quarapluribus
tius Antiochiquam Petri vel Ignatii successorumae fiitigabat. Quod vir vits venerabilis non ferens,
exhiberet. Majores enim ecclesiae, alios violenter sumpta licentia a fratribus, orationis gratia Hiero-
vinculis el carceri, quasi cîpitalium
ejecit, alios solymam venit, tanderaque in claustro ecclesia
reos,mancipavil.Interquos quemdain Arnulfum no- Dominici Sepulcriregularem vitam et assiduitatem
mine, Calabrum natione, virum ulique nofjilem el professus, ad ecclesiam Tyreusera vocatus est. Re-
litteratum,ilem Lambertuin mirae simplicitatiBho- xit autem eamdem ecclesiam slrenue et feliciter
:
589 HIST. RERUM TRANSMARLN. — LIB. XIV. FULCO REX. 590

annis duodecira, quartus antenos, qui nunc eidem A utquousque deliberarelur, utri duorum patriar-
pit,
ecclcsiae, non eiectione meriti, sed sola Domini di- charum perpetuo cederet, interim sicuti et praede-
gnalione etpalientia praesidemus. Qui, postquam a cessoriejus dictum fuerat, HierosoljTnitano obedi-
domino Hierosolymitano patriarcha Willelmo, suaa ret ; eamque dignitatem in Hierosolymilana obtine-
munus consecrationis accepii, exemplo prsdescesso- ret Ecclesia, quam ejus preedecessores in Antio-
ris suiviolens ad Ecclesiam Romanam proobtinendo chena, quandiu ei obedierunt, obtinueranl. Certum
pallio properare, ab eodem patriarcha et ejuscom- eslautem, quod inter tredicim archiepiscopos qui
plicibus passus est insidias et volentiam, ita utvix a diebus apostolorum sedi Antiochenae subditi fue-
et cum multa dilficultate manus eorum posseteflu- runt, Tyrensis quidem primum locum obtinuit, ita
gere et ad Ecclesiam Romanam pro causa prae- ul in OrienteProtolhronos appelletur, sicuti mCa-
dicta pervenire, sicut ex tenore lillerarum do- talogo pontificum sufjraganeorum, qui ad Ecclesiam
mini papae Innocentii manifeste deprehenditur. Ait Anliochenam respiciunt continetur. In quo sio le-
eDim : gitur Sedes prima, Tyrus, sub qua sunt episcopalus
:
iNNOCE.NTius episcopus, servus servorum Dei, vene- XIII. Sedes secunda, Tarsus, sub qua sunt episcoptatus
rabili fralri guillemo Hierosolymitano palriarchse, V. Sedes tertia, Edessa, sub qua sunl episcopatus x.
salutem el apostolicam benediclionem „ Sedes quarta, Apamia, sub qua sunt episcopatus viij
Magisterium toluis Ecclesix et Ecclesiastic:: iuj.-i- Sedes quinta Hierapolis, sub qua sunt episcopaius
iutionis heato Petro apostolorum principi, cnUsli VIII. Sedes sexla, Bostrum, sub qua sunt epitcopalus
privilegio esse coUalum,evangelicadeclaratauctoritas. XIX. Sedes septima, Anavana, sub qua sunt episcopa-
Et infra ; tus IX. Sedes octava, Seleucia, sub qua sunt episco-
Nira^nur autem, quoniam cum Romana Ecctesia patus XXIV. Sedes nona, Damascus, sub qua sunt epi-
proliberalione orientalis Ecclesise tantopcrc lubora- scppatus X. Sedes decima, Amida, sub qua sunt
veril, et /Hiorum multorum sanguinem effundendo, episcopatus \ii. Sedes undecima, Sergiopolis, subqua
corda tam ecclesiaticorum quam sxcularium ad sunt episcupalus iv. Sedes duodecima, Thcodosiopolia,
uequaquam,prout convenit,
ejus serviliumexcitaveril, sub qua sunt episcopalus vii. Scdes tertia dccima,
eidem mutristix hac vice respondere lurasti ; parum Emissa, sub qua sunt episcopatus iv. Uetropolitani
enim tibi visum fuerat, quod venerahilem frutrem per se suslinentesym. Archiepiscopi duodecim.
nostrum Fulcherum Tyrensem archiepiscopum, more Quod ergo primum locum inter suffraganeos Hie-
prsedecessorwn suorum pro susceptione pallii aU lio- rosolymitanae Ecclesis [oblinerej quodque de solo
manam Ecclesiam venientem, dislurbare prxsumpse-domini papae mandalo eidem obediat Ecclesia Ty-
ras, nisi et ergaeumanobisredeuntem te inhumanum „ rensis, ex rescripto litterarum domini Jnnocentii,
difficilemque, et nimis asperum exhiberes : adeo quod ad eumdem Willelmum Hierosolymitanum di-
nec antiquam dignilatem Tyrensis Ecclesisc sibi resti- rectarum, manifeste colligitur quod sic habet ;
tuere ; nec de damnis ibi illatis, aut eliam de Caypha, iNNocENTius episcopus, servus servorum Dei, Wi-
sive Porphyria, juxla mandatum nostrum infra tres LELMo Hierosolymitano patriarchse, salutem el apo-
menses, post acceptionem nostrarum lilterarum eiju- stolicam benedictionem.
stitiam facere volueris ; eum ulique satis indiijnum Quanto munificenlise supernx benignitas Hiero-
sit ul honor qui sibi, si ei obedirel, ab Anliochena solimilanam Ecclesiam tuis temporibus allius subli-
exhiberetur Ecclesia, a te vcl tuis successoribus sub- mavit, tanlo magis expedit personam luam erga fra-
trahatur. Prsrterea in subjectos illius ttimis potesta- Ires suos liujnanwrem (xistere, et eos qui libi obe-
tivediceris te habere. Quocirca auctorilate apostolica dientiam ezhibent, charitale muiua honorare. Proinde
mandando tibi prsecipimus, sicut ejusilem malris tux fraternituli luas rnandamus, quutenus venerabilem
piis optusstudiis atque solatiis confoveri,sicut in tuis fratrem nostrum Fulcherium Tyrensem archiepisco-
necessitutibus ejus patrociniis desideras adjuvan, pum, qui ex mandato sanclie Romanse Ecclesix tibi
jam diclum archiepiscopum diligas et honores et in obedit, jraterni amorit inluiiu diiigas et honores :
nullo perturbare prxsumas quin polius dcoranibus,

:
snllicite providens, ne sibi gravamen aiiquod inferas;
de quibus apud le querimoniam deposuerit, sibi ple- ^ vel sub obtentu hujusccmodi subjectionis, qux utique
nam justitiam infra quadraginla dies, postquam prse- ex beneficentia aposlolicse sedis, tibi el Ecclesix
seniia scripla susceperis, exhibere non differas, nec Hierosolymitanse impenditur, Tyrensis Ecclesia, no-
aliquid in subditos suos contra statuta canonumprx- bilis el famosa, sux juslitise aut dignitatis patialur
sumas. Alioquin iimendum tibi cst, ne tam ipsum aliquod detrimenlum. Indignum et enim ut honor
quamtuffragancos suos a tua obedienlia subtraha- qui sibi, si ei obediret, ab Antiochia exhibereiur, a
mus, eosque in manu nostra retineamus. te vel tuis successoribus sublrahalur.
Data Laler. xvi Kal. Jan. Data Alhani, xvi Kal. Augusti.
CAPUT XII. CAPUT XIII.
Prxcipit Romana Ecclesia ut idem obedial Hieroso- Mandatur ejus suffraganeis ut ei obediant ; etadhoc
lymitano pontifici ; et eum locum obtineal apud plures diriguntur epistolx.
eum, quem prius obtinuerat apud Antiochenos,
Redeuntiigitur,licetcummolestia,restitutisuntal
Reversus ab Eoclesia Romana mandutum accede suffraganeis ejus, qui manu Hierosolymilani
.
391 GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. S92
patriarch» usque adillaradiemfuerant, Acconensis, A dehitam obedientium el revereiUiam deferant : alio-
Siioniensis et Berylhensis reliquos autem, id e»t

; quin canonicis sanctionibus contrailur, si melropoli
Biblitanum, Tripolitanum, Anlaradensi'ra, qui alios tanis a suis suffraganeis ohelieulia suhlrahalur.
episcopaius ejusdem Ecclesiae, in manu sua velut Uptamus enim ut circa prxlatos et suhdilos suum
proprios possidebant, Antiochenus palriarcha vio- jus, et proprius ordo ahsque contradiclione servetur
lenterdelinebat,eara solam praetendensocciisionera, Datum Laterar.i, xvi Kal. Februarii.
quoi non obediret, non quod ad ejusjurisdictio-

ei Nec soiura hisita scripsit dominus papa, verum
nem eos respicere denegarei quod ne fieret, si;dad ;
etiara el illis qui a patrisrcha Hierosolymitano de-
matrem suam Tyrensem Ecclesiam redirent, idem tenti fuerant ;
quiejustimore, mandatis apostolicis
dominus Innocentius papa prfeceperat, scribens obedire delrectabant, eodem modo pra^cipiens in-
tara prMdictis episcopis, quam Antiocheno patriar- junxit, ut omni occasiane postposila, dominoTy-
chs, in hunc modura : rensi obedientiam exhiberent, in hinc inodum ;
Innocentius episcopus, servm sercorum Dei, vene- iNNOCENTius cpiscopus, scrvus servorum Dei, vene-
rabitibus Iratribus Gebardo Tripolitano, R. Torlosano rahilibus jralribus Balduino Berycensi, Bernardo
et H. Biblitano episcopis salulem, et apostolicam be- Sidoniensi, JoAmi Ptolomaidensi episcopis, saluteni
nedictionem. ij et aposlolicam benedictionem.
Scire debet vestra fraternitas quoniam slalus Ad hoc sancli Patres diversos esse in Ecclesia gra-
Ecclesix tunc clarius elucescit, cum gradus in ea dus et ordines voluerunt, ut dum suhjectionem et re-
constituti illaesi servanlur ; el qux debelur prxlatis vercntiam minores majoribus exhibent, sua fieret ex
singulis, absque contentione seu conlradiclione, re- diversilate conne.vio, el recle officiorum ijererelur ad-
verentia exhibelur. Unumquemque etenim ex liis qui minislratio singulorum. Gravat auiem nos, et valde
sihi subjecti sunl, considerare convenil, quanta suos miramur, quod cum vobis jampridem litteris aposlo-
prxlatos si quos habeat, revcrentia et honorificenlia licis prxceperimusut venerabili fratri noslro Fulche-
debeat honorare ; qux si injuste et immerilo sublra- rio Tyrcnsi archiepiseopo, metropolilano veslro, obe-
hanlur, unitalis status profecto nutahit, ad quem dientiam el reieremium exhiberclis, quusdam occa-
ecclesiastica doctrina, ob majorem firmitatem, dili- siones et interpretaliones minus idoneas prxtendendo,
centi consideratione omnia in se ordinando reduxit. id facere comlempsistis ; cum utique quasi peccatum
Ne igilur ecclesiarum veslra)-um honor vel digtiitas ariolandi, sit repugnare; et quasi scelus idololatrix,
oh conteniionem seu rebellionem indebitam minualur noile acquieKere(l Beg. xv). Mandumus itaque vobis,
vel annulletur, per aposlolica vobis scripta, manda- el auclorilale aposlolica, iterato prxcipimus, quatenus
mus atque prsecipimus, quatenus venerahili frairi omni occasione submola eidem fratri nostro de cselcro
nosiro Fulcherio, Tyrensi archiepiscopo, tanquam C pareatis, nec sub oblendu obedientise, quam alicui
metropolitano vestro debitam ohedentiam et reveren- primati dependilis, sibi subjectio7iem et reverentiam
tium deferatis. Nos enim vos et Ecclesias vestras, metropolituno vcstro dchilam aliquatenus suhtrahatis.
Tyrensi Ecclesise, qux veslra melropolis esl, aucto- Quod si contemptores ullerius exsliteritis, sententiam
rilate aposlolica resliiu\mus,et a juramento vel fide- quam idcm archiepiscopus in vos canonice pro-
lilate, qua patriarchx Antiocheno estis astricti, eo- tulit, aut protulerit, nos auctore Domino, ratam
dem molo absolvimus. Si vero nostris mandatis obe- habebimus. Si vero pro eo quod eidem fratri nostro
dire, el intra ires menses post harum acceptionem obedierili^, a palriarcha Hierosolymitano ahquid
litlerarum, ad obedienliam prxdirti fralris noslri contra vos fuerit ronslinUum, nos eamdem senten-
redire neglexeritis, sententiam quam ipse in vos ca- tiam viribus carere decernimus, et nullius momenli
nonice promulgabit, nos auctore Deo, ratam habebi- esse censemus.
7nus. Datx Laterani, x\i Kat. Februarii.

Datum Lalerani, vxi Kal. Februarii. C..\PUT XIV.
Ne autem ab Antiocheno patriarcha, qui eos diu Aperitur undeetex qua causa hxcinlerduos patriar-
detinuerat, et virerat poteulior, prspedirentur do- chas orta sit conlroversiu ; et qua ratione se quis-
mini papse jussionem exsequi, scripsit eidem pa- que tueaiur.
]
triarchae, in heec verba : Ne autem inadrairationemcuiquam veniat, quod

Innocentius episcopus, servus servorum Dei, ve- cum priusTyrensera archiepiscopumquatuordecim
nerabili fratri Radulpho Antiocheno palriarchx, sa- de jure suffraganeos habere diximus, dominus au-
lutem el apostolicam benediclionem. tem papa noa nisi sex scribit sciendum est,quod ;
Sanctorum canonum inslitulionihus conlinetur, ut Paneadensis civitas,qua; est CaesareaPhiiippi.non-

unusquisque suis terminis contenlus existat, nec in dum habebal episcopum,et isti sex reliquos deiine-
alienajura irrepat. Ea etiam quse nobis fieri nolu- bant episcopalus. Sidoniensis enim detinebat, sicut
mus, tamdivinis quam humanis legihus, proximis el nunc etiam detioet, Sareptanum ; Tripolitanus
nostris jacere prohibemur Quns cum ila sinl, fraler-
. vero Botrionsera, Archensem, Artuscenseni ; Anla-
nitati tux mnndamus, quatenus suffraganeos Ty- radensis vero, qui et Tortosanus dicitur, Aradien-
rensis Ecclesix non impedias quin venerabili fralri sem et Maracleensem. Ex his aulem sex, Antio-
noslro Fulcherio archiepiscopo, metropolitano suo, chenus patriarcha tres sibi babebat obedientes,
I
;
593 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XIV. FULCO REX. 594
Anlaradensem videlicet, Tripolitanum et Biblien- A Ecclesi» ;

qu8e,dum Hierosolymitanonon prKcipit
sem. Captis enim praedictis url)il)us, in eis conse- obedire, ab Antiocheno indebite nos palitur decur-
cravii episcopos, ea intentione, ut Tyrensi metro- tari ; nos enim, si nostra nobis restitueretur inte-
pn!i expedita, et archiepiscopo juxta prisca consli- gritas, prono animo, sicuti sumus filli obedentiaB,
tuta sibi debitam exhibente obedienliam, ipse eos alterutriillorum paratiessemus slne contradlctione,
sine difficultate ei, sicutet de jure tenebatur, resti- sine molestia, subesse. Nemini autem allenum vi-
tueret. Erant autem eae prsdictas civitates in co- deatur a nostro proposito, qui professi sumus histo-
mitatu Tripolilano, unde, doraino rege non impe- riam conscribere, quod de nostrae stalu ecclesiae
diente, liberlushoc poterat 1'acere Antiochenus pa- haec interseruimus nec enim decet nos allena tra-
;
triarcha; in reliquis autcm trlbus, Berjtho, Sldone clare, et nostrorum immemores ficri negotiorum.
et Ptoloraaida, quae est Accon, dominus Hieroso- Slcut enim proverbialiter dici solet, Mate erat, qui
lymitanus palriarcha consecravit episcopos tali in- sui obliviscitur. Sed nunc ad historiam redeamus.
tentione ut, capta urbe Tyrensium, et ibi pereura- CAPUT XV.
dem archiepiscopo consecrato, eos sibi reslitueret Comes Joppensis apud regem accusatur, et grandis
praesumebat enim, ul contra priscam consuetudi- in regno e.xcitatur tumultus.
nem Tyrensis aliquando ei deberet obedire, fiilu- „ Reverso itaque domlno rege a partibus, ut prae-
ciam babens in litteris domini papse Paschalls, misimus, Antiocheni3,ecce iterum turba periculosa
qulbus domino Baldulno, primo Hlerosolymorum nimissuboritur. Nam ex causis quibusdam, quidam
regi et domino Gibelino, tertio Hierosolyraorum in dominum regem, de majoribus regni principibus
patriarchae, concessisse vldebatur, quod quascun- conjurasse dlcuntur, Hugo videlicet coraes Joppen-
que clvitates dominus rex aut ejus exercitus acqui- sis, et Romanus de Podio, dominus regionis illius
sierant jam, vel aoquisitur erant, omnium earum quas est Irans Jordanem. Quod ut evideutius pateat,
episcopi Hlerosolyraltano patriarcha; subjacerent; altius aliquantulum repelenda est historia. Tem-
Bicutprffimlssura est,cum de regno doinlni Balduini, pore domini Balduini de Burgo, qui hunc Fulconem
Hierosolymorum regis primi, tractareraus. Sic Igi- in regno praecesserat, nobilis quidam vir, et apud
tur univcrsa Tyrensi provlncia, antequam Ipsa nie- suos potens, Hugode Pusato, de episcopatu Aure-
tropolis expediretur, expedlta,pr£edlcti duo patriar- lianensi, cum uxore Mamilia, filla domini Hugonis
chae dioecesira inter se divlserunl; et quod extra Cholet, comitis de Ruci, orationisgratia Hierosoly-
regnum erat, ab eo loco quidicitur Passus pagaoi, mam petens, filium habuit in Apulia. Uxor enim
inlerius, Antiochena habult ethabet Ecclesia quod ;
ejus gravida iter arripuorat quem, quoniam tenel-
;
vero cltra est et intra regni fines continetur, Ilie- luserat nimium et cum salute non poterat depor-
rosolymitanus possedit patriarcha. Tandem vero C apud dominum Boamundum con-
tari, Ibi dlmisil
urbe Tyrensi per Domini miserioordiam liberata, sanguineum suum et transfretans, ad dominum
;
post annum ab ejus liberatione quartum, Ilieroso- regem Balduinum, ilem secundum carnem propin-
lymitanus ibi, ul praedlximus, conseoravit archl- quura, venit. Cui rex statim post introilum suum,
episcopum, et eosquos detinebat sibi restituit suf- civliatem Joppen, cum pertinentiissuis,3ibi ethae-
fraganeos. Cum medio
lempore, dum eam in pro- redibus suis, jure haeredltario dedit habendam; ubi
priacura Hierosolymilanus haberet patriarcha,lta non multo post, praBdictus nobilis homo vitam
attenuata est et ad nihilum redacla, ut etiam de morte finivit. Cujus uxorem cum prsdicta urbe
Ecclesiis quae infra ambitum ejusdem clvitatis dominug rex cuidam iterum nobili viro, comiti
eranl, non nisi unam luturo reservarenl archi- videlicet Alberto, fratri comitis de Namura, viri
episcopo. Factumque est, sicutl vulgari proverbio potentlsslmi de imperlo, de episcopatu Leodiensi,
dici solet, ut petentlbus et iramcrilis, de alieno co- concessit. Cum autem uterque intra modicum tom-
rio fierenl contendunt etiam usque
larga corrigia ; pus decesslsset tam comes praedictus quam
vila,
hodie, de noslris vlsceribus praedictl duo domini, uxor ejus ; Hugo praedictus qui puer in Apulia re-
in nostram injuriam forles, de nostra paupertate manseriit, jam pubes faclus, patris haereditatem,
facti locupletlores et distractis membris, quorum
; r\ more pareatura, ad se jure haereditario devolutam,
integrltale a dlebus antiquis, a temporibus aposto- a domino rege petiit et irapelravit qua obtenta, ;
lorum, conseniienlibus sanclis et universalibus se- dominamEmelotam,Arnuia partriarchasneptem, et
ptem synodis, longe lateque floruerat, lacera jacet, magnifici domini Eustaohii Grener viduam,
vlri
et suls potioribus mutilata membris exspectatcon- duxit uxorera ex qua praedictus dominus Eusta-
;
solalionem, et non est qui consoletur eam porrigit ; chius filios susceperat geminos, Eustachlum junio-
manum, et non est qul adjuvet; facti sumus si- rern, urbis Sldoniensis dominum, etGallerum,
qui
miles illis de quibus dicilur ; Ccesareae prsfuit. Uefuncto autem domino Balduino
Quidquid delirant reges, pleclunlur Achivi. dominoque Fulconein regni solio sublimato, conti-
git intereumdem dorainus regemcomitemque
(HORAT., Ep. I, II, 14).
prae-
Satinntur de nostris carnibus, quibus utinara ali- nominatura, ex causis occultis graves oriri simulta-
quandoid contlngatad vomitum Hujus tarnentanti ! tes.Dicebatur a nonnullis quod dominua rex su-
oausam mali Eomanee nou immerito imputamus spectum nimis haberct comitera, ne cura domina
:
S9S GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. 596
regina familiaria nimis raisoeret colloquia cii.jus ; A denter finesnoslros invadentes, liberis discursibus,
rei multa videbantur exstare argumenta. Unde et nemine prohibente, prffidam agentes usque Arsur,
maritaii zelo suocensus, inexorabile odium adver- quK alio nomine dioitur Antipatrida, currere non
8US eum dicebatur concipisse. Erat aulem idera tirauerunt. Quod audiens rex, convocatis de uni"
comes adolescens.corpore procerus, decorus forma, verso regno militaribus copiis, el populi immensi-
actibus insignis militaribus, sratiosus in oculis tate multa, Joppen obsidel. Hsbc videntes quidara
omnium,in quem videbantur natur» donaplenali- de fidelibus ejus, qui cum eo erant in eadem urbe,
beralitate convenisse ; ita ut in regno vel corporis Balianus videlicet senior, et quidam
Deura ti- alii
elegantia, vel generositalis litulo, vel rei militaris quod ila in praeceps tolus ire decreverat
raentes,
experienlia, nullum procul dubio haberet parem ;
comes et quod fidelium et amicorum salutaribus
;
dorainae quoque reginae ex parle patrisvalde proxi- suorum monitis ab,incQepto pernicioso revocari non
mus eorum enim patresconsobrini fiierant, id est
; poterat, sed causas perlinaciter amplioris tractare
duarum sororum filii. Quidam vero verbnm hujus- periculi non vercrelur, relinquentes qua ab eo ha-
modi palliare Tolentes, dicebant id solura odiorum bebanl beneficia, meliores parles secuti, ad domi-
fuisse fomitem, quod comes quasi arrogans et de uum regem se contulerunt.
se plus asquo prffisumens, domino regi nolebat, GAPUT XVII.
p
more aliorum regni prinoipum, subjici et ejus Civitas Joppensis ; obsidctur regni principes de pace
;
delrectabat oervicose nimis impcriis obedire. tractant ; Beiinas iiiterim ab hoslibus capitur.
CAPUT XVI. Interea dnminus patriarcha Willelmus, vir mi-

Gatterus Casiariensis ; comitent ad duellum prnvocat; tissimus et pacis amalor, el quidam de regni prin-
ille se ad hostes confert a suis destiluitur.
; cipibus, videntes intestina baec prselia regno nimis
Exsurgens intereaGalterus Caesariensis, ejusdem esse periculosa, altendentes illud evangelicum
coroitis, privignus, vir toto corpore eleganlissimus, Omne regnum in se ipsum divisum desolabitur, et
viribus insignis, aetate integer, a domino rege, ut dom.us supra domum cadet {Hlatth. xii, 25) ; limentes,
dicilur, subernatus, in coelu procerum, praesente sicut et nierito limere poterant, ne hac ocoasione
domino rege, ubi curia erat frequentissima, pu- hostibus Christiani nominis damni inferendi major
blice, et more accusatoris quod ma-
objioit comiti pateret occasio et opportunitas, medios se consti-
jestatis crimine reus eral, et quod conlra domini tuunt, et de bono paois inlerdominum regem, et
regis salutem, cum quibusdam faclionis ejusdem saepe dictum coraitem conantur utilea inveniretra-
complicibus, contra bonos mores et contra nostro- ctatus. Tandem vero post mullas altercationes,
rum disciplinam temporum conspirasset. Comes sicul in hujusmodi fieri solet, placet pacis compo-
vero inficiatus crimen, se ipsum obtulit, quod ju- G sitoribus, ut pro bono pacis, et ut doraino regi
dicium curiae super objeclis, tanquam in hac parte aliquid amplioris impenderelur honoris, coraes per
innocens, paratus erat subire. Hisita se habenti- triennium extra regnum fieret quo peracto, oum
:
busverbis, de consuetudine Francorum, decernitur domini regis gratia in regnum iterura, sine calum-
intereos pugna singularis, et ad exsequendam pii- nia quam pro eodem de negoiio de csetero pateretur,
gnam dies corapetens designatur. Comes vero so- cura suis quos eduxerat ei liceret introire; interim
luta curia, Joppen reversus,dubium est an veritus vero de possessionem suarum orane
reddilihus ;
conscientiam, et objecti criminis reura se cogno- ejus debitum,et quod undecunque contraxerat ses
8cens, ad curiam habens suspectara, ad prsfixara alienura, persolveretur. Per idem tempus, dum do-
diem prsesentem se non exhibuit; unde majorem minus rex ciroa Joppeo ita esset occupatus, et do-
objecti oriminis merito incurrit, etiam apud fauto- minus Rainerius cognomine Brus, cum aliis regni
res suos, suspicionem. Curia vero, et procerum principibus ibidem morara faceret, civilas Panea-
convenlus, ejus altendentes conlumaciam,cumlicpt densis,aTegelmeluch Damascenorum rege obsessa,
absentem.tanquam objecti criminis reura condem- antequam rex obsessis rainistrare posset, quodeura
naverunt.Quod comes intelligens,rem estaggressus raulta instantia procurabal, subsidium, violenter
usque adillam diera inauditam,odiopopulietomni D efTracta, in manus devenit hosiium. Captis quoque
indignatione dignam Ascalonam enim urbem,no-
: civibus, et qui in ea erant stipendiariis utriusque
mini Christiano invisam, et hostibus familiarem tam equitum quam peditum ordinibus, uxor prse-
nostris, navigio properans, contra dorainumregem dioii nobilis et strenui viri cum aliis transmigra-
ab hostibus opem poslulaturus, ingressus est. Illi tionem passa est captiva.
vero videntes nostrorum inteslina prslia et do- CAPUT XVIII.
meslicas seditiones suis inorementis accedere, et Comes Joppensis apud Hierosolymam malitiose vul-
nostrorum esse causam periculorum, graluitura neratur tumultus iterum ;:sed recepta convale-
; fit
impendunt assensura suraptisque ab eo obsidibus

:
scenlia, ex condicto mare transit.
et pactis hinc inde redactisad consonantiam,Jop- Interea comes Joppensis transiium exspeotans,
pen reversus est.Porro Ascalonit» pertinaci in nos dum Hierosoiymis prout consueveral moram face-
etobstinato odio ducti.etdecomitis foedereetgratia ret, accidit quod in eo vico, qui dicitur Pellipario-
facti «ecuriores, solito prolervius, et magis confi- rum, ante raeritorium unius negotiatorum, Alfani
I
597 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XIV. FULCO REX.
nomine, duna super mensam ejus alea luderet, qui- A mus, expulsi comitis macerabat prascordia, indi-
dara miles natione Brito, super comitem nihil tale gnationem incurrentes, exactam pro tutela proprii
verenlem, sed pro ludo soUicitum, ex improviso corporis oportebat habere diligenliam. Maximeau-
educens gladium, multiseum, et hostiliter nimis lem Roardum seniorem, qui postmodum dictua de
confodit vulneribus, in facie universorum astan- Neapoli, qui dominum regem praecipue ineam in-
tium. Fit ergo retienlinus stalim populorum con- duxerat odiorum materiam, domina reginaqnibus
cursus, et civitas omnis, audita facti acerbitate im- polerat persequebatur modis. Non erat eis tulum,
manissimi, concussa est et infremuit vehemenler. ante ejusaccedere praesentiam; sed et publicorum
Sermo publice unus in omnium ore vertebatur, non conventuum se aubtrahere coetibuserat consultius;
sine regis conscientia hoc fieri potuisse; nec male- sed nec domino regi, inter fautores et consangui-
ficum, nisi de regis favore confisum, talia praesuin- neos regins, tulus omnino erat locus. Tandem
psisse moliri; spargiturper vulgus universum, co- placata ejus indignatione per quoruradam eorum
mitem ionocentem injustas pati calumnia3;et familiarium interventionem, rex alios quoque ejus-
regem odii quod adversus eum me-
gralis, el praeler dem rancoris participes, multa vix reconciliavit in-
rita comitis, conceperat, nimis evidens argumen- lanlum, ut anle ejus praesentiam
atantia, eatenus
tumdedisse.Accedititaquecomitiplebi3favor,etgra- B eis licerel cum

Rex autem ab ea die
aliis introire.
tia popularis el quidquid eiobjectum fueral, totum

:
ita factus est uxorius, ut ejus quam prius exacer-
demalitiaprocessissevidebatur.Quodsanepostquam baverat, mitigarel indignationera, quodnec in cau-

doniinoregicompertuminnotuit, volensfactum pur- sis levibuB, absque ejus conscieniia attentaret ali-
gareetseconstilueremauifestisindiciisinnocenlem, qualenus procedere.

maleficumjubet judicio sisli,et procommisso flagi-
CAPUT XIX.
lio,omnibusnotorio,uecaccusatorenee testibusindi-
Fit treuga cuin Damascenis; restituuntur captivi
genle, ubi juris ordo non erat necessarius, digaam
qui apud Belinaf capti fuerant.
pro meritis praeoipitreportaresententiam.Convoca-
ta igitur curia, de communi consensu, praedictus Per idem tempus, petentibug Oamasceni.s a
sicarius, mulilationis membrorum judicatur subire domino rege pacem temporalem, praeter alia qu»
discrimen. Quod, poslquam regi nuniiatum est, gratia obtinendi lcederis contulerunt, omnes capti-
exsecutioni prsecipit niandari sententiam, eo solo vos, quos in urbe Paneadense ceperant, simulqae
escepto, ne lingna inter mutilanda merabra compu- et praedicti strenui viri, cujus erat civitas, domlni
tetur; illam excepit, ne forte diceretur studiose fa- videlicet Rainerii Brus uxorem ex compacto resti-
ctum, ut amputaretur lingua, ne se missum a
illi tuerunt. Quam viregregius et insignis post biennio
p
rege et rei verilatem posset confiteri. In quo plane reversam, ad marilalis amplexus parlicipium de-
facto, prudenter nimis suae rex praevidit existima- votus admisil. Cognoscens autem postmodum quod
tioni, multumque conceplam adversus se compe- non satis prudenter se apud hostes habuerat, et
icuit indignalionem nam ab illo, neque secrelo
;
maritalis tori reverentiam non satis caute, matro-
neque publice, vel ante vel post membrorum dis- narurc more nobilium, observaveral, abjecit eam a
pendium potuit extorqueri, quod de domini regis se; illa vero culpam non inQciens, clausirura sacra-
mandato vel conscienlia ad illud tam enorme fa- rum virginum Hierosolymis ingressa, voto se obli-
ctum processisset, sed de proprio molu ; et sperans gans perpetuas continentiae, sanctimonialis effecla
in eo se domini regis gratiam promereri Ea demum defuncta, praedictus vir inclytua

posse, id esl.
lale praesumpsisse fatebatur. Comes autem curae Agnetem duxil, domini Willelmi de Buris neptem;
proprii corporis habends gratia, et causa procu- quam postmodum eodem defuncto, Girardus Sido-
randae salutis moram faciens, recepta ad plenum niensis accepit uxorem undenatusest Rainaldus. :
convalescentia, moestus plurimum, tum pro illata qui nunc eidem Sidoniorum praeest civitati. Prsedi-
recenter injuria, tum quia per looa incognila men- ctam vero Paneadensium urbem, quam itadiximus
dicare, propria haereditate extorris, corapelleretur, domini sui absenlia superatam, quidam Assissino-
juxta condictum regno egressus, in Apuliam se D rum magistratus, Emir Ali nomine, a populo suo
coniulit, ubidominusRogerus, quiuniversam illam diu posaessam, suscepta pro ea compensatione pla-
jam sibi subjugaverat regionem, eum benigne rece- cita, nostris non raulto ante tempore resignaverat
pit, putansquod causa invidiae virum strenuum et et tradiderat habendam, quam sine intervallo rex
nobilera ejus aemuli regno depulissent; et ei com- praedicto viro, jure haereditario concesaeral possi
passus, comitatum contulit Garganensem: ubi dendam. Quis autem sit Assissinorum populus, et
morte praeventus immatura; vir lugendus posteris, quam frivolaset Deo odibiles sequatur traditiones,
in regnum deinceps non est reversus. Ab ea die in sequentibus loco et tempore docebimua; interim
quicunque comitis apud dominum regem fuerant autem id de eis novisse sufficiat, quia populuaesl
delatores et incentores odii, dominae Milisendis Christianis, et aliarum sectarum nationibus, et
reginaa, quam etiam objecli criminis quodamraodo maiime priacipibus suspectus admodum et merito
respergere videbatur infamia, et dolor immanissi- foriuidabilis.
;
S99 GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. 600

CAPUT XX. A. domini patriarcha; gratia et consilio ad optatum
pertingere non posset, per interpretes utrique fa-
Raimundtis Piclavitnsium romi/it filius occnUus ac-
cedit, et Antiochiam perveniens, Boamundi filiam
miliares, aditura quaerit, quomodo domini patriar-
Conslanliam u.Torem ducit, invila et renitente prin- chaj sitii favoreiu coraparet et plenius conciliel af-
cipissa, ejusdem pueUcB matre, et oblinet princi- fectuni. E.îigitur ergo] a domino Rairaundo, ut
patuyn. juramento corporaliter praestito, domino palriar-
chaB fidelitalem exhibeat; versa vice, suscepturus
Interea qui ab .\ntiochenisprodominoRaimundo,
Pictaviensium comitis filio missi erant, ut prKmi-
sine difficultate puellam in uxorem, et cum omni
quiete principatiim ; inlerseritur etiam paclis,
simus, prout eisinjunctum fuerat sollicite investi-
quod sidomini Raimundi frater, Henricus, nomine,
gantes, ubi compendiosius eum invenire possenl,
in parles descenderet Anliochenas, dominuB pa-
certis didicerunt relationibus, eumapud dominum
ma-
triarcha fideliter elaboraret,'quomodo puellae
Henricum seniorem Anglorum regem, a quo el
trem, domini Boamundi viduam, cum duabus urbi-
arma sumpserat militaria, morani facere. Unde
bus marilimis et earum Onibus, haberet uxorem.
recto itinere in Angliam abeunles, predictum ibi
Sic ergo pactis interpositis et jurcjurantio robora-
reperiunt adolescentem cui causa viae secretius
;
g tis, adraissus est in urbem, adhuo exspeclante

patefacta, de consilio domini regisbenefactoris sui,
matre, ul sibi omnis ille nuptiarum fieret appara-
verbum oblatum devotus amplectitur, el vige ne-
tus; et confestira ad basilicam apostolorura Prin-
cessaria prsparans, iter nemini notus ingreditur.
Praesenserat pnrro dux Apulia; Rogerus, qu» de
cipis deductus. dominam Conslantiam adhuc inlra
vocationeapud Antiochiam concepta fuerant nubiles degentem, annos tradente domino pairiar-
illius
cha, et id Beri postulantibus magnatibus universis,
unde in singulis Apuliaa urbibus maritimis praeten-
duxit uxorem. Principissavero audiensquod delusa
derat insidias, ut eum comprehendert t, sperans
quod si ejus possei transitum praepedire, facilius ad
esset, Antiochia subitoegressa, in suam se conlulil
petitam haereditatem, redemptis pecunia regionem, principem postea inexorabili odio perse-
illius re-
gionis magnatibus, posset obtinere compendium. Ab ea igitur die de elato factus elatior, eolidas
cuta.
Verum dominus Raimuadus prudentercelans pro-

nimium se sperans in domino principe bases rece-
positum, omni fastu deposito, tanquani unus de pisse dominus patriarcha, solito seexhibebat arro-
popularibus nunc pedes, nunc vilibus insidens gantiorem, dedomino principe plus squo pra!su-
jumentis, inter plebeios mens, etplane deceptus; nam princeps pro magna
iter carpebat incceptum,
unquam ducensignominia,quodabeofidelitatem extorserat,
nulli vel leve generositatis aut copiarum
praelendens argumentum. Denencii immemor,ccepit
beneficii iinmemor,ccepiteumho8tiliterpersequi ;et
aulem ejus per p
Socii
turmas divisi, simul quidam per di«las
et familia, Juramenti prodigus, adversariis ejus adjunctus est.
Ires aut quatuor pra;cedeb;int, quidam vero seque-

bantur, lanquam ad eum nullum habentes respe-
CAPUT XXI.
clum. Sicergo peregrino et vili amictus habitu, el Quis, et qualis, et ex qua majorum prosapia fuerit
servorum plerumque subiens ofGcia, specie fallens Raimundus, describilur.
universos, hostis prudenlis et potentissimi declina-
vittendiculas. Perveniens itaque Anliochiam, ami- Erat autem idem dominusRaimundus, egrei;ii
cos Buo exhilaravit adventu; quibusdam vero non sanguinis'prisca generositate insignis, corporis exi-
modicam intulit formidinem, qui principissae fau- mia proceritate ejusdem gratigsima compo-
et tota
bujus proraotioni resistere nilebanlur. Porro

tores, sitione adolescens, vix prima
praestantissimus ;
modico ante lempore, postquam tamen praedicti malas veslitus lanugine,'specio3us forma prae regi-
missi fuerant, ut dominum Raimundura citarent, bus et principibus orbis terr», verbo et affabilitate
Aaliza principissa domini Boamundi vidua, dominee commendabilis, lota sui habitudine venuslam prin-
quoque Milisendis regina) soror, quam paterejus a cipis eximii praelendens elegantiam; armorum usu
civitateexclusam Aotiochena, Laodiciaet Gabulo et rei militaris experientia, omnibus qui eum pras-
jusserat esse contentam, interveniente apud regem D cesserunt, vel secuti sunl, anleponendus; liltera-
sorore sua, ne actibus ejus obviaret, quorumdam lorum, licet ipse illiteratus esset, cullor; in divi-
procerum fulta patrocinio, ilerum .\nliochiam in- nis assiduus,eccIesiasticorumofficiorumet maxime
gressa esl, pro domina se gerens; el universa ad in diebus soIemnibuE avidus auditor ; conjugalis
suam revocabat sollicitudinem. Inter haec Radul- integritatis, postquara duxit uxorem, sollioitus cu-
phus Antiochenorum patriarcha subdolus, et in stos et servator; in cibo etpotu sobriu», munificus
omni via sua multiplex, priocipisss persuaserat et liberalis supra modum; sed parum providus,
ut ejus inlerim 'adversus clericos suos, qui eum aleae et damnosis talorum ludis plus aequo insistens.
persequebantnr, gralia fungeretur et obsequiis, Erat praeterea inler caeteros quos patiebatur defc-
quod is qui vocatus erat, el venisse dicebatur, doctus, animo praeceps, in agendis impetuosus, ia
minus Raimundus, ei esset destinatus, ei futurus ira modi nescius, rationis expers, parum felix in :
maritus; credulamque nimis hao vana spe delu- ea fidelitale quam domino patriarchae promiserat
debat Raimundus autem praasenliens, quodabsque juramenti immemor, et fideiinterpositae prodigus.
601 HIST. RERUM TRANSMAHIN. — LIB. XIV. FULGO REX. 602
CAPUT XXII. A natur. Dicitur autem et Puteus septimus, Arabice
autera Belhgebrim, quod interpretatiir domus Ga-
Ad Mmprimendam A^caloniianm insolentiam rex
caslrum X'lifical, cui nomenGybelin, quodalio no- brielis. Gonsummato igitur praesidio, et partibus
nirie Bersabee dicitur. omnibiis absoluto, de communi consilio iraditur
Porro Ascalonitae illis diebus insolentiores solito, fratribus domus Hospilalis qute est Hierosolymis,
et successibus animosiores, universam regio-
facti qui usque in praesens deposiium debita custodie-
nera liberis nimium discursibus percurrebant. Erat runt diligentia, factiquesunt impetus hostiura inea
autem eadem civitas principi jEgyptiorum subjccta parte debiliores.
polenlissimo, qul timena ne, ea subaota, Christia- CAPUT XXIH.
norum exercitus in .lEgyptura irrumperent, etejus Comes Tripolitanus proditionc quorumdam ex $uis
turbarent quietem, omni sollicitudine et suraptibus juxta Montem peregrinum occidilur successit ci ;
filius Haimundui ; necem paternam ulciscitur.

infinitisdabat operara, ut eam quasi pro muro in-
ter se et nostram haberet regionem formidansque ; Post hajc non mullo temporis intervallo, domi-
ne conlinuis laboribus et bellorum indeficientibus nus Pontius comes TripoIitanus,Bezeuge Daraasce-
periculis, suorum virlus succumberet, singulis norum principe militite iii fines Tripolilanos in-
trium mensium spatiis, novos populos recentesque n gresso, sub castro quod Mons peregrinus dicitur,
legiones insubsidium ciyium,cumviclu necessario, hostibus cum omni suorum manu viriliter occur-
et armorum copia sollicitus dirigebat. Hi autem qui rens, dissolutis agrainibussuis, el in fugamversis,
de novo accedebant, volentes tirocinii sui vires caplus est ; et prodentibus euni Surianis, qui in Li-
experiri, et animositatis certadare insignia, ple- banicis super earadem civitatem habiiant jugis, oc-
rumque invitis veteranis, discursus et expeditio- cisus est, Rairaundo filio haerede reliclo et in eo-
nes, experimenti frequenter
moliebantur gratia. dem comitatu successore.Caplus est ibidem nihilo-
Nostri vero videntes prassumptionem eorum non minus dorainus Giraldus, ejusdera civitalis episco-
cessare, et vires indeficienter reparari, et morte pus sed postquam apuil hostes aliquandiu ignotus
;
civium, hydrae more, cives amplius et indesinenter delenlus est, dato pro se captivo uno, qui apud
suscipere incrementum post multa consilia, opti-
;
nostros detinebatur in vinculis, libertati pristinse
mumjudicant,'contra hanchydraraimmanissimam, restitutus est. Cecidit in eodem praelio nobiliura
damno capitura factam locupletiorem, et loties at- praedictsB urbis, sed et mediaj manus hominura
tritam, graviter, in noslra pericula renascentera, maxima multitudo. Rairaundus autem patre defun-
municipia in circuitu per gyrura aedificari, unde pede-
cto, collectis de residuo militiae auxiliis el
de vicino commodius
p strium manu valida congregala, subilo Libanum in
collecta facilius mililia, et
hostium discurrenliura refrenari posset impetus,et virtute magna cooscendens; omnes illos viros san-
civitas frequentius impugnari. Proviso igitur loco guinum, qui praedictum potentem virurain ajjrum
ad hoo idoneo, circa radices montium in campe- Tripolitanum, suis persuasionibus induxerant, et
strium initio, quaa inter montes el urbem praedi- quos paternK necis et publicae stragia reose^se de-
clam conlinuo interjecta sunt tractu, in ea parte prehendere potuit, cum uxoribus et liberis, vinculis
Judeae quae tribuiSimeon sorte esiit in funiculo raancipatos Tripolim deduiit ; ubi in prassentia po-
dislributionis, urbem veterem
dirutam, Bersabee et puli, in ullionem sanguinia eorumqui in acie ceci-
nomine reaedificare parant. Gonvocato itaque uni- derant, eos variis affecit suppliciis, et durissima
versi regni populo, dominoquoquepalriarcha Guil- mortis genera,taraen pro iraraanilate comraissi sce-
lelmo et magnatibus, opus conceptum aggrediun- leris debila, corapulit experiri. Haec prima virtutis
tur, et incoeptura bonis avibus, consuramatura, ausum rudimenta praedictus adolescens comes, oin-
ctore doraino felicius prasidium sdificantes muro nium in se provocans affectum et favorem conci-
insuperabili, antemuralibus et vallo, turribusquo- lians, dedit.
que munitissimum, milliaribus duodecira a praedi- CAPUT XXIV.
cta distans Ascalona. Hic locus tempore filiorum Joannef. imperalor Constanlinopolitanus, vprsus An-
Israel, terrae promissionis ab Auslro, sicut etDan, tiochiam properans, Ciliciam occupal universam.
quaebodie dicitur Paneas, vel Cassarea Philippi a Nuntiatur interea, et mullorum relatione divul-
septenlrione erat terminus, sicuti in Veteri Testa- gatur, quod dominus Joannes,GonstaotinopoIitanu3
mento Baepius invenitur, a Dan usque Bersabee iraperator, domini Alexii filius, convocatis de uni-
(Jud. XX, 1 ;
U Reg. iii, 10). [lic Abraham, sicut et versi imperii finibus, populis, tribulus el linguis,
alibi in plerisqua locis, puteum dicitur fodisse, cui in multitudine curruura et quadrigarura, et inau-
nomen ex aquarum copiis indidil, Abundantia. De equitum congregatis, in Syriam descen-
dilis copiis
his etiam et Joaephusin libro Antiquitatum raemi- dere maturabat nec erat sermo fide vacuus. Stati m
;
nit dicens Abimelech itaque el /erram ei distrihuit,

:
enim ex quo fama coraperit certiore quod Rai-
elpecuniam, consiitueruntque ut inter se sine dolo mundo vocato cives ei Antiochiam tradidissent, el
conversarentuv, facientes ad quemdam puteum fxdus doraini Boaraundi filiara ei contulissent uiorera,
quem Bersabese vocant, quod fasdus Putei dici po- disposuerat Antiochiam venire, multura indignans
test ; sic autem hactenus a comprovincialibus nomi- quod absque ejug oonBcientia el mandato, aul do-
;

minisui flliam nuptui collocare praesumpserant ; \ congruis stalionibus collocatis, urbem coepit vehe-
aut civitatem alterius ditioni, eo inconsulto, ausi mentius arctare.
fuerant maocipare. Eam enim cum universis adja-
CAPUT XXV.
centibus provinciiead sui jurisdictionem revocans,
Snnf/uinus castrum nomen Monfernnlus, obsidet
ciii
sibi viDdicaro contendebat ; asserens magnos illos
rex cum comilc Tripolilano obsidionetn quxrit
principes, viros virtutum, et immortalis memoria, solvere, sed deficiunt ; et victi, comes capilur, rex
Domino missos, qui in priuia veneruntexpedi-
et a in caslrum se reccfjit.
tione,quos longum nimis esset enumerare per sin- Dum liaec Sanguinus
circa Aiitiochiam aguotur,
gulos, cum palre suo et imperio antecessore domino vir sceleralissiinus, et nominis imma-
Ghristiani
Alexio convenisse, multa raunerum et obsequiorum nissiinus persecutor, videns comitemTripolitanum
interventione, quod quascunque urbes vel castelia cuin raulta suorum inanu paulo ante corruisse
in lota i!la profectione quoeunque casu comprehen- regionem quoque universam inilitaribus destitu-
derent, ejus sine contradiciione subjicerent impe- tam auxiliis, in fmibus Tripolitanis supra civi-
rio, et mancipatas pro posse et viribus quousque latem Raphaniam, in monte situm praesidium, cui
ipse cum suis adesset copiis, fideliterconservarent. nomen Mons-Ferrandus, de quo etiam superius
Et hoc allegebat gestis inserlum et praidictorum n prsemisimus, polenter obsidet et oppidaaos iu- ;
principum juramentis corporaliter praestitis coniir- tus obsessos aorilter impugnat, urget indesinen-
inatuiu. Gertum est autem prirdiotos principescum ter et multa molestat instantia. Hoc audiens co-
domino imperatore pacta iniisse ipsumque versa ; mes Tripolitanus Raimundus, adolesoens. Pontii
vice conditionibus quibusdam se principibus obli- priedefuncti filius, domini regis ex sonore nepos,
gasse, a quibus ipsum prius certum est defecisse : mississub omniceleritate nuntiis, dominum regem
UDde ei tanquam pactorum violatori se non teneri profusis anxie precibus rogat, ut in tanta neces-
constauter asserebant, qui praediclis conditionibus rebus pene desperatis non raoretur subvenire,
sltate,
interfuerant eosque qui jam vita decesaerant, ni-
; sed opetn laturus acceleret. Dominus ilaque rex
hilominus reddebant excusatos, dicentes eum prius palerno morepro universisChristianipopuli neces-
lanquam varlum et inconstantem hominem, et cum sitatibus debilam gerens sollicitudinem, convocatis
eis frauduleater versatum, advorsus sua pacta ve- subito universis regni principibus et militaribus
nisse. Unde et meiito lege pactoruin so dicebant lam equilum quam peditum auxiliis conglobalis,
absolutos hiiguum est euim ei fidem servari, qui
: impiger advolat, et Tripolitanis se ex improviso
contra pacta nitilur versari. Facto igitur per annum exhibet finibus. Oscurrunt ibidem nihilominus et
continuum, missis proouratoribus per universum domlni principis Antiocheni, sinistra deferentes.
regnuni, ad iter apparatu pro imperiali raagnifi- C nuutii, scriptis et viva voce asserentes, quod et
centianecessario, in curribus et equis, thesauris verum erat, dominum imperatorem Antioohiam
numerumet pondus et mensuram nescientibus, et obsedisse; monentes et raulta rogantes instaniia,
copiis inlinitis, superato navigiis IlellL-sponto, qui quatenus illuc cum omnibus copiis desceadal, et
vulgariappellationedicitur brachium Sancti Geor- fratribus in gravi anxieiate posilis, maturesubve-
gii, viam versus Antiochiam dirigit, in multitudlne niat. Habita itaque deliberatione, quid in tam an-
gravi. Transcursis igitur mediis provinciis ia Gili- cipitifaclotieri oporleret placuituniversis, ut prius
;
ciam pervenif, ubi moram faciens, Tarsum primae Cbristianis in vicino castro vallaiis, ministretur
Cilici» nietropolim egregiam obsidens, occupavit auxilium, quod satis leve videbatur ; dehinc oranes
eam violenter et ejectis ex ea domini principis
; unanimiter Antiochenis suhventuri, progrediantur.
Antiocheni fidelibus, quoruin fidei urbem prcedi- Gonjunctis igilur adinvicem lam doraini regis
ctam commiserat, suos induxit. Ipsum autem et de quam comiiis viribus, et robore collato, hostibus
Adama, el IMamistra et Anavarza secunda; Ciliciae obviam, gratia destituti divina, progredi nituntur.
metropoli celeberrima, et cunctis ejiisdem provin- Ubi adlocum coeperuntappropiare destinatum. San-
ciaicivitatibus, etmunicipiiset oppidis quibuslibet, guinus audiens noslrorum adventum, obsidionem
facere non distulit. Sicque universam Ciliciam per D solvens, ordinatis agminibus, eis occurrit. Nostri
annos quadraginta, a principe Antiocheno sine ca- quoque instructis aciebus et juxta militarem di-
lumnia possessam, ex quo prsdicta Tarsus, per sciplinam dispositis, nihilo segnius unanimiter pro-
manum domini Balduini, fralris doinini ducis ;Ma- cedentes, versus oppidum, olisessis opem laiuri,
raislra vero cumomni reliqua regione, per manuin contendunt ;
municipium alimentis vacuum,
et ut
domini Tancredi viri clarissimi, antequara Antio- comportatis repleant necessariis. Qui aulem duces
chia in nostram devenisset potestatem, Christianae erant itineris, nostrum prajcedentes exercitum,
libertati restitutae sunt, suo contra jus et pium vin- errore au malitia duhium est, commodiorem et
dicans imperio inde eliam cura universiscxercili-
: planam a laeva declinantffi viam, montis ardua se-
bus suis in multitudine virtutis suae progrediens, cuti, per loca invia et angusta nimis nostras in-
Antiochiam aocelerat ; ad eamque perveniens, sta- ducunt acies, ubi Martiis congressibus locus non
tim more hostili circumvallat obsidione. Ordinatis erat idoneus, nec babilis ad resistendum, nequead
itaquepergyrura machinis etingenlibus tormentis impugnandumopportunus. Quod videas Sanguinus,
603 HIST. RERUM TRANSMARIN. LIB XIV. FULCO REX. 606
sicut eral vir sagacissimus, et rei militaris multara A regni populis iovitcnt ; el iterum eorum quocunque
haijens experientiam, videns meliorem se habere mudo prasstolentur adventum. Per idem tempus,
calculum, animo fervens, suos convocans, el iriler dum hsc circa Montem Ferrandum aguntur, Rai-
millia suorum primus, verbo suos erigens, provo- nalJus, quicognominatus estEpiscopus, nepos do-
cans exemplo, in medias nosirorum irruit acies ! mini Rogerii episcopi Liddensis, militise Sancti
etviriiiter dimioans, ad nostrorum stragera ani- Georgii armis strenuus et
primicerius, miles in
mat, et agmina nostra prima in fugam conversa aclibus militaribus insignis, dum Ascalonitas more
prostBrnil. Videntes autem nostri majores exercilus» solito, ?ed incaule prosequiiur, in prstentas casu
primasacies defecisse, et in nullo resistendi spera decidens hostium insidias, captus est. Intereanon
habere, seque in angusto positos, subveniendi af- cessant nuntii, sed sub omni celerilate properant.
flictis copiamnon habere, monent dominumregem Hic dominum principem debita stiraulat inslanlia;
ut saluti consulens, in vicinum se conferat praesi- et regis etsuorum nccessitales edocens, mora ar-
dium. Quod videns dominus rex esse pro tempore guit, festinare monet attentius ille dominum :
expedientius, in praesidium se cum paucis recipit, Edessanum comitemcoatinuusincendit hortatibus.

pedestribus copiis pene omnibus, aut neci traditis Tertius Hierosolyraam foslinus accelerat, et popu-
autin vincula conjectis. Captus lum commovet universum. Verura ])rinceps Antio-
est ibi egregies in-
g
dolis adolescens comes Tripolitanus, et de equestri chenus dubius quid faciat, haeret aliquantulura ;
ordine cum eo capti sunt nonnulli. Pars aulera nam pro foribus habens imperatorem, urbi timel,
domioura regem secuta, in municipium ingressi, si teotel abscedere ilerum doraino regi in tanta :
vitsB consuluerunt quocunque modo, et saluti. Ami- necessitate posito, durum nimis et inhumanum
serunt ergo illa die impedimenlorum universara reputal non subvenire. Tandem domini regis et
raullitudinem, equos et ad sarcinas depuiata ani- Christiani populi molestiis et anxietatibus compa-
malia, quibus prsBdictura oppidum instaurare fuera' tiens, civitalem suam Doraino committens, satius
propositura. Nam qui in caslrum fugientes ingressi judieatcum fratribusquantumlibet adTcrsasusline-
sunt, vacui, et sola secura arma, quibus muniii re.quam eis sicdeficientibus, abundare prosperis,el
erant, habentes, nihil viclus intulerant. Ceciditil'a qualibel tranqullliiate gaudere. Convocat igitur
die inter caeteros vir magnificus, nobilitaleet ar- proceres, et populi majores ; revelataquc cuQctis
morum usu insignis Gaufridus Charpalu, domini propria conscientia, invitat omnes ad regis subsi-
Joscelini aenioris Edessani comitis frater, cujus diuro, et facile enim in eadera
persuadct. Sponte
interitus tanquam slrenui viri, multis exstitit do- Deo gratissima concurrunt omnes desideria et ;
loriscausa amplioris,'et universum concussit exer- subito paratos se olTerentes, ab urbe egressi, do-
citum casus ejus lugubris. t" minum imperatorera circa eamdemcivitatem relin-
CAPUT XXVI. quentes, unanimiler ab domini regis subsidium
Sanguinus iterum cnstrum obndet; obse^si finitimos proficiscuQtur. Comes qooque Edessanus,cum uni-
ad subsidium uniiique evocant. versis viribus suis pari voto accingitur, et adidem
Sanguinus interea videns nostros nihil prorsus opus niira festinat ceierilate. Dominus quoque
alimentorum intulissein castrum, se eorumcopias llicrosolyinoruro patriarcha Willelmus, collectis
habere universas, et omnes regni vires atirivisse, univcrsis quas in regno poluit invenire,
copiis,
coniitem quoque se habere in viDculis.regem etiam asiurapto sibi Dominicie cruois venerabili ligno,
in caslro semiruto el alimenlis vaouo, cum regni illuc impiger accelerat et undique suffragia cor-
;
majoribus inclusum apposuit iterum municipium

;
rogans, in eorum subsidium mature contendit.
obidione claudero sperans non esse qui possit
;
CAPUT XXVII.
obsessis subsidium Tninistrare idque praesidium
; Bcieuge Damascenorum procuralor, Neapolim in-
infra paucos dies non dubitans se posse evincere. cendil et depopulatur,
Convocalis igitur in unum cuneis, redeunt nostro- His ila circa dominum rcgera se habeQtibus,Be-
rum spoliis onusti, ampliorem praedam pree colle- zeuge rejni Damascenorum procurator etprinceps
ctorum multitudine fastidientes ; ef caslrum ordi- [)
militia; de quo eliam superius fecimusmenlionem,
natis in gyrum legionibus, obsidione vallat urgen- audiens regnum solito robore vacuum, rogem in
tissima. Porro inlus cum doraino rege se contule- extremis regionibusobsidione clausum, principes
ranl, de regni proeeribus, Willelmus deBuriscon- et universum populum circa ejus liberalionem sol-
stabularius, Rainerus Brus railes insignis, Guido Ucitura, ad illas parles unanimiter convolare; ratus
Brisebare, Balduinus
de Ramis, Hemfredus de ex tempore nocendi occasionera invenisseoptatam,
Torono tyro et nimium adolesceos el alii plures, ; cum multarailitia in regnumingreditur ; etNeapo-
oum quibus rex habens consilium, deliberat quid lim civitatem immunitam, muroet antemuralibus,
in lanta,lamque angustaet urgenie necessilate fleri el itam vallo carentem, aggreditur ex improviso;
oporteat. Decernunt ergo pariter, ut principem et subito irruens, tanquam fur in nocte, in cives
Antiochenum et Edessanum comitem Joscelinum incautos gladiis, et toto non
dessavit spiritu, aelali
juniorem in suumsollicitentsubsidium dominum- ; parcens, aut sexui ;tandem serius admoniti, qui
que Hierosolymorum patriarcham cum universis inventi sunt residui, in praesidium quod in medio civi-
tatis est, cum nxoribus et liberis, se cura raulto- A stros hasc moiestius pati posse non dubitabat. Ad
labore recipientes, vix a ca»de et incendiis elapsi li.Tc et cirea oppidum tara frequentes hostiumerant
sunt. Ille autem, neaiine prohibente, discursibus dispositaj cohnrtes, et omnes ob-
tanta diligentia
liberis universam urbem obambulans, incendiis servabanladitus, utnec ad nos accedere quispiam,
cuncta subjiniens, prsdam cl manubias, et qufe- nec de nostris egredi aliquis, quasi rem desperalam
cunque desiderabiliain urbedepopulalus, indemnis atlentaret. Augebatur obsessis in dies moleslia sin-
recessit. nulium erat spei
gulos, et victu penitus deficiente,
residuum; etrebus ipsis edocebantur,quam violen-
CAPUT XXVIII.
tum sil famis imperium, ct quam vere dictum sit
Festinaiur ad regis subsidium ; sed obsessis majores
illud : Asseriturbes sola fames. (Lucan. iii, 56.)
interim inferunlur moleslise.
Id laraenpereuatom quocunque modo adhuc fo-
Sanguinus interea obsessos continuis urgens vebat populum, quod principis et comitis Edessani,
molestiis, moenia tormentis quatiens, machinis necnon et Ilierosolymorum preestolabaatur subsi"
molares el sexa ingentia jaculaloriis in mediura diura et, quia animo cupientinihit castis festinalw,
;
contorquens praesidium, doraos prosternit interius, omnis habebalurmora suspeclior, dilatione votum
noa sine raulta inclusorum forraidine; tantisenim ^ creverat, et hora pro anno cumpulabatur,
eos cautes violenter iraraissi, contorta oranimodo-
rum lelorura genera,opprimebant augusliis, utjam
CAPUT XXIX.
intra muros nuilus lutus ad occultandos saucios et Adesl suhsidium sed inlerim rex ad deditionem in-
;
debiles inveniretur locus. Ubique periculum, ubi- clinatur ; et paclis inilis, sospes ad propria regre-
diiur.
que discrimen, et mortis imago treraendoe eorum
se ingerebat oculis ; et mentibus non deerat repen- Intereadum hacc circa obsidionera sic aguiitur,
tini tiraor interilus, et casuura pra:sentia sinislro- princeps Raimundus cuin suis jam aderat legioni-
rum. Ad hoc vir SKvissimus, assultus ingeminat, buSj comes quoque Edessanus ingenlia Irahens ag-
et destinatis per vices agminibus, successionis quo- minanon longeaberat; sed et Hierosolymorum ex-
dam ordine vires reperatet prioribus defatigatis,
; ercitus salutiferae lignum crucis sequentes unanimi-
recentes subrogat, ulcontinuatum potius quam ter, maturato ilinereaccelerabant. Quo per nuntios
renovalum videretur prasliorura negotium. Nostri fideles comperto, Sanguinus limens tantorum ad-
vero, non habentes ad hanc vicissitudinis recrea- venlum principum idque specialius reforinidans, ;
tionem inducendam sufficientes copias, ipsi priraos, ne auditis obsessoruin molestiis,ei8que compatiens
ipsi novissimos continuatis laboribus sustinent domiuus iraperator, quera circa Antioohiam esse
irapetus. Diminuebatur prseterea eorura diebus sin- C cognoverat, cum suis intolerabilibus copiis superse
gulis numerus, aliis vulnerum acerbitate, aliis Jegri- iralus irruat, antequam ad obsessos hic rumorper-
tudinum varietate decumbentibus omnibus autem veniat, depace primusmissisinternuntiis dorainum
;
unus idemque defectus, et tolerandee perpetis mo- regem etpriiicepssuos alloquilur dicens: Castrum ;
lestiffi per impotentia. Noctes enim, excubiis depu- jam semitutum,ante se diunon posse stare ; populum
tati trahebant insomnes; diebus vero, continuis jejunum el fomelabcrantem, resislcndi vires et animos
congressionibus fatigata,nullas percipiendffi quietis amisissc ; suum vero econtra exercitum, necessariis
ad restaurandam corporum exinanitionem, hostes abundare ; tamen domini regis inluiiu, qui magnus el
ferias iudulgebant. Acoedebat et ad malorum cu- eximius esset princeps in populo Ckrisiiano, dicit se
mulum, quod necingredienlesaiiraenlorura aliquid tmiversos captivos quos paulo anle ceperat, tam co-
inlulerant ; nec in castro, ex priore obsessione, mitem quam alios resiiiuturuni, et domino regi cum
erat allquod viotus residuum; nam quod ipsi omnibus sws liberum et Iranquillum exitum, et ad
inferre decreverant, in maiius hostiura cum om- propria reditum, indullurum si ei castrum omnibus
ni pervenerat integritate. Unde slatim post ingres- vacuum reslituere voluerini. Nostri porro nescientes
sum, suos, nil aliud habentes, equoscomederant, lam prsesens esse subsidiuin, praeterea fame, vigi-
quibus deficientibus, oranis omnino defeceral ali- n liis, laboribus, angore atlriti, vulneribus confossi
monia. Attenuabantur itaque pras jejunio, etiam lethalibus, imbelles facti et exhausti viribus, ver-
fortium et robustorum corpora et inducta per ine-
; bum oblatura cura omni aviditate suscipiunt, admi-
diam macies, strenuis etiam vires furabatur. Tanla ranles unde tanta horninis taminclementis proces-
praeterea erat inclusorum multitudo, utnec cibo- serit humanitas quacunque tamen occasione,por- :
rum sufficerent copia; ad hoc, ut unusquisque mo- rectas gratanter suscipiunt condiliones. Paclisergo
dicum quid acciperet: ilasaue obsessorum multilu- hino inde ad placitam utrinque redactis consonan-
dine universa municipii refertaerant diversoria, ut tiam, coraes Tripolitanus restituitur,et cum eo ca-
vicus et plaleK jacentium frequentia, quasi juncis ptivorummaximamultitudo;statimquedomiQus rex
strata viderentur; emissa quoque incaute jacula cura suis egressus, ab hoste salis humane tracta-
casu etsinestudio dirigenlislethalia inferebant vul tus,praesidioTurcisresignato,confususquidem,sed
nera. Hasc omina Sanguinus noverat plenius,eoque taraen de periculorum nimia perplexitale erutus,
protervius suos ad instandum impellebat, quod no- gaudens de montibus descendit in campeslria Ar,
:
609 HIST. RERUM TRANSMARIN. LIB. XV. FULCO RE.X. 610

chis contermina, ubi audito dotnini priocipis et do- A. litate pr8etenta,mitigare satagebaot indignationem
iiiini comitis adventu, approbans eorum solliciiu- rursum dominum principera adeunles, prudenter el
dinem frateruam charitatera, sed sero oblatam
et circumspecte nimis, prout opus erat, viam paoi3
conquerens, eis occurrit devotus ; solustique ingen- sludenl invenire. Tandem visum est arbitris et
tibus {iratiarum actionibus, quod pro ejus negolio quaesitis foederis moJeratoribus.quod dominus prin-
tam sollicitos se eshibuer,int, ct quantum in eis ceps ad imperiulem accedens magnificentiam, in prx-
erat, optatum ministraverant subsidium ; et mutuis sentia illustrium et inclytorum imperialis palalii,
colloculionibus recreati, divisi sunt ab invicem, ad cum universorum caetu procerum suorum, cum debi-
propria redeuntes. ta solemnitate ei ligiam exhibeal fidelilalem; jurel-
CAPUT XXX. que prsbstilo corporaliter sacramento, quod domino

imperatori Antiochiam ingredi volenli, vel ejus prse-
Princept Anliochiam reversus, urbem obsesâin re-
peril ; imperatori totis virihus ccntradicit; sed
sidium,sive iralo sive pacafo, liberum el tranquillum
iandem quorumdam itUervenlu, eidem reconci- non neget introitum. Et si duminus imperator ei lia-
Hatur. lapiam, Csesaream, Hamam, Emissam, iicul pactis
Dominus autem princeps, cujus res in arcto vi- erat inserlum, principi reslitueret quietas, quod his
debanlur constitutaB,quia potentissimum orbis ter- n et aliis circumadjacentibus, contenlus urbibus, An-
rx principem ante suam civiiatem hostilia medi- tiochiam domino imperatori sine difjicultale reslilnat
tanlem dimiserat, Antiochiam sub orani ceieritate jure proprielalis habendam; dominus vero imperator
rediens, per portam superiorem, quae praesidio civi- in recompensationem exhibitx fidelitalis,principi con-
tatis et arci coniermina est, ingressus, imperatorem cedat, quod si, auctore Domino, eum contigerit Hala-
adhuo in eodem perseverantem proposito reperit : piam, CiEsaream, et omnem circum adjacentem regio-
ubi per dies allquot habitis congressibus, nonnulis nem sibt acquirere,totum principi sine molestia et di-
Antiochenis in imperatoris exercitum clam s:ppe, 7ninutione accrescat ; et jure perpetuo sibi et kxre-
palam SKpius irruptione» faciendo, darana eis fre- dibus suis, tamcn in beneficio, quod feodum vulgo
quenter intulerunt enormia et cum eis more ho-
; dicitur, tranquilte possident. Egressus estigitur do-
stilinon attenta (idei professione, versabantur. miaus princeps, juxla condiclum, cum omni suo-
Imperator quoque versa vice tormentis ingentibus rum nobilium comitalu,ad castra imperialia ubi :
et machinis jaculatoriis, caules immanissimos, et cum debita honorificenlia a domino susceptus im-
iramensis ponderis contorquendo, a porta pontis peratore, recensitis ad plaoitum hinc inde pactis
moenia ca;dendo et turres, urbis claustra debilitare consensum, fidclitatem suam domino imperatori
el effringere nilebatur. Disposilisque pergyrum
manualiter exhibuit; sed el statim proedicatum ur-
le-
gionibus,sagitiis,et omnium missilium genere,nec- C bium cum oranibus porticentiis suis dorainus im-
non et fundibulariorum manu proterya, civesa mu- perator investituram ei concessit, spondens firmis-
ri propugnatione arcebant eminus et ad sulToilien- sime, quod «state proxime futura, eas auctoreDo-
;
da mcenia aditura et opporlunitatem nitebantur vin- mino,comprehensas corporaliter Iradal. Sic itaque
dicare. His igitur ita se habentibus, timori erat foedere completo, pace plenius restitula, vesillo
prudentioribus utriusque exercitus, quod nisi ma- impcriali super principalem prassidii arcem collo-
turo rei subveniretur consilio, res in eum casum es- cato, donis ingenlibus cumulatus, cum suis prin-
set deventura, in quo non facile, periculis emer- ceps in civitatem est regressua. Pominus autem im-
gentibus, remedia possent aptari convenientia. In- perator, propterinstantem hiemia asperitatem.cum
lerponunt se itaque viri timorati, partium arbilri, universis esercitibus suia in Ciciliam reversus,
pacis portantes manipulos : et domini iraperatoris circa Tarsum in regione maritima,hiemandi gratia
ingressia castra,ejus verbis pacificis, et omni humi- se contulil.
INCIPIT LIBER QUIlNTUS DECIMUS-
CAPUT PRI.MUM. cingi populum universum. Prffimissis ergo legatlo-

Imperator Csesaream obsidet principe ct Edessano
; nibus dominus princeps, dominua qucque comea
comite in ejus obsequio consuiutis.
Edessanus, aliique illarum partium primores invi-
Transcursis igitur circa partes Ciliciae mensibus tantur,ut cum domino imperatore proficiscantur ad
bibernis, vere jara reducto, et gratam exercitibus pr<«lia. Quibua undifiue conglobatis, quasi circa
referente temperiera, missa voce prspconia, et edi- Kul, Aprilis, turbarum stridore, clangore tympano-
cto imperiali publlce mandatur primiceriis, centu- rura, exercitus universus, ut pactis inter ae et
rionibus, quinquagenariis legionum, iterum cohor- principem priusiniti3,satisfaciant,ver3us Caesaream
tea instrui, instruraenta bellica reparari, armis ac- acies dirigi pra;cipit, et fines hostium ingressus,
1

paucis evolulis diebus, aiile ptefidiclam urbem ca- A suorum accusans desidiam, ad fortiores ammat ins
strametatus est. His audilis, prinoeps et comes, sultus, et congressus ingeminans, acrius instare
convocatis ex universa regione euorum copiis, im- praecipit. Dumque urbis effractioni cerlatim instant,
peratorem sub omni celeritale sequentes, subilo suburbium praedictum, quod in inferiore civitatis
cum suia ante supra noininatam civitatera, paribus pai tc situm esse diximus, cominus elTrsctum occu-
accensi desideriis adfuerunl. Esl autem pr«edicta pant violenter, civibus qui ibi reperli sunt, non
civitas, inter montem et fluvium, qui Antiocbiani parcentes, nisi forte qui ex eis verbo vel habitu,
preeterfluit, fere in modum Autiochiae sita, partem vel guovis signo Ghristianam professionem se esse
sui raaximam in plano usque ad flumea habens; seotaturum designaret. Mullos enim fideles habe-
partem quoque in declivo moiitis prsesidium vero ;
bal et habueral ab initio civitas illa habitatores,
in raontis fastiîo iraminens, humauis inexpugna- qui sub miserM servitutis jugo ab infldelibus do-
bile viribus est constitulum.Undea iKVaet ad dextra minis prcmebantur indebile.
demissis usque in fluvium mocnibus, civitas ambi- CAPUT H.
tur cum suburbio sibi adjacente. Transito itaque htdignalus idem, imperfecto negolio obsidionem sol-
fluvio, dispositisque in gyrum agiriinibus, ex ea vit Antiochiiim reversus.
parlc unde civitas suburbio ante se posito habilior r> Sic ergo civitute ex parte quadam impugnata,
ad iinpugQandum videbatur, urbem vallatobsidione, timentes eives, violentas hostium in uxores et libe-
Hicdemum machinis congrua piovisione dispositis, ros et urbis penetralia irruptiones, pacem ad tem-
lurres ao mcenia, et infra muros civium domicilia pus postulant modicum, et impetrant postulatam.
graviura immissione molarium, incessanter concu- Erat porro illius civitatis doiuinus quidam nobilis
immissorum cau-
tiunt, et crebris ictibns el vicaria bomo, Araba natione, Machedolus nomine ; hic
lium repetitione, non sine multa inhabitantium missis occuUe ad imperatorem nuntiis, pro salule
strage fundilus dejiciunf, in quibus erat delensio- arbis ct civiuni indemniiate, profusis cum orani
nis spesmaxima, aedificiorum munimina. Urgebat humilitate supplicat precibus, et infioitam spon-
dominus iniperator, sicut erat vir magnanimus, slu- densprocodom precuniam. Indignalusenimirapera-
dio lervente projiosilum, elproposilis braviis, ado- tor, quod princepset comes ita dissolute el uegli-
lescentiura glori» cupidos, nd certamina et congres- genter in expedilione se Labuerant, eoque pra;cipue
sus Martios accendebat animos ; lorica quoque inquod pro eorum negolio et impleuda promissione
dutus et accinctus gladio, casside caput tectus videbatur laborare, maximum contraeos rancorera
aurea medius immistus agminibus, nunc hos, nunc conceperal et promissam eorum fldelitatem, lan- ;
sermonibus hortutur eongruis nuncexemplo

illo3 quam sine opcnbus raorluam, magis splendidam
;
tanquam unus e popularibus provocat, et instat ^ quam solidam, pro nihilo ducens, lirmissime apud
viriiiter, ut alios ad instandum reddat aniaiosiores. se, cum paucis familiaribus, prneordinaverat, quod
Sic igitur vir egregia animositate insignis, sine in odium corum, et infidelitatis poenam, oblata
intermissione discurrens, sestus belli a prima diei qualibel occasione, quae aliquara saltem honesfatis
hora usque ad novissimam suslinens, nihil sibi speciem videretur praetendere, soluta obsidione, :id
quietis, ul vel cibum sumeret indulgebat sed aut ; propria re.iirel. Suscepta igitur pacta pro dissol-
hos qui macliinis descrviebant, ut fiequentius el venda obsidione pecunia, edicitur publici voce
directius jacularentur, admonebat ; aut iis qui in praiconia obsessis pax ; ex legionibus niandatur ut
conflictibus desudabant, addebat animos, per vica- ad reditum se praeparent. Sicque solutis castris
rias successiones vires reparans, et pro deficienti- imperator versus Anliochiam, acies praecipit dirigi
bu8 recentes surrogans, et integris conatibus vali- et universus illuc exercitus properare. Audientes
dos. Princeps aulem et comes, ut dicilur, adole- hoc princeps et comes, sero ducti poenitentia, do-
scentes arabo, et illius ffitatis la^vioribus niinium minura impcratoiem ab incceptorevocare nituntur;
tracti studiis, caeteris in praelio et re militari desu- sed perseverat in proposito, quod irrevocabiliter
dantibus, aleam ludebant, non sine damuo rei conceperat imperator ; spretisque eorum persuasio-
familiaris,assidue; et circa bellorum studiaremis- D nibus, inler aecelerat. Dicebalur coraes in eo ma-
sius se habentcs,caBteros quoqueafervore iristantiee, litiose niniis versalus; nam occulto, sed poslrao-
Euo revocabunt exemplo. Quod audiens imperator, dum doniinum suum, prin-
clare paluit, adversus
et facto eorum pernicioso nimis motus,inlerius eos cipeni videlicet, ducebalur odio, et incremenlum
semeletsecundOjfamiliariet secreta commonitione, ejus habens omne suspeclum, seducebat impruden-
revocare studuit,exemplum sui proponens,qui cum tioris adolescentis animum, ipse versutior; ad id
regumterrae etprincipum omniuraesset potenlissi- totocontendens stmlio, ut princeps imperatoris in-

nius nec labori proprii parcebat corporis,nec im-
; dignationem mereretur, ne per eum ad majora
mensis sumptibus. Tandem cura per dies aliquot in proveheretur compendia.
hujusmodi congressionibus et assiduis conflictibus GAPUT III.
perseverasselexercilus, indignatus imperator,quod Imperalor a principe civilatif repeiil prxsidium,
incomparabilibus ejus copiis urbs pusilla tam diu quasi moram in regione (aclurus.
possel resistere, affectus laedio, moram arguens, Perveniens igitur Antiochiam dominus imperator
613 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XV. FULCO REX. 614
cuiu filiis noQ mo-
sui3 et familiaribus, el railitia A de suis iatromiserat, quod non 1'acile videbatnr
dicii ad urbem ingressus, domino priacipe, domi- ei, vim inferre volenli, resistere posae. Sic igilur
noque comile stratoris oflicium exsequentibus.do- rea in arclo posita eral, cum eoce oomes Edessa-
minoque palriarcha cum uaiverso clero ct populo niispro oranibus respondena, ita orsus est Do- :
ordinata de more processione, in psaimis et hym- mine, senno quem peronwit imperiiUis suhlimitas
nis,canticisetmusicorumooncentu inatrumeulorura vestra, diviiia redolel eloquenliu, et omni aceeptione
cura plausu et exullatione populorum, prius ad diipius csl ; in nostrum enim tntum
illius lenorem
calhedralem ecclesiam, deinde ad palatium prin- videmus respicerepenitusincrementum, sed res nova,
cipis solemniter deductus est. Ubi cum per dies novo indiqel consilio, nec esl in, domino principe
aliquot, balneis, etcajteris quae ad corpus pertinent solum hoc ejjeclui mancipare. Oportet enim ul cum
recrealionibus,tanquamdominusindomo,proiibero suorum, mei videlicet, et aliorum suorum fidelium
ususessetarbitrio, profusaque el pene prodiga tam consilio, super koc plenius delihcret, quomodo faci-
in dominum principem et comitem, quam in eorum llus verburn vestrum el postulalio debitum sorliatur
magnates, nec non et in cives indifferealer usus effectum, ne tumultu plebis inlercurrenle, exsecutioni
esset imperiali munificentia, principem simul et pelitionum veslrarum (uturx prxstetur impedimen-
comitem, et omnes provincis primores, ad se fecit <um. Placuit itaque domino imperatori comitis
evocari ;
quibus in praesentia sua constitutis, prin- responsum; etdatis ad modicura induciis utdictae
cipem alloquitur, diceus : Nosli, dilcctissime fili salislierct deliberationi, comes domum refireditur,
Raimunde, quomodo ob graliam tui, ut juxla con- principe in remaneate, et sui ipsius ut
palatio
ventiones inler nostrum Deo amabile imperium, et dicebatur, non habenle potestatem.
fidelilatem luamprius der prudenlum virorum me- CAPUT IV.
diationem initas, tuum augeam principatum, et dila- Excitaiur in civilate tumuKus ; timct imperator et
tem super hostes jidei nostrx possensinnes luas, petuionem remittit ; et siydatur scandalum, endem
diu jam in ista regione conversatus sam : et ecce ub urbe egresso,
opporlunitate ingrvente, lempus est ut promissa sol- Gomito igitur doinum raverso, missis ooculte
vam, et omnem circumudjacentem regionem tux nunliis, qui populum universum, palefacla impe-
tubjiciam ditioni, sicut pactorum tenor manifestius ratoris postulatione, ad arma soUicitcnt, fittumul-
edocet. Sed nosli optime, noverunt et isti, qui tecum tus cumimuioderato strepitu per urbem ctlurbis ;
in noslra assistunl prxsentia, quod non est, quod undiqua cimvenientibus, claraor attollitur in im-
tibi solvere (enemur, opus lemporis modici ; sed mo- mensum. Hoec audieas comes; accepto equo velo-
ram tua negotia videntur exigere diuturniorem et citerad palatium festinana, tan.iuam populatiura
impensas ampliores deposcere. Oporlet igitur ut ci- C incursus fugiens, ante pedes imperiators ae dedit
vitalis hujus prxsidium, sicut ex pacto ieneris, no- exaiiimem. Subilo igitur comilis ini!;rcesu, impera-
strx deputes custodix, ul in eo nostri lulius repo- tor atlonibuss qu.-orit diligenter quxnam sit causa,
nantur tliesauri ;urbem quoque nostris e.r:ercitibus quod ila inordinale, prxter morem et disciplinam
perviam facins, ut liberam omnino intrandi egredien sacri palatii, ante mujestatem irruperit imperialem.
dique kabeunt sine difficuliale licentiam. Nam de- Keiwndil necesHialem legem non habere
: ; seque
Tarso, vel .Anavarx,a, vel aliis Cilicix tirbibus, non populi furentis insectalione coactum, ut morlis evi-
ita commode bellica parari possunt inslrumenta, ad taret discrimen, contra morum regulas advenisse.
angustias el obsidionem Halapix inferendam ; aliuni- Ileni siBpius scisoitanti, ul causara diligcntius
que prxstat hxc civitas iis usibus opportunitutem, aperiret, respondit : se gratia
percipiendx quietis in
longeque meliorem quam alia quxvis posset mini- hospitium declinasie, et ad id operam dare propo-
strare. Imple ergo promissum el ju cta tenorem ex- suisse, cum ecce subito universus civitatis populus,
hibitse fLdelitutis, prosequere quod luum est ; nam quasi vir unus ante domus januam cum gladiis et
nostrai erit eminenlix, id quod tibi lcncmur exfol- armis qunlia furor miaistrabat assislens, virum san-
vere, larga inlerprelalione et superfluente msnsura guinarium, proditorcm patriie, plebis homicidam,
largiri. I)
cxpit clamare ; qui civitatem imperatori sumpta
His diclis, princeps et sui, verbi acerbitalc per inde pecunia vult vendere ; comitem Edessanutn sibi
territi, diu haerentes quid super his respondorent dari obviam velle ; vixque eos iam e/Jracta domo,
cum multa anxietate secum volvebant quidad hoc cum mille periculis efjugisse. laterea clamor per
referrent. Duruiii enim videbatur et grave niiuis civitatem excitatur ingens, tumullus immoderatus,
quod civitas tanto nostrop gentis acquisita periculo rumor celeberrimua omniura aures oircurastrepit,
tanloque sanguinis felicium principum dispendio civitalera Graecis vendilam, praesidium jam eis Ira-
Christianae fidei restituta, quse tantarum semper ditum ; cives, reliotis avitis domifaus et fundis pa-
fuerat caput el moderatrix provinciarum, in manu ternis, migrare eportere. His ilaque rumoribus
effeminati Graecorura populi descenderet ; nam sine cives accensi, quoscunque de imperaiore reperiunt
ea reliquae regionis portiones nobis stare posse familia, de equis dejiciuni, vi speliant, verberibus
non videbantur. Iterum, id pactis doraini principis afliciunl, resistere volenles, gladiis obtruncant ; et
insertum, ne.mo ©rat qui dubitaret ; praeterea tot usque in palalium principis, injurias et raortem
fugientes, Bliictis gladiis insequentur. Hocstrepitu \ Et illud.

civium, et suorum conclamanlium vociferatione Quot homines, tol sententiae.
vehementi motus imperator, principem el magnates Sed in hac tanta varielate morum dissimilium, pru-
accerciri jubet, et mitigatu pro teinpore indigna- dentis est quatilatem dislinguere merito/um, el con-
lione, timens ne contra se durius aliquid oriretur, yrua merilis prsemia de/mtare. Ju.tta hanc rationem
sermonem, quem eodem die coram hominilius ali- plebis indiscrelx calor inconsulius, in damnum non
quantulum liberius dixerat, langens ait Memini : debet redundare melius afjcctorum. Usu enim inter
me vobiscum hodie stiper uno verbo habuisse Iracla- homines solet evenire, ul plebs confusa, modum
tum, unde forlasse st-andalum hoc in populo dicilur nesciens, ri.zas et lumultus consueverit incautius
oborium. Nunc autem novcrit lam palrum quntn suscitare : idque in omnihus bene moralis urhibus,
plebis unh'ersilas,quod ex quo ila durum cl dil]icite vctustam et usu approbatam longxvo consuetudinem
vobis videtur quod dixi, revoco sentenliam, retracto ohtinuisse certum est, ul pntrum modestia popularcs
quod proposui. Ilabelote vobis tam urbem totam, romprimanturimpetus, iguxra modi refrenetur
el
quam prxsidium ; suflicil imperio meo, statum lem- audacia. Atiter, vulgi multo metiorem quam nobi-
porum hactcnus observalum contiauare. Sovi quod lium esse conditioncm ; turbx imprudentis confusio-
vere fidetes mei silis, nec a fidelitate promissa el r» ncm quam discrctorum e.rpcrientiam, nisi majoribus
prxstita ulla dies unquam vos convellere polerit coltigere ticeat peccata plebis inconsultx. Ignorante
Egrcdimini igitur etpopulum jurealem compescite. sane iomino principe, quorum
nescientibus iis ad
Quod si mora in civilate mea eis aliqualenus su- nutum majora Iraclantur negotia, deliquit plebs in-
specta est, ne super haec moveantur, rras enim, discreta. Pxnas ergo toleret quas meruil, daniino
auctore Domino, egrediemur. principe cum majoribus indemnibus conservatis : po-

His diclis, laudant omnes domini imperatoris ratus est denique in argumenlum sux innocenlix in
propositum; et exlollunt usque ad sidera raentem finibus stare pactorum ; el, si liceat, urbem cum
providam, consilii altitudinem, consulti pectoris prcesidio in manus imperii transferre.
judicium. Et egredientes princepaet comes, et alii His et similibus persuasus imperator, motum
procerum primores, voce, manu, nutibus et signis iadignationis nimi», quam de sola suspicione
tuinultum sedare tentant ; tandemque indiclo si- conceperat, humauiore sententia revocavit ; ac-
ientio ct plebe verbis amieis ad aliquaratranquilli- ccrsilcque domino principe, nec non et comite
talom redacta, domum eos redire, el armis depo- cum proceribus, ad se familiariter prsecipit introire;
silis quiete degere rogant propensius. Quod et et detersa omni interjecti rancoris nebula, mutuse
faotumest. Dominusautem iraperalor, diesequente salutationis benigne impendit affatum
suscipit et
cumfiliis et consanguineis et familiaribus egressus, Tandera eis innotescens quod ciusas haberet ur-
ante urbem castra locari proecipit. gentissiraas, quibus impellentibus eum doraum re-
C.^PUT V. dire oporteret ; surapta licenlia, promissoque fir-
Mittunlur legali, qui indignationem imperaloris mi- missime, quoditerum auctore Domino, pacta com
tigent, et oblinent ; imperator ad propria redit. pleturus, in manu validaessetrediturus, inCiliciam
Soientes ergo hi quibus raens eral sanior, domi- universos dirigit cxercitus. Unde, coraplctis nego-
num imperatorem, licet more prudenlis dissirauh- tiis circa Ciliciam et Sj^riam, praeparatisque ad iter
verit, rancorem adversus principem et nobilium agminibus, ad propria reversus est.
primores menle concepisse, tanquara eorum in- CAPUT VI.

stinctu et occulla opera popularium turaultus et Hierosolymorum rex ultra Jordanem prxsidium ob-
plebis scandalum esset excilatum dirigunl refor- ; sidel eloccupat violenter. Apud Thecuam nostri
mandcB pacis gratia idoneos ad hoc, et sensus ha- miserabiliter prostenunlur.
bentes exercitatos, ad imperialem escellentiam Intereadum haec ciroa Antiochiam geruntur.sub-

nuntios, qui dominum principem et maguatesre- sequenle aestate, non post multum temporis inler-
gionis apud dominum imperatorem satugant excu- valluni, vir inclylus el raagnus japud occidenlales
satos habere; et super eo qui populo eicrevit D principes, dorainus Theodoricus Flandrensium co-
ia
tumultu, prorsus asseranl innocentes. Qui ergo mes, doraini regis gener, orationis et devotae pere-
missi fuerant, in auditorium imperatoris introraissi grinationis gratia cum honesto nobilium virorum
pro injuncto negotio verba facientes, allegare slu- comitatu Hierosolyraam venit, cujus adventumrex
denl et persuadere principis innocentiam, in hunc et populus universus mulla cum hilaritate susci-
modum : Novit Augustalis apex, et imperiatis emi- quam secum
pientes, confisi de insigni et robusta,
nentia nobis multo tnelius, quod in quolibet collegio, adduxerat apponunt unanimiter cum domi-
militia,
nedum in civilatibus et magnis liominum cxlibus, ni patriarchae et aliorum regni principum consilio,
non omnes pari splendent prudenlia, nec pari sunt trans Jordanemin finibus Ammonitarum juxta mon-
prxditi discipUna ; sed aliler el aliter affectis civibus tem Galaad obsidere praesidium unum, nostris re-
dispares mores, disparia sequuntur studia, ita ut, gionibus perniciosum valde. Erat aulem praedictum
juxta prudentis verbum verum sil quod dicitur : municipium spelunca quaedamin latere monlisemi-
Tres mihi convivae propedissentire videntur. nentismaximedeclivosita, adittim habens pene in-
617 HIST. RERUM TRANSMARIN. LIB. XV. FULCO REX. 618
aecessibilem. Desuper vero immanissiraum irami- A. eisdeni vesti,L'iis inhserentes, lanquara de tropaeo
nebat praecipitium,iisquein iafima subJHcenlis val- certi.sed addiversa incaute nimistendentes,fugien-
li3,a vertice supereminenlispromontoriicoutiguum. tium spoliis magis quam stragi hostiurainsistebant
Ex iutereveroaltrinsecus adeamdem speljncam erat iraprudeiiter.Quod iutelligentes qui lugam inierant,
inlerclivumsuperincumbontis altiludinis, et diclum i;erum raore solito conglobali, resumenles animos,
pr.i^cipitiura,artus el forraidabilis. Iq hanc se col- dispersas acies, quantum possunt, revocare nitun-
legerat furum inaiiipulus nocens, et praedonum tur- tur, nostrisque ex improviso et nirais confidenter
ba de finibus Moab, Aramon, et ct Galaad, qui, prse- irruentes, passira vagantes cl securos invadunt,
missis exploratoribus locorum peritis, et pereos de. gladiis obtruncant ; paucis taraen resistentibus et
statu reyionum noslraruin pleaius edocti, sumpta coilectis adinvicem, pugna committitur.
opportunilale frequenles irruptiones, chim, et ple Inter hiec, qui diversa fuerant secuti tubarum
rumque periculosas nimis, nostris finiiius infero- claiigore, stridure cornuuin,
equorura fremitu, ar-
bant. Quibus malis nostri volentea occurrere, pro- moriim fulgore coruscjntium, vocibus suos ad-
ponunt, ut praemisimus, speluacam obsidere. Con- hortanllum, simul el pulveris equorum pedibus
vocato igiiur universo regni populoel copiismilita- agitati nebula in sublime rapta, commoniti, ad lo-
ribuscoQgregatis,transitoJordane, illucperveniunl; p cura properant certarainis. Sed anlequara eorura
et sicut regionis patiebalur iiwqiialitas, simul et qui restiterant catervis se conjungereQt, deficienti-
ar.gustia, adilus occupant, castra per eircuitura lo- bus primis et in fugam actis, facti sunt hostes, no-
eanles ; et disposilis agminibus per gyrura, locum stris devictis, superiores. Conversos itaqueinfu-
obsidione vallant. Legem itaque castrorum exse- gam nostros, per loca saxis asperriraa et prorsus
quentes, ad quaelibet nocendi se converlerunl argu- invia, et oinnino fugam non adraittentia sagittis et
menla, obsessos modis quibus possunt arctantes.ut strictis gladiis more bostium insectanles, alios
ad dcditioncm impellant illi versa vice quidquid
; ferro perimuut, alios proflernunt prfecipites ; et a
miseris rebus solet venire solertiae colligentes, in prsdicta Hebron, qua; est Cariatharbe, usque in fi-
sui tuilionem vigilanter armanlur. Dumqueibi pene nes Thecuae persequentes, stragem raultara nimis
omnis Christianus unanimiter dcsudHret exercitus, operati sunt in populo. Ceciderunt autera illa die
Turci qiiidam ex lemj oreopporlunitatem nacti, vi- mulii nobileset inclyti viri, inter quos vireximius
denles trans Jordanem universam regionem militia frater Miilitia; Templi, Odo de Monle Fulconis, om-
destilulam,hostilibuspatere insidiis.Jordane trans- nes morte sua mcerore et gemilu conficiens, oci:isus
rnisso, HiericuQtinam regionemrelinquentes,a dex- est. Hosles vero victoria potiti, caede nostrorum et
tris, secus Asphaltem lacum,qui et mareMortuuui spuliis laelantea, Ascalonam reversi sunl. Nostri au-
montanacoQferentes, C tem qui inexpeditione eraot, cognito quod apud nos
dicitur, incedentes, inde se ad
iii eam proviQciaepartem irruperuni, qiiaitribu Jud;e acciderat infortunio, animonimirum sunt vebemen-
olim cessit in sortem et perveuieiites ad civitalom
; ter consternali. Sed tamen intelligentes hanc esse
prophetarum Amos et H.ibaeuc, Teciiam nomine, bellurum legcm, ut nunc hi, niinc illi variis even-
incolis vaci.am, violenter occupavi-runt, paucis tibus (iant superiores, iterum conaolationem reci-
quos ibi repererunt occisis ; fugerant enim loci il- pientes, coepto instant operi ferventius solito, et
lius habitatores, hostium adventu praecognito; et auclore Doinino, infra paucos dies praedictura obti-
cum uxoribus et liberis, armentis ei gregibus in nent praesidium, inde cum gloria el triumpho ad
spcluQcam Odollam, illis vic'nam, se coniuleranl. propria reversi.
Vicura ergo prsdictum invenieotes vacuum, domi- CAPUT VII.
cilia eorum qui fugerant ingressi, quod residuum
Sangiiinus regnum Damascenorum inquietat; Damns-
erat, asportabant. ceni a nostrii auxilium postulant, et interposilis
Erat autem casu Hierosolyraisillis diebus abAn- ohlinent condiuombux ; Sanguinus ad propria re-
tiocliia veniens, vir pia; in Domioo recordationis, vertitur.
miles tximius et iu armis strenuus, nobilis carne

Interea, dura haec in partibus gerunturHierosoly-
et moribus, dominus Robertus, cogQomine Bur- n mitanis, Sani!uiiius tanquam vermis inquietus, suc-
guadio,natione AquitaQicus,magister militiee Tem- cessibus in imraensum elatus, praesumit etiara Da-
pli. Hic cum quibusdam de fratribus suis et cumiis mascenorum regnum sibi vindicare. Quod intclli-
qui llierosolymis remanserant, pitucis et promiscui gPQS Ainardus illiiis regni procurator, niilitiae prin-
generis equitilius, vexillum regium bajulante quo- ccps, socer quiique regis Damascenorum, quod in
dani domini ret;is lamiliari,Bernardo Vacher.siib- fines suos violenter esset ingressus, nuntios ad do-
sequente pofiulo, ad locum prcediclum certatim et minura regem, cura verbis pacificis dirigif, petens
sub omni celeritate contendunt. Audientes itaque et obnixe postulans ab eo et populo Chrisliano
Turci nostrorura adventum, locum deserentes Ha- auxilium et consilium conira hostem utriusque
behim, Joelis propbctcB domuro,versus ELron pa- regni crudelissimum.Et ne pra^sumptuose, gratiset.
triarcharura sepulcrura, fugam inierant ; volpntes sinemultorum spe eraolumenlorum, dominum re-
inde in plana Ascalunam versus desoendere. No^tri gf^metejus principes in sui subiîdium videretnr
autem, scientes hostiumacies in fuj;am versas, non sollicitare,spondetpro immensiaad hoc opus neces-
PXTROL. CCI. 20
619 GUILLELMI TYHENSIS ARGHIEP. 620
sariis, mensibQs singulis persolvenda aureorumvi- A '[* DamHscenos, Sanguino adhseseral unde erat, ;
cena millia; insuper et hoste a finibus suis violen- quod ad hoc, ut domino re?i traderetur.fideliusela-
tcr abacto, urbera Paneadensem, paucis ante annis borabant; malenles eam Christianis restitui, quo-
a nobis violenter ablatam,pactis inaerit^nostrisabs- rum gratia fruebanlur, quam ut hostis eorum tam
que contradictione rcstituendam et super iis om-;
suspectus tamque lormidabilis, eara possiderct :
nibus conventionum articulis, ul eis fidesamplior uude gravius, eiset quasi de vicino nocerc poterat,
habeatur, nobilium fiiios. quantos expedit, obsiies et majores inferre molestias.
Be daluros pollicetur. His auditis, dnminus rex, CAPUT IX.

convocans universos regni principes, legationis mo- Princeps Aniinchetius el Tripolitatius comes ad eam-
dura et verborum seriemeis diligentius aperit; condem nccedunl obsidioncm, ct urgentissime impu-
gnatur civiias.
siiium poslulut, quid eis s-uper hujusmodi petilio-
nibus respondendum videatur. Tandemqiie commu. Ista esl Paneas.qua; vulgari appellatione Bclinas
nicato admvicem consiiio, et deliberationis provido dicitur, olim ante introitum filiorum Israel in ter-
libramine, parlibus pensatis, optiraum judicant, ram promissionis, dicta Lesen quam postea filii ;
Ainardo etDamascenis, contra hostem immanissi- Dan acceperunt in sortem et vocaverunt Lesen Dan,
m um et utrique suspeclum regno, opem esse fe- p sicul legitur in Josue, uhi scriplum est Ascend- :
rendam ;
ministranda eliam gratis subsidia,ne ho- runtque filii Dan, cl pugnaverunl contra Lcsen, ce-
stis polentior, per costram desidiam, in nostram perunlquc eam el pcrcusserunt eam in oregladii, ac
perniciem, regno acquisito, regni suscipial incre- possederunt, et habilaverunt in ea, vocantes nomen
mentum. Praeterea el addita; causam
conditiones, ejus Lesen Dan, ex nomine Dan patris sui {Jos.
reddunl amplius favorabilem idque potissimum;

XIX, 47). Consequenler autem dicta est eadem Ca;-
omnes Irahil in hanc partem procliviores, quod de sarea Philippi,eo quod Philippus tetrarcha,senioris
urbe Paneidense in fine verborum est adjunctum. Herodis filius, in bonorem Tiherii Cssaris eam am-
GAPUT VIIL
pliaveril, et ajdificiis admirabilibug reddiderit insi-
Obsidetur civitas Paneadensis, Damascenis prxben-

gnem, ita ut ad nomen Cssaris et ampliatoris vo-
tihus auxitium. cabulum, unam praBlenderet appellalionem. Con-
Approtiato crgo geuerali consilio, susceptisque versis igitur ad urbem agminibus,et ad eam perve-
jam dictis obsidibus et in tiitocoUocali?, confeslim nieotes Kal. Maii, civitatem undique vallant obsi-
ex omnibus regni finibus apud Tiberiadem preecipi- dione. Amardus cum suis ab Oriente, inter urbem
tur, tam equilum quam peditum innumera manus et silvara suorum locat expeditiones, in eo loco qui
convenire. Sanguinus autem inmultitudine virtutis dicitur Cohagar rex autem et nosterexercitus ab
;
suae.cum immensis equitum copiisejusdem provin- L" Occidente, versus campestria suas locant legiones
ciae fines ingressus, relicta postse Damasco, usque Sic igitur ordinatis in gyrum stitionibus studiose
ad eum locum qui dicilurRasaIine,pervenerat;ibi- procuratur, ut inclusis generaliter omnis interdica-
que, per aliquot temporis inlervallum, dubitans de catur aditus, nec ingredi vel egredi volentibus li-
nostrorum adveniu, cum suis legionibus consede- bera pateat evagamli potestas. Plaeet prailerea, et
ral. Certus cnim esse videbatur quod, nisi nostro- de communi sancilur consilio, quatenus missis
rum vires ejus propositum impedirent, facile ad nuntiis fidelibus, dominum Raimundum Antioche-
optatum posset pertingere. Nuntiatur ergo nostris, norumprincipemetdominumcomilemTripolitanum
Sanguinum in pr?edicto loco consistere ; Damasce- convocent ad praescntis operis subsidium : quod ct
nos quoque urbe jam egressos, domini regis etno- factum est. Ipsi nihilominus interea cum Turcis
strorum apud Nuaram praestolari adventum quo : aeque ferventibus, ad congressus quotidianos ac-
cognito, noslrs quoque acies castris solutis, ve.^sîl- cinctis, obsessos assultibus urgent assiduis ; et
lis praecedeniibus, ad prsdictum locum unanimiler raachinis quas petrarias vocant, im-
jaculaloriis,
contendunt. Quod audicnsSanguinus, tiraens, sicut missis magoce quantitatis molanbus, nioenia con •
vir erat industrius, in terra hoslium cum gemino cutiunt, et infraurbem conterunt domicilia;ad hoc
committere exercitu, priusquam nostri cum Dama' D et telorura immissionihiis, et multa sagittarum
ecenis convenirent, locum praedictum deserens, de- grandine, adeo fatigant oppidanos, ut nullus intra
clinatis nostris et Damasoenorum ad laevara copiis, muros tutus ad latendum inveniretur locus; vixque
fugam accelerat; eam regionem quae
et in dicitur muro et propugnaculis tecti, contorquentes saxa
vulgo Vallis Baccar,mriturati8 se conlert itineribus. aut arcubus ulentes, eos qui deforis impuguatiant
Nostri autem nihilominus ad locum praedictum per- auderenl conspicere. Iiitueri eratibi praeter solitum
Venientes, Damascenis permisti, de discessu San- hostes ab hostihus Marle ssvissimo provocari ; et
guini edocti plenius, de com.municonsilio.sicutpa- ficiione deposila, serio nimis in eorum armari per-
ctis conlinebalur, contra Paneadera universos diri- niciem ; nec facile erat discernere utra protervius
gunt exercitus. Hanc urbem, ut prffidiximus, Dol- contra communes adversarios arma corriperet ma-
dequinus Damascenorum rex, paucis ante annis nus, aut in congressionibus instaret acrius, au
volenter occupaverat; sed postmodum raagislratus, diuturniore longanimitate in belli pondere per-
qui eam coramiserat, a Damascenis deficiens, con- eeveraret ; erat namque nostris mililibus cum Da-
. :

mascenis cohortibus aniraorum par afTectus, et A diversi generia pericula, nulla aut modica poterant
consonans desiderium. Experientia quiiiem el usus judicari: ita ut bellum non tam cura hominibus
armorum longe dissimilis, sed voluntas nocendi quam cum superis viderctur. Fuerat autem ab initio
non inferiop. At vero obsessi, licet continuis assul- spes obsessis, eademque usque in prssentem arli-
tibus fatigati, vigiliis et nimii laborispondereessent culum fovebantur, quod Sanguinus eis essei mini-
attriti, tamen resistunt viriliter; et pro viribus li- straturus, sicut et Qde interposila firmaverat, sub-
bertatem, uxores, et liberos tueri satagentes, ur- sidium; sed, urgenle jam periculo, nec subsidium.
gentomolestiasolertioreseffecti,adomniaresisleQdi nec defensionis locus videbatur relictus.
se convertunt argumenta. His ita per dies aliquot C.\PUT XI.
traclatis, videntur omnino non proficere, nisi ca-
Legalu<, Erclesise Romanx applicat; ad ohsidionem
stello ligneomcEnibus applicato, olisessis desuper acrcdit ; capilur civilas, ibique prdinnto episco/io,
bellum inferatur. Cumque in lota illa regione ad Hierosolymam principes omnes proficiscuntur
usus hujusmodi, conveniens non invenirelur ma- Dum hsBc in expeditione
gerunlur legatus qui-
teria, mittuntur Damascum de mandato doniini dam Romanae
AIbericusnomine,episcopus
Ecclesiae,
Ainardi, qui trabes proceras, ct in^jeniis magnitu- Hostiensis, natione Francusj de episcopaiu Belva-
dinis, ad hoc specialiler multo ante depulatas,
p ceusi, apud Sidonem appiicuit. Venerat autem
deportaris faciant et cum omni redeant celerilate. specialiter ob illud missus negotium, quod in Ec-
CAPUT X. clesia Antiochena, inler dominum patriarcham et
Principe et comite prxieniibw:, machina ad oppu- eju3 canonicos erat oborlum cujus etiara gratia, ;
gnaiuiam urhem erigitur; civibus spe stibsidii stre- archiepiecopus, paucis ante diebus, legatioois fun-
nue se defentibus. gensofficio,inSyriamvenerat;sed inorte praeventus,
Interea princeps Antiochenuset comes Tripolita- dominus Petrus Lugduuensis
vir vitae venerabilis,
nus nostris exciti legationibus, cum ingentibus co- finem injuneto non potuit dare, negotio unde hic, :
manu, optato advenientes, caslris se

piis el valida ut tantK controversice debitum finem imponeret,
adjungunt nostris; quorum advenlu geminatus est praedicto venerabili viro substitutus est, sicut in
obsessis limor, Pt resistendi spes omnis visa est ce- sequentibus dicetur. Hic, audilo quod universus
cidisse.Duinque hi qui recentes advenerant, certa- Chrisiiauus exercitus in obsidione apud Paneadem
tim vires experiuntur, et laudis cupiHi, et gloriae delineretur et quod ibi dominus patriarcba Hiero-
consequents gratia congregalis seorsum urbera soljfmoruni Willelmus.ilominu^Fulcherus^Tyrensis
impugnanl agminibus; obsessis ingeritur formido cum csteris regni principibus mo-
archiepiscopus,
aniplior, el diftidentia ; nostris de obti- _ ram facerent, illuc sub omni celeritite contendit
vero spes
nendavictoriajam certior,aniraoserigens,minuebat adveniensque licet in coepto non torperent opere,
tiBdiuin,etadimpugnandumsingulisdiebusreddebat sed instarent fer?enter, qui et urbem obsederant,
fortiores.Nec mora,dum hacc circa urbem fiunt,ecce tamen prudentis viri studio et auctoritatesubnixus
qui Damascum ierant redeuntes, trabes secum apostolica, ad proposiluin invital ; et exhortatorii
mirae magnitudinis alferunt, et soliditatia optatae. sermonis eis addens siirnulos, ad impugnandara
Quibus per artilices et lignorum caDsores sub omni urbem accemlit vehementius. Interea qui in ma-
celeritale la-vigatis et clavis ferreis debila soliditate china ad hoc deputati erant, cives continuis urgent
conjunclis erigitur subito immtinsae altitudinis assultibus; et negatarequie.desuperinjectaterroris
macbina, quadesuper universa prospicilur civitas; et periculi causa raultiplici, faiigaiionibus assiduia
et undesagitisomnique teloruragenere, punillarium molestias inêminant jamque quibusdam ex eis
;
quoque jactu lapiduinarcentoppidanos quaerecta, : consumptis gladio, quibusdam vero lethaliter sau-
complanatisquffiintermachinaraet [nurum erantme- ciis, aliis vero prae lassitudine deficientibus, eorum
dia, mcBnibus applicatur, urbem despiciens univer- minuebatur numerus, nec instantes more solito a
sam, tanquamturrisin urbismodiosubitoappareret sui poteranl impugnatione repellere. Quod inlelli-
primum dura nimi3,et ad supremum
aedificata. Hic gens Daraascenorura procuratorel militia princeps
compellens defectum, factaestobsessorumconditio; " Ainardus, vir providus admodum,et foederis quod
nam ad contorsiones lapidum et telorum immisio- nobiscum pepigeral tenacissimus et fidelissimus
nes, quibus eos instanter urgebant, qui in castello prosecutor, sciens quia vexatio dat viam auditui,
erant, non eral omnino remedium invenire; non et ad oonditiones exlremas consummata miseria
inveniebatur ioterius locus, qui tutas sauciis aut impellere solet, missis occulte quibusdam de fami-
debilibus posset latebras minisirare, vel ad quas liaribus suis, qui obsessos cum spe salulis ad dedi-
confugerent post labores, qui adhuc solidi et viribus tionem invitarent, verbum prajtenlavit fldeliter ; illi
integri, aliis se poterant prajstare defensores; et autera primum abhorrentes et fingentes se longius
jam per murum discurrere negabatur; et deficien- ire, tanquam adhuc resislendi spem viderenlur ha-
tibus sociis, absque mortis periculo non licebat bere aliquam, novissimetanien cum avidilatemulta,
opem ferre ; nani quae ab inferioribus inferebantur gratanler suscipiunt oblatum verbura. Magislratus
bellorum pondera, et nocendi argumenta, facta tamen, quem ipsi vocant emir, nobilis homo el
relatione, ad ea quae de euperioribus imminebant potens, oblatis adjicit conditionibus, ut pro urbis
623 GUILLELMI TYRENSIS AUGHIEP. 624
deditione, haliiia consiiieratione, ne egeret, aliqua A CAPUT XII.
boni viri arbitratu ficret ei lecompensatio; tiirpe Princeps AntiDchenits cum adversnriis Anti"cheni
enira videretur et indecens, ut vir nobilis et tam ymtrinrchx conspirul ; palrinrchn Ptomum proftcis-
famosae urbis dominus, propria pulsus haereditate, cilur. Cnpilur a duce Apulix Hagerio ; sed landem
mendicare compelleretiir. Ainardus vero, videns

cum eo pacificutns, Romani pervenit.
nobilis viri petilionem juri salisconvenire, et squi- Dominoigitur Raimiindo, primum Anliochiam,
tali, totaquc montis properans intentioni? ut civitas ut primisimus, aece lenle, antequam uxorein de-
in nostram veniret poteslalem, juxta illorura desi- stinatam haberet, domino Rudulpho, qui lunc Ec-
deriurase obligat: quod usque ad certam summam, clesi;B praeerat Antiochenae, ut facilius ad optatum
quEB inter eos convenit in balneis et promeriis ei perveniret, fidelitatem manualiier cxhibuit, spon-
reduitus nnnuatim solvendos assignaret, et populo dens fide interposiia, quod ab ea die in antea, non
exire cupienti, hbernm cum omnibus rebus suis essel in consitio, vel infacto, riuod honorem, vitain,
exiluni procuraret. lis vero qui urbem et prffijia aut memlirum perderet, nut capcreturmala cajilione;
sua tam urbana quam rustica incolere, et nusqiiam sicut in forma exhibendse lidelilatis continentur. In
abire vellent, vel ad tempus, vel in perpetuum, qua fidelitate nec modicoquidem tempore perseve-
bonis conditionibus Iranquillam, fiile inturposita, ravit; statim enim uxore ducta et tota regione re-
moram poUicetur. Quod verbum taiii dominus rex cepta, [icr ejus studium et operam, adjunctus est
quara reliqua popuii pars, placite susoipientes, ur- ejus ailversariis, opem conlerens, et oinne con.î-
bem sine mora parati suiittradere. Ainardus itaque lium, contra lidelilatis deliitum, iii ejus Ia>sionem.
videns convertiones ad optatam pervenisse conso- Hahentes it;itur ejus aemuli tantum sluiliorum suo-
nantiam, etjam in nullo vacillare serraunem, domi- rumcooperalorem, oniniosiusejuaimpugnationibus
nura regem, patriHrcham, principem et comitem insistentes, Romam proficiscunlur. Erant autem
familiarius convenit, et rei seriem secrelius pertra- ejus adversarii, Lambertus quidiim, ejusdem ec-
ctala?, diligenter aperit, et ad conscnsum modis clesioe archidiaconus, vir quidem lilteratus, et con-
quibus potest borlatur; illi porro viri pruilentiam versationis honests, sedsascularium modicam, aut
et fidei sinceritatem attendentes, conditiones ap- nullam babens experientiam; etArnuIfus quidam,
probant, el comsensum impartientes srîtuilum, Calaber natione, nobilis genere, litteralus et in
omniase facturos juxta illiiis ordinatiunem firmis- ssculiirihus circumspectus. lli, inlerpositis appel-
sime compromittunt. Sic ergo civitatetradiia oives lationis vocibus, consentiente et favente dumino
cum omni supellectile sua, cum uxoribus et liberis, principe, Romam profecti, eum etiara invilum,
liberum habentes cxitum, iid loca optata se contu compulsum, eamdem arripere
sed per principe vi
lerunt. Nostri vero civitate recepta,domino patriar- C viam coegerunt. Factum est itaijue quod Ariiulfus
cha id procurante, dominoque Fulchero Tyrensi praecesserat, et in Siciliam compendioso itinere
archiepiscopo, ad cujus jurisdictionem Paneadensis profeclus, conjunctis sibi de amicis et coiisangui-
Ecclesia jure metropolilico cerlum erat perlinere, neis, quia de Calabria eral oriundus, ubi postmo-
id coucedente et electionem approbante, dorainum dum fuit Consentinus archiepiscopus (erat enim
Adam, archidiaconum Acconensem, in episcopum nobilis valde, utdiximus) domiiium Rogerum Apu-
ejusdem loci eligunt; et curam fidelium illic com- lis ducem, cui notus erat, convenerat, dicens :
morari volentium, committunl spiritualera; terapo- Ecce, princeps cgregie, id manus tibi, optato, sed et
ralem vero jurisdictionera domino R.iinerio cogno- grutis, datur hostium luorum Immanissimus, Antio-
mine Brus, cui paucis anle annis violenter erepla rhenorum patriarchn, qui libi et hxredibus tuis in
fuerat, restilunt. Inde Deo gralias et hostiMS so- per/ieluum Anliochiam abslulit, sublimatu inea,viro
lemiies exhiliituri Hierosolymaiii, dominusrex, cum ignoto, cuntra juris ordinem. Ecce libi eum obtulil
domiiio principe Antiocheno, cum dumino palriar- Doniinus, el consummntu ejus peccata dedcrunt prcs-
cha et domino legato contondunl. Gompletis igitur sentcm. Eia expergiscere, trarta (juomodo eum lia-
de niore orationibuset mora perdies aliquot Hiero- beas; certus quia per eum ad hxreditaiem jure tibi
solymis habila, dominus princeps, prsteaVdlaL
d legitimx succesionis dehitum, ilerum tibi patere po-
mini legali menle, quicl propositi adversus patriar- terit introitus, qui tibi per eumdem ncgatus est inde-
cham suum baberet, et invitanseum, ut non pigri- btte. His verbis moiis ApuIi.TB dux, sicut vir erat
laretur venire, sed fortis et de ejus auxilio certus solertibssimus, in singulis maritimis urbihus locari
venirel,Antiochiam rcversus est. Missusenim erat, prBRcipit insidins, ut adveniens statim captus et
ut praediximus;idem legatus, ut super quibusdam vinculis mancipalus, in Siciliam protinus dirigatur.
criminihus, eidem patriarchae, aquibusilara cano- Ille veroprospera usus navigatione, nihil tale veri-
nicis ecclesia} sua3 ohjeclis cognosceret, et causam tus, Brundusium applicans,juxta ducismandatum,
fine debito terminaret. Niinc tempus est, ut quod suhlatis omnibus quae secum tanquam princeps po-
superiusHe praBdii;tii piitriarcha prasmisimus, pxsoI- tentissimus detulerat, sed et dispersa cuncta fa-
vaniii!^ ;
i]uiiil tu fMcilius inielligatur, a siiperioribus miiia, vinctus Iradilur eidem Arnullb, in Sieiliam
aliquauiulum repeienda esl historia. ante ducem pertrahendus. Hic primum Arnulfo
juxta dcsiJeria datum est in hostem et impium
I
625 HIST. RERUM TRANSMARIN — LIB. XV. FULCO REX. 626
perseculorera suum, pro libero d,es8evire arbitrio, A cipiens,postquam mutuiscolloquiissaBpe et multum

et vices sequa lance reddpre, pro his quce de manu ad invicem plura et qune .ûtficere viieliantur, fa"
ejus acceperat duplicia. Tandem iii prsseiitia ducis miiiariter contulerunt. dalis eidem a domino duc-
cunstitutus, habitisqup cum eo familiaribus collo- galeis, quolquot al iter remetiendum habuit nee
quiis conventionibus interpositis, sicuti erat vir
et cessarias, secundis usus flatibus, in Syriam deve-
prudenset facundissimus.et honestissimara habens ctus, fauces Orontis attigit, qui lluvius Antiochiam
personam, receptis universis cum omni integrilale pra^terfluit ;
qui locus vulgari appellatione portus
qua; amiserat, sed et (amilia reslituta, spondens Sancti Simeonis dicitur, ab Antiochia decem plus
quod in reditu per eumdem ducem sit habiturus minusve modicum distans milliaribus.
rcgressiim, cum omni honestate Romam pergens, CAPUT XIV.
dimittitur. Romam vero perveniens, prima facie [iediens, a clero suo,inslinctuprincipi$ non recipilur;
difficiles habuit ad dorainum papam inlroitus.tan- in terram seredil comiiis Edessani : tandem cum
principe paei/icatus, Antiocliiam ingreditur.
quain Romana". persecutor Ecclesise, et quisinguia-
rem primatum comminuere et in-
sedis apostolieae Posiquara ergo, sicut dictum est, dominus pa-
fringi're voluerit, sedem aemulam contra Romanam triarcha Caelesyriam advenil, el suae ita vicinus
erigens, et pariflcans Ecclesiam, tanquam laesae g factus est civitati, scribit Ecclesi.* sus ut, die sta-
majeslatis reus, ab in^ressu sacri arcetur palatii, tuta, ei extra civitatem, ia loco praeno^ninato cura
et a domini papae colloquio suspenditur. processione solemniter occurrant. Qui principis
favore qui eura, ut praediximus, odio inexo-
freli,
CAPUT XIII.
rabili conlra fidelitatis debitura, quo eidem teneba-
Acctisalur ab adver^nriis fandem cum pteniludine
;
gratix, ad propria revertttur. tur astrictus, persequebatur, omnino facere, vel-
Porro tam dominus papa quam universa Eccle- eidem obedire negant; sed et introitum civitatis,
sia, procliviores erant ad hoc,ut dominum patriar- per principis violentiam penitus interdicunl. IUe
cbam, sumpta qualihet honesta occasione grava- vero intelligeos cleri sui malitiara, el eorum de
rent,ejusque alversariis plurirauin exhibebant quibus longealiter meruerat, aversionem, principis
favorem ;susppclu-- enim eis habebatur admodum, qnoqueobstinalam indignationsra, secessit in mon-
eo quod vir dives esset, et magnilicus, et sedem tana, qune urbi conterminata sunt, quae vulgo di-
cui pra;erat, Antiochenam Ramunae sub- videlicet, cuntur Nigra; ibi in raonasteriis, quibus locus ille
jacere dedigiiab.itur , in omnibus
sed ei abundat, rnoram faciens pra;stolabatur, ut ranoore
eamdem
parilieare contendebat, dicens Vtramque Petri esse : dcposito. humaniore sentenlia tam dominus prin-
clerus suus, eum in urbem revocarent.
culliedram, eamque quasi primognnlx iuîgnem pr3S-
p ceps quam
ro3a/ii'«; unde muliipliciter ad ejus grHvanien ni- Princeps sane solito amplius et mHnilestius ipsi
tebantur. Tandera quorunidara amicorum usus oppositum se dabit; auxerat enim odiura el raajora
officio, intervenientibus tam doinini papoe quam dederat incendia Arnulfus, qui de Sictlia eidem
suis familiaribus et semitas dirigenlibus,admissu9 principi scripserai, quod idera patriarchacum duce
est ad domini papaeet curia solemniter congregat» Rogero, ejus aeraulo, contra eura pactis secretiori-
praesenliam, et cum multa susceptus est magnifi- bus convenerat; et in arguraentum assertionis suas
cenlia. Porro semel et spcundo eo in consistorium prcBlendebat, quod eum per Siciliain redeuntera,
ingresso, sumpta opjortunitate, ejus adversari' muneribiis et multa praevenerat honorilicentia, et
prodeuntinpublicumjet oblatislibellisaccusatoriis' galeas ad iier contulerat necessarias; qnae omnia

parati erant, cum orani juris solemnitate, ad accu- ad persuasionem raerito videbanlur operari. Dum
sanduin procedere. Veruin cognoscens tota curia itaque in locis praedictis moraretur, comes Edessa-
quod qui ad acousandura prodierant, non erant nus, Joscplinus junior, tum odio principis, tura
catenus instructi, ut domino papae et ejus assesso- favore patriarchae, eum, raissis ad hoc specialiler
ribus plenam de objeetis possent ibi lidem facere, nuntiis, ut in terram suam secure et confldenter
sisinilicalur ambibus partibus, quod interim quie- cum orani suo descendat conr.ilatu, diligenler invi-
scant, quousque dominus papa aliquem de latere ^ tai. Favebant enim praedicto patriarchae illius re-
suo, ad parles dirigat Antiochenas, qui ibi habila gionis episcopi, et tanquam dominum et patrera
testiuinet instrumentorum copia, de causa plenius devole venerabantur :Edessanus videlicel Coricien-
possit cognoscere. Interea resignalo pallio, quod sis et Hierapolilanus archiepiscopi. Illorum ergo
idcm patriarcha de altari Aatiochenae Eoclesioe,sua vocatione tractus, ad eo3 desceodit, honoriflce
sibi sumpserat auctorilate, in injuriam, ut diceba- nimis ab omnibus illius regionis tractatus prae-
tur, sedis apostolics, et cardinalibus Iradito: aliud laiis ; sed et comes juxla id quod ei proraiserat,
ei,sumptura de corpore beati Petri niore solemni huinanissimeet devote multura ejus suscepit ad-
per oriorura diaconorum tradilur. Sic itaque raora, ventura,etmoram gratanteraraplexusesl. Princeps
quantum negotium ejus viJebatur exigere, Romse vero, pecunia, ut dicitur, redemplus, ore, non
habita, cura plenitudine gratiae, salva tamen quae- corde.eidem gratiamsuam, perquorumdam utrius-
stione, sumpta licenlia, ad dueem Rogerura in Si- que familiarium inlerventionem, restituit, et nun
oiliam reversus esl qui redeuntem honorifice sus- tios dirigens ad icgressum civitatis et rediium
ad
;
627
GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP.
propria verbis paciGcis in dolo,

farailiarius invitat. \ mullum
devotus, et fidelis, in quo tota losato spes
consummationis nesotii erat autem vir raa-
Quod audiens patriarcha, maturat reditura; et
erat ;
assumens sibi vicinos illos episcopos, quorum sibi gnanimus, el discretus plurimuin adfuitcum duo- ;
devotionem sua advcrsitale cerlis indiciis

in illa bus de suffraganeis suis, Beriiardo videlicet Sido-
niense,el Balduinol3erythense.De provincia autem
expertus fuerat necessariam, Antiochiam pervenit:
Antiochena, quoniam
ubi occurrens ei universa Ecclesia et populus
uni- vicraiores erant, adfuerunt
versus, sed elequestrisordiniscumprincipemaxima
universi, quorum varia nimis el ab invicem dissona
multitudo, cum hyranis et cantiois, pontific;ilibua

erant desideria. Nam
Stephanus Tarsensis archiepi-
scupus, Gerardiis
indutus, solemniter in civitatem el in majorem Hugo G&bulensis
Laodicensis,
ecclesiam, dehinc in palatium suum introductus

episcopi.canonicorum contradominum patriarcham
fovebaut causam. Franco autem Hieropoiitanus, et
est.
r.erardus Coriciensis,Serlo quoque Apamiensis,
CAPUT XV. licet
apnstolicx sedis lega-

ei ab adversarius fuisaet, conversus ad eum,
iuitio
Lugdunensis archiepiscopns,
ius, apud Accon defungilur ; dincjitur ad idem Al-
doniino patriarchae, suum manileste praestabantpa-
bericus, episcapus Husliensis. Synodus apud An- trocinium. Alii in neutram parlera raanifeste vide-
tiochiam indicttur.
p bantur declinare. Die ergo praefixa, residentibus ar-
Interea legatus quidam EcclesiaeRomanae, Petrus chiepiscopis, episcopis,abbalibu3, ex more in eccle-
nomlne, natlone Bur^'uudio,Lut.'dunensis archiepi sia Principis apo^tolorumêt pontificalibus indutis,
scopus, missus adomino lunoceniio papa ul causae pra3sidentedominoli'gato,etvices domini papae obti"
prsdiclse debitum fmem imponat, venit in Syriiim, ninte, lectus est ibi in publico mandatorum doraini
apud Accon applicans. Erat autem vlr vilae venera- papae tenor.Quo perlecto diligentius et pleniusco-
simplex ac tiraens Deum, longaevus, ei jam in
bilis, gnito,prodierunt in publicumaccusatores, Arnulfus
senium vergens. Qui stalim, ex quo Syriam ingres- sspe dictus, et Laiuliertus archidiaconus ;
qui,licct
sus est, Hierosolyiuam oratioiiis gralia prolectus prius ciim domino pairiarclia convenissel in dolnet
est:unde sub com[)endio digrcssus, urgentibus eum benelicii sui oblinuisset restitutionem, tamencon-
praedictisLamberto el Arnulfo, ut Antiochiam, uti versus in arcum pravura,denuo se constituit accu-
flnera iraposiiurus, acceleraret, Accon iterum per- satorem. Adjunctique sunteis alii etiam coraplures,
venil;ubi gravi correptus aegritudine, anlequam videntesnon prospereierapora domino patriir-
satis
procederet, veneno, ut dicitur, in potu iiiinistrato, chae respondere. Hic etiam erat illud manifeste
subilo deficiens, in fata concessit. Pra;noniinati au. verum deprehendere, quod Naso noster proverbiali-
lein patriarch» adversarii,Antiochiain properantes, ter dicendum tradidit :
omnimodo destiluti auxilio, spe quoqiie quara de C Donec

eris jelix tnullos numerahis amicos :
adventu legati conceperant,lrustrali,viae ellaborura, Tempora si fuerint nubila, solus eris.
quae per tot pertulerant tempora, tsdio faligati,per Proccdentes igitur in publicuin auditorium accusa-
interventores, quos ad hoc reputabanl idonens,pa- lores, paralos se dicunt, secundum juris regulas,
cera supplices postulani,restiIuUoiiem beneficiurum porrectis libeilis accusatoriis, ad accusandum pro-
suorum imploranl, accusationi renuntiare parati, cedere; Erant au-
et subire, si deficianl, talionem.
et fidelilatem exhibere. Laiuberlus inarchidiacona- tera capitula,super quibus proposuerant eum im-
tum restituitur ; Arnulfus vero uihil humanitatis in- petere, schedulis inscripta. QuEedain de enormi et
veniens, principis iterura fretus auxiiio, solila lon- indisciplinato, etcontra regulas sanctorum Patrum
ganiraitate iterum ad lahores et iter accingitur ; e.jusiniroitu quaedam de ejus incontinentia et ope-
;
Romamque proficiscens, iterum opporlune el im- ribus Simoniacis. His instanter postulantibus utse
portune pulaat tandemque precibus proterve insi-
;
prassentein exhiberet, mittuntur qui eum ad syno-
stens, obiinet ul praediclus legutus, de quo nobis dura soleraniter invitent ; et ut ad objccta veniat
in praesenti serrao est, m Syriam dirigatur. Qui responsurus, moneant qui omnino venire refiita-
;
Heirosolymam, utpr*misimus, adveniens, complevit. Ea itaque die nihil amplius processura est in
lis orationibus, duminum patriarchamet universos q verbo illo, nisi quod exbortatorios habuerunt ser-
regni pontifices adsynodum convocans, apud Anlio- mones ad invicem, sicul moris estin talibus. Se-
chiam pridie Kal. Decembris celcbrandam, illuc cunda iterum die, convenienfes denuo, et ex ordine
cum omni celeritate conlendit. residentes,iterumcitatcrio edicto dominura patriar-
GAPUT XVI. cham solemniter vocant ;
qui sicut et pridie, om-
In ccetiiepiscoporum adversus patriarcham accvsalio nino venire noluit.lnterim Serlo Apamiensis archi-
proponitur cilatur, sed venire diffcrt. Serlo Apa-
; episcopus, in choro ponlificum sine veste residens
miensis archiepiscopus, ejus faulor,deponilur. nupliali : nonenim morealioruraindutus erat pon-
Oia igitur statuta adfuerunt de dioecesi Hieroso- tificalibus ;a domino legato cocvenitur, quare reli-
lymitanadominusWillelmuspalriarcha, Gaudentius quis fratribus non consonaret ; et quare ad accu-
Cassariensis archiepiscopus, Ansheimus Bethlehe- sandum, sicut aliquaniio fecerat, non procederet?
mita episcopus : adfuit et dominus FuIcherusTy- Respondit : Quod aliquando feci, inconsulto calore
rensis archiepiscopus, sanclaa RomaDie Ecclesia: et contra ialutem anima mese,detrahens patritneo,
629 RERUM TRANSMARIN.
HIST. - LIB. XV. FULCO REX. 630
favorem noQ modioum assecutus ;promi330

movemaledicti Cham, verenda palns discooperiens, A
classis
el
auctore rum et paclorura facileimmemor iu verbo suo va-
operatus sum ; et nunc ab errore devio me,
;
rius etinsconstans,subdolus,ao nimiumia omni Tia

Domino revocans, nec eum accusare, ncc jadicare
praesumptuose, tenlabo ; sed pro ejus statu et incolu-
sua multiplex, providua et discretus in eo solo re- ;
sum tisque ad mortem decertare. pertus imprudeQtior, quod adversarios quos sibi
mitale, paralu,
Praecipitur ergo exire et data in eum senlentiaei- merito suscitaverat, in graiiara suam redire volen-
;
tes, non admiseral. Dicebatur etenim, et vere

sic
coramunicationis simul et degralioiiis, sive juste,
erat, arrogans, el de se plus aequo prssumens :
sive aliter, abomni officio sacerdotali et pontilicali
unde in eum devenit ca3um,quem si aliquantuium
deposilus Tantus enim timordomini principis,
est.
circumspectius se habuisset, facile potuissal decli-
in partem legali nimium proclivis, omnes invaseral,
nare. Csptus ergo et catenaius in monasterio diu
ut jam nulla contradicendi libertas alicui praestare-
detentus, landem elapsus, Romam profectus est.
tur.Inccndebateumdemprincipem.minusprovidum
Ibi aliquatenus gratiam sedis apostolics assecutus,
et indiscreium, quidam Petrus Armoinus, praesidii
dura redire maturaret, veneno hausto, sceleris mi-
civitatis custos, vir inalitiosus supraraodum, spe-
nisiroporrigentenescimusquo,miserabiliterinteriit.
ran3, quod si patriarcham deponi conlingeret
'
quemdamnepotem suumAimericum domiDe(quem g

^ A- j __• / '
in se |um
auidnuid
ip.u, quiu
sp inso um^ o lortuna lacere poterat,
utraaue t-
alter Marius, plenius expertus,

dominus patriarcha in suam perniciem, ejusdem
eccle3ia:decanurafecerat)posset per seductum prin- CAPUT XVIII.
Cipcm, in sedem illam provehere : quod et factum Legalus Hierofolymam redit synodum celebrat ; tem-
plum dedical Domiaicum.
est. Serlo igiiur, sive de facto, sive de jure deposi-
tus.Anliochia egrediens, in suam dicecesim se con- Legatus igitur, deposito palriarcha, et eonsum-
tulil;perveniensque ad casiruin Harenc.aegritudine matis apudAntiochiam pro quibus veneral negotiis.

praevenlus, et curarura anxius pondere, leclo de-
Hierosolymam reversus est ubi usque ad solem-
;
cubuit : et conversus ad parietem, injuriam enor- nitalera Paschalem moram faciens, habito prius
consilio cura praelatis ecclesiarum, tertia post san-
mitatem non ferens, exspiravit.
ctum Pascha die, una cum do.mino patriarcha et
CAPUT XVIL
episcoporum nonnullis.templum Doraini solemni-
PatriarclM quasi conlumax absens deponitur : igno- Adfuerunt ibi dedicationis die, multi
ter dedicavit.
mininse Iractatus, vincutis mancijintur ; Rnmam
iterum projectus, ex parle (jraliam ohtinet: sed re- tam de partibus ultramontanis quara de cismarinis
dieiis vcneno interit. regionibus, magni et nobiles viri. Inier quo3 adfuit
demum die iterum convenientes etresideu- et dominusJoscelinusjunior.comes Edessanus, qui

Tertia
tes ex ordine,tertio diriguni, qui dominum patriar- ^ tunc in solemnibus sancti Paschae diebus, magni-
cham peremptoriocitent edicto,et ut veniat objeclis fice nimis in civitate moram faciehat. Qua celebri-
episcopis
reaponsurus, moaeant. Qui utrum conscienliam tate completa, convocatis archiepiscopis,
aliis ecclesiarum praelatis, una cum doniino pa-
veritus, au contra se synodum invidiose collectam et
eccle-
triarcha concilium celebravit, in primitiva et
sciens et principis violentiam timens, pro ceito
siarum matre sancia Sion, Iractans ibi cum eis de
compertura non habemus, venire, sicut et prius,
this qu;e inslanti terapori videbantur convenire.Cui
omnino negavit. Erat autem in palatio suo cum suis
popularium s.vnodoinlerfuitMaximusArraeniorumponlifex,irao
familiaribus, multo stipatus equitum et
omnium episcoporum G^ppadociffi, Media;, Persidis,
comitalu ; confluxeranl eniin ad eju< subsidiura uni-
versi de civitate. qui nisi principis limuisseut poten- et utriusque Armeniae princeps, et doctor eximius,
qui Catholicus dicitur. Cum hoc etiam de
fidei ar-
tiam, legatum cum universis qui in ejus depositio-
liculis, in quibus a nobis dissentire videtur popu-
nem covenerant, urbe cum ignominia parati eranl
lus ejus, habitus eet Iraotatus ; et es parte ejus.
depellere. Videns ergo legatus quod ad se venire
noli'bat patriarcha, de domini principis coHlisus promissa est in mullis correctio. Quibus rite pera-
ctis, prsdictus legatus ad
Acconensera rediens ci-
palrocinio et viribus, in palatium ascendit, ibique
datain eum depositionis seotentia, annulum etcru- D vitatem, inde parato navigio,
Romam reversusesl.
Clerus vero Anliochenus, et raaxirae qui in depo-
cem compulit vioienter resignare inde julieute le- ;
inslinctu
gato, principi traditus, et viuculis miserabiliter sitione domini Radulphi conspiraverant,
maximorura,ut dicitur,
alligatus, tanquam vir sanguinum ignomiDiose tra- et suggestione principis et
interventu muaerum,elegerunt sibi quemdam ejus,

ctalus, apud monasterium Sancti Simeonis, juxla
mare, inmonteemininentissimo situin,carceriman- dem Ecclesia: subdiaconum, Aimericum nomine,
Lemovicensem natione, hominem absque
litteris.
cipatus est. Fuit autem idem riominus Radulphus
et converKationis non satis
honestae, quem prsdi-
(nam nos ipsi in nostra pueritia vidiiuus eum) vir
specie decorus, procerus corpore, oculis aliquantu- ctus dominus Radulphus, arbitrans eum sibi red-
et .fideliorem amplius, in
deca-
lum ohliquis,nontamen ad indecentem modum: lit- dere obligatiorem
frustratus.
plurimum, et ju-
teraius mediocriter, sed facundus num ejusdem Ecclesiae promoverat.spe
adversariis dicilur conve-
cundissimi sermonis,multam habensgraliam ;libe- Nam ab ea die cum ejus
fidelilatis immemor,
ratisadmodum, militarium Tirorum,sedet eecuadaa nisse ; et in benefactoris sui,
;
631 GUILLELMI TYRENSIS ARCHIKP. 632

conspirassedepositioncm.Quori autem de ejus pro-
A prius iDiliam, urbem ci cum urbis praisidio et om-
motione factum est, Petrus quidim cognomineAr- nibus indifferenter civitatis munitionibus, resi-
moinus, ejusdem civitatis castellanus, artibns suis
gnel; ul imie finitimis hostium civitatibus guer-
multa munerum pro!'usione dicitur elTecisse, et
et
ram posset inferre, quasi ile vicino coramodius ;
tam clerum quaiii principem ad in iinpulisse, eo ipse versa
et vice, quanluni in se eral, paratum
quod ejus esset consanguineus. se constanter asseverat, pacta quae scriptis indita
CAPUT XIX. prius fuerant, larga interprctatione complcre et
liursus imperatorin Sijrium descendit, ad pacla prius insuper addere mensuram bonam et confertam,
iriiia prindpem invital.
secundum qualitem meritorum.
Per idem tempus, quatuor vix evolulis plene
an- CAPUT XX.
nis ex quo a Tarso Gijicia! et univerta Syria disccs
Civci mism legalione nd iwperalorem factis conlra-
erat dominus Joannes Consiantinopolitanus im- dicuni, el inrjrfssum inhibent.
perator, reparatis viribus et legionibus
revocatis, Princeps vcro Antiochenus, dominus Raimun-
crebris domini principis et Antiochenorum
numis dus, qui 'prius eum lam frequentibus citaverat
exercitus, iterum expeditiones, iterum nuntiis,
exercitusin videiis se in arpto constitiitum, seque
Sj^riam dirigens, in nniliiiudine virtiitis su*,
in p pactorum lege obligatum soiens, hairel dubius
curribus ct equis.in thesauris inlinitis et faciat convocutisque majoribus et primo-
innume- 1"^'^ ;
rabilibus copiis, inter versus Antiochenas ribus tani civitatis quam regionis universa;, partes
diriKit
partes. Enavigato igitur Bosphoro, ingreditur deliberationis, consilium postulans,
qui limes Eu-
rop» Asiaeque intelligitur, Iranscursis mediis pro- qiiid facto sit opus in re tam periculosa. Illi vero
vinciis, Attaliam usque pervenit, post iiiultam deliberaiionem unanimiter convenien-
qua; esl urbs
maxima, in litlore maris sita, proviiicia; Pamphy- tcs,nuilalenus arbitranlur expedire statuitregionis,
liK metropolis in ha;c dum moram quod urbs lam nobilis, tam potens, tam munita,
:
faceret doini-
nusimperator, duo de Cliig ejus, Alexius videlicet in manus aliquo pacto tradalur imperatoris; futu-
primogenitus, et natu secundus Andronicus, lan- rura enim esse ut per ignaviara Graecorum, sicut
guore correpti gravissimo, extremum non spmel anle contigit, civitas in inanus
hostium
morientes
clauserunt diein. Vocansque iniperator natu deveniret, simul cum universa
Sed ne regione.
ter-
tium,Isaaciura nomine, cum fratrum luneribus princeps fidei violala.' merito possit argui, colorem
de-
functorum, ut ea humnnitatis gratia procurans quserunt, quo velari possit prinoipis (actum minus
et
exsequiiirum novissimam exhibere faciens revcren commendabile ; id enim pnctis priore ejus adventu,
liam tumultis mandaret, prout imperialem inter eos convenerat ut prajmissimus ut ei civita
dece
bat magnificentiam, Constanlinopolim ^ tem sine riilflcultate traderet idque poslmodura
remisit; ubi ;
sepulis fratribus, .juxta patris frequeniibus nuntiis ad vcnienrium Syriam eum

imperiura in urbe, in
usque ad palria obitum moram febit invitans, promiseral se bona lide servaiurum. Ul
conlinuam.
Patervero natu novissimum sibi assumens ergo principem in hac parte quocunque modo ha-
Manue-
lem, inceptum prosequens iter, transcursa beanl excu9atum,legal03 dirigunt, ad imperatorem,
Isauria,
in Ciliciam pervenit : inde peragrata Cilieia su- de nobilioribus regionis, qui ei ex parle beati Pe-
bito, vix eum fama sui adventus pravenientc, in tri, domini quoque patriarchoe, et civium univer-
terra comitis Edcssani, cum omnibus sorum injiressum civitalis inhibeant, signiQcent-
copiis suis
ingressus, ex insperato ante Tubessel que Se principis facta quse priecesseranl, rala om-
consedit Est :
autem praedictus loous castrum opulentissimum, niiio non habiturus, neque eumdem principem sic
circa Euphraten, ab eo distans milliaribus paciscendi in u.voris hxreditate, dc jure habuisse fa-
viginti
quatuor, vel modicura amplius. Ad quem locura, : sediuque eamdem, absque conniventia ci-
cullalem
postqunm pervenit imperalor, petiit a comite Jo- vium et prucerum, transferendi riominium in aliam
scelina juniore obsldes, qui de subito personam kabuisse, vel liabere omnino poteslatem
ejus attoni-
tus et admirans ingressu, videns ejus aut auclorilatem, in injuriam civium vel principum
incompara
biles copias.et quas nemo regnum terrea sustinere H regionis transigendi, ullam aliquo jure, alterutri
posset videretur, seque imparatum, et illorum concessam. Qued si in hoc vel uterque, vel
omnino ad
resistendum non posse sufficere, de necessilate ulier obstinate perseverare prxsumerent, luiurum
taciens mrtutrm, unam ex filiabus suis, pste ut, iirbe el universis fiiiibus illorum ejectos,
Isabellam
nomine, tradidit ej obsidem. Hoc autem ejus, quam eum detrimento fidelium
ad nihil
e.Ttorres faciant
aliud exigebat, nisi utcomitem hoc vinculo arctius suorum conira jus venalem proposuerant, hxredi-
sibi devinctum,ad prosequenda mandata sua habe- tatis. His verbis molus imperator, et corda civium
retfldeliorem.Inde versus Antiochiam universosdi- et provincialium oninium prainoscens, indignalus
rigens exercitus, illucque sub omni celeritate
con- admodum, in Ciliciam iterum exercitus redire pra;-
tendens, secus oppidum quoddara, nomine
Gastun, cipit, ut ingruente hiemis inclementia, orae mari-
exerciius collocavit mense Septembre, vicesima tims coinmitleret temperiei; solet enim esse circa
quinta die mensis. Inde nunliosad principem diri-
maritimas regiones hibernis diebus aura suavior,
gens mandat, ut juxta pactorum legem,
inler se et fovendis legionibus commoditas aptior inveniri,
633 HIST. RERU.M TRANSMARIN. — LIB. XV. FULCO REX. 634
CAPUT XXI. A gratia, vebementissimus amator, tollpndi siudio
Iinperalor ad regem Hkrosolijmorum nunlios diri- fastidii, et longa id exigente cousuetudine, saltus
gil, simulans se habere proposiCuin loca visilnfli cum solito et ad hoc deputato comitaiu ingredi-
venerabilia ; el super eodem recipit a rege respon- tur; dumiue feras solita persequitur diligentia, ar-
sum.
cum manu bajulans, et sagittis gravidam de more
Valens itaque imperator, civitatis oplatutn om- geslans pbaretram, ecce aper, canum deprehensus
nino sibi el auis negiilum esse introiluin, sperans industria, et imporlunitate fatigatus, latratibus
hieine transcursa, grata veris redeunti», clementia, actus acerbis, ante dominum imperalorem in insi-
circa Anliochiam etiam invilis civibus, aliquid pro diis positum, necessario habuit Iransitum qui cor-
;
votis obtinere; dissimulat mentis conceplum, et repta mira celeritate sagitta, arcum implet nimis,
occuUanUi gratia prupositi, ad dominum Fulconem et sagiltae acie toxicata, se ipsum in ea manu vul-
Ilierosolymorum regem, magnae nobilitatis viros nerat, qiia reêbat arcuin. Sumpto itaque ex tara
dirigit, significans quod devotionis et oralionis levi causa in proprio corpore mortis responso, sil-
gratia, et ul coiitra hostes in partibus illis opem vas, morbi compellente molestia, deserens, in ca-
ferat, libenter, si iia Cliristiaois videretur, veniret. stra se conlulit; accitaque medicorum frequentia,
Rex autem, habito consilio, ad ejus petitionem rem causam se existere,
aperit, et sui ipsius mortis
rosponsa ferentes nuntios remittil, dominijm An- ° dicere non veretur. autem pro domini sui salu-
Illi
selmum Bethlehemitam episcopum, dominum Gau- te valde solliciti, curam adhibent; sed recepta in-
fridum, abbalem templi Domini, Grjeca lingua
lerius pestis mortifera, remedia noQ audii, el ser-
periium; Roardum arcis Hierosolymitanw castel- ad interiora progrediens, salutis
pens interius et
lanum, dicens /?P5«U7« arctissimum esse, nec ad
:
unum tamen dicunt et singulare,
vias intercludit;
suf/icientiam tanlx multitudinis, alimenlorum copiis
sed lanto indigaum principe, posse adhiberi reme-
abundare ; nec tanlos, nisi cum famis el rerum ne- manus, in qua vis lota mali adhuc
dium: silaesa
cessariarum periculo, susiinere posse exercitus. Ve- contineretur, antequam reliquas corporis partes
rumtamen, si cum decem milibus ejus Deo ama- adbuc illccsas inficiat, prxcidalur. Hoc vir audieus
bili placeret imperio, usque ad urbem bealam el loca
magnanimus, licet doloris angeretur imraensitate,
nostrx saUilis venerubilia prevenire, el aliquid pro
et mortem non dubitaret adesse prae foribus, impe-
vjtis disponere, omnes cum summis desideriis ei
riali tainen majestate constanter observata, spre-
obimm e.xirenl ; et cum omyii Iselitia et menlis ejcsul- vit ; et respondisse dicitur : Indignum esse, ul Ro-
tutione ejus susciperent adveulum; et tanquam do- manum imperium una manu regatur ! Sinistro igi-
mino el ma.vimo principi orbis terrarum obedirent.
tur eventu, et quo periculosior inlervenire nullus
Quod audiens imperator et contra imperalem glo- '
poterat, attonisus concutitur exercitus emnis; et

riam reputans, cum lam modica manu prolicisci, pro tanti principis defectu, dolor uniYersas occu-
qui tot millibus semper slipatus incedere consue- pat legiones; moeror et anxielas corda sibi viadi-
verat, verbo supersedit; remissi3quenuntiis,multa omnino insperata re-
cant singulorum, el castra
honore et gratia praeventis, ver ope-
liberalitale,
plent amaritudine.
riens futurum, hiherna in Cicilia circa Tarsum
CAPUT XXIII.
tempora peregit; aestate proxime futura pronr.it-
Sublimato ad imperium juniore filio,defungitur im-
tens, et animo gerens, magnum aliquid, et perenni perator. Exercitus, duce Manuele imperatore sub-
dignum memoria, in Syri.e partibus se facUirum. slitido, domum revertilur.
loterea quidam nobilishorao Paganus nomino, rjui Videns interea dominus imperatur, tanquam vir
prius fuerat regius pincerna, postmodum habuit providus et discretus, sibi certum imminere mor-
terram Irans Jordanein, postquam Romanus de tis diera, vocatis ad se consanguineis et affinibus,
Podio, el lilius ejus Radulphus, meritis suis esi- quorum multa eum turba, semper sequi consueve-
gentibus, ab ea facti sunt exhasredes et alieni, in rat, primoribus sacri palatii et exercituum primi-
finibus Arabiae castrum asdificavit eui
secundse, ceriis, de sucessore imperii inier eossuscitat quae-
nomen Craeh, nalura loci, simul et opere manu- D slionem : plurimum dubius quid faciat, an majori
faclo, munitum valds, juxta urbem antiquissimam
natu filiorum suorum Isaaeio, quem cum funeribus
ejusdem .\rabiae melropolim, prius diclam Raba, fratrum suorum ab Attalia, ut praemisimus, remi-
in cujus obsidione mandato David et Joab studio,
sit Constantinopolim, cui de jure regai primitiva
Uriasinnocens legitur occisus postea veru -iicla ; videbalur compeiere; au juniori filio, qui securn
esl Pelra deserti, unde et secunda Arabia hodie erat, qui optimae et praecipuae eral indolis adolc-
dicitur Petracensis.
scens et futurus magnus ab omnibus dicebatur,
C.APUT XXH. imperii eommitteret gubernacula. Subjungit etiam
In Cilicia moram faciens, lethaliter sauciatur impe- et duhitationis causam, dicens : Si huic sceptra im-
dum veautioni dat operam.
rator,
perii concesscrimus , legibus humanitatis, qux pri-
Inlerea circa veris initium, antequam soleant re- mogenitum merito faciuiit potiorem, videbimur con-
ges exercitus ad bella producere, imperalor Con- Iraire; si vero illi, communibus observatis judiciis,
stantinopolitanus, silvarum et nemorum, venandi maderamen imperii contulerimiis, non erit qui hos
635 GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. 63§
exercilus, el totius robur et gloriam Romani imperii A tenus arctare licentiam, constituunt de oommuni
domum reducal incolumes. Hostibus enitn interje- voto, in campestribus juxta urbem Ramulara, non
clis, insidias molienlibus et undique corrogantibus longe a Lidda, quae est Diospolis, castrum a^difi-
suffragia, non nisi cum perioulo, sine reclore posse care. lirat autem in eadem regione collis aiiquan-
pertransire legiones, certum viJebatur. Erat autem tuluni editus, supra quem unam de urbibus Phili-
inter principes vir magnificus, Megadomesticus stinorum, traditiones habent fuisse constitum,
Joannes nomine, qui cum suis Isaacio multum af- Getli nomine, juxta illam aliam eorum eivitatem,
fectabat imperium conservari; et de incolumi le- quee dicta estAzotum, et Ascalonadistans milliari-
gionum ad propria reditu, dubilatem imperaUi- l)us decem, nun longe ab ora maritima. Conveiiien-
rem nitebatur confirmare. Porro Manuel junior fi- tes igitur unanirailer ex condicto, in pra;facto col-
lius, qui ibidem cum patre praesens erat, universi le, firmissimo opere, jactis in altum fundamentis
exercitus, et maxime Latinorum favore et praeco- aedificant praesidiura, cum turribus quatuor, vete-
niis extoliebatur. De principibus quoque nonnulli ribus ffidificiis, quorum multa adhuc supererant
ad ejus promotionem omnimodam dalânt operam. vestigia, lapidum ministrantibus copiam; puleis
Patris quoque in eumdem, quia prudentior, et in quoque velusti temporis, qui in
ambitu urbis dirus
armis magis strennus, et omnino affabilior videba- i. tae frequenles apparebant, aquarum ahundantiam,
tur, affectus magis et gratia erat proclivior ange- ;

lum ad operis necessitatem, tum ad usus hominum
bat eum etiam maxime exercitus cura propensior. largientibus. Perfecto igitur caslro el parlibus om-
Sic igitur postmultam deliberationera, auciore Do- nibus absoluto, cuidam nobili viro et prudeuti, de
mino, obtinuit junior filiiis, et exhibita sibi in pa- communi traditur consilio, domino videlicet Balia-
tris prcBsentia, el eo mandate imperiali reveren- no seniori, Patri Hugonis, Balduini et Baliani ju-
tia, ocreis, ut mos est in illo imperio, insignitus nioris, quiomnes abeodem loco, cognominati sunt
purpureis, ab universis legionibus certatim Au- de Hibelin; hoc enim nomen illi erat loco, ante-
gustus est appelalus. Sic domino Manuele ad api- quam etiam castrum illic aedificaretur. In cujus cu-
cem promoto imperialem, paterejus inelytre recor- stodia et hostium persccutione, cujus gratia muni-
dationis, vir inclytus, liberis, pius, clemens et cipium erat conditum, diligentem habuit vir prie-
misericors, in fata concessit. Fuit autem statura dictus vigilanliam et post ejus obiium
; praedicti
mediocris, carne et capillo niger; unde et cogno- ejus filii, viri nobiles et in annis strenui in nulla
mento dicilur etiam hodie Maurus; facie despica- sejnius, quousque praedicta civitas nomini resti-
bili, sed moribus conspicuus, et actibus insignis tuta est Christiano, diligenlissima tenuerunt cu-
mililaribus. Defunotus est itaque sub Anavarza, stodia.
urbe antiquissima, quac est spcundse Cilici» metro- ^
polis, in eo ioco qui dicitur Patrum Palliorum, an-
CAPUT XXV.
no ab IncarnationeDomini 1137, mense Aprilii, im - Itertim ante eamdem Ascalonam de communi princi-
perii vero vicesimo septimo vitae vero ; Tandem pum comilio raslrum cedilieatur, cui nomen est
Dlanca quarda.
vero corapositis in ea regione negotiis, dominus
imperator cum orani sospitate Conslantinopolim AnDO proxime subsecuto, videntes rcgni princi-
suos reduxit exercitus ; ubi fratrem natu se prio- pes, el ipso rerura experimento plenius cognoscen-
rem, palatium, audita patris more, jam obliuen- tes, in fundalione duorum prESsidiorum, Bersabee
lem, per Misticonera suum, qui palatio et thesau- videlicet et Hibelin, contra Ascalonitarum super-
ris prcEcrat universis, missis occulle lilleris, ex biam se plurimura profecisse, et eorum ex maxima
improviso captum, etnihil tale verilum, in vincula parle repressam insolentiam, impetus laidiores,
conjecit. Sed postmodum, postquara urbem regiam debilitatos conatus, adjiciunt tertium aedilicare, ut
solemniter ingressus est, per interventionem com- amplioribus molestiis et multiplicatis in gyrum
munium oonsanguineorum et principum sacri pala- quentius terrorem, et cum terrore pericula incu-
tii fidelem operam, fratri reconciliatus est sieque ; tiant magis repentina. Erat aulem in ea Jude<e par-
cura tranquillilate debila, juxla patris supreraum D te, quae a moutibus declinans, campestribus incipit
judiciura, obtinuit dominus Manuel monarchiara, esse contermina, secus Philisthiim fines, in tribu
fratrem suum tanquam primogeniium, multiplici Simeon, ab Ascalona ccto distans milliaribus, lo-
non cessans, quandiu vixit, honore prfEvenire, et cus quidam, qui ad montana comparatus, collis;
gralia prosequi cumulatiore. ad planiorem vero regionem collatus, moas sulili-
CAPUT XXIV. mis poterat appellari, et loco nomen Arabice Telle-
Rex et regni priiicipcs, ante Ascolonam castrum fun- saphi, quodapud nos interpretatur mo(!j! sive collis
dant, cui nomen Ibelin. clarus. Hio complacuil prudentioribus, prassidiuni
luterea dominus rex Hierosolyraorum Fulco, et fundari, eo quod alliis quaj ad usus similes facta
alii regni principes, una cum doraino patriarcha erant municipiis, et civiiatis vicinius, et loco situ-
et aliis Ecclesiarium praelatis, volentes Ascalonita- que niunitiore videretur. Proposito igilur satisfa-
rum insolenier nimis desaevientium impetus refre- cientes, dominus rex et principes ejus, una cum
nare, et discurrendi per regionem, nimiamaliqua- domino patriarcha et praelatis ecclesiarum, circa
1
veris initium, hieme transcursa, ad locum unani- A ultra montem 0Iiv6li,ad Orientem situs, ni declivo
initer conveniunl, el vocalis artilicibus, simul et ejus monlis. Eratautem idem locus eccIesiaB Domi-
populo universo necessaria ministranle, osdiQcanl nici Sepulcri proprius pro quo domiaa regiaa tra-
;
solidis fundatnentis el lapidibus quadris oppidum, dens canonicis urbem pro^hetiruiu Thecuam, lo-
cum turribus quatuor congruae altiludinis. Uade cum in proprium recepit. Ubiquoniam quasi in so-
usque in urbem hostiura liber essel prospectus, litudine erat et hostium patere poterat insidiis, tur-
hostibus praedatum exire volentibus valde invisum rim munitissimam quadriset politis lapidibus, offl-
et rormidabile ; nomenqueei vulgari inJicunt ap- cinis distinctam necessariis, multis suinplibus aedi-
pellatione, blancba guarda, quod Latiiie dicitur al licari praecipit, ut Deo dicatis virginibus contra
ba spendii. Castrum perfectum et omnibus
ergo subilos incursus non deesset priesidii inexpugnabi-
suis partibus absolutura, doiiiinus rexin suaiusus- lis solaiium. Turriigitur construcla, loco ad aliquem
oepit custodiam, et tam violu quam armis suffi- modum ad cullum religionis prsparato, sanctimo-
cienter munitum, viris prudentibus et rei militaris niales iniuxit feminas, raatrem eis constituens aa-
habentibus experientiam, quorum nota est fides et nosam quaradam etia religione prob.itam, venera-
probata devolio servandum commisit. Qui fre- bilem matrouam,multaEcclesiae conferens praeJia,
quenier per se, frequentius adjunctis sibi es aliis B ita ut in bonis toinporalibus, nulli monasteriorum.
municipiis ad usus sirailes aedilicalis, militibus, viiorum aut mulierum inferior haberelur imo, ut ;
egredientibus hostibus occurrebant, eorum eva- dicilur, plus aliarum quaiibetecclesiarum abunda-
cuanies molimina; nonnuni|uam vero ipsi Ascalo- ret. Inter caeteras euim possessiones, quas prKdicto
nitas lucessenies, gravia inferebant eis discrimina vencrabili loco contulerat, locum fainosissimum, et
el de eis saepius triumphabaiit. Poiro, qui ciroum- o.mniumcommoditanumabundantiasiraul referlum
circa possidebant rpgionem, prsdicto conlisi muni- in campestribus Jordanis situra, Jericho, cum suis
mine et vicinilatecaslrorum, suburbana loca aediti- pertinentiisliberaliter assignavit. Gontulii etiamei-
caverunt quamplurima, habentes in eis familias dem moaasleriosacrausteasilia, ex auro etgemmis,
mullas et agiorum cultores ; de quorura inhabita- et argento, ad multam quantitatem, simul el holo-
tione facta esl resio tota securior, et alimentorum serica addecoremdomusDei ;sed etindumentatam
multa locis flnitimis accessit copia. Inler haec Asca- sacerdotalia quam levitica, et omnis generisprout
lonita^ videntes urbem pergyrum prssidiis inexpu- disciplina exigebat ecclesiastica. Defuncta quoque
gnabilibus vallatam, coeperunt de statu suo solilo illavenerabilimatrona, quain eidem proefeceratloco,
amplius principem /E^'ypti potenlissi-
diffldere, et ad inlentionem rediens, sororem suam, de consensu
mum, cui nihil amplius residui de universa regio- n domini patriarchae et sororum sanctimonialium con-
ne factum erat, dominum suum, nuntiis frequenti- niven!ia,eidemprajfecit monasterio curaquaetiam ;
bns commonere, ut pro urbe, qus imperii sui ro- adjecit plurain calicibus, libris et cKleris quae ad
bur craUgereret solliciludinem. ecclesiasticos respiciuntususornaraenta^locura non
capct xxvl cessans, quandiu vixit, intuitu animae suaB et bo-

[legina in loco Beikania nomen, monasterium
cui roris, quam unicediligebat, gratia ampliare.
cedificaf, ei amplissimo dilat palrimunio, sororem CAPUT XXVII.
ibi prxficiens.
Rex in campestribus Accunensibus leporem ngitans,
Interea per Domiui superabundantem gratiam, de equo ruit prxreps ;moritur; Hierosohjmis inter
regno ad aliquam tranquilHtatem redacto, conce- suos prssdecessores sepelitur.
pit dominaMilisendis, pia; recordalionis regina, pro Accidit autem illisdiebus.quodcumdominusrex,
reinedio animaa suae et parentum suorum, pro sa- unacum domina regiua transcurso auLurano, in ci-
liit8i|uoque mariti et liberorum, si locuminveniret vitaieAcoonensemoram faceret, voluit regina, sub-
juxta cor suum, monasteriuni sacrarum virginum levandi gratia fastidii, extra urbeni adloca quaedam
fuudare. Krat autein ei soror, inter caeieras junior, suburbma, fontibus irrigua, caiisa recreationis
iveta nomine, quain monasterio 8anctae Annse ma- cxire : quo doininus rex, ut solatium reiiinae non
tris sanctce sanctimonialem ^ deesset, adjecitetiam ipse, cum solilo comilatu pro
Dei genitricis, viiam
erat professa. Hujus etiam intuifu plurimum ad ficisci. Duinque inler eundum esset, accidit casu
prc-edictum propositum domina movebatur regina ut qui agmina et comitatum prsibanL pueri, lepo-
;
indignum enim videbatur ei ul regis lilia, tanquam rem in sulcis jacentein esitarent, quem fngientem
una ex popularibus in claustro alicui subesset ma- clamor prosecutus est universorum. Rex autem, ar-
tri. Transcursaigitur menteuniversaregione, el di- repla lancea, ut eumdem leporem inseclaretur, si-
ligenter investigato,quisnam inveniretur aptior ad nistro actus casu, equum ad illascoepit urgere par-
fundandum monasterium locus tandem postmul- :
tes, el cursuj vehementer instare. Tandem incon-
tam deliberationem, placuit Bethania, castellum sulle festinans equus in praeceps agitur corruens- ;
Maris et Marthce, et Lazari fratris earum, quem dique in lerram, regcm dedit praacipitem, jacentique
lexil Jesus, faniiliare Doinini diversorium et do- pra: caususdolore attonito, si-lla caput obtrivit. ita
micilium tâlvatoris. Is autem locus ab Hierosolymis ut cerebrum tam per aures, quam per nares eliam
distat stadiisquindecim, juxta verbumEvangelistag, emitterelur. Ad hunc casum, universus qui praeibat
et qui sequebatur, facti acerbilate perlerritus, con- ctam iirbem deportatus, triduo, sine sensu, tamen
A.
versus est comitalus, et jacenti opem ferre volen- adhuc palpitans, protraxit vitam quarla demum ;
les, exanimem reperiunt, cui neque voxerat, neque die, Iilibus videlicet Novembris, anno ab Incarna-
sensus. Regina vero, comperta mariti morte tam tione Domini 1142, regni veroe.jus aono undecimo,
lEopinata, el sinistro saucii casu, veste et capillo deficiens, in senectute bona ultimum clausit dicm.
lacera ejulans, et doloris immensitatem sutpiriis
Inde llierosolymam cum debita delatus honorificen-
conleslans et lamentis, in terram corruens corpus tia, occurrente universo clero el populo, in ecclesia
amplectitur esanime. Non sufficit humoroculis.pra! DominicSepulcri, sub monteCalvaric-e introeuntibus
netu^ ubertate continui et vox, doloris interpres,
:
ad dextram, secus portara.inlecilios felicis memo-
crebis interrumpiiur singultibus ; nec dolori satis rim reges, ejus praedecessores, per manum domini
fit, licet nihil aliud sit sollicila quam dolori satis- Willelini, venerabilis Hierosolymorum et pife recor-
facere. Familia quoquelacryrais, voceethabitumrE- dationis patriarchae, regia magnificentia sepultus
rorem contestan';, anxietatis nimiae lugubria prre- est duobus superstitibus liberis, adhuc impube-
;
tendit argumenta. Nuntiatur inlerea, et famaBalduino videlicet primogenilo anno-

cir- ribus relictis,
cumvolante divulgalur per urbem Acconensem, rerum tredecim,
et Amalrico annorum septem rc- ;
gis miserabilis interitus el ad partes illas cerlatim

;
P seditqueregnipotestaspenes dominam Milisendem,
turbas confluunt, intueri volentes factum inaudi- Deo amabilem reginam,cui jure hffiredilario com-
lum quod acciderat. Inde cum lacrymis in praedi- petebal.
INCIPIT LIBER SEXTUS DECIMUS.
PR/EFATIO. regnavitautem annis viginti. Fuit autem adolescens

Quse de prcesenti hactenus contexuimusHistoria, oplimoB fidolis, id de se cerlis proraittens iadiciis
aliorum tanluni quibus prisci temporis plenior quod postea In virilemevadens aetatem plenorerum
adhuc famulabatur memoria,collei;imusrelatione ;
persolvit experimento. Nam vir factus, sicul facie,
unde cum majore diffioultate,quasi aliena mendi- et i.ota corporis habitudine, prae CKteris differenti
cantessuffragia,etreiveritatem,etgestorumserieni, formffl praesminebatelegantia : itaet mentis vivaci-
etannoruranumerumsumus conseculi liceindeli, tale et eloquentiae flore, omnes reliquos regni
:
quanlum potuimus, baeoeadem recitalione, scripto n principes facile anteibat. Eratautem corpore pro-
mandavimus. Qu» autem sequntur deinceps, par- cerus, mediocribus major ad corporis procerita- ;
tim nos ipsi fide compeximus oculata, parlim lemmeiiibrorumhabens consonam.et quasi propo-
eorum, qui rebus gestis prajsentes interfuerunt, tionaliter respondentem universaliler disposiiio-
fida nobispatuit relatione.Unde gemino freti admi- nem, ita utnecin modico, a ralione totius in eo
niculo, ea quae rcstant, auctore Domino, facilius pars aliqua dissenliret. Fuit SE.ne facie decorus
fideliusque posterorum mandabimus lectioui. Nam elegantissima, colorevivido, et innatum designanie
et rpcentium temporura solidior solet occurrere vigorem ; a quibus plane in ea parte matrem rele-
memoria ; et quaj visus menti obtulit, non ita facile rens, et ab avo non degener materno ; oculis mediae
oblivionis sentiunt incommodum, sicut cjuffi solo quantitatis,modiceproemineutibus,fuIgoris terape-
sunt auditu collecta, Ut enim Flacci nostri utamur rali capillo plano, non flavo penilus, barbo men-
;
verbo, huicnostro consonanle : tura genasque, grata quadam plenitudine, favora-

Seguius irriiant animumi demiasa per aurem, biliter vestitus mediaquadamhabitu-
; carnositatis
Quam qu,7; suntocutissubjecta fidelibus; el qux dine modiflcatus, ita ut nec fratris more pinguior,
Ifse sibi tradit specLator, etc.
nec raatris exemplo dici posset niacilentus. Tanta
CAPUT PRIMUM. autem, ut in summa dicatur, formae praeibal emi-
Prxmiititur prsefatiuncula brevis. Deluncto Fulcone, ^ nentia, ut ignaris etiam, eximia quadam in eo
succedit /ilius ejus, Balduinus tertius ; et qualis refulgcnte dignitate, certum insederegia majestate
corporc fuerit, describitur.
daret indicium,
Defuncto domina Fulcone, Hierosolymorum ex CAPUT II.
Latinis rege lertio, successit ei dominusBalduinus De moribus et conversatione ejus.
domina Milisenderegina filius ejus, fra-
tertius, ex Huic auteoi tantae corporis venustati, mentis
trem habens unum puerulum, Amalrionm nomine, quoque bene constitutae aequipoUenter respondehnt
annorum septem, ul praemisimus qui postmodum ; habitus. Nam summevelocis erat el sponte
ingenii
eidem sine liberis defuncto successit in regno, non deerat prsrogativa quffldam
fluentis eloquii ei
sicut in sequentibus aperietur. Tredecim annorum singularis, nec morum dignitate commeudabiliura
erat dominus Balduinus cum regnare CKpit : quolibet principe videbatur inferior. Affabilisenim
641 HIST. IIERUM TRANSMARIN. — LID. XVI. BALDULNUS III REX. 642
et misericors erat afJmodura ;et licel supra vires se A. cita, et notaesubjacentia, lubrico astalis impeliente,
pene omnibus exhiberet liberalem, alieni tamen contraxerat, postmcium prudeniioreconsilio deter-
minine cupidus, ncc ecclesiarum vexabst patrimo- sil, elsludio in mclius reformavit saniore. In su-
nia, nec subjectorura, more prodigi, insidiabatur menda priEterea corporis refectione sobrius erat
opulentiis.Quodque in ea ataie rarissime solet admodum, et supra id quod a!tas illa exigebat ab-
contingerc, etiam in adolescentia sua erat Deum stemius, cbrietalem, lam in cibo quam in potu, pessi-
tiiuens, et ad ecclesiasticas inslitutiones, el ecclc- mi criminii fomilem esse asserens, abominabatur.
siarum prKlatos omnimodam habens reverentiani ;
CAPLT III.
ingenii etiam vivacitate pri-fiditus, fldelisetiam me- De promoiione ejus in regno ; et quandiu sub matris
nioria: erat assecutus beneficium erat autem et ; tutela regnaveril.
commode iitteratus, et fratrc suo domino Amalrico, Defuncto igiiur patre, iv Idus Novembris, proxi-
qui ei successil, multo amplius cum vero quid otii ; mesubsecuto Dominici anno Incarna-
natalis die,
ex occupationibuspublicis decerperepoterat, liben- tionis Dominicae 1142, prssidente sanctae Romanae
ter incumbebat lectioni; Iiistoriarura preecipue au- Ecclesiae doniino Eugenio papa terlio, Antiocben»
ditor, anliquorum regum et oplimorum prlncipum domino .•Mmerico, HicrosolymitanE domino Willel-
geala moresque diligenter iuvestigabat; litterato- n rao, Tyreusi vero Ecclesiae praesidente domino Ful-
rum maxime,sed et prudentum laicorum confsbula- chero, convenientibus de more principibus, simul
tionibusplurimum recreabalur.Tanta autem allabi. et universisEcclesiarum praelatis, in ecclesia Domi-
litalisgralia praeeminebat,utetiam contemptibilibus nici Sepulcri, per manus domini Willelmi, bonae
peraouis.ex improviso et nominatim salutationibus raemoriae Ilierosolymorum patriarchae, solemniler

depcnderet affalumêt ad se ingredi volentibus, iniiuclus, consecratus et cum niatre coronatus est.
vel occurrentibus passim rautuas coHoculionis aut Erat autem mater, mulier prudenlissima, plenam
ofTerrei ultro commercium, aut postulantibus uon pene in omnibussaecularibus negotiis habensexpe-
negaret. Unde tantam patrum conci-
sibi plebis et rientiam,sexusfeminei plane vincens conditionem,
iaverat gratiam, ut praedeccssorumsuorum quolibet ita ut manum milteret ad fortia ; el optimorum
amplius, utrique classi haberetur acceptus. Erat principum magnificentiam niteretur smulari, et
aulem et laboris patieus, et in dubiis bellorum eorum studia passu non inferiore sectari. Regnum
eventibus.more optimi priocipis maxime providus; euim, niio adhuc iotra puberes anaos constituto,
in summis necessitatibus, quas pro regni incre- tanta rexit industria, tantoprucuravit moderamine,
mento pertulit sapius, regiam prsferens conslan- ut progenitores suos in ea parte cequare meriio di-
tlam, et fortis viri nusquara deserens securitalem. ceretur ; cujus quandiu regi voluit consilio filius,
Juris etiara consuetudinarii, quo regnum regebalur ^ optata Iranquiliitate gavisus est populus, et pro-
orieniale, plenam habens experientiam : ita ut in spero cursu regni procedebant negotia. Verum
rebus dubiis, etiam seniores regni principes ejus attendentes quibus mens er.it levior, quod eorum
consulerent experientiam et consulti pectoris eru- studiis,quibus doininum regin involvere niteban-
ditionem mirarentur. Erat prcBterea jacundi ser- tur, dominae regem mulluin obviabat prudentia,
monis, facelique; et personis quibuslibet lavorabili dominum regem aliorum ejusdem aetatis,
inore
quadam coroposiiionese conforraem tribuens, omni cereum in vilia flecli, moniioribus asperum, suis in-
aetali et conditioni gratissime se coutemperabat. ducunt persuasionibus, ut a malris tutela se sub-
Urbanitatis quoque praecipu» ; eo minus quod di- trahens, regnum moderaretur avitum. Indi-
ipse
cendi nimia utebatur libertate, ita ut quK iu amicis gnuin esse dicenles regem, quem omnibus aliis
eraiit notabilia et reprehensioni obnoxia, sublata praeesse convenit, quasi privati filium, semper ad
dilTerentia, utrum placeret an lasderel, eis in faciem matris ubera depeudere. Quae res sicut ex incon-
publice jaeularetur quae tamen, quoniam non no-
;
sulla levilate, vel es quorumdam malitiu habuit
cendi animo, sed quadam mentis hilaritate, vel initium,ita regnum universum paulo minus habuil
polius levitate dicebat, non niullum inde etiam conterere : sicut inferius, cum de his tractabitu'-,
eorum quos sermone liberiorc Iacessebat,gratiam D diligentius docebitur.
demerebatur ; eoque amplius veniale videbatur, CAPUT IV.
quod in se versa vice contorta, aequanimiler dicta Sangui7ius Edessayn obsidet ; et describitur ejusdem
supportabal mordacia. Ad ha»cet aloerum,et dam- civilutis silus.
nificos talorum ludos, plusquara regiam deceret Eodem anno,iIIo medio temporisintervallo.quod
majestatera sequebatur; et carnis curam perflciens obUum,ct ejusdein domini Balduiniiu
inter patris
in desideriis, injuriam alienis dicebatur inferre regnum promotionem fuil.Sanguinus vir sceleralus,
matrimoniis Sed hoc in adolescentia ; nam vir Turcorura inter Orientales potentissimus, ejus civi-
factus, secundum Aposlolum, evacuavit quss eranl tatis quae olim Ninivedicia esl, nunc autem mutato
parvuli {II Cor. xiii, li). fnsij^nibus enim virtulibus nomine Musula dicitur, ct est nietropolis ejus re-
secutis, vitia prioris compensavit aetatis uxore
; gionis, quffi olim dic;a est et mode-
Assur.dominus
enim suscepta, cum ea vixisse continentissime rator,maximametegregiamMedorum metropolim,
dictus est. Et quee in adolescentia minusDeo plw- Edessam nomine, quae aliamagis usitala appella-
613 GUILLELMI TYRENSIS ARCHILIP. 644
tior.c Rages dicitur, ia multitudine magna obsedit A rum legiouibus et legionuin primiceriis conjrrua
niulliim pr.fsumens tum de gentis su.e numerosi- slatioue dispositiSjUrbem valiat deinde tormentis ;
lum de simullalibus quoe inter piin-

tale et viribus; el uiacbinisjaculatoriis mffinia d 'bilital; et crebrls
cipem AnliochenumRaimundum.et ejusdem comi- sangilt;irum immissionibus cives inccssanter affli-
lem civitalis Jo3celinum,exorla3 fuerant nimis peri- pens, obsessis requiem negat. Nuutiatur interea, et
culosiB. Er:it aulcm eadeni civitas Irans Euphraiem famadiscurrente vulgatur,quod pr.-BdiclaDei cultrix
sita, ab eodeui niimine dislans ilinere diei unius. civitas,has obsidionis ab hustibus fidei et nominis
aulem comes civitaiis illius, contra prae-
Praidictus Christiani paiiebatur angustias undead huncser-:
decessorumsuorum morem,illiusdimissa urbis ha- monem,fidelium longe lateque hncc audienlium, li-
bitatione, circa Eiiphraiem, in loco qui diciturTur- quefacta suiit corda, et zelus armari coepit, ad ul-
bessel, jugem et assiduam constitueral conversatio- tionem iniquorum. Coraes vero hoc au.liens.elfacli
nem.tum propter loci urbertatem, tum proplcr acerbitate pcrcussus, copias impiger convocal mi-
otium eratenim longe ab hostium turaullu; deii-
;
lit;ires; et sero memor urbis exiniiae,quasi jam de-
cils vacans, nec debitamgerenspro lam nobiliurbe funclae parat essequias, qui SBgrotantls et remeilia
sollicitudinem. Prffidicla vero urbs ChaldKOS, et ex postulantis, curam habere noluit ; circuit fldeles.
Armeniis imbelles viros et armorum usum penitus g amicossoUicitat,Antiochenumprincipem dominum

nescientes, solam negotiandi artem familiarem ha- suum suppliciter monet, ct attenlius per nuntios
bentesjhabebat domesiicos; raroque Latinorum fre- hortatur, ut ejus compatiatur laboribus, el urbem
quentabatur accessu, paucissimos ex eis habens prffidictam a jugo futurae liberet servitutis. Perve-
cives. Erat autem solis meroenariis tradila ejus nerunt etiam hujus tamsinistri casu nuntii ad re-
cura, neque iis etiam pro tempore, vel pro modo gem Hierosoiymorura obsidionis circa pr»dictam
exhibita militiaB, prsstabantur stipendia ; sed ple- urbem et angustiarum,quas cives ejus patiebantur,
rumque in annum vcl amplius,paetam pedentes pe- certitudinem attestanles. Domina auteni regina,
cuniam protrahebantur. Al verouterque Balduinus quiB regni moderabatur iniperiam, communicato
et Joscelinus senior, postquam eumdem comitatum cum proceribus consilio Manassem regium consta-
adepti sunt, illic jugem etmanentem constituerant bularium, consanguineum suum, Philippum Nea-
habitationem, ex locis finitimig illuc tam viclus politanum, Elinandum Tiberiadensem, uria cum
quam armorum,at aliorum qu^-e pro temporeerant militari multitudine, ilkic sub omni celeriiate diri-
necessaria, copiam, ad omnem sufficientiam diligit, ut optatum domino comiti et alllictis civibus
genter inferentes ; unde non solumin se luta pote- ministrent solatiuin. Princeps vero Antiochenus,de
•" "•"' sed
rat consistere, """ et
"" aliis vicinis" urbibus-....,...--
merito comiiis
..- gaudens adversitatibus,. nonmultum atten-
o
erat forraidabilis. Erant autem, ut prcemisimus, dens quantum communibus debeal utilitatibus, et
inter principem comitem inimici-
Antiochenum et quod personale odium in publicam non debet re-
tiaB, non jam occults,sed quas jam usque ad odium dundare laesionera, ocaujiones colligit, dum peii-
proccsserant manifestura uude uterque, pro alte-
: tum differt subsidium niinistrare.
rius molestiis aut sinistris eventibus, modicam aut CAPUT V.
nullam gerebat solliciludinem imo etiam detri- ; Capilur civiUis, el populus ejus occiditur.
mentis gaudebat et sinislris casibus lastabatur. Ex At Sanguinus interea obsessos conlinuis urgi-ns
his oranibus prsedictus princeps magnus Sanguinus assultibus, omnia nocendi percuriit argumenta;nil
occasionem colligens secumque ab universoOrieu- intentatum reliniiuitecirumqu® civibus possint au-
tali tractu inflnitas equitum copias deducens,coD- gere molesliam, et sibi ad obtinendum locum pos-
vocatis etiam finitimarura urbium populis, urbem siat tribuere faoultatem. Immissis igitur fossoribns
praedictam obsidionc claudii et obsessis omnera ; per scrobes et sublerraneos meatus, secus inurum
praestruit aditura,ita ut nec obsessis civibus egred:, ducit cuniculum.suffossurnque opus stipitlbus siis-
nec ad eos introire volentibus ulla daretur facul- tentat appositis ; «luibus igne consurnplis, doci.lit
tas. Sed el victus et alimentorum quorumlibet plu- magna parte raurus, et hiatura hostibus pervinra
ex
rimum angebantur inopia qui obsessi erant. Erat D plus quam centum dedit cubitorum. Hostes igitur
aulem civitas muro circumdata solido, et lurrium adilura pro votis habeiites, conUuentibusundiqueia
exeelsarura vallata [prKsidio] civiiatis parte [supe- urbem ingrediuutur legionibus, et quos de civibus
riorc]alterum inferius, ad quajcivihus etiaiu expu- habent obviam gl&diis perimunl, conditioni, aetati
gnala urbe, secundum poterat esse refugium sed ; aut sexui non parcenles; ita ut de iis dictum vide-
et hasc omnia, sicut usui solent esse contra hosles, retur : Viduam el advenaminlerfecerunl, et pupiltos
si sint qui pro libertate velint contendere, el se vi- juvenem simul ac viriginem lacienlem,
occiderunl,
riliter hosiibus opponere ; sic sine utililale jacent cum homine sene {Psnl. xciil, 6) Capta igitur urbe
ubi non reperitur in obsessis qui vicemvelit gerere ethostiura gladiis tradita,qui prudentiores erantex
defensoris. Parum est enim in civitatibus turrcs, civibus, vel magis expediti, in prasidia, quae in
muros esse et antemuralia, nisi sint qui haec omnia urbe esse diximus, cum liberis et uioribus.ut vita
tueantur. Vacuam ergo urbem reperiens, et ex eo saltem, licel temporeconsulerent modico, secontu-
obtinendi majorera habens fiduciam, locatis in gy- lerunl; ubitantuain introitu concurrentium popu-
i
645 HIST. REaUM TRANSMAUIN. — LIB. XVI. BALDUNIUS III UEX. 646
lorum tactus est, tumuUus, at prae lurba compri- A. ventu cum uxoribus et lideris in prajsidium se con-
raente, raulii miserabiliter suffocati interirent; in tulerant, prssumenles de loci raunitione, eo quod
ter qiios et reverendissimus vir, Hugo,eju3dem ci- inexpugnabilis videretur. Ubi nostri, loci videates
vitatis archiepiscopus, ciira quibusdam clericis suis dilficultatera et insurperabile munimem, poslquam
codem dicitur mo'lo occubuisse. Hujus tamen mise- aliquot diebus s;ixa contorquendo, crebris sagitta-
rabilis evenlusculpam nonnullam in prajdictum rerum immissionibus et aliis nocendi argumentis,
fiinduntantislilem,quipr;cdlctointerfuerunt negotio inutiliteroperam consumpserant, ad alia se diri-
Nam cum pecuniam collcgisse diceretur infinitam, gunt consilia. Erat autem tota illa regio olivis con-
quam erogans railitibus, urbi posset esse auxillio. sita pinguibus, ita ut instar nemorum condehsorura,
maluit opibus avarus incumbere,quam populo con- universam terrse superficiem obumbarent; unde
sulera pereunti ; uiido factum est, ut avnritiEe fru- regionis habitatores, sicut et eorum progenitores,
clus colligens, mortem cura popularibus sortirelur sibi victum omni;noiium propagabant ;
quibus defi-
indifferenlem,ab auditu eliara raalo,nisi raisericor- cientibus.oinnino vivendi spes eos destitueret. Has
diter dominus subveniat,non raullum securus.Ta- igilur exstirpare et dare incendiis decrelum est,
libus enira lerribiles loquunlur SeriplurEe,dicentes : ut sattem hoc damno deterriti, et succisis olivetis
Pecunia tua tecum sil in perditionem (Acl. vni, 20). n desperarent, et Turcis qui municipiura se con-
in
Sic igilur dum princeps ."îitiochenus, odio victus tulerant traditis vel exclusis, nostris castrum resli-
indiscreto, differt fratribus debitum auxiliura raini- tueranl : quod conceptum fructuoso non caruit
strare ; dumque coraes aliena praestolalur snffragia, eventu. Nam, prolinus ubi succidi amicas viderunt
urbs antiquissima, nomini Christiano a tempori-
et arbores, mutata consilio.ad alia se convertunt stu-
bus apostolurum devota, verbo el pr;Edicalione apo- dia; et conditionibus interpositis, quod Turcis quos
stoliThaddtei ab inlidelium superstilionibus eruta, introduxerant,Iiber et sino periculo paleret exitus;
indebitae jugum passa est serviiutis. Dicitur in ea- quodiiue eis el eorum uxoribus ct liberis non im-
dem urbe et corpus beati Thoms apostoli, una cum pularetur ad mortem, quod deliquerant, castrum
prsdicti apostoli et beati Albaris regia corporibus domino regi restituerunt. Recepto itaque munici-
esse sepultiira.Hic est Algaharus toparcha illustris, pio, et custotibus in eo locatis, alimentorum quo-
cujus epislolara ad Dominum Jesura Christum mis- que immissa corpia,simuIqueet armorum,dominu3
sam, Eiisebius Cccsariensis, in historia sua quam rex cum suis, consuramato negotio, quod ei in
Ecclesiasticain noiniuat, asserit ;
quera et Domini prirai regni sui auspiciis occurrerat, victor, et so-
diguum rescripto ducet, utriusque ponens epislo- spes cum universu exercitu, ad propria reversus
lara, 61 in fine itasubjungens Hxc in archivispu- : est.
blicis Edessanx urbis, in qua tunc supradictus Ab- C CAPUT VII.
garus regnavit, ila des:riptarepeiimus in ii% charlis, Sanguinus moriiur, dum obsidet Calagenbar ; succe-
qu.t gesta Abgari regis .ssnmfa ai!ti'iuitus conline- dit ejus jUius Noradinus
bant. Ser ha!c haclenus, nunc ad historiara redea- Sanguinus interea, unJe supra feciraus mentio-
mus. nera, subjugata urbe Edessana, tanto in iramen-
CAPUT VI. sura elatus successu, apposuit et civitatem muni-
Trans Jordancm caslrum, cui nomen Vallis iloysi, tam, supra Euphratis fluenta silam, Calogenbar
per regem acquiritur. nomine, obsidere ; in cujus obsidione dum perse-
Uujus doraini Balduini, anno prirao quo regnare veraret, tractanle et disponente praedict» iirbis do-
coepit, Turci, quibusdam faveniibus et vocanlibus miuo, cum quibusdara cubiculariis et familiaribus
locorum incolis, casirum quoddam nostrum, cui ejus ennuchis, nocte una vino eestuans, et pree ni-
nomen Vallis Moysi, in Syria Sobal, quae est trans raia crapula supinus jacens in tabernaculis
Jordanem, occupaverant. Est autem prsdictum op- suis ab eisdem domesticis suis, gladiis confoditur.
piduiii, juxta aquas contradictioiiis. ubi Moyses Dequo quidam nostrorum, nuntialo ejus inleritu,
populo Israelitico vociferante etdeiiciente prae siti, sic ait :
e.\ siliee fluenta produxit, et bibit populus univer- D Quam bonus eventus 1 fit sanguine sanguinolenius
3US eljumentaejus. Cognito ilaque quod prffidictura Vir homicida, rcus, nomine Sanguineus.
municipum hostes, nostris qui in eo er.int occisis, Qui autem cum interfecerant, a doraino urbis
detincront, congregalis undiqiie raililaribus copiis obsesss, ex condicto intra moenia recepti, ultrices
dominus rex licet tener adhuc niraium, illuc pro- consanguineorumexstincli manus etfugeriinl. Fugit
ficiscitur ; et transiens cum suis expeditionibus, autem universus ejus exercitus, domini solatio
et
Vallem illustrem, ubi nunc uiare Mortuum, quod el provisione destitutus cui defuncto successerunt
;
et lacusAsphaltes dicitur, interjacet, secundffi Ara- ejus filii, alter apud Mussulam, introrsum in
bia^^quB est Petracensis,in finibus Moab, montana Oriente alter apud Halapiam, nalu posterior, no-
;
conscendit. Inde Syriara Sobal,qu;e cst tertia Ara- mine Noradinis, vir providus et disoretus, etjuxta
bia, quae hodie vulgo dicitur lerra Montis regalis, tradiliones illius populi superstitiosas, timens
percurrenles, adlocum perveniunl destinatura. In- Deum ; felix quoque, et palerns ampliator haere-
digens autem regionis, comperto nostrorum ad- ditatia.
:

CAPUT VIII. A lis jura vcrsantem, inlebilo prolecjerc taboralis pa-
Nobitis quidam cx Damnsccnia, Bosl/emis ciuitatis Iroeinio ; rogamus tiundliato in preces animi>,quale-
/ rocwa!o>\ rum i\'ge ; asciliir ; el c.vircitus reijni nus ab injuslo duminusirex desislat proposilo ; pacto-
vcrsiisDcsLruin properal Ainardus Damasccnorum
;
7-um prius inilorum ienorem conseruetillibalnm. Kos
procurator faclutn nititur impedire.
par:tli sumus, domino regi unicersas cum oiwii inle-
Non mnlto po8t tempore, anno seoundo regniilo- gritale impensas, quas pro liac expediiione fecil, re-
mini Balduini, nobilis qiiidam Turcorum satrapa- Ad
fundcre. hscc dominus roxce communi conjilio
ex causls quibusdann, Mejeredim regis Daraasceno- responsum dedit dicens : Nos pacloruin et foederis
rum indignationem sustinens, et procuratoris ejus coneepti, nullalcnus intendimus violare tenorem; sed
Mehenedin, qui alio nomine Ainardus dicebatur, Quia prxdictus nobilis homo ad, nos venit,nl nMscum
gralia destitutus, cujus mullo major quam ipsius familiariter loqueretur, non possumus homini in
Damascenorura finibus erat au-
regis in universis reg>io nnstro spem hahcnti, cûn nostra honesiate ita
ctoritas, ad dominum rogem et matrem ejus, cum penitus deesse. Snjficiet aulcm nobis, ut in urbem
honesto comitatu venit Hierosolymam, asserens quam nostro deseruit iniuitu eum intro luccre sine
quod si dominus rex honestam et pro biini viri ar-dijficultate liceat ; postquam autem iii suum se ree:-
bitratusufficientera assignarecompensatio- _ iperit municijjium, tractecl eum dominus swis patriis
ei vellet
nem, ipse Bostrensetn urbem, cui prserat, una legibus,el secunduin mcrita siki eidem prxmia largia-
cuni oppido Selcath, Christianis resignaret. Est tur ; nus enim sive in eundo, sive in reundn, regi
aulem Uostrum primie Arabia; metropolis, quae ho- Damasceno amico nostro, cmnino auctore Domino,
deie vulgari appellatione Bussereih dicitur. Erat sieut tencmur, dcclinabimus injurmm irrogarc.
porro idem nobilis horao, ut dicebatur, Armenus Erat autem hic idera Aiaardus, vir prudentissi-
genero, corpore procerus faoie venusta virilera mus et populi nostri amator ;
qui, cum haberet
lota corporishabitudine animositatem prMiendens, tres filias, unam illarum dederat prsdioto Damasce-
eratque nomen ei Tantais. Cunvocatis igitur hujus norum regi, alleram Noradino Sanguini filio ler- ;
rci gralia universis regni principibus et delibera- liara cuidam egregio militi, Manguanh nomine.
lionis partibus congruo libramine pensatis, audita Habebat ergo regni curam, tum quia regis erat so-
tanti viri adventus causa, placuit omnibus de com- cer, tum quia vir ciroumspeotus erat plurimum.
muni consilio, ut de honesta et competente recom- Rex aulera deses, eliriosus et populo, solis vacabat
pensatione, supradiclo satisfiat viro ; et convocalis deliciis et libidino tutus elfiuebat dissolutus. Is,ul
e.xercitibus, ad Boslrenses partes dirigantur c.^pe- diximus, genlis nostra; gratiam, quibusounque po-
ditiones; inaximura enim et Deo acceptum regni
terat obsequiis mereri, satagebat ; et quibussolent
judicant incrementum, si no- C amici comparari, merita in eo non eranl otiosa.
Christianae fidei et
stra; jurisdictioni, per liujus operam, jure perpetuo Ouod ulrura ex animo et ex dilectionis sinceri-
possit acoressere civitas praenominala. Pactis igitur tate procederet, an invitum impelleret necessitas,
hinc iude ad congruam consonentiam rcdactis, uni- inter prudenles quffirebatur. Poteratsane utrunique
versus regni populus voce pr«conia congregalur, esse in causa ; nam generum suura Noradinum, sic
et implorato de supernis auxilio, vivificae crucis ut et palrem ejus prius, suspectum habebat non
ligno secum assumpto salulari, tam dominus rex, modicum, ne regem, iterum generum suum, virum
quam omnes, Tiberiadem usque perve-
principes prorsus inutilem,et crassa supinum ifinorantia.re-
niunt ubi circa pontem, unde ex mari Jordanis
:
gno, et se ab administratione detruderet. Indeerat
fluenta se dividunt, castrametanlur. Porro praidi- maxime, quod nostrorum sibi necessariam reputans
ctus Ainardus,cum domino rege, sicutet cum pa- gratiam, omni via qua poterat ad eam obtinendam
tre ejus fcedus prius inierat, et pacem teraporalem : aspirabat. Vitebalur vir discretus prfesagientem ha-
unde opportebat eum preemoneri solemnilcr, utad bere spiritum ; namquod verebalur accidit. Statim
res istcndum prceparandumquese, et convocandum enim eo raortuo, praedictus Noradinus, consentien-
e.êrcitum legilimas pro more regionis haberetfe- tibus sibi Damascenit, illo qui regnaliat violenler
rias ne si repente et anle soleranem commoniiio-
; D excluso, regnum occupavit. Elaborabat ergo fideli-
nem,infra suos fines,hostiliter dominus rex ingre- ler, utdominus rex, refusis sibi expensis, quae pro
deretur,contralegem pactorum videretur versatus. vocanda fecerat expeditione, ad propria rediret in-
Missis igiiur nuntiis, ad eumdem
procuratorem, demnis;et procul diibio minus hostililer in eo fa-
dum ille tanquam vir sagacissimus ex industria cto, conlra dominum regem et Chrislianum exer-
differt responsadare,jam pense mensispraeterierat citurase habuisset, si convocatas exteras nationes,
quo medio terapore non cessavil, tam prece quara pro suo potuiseet arbitrio cohibere. Multa enim
pretio, omnes finilimos sua: gentis proceres, longe fidei sinceritatis ct constantiae illius in plerisque
lateque in sui subsidiura convocarc ;
quibus undi- negotiis, certo rerum experimenlo cognovimus ar-
que ad infiniiatem nimiam congregalis domino gumenla.
regi et principibus mandat, dicens : Contra legcm CAPUT IX.
initi foederis in terram domini mei paratis intrare, Procedens exercitus, infinita susiinet pericula.
et servum ejus constumacem, et contra debitse fidelita- Verum, dum haec nuntiarent legati, inter quos
;
649 mST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XVI. BALDULNUS III REX. 650
erat prsBcipuus quidam domini regis familiaris, A midant.Accedebat, ad majoremmolesliarura curau-
Bernardus Vachcr populus eocpit acclaraare eum-
;
lum, sitis aspera, ex laboris difficultate et aestatis
dera Bernardum proditorem esse non esscpopulo ; caumate geminata. Erat quoque eis iter per loca
Ghristiano fiilelem, quicunque dissuasionibus huio aridaet inaquosa tota enimillaregio fontesnescit
;
negolio vclit dare impediraentum. Magnis etiam verum hieme solent aquas colligere lacunislam na-
vocibus coepit plebs indiscreta clamare proceden- turalibus quam manufactis, pluviales. Accideral
dum esse, urbem lam nobiiem non facile esse de- autera illis dlebus, undeet h,v ipsK factae erant in-
serendam grales habendas uobili viro, et ejus per
;
utiles ; nara tanla fuerat paulo ante locustarum in
omnia propositumaraplectendumfnleliterctdevote, ea provincia pr<Eter morera intemperies, quod om-
qui tantum Chrislanitiiti oblulisset sasculis memo- nes hujusmodi piscinas tabo infecerant, et aquae
rabile benericium, et pro eousque ad mortem de- usum reddiderant aboniinabilera pulredine, quam
certandum. In hoc itaque tanto tumullu, praevaiuit morientes intulerant. Haec autem, qua nostris iter
Tulgi sententia, spreto consilio sanius aCfectorum. erat, regio dicitur Traconitis cujus in Evangelio ;
Composilis iîlur saroinis et solutis castris, versus Lucas facit mentionem, dicens Plutippo autem :
prEedictum oppidura iter dirigunt ;transitaque ca- Iturex et Traconitidis regionis tetrarcha {Luc. iii, 1).
vea Roob, in planitiem pervenerunt, quae diciLur Videtur autera nobis a Traconibus dicta. Traco-
Medan, ubisingulisannis Arabumet aliorumOrien- nes enim dicuntur occulti et subterranei meatus,
talium popularium solent nundinas convenire so- quibus illa regio abundat nam pene universus il- ;
leranes, ubi tantahostium noslris cmpit occurrere lius regionis populus in speluncis et cavernis ha-
multitudo, ut qui prius coepto insistendum et in bitat, et in traconibus habet domicilia.
negotio procedentura acclamaverant, redire si fieri
posset, prKoptarent el judicarent utilius. Visis ta- GAPUT X.

men hostium cuneis, et stupentes multitudinem,
Ad locum pervenienles deslinatum, civitatem repe-
Dostri accigunt se tanquam statim prasliaturi. Rex
riunt ati lioatibus occitpatam ; et infecto ncgotio re-
vcro, dR consilio eorum qui rei mililaris habobanl ditus indicitur.
experientiam, castra protinus jubet locari ;
quibus
compositis, curam corporis, prout in arclo posili Transcursa igilur cum summo periculo regionis
poterant, agcntes, noctem illam du.xerunt insom- illius p.irle, circa horam diei uovissimam ad locum
nem. At vero hostes, multiplicati supra numerum, perveniunt, qui antiquo .\dratum dicitur vocabulo,
legiones nostras undique vallantes,quasi manubias nunc aulem vulgari appellatione dicitur civitas
et villa mancipi.t, dubio habituros p Bernardi de Siampis. Est aulera una de urbibus
nostros procul
in castrino compeditos non dubilabant. Nostri vcro sutTraganeis, quae ad Botrensein metropolim ha-
continuis excubiis se observantes prudenler, et vi- but respectum ubi adjunotis illius loci inoolis, ad
;
rorum fortium circa ae tota sollicitudine impleve- hostium numerum, majornostrisaccessit molestia;
runt officia. Mane facto, communicato consilio, no- ubi cliam de cisternis, quarum ora videbant pa-
striprncedentum esse decernunt nam reilirc, cum; lentia, et sino difficultato haurire aquas se posse
ignominia plenum, lum pene videbatur impossibile. nostri arbitrarentur, demissas situlas non sine
Verum hostes circurapositis utrumque impedirevi- damno araittebint ; nani qui intus latebant in ca-
dentur. Tandem nostri, 'animosius insistentes, per vernis subterranais funes pra;cidentes quibus hau-
medias hostium acies viam ferro aperiunt et ad riendi alligalaerantinstrumenta, funes remittebant
destinatum unanimiter locum contendunt; sed lo- decurtatos ; et spe potus clusos, ad majuscorapel-
ricis, cassidibus, simul clypeis onusti, lento ince- lebanl sitis dispendiura, dum in liauriendis aquis
debant gradu ; hostium etiam oircumposila multi- frustra diutus laborabant. Sic igitur quatuor dio-
tudine praspediebantur. At vero equites, licetexpe- bus continuis, nunquam indulta requie, nostri af-
dientus possent incedere, peditum tamen oporte- fiicti sunt incessanter, vixnoctibus habentesotiura
bat in incessu conformes fieri manipulis nedissol- ut necessitatibuscorporisquocunque modo satisfa-

veretur agmen et irruendi super cuneos hostibus I^ cerent.Augebatur prceterea per singulos dies ho-
daretur occasio. Compatiebantur itaque sibi vicem stium numerus nostrorum vero decrescebant ag-
;
oohortes, et quasi vir unus ailectus crat popolus mina : aliisinteremplis ; aliis sauciislethaliter ;alii
universus. Tanta enim cquitibus erat pedestriura vero de vita nimia percussi for-
desperantes, et
turmarura cura, ut ipsi de equis descendentes, midine sarcinarum et imperiraentorum augebant
communicato cum eis labore.fessispro vehioulose turbam, infra equos et jumenta delitesccntes, et
exhibentes, itineris molestiam redderent loviorem, simulantes impotentiam, ne ad sustinenda hostilis
Hostes lamen interea crebris sagittarum immissio- impelus onera, egrodi compellereniur. Tanta enim
nibus esercitura fatigantes, multiplicatis molestiis sagittarura et raissilium pene continua supra no-
nostrorum cohortes dissolvere nitebantur. Nostri strum exercilum erat densilas, ul grandinis aut
autem e diverso, quantoad hoc magis eos vident imbrium inslar descenderent, et universa tam ho-
nslare et importunius, tantosibiinvicem cohaerere mines quam jumenla telis consita viderentur. Mi-
magiset ccepto insistere ferventius ilineri non for- rari poteranl intuentes, aut hostes in jaculando
Patrol. CCI. 21
tanlum posse, aut nostros tanlum patientijB invln- A. XI. CAPUT

cibilis continuare laborem. Instabant el nostri, Rediens exercilus inlolerabilia paiilur pericnla; s/m-
telis etsagiltarum immissione nihilominus ; sed pent hostes noslrorum perseverantiam.
hostium exercitus, discursus habens liberiores, Reddita igitur terris die, ecce Noradinus in au-
rarius sagittis Isdebantur noslris. Quarta demum xilium soceri vocalus, infinita secum trahensTur-
diecontinualis cum tanto periculo itineribus, ad corura agminn, ab urbe prsedicta veniens, ad ho-
locum destinatum appropiantes, urbem eminus slium adjungit cohortes. Nostri vero adredeun-
contuentur; ubi cum multa difflcultate, hoslibus dum,secundum proposilum, iler arripiunt. Quod
violenter exclusis, aquas intra rupes moiiice scatu- videntes adversarii, clamoribus perstrepentes ob-
rientes occupant, et circa eas castra metantur; viam se dare contendunt, utimpediant regressum.
ubi refectionis vacantes aliquantulum, corporibus At nostri ipsa difficuitate, quae undique premebat,
quantumpermittebatur indulgent. Eanocte ibiqua- facti aniraosiores, obvias aoies gladiiset ferro dis-
lemqualem noslri babenles requiem, diem exspe- solventes, viam sibi cum summo periculo et slrage
ctabant cum summo desiderio sequentem cum ; suorura violenter aperiunt. Erat aulera nostris in-
ecce inlempestos noctis silentio, ex urbe praedicla dictum publice, ut defunctorum corpora caraelis el
quidam latenter egressus,perraediashostiumacies g aliis anibalibus ad sarcinas deputatis imponerent,
ad nostrum se conlulit exercitum, infausteelegatio ne nostrorum considerata slrage, redderentur for-

nis bajulus. Qui statim veniens, ad regem se po- tiores inimici debiles quoque et saucios,juraentis
;
slulal inlroduci, verbadicens se habere secretiora imponi mîndatur, ne oranino noslrorum aliquisaut
quffi perferat. Admissus ergo, convocatisque prin- mortuus aut dcbilis crederetur. His et ditum erat
cipibus, simul quoque et illo nobili viro, qui ejus- inmandatis ut, gladios educentes, saltem specicm
dem civitatis magistralum administraverat, et nos validorum exprimerent. Mirabanturitaque hostium
in praesentia duxerat pericula, nunliat, urbem uxo- prudentiores, quod detanta immissione sagitlarum,
re ejusdem nobilis viri prodente, hostibus tradide crebris conflictibus, de tanta sitis, pulveris,
tam ; et eorum introductossattellites, arcesetprse- a;slusimraoderataraolestias,nullusunquammortuus
sidiura, exclusis aliis, obtinere universura. Hocin- aut dePiciens inveniretur populum judicant fer-
;
felicirumore, nostri mente plurimum consternali, reura, qui tottamque continua possint tam perse-
quid facto opus sit deliberant tandemque visum
; veranter sustinere dispendia. Videntes porro ho-
est expedientus rediium ad propria, cum quo- stes quod sic non profioerent, ad alia se conver-
cunque periculo, maturare. Fûerunt taraen non- tunt molimina. Erat sane regio tota vepribus et
nulli de majoribus regni principibus, qui domino frutectis humilibus, carduis aridis et synapissilva.
regi secretius et in aurem consulerent, quatenus ^ veteribus stipulis etfrugibus jam maturis, obsita
assurapto sibi vivificae crucisligno equum domini his omnibus ignem subjiciunt, venlo nostris obvio
Joannis Gomani, qui omnes alios ejusdem exer- fomitem et vires ministrante.Hicincendiivicinioris
citus equos celeritale et laboris patienta longe su- affiatufumiqueoccurrentisnube densissima,nostris
perare dicibatur, conscenderet, el solus suae con- ingeminatur molestia, cum ecce ad venerabilem
suleret saluti. Hoc autem dicebant, omnino de re- virum dominumRobertumNazarsenumarchiepisco-
ditu desperantes et omnium slragem timentes in pum, qui oruoem Dominicam bajulabat, oranis po-
proximo futuram. Quod verbum rex, licetinfra an- pulus cum clamore etejulatu conversus, posiulabat
nos puberes constitutus (signiflcans qualis in ma- cum lacryrais, dicens : Ora pro nobis, pater ; el per
jore aetate futurusesset)regiasprevit magniOcentia, hoc vivificx crucis lignum, quod manihus gestas, in
dicens : omnino contemnere salulem, si
Propriam se quo nostrx saiulis auctorem credimiis pependisse,
tam Deo devotus populus casu tam ftebili deperiret. eruenos ab hismalis, nam diutius siislinere nnn pus-
Videntes ergo regem eorum munitis, licet ex affe- sumus. Erat autem populus, in modum fabroruro.
ctu pro prodeuntibus, non aoquiescere, ad alia se officinasexercentium, vento agitantefuliginem, tam
convertunt studia; el de reditu tractare incipiunt. facie quam toio corporis habitu, nigredine factus
videntes non sine universorura strage ad ulteriora D decolor , et tamffistalis quamincendiorumcaumate
ae posse prooedere. Tunc priraum coepit spe lanta duplicnto, ad supremum afflictus siti, supravires
dejectis, et evocualos videntibus omnes suoscona- laborabat. Ad has itaque gementis populi voces, vir
tus, labor duplo exsurgere molestior. Nam, el si Deo amabilis, conlriius corde et animo valde com-
prius dura niniis, et peneintolerabilia, etquibusli- patiens, salutare lignum erigit contra incendia,
bet quK postmodum accidere possent non inferiora quffi illi totisviribus procurabant ; et invocato de
passi erant, spes tamen et fiducia obtinendicivita- supernis auxillio, statim adfuit virtus divina, el in
tem, laborantium animos confovcns, ad tolerantiam momento conversis in oppositum fktibus, incendia
gralis quibusdam stimulis accedebant. Videnles simul cum tetrafumi caligine in hostes, qui no-
crgo se prorsus spedelusos, fixura firmunque quod strum prKcedebant exercitum, se dirigunt et qua5 ;
proposuerant decernentes, ad iter se accingunl, in nostram paraverant laesionem.in suam videnl

voce prKconia redltu cunclis significato. retorta perniciem. Stupent hosles novitalemiraculi
et singularem reputant Christianorum fidem, quas
653 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XVI. BALDUINUS III REX. 634
tam praesens possit aDomino Deo suo pro votis A noster exercitus spatia, angustias quas patiebatur,
impetrare beticficium. Suis ergo occupati necessi- loois redimit patentioribus, el jam continuato per
tatibus, nostris aliquam inJulgent requiem, et ad aliquot dies itinere, ventum eral iterum ad Caveara
tempus respirare concedunl. Roob ;
quem locum, quoniam angustus erat, et
GAPUT Xd. pcriculosus poterat esse transeunlibus, principes
Mi/litur ad hoiles pro pacv legalus ; quida^n nobilis de consultojusserunt declinari. Pra^dictus vero Dama-
hoslihus cadtl; dissolvitur hoslium exercilus; no- scenorum procurato Ainardus, videns quod rex
ster Uberior proficisciuir. cum suise.xerciiibus versus prffidictum vallem pro-
Dum vero his tam intolerabiiibus noster exercitus perabat, missis nuntiis ofTert quod, si ei bonum
premerelur malis, diffidentesde vulgi patienta ma- videretur,transGaveam ei facerethonesteprandium
joris, et qui sensus habebant magis e.xcercitatos, praeparari; noverat enim jam per dies aliquot exer-
regem adeunt, persuadent ul leuaiio ad Ainardum citum alimentorum incpia laborasse. Quod verbum
dirigatur, pacem postulans sub conditione qualibet utrum ex dilectionis sinceritate processerit, an ex
dum solummodo ad propria possit redireexercilus. dolo, volens nnstrasexpeditioncs in periculosarum
Eligilur quidamqui suspectus habebatur, quod alia vallium aoguslias immergere, pro certo non habe-
vice in legatione simili contra Chrisli populum g mus compertum. Regulariter tamen creditur esse
malitioseversatus fuisset; tamen propter lingus traditum, quod hostium munera merito etiam ha-
commercium, quod habere dicebatur familiare plu- beantur suspecta. Generali ergo decreto, decernunt
rimum, iterum id ei muneris injunpitur. Dumque via superiore, quoniam planior etmulus periculosa
ci persuaderetur ut fideliter iiijunclum exsequatur eial. incedere. Gumque ducera non haberent qui
officium, dixisse perbibelur hijuste el prxler meri-

: aijmina praeiret, et locorum per qua transituri erant
tum suspectus haheor; vado iamen ; quod si objecti haberet pcritiam, ecce subito cohortes praecedens
reus sum criminis, nunquam mihi redire concedatur, miles quidara ignotus, albi sessor equi, rabei co-
quin hoslium (jladiis confessus interearn. Datum ergo loris vexillum bajulans, lorica indatus, curtis us-
in se mortis scntentiam miser homo, divinojudicio que ad cubitos manicis antecedebat exercilum. Hic
expertus est stalim nam, anlequam ad hosle.s per-
;
tanquam angebus Domini exercituum, viarum se-
venirct el legationis fuQCtus essel muncre, armis quens compendia et ad aquasducens prius incogni-
hostium confossusinteriit. Convenerant ad eamdera tas, oongruis et cpmmodisstationibus castrametari
expeditioncm quatuor inclyti Arabum principes fra- docebat. Sic igitur cum quiiique diebus, usque ad
tros, illuslris et eximii Arabum satrap» filii, qui pr.-cdictara Caveam vii pervenissent expeditiones,
dictus est Merel, cum innumera suorum raanu lii, tribus postea sub jam dicto duce itineris prceara-
;
dum nostros ex latcre protervis nimis assultibus bulo, iter agentes, Gadaram usque perveniunt.
vexarent instantius; noslri autem proposila legead CAPUT XIII.
eoserumque non auderent, ne si contra rei mili- Perveniunt Gadaram nostrxlegiones ; describitw lo-
taris disciplinam ordines solverent, duriorem in se cus ; el ad propria revertilur exercitus.
tanquara locorum deserlores experirentur senten- Sita et Gadara in ea regione quae Deeapolis di-
tiam unus de familia Turci illius, qui nobiscum
: cilur, de qua Evangelio Marci legilur: Exicns
erat, non ferens illorum fastum et a noslris inju- Jesus de finibus Tyri, vemt per Sidonem ad mare
riam propulsare cupiens, vita; prodigus, et legis Galilsese, inter niedios finei Decapoleos (.Vnrc.vii, 31).
immemor proposita;, equura viriliter admittens, in In hac, sicut et nomen indieat, sunt civitales decem
unum ex illis quatuor haslam, quam manu gerabat, Hippus, Pella, Gadara, de qua hic nobisest serrao,
dirigens, gladio trantverberatum in medio suorum cum aliis septem. Ad quam, quoniam in confinio
agmine, ad terram dejecit exanimen seque statim ; hoslium et nostrae regionis sita est, cura pervenis-
sanum etincnlumen in nostrum recepitexcercitum. sent priraae nostrorum iegiones, tunc denuo quasi
Factus esl ergo circa corpus defuncti, populi con- redivivo malo et recrudescente insania, furere coe-
cursus innumerabilis et cogniio quod jam infeli-
; perunt hostes circa postrema agmina; sed videntes
cem exhalaverat animam, in vocein erumpunt flebi, D quod non prsficerent, el quod nostri in sua jam se
lem et doloris immensitaiem fletus urbertaletestan. conlulerant, fumo, caloris intemperie laedioque fa
tur. Nostri vero laetantes, diligenter quairunt quis- ligati, solutis agminibus gregalim ad propria redire
nam esset qui lanto se objecerit periculo, cujus cceperunt. Nostri quoque nihilominus, transcursa
tam insigne factura gloriam meruerit perennem ; nocte illa majore solito tranquillitale, exhauslis
cognitoque quod vir alienigena, et cui legem propo- prae labore debitara corporibus exhibentes indul-
sitam licebat ignorare, eo maxime quod linguae gentiam, diesequente adurbemTiberiadensem per-
commercium non habens, edictum publicum non veniunt. Asserunt autem unanimiler, quibus illius
intellexerat, licet contra rei railitaris disciplinara facli adhuc pienior famulatur memoria, quod hunc,
egissenon dubitaretur, tamen juris ignaro clemen- unde diximus, ducem itineris nemo noverit; nam,
ler indulgent, viri factum amplectentses, non tam cum venlum erat ut castramelaretur exercitus, su-
ratione quam eventu commendabile. Solvitur ergo bito disparebat, nec uspiara in castris videbatur;
ex ea parte hoslium cuneus; et liberiora habens mane vero iterum exercitum anteibat Non habet
praesentium hominum memoria, quod Latinorum A CaPUT XV.
tempore, in totoOriente, absque manifestahostium Noradinus occurrit; urbcm obsidcns, nostros angit
miserabile.
victoria, tam periculosa fuerit expedilio. Domino
Diriguutur igilur, quide successu quiacceilerat,
igitur rege in regnum reverso, cruce quoqueDo-
nostros longelateque positos cerlificent nuntiietad
minica Hierosolymis restituta, gavisus est populus
subsidiuminvitentfinitimos.quatenuseorumsutTra-
qui remanserat, reverso ad se populo, dicens Mor- :
gio, urbem quam sicDomico favente receperant,

imis fuerat, cl revixil; pcrierat, cl imenUn esl (Luc.
perpeluo obtinere et cultui conservare Christiano
XV, 21). Postmoduin vero iiiem nobilis homo, ab
possint. Quibus auditis, ubique populus
lEetalus est
Ainardo vocatus verbis pacificis in dolo,quasi sub,
Christianus; et secundum mullitudinem duloris,
specie reconciliationis, male niniis tractatus est;
quam de urbiscaptivilaloconceperat, videntur
illius
naro, ooulis erutis, in summa egeslate et miseria
coactus est.
in ea mensura recepisse consolatiunem. Sed,
vitam miserabiliter infelicem linire
exlrema gaudii luctus occupat ; et subito versa est
CAPUT XIV.
in mncraorcm cithara, et dolor natus redivivus pejor
Cives Edessani comitem vocant ; comes acceleral ; et
priore. Noradinus enim audiens quod comes prie-
urbem ignorantibus rccipit hostibus.
dictnm urbeni tradcntibus civibus receperat, corro-
Dum haec circa nos geruntur, in partibus Edes_
B galis undique ex omni Orientali tractu mtlitaribus
sanis factum miserabile, scriptis innodari dignum^
copiis et populis vicinarumurbium, voce prEeconia
accidit quod ut pleiiius intelligatur,altiiisaliquan-
:
tulum repetenda est historia. Mortuo Sanguino,

in unum congregalis, adest et subito, eturbcm in
circuitu dispositislegionibus vallat obaidione. Erat
maximo nominis Christiani persecutore, Noradinus
itaque nostris, sicut scriptum est: Foris gladiiis,
filiusejus.dumdesucoessionein patrisprincipatum,
apud Mussulam sustinet qua;stionem et circaid in
elintus pavor (Deut. xxxii, 25). Nam hosliles exle-
partibusilli.«detineturoccupatus, videnles Edessani

rius acies exitum negant, parant prslia, mortem
inlentant; interius, qui in praesidiis intra urbem
cives quod pauci de familia ejus in civitate essent
erant, terrorem incutiuni, ct assiduis molestant
residui. qui ad tuenda praesidia erant deputati,
vexationilius. Noslri porro inter tot an^'ustias ignari
reliqun autem populi pars universa fide polleret
quid faciant, volvunt apud se et frequenter mutant
Christiana, occulte dirigunt nuntios ad praedictum
consilia; sed adquamlihel deliberationis partem se
comitem Joscelinum, significantes urbem Turcis-
convertentes nihil
tutum reperiunt, nullum sine
vacuam, exceptrs paucis qui praesidia servabant,
mortis discrimine
exitum invonientes. Tandem rei
solis civibus relictam. Erant autem, et a diebus
pro loci et temporis conditione, visum est universis
apostolorum fuerant, illius cives urbis in Christi
cxpedire, quod quocunque periculo, quocunque
llderadicati et fundati, ita ut, sicut alias diclum C
mortis discrimine,urbesitegrediendum.Namsatius
est, aut rarissiraus, aut nullus alterius professionis
esse non dubitant, cam hostibus tentare congredi,
homo inter eos habitaret. Orant etiam etcum omni
monent inslantia, ut, militaribus copiis sine mora
et gladiis iter aperire, ul saluti consulatur, quam
obsidionem sustinere qua urgente, aut oranes in-
oongregatis, ad urbem acceleret; eamque Iraden- :
di.lcrentergladio pereant; aut inopia alimenlorura

tibus civibus, sine periculo et sine difficultate reci-
compulsi, hostium vinculis mancipentur, et duram
piat. Ilie vero cum omni assumens sibi
celeritate,
dominum Balduinumde Maresnobilem etpotentem et omni mortis genere deteriorem subire cogantur
virum, et universam regionis illius tam equitum servitulem. Placuit omnibushaec sentenlia ; et, licet
quam peditum militiarn, Iransito repenle fluvio ad periculosa sit nimis, habito tamen respectuad alia
praadictam urbera, cum omni comitatusuode nncte quas accidcre poteranl deteriora, compendiosior
repentinus accessit; ubi a civibus intempestoi judicatur. Audientes haec cives, quorum opera et
noclis silenlio, dormientibus iis qui ad vigilias studio comes cum quod omnis
suis introducluseral,
erant deputati, funibus et scalis sunt intromissi, resistendi spes et via salutis defecerat, timentes ne
qui cseleris de foris exspeclanlibus portas aperircnt. si in urbe post comitis exitum remanerent, morte
Quibus apertis, immissis omnibus indifferciiter, pv gravissima punirentur, eo quod hujus facinoris vi-
statim per urbem discurrentes, quotquot habuerunt derentur esse auctores, assumptis uxoribus et li-
de hostibus obviam, in ore gladii peremerunt. Fu- cum Christiano excrcitu egredi el dubiam
beris,
git tamen eorum pars quajdam, et mortis declinans cum fratribus fortunara experiri eligunl, potius
periculum, in praesidia so recepit. Obiinnit ergo quam morte certissima occumbre; aut.jugum snb
comes, et Christianus qui cum eo erat exercitus, infidelibus hostibus durissima; pati servitutis, o.mni
urbem eo modo per diesaliquot: prffisidia tanien, genere mortisamplius formidabile.
quoniara viclualihus, armis et militia inslructa CAPUT
XVI.
erant, et munita diligentius, comprehendere non
Cotnes cum ad propria rcdire conlen-
suis egrcdicns,
dit; insequilur Noradinus; oblruncat exercitus;
valuit; maximecum neque machinas, neque unde comes fuga elabitur.
fieri possent maleriam aut secum delulisset, aul in
Patefaotis igilur portis, quasiid singulare rome-
tota urbe reperisset. dium el unica via sit salutis omnes certatim egredi
contendunt; et, licel per medios hostium cuneos
657 HIST. RERUM TRANSMARIN. LIB. XVI. BALDUINUS III REX. 638
ferro itcraperiendum esse nondubitent,levetamen A laetiores, nunc de reamissa, et strage nobilium et
judicant quidquid aecidere potest urbem egressis. populi confusione Christiani, casus contristavil
Interea de hosiibusnonnuUi,reserantibusei3aditum asperior.

qui erant in praesidiis, in urbem recepti, a tergo CAPUT .KVII.
instanl acrius, et exilum maturare compel!unl;qui Moritur Hieroxolymitanus pntriarcha Miltelmus;
vero exterius erant, audito quod sui ex parte intra Fnlcherus Tyrensis archieiAicopus el substiluitur,
cum nostris pu- Tijrensi Ecclesix per regiam violenliam inlniiitur
civitatem iDtroducti essent, etjam
Radulphus, regius conceltarius.
gnam cominitterenl, suis volentcs adjungi, porlam
quara no.stri aperuerant, ut exirent, violentsr oc- Per idem tempus dominus Willelmus bonaj me-
cupant ; et convocala ex universisordinibusiDgenti moriae, Hierosolymorum patriarcha, vir simplex ac
multitudine, egressum inhibenl, sed et in urbem timens Deum, viam universae carnis ingressus est.
introire conlendunt.Commissa est igitur ibi inter Obiit autcmvKal. Oclobris, pontificatus ejus anno
partes pugna, quantum loci patiebaniur angustioe, quintodecirao ; cui poslmodum subsequente Janua-
periculosa nimis utrique parli. Tandem vicompel- rio, viii Kal. Februarii, substitutus est dominus
lentibus eis qui ab intus inslabant cominus, el iu Fulcherus T^vrensis archiepicopus, in prsdeces-
hac parte nostris vires et aaimum ministrantibus, p sorum nostrorum nuraero tertius. Eodem lempore,
invitis et plurimum renitentibus exterioribus, viam circa Epiphaniorum diem, fulmen diviniliis immis-
ferro, multautriusquepartis strage aperiuni,campi3 sum, ecclesiarn Dominici Sepulcri et mentis Sion,
se patentibus infundentes. Intueri erat ibi quod et ictu perculit periculoso ; oraen, ut credimus, por-
visu miserabile, et recitalione gemitu plenum, tendens infaustum et universara deterrens civita-
inerme vulgus, imbellem civium populum, senes, tem. Visus est et cometa per dies multos; et alia
valetudinarios, matronas cum virginibus tenelHs, quaedam praeter morem apparuerunt signa, futuro-
grandaevasmatrescum parvuliset sugentibusubera. rum designativa. Illis etiam diebus, cum Tyrensis
in ipsisportarum angustiis, partim equorum pedi- vacarelEcclesia,contigit tam dominumreaemquam
bus conculcari partim turba coraprimentium in-
,
malrem ejus, penesquam regni cura, etuniversum
terclusis respirandi meaiibus, miscrabiliter suffo- residebat inoderamen dorainum quoque palriar-
;
cari; partim gladiishoslium non parcentibusinter- cham, qui abeadem ecclesia fuerat assumptus; epi-
ire. Porro interfecti sunt ibi de civibus scxus scopos quoque ejusdem ecclesis suffraganeos,apud
promiscui pene omnes, qui nostrum exercitum praedictara urbem, ut ecclesiae providerent, conve-
egredientem sequi decreverant, paucis evadentibus nisse ubi, dum de niore, de eligendo pontifice
;
qui aut proprii vigore corporis, autequorum bene- tractaretur.sicutsolet in hujusmodi accidere,divisa
licio, al.euntem exercitum polerantcomitari.Videns '-'
sunt eligentium in duo desideria. Pars enim dari
ergo Noradinus uostros ad redeundiim succinctos, sibi dominum Radulphum, regis can-
deposcebat
cohortes convocat ad insectandum ubeunles, acies virum utique litteratura,sed nimissaecu-
cellariurn,
instruit,componit aginina ;et procedentes continuis larem, Anglicum natione, forma decorum, regi et
urgens a tergo congressionibus, insequitur. Erat regins, cunctisque curialibus valde acceplura ; et
aulem nostris iter versus Euphratem, qui a prsedi- hi dominum regem et ejus matrem habebant pro-
cta urbe milliaribus distabat quasi qualuordecim : pitioset fautores. Alii vero, quorum princeps erat
quo non defuit domino comiti et exer-

tolo itinere Joannes Pisanus, ejusdem ecclesiae archidiaconus,
citui ejus pugnajugis, periculum indeficiens; sin- qui postea fuit cardinalis Romanae Ecclesiae, san-
gulisenim pene passibusconflictus erant, tum mul- ctorum Sylvestri et Martini.et BernardusSidonien-
torum, tum singulares, quibus ex utraque parte sis, etJoannes Berytensis episcopi : hi dominum
plures occuml)ebant. Mortuus esl ibi vir nobilis, patriurcham scquentes, prsdictum Radulphum
undesupra fecimus mentionem, et militaribus in- promovere nolebant ; sed, interposita appellationis
signis operibus, dominus Balduinus de IÎares ce- ;
voce, contra alios de regia violentia prtRsumenles,
ciderunt quoque et alii plures viri oommendabiles patronum habentes dominum patriarcham, modis
et digni raemoria, quorum anims sancta requie D omnibus prohibebant. Factum est aulem quod per
perfruantur, quorum noniina non tenemus; quas violenliam obtinens prxdictus cancellarius, eccle-
tîraencertum est inccelis esse conscripta, quia pro siam et ejus bona invasit, posseditque per bien-
causaQdeiet Christiani populi libertate, glorioso nium : quusque per Romanum pontificem, prae-
fine quieverunt. Comes tandem impar viribus, suis sentibus partibus lis decisa,dictante domino Euge-
ex parte plurima deficientibus, assiduos hostium nio, faclum praedicti cancellarii in irritum est
non ferens impelus, fuga vilje consulens, transito deduclum. Fostraodum aulem idem Radulphus.
Eiiphrate, in Samosatura se recepit. Alii vero ad favenle sibi domino Adriano papa, qui ejus compa-
diversa se conferentes, prout unicuique visum erat triotaerat, ad ecclesiam assumptus Bethlehemiti-
expedientius, sarcinas et impedimenta deserentes, cam, episcopus ejus ordinatusest loci. In prsdicta
viteeconsuluerunt et saluti. Exiit ergo sermo iste autem metropoli, de communi omnium consensu,
per omnes fines lateadjacentium regionum et quos ;
conourrenle universorum conniventia, substitutus
prius de recepta urbe Edessanorum rumor fecerat vir mira; simpllcitalis et mansuetudinis,
timens
est
659 GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP, 6C0
Deum et recedens a malo, eujus memoria in bene- A pollicetur. Hkc ei per gentes, principatus et regna
diciioae est apud Doniinum est homines, dominus pia longanimitate disserenti, adfuit tam patrum
Petrus, ecclesise Dominici Sopulcri prior, de cite- quam plebis lavor gratuitus : et exhortationibus
riore natus Hispania, civitate Barchinona, nobilis cjus spontaneum praibenles assensum, itcr versus
secundum carnem, sed spiritu nobilior; cujus vita Hierosoiymam compromitlunt; et YiviliCKcrucis si-
el conversatio longiores et diligentiores poslulanl gnum humeris aptantes, ad iler accinguntur. Nec
tractatus. Sed nos hisloria revocat ut omissis solum in plebeis et popularibus lurmis liic persua-
specialibus, de publicis edisseramus. dentiiim sermo its se praebuit etricacem, verum
CAPUT XVIH. usque ad supremos orbis moderatores, et eos qui
E.vcitahir popuhis Occidentalis ; et ad suhveniendum prfficipua rcgnorum videbantur dispensare fastigia,
Orientalibus Cliristiauis iter urripiunt Ri>manorum sermo iste eum eflectu ncn inferiore pervcnit.
imperator Conradus, et Uflovicus rex Francorum, Illuslrcs enim et potentissimi regum terr», domi-
cum aliis 7nuUis principilms.
nus videlicel Conradus Romanorum imperator, et
Capta igitur urbe, ut praemisimus, Edessana, dominus Ludovicus rex Francorum, cum multis
rumorlethalis memorife plenius personuit, et cre- utriusqueregni principibus, consonovoto etparibus
bro fama divulgabatur per Occidcntem univer- », suntverbum; et salutare vivilica;
desideriis amplexi
= „™
sum,quod A m D . .
_„_, ,_ -..:_• ,. ,
impia gensTurcorum,non futurte profectionis cum
: : ,
solum urbem crucis arrham
signum in
prajdictam, sed omnem omnino Orientis tractum. omni devotione cervicibus imprimunt et iuJu-
licentia iiberiore percurren?, nostrorum urbes, mentis.
villas,municipia depopularentur,sed populum am- CAPUT XIX.
plius solito Christianum praeliis et crebris nimium
Imperalor prxcedens cum expcditionibus suis, Con-
invasionibus affligerent.Erant qui vcrba hujusmodi slantinopolim pervenil. Soldanus Iconiensis conlra
longe lateque in populis et nutionibus dissemina- eum insidias prxstruit.
rent ; et desides et longa pace dissolulas, ad tanla- Composilo igitur congruo moderamineregnorum
rum ultionem injuriarum sollicitareot proviacias: statu suorum, assumplis otiam iis qui ejusdem
dominus quoque Eugenius papa tertius, vir Deo desiderii fervore eoncepto, volis salutaribus tene-
plenus, paternam gerens pro liliorum Orientalium, bantur obligatl, pariiis ad iter necessariis, proul
qu£e dicobatur.artlictione solIicitudinem,et eisalTe- regiam decebat dignitatem, Deo placitae peregrina-
ctu pleniore compaliens, viros religiosos et exhor- tionis, mense Maio, iter arripiunt unanimiter sed ;
tatoriisermonis habentes graliam.polentes in opere avibus iiifaustis et oraine sinistro. Nam, tanquam
et sermone, ad diversas Occidentis parles dirigit. assumpserunt. la
invita divinitate et eis irala, iter
qui populis, et tribubus ct linguis.Orientaliumfra- C tota illa Dao piaciluin, peccatis
profectione uihil
trumdenuntifintpressurasinloIerabiIes;etadtantas nosiris exigentibus operati sunt sed nostrum, ;
ultum iri fraterni sanguinis injurias, eos debeant quibus opem se laturos arbitrabantur, stiitum, in
animare. Inter quos vir immortalis memorise et doteriorem mutaverunl conditionera. Segregatim
honestae conversationis speculum, dominus Ber- igiturproposueruntincedere etseparatos-ab invicem
nardus, Clarevallensis abbas, piae in Domino et per exercitus ducere ea videlicet ratione, ne, populis
omnia amplectcndaj recordationis, ad pra;dicli Deo nter se dissentienlibus, conlentiorjes inter eos oii-
placiti muneris exsecutionem, prEecipuus eligitur ; rentur, et ut commodius viiK necessaria suis pro-
qui injunclae sibi dispensationis sedulus exsecutor, curarenl legionibus ; sed etiam ut equis et jumen-
ejusdem operis sccum Deo amabiles trahens com- tis,ad onera deputatis, pabula non deessent.
minislros, impiger, indefessus, licet corporis esset Transcursa igilur Bawaria et flumine magnoDanu-
invalidi, tum propter senium imminens, tum pro- bio apud Ratisbonam transmisso, a loeva eumdem
pter jejunia pene continua etsubtilem nimis dielara, fluvium habenles, in Austriam descenderunt, imlc
regna circuit, regiones obambulat, evangelizans Hungarorum fines ingressi,ubi adomino rege illius
ubique regnum Dei : af/liclioncm populi, qui cst in provinoine honorifice tractati sunt. Decurso igitur
Oriente, .îmul et moleslias, quibus incessanier oppri- regno et utraque emensa Pannonia, Bulgarorum
j)
munlur, nperit diligenter ; urbes (idelium, prius fidei provincias, Moesiam videlicet etDaciam mediterra-
ChrisliaihVydevotas juga pati persecutorum nominis ncam, Ripensem a la?va dimiltentes, prastercunt.
Christiani, et seniitulem durissimam, proponit evi- Inde Thracias attingentes et urbes faraosissiiiias
dentius. Fratres quoque pro quibus Cliristus mori Philippolim el Adrianopolira transeuntes.ad uibem
vohiit, vinculis mancipatos ct compedibus, fame at- regiam pervenerunt. Inde cum domino Manuele
iritos, horrendis carcerum clausos ergastulis, squa- Conslantinopolilano imperatore habito familiarius
lore sordidos, indutos amaritudine, sedere in mendi- colloquio, transcursis feriis quse ad recreatinnom
citale etferro, plenius edocet. Ad hoc ad eurum libe- exercituum, et quielem post tot labores vidcb '.nUir
ralionem invitatad propulsandas (ratrum injurias
; necessurice, Iransito Hellesponto, qui eamdem ur-
oppressorum accendit ; non dcfuturum de supernis beraalluil ei, Europae lerminus, Asiae praibct ini-
auxilium,volentibushunctam puimlaborem assumere, tium, in Bilhyniam, quae prima de Asianis occurrit

spondet ; prsemia etiampro iis sempiterna, cum cledis provinciis, castrametanlur legiones universse in
661 HIST. RERUM TRANSMARIN. LIB. XVI. BALDUINUS 111 REX. 662
pago Chalcedonensi, unde relictara urbem e vicioo A Iconiutn, viam compendiosiorem secuti, instructis
erat conspicere. Hoec est Chalcedon, urbs anliqua, agminibus, univnrsus attigit exercitus. Ubi praedi-
ubi quarta sexcentorum trigintascx Patrumconve- ctus soldanus, congregatis mililaribus copiis el
nit sancta synodus, domini Martiani Augusti, et inaxima Turcorum multitudine ex finitimis collecta
doraini LeonisRomanipontificis, oonlraEutycheten regionibus, suslinens exspectabai, ut loco et tera-
monachumetabbatem, qui unam tantura ia Domino poreopportunooceurrerepossettranseuntibus ;etne
Jesu Christo asserebat naturam. Soldanus interea procederent, procurare possetirapediraentiim. Om-
Iconiensis, principum adventu
audito lantorum ncs enim usque in ullimos Orientis fines illarum
et suspectum habens eoruro introitum a multo retro provinciarum reges, duces et cujusounque generis
tempore, ex ullimis Orientis Onibus miliiaria coa- principes tam prece quam pretio, in nostram solli-
vocat auxilia ; et sollicilum se gerit quomodo ab citaverat Knesionem ; asserens el frequentibus con-
imminentibus hostium tantorura periculis se possit testans nuntiis quod, sitantae tamquearmatajmul-
eximere. Urbes igitur munit, ruinas erigit, finiti- titudini liber transitus indulgeretur, futurura essc
morum implorat sutTragia populorum et cura ut suae ditioniuniversura violentersubjicianlOrien-
;
anxietate continua, eorum quos i^rofuribus audie- tera. Ex utraque igitur Armenia, Gappadocia,Isau-
rat, praestolatur adventum, de die in diem exspe- n ria, Gilicia, Media, Parthia, ad ejus vocationem
ctans suorum interitum, patriiB desolationem. Di- convolat gentiura infinitus numerus, et colligitur
cebaturenim, aa.^vculisinauditaadvenire multitudo numerositas inaudita ;
quorum omnium fretus
el universara terree superficiem eorum dicebatur auxilio, spera concipit, ut paribus possit resistere
equitatus operire ; maxima eis ad potura non suffi" copiis, imraens» quara audierat advenire multitu-
cere Dumina et regiones uberescibos eis non posse dini. Tradideratautem Constantinopolitanus disce-
ministrare ad sufficientiam. Etlicetmajor vero fama denti ab eo, etid ipsurapotenti, doraino iraperatori,
prsecurrens hoc nuntiaret, reitamen veritas magnis viae duces, locorura peritos, provinciarum finitiraa-
principibusaflilealionisChristiiina, raulturapotcrat rura oranem habfintes prudentiam ; sed fideimodi-
et merito terrorera incutere. Nara, ut constanter Hi ad hoc dati credebantur, ut bona fide prae-
cae.
asserunt qui in eadem expeditione proesentes fue" irent exercitus, ne periculose incautis occurrorent
runt, in solo domini imperatoris comitatu, ad se- lecorum angustiae, aut inviasecutis victus deesset
ptuaginta millia fuerunt loricatorum, exceptis pe- logionibus. Hi, postquara interram hostium intro-
ditibus, parvulis et mulierilms, de equitibus levis duxerunt cohorles, primiceriis exercitus praecepe-
armatur». In exercilu vero domini rogis Franco- runt, ut ad certos dies, quibus per loca deserta
rura, virorura fortium loricisutenlium numerus ad gratiacompendiieostransireoportebat, necessariam
eepluaginta raillia, excepta classesecunda, sstiraa- L'
suraerent ciborum alimoniara, spondenles firraissi-
batur ;
quibus si clemens et propitia comesque me quod, paucorum dierum effluxo nu-
praetaxato
fuisset Domini gratia et eos in beueplacito suo mero, ad Iconiura urbem nominatissiraam perven-
visitare dignatus esset Dorainus, non soIuraSolda- turusesset exeroiius, et in regionem optimam, et
num, verum universas Orientis provincias, noraiui commoditalibus redundantemconscensurus.Illiau-
potuissent Ghristiano subjecisse ; sedeorumex oc- tem dicto parenles, currus, jumerita et queelibet
tamen judicio, sprevit famulatura Do-
culto, justo vehicuIavictualibu8onerantes,eishabentesfidera,in
minus, nec hahuitacceptum munus, quod indignis siraplicitate spiritussuisecutisuntpraecedenles.Ve-
fortasse oCferebant manibus. rum Graeci innata usi malitia, et consueto in nostros
CAPUT XX. ducli odio,sive deraandatodominisui,sivehostium

corrupti pecunia, studiose el ex industriaper devia
Transito Hellesponto, seducitur imperator Coivadus,
Grxcorum malitia ; el ad loca periculosa nimis coeperunt trahere legiones et in ea introducere
;
ejus trahitur exercitus. loca, quibus populum siraplicem major fieret ho-
Interea dominus imperalor Conradus, transjectis stibus opprimendi et expugnandi copia, et longe
universis trans Bosphorumlegionibus, cum paucis amplior ministraretur opporlunitas.
et farailiaribusadmodum principibus, sumpta a do- [) GAPUT XXI.
mino imperatore licentia, navigio eumdem Bospho- Abientant se malitiose, qui ejus exerci/ui, a Grafco
rum superans, exercilus iterjubet arripere, consti- imperatore duces erant dati : et periclitalur impe-
tutissuper singulas legiones singulis principibus : ratoris exercitus.
inderelinquensa laevaGalaliam et Paphlagoniam,et Imperator vero videns dierum praetaxatum jam

utruraquePontum, adextrisveroPhrygiara, Lydiam effiuxisse numerum,etexpeditiones nondum adop-
et Asiara minorem, per mediara iter agens Bilhy- tatum et promissura pervenisse locura, viaruradu-
niara, juxtaejusdem regionis metropolira Nicorae- ccs Graecos accersiri jubet, et coram principibus
diam, Nicaeam, ubi trecentorum decem et octo suis interrogare co3pit diligentius : QuiUnam sit
sanctorum Patrura, leraporibusdominiGonslanlini, quod amplioribus jam diebus quam ipsi ab initio de-
adversus infelicis Arii irapia dogmata, convenit putassent, viam cxplam tenuisset exercitus, nec ad
synodus, a dextris deserens, totara illam transcur- locum pcrvenisset constiluti ? llii autem ad solita re-
ritregionem. Inde Licaoniam, cujus metropolis est currentes flgmenta, fulurum esse dicunt et con-
663 GUILLELMI TYRENSIS ARCIIIEP. 664
stanter affirmant. opitulanteDomino, infra Iriduum f^ buisse et habere Grasci dicuiUur nostrum, masime
universas Iconium pervenium iri legiones. Qui- Teutonicorum, tanquamimperium ;cmulantiuni, in-
bus verbisimperator,s)CUl vir simplexerat, persua- crementum oiiine. Molesle siquidem ferunt quod
sus adjecit ut etiam boc Iriduum patienter susti- eorum rex Romanorum se dicit iraperatorem ; in
neret, fidem habeus eorum promissionil)us. Nocte hoc enim suo nimium detralii vidctur iroperatori,
ergo insequente, castris more locatis solito, caeteris qucm ipsimonarchara, id estsingulariterprincipari
pra; labore i|uieli membra concedenlibus, praidicti omnibus dicunt, lanquam Romanorura unicum et
pestileales viri, intempestie noctis siientio, clamab Bolum imperatorem.
exercitu diiTugiunt, relicto sine duce populo, qui CAPUT XXII.
eorum Odei fuerat comraendatus. Reiata demum hruiint e repentesuper Teulonicorum legiones Turci,
luce, cum jam tempus immineret ut proficiscere- eleas ohtruncani ; evadit tuni'-n imperalor.
tur exercilus, non sunt inventi quide consueludine Sic igitur, cum fame et locorum ignorantia, la-
prsibant agniina tanderaque ad imperatorem cl

;
boris quoquediuturnitate,difficullateviarum,equo-
principes exercitus, fugitivorum fraus relata est, et rum defectum, sarcinarum pondere, domini impe-
ab omnibus compertamalitia. Illi autem ut prolon- ratoris laboraret exercitus, Turcorum satrapa;, ct
garent iniquitalem sibi ct peccatura peccato adde- -n diversi generis magistratus, convocalis prius ad id
rent, viri Belial, ad Francorum regis, qui in proxi- ipsum rnilitaribus auxiliis, repenie supra eorum
mo dicobatur esse, properanl exercitura, mentien- castra hosliliter irruunt, et irruptione subita, nihil
tcs dominum imperalorem, qui praecesserat eorum tale verentes, conturbant lcgiouea. Freli autem
fretum ducatu, omnia egisse prospere Iconium : equis velocibus, quibus non defuerant necessaria,
violenter expugnatam, fundilus dejecisse, et de et armorum levitate, arcuura videlicet et pharetra-
hostibus triumphasse solemniler. Haec autem, ut rum,castramagnisvociferationibuscircumstrepunt,
credimus, ea videbantur intentione asserere, vcl et agilitalo solita, innostros lentos et armis onus- I
ut dominum regeminidem priecipitarentpericulum tos gravibus, impetus exercent periculosos. Al vero
eleadem incederevia persuaderent ;aut fortasse,ut nostri loricis, ocreis et clypei? onerali, habentes
periclitantibusfratribus non subvenirent, dum illis equos fame et itineris longitudine fatigatos etad
omnia succedere crederent ad volum ; aut fortasse suslinendos discursusinsufficientes, licet viribus et
illud confinxerunt, ne si exercitum deperisse dice- armorum usu praBminerent, longius tamen a ca-
rent, ipsi lanquam prodilores, quorum malefioio slris, nec hosles insequi, nec cum eis committere
corruisset populus, raperentur ad poenas. Quacun- volebant. Hostes e converso catervalim irruentes,
que tamen intentione illud dixerint, certum estil eminussagiltarum, instargrandinis, immissamulti
lorura perlidia seductum exercilum,in ea unde cor- ^ tudine infinila, equos eorumque sessoresvulneran-
ruil desccndisse morlisdiscrimina. Vidensergo im- tes, et causas niortisderemoto inferentes,equorura
peralorducibus itineris destitutum exercitum, con- velocitate, nostrorum persequi volentium gladiis
vocato universorum principum coetu, quid facto fugientes, eriepiebanlur. Sic ergo in gyrum noslro-
opus sit deliberat. Miis itaque redeuntum, aliis rum vallatus exeroitus, telorum et sagittarum im-
vero procedendum esse dicenlibus, fit votorum missionibus anxie nimis, etusque ad morlem pre-
tanta dissonantia, ul vere dici posset mebatur; nec dabaturreferendi vicem, etcum hos-
: Effusa est
contentio super principes, et errare fecit eos tibus cominus conserendi copia
Dominus quippe quibus :
in invio, et non in via (Psal. cvi, 40). Dumque sic comprehendendi adversarios nulla erat facullas.
locorura igoari, et pro alimentorumdefeclum solli- Quoties enim in hostes nostrorura acies impetusfa-
citi fluctuarenl (defecerat enim penitus tam equis cerenitebantur, illi dissolutis agminibus,nostrorum
et jumentis pabulum, quam hominibus quodlibet eludentes conatus, addiversa ferebantur iterum :
ciborum genus) nuntiatur, nec erat avero longius, nostris in caslra se reoipientibus, illi agmina revo-
in vicino hostium consislere acies, et Turcorum in- cantes sua, nostrum cingebanl cxercitum et in- ;
numeram adesse raultitudinem. Erat autem in so- stanles acrius, quasi obsessis requiera negabant.
litudine stcrili, longe a culto solo constitutus e.\er-
D Factum est autemoccullo Dei judicio, juslo tamen,
citus sicut studiose, ut pr£emisimus, a prsdiclis
:
quod omnis illa tantorum principum virtus, qus
seductoribua fuerat introduclus. Nam declinantes prius armis, viribus, anirais et nuniero videbalur
a dextra Lycaoniara, per quam iter eis esse debue- incomparabilis, subito contrita, liinguido lacessita
rat, cum lempore recisiore illuc faoile poluissent Marte, corruit, iia ut vix remaneront illorum ves-
pervenisse etomnibus abundasse copiis,loca culta ligia gloriffi, et tantarura vix superesset residuum
sequenles ; Isvam tenuerunt, et in Cappadociaj so- copiarum. Namde septuagintamillibus loricalorum
litudines, longe ab Iconio, universumdeviare cora- equitura, et de tanta pedestrium turbarum manu,
pulerunt exercitum. Dicebatur publice, nec a veri- quorura infinitus erat nuraerus, vix, ut asserunt
simili multum abhorrebat, quod de conscientia et qui pra^sentes fuerun!, decima pars evasit, aliis
mandato imperaloris Gra>corum, nostroruraprovec- fame, aliis gladio intereraptis, nonnullis etiaravin-
tibus invidentis, constructa fuerunt hrec tam periculis hostium mancipatis. Evasit lamen dominus
culosa molimina Buspectum enim semper et ha-
; imperator cum paucis ex principibus suis ; etcum
663 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XVI. BALDUINUS III REX. 666
r^si.liio suorum, licel cum difficultale nimia, post j^ motus, bahila cum suis deliberatione, utcum eo lo-
dies aliquol in partes Nic£B« se contulit. Hostes vero querelur, cum paucisexprincipibus suisprogressus,
victoria potiti, onusti spoliis, et gaza multiplici duce praevio,usque ad imperatoris castra, quae
facti locupifttiores, equis, armis usiiue adnauseam in vicino idem locaverat, pervenit. Dato itaque et
ditati, in suasecontulerunt, tanquam locorum pe- accepto debilaj salutationis aifatu, simul et osculo
riti, priBsidia, exspectantes avide Francorum regis paciaintervenieute, familiaribususicolloquiis, ordi-
adventum, qui ad easdem prope partes advenisse nant proposito insistere, et simul junclis agmini-
dicebatur. Sperabant enim quod ex quo domini bus proficisci. Multi tam.en de utroque exercitu,
imperaturis majores fuderant copias, et de coraitatu seii maxime de castris Teutonicorum, araissis via-
domlni regis Francics multo facilius possent obti- ticis et cxpeusiij ad iter necessariis, laboris quoque
nere quod et factum est. lluic tamen tanto negotio
:
'mmensitatedeterriti,votorum immemores,Constan
SoHanus Iconiensis non interfuit sed quidamno- ;
inopolim sunt reversi. Communic atoigitur cum
bilis mililiaj suce primicerius Turcorum magnus utriusque exercitus primoribus consilio,viamquam
satrapa, Paramura dictus, hanc plagam, Domino prius incesserat imperator, ad laevam relinquentes,
pcrmittente, contraspem exercuil. Accidit autem versus Asiam minorem, relicta a dextris utraque
anno ab Incarnalione Domini 1140, mense Novem- Phrygia, post tergumvero Bithynia, dirigunt acies ;
bri. et nunc mediterraueo, nunc matitimo gradientes

ilinere, Philadelphiamal»vadeclinantes,Smyrnam,
CAPUT XXIII.
et inde Ephesum ejusdem Asiaemetropolim, Joannis
Rex Franrorum, transito Hellesponto, apud Niceam
BilhijnicV, cum suis pervenil legionibus : colloquun-
Evangelislae conversatione, prajdicalione, simul et
lur sibi ad invicem; imperator Conslaniinopolim sepulcroclaram,pervenerunt.Hicdemuraimperator,
reverlilur. seuquia cumpaucioribuserat,quiraullo plures prius
Interearex Francoruni, pene eisdem subsecutus secum habuerat,verecundiamsustinens,aut Franco-
cum suo exercitu, pervenerat Gonstantino-
vestigiis rum fastus non ferens,seu aliis latentibus cau3is,re-
polim; ubi modico tempore secrelioribus cum immissis quajsupererant perterramlegionibus,ipseab
peralore usus colloquiis, et ab eo lionorificentis- Epheso usus navigio,Constantinopolira reversus est.
sime, et multa munerum prosecutione dimissus, Ubi adominoiniperatore,multoqua(n primo adven-
principibus quoque suis plurimum honoratis, inler tu, susceptushonestius, moram apud eum usque ad
urbem regiara et mare Ponticum, quod ab ea tri- verisinitium sequentis,cum suishabuitprincipibus.
ginta distat milliaribus, ubi Hellespontus angustis- Eral enim inter eosaffinitatisvinculura nam eorum ;
simus, vix ad unum milliare habet latituilinis, cum uxores, sororea erant, filiae Berengariisenioris, co-
universis legionibus transito mari, in liithyniam G mitis de Sulcepach, magQi et egregii principis, et
descenderat; g.yratoque sinu maris, qui ab adja- in regno Teutnnicorum potentissimi: undeampliori
cente urbe ejusdem Bilhynia; metropoli, Nicome- ergaeum abundabatgratia.et liherulitaiem in eum et
diensis dicilur, qui etiam Bosphori, sivo llelles- suos tenebatur, maxime interveniento imperatrice,
ponti pars est, in pago Niceo, non multum a Nicea etfundere cumulatiorem.
remolus, caslra looaverat, deliberans qua via ince- CAPUT XXIV.
dendum esset; et de domino imperatore, qui eum RfX Francorum alia procedens via, Eiihesum perve-
pra^cosserat, nova diligenlius investigans et ecce ; nil ; Guido comes de Pontivo ibi morilur. Franci
nuntiatur dominum imperatorem, amisso exercitu, Meandrum fluviiim IransewU, invilis liostibus.
vagumetprofugum,oumpaucisprincipibusevasisse. Interea rex Francorum de cum suis prin-

ilinere
Primum itaque sermo dubius, et sine certo auctore cipibus vulde sollicitus, dum apud Ephesum gratia
ortus est; sed processu lemporis factus est certior; recreandi exercitus, moram faceret, Guido comes
nam, modico interjecto intervallo, dominum Frede- de Pontivo, vir militaribus praiclarus et insignis
ricus Suevorum dux, adoleseens admirandseindolis, actionibus, morbo gravatus in fata concessit, ibi-
doraini imperatoris ex fratre primogenito nepos, que in vestibulo ecclesiae honorifice sepultus est.
quieidem domino Conrado, patruo suo succedens, n Rex autem inde profectus cum suoexercitu, iterin
Roraanum hodie slrenue et feliciter administrat Orienlem pro viribus maturabiit; profectus enim
imperium, a castris douiini imperatoria egresfus, inde, post paucos dies, ad vada Meandri, oloribus
ad exercitum domini regis Francorum properans, araica, pervenit. Hic est ille fluvius, de quo Naso
hmc eadem quae prius inoerto auctore susceperant, nosterin libro dicit Ileroicum:
plenius et certiusedocuii. Venerat autem, ut do- Sic ubi fala vocant, udis abjectus in lierbis,
minum regem cura prfedicto domino iraperatore ad Advada Meandri concinit albiis olor.
colloquium invilaret comrauni consilio, licet
ut, Supra cujus ripas in pascuisgrate virentibus ca-
sero, de itinere tractaretur. Factum est autem ut, slrainetatus est. llic primum Francis hostes, juxta
audito periculo fralrum et inieritu, et domini im- eorumdesiderium, datum est intueri; naraaccedere
peratoris sinistro casu qui acciderat, universus Tolentibus ad aquas, ex opposita fiuminis ripa,
Francorura merito turbaretur exercitus, et mente hostes in magna multitudine ripas contingere, et
compateretur; tandera verho domini ducis rex aquae usum nostris interdicebant. Tandem vero in-
ventis variis, fluinine, lioslibus invitis, transmisso, A multiplexnumero8ila9,nonniillumpr«e3tabantimpe-
irruenles nostrorum acies, pluribus ex eis neci tra- dimentum; resistunt tamen un;inimitef, et paribus
(litis, multisque vinculis niancipatis, eos in fugam animis, pro viia, pro libertate, pro consortibus
vcrtunt; et obtinentes eorura castrasimul et opima itineris decerlant viriliter; gladiis ac lanceis
spolia et supellectilem universam, ulterioremflumi- rem peragunt, sese mutuis sennonibus exhor-
nis ripara viriliter sibi viudicarunt. Habila itnque tantes et exemplis. Hostes e converso spe fruendi vi-
hujusmodi victoria, et de hostium manubiis et cloria, suosanimant, admemoriam revocantesquod
prasda facti laetiores, nocte illa cum tranquillitate paucis anlediebus majores multo copias minore
transcursa, rursum dato mane.ad iterseaccingunt; fudissent periculo, etdepluribiiset longe forlioribus
inde Laodicinm, ejnsdem regionisurbempervenien- facile triumphassent. Pugnant igiturMarle diu an-
tcs, suniptis viaticis ad dies aliquot, more, solilo, cipiti et dubio eventu ;verum infine.peccatisnostris
proficiscuntur unanimes. exigentibus, infidelium prsvaluitmanus; et noster
CAPUT XXV. usque modicum nuaierum,plurimisiuteremptis,cap-
Frattcorum, casu miserabili, praslernitur exercitus tivalis innumeris, redactus esl exerciius. Oeoubue-
;
pars qux prxcesserat, evndil. runt illa die viri nobiles el illustres, rebus milituri-
Erat autem exercitui monsobvius,arduusadmo- p bus singulariter insignes, pia digni recordatione.
dum, et aseendendum illumea die, juxta
difficilis ; comes de Guarenna, vir inter raajores cximius, Gal-
legem profectionis, transireoportebat. Porro in ex- cherus de Montiay, Eurardus de Bretol, Uerus de
peditione consuetudo erat, singulisdiebus quosdara Mafrnac, elalii multi quorum nomina non tenemus,
de illustribus, qui agmina prasirent, quosdam qui quas tamen scripta esse in ccelis credendum esl,
subsequerenlur ad custodiam imbellispopuli, et raa- quorum raemoria in benedictione erit in saeculura
xime turmarura pedestrium deputare ; el cum prin- seeculi. Oocidit iila die, nostris infausta et casu ni-
cipibus de modo viae, de profectionis quanlitate, de mis adverso, ingens Francorum gIoria;el virtus
loco castrorum in die sequenii, ordinaro. PriEibat gentibus hactenus forraidabilis, contrita corruit,
autem illae die cum vcxilloregio sorte vocalus, ia immundis et Deum nescientibus, quibus prius ter-
ordine vicis sUiB, nobilis quidam de Aquitania vir, rori fueral, facta ludibrio. Quiil est, benedicle Dj~
nomine Gaufridus Rancun. Hic cum prsedictum
Ac. mineJesu,quoclpopulus isle, ibi tam devotus, pe-
monlem ascendisset, cum agminibus qua; prcecede- dum iuorum volens adorare vestigia, loca venerahi-
bant, in montis fastiîo positus, licet praeordina- lia, qux lua corporali consecrasii pnesentia, deoscu-
lum fuisset quod in raonlis vertice castrametaren- (ari cupiens, per manus eorum qui tc odcrunl, rui-
tur qui praelbant, contra legem dispositam, propo- nam passus est? Vere judicia tua abijsfus mulla
suit adhuca!iquantuIumproeedere;nam videbatur ^ (Psrt/. xxxv, 7), el non esl qui possit adea.Tu enim
ei quod modicum nimis illa die profectus essel solus es, Domini, qui cuncLi, poies: et non esl qui
exercitus, et mulla diei pars adhuc superesset; coe- possit resistere volunluii tux.
pit, ducibusproeeuntibus, etlocumcommoiiiorem
in
vicino promittentibus, adhuc ultra proficisci. Qui CAPUT XXVI.
autem sequebantur, arbitrati quod in montis pne- Re.v casu evadens, ad eos qui prseceiseranl se colti-
dioti verlice essent castrametaluri, modicumque git; residuum e.vercitus apud Allaliam pervenit,
rati superesse itineris ad diem deputati lente nimis inde in Syriam Iransfretans.
,
et remissius sequi coeperunt prKcedentes; ila quod Rex interea, casu magis quam induslria, tanto
monte quibusdam transcurso, quibusdam vero
a
taraque confuso exemplus periculo, sa-pe dicti, qui
circa montera adhuc moram facientibus,divisus
est vicinus erat, raontis clivum ascendens, cum paucis
exercilus. Quod videntes qui alonge exercitum ejus fugoeconsortibus, sine duce, noctis intempests
ex
laterecontuebanturhostium cunei, paraliseniper,si silenlio, ad suorum castra, aliquanlulum locata re-
occasionem invenirenl, irruere, et ad boc speciali- motius, se contulil. Hi autem qui prai^cesserant, ve-
ter sequentes sine intermissione exercilum
: sumpta xillum regium secuti, nt prremisiraus, etmontisan-
occasione, cumexlocorum angustiis, lura quia ma- D gustias sine difficultale transierant, etcastras, ne-
jor el fortior expeditionis portio prajcedens, sepa- raine prohibente, loco satis commodo, locaverant,
rata erat; necfacile subsequentium autconditionem ignari prorsus et experles omnium qu;E iis qui se-
nosse, aut eis laborantibus subvenire posse arbitra- quebantur accideranl. Pr.vsagiebat tamen sniraus
bantur;clivum montisoccupanl,ut majusinterprae- eorum qui prKcesseranl, ex quo viderunt acies in-
cedentes etsubsequenles chaos firmaretur instru- : lerruptas et tantara subsequentiura moram, quod
ctisque aciebus, super noslros irruunl, el antequara aliquid sinislri obtigerat.nec erant eis pro volo uni-
arma possint corripere, nostras violenter dissolvunt versa. Ex quo aulem per eos qui evascrant et oam
acies; nec jam sagittis velarcu, sedgladiis instan- regein caslra se contulerant, deinfausto, qui acci-
tescorainus.Martemetraorlemingerunt, etdiffugcre derat, facti sunt certiores evenlu, statim luctus
paratos urgenl atrocius. Nostris autem oberantlo- occupat universa, mceror et anxietas corda sibi
corumangustiae;equiquoqueobdiuturnitatemetdif- vindicat singulorum. Dumque sibi quisque, quem
ficultatemitinerisfactidebiliores,sarcinarumetiam amiserat, prosimum querulis vocibus et lacrymosis
669 HIST. RERUM TRANSMARIN. - LIB. XVL BALDUINUS III REX. 670
quaerit auspiriis, et dolore multiplicato quKsitutn A. CAPUT X.XVII.
noninvenil, ejulatu resonant agmina el gereiitu co- Raijmundus priyiceps Antiochenus regrni Francorum
hortes macerantur; non erat in castris locus quera apud portum Saniti Sinieonis Iwneste recipit de- ;
ducit Antiochiam sed landem male dividunlur al>

doior ramiliaris, ct domestica jacturanon prcme- ;
invicem.
ret : hic patrem, ille dominum;illa filium, ha;o
maritum cuncta lustrando perquirit ; dumque non Andiensigitur princeps Antiochenus R.iymundii?,
inveniunt quod quaeruni, noctem percurrunt pon- regem Francorum in partibus suis applicuisse,cu-
derecurarura pervigilem.quidquid absentibuspotcst jus adventummullisdiebus ante exspectaverat,cum
accidere deterius suspicantes. Reversi sunt tamen desiderio suatinens, cunvocalis nobilibus totiusre-
nocteilla de ulraque classe nonnulli,qui frutcclis gionis, et populi primoribus, cum electo comitatu
et rupibusetcavernis terrae, raortis declinantes dis- ei occurrens, in urbem Anliochenam, omnem ei
crimen, noctis protecli benoficio, casu magis quam exhibens reverentiam, occurrente ci universo clero
prudentia se adjungebunt, ad oastra pervcnientes. et populo, raagnificentissime introduxit. Concepe-
Faclum estautem hoc annoab Incarnatione Domini ral autem raulto ante, audito ejus adventu, quod
1146, raense Januario. Coepit autera ab ea die pcr ejusauxiliura Antiocbeuura principatum ara-
panis et oranisperiitus aliraonia in castris deficere; B pliare posset:unde et eidem in Franciara, ante-
sed neo alterius generis deineeps per muliosdies, quara etiam iler arriperet, honesta pr.Tmiserat do-
habuerunt commercium quod de-; sed etiam, naria, et exenia rauUi pretii, ut ejus sibi conciliaret
terius erat, sine duce, sine praaambulo, passim gratiam, largitus fuerat. Praesumebat nihilominus
nunc hac,nuncillacerrabundi,locorumnuilamora- et de reginee apud dominuin regem interventu, quaa
nino habentes peritiam, vagabantur. Tandem vero ejusdem peregrinalionis regi ailhnBseratcoraes indi-
Paraphiliam ingressi, per, abrupta montium, per visa;qua3 ejusdem domini principis neptis erat,
devexa vallium, cum difficultate nimia, sine domini videlicel Willelmi Pictavionsiiim coraitis,
tamen hostium usque Atlaliam, ejus-
confllctu, fratris ejus primogenita filia. Advenienti igitur, ut
dem regionis metropolim, pervenerunt. Est autem diximus, omnem exhibuit humanitatem;sed elcirca
Attalia civitas in littoremarissila,iraperatorisCon- nobiles et principe?, qui ejus seculi sunt comita-
Btantinopolitani [subjecta] imperio, agrum habens tum, ejus siraile non defuit studium, ncc eximiie
opimura, el tamen eivibus suis inutilem ; nara an- 'iberalilatis opera sed oranes honore pra;veniens,
;
gustlantibus eos undique hostibus, nec permitten- proul cujusque exigebant merila, plena trantabat
tibus agrorum cultui vacare, jacet ager infructuo- munificentia. Erat ei sane spes maxiraa, quod urbes
sus, dura non est qui exercendo fecunditatera pos- p finitimas, Halapiara videlicet, et Gnasarem, alias-
sit procurare ; alias tamen multas habens comrao- que nonnullasejus fretus auxilio,et copiis adjutus,
ditales, gratum se solet prajbere hospitibus, nam sibi posset subjugare. Necca spe delusus esset, si
aquas emanans perspicuas et salufares, pomeriis regera cum suis ad boc potuisset iuduxisse proce-
est obsita fructiferis, situ placens amcenissimo ;
ribus ; nam tantus de adventu regis hoatibus no-
trajeclarumtamenfrugum et per raare devectarum stris tiraor incubuerat, ut jara non solum de viri-
solet habere copias, et transeuntibus sufficienlem bus suis diffiderent, sed de vita eliam viderentur
ciborumcoraraoditalera ministrare.Quia vero hosti- desperare. Conveniens igitur solemniter, el in pras-
bus nimis est contermina, eorura non valens inde- sentia tam principum domini quam suorum rcgis
sinenter sustinere moiestias, facta est eis tributa- princeps dominum regem,juxtaquod mentecon- id
ria,per hoc necessariorum cura hostibus habens ceperat, et secretius nonnunquara convenerat, et
commerciura. Hanc noslri,idiomatis Grajci non ha- petitiones suas effectui sine difficnltate mancipa-
bentes peritiam, corrupto vocabulo .Sataliara appel- biles, bonestatique simul et utilitati convenire
lant ; undo maris sinus, a promonto-
et tolus ille oslenilens ; ubi videt se non proficere, cura rex
rio Lissidona, usque ininsulam Cyprum, Altalicus Hierosolymam votis ardentibus irrevocabiliter ire
dicitur, qui vulgari appellatione Gulphus Saialise proposuisset, spe frustratus, mutato studio, regis
nuncupatur. Ad hauc perveniens rex Francorum D vias abominari.ptei piaestruere patenter insidiaset
cum suis, ob niullitudinem concurrentiura lantam in ejus Issionem armariccepit.U.xoremejusenim in
passus est alimentorum penuriam, quod pcneresi- id ipsum consentienlem, quffiunaerat de fatuismu-
duum exercitus, et maxime pauperes ibi consume- lieribus.aut violenter aut occultis machinationibus,
rentur inedia. Ipse vero cum suis principibus, re- ab eo rapere proposuit. Erat, ut pra;misimus, sicut
lictis pedestribus turmis maturato navjgio, Isau- et priuset postmodum manifeslis edocuit indiciis,
riam Ciliciamque a laeva deserens, a dexiris autera mulierimprudens, et contra dik'nitatem regiara le-
Cypro relicta, prosperis actus flatibus fauces Oron- gera negligens maritalem, tori conjugalis fidem
tis fluminis, quod Antiochiam praeterlabitur, qui oblita; quod postquam regi compertum est, prin-
loous hodie dicitur Sancti Simeonis porlus, juxta cipis praeveniens muliraina, vita; quoque et saluti
antiquamurbem Seleuciara, el ab Antiochia decem consulens, de consilio magnalura suurum iter aoce-
distat milliaribus, ingredilur. lerans, urbe Antiochena cum suis clam egressus
est. Mutalus esl igitur color optimus, et dissimilia
acta sunl postrema prioiibus ; et qui cum tanta A erat regnum Hierosolymorum, initium habens a
gloria susceptus fuerat adveniens, egrediens sorlc rivo qui est ioter Biblium et Berylhum,urbes mari-
muiata recessit inglorius.Sunt qui regi haec ad ni- limas provinciae PhocGicis, et finem in solitudine
miam imputant maliliara et ei dicunt digne pto
: qus est ultra Darum, .Egyptum. Se-
quae respicil
meritis accidisse, quod tanti viri, et de se el de cundus erat versus seplenlrionem, coinitatus Tri-
suis ita bene meriti preces non admiserit praeser- ;
Polilanus, a rivo supradicto habcns initium, Cnem
tim cum constanler assevercnt quod facile unam vero in rivo qui est inter Maracleam et Valeniam,
vel plures es praenominatis urbibus, si ad id dare urbes similiter maritimas. Tertius erat principatus
operamvoluisset, obtinere potuisset. Antiochenus, qui ab eodem rivo habens initium,
usque in Tarsum Cilicias, \'ersus occidentem pro-
CAPUT XXVIII.
tendebatur. Quurtus erat comitatus Edcssauus, qui
Hieme travscursa, Conradus imperator, ususnnvigio,
ab ea silva quae dicitur Marrim, in orientem ultra
; comes quoque Anfossus iipud
in Siirium pcrvenit
Acconenscm applicat civitatem, morilurque apud Euphralem protendebatur. Hi omnes magni viriet
Cscsaream. potentes ab inilio spem conceperanl quod in ad-
Interea dorainus imperator, transcursa hieme. ventu praedictorura regum, per eorura operam et
apud urbemregiam, ubi adoraino Constantinopo- B auxilium possent fines suos dilatare el iporrigere
terrainos in iramensum. Omnesenim hostesimma-
lilano, humanitatis legibus diligenter, proutlantum
decebat principem, tractalus, et donis in dccessu nissimos el urbes hostium invisas, plurimum habe-
largissimis cnmulatus, classequam eidem imperia- banl conterminas, quas sibi adjungere cupiebanl.
Eraat ergo de cura domeslica et familiari incre-
lis magnificentia deputaverat, vectus, cum quibus-
dam ex principibus suis in Orientem perveniens, mento valde solliciti. Undereges nuntiis et mune-
portum Acconensem. Inde Hierosolymam
attigit
ribus ad se qiiisque invilabant, alios prffivenire cu-
proficiscens, a dom.ino rege Balduino et domino pientes. Inter hos dorainus rex et qui in regno
Fulchero bonse memoriK patriarcha, occurrente ei erant, spem sibi videbanlur fovere majorem, tum
extra civitatem universo clcro et populo cum ob reverentiam locorura venerabilium, quorum
hymnis et canticis, in sanctam introductus est amor et devolio omnes trahebat amplius tura quia;
civitatem. Applicuit eliameisdem diebusportuquo- dominum imperatorem apud se habebant,ad quem

que Acconensi, vir magnificus et illustris, comes credibile erat dominum regem Francorum accessu-
Tolosanus, Anfossus nomine, domini Raymundi rum, cura complendfe oralionis et peregrinationis
senioris comitis filius (qui gralia, tum ut de communi consilio in opere aliquo
tantus princeps, tanli
fuit meriti in primaexpeditione) ad increnientura Christianitalis procederetur. Mis-
; vir suis egregius n
litulissed patris pia clarior memoria, dum inde sus est ergo dominus pitriarcha, ut prcEdixiraus, a
;
Hierosolymam, ut Domino pro peracta feliciter per- regni principibus,metucntibus plurimum, ne a do-
egrinationc gratias ageret, proficisceretur, apud

mino principe, cujus affinis eral, et ei arctiore cha-
Cresaream urbora maritimam, paucis postquamap ritatis vinculo jungi videbalur, el luaxime inter-
pulit diebus, porrecto, ut dicitur, veneno, sed au- ventu regincB, circa partes Halapiae detinerelur,
cioretanti secleris incerto, vitam finivit. Hujus viri sicut et probnbile videbiitur. Cognito vero quod
inclytae recordationis, universus populus cumsura" minus amice ab invicem discesserant, speseis ac-
mo desiderio prtestolabatur adventum cessil amplior, quod sine dilatione inde digrediens,
sperans;
quod faustura et felix oracn patris, adveniens, Hierosolymara esset perventurus. Conlra tamenfor-
regno esset illaturus. tunae insidias, el quia prxdenter timetur quidquid
accidere potest, \irum venerabilem praedictum pa-
CAPUT XXIX. iriarcham, cujus auctoritate moveretur, praeraise-
Rex Francorum, ab Antiochia digressus, Hierosoly- runt; nec spe concepla frustrali sunt; nam ejus
mam properat ; miititur ci obviam Hierosolymita-
verbum secutus. Hierosolymam incunctanter adve-
nus patriarcha.
nit. Quo perveniens, occurrante ei universo clero
Nunliatur interea Hierosolymis regem Kranco- D et populo, cum hymnis et canticisuna cum princi-
rum ab Antiochia digressum, ad partes accedere pibus suis, honorifice,et cum debita gloria, in ur-
TripolitanaSjUnde de communi oranium principum bem receptus est et ad looa venerabilia deductus.
consilio dirigitur ei obviara dominus Fulcherus, Tandem completis de more orationibus, indicitur
bonae memoriae Hierosolymorum patriarcha, ut apud urbem Acconensem curia generalis, ut de
exhortalionibus congruis et monitis salutaribus fructu lanls peresrinationis, et de lantorum fine
eum in regnum evocaret ; ne forle vel a domino laborum, et de regni desiderato Iraclarelur incre-
principes, restituta in iolegrura gratia revocatus, mento. Tandem die statuta ad destinalum conve-
vel a domino coraite Tripolilano, ejus consangui- nientes locura sicul ct proeordinaverant, quid facto
neo.detentus Hlerosolymorum diflerret desideria. e.sset expedientius, cum regni noslri magnatiljus,
Orienlalisenim Latinorum tota regio quatuorprin- quibus plenior rerum ct locorum erat cognitio, di-
patibus erat distincla. Primus enim ab austro, ligentius deliberare coeperunt.
i
673 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XVII. BALDUINUS III REX. 674
INCIPIT LIBE[\ SEPTIMUS DECIMUS.
CAPUT PRIMUM. A hil inferius sapiens et cum eis, dominus Fulche-

;
Apud Ptolomaidam urbem maritimam. curia cetebra- rus, patriarcha ; dominus Balduinus, Caesariensis
tur generalis ; nominanturqiie principes qui ad a chiepiscopus ; dominus Kobertus, Nazarenus ar-
eam convenerunt. chiepiscopus ; dominiis Rorgo, Accouensis epi-
Digaumcredimus, et praesenli satisconvenirevi- scopus dominus Bernhardus, Sidoniensis episco-
;
detur historiae ut posterilatis mandelur memoriae, pus dominus Willelmus, Berytensis episcopus
; ;
qui principes prfedicteB interfuerunt curiae, qui ex dorainus Adam, Paneadensis episcopus dominus ;
lanlis convenerantregionibus. Interfuit ergo priraus Geraldus, Bethlehemita episcopus; Robertus ma-
dominusGonradus inclytKrecorJalionis,Teutonico- gister mililiae Templi Raimundua, magistcr do-
;
rumrexet Romanorumimperator .-etdeprincipibus mus Hospitalis. De laicis vero, Manassesrogiscon-

ejus ecclesiasticis, dominus Otlo Frisingensis epi- stabularius, Philippus Neapolitanus. Helinandus
scopus, vir iitieratus frater ejus dominus Stepha- ;
Tiberiadensis, Gerardus Sidoniensis, GalteriusCa:-
nus Metensisepiscopus dominus Henricus,domini
;
Paganus dominus, regionis qua;esttrans
sariensis,
Theodorici Fiandrensium comitis Jordanem, Balianus senior, Hunfredus de Torono,

frater, Tullensis
episcopus; dominusTheotinus nationeTeulonicus, Guido Berytensis et alii raulti, de quibusper sin- ;
episcopus Portuensis, apostolicae sedis legatus, qui n gula longum nirais esset enuraerare. Hi omnes, ut
de mandato domini Eugenii papK, ejusdem domi- diximus, in urbem convenerant Acconensem, Ira-
ni imperatoris castra fuerat aecutus. l)e laicis ve- ctaturi quod optimum et loco et tempori magis
ro dominus Henricus dux Austriae, ejusdera impe- conveniens videretur ;quodprimum, aucloreDomi-
ratoria frater dominus dux Guelpho, viriliustris
; no, ad incremcntum regni et Ghristianigloriam no-
el potens dominus Fredericus, inclytus Suevorum
;
minis attentarenl.
et Vindelicorum dux, ejusdem domini iinperaloris CAPUT II.
ex fratre primogenito nepos, eximis indolis ado- Urbem Damascenam proponunt obsidere, etex condi-
lescens, qui ei postmodura succedens, Romanum clo ad eam acccdunt.
hodie strenue et virililer administrat imperium Tractatis igiturcontinuo libramine deliberaiionis
;
dominus Hermannus provinciae Veronensis mar- partibus, post subjectu, sicut in talibus fieri solet,
ohio dominus Berlholdus de Andes, qui postea
;
diversaru^n partinra diversa consilia, de coramuni
fuit Bavariae dux dominus Wilelmus, marchio
; consilio visum et tempori expeJientibus Damascum
de Monteferrato, ejusdem domini imperatoris urbem nostris damnosam obsidere unde firmalo :
sororius Guido comes de Blandrada, qui praedicti

; circa id consilio, voce praeconia prsecipitur pnbli-
marchionis sororemhabebatuxorem.ambo deLom- p cari, quatenus die statuta oranes unaniiniter pa-
bardia erant, magni et egregii principes. loterfue- rati sint copias suas ad partes illas dirigere. Men-
runt et alii nonnulli,nobilesetspectabilesviri,quo- se igitur Malo, vicesimaquinta diemeesis, anno ab

rum nomina vel titulos non tenemus. lucarnatione Domini 1147, congregatis ex universo
Interfuil dominus Ludovicus Francorumrex piis- regno militaribus tam equitum quam peditum co-
simus, inclytae in Domino meraorias, et cum eo do- piis, tam ex Indigenis quam ex peregrinis, praevio
minusGodefridus,Lingonensisepiscopus dominus vivificse crucis salutari ligno, praedictiDeoamabiles
;
Irnulphus, Lexoviensis episcnpus dominus Guido rcges, una cum suis expeditionibus, ad urbom Ti-
;
de Florentia, Ecclesiae Fiomanae presb^ter cardina- beriadem, ex condicto perveniunt. Inde viarum
Sancti Ghrysogoni, apostolicaesedis lega-
lis, tituli compendia secuti,secus mareGalilfflaeusque Panea-
lus dqminus Roberlus,comesPerchensis,ejusdem
; dem, quae est Caesarea Philippi, uuiversos deduxe-
domini regis frater dominus Henricus,domini Theo-
; runtexercitus. Ubi deliberationehabita cumiisqui
baldi senioris comitis filius, comes Trecensis, ejus- situs urbis DamaseensB etadjacentis regionis habe-
dera domini regis gener, egregite indolis adole- bant periliam, communicato cum majoribusprinci-
scens ;dominusTheodoricus ;Flandrensium magni. pibus consilio, utilius judicant praedictam urbera
ficuscomes, domini regvs Hierosolymorura sororius; eatenus obsidione vallare, ut prius occupentur po-
dominus Ivo de Neella Suessionensis, vir fldelis et D meria, quae exmaximaparte urbemambiunt eam-
prudens. Interfuerunt et alii mulli, nobiles, et podem plurimam
el videntur conferre munitionem,
tentes, et digni memoria viri, quorum nomina, arbitrantes quod occupatis pomeriis urbem deinceps
prolixitatem declinanles, studiose prsterimus. De obtinere satis esset in expedito. Sic igitur juxtaini-
nostris autem. regionibus, adfuitdominusBalduinus tum consilium iter agressi, transoursofamosissimo
Hierosolymorum rex, inclytae indolisadolescens et ; monte Libano, qui medius interCa:saream Philippi
vicuni cui
cumeo mater ejus, prudens etcircumspectamulier, et eamJem Damascum interjacet, apud
cor habens virile, et quolibet consullo principe ni- nomen Daria est, in agrum descenderuntDamasce-
6:s GUILLELMl TYKENSIS ARCHlEt». 676
nuin, ab urbe qualuorautquinque distantesmillia- A. exercitus introducere, et ad urbem patefleri ao-

ribu3 unde et tolam civitalem cum adjacente re-
: cessum ; ex causa geniina, tum ut occupatis muni-
gione, de planodabatur intueri. tioribus locis,et in quibus populo Damasceno ma-
CAPUT III. jor erat fiJucia, quod Buporesset, leve videretur cl
Describitur silus Damascenx urbis. complerotur facilius ; tum ut expeditionibus, fru-

Est autem Damascus civitas maxima minoris ctuum et aquee nou deesset commoditas. Immitlit
SyriK, quae aiio nomine Phaenicis Libanica nuncu- ergo primus Hierosolymorum rex, per illas pomc-
palur metropolis, sicul ibi legilur : CapiU Sijrix riorura angustiores semitas, suas acies ; sed vix ct
Damascus {Isa. vii, 8) a quodam Abraha; servo
; cum multa dilficuliate proccderepolerat exercitufl,
dcnominata, qui eam creditur fundasso. latcrpre- tum viarura iiiipedltusangustiis ; tumeorumquiin
talur autem sunguinea vel sanguinolenta. Est autem virgultis latebanl, insidiis lacessitus ;lum etiam
in campeslribus sita, in agro sterili et arido, nisi manifesto hostium qui aditus obsederant, etviarum
quantum aquarum antiquis meatibus deduclarura prieoccupaveranl aufractus, confliclu. Egressus
irrigatur beneficio Fluvius enim a promunlorio cnim erat unanimiter civitalis populus, et in pra;-
dijscendens viciao, in superioribus illius re;.'ioni3 dicla descenderat pomeria, ut tam ocouUis quara
partibus, canalibus exceptus, ut indo liberius perj, manifeslis congressionibus exercitum Iransire pro-
plana possit deduci, per diversas subjeclic regionis hiberot. Erant preeterea, iutra ipsa pomeriorum
partes aJagrorum sterilitatem fecundandam diri- sepla, domus emiaentes viria pu-
et excelsae, quas
gitur; quod vero sesiduum est, quiaoopiosashabet gnaturiscommunierant, quorumpossessiones erant
aquas, ex utraquc ripa pomeria nutrit, arboribus vicinfB unde sajrittis et uliorum immissione te!o-
:
consita Iructiferis, juxlaque eivilatis murum Orien rum, hortorum sopta tuebantur, nemiiiem accedere
lem versus labitur. Pervenientes igitur pra^dicti permitlentes sed et publicam volentibus transire
;
reges ad locum praenominatura, videlicet Dariam, viam reddebant eminus sagittis valde periculosam.
urbem habentes jam vicinam, insiruunt acies. el Neo erant taraen ex una lantum [larle nostris prae-
ordicem incedendi assignant legionibtis, ne pro- dictorum formidabiles insidis sed ex omni Iniere ;
miscue incedentes, contenliones susoitent ad invi- par erat incautis periculum, et suspcclum aque
cem et operi futuroministrentimpedimentum. Pri- improvisae mortis disorimen. Erant nihilorainus et
mus itaque cum suis Hierosolymorum rex, eo ma- secus muros interius lalentes viri cum lanceis, qui
xirae quod locorum peritiam ejus cohortes dice- per specularia modica, in inuris ad boc sludiosius
baniur habere, de communi principum staluto ire ordinata, unde videre transcuntos potcrant, miniiiie
praocipitur, et c«teris subsequentibus iler apcrire. vero ipsi vidori, prKtereuntes confodiebant ex la-
Secundum et medium locum rex Francorum cum ^ tere : quo casupluriraidicuntur illa diemiserabili-
suis expeditionibus tenere jubetur, ut praecedenti- ter occubuisse. Sed et aliae innumerabiles non de-
bus, si opem
necessitas emerserit, ferat. Tertiura- fueruntinler illas angustias periculorum transire
et novissimum imperator, eodem decreto, consert volentibus species.
vare mandatur, ut hostibus, si fortea parteirruans GAPUT IV.
posteriore, resistere sit paratus, et prseccdente
Nostri pflmeria civitalis violenter cljringunt, et fln-
copias a parte relicta reddat seouriores. His ergo viuminvilis ho!,libus occupant in manu forfi. Fa-
tribas erercitibus ordine congruo dispusitis, ad ctum imperatoris eximium et admirabile descri-
urbem castra promovent, accedere contendentes. bilur.
Est autem civitasab occidentali parte, undcnoslris IIoc igitur inteliiiientes nostri, instant acerbius
erat accessus, et a septentrionali pomeriis obsila hortorum violenter claustris, pomeria
et effractis
longe lateque, instar condensorum nemorum ct cerlalim occupant;et quosinfrasepta vel in hujus-
opaearum silvarum, ita ut ultra quinque aut ara- modi domibus reperiunt, gladiis transverberanl, aut
plius milliaria versus Libanum protcndantur. Et in vincula captos conjiciunl. Quod audientes qui
haec eadem, ne dominia forlasse sint in incerto, et ad simile opus exierant, aliorumexemplo timentes
ne volentibus passim introire liceat, clausa sunt D interire, reliclis hortis, calervatim in urbem se
muro, licet luteo;nam lapidibus regio illanon recipiunt sicquo illis in fugara versis,aut porem-
;
abundat. Clausa sunt itaque, et sccundiira hoc ptis gladios, liber nostris adanteriorapaluitaditus.
quod cuique designataesunt possessiones,muro hu- Equeslres porro tam civium, quam eorum qui eis
jusmodi vallata, relictis semitis et viis publicis, ia subsidium venerant, copiae, intelligentes quod
licet augustis, quibus hortulanisetcuram pomerio- ad obsidendura urbem per illas partes noster ven-
rum habentibus ad urbom cum iimentis fructus de- j turus esset exercitus, ad aranera qui urbera prae-
ferentibus perveniatur. Sunt autem hisc poraeria terlabitur, accesserant, ut arcubus et balistis expe.
urbi pro summo munimine; nara prae densitateet ditionesex itinere fatigatas, el prae sitis angustias
arborura frequentia, et viarum angustiis, videba- laborantes, arcerent a flumine et aquarum maxime
lur durumet pene impossibile, ul abeaparte esset necessariam negarent sitientibus commoditalem.
transitus urbem adire voleutibus. Per haec tamen Nostri vero ad relevandam sitira, quam ex laboris
oca deoretum erat nostris prinoipibus ab iaitio difficultate et expulveris nubedensa, equorum ho-
677 HIST. RERUM TRA.NSMAniN. LIB. XVII. BALDUINUS III REX. 678
miniimque pedibus agitati, collegerant, ad Quvium A. mus, civitas in arcto constituta esset, nec ejus
quem vicinum audierant properantes, ubi secus cives resislendi aut salutis spem haberent ullara,
ripain viderunt tantara hoslium multitudinera, sed compositis sarcinis migrare e loco disponerent,
substiterunt ad moJicum ; tandemque coilectis vi- peccatis noslris exigentibus, coeperunt de nostro-
ribus, necessitate virea et audaciam ministranto, rura preesumere cupiditate et pecuniarum inter-
;
semel et secundo, sed frustra aquas sibi vindicare ventu, eorum expugnareanimos sunt aggressi.quo-
nituntur. Dumque circa id Hierosolymorum rex rum corpora posse vinci diffidebant; lotaenimsol-
cum suisplurimum desudat et frustra laborat,nun- licitudine in argumentavaria se attoUentes.quibus-
tiatur domino imperatori qui posterioribus prajerat dam de principibus promissa et colhita infinitae
agminibus, sciscitanti Quxnam esset causa quare
: quantitatis peunia, ut eorum studio et opera ob-
non procederel exeiritus ? quod hoslea, fluvlum obti- sidio solveretur, ut Judee proditoris officio funge-
nentes, iiostros non permiltebant accedere. Quo renlur pcrsuaserunt. Hi ergo datiset pollicitis cor-
cognito, ira succensus, per raedias regis Franco- rupti, et vitiorum omnium fomitem, cupiditalera
rura acies usijue ad confliotum eorum qui pro flu- secuti, in id sceleris descenderunt, ul regibus et
mine contendebant, cum suis principibus ceier peregrinis principibus, de eorum fide et inJustria
pervenit. Ubi tara ipse quam sui de equis desoen- _ confidenlibus, impiis suggestionibus persuaderent
dentes, et facti pediles (sicut mos est Teutonicis, ut, relictis pomeriis, iu oppositara civitatis partem
in summis necessitaiibus bellica tractare negolia) transferrent expediiiones ; et ut dolum quocunque
ohjectis clypeis, jjladiis cominus cum hostibus ex- colore tegerent, allegant in opposita civitalis par-
periuntur; quorum impelus, qui prius foriiler te, quae austrum respicit et qus ad orientem, nec
reslileranl, sustinere non valentes, in fuganiversi, pomeria esse, quaa urbi sint pro robore nec ad ;
Qumina deserunt, in urbem cum summa velocitale murura expugnandura, vallo vel flumine impediri
se conferentes. In quo congressu, domini impera- accessum. Murum quoque asserunt humilera, et ex
toris factum saeculis memorabile dicilur accidisse; crudis compactum laieribus, primos vix posse im-
nam uni de resistentibus, viriliter et strenue di- petus sustinere. Ibi nec machinis, ncc multo opus
mieanti, quamvis loricato, uno ictu caput, collum, esse conamine dicunt, sed slatim primis congres-
cum sinistro humero et brachio cohaerente.simul- sionibus manibus murum dejici, et in civilatem
que partem sulijecli laleris dicituramputasse. Quod irrumpere non esse difficile. Horum autem ad hoo
factum cives, tum qui hoc videranl, lum eos qui ex solura properabat intentio.ut exercitus abeaparte,
aliorum relatione id ipsum cognoverant, in tantam qua localu.i erat, quaque civitas maxirae premeba-
dejecit formidinera, ut et de resistendo et de vita tur, et diu tolerare neque poteral, amovercnt,
ponitus desperarent. C scientes quod in opposita parle perseverare, et ob-
CAPUT V. sidionera continuare nonpossent. Credideruntergo

tara ipsi reges, quam totius primores exercitus, et
Desperant cives, et de fuga cogitant ; ex nosiris prin-
cipibusquosdamdata corrumpunt pecunia, quorum loca qusB prius cura multo sudore, et multa suorum
persuasione in oppositam civilatis pariem Iransfer- strage occupaverant, deserentes, universas transfe-
lur exercilus. runt legiones; et in opposita civitatis parte praevii.'»
Obtenlo igitur Qumine et ripa liberius conceasa, seductoribus castrametati sunl. Ubi videntes se ab
longe lateque secus urbem castrametantur; et tam aquarum commoditate longe positos, Iructuum
poraeriis violenter expugnatis quam fluminis libere quuque ubertate carere, et jam deflcere penitus
pro arbitrio usi sunt commoditate. Attonti ergo alimenta, dolum intercessisse et raalitiose alocis
;
cives, et exercitus nostri et numerum stupentes ot uberibus se translatos, licet sero, conqueruntur.
virtutem, de viribus suis coeperunt diffidere, quasi CAPUT VI.
resistere non valentes ; tiraentesquesubitas nostro- In nostrorum castris victus deficil; detegilur prodito-
rum irruptiones, nihil tulum reputant, dura ad rum matilia ; et satuta nostri redeunt obsiilione.
mentera reducunt, quales eos hesternis congres- Deficiebat ergo victus in castris ; nara spesubito
sionibus sint experti. Habita igitur deliberatione, obtinendi civitatem, sicut eis persuadebatur anle-
J)
usi ea qua; miseris et afflictis rebus solet adesse, quam iler arriperent, ad paucos dies sufficienlia
solertia, et ad ultiraa recurrentes argumenta, ora- detulerant et maxirae peregrini, quibus
alimenta ;
nes vicos civilatis, ex ea parte, in qua nostri ca- non multura poterat imputari, lanquam locorum
stra locaverant, raagnis et prooeris contesant tra- ignaris. Persuasura namque illis luerat quod pri-
bibus ; in eo solo spem habentes, ut dura nostri rais congressionibus statim, et sine ditficultate ur-
circa effriugeada repagula hujusmodi laborarent, bem essent obtenturi; inlerimque fructuum alirao-
ipsi per partem oppositam, cum uxoribus et liberia nia, qui gratis occurrerent,etsi alius omnino dees-
egrederenturfugientes. Videbatur satis in expedito, set victus, magnum posse ali exercituraasserebant,
si propitia nobis esset Divinitas, quod urbem in Quid ergo faciant dubii, et in secreto et in publico
Ticino obtenturus esset populus Christianus ; sed deliberanl. Redire unde exierant, du-
enim ad loca
aliter visura est ei i\mterribilis eslin consiliis super rura videfaatur et impossibile; nam, nostris egre-
/Ihos hominum (Psal. lxv, 4), Nam dum, ut dixi- dientibuB, statim hostes, ut viderunt effeclui raan-
;
679 GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. C80

cipalura quod cupieraut, mullo fortius quam ante A gno incrementi accederet. Unde indignati, in hoc
eadein loca ingressi, communierant vias quibus tam piaculare descenderunt flagitium, ut mallent
nostri prius introierant ; objectis trabibus etmoli- eam hostibus conservare quam ut comiti prajdicto
bus magnis prEestruxerant, sagittariorum immit- cederet in sortem. Indignum enim eis admodum
tenles manum infinitam, qui ab ingressibus arce- videbatur ut quitotavita sua regno mililantes, in-
rent ingredi cupientes. Rursum ex ea parte in qua finitos labores pertulerant aliis qui recentes adve-
castra locaveranl, urbem impugnare, moram vide- neranl, tanlorum fructus laborura colligentibus,
batur exigere ; sed ferias longiores viclus innpia ipsis negleotisel absque remunerationis spe, qunm
non indulgebat. Colloquentes itaque peregrini prin- diu et ex raeritis videbantur collegisse. Alii dicunt
cipes ad invicem, videntesque manifestam illorum, principem Antiochenum indignatum quod rcx
quorum fidei animas suas et negntia commiserant, Franciae ita ab eo diverlisset, et beneficiorum suo-
raalitiam, scientes quod non proficerenl, redeun- rura immemor, in nullo eum juvissel, quibusdam
dum esse decernunl, fraudes eoriim qui eos sedu- mandasse in exercilu principibus, et obtinuisse,
xcrant detestanles. Sio igitur reges et principes, quatenus ejus gratia efficeret, ne conatus ejus fi-
quanlos a ssculis non legimus convenisse, confu- nem sortiretur optatum, et ut ita procurarent, ut
sione induti et reverentia, peccatis nostris exigen- g infecto, negotio redire cogeretur inglorius. Alii di-
tibus, infecto negotio, redire compulsi, eadem via cunt omnino nihil aliud inlercessisse, nisi quod ab
qua venerant, in regnum sunl reversi. Qui dein- hostibus infinita sint rederapti pecunia,qui hoctam
ceps, non solum quandiu in Oriente moram ege- ingens procuraverunt malum et pro summo solent
;
runt, noslrorum principum vias omnes suspeclas recilare miraculo, quod poslmodum tota illa malo
' habebant; el eorum merito, tanquam raaiitiosa ni- sumpta pecunia, inventa est reproba el penitus in-
mis declinabant consilia, circa regni negotia tepi- utilis. Qui autem fuerint tam detestabilis minislri
dos se exhibentes; verum, poslquam ad eorum re- sceleris, varia multorum nihilominus fuit opinio,
giones eis datum susceptarum pcrpeluo
est reverti, sed mihi pro certo compertum non esl. Quicunque
memores injuriarum,eoruradem principum abomi- lamen sunt, sciant quod pro meritis djgna quando-
nali sunt malitiam. Nec se solos, verum etiam e^ que praemia reportabunt, nisi misericors Dominus
alios, qui non interfuerent, circa amorem regni condigne satisfacientibus clementer indulgcat.
efficiebant remissiores: itaul jam de c*lero,neque Ita ergo, utpraemisimus, nostri sunt sine gloria
tot, neque fervenles adeo, hujus peregrinationis revorsi. Laetata est ergo Damascus in profectione
viam arriperent, et advenienteg etiam nolentcs eo- ipsorum, quia incubuit timor eorum super eos
rum illaqueari frauJibus, domum citius redire nostris autem e diverso, versa estin luctU7n cilhara;
etiam hodie contendant. C el facli sumus canticum hostium nostrorum tota di-j
C.\PUT Yll. (JoJ. xxx,3i). Reversi ilaque in regnum pra?dicli
Diversx ponunlur npiniones, quis tanfi^ proditionis reges, iterum convocato procerum coetu, aggredi
auctor fuerit. Iterum Ascaionam propommt olisi- conanlur (sed iucassum) faclum aliquod, in quo
dere, scd non proftciunt. memoriam suam posteris possiut reddere commen-
Memini me frequenter inlerrogasse et saepius dabilem. Erant nonnulli qui suggererent circa
prudentes viros, et quibus illius temporis solidior Ascalonam, quam adhuc detinebat populus infide-
adhuc suberat memoria, et ea maxime intentione lis, quae quasi in regni medio sita erat, et ad quam
utcompertum historiai mandarern praesenti, qus- sine difflcultale poterant universadeferri necessa-
nara tanti mali causa fuerit el qui tanti sceleris ria, ponendam obsidionem; facileque esse dicebant,
fuerinl auctores; et quomodo tam detesliibilis con- et inpromptu, ut cullui restituerelur Christiano ;
ceptus effectui potuit mancipari. In assignalione sed post multa hujusmodi verba, sicul etpraedictus
autem causs dissonas inveni relaliones nam quo- ; conceptus possus cst aborsum et dum adhuc or-
;
rumdam eral opinio quod comitis Flandrensium diretur, succisus. Iratus enim Dominus oranes eo-
factum quoddam occasionem prsstiterat huic malo; rum conatus videbatur evacuare.
is namque, ut pra;misimus, in eo fuitexercitu.Qui, D CAPUT VIII.
postquam nostrae legiones ad urbem prcedictam ac- Imperalor Conradus ad propria regreditur, rege Fran-
cesserunt, et jam violenter obtentis pomeriis et corum in Si/ria moram faciente.
flumine, obsessa est civitas, ad singulos regumdi- Vidensigitur dominus Conradus imperator quod
citur singillatim et scorsum accessisse, et profusis ei gratiam suara subtraxerat Doniinus, el in renni
precibus postulasse, ut capta civilas etdaretur; el negoliis ei procederc negabatur, parato navigio,
hoc eliam dicilur impetrasse, quod audientesregni sumptaque licentia, in regnum proprium esl rever-
nostri quidam proceres, consentientibus etiam alio- sus. Quo perveniens, infrapaucos annos apud Bau-
rum nonnullis.indignati sunlquod lantusprinceps, enberg mortuus est, ubi et magnifice in ecclesiu
et cui sua poterant sufficere, etqui gratis Domino majori sepultus est: vir piuset misericors, corpore
militare videbatur,regni tantam portionem sibi dari conspicuus, generositale insignis rci militaris ad
postulabat; sperabant enim sibi accrescere, quid- perfcctum habens experientiam, vita, el moribus
quid per istorum principum operara etlaborem reper omnia commendabilis, cujus memoria in bene
i
681 HIST. IIERUM TllANSMARTN. - LIB. XVII. BALDUINUS III REX. 682
dictione est. Cui dotninus Frederica3 Suevorurn A traxeratauxiiia, etulrum majora accederent admi-
dux illustris, qui ejusdem peregrinationis connes nicula. Princeps vers praesenli successu elatus et
adhaeseiat indivisiis, ex fralre primogenito nepos de se, more solito, plus aiquo prcEsumens, ccepit so
(cujus supra fecimus mentionem) inclyts indolis habere incautius; el dum haberet finitimapraesidia
adolesceris, in imperio successit, qui hodie Roma- in quibus se indemnem cum suis poterat conser-
num strenue et feliciter administrat imperium. Do- vasse, et suos reduxisse incolumes, maluil se campis
minus vero res Francorum, peracto apud nos unius credere patentibus; indignum judicans ut illius
anni curriculo.circa transilum vernalem, Pascha liraore videretur cessisse vel ad tempus; et ho-
Hierosolymis celebrato, cum u.îore et prinoipibus stium nialuit patere insidiis. Ea igitur nocte, videns
suisari propria reversus est. Quo perveniens, in- Noradinus nullas principi vires accrevisse majores
juriarum memor, quas in via et in toto peregrina- speranscum suis eas quas secum adduxerat, faoile
tionis traclu, uxor ei irrogaverat, in praesentia pon- superaturum,principi3 comitatum vallat,pergyrum
titicuin regni sui solemniter ceiebrato divortio, ab agminibus dispositis; et in modum urbis obsidet.
uxore, titulo consanguinitatis objecto, divertis. Mane autera facto, videns princeps hostium multi-
Quam protinus sine temporis intervallo, Henricus ludinem, et de viribus suis, licetsero diffidens, du-
Normanniic dux et Andegavensium comes, ante- g bitare coepil ; tamen acies inslruit, militiam ordi-
quam in Aquitaniam suam, quae ei paterna erat nat, tanquam corainus cum hostibus congressurus.
hfereditas, se reciperet, duxituxorem. Qui statim Inito iiaque prKlio, qui cura eo erant, viribus im-
ea ducta, domino Stephauo Anglorura regi, sine pares, hostium non ferenles multiludinem, principe
liberis sexus melioris defuncto sucessit in regno. cum paucis rclicto, in fugam versi sunt. Princeps
Dominus vero rex Francorum, Hispaniarum impe- vcro tanquam magnanimus, et in armis siugularitcr
ratoris filiam, Mariam nomine, virginem Deo placi- slrenuus, viriliter decertans, in media hostium
tam, moribus saiictaconversationecommendabi-
et strage quam exercuerat, caedendo fatigalus et ex-
lem, secundis voiis felicior, sibi matrimonio copu- haustus spirilu, gladiis confossus interiil; cujus
lavit. caput cuin brachio dextro a corpore separantes, re-
CAPUT IX. liquum corpus mutilum, inler alios vita privatos,
Noradmus inrjrcditur fines Antiocheiios; princcps roliquerunt. Cecidit ibi inter alios vir magnus et
liaimundus occurrit; puijnatur intor eos. Princeps potens, sua; perpetuo lugondus regioni, dominus
liaimuiidus occidilur.
Rainaldus de Miires, cui coraes Edessanus filiam
Ab ea die coepil Orientalium Latinorum raanifeste suam uxorem dederat. Ceciderunt et alii nobiles
deterior liericonditio; namnostrorumprincipum et nonnulli, quorum noraina non lenemus. Fuit aulem
regummaximorum,quir.hristiani populividebanlur dominus Raimundus vir raagnanimus, rei militaris
bases esse solidiores, viderunt hostesnostri, et sub- cxperientissimus, hostibus supra modum formida-
sannaveruntlaboressine fructu,sineellcctu conalus, bilis, parum tamen felix, cujus raullaquae in prin-
vires altritas, confraclam gloriam et quorum sola; cipatu strenue et raagnifice gessit opera, speciales
nomina hostibus nunc
nostris prius eranl formidini, exigunt tractatus; sed nos ad prosequenda com-
praesentiam sine damno despexerant; unde in raunia festinanle, in singulis hujusraodi negotio-
tantam elati sunt prKsumptionem et audaciam,ut rum articulis immorari,et his stylum commiltere
jam de caelero neceorum vires habereul suspectas, non vaiemus. Occisus esl autem anno ab Incarna-
nec nostris instare solito aoerbius vererentur. Inde tione Domini il48, principatus ejus anno tertiode-
fuit, quod statim post utriusque regis discessum, cimo, mense Junio, vicesiraa seplima die raensis,
Noradinus, Sanguini filius, cujus superius fecimus diefesloSanctorura ApostoloruraPetrietPauli, inter
mentionem, convocata infmita Turcorum ex omni urbem Apamiam et oppidura Rugiam, in eo loco
Orienle manu, circa partes Antiochenas ccEpit so- quidiciturFona-muratus. Cujus corpus quibusdam
lilo protervius desasvire; vidensque Latinorum notiset cicatricibus cognituro, inler caeterorum
terrara pricipum auxilio destitutam, apposuit defunctorum corpora repertum, Antioehiara dela-
eiiam castrum, cui nomen Nepa, obsidere. Quod D tum est, etinvestiblo ecolesiae apostolorum Prin-
postquam domino Raimundo principi Antiochcno cipis,intereju3pra2decessores,solemnibusexsequii3
pleniusinnotuit,sicuthomoanimosusetimpetuosus, sepultum.
nec alterius consilio in hujusmodi regebatur, non CAPUT X.
exspectato suorum equitum, quos evocari prw-
Noradinus universam regionem pro suo Iractal arbi-
ceperat comitatu, cum paucis imprudens ad par- trio. Rexilluc properat, solatium miaistralurus.
tes illas accolerat et adhuc in obsidione perseve-
; Soldanus Iconiensis terratn comilis ingreditur
rantem, circa prsdictura raunicipiura invenilNora- Edessani.
dinum. Qui audiens principera advenire, limens ne- Noradinus vero inaugmentum gloriae etinsignum
majores secura traheret copias, exspectare et cum victorioe, el quod maxiraus genlililatis persecutor
eo congredi veritus, ab obsidione discessit, inloco crederetur occidisse, capul cum manu dextera, quae
tuto se conferens, et exspectans, et frequentibus ad hos usus decorpore prasdicti viri separari fece-
nuntiis doctiorfieri cupiens, qualiasecum princeps rat, ad maximum Sarraceaorura principem et mo-
Patrol. CCI.
;
683 GUILLKLMI TYRENSIS ARGHIEP. 684

narcham, calipham videlicet Baldacensem, et alios A. caplis multi urbibus et castellis pluribus, Turbes-
Turcorum satrapas, per Orientem conslitulos di- sel obsidet, licet comes cum uxore et liberis inlus
rexit. Destituta itaque tanli rectoris solatio Antio- essel. Rex vero Henfredum constabularium, cum
chena regio, in iamenta se dedil, fletus non cohi- sexaginta militibus ad tuendura Ilasart, inlerea di-
bens et crebris suspiriisdolorera indlcans, quereiis rigit,nea Turcis occupetur. Tandemque comes
quoqueet lacrymosis vocibus fortis viri egregia datis Soldano caplivis omnibus quos de suaregione
gesta rememorans. Nec solum fmilimosmors illius vinclos habebat, etduodecim equitum armis, pace
audita contristavit populos; sed et longe lateque facta, abeunte Soldano, ab obsidione liberatus, eo-
rumor hic dispersus, tam majorumquam rainorum dem die Hasart venit; et indeAntiochiam, domino
inamaritudinem deduxit aniraas, et acerbo interius regi gratias pro humanitate quam in eumexercue-
moerore confecit. Interea idem (idei et nominis, rat, acturus properavit: inde etiam viso rege,
more patris, maximus persecutor Christiani Nora- sumptaque ab eo licentia, cum modico quem de-
dinus, videns principera regionis, et maximam re- duxerat comitatu, ad propria reversus est. Rei
buslorum ejus parlem cecidisse in praelio, totamque autem apud Antiochiara destitutse regionis curam
provinciam suo subjacere arbitrio, immissis statim agens, ad hoc moram faciens, composilis pro loco
expeditioDibus suis, totam cospit hostililer circuire p ellempore negoliis, tranquillitate aliquatenus re-
regionera : ita ut juxta Antiochiara pertransiens, stituta, revocanlibus eum curis doraesticis, in re-
et cuncta prsstansincendio, admonasteriumSancti gnura suum estreversus.
Simeonis, quod inter Antiochiam et mare in monti- CAPUT X.
bus subiimibus situm est, ascenderet, propria in Comes Edessanus, post regis ab Anliockia discessum
ea USU3 potestale, et cunctalibero tractansimperio ;
ab hcstibus capilw, ubi et ignominiose moritu-.
et inde ad mare, quod nunquam prius viderat, de- Interea comes Edessanus, Joscelinus junior, vir
signum quod victor usquc
scenderet, etin eo, in supinus, a patria degener honeslate, sordibus ef-
ad mare pervenerat, coram suis lavaretur. Indc re- fluens, libidine dissolutus, spretis melionbus per-
diens castrura Harenc, ab Antiochia vix milliaribus niciosa sequens, putans sibi oplime successisse
distans decem, praeteriens occupat, et occupatum quod princeps Antiochenus, quem odio insatiabili
armis et militibus et muniens, instruit
alimentis persequebatur,occubuerat; non multum attendens,
diligenter; ita ul multorum dierum posset obsidio- quam vere dicalur :
nem suslinere. Timuit ergo populus universus, el Tua res agitur, paries cum proximus ardet
humiliata est in conspectu ejus terra, eo quod tra- dum Antiochiam, ut dicilur, a doraino patriarcha
dideral Dominus in manus ejus, robur militiai et evocalus, denocte proficisceretur, separatusa corai-
principem regionis; et non erat auxiliator, nec qui C tatu, cum adolescente, qui ejus equum trahebat,
contra immineatia pericula protetionis afferre gratia, ut dicitur, alvum purgandi, et ut secretio-
posset reraediura. Relicta enim erat in reipublicae ribus naturfe satisfncerel debitis, ignorantibus tam
et principatus administratione sola principis uxor iis qui praeibant quam qui sebanlur, irruentibus
Constantia, cura filiis duobus et filiabus totidem, in eum preedonibus, qui in insidiis latebanl, ca-
adhuc impuberibus; nec eral qui principis funge- ptus est; ac vinculismancipalus, Halapiam perdu-
reiur offieio, et plebis erigeret dejectionera. Ea clus est. Ubi immundarum viarum suarum fructus
tamen tempestate, dominus Aimericus ejusdem ci- colligens, squalore carceris et catenarum pondere
vitatis patriaroha, vir solers et locupletissimus, fatigatus, anxietate spiritus et corporis jugi rao-
strenue satis afflictE se regioni pra;buit patronum ;
lestia consumptus, fine raiserabili vitam finivit.
et ad conducenilasmilitumcopias, slipendia, contra Reddita terris die, qui in ejus eranl comitatu,
morem suum non parce ministravit, temporis satis eorum quae circa ipsum acciderant penitus ignari,
faciens necessitati. Porro Hierosolymorum rex au- dominum suum quem non reperiunt, anxie qua3-
diens illarum partiura pericula, et morte domini rentes, ubi vident se inquirendo non proficere,
principis cognita, mente plurimura consternatus. reversi nuntiant quid eis acciderat; et iterum re-
convoeata subito militia, ut oppressis opem ferat D pletaest stupore el exstasi universaterra. Et quam-
fratribus, celer ad partes convolat Antiochenas, et vis vicinorum sinistris nonnoverant condolerecasi-
de se diffidentibus et animo dejeotis propria prs- bus, nunc fainiliaribus oppressi periculis eodem
sentia pra;buit consolationem. Gollectis itaque mili- discunt experiraento,quomodo doloribus sit compa-
taribus tam suorum, quos secum traxerat, quam de tiendura alienis. Tandem postdies aliquot quorum
tota regione auxiliis, ad resistendum invitat; et ut dam quibus id pro certo conipertum erat,
relatione,
resumptis cordibus respirare discant, castrum Ha- cognoverunl, quod apud Halapiam detinebatur in
renc, quod superius de novo captum diximus, ob- compedibus. Uxor vero ejus, mulier pudica, so-
sidet. Sed post dies aliquot non proficiens, quia in- bria, et timens Deum, quales amat, cum filio
Btructum erat diligentius, infecto negotio, Antio- impubere el duabus filiabus ramanserat quae qua- ;
ohiam est reversus. tum potuit, consilio procerum, qui superstites

Soldanus etiani Icouiensis, audila principis erant, populum regere nitebatur : etregionis prae-
morte, in multitudine gravi in Syriam descendit, et sidia adversus hostes, armis viris et alimentis com-
683 HIST. RKRUM TRANSMARIN. — LIB. XVII. BALDUINUS III REX. 686
munire, vires transcendens femineas, satagebal. A que patriarcha, completo ex parte municipio inle-
Sic igitur peccatis nostris exigentihus, ulraque re- Templi fratribus, quorum
riore, relictis ibi militias
gio, melioribus destilula consiliis, vix in se subsi- diligentiae deputvitum eral, Hierosolymam reversis,
slens, femineo regebaturîmperio. accidit subsidium iEgyptiorum, quod ter vel quater
GAPUT Xlt. in anno ad reparandas vires Ascalonitarum solem-
Rex cum regni principibus juxta Ascalonam, Gazam nitcr solebat accedere, in multitudine gravi ante
rcxdificat. pr.-ediclum oppiJum adesse el oppidanis interius ;
Dum vero naec ila circa partes aguntur Anlio- hostium melu congregatis, assultus hostiles multa
chena<,non mullo post temporis inlerv illo visilante inslantia dedisse. Sed videntes, qui railitiaB prae-
regnum divina clementia, erigontes sedepulvere eranl,quod non proficerenf, cum dies aliquot in
et de abjeclione nimia, in qua propter sinistros obsidione operam oonsumpsissent, Ascaionam pro.
casus, qui frcquentesacciderant.jacore videbantur; fecti sunt.Ab ea ilaque die, tanquam attritia viri-
redeuntes ad cor lam dominus rex quam ccteri bus nocendicontracta licentia, coeperunt prorsus
et
Hierosolymitanae regionis principes, ut Ascalonitas a vexatione adjacentis quiescere regionis. Sed et
hostes iramanissimos arctius coaibeant, et magnis /Egyptiorum exercitus, qui ila frequens, ut pra:-
eorum periculososrefrenent impetus,Gazam urbem n diximus, civitali jam afficlfe solatium ministrabal,
antiquissimam, ab Ascalona decera distantem in jam non nisi raarino accedere consuevit itinere,
parie australimilliaribus, dirutamet habitatoribus praedicli raunicipii interpositas timens insidias et
carentem, reformaro proponunl, ut sicut a seplen- militiam habens suspectara.
trione et ab oriente fundatis in gyrum municipiis CAPUT XIII.
eam quasi obsederant, iti eidem ab austro simul Inler regem et matrem ejus graves oriuntur simultates
non decssct stimulus et ex ea quoque parte conli-
; matre ingnorante rexcoronalur.
et
nuis impugnarefur congressionibuset frequentibus Inler hajc, dum satis prospero cursu regni orien-
lacesseretur insidiis. Die igitur statuia, convenit lalis negotia procederent, et quasi quadam tran-
universus populus, quasi vir unus, ad proedicium quillitate gauderet eo minus, quod comilatus no.
;
locum ; etopusunanimiteraggressi,urbem certatim bis deperirat hostium nostrorum cesserat

et in
recedificare contendunt. Fuerat autem eadem Gaza, potestalem Edessanus, regio quoque Antiochena
civitas anliquissima, una de quinque urbibus Phi- frequenfibus hostium insidiis fatigabaiur ; videns
listiim, asdificiis praeclara, cujus antiquse nobilita- iniraicus homo, qui solet superseminare zizania,
tis in ecclesiis et amplis domibus, licel diruiis, iu et nostrae invidens prosperitatl, intestinis nos ten-
marmore el magnislapidibus,in multitudinecisler- tans concutere seditionibus, quietem nostram per-
narum, puteorum quoque aquarum viventium, C turbare aggressus est, cujus periculi hao fuit
multa el grandia exstabant argumenta. Fuerat au- causa et origo. Domina Milisendis regina, inclytae
tem sita in colle aliquantuluraedilo, magnum satis recordationis et piae in Domino memoriae, defuncto
el diCfusum infra maros continens ambitum. Vi- marilo, ut prsdixiraus, relicta cum duobus liberis
dentes autem nostri quod non salis expedirel, nec adhuc infra annos constitulis, regni tanquam jure
fortasse prossentis temporis viressufficerent ul tota has-edilario sibi debiti curam et adminislrationera
reformaretur, partem praedicti collis occupant ; et sortita cst, filiorum les;itimam agens lutelam,
jactis ad congruam altitudinem fundamentis, opus Hanc principum regionis, strenue et fideli-
consilio
muro insigne et turribus ffidificant, et in brevi, ter, vires et animum iranscendens femineum, us-
opitulante Domino, consummant feliciter.Consum- que ad illum diem administraverat filio primo- :
malura etiam elpartibus suis absolutium de com- genito,domino Balduino, cujus in praesenti gesta
muni consilio fratribus mililae Templi custodien- conscribimus, etiara postquam in regni sublimalua
dum, et perpetuo cura universa adjacente regione est soliura, ejus multum favente et merito sub-
possidendura committunt. Quitanquam viri fortcs, jacente imperiia. Inter caeleros autem quorum
et in armis strenui, et commissum usqucin prae- opera consilioque utebatur, familiarem admodum
sentem diem fideliter prudenterque servaverunl; el j) habebat quemdnm noliilem ?irum, ejus consobri-
urbem praBdictam frequenlibus, cum occultis tiim num. Manassera videlicet ; cui, stalim post ejus
manifestis impugnalionibus viriliier aftiserunt : ita introiium in regnum, curam mililia; tradideratom-
ut qui prius excurrentes etper universam regionem nem et [quem] ordinaveratconstabularium. Htc au-
hostiliter desaevientes, nostris erant formidini, temdedomina;regin8egratiapraesumen3,nimiumar-
nunc pro sumraa feliciiatereputent, si clausisintra rogans,ut dicilur, ei regni majoribus insolenter se
moenia vivere liceat, et quiete perfrui, pace preci- praeferens, nullique debitam e.xhibens reverentiara,
bus vol prelio ad tempus impetrata. INec solum invidiam in se nobilium regionis concitaverat ma-
urbe prffidicta, ad cujus laesionem constructum xiraam nisi dominae reginae eos cobiberet au-
;
ctoritas, parali erant conceplum odium usque

eratillud praesidium, recalcitranle, utile fuit; sed in
etiam ea devicta, quasi regni limes ab austro con- opus pertrahere. Duxeal autem et domini Baliani
Ira /Egyptios, pro multo fuit regioni tutamine. seniores viduam, nobilem matronara Hugonis, Bal-
autem initium, domino rege domino- duini et Baliani Ramatensium fratrum matrem
:
Circa veris
unde sibi cumulaverat divitatis et multiplicaverat A gata quanta potuit mililia, praediclum Manassen
possessiones. Eonim autem qui prajdiclum Manas- in castelloquodara ejus, cui nomen Mirabel, obsi-
sen odio presequebantur, primus erat et affectu det eumque ad deditionem compelleus, regnum
et opere rex ipse asserens quod ei malris suas
: et omnem cismarinam regionem abjurare cocgit :
subtraheret gratiam et munificenliam impedirel. inde oocupata Neapoli, malrera perscquens Hiero-
Hiibebat autem super eodein facto plurimos incen- solymam proficiscitur. Recesserant aulem a doinina
tores, odiorum foinitem ministruntes, quibus rpgnia, juramentorum et fidelitatis immemores
prffidicti viri invisa er.it potentia et molestanimis quidam ex iis qui infra sortem ejus habebaut pos-
dominatio. lli dominum regem impellebant, ut sessiones, et ei fide media erant obligati. Pauci
etiam matrera a regni amoveret potestate, dieente vero ei adha;rentes, difiei servaverant integritatem,
eum jam ad adultara pervenisse a;talem, indignum Amalricus videlicet comes Joppensis, filiua ejes,
esse ut femineo regeretur arbitrio, et regni pro- valde adolescens ; Philippus i]uoque Neapolitaous
prii curam aliquam sibi commilteret moderandara. el Rohardus senior, et pauci alii quorum nomina
Horum igitur el similium rex fretus consilio, pro- non tenemus. Audiens itaque regina, filium cum
posuerat, in die fesio Pasch.-e Uierosolymis solen- exerciiu advenire, in arcem cum familiaribus suis
niter coronari; cujusgloriffi,cum a domino patriar- g el fidelibus se recepil, de prresidii munitione con-
cha et a viris prudenlibus qui pacem regni dilige- fidens, Dominus vero patriarcha Fulcherus, bona;
bant, instanter rogaretur, ut matrem parlioipem inemoria;, videns tempora periculosa, el dies ten-
faceret, dislulit prfedictorum consilio, ne matrem tationis imminere, volens partes suas interponere.
haberet consortem, qua proposueral et
illa die ; et de iis quae ad pacem sunt rogare, assumptis sibi
sequenti die subito, matre non vocata,in publicum de clero, viris religosiset Deum timenlibus, doraino
processit laureatus. regi obviam exiit, monens ut a pravo desistat pro-
CAPUT XIV. posito, et in finibus pactorum consistens,matrem

quiete perfrui patiatur apud quem postquam videt
:
Regnum inter se dividunt fitius etmaler. Rex Hie-
rosohjmam irigredilur violenter, et matrem in arce se non proficere, consilium ejus detestans, in ur-
obsidet Davidica ; landem pax cum iranquillitate bem regressus psl. Rex autem urgens propositum,
reformalur. ante urbem castra locat. Tandem vero civibus in-
Transcursa igitur illa solemnitate, convocalo dignationemdeclinantibusregiam el portas aperien-
procerum ccotu,praesente etiam Ivone Siiessionensi tibus, inlroraissus est cura suis expeditionibus :
comite et Gallero castellano Sancti Alderaari, ma- ubi statim arcem, quam mater se contuleral,
in
trem cunvenit, et ut regnum secum dividat inslan-
I
aptatis ad eani expugnandam machinis, obsidione
ter exigii, et aviia; sibi postulat haereditatis portio- '
vallat : et more instans hostili, balistis, arcubus ct
nera assignari. Tandem post multos hinc inde ha- jaculatoriis machinis.continuas inferensmolestias,
bitos deliberationis Iractatus, divisa haereditale, obsessis requiem negat. Hli vero, omnino instanti
dornino regi optione data, assumpsit sibi in par- omnino reluctantes, viin vi repellere nituntur, et
tem Tyrensem et Acronensem, cum pertinentiis quibus modis exteriores obsessos impuguare sala-
suis, urbes maritimas ; relictis dominas reginas gunt, eisdeiu injurias propulsare et in hostes ffiqua
Hierosolyma et Neapoli, cum suis iierum pertinen- lance damna refundere, obsessi non volentur. Tan-
liis. Sicque rlivisi sunt ab invicem, sperante populo dem cum per dies aliquod, pericuiose nimis hinc
quo pro bono pacis tolerandum esset quod sic inde decertatum csset, cum in aroera expugnaiido
ordiiiatum fuerat : quod ulerque contentus esse rex non multum proficeret, nec tamen a proposito
deberet sua, quas eum contigerat, portione. Per vellet desistere, intercurrentibus quibusdam pacis
eosdem ilaque dominus rex nobilem quemdam
dies et gratiae urbe Neapolitana cura
reformatoribus,
et magnificum virum doQiinum Henfredumde To- suis fiuibus conlenta domina regina, regui caput
rono, cui magn» et amplae possessiones erant in domino rcgi resignat Hierosolymain, interpositis
Phoenice, in raontibus qui Tyrensi adjacent metro- ex parte doraini regis, et praestitis corporaliter ju-
poli, ordinavitconstabularium suum, et ei iTiiliti;c D ramentis, quod supor ea possessione per eum per-
suffi curam cominisil. Sed neque sic etiam quievit petuo non deberet molestari ; sicque eis in inutuam
dominam reginam persequentium stimulus sed et ;
redeuntibus graiiam, quasi stella matuiinain me-
causis levibus vires resumeus ignis, qui laluerat dio refulgeus nebula;, regno etEcclesis restituta est
in favilla, incendium majus et priore multo peri- tranquillitas.
culosius, coepit ministrare. Nam rex eisdom im- CAPUT XV.
pellentibus qiiorum consilio prius acquieveral, nia- Soldanus lconiensis comitatum Edcssanum rursum
trem iterum cocpit molestare, et eam quam ex ingredilur ; re.r. iiluc cum omni celerilate pro-
utriusque beneplacito regni obtinuerat portionem, perat.
exclusa omnino matre, sibi vindicare proposuit. At vero nuntialum est regni Hierosolymorum, et
Quod intclligens refj;ina, commendata Neapoli qui- fama certiore compertum quod comes Edessanus
busdam fidclibus suis, qui ejus euram haberent, sorle lammiserabilicaptus erat,elregio tota absque
Hierosolymam se recepit. Rex vero interea congre- defensoris cufa,hoslium late patebat insidiis ;quod
689 HIST. RKRUM TRANSMARIN. — LIB. XVII. BALDUINUS III REX. 690
omnis illa provincia.siculet Antiocheaorum partes, A «sse Qeri, priusquara lerra penitus ia hostiutn ma-
femineo relictffi moderamini, suam exposcebant nus Iradatur. Interhas ij»itur deliberationis ambi-
sollicitudinem assumptis sibi Henfredo conslabu-
; guitates, cognoscens domious rex, quod pradicta
lario et Guidone Berytensi (nam de iis qui in por- regio, in eo stalu, in quo erat, diuperseverare noa
tione dominffi reginae erant, licet singillatim evo- posset ipsum enim ampliorera ibi moram facere,
;
casset, neminem habere potuit) ad paries pervenit regni propria cura nunpatiebatur necejuslottaa- ;
Tripolitanas ; ubi et comitem cum suis militibus taeque erant vires, ut duas quindecira dierum iti-
assumens, Antiochiam celer pervenit. Dicebatur nere a se distanles provinoias administrare pos-
enim puhlice, et vere sic erat, quod potentissiraus sel coramode, vidensque .A.ntiochena.Ti quae media
Turcorum princeps soldanus iconiensis, cum inerat provinciam, principis solatio jam per plures
numero equitatu ad partes illas desccaderat, et fcre annos destitutam, in eam descendit sententiam, ut
omnem suis fmibus coaterminam occupaverat re- prsemissis conditionibus, Gra;cisoppida quae super-
gionem. Non valentes enim locorum habitatore re- erant tradereatur. Etlicet non multum praesume-
sistere el exercituum illiua suslinere potcntiam, ret, quod Graecorum viribusin eo statu coaservari
urbes et municipia universa illi tradiderant, impe- posset provincia, raaluittamon, ut eis possidenti-
trantes ab eo salvum et liberum exitum cum uxo- bus istecasusaccideret, quamei periclitantispopuli
ribus et liberis, et sine periculo conduclum usque el terrae dellcientis imputarelur ruina. Pactisisritur
Turbessel ; is enimlocus caeteris munitior, plures hinc indejuxta praedictas conditiones,adhibito soa-
babens habitatores, ubi et dominus comea jugem sensu dominae comitissae et liberorura ejus, ad pla-
etmanentem habebat habitationem, adhucin tran- citim consonantiam redactis, praefigitur dies, quo
quillo videbatur esse. Dumque sic exceptis paucis dominus rex, cum omni militiasua in partes illas
praesidiis,universam occupassei regionem, majo- descendat, imperatoris homines in possessionem

ribus eum revucantibus curis, domum redirecom- inducal, et eis universa resignet oppida. Die igitur
pulsus est nihilominus tamen, provincialium aut
; statuta rex ex condicto assumens sibicomitem Tri-
labor est imminutus, autremissiorfactasollicitudo. politanum, et tamsuns quam Anliochenarura par-
Nam Noradinus molestissimus gentis nostrse perse- tium magnates, in terram comitis Edessani, Grae-
cutor et Turcorura princeps potentissimus, pene cos secum deducens, usqueTurbessel pervenit; ubi
continuis incursionibus universam eatenus mo- assumpta sibi domina corailissa cum liberis suis et
lestabal reEîonem, ul extra pra?sidia nemo penilus aliis omnibus, lam Latinis quam Armenis, sexus
auderet comparere. Sic igitur înter duas molas, promiscui, exire volentibus, GraBois regionem assi-
raiser ille populus incessanter conterebatur; et a gnat. Erant autem oppida quaeanostris adhucpos-
duobuB maximis principibus supra vires angebatur C sidebanlur Turbessel, Hamtab, Raucndel, Rancu-
quorum alteriua tantum vix posset potentiam lole- lat, Bile, Saraosalum, et fortassealia quKdam. Qui-
rare. bus omnibus Graecorura potestali resignatis, ipse

C\PUT XVI. cum universo egredi volentium populo, cum ju-
mentis et sarcinis eorum, quae erant multas nimis
Imperator Constantinopoliianus exercitum ad partes
dirigit Antiochenas ; coniitatum Edessanum sibi (nam unusquisque cum omni domo et familia, et
resignari pnslulat ; oblinel poUulatum ; Grxcis ca- supellectile universa exire proposuerat) ad iter
stella resignantur ; rex inile Lalinoseducit. accingitur ; et cumomnihujusmodi irabellis populi
Interea dominus Imparalor Constantinopolitanus multitudine, et impedimentorum quantitate nume-

audiens illarum partium desolationera, unum de rosa egredi maturat, educere volens eos sine peri-
principibus suis, cum immensis sumptibus, et mi- culo.
litia suorum non modica, ad praedictas parles di- CAPUT xvn.
rexerat, oflerens comitissas liberisque ejus aanuos
Noradinus rerji exitum impedire procurat.
occurrit ;
certae quantitatis reditus, qui eis ad honestum suf- Rex, licet cum Antiochiam redit. No-
difficuUate,
ficere possent victum in perpeluum, in recompen- radinus,ejeclis Grxcis, universam occupal regio-
sationem tradita; sibi regionis, si praesidia quae nem.
jj
adhuc penes se retinebat, ejus imperio vellet con- Audiens itaque Noradinus quod res ad educen-
ccdere. Spondebatenim confidenter, in immensilate dum populum ingressus fuerat et quod de conser-
divitiarum suarum spem habens, quod el illa a vanda regione omnino desperanles, GraBcis viris
Turcorura incursionibus conservaret illibata, et eHeminatis et mollibus, oppida resignaverant, de
alia quae amiserant, facile suo restitueret imperio, nostra formidine factus animosior, oongregata ex
si ei provincia resignaretur. Advenientes igiturrege universis adjacentibusregioaibus militia, ad eas-
Antiochiam, causa cognita adventus imperialium dem partes festinus descendit, volens regi et po-
nuntiorum, ipsis etiain injunctam sibi legationem pulo de viribus suis diffidenti et sarcinis mullipli-
aperieulibus, facta estinterprincipes regionisillius cibus impedito occurrere ad lucrura sibi pulans
:
dissensio ; aliis dicentibus rem nondum in eum cedere, si tales sibi obviara habere posset. Fac-
necessitatis articulum descendisse, ut idfieriopor- lumque est, quod vix ad urbem Tulupam, quae a
teat ; aliis econtra asserentibus necessarium id Turbessel vix quinque aut sex distabat milliaribus
illam irapotentem multitudinem adduxerat, cum A tandem sole jam ad occasum declinante, Turci se-
ecce Noradinus universam regionem suis repie- cum non habentes victualim quidpiam, amissis de
verat legionibus. Erat autem castrum ilHs vicinum. exercitu suo nonnulilis nobilibus, dato ad redilura
Hamtab nomine, per quod iler eis erat futurum : signo, noslros insequi desinunt, eorum stupenles
illuc noslri properare volentes, videnles imminere incoinparabilcminstantiametperseverentiam.Dum-
periculum, acies instrunt, ordinant agmiaa, tan- que Heafredus constabularius, arcu abeuntes per-
quam mox cum hostibus coramissuri. Illi vero sequitur,aliquantulumacomitalu remotior.accessil
instructis catervis, nostrorum adventum, tauquam ad eum miles quidamdehostium numero, qui repo-
de victoria securi, avide nimis exspectabant. Ac- sitis arrais el junotis alternatim aJ latus manibus,
cidit tamen, contra spem eorum.quod nosterexer- signum exhibet reverentiae. Is porro cujusdam po-
oitus ad praedictum oppidum,prajvia Domini mise- Turcorum principis, qui eidem consta-
tentissimi
ricordia, pervenit indomnis ubi nocle tota fessis
; bulario fraterno fosdere junctus erat et in eo tena-
tam jumentis quam hominibus, ad requiera con- cissimus, domestlcus erat et familiaris, ab eodem
cessa convocato procerura coelu, et de futuro in missus, ut eum verbise.jus salutatet, et de slalu
crastinum itinere deliberantes, fueruntmunnulli de hostilis exercitus eum redderet doctiorem. Refert
magnatibus, qui praediclum prssidiumexposcerent q autem Noradinum eum suis in proposito habereea
..... ., , ., , i^
sibi dari, arbitrantes opitulante Domino conlra
, t>, . . ,..j : ,
nocte ad propria maturare reditum
.J..1 j_r ., _
defeceralenim
.
Turcorura incursiones viribus propriis locura posse in castris ejus omnis penitus alimonia, unde eos
conservare quorum unus de regno eratHenfredus
;
diutius non poterant insectari. Sic igiturillo red-
de Torono, vir magnificus regius const.ibularius ;

eunte ad propria, constabularius in castra se reci-
alter erat vir noliilis et potens, de principatu An- pit; et verbo quodaudierat, domino regicommuni-
tiocheno, Robertus Sed
videlicet de Surda valle. cato, instante jam nocte, in loco qui diciiur Joha,
videns dominus rex neutrius vires aut potentiam castrametalusest populus universus. In sequentibus
ad praedictum opussufficere, spretoutriusqueverbo diebus, populo sinemolestia per silvam quae dicitur
taiiquam inutili, pactis insislii perseverans ettra- ; Marris, et usquead loca noslrae ditioni subditatra-
dito Graecis municipio, populum praecipit ad iter ducto,dorainusrex Antiochiam serecepil. Videns
in
accingi. Videre erat ibi viros nobiles, et inclytas igiturNoradinusterram comitis, Latinorum ausilio
cum ingenuis virginibus et parvis pueris matronas, destitulam, de Grfficorum mollitie, quibus com-
natale solum, avila domicilia, cognatam regio- missaerat, pra^sumens, frequentibus irruptionibus,
nem, singultibusetlacrymosisdeserere suspirlis,et etquas Graeci non satis supportare noverant, eam
transmigrationem ad populum alterum cum fleli- cccpil aggravare. Tandemque immissis exerciiibus
bus etlamentls inire. Non erat pectus ita ferreum, ^ copiosis, obsidione vallans oppida, Graecis violcnler
cujus interiora non moverent fletus el lacrym^, et exclusis, infra annura universam occupavit regio-
querulae voces popuii transmigranlis. Luce igitur nem. Sic igitur provincia opulentissima, rivis, sil-
terris reddita, compositis sarcinis, rursum iler vis et pascuis iKtissima, uberegleba dives, etomni-
arripiunt et ecce ex ulroque latere hostium acies
; bus redundans coramodilalibus, in qua quingenti
junctis agminibus, incedebant, incormitatum nos- equites sufficientia habebant beneficia, peccatis no-
trorum parati ex omni parte irruere. Nostri ergo •stris exigentibus, in hostium manus devenit, eta
hoslium videntes agmina et gravemmultitudinem, nostra jurisdictione usque in praesentem diem facta
de quingentis equitibus, quos habebant, instaurant est aliena. Decesserunt itaque Ecclcsiae Antiochenae
acies et incedendi ordinem assignant instauratis. in partibus ille tres archiepiscopi, Edessanus, Hie-
Dominum itaqae regem praeire jubent, ut agmina ropolitanus et Coricensis quorum Ecclesias eiiam
prcBcedat el turbis pedestribus gradiendi modum nunc infidelitas delinet, et gentilis superstitio, licet
assignet ; comitem Tripolitanum et Henfredum re- invitas.
gium constabularium posteriores jubenl tueri par- CAPUT XVIII.
tes, et ut cum majonbus et fortioribus militum co-
TN Rex principiisam monel, ul unuin de principibus in
piishostiumsustineantinipetus,eteorum aplebear- " miiriiu accipiat, qui regioni possit prsscsse ; sed
ceant violentiam Antiochenos veromagnatesa dex-
; non proficil. Rex inde Tripolim accedit, ad propria
tris et a sinistris collocant, ut positas in medio raul- reversurus.
titudini, undique per gyrum non deesset robur for- Interea dorainus rex Hierosolymorura Balduinus
tium, et armata mililia. Sic igitur,et eodem ordine pro urbe Anliochena, et ejus adjacente dioecesi
tota die noslris gradientibus usque ad solis occa- pluriraura sollicitus, ne principis destituta salatio,
sum intolerabiles nostris nondefuerunt molestiae, sicut et terra coraitis,dequaprffidiximus, inmanus
frequentes impetus, pugna jugis, congressiones hostium, sorte deacendat raiserabili,etpopulo Chri-
continuae. Tantaautemeratimraissarumin exercitu stiano simul cum jactura intolerabili, amplius
numerositas sagittarum, ut oranes sarcinae, ericii accedat confusio ; vidensque liberum non
sibi
more, sagittis viderenturconsitae praetereapulvis, ;
bsse, revocante eum regni cura, moram ibi hubere
calor quoque, qualem solet Augustus ministrare, longiorem, dominam principissamsaepius commo-
sitis quoque aspera, plebem supra vires fatigabat; net ul unum de nobilibus sibi, cui nubat, eligat
;
viris, cujus consilio el opera principatus regatur. A ram, horum, omnium ignarus. Commota est ergo
Erant autecn eo tempore inclyti et nobiles viri in universa civitas, uece comilis audita;etad arma
eadem regione, domini regis castra seqiientes, do- populus convolans, quemcunque alienum a lingua
ininus videlicet Ivo de Neella, comes Suessionensis nostra, vel habitu reperit, putans sicarios qui hoc
vir magnificus, prudens etdiscretus, cujus in regno malum commiserant invenire, gladio percutit, et
Francorum plurima eral auctorilas ; Galtherus quo- mortem omnibus irrogat indifferenter. Interea rex
quedeFalcunberga.castellanus Sancti Aldemari.qui repentinis excitus clamoribus, morte comilis intel-
postea fuit Tiberiadensis dominus, ipse quoque vir lecta, trislis admodum, et menteplurimum conster-
prudens, urbanitotis eximioe, providus in consiliis natus, lacrymas et suspiria non valens cohibere,
et in armis slrenuus; dominus quoque Radulphus matrem et materteram mox praecipit revocari. Qui-
de Merlo, vir summe nobilis, et armorum usum ha- bus reversis, post mulla lamenta et fletus uberes
bens.et prudenlia multaconspicuus; quorum quili- corpore cum debita exsequiarum raagnifioentia se-
bet ad procurandam regionem, merito videbatur pulturae tradito, praecipiente domino rege, cuncti
sufficiens. Illaautem vincula timens conjugalia, so- proceres illarum partium, dominae coroitissffi et li-
lulamqueac liboram vitam praeponens, non raultum beris ejus fidelitatem exhibueruni. Erat aulem do-
altendebat quid populo e.Kpedirel, circa id plurimum P raino comiti, filius ei aequivocus, nomine Raimun-
sollicita, utcarniscuram perDceretin desideriis. Re.^ dus, vix annorum duodecim; et fllianomine Mili-
autem ejus intelligens propositum, apud Tripolim sendis, fratre natu posterior. His ergo siccomposi-
principibus utriusque tam regni quam principalus, tis, rex oum matreet principibus suis in regnum
curiamindioitgeneralem.AdquamtamdominumAn- reversus esl.
tiochenum patriarcham cum suffraganeis suis, quam CAPUT XX.

dominam prinoipissamcum suisproceribusinvilat Turcorum ingens multitudo Hierosolymam venit, ut
interfuit autem etmaterejus, dominaregina Mili- eam occupet ; sed egredientes nostri, eos in virtute
sendis, et regni principes eam secuti. Ubi cum de magna proslernunt.
publicis negotiis diligens habitus esset tractatus, Non multoveropostinterjectotemporisinlervallo,
venlum estad negotium principissae ; sed nequetunc quidam nobiles Turcorum satrap», viri potentes,
vel rex, vel comes, ejus sanguinei ; vel regina, vel el apud suos egregii nominis, quibus cognomen est
comitissaTripolitana, ambaeejus materterae, in hoc Hiaroquin; quorum sancla civitas, antequam a
eam potuerunt inducere, utsibi et regioni in hac Christianis liberaretur, dicitur fuisse hsreditas;
parte vellet providere. Dicebatur autem et patriar- hortante matre et eorum improperante ignaviam,
chaj niti consilio,qui taaquam virargustus etversi- quod tandiu ab haereditate avita se paterentur esse
pellis, ut liberius interim tota terra dominarelur, L extorres, collecla infinita Turcorum muUitudine
cujus rei cupidus erat nimis, in hoc eam dicebatur Uierosolymam venire et eam quasi jure haeredita-
errore fovere. Cumergo nihil in eo proficerenl, sorio sibi pebitam vindicare proponunt. Assumptis
luta curia, ad propria quisque reversus est. ergo sibi ingenlibus militarium virorum copiis,
CAPUT XIX. matrem longsevara continuis exhortalionibus id
mater ejus apud Tripolim conoeniunt, !(< co-
liex et monentem secuti, iter arripiunt propositum, si
miiem uxori reconcilienC ; aed non proficiunt. Co- Dominus ita permiserit, proaecuturi. Pervenientes
mes ab Assissinis in porla civitatis occiditur. igitur Damascum, ibi ad reparandos exercitus et
Erat autem illis diebus, inler dominum comitem vires recreandas moram facientes aliquam, volenti-
et ejus uxorem, dominoe Milisecidis regins sororem bus Damascenis eorum insipiens revocare consi-
ex zelon marilali orlasimuIta;cujussedandaegratia, lium, non acquieverunt; sed resumptis viaticis et
et ul principissam neptem suam videret, domina compositis iterum sarcinis, quasi de propositonon
Milisendis advenerat. In qua resarcienda gralia, diffidentes, versus Hierosolymara proficiscuntur.
cum ipsa iterumnon mullum profecisset, soro- Tandem transito Jordanecura universiscohortibus
rem, rediens, deducere secum decreverat, elinhoc sui montana conscedentes, in quibus sita est prae-
procinctu amb» erant urbem Tripolilanam jam D dicta civiias, in montem Oliveti, qui mons conter-
egressae. Comes autem profioiscenti principissa; cominus praedicts supereraincl urbi, se conlulerunt;
raitem se ad tempus dederat, a qua sumpta licentia, itautinde loca omnia venerabilia, et maxime Tem-
post modicum reversus est intervallum; qui, dum plum Doraini, quod in summa et praecipua habent
portam civitatisingrederetur.nihilqueomninocasus reverentia, et universam urbem eis darelur liberis
timeret sinislri, in introilu portae, inter murum et prospectibus intueri. Quod videntes qui in urbe
antemurale, Assissinorura gladiis confossus, mise- erant residui; nam maxima totius regionis militiaj
raliiliter interiit. Cecidil autem etcum eo inclytus parsapud Neapolim convenerat, limens, quia urbs
et nobilis vir, cujus superius fecimus mentionem sine raaenibus erat, ne illuc advenientiurahoslium
doniinui Hadulphus deMerlo, cum quodam milite se conferet mulliludo, invocato de coelis auxilio,
suo, quorum uterque doraino comiti in ea profe- arma corripiunt, et certatim egressi, inboslespro-
ctione casu se delerat consortem.Rex aulem in ci- perare et cura eia commiltere votis ardentibus ac-
vilalesecurus aleam ludebat, recreationi daos ope- celerant. Est autem via, quae ab Hierosolyrais de-
693 GUILLELMI TYRENSIS AllCllIEP. 696
scendit in Jericho, et inde ad Jordanem,ina!qualis \ aliquo niodo la^dere. Idque visum est pio tempore
plurimum, locis saxosis et praecipitiis periculosa expedientius, ut pomeria civitati adjacentia, unde
frequenlibus; ita ut, nihil eliam timenlibus etlibe- civibus multa erat commoditas, in manu forti
rum habentibus transitum, molestuin semper soleat e.^tstirpare niterentur, et ia parte salteiu hostes
ascendentibus vel descendenlibus prajstare acces- protervos damnificare. Justa quod propositum,
sum. In hanc ergo ingressi, dum nostrorum acies colleola3 unanimiter in manu valida ante urbem
acrius insiantes inordinate fugiunl, praecipitis et prtedictamuniversae regnicopiffi, arbitrati sufficiens
locis angustis nullam ad fugiendum habilitatem esse, si effectui possent raancipare proposilura.
concedentibus, multi sine gladio pereunt praaci- Sed pr.-escntibus nostris aate urbem, adFuit mira-
cipitali, Qui vero loca planiora seouti, fugs tenla- biliter divina clementia, quEe eos ad majora coepit
bantinsistere,nostrorum gladio3incurrentes,saucii ex insperato aeccndere. Nam, postquam ante urbem
mortera nihiiominus dabantur pracipi-
lethaliter iu nostr» constiterunt acies, tantus cives pavor in-
tes. Equi vero eorum itineris longiludine et iaboris vasit, quod infra urbera omnes se receperunt cer-
diiricullalefatigati,viarum nonferentesasperitatem,tatim nec inTcntus est vel unus, qui cxtra mcenia
;
sessoribus suis, omnino negabant obse-

Jeficientes, nostris se daret obviara. Unde sumpta occasionecx
quium: unde facti pedites, armis onusti et usura D eo quod ita delerrili videbantur, dirigente eos di-
laboris non habentes, nostrorum subsequentium vina gratia, adjiciunc urbem obsidione vallare.
gladiis tanquam pecudes deputantur. Fit ergo lanta Missisque nuntiis per universos regni fines, praeci-
tam eiiuorum quam hominura strages, his prcedictis piunt evocari eos qui domi remanserant, ut oinnes
casibus, quod prae multitudineperemptorum.adin- unanimiter die praefixa adessse non differant, propo-
sequendum qui praeibant impediretur transitus. At silum quale Deus eis inapiraverit, aperientes. Qui
vero nostri tanto avidius insectantes, spretisspoliis, ergo vocati fuerant, graluabundi et sine mora
et manubias declinantes, csdi acriua instant, pro convenientes, ad eos qui se praacesserant, adjuncti
summo lucro reputaotes, hostium sanguine cruen- sunt, castra cum aliis circa urbera locantes. Et ut
tari. Qui vero apud Neapolim cenvenerant, scientes firmura essel quod aggrediebantur, et de porseve-
praedictos hostes ad nos ingressos, unanimiter egre- rantia in proposito nullidubitareliceret,juramentis
dientes, ad Jordanis fluenta hoslibus occurrentes exhibitis corporali'er se invicera ouliganl, quod
certatira convolant, ut vada occupent et impediant ante urbein captara ab obsidione non desistant,
transire voleutes: ubi eos qui insectantes effuge- Convocatis igitur universi regn- viribus et populo
rant, incautos reperiunt et confodiunt ex latere unanimiler conveniente, dominus res dominusque
irruentes. Facta est ergo illa die manus Domini patriarclia, cum aliis lam saeoularibus quam eccle-
super eos, ita ul, sicut scriptum est: Residuum lo- C siasticis regni principibus, s'gnumDominica; crucis
cuUse comederel bruchus {Joel. i, 4). Nam quiequo- vivificum et venerabile secum habenles, anle ur-
rum velocii.aie, aul aliqua induslria inseciantes vi- bern praediotam fercibus auspiciis, viii Kalendas
debantur declinasse, accurrentiumes lateregladiis Februarii, caslrametati sunt. Interfuerunt autem de
ceedebantur. Si quive/o agmina praeeunles, Jorda- Ecclesiarum praalalis, Hierosolymorum
dorainus
nem ingressi fuerant, vadorum ignari, undis rapie- patr'archa dominus Petrus Tyiensis
Fulcherus,
bantur tumenlibus, flumine suffocati. Sic igitur qui archiepiscopus, dominus Baldniiius Caesariensis
inmultis millibus ascenderaDt,inspiritu vehementi, archiepiscopus, dominus Roberlus Nazarajnus ar-
in equilalu suo spem habentes, ad modicum redacti chiepiscopus, doininus Frederlcus Acconensis epi-
numerum, confusione induti et reverentia, adpro- acopus, doininus Geraldus Beihlehemiia episcopus:
priasunt reversi. Dicuntur illa die exeis cssa esse abba'cseliam nonnulli Bernbardus etiam de Tre-
:
ad quinque miljia. Factum est autem hoc anno ab melai magisler mililiae Terapliet Raimundus magi-
Incarnatione Domini 1152, is Kalend. Deoembris, ster doraus Hospilaiis. Deprincipious autem laicis :
regni vero domini Balduini regisquarli,anno nono. Hugo de Ibelim, Philippus Neapolitanus,Henfredus
Noslri ergo hostium onusti spoliia, et uberes de Torono, Simon Tiberiadensis, Gerardua Sido-
de tropaso manubias agenles, solemnes Doraino n niensis, Guido Beriihensis. Maurit'us de monte
laudis hostias immolaturi, Hierosolymam reversi Regali, Rainaldus de CastiUione, Gauderus de
sunt. Sancto Aldemaro, quiduoapud doininura regem
CAPUT XXI. stipendiamerebanl.Ordinatisitaque compositisque
Rex regnique principes Ascatonam properanl, ut po- pergyrum tentoriis et principibus certis congruis-
meria arca urbem depopuieniur : sed promolo ad que mansionibus dispositis, csepto fldeliler insi-
amplius proposito, urbem obsiilent.
stunt operi, tantolabori debitem devote etpruden-
Gollata igitur nostris djv^nitus praedicta victoria, ler impcndentes soUicitudinem.
spem bonam, Domino corda eorum diri-
erecti in CAPUT XXII.
gente, apponunt unanimiter, communicato tam Describitur situs civitaiis, el commodilaf aperitur.
majorum quam minorum consilio, hosles eorum Est autem Ascalona una de quinque Philistiira
qui in vicino constituli erant, quique nostris sspius formam habens
urbibus, in littore niaris sita, se
gravja infereijaut pencula, Ascaloaitas videlicet, micirculi, cujus chorda sive diameler, secus littus
:
697 HIST. RERUM TUANSMARIN. - LIB. XVII. BALDUINUS III REX. 698
maris jacet circumferentia vero, sive arcus, super

; A cxpensis, arma, victum et receutera militiam, cer-
terram ad orientem respiciens, Jacet autem tota tis lempnribus dirigenles, ut noslris circa eos
eivitas quasi in fovea, tota declivis ad mare, agge- occupatis, minor eos de nostrorura suspeclis viri-
ribus undique cincta raanufactis, supra quos mcs- Ijus premeret sollicitudo.
nia, sunt,cum turribus frequenlibus, opere solido,
CAPUT XXIII.
duritiemlapidis vincente cromento nexorum muris ;
Ordinatur ohsidin, etpr^liriunlur quiclassiprxsint,

debita spissiiudine latis et congrua proportione
el gui legipnes per terram moderenlur.
sublimibus ; verura etiam et antemuralibus, eadenn
sofiditate fabrefactis, gyrum, et
cincla est per llanc igitur urbem, per annos quinquaginta et
communila diligentius. Fontes autem neque irifra amplius, postquara Dominus terrae promissionis
murorum ambitum, neque sibi vicinos habent ali- partes reliquas populo Christiano tradiderat, adhuc
quos, sed puteis tum extra, tum inferius, aquas resistentem et nostris conatibus seraulam, tandera
sapidas etad potum habiles minislrantibusabundat obsidere conali sunt, rem aggressi arduara et pene
cisternas quoque aquarum pluvialium receptivas, impossihilem. Nam, prater id quod muris etsnle-
ad majorem cautelam, cives interius construxerant rauralibus, turribus et aggere, arrais el victualibus
nonnullas.,^.»1.. autem et
Erant =1..^.*^ o. in
... murorum
.X.V..O.-... ambitu
.... erat siipra omnom opinionem instrucla, populum
porlffi qua tuor, turribus exceisis et solidis diligen-
" habebal usum et experientiam amorum iiabentem,
tissime coramunilae quarum prima quae ad orien-
;
in tanla quantitate ut, a priraa obsidionis die usque
tem re.spicit, dicitur Porta major, cognomento ad novissimum numerusobsidenlium a multitudine ,
Hierosolymitana, eo quod urbem sanctam respiciat, obsessorum in duplo vinccretur. Dominus igitur
rex, dominus quoque patiiarcha dominns
habens circa se duas turres altissimas, quK quasi etiam ;
robur et pr£esidium subjecta; videntur praeesse ci- Petrus, prmdecessor nosler, Tyrensis archiepisco-
vilati ; haec ante se tres aut quatuor in antemura- pu3, alii quoque regni raagnates, lam principes
libus portas habet minores, quibus ad eam per quam Ecolesiarum prajlati, unaque cum eis cives
quosdam anfractus pervenitur, Seounda est quM urbium singularum,segregatim labernacula ngen-
ad occidentem respicit, et dicitur Porta maris, eo tes, urbem par terras obsederant dominum vero ;
quod per eam ad mare civibus pateat egressus. Girardum Sidoniensem, unum de magnis regni
Tertia ad austrum, Gazam urbem, de quasuperius proceribus, quindecira navium rostralarum et ad
fecimus mentionem, respicit, unde et ab ea cogno- cursura expeditarura classi praefeceranl, ut per
men ducit.Quarta ad septentrionem respiciens, ab mare volentibus accedere, aditum impediret vo- ;
urbe finitima, in eodera sita littore, Joppensis di- Icntibus egredi nihilominus inhiberet egressum,
citur. llaec autem civitas, situ luaris nullain pra^- C Porro nostri pene diebus omnibus, nunc equites,
bonte aptiiudinem, portum vel aliquam tutam na- nunc pedites, in urbem frequentes dabant assultus:
virili-
vibus non habet vel habuit stationem ; sed iittus illi vero occurrentes animosius, resistebant
tanlum arenosum, et circa id mare, ventis intume. ter, pro uxoribus et quod praecipuum
liberis, et
scentibus, fretosum valde, et accedentibus, nisi est, prulibertatecontendentes. Quibus congressio-
multa fueritid mari tranquillitas, nimis suspectun. nilius nunc hi, nunc illi, sicut in bujusmodi solet
Solum autem exterius urbi adjacens arena est accidere, fiebant superiores nostri tamen frequen-
;
obsitum, agriculturas nesciens, vinetis tamen ,et lius meliorem calculum reportabanl. Dicebatup
fructiferis arboribus accommodum ; exceptis valli autem et in castris tanta esse, cum rerum venalium
culis in parte septentrionali paucis, quse injecto omniraoda comraoditate, securilas, ul ita se habe-
fecundatae IcBtamineet aquis irrigats putealibus, retpopulus in lentoriis et tabernaculis quibuslibet,
herbarum et fructuura aliquam civibus prjestant sicut domi in muralis urbibus se consueverat ha-
commoditatem. Erat autem iii ea civilate populus bere. Urbani autem, cura prEcipua locum de nocte
multus, quorum ei qui minimus erat, et ut vulgo custodientes, deputatis allernatim vigilibus, et ipsi
dicebalur, eliam recens nato, de thesauris .^gyptii majores vicissim nihilominuscusiodientes vigilias,
dabanlur stipendia. Multam enimet maxi-
caliphffi £) moenia perlustrantes, nocles ex parte plurima Ira
mam, lam praedictusdominus, quamejus principes, hebant iussmnes. Erant autein et in circuitu muro-
pro cadem urbe gerebant sollicitudinem ; arbilran- rura et turriura in propugnaculis locatae vitreae
tes quod, si illa deficeret, in nostrorum veniens lampades opercula habentes vitrea, ignem qui oleo
ditionera, nihil restaret aliud quara ut libero et fovebatur infuso conservantes, ex quibus mcenia
sinedifficultate accessu nostri principes in Êgyp- circuire volentibus, lumen tanquam de dic mini-
tum descenderent, regnum violenter strabalur. Nostris quoque qui in castris erant,
pro
occupaturi.
Utebantur ergo ea pro muro, et profusa liberalitate tempore turmatim deputabantur vigiliae, etjugis
quater in anno, tam per mare quara per terras ci- non deerat custodia, timentibus ne urbani noclur-
nasirruptiones in castra facerent aut .Egypui
vibus ministrabant siibsidia ut ea superstite, et
:
in :
noslris circa eam studiura consumcntibus et ope- eorum subsidium properantes, subilis etimprovi-
incursionibus lajderent exercitum ; quamvis

et
ram, ipsi optata interira tranquillilate fruerentur. sis
deerant explora-
Muliia ergo propterea urbi necessaria ministrabant circa Gazam in locis pluribus non
;
tores.qui hostium adventura citissime possent prae- A. mwi partibus perloca varia non deerat condictus
nuntiare. et pugna pertinax, ita ut vix absque strage dies
CAPUT XXIV. praeteriret ulla, exceptis sauciis, quorum utrinque

Secundo ohsidionis mensc, adest pert'grinorum Iran- turha crat pluriraa. Audivimus et quorumdam in
situs, mullai deferens ad opus obsidionis commodi- ill;i obsidione, tam nostrorura quam hostium virtu-
lales. tera egregiam, facta memorabilia. Sed nos generalia
duobus mensibus eodem tenore conii-
Sic igilur prosequentes, hujusmodi specialibus non multam
nuaia obsidione, accidit ut moresolito circa Pascha damus operum.
adesset transitus, et peregrinorum advenire fre- CAPUT XXV.
quentia. Comm!inicato ergo consilio dirigunturde Quinto mense, classis /E(iyplinrum ad urbem accessil,
exercitu, qui aucloritate regia tam naulis quam muUam obessis civibus afjerens consolalionem.
peregrinis redire volentibus interdioant redilurn, Cum igitur per quinque menses continuos nostri
etomnes ad obsiJionem etlaborem Deo tam acce- principes in obsidione perseverassent, hostiumque
ptum promissis invitent stipendiis, et naves tara
vires attritae viderentur aliqualenus, nostros autem
majores quam minores illuc deducant. I''actumqu9
spes solito araplior obtinendi civitatem foveret,
est ut subito et iutra paucos dies, secundo actee
^^^^ gyîjo .Egyptiorum classis flalibus acla pro
g
flatu naves omnes, quotquot illo transitu advene Quam videntes Ascalonitse, voces
speris, comparuit.
rant, ante urbem apessent; peregrinorum quoque cum nianibus tenduntad sidera et maguis inlonant
tam equitum quam pedituin ingentes copiie noslris clamoribus, recedendum nostris esse, aut in proxi-
expeditionibus se adjungerenl, el diebus singulis mo pereundum. Girardus vero Sidoniensis, qui
exercitns augerelur. Erat ergo in castris laetitia et videns hostiura exercilum
nostrM classi praerat,
spes fruendi victoria ; apud hosles autem maeror ad urbem accedere, cum paucis quas habebat ga-
invalescebat el anxietas ; et de viribus diffidentes leis, tenlans occurrere et impedire acoessura, mul-
rarius egrediebantur ad conflictus, licet Scepius titudinem veritus, terga verlit, fuga vita; consulens
lacessiti. Frequentibus etiam nuntiis calipham et saluti.At veroclassis hostium ad urbem accesait
^gyptium soUicitant quatenus nature procuret intrepida, civibusoplatam defcrensconsolalionem.
subsidium : alioquin in proximo se defeclurossigni-
Erant porro in eadem classe, galeae, ut dicitur,
ficanl. Ille vero impiger per principes suos, operi sepiuaginta et aliae naves viris, armis et victualibus
hujusmodi pra;positos, classem instruit, militiam usque ad summum oneralK, mirae in ingentis ina-
comparat, armis, victualibus et machinis navos gnitudinis, quas omnes iu subsidiura urbi priEdicta;
excelsas oneret, prsfeclos ordinat, expensas tri- .Egyplius. Hi denuo lanquam
prj.iceps miserat
buit, moras arguil
imperat celeritalem. At nostri
et ^ reparatis viribus et de subsidio prssumentes, no-
interea emptis multo pretio navibus sumplisque ex
tris rediviva ooeperunt hosies inferre cerlamina
eismalis, vooatis artificibus, casirum ligneura in- appeten-
solito protervius el frcquentins condictus
gentis erigunt celsitudinis intusque et deforis
;
tes ; cives tamen cautius, quibus nostrorum nota
cratibus et coriis contra incendia el fortuitoscasus
erant negotia : rudes vero, et qui recenter vene-
diligentercommuniunt, ut iis quibus cc eo urbem rant, gloriae oupidi, ut vires ostentarenl auda-
impugnare mandabatur, tutum posset conferre
ciam, dum incaute negoliantur, occumbunl fre-
praesidium. Ex reliqua autem lignorum navaliura
quentius, quousque el ipsi nostrorum experti con-
materia, machinas inslruunt jaculatorias, quas
stantiam, didicerunt parcius irruere et modestius
congruis ad infringenda moenia locant slatio-
irruentium impetus sustinere.
nibus. Scrophas quoque ex eadem contexunt ma-
CAPUTXXVl.
leria, quibus impune ad complanandos aggeres
Constantia Antioilienorum principi^sa Rainaldo de
accedebatur. His ergo rite composilis considerala Castellione nubit. ISoradimts qnoque reijnum Da-
quoqueea muri nostrum pos-
parle, cui caslellum mascenorum occupat violenter. Almaricus Si>lo-
sel applicari facilius,eomplanato ex multa parte niensi prxjicitur Ecclesix.
por pra^dicla instrnmenta prius aggere, magnis cla- D Dumque h.ec oircaAsoalonam incastris geruntur,
moribus castrum muro applicant, unde tolam erai- domina Constantia, domini Rairaundi Antiocheni
nus erat urbem conspicere, et cum iis qui in vicinis principis vidua, lioet multos inclytos et nobiles
erant turribus, cominus experiri. Laborabant porro viros, ejus matrimonium appetentes, more fcmineo
cives et instabanl protervius, cum exmuris tumes repulisset, Rainaldum de Castellione quemdam sti-
aggere, aroabus et balistis ; sed incassura operam pendiarium militem,sibi oceulte in maritum elegit
consumentes, eos qui intus latebanl, quorum studio noluitaulem verbum publicari, quoadu^que domini
promovebaturmachina, laedere non poterant. Fiebat regis (oujus erat consobrina, et sub cujus prote-
ergo civium ooncursus ad eam muri paslem, quae ctione prinoipalus videbatur consislero) interve-
castello erat opposita ; et qui inter eos erant ani- niret auctorilas et consensus. Feslinavit igilur
mosiores, ibi prajcipiebantur vires experiri, conti- praedictus Rainaldus ai exercitum et verbum do-
Duum habentcs el juge oerlamen oumiisquide mino regi communicans, sumpta ejus conniventia,
castello eos impugnabant. Sed et in aliis ejusdem Anliochiam rediens, praedictam duxit in uxorem
701 HIST. RERUM TRANSMARIN. LIB. XYII. BALDUIMIS III REX. 702
principissam, non sioe multorum admiralione, A turres ac moeaia debilitare; et infra urbem, noa
quod tam praeclara, potena et iiluslris femina et sine strage mulla, funditus dissolvere, immissis
tara excellenlis uxor viri, militi quasi gregario, magnis molaribus, domicilia. Qui vero in castello,
nubere dignarelur. Inlerea Noradinus, vir prudens ad ejus cuslodiam deputati erant, tantos civibus
et circumspectus, audiens quia mortuus erat Ai- non solum iis qui in turribus et in niuris resiste-
nardus socer ejus, Damascenorum princeps mili- bant, verura iis etiara, quiper urbem necessitatibus
tiae et regis procurator negotiorum, qui suis cona- tracti, discurrere congebantur, arcubus et sagittis
tibus plurimum semper restiterat; vidensquedomi- inferebant molestias, ut earum respectu, quidquid
nuin regem Hierosolymorum, omnemque regni alibi civibus inferebantur, leve judicaretur, et,
ejusdem iiiilitiam, oircii Ascalonam.jamdudum oc- quamvis durum csset, tolerabile. Unde, communi-
cupalos; arbitraasquL' quod uon faoile obsidionem catointerse consilio, eorum inasiine expetenles
desererent, ut Djmascenia coutra se auxilium po- opem, quibus major in ejusmodi videbatur expe-
stulantibus ministrarent, sumptaex tempore occa- rientia, proponunt ut quocunque periculo, quo-
sione, ad partes cum ingenii militia accessit Dama- cunque civium discrimine, interjectis inlermurum
scenas, quasi regnum violenter occupaturus. Ubi etcastellum lignis aridis, aptam ignibus materiem
faventibus et ultro manus dantibus Damascenis, n et fomitem prsstare valentibus, procurato occulta
regem eorum honiiiieai dissolutum et inutilem, incendio, concremeiur alioquin nec spes salulis,
:
regho prival; et vagum pl profugum super terram, nec resistendi fiducia, sic oppressis et usque ad
fugere compulit inorientem. In quo facto, nostra summum afQiclis, videbalur. Surgentes igiiur eo-
nihilominus deterior facta est conditio; nam pro rum exhortationibus quidam viri fortes, viribus et
viro impotente,et qui pro sua debilitate nostris anirao praestantiores, civium suae praeferenles salu-
eral obnoxius, eatenus, ut tanquam subjectus, aa- tem, objeclanlse periculis, ligna ad eain partem
nua tributa persolveret, durior nobis opposilus est muri, quae castello erat vicinior, comportantes, el
adversiarius.Nam sicut regnum in se ipsumdiyisuin, in locum qui medius videbatur inlermurumet ma-
juxtaverbum Salvatoris, desolatur ( WaK/i. xii, 25), chinain projicientes exterius. Composita porro li-
sic unita plurima sibi robur ex mutuo solent assu- gnorum strue maxima, et quae videbaiur ad incen-
mere, et in hostes consurgere fortiura. Capta itaque dium castellisufficere, picem desuper infundunt,
Dasmaco, et subacta regione universa, volens Asca- oleum quoque et liquamen et caelera hujusmodi
lonitis opem, qualem poterat de remoto conferre, ineendiorum irritamenta, quae solent ignibus prffi-
urbera Pancadenscm, in novissimis regni Qnibus stare fomitem. Igne igitur iinmisso, adfuit nobis
sitam, de nostroruin prassumens occupationibus. raanifeste divina clementia; nam statira invale-
obsidet, ut in obsessorum auxilium revocati, obsi- C scentb incendio, suscitatus est ventus ab orienle
dionem circa .^scalonamdesererent et interfectone- vehemens, qui totas incendii vires, in murumcivi-
gotio, redire compellerentur. Sed pra-via Domini taiis flatu vehementi contorsit. Ventus igitur, ve-
misericordia, a spe tanta decidens, neutrum obti- bementia sua, flammas in raurum incendiumque
nuit: nam ipse circa obsessam civilatem non pro- impellens, tota nocie illa pervigil et flatus conti-
fecit et nostri opitulante Domino ad detitionem
; nuaas, murum usque in favillam decoxit ita ut :
compulerunl. Per idem quoque teuipus mortuo mane facto, circa liiei crepusculum, ab una turri,
doraino Bernardo, bonae memoria! SiJoniensi epi- usque ad conterminam, totus corruerit fundilus,
scopo, substilutus est ei .\malricus, pise in Domino ita quod ruin« sonilus universum commovit exer-
recordationis, abbas canonicorum Regularium, or- citum;decidens autem tanto pondp.re castello illi-
dinis Prsmonstratensis, in eo loco qui dicitur San- sus est, utcui non nocuerant iacendia, muri casus
cti Uabacuc, sive Sancti Joseph, qui cognominatus de principalibus membris quadam confringeret, et
est ab Arimathia; vir simplei ac timens Deum, et eos qui in ejus soliis et projectis excubias procura-
egregicc conversationis ;
qui in Ecclesia Liddensi, bant, paulo minus ad terram dejioeret. Exciius igi-
per manum domini Petri felicis memoriae, Tyrensis tur ad hunc ruinaj sonitum universus exercitus,
archiepiscopi, munus consecrationis dicilur rece- D arma corripiunt ; ad parles illas convolant quasi
pissse; quoniam ab urbe obsessa, niilli longius palefacto divinitus adilu, protinus inlratun. M
abscedere dabatur licentia. magister Templi, Bernardus de Tremelai,
mililiae
CAPUT XXVII. cum fratribus suis, aliosante multo praevenientes,

Qui in obsidione sunt, urhem inslanler impugnanf.
aditum occupaverant, nerainem nisi de suis intrare
Cives machinam extericrem nituntur exurere. ilu- permittentes; eos autem hac intentione dicebantur
rus civitalis ex parte corruit, noslri, volentes in- arcere, quatenus primi ingredientes, spolia majora
gredi, ex parie pereunt: noster desperat exercilus. et manubias obtinerent uberiores; nam in violen-
Intereaqui in expeditioneerant^ccepto cum mulia ter effractis urbibus, id hactenusapud nos pro lege
diligentia instantes operi, noo cessant assidue obtinuit coiisuetudo, utquud quisqueingrediens si-
urbem obsessam impugnare, et circa cam poriam, hasredibuf suis perpetuo jure
bi rapit, id sibi et
quae Majer dicitur, congressiones innovare civibus possidedeat. Poterant autem omnibusindiffereQter
valde periculo3as;tormentis nihilominusjaculatoriis ingredientibus, et mancipari civitas, el victoribus
703 GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. 70i
spolia sufficere. Sed de vitiala radice et perversa \ verandum esse adhuciii proposito, et de J)omini
inlentione opus prodiens, rarum est ut bono fiiie mirericordia sperandum, qui non solcat reiinquere
claudalur quia: sperantes in se pia longanimitate, hortabantur:
Non hnbet evenius sordida prxda boiios. proponentes p;irum esse, negotia quaelibel bonum
Dum ergo cupidilate rapti, ad pr«dffl participium habere prinripium, nisi et slmill fme claudantur.
renuunt habere consortes, in mortis periculo, me- Dicunt etiam multum temporis et expensarura p!u-
rito reperti sunt soli. Ingressos igltur ex eis circi- rimum impendisse, sed spe fructus uberioris,
ter quadraginta, caeteris subsequi non valentibus, quem DomlQus, etsi differre, non tamen auferre
cives prius de vita solliciti el extrema omnia su- videbatur; cecidisse suos aiunt, sed tamen spes
stinere sine contradiotione parati, videntes eos erat, ul meliorem invenirent resurreotionem fide- :
gladiis excipiunt et interceptos obtruncant. Junctis libusesse promissum Trislia vestra vertelur in
:
igitur iterum agminibus, quasi viribua renatis, et gaulium (Joan. xvi, 20); Quodcunque pclieri-
armis quae quasi victi deposuerant, resumptis, ad iis, petvohis {Malih. vii, 8), asserebanl. Hteo ct si-
eam partera unanimiter convolant, qua murus de- milia allegantes, reditum dissuadebant; et ut in
ciderat. Trabes itaque immensa? roagniludinis et proposito tanquam viri fortes perseverarent, mone-
Jigna ingenlia, guorum illis ex navibus mulla erat g re nitebantur. Priorem sententiam peneomnes lai-
copia, conlexenles, hiatum replont, obluranl adi- ci principes fovebant; rex quoque tsdio casuum
tum et locum certalim faciunt impermeabilem. adversorum in eam proclivior videbatur. In oppo-
Commitis etiam turribus, quoe ex utroque la- nominus patriarcha, dominus quo-
sita sententia
tere vicinae fuerant incendio, quas incendiorum im- que Tyrensis erant cumclero, consorlem habeules
portunitatem ferre non valentes, dereliquerant, bel- dominum Raimundum magistrum hospitalis, cum
larenovanl, ad congressus iterum accinguntur; fratribussuis. Sic igitur eis ab invicem dissentien-
nostros ullro provocant ad praelia,tanquam nihil libus, etvaria pro utraque parte allegantibus, ad-
omnino adversitatis perpessi. Qui autem in caslello fuit praesens divina clementia, quae domini patriar-
erant, scientes se bases habere minus solidas, et ch£B senlentiam, quae majoribus juvabatur meritis,
quod ab inferiore parte laesa eral in spondis soli- el amoliore nitebatur honestate omnibus fecit
dioribus machina, minus prolerve instabant, non complacere. Proponunl igilur unanimiter, recur-
multum de ejussoliditate eraesumentes. Illi autem rendura esse ad Dominum, et implorato de coelis
inleremptoruni corpora noslram confusionem,

in auxilio, in eo quod coeperant perseverendura quoad
super murum in propugnaculis funibus suspenden- usque visitet cos Oriens ex alto {Luc. i), et labores
tes, nostris insultabaut, laetitiam quam mente con- eorum clementer respiciat. Redeuntes itaquein id
ceperant, verbis et nutibus experimentes. Sed hujus
C:ipsum, unanimiter arma corripiunt, perstrepunt
gaudiis e.rtreniu luclus occupat; et qus sequuntur tubis; lituisct voce prjeoonia ad pugnam populum
manifeste indicant, quam verc d\ca.taT,anteruinam excitant universum.Illi vero peremptorum fratrum
exaltabitiir cor (Prov. xvi, 18). Nostri vero e con- ulcisci affectantes injurias, solito ardentius anle
verso, menle consternati animo, nicerore confe-
et urbom conveniunt, et hostes ad praelia avidissirae
cti, el cordisamaritudine, deviotoria diflidunt, pu- provocant. Intueri erat nostras acies, lanquam ni-
aillanimes ellecti. hil damni pertulissent. aut recenlibus uterentur
viribus, exterminato furores, inhostes irruereel ira-
CAPUT XXVIII.
utmiraren-
petus inferre solito vehementiores, ita
llerum confortantur nostri, el ad cantinuandam obsi- tur hostium cunei ; et in nostris virium augmen-
dionem animantur, insistenles animosius. tum insupcrabile, et instandi stuperent perseve-
Interea dominus rex, casus acerbilate perterri- rantiara; cumque et ipsi pari tentarent resistere
tus, principes convocat, et coram posita vivifica conatu, frustra nitentes, non poterant nostrorum
cruce (nam in ejus tabernaculo convcnerant) prs- tolerareinstantiam aul gladios declinare. Cerlatura
sentibus dominapatriarcha, domino quoque Eyren- est ergo illa die, viribus longe disparibus; seJ ta-
si archiepiscopo et aliis Ecclesiarum prslatis, quid D men tam eqnitum quam pedituni copias, de hosti-
in tanta rorum varietatesit opus, quKrit sollicltus. busubique triumpbantes, palmam undique repor-
lllis vero sub Dei limore constitutis, et cura multa tabanl. Faota est itaque strages hostium maxima,
anxietate deliberantibus, facla est volorum disso- etrecompensata esl mensura supereffluente, quam
nantia, et deliberatium quasi hipertilum deside- noslri nudiustertius passi erant, injuria. Non erat
rium. Aliinamque, de obtinenda urbe diffidenles, in civitale familia, quam luctus domesticus et fa-
longo se tempore operam ibiinulilitercomsumpsis- miliarisnon premeret anxietas. Induta est ergo
se asserebant, mililiam ex parte cecidisse, princi- confusione civilas, comparatione praesentia peri-
et
pes saucios, aut peremptos, expensas deficere, ci- culi levia videntur paaeteria. A prima enim obsidio-
vitatera inexpugnabilem esse, cives ejus bonisom- nis die usque in praesentera, nunquam paria dam-
nibus abundare, eorum vires reparari saepius, nona receperant, nec similis illis acciderat jaclura.
strasvero deficere, praetenientes, reditura persua- Consumplo enim mililiae robore et urbismoderato-
debant. Alii vero quibus mens erat sanior, perse- ribusinteremptis, detecerat consilium, virtus elan-
guerut et omnis spes evanuerat resistendi. Factum A. verso populo ad potentcm istum regem, qui nos obsi-
que est quod de publico consilio missi sunt qui- det tentetnus exitum liberum cum uxoribus et tiberis,
dam de primoribus populi, pacis interpretes, et in- servis et anciUis, et omnimoda supelleciile, conditio-
ducias a domino rege postulantes ad tempus ut, nibus interpositis impetrare ; et ei, quod gementes
datis nostrorum receptisque suorum defunctorum dicimus, urbem resignare, ut tantis malis finem im-
corporibus, liceat utrisque, pro more suo, debitas ponamus.
funeribus exhibere exsequias et supremum hono- CAPUT XXX.
rera impendere. Plaouit itaque nostris poslulata Missiuie majoribuscivitatis, apud regem, obtinent li-
conditio receptaque suorura corpora, cum ex-
; berum cam u.voribus et liberis et omni substantia
sequiarum^ soiemnibus, commendant sepulturae. exitum, et urbemresignant.
CAPUT XXLX. Visus autem sermo hic in oculisomnium bonus,

Ascalonitse desperant, el de communi consilio ad deet cum ra<ignis et consonis claraoribus, sicut in hu-
ditionem inclinanlur, jusmodi fieri solet, esseapprobatus, electi sunt de
Ascalonitis vero, postquam praesentem suorura o.mni populo viri prudenles et discreti, reverendaj
stragem conspexerunt, et manum magnacE,quam argumenta portantes, qui praeordinalas
senectuiis
exercuerat in eos Dominus, renovatus „ ad dominum regem et principes ejus deferant oon-
est dolor,
anxiatus spiritus, et praj doloris immanitate, eo- ditiones quibus extra portam egressis, sumptis
;
rum inlerius liquefactae sunt animae. Et ut niiiil prius induciis et accedenti licentia, dominum re-
eis ad cumulum malorum, accidit eadem
deesset gem adeunt, Factaque eis uuiversorum principum
die ut quadraginta forlibus ex eis, trabem ingentis (sicut expetierant) copia, verbum proponunt, placi-
magnitudinis, ad locura ubi necessaria viJebatur, tas exponentes ex ordine conditione. Quibusjussis
deferentibus, lapis ingens de nostra emissus jacu- ad tempus egredi rex, cum principibus habito con-
latoriamachina, casu super Irabein decideret, et quid singulis videatur diligenter exlgit; illi
silio,
quotquol oneri suberaiit deporlando, omnes simul autem prs gaudio erumpentesin lacrymas, oculos
cum ea trabe contereret. His ergo pressi raolestia- cum manibus tollentes ad sidera, uberes Crealori
rum ponderibus, et in araaritudine positi, eos qui referunt gratias, quod indignis tantaradignatus est
residui erant ex Putribus, plebs convocat cum la- conferre sui muneris largitatem. Revocalis igitur
crymis et gemitu in unum collecta, ita ut nec raa- nunliis, datum est illis de communi responsum :
tres deessent, parvulos teneutes ad ubera, nec se- Placere conditiones inlerposilas, si tamen infra tri-
nes valetudinarii, quibusvixsupremusinpraecordiis duum subsequens, universam expedirent civilatem.
ha;rebat spiritus. Ubi per disertos et prudentes viros Quod illi approbantes, ut robur pactis magis acce-
de commuui omniura consilio habitus est ad popu- C dat, juramenta sibi exigunt prsstari quibus pcr ;
lura universum hujusmodi serrao : Viri Ascatonitse manum domini regis et eleclorum principum cor-
qui hubitalis intra porlas islas, nostis, et nemo vobis poraliter, et cum solemnitate prffislitis, quod bona
melius, quam periculosam et CMn populo
difficilem flde, sine dolo malo factorum tenor praedictorum
isto ferreo, et in proposHo nimium pertinaci, jamper conservetur ; dalis prius obsidibus eis, quosnomi-
annos qutnqwiginta luctam habuimus : experimentis natira rex expetierat ad propria loeti sunt reversi,
quoque cumpertum hahelis, quoties in acic patresno- secum doducentes quosdam de nostris milites, qui
stros fuderint ; el quoties Ivco parentum j\tii contra vexilla regis super erainenliores civilatis turres ia
eos bella reparauerinl recidiva, injurias propulsare, signum victoriae collocarent. Postquam aulem exer-
et locum hunc, unde oriqinem traximus, cum iixori- citus nosler cum summo desiderio id exspeetans,
bus et liberis, et quod majus est, liberiatem conser- vexilla regia in turribus sublimioribus conspexil,
vare cupitnles. Quimjuagesimus quarlus hodie agitur factus est exsultantis populi clamor ingenscum la-
annus, ex qao populus isle nobis lammolestus, ab ex- crymis, usque ad sidera voce consona laudantium
tremis Occidentis partibus ad nos ascendens, aTarso el dicentium : patrum nostrorum,
Benedictus Deus
Cilicise usque in .^yypttimuniiiersamregionemmanu qui non deserit sperautes in se benediclum nomen; el
forti violenler pccupavit ; sola hxc civitas decessorum j) majeslatis ejus, quod est sanctum, guia vidimus mi-
nostrorum merilis el virtute, in medio tantorumusque rabilia hodie. Factum est autem ut, cum per totum
iii prxsentem diem indeficiens subsistit adversario- triduura continuura ex compacto haberenl inducias,
rum; quxtamen haclelus passa est, respeclu immi- noslrorura forraidantes praesentiam, infra biduuin
nentium, minima aut nuila judicari possunt. El nunc composilis sarcinis, cum uxoribus et liberis,servis
quidem resistendi animus nobis in nullo remissior et ancillis, et omnimoda
accincti ad
supellectile
est ; sed attriius consumptx copix, labo-
exercitus, iler, Quibus dominus rex duces itine-
egressi sunt.
ris pondus intolerabile, hostium pervigil et nimium ris concedens, usque Laris, civitatem antiquam-
pertinax multitudo, continvx tam animorum quam sitam in soliludine, juxta paotorum tenorem, dimi,
corporum molestise vires negant, et protraliendi nego- sit[eos]inpace. Dominus auterarex, dominusquoqus
tium invident faculialem. Unde Palribus videtur, si patriarcha, cum caeterisregni principibus etEccle-
et vobis ila visum fuerit, instanti tempore el prx- siarum praelatis, una cum universo clero et populo,
seniibus miseriis expedire,ut miisis nuntiispro uni- praevio ligno Dominicas crucis, cum hymuiset can-
ticisspiritualibus urbem ingressi, in prcecipuo eo- A Iris consillio, benemeritis, et quibusdam eliam pre-
rum quod postmodum
et eximii decoris oratorio, tii intervenlii, possessionibus et agris in funiculo
in honorem apostoli Pauli conseoralum est, crucem distribiilis, civitatem frati suo adolescenti, domino
Domioicam intulerunt. Ubicelebratis solemniterdi- Amalrico, Joppensicomiti, liberaliter concessit, Ca-

vinis, post gratiarum acliones, ia hospiiia sibi de- pta est ergo praedicla civitas, anno ab Incarnatione
putata se recipientes, Istum et saeculis memorabi- Domini 1154; regni vero doraini Balduini regis
lem egerunt diem. Iniru paucos autem dies, dorai- quarti, anno decirao, mense Augusto, die mensis
nus patriarcha ordinans Ecclesiam, cerlura numa- duodecima. Accidit aulem miseris Ascalonitis pro-
rum Canonicorum ibi, et eis certa dispendia (qiias ficiscenlibus et descendentibus in -Egyptum casus
praebendas vocanl) instiluit; episcopum fBoque miserabilis. Nam dicedentibur ab eis regis horai-
qupmdam Absalonem, Ecclesiie Dominici Sepulcri nibus, qui dati eranl euntibus duces itineris, el ut
canonicum regularem, reclamante multura, et id nemo eos molestaret, ad tutelam, Noequinus qui-
fieri interdicente Geraldo Beihlehemita episcopo, dara, Turcus genere, armis strenuus, sedperversus
ordinavit. Posimodum vero perappellalionem causa moribus etinfidelis, qui apud eos laborum parti-
ad Romani pontificis audienliam delata, obtinuit ceps, slipeodia merens, diu railitaverat, fingensse
prajdictus Bethlehemita episcopus, 60 escluso quem 3 profeclionia eorum et descensionis in /Egyptum
dominus patriarcha ibi consecraveral, Ascaionita- consortem, ubi videt eos ducibus destilutos, spreta
nam Ecclesiam, cum possessionibus suis, sibi et fide, hunianitate contempta, irruit super eos ct ;
EcclesiajBethlehemiticKJureperpetuo possidendam. ablatia spoliis discedens, errabundos dimisitin so-

Res autem, tam in urbe quam in suburbanis, ma- liUidine.
INCIPIT LIBER OCTAVUS DECIMUS.
CAPUT PRIMUM. ejus cancellario, per eos litleras dirigit, et aucteri-
Raiiialdux de Caslellione, princeps Antinchenus, pa-

tate regia praedictum dementera corripit, et a per-
triarcliam Anliochenumignominiose Iractat ; illein petrata redire monet insania. Ille autem, visis nun-
regnum confugil. Oritur farnes valida super ter- tiis et regiis perlectis apicibus, postquam eum
ram. G multis alTecerat contumeliis, remisit liberum ; bona
InlereaRainaldus deCastellione, qui dominiRai- etiam quae ab eo et suisviolenter rapucrat plcne re-
mundi, principis Antiocheni viduam duxerat, de slitulil. Tandera vero dorainuspatriarclia Anlioche-
quo facto superius diximus, videns quia domiuo nam deserens dicecesim, in regnum se cootulil Ilie-
patriarchas factum non multum placuerat ab inilio, rosolymorum. Ubi a domino rege et ejusmatrcdi-
etadhuo in eodem perseverabat, suspectas ejua scretissima, domino quoque patriarcha et regni
omneshabebat vias. Ille autem tanquam vir et di- universis episcopis benigne habitus, per aliquot
tissimus et potens, et supremae auctoritatis, libere raansit annos.
satis, tam de ejus persona, quam de ejus actibus, Faeta esl autem annosequentifamesvalida super
tum in secreto, tum in publico s«pius loquebalur. universam terram et iralus nobis Dominus, omne
;
Erantaulem raonnulli, sicut in talibus frequenter firmanientum panis contrivit, ita ut tritici modius
solet contingere, qui hujusmodi verba, odiorum fo- aureis quatuor venderetur. Quod nisi fuisset fru-
mitem quaerenles, reportabantunde motusin in-
: raonti copia, quaein urbe Ascalonitana, ea devicta,
dignationem etiram inexorabilem princeps, domino inventa est, fame regionem oppugnante, populus
patriarch.-E violentas injecit manus et ausu diabo.
; penedeperissetuniversus.Sequentibustamenannis,
lico captum, in castellura quodcivitati Antiochena; rj ex qiio regio .\soalonae adjacens, quoc annis quin-
supereminet,ignominiosededucitfecit ;
quodque sa- quagintametuhostilitatisincultajacuerat, poslquam
tis videlur abominabile, sacerdotera longosvum, agricolarum curam sensit, et populus regionis,
Petri apostolorum successorem, virum
Principis metu hostium propulsato, libere terram exeroere
aigrottitivum, et pene perpeluo innrinantem, nudo potuit, tanla universum regnum replevit ubertate,
capite et melle delibuto, per diera aestivum in sole ut omne quod effluxerat tempus, habita compara-
ferventissimo corapulit sedere, ncmine contrasolis tione ad pTaeaens, jejunum et sterile merito quis
iraportunitatem praebente remedium,vel gratia pie- possel appellare. Diu enim culturse nescia, vomeris
tatis muscas abigcnte. Hoc audiens dorainus rex usum non sustinens, integris in se subsistens viri-
Hierosolymorura, in stuporem raptus, viri deraen- bus, postquam ruslicam sensit adesae solliciludi-
tis admirans insaniam, et pra admiralione in se nem, credita semiiia, cum fenore multiplioi et fru-
ipso deficiens, missis venerabilibus nualiis,domino ctu sexagesimo reportavit.
Frederico .\cconense episcopo, domino Radulpho
;
709 HIST. RERUM TRANSMARIN, — LIB. XVIII. BALDUINUS III REX. 710
CAPUT II. A licetde Bassavilla, cum multis aliisvirisnobilibus,
Defundo Anastasio, substiluilur et Adrianiis. Impe- quibus auxilium consiliumque Romanae Ecclesiae
raior Fredericus lii^mx coronulur. Inier papum el perpeluo non defuturum pollicebatur, contra eum
regcm Sicilix Willelmum graves oriwitur inimi- insurgere persuasit. Ejtsules quoque.quos lam ipse
citix.
quam paler ejus de regno ejiciens,boni3 feccratex-
Dum hsc ia partibus geruntur Orientalibus, torres paternis, viros inclytoset potentes, dominum
RomcB defuncto Domino Anastasio papa quarto, Robertum de Surrento, principera Capua-
videlicel
substitutus est ei dominus Adrianus tertius liic ; Dum, comitem quoquc Andream de Rapaoanina,et
Anglicus natione, de castello Sancti Albani, apud alios raultos, exhortationibus suis provocavoral,ut
Avinionem civitatem Provinciaa in Arelalensi dioc- in regnum redirent et adjure ha^reditario sibi de-
cesi, abbasfuit eanonicorurn Regularium in eccle- bitas accederent pos3e3siones,Romanam Ecclesiara
sia Sancti Rufi unde ad Ecclesiam Romanam a
; in perpetuum eis non defuturam, in verbo pontifl-
dominobonae memoriae Eugenio vooalus, in episco- cali spondens eis flrmissime. Utrumque nihilomi-
pum Albanensem ordinatus est, Nicoiaus nomine. nus imperatorem, Romanorum videlicet elCoa-
Hic, defuncto domino Anastasio, qui pra^dicto do- slantinopolitanum,alterura ore ad eoset manifeste,
mino Eugenio successerat, de Norwegia, Occiden- P
qui adhuc erat in Italia ; alterum vero per litleras,
tali et uliima provincia, ad quara missus fuerat ab sed occulte, ad occupandum Siculi regnum sollicitat.
eodom legatus, electioni interfuit, et a clero et po- CAPUT IIL

pulo unanimiter electus est,et Adrianus appeilatus- Inter dominum patriarcham et fratres Hospilalis
Contigit autem eoaem arino, quod dominus Fre- quxsiiones suscitanlur de clemnis, et (juibusdam
dericus Teutonicorum rex, nondum tamen impe- injuriis, qux ab Eccksiis cis in[erebanlur.
rator, in Italiam cum inflnita suorum manu descea- Sic igitur dum in Ilalia turbantur lam EcclesiE
deral, et Dertona, una ex urbibus Lombardia5,quam quam regni Siculi negotia, non fuit quoque traclus
diu obsederat, subacta, Romam venire et ibi coro- Orientalis noster absque lurba. Nam perideratera-
nari disposuerat. His autera dicbus, inter dominum pus, urbe Ascalonitana divino favore Christiania
papam Adrianum (de quo praediximusjet regem Si- restituta, cum regni salis prospere procederent
ciliae dominum Willelmum. doiuini Rogerii bona; negotia, Ijetis frugibus, coepil inimicus homo su-
memorice fllium, graves ex causis quibusdam ortcB perseminare zizania, el a Uoraino praestilfe in-
erant inimicitia; ita quod usque ad odium manife-
: videre iranquillitali. Raimundus enim magisterdo-
stum et guerram noxiam prodierat res, ita ul sen- mus Hospitalis, una cum fratribussuis, eodemspi-
lenliam excommunicationis dominus papa in eum ritu repletis, licet alias vir religiosus et tiraens
jacularetur.Dominus lamenFredericus, de quoprre- G Deura crederetur, lam doraino patriarchasqTiam cae-
diximus, propositum urgens, acceleralo itinere, in- leris Ecclesiarum prcelatis,mullas tam super paro-
fra paucos dies de Lombardia Romara venerat, ila chiali jure quam super jure decimationum, coepe-
ut subitus ejusadventus domino pap» et universae runl inferre moleslias; nam a suis episcopis
Ecclesiae Romanae suspectus csset adniodum. Tan- excommunicatos vel nomiaatim interdictos, et ob
dem per internunlios pacis ordinatores,interpositi9 scelera sua separatos ab Ecclesia, ad divinorura
condilionibus solilis, in ecclesia beati Petri solem- celebrationem, passim et sine delectu recipiebant
niteret ex more vi Kal. Julias coronatus cst, etAu- aegrotis eisdem et viaticum et supremam unclio-
guslusappellatus :inde subsecuto triduo, ambo sub nera, mortuis vero sepulturam non negabant. Ob
civilate Tiburlina, in
loco qui dicitur ad pontem enormia vero commissa, si quandosilentium cccle-
Lucanum, dieSanctorum Apostolorum Petri
festo siis universis, vel alicujus civiiatis, vel cujuslibet
etPauli,hic imperiali scbemate decoratus, ille muncipii imponebatur, hi primumet carapanarum
summi ponliflcatus singularia habeas insignia, jun- pulsatione, et vociferatione solito majore interdi-
ctis agminibus, exsultantibus clero et populo pro- ctos populos ad divina vocabant, ut oblationes et
Unde post diei festi consumma-
cesserunt laureati. creteras obventioncs malricibus ecclesiis debitas,
lionem, in bona pace divisi ab invicem, dominus Q ipsi haberent, el aliis lugenlibus, soli ipsilaetaren-
imperator ad partes properavit Anconitanas, quo tur oblili illius verbi egregii praedicaloris: Gaude/e
:
eum imperiioura trahebat.doniinopapacircapanes cum gaudentibus et (leie cum flentibus [Rom. xii, ;
Romanas, in montanis urbibus morum faciente. 15). Sacerdutes suos, ncc adm.illenies juxta sancto-
InterearexSiciliae Beneventanamurbem Ecclesi» rum anliquam sanctorum decrelorum, locorum
RomancB familiare domicilium,
principibus suis episcopis praesentabant, utcum eorura conscientia
mandatobsideri,eturgentissimiaangustiisejusprae- in suisdicEceeibusdivina celebrarent ; nec abjicien-
cipit arctari habitatores. Quod verbum dominus tes, sive juste sive injuste, hoc notum faciebant
papa mo'este ferens supra modum;vicem ei «qua episcnpis. De praediis auiem suis, et universisredi-
lance volens refundere, principes proprios conlra tibus, quocunquc jure ad eos devolutis, oranino de-
eum nititur armare; nec in ea parle fraudalus esl cimas dare negabant. Haec omnium querela adver-
a desiderio suo. Nam potentissiraum regni sui sus eospontificum: haec jactura omuibus cathedra-
oo-
mitem, ejusdera regis amit!Efllium,Robertum vide- libus EcclesiiSjUbique ab eis irrogabatur specialitcr ;
7H GUILLELMl TYRENSIS ARCHIEP. 712
auteai dotnino patriarchs, el sanctae Hierosolymo- A ^Sypl", cum adjacentibus provinciis, peccatis no-
rura Ecciesiae, hanc Chrislianis omnibus odibiiem stris exigentibus, in manus hostium nominis et
inferebant injuriam;nam ante sanctse Resurreclio- fidei Christianae, secundum quod antiqui-e tradunt
nis ecclesiae januas, in ipsius conteniptum et historiffi, devolutis : quod tompore domini Heriiclii
contumeliam Ecclesias, aedificia coeperunt erigcre Romanorum imporatoris, invalescentibus contra

multo suraptuosiora et sublimiorapluriinum.quam eum Arabia; populis, ccrlum est accidisse ; non de-
illa habel ecclesia, quae Domini salvatoris in cruce fuerunt de Occidentalibus multi, qui loca sancta,
dependentis prelioso dedicala est sanguine, et ei licet in bostium potestate redacta, aut devotionis,
post crucis palibulum in se ipsa gratissimara prs- aul commerciorum, aut utriusque gratia, visita-
sepulturam. Insuper quotiescunque de more
stitil rent aliquoties. Inter eos autem qui negotiationis
dominus patriarcha, ut ad populum loqueretur, ad obtentu, de Occidentalibus per illa sscula, loca
locum in quo mundi Salvator pro salute nostra prsdicta adire tentaverunt, tuerunt viri de Ilalia,
pependit, et totius orbis celebrala est apud eum qui ab urbe quam incolunt dicuntur AmalfUani.
copiosa redemptio, ascendebat, ipsi ut ejus actibus Est aulem Araalfia civitas inter mare el montes
et dispensationi sibi creditn-aliquod praestarent im- eminenlissimos conslituta, ab Orienle habens ur-
pedimentum, pulsatis campanis tol [etj tantis, et „ bem nobilissiraara Salernum, vix septera milliari-
[tara] studiose.el taradiu [contL'ndebant],ut necdo bus marinoab ea distantem itinere; ab occidente
mini palriarchsesermo sufficeret ad claraandum,nec vero Surrentum el Neapulim Vergilianam ab au- ;
populuseum,Iicetmultum laborantem,audireraere- slro vero Siciliam,ducentis milliaribus,plus minus-

batur; cumque super hujusmodi teraeritale sspius ve modico, reaiotam, Tyrrheno mari interjacente.
conquerereturdominuspatriarchaadcives, eteorum Hujus regionis habitatores, ut prsdiximus, primi
praesenlibus argumentis, deprehenderetur malitia : merces pere^'rinas, et quas Oriens prius non nove-
conventi a pluribus, incorrigibiles inventi sunt, rat, ad supranominatas parle lucri faeiendi gra-
comminantes etiam ac aliquando graviora molitu- tia inferre tentaverunt unde eloptimascondiliones
;
ros.Quod et factum est nam etiam usque ad eam

; apud illarum partium praesides, pro rebus neces-
temerilatem, ausu diabolico et spiritu furoris con- sariis quas inferebant, et .sine difficultaie acces-
cepio, pervenerunt ut, armis correptis, tanquam in sum, et populi nihilominus graliam mercbantur.
domumalicujus gregarii irrumperent in praediclara Possidebat illis diebus princeps ^îyptius univer-
Deo amabilem ecclesiam, et sagittas tanquara in sas maritimas regiones, a Gabulo civitate, sita in
speluncam latronum jacularentur multas, quas littoremaris juxla Laodiciarn Syriae, usque in
postmodum collectas et redactas in manifjulum, Alexandriam, quae est novissima civitas /Egypli.
ante locum Calvaria^, ubi crucifixus cst Dominus, C Etper prEesides singulis civitatibus deputatos, im-
fune dependentes, et nos ipsi vidimus, el alii vide- perium suum late reddebat formidabiie. Prffidicti
runt infiniti. Hujus autem tanli raali primitivam vero Amallitani tara regis quam principum suorum
originem Romana Ecclesia, licet fortasse nosciens, plenam habentes gratiam, loca universa, quasi ne-
nec multo ponderans libramine, quid ab ea petere- gotiatores et tractatores utilium, tanquam raerces
tur, diligenter considerantibus videtur inlulisse; circuraferendo, confidenler poterant circumire;
nam locura praedictum, a domini patriarchs Hie- unde et traditionum palernarum non immemores
rosolymitani jurisdictione, cui diu et merito subja- et fidei Christianaj, loca sancla, quoties opportu-
cuerat, emancipavit indebite, ut nec ad Deum, ti- nitas dabatur, visitabant ; non habenles autera ia
morem, nec ad homines, quos timent, ha-
nisi eademurbe familiare doraicilium, ubi moram pos-
beant reverentiam. Nec tamen omnes uno judicio sent facere aliquautulum, sicut in urbibus habe-
et sublata discretionis differenlia, in hanc,Deoodi- bant maritimis, congregalis de suo populo, quot-
bilem et vitiorum malrem omnium, involvimus quot ad opus conceptum poteranl convocare, cali-
superbiam, credentes vix posse contingere, ut in pham Êj^jptium adcunt, et oblenta familiariura
tanto corpore omnes eodem gradiantur ilinero et ejus gratia, petitionem suam scripto porrigunt, et
sit nulla differentia meritorum. Ut aulem, cx quam q votis consone recipiunt impetratum
modico jactu seminis, tanlum locus memoratus
cmperit incremenlum, quaraque indebite contra
CAPUT V.
Dei ecclesias.Erecalcitraverit et usque hodie recal- Quomodo /Eijyptius ralipha ad petitionem Amalphi-
citrare non desinat, sumpto aliquantulum altius ianorum, locum eis designari prsecipit, ubiEcrle-
siam xdilicent.
exordio, prEsenti duximus mandandum historiK,
veritatis regulam omnino, auctore Domino, non Scribitur ergo Hierosolyraorum prEesidi, ut vires
proelermitlentes. Amalfitanis, amicis, et utilium introductoribus, lo-
cuB Ilierosolymis juxta eorum desiderium, in ea
C.APUT IV.
parte quam Christiani habitant, ad conslruendum
Descrihitur unde habuil ortum elinitium domus Ho- ibi domicilium, quale voluerint, designetur ncnplis-
spitntis.
simus. Erat autera civitas, sicut et hodie est, in
Regno Hierosolymorura cum uuiversa Syriaet quatuor parles pene divisa a;qualiter, ex quibus
;
7i;i HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XVIH. BALDUINUS III REX. 714
sola quarta,inqiiaSepulcrumDominicumsituraest, A. vel EBgrotantes colligerenl, ne de nocte per vias re-

fidelilius concessa erat ad habitandum, reliquas perti jugiilarentur et in eodem ioco congrcgatis,
;
autem cum Teniplo Domini, soli Infideles habebanl de reliquiis fragmentorum utriusque monastcrii,
domesticHs. Designatur ergo de mandato princi-
eis tam virorum quam mulierum, ad quotidianam sus-
construenda neces-
pis, qui sulliciens vldebatur ad tenlationem qualemqualem, aliquid ministrarelur.
saria locus, sumptaque a negotiatoribu» quasi per Erexerunt etiam in eodera loco altare in honore
symboium pecunia, ante Januam ecclesi» Domini- beati Joannis Eleymon. Hic vir Deo placens et per
Cce Resurreclionis, quantum vix lapidis jactus est, oraniacommendabilis, natione fuit Cyprius ; tandem
monasterium erigunt, honore sancta etgloriosae
in suffragantibus meritis, factus est Alexandrinus pa-
Die genilricis, perpetuaeque virginia Mariw, simul Iriarcha, vir in operibua pietatis singulariter ex-
cum el iis olficinis, qu» ad usus monachorura et cellens, cujus pia studla et liberales eleemosynas
suae gentis hospitum susceplionera, poteraiil ali- in perpetuum enarrabit omnis ecclesia sanctoruni.
quam praestare commoditatem. Quo 1'acto de parti- Unde el a sanctis Patribus vocatus est Eleymon,
bus suis tam raonachos quam abbatem Iransleren- qiiod interpretatur 7)iisericors. Huic autem loco ve-
les, locura regulariter instituunt, et Domino con- nerabili, quod ita charitalive se porrigebat ad ho-
versatione sancta rediiunl placabilem. Et quoniain mines, neque redditua eranl, neque possessiones
viri Latini erant, et qui locum fundaverani, et qui sed praedicti AmalQtani annis singulig, tam qui dom
in religione conservabant, idcirco ab ea die usque erant, quam qui negotiationes sequebantur, collecta
iu praesens, locus ille monasterium de Latinadici- inter se quasi per symbolum pecunia, per eos qui
tur. Accedebant etiam per illa nihilominus tempo- Hierosolymam proficiscebantur, abbati, qui pro tem-
ra, ut loca deoscularentur venerabilia, sancl» vi- pore ibi erat, ollerebaut, ut indc fratribus et soro-
duae et continentes, quae timoris oblits feminei, ot ribus ad victura et tegumen provideretur et de resi-
periculorum, quae multiplicia occurrebant, non ha- duo fieret advenientibus Christicolis in xenodochio
bentes formidiiiem; quibus advenientibus cum aliqua miserlcordia. Itaergopermultorumannorum
non esset intra septa monasterii, ubi coliigerentnr curriciila, quousque placuit summo rerum opiflci,
honeste, eongrua satis provisione procuralum est civilateiii iliam, quara proprio cruore mundaveral,
ab eisdem sanctis viris, qui locum fundavpriiiit a superslitionibus Kfntilium purgare, sub lis con-
ul, advenienlibus devolis leminis. nnn deesset seor- dilioiiilius inansit locus ille. Adveiiiente nnmque
8um oratorium, domus familiarls et locus in diver- Chrisiiano populo et principibus a Deo protectis,
sorio. Tandemque, divina lavente cleraentia, ordiiia- quibus regnum illud Salvator tradi voluit, in mo-
tum monasteriolum in honore piaB peccatri-
est Ibi naslorio leminarum inventa esl, abbatissK fuiigens
cis, Mari» videlicet Magdalens; et sorores sub C oflicio, qiisedam Deo devota et sanola muiier, Agnes
certo numero, ad obsequium advenlantium mulie- nomine, nobilis secun-lura carnein, natioiie Ro-
rum constitutffi. Guntluebant etiam por illa pericu- mana; qua; eliam postquam civitas restiluta est
losa tempora nonnulli cx aliis gentibus, tara nobi- lidei ChristianiB, per aliquot vixit annos et in xeno- ;
les quam seoundoe classis homines, quibus quo- dochio similiter repertus est quidam Goraidus, vir
niam ad sanctaiii civitatem non nisi per terras probata; conversationis, qui pauperibus in eodem
hostiuin eiat accessus, de suis viaticulis cum ad loco teiiipore hostilitatis, de mandato abbatia et
urbem pervenissent, omnino non liebat residuum; monachorum, multo tempore devote servierat; cui
sed miseros et inopes ante civitatis portam, tam postea successit Raimundus iste, dequo nobis ser-
dlu cum sumrao labore, faiiie, siti et nuditate ex- mo est in prassenli.
spectare oportebat, quousque, dato aureonumisraa-

CAPUT VI.
te, urbem eis licebat intoire. Ingressis aulem et
locis sanctis ex ordine peragratis, non erat eis vel Patriarcha cum plurima parte episcoporum orienta-
lium, Romam jiroficiscitur, ad Ailrianumpapam.
ad unura diem refectionis spes ulla, nisi quantum
eis de praedicto monasterio fraterne minislrabatur ;
Sic ergo de tam modico incremeutum habentes,
nam omnes ulii civitatis habitatores Sarraceni D pra;dictffi domus fratres, prius a jurisdiclione se
erant et infideles, excepto domino pairiarcha, et sublraxerunt abbalis; deinde rnultiplicatis in im-
clero et popello misero Surianorum ;
qui diebus mensuni dixitiis, per Ecclesiam Romanamamanu
singulis tol angariis, parangariis, et sordidorum et potestatedomini patriarchse sunt emancipati ;
munerum praetalionibus vexabantur, ut vix siqua perniciosa libertale impetrata, nulam prorsus
bi, in suprema paupertate constituti, in con- ecolesiarura praelatis deincepa exhibentes reveren-
tlnuo timore mortis, liceret respirare. Noslris tiam, deoimas sibi ex quibuscunque pradiis ad se
ergo miseris, etadsupremum afflictis et egenlibus» quocuuque jure devolutis, penitus negant. Hoc ex-
cum non esset qui tectuiu prsberet, procuratura emplo multa de iis locis, quse dicuntur venerabilia,
est a beatissimis vicis, qui monasterium Lalinorum tam raonasteria quam xeuodochla, quibus Ecclesi»
incolebant, ul misericorditer victui et tegumento de mera liberalitate et solitse pietatls officio prima
detrahentes, ad opus talium, intra ambitum sibi praestilerunt fundamina et ad optata perduxerunt
designalum, xenodochiumerigerent, ubitalessanos incrementa, tandem ex adipe recalcitrantes, ad ube-
Patrol. CCI. 23
ribus pia3 malris, quibus ad initio quasi modo ge- A. Fredericus, circa partes Aconitanas cura exercili-
niti infantes lacte pasti et solido pro tempore cibo bus suis moram tanlam in legionibus, quas
faeiens,
saginati, divisi sunt, ita ul merito de eis conqueri in Italiam introduxerat, cladem paliebatur ut, de-
possit Ecclesia : Filios enutrioi el exaltavi ; ipsi au- ficientibus majoribus et nobilloribus imperii prin-
tem spreverunt me (Isa. i,2 ). Parcat eis Dorainus et cipibus, vix decimus superesset: unde eos qui
ad cor redire condecat, ut matri suae, quam dereli- supererant, ad propria redire volentes, cohibere
querunt, discaut servire in timore; et illi etiam am- non valens, ipse quoque ad redilum, licet invitus
plius indulgeat, quse cum haberet centum oves, accingebatur. Multa euim supererant negolia, et
unicam vidit pauperis, et invidit cui a Domino
; maxime contra eumdem Sioulum regem, qu» ejus
dicitur: Occidisti, et possedisti {III Reg. xxi, 19). exigebant prcesentiam.
Vae illi,quicunque sit ille, quiajuxta judiciura pro- Dominus porro patriarcha cum sui consortibus
phetse, vir sanguinum ett {II Reg. xvi, 8). Postquam itineris anxie deliberabat, qua via ai dominum pa-
ergo saepe ac ssepius, tam dominus patriarcha quam pain in lanto tumullu posset accedere undique :
reliqui ecclesiarum pr»lati apud eosdem fratres enim praelia, undique sedilionesomnem videbantur
sua jura reposcendo non proliciebant, ut praemisi- aditum praeclusisse. Ansquetinus quoque, quidam
mus, ad Roraani pontificis hinc inde processum est „ refiisSiciliee cancellarius, urbem obsederat Bene-
-..j.-i..-: A :u:.3..,„: !.,„*..:
.Assumensergosibidominus|patriarcha u- " .-t , • • , • , ,
auditorium . .
ventanam, nunliis doraini patriarohee, qui ad hoc

,
licet longeevus esset et fere centenarius, de eccle- missifuerant, ul ei a praedicto cancellario ducatum
siarum praelatis doroinum Petrura Tyrensem archi- implorarent, omnino negans per partes illas trans-
episcopum et de suffraganeis ejus dominum Frede- itum, quce tamen via mullo caeteris erat compen-
ricum Acconen8emepiscopura,dorainumAmalricum diosior. Tanderaque habitoquorumdam prudentum
Sidoniensem episcopum, dorainura quoque Baldui- consilio, viam maritimam secutus, cum omni co^
num Caesariensem archiepiscopum, dnminum Con- mitatu suoAnconam pervenii missis inde ex latere ;
stanlinum Liddensem episcopum, dominum Reue- suo quibusdara episcopis, qui dominurn imperato-
rum Sebastenum episcopum, dominum Herbertum rem Romanorum, jam ul praediximus, ad propria
Tiberiadensem episcopum, vernalis temporisgratia redeunlem, verbis illius salutarent, et pro negotiis
respirante, cum primum raare flatibus exagitatum ejus ad dominum papam litteras obtinerent impe-
hibernis, spirante Favonio, caepit se reddere pla- riales. Quod et factum urbem Seno-
esl, licet ipse
cabilius, iler aggressi, auclore Domino, Hydruntum gallias ei Pisaurura jam pertransiisset, pro redeun-
.^puliaB urbem maritimara prospero cursu alti- do solicitus. At vero dominus patriarcha cum suo
gerunt.
C comitatu Romam versus iter dirigens, dominum
CAPUT vn. papara a civilate Narniensi egressum, quasi fugien-
Imperator Constanlinopolilanus, consentienle papa, tem persequebatur. Tandem Rotnam veniens,ibique
Apuliaminvadit. Dominus palriarclia cum mis ad per dies aliquot facta mora, cura ei nuntiatura esset
curiam pervenit. dominum papam apud urbem Ferentinam gressum
Interea, dum pontifices Orientis una cnm domino flxisse, illuc incunctanter properat ut de negotio
patriarcha fines atligissenl Apuliae, ut prffimisimus, pro quo venerat experiri tentaret. Dicebant quidam
Gonstanlinopolitanus imperator verbura doraini dominum papara, ut eum taedioafficeret et gravaret
paps secutus, imniissis de principibus suis, cum sumptibus, eumstudiosedeclinare; naramuneribus
inrinita pecunia, consentientibus illarum partium infinitis corruptus, in partem Hospitalariorum di-
proceribus, regionem violenter invaserat, ita ut cebatur se dedisse proclivem, qui jam ad eummulto
]i0stquam dominus patriarcha cum suis ab Hy- anle prsvenerant. Alii dicebant, urbis Beneventanae
drunlo usque Brundusium pervenisset, domini im- gratia, qu.-e obsidione claudebalur, utdiximus, cum
peratoris famiiia urbem praidiclam, tradeniibus tam inaturato advenisse itinere. lamen erat
Illud
eam civibus, jara recepisset in suaro, solo prassidio evidens, favorem suura et farailiariura suorum,
civitatis in quo pauci erant, in fidelilate domini re- Hospitalariis nimis familiariter iudulsisse ;
dorai-
gis perseverante. Goraes quoque Robertus, de quo num vero patriarcham cum suis, quasi adulterinos
superius fecimus raentionera, cura iis qui partea filios, fastu quodam et indignatione a serepellere,
suas,tam regis odio quam ejus gratia sequebantur, quasi indignos.
Tarentum, Birum, ogregias raetropoles, et omnem GAPUT VIII.
marilimam regionem usque ad regni terminos vio-
Adrianus papa Beneventum properal : pairiarcha
lenter occupaverat. Praedicli ,vero magni et inclyti illuc jeslinut, proponit actiones ; sed corrupta mu-
Robertus princeps Gapuanus el coraesAndreas,
viri, nerilnis curia, justitiam opprimit. Reverlitur infe-
universam Gampaniara, qum vulgari appellatione clo negotio palriarcha.
dicitur terra Laboris, usque Salernum, el usque Postquam igitur ad praediclam urbem pervenit,
Neapolira, el usque ad Sanctura Germanura, sihi obtulit se de more apostolicis conspectibas ; ubi et
vindicaveranl eratque tota regio in tanlo motu, ut

; male receptus, el pejus habitus, invitis ex plurima
nusquam quies, nusqua.Ti securitas easet trausire parte cardinaiibus, certum dedomini papae mentis
volentibus. Roraanorum etiam imperator, doraiaus conceptu et habitudine reportavit argumeatum. IHe
717 UIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XVIII. BALDUINUS III REX. 718
tamen quorumdam prudentum amicorum suorum A jarajam transiturus exspectarel, captus est et regis ;
fretus consilio, lotum hoc dlssiniiilans, sicut homo lidelitius traditus, in Siciliam deductus est, ubi con-
severus erat, dominura papam frequenlabat, diebus linuo carcere et caecilate violenter induota, mise-
fesiis assiduus episcoporum
erat in consistorio, rabiliter vitara finivit.
suorum rcelu venerabililer circumseptus cui etiam ;
CAPUT IX.
advucatorum turba, quoties opus eral, jugis assi- Jn j-Eyi/plo lumuUus excilaluv civilis: fugit soldanus
stebat, offlciuin adimplere parata. Data igitur utris- ab eis, et occiditur a nostris ; capUur ejus filius
que partibus audienta, cura jam per dies mullos Nosceradinus.
utrinqueinutiliteressetdecertatum.vidensdorainus Per idem tempus, regno Hierosolymorum satig
palriarcha, et per quosdam familiares amicos suos prospere per Dei misericordiam se habente, contigit
intelligens, quod non proficeret, snmpta licentia, regiones ei adjacentes ex utroque latere, quasi
cunditionem referens deteriorem, confusione in- inopinalo misi-rabiliter concuti. Nam iEgyptiorum
dutus et reverentia, aggressus est ad prnpria redire. quiiiam potentissiiiius, soldanatus agens ofticium,
I)e tanla aulem cardinalium liirba, vi,x reperti sunt
doniinumregioni8,calipham videlicet.quera^figyptii
duo vel Ires, dorainusvidelicetOctaviaDUs, dominua pro summo numine colere solent et venerari, acce-
Juannes de Sanclo Marlino, qui ejusdem domini _ densadeum familiariter, tanquam negotiorum ejus
patriarchte, dura esset Tyrensis archiepiscopus, domesticus procurator, in secretiore palatii cubi-
archidiaconus fuerat, quiChristum sequentes, ejus culo fraudulenter occidit hoc autem ea intentione :
ministrum in causa sua pie vellent vovere. Alii dicitur fecisse, ut filium suum Noseredinum in ca-
onines abeuntes post munera, secuti sunt vias Ba- lipham erigeret, et in regni administralione, filio
laam, filii Bosor. Dominus vero papa urgentibus prffisidente, sine cura et sollicitudine perseveraret.
eura curis domesticis, transcursa Campania I3ene- Arbitralus est autem per dies aliquot rem posse
ventum pervenit. Interea rex Siciliae, dotniiius Wil- occultari, quousque recepto palatio majore et the-
lelu;us, audiens el crebris edoctus legationibus, sauris occupatis ex integro, coetuque amicorum et
quod comes Robertus de Bassa-
in partibus Apuliae, faniiliarum convocato, volenlibus ei hoc quod
villa,una cum Grscis regionem occupassent vio- egerat ad mortera imputare, resistere posset. Sed
lenter in Campania vero princeps Capuanus, et
; res longe aliter accidit. Nam modico interjecto
comes Andreas lale sua dilTunderenl imperia, do- commissum innoluil, el omnis po-
tenipore, scelus
minus quoque papa in Benevenlum se receperat, pulus a maximo usque ad minimum, tanquam vir
unde oranlbus praadictis vires et animos ministra- unus, conveniens, domum illius, in quam se, per-
bat, congregatis ex universa Sicilia et Calabria mi- petralo homicidio, contulerat, undique vallanles, ad
litaribus copiis, cum ingentibus' expeditionibus in C poenas una voce virum sanguinum exigunt, qui
Apuliam pervenit. Ubi statim circa Brundusium, domino regionis ausu nefario mortem intulerat.
fugiente comite Rolierto, prirao Marte Graecorum Dumque instaiit protervius, vidensaliam salutis non
fudit copias ; et attrito penitus eorum cxercitu, superesse viam, theeauros aperiens, aurum, gem-
duces eorum captos, vinculis mancipavit. Cazas mas, et quKcunque habebet desiderabilia per lene-
quoque, quas intuleranl, valde multiplices, suis in- straa vociferanti projicit populo, ut, dum in colli-
tulit tam potenter quam feliciter vestiariis : inde gendo esset soliicitior, ipse quocunque modo ad
recepta universa regione, quae ab eo defecerat et iter se pra;pararet. Quid plura '? Egressus cum ho-
populis gratia restituta, Beneventum obsidel ; ubi nesto filiorum ac nepotuoj coinitatu, invitis eis qui
tantis tam dominum papam cum suis cardinalibus, cuin obsederant, iter arripit versus solitudinem.
quam cives universos alfecit molestiis, ut et victus Damascum, ut dicebatur, profecturus illi autem ;
deficeret et de salute redderet valde sollioitos : ubi nihilosegniuseum inseclantes,impedirelaborabant.

nuntiis intercurrentibus, quibusdam occultis con- At vero filius ejus primogenitus, et alii de familia
ditionibus, reformata est pax inler eos, exclusis viriprudentes et in armis strenui, eos a se longius
oranibus illis a foedere, qui domini papae suasioni- arcentes, suslinebant iropetas at ad suos propius
bus, tantis se laboribus immerserunt et periculis. r. accedere non permittebant. Interdum etiam et vasa
VidentPs ergo praedicti nobiles viri, quod contra aurea sive argenlea, vestesque pretiosas, et holose-
spem accidisset eis, el quod dominus papa, non ob- rica aestimationis non modicaa, post se relinquebant
lenta eis domini regis gratia, pacem sibi et Roman» ex industria, ut eis properantibus moras innectc-
Eoclesiae, illis exclusis feceral, solliciti pro se, rent, et pro dividendis qus eolligebant, materiam
anxie coeperunt disquirere,quonam paclo possent, inferrent contentionis. Tandem vidantes /Egyptii
sani etincolumes, extra regnum se facere. Comes se non posse prolicere, infecto negotio, domum
itaipe Robertus et Andreas, cum quibusdam aliis sunt reversi ; ille vero profectus, dum fatorum se
nobilibus viris in Lombardiam properanles, ad do- putat subductum esse insidiis, dum securo graditur
minum imperatorem se contulerunt. Princeps vero itinere, nihil superesse difficultaiis arbitrans, dum
Capuanus, caeteris infelicior, dum Gariiianum na- Scyllam fugil,deciditin Charybdim. No3lrienim,au-
vigia transire parat, a suis vecloribus, cum suos dito ejus transifu, casu praestruente» insidias, in eis
jam prsemisisset et ipse cum paucis in ripa citeriore more nocere volentium, absque strepitu latebant «
:
A viret mandatis, in Ciliciam ingressus, praedictura

illeex improviso in prtedictas irruens insidias,
primia congressionibus esl confossus lethaliter, ~
Toros expulitet exercitum ejus usque ad supremam
internecionera delevit. Exspectans ergo honestam
ibique statira gladio vitam flaivit. Erat autem nobili
viro nomem Habeis, filius vero ejus Noseredinus, Raiaaldus pro lanlo facto retribulionem, videbatur
divitiae, plurimura, unde morae impatiens, ad prs-
ei differri
et omnis omnino familia, et universa3 ills
quassecumex/Egyptodetuleranl.inmanushostium dictum maleficium convolavit. Erant autem insu-
tradita sunt. Sic ergo opimis onusti spoliis, et qua- lani a quibusdam de nostris diligenter pra;moniti:
lia orbis noster prius non audierat,

subfarcinati, unde et de lota insula vires contrnxerant, quales,
praedam more solito dividentes, ad propria sunt quales; sed ingrediens prffidictus princeps Rainal-
reversi. Accidil autem quod inter caeteros qui ei- dus,eorum atatim fudit exercitum et universas ;
dem negotio interfuerant, fratres militi» Templi eorum eatenus contrivit copias, ut deinceps nec
plureshabueruntmilites;etpotioresreporlaverunt, unus inveniretur, quicontraeum manum auderet
pro numero militum, manubiarum et praedae por- erigere. Ilabensigitur liberos per totam insulam
tiones. Cecidit enim eis in sortem pr«ter ca;terain monn-
discursus, urbes contrivit, dejecit oppida,
funiculo distributionis, praidicti nobilis viri filius steria tam virorum quam feminarum impudenter
Noseradinus, vir audacissimus, rei militarissingu- g confregit, expositis ludibrio sanctimonialibus et
larem apud jEgyptios habens experientiam ; cujus virginibus tenellis ; nam auri et argenti, el vestium
eliam nomen populis illius regionis esset formida- pretiosarum non erat numerus, neque finis sed ;
bile, aspectus vero terrorem incutiens, sine conso- amittendi ha;c populo,comparationelassae pudicitis,
latione. Hunc porro, cum diebus multis prsedicti quasi stercorareputabantur. Sic ergo per dies ali-
Iratres habuissent in vinculis, et avidissime petens quot per toLam debaccliantes regionem, dum non
in Christo regenerari^litteras jara didicisset Roma- esset qui resisteret, aetati non parcunt, vel sexiii,
nas, prima fidei Christians rudimenta edoctus, conditionura quoquenullam habentes differentiam.
pro sexaginta millibus aureorum iEsyptiis eura ad Taadem coraportalis undecunque spoliis et manu-
iuortempostulantibusvendiderunt.Traditumautem biarum infinitate omaimodarura, ad mare se reci-
vinctum manibus et pedibus catenis ferreis, in piuat, et inde praeparatis navigiis, inpartes descen-
c.ivea ferrea caraelis iraponentes, in /Egyptum dederunt Antioclienas,profligalis intramodicum tem-
duxeriint, ubi inhumanis desideriis suis satisfa- pus, quas male acquisierant divitiis, juxta id quod
oientes, eum mordicitus decerpentes, in frusta mi- proverbialiter dici solet
nutissiraa conciderunt. Non habet euenlus sordida }>rseda bonos.
C.-VPUT X. CAPUT XI.

,
Princeps Hainaldus insulam Cyprum occupat, et ejus Re.v conlra pacla el jiacis fiedus, quod cum cis pejn-
habitatores spoliai violenter. gerat, Turcoa et Arahes iii yitva capit Panea-
dense.
Anno sequente idem Rainaldus de Castellione,
princeps Antiochenus, consilio perversorura, quo- Per idem tempus.conveneratprdster solitum mul-
rum maxime studio regebatur, piaculare iterura titudo inaudita Arabum et Turcomannorum, qui
coramittens flagitium, Cyprum insulara nobis vi- nihilominus in tentoriis habitant, et de fructu ani-
cinam, populis refertam fidelibus, regno nostro malium vitam solent, sicut Arabes, propagare, in
utilem, et amicam seraper, immissis hostiliter le- silva quae Paneadensi adjacet civitati, et ab eahodie
gionibus, violenter occupavit. Causa autem hujus cognomen ducit vulgare nam antiquitus, tamquae
;
(am abominandae iuvasionis videbatur hfccesse: ad septentrionem quam quae ad austrum protend itur,
in partibus Ciliciffi circaTarsum, erat quidam no- quaeque ipsum Libanuraprotegit, omnissilva saltus
bilis et potenlissimus Armenus, nomine Toros qui Libani dicebatur, unde et de Salomone legitur,
domini imperatoris gratiam, ejusefficiente incon- quod in ea sumptuosi operiset mirabilis Kdificii
stantia, frequentius demerebatur et incurrebat domum construxit, quae dicta est domus saltus Li-
offensam. Confisus enira de eo quod ab imperio bani.Nunc autem ab urbe,ut prsdiximus.proxima,
remotus erat plurimum, et quod in monlihus arduis D silva cognominatur universa. In hanc prffinominati
habebat domicilia, per plana Ciciliae praedam agebat populi, iniietrata tamen prius domini regis gratia
et manubias, non veritus terram domini sui, niodis etpacesolemniter coacessa,animaliaintroduxerant,
quibus poterat, damnificare et imperii fldelibus equosque maxime, ad numerum infinitum pascuo-
cujuscunquc conditionis graves et indebilas inCerre rum sequentes commoditatem. Accesserunt porro
molestias. Audiens hoc imperalor, scripsit pr»dicto ad dorainum regom viri impii, filii Belial, Domini
Rainaldo, quatenus convocala militia, praedictum timorem praeoculis nonhabentes suggesseruntque ;
Toros aauis arceretfinibus, et Cilicurasibisubjecto- ei, et in malitia sua facilius involverunt, persua-
rum possessiones ab ejus incursionibu redderet sccu- dentes ut prodigus fidei, et immemor fccderis quod
ras;quodsiadopuscomplendum pecuniaessetneces- cum eis pepigerat, subito in praediclos viros, qui
saria, ipse de thesauris suis tempore opportuno pabulandi gratia tam greges in silvam, quam ar-
mitleret sufficienlem. Factum esl ergo quod, con- raenta induxeraut, irruptionem faceret tam eos ; ct
gregatis militaribus copiis, ut imperialibus deser- quam eorum pecualia, suisdaret ad praedam quod :
;
721 HIST. KERUM TRANSMARIN. — LIB. XVJII. BALDUIiNUS III REX. 722
et factum est. Rex enim aere gravatus alieno et A î multa sequentia tempora necessariis communi-
mullis obligatus debitis, cum non baberet unde turi.Duraque proficiscendo cum omnibus impedi-
creditoribus Batisfacere posset, proclivius, ad hoc meatis suis urbi appropinquarent, ecce tiostes, eo-
ut quocunque modo se expediret, palulam pravis rum adveutu praecognito, eis occurrentes,instante8
inceutoribus aurcm praebuit, et eorum acquievit gladiis, caesis ex eis quara pluribus, agmen dissol-
BUggestionibus ; nam post consilium abiens impio- vunt, caeleris autem fuga vitae et saluti consulenti-
rum, convocata militia, repente irruit super eos, bus, sarcinas occupant ;
qui effugere nequeunt,
incautosque et nihil tale verentes reperieus, hosli- hoslium inslantia prfeventi, aut gladiis intereunl,
liter circaeos versatus, suis exposuit in direplio- autvinculismaneipantur.Sicquequaeproinstruenda
nera qui enim ex eis aul equorum usi velocitate,
;
civitate congesta fuerant, in ejus laesionem hostibus
fuga saluti cousulere potuerunt aut silvarum la- ; sunt concessa. Saepe autem nominati fratres, simi-
tebris hoslem declinare, ipsa necessilate docente, lium casuum formidantes dispendia,a pactis resi-
satagerunt, vitae reservati sunt : reliqnis omnibus lientes prius placitis, urbera cum suis tam oneribus
aut occisis gladio, aut dur» servituti mancipalis. quam emolumentis, domino constabulario resigna-
Facta est igitur manubiarum et praeds tanta et tam verunl. Nec mora, sumpta ex tempore opporlunitate,
inaudila multitudo, ul par ei in noslris regionibus _ Noradiaus,ex praedicto successu factus eIatior,ap-
non dicatur fuisse. Cuivis de popularibus et de ple- posuit eamdem urbem, casu praedicto consternatam,
equorum in sortem ceciderat numerus maxi-
beis, obsidere convocataque militia et machinis com-
:
mus nec tamen nostris ad aliquem gloriae vel laudis

; portatis, ex improviso ante urbem consislens, lo-
propagandae titulum ascribi potesl, cum pacis tio- catis agminibus per gyrum, eam vallat obsidione.
homines incautos, de
latores et effractores foederis, Erat autem in parte civilatis pra;sidium, munitum
regis gratia praesumentes, dum non esset qui eis admodum armis, viris, et pro temporis articulo,
resisleret, male pro arbilrio tractaverunt. Sed ju- victualibus quo poterat esse civibus secundum
; in
etus retributor Dominus, Deus ultionum, non diu capta urbe refugium. Tamen prasumentes de civi-
passus est nos tam turpibus emolumentis Istari latis munimiae, et quod similia saepius fuerant in
sed significans quod etiam infidelibus fldei tenor ea perpessi, urbem tueri, atque pro ea viriliter stare
observandussit illibatus, in nostram confusionera, decreverunt; potuissentque, votis consone, eam

et commissi criminis pcenam adducens cum eo ultio- conservasse intemeratam, nisi de se praesumentes,
nem,pro omnibus peccatis nostrisreddidit duplicia, coepissent incautius negotiari. At vero Noradinus
et multiplicato fenore, intulit confusionem, sicuti machinis et tormenlis instans jaculatoriis, sagitta-
Id sequentibus dicetur. riorum quoque coniinua et indeliciente utens opera,
CAPUT XII. C obsessis requiem negat, et fatigatos mullipliciter
diu nootuquc sine intermissione compellit ad defe-
Benfredus constabularius urbem Paniadensem pro
parte dimidia, Hospitalariis concedil ; capilur a ctum. Inleremptis enim pluribus, sauciis quoque
Noradim subsidium quod inferebatur, et civitas lethaliler nonnulis, pauci erant, qui defensionis
obsidetur. officium exsequerentur quod nisi ipse conslabula-
;
Nihilominus etiam per eosdem Henfredus dies, rius cum filio, paternae probitatis aemulatore praeci-
de Torono, regius constabularius, cum saepe dictam puo, quorum uterque tanquam pro haereditate pro-
urbem Paneadem, quae ejus erat haereditaria pos- pria familiarius et certatim stareparati, alios suo
sessio, sumptibus et cura continua fatigatus, jam exemplo ad resistendura animarent, laboris im-
solus commode regere etconservare non posset,de mensitate superati, el impugaanlium viribus
oonsensu domini regis, cum fralribus Hospilalis ex impares prooul dubio defecissent ; sed revoca-
sequodividil, ita ut totiu civitatis et suburbanorum bat eos, ut prsdiximus, dominorum prssentia;
omnium fmtres praedicti habentes dimidium, im- et eorum virtus indefloiens, ad animandum alios
pensas tam uliles quam necessarias ex dimidio mi- effioax, vires reparabat labentes et ad dimi-
nistrarent, civitatis pro parte altera debilam geren- oandum reddebat fortiores. Dumque die quadara
tessollicitudinem. Erat autem civitas in confinio r> hostes solito instarent aorius, accidit ut qui in
hostium posita, eisque valde contermiaa, ita ut urbe erant, aperta porta, ut cum hostibus oommit-
nulli, nisi ia manu
aut clandestino nimis iii-
forti, terent, egrederentur dumque inoircumspeote se
;
nere accedenli, accessus vel discessus inde posset congressionibus ofTerunt, hostium in se irritant
esse,nisicum periculo.Factum est autem.postquam raultitudinem ;
quos, dum in se irruunt, ferre non
praedicli fratres civitalem inde suam pro partesus- valentes, in urbem se tentant recipere. Factumque
ceperuat, ut oongregatis alimentorum, armorum, ingredientium tumultu porta claudi
est ut,cura prae
virorum cupiis, loGum certa die diligenlius commu- nou posset, hostes promiscue cum civibus ingressi
nire curarent colleutoque maximo ad proposilum
:
sint, cum tanlo numero ut, obtenta violenter civi-
sufficiente camelorum,et omnimodorum animalium tate, non sine periculo et mullorum strage, nostros
ad sarcinas deputandorum comitalu, simul et mi- in praesidium ingredi oogerenl violenter. Nuntiatur
lilia, quaj omnem illam expedilionem violenter in interea doraino regi, quod praedicta civitas tantas a
urbem introducereat, ad locum accedebani, urbem Noradino paliebatur angustias, et quod ad supre-
;
muni pene »itdefectum unde collectis,

incliiiata :
A suis espeditionibus longius abiisse, nec facile in
quas pro tempore babere potuit militaribus tam suam autsuorum injuriam iterum tot nationes in
equitum quam petlitum copiis, ad patres illas cum unum eonvenire posse arbitratus, imprudentius
suis legionibus impiger convolat propositum b:i- : aliquantulum, et pro singulorura arbitrio indulgen-
becs, aut obsidione urbem pr*diciam absolvere, tius coepit praediximus, habere. Nuntiatur
se, ut
aul Martiosevenlu3,et belli fortunamcum Noradino porro bostibus in insidiiscommorantibas, quoddi-
experiri. missis pedestribus alis doraini regis excercituscir-
GAPUT xin. calacum Meleha seoure nirais et imprudentius se

Rex illuc properans, obsidionem solvit ; sed btcaute baberet quodque de principibus ejus nonnulli,
;
rediens noster e.rsrcitus, hostium insidian in iti- Philippus videlicel Neapolitanus,el quidani alii cum
nere pulilur peîculosas. suis oorcitatibus discessissent : videntes rem pro
Audiens igitur praelatus princeps quod ea inten- votis accidere, castra movent subilo ; eteorum pru-
tioae doininus rexadveniret, aoleas se dubiis bello- dentissimo principe rem (prout expedire noverat)
rum submittere casibus, soluta obsidione, prius acceleranle, ad partes illas contendunt.et ad Jor-
tamen urbe, quara violenlerexpugnaverat.igni suc- danem, qui medius erat inter eos, usque perve-
censa et sufFossa, ad propria reversus est suam ; t> niunt ;
quod transito, in eo loco qui vulgari appella-
lamen, quam semel collegeral, non passus ab in tione vadum Jacob appellalur, eis Jordanem, qua
vicera discedere militiam, sed eam secum detinens regius exercilus crastina transilurus erat die, se
et arapliorera convocans, in nemoribus tinitimis locant in insidiis. At vero luce terris reddita, ite-
(quasimentemhabens praesagam)lulebat in insidiis, rum ad proficiscendum uoster exercitus, noclurna-
rei exitum prasslolaturus. Rex vero ad urhemacce- ruui insidiarum nesnius, et eorumquasab hostibiis
dens, et optatum obsessis prsstitit solalium, et inlerim praestructa fuerant ifjnarus, versus eas par-
tam diu praesentera se exhibuit, quoadusque lapsa tes quas Turoi clam occupaverant, iler arripiunt ;
erigerentur, consolidarentur fracta, et civitas in dumque securi, et mihil prorsus sinislri forraidan-
pristinum, reparatis moBnibus, reformaretur statum. tes proficiscuntur, ecce subito ex insidiis prodeunt,
Convocatis enim ex urbibus finitimis, et de regno qui ad hoo specialiler conveneranl, utincaulos ag-
universo c«mentariis, et quicunque archileclura; grederenlur securisque, et nihil tale verentibus,
;
aliquam habere videbantur experientiara, instantia slrictis se olTcrunt gladiis, more hoslium vulnera
diligenti turres ac moenia reparant, renovanl anle- el raortem ministraturi. Nosiri porro, licet sero,
muraiia et intra murorum ambitum civibus instau-
; expergefaeti, diinissis diversis confabulationibus,
rant ex integro Jomicilia, et publicis ffidificiis sta videntes rem agi serio, equos armaque corripiunt
tum restituunt prislinum : qua; omnia iNoradinus ^ sed antequam ad resistendum prippari et eonve-
eo tempore, nuo eam obtinuarat, fundiius dejecerat nire posseut, ex ordine, dissoluta sunt (bostibus
studiose, ut pr»dixiinus. His ita peractis, arbitralus importune instantibus, et gladils comiuus slrenue
rex cura suis principibus, moram suain in urbe decertaatibus) agmina, ila ut nusquam de nostris
praedicta, civibus non mullum deinceps esse neces- nisi paucissimi cohaererent.
sariam; quippereslitutis jamia integrum universis, CAPUT XIV.
municipio quoque,armis, viclu, hominibus quoque Rex apud cnstrumSapliet, fugiens de prselio, se re-
diligenter satis pro tempore communito: dimissis cipit;prosternitur exercitus, et de principibus
peditum manipulis, ipse cum solis equitum turmis plunmia capiuntur.
Tiberiadem redire proposuit. Egressus ergo exea- Rexautem cum paucis qui ei adhajserant, videns
dem urbe et in austrum iler dirigens, secus lacum, acies dissolutas, confusum exercitum hostibusun-
cui nomenMeleha,castram8latusesl,ubi nocle illa dique patere ad prffidara; hostes undique invales-
longe aliter quam disciplina militaris exigeret, et cere, nostros vero jara non deficere, scd ab initio
imprudenter se habens, non observala oasirorum potius defecisse ; ut saluti consuleret, prudenter
lege, requievit exercitus. Solelenim usu inter komi- unde cumsum-
subiitin montem qui vicinuseral :
nes evenire, ut in prosperis et pro voto successibus

D rais periculisbostesnunc adextris nunc a sinistris,
circumspecte minus se consueverint habere. Nam mi- equi cui insidebal beneficio, declinans, in castrum
seris regulariter solel adesse solerlia rebus. Unde cui Sephet nomen, quod in eodem monte situm
fortasse dictum esl Cadent a latere luo mille, si-
: erat, vixet cum multa diflicultate se recepit. Ca-
nistro Tidelicet ; et decem millia a dextris luis pta est illa die de principibus noslris maximamul-
(PjaL xc, 7) ;
plurcs enim,acti prosperis cl suc- titudo, caesi vero pauci ; nara omnes indifferenter,
cessibuselati, solent in praceps ruere e diverso : lam quirei railitaris dicebtnlur habereprudentiam,
vero dispendiis et adversis casibus defatigati, pro- etusum praecipuum, quam gregarii, hostibus tan-
priis edocti periculis, didicerunt se in dubiis habere quam vilia raancipia ignominiosae servitutisjuguin,
ciroumspectius;etsempertiraerefortunam,quara sae- et perpetuae infamia notam non abhorrentes, ut
pius expertisunl insuisneyoliis araaram.Rexigitur raiserae vitas consulerent, sine coniradiotione se
mente recolens, quod tantuin principem ab impu- tradebant. Gaplus est inter csteros ibi vir nobilis
gnationeurbis obsessaedimoverat, ratusquecuracum et inclytus, dominus Hugo de Ibelim ; Oddoquoque
725 HIST. RERUM TRANSMARIN. — UB. XVIII. BALDUINDS III REX. 726
de Sancto Amando, regius marescalus, Joannes A eos qui intus se receperant, vices prohibel exer»
Gotraanus, Rohardus Joppensis, et Ballianua fra- cere resistentia. Cives autem loci illius, meraores
ter ejus Bertrandus de Blanquefort, nnagister mi-
: qiiomodo in proxime prsterita obsidione, civitatem
litiae Templi, vir relifîosus et timens Deum, et alii tueri cupientes, in proposito defecerant, praevenire
multi, quorura nomina non lenemus. Refudiinobis capientes, in praesidium sponte se receperant uni-
DomiDusjuxtameritum viarum nostrarumfruotum ;
versi. Praefecerat autera eidera loco el curam supre-
et qui innocentes et de nostra prsssumentes fuie, mara Iradiderat conslabularius, abiens, et aliis tra-
spretis humanitatis legibus, oppresseranius inde- ctus negotiis, cuidam consanguineo suo, Guidoni
bite, aaqua lance pensam reporlnvimuseonfusionem. videlicet de Scandalione, rei militaris experientis-
Dati sunt enim inclyli noslri, gentihus in opprobrium ; simo ; sed modicsB fidei, et Deum prorsusignoranli.
et hoslium expositi ludihrio, pecenlis nostris exigen- Is cum mandantis intuitu, tura praetextu propriae
tibus, traditi sunl in commotionem capilis in poputis existimationis, ne quos in rebus bellicis egregie
( Psal. XLiii, 16 ) ; %etus Domini exercituum fecit gestis titulos offuscaret,verbo simul et exemplo
htec {Isa. ix, 7 Bene tatnen «t misericordiler,
). alios ad resistendura animabat nec defuturura in ;
non oblituB misereri, nec continens in ira sua mise- proxiino subsidiura, et perennem gloriam bene me-
ricordias suas, nobiscum fecit providens ut regem ; T> rentibus certius promittens : unde erat, quod om-
salvum faoeret, qui si illa die defecisset, regnum nes quasi pro re propria dimicante», stupendos se
omne procul dubio in supremum, quod Deus aver- et admirabiles, pro indeflcienlibus vigiliis et conti-
tit, descendisset periculum. In milite enim, quan- nuis laboribus, hostibus darent. Qui nihilominus,
tumvis eximio, unius sors est in rege vero, uni- ; omnino re»istentil>ug omnino adversari parali,8ine
versorum periculum quod satis atlendit diligenter
;
intermissioneraolestiasinferunt ; et majores haben-
qui pro rege soliicitus erat, David fidelis, dicens : tes numeros, qui alternatimaibisuccederepraecipie.
Domine, salvum fac regem ( Pial. xix. 10), Rumor bantur, eos qui unde vires repararent, penitus non
interim de rege variua longelateque regionem pro habebant, ad defectura, anxietalibus quotidianis
ea sollioitam afticiebat, dicentihug aliis, quia gla- compellebant. Nuntiatur inlerea doraino regi, sed
diis cenfossus interierat ; aliis, quod inter conca- et principes qui residui erant in regno non latebat
ptivos vinctus, hoslibus id ignorantibus, abduotus qiiantis anxietatibu», qui in civitate obsessi erant,
Bral ; quod divina eum protegente clementia
aliis, premerentur. Unde miisis legationibus tam ad
illaBsum, bellicis tumultibus se subduxerat. Anxie principeraAnlioohenum, quam ad Tripolitanum
ergo nimis, et quasi msler unicum habens filium, mora postposita, ad subveniendum
coraitem, ut,
piam pro eo gerit plebs universa solliciludinem , maturarent rex vero, quod residuum erat in reg-
;
et dum ignorat quid oirca eum geratur, quidquid C no militise missis convocat prseconihug ; et accidit,
deterius accidere polest, id eura passum affectuosis- Divinitata propitia, ut intra paucos dies.et exspec-
sime compBtiens suspicslur. Ipse vero, regione ab tato citius, uterque praedictorum illustrium, cura
hostibus aliquantulum oxpedita, cum paucis admo- honeslo comitatu, regiis se oaetris, eub Castello
dam, qui cum eo in prsedictum oppidum se contu- novo, in loco qui dicitur Nigraguarda, unde civi-
lerant, adjunctis sibi nonnullis qui casu de hester- tatara obsessam erat cominus intueri se intule-
nis evasierant periculis, ad Acconensem properans rinl. Audiens ergo Noradinus, quod principes prae-
urbera, cum plausu populi et exsultatione non rao- dicit cumdomino rege convenerant el in procinctu
Factum est hoc
dica, quasi redivivus exceptus eat. erant, ut ad urbetH aocedere sicuti vir providus
;
anno regni domini Balduini quarto decimo, mense erat et in negotiis suii oircumspectissimus, licet
Junio, XIII Kal. Julii. oppidum jam ex parlibus pluribus effregisset, et

CAPUTXV. jam obsessis nulla spes esset resistendi, tamen bel-
Noradimus iterum Paneadem obsidel, sed rege rur- lorum declinans insidias et casu» praeliorum anci-
sum occurrenle non proficit. pites obsidione soluta, in ulleriores sui regni par-
Noradinus vero, sicut erat vir strenuus, et suc- tes se contulit.
cessus suos continuare impiger, transcursis uni- n CAPUT XVI.
versis regionibus, et preedis hinc inde comportatis,
Comei Flandrensium Theodericus appHcat. Milluntur
factus locupletior ; convocatis iterum militaribus nunlii Constantinopolim, qui domino regi uxorem
copiis ; et lege eJictali ex Damasco et oranibus fini- pelant.
bua ejus, accitis amplioribus, adjicit iterum ul Pa- Cum hffic igitur in regno ita varie multipliciter-
neadem obsideret; nihil minus suspicans quam que geruntur, et captivatis nostris ex maxima
qnod per regem vel ejus principes, quorum vires parte principibus, regnura in desolatione jaceret,
atlriverat, obsessis ministraretur subsidium. Lo- accidit, divina nos respiciente clementia, comitem
cata igitur secundum propositum, circa saepedi- Flandrensium, dominum Theodoricum, inclylumet
ctam urbeoQ obsidione,raore iterum hostili, machi. magnilicum virum, cujus inlroitus in regno saepe
quae
nis frequentibuB et ordine congruo dispositis, lur- fuerat utilis et necessarius, oum uxore Sibylla,
res concutit, mcenia debilitat, et crebra sagittario- doraini regis ex patre saror erat, in portu Beryten-
rum opera, et telorum instargrandinis immissione. sium appiicuisse ; cujus adventum, tanta mentis
exsultatione universus suscepil populus, ut jam A. nissent, eis in civitate prKdicta, dura deliberant
quasi prassagire videretur, regni pressuras impor- quid protempore sit rxpedientius, moram facienti-
labiles, ejus et suorura introitu, ex parte plurinia bus ecce gralissimi ruraoris nuntius regera adit et
:
relevandas fore ; nec fraiidali sunt a desiderio suo, principes, cerlocertiusasserensquod Noradinus ho-
qui pro regni tranquillitate erant pie solliciti. Naoi stium nostrorum potentissimus, qui juxta castrum
statim posl ejus ingressum, adfuit magni consilii Nepara cum multa militia castra locaverat, aut
Angelus, qui nostrorum vias dirigens ad regni com- mortuus erat, aul in incurabilem et desperatam
pendia et Chrisliani gloriam nominis, eos miseri- decideral eegritudineni. In argumentum autem suae
corditer praecessit, sicut consequenter dicetur. In- assertionis allegabat quod pridie castra pjus adeo
lerea tamen videntes regni principes, tam ecclesia- turbata videral, ut servos ojus et maxime farailia-
stici quam saeculares, quod rex virilem jam nactus res, resque domesticas passim et sine delectu diri-
Ktatem, sine conjuge hactenus fuerat, et pro liberis pere volenlibus, data esse ad praedam assereret et ;
solliciti, prout oporlebat, uteifllius tanquara hasres cum ejulatu et flelu maximo, et cura intirai doloris
legitiraus in regnum succederet, consuluerunt in evidentibus arguraentis, soluta agmina, et confu-
raedium, ut regi liberos non habenti, in honesto sum exercitum; ad partes diversas secessisse. Erat
matrimonio provideatur. Tandem post multas deli- P autem vero consentaneum, quod prnpdictus nuntius
berationura parles, multiplici concurrente ratione allulerat narainaegritudinem inciderat desperatis-
;
visura est oranilius expedienlius esse, cum domino simara, ita ut extra ordinera solutis agrainibus
Gonstantinopolitano imperatore, super hujusraodi riipinae in exercilu impune tierenl, et nullius cohi-
negotio verbum tentare ; tum quia nobilium virgi- berelur violentia, sicut apud eo8,defuncto domino,
num el proxima consaoguinitata junclarum, in pa- solet ancidere. Ipae autam in lectica, quasi mem-
latio suo non deerat ei eopia tum quia princeps;

bris offloia negantibus, corpore impotens, por ma-
potentissimus et intgr moriales locupletior, de suis nus fidelium suorum usque Halapiara delalus est.
copii8,nostram,qua rcgnura maxime laborabat, po- Comperlo igitur nostri rerum statu, videntesque
teral relevare inopiara ettenuitatem mutatacondi- omnia ad propositura cooperari, comrauni voto et
tione redderesuperabundantem. Missi sunt ergo de approbato consilio, nuntios ad potentiseimum Ar-
comrauni consensu, adexpleadum.aucloreDomino, menicorum prinoipem dominura Toros dirigunt,
quod conceperanl, Attardus Nazarcenus episcopus, rngantes intime, et moilis quibus possunl id per-
dominus quoque Henfredus de Torono, regius con- suadere laborantes ut, omni excusatione poslpo-
stabularius qui dispositis pro tempore rebus
;
sita, oum mililaribus auxiliis, Antioch» cum eis
mare iogressi, navigio illuc iter arripuerunt. adesse procuret ettam fructuosi laboris tantis prin-
CAPUT XVH. r cipibus 88 dignetur adhibere consortem. Ilje vero
Rex cum wiiversis reyni viribus et comito Flandrcn- susoepta legatione gavisus, sicut vir impiger erat
sium Anliochidm properat. Noradinus desperatam et strenuus, eonvocatis suorum ingentibus copiis,
incurrit seyritudinem. maturato itinere, Antiochiam pervenit quo re- ;
Interea ne tanti principis totque nobiliunl for- cepto, nostri gaudsntes pluriraum, eductis expedi-
tiumque qui cum eo venerant, deses etsinefructu tionibus urbem egressi, versus Gaesaram castra di-
jaceret adventus, adjiciunt de communi consilio, rigunt,

diviua eis aspirante gratia, oum oranibus militari- CAPUT XVIil.
bus copiis ad partes se Iransferre Antiochenas ; Obsidelur Csetarea, et post modicum violenter effrin-
significatoque eo ipao, tam domino princjpi quara gitur.
dorainocomili Tripolitano, suggeritur utriquefami- Est autem Cassara civitas, super Orontera flu-
liarius, ut certa die praeparatam habeat uterque vium, qui Antiochiam praeterlabitur, sita hanc ;
eorum militiam, ut subitus in terras hostium, die vulgari appellatione quidam Caesaream appellanl et
condicta, eorura possit esse introitus. Factum est putant eam esse, quae esl CappRdocifB metropolis
autera, praevio ooelesti favore, quod in Tripolitanis eximia; cui beatus et egregius doctor prasfuit Basi-
partibus, in eo looo i|ui vulgo appellHtur Li Bo- p. lius ; sed a vero, qui huc credunl, exorbilant. Nam
quea, licet ex partibus diversis, convenerunt una- praediota raetropolis ab Antiochia distat plus quam
niraes. Inde hostium agminibus vio-
fines ordinatis itinere dierum quindecira, vel circa id. Ha»c autem
lenter sunt inpressi. Sed tamen prima fronte, non est in Syria Celes, quae alia provincia esl, aCappa-
multo laetati suntsticcessu namhostium oppidum,
; dociana dicecesi multis mediis provinciis disjuncta ;
cui vulgaris appeilatio est castrum Rugiura, raulta nec Caesarea dicitur, sed potius Gaesara ; una de
expugnantes instanlia, penitus non prolecerunt. Sed suffraganeis urbibus Antiocheni patriarchatus. Est
debile principium melior fortuna secuta est sug- ; autein civitas satis comraode sita, cujus pars infe-
gerente euim domino Riinaldo Antiochenorum rior in plano jacet, superior vero in sui fastigio
principe, et ad id obtinendum plurimura pro viri- prsesidium habet munitissiraum, longum satls, sed
bus elaborante, universi principes quiconvenerant, angustum admodum; cui ex altera parte civitas,
cum EUis expedilionibus ad partes Antiochenas ei altera fluvius, praeter naturalera munitionem,
auspiciisse dirigunt feiicioribuB. Quo cum perve- robur prestant et acoes8um reddunt irapervium
729 HIST. KEHUM TRANSMARIN. — LIB. XVIII. BALDUINUS III REX. 730
A(i quam noslri, ordinatis juxta rei militarisdisci- \ exliibiturum negabat, asserens Se nunquam nisi
plinam agmiuibus, accedentes, urbem primo ad- regibus fidelilatem exhihuis<e. Oria ergo, peccatis
venlu, locatis ordine congruo singuiorum princi- nostris exigentibus, super hujusmodi qua>stione,
pum agminibus, obsiiiione, claudunt.Obsessa igitur inter principes conlroversia, neglecto, negotio, quod
eivitate et civibus hostium metu intra urbem col- utile plurimum.ad obtinendum facile imrainebat,
rex et qui deforis caslra iocaverant, locatis

lectis, spoliis et praeda usque ad aalietatem
suffarcinati
machinis et jaculatoriis instrumentis, urbem non onusti,Antiochiamcum suis legionibusreversi sunt.

cessant molestiis quibuspossunt, opera continuaet CAPUT XIX.
Noradini /raler ud nos Iransil. Hierosolymitanus
coutinuis laboribus fatigare. Certant principes quis-
patriarcha Fulcherus morilur. Spelunca trnns Jor-
quepro sua portione, quae ab initio sorte obtigerat,
danem nostris restituitur. Re.v in partibus .^titio-
suosinvitando et pollicendo praemia, urbem vehe- clienis castrum Harenc obsiiet ; et obses^tum occu-
mentius impugnare ; dumque cerlatim priores ur- pat.
bem effringerecupiunt ;dum quisque sibi palmara Eodem temporeNoradinifrater,Mirmiram,audiio

de prima irruptione vindicare qusrit, tantam civi- credensqueeum in fata concessisse,
fratris defectu,
bus inferunt molestiam, ut ex parte qualibet, mor- Halapiam pervenit,eamque tradentibus civibus, si-
tem sibi arbitrentur imminere. Erant enira cives ne difficultate obtinuii ; dumque circa praesidium
expertes, negotialioni
B vehemenlius instaret ut ei Iraderetur, cognilo quia
loci illius rerum militarium
dantes operam ;
praelerea et praesentis casus ignari, frater ejus adhuc viveret, solulis agminibus ab urbe
nihilminusunquamquamobsidioiiem lormidabanl, discessit. Per idem tempus, dorainus Fulcherus
praesumentes et de domini sui, quem sospitem ar- Hierosolymitanus patriiircha, Latinorum octavus,
bitrabantur, potentia, et de loci munitione. Erant religiosus ac timens Deum, patriarchatus ejusanno
ergoad hujusmodi portanda oner^, propter prae- duodecimo, xii Kal. Decembris, viam univerâe
dicta, impares ;etassultuscontinuos simul et Mar- carnis ingressus esl. Eodera nihilominus lempore,
lios congressus ferre non valenles. Factum est igi- studio et industria dominae Milisendis reginae, el
lur ut, post dies aliciuot deficienlibus omnino civi- opera eorum qui in regno residui erant, et maxime
bus, ad Impugnantium jugem instantiam effractis Balduini de Insula, cui dominus rex abiens curam
mcenibus irruerint nostri in urbem mediam ; et regni commiserat, sollicitudine et vigilantia rece-
capta violentercivitate, oppidanis in praesidium se ptum est a nostris praesidium, trans Jordanem in
recipientibus, tradita sunteis qua^cumquein infe- finibus Galaad situm, spelunca videlicel munitissi-
rioris civitatis parte erantresidua etomnia indilfe- ma, quam a nostris iucaute se habentibus, paucis
rentersuDl ad praedam concessa; usi ergo pro ar- ante annishostes fraudulenler subripuerant. Super
bitrio et civitum domiciliis, et quae in eis reperta quo inissus ad dominum regem nuniius universas
sunt per dies aliquol. Cum satis inexpedito videre- laelificavit cohorles, et audito guocessu, reddiJeral
tur esse, utet praesidium nihilominus cura omni- hilariores.

Interea principes nostri qui AntiochiaB demora-
bus qui evadendi gratia in illud se receperant, si
debita adhiberetur instantia, facilius occuparetur, bantur, etsi prius apudCaesaram aliquantulum dis-
orta est inter principes nostros, frivola satis, sed soni, ut preemisimus, invenlifuerant, habeniestan-
tamen multura noxiacontentio. Dominus enim rex, dem, Domino largiente, unanimitalem spiritus, in
volens palriae saluti consulere, videns quia domi- vinculo pacis, iterum adjiciunt erigere se ad opus
nus comes Flandrensium cum militibus, tum pe- insigiie aliquod et memoria dignum perpetua. Pla-
cunia sufOcienter instructus, locum poterat contra cuit enira omnibus et de communi processura est
hoslium vires etinsidias indemnem conservare, ei conniventia,ul castrum urbi Antiochiae vicinum,
civitatem ab inilio destinaverat eaque intentione

;
vix ab ea distans milliaribus duodecim, praedictae
et praBsidium instantius decreverat impugnare, ut urbidamnosura valde, et cujus largainsuburbanis,

utruraque receptum domino comiti traderet con- quae vulgo casalia appellant, potestas et jurisdictio
servandum et jure perpetuo hsreditarioque nihilo erat, obsideant. Factumque est ut in die Nativita-
minus possidendura assi^jnaret. Hoc auiem cum D tis Dominicae, universus circa praedictura munici-
caeteris principibus valde videretur idoneum, et ad pium unanimiter se locaret exercitus. Noradinus
hoc gratuiio unanimiter convenirent asseusu, prin- aulem ea quaeeum occupaverat adhuc detinebatur
ceps Rainaldus ambages intexuit, dicens Urbem aegriludine, ita ut ex omni Orientali tractu con-
:
illamcum suis perlinentiis ab inilio hsercHtatis An- vocati prudentiores physici, adhibilis remediis
liocheni principis poriionem esse : ideoque oporlere ut quae illius infirmitas minus exaudire videbalur,
quicunque eam possideat, Antiocheno principi fideli- de vita ejus desperarent penitus. Hoc autera
iatem exhibeat. Comes autem supradiotus pro ea- nostris, favorabili ccelestis numinis dispen-
dem possessioae domino regi fideliialera devote satione, ad propositura maxime cooperari vide-
paratus erat exhibere ;
principi autem .4ntiocheno, batur. Nam vix esse poterat ul, sospite praedicto
sivedomino Rainaldo, qui in praesenti administra- principe et incolumitatis prsrogativa gaudente,

bat principatum, sive adolescenti Boamundo, qui noster exercitus in regionibus el subditis. ita li-
in proximo sperabaturprinceps fulurus, omnino se beras agerel ferias. Res vero, et qui cum eo erant
731 GUILLELMI TYRENSIS AKCHIEP. rs2
in praedicto exercitu.occasionem temporis adsuum A. CAPUT XX.
Irahentes compendium, tanto ferventius pro[iosi- Hierosolymis Amnlncus prior ecclesix Dominici Se-
tum urgent et coeplo simul instant operi, quanto pulcri in patriarcliam eligitur ; de ejus electione
inter episcopos oritur conientio.
praedictum magnificum virum certo cerlius noriint
non posse suis superesse negotiis. Municipio igitur Per idem tempus, cum Hierosolymitana, morluo
praedicto in gyrum obsidione machinas vallalo, domino Fulchero bonie memoriae, vacaret Ecelesia,
erigunt, et ea parant instrumenta, quibus solent contigit ecclesiarum praelaios Hierosolymam con-
in praesidiis obsessi amplius molestari. Erat autem venire, ut de substituendo tantce sedis antistile,
prcpdictum castrum in colle non multum sublimi secuodum statuta canonum tractaretur. Factum
situm, ita ut videretnr ajiger, cui superpositum est autem, ut dicilur, quod contra juris regulas,
eral, comportalicius et manutactus. Unde ma.îi- tara per interventum dominae Milisendis sorure
mam dabant, qui in e.\ercitu erant pru leatiore?, quam domina Flandrensium comitissa Sibylla, do-
operam, ut scrophas materia competenti intexe- mini re^'is itidem sorore, electus est dominus
rent, in quibus libere delilescerent, qui ad sufTo- Amalricus, ecclesiae Oominici Sepuicri prior, na-
diendum aggerem introducerentur.Videbatur enim tione Francus, de episcopatu Noviomensi, de op-
eis, nec erat avero dissimile, quod aggere per oc- pido Neella, vir commode litleratus, sed simplex
g
cultos sulTosso cuniculos, aedificiorum quas super- nimium et pene inutilis promotus est autem, ;
posita crant, partem nonnullain corruere oporle- contradiceniibus domino Hernesio Cssariensi ar-
ret : quoque vimineas, scalas etiam mediae
crates chiepiscopo et domino Radulpho Bethlehemita
quantitatis, etomaiaquaeinhujusmodi solent usum episcopo, et appellationum voces exhibentibus.
praestare, maturalo accelerant studio. Quibus cum Tandem ille sede politus, domino Frederico Acco-
oaini diligentia praeparatis, manipulorum quoque nensi episcopo nogotium committit, qui ad Roma-
pedestrium, lurmarum primiceriis, equitumque nam accedens Ecclesiam, apud dominura Adria-
raagistratibus voce praeconia et secretioribus sug- num, qui tunc praeerat, absentibus adversariis,
gestionibus indicunt, omnes ut prompta opera el multa, ut dicitur, interveniente munificentia, ei-
vigilantiore studio, ad molestanduni obsessos ope- dem gratiam Romanae sedis obtiuuil ; et pallium
ram darent. Sic igitur cerlis parlibus singulis plenitudinem videlicet pontiGcalis officii, secum
principibus designatis, quisque eum domesticis et tulit rediens.
familiaribus tanqiiara sibi soli universum incum- CAPUT XXI.

beret negolium, instabat vehementius,et dum quis-
Noradinus in regione Suitse, speluncam obsidet no-
que optimos ostentare curat se habere satcllites, slram ; rex occurrens obsidionem solvit ; pugnal
p
tanta opus continuis assulfibus et quotidianis con- cum nostris Noradinus, et vincilur.
gressionibus prosequuntur instantia, ut multorum Convaluil interim medicorum diligentissimaNo-
opus dieru.u infraduos menses vigili sollicitudine radinus cura, el domino rege in regnum reverso,
eomplerent. Accidit sane quadam die quod ma- ipse quoque sospilatem plenam adeptus, in partes
china jaculatoria, quas in praesidium diebus pene se contulitDamascenas ubi, neotium tereret et a
;
ac noctibus molares immittebat, casu in castri consueta diceretur destitisse vigilantia, aeslate se-
primicerium, et cui omnis commissa erat cura, quenti praesidium quoddam nostrum, in regione,
decidit, subitoque oppressum, in fragmenta con- quae dicitur Sueta, situm, congregato exercitu et
trivit : quo defuncto, tanquam paslore percusso, ingenlibus convocatis auxiliis repente obsidet. Erat
dispersaB sunt oves, et tanquam arena sine calce, autem prassidium spelunca, in latere cujusdam
sibi invicem non cohsrentes, destiterunt ab illa montis arduo et admoduDD devexo sita; ad quam
quam prius habuerantresistendi pertinacia. Nostri non erat vel a superioribus vel ab inferioribus par-
auiem eo cognito, tanto coeperunt instare vshe- tibus accessus ; sed ex solo latere.calle nimis an-
mentius, quanlo interiores eis videbantur ad resi- gusto, etpropter praecipitiumimminenspericuloso,
stendum esse remissiores; nec mora, paucis inter ad eam veniebatur. Habebat autem interiusman-
jectisdiebus missa ad dominum regem legatione, D sionesel diversoria, quibus suis habitatoribus ne-
sub conditione ut liberum et tranquillum habeant cessarias poterat praebere commoditates ; sed nec
ex tum et cum rebus suisad propria reditum, mu- etiam aquae viviae et indeficientis eis vena deerat
nicipium domino regi restituunt, dalis eisducibus, ut quanium loci patiebatur angustia, locus salis
qui eos sine molestia usque ad locura quem ipsi aptus et regioni utilis haberelur. Quod
plurimum
expetieranl, securo» perducerent. Sic ergoexpu- postquam doraino regi fida relatione compertum
gnato castro et domino principi, cujus jurisdi- est, assumpio sibi domino comite Fandrensium et
ctionis fuerat, resignalo, felici clausula consum- convocalis regni viribus, iHuc cum omni celeritate
matis negotiis, Autiochiam sunt reversi, ubi vale- conlendit jara enim qui intus erant, obsidionis
;
dicentes ab invicem, dominus rex, cum magnifico onera ferre non valentes, conditiones interposue-
Flandrensium comite, in regnura est reversus, do- rant, quales necessitas extorquere soiel ; videlicet,
mino comite Tripolitano usque Tripolim eos offi- quod decem dies eis subsidium ministra-
nisi intra
oiosissime prosequente. retur, municipium pro certo deinceps resignarent
733 HIST. IIERUM THANSMARIN. LIB. XVIII. BALDUINUS III REX. 734
Porro id ipsum domino regi notum erat; unde et A plexis ambagibus respondere solent, pro votis im-
quantum poterat malurans subsidiura, juxta Tibe- petrant : conditionibus interpositis, tam de dote
riadem secus pontem, unde de lacu Genezar Jor- quam de donatione propter nuptias, destinatur
danis fluenta sedividunt, cura exercitu suo castra regi uxor virginum illustrissima, quae in sacris im-
locat. Audito IgiturNoradinus nostrorura adventu, perii penetralibus nutriebatur. Erat autem ejus-
consilio tractus Syracuni principis mililiae su», dem dominiimperatoris neptis, domini Isaacifratris
viri slrenui etde se plurimum prssumenlis, soluta ejus natu se prioris Theodora nomine, antiura
filia,
obsidione, cum suis expeditionibus nostris obviam agens tertium decimum, form» venustale singula-
se facit. Rex vero audiens quod Noradinus occur- riter conspiciia, vultus elegantia, et lotius corpo-
rere proposuerat, in castra convocatis summe di- ris habituiline intuentibus favorabilis. Dotis autora
luculo principibus, adoratosuppliciter vivificaecru- quantitas eral in cenlum millibus Hyperperorum,
cis ligno, quod dorainus Petrus praedecessor noster, decem aliis ejusdem mo-
justi ponderis, exceptis
Tyrensis archiepiscopus, piae in Domino recorda- netae millibus, quos dominus imperator ad opus
tionis gestabat, de communi consensu, concur- nuptialium expeDsarum liberiililer concessii et :
rente omnium favore gratissimo, bellum indici, excepto mundo virginali, in quotamin auro quam
expeditionibus arrepto itinere, iu gemrais, vestibus et raargaritis, tapetis et holo-
tur. Motis igilur et p
exsultantes animo, tanquam de victoria securi, ad sericis, vasis ijuoque pretiosis, quadraginta millia
locum properant, ubi hoslium dicebatur esse eier- jusla aestlraatione poterant computari. Rex autem
citus tanderaque pro votis eos habentes in proxi-
;
proprioscripto apud dominum imperatorem se obli-
mo, armati ad unguem, et instructis ordine militari gans, quod quidquid ejus nuntii cum eo praeciso
cuntis, quos acies vocant, irruunt in hosles una- ratum esset habiturus, per legatos
firraarent,
nimiier, el gludiis instant atrocius, rem pro capite spondet lirmissimo, qualenus post ejus obitum
gerentes. Hostes vero nihilominus nostrorum im- urbem Acconensem cum oranibus ejus pertinenliis,
pelus constantissime et iraperterrite sustinentes, tota vita sua nomine donationis propter nuptias
gladiis vices referunl el resistendo virililer, illatas
; cura omni tranquillitate, sine contradictione esset
injurias a se repellere contendunt animosius. Tan- habitura. Peractis itaque et ad consonantiara red-
dem vero post varios eventus, nnstris est divinilus actis utrinquepactis,designatis eidemillustripuellaB
concessa victoria, et hostibus non sine raulta suode majoribus imperii principibus paranymphis, qui
rum strage in fugam conversis, rex cum suis vi- ejus iter usque ad dominum regem comitarentur,
ciorcampum obtinuit. Factum est aulem hoc Idi- cum regiis legatis iter arripil, in Syriam, ad ma-
bus anno regni ejus decimo quinlo, in loco
Juliis, ritum profectura. Accidit autem ul, Seplembra
men Puthaha. Inde progressus, sicut ne- C proximo, cum omni comitatu suo sospes et inco-
cessarium videbatur, ad praesidium quod obsessum lumis apud Tyrura applicans, infra paucos dies
fueral, cum universo contendit exercitu, ubi lapsa Uierosolymis (ut regni obtinuerat consuetudo) con-
reparans, et locum armis, victu et viris pruden- secrata, et regio insignita diademate, peractis so-
tibus diligenter communiens, felieiter impleto lemniter nuptiis, viro tradita est. Et quoniam per
proposito, soluto exercitu et ad propria dimisso, idera lempus Hierosoljmitanus electus consecra-
reversus est. tionis sui-e munus nonilum obtinuerat, nec raissi
GAPUT XXII. ab eo proprias caus* patroni, a sede apostolica

fuerant reverai asciscitur de mandato regio An-
Rcdeunl nunlii, qui Conslantinopnlim pro regio ma-
:
Irimonio tnisî juerant; el regi uxorem ducunt, ne- tiochenus patriarcha Aimericus, qui el reginae
ptem imperatoris. unctionis gratiam regise conlerret et conjugii usi-
Porro de nuntiis, unde superius fecimus men- tala solemnia celebraret. Hio demum uxore tradu-
tionem, qui gratia conjugii domini regis Constan- cta, omnem illam levitatem, qua usque ad illum
tinopolim ierant, mortuus est dominus .\ttardu8 diera justo amplius dicebatur laborasse, ita penitus
Nnzarenus archiepiscopus, corpusque ejus ad pro- deposuit, ut cum Apostolo viderelur posse dicere :
priam, studio et vigilantia suorura tidelium, ilela- Q Cum essem parL'Hlus,sapiebam ut parvulus, loquebar
tum est ecclesiam. Gui successit dominus Letar- ut parvulus; ex quo autem faclus sum vir, evacuavi
dus, ejusdera ecclesiae prior, vir rainsuelus adrao- qux sunt parvuli {l Cor. xni, 11). Nam et uxorera
dum, affabilis et benignus, qui hodie etiam eidera postmodum commendabili dilexisse dicitur affectu,
praeest EcclesicB^vicesiraum tertiura habens inpon- et tori fidem usque ad extremum ei nreditur con-
tificatuannum.Qui autem de praedictis nuntiissu- servasse illibatatu : postpositis itaque levibus acii-
perfuerunt, dominus videlicet Henfredus consta- bus quasi mutatus ab illo, seria coepit amplecli,
bularius. Joscelinus qiioque Piselius, el Willelmus et attentius traclare salubria.
de Uariis, inclyti et nobiles viri, et in saecularibus GAPUT XXIII.
exercilali admodum, pro injunclosibi verbo, apud Imperator Conslantiuopolitanus Antiockiam venil ;
dominum imperatorem debita instiintes diligeiUia, priaccps Raynaldus de co quod in Cyprios commi-
serat salisfariens, ei reronciiiatur.
tandcm post innumeras dilaliones, et verhorum
senigmata, qualia Graeci quaelibet cavillantes, per- Eodem anno, dominus imperator Conslantino-
politanus, convocatis pro imperiali magnificentia
A psriali reconciliatus est excelleniisB. Nudis enitn,
ex oninibus imperii finibus, militaribus copiis ; et ut dicilur, pedibus, indulus laneis raanicis usque
ingenti exercitu ex omnibus tribubus et populis et ad cubitura decurtatis, func circa coliura religato,
linguis et nationibus congregalo, transito Helle- glsdium habens in mauu nudura, quem mucrone
sponto, in Syriam descendere proposuil, transcur- tenens, cujus capulum domino imperatori porrige-
sisque raediis ciim omni celeritate provinciis, ex ret, eorum iiniversis legionibu?,domino iraperatori
iniproviso, ila ut vix cuipiam credibile videretur, ibique anle pedes ejus ad lerram
prossenlalus est :
cum exercitibus suis in Ciliciam, circa Decerabris prostratus, tradito domino imperatori gladio, lam
initium, subitus advenil. Hujus autera tara matu- diu jacuit, quousquecunctis vertereturin nauseara,
rati ilineriscausa erat praecipua, quod qiiidam
Ar- et Lalinitatis gloriam verterel in opprobrium, et
menorum potentissimus princeps, Toros nornine, in delinquendo et satisfaoiendo vehementissiraus.
de quo superiusfecirausmenlionem, universamCi-
CAPUT XXIV.
liciam,qusmonlibus, iu quibus ille babebat castra
Re.t ad patres illas properans, ab eodeni imperalore
munitissima, sul.jacebat, ab urbe murata usque ad
honeile suscipihir, el infinila reporCal munera.
extremum suburbium Tarsum
violenter occupavit, Doininus quoque Hierosolymorum rex, audito
videlicet primffi et Anavarzan secundae Ciliciae me- n domini imperatoris advcntu, assuniplo sibi fratre
lropoles;et alias civitates, Mamistrara, Adamam,
et de regni principibus electissimo comitatu, relicto
Sisium, ejeclis inde imperialium negoliorum pro- doraino Flandriae, qui in proxime futuro
coraile
curatoribus, iusuam redegerat polestatem. Ut au-
transitu ad propria decreverat redire, versus An-
tem eum incautum possel opprimere, et iter acce- tiochiam festinus contendit: quo perveniens,nun-
leraverat, et occultaveratinlentionem.Moverat eura
tios ad dominum imperatorem, dominum videlicet
eliam nihiiorainus et Cypriorum causa lugubris et
Gaufridum abbalem Templi Domini, Graecae linguae
favore digna, in quos tanquam in hostes Gdei et habentem commercium, et nobilem virum domi-
detestabiles parricidas, prineeps Anliochenus, ut num Joscelinum Pessel dirigit, debitae salutationis
praeraisimus, tam inhumane suara exercuerat ty- affatum per eos offlciosissime dependens,et de ejus
rannidem. Tam subitus autem, ut prtedi.ximus, fnit sciscitans beneplacito, ulrumeumad se velit acce-
imperialiumexercituum adventus, ut praedictusTo- dere, et domini regis sibi habere praeseatiam. Qui-
ros, qui Tarsi tunc morabatur, vix lilieras (erias regem moneanl
bus datum est in responsis, ut el
habuerit, ul ad montes vicinos, gratia salutis, se invitent, ul ad eum veuire non pigritetur. Insuper
conferret, cum ecce legiones, et prirai de e.xercitu et de imperiali latere mittitur illustris apocrisiarius,
oampisjara infuderant se patentibus. Quo audito, qui et litteris et viva voce, tanquam imperii dile-
princeps Antiochenus Rainaldus stiraulis conscien- C clissimum filium, regem sollicitet, ul adeum acce-
li* agilatus, eo quod non multo ante ejus
adventum dere non recuset. Siatuta ergo die, aseumpto sibi
tempore, in Cyprios innocentes et immeritos tanta egregiorum equitum selecto comitatu, illuc perve-
desasvisset insania, el lara eis, eorumque uxoribus nam
niens, honeslissime susceptus est ; statim in
et hberis, Deo hominibus abominabilem intu-
et occursum ei ab eo diriguntur duo nepotes ejus,
lissel injuriam; timens ejus
advenlum, ne forte fralres ulerini, Joannes videlicet Protosevasto et
prKdictorum vociferantiumquerulis vocibusexcitus Alcxius Protostrator, qui inter illustres sacri palatii
ad ulciscendas eorum injurias descendisset,
capit primura obtioebaut locura, cum maximo nobilium
anxius deliberare, nunc secum, nunc si
quos ha- comitatu. Deinde ipsis eum ducentibus usque ad
bebat magis lamiliares adhibitis, quid
eum facere ostium tentorii, ubi dominus imperator cum suis
oporteret; et quo satisfactionis genere imperiali
se illustribus residebat, cum multa gloria introductus,
posset de tanla offensa reconciliare amplitudini. humanissime ab eo salulatus, et ad osculum pacis
Tantaque eura, ut dicitur, de domini imperatoris ereclus, secus eum in sede honesta, humiliore ta-
adventu forraido corripueral, ui nec domini regis, men, locatus est. Ubi et ejus consortibus tam de-
quera tamen in proxirao venlurura sperabat, vellet salutationis affatu, quam pacis osculo ab eo
bitffi
exspectare praesentiam cura tamen certo cerlius
; humanissime honoratis, de incolumilale tam do-
J)
nosse potuerat, ejus intervenlione et studio, et mini regis quam suorura, qui cum eo advenerant,
maxime nova> affinitatis gratia, in causa praedicla, diligenier quajrit ; ei vultum exhibens solito Iselio-
longe meliores se inventu^-um condiliones. Usus rera, verbo et toto corporis eorum
gestu signiUcat
ergodomesticorum assumptis ex eis pro
consilio, seadventum gratissime suscepisse, et oblata tanti
arbitriononnullis, domino quoque Girardo venera- principis et suorum delectari praesentia. Crebris
bili Laodicensium episcopo, sibi facto
itineriscon- itaque collocutionibus tam secretis quam in ccBtu
sorte, in Ciliciam, ubi dorainus imperator erat cum procerum,el gratacircadomiuumimperatorera con-
Buis expeditionibus, obtenta tamen prius quorum- versatioue per dies decem, quibus apud eum jugem
dam familiariura domini imperatoris gratia, qui se exbibuit, sicuti vir gratiosus eral, tantum domini
Verbi hujus interpretes discurrebant.ad urbem Ma- imperatoris et principum suorum favorem meruit,
mistrara pervenit : ubi post multos circuitus, cum el tanto charitatis yinculo eorum cordibus conglu-
surama ignominia et populi nostri confusione im- tinatus est, ut et viventera unice de ceetero tanquam
737 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XVIII. BALDUINUS III REX. 738
lilium dilexerinl, et defuncti, apud eos ejus raemo- A. ralibus deliciis operam dedisset, effusa in populum
ria usque hodie non desinat esse in benedictione. Et civiiatis, more solito, roga liberalissima, prnposuit
ne apud dominum imperatorem raora ejus esset venandi gratia urbe exire ; el ad loca venatni apta,
infructuosa, sicuii virargumentosuserat, etocuium gralia tollendi exire fastidii, dominum regem secura
in sa;cularil)us habens perspicacern videns quod ;
Irahens, ejusdem operis consortem. Accidit autem
dominus imperator extra urbera castra locari prae- ut, praedicto sludio insistentes, die
solemni Ascen.
ceperal, ut contra praedictum Toros, quem odio per- sionis Dorainicae, dura saltus more circumeunt ve-
sequebatur insatiabili, dirigeret exercitus, impe- naiorio, rex equi cui insederat raptus impelu, per
Irata prius licentia, coepit traclare diligentius, loca hurailibus frutetis et sentibus obsita, casu ra-
quomodo prajdictum principem domino iniperatori ptus in praeceps el ad terran? oum equo provolutus,
reconciliare posset. Vocaloque eo et pr»!9ente con- brachium fregit; quod utdotnino iraperatori inno-
stitulo, resignatis praesidiis quasdominusimperatnr tuit, ei multa humanitate compatiens, chirurgico-

reposcebat, in gratiam eum restiluit pleniorem ; ita rum iraplens offlciura, flexo ante cum genu, tan-
perejusdem domini regis in-

ut fidelitatem ligiam, quam unus de popularibus operam minisirabatdili-
terventionem, antequam ad propria reverteretur, gentem ; ita ut cura indignatione stuperent et mi-
manualiter eidem exhiberet. Tandem a domino im- rarentur ejus principcs et consanguinei, quod ma-
P
peratore, prout magnificentiam deoebat imperato- jestatis oblitus iinperatorioe, et Augustalem negli-
riam, cum suis principibus donis uberioribus, et gens digaitatem, rcgi se exhiberet ita devolum et
imraensa munerum liberalitate cumulatus, prose- familiarem, quod etiam eorura cuilihet videretur
quenleeum universorum Anliochiam rever-
gratia, indignum. Redeuntes ergo indeobcasum qui acci-
ijusesl. Audivimus a quibusdam, orani exceptione derat Antiochiam, per dies sint,'ulos visitalionis
majoribus et fide dignis, quod exceptis illis, quae gratia dominum regem adibat, et cataplasmatibua
ejus consortibus prodiga liberalilale contulerat, innovatis cum ungueotis necesfariis fascia iterum
(juae infinita credebantur, soli domino regi viginti diligeiiter involvebal lania circa eum cura solli-
;
duo millia hyperperorum, et tria milliH marcarum citus, qua majorem vix posset Kgrotanti iidhibere
argenti examinatissimi, exceptis vestibus etholo- filio. Domino igitur rege plenam convalescenliam
sericis, et vasis pretiosis, decebalur largitus. An- asseculo, praecipit imperator, et voce praecoaia no-
tiochiam vero veniens, fratem suum dominum tum fieri raandat primiceriislegionum, ut certa die
Araalricum Joppensem et Ascalonitanum comitem, versus Halapiam acies dirigant et machinas cura
cum domino Ilugone de Jebelino, qui nuperrime bellicis instrumentis anle se faciant deportari ; ipse
de hostiura vinculisredemptus,postliminioreversu3 vero cum domino rege et ulriusque principibus
fuerat, ibidem reperit. Qui et ipsi dominum impe- C cum tubis et tympanis, et praeliorura incentoribus
ratorem adire cupientes, illucque postmodum pro- lituis,urbe postmodum egressus, in eo loco qui
fecli, ab eodem domino iraperalore benigne sus- vulgo appellatur vadura Bulenae, substitit, et exer-
cepti, tractali honestius, de raore imperiali, donis citus universus. Inde missis nunliis ad Noradinuin,
uberioribushonorati, gaudentesad dominum regem qui forte Halapies tunc erat, obtinet per legatos,
remissi sunt. queradam Bertrandura corailis Sancti .Egidii natu-
GAPUT XXV. cumquibusdam aliis concaptivis sibi

ralera filium,
Imperalor Antiochiam ingreilitur,in cives muHam dari. Ipse postmodum non inulto interjecto
vero
liberalilalem exercens ; unde postmodum ad propria temporis intervallo, revocanlibus eum curis do-
revertitur. raesticis, ad propria reversus est. Rex etiam post
Peracta igitur in Cilicia Dorainicae Paschae solera- domini imperatoris discessum, cum suis quos se-
nitate, transcursis diebus celebribus, versus An- cum eduxerat, in regnura serecepit.
tiochiam exercitus dirigit, et legionibus usque ad CAPUT XXVI.
urbem applicatis, pro foribus ejus astitil in infinita Adriano defuncto, in Eccletia Romana schisma ori-
multiludine formidabilis ; ubi dorainus patriarcha tur periculosum.
cum universo clero et populo, cum textibus Evan- Q Per idem tempus, domino .Adriano papa apud
geliorumet omnimodo ecclesiarura ornatu, obvius Anagniam,urbemCampanis, morbo squinanciaede-
adfuit. Rex quoque, cum principe ejusdem loci, fuQCto, corporeque ejus Romara translato et in ha-
et cum universis lam regni
Ascalonitano comite, silica Beati Petri apostolorum prinoipis honorifice
quam Anliocheni principatus proceribus eiobviam sepulto, dum de substituendo pastore inter cardi-
exiens, cumsummagloria, imperialidiadematelau- nales haberetur tractatus, sicut in talibus soletfre-
reatum et Augustalibus decoratuni insignibus, cum quenter contingere, divisa sunt elisentium deside-
tubarum stridore et tyuipanorum strepitu, cura ria ; ita ut dorainum Rolandura ejus-
pars eligeret
hymnis etcanticis in urbem introducnnt, et usque dem presbyterum cardinalem, tiluli Beati
ecclesiae
ad cathedralem ecclesiam, ad basilicam videlicet Marci, qui idem erat sedis apostolicae cancellarius,
aspostolorum principis, deinde ad palatium cum cui manus imponentes et ordinantes episcopum,
eadem patrum et plebis proseculione deducunt. Alexandrum appellaverunl. Alii vero dominum Oc-
Ubi cum per aliquot dies balneis etcaeteris corpo- tavianum, virum secundum carnem nobilem, ejus-
;

dem presbyterum cardiDalem tituli San-
Ecclesiae A. sexum discreta temineum,
quaeregoum tara vivenle
ctiE Ceciiise trans Tibennu cui elium nihilominus
; marito, quam regnanle filio, congruo moderaraine
nianus iraponentcs, episcopum constituerant, vo- annis iriginta, et amplius, vires transcendens lemi-
canies eum Viclorem. Cujus schismatis occasioce, neas rexerat, aegriludinem incidit incurabilem, de
universa Laiinorum Eccleîa, peccatis nostris exi- qua usque ad obilum salulem non recepit, licet
genlibus, paulo miuus habuit dividiet irrevocabili- uiraque sororum ejus tam domina Tripolitana co-
ter ab invicem separari, majoribus orbis principi- mitissa, quara domina abbatissa Sancli Lazari de
bus certalim partibus gratiam su;im ei favorem Bethania, oranem circa eam impenderent diligen-
ministraDtibus.Tandemanno nonodecimo,redeunte tiam ; el accitis medicorum undecumque peritissi-
ad unitalera Kcclesia domino Frederico Romano- mis, remedia qualia videbantur necessaria, non
rum imperatore, qui parti opposita; auxilium sug- cessarent minisirare ; ipsa vero aliquantisper liBsa
gerebat, ei consilium ; et domino Alexandro pnpae memoria, corpore quasi consumpto, luco decum-
plena charitate reconciliato, reddila est paxEccle- bens, multo tempore, paucissiiuis ad eam reserato
siae, et depulsis errorum tenebris, respleuduil tran- aucessu, jacebat quasi dissoluta. Rex autem intu-
quillitas, quasi stella matutina in medio nebulae. rim eliluxo tempore, quod Negemendino Damasce-
CAPUT XXVII. norura procuratori constituerat, temporeque foede-
g ris quod initum fuerat decurso, Noradino adhuc
tiuradinus lconiensis soldimi fiiies iugressiis, parteni
cjus violcnler occupal. He.v Damascenorum fiites circa partes pra^dictas, uondum completis negotiis
dcpopulatur. occupato, hostiura fines violenter ingreditur, et pro
hilerea Noradinus laetus admodum de imperatoris arbitrioregionem discurrens.praedas Irahit libere,
discessu, cujus adventus magnum, praesentia majo- incendia procural, manubias agit sine cootradi-
rem ei terrorem incusserat, securus jam de Cietero ctore ; el depopulata regioue, etlVaclis suburbanis,
de tanti principis suspecla uiniis potentia, videns captivalis locorum incolis, iterum sospes ad pro-
eliam dominum rcgem ad propria reversum, occa- pria reversus esl.
sionem se arbitratus reperisse, qualem a multis re- CAPUT XXVIII.
trolemporibusdesideraverat;convocataexuniversi3 Princeps Aniioclienus Rainaldus ab kostibus capilur,
finibus suis militia in terram soldani Iconiensis, et apud Halapiam vinculis mancipatur.
quaui sibi habebat conterminam, expeditiones diri- Non multo autera interjecto tempore,accidit quod
git, et urbem Mares, simul et oppida Cressum et princeps Antiocheuus Rainaldus, cognilo per ex-
Hehetselin, in suara satagit
redigere potestalem. ploratores, quod in partibus illis, quae et aliquaudo
Soldanus autem, ab remotus paitibus, non fa-
illis fuerant comitis Edessani, inler Maresiam et Tulu-
cile suis polerat minislrare subsidium unde et ea C pam absque militaribus viris, lerra armentis et
;
fiduciaconlra iortiorem se, hoc praesumpserat ag- gregibus referla, locorum incolis armorum usum
gredi Noradinus. Cognito autem dominus rex, quod nescientibus, facile posset patere ad praedam cre- ;
circa parles illas cum omnibus viribus suisdetine- dulus aurem praebet dictis eorum facilem, et
returoccupatus, volensilliusoccupationes ad suum collecta ingenti militia,infaustis avibus iler aggre-
trahere compendium, sciens Damascenorura fines ditur. Perveniensque ad loca prsdicta, dictorum
absque militariura virorum robore, hostium facile plenam inveait fidem nam procul dubio araiento-
,•
patfre insidiis, congregalo exercitu, regionera Da- rum et gregum slupendam reperit multitudinem
mascenorum ingreditur, ot cuncta pro arbitrio in- sed populus cujus hsc eraui, populus fidelis erat.
cendiis tradens et prEedaj, ab Offro, primae Arabiae Tota euira illa regio non nisi in praesidiis Turcos
faniosa metropoli usque Damascum, nemine con- habet, paucos admodum, qui el praesidia tuentur,
Iradicenle, libere contraducebat exercilum. Erat el rusticorum praestationes colligunt, dominis ma-
aulem Damasci quidara nobilis Negemedinus no- joribus quorum procuratores sunt, conservandas.
mine, cui ob plurimara rerum soecularium quam Suburbiina autem soli Christiani. Suriani et Ar-
habere dicebatur experientiam, negotiorum suorum meni inhabitant, et agriculturae operam dant, et
curam commiserat, et urbem cum suis perlinentiis [) rura colunt. CoIIecta igitur ex diversis partibus
pro ejus arbitrio eidem traditierat gubernandarn. praeda et nianubiis nemine prohibente comporla-
Hic videns dominum suum in regione re ota magis tis, onusti spoliis et mullimoda supellectile locuple-
occupalum negotiis, seque virorum militarinm co- tati, sospites et cum omni tranquillitate reverteban-
pias non habere, quibus regiis viribus posset resi- tur ; cum ecce Megedin praefectus Halapiensis, No-
stere, tanquim vir providus, el inslantia periculaa radino familiaris, el fidei sinceriiate conjunctissi-
se quaerens propellere, oblatis quatuor millibusau- mus, assumpta sibi universee regionis expediliore
reorum, pacein Irium raensium postulat, etmulti- mililia, ejus praecognito reditu, maturat ei exire ob-
plicalis sibi data pecunia intercessoribus, impetrat viam, ut sarcinis et prsda oneratos,aIiquibus loco-
postulatam, datis insnper sex gregariis mililibus, rumangustiis, aul impeditos opprimerel, aul sallem
quos in vinculis detinebat. Sicergoregem cum suo impedimenta relinquere compelleret violenter. Fa-
excrcitu a patria sua prudenler amovit. Interea clumque esl,utjuxtaprudenti3 viri conceptum, pro-
domina Miliseadisregina, mulier provida, et supra perantes illiobviam,ducibusitineri3 qui de exercitu
741 HIST. HERUM TRANSMARIN. — LIB. XVIII. BALDUINUS III REX. 742
principia advenerant,ad locum perveniunt destina- A t':r, utpote causam fovens potiorera ;
quorumprin-
tum, proximum satis regioni, ubi princeps cum cepseratdsminus Petrus,piae in Dominum recorda-
universas prseda castra locaverat. Qui cognitohos- tionia, praedecessor noster, Tyrensis archiepisco-
tiutn adventu, num suis deliberat quid eum in prae- pus ; alii domini Victoris causam prae-
e converso
senti necessitote oporteat facere ; relictoque saniore ferentes, et eum semper
regno amicum et tutorem
consilio, videlicet ut prsda dimissa, expeditiores fuisse asserentes, legatum nuUo modo recipiendum
sine multa difficultate redirent ad propria ; elege- essecensebaot. Rexautem raediam quaradamviam
runl ut, praedam et spolia non deserentes, cum sequens, cum
suis principibua et de ecelesiarum
hoitibus, nisi per eos staret, strenue decertarent. prKlatia quibusdara, timens ne episcopi inter se
Mane ilaque facto etdiejam aliquantulum adulta, dividerentur et scinderetur Ecclesia, persuadebat
concurrentibus agminibus pugna commitiitur, in- neutram parlium recipiendam esse ; legalo vero,
slantibus bostibus arcubus el gladiis, studio valde si tanquam peregrinus, orationis gratia, absque
pertinaci. Nostri autem, etsi prima facie animum insignibus legationis, ad loca sancta vellet acce-
resistendi visi sunt habuisse, noviasime temen dere, dandam esse licentiam et concedendam li-
mente consternati, terga dederunt, fugam dimissis bertatem moram in regno faciendi, usque ad pri-
spoliis eligentes. Princeps antem, peccatis suis g mum transitum, exlunc redeundura ei esse. Alle-
exitrentibus, omnes quas comraiserat impietates gabat etiam, et dictorum suorum causam subjun-
corporaliter luiturus, captus est et compedibus gebat et rationem, dicens : Schisma recens est ;
religatus, Halapiam cum aliis concaptivis, specta- necdum orbi innoluit, uter eorum causam foveat po-
culum factua populis infidelibus, cum sumina igno- tiorem ; periculvsum autem dubia partem
esse, in re
minia deductus est. Factum est aulem hoc anno sibi e.v senlenlia deligere, el de incerla Jiffinitivam
regni domini Balduini decimo octavo, mense No- prxcipitare senlenliam. Prseterea, nec legato opu^
vembre, jx Kal. Decembris, inler Gressum et Mares, esse in regno, qui ecclesias et monasteria gravet im-
in locoqui dicitur Commi. pensis, exlorsionibus atlenuet. Hsc eral domini
CAPUT XXIX. regis sententia ;
quae, licet utilior videretur, tamen
Jcannes quidam Romanx Ecclesix preshyier canlina- ptaevaluit eorum sententia, qui legatumesae reci-
lis, in Syriam tiescendit legalus de ejus susct- :
piendum asserebanl. Vocatus igitur in regnura
ptione inter episcopos orilur dissonantia. Amalrico
Joppensi comili, fratri regis, filius nascilur Bal- venit, multis quibus adventus ejus placuerat, post-
dainus. moJum onerosus. Per illud terapus nalusetdo-
Per eosdem dies, quidam Joannes vir admodura mino Amalrico. Joppensium comiti, exAgnetefllia
littoratus,Romana3 Ecclesia presbyler cardinalis, comitis Edessani, filius, quem patris rogatu, rex
tituliSanclorum Joannis et Pauli, raissus a domi- ^ de sacro fonte suscipiens, suum ei nomen impo-
no Alexando papa ad partes orientales legatus, suit;cumque ab eo jocose qamrerelur Quidnam
apud Biblium,oura quibusdam Januensibus appli- nepoli, el filio de sacro fonle suscepto donarct ? re-
cuit. Volens igitur, impetrata licentia, tanquam spondit, sicuti horao jucundi et urbani sermonis
legatus in regnum introire, praetentavit domini erat Regnum Hierosolymorum. Quod verbum qui-
:
rogis ct aliorum regni principum, lam ecclesiasti- busdam prudentibus, qui hoc audierant, altius
corum quam saecularium mentes, quidam decujus descendit in peclua, notantes quoJ licetjuvenis
ingressui seutirent. Divisua enim erat, ut proedixi- essel adraodum, et uxorejus adoleacentula, prae-
mus, occasione schismatis oborti, pene orbis uni- aagire videbatur, quod absque liberia foret es hac
versus aliis doraino papae Alexandro, aliis parti
: luce subtrahendus quod et factum est. :
oppositae faventibus. Unde post multam delibera- GAPUT XXX.

tionem, raandatum est ei ex parte, nt subsislerel, Rex ab Antiockenis vocatus, illuc properal ; imperia-
nec in regnum praesumeret ingredi, quousque ha- les legati adsunl, uxorem domino suo, unam de
bita cum praelatis ecclesiarum et regni principibua consanguineis domini regis poslulantes.
pleniore deliberatione, ei de communi consilio Capto igiturprincipe et Antiochena provinciare-
mandaretur quid eum facere oporteret. Interim ]) ctoris solatio destituta, populus iterum regionis,
ergo convocatis apud Nazaretb, tam domino pa- timore et anxietate corripitur ; et diebus aingulis
Iriarcha quam reliquis ecclesiarum pralatis, de Dominus eos cuatodiat,
regionis desolationem, nisi
principibus quoque nonnullis cum domino rege animis suspensis expectat; tandemque visum esl
assistcnlibus, coeperunt deliberare quid in tanta ad solitum recurrere auxilium, et ab eo contra
ambiguitate facto esset expedientius. Omnes enim mala iraminentia petere solatium, unde sine re-
Orientis pontifices, de utroque palriarohalu, in pulsa saepius obtinuerant postulatum. Missa igitur
neutram partium manitesle declinaverant, in oo- legatione eladjunclisprecibuslacryraosis,dominum
culto tamen, alils huic, aliis illi suum favorem Hierosolymorum regem suppliciter invitanl, ut ad
praestantibus. Factu:n est autem, sicut in talibus subveniendum genti desperataj, populo pereunti,
quod
aolet contingere, dissentientea ab invicem, honorem et glorium ab hominibus, et a Domino
et eorum in plura distractis, alii dicerent
votis pramia relaturus aeterna, venire non moretur. Rex
quod dominus .Mexander et ejus legatus suscipere- autem miserabili regionis illius casu cognito, prae-
;

decessorum suoruro vestigiis idhcerens, eorum an- A. politani sororDm, domino suo suscipiantin uxore m.
xietatibus compatiens, laborera devolus amplecli- Illi vero cum summa reverentia dominiregis am-
tur ; elassumpta secum honesta militia, ad partes plectentes verbum, pr*stiterunt assensum conte- ;
accelerai Antioclienas, ubi cura omni gaudio et stantes tamen quod hoc ipsum domiuo imperatori
animoruna exsultatione, ejus a patribus et plebe per nuntios et litteras signiflcari oporteret. Pr;tpa-
susceptus est adventus. Residens ergo in eadem ranlur inlerea virgini tanto culmini destinatae, a
civitate quantum lemporis et loci deposcebat neces- matre et amita, fratre et araicis omnibus, immen-
sitas, negotiis principatus lanquam suis propriis sorum sumptuum ornamenta, et modum nescienlia,
exactissimam adhibet diligenliam ; et regionispro- supra vires regiiis ; murenulse, inaures, spinteres et
curatione domino ad tcmpus, usque
patriarchae periscelidffi, anuuli, torques et corona; ex auro pu-
dum redeat comncissa, honestisque sumptibus do- rissimo ; vasa quoque argentea, immensi ponderis
minas principisss conslituiis, rerum domesticarum el maguitudinis ; inaudilae ad usum coquinse, esca-
sollicitudine revocatus, reversus est ad propria. rum etpotuum, et lavacrorum obsequium pra;pa-
Porro domino rege in regnuin reverso, ecce adsunt ranlur, exceptis frenis, sellis, et ut breviter dica-
domini imperaloris Constantinopolitani, viri specla- turomnimoda supellectile ;
quae omnia lam infini-
biles,etin sacro palatio prasclari, legati imperiales, „ tispraeparabantur impensis.et tanlo studio procu
i:i( ^
cum aurea K..il„ „: ...„1 u- .
bulla, simul et verba secretiora
1 _ D , , ,. . .
lilteras rabantur, ut ipsa etiam opera suum praedicarent

t-d dominum regem deferentes. Horura autera pri- excessum et regium luxum facile superiirenl. In-
muserat, vir illustris Gundostephanus, ejusdem do- terea, dum Graecisingula ad unguemperscrutantur
mini imperaloris consanguineus secundus eral : et rimantur interius de moribus puellae, deoccul-
maximuspalatinorum interpretum, Triffillus,homo tarum corporis partium dispoitione, dum nuntios
v:iferetpro negotiis imperialibus valde sollicitus ;
frequentesad imperatorera diriguntet eorum prse-
qui, ut praediximus, sacros apices detulerunt, quo- stoliintur recursum, annus effluxit :quod valdemo-
rum tenor erat, ut in summa dicatur, talis Nove- : leste ferentes lam dominns rexet omnes, quam re-
ris, nobis dilectiss^me el imperio noslro acceplissime, liqui ejusdem virginis cognati et amici, imperialcs
qiiod felix et inclytx in Domino recordationis Hirene, nuntios publice conveniunt, alterutrum duum pro-
sacri imperii nostri consors, diem vit.v clausil extre- pouentes. Ut aut praecise a verbo diu traclati desi-
mtim, electis spirilibus socianda, unica nobis filia naot matriraonii, et expensas resareiant ; aut desi-
communis imperii hxrede relicla. Nos aulem de im- nantmorarum perplexitatesinlexere,et consummalo
perii successione solliciti et melioris sexus sobolem negotiojuxtaconventionesinitasfinemimponant.Co-
non habenles, de secundis votis cum itlustrilms sacri mesautemmultiplicibusgravabaturimpendiis; nam
sxpius habuimus traciatum. Tan- C et duodecim galeas fieri jusserat, et eas instruxe-
palaiii dili,jentem
dem de universorum principum favore ct consensu rat usqueadplenum, quibussororemusquead raari-
placuil, ul de sunguine tuo, quem unice diligti notum prosequidecreverat,eitam de principatu quara
strum imperium, nohis in consorlium jungamus imde regiio omnes majores apud Tripolim couvcne-
; et utram consobrinarum tuarum
pcrii seii iliuslris rant, exspectantes domina^, in proximo futurum
viri comitis Tripolitani sororem, seu magnifici viri exitura quibus comes ex tolo, aut ex parte pluri-
;
principis Antiocheni germanam juniorem nobis elege- ma, providebat necessaria. aulem more suo Graeci
ris, nos pro tiia optione, sinceritati tux oninem fidem amphil)ologice respondentes, rem adhuc prolrahere
hibentes, eam nobis in tori sociam el imperii parti' nitebanlur verum doaiinus rex eorum sopbisticis
;
cipcm, auctore Domino, assumemus. occurrens moliminibus, specialem super eo nego-

Cognila ergo rex domioi imperatoris, tum ex ejus ad dominum imporatoreai, dominum Otlonera
tio,
litleris, tum ex nuntiorum viva vooe, inlenlione, de Risbergis dirigit nuntium, obnixe postulans ut
spondet obsequium, operam promittit, et gratias ei per eumdem voluntatem suam praecise dechiret
multiplices imperatoriee solvit majestali,tum quia qui sperato citius ad dominum regem rediens, el
de sanguine ejus in tantara eminentiam sibi asso- viva voce et lilteris edoc?t doraino imperatori quee
ctare proposuit tuin quia e.jus (idem commendans, traclata erant, de praedicto malrimonio, omnia dis-
;
q
in cjus pouil aibitrio, utram ipse delegerit, eam in plicere quod intelligens rex, a verbo destitit, pro
:
toriparlicipemel iuiperii consortem assumpturum. multa ducens ignominia, quod idquodejus inter-
CAPUT XXXI. ventu credebalur essc tractatura et pariibus suis
Re.vsororem comilis Tripolilani, virginem illuslrem absolutum, in irritura devenisset et procul dubio ;
Mitisendem nomine, ei deputat sed post annum ;

in suam videbatur redundare injuriam. Porro do-
eam repudial imperator, et uxorem ducit Mariam, mini imperaloris nuntii, comitis Tripolitani indi-
principis Raimundi filiam. gnationem formidantes, inventa casu navicula, in
Rex ergo habila deliberatione cum suis familiari- Cyprura se fecerunt deportare. Soluto itaque coetu
bus, quid sibi el imperiali celsitudini, in praesenti optimatum, qui apud Tripolim convenerant, do-
facto magis conveniat, convocatisimperialibus nun- minus rex in partes secessit Antiochenas, quarura
tiis persuadet, et prajcipit, qualenus Milisendera curam, ut praediximus, a populoregionisdiligenter
bonae indolis adolescentulam, domini comitis Tri- assumpserat ad quas cum perve-
expetitus, sibi ;
745 HIST. REHUM THANSMARIN. LIB. XVIII. BALDLTNUS 111 REX. 746
nisset, eosdem imperaloris nuntios reperil, quos a A surareddere tilionem. Haec ei cogitanti, ex diverso
Tripoli credebat abiisse. Hi cum domina principiasa occurrebtt, quod priuceps inter mortales erat po-
pro filiarum ejus novissima, Maria nomine, quoti- tentissimus, neo ejus vires sufficere poterant, ut
dianum et familiarem babebant tractatum. Insuper eum ; tamen
vel in aliquo laedere posset ne illatam
eldomini imperatoris auro signatas in praesenti ha- injuriam aut non sentire viderelur,aut negligentius
bebant litteras, quibus ralum se habiturum, quod dissiiuulare, galeas quas ad alium usum prspara-
per eorum manum de praesenti matrimonio, cum verat, dolore compulsus, armari prscipit etvoca- ;
domina principissa vel amicis ejus firmarelur,pro- tis piratis, el nefandorura scelerum artifioibus eas
mittebat. Praesens ergo factus rex, communicato ei tradit, praecipiens, ut prsdicli imperatoris terras
verbo,etsi in priore facto la-sus videretur, ealenus obambulantes, omnino nec aetati parcerent, nec
ut merito in pr.Tsenti operam, et studium domino sesui, et cooditionura eliam nullam haberent diffe-
irnperatori posset subtrahere, tamen gratia consan- renti.ira ; sed p.issim et sine delectu tam monasle-
guineee, qua; pupilla erat, et palris destitula solalio, ria quam ecclesias, omnia traderent incendiis, et
partes inlerponit suas ; et post multas dilaliones, rapinas ubique,sive homicidia libcre perpetrarent,
efTeclui satagit mancipari.Completo itaque negotio, pro justa causa arma et vires illaturi. Illi autem
galiis in lucibus Orontis fluminis, in loco qui di- p dicio parenles, mare ingrcssi.regiones imperatoris,
f
citur portus Sancti Simeouis, praeparatis, tradita tam qus in insulis erant quam qua; in terra mari
puella, prosequentibus eam de magnatibus regionis, conlermina perlu3trantes,verbum comitisinterpre-
qui ad hoc videbaotur idonei, et usque ad maritum tantes largius, ubique rapin;i3, ubique incendia,
viae consorlibus, iter arripiunt. ubique homicidia procurant; ecclcsias violant, ef-
fringunt monasteria,locorum venerabilium omnino
GAPUT XXXII.
nullaui habeutes differentiam. Sed et peregrinis
Rex circa Anliochinm caslrum rexdificat, quod dici-
loca sancta adeuntibus, vel inde reversis, vialicula
lur Poii.<: Ferri.Regi.na Milisendis maler ejusmo-
ritiir. sua diripientes, nullos el inopes, aut mori, aut in
menJicitate vitam prolrahere compellebant nego-
lolerea dum rex in partibus illis moram faceret,
;
tiatoribus.nihilominus victum eo commercii genere

ul ejus praesentia re;;ioni esset utilis, castrura quod
sibi, uxoribus et liberis propagantibus, bona quae
super pontem fluminis Orontis {qui vulgo dicitur
congesserant diripientes, vacuos doraum redire,
Pons Ferri) aliquando fuerat, ab urbe Antiocheua
sorte cuai lucro deperdila, cogebant.
quasi sex aut seplem distans milliaribus.reaedifica-
vit, uliliter satis, ad cohibendum hostium discur- CAPUT XXXIV.
sus et latrocinanlium introiliis occultos. Occupato
L' Rex apud Antiochiam pharmacum bibil ; ttnde in su-
ergo eo circa partiuni illarum negotia, pia mater
premam deductus xgrHuilinem, quxrebat ad pro-
ejus loDgo maocrata Isnguore et continuis exhausta pria reverli, sed invnlescente a^gritudine, in itinere
crucialibus, III Idus Septembris viam universae car- apud Benthum vilam finit.
cis ingressa est ;

quod postquam ad ejus pervenit
Duiii comes Tripolitanus, zelo propriae du-
hiEC
notitiam, veris contestans argumentis quanta eam
clus procurat, rex apud Antiochiam ante
iiijuriae
sinceritale dilexi?set, in lamenta se dedit,et per
ingruenlem hiemem, prout consueverat, pharmaco
dies mullos nullam prorsus recepit consolationem.
autem inclyts recordationis domina
uti volens, per manum Barac, medici Tripolilani
Sepulta esl
comitis, pilluUs accepit, et quas in instanti sume-
Milisendis, angelorum choris inlerenda.in valle Jo-
ret, quas postmodum modico interjecto tem-
et
saphat,descendentibus ad sepulcrum bealaeet inte-
pore esset accepturus Nostri enlm Orientales prin-
:
meratae Dei geniiricis et virginis Mariae ad dexte-
cipes, ma.vime id efficienlibus mulieribus, spreta no-
rara,in crypla iapidea.januis ferreis praesepta, al-
strorunt Latinorum physica et medendi modo, solis
tare habens vicinum, ubi lam pro remedio anims
Judseis, Samaritanis, Sijris et Saracenis fidem ha-
ejus, quam pro spiritibus omnium fidelium defun-
bentes, eorum curx se subjiciunt imprudenter, et eis
ctorum, acceptabiles Crealori quotidie ofTeruntur
D se commendant, physicarum rationum prorsus igna-
hosliae.
ris. Dicebantur autem praediclae pillulae venero in-
CAPUT XXXIII. fectae, nec erat a vero multum dissimile nam resi-
;
Curnes Tripotitanus pro repudio sororis iratus, impe-

duum quod secundo sumere mandatum fuerat,
regi
ratori quantas potest irrogat injurias.
postea experimento apud Tripolim in pane infuso,
Interea comes Tripolilanus dolore cordis taclus cuidam datum caniculs, mortem sibi infra paucos
intrinsecus.et aegre ferens, quod ab imperatore sic dies propinaverunt. Ab ea igitur die,qua praedictam
erat delusus, videns se occasione imperatoris enor- rex bibit medicinam, cum dysenteria lebriculam
mes fecisse impensas,sororem suam,tanquara gre- incurrit, quae postea in hecticam versa est, nec ab
garii alicujus filiam, ab eo sine causae cognitiooe ea, usque in diem obitus, remedium sensit, aut
repudiaiam esse, anxius apud se gemit, et es corde convalescentiam. Sentiens igilur apud se doloris
ducit suspiria, coîtans qua via posset impera-
si inslantiam et oegritudiuis augmentum, ab Antiochia
tori reddere vices, et pro illata injuriaeadem men- discedens usque Tripolim pervenit. Ubi mensibus
Patrol. CCI. 24
;
aliquot decubuit, de die in diem exspectans reme- \ tot doloiis intimi argumenta in nostro vel in alio
dium.Ubi aulera aegritudinemcognoscens invalesee- regno, pro defectu alicujus principis exstitisse,
re, et salutis nullam superesse fiduciam,Berythum nulla Iradit historia ; nulla praesentium hominum
deportatus, ecclesiarum prslatos, simul et regni tenet memoria ; nam exceptis civibus, in quorum
principesad se curaomni celerilate praecipitevocari; urbes funus introducebatur regium, quorum luctus
quibus in prffsentia sua conslitulis, lidem suam pie et dolor sine exemplo videbatur, descendebal de
ac religiose articulalim aperiens, in spiritu con- niontibus fidelium niultitudo, cum ejulalu prose-
trito et quens praecedentes exsequias. Sicque a Berytensi
humiliato.praesentibus ponliDcibus peccata
confitens, carnis solutus ergastulo, animam
urbe Hierosolymam diebus quasi octo continuis.
coelis
intulit, cum electis principibus, auctore Doraino, non defuit lamentum juge, et luctus horis penesin-
coronam iramarcessibilem percepturus. Obit aulem gulis renovatus. Dicunturnihilominus et hostes de
anno ab Incarnatione Domini 1 162, regni ejus anno ejusmorte doluisse ita ut quibusdam suggeren- ;
vicesimo, iv Idus Februarii, aetatis vero tricesimo tibus Noradino, quod fines nostros ingrediens inle-
tertio liberis non exstantibus, fratre regni haerede
; rim dum exsequiis operam daremus, terram depo-
instituto.IndeHierosolymamcumsumma reverentia pularetur, dicatur respondisse Compatiendum est. :
et regalibus exsequiis^cum universorura gemitu et „ el humane indulgendum juslo eorum dolori : eo quod
lacrymis deportatus, occurente ei clero et universo priucipem amiserinl, qualem reliquus hodienon habet
populo civitatis, in ecclesia Dominici Sepulcri ante orbis. No3 autem de operibus ejus hunc librum con-
Calvarise locum,ubi pro salute nostra crucifixus est summantes, oramus, ut cum piis et electis, ejus
Dominus, honorifice inter suos prajdecessores se- anima sancta requie perfruatur. Amen.
Tantam autem mcEstitam et
pulturse tradilus est.
INCIPIT LIBER JNONUS DECIMUS.
CAPUT PRIMUM. versis ecclesiarum prslalis, regiae unctionis gra-

Domino Balduino fratri Amalricus succedil, in C tiam, et diadematis insigne adeptus, et in regni so-
regno. lium hareditario sibijure debitum, xii Kal. Martii
Domino igitur Balduino tertio, Latinorum Ilie- sublimatus rst. die octava post fratris obitum. Hic
rosoiymis rege quarto, absque liberis, ut dictum statira, ex qiio miles factus, arraa coepit gestare
est, defuncto,successit ei in eadem civitate sancta, militaria, factug est comes Joppensis, cui postea
Latinorum rex quintus, dominus Amalricus, frater fraterejusioclytae recordationisdominusBalduinus,
ejus unicus, comes Joppensis el Ascalonitanus, an- eximiam Philistinorum metropolim Ascalonam,
no ab Incarnatione Domini 1162 a liberatione ;
diebus suis expugnatam, et Christiano post longa
vero ejusdem Deo amabilis civitatis, sexagesirao tempora nomini restitutam, regia liberalitate con-
secundo praesidente sanctae Roraanae Ecelesiae do- cessil sicut superius, dum de regno ejusdem do-
;
;
mino Alexandro, pontificatus ejus anno tertio mini Balduini dissereremus, diligentius comprehen-
sanctae vero Resurreclionis Ecclesiee, domino Amal- sum est. Viginti seplera annorum erat dominus
rico, Lalinorum patriarcha nono, pontificatus ejus Amalricus, cum regnare coepisset. Regnavit autem
anno quarto sanctae autem Antiochenae Ecclesiae,
;
annis undecim, mensibus quinque.
domino Aimerico, Latinorumia eadera civitate pa- CAPUT II.
Iriarcha tertio, anno pontificatus ejus vicesimo ;

rv Describilur qualis moribus fuerit ; el de vila el conver'
sanctoa vero Tyrensi Ecolesiae, domino Petro, La- salione ejus.
tinorum ineadem civitate post urbera captam, ar- Fuit igitur via oxperientia praeditus saeculari,
chiepiscopo tertio, ponlificatus ejus anno tertio de- prudens admodum,etin agendis circumspectus :
cimo.Post fralristamen obitum dissonantibus inler linguaB aliquantulum impeditioris, non adeo tamen,
se regni principibus, et de regis substiiutione aliler ut ei multum pro vitio posset imputari ; sed ita,
minus se interposuit ingens,

et aliter affeclis^paulo ut illam sponte fluenlis eloquiinon haberet elegan-
cum periculo ex schismate orlum soandalum. Sed tiam. Consiliis longe melior, quam verborum af-
optato adfuitdivina clementia, quae rebus pericli- fiuentia, vel ornatu. In jure consuetudinario, quo
tantibus competentia novit aplare remedia; sul)ito regebatur regnum, sublilis plurimum, el nuUise-
enim, favente sibi potissiraum clero et populo, p.iu- cundus imo qui rcgni principes et mentis acomine
;
clsque de magnalibus, evacuatis aliter afTectorum et discretionis praeiret sinoerilate universos. In pe-
moliminibus, in ecclesia Dominici Sepulcri, a su- riculis et summis necessilalibus, quas frequenter
pradicto domino Araalrico patriarcha, praesentibus incurrit, dum

pro regno arapliando viriliter et sine
gt cooperantibus archiepiscopis, episcopis et uni-

intermissione decertat, fortis et providus etani- ;
;
749 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XIX. AMALRICUS REX. 750
inum regia quadam constantia conservans imper- A. necessitatibus regni sui, si forte inopinatx occurrant,
territum. Modice litterati:s erat, et multo
fratre cunsulat ; el in eo casu, regem providum, oportere esse
miuus; sed ingenii vivacitate, el tenacis memoriae abuiide muni/ifum, et sumptibus omnino non parcere,
beneQcio, interrogatione frequenti, iegendi sludio, ut non sibi, sed regni usibus, quidquid id est, videa-
cum aliquid otii regni occupationes indulgebant, tur possidere. Horura alterura in eo fuisse, nec in-
juxta id quod regibus solel contingere, satis com- possunt negare. iVam in regni necessitati-
vidi ejus
mode erat instruclu.s in quaeslionibus argutior, in
;
bus nec expensis parcebat, nec proprii corporis
earum solutionibus plurimum recreabatur. Hisio- fatigatione revocabatur. Sed non erat tuta omnino
riarum, prae ceeteris lectionibus, erat avidus audi- sulijectoruin opulentia ; ad quorum exhaurienda
tor, memor perpetuo, promptus et fldelissimus re- patrimonia, sumptaqualibetleTioccasione,frequen-
Totus erat in seriis
cita(or. in mimicis vei alea ;
lius recurrebat.
nunquam. Accipitrum et herodiorum volatu et CAPUT III.
praeda, libentius delectabatur. Patiens eral laboria ; De corporis habiludine; el de quadam quaestione,
sicut eral corpulentior et pinguis nimium, aigoris quam cuidam suo lamiliari solvendam obtulit.
calorisque inclementia non niultum angebatur. De- Gorporis autem quadam favorabili ^tatura quusi
oimas, in ea parte vir evangelicus, cum orani inte- n proportionaliter erat modificatus, ut mediocribus
gritttte, et sine molestia Ecclesiae dari prscipiebat. major, el longissimis minor esset. Facie venusla,
Missam omni die (nisi aegritudo aut ingruens prie- et quae ignotis etiam reverendi principis merito
l pediret necessitas) audiebat dcvotus. Maledicto- praetenderet dignitalera. Oculis fulgentibus, mediae
rum conviciorumque quce in eum et publice saepius, quantilatis ; naso instar fralris aquilo decenter
ot clam ferebantur, etiam a vilibus et uonlempti- capillo flavo, refugoque pusillum. Barba, genas
bilibus personis, patientissimus exceptor et dissi- raentumque grata quadam pleniludlne vestilus.
mulator erat egregius, ut nec quse audieral, ea au- Risum tamen habebat incompositum, et quo totua
dissevideretur. In cibopotuque sobrius, in utroque in ridendo concutiebatur. Prudentibus et discretis
ebrietatem aborainabatur. Procuratonbus etiam viris, et remotorum looorum peritiam habentibus,
suis tantam dicebatur habere fidem, ut ex. quo eos et exlernarum consuetudinura tenentibus experien-
negotiis prasfecerat suis, nec rationem ab eis exi- liam, libentissime conlabulabatur. Meiiiini me se-
gerel, nec de eorum infideliiate suggerenlibus au- mel, ab eo familiariter evocatum, dum in castello
rum prasberet quod tamen quidam ducebant pro

;
Tyrensi, febricula lenta, non raultum periculose
vitio ; quidam,viriuti ascribentes, argnmentum sin- laboraret, horis quietis et lucido iutcrvallo, sicut
cerae fidei asserebant esse. His animi doiibus et in interpolatis febribus solet contingere, secretius
bonis polioribus, delrabebant quaedam in eo nota- '-'
cum eo multa conlulisse ; el ad quasilam ejus quae-
bilia, quae prius diclis nubem quamdam inducere stiones, quantum pro tempore ocourrebat, adhi-
videbantur. Taciturnus enim erat ultra decens, et buisse solutiones aiultum enim noslra collalione
;
eximiae urbanitatis expers. Affabilitatis gratiam, recreabaiur Inter quasunam nobis obtulit quae-
quK maxime principibus subjectorum corda conci- stionem, unde me multum monit interius: tum quia
liat, penilus non habebal. Raro unquara quempiara iiiusitatum erat illud quaeri, quia nec quaeslione
alloqufbatur, nisi compulsus neoessitate, aut ser- dignum videbatur, quod lides universalisedocebat,
» mone prius lacessitus ; tantoque in eo notabilior et firmissimetrailiderat credendum ; tura quia ani-
occurrebat iste defectus, quanto in fratre fuerat mo graviter vulnus imprimebat, si princeps ortbo-
sermonis jucundi et aniplectendee affabilitatis gratia doxus et orthodoxorum ulius, in re lain cerla pate-
eumulatior. Lubrico etiam carnis, ut dicitur, impa- retur scrupulum, el in conscientiadubilaret. Quae-
lienterlaborans (quod ei clementer indulgeat Do- sivit sane : Si proeter doctrinam Sulvaloris et sancto-
minus) aliena attentare matrimonia dicebalur. I.i- rum qui Christum seculi sunt, de qua non dubilabat,
bertalis quoque Ecclesiarura vebemens impugnator, posset ralio invtniri, qua possel probari argumentis
earum patrimonia crebris et indpbitis exactionibus, evidenlibus el vecessarits, resurrectionem fuluram ?
diebus suis, usque ad supremani exinanitionem D Ad quod novitate permotus verbi, respondi Suffi- :
attrivil, ita quod aere alieno gravari compelleret cere Domini ac Redemptoris nostri doctrinam, qua
loca veneraliilia, supra suarum obventionum vires. manileslissime multis locis in Evamjelio, carnis
Pecuniae cupidus supra quam regiam deceret hone- resurreclionem futuramedocet ; venturumse iudicem,
statem. Interventu munerumauferebatsaepe,differe- jndicare vivos et mortuos et sceculum pcr ignem pro-
rebat saepius, aliter quam censurae rigor, et juris mitlil ; dalurum se eleclis regnum, prasparalum a
modestia pateretur. Avaritiae tamen suae excusalio- constitutione mundi ; impiis autem ignem a:ternum,
nem praetendens, mihi eiiam familiarius colloquen- qui paratus est diabolo et angelis ejus, pollicelur.
ti, causas nitebalur assignare, dicens : Principem Sanctorum quoque apostolorum, et Palrum etiam
quemlibel, elmaxime regem, semper lianc debere peries Veleris Tesiamenti sufficere piam assertionem. Ad
se providenliam habere, ne egeat, propler duo : tum quod ille Hxc omnia firmissine
: teneo ; sed rationem
quia iuta est opulenlia subjeclorum, ubi non eget im- quaero, qua alicui hxc neganli, et doclrinam Chrixti
peralor ; ium quidem ut prce manibus habeal, unde non recipienti, fuluram resurrecliontm et aliam vilam
post istam morlem, proliari possit. Cui ego ; Assu- A. Hierosolymis hsec facta suQt. Et tandem invenimua
mite ergo vobis hujus hominis sic afjecti personam, et per dominam Slephaniam, abbatissam ecclesi»
tenfemus aliquid circa hoe invenire. Placel, \nqu\i, Marise majoris quae Ilierosolymis anle Sepulcrum
Tum ego Deum justum confiteris essef Tum ille
: : Domini sita est, quce domini Joscelini senioris, co-
iV(7ii7 verius, confiteor. Tum ego : Justi autem est, mitis EJessani ex sorore domini Rogerii,
filia fuit,
pro ho?iis, bona, pro malis malaretribuere ? Tum ille : filii Richardi Anliocheni principis, religiosam et
Verum est. Ego In prsesenli vita autem uon
:
fil istud. nobilem carne et moribus feminam, jam nalu gran-
Nam et boni quidam, in prcesenti tasculo, nontiisi daevam, sed memoriter hsc tenentem, quod eorum
molestias patiuntur, et adversa; mali vero quidam generatio sic erat. Dominus Balduinus de Burgo,
felicilate gaudent continua, sicut rerum quolidiana- secundua Hierosolymorum rex, vir per omnia ma-
rum exempla nos edocent. Tum ille : Certum est. gnificus (de cujus vita et moribus, et lam dextris
Ego vero processi : Ergo in alia vila fiet ; quia non quara sinistris eventibus, latius disseruimus, dum
potest Deus non esse justus relributor ; ergo alia vita de regno ejus tractaremus) et dominus Joscelinus
erit et hujus carnis resurreclio ; in qua meruit quis senior, quarum sororum Qlii fuerant. De doraino
bonum vel malum, in ea dehet recipere prcemium et Balduino natafuit Milisendis regina ex Milisende :
remunerari. Tum ille : Placet supra modum ; el om- p vero nati sunt dominus Balduinus tertius, el domi-
nem detertisti de corde meo dubiialionem. His et si nus Amalricus reges. Item ex domino Joscelino
milibus plurimum recreabatur collalionibus. Sed seniore Joscelinus junior, ex quo praedicta Agnes
ad propositum redeamus. Pinguis erat supra mo- comitissa, domini Amalrici de facto, non de jure,
dum, ila ut more femineo mamillas haberet, cingu- u.ôr ; Joscelinus, nuno regius senescal-
et tertius
lo tenus prominentes : caeteras aulem corporis parcus, el domini regis Balduini, qui hodie regnat,
tes, manu traxerat nalura Isetior benigniore, ut avunculus, nati sunt. Porro, domino Araalrico rege
non solummediam praetenderent venustatem, verum absque conjugio adhuc perseveranle, illa statim nn-
quadam gauderent formae prsrogativa- In sumenda bili et magnilico viro domino Hugoni de Ibelim,
quoque corporis refectione sobrium, vinique absti- senioris Baliani iilio, Balduini Ramatensis (qui nunc
nentissimum, nec inimici negare possunt. praadictam urbem, post fratrem sine liberis defun-
CAPUT IV. ctum, possidct) et Baliani junioris, qui viduam do-
Quod antequamcoronaretur, coacius est ab uxore sua, mini Amalrici regis hodie habet uxorem, fratri,
quam conlra sacros duxcrat canones, discedere. copula conjuncta est maritali. Eoque defuncto, do-
Denique dura adbuc frater ejus in rebus ageret mino Amalrico adhuc superstite, apud dominum
humanis,et regnum feliciteradministraret,uxorem Rainaldum Sidoniensem, domini Gerardi filium.
duxit Agnetem, Joscelini junioris comitis Edessani ^ eadem aflectione se conlulit; cum quo minus lici-
futara, ex qua vivente fratre, prolem suscepit tum, quam cum domino Amalrico prius, dicilur
geminam,filium videlicetBalduinum,quem patruus habere contubernium. Nam praedictus pater ejus
de sacro fonte suscepit, et filiam natu priorem, dominus Gerardus tanquam ulriusque cousangui-
nomine Sybillam, comitissae Flandrensis, sororis neus (sicut et pro certo erat) consanguinitatem
utriusque, aequivocam. Hanc tamen Uiorem, defun- inter praedicta personas esse, sicut a majoribus
cto jam fratre, dum regnum ad se jure ha;reditario suis audierat, proprio jure jurando firmavit unde :
devolutum vindicaret, coactus esl abjurare. Nam et et secutum luit divortium, ul praslibatum est.
in initio dum eam duxissel, invito domino patriar-

cha Fulchero bonse memori», et conlradicente,
CAPUT V.
sibi eara matrimonio copulavit eo quod quarto ; P,ex in Mgyptum descendil ; cum Dargan soldano
oonsanguinitatis gradu se dicebantur conlingere pugna committilur. Savar .'iyraconum introducil
in jEgyptum ; Dargan ad regem, pacem postulans,
sicul postea in facie Ecclesiae per communes con-
legatos dirigit.
sanguineos solemniter est probatum. Prasseniibus
enim domino Amalrico, bonee memoriae patriareha. Confirmato igitur dominoAmalricoin regni solio
loiniao quoque Joanne, sanclorura Joannis el ^ primo ejus regni anno, negantibu» Êgypliis an
Pauli presbytero cardinale, et apostolica; sedis nuam tributi pensionem persolvere, quam cum fratre
lcgato, juxta juris ecclcsiastici solemnitatem, con- suo pepigerant congregatis militaribus copiis, et
:
sanguineis utriusque corporaliter juramenta pras- exercilucopio30,Kal.Septembrismanufortidescendit

stantibus et asseverantibus sic esse, ut dicebatur, inÊgyptum ubi cum innumera multitudine occur»
;
interveniente divortio, solutum est malrimonium. eorum sol-

rens.ei regni illius procurator, qui lingua
Hoc addito tamen, ut qui ex arabobus nali erant, danusdicitur, Dargannomine, circa.;Egyptuminsoli-
legitimi haberentur elin bona palerna successionis tudine cum eocongredinonest verilus; verumtamen
plcnum jus obtinerent. Quassivimus sane nos post':a nostrorum impetus non valens sustinere, plurimis
diligenter, tanquam circa talia curiosi, quoto con- suorum interfectis, captis nonnullis, in fugam com-
sanguinitatis gradu se contingerent ;
quia nondum pulsus, in urbem proximam, quae lingua eorum
de scholis redieraraus, sed trans mare adhuc, circa Belbeis dicitur, cum residuo coactus esl se recipere.
liberalium artium detinebamur studia, quando Timentes autem .Egyptii, ne dominus res eo con-
753 HIST. RERUM TRANSMAUlN. - LIB. XIX. AMALRICUS REX. ''54
fecto.ad ulteriora regni cum exercitu suo vellet A CAPUT VI.
contendere, nullum aliud arbitrati sehabere coctra Petrus archiepiscopus Tijrensis defungitur; succedit
impetus nostrorum remedium, ruptis aggeribus, ei dominus Fredericus Acconensis episcopus.
qui fluvium restagnanlem usque ad certa tempora Per idem tempus dominus Petrus, venerabilis
cohibere soient, Nilum, qui jam consuela suscepe- piae in Domino recorda-
Tyrensiura archiepiscopus
rat incremenla, exuberantem inducunt; ut saltem tionis, anno priedicti doniini regis secundo, mense
universae carnis
vel his repaguiis nostrorum cohibebent incursus, Martio, prima die mensis, viam
et se fluminis beneficio restagnantis tuerentur. Do- ingressus est. Cui intra paucos dies,
eodem mense
minus vero rex, habilo e.x hostibus triumpbo, rebus subslitulus esl, domino rege plurimum ad id aspi-
feliciter compositis, inde victor in regnum suum ejusdem ecclesiae suffraganeus, dominus vi-
rante,
episcopus; yir ae-
cum gloria reversus esi. Porro Dargan iste, quem delicet Fredericus, Acconensis
totius jCgypti procuratorem diximus, et soldanum, cundum carnem nobilis, corpore procerus admodum
litleratus, sed milita-
quemdamalium potentem adaiodum,Savarnomine, natione Lotharingus, modice
paucis ante diebus abeademadministratiouepartim ris ultra modum.
dolo, partim viribus expuierat ;
qui cum araicis et
C.\PUT VII.
familiaribus el copiis quas secum potuit deportare,
soldanus in JEyypto, dolo suorum
occiditur.
B Daroan
fuga elapsus, ad Arabes contribulessuos, auxilium efjicitur. Regem invilat ; rextn
Savar soldanus
expeili-
ab cis postulaturus, se contulU. Expectans igitur .Egyptum descendit; Siraconus vintenler
rei et evenlum bellorum operiens, latebat
exitum, tur.
apud suos, ut diximus, tempore opportuno aliquid Dum cum domino rege praedicli legati tra-
h£ec
contra asmulum moliturus. Audiens ergo, quod clarenl, penequeeorumdesideriisessetsatisfactum,
Savar
dominus rex in regnum suum redierat, el quod antequam ad propria redirent, prainominati
8UU3 adversarius, in sua administratione solitoin- et Siraconus, in ^gyptum cum suis auxili.s jam
solentior, et quasi gloriosior, eo quodtantum pria- descenderant; et cum soldano Dargan hostiliter
cipem in praelio sustinuerat, qiiodque regno non confliclu inferiores, et graviter
congressi, prirao
raultum laeso abierat, in eodem principatu potens antequam secundo eadem lege conveni-
prostrali ;
et fortisperseveraret; ad Noradinum potentissimum quodam ex suis clam

rent, sa;pedictus Dargan, a
principem, Damascenorum regem, properat, im- sagitta percussus, suis ugendus inleriit. Quo mor-
Cahere
plorans ab eo auxiliura, quo fretus in /Egyptum luo, Savar lanquam victor, voti compos,
rediens, excluso aemulo regnum resumere posset. quoscunque de amicis, consanguineis,
ingressus,
Cui Noradinus rnuneribus et promissis illectus, r illius reperire potuil,
gladio con-
et familiaribus
sperans quod si semel exercitus ejus Êgypti fiues fossis, iterum sua potitus et dignitate. Nam summo
posset introire, regnum sibi posset comparare vio- eorum principi pro minimo est, uter de conlenden-
lenter, facilem praebuit assensum ; tradeosque ei tibus aut auccurabat, aut obtineat,
dummodo non
princlpem militi« virum industrium, regni negotia.-procuret, etseiUius
suae, et in desil, qui sua et
inva-
armis strenuum, liberalera supra vires patrimonii mancipet servituti. Siraconus vero civitatem
sibi quasi
sui, gloriae cupidum, et in re militari admodum dens finilimam, Belbeis, nomine, eam
signiflcans
exercitatum,militibuscharumefQcientemunificentia propriam ccepit conslanter vindicare,
et acceptum, Siraconum nomine, cum ingenti mili- opere,et fortasse sermone id
ipsura contestana,
ditioni, si
tia direxit in iEgypium. Erat autem homo jam quod reliquasejusdem regni partes suae
senior, pusillus statura, pinguis muliuin et corpu- daretur, invito soldano et calipha, vellet
man-
ita
lentior, ex humili locupletior factus, et suffragan- cipare. Timens ergo Savar, ne hospitem talem iu-
troducendo, suara et domini sui conditionem
tibus meritis, ex servili condilione princeps consti- fecis-
tutus; in altero oculorum habens albuginem; labo- setdeleriorera;nevetalemsuscepisset, quitanquam

ris patientissimus, sed et sitim et famem aequani- mus in pera, et serpens in gremio, male remunera-
miter tolerans, supra id quod stas illa soleat susli- ret hospites suoscum omni festinantia legalos et
;
nere. Verum intercurrentibus nunliis, el fama verbum dominum regem in Syriam,

pacis dirigit ad
quijuxta conventiones inter dominum regem
publica soldanus Dargan edoctus, hostem quera et
prius expulerat, cum inflnitis Turoorum millibus Dargan soldanum, prius initas, non solura verbo,
adventare, diffldens rebus propriis, ad emendicata sed et opere aatim adimpierent, et si opus essel,
inde
recurit suffragia. Legatos enim cum verbis (jacifi- supererogarenl ampliora. Pactis igilur hinc
cis, ad dominum regem dirigit,
petcns orans et firmatis, rex cum universo suorum exercitu,
anno
denuo
contra ingruentes hosles auxilium tributum autera ; regni ejus secundo, iter arripiens, desoendit
non solura, quale cum domino Balduino rege fuerat in ^:gyplum. Ubi occurrens ei
Savar cum^gy-
conatiiutum, verum multo majus, et pro domini ptiis, s^pedictum Siraconum in civitale Belbeis,
obse-
regis arbitrio praestandum, policens subjectionem quasi in proprium praesidium se receptantem,
perpetuam, fcedusque perenne flrmare alimentorum inopia
daiis para- derunt, diutinaque obsidione el
tns obsidibus. fatigatum, ad de detionem compulerunt, interposiiis
conditionibus, quod cum suis omnibus liberum et
Binemolesliahaberet exitum etreditumadpropria: A undecunque potuerunt peditum equilumque suffâ-
quod ei concessum est : quo obtento, civilatem giis, ordinatis agminibus et in aciem dispositis,
deserens, per soliludinem reversus est Dama- obviara ire festinaat, et obsidionem solvere invitis
scum. hostibus aggrediunlur. Sane Noradinus, et qui cum
CAPUT VIII. eo eranl Parthorum principes, communicato con'
Noradinvs circa partes TripoUtanas uincilur, et fuga silio, tutius opinanles, obsidione sponie solula
vix nostrorum rnanus effugit. discedere, quam cum hostibus pene jam instantibus
Noradinus interea circa paries Tripolitanas, in eo incaute congredi, composilis sarcinis, recedere
loco qui vulgo appellatur La Bochea, morara fa- moliebaatur: nostris vero nibilominuseisinstantes,
ciens, dura prosperis elalus, aliquaalulum segerit dalo successu et prosperis abutentes, dum eis non
incautius, daranum incurrit pene irreparabile. Ad- sufCcil, quod oppidanos obsidione tantorum princi-
venerant illa tempestale quldam nobiles, de partibus pum expedieranl, dum incaulius insequuntur, dis-
Aquitanicis, Gaufridus videlicet, qui cogQomiualus solulisque agminibus, et conlra militarem discipli-
est Martel, domini comiiis Rugolismensis fraler, el nampassimdiscurrentibusevagantur, recurrentibus
Hugo de Liniziaco senior, qui cognominatus est subilo, animumque et vires resumentibus Turcis,
Brunus, orationis gratia. Hi completis de more n quiliusdam locorum palustrium angusliis compre-
orationibus, ad partes se contulerunt Antiochenas. hensi, primo Iranjiuntur impetu; quibusque prius
Cognito ergo quod Noradinus circa partes Tripoli- fuerant formidiui, ludibrio satis miserabililer e.x-
lanas, in loco supradicto, cum suo exercitu moram ponunlur. ProQigali enim el fracti, lurpiter hostiuui
faceret, nimisque secure et sine sollicitudine, otio gladiis, viclimarum more, caedunlur. Non est qui
resolutus quiesceret, convocalis militaribus auxi- vigoris meminerit praeteriii, qui paternae memor
liis,super ejus exercitum irruentes sabito, raultis virturis, aat propri», propulsare sludeat injuriam,
captis, pluribus gladio perempti?, exercilum ejus aut pro merenda libertate et honore patrio gloriosus
peneusquead supremara exinanitionemdeleverunl. decertare; prscipites ergo, et suse dignitatis im-
Ille impedimentis
vero relicto gladio et oniissis memores, armls depositis, vitam indigna supplica-
universis, audus allero pede, jumento insidens, lione merentur, quam pro patria virililer decer-
confusus nimium et de vita desperans, vix fuga tando, excelleatius fuerat impendisse, et exempli
elapsus, nostrorum manus evasit. Nostri vero spo- ad posteros favorabilis. Porro Toros Armenius
liis et multiplicibus locupletati divitiis, victores, ad videns boslium pravalere cuneos nostrorum vero
propria redierunt. Fuerunt aulem hujus expedi- e converso acies corruisse, fuga saluti consulens,
tionis duces, Gilbertus de Laci, vir nobilis et in bellicis se exemit tumultibus. Displicuerat sane ab
armis exercitatus, praeceptor fratrum militiae Tem- C initio sibi, quod hostes ab obsidione discedentes.
pli in partibus duo magni
illis; et praeJicli viri, et fuerant iusecuti et dissuadere adorsus fuerat, sed
;
Robertus Mansel, qui Galensibus in eadem expe- pr/Evaluit inutilior allorum sententia. Dominus
ditione praêrai, et alii pauci. autem Boamundus princeps Anliochenus, dorainus
GAPUT IX. quoque Raimundus coraes Tripoliianus, Calamanus
Noradinus in parlibus Antiockenis caslrum Harenc etiam Ciliciaprocurator, Hugo quoque de Liniziaco,
obsidet; princeps Anliochenus, comes Tripolitanus, de quo superius fecimus raentionen Joscelinus ;
Calamannus Ciliclx, procurator, capiunlur.

etiam tertius, comitis Ejessani secundi Joscelini
Noradinus autem casu consternatus siaistro, ira filius, et multi alii nobiles, ul vitae cura probro et
succensus, indutus confusione et reverentia, infa- ignominia consulerent, hoslibus se tradentes, vin-
miam abolere cujjiens, ad ulciscendam saam suo- culis tanquam vilia mancipia, miserabiliter alli-
rumque injuriam, proximos et araicos sollicitat, ganlur; et Ilalapiam traducti, spectaculum facti
universos pene Orientis principes nunc precenunc sunt populis inQdelibus et carceribus mancipati.
pretio supplex invitat, vires reparat, mililaria Successibus tan lem et prospera nimium fortuna,
undecunque. Collectis igitur im-
suffragia colligil Noradinus, et qui cum eo erant, erecti castrum
mensis copiis et innumeris millibus conglobatis, [) quod prius obsederant confidentius repetunt, et
oppidum quoddara uostrum in flnibus obsidet An- obsidione iterum vallantes, infra paucos dies expu-
tiochenis, Harenc noraine; et ordinatis pergyrum, gnant et potenter occupant violenler expugnatura.
ut mos est, machinis, oppidanos ccepit acriter, Factum est hoc anno ab Incarnatione Domini 1 i6o,
nullaque dala requie iucesianter urgere. Quod fa- regni vero domini Amalrici anno secundo, iv Idus
ctum, postquam principibus nostris innotuit, do- Augusli, dum ipse adhuc in .Egypto detineretur
minus Boamundus tertius, Raymundi Qlius, .\ntio- propriis negotiis occupatus.
chenus princeps; dominus quoque Raimundus ju- C.\PUT X.
nior, comes Tripoliianus, Raimundi comitis Blius; Comes Flundrensium Theodoricus in Syriam de-
Calamannus etiam praeses Ciliciae, domini impera- scendit. Noradinus Paneadem el'obsidel,et occupat
toris consanguineus, etimperialium in illaprovia- obsessam.
cia procurator negotiorum Toros quoque Arme-
; Rebus inlerea nostris lanta rerum mutatione tam-
niorum princeps potentissimus, sociatis sibi quae quesinistriseventibus usquead supremam eiinani-
757 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XIX. AMALHICUS REX. 758
lionem pene afflictia, cum neque saltem spei resi- A ''one cum quodam
sacerdole Rogerio nomine, qui
duum animo consternati, per singu
superesset, jara canonicus eral illius ecclesiae, sumpta pecunia, ma-
comes
los dies deleriora formidarenl universi, ecce litioseversatum unde et in reditu domini regis ei
;
Flandrensis Theodoricus, domiai regis sororius, ^gyplo, timueruat admodum, verentes ne impula-
cum uxore religiosa et Deum timente femina, et ali- retur eid ad mortem. Nos autem horum nihil pro
quanta militum manu applicuit cujus tanta isetitia ; certo compertum habemus, nisi hoc, quod civitas
suscepit adventura omnis populus, ut quasi post ilJa hostibus tradita est.
immoderatum solis ardorem, auram gratissimamet CAPUT XI.
praesens remedium videretursuscepisse sperabant ;
Rex ab /Egypto AnCiochiam proficiscilur.
rediens,
enim, quod ejus freli auxilio, domiui regis et Chri- Princeps data pro se pecunia restituitur lihertati.
sliani exercitus possent adventum prasstolari. Sed Spetunca Sidoniensis hoslibus traditur. Ilem trans
Joidanem atiam spetimcam hosles accipiunt.
hoc qualequale serenum, orta subito nubes caligi-
nosa, mutilavit miserabiliter, el convertit in tene- His interea sic gestis in Syria, dominus rex, Sira-
bras. Noradinusenim rebussecundisetcasu prospe- cono de /Egypti finibus excluso, Savar vero soldano
riore factus subliraior, videns regnum soliiis carere in administrationesua confirmato, ad propria cum
solatiis et majoribus regni principibus, quos ipse gloria victoriosus remeavil : ubi, etsi ita prius au-
captiTos tenebat, destitutum ; ad hoc et dominum dicrat, comperlis quae in regno acciderant Iristibus,
regem et militiae robur abesse universura sumpta es et calamitalibus ex integro cognitis, vocatus ab An-
tempore occasione opportuna, apposuit ut Panea- tiochenis ut rebus eorum pene desperalis subveni-
densem obsideret civitatem. Est autem Paneas urbs ret, vocaatibus eis fraterna
miseratione compatiens,
antiquissima, ad radicem Libani famosissimi pro- Bssumpto secum comite Flandrense, maluratis iti-
montorii sita, antiquissimis temporibus et Israeli- neribus Antiochiam properat, eorum afflictioni
tici popull diebus, Dan dicta termlnus a septen-
; optata solatia praestiturus. Adveniens ergo, prse-
trionali plaga possessionis eorum, sicul et Bersabee sensque factus, negotia domini principis lanta dili-
ab austro. Unde quoties longitudo terrae proraissio- geutia, tantaque solliciludine, quania vix propria
nis desoribitur, ducitur a Dan utque ad Bersabee tractare consueverat, fideliterprudenterqueadmini-
(i Reg. II!, 20). Diebus aulem Philippi, seoioris strans, nobiles et plebeios multa mansuetudine pro-
Herodis filii, qui erat Tetrarcha Itureae et Traco- vidoque.moderamine regens disposilisque per ur-;
nitidis regionis, sicut in Luca legitur|(cap. iii,) qui bes singulas prudentibus viris, qui res ad dominica-
eam ampliavit in honorem Tiberii Caesaris, et in lia principis perlinentes, bona flde sanoque consilio
perpetuam nominismemoriam^CeesareaPhilippi
sui procurarent ad propria reversus, non desinens
;
diota est. Dicilur autem et Paneas sed nostri La- ; C tamen, sed cum ejusdem fidelibus et amicis sata-
lini corrumpentes nomen, sicut pene omnium alia- gens, de ejusdem redemptione tractare. Effeclum
rum urbium, Belinas vocant. Esl autera ab Oriente est autem ,per ejus industriam, quod in eadem
agroDaraasceno contermina.juxtaquem fluentorum ffistate, mullo lamen interveniente prelio, vii per
suorum Jordanis habet originem. Haec estillacivi- annum integrum apud hostes delentus, libertati
tas de qua in Evangelio legilur Quo venit Jssm in : simul el honori pristino restitutus est ;
qui Antio-
partes Cxsarex Phiiippi, el interrogavit discipulos chiam reversus, non quievit deses, sed vivacitate
suos [Matth. XVI, 13). Ubi et Petrus apostolorum qua poluit, ul obsides quos dederat aoluto pro eis
prinoeps, ob egreglae confessionis meritum, regni pretio, recipere non moraretur, ad imperatorem
Domino tradente, susceptit (ibid.,
claves coelestis Constantiuopolitanum festinat, qui paucis ante die-
19). Hanc obsidens et immunitam reperiens, bus sororem ejus juniorem Mariam uxoremduxerat.
absente domino Henfredo regio conslabulario et Unde ab eo honorifice susceptus, benigne traciatus,
cum domino rege moram in yEgypto faciente, cujus munificenlissime donis imperialibus cumulatus,in-
erat haereditaria possessioêpiscopoquoque ejusdem trapaucos dies Antiochiam est reversus. Videtur
loci absente, populo quoque imminuto, machiniset aulem mirum,quod Noradinus tam prudens, tamque
tormentis bellicis in gyrum collocalis, sulfosso mu- n providus princeps et qui captivos nostros lam in- ,
ro, turribus assiduo lapidum jactu ex parte maxima vitus a suis dimittebat carceribus, et in hoc maxime
debilitatis, inlra paucos dies expugaai eos qui inlus gloriabatur, quod multos ex nostris, el praesertim
;
erant, ad dediiionem compellens, pactis interve- nobilibus, suis haberet vinculis mancipatos, cui
nientibus, quod cum
rebus suis omnibus egredien- Antiochenum principem tam cito permisit libertati
les, liberum haberent et pacificum exitum civita- ; restitui. Super quo duae nobis occurrunt solutio-
tem anno ab Incarnatione Doraini 1167.
recepit, nes vel quia domini imperatoris preces timebat,
:
Regni vero domini regis Amalrici anno secundo, xv ne forte gratis ab eo dominus imperalor vellet eum
Kal. Novembris. Commiserat autemeamdem civita- habere, cui aliquid talenegare verecundaretur ; vel
tem, in ^gyptum proUciscens dominus constabula quia cum esset juvenis, nihilque bonae spei de se
rius, cuidam militi fideli suo, qui dicebatur Galle- promitleret, verebatur ne si diuiius eum teneret,
rus de Quaisneto, quem in custodia loci quidam di- Antiocheni fortiorem subrogando, sibi consulerent,
cunt negligentem iuisse. Addunl etiam, etin dedi- et ei durior objiceretur adversarius; tutius enim
videbatur viro discreto, et circumspeeto plurimum, A tem,Ionga quietedissolutum; adjiciens et inculcaiia
quod hic, de quo non inultum bene S|)eiabatur, An- et memoriam frequenter rivocans, quomodo tam
ad
liochenae praeesset provinciae, quam viceejusali- hic, qui modo regno illi praeerat, quam ejus prog'';-
quisprudentiorrobustiorqueeamdemadministraret nitores, contra eum suosque praedecessores sedem
regionem, cum quo periculosius esset negotia sibi erexerant «mulam, singulari eorum excellen-
partiri. Haec nobis videtur viri vigilantissimi mens tiiB imprudenler se parificantes ;
quod etiam legem
fuisse. aliam, contradictoriasque triditiones docere pras-
Eadem tempestate, Siraconus, unde saepius feci- sumpserant. Hls et aliis caliphs animae reverbe-
mus mentionem, nostram argumentosus per-
vir in rans, quae intendebat persuasit. Scripsit ergo uni-
niciem, municipium quoddam nostrum in territorio versis erroris sui principibus, distriete prascipiens,
Sidoniensi silum, speluocam videlicet inexpugnabl- ut vires conferant, iinpentlant auxilium, eumqus
lem quse vulgo dicitur Cavea de Tyrum, corruptis, sequantur. Audiens haec dominus Amalricus, volens
ut dicitur, pretio custodibus, subilis et iraprovisis illius molimina praevenire, curiam apud Neapolim
occupat mactiinalionibus. Argumentum est, quod convocat generalem ubi praesentibus domino pa-
;
per conseasum illorum quibus custodienda tra- triaroha, arcliiepiscopis, episcopis et aliis ecclesi i
dila fuerat, in manus hostium devenisset, quia n rum praelatis, principibus ot populo, necessitates
.statim tradito municipio, qui intus erant, om- regnidocetexordine, omnium supplicitt>rimpIorans
nes ad hostium fines declinaverunl, excepto eo- auxilium. Decretum est ergo, et communi voto
rum domino, qui casu fortuito comprehensus, susceplum, ut omnes generaliter, nemine exceplo,
suspendio apud Sidonem, vitam infelicem finivil. ad regni subsidium, universarum rerum mobilium
Eodera anno, dominus Willelmus inclyts recor- decimas darent quod et factum est. Rumor interim
;
domini Rogeri regis filius, ex-

dationis, Siciliaj rex, erat non remissior, quod procul dubio Siraconus,
tremum clausit diem, morte praeventus. sumplis neoessariis ad dies mulios alimoniis, utri
Peridem quoque tempus, ejusdem generis praesi- busque aquam deferens, per solitudinera, qua ;o-
dium, speluncaiierum inexpugnabiiis, ultra Jorda- pulus Israel ad terram veneral promissionis, iter
nera in tinibus Arabiae situm, fratrum militiae Templi arripuerat. Rex autem colIe:tis, quos habere pote-
diligenliajdeputalum, eidem Siracono traditur ad ; rat, militibus, obviam eiiens, usque ad Cadesbarne,
quaraeripiendamdominus rexproperanscum multa quffi est in cum omni celerilate prope-
solitudine,
mililia, dum supra Jordanem castraraetatus esset, ral, ut euntem impediret eoqae non invento, cele-
;
recepitnuntium, quod praesidium in manus jara de- rius revertitur.

veaerat inimicorum qao audito, dominus rex con-
;
CAPUT XIII.
fusus et ira succensus, de fratribus Templi, qui Rex Siracnnum similUer descendil
subseqxiens, in
hostibus castrum tradideranl, palibulo fecit su- /Egyjitum, ^gypliit auxilium ministniturus.
spendi circa duodecim. Sicque rebus nostris eo Convocatis ergo ex urbibus singulis per vocem
anno, qui erat regiii domini Amalrici tertius, pec- praeconiam, tam equiluin quam peditum viribus
catis nostris exigentibus, plurimum accessit detri- universis, et apud Ascalonam unani^jiter consre-
menli ; ita ut regnum universum in arcto nimisesset gdtis, iii lCal. Februarii, cceptum aggredientes iter,
constitutura. assumptis sibi ad dies constilutos necessariis ali-
\ CAPUT XII.
Describitur composiloris hujus historise in patriam
reditus ; el de ejusprocessu aperiuntw nonnulla.
mentis, vastilalem solitudinis, quae interjecta esl
media interGazam, ullimam regni nostri civitalem;
et iEgyptiacam dioecesim, recensito siiorum nume-
Siraconus in Mgyptum descendit, multam secum ro, et novissimis exspeclatis, apud Laris, antiquis-
trahens mililiam. simum ejusdem oppidum, rcaturaiis
solitudinis
Dum hiec circanos aguntur.rumor frequens per- transeunt itineribus landem apud eam quaehodie
;
sonuit, et fama celebri divulgabatur, quod saepedi- dicitur Belbeis civitatem, unde freq'jentem fecimus
ctus Siracouus cum magnifico apparatu, convo- raentionem, qus olira dicla est Pelusium, cujus
calisinfinitis miiitibus, ab orientaliet seplentrionali D frequens memoriam esl in prophelis, universus ap-
J?gyplum denuo parabat descensum nec
tractu, in ; plicat exercitus. Cognito ergo domini regis aJventu,
eratvana opinio. Adierat enim illum maximum Sa- Savar soldanus, de subito nostrorum slupefactus
racenorum principein, qui quasi singularis monar- occursu, timens ne adversus cum slrueretur omnis
cha, cunctis excellentior, omnibus prasesse inlelli- apparatus et de fide nostrorum dubitans,formidine
gitur, calipham, vidclicet de Baldac ; ad quem per- niinia corripitur nam, licet alias vir prudens etin-
;
veniens, exhibita solita reverentia, coepit exponere dustrius, providusque plurimum haberetur, in ea
diligenter, innumerabiles /Egypti divitias, bonorum lamen parte tam supinus, tamque crassa laborans
omnium, et singiilarium commoditatum copias ad- ignoraotia repertus est, ul viae causara noslrorum
mirabiles ;
principis illius inffistimabiles thesauros, edoclus, vix crederet ;
peneque sero, lentusque rai-
census, vectigalia, de terrcslribus et maritimis ur- serit exploratores per solitudinem, qui ei certa de
bibus, annuas obventiones quantitatis iiiDuitae ad ;
hobtiura exercitu nuntiarent. Redeuntes autem qui
haec populum deliciis dedituiii, rei railitaris exper- missi fuerant, Turcorura expeditiones, ad eum lo-
cum qui dicitur Attasi, pervenisse denuntiant. A hemet trecentesimo sexagesimo primo, regni vero
TuQC vero soldanus fidei nostrae admirans, et lau- sui vicesimo sicut alibi inhistoria, quaradeprin-
;
dibu3attollens3inceritatem,diligenterconsideran3, cipibus Orientalibus contexuimus, diligenlius est

quantampro amicis soUicitudmem Ctiristianus im- digestum.
pendisset exercitus, universas regni et caiiphae, CAPUT XV.
regis obsequiis exponit divilias, universorumque Accedenti Siracono, rex occurrit obviam ; ille regem
mandatorum sedulum ab illa die se praebuit
ejus prxveniendo, transit flumen.
exsecutorem ejusque dominus rex, ad omnia ne-
;
Locatis igitur nostris super ripam flurainis, vix
cessariis utebatur ministeriis. a praedicta urbe stadiis duobus, coromunicato con-

silio libratisque multa deliberatione partibus, po-
CAPUT .YIV.
tissimum ducunt Siracono suisque antequam flu-
Describilur Cahere; et qiiis ejus lociprimus fundator
fuerit, aperilur. vium transeant, occurrere; eumque regni finibus
Transeuntes igiturPelusium etCahere, ubi regni arcere, quam fluminetransmisso cum eisconserere,
soiium et totius /Egypli culmen magnificis decora- quos postea ipsa remeandi difficultas redderet acer-
tum aedificiis monstratur, ad laevam habentes no- biores. Solutis igitur castris, ad locum ubi hostes
bilem et egregiammetropolim, quae vulgo Babylonia essc dicebantur, festinant. Is autem ab eo, ubi no-
dicilur, lingua vero Arabica Macer appellatur, su- etri prius castraraetati fuerant, quasi milliaribus
pra ripam fluminis castra locaverant. Hujus civi- decem dicebatur distare.Postquam vero ad praedi-
tatis nomen non potuimusreperire antiquius; nam ctum conveniunt locura ipse jam tanquam dux vi-
Babylon, sive Babylonia, civitas fuit antiquissima in gilantissimus, cum universo pene exercitu flumea
Oriente. Juxta euim veteres et vetustissimas etiam transierat, paucis relictis, qnos nosiri oapientes,
historias, nulla unquam iEgyptohujus nominis
in vinculis allifrarunl. Interrogali tamen de transitu
audila est civitas. Unde verisimile est, post tem- Bjus, de militum numero, de multis necessariis no-
poraPharaoDum, qui primi in Êgypto regnaverunt, stros instruxerunt ^îuiddam sane quod nostris
:
et Ptolemaeorum qui posteriores; sed eiinm post erat incognitum, eorum patuit reUtione videlicet, ;
Romanorum lempora, qui regnum .•Egypli in pro- quod iii solitudine, postquam Syriain Sobal trans-
vinciam redegerunt, hanc urbem conditam, siout de ierant, oborto subito ventorum turbine immanis-
Cahereconstat,quod Jobarprincepsmilitiae Meheze- simo, tanius ex arena pulvis in modum nubium
dinalla, qui tunc in Africa regnabat poslquam do- et densa; caligiois per aera dispersus est, ut oculos,
mino suo ifigyptiacam omnem diojcesim acquisivit, vel ora, ut sibi colloquerentur, qui in exercilu
fundasse dignoscitur quod qualiler acoiderit, in
; erar.t, omnino non auderent, de pquis de-
aperire
sequentibus dicemus. Aliqui taiiien confidenter as- C scendentes, ad lerram proslrati, manibus quanto
serunt, quod ista sit illa antiqua et nobilis et famo- altius arenae imprimere poterant adhaerentes solo,
sissiraa Memphis, cujus in veleribus historiis et in ne vi turbinis raperentur in sublime, iterum ad

prophetis multa esl raemoria, quae totius regni il- terrara recasuri. Solenl enim in illa solitudine in-
lius, et multarum finitimarum provinciarum caput star maris, arenarum quasi quidam fluctus attolli
et moderatris dicitur fuisse. Usque hodie tamen, deponique, in modum procellarum itaut non mi- ;
ultra Nilum, qui hanc, de qua loquiraur, urbem nus quam per aquas navigantibus, periculosura sil,
praelerfluit, quasi ad decem milliaria apparet urbs per illa et importuna loca transire. .\mi3si3 ergo
annosa, infinita, vetustae nobililatis el eximiae ma- camelis et alimentorum parte maxiraa, vix de vita
gnitudinis argumenla praeferens; quam etiam in- sperantes, exstinctis pluribus, multis eliam perva-
oolae regionis Memphira veterem fuisse, pro certo stitatem late patentium arenarum dispersis, red-
asseverant. Probabile est ergo, aut necessitate com- dita demum aeris clemenlia, incertis itineribus,
pulsum, aut majoribus coinmoditatibus tractura, magis deviantes quara de via cerli, post dies ali-
Mempheos populum, citra flumen domicilia transtu- quot, ut praedictum est, pervenerunt in ^gyptum.
lisse, noraenque vel tunc, vel postea, q;iutasse pri- Porro videns exercitus noster, quod ille cum suis
stinum. Caeterum fixum teneraus, quod Johar, ut D flumen transierat, recursa per quara venerant via,
supra diximus, qui exercitibus msgni principis Me- juxta earadem urbem, quam prius dimiserant, su-
hezedinalla, ad expugnaadam .Egyptura ab Africa per fluininis ripam castra iterum locaverunt.
missus fueral, juxla hanc eamdera civitatem, sub- GAPUT XVI.
acta universaregioue et populis tributariis consti- Savar soldanus, ul regem detineat, paclis innovatis,
Cahere construxit, quasi domino suo praeoi-
tutis, elaboral.
puumfuturum et familiare domicilium, anno a re- Videns igilur soldanus.^quod hostem infra regni
gno Mehemet trecentesimo quinquiigesimo octavo ; pra2Cordia susceperat, quem nullatenus aut susti-
quem Mehezedinalla tertio postea anno, relicta Ca- nere, aut a regni finibus nisi per dominum regem
raea, ubi regni sui sedes per aliquot annos fuerat, poterat expellcre sollicitus -erat, quo pacto domi-
secutus, juxta prinoipis sui disposilionera, prsedi- nuin regem posset in ^gypto detinere verebatur ;
ctum locum regni solium conatituit, et domestica enim, ne laboris immensitate fatigatus, redire ad
inhabitatione reddidit gloriosum, anno a regno Me- propria disponeret; nec alia ratione, quod dominus
763 GUILLELMI TYRENSIS ARGHIEP, 764
rex in terra moram faceret, posse 6eri penitus illi A Dovitate, inlueatium aspeclus non siaerent aatiari.
videbaiur, nisi major ei Iributorum summa statue- Erant ibi piscinae, marmoreje, aquis redundantes
retur, et sufficienles sibi et suis principibus desi- limpidionbus ; erant aviuin multimodarum, quas
gnarentur impensse. Piacuit ergo sibi, et id ipsum noslcr non novit orbis, varii garritus, formse iuco-
nostrisvlsum est expedire, vetera innovare pacta, figurarum quanlum ad
gnitae et coloris percjirini,
pacisque perpetuee foedera inviolabili stabilitalein- nos prodigiosarum, cuique gustus justa speciem
ter dorainum regem et calipham firniare ; annua suam, et edulium cuique varietalieorum conseula-
quoque, ampliata possessione, domino regi
tribuli neum. Inde ad ulteriora, praeviis eunuchorum prin-
certa stipendia de aerario caliphae constituere. cipibus, admissi, iterum aedificia tanto prioribus
Videbatur enim res non facile finem habitura, sed elegantiora inveniunt, quanto quae prius viderant
laboris exgire diuturnilatem, et lemporis pluri- vulgaribus et usilatis praestanliora videbantur. Hic
mum posiulare. Conventioaum autem et faoti hujus quadrupedura stupenda varietas, qualem piclorum
mediatores, praetentatis binc inde partium deside- soletmanus lascivadepingere qualemsolel poetica ;
voluntate praecognita, decernunt domino regi

riis et licentia mentiri, aut somoiuntis animus visionlbus
quadringenta aureorum millia; ducenla millia sta- imaginari nocturnis qualem orienlis, et auslri so-
:
tim solventes, reliqua ducenta millia, placitls tem- B lent diceceses mlnistrare; occidens autem videre
poribus sine difficultalesoluturos se spondentes,ea nunquam, audire vero rarius consuevit. Videbatur
conditione, eoque tenore : Quod donnnus rex bona procul dubio, quod ex iis locis, Solinus nosterPo-
lystoris sui deduxerit historiam.
fide, sine fraude et malo ingenio, propria manu fi.r-
maret, quod regno Mgypli non egrederetur, nisi prius CAPUT XVIII.
Siracono,omni ejus exercilu penilus exslinclo, aut Complentur pacta ; el in eorum conlirmationem ca-
de omnibus yEgypti finibus expulso. Placuit autem lipha dexteram dat Hugoni Caesariensi.
partlbus condiiio. Dominus rex his qui a calipha Et jam per mullos anfractus et varia diverticula,
niissifueranl,superplHcitisconventionibusdejteram quae etlam negotiosos poterant sui conlemplatioue
dedit. Missus est autem dominus Hugo Gaesariensis, ventum est ad ipsam regiam, ubi majores
detinere,
mirae prudentiae juvenis, et supra id quodsolet aelas armalorum cunei, salellitura quoque stipatus nu-
illa ministrare, oircumspectus, et cum eo quidam merosior, habitu et frequenlia domini gloriam in-
alii, in cujus raanu callpha, juxta consonantiam comparabilem fatebantur ; ipsa quoque locorum
placitam pacta firmaret non eulm sufliciens vide-
;
faciesdominiopulentiam, etsupereminentesdivitias
batur, si in eo soldanus se solus obligaret prastendebanl. lugressis porro eis et in interiorera
CAPUT XVII. partem palatii admissis, soldanus de more coasue-
Miltuntur ad calipham qui fcedus innovenl; et descri-
^ tam domino exhibens reverentiam,semel et secundo
bitur regix domus magnificenlia. humi proslralus, quasi nemini debitum cultum,
Et quoniam singularem, et sfficulis nostris inco- et quoddam adorationis genus coepit supplex im-
gnitam habet llla priucipis domus consueludinem, pendere; tertio iterum proslratus ad terram, gla-
libel diligenter adnotare, qus fida relatione eorum dlum quem de oollo gerebat suspensum, deposuit.
qui ad illum tantum principem sunt ingressi, de Et ecce subito conlractis mira velocitate velariis,
statu et magnificentia, et imraensitate divitiarum, margarilarum varietata auroque conlextis, quae me-
etglorise multlplicitalecomperimus; non enim erit dia dependebaul, et obumbrant solium, revelala
minlmum profeclsse, haec inlellexisse dillgentius. facie, throno sedens aureo, habitu plus quam regio,
Prasdiclus ergo Hugo Caesariensis, et cum eo Gau- paucis circa eum de domesticis et familiaribus eu-
fridus Fulcherii frater militias Templi, in principio nucbis, apparuit calipha. Tunc accedens cum omni
obeundce legationls, duceute soldano, Gahere in- reverentia soldanus, sedenlis pedibusosculum hu-
gressi, ad palatium, quod lingua eorum Gascere militer imprimens, adventus legatorum causam et
dicitur,ascendenlescum apparitorum numerositate tenorem pactorum, regni etlam urgentissimam ne-
maxlma, qui cum gladils et slrepilu prKceJebanl, cessitatem, hostes immanissiuos in mediis astare
per angiportus, et loca lumiuibus egeutia ducti,ad visceribus quid etiam ab eo exigatur, quidve ei
;
sinûlos introitus armatorum i£thiopum cohortes a domino rege irapendatur, sub verborum compen-
crebrae salulationis officium certatim soldano exhi- dio aperit. Ad haac ille benigne multum et placida
bentes, repererunt. Transeuntes autem primam el tranquilll vultus hilaritate respondit : se juxtaiaitas
secundam custodiam ad qiaedam diffusa et magis et utriaque admissas conventiones, dileclosuo do-
spatiosa loca, soli pervia et divo exposita, intro- mino regi, larga interpretatione cuacla adimplere
missi dearabutatoria inveniunt, columnis subnixa paratum esse. Petentibus noslris, ut haec propria
marmoreis, auralis laquearibus et prominentibus manu flrmaret, sicul dominus rex feoerat; prima
celata operibus, pavimento strata vario, ita ulomui facie visi sunt, qui ei familiarus astaba:it, auricu-
£L!o ambitu, regiam prastenderent dignilatem; qui- lares el cubicularii, penes quos consiliorum regio-
bus tanta inerat maleriae et operis elegantia, ut rum erat auctoritas, rem nimis tanquam in saBCulis
transeuntium etiam invitos detiaerenl oculos, et inauditam, abhorrere; tandem vero, post multam
quadam videudi aviditate, invitaate operum e&imia deliberationem, et soldaai diiigeatem instantiam.
;
;
765 HIST. RERUM TUANSMARIN. — LIB. XIX. AMALRICUS REX. 766
manum porrigit, invitus nimium, sed velatam ; cui A qui eam raore aliorum regnorum redegerunt in
praedictus Hugo de Caesarea, multum admirantibus provinciam, consuetudo haec obtinuit, ut servi sint
et siupentibus ^-E^^ypliis, quod tam libere summo ./E^'yptii et ea reverentia consueverint appellare.
principi loqueretur, dixit : Dotnine, fides angulos Nihilominus autem et veteris consuetudinis portio
non habet ; sed in fide media, per quam se solent est, quod idem princeps otio vacans perpeiuo, et
obligare principes, omnia debenl esse nuda ; el aperta deliciis deditus.turaultuumignarus, etsolliciludinis
cum sinceritale,el coUiqari, et solvi convenit universa, expers, procuratorem habet, qui universa admini-
qux fidei interpositione,pactisquibustibetinseiunlur. strat regni nefcolia, tanquam aller Joseph et pote- ;
Propterea aut nudam dabis, aut ficlum aliquid, et stutem gladii, et omne vice domini jus implet. Hic
minus puritatis habens, exparteluacogemuropinari. soldanus dicitur, et in hac administratione erat
Tunc demum plurimum, et quasi majestati
invitus Savar, unde nobis verbum est tam frequens.
detrahens, subrldens tamen, quod raultum aeftre- CAPUT XX.
tuierunt yEgyptii, dexteram suaininmanumdomini Subjungitur quare idem ipse dicatur catipha ; et quo
Hugonis nudam prajbuit, eumdem Hugonem, pacto- modo sitadversarius, Baldacensi caliphx.
rum formam determinantem, eisdem pene syliabis Prioris aulem nominis haec est ratio Mehemelh :
aequens tenorem conventorum bona Qde, sine fraude P propheta eorum, imo subversor, qui primusOrien-
et malo ingenio se observaturum contestans. Erat tales populos ad hujusmodi Iraxit superstitionem,
autem, sicut dominus Hugo nobis retulit, juvenis successorem habuit statim post se quemdam de
priraa pubescens lanugine, fuscus, procerus corpore, cooperatoribua suis, Bebecre nomine. Post quem
facievenusta,liberali3 plurimura,innumeras habens successit in regno Homar, Qlius Chata post hunc ;
uxores ; nomen ejus Elhadech, Qlius Elteis. Quibus Vbemen ;

post quem Hali, Qlius Bithaleb. Ili omnes
dimissis, regiaeliberalitatis insigne, munera legatis dictisunt Cdliphae, sicut et deinceps omnes qui eis
dirigit, qu<e tanlum principem sua quantilate et successerunt eo quod eorum magistro prsoipuo
;
specie commendarent ul a facie tanti principis ju-

; successerunt, el ejus erant ha:redes. Iste tamen ab
cundum haberentegressumet ad suos remilterellae- eo quintus, Hali yidelicet, cum esset caeteris qui
tiores. eum praecesserant, magis in armis strenuus et in
CAPUT XIX. re railitari supra homines illius temporig exercita-
Dicitur quare princeps /Egyptius dicalur Mulene. tus, et ipsius Mehemet patruelis, indignari coepit
Et quoniamdemaj!niQcentiaejus,secundumquod plurimum, quod illius diceretur successor; et non
audivimus ab his qui videruat et oculala Qde in- magis propheta eximius, et multo major illo habe-
spexerunt, diclum est, de nomine quoque dignitatis, retur. Nec satis visumesteiitade se.velse, velalios
et ortu et processu ejus, qiiantum nobis nosse da- C opinari, nisi et id ipsum publice praeJicaret adjecit ;
lum est, lum ex leclione veterum historiarum, tum etiam illud blaspbemiae plenum dicere et per vulgus
ex multorum veridica relatione, in medium profe- disseminare, quod angelus legis lator Gabriel, ad
ramus non enim erit absque historiae compendio,
; se missus fueratdivinitus sed errore deceptuseam ;
in hac parte lectorem reddidisse doctiorera.Princeps Mebemet contulisse. unde fuit graviter a Domi- :
igitur -Egyptius, apud suos duobus appellatur nono correptus. Haec, etsi absona quibusdara eorum
minibus dicitur enim calipha, quod interprelatur
; et ab eorum traditionibus roultum dissentire vide-
successorytA hxres ,eo quod summi eorum prophetae bantur, invenit lamen populum qui sibi crederet
vicem et sucoessionem, jure teneathsereditario.Di- sicque in gente illa, exortum est sohisma,quod po-
citur et Mulene,quod interpTeia.l\ir Dominusnoster. stea non defecit usque in praesentemdiem, aliis di-
Poslerioris nominis ratio inde videtur traxisse ini- centibusMchemelmajoremesse,etomniuineximium
tium, ex quo Joseph noster, tempore Pharaonis proplietarum, et hi lingua eorum dicuntur Sumni
omnem jEgypti re;,'ionem,vendentibu8 iEgyptiis pras aliisdicentibus, Halisolum esse propbetam Domini,
anguslia famis possessionessuas, emit ;subjecilque et isti dicunlur Ssia. Occisus est aulem praedictus
eas Pharaoni, et cunctos populos eos a novissimis Ilali, et obtinuit pars adversa principatum, et fuit
terminis ,Egypti, ad exlremos Cnes pjus, dicens D penes sequaces Mehemet monarchia in Oricnte ; et
agrorum cultoribus Quinlam partem regi dabilis,
: alios contrariae opinionis viros opprimebant, tan-
qualuor reliquas permilto vobis in sementem, et in quam potestatem habentes.Annoigitur286a regno
cibos jamiliis vestris el liberis. Emil ergo prius pos- saepedicti seductoris, surrexit vir quidam nobilis,
sessiones, deinde personas unde es! quod arctiore
; nomine Abdalla, Qlius Mehemet Qlii Japhar, Qlii
vinculo tenentur jEgyptii domino suo, et amplius Mehemet, Qlii Hali, Qlii Hussen, Qlii Hali raajoris,
sunteiobllgati, quam aliarum habitatoresregionum de quo praemisimus. Hic egressus de Selemia civi-
magislratibus suis. Quippe qui et eos et eorum pos- Oriente, transivit in Africam, et
tate, quae est in
sessiones pretio interveniente oomparavit : undeet occupatis universarum illarum partium regnis, vo-
servili nexu, et extrema conditione ei lenentur cavil se Mehedt, quod interpretatur romplanans !
annexi. Ita ergo per optimi procuraioris sui egre- quasi qui universa ad quieiem dirigit, etsineoffen-
giamsollioitudinem temporibus Pharaonum, deinde diculo vias populo effecit planiores. .(EdiQcavitque
Plolemseorum, et postea temporibus Romanorum, civitatera de nomine suo maximam, Mehediam.
quain regnornra suorum voluitesse caput etsupe- A ctunaest. Sedpostquamdomino regiianotuit, hosles
rerainenlem metropolim. Hic, classe ordinata, cepil ia insulam descendisse, misit illuc dorainum Mi-
Siciliam, et quasdam Itaiiae partes depopulatus est. lonem de Planci, et Cbemel soldani filium, cum
Hic primus omnium atavum suuni, auaus
post Hali parte militias qui ad insulam landem pervenieates
;
nominare calipham; non quod Me-

est dicere et se Turcos iu ea reperiuat, in loci illius habitatorea
hemethsediceretsucces?orem,quem exsecrabaiur ;
immanissime saevientes quibus landem facti ob-
;
sed maximi et eximii prophetaeHali, de cujus stirpe viam, commisso intereos praelio, viriliter hinc inde
descenderat, ut praemisimus. Ausus est etiam nihilo pugnatum est. Sed tandem nostri,juvante Domino,
minus in Mehemelh et sequaces ejus, maledicta superiores facti, compulerunt eos in flumen proxi-
publice jaculari, et alium ritum, aliumque modum raum se dare praecipites ; ubi qui gladios evaseranl,
orandi Iradidisse. Hujus abnepos Ebuthemi:i, co- submersi sunt in aquis vehemeatibus. Perierunt
gnomento Elmebedinalla, subjut;uta sibi .Egyplo, ergo ex eis illa die variis casibus equites quingenli.
per Johar principem militiee suae, constructoque Quod postquam Siracono nuntiatura est, coepit de
Cahere, quod interpretatur vincens, eo quod doinini proposito aniplius diffidere, aniino pluriraum con-
eorum prscipui et summi principis oinnia vincen- slernatus. His ita se habentibus, quidam de nostri
tis, futuru.-n erat domicilium
egressus de Carcea, „ regni principibus, Henfredus videlicet de Torono,
;
quee est in dioecesi Africana, in qua predecessores regius constabularius, item Philippus de Neapoli,
ejus quatuor habitaveranl, descendit in iEgyptum qui cum domiuo rege ex causis familiaribus, mo-
et praedictum locum constituit regni solium. Ab illa ram domi facientes, egressi non fuerant, cum
igitur die usque in pra?sens, non defuit caliph» multa velocitate exercilum secuti, castris nostris
OrieQlali, qui tot annis fuerat monarcha, smulusin se applicant quorum adventum cum multahilari-
;
iEgypto regnans, cum eo de paritate contendens, tate et plausu nostrae suscejierunl cohortes. Erant
imo etiam se pracferens. Haec si quis plenius scire enim virl fortes et in armis strenui, in re quoque
voluerit, illam legat historiam, quam deOrientali- militare a primis annis plurimum exercitati. Inito
bus principibus eorum actibus, a temporibus
et ergo consilio, deliberant quid faoto sil opus; tan-
pr<edicti seductoris Mehemet, videlicet per annos demque communi voto decernunt, classem univer-
quingentos septuaginta septem, usque in prsesea- sam interapeslae noctis silentio, clam hostibus in
tem diem, qui est annus ab Incarnatione Domini insulam, quae inferius erat, vix octo milliaribus ab
1182, cura mulla scripsimus diligentia, instante et eo loco, in quo caslra erant, remota, deducere; ex-
rogante domino Amalrico inclytas memoriae et ex- ercitumque omnem, circa primam noctis vigiliam,
empiaria Arabica miaistrante. illuc Iransfrelare ; eo videlicet intuitu, ut hostibus
CAPUT XXI. C ignorantibus, flumine transito, de nocte super in
He.T super Nilum pontem xdificaL Siraconus in In- cautos irruereot, damna quanta possent irrogaturi.
sulam descendit : rcx eum insequilur. Mandatur ergo exsecutioni consiliura, et classis,
Pactis ipitur, ut prasdiximus, reuovatis, el ulrin- nescientibus adversariis, ad praedestinatum locum
que ad consonanliam redactis, ad opus conceplum descendit. Exercitus vero cum summo silentio se-
unanimiter se accingunt, parati hostem insequi, et quens, el navibus subitotransvectus,insulamoccu-
de regno expellere universo. Nox interim irruens, pal ot dum alteram Duminis partem, eodem modo,
;
causam porrexcrat quietis ; mane facto rerum in- juxtacondictum exsuperarenitunlur, exortorepente
veniunt aliquam mutationem. Nara Siraconus illa ventorum turbine, opus implere prohibiti sunt,
nocte vcniens, supra ripum fluniinis ejusdem unde et in ea parte, quae ulteriorem ripam respicit,
oppositam, te regione nostri exercitus castra po- castrametari coacti sunt. Reliquerunt tamen de
suerat. Comportatis igitur navibus el trabibus pal- nostris, qui pontem coepitum perficiant, et perfe-
maceis, quales illaregioconsuevit habcre, dominus ctumtueantur;eisquepraeficiuntdomiaumHugonem
rei pontem praecipit ordinari jungebantur naves
; de Ibelim, virum magnificum et potentem qui, ut
binae, defixisqueanchoris, reddebantur stabiles praediximus, reliclam domini regis uxorem duxerat.
;
desuperque trabibus ordinatis terra supponebatur CAPUTXXn.

; £)
denum turribus ligneis, machinis supererectis, ar-
Describiiur insula, el quot et quibus ostiis mare in-
mabantur. Sicque per dies aliquot, usque amnis grediatur Nilus. Nosiri ejectis koslibus insulam
medium, productum est opus nam reliquum exse-
;
occupant ; fugit Siraconus in solitudinem.
qui, etad ulteriorem ripam procedere, hostium Insula ha3c, unde nobis sermo est, apud eos Ma-
formido vetabat. Hic jam per mensem eteoaraplius heleth dicitur, bonis omnibus copiosior, et gleba
omnis belli eventus, suspensus tenebatur, nostris uberilaetissima, ex divisione fluentorum Nili fit ; ibi
nonvalpntibusamnemtransire;hoslibusnonauden- enim dividitur fluvius, partes, quas ab invicem se-
tibus, ne nostri a tergo irruerent, ulterius evagari. parat, usque ad mare iterura non recepturus sed ;
Dum haec circaCahereaguntur, misitSiraconuspar- tamen iterum non conveniens, quatuor osiiis ma-
tera de suis qui insulam, qua; vicina erat, omnibus ri se immiscet. Prima pars quae nostram Syriam
referta copiis,si possent occuparent, et nostros ali- respicit, inter duas antiquissimas urbes maritimas
quando illuo descensuros praevenirent ;
quod etfa- mare ingreditur, inter Tafnim et Pharamiam ; sed
;

allerius eedificiis vicinior, locum praelertluendo A amnem transire lentarenl, ipsi eorum conatibus
alluit ab altera aliquantulum, quasi milliaribus
; reniterentur. Depositis igitur, praedixiraus, exul
Iribus aut quatuor,distat; secunda apud Damiatam. raaxima parte impedimentis, dominus rex hostem
urbera antiquam et nobilem, freiis adjungitur; insequitur, contra decursus aquarum ipsa enim ;
tertia apud Sturionem quarla apud Ressitli (qui

;
regionis forraa, certum dabat insequentibus de ho-
locus Alexandriae conterminus est, vix ab ea dis- stim itinere argumentum.
tans milliaribus quatuor aut circa id) mariois flu- CAPUT XXIII.
ctibus excipiuntur.Quaerentibussanenobis et inve- Describitur jSgyvli regio, et qmtis sit aperitur.
stigantibus diligenter, nulla alia amnishujus occur- Omnis enim .Egypliacus traclus, a prioribus
runt ostia unde miramur plurirnuin, antiquos
; auspiciis suis, quibus.Etbiopum re.;ioni continuari
Nilum septemfluum dixisse, quasi septem ostiis dicitur, inler duas solitudines jacei arenosas, per-
mare ingrediatur. Nec aliud nobis pro solutione petua sterililate damnatas nec aliquando sentit
;
occurrit, nisi aut serie saeculorum antiauissima lo- aut pr.Testat fructuarios proventus, cujuscunque
corum faciem alleratam, fluviumque, sicut aliia generis, nisi quantum de beneficio exuberantis Nili,
etiamamnibus solet crebrins accidere, alveum rau- certis teraporibus fecundaiur. Fluvius
autem non
tasse; aut pristinae statis viros, rei veritatem non g nisi quantum locorum adjacentium opportunilas
esse assecutos; aut fortasse exuberante numine, et permittit, sua reddit irrigatioae frugibus aptam
solitis incrementis faclo redundantiore, vias praler regionem nam ubi circa se planiorem reperit su- ;
islas quatuor, tumoris sui terapore, aquarura de- perficiera, liberius effusus, latius etiam terram
cursus reperit, pcr quas poslmodum infra alveura cultui praebet habiliorem, el factus diffusior dilTu-
receptus, pelagus desinit introire; quas si quae sioren glebce porrigit ubertatera. A Cahere ergo
sunt, quia juges non halent aquas, sed more tor- inferius, veraus mare, planiora penitus inveniens
rentium, certis lantum temporibus defluunt, inter loca, excursus habet liberos unde ei fecundilatem
;
ostianon compulavimus. Occupala igitur insula, liberius latiusque

procurat,etregnomaximum dans
minor pars fluminis restabat jamjamque inclare-
;
increraentum, fines ejus dilatal. Nam ab eooppido
scenle die, hostes sommo soluti, nosiros videntes quod dicitur Facus, quod Syriara respioit, usque
arma convolant,
abiisse, classe abducta, ad subi- Alexaudriam, quae novissima illius regni civitas,
lum nostrorum timentes incursum. Indecum cele- arentem contingil Lybiara.centura et amplius mil-
ritale secuti, secus fluvium agraina trahenles, no- liaribus culti fecuudiquecoramoditas diffunditur. A
stros conspiciunt insulam occupasse, eamque quje Cahere vero supra, usque quo perveniatur Chus,
transeunda restabat fluminis portionem, classe im- iBgyptiffi dioecesis ultimam civitatem, quae regno
missa quasi propriam vindicare. Castra igitur lo- L .EihiopisB dlcitur esse conterraina, tanlas patitur
cant ex adverso, longe tamen a crepidine alvei ali- colHum arenosorum objectu angustias, ut raro
quanlulum, uude non habebant prorsus liberum ad septem aut octo milliaribus, frequentius quatuor
aquas accesum unde etiam eqnos adaqualum
;
aut quinquc, aut altriosecus, aut ex una tantum
trahentes, inferius descendebant. Sequenti igilur parte dilTusus, ad suae exundationis modi;m, regni
die, propositum fuerat modis omnibus fortunam fines laterales vel contrahai, vel producat ; nam quae
tentare et aperire ferro viara ; cum ecce nocte illa, loca non irrigat fluvius, solis ardoribus el perpeluae,
nobis ignorantibus, hostes descendunl; raane au- ut diximus, sterilitati deputantur. Superior igitur
tem facto, videnles eos abiisse, flumine celerius regio linguaeorum Seith appellalur. Cujusnominis
transmisso, hosles insequi nostri festinant. Hic nullam aliam adhuc potuimus invenire rationem,
sane, aocelerandi gra'ia, quo expeditius equites nisi quod priscis lemporibus in superioribus /Egy-
proficiscereutur, relictispedestribusauxiliis, domi- pti partibus legilur fuisse civitas un.i antiquissima
nu8 rex cum solis equitibus ad iter accingitur. Di- Sais nomine, cujus menlionem Plato noster in Ti-
misit tamen dominum Hiigonem de Ibelim, elChe- maeo, sub persona Critiae Solonem
discipuli sui,
mel soldani filium cura multa tum nostrorum tum praecipuae auctoritatis virum introducenlis facit
yEgyptiorum militia, qui Cahere, pontemque quem D cujus verba ad majorem evidentiam ponenda judi-
nostri perfecerant, a subilis hosiiura incursibus caviraus, ne quid deesse auctoritati videalur. Est,
tuerentur. Hic traditae sunl nostris turres et univer- inquit, regio ^€gypti. Delta nomiite, cujus e vertice
sae nobilis illius urbis munitiones, domusque cali- iyiti scituiunlur fluenta, juxta quatn Sais nomine,
phs noslris hactenus inoognila, eis pervia facta est, civitas magna quum regit mos vetus, qui lex
fuit,
itautetipse dominus etomnis ejus familia, salutis Salyra nuncupatur. Ex hac urbe Amasis fuit impe-
spem omnem in nostris tantum haberent. Tunc re- rator, etc. Est tamenquaedam alia regio ad eamdem
velata sunl nostris illaSdncta sanctorum a saeculis pertinens /Egyptum, a Cahere distans itinerc diei
abscondita; et stupenda prius, et paucis familiaria unius, per terr;iminhabitabilem, quae ejusdem flu-
patuerunt arcana. Misit etiara dominus rex Gerar- minisbeneficiperquosdammeatus visilata,opimum
dum de Pugi, et alterum soldani filium, Mahadam et fertile nimis habetsolura, agrorum et vinearum
nomine, in ulleriorem tluminis ripam, iterum, cum multa gaudens opulentia. HancÊgyptii linguasua
utriusque genlis expeditione ;
qui si forte hostes Phium vocant hanc, ut veterum tenet traditio, pru-
;
denlissimus procurator ^gypti, et optimus ulilium A. Comperlum ergo habenles tam nostri de hoslium
provisor Joseph, cum prius solum inutile, aralri vicinilate, quam ipsi de nosirorum advenlu, prout
prosus ignaruni, et culturKet cur<E expers omnino rex exigere videbatur, acies ordinanl, cuneos dispo-
a mundi jacuisset initio, sicut ejuadem solitudinis nunt, arma exerunt ;
qui rei militaris exercitalione
partes aliee, considerato loci sito : quia circuraad- pristina erant prudenliores, alios hortantur, rudes
jacentibus locis finitimis humilior videbatur, et iiistruunt^serraouibusexhortatoriisinflamiuant ani-
quod solutis quibusdam aggeribus, qui medii erant mo3, promittunt victoriam, victoriae fruclum, lau-
inter habitalem tractum et eamdem solitudinis dem immortalem. Erat autem locus in quo comrait-
parlem, facile posset fluminis reciperebenericiura ; lendum erat, in confinio cultae terrae et soliludinis,
poaitis aggeribus et media quae interjacebat super- locus inaequalis, arenarum collibus vallibusque me-
ficie complanata, Nilum reatagnanlem, paratis aquae diis interpolatus, ita ut ncque advenientes de
duclibus introduxil, el a saeculis solo incognilam remoto videre, nec abeunlea longius liceret inlueri.
familiarem fecit fecuudilatem. Nos autem antiquum Nomen loco Beben, quod inlerpretatur portx; eo
ejus vocabulum non tenentes, opinaraur, priscis quod inter colles oppositos transitus arcetur. Nam
teraporibus Thebaidara diotam, unde sanctorum Lamonia, unde quidam hujus diei pr<Blium solent
Thebaeorum legio (quse sub Diocletiano etMaximia- denomiuare, ab eo loco decem milliaribus erat
no Augustis apud Agauno martyrio coronata est) remota, At vero hostes sollicitudine |non pigri, ni-
fuisse dicitur, cujus primicerius raagnus martyr hilominus instructis aciebus a dextris el a sinistris
Maurilius legitur fuisse. Et aliud argumentum acce- colles occupaverant, ad quas tum propter clivum,
dit, quod optinmm opium quod usquam invenilur, tum propter arenarum mollitiem nostris durum erat
quod raedici Thebaicum vocant, ibi nascilur. Nam cum impetu accedere; eamque cui Siraconus prae-
terra Gessen, quae fratribus Joseph data fuisse legi- erat, mediam posuerant cohortem, caeteris utrinque
tur, in ea parte .Egypti est, quae Syriam respicit, collocatis. Et jam ventum eral ad hoc, ut cominus
sicut ex lectione libri Geneseos esse deprehendilur, rem agi oporterei egressique nostri qui in acie
;
quod diligens facile lector inveniet hsc autera, : regis erant,unaDimitercohortem cui Siraconus prae-
oppositam .iEgypti partem et ulleriorem fluminis erat, viriliter prosternunt ;
prostratos, gladiis ob-
ripam habet viciniorem quae Lybiam respicit. Est truncant; ipsum etiamin fugam versum insequun-
autem regio non modica; imo trecenlas sexaginta tur. Porro Hugo Gassariensis in eam aciem cui prae-
sex tam urbes quam suburbana, finibus suis dici- erat Salahadinus, Siraconinepos, impetura faciens,
tur coercere. Ilac igitur, ul diximus, lege loci, quia a suis destitutus deficit, deficiens capitur; mulli
regnum eral ita angustum, neo ad dexterara, nec ad etiara cum eo capti, plures interfecti. Ibi cecidit
IfBvam poterant declinare etetiam crebris explora- ^ vir nobilis, et in armis strenuus, Eustacbius Cholet
;
'
torum internuntiis edoctus dominus rex et suldanus de regione Ponti. Hoc successu elatae cohortes alia;,
de itinere hostium, per Iriduum continuura secuti, convenientes ad invicem, et undique vallantes,
quarla demum die, Sabbato videlicel, qus illam aciera iliam quae impedimentis et sarcinis conser-
Dominicam praecedit, qua in Ecclesia Dei cantatur vandis depuiata erat, aggrediuntur, stalimque dis-
Lxtare, Hierusalem, nuntiatur hostes esse in pro- solutam prosternunl ; ibi occubuisse dicitur vir
ximo. noliilis, Siculus natione, probus et honestus juvenis
CAPUT XXIV. Hugo de Creona. Dissipata igitur acie, morluis
Inter regem et Siraconum pugna cotnmittitur in soli- pluribus, qui gladios evadere potuerunt, fuga saluli
ludine, maximo utriusque partis periculo. consulunt. Hosles vero impedimenta et sarcinas
Gommunicato itique ad debitum compendium libere occupant, et secum trahunt occupata. Inte-
consilio (aam ferias liberiores, instans non patie- rim dissolutis hinc inde agminibus, et per dictas
batur necessitas) prudenti consilio et animositate valliculas dispersis, variis eventibuspugnacommit-
provida opus esse dicunt ; omniumque desideriis litur, testibus his solis qui conserebant; nam uliis
bellura decernitur, gladiis conserendum acclama- non dabalur id videre eral autem anceps praelium,
;
tur.Verum impar nimis erat accinclorum ad prae- et nunc ii, nuno illi fiebant superiores, ignari quid
lium distributio. Siraconus enira habebat Turco- alibi ageretur. Utrique alibi reputant se victores,
rura duodecira millia, ex quibiis novem millia lori- alibi victos. Venerabilis quoque frater noster, do-
cis galeisquetegebantur, reliqua tria millia arcubus minus Radulphus Belhlehemita episcopus, domini
tantura et sagittis utebantur ;
prasterea Arabumaut regis cancellarius, cui postmodura nos in eodem of-
decem aut undecim millia lanceis pro more uten- ficio successimus, graviter vulneratus, universa
tium. Nostri vero equitesvix erantcccLxxiv absque impedimenta sua in eodem tumultu amisit. Anceps
iEgyptiis vilibus et effeminatis, qui potius impedi- diu praelium, certum dc victoribus judicium diffe-
mentoel oueriessent quam uiilitati. Erantpra;terea rebat donec incliuatajara dies, dispersos ad signa
;
nobis equitos levis armaturae, quos Turcopulos vo- hortabatur redire; tunc demum noctis irruentia
cant, sed nescimus ad quera numerum multorum ; metu, jam incipiunt, (jui liberi erant, ad Euos fesli-
quoque relatione audivimus, quod iila die in tanto nare ; regemque studiose querendo, ex variis par-
conflictu ex majore parte, pr&rsus fuerunt inutiles. tibus prodeuntes, iterum se colligunt. Dominus
;
773 HIST. RERUM TRANSMA.R1N. — LTB. XIX. AMALRICUS REX. 774
autem eo loco in quo pugnaverat, victor,

rex, in A cum universo exercilu ad partes illas descendcns,
feliciterrem gesserit alii autem sorte varia in di-
; inter locum qui dicitur Toroge et Demenehul, ca-
versis partibus Martem experti sunt, hic prospera, .«tra coraponit; qui locus ab Alexandria octo dlstat
ibi adversa usi fortuna unde neutram partem
; milliaribus ; inde loca finitima et etiam remola per
certa coronavil victoria. Rediens vero ciim paucis soliiudinem, raissis escursoribus, penetrans et
admodum,collemquemdamoccupans,aliquantulum disculiens.ne forte aliquis aut opem ferat obsessis,
sublimem,erecto vexilloût ad eura reeolligerentur aut inde veniens aliquos exteriores ad eorum ailmi-
qui dispersi eranl, socios operiebatur. Quibus pro niculura sollicitet.Nihilominus et classis, qunslibet
parte revocatis, hostes ante se in collibus geminis, transire volentes, aut transitum prorsus inhibet ;
qui impedimentorum dissolverant aciem,et partim aut cognitura non nisi diligenter qu.jesitum, descen-
occiderant,partim occupaverant^conspiciunt disso- dere permittit. Evoluto igitur unius mensis spatio,
lulos. Nec aliunde nostris patebat ad redeundum cum civitas illa nihil oranino alimentorum medio
via, nisi inter medium collium praedictorum per- terapore aliunde suscepisse, coepit conqueri popu-
^ transirent. Habentes igitur redeundi propositum, lus quod defecerat panis in cistartiis, el quod vi-
in aciem ordinati per hostes medios, quosa dextra clum non haberenl quod intelligens Siraconus, ti-
;
- lasvaque contuebantur, iter agunt, gradu lento; p mens ne cum aliis ipse cura suis inedia tabefieri
contraquos eumlantaconstantia prorisciscente3,nil compelleretur, relictd nepote Salahadino, quasi
tausi sunt adversilatis hostes moliri; sed juncto ag- cum mille equitibus in civitalo, ipse nocturnis iti-
mine, viris fortioribus et armatis optime per gyrum neribus per solitudiaera, prope tamen nostram ex-
locatis, ad quamdam fluminis portionem pervene- peJitionem, evadit in superiores .Egypti parles,
runt,eteam vado pertransierunt incolumes nostri. unde pauloante descenderat; quod, postqnara regi
Ea igilur nocte tolaabeunles nostri.per viam unde innotuit,impigresubsequitur,quousqueBabylonem
prius venerant, redeunt. Pervenientibus autera La- pervenit.Hic jara cum in procinctu universus esset
moniam, occurrit eis Gerardus de Pugi, qui cum exercilus, corapositisque sarcinis sequi decrevisset,
quinquaginta equitibus et Turcopolis centum, et repenle nobilis et potens ^gyptius Benecarselle,
iWahadan filio soldani, oppositam Quminis partem regem adiit ; .Alexandriam sumraa inopia laboraro
tenuerat, ut hostes si forte fluvium transire vellcnt, docet ; consanguineos in eadem se urbe asseril ha-
impediret. Venit autom optalo ; nam plurimum eis bere potentissimos et civitatis moderatores, qui fa-
dominus rex timebat, ne seorsum inventos, sive cile possint populum fame afnictum,in quam par-
ultra sive citra fluvium hostes aggrederenlur. Sed tera velint trahere, el civitatem cum omnibus Tur-
et pro pedestribus turbis, quas post se dimiserat, cis qui in ea relicti erant, in manu domini regis
ut praediximus, nihilominus erat sollicitus, timens dare. Motus itaque rex ad hoc verbum, quaerit a
ne hostibua subito et incaute occurrerenl. Unde principibus, quid eis videatur; tanderaque conso-
apud prsedictum oppidum per triduum.eos susti- nantibus omnium desideriis, approbante etiara sol-
nens operiebatur, quibus praerat nobiliis homo et dano, Alexandriam redeunt, eamque gemino cir-
prudens Joscelinus de Samosato. Quarta vix die cumdant exercitu.
receptis paulatim noslris, et peditum manu iterum C.\PUT XXVI.
sibi sociata, continuatis itineribus, Gahere perve- Describitur Alexandrise situs.
nientes, anle Babylonem secus pontem castra me- Alexandria totius iEgyptiae dioecesis, in ea parte
tantur. Recensito igitur mililum numero, centum quae I.ybiam respicit el in occidentem protenditur,
ex eis deesse reperiunt, de hostibiis vero mille oranium civitalum est novissima, in confinio eulti
quingenlos asserunt cecidisse. Boli et arentis solitudinis sita, ita ut extra civitatis
GAPUT .X.XV. moenia versus solis occasum, vasta protinus ere-

Siraconus infra Alexandriam se recipil. Rex illuc mus adjaceat, culturae et curae omnino non senliens
properans, urbeni obsidet. beneficium. Hanc,ut antiquae tradunt bistoriae, Ale-
At vero Siraconus, suis nihilorainus qui super- p, xander Macedo, Philippi filius, cujus etiam nomen
erant, in corpus unum revocatis, per solitudinem, appellalioae sua praetendit, condidisse dicitur.Con-
nostris ignorantibus, Alexandriam tendit, cui pro- dita est autem, ut ail, Julius Solinus, duodecima
tinus Alexandrini civitatem tradunt. Rex autera ut centesima Olympiade, Lucio Papyrio L. filio el
priraum rumorem comperil, vocatis ad se principi- Caio Petilio, Gai F. Coss. quam metatus Dinocra-
bus, soldano quoque et filiis ejus, et nobilibus tes architectus, secundum post conditorem inter
iÊgyptorum, quid facto opus sit, studiosius quaerit. raemorabilia locum obtinet. Sita est autem non
Ubi post mullas disceptationes, sicut in rebus du- longe ab ostio Nili, quod Ileracleoticon quidam,
biis solet conlingere,quoniam Alexandria ex se ali- alii Canopicon appellant. Hodie vero locus a qyo
mentorum non habet copiam,necfrugum quid piam, denominatur ostium illi conterminum civitati, de-
nisi quantum sibi de superioribus .Egypti partibus letis antiquis nominibus, Ressith appellatur distat ;
navigo ministralur, placuit classem in flumine ad autem a fluminis alveo quinque aut sex miliaribus
cuslodiam locari, ut inde Alexandrinis commercio- sed tamen quibusdam meatibus, terapore soliti in-
rum omnino nibil possit inferri. Quo faclo, ipse crementi, fluvii pars urbem influit ;
quam aqnarum
influxionem cisternis amplissimis, ad hoc speciali- A. immissi molares graves el magni.muros cffidebant,
ter depulatis, ad usus proprios toto anno diligenter congruis stationibus locaia;, intolerabilem civibus,
servant ; sed et ad poraeria, qu« sunt exlra urbera horis pene omnibus inferebant tfirrorem. Erant
procuranda, occuilis traconibus portionem ex ea circa eamdem civilatem, ad instar silvarum et fron-
dirigunt necessariam. Sita esl autem, quantumad dosi neinoris, grata amcenitate et plena lertilitate
celebranda commercia, comniodissime. Porlus ha- arboribus consita fructiferis, et herbis referla salu-
bel duos, lingua quadam interjaceute, valde angu- taribus pomeria, quae et sui contemplatione trans-
sta, disjunclos. In capite autem illius interstitii. tur- euntes, merilo invilarentad ingressum,et ingressos
ris esl miree aliitudinis, quae Pharos dppellatur, hortarentur ad requiem. In hac ingressus noster
quam Julius Gaesar ad usus necessarios dicitur ere- ex magna parte exercitus, prius occasione colli-
xisseet iiluc deduxissecoloniam.Desuperioribusau- gendae erigendis machiuis materias, dcinde solo
tem.Egypli partibus per nuenla Nili,omnimodorum nocendi affeclu, et damni inferendi consideratione,
alimentorum copiam,et rerumpeneoinniumsuscipit aromaticas et multis usibus aptas, tanto studio ad
ubertatem.Verum el de regionibus transmarinis,si te.-ram prosternunt arbores, quanto vix labore ab
quasunlquseÊgyplus non habet,navigio omnisopu- inilio fuerant procuratse. Fitque subito ut solo com-
lentiaministratur;undeampliusqualibel urbemari- ,
planalo, prioris status prorsusnulla remanerent
lima omnibus comraoditatibus dicitur abundare.Ad vestigia ; idque fuit, in quo se maxime laesa civitas,
h;eo ex ulraque India ,Saba, Arabia, ex utraque eliam et ejtis damnilicatos habitatores, post adepta pacia
nihilominus .Eihiopia, sed el de Perside et aliis cir- foedera conquerebantur. Instabant ergo nostri, et
cum adjacentibus proviDcils, quidquid aromatum, arles quibus obsessis possent officere, satagentes
margaritarum,Orientaliumgazarumetperegrinarura invenire, oranem attentabant nocendi aditum et ;
mercium.quibus noster indiget orbis, per mare Ru- argumentis quibus polerant, in eorum laesiunem se
brum, unde gentibus illis ad nos iier ebl,in supe- instruebant. Assultus quoque assidui requiem ne-
riores partes .'Egypti, ad eaui urbem quae Aideb gabant fatigatis. Erant sane cives uegotiationibus
dicitur, super ripam ejusdem maris sitam infertur, assueti, rerum militarium expertes, quique usum
id tolum ad flumen, et inde Alexandriam descendil. prsliandi non haberent; unde molestius iosuetum
Sic ergo Orientaliura et Oocidentalium illuc Dl con- laborem poleranl portare. Turci autem qui illic
cursus populorum : estque eadem civilas forum pu- reiiianserant, tura quia pauci erant, tum quia civi-
blicum utrique orbi. Clara sane,et antiquis titulis bus varii et incunstantis animi non cum multa fi-
etmodernis sed et beati Marci, Principis aposto-

; ducia se committehant, rari ad confflictus, et in
lorum spiritualis fllii, divinitus ad eamdem eccle- congressionibus remissiores, non multum alios ani-
siam missi,illu3trataprffidicatione et verbo; et san- C mabant. Quid plura? Quotidiani confilictus, caRdes
ctorum Patrum Alhanasii et Cyrilli praelatione, et suorum continuae, vigiliae perenes, nocturni timo-
tumulis decorata, secundum inter palriarchas lores alimenlorum super omnia defectus, populum
curo oblincns ; lEgypti, Lybiae, Peatapolis et niul- attriverant, dejecerant ianimos, ul jam urbem de-
tarum provinciarum reverenda metropolis. Deduci- serere et liberiatis immemores, quibuslibet populis
lurilluccl8ssisuniversa,porlasqueetomnemaditum mancipare magis eligerent, quam in domesticis la-
obsidentes, nemiui accedendi licentiara permiitunt. rinus cum parvulis et uxoribus famis acerbitate
CAPUT XXVU. consumi. Serpebat ergo murmur in populis.jamjam

Itex obsidionem continuam, cives Alexandrinos mo- ad plures sermo manifestus difTundebalur: urbepel-
testat gravissime. lendos esse hospites peslilenles, qui tanlum civibus
Inlerea qui in Syria remanserant, audientes quia intulerant afftictionem ; quserendum quocunque pucto
dominus rex Alexandriam obsederat, et quod na- esse,quomodo civilas, depulsis ingruentibus molestiis,
vigalione continua infra paucos dies illuc possent obsidione sotuta, pristinis commoditatibus, et sotitae
pcrvenire, certatim iler arripiunt, et correptis ar- restitueretur libertali. Sensit hoc Salahadinus, et
mis, navibus victui imponunt necessaria, et se ipsos occultis citatisque nuntiis, statum urbis miserum,
invilantes laeti nimium proficiscuntur. Inler quos et D populi a se deficientis propositum, aliinentorum su-
dominus Fredericus Tyrensis archiepiscopus, prs- premam inopiam, patruo suo ex ordine pandit ut- :
decessor nosler, zelo motus aliorum et speciali erga que rebus desperatis praesens remediuin satagatin-
dominum regem tractus affeclu, cura honesto satis venire, et pereuntibus consulere, modis omnibus,
comitatu, navigio descendit in iEgyptum ;sed aquis implorat. Interira populum simul cum Patribus al-
Niliacis causam prjestantibus, dysenteria coepit pe- loquitur monet pro uxoribus et tiberis usque ad
;
riculosissime laborare ; unde antequara domino morlem decertandum ; horlatur ut legis et paterna-
regi traderetur ^Âlexandria], coactus est, invale- rum traditionum sint xmulatores ; pro foribus salu-
scente aegritudinc, domura redire. Hic demum sum- tem adesse : Siraconum quoque patruum suum, pro
pti s navium malis immensae quantilatis, vocaii ar- eorum liberatipne et pro amovendis hoslibus j€gy-
lifices,lignorum caesores, castellura erigunl mirs ptum circuire, in proximo cum in/initis copiis adfu-
altitudinis, unde lotam erat despicere civitatera ; turum. At dominus rex cognito quod inter cives es-
machinaequoque.quas vulgc petrarias vocant, unde set dissensio, civitatem urgeri monet incessanter:
777 HIST. RERUM TRANSMARIN. - LIB. XIX. AMALRICUS REX. 178
quantoque eos amplius novit afflictos, tantoacrius A CAPUT XXIX.'

instare prscipit. Soldanus (juoque succinclus, ad Hugo cum rege et principibus jxderis complet
tenorem.
onania impiger, sedulus, plena sollicitudinecircuit
principes universos manu profusa, impensas por-
;
Audito hoc verbo, dominus Hugo sicut erat vir
rigit ad conslruendas machinas, elsuinptus ad om- providus et discretus, mulio apud se libramine
usum competentia verba oblata compensans, licel utilem nostris pacis
nem belli liberales ; artificibus
saiaria largitur pauperibus et egenis, prassertim forraam et teoorem fcederis non dubitaret, tamen
;
sauciis, utsui curam haberent, munera donat ;bel- nevideretur plus liberlatis propriae rapi desiderio
licosis quoque, et quos in praeiio novit strenuos, quara utilitati publicas hoc verborum tractatu pro-
aliquid distribuit. videre, honestius judical per alium primos tenlari
aditus. Hanc suam intentionem ipse nobis postmo-
CAPUT XXVIII.
dura familiaritere.^sposuit. Missus estverbi bajulu.»,
Siraconus hxc aitdienf:, cum Hugotie Cxsariensi de qui simililer captivus tenebatur, quidam regis !a-
pnce loquitur. cum domino
miliaris, Arnulfus de Turuassel, qui
Dum ha»o apud Alexandriam agunlur, superiorea Hugone, de quo praediximus, in eodena praelio
iEgyptiSiraconusperngratrpgioncs ;
pervenieneque captus fuerat ;
qui, suscepto verbo, ad regem pro-
usqueChus, tentatexpugnarecivitatem viflensque B perat legationis causam diligenter aperit convo
; ; ;
quod non proficeret, et prolixiora hiijusmodi expo- caio coetu, in priacipum consislorio, praesente sol-
scerent tempora, ipsum autem ad alia nepotis ne- dano et liliis ejus, conceptum verbum et compo-
cessilas urgeret negotia, sumpta ad arbibus illis siiionis formara proponit. Placet omnibus paciste-
pecunia, maturat reditum el ad inferiora revocat nor, et suflicere videtur ad sloriam, et ad plenara
exercitum quem trahebat. Cumque regrediens Ba- pactorum inter regem et caliphara initorun fiJem,
byloDem pervenisset, videns quod rex Cahere et ut civitas per deditionem in domini regis transcai
ponii Hugonem de Ibelim dimisisset lutorem, et potcstatera ; ct tam hi de hoslibus, qui obsidione
ionge secus quam arbiiratus esset, omnia se habe- claudebantur, quam qui Siraconum seculi, per
rent, Hugonem Caisariensem, quem captivuiu te- .Egypti fines erant dispersi, solutis quoquo captivis,
nebat, familiari compellat alloiiuio; utque vir elo- quos de nostris trahebant in vinculis, suis etiam
quenseturbanefacundus, serraone composito cuepil nihilominua receptis, de universis /€gypti finibus
eum convenire ; Magnun princeps es, nobilis, apud compellantur exire. Savar soldanus cum universis
tuos clarissimus, nec est de vestris principtbus quis- .Egypliorum satrapis pactum approbat, foederis
piam, si tibera mihi daretur optio, cui magis lioc consonantiam libens aiiiplectitur ; dummodo hostis
meum communicare secrelum cupiam, et verbi hujiis q auspeciissiraus et regni aemulus excludatur, sibi
participem conslituere. Oblulil sponte fortiwa, et plenius dicit esse saiiafaclum. Tandem dominus
evenlus donavit bellicui,, quod alias iiiuUis conatibus Hugo, suam exbibens pra;sentiam, verbis bincinde
essel qusercndum, ut tux experienlix mihi ab opus tractatis novissimam manum et placitum finem
prsesens fieret copia. Faleor sanc, quod glorix tu- apposuit.

pidus, sicut mortaiibus solet contingere, et regni CAPUT XXX.
tractus opulenlia, de indigenarum quoque imbecil- liesignatur rcgi civiias, et pax indicilur Alexan-
slilate confiius, spem aliquando concepi, ut in manus drinis.
meas regnum hoc atiquando traderctur. Ideo cum Indicilur ergo vocc praeconia cohortibus singulis
sumptibus et laboribus infinitis, infructuosis lamen, et omnibus generaliter prêliandi finis, et per legeni
ut video, cum equitatu copiose nobilium, qui omnes edictalem ne Alexandrinis inferatur moleatia inler-
eadem traliebantur, per tot pericula descendi in dieitur. Egrediunlur igitur concessa pace, laetantes,
JEgyptum, aliter ralus dererum eventu quam occur- qui diuturna fuerant obsidione macerati angustias ;
ril. Adversa eiiim, ut video, fortuna ingressus sum ; qua pertulerant fastidienles, deambulationes loedii
utinam prospera vel rediie liceal ! Homo noiitis es. amant et appetunt liberiores. lu-
relevandi gratia,
ut dixi, regi charus, sermone potens et opere ; eslo D venta eliara alimentorum copia, et commerciorum
inter nos pacis mediator ; prosperum fiat in manu libertate permissa, inedia tabefactorum corporum
lua verbum ; dic domino reyi : Otium terimus, et ruinam restaurare satagunt, et refocillare animas
effluunt tempora sine fructu, dorai multa restant; jara labentes.Juvatagminaviderepacata,quae paulo
ipsius etiam regno suo plurimum esset necessaria ante horruerant et oderant; el eorum colloquiis
regis prxsenlia ; nunc aliis consumit operam ; nam perfrui, quos ante modicum timuerant, periculo-
postquam nos repulerit, miseris civibus, ct vix vita rum suorum minislros et mortis procuratores.
dignis, hujus regni relinquit opulentiam. Recipiat Nostri quoque, non segnius urbem ingrediuntur
suos, quos in vinculis habeo ; ipse quoque obsidione optalam ; etliberis discursibus, vias, portus, mcenia
soluta el quos in vinculis habel, el quos in civitate lustranles, diiigenler videndo colligunt, unde ad
cohibel Alexandrina, restilaat ; et ego suscepta prius propria revorsi.suis aliquando lcxere possint histo-
at eo securitale, quod in itinere per suos nihil nobis rias, et audientium animos gratis confabulationibus
dif^cultatis occurrat, paratus sum exire, recreare. Huic splendidae civitati turris imminet
Patrol. CCl, 25
miraj altiludinis, Pliaros dicta ; ad quam facibus \ quousque iter ad redeundura arripuit, in castris
accensis, et igne copioso, more sideris micanlem, mansit, dato sibi cuslode, qui eum tractaret ho-
ignari locorum, nocturnas navigaliones dirigunt. neste et temerariorum ah eo propulsaret injurias.
Nara Alexandria cteco mari, el periculoso nimis ac- At vero soldmus cum lubarum clangore, et tym-
cessu, et vadis failacibus aditur quo antequam in-
; panis, el choris, et omni genere musicorum in-
grediantur naviganles, ignibus, qiii continuo fomite strumenlorum, stipatns agminibus, prrecurrente
et sumptibus publicis super eura nutriuntur,edocti, innumcra apparitorum manu, vociferantibus arma-
imminentia vitanl naufragia, et ad cursus se eri- torum turmis, per portas civitalis, cum triumpho
gunt salutares.Super hanc victori» signum, domini lanquam victor ingressus, terrore cives concutil;
regis vexillum erigitur et quod prius paucis inno-
; hos daranat, illos absolvil; et delictadiscutiens po-
tueral, fit omnibussigno contuito manifestum.Quo tenter, omnibiis distribuit pr.-emia meritorum. Tan-
viso, qui caulius se habenles adprima tracti foede- dem in certa pecunifequantitate civibus condemna-
ris verba, noslris se committere perlimuerant, jam tis, procuratores tributorumordinal, vectigalium et
de pace facti cerliores, non liment se noslris aJjun. civilium functionum instituil cxaclores. Exacta
gere et de fidei nostrse praesumere sinceritate ; ilaque infinita pecunia, fidelibus suis curam injun"
unumprJEomnibusadmirantes, quodtantamcivium gens civitatis, in castra gloriosus se recepit. At
multiludinem, tantamque advenaram numerosita- vero nostri ad reditum aspirantes, qui navigio ve-
tem, qui omnes ad tutelara civilatis fideliter operam nerant, sumptis ad iler necessariis, naves con-
ministrabant, lam modicus exercitus inlra urbis scendunt, et se fiatibus committentes, ad propria
moBnia facile coercuerat et ad ignominiosam juxta cum gaudio revertuntur. Rex quoque incensis ma-
libitum compulerant deditionem vix enim de no-
; chinis,et corapoiitis sarcinis, versus Babylonem iter
stris equites erant quingeoli, peditum quatuor aut dirigit. Adjunctis ergo sibi quos ibi diraiserat, sol-
quinque millia; obsessorum autem, qui arma pote- dano in sua administralione confirmato, exclusis
rant educere, eupra quinquaginla millia. hostibus, suis qui capti fuerant recaptis, xn Kal.
CAPUT XXXI. Septembris Ascalonam ingressus est, anno regni
Rex victoria potitus, receplis suis tmiversis, ad proejus quarlo; ab Incarnatione Domini vero il67.
pria revertitur.
Egressus igiturSalahadinus ad dominum regem,
INCIPIT LIBER VIGESIMUS
CAPUT PRIMUM. C cum praedicta nepte sua, viros illustreset roagnifi-

Dominus Hernesius Cxsarieiisis archiepiscopus, et cos, imperialis eminenliee familiares, dominum
Odo de Sancto Amando, regius pinccrna, a Con- Palffiologum et Manuelem Sevaslon, consangui-
stantinopoli redeunt, uxorem futuram regi secuni
ducentes. Rex in ecclesia Tyrensi coronatur, et neum suum, cum multis aliis, qui magniflce eam
uxorem ducit. domino regi traderent, et de injunctis solemnitati-
Interea dominus Hernesius, bonae memoriffi, Cm- bus autem Eccle-
nihil sinerent preteriri. Tyrensi
sariensis archiepiscopus, Odo quoque de Sancto sia; qua hsea facta sunt, dorainus Fre-
pra;erat, in
Amando, tuncregius pincerna, procurata tam pru- dericus, qui ex Acconense Ecclesia ad illam fuerat
deoler quam fideliter domini regis legatione, pro translatus. Hic, triduo postquam rex in eadem ci-
qua missi fuerant, apud dominum Manuelem impe- vilate coronalus fueratel nuptias celebraverat, prs-
ratorem Constantinopolitanum, impetrato quodpe- aliis multis hone-
senleet rogante domino rege, et
tierant post actum biennium, navigio redeuntes, archidiaconatum ejusdem Ecclesiae, unde
stis viris,
domini imperatoris Protosevasto filiam, domino dorainus Willelmus ad Acconensem Ecclesiam fue-
regi uxorem fuluram ducentes, apud Tyrum appli- rat vocatuf, nobis iiberaliter contulit.
cant. Quo cognito, dominus rex cura celeritate Ty-
CAPUT II.
rum pervenil, convocatisque ecclesiarura praelatis,
D Andronicus quidam imperatoris consanguineus, Tlieo-
et regni principibus, eamdera Mariam, regiae unclio-
dornm. Balduini regis viduam, secum per lerras
nis et consecrationis munus adeptara, ipse quoque liostium abducit.
habitu regio insignis et avito diademate laureatus,
per manum doiiiini patriarchee Amalrici, bons rae- Per idem lempus, Andronicus quidam nobilis
moriae, in ecclesia Tyrensi, cum debitamagnificen- Graecus et potens, domini imperatoris Gonstantino-
tia VI Kal. Seplembris uxorem duxit. Hic .loannes politani consanguineus, de partibus Cilicis adve-
Protosevaslo, cujus filiam, ut diximus, rex dujtit, niens, cum mulla militia, dura dominus rex in
ejusdem domini imperatoris ex tratre natu priore, /Egyptoadhucdetinerelur, usquead ejus adventum
sed
orlus est nepos. Misit autem dominus imperator apud nos moram fecit nobis consolatoriam ;
781 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XX. AMALRICUS REX. 782
more serpenlis in gremio, et muris in pera, male A. guore correptus, post longas corporis molestias.
rernuneravit hospites suos, veruin esse docens, in primo gratissims juventulis flore cum mul-
quod ,1 Marone dictum fuerat : tis omniuni suspiriis et gemitu vitam finiTit.
Timeo Danaos
dona ferentes. el
CAPUT IV.
Cui dominus rexstatim post redilum suum urbem
Imperatoris legati ad regem accedunt, pacta qux-
dedit Berythensem ad quam graiia videndi civi-
;
dam a domino rege postulantes. Miftitur Tyrensis
tatis, dum
dorainam Theodoram, domini Balduini archidiaconus, et pacta proposila cum imperatore
regis viduam,quse urbem Acconensem nomine do' comptet.
nationis propter nuptias possidebat, nepotis sui fi- Eadem seslate, comes Alexandre de Gravina, et
liam, apud quem diu fuerat hospilatus, invitasset, quidam Michael Hydrontinus, domini imperatoris
fraudulenter, ul dicitur, abduxit, et in terram hos- Constantinopolitani familiares et legati, ad domi-
tium, Damascum prius, deinde in Persidem.favente numregem missi, Tyruro pervenientes, dominum
Noradino, transvexit. rrL'?m, adhibitis quoB rex desuis verbis participes
CAPUT III. voluit fieri, secrelius conveniunt, vise causas expo-
Pelracensis Ecclesia et Ebronemis, episco/ns datis or- nunt, et super his omnibus scripta porrigunt impe-
dinanlur. Stepkanus regis Sicilix cnncellarius, et
rialia. Summa autem legalionls haec erut Senseral :
Panormifan:r Ecclesix electus, in Syiium descen-

.
dunt. Comes Nevernensis WiUehnus apud nc^ i'e-

'
dominus imperator, quod /Egypti regnum, potens ad-

ftingitur. modum hactenus, el opulenlum valde,in manus per-
Eodem anno nihil pene meraoria dignum in regno veuerat debilium et cffeminatorum ; et quod finili-
accidit, nisi quod circa quadragesimale tempus duaa mis populis in notltiam venerat, tam domini quam
Ecclesiae in regno, susceptis episcopis, ordinalae principum suorum impolenlia, infirmitas et insufji-
sunt : quarum Lalinorum in
altera ab ingressu cientia. Unde quia non videbalur quod posset diu in
lerram promissionis, Latinum non habuerat pon- stafu se continuare prsesenti, quiii ad gentes alienat
tificem, vidclicet Petracensis, quie ultra Jordanem ejus dominium et modcramen oporteret trandre, con-
in finibusMoab silaest, secundaj ArabiK metropo- cepit apud se, quod au.xilio domini regis facile pcssel
lip; altera vero, Ebronensis vidclicot, ut dioitur, illud in suam jurisdiclioncm recipere. Undc super
nunquam ; sed tompore Graecorum prioratus fuerat, hoc prEdicios miserat legatos. Sunt nonuuUi qui
sicut et Bethlehemitica fuisse dignoscitur Ecclesia. dicunt, quod super eodem facto priua fuerat a do-
Sed Bethlehemitica ob nalivltalis Dominicas reveren- mino rege per nuntios et frequentes epistolas solli-
tiam prius merult, statim post sanctre et Deo ania- ciditus,quod verlsimilius est, ul mililaribus copiis,
bilisclvitatisliberationem,temporedominiBalduini cliissequoquoet irapensiseum juvaret, certas par-
regis primi, cathedrali gaudere prajrogativa. Ebro- C tes tum regni tum manubiarumsub interpositis con-
nensis quoque intuitu servorum Dei, quorum me- ditionibus receplurus. Hac ergo gratia, memoratl
moria in benedictione esl, Abraham videlicet, legali regem adeuntes, firmatis conventionibus ad
Isaacel Jacob, eadem tunc dignilale primum me- placltam utrinque consonantiam, adjunclus sum
ruil insiyniri. Prsficitur ergo Petracenfi Ecclesiae, ego comesdc regio mandato, ut regis et regni uni-
et secunda3 Arabia; mclropolitanus eflicitur do- versi consilium, cura eorum litteris ad dominum
minus Guerricus, canonicus regularis in templo imperatorem, properansdeferrem et paclis medlis, ;
Domini Ebronensi vero, dominus Rainaldus, do-

; quale a meexigeretur, sub certa tamen forma, ro-
mini Fulcherii pias recordationis palriarcha nepos. bur imponerem.Assumptis igitur praefatis dominl
Êstate igilur sequente, vir nobilis dominus Sle- imperaforis apocrisiariis, qui apud Tripolim, ul eis
phanus, domiui regis Slciliae cancellarius, et Pa- rex litteris suis si<rnaverat, nostrura prsstolaban-
normitanK electus Ecclesiae, adolescens bouK intur adventum, ad urbom regiam profecti sumus.
dolls, et egregius forma, domini Rotoldi comitis de Dctincbatur porro eo temporis articulo imperator in
Percio frater, agitantibus eura et adversus eum Scrviaquae regio raonlosa el nemoribus obslta, diffi-
conspiratis regionis illius principibus, invito rege ciles habens aditus, inter Dalmaliam et Hungariam
puero, et matre ejusrenili non valente, regno ex- D ellllyricummediajacet, rebellantibus Servilsetcon-
pulsus, cum paucis vix eorum evasit insldlas, et fidenllbus de introituam ad seangustiis etde imper-
ad nos navigio pervenit ;
qui non multum postea, vla eorum regione. Habent velustae traditiones hunc
valida correptus aegriludine, mortuus est, et Hiero- omnem populum, ex deportatis et deputatis exsllio,
solymis in templi Domini capitulo honorillce sepul- illis ad secanda marmora et eflodien-
qui in partibus
tus est. Per idem quoque tempus, dominus Willel- da metalla damnati fuerant, originem habuisse, et
mus Nevernensis comes, magnus nrinceps, nobllis inde etiam nomen traxisse servilutis. Est autem
et potens, de regno Franoorum, cum honesta mili- popiilus incultus, absque disciplina, montium el
lia irerosolymam venit, propositiim habens, in ser- silvarum babilalor, agriculturas ignarus : gregibus
vitio Christianitatis contra bostes fidei nostrae, suis et armenlis copiosi, lacte, caseo, butyro, carnibus,
expensis militare;sed ejus piaet honesta studia, melle et cera uberius abundantes. Hi magistratus
inors immatura, felicibus ejus invidens actibus, mi. habent, quos suppanos vocanl etdomino imperatori
;
serabiliter praevenit ; nam sul)ito et diuturno lan- aliquando serviunt ; aliquaudo de montibus et silvi-
783 GDILLELMI TYRENSIS ARGHIEP. 734
egrediente8,omnemcircaseregionem,utsuntauda- Aprsediclam domumtanta aris alieni mole
grava-
ces et bellicosi viri, depopulanlur. Ob hasc ergo intole vit, quod non erat spes solulum irit. Ipse eliam
rabilia vicinis eorum maleficia, ingressus erat ad eos postmodum desperans, officiuin suum deserens et
in virtute multa et innumera manu dominus impe- administralioni renuntians, in centum millibus au-
rator. Quibus subactis et praecipuo eorura principe reorum dimisit domum obliâtam. Ea tamen consi-
mancipato, redeunli domino imperatori, post multi- dcratione tol et tantas misisse dicitur expensas,
plices viarum labores, in provincia Pelagonia, ia quod capta et subjugala ^^gypto, Belbeis, quce
civitate qUievulgodiciturButella, occurrimus, juxta
olim dicta est Pelusium, cura universo lerritorio
illam autiquam et domlni felicissimiet invictissimi suo, juri ejusdem doraus, ex pacto priuscum rege
et prudenlis Augusti patriam, domiai Justiniani ci-
cederetin perpetuura. Fratres autem militia»
inito,
vitatera, videlicet Justiniam primara, quse vulgo ho- Templi, eidem se subiiucenles facto, aut quia eis
die dicilur Acreda; ubiadomino imperatore hono- contra conscientiam suam videbatur; aut quia ma-
rifice suscepli, benigneet imperiali clemenlia tra- gister, c-emuls domus, hujus
auctor et princeps
rei
vis causarn, formamque pacto-
ctati, legationis el videbatur, vires penitus ministrare, aul regem se-
rumdiligenter exposuimus; quffiomuia laeta mente qui negaverunt. Durum enim videbalur eis, amico
suscipiens et gralanter amplecteQS,quod pra;ordi- g regno et de noslra fide prajsumenti, contra te-
natum, fuerat approbavit Praabiiis ergo corporali norem pactorum et contra juris religionein,
ter hinc inde juramenlis, ejus auctoritate interpo- immeritis el fldem servantibus bellum indicere.
sita,confirmata sunt quce prius per nuntios fue-
CAPUT VI.
runt ordinata. Receptis ergo iraperialibus lilteris,
Obsidelur civitas Belbeis ; el cxpugnalur obsessa.
pactorum formam ex integro continentibus et con- Soldanus regem injinita promissa decipil pecunia.
summata feliciter legatione, munificentissime de .Accinctus igituret praeliari instruclus apparatu,
more solito diraissi, Kal. Octobr. iter ad reditura regni viribus convocalis, anno regni ejus quinto,
arripuimus. mense Octobri, descendit in iS.gyp\,\im\ et trans-
CAPUT V. cursa eremo, quae niedia jacel, quasi itinere die-
Rex in Mgyplum cum suis descendil; et contra fx-
rum decem, Pelusium applicat, quam raox ob-
deris formam, quam cum j£gypliis peregerat, eis sidione cingens, infra triduum violenler expu-
bellum iiifert. gnat, expugnatamque ferro aperit, et suos immittit
Inlerea statim post exilum nostrura, antequam incunctanler. Accidit autem hoc, tertio Nonas No-
reverleremur ad propria, antequam de auxilio vembris. Capta igitur civitate, civibus ejusex parte
domini imperatoris per nostram legationem cer maxima glaJio peremptis, non pascilur aetati, aut
tus fieret rcx, fama publica personuil, ut dicitur, sexui ; et qui mortem quoeuaque casuinvenieban-
quod Savar soldanus jEgyptius, frequenlesad Nora- tur declinasse, jacturam libertatis, qu;e honestls
dinum dirigebat iegaliones el ejus occulte implora- viris omni genere mortis suspectior est, incurren-
bat subsidiura, dicens : Quod a pactis qute cum rege tes, miserae servituti subjugabantur. Captisunt in-
pepigerat, vetlel recedere;et quod invitus cum initer caeteros ejusdem conditionis Mahazam, filius
mico populo, aliquo pacis fasdere jungerelur: quodsi soldaui et quidam ejus nepos, qui urbi prseerant,
de ejus au.vilio certus forel, pacta frangeret, ab eo exercitus illic congregali curam babentes. Ellracta
penitus recedens. UnAe rex, ut dicilur, justa indig- igitur civilate, irruentibus passira el sine deleclu
natione motus, convocalo regno universo, collectis cuneis, penitiores domiciliorum penetraut aditus,
equitura pedituraque copiis, in Êgyptum feslinat reserant penetralia, eteosqui mortem delitescendo
descendere. Sunt qui dicant, prsdicta omnia ficta elTugisse videbantur, compeditos educentes, igno-
fuisse, et quod Savar soldano innocenti, et nihil miniose ad necem protrahunt, quos felatis integrae,
lale merenii, pacta et convenlionum tenorem bona etarinorum potentes reperiunl, gladiis transverbe-
fide servanti, contrafas el pium, illatuin sit bellum rant vix senibus parcitur et pueris, et secundas
;
:
sed iit factum tam notabile aliquam haberet excusa- sorti non plenius indulgetur. Facta sunt desiderabi-
tionem, hic color videtur quaesitus; undeet Domi- D lia eorum, hostium praeda; et quaeque speciosa in
num, justum secretorum et conscientiarum arbi- sortera, dum sibi dividunt spolia. His igilur rumo-
trum, omnem noslris conatiluis subtraxisse favoribus Savar raente consternatus,quid faciat ignorat,
rera, asserunt, et praedictis molirainibus, justitia deliberat prout temporisetreruminarcto positarum
vacuis, prosperos negasse successus. Causam porro patiebatur anguslia, an regem muneribus tentet ex-
et incentivum hujus mali, ut aiunt, ministrabat pugnare, et indignalionem ejus dataemolliat pecu-
Gerbertus, cognomenlo Assaliit, magister domus nia, an Gnilimos superstitionis sua principes, ad
Hospitalis, quae est Ilierosolymis, vir msgnanimus sui auxilium precibus prelioque sollicilet. Tandem
et quadam donandi profusus tamen in-
liberalitate ; placet, utrumquematurata provisionetentare. Missa
stabilis et mente vagus. Hic omnes ejusdem domus ergo legatione ad Noradiiium, implorat subsidium
thesauros exponens, insuper et infinitae quantilatis et iinpetrat iraploratum; vocato enim Siracono,
pecuniam mutuam sumens, omnia railitibus eroga- cujus s»pius fecimus raentionem, partem exercitus,
vit, quoscunque invenire potuit sibi aliiciens; unde et nobilium suorum partem non modicam cum sa- f
;
trapis qui partera sollicitudinis portarent, tradit ; A violenter occupant; quas statim nostris in direptio-
sumplisque alimentis ad iler necessariis, el came- nem data est et praedam. Dum ergo nostri per Qu-
lis ad devehenda onera sufficientibus, eos in .Egy- minis alveum ad regem festinare contendunt, .'Egy-
ptum dirigit. ptii navibus suis alveum fluminis obsidentes, traus-
CAPUT VII.
ilum negabant. Misit ergo rex Henfredum de To-
Cahere castra local, exspectans promissam
Re.v ante
rono conslabularium suum, ut illuc cum lecta ve-
a soldaiio pecuniam. niensmilitia,alteram saltem fluminis ripam, ut eis
Rex interim eversa Pelusio, cum iiniTersis ag- ex illa liber fieret transitus, violenter occuparet
minibus vcrsus Cahere cohortes dirigit, sed lento quod satis expedile factum esset, nisi quod interim
nlmis gradu, vi.x unius iterdiei decem diebus con- rumorde adventuSiraconiconsiliumrautaricompu-
Gciens tandemque ante urbem castrameiatus, ma- lil. Mandatum est ergo eis, ut ad mare descenden-
;
chinas parat, crates erigil, et csetera ad lales usus tes, reditum maturarenl ad propria quod et factum ;
profutura disponit. Videntur quae foris slruuntur est unam tamen galeam imprudenter amiserunt.
:
promittere impetus proxime futuros, et obsessis

CAPUT )X.
incutere formidinem, et quamdam mortis imaginem
Rex obsessa Cahere urbe, pecuniam a soldano pro-
inlentare. Qui autem facli illius arcana norunl, bu- „ missam exspectat. Soldanus vero a paciis resilire
JU3 morae causam juisse asserunt, quod soldanus tentat, el Turcorum implorat auxilium.
interea advenientis exercitus terrore concussus, At soldanus et sui interea moliri non cessant,
prolixiorcs deliberandi haberet inducias, el pru quoiiiodo regem a serepellant, dolisque peragunt,
amovendo exercitu peeuniam paciscerelur tola :
quod virtuti senliunt deesse et fraudis commercio
enim illuc properabat regis intenlio, ut a soldano redimunt virium defectus. Promissa igitur pecunia,
pecuniam emungeret malebat enim prelio redem-
;
inducias pro solutione postulant allegant quanti-
;
ptus abire, quam urbes illas, sicut de Pelusio con- tatem multara nimis esse, nec in uno loco posse
tigeral, popularibus ad rapinam exponcre, sicut lotam reperiri tempus auctius indulgendum, ut
;
manifestius infra dicetur. Soldanus vero interca pactis parcalur; datis tamen in continenti centum
per suos et regis familiares omnem prstentat ad- niillibus, Glium recipit et nepotem soldanus pro :
itum, omnem explorat subintrandi viam tandem ;

summa reliqua duos nepolulos suos adhuo impu-
regisanimumpecuniarumcupidum,'promi88ionibus beres, obsides exhibet. Rex vero obsidione soluta,
enervat, infinitum spoudet pecuniam, quara vix uni quasi per milliare rccedens, circa hortum Balsami
versum regoum, corrasis undique copiis persolvere castra componil ; ubi per dies octo, crebris sed
posset. Promitiit enim, ut aiunt, aureorum vigesies inulilibus soldani legationibus usus, tandem ad
centena millia, ut redditis sibi filio ac nepole, amo- ^ cum locum qui cognominatur Syriacus, transfert
tisque expedilionibus, rediret au propria. IIoc au- exercitus. Soldanus interim frequentibus nuntiiB
tem, ul postea patuit, non eo moliebatur intuitu, universum regnum sollicitat, quidquid armorum
ul proinissorum suramam spes esset aliquando so- ubique e^t congerit, undecunque auxilia convocat,
lulum iri sed ne subito incur.û accedens ad Ca-
;
alimentainducit, infirma urbiscircuitet consolidat,
here, imparatum immunilumque reperiens, repen- omnem resistendi viam percurrit;ad pugnam pro
tiuis irruptionibus expugnaret, quod procul dubio, cervicibus, pro liberlate, pro uxoribus et liberis,
ut constanter asserunt qui interfuerunt, si citatis sermonibus suasoriis invitat casum proximae ci-
;
itineribus capta Pelusio, dejectls adhuc et stupidis vitatis lamentabilem ante oculos ponit captivita- :
a recenli clade et insperata tant« urbis calainitale, lis acerbitatem,dominorum jugum imporlabile,
iEgyptiorum aniuiis, illuc noster perveuissel exer- servitutis extremam omnium conditionem exponit.
cilus, accidisset. Verisimile enim videtur, quod viri
CAPUT X.
molles et efTeminati, deliciis a multo retro tempore
jVi7ode Planci sinistro consilio regis mentem sub-
dediti, rerum militarium expertes, adhuc 1'umante vertit. Siraconus ab .^gyfitiis vocalus accedil ; rex
vicinae urbis incendio, et innumero suorum interitu ei occarrit in soliludine ; sed eo non invento, in-
consternali, sibi timentes quod aliis videbant ac- D fecto negotio redit ad propria.
cidisse, nec inde animos vel vires habuisse resi- Erat in eodem domini regis exercitu vir quidam
stendi. secundum oarnem nobilis, sed moribus degener,
j CAPUT VIII. neque Deum timens, neque, ad hominem habens
Classis noslra per Silum immissa, nostro se adjun- reverentiam, Milo videlicet de Planci, homo invere-
gere exercilui conalur ; secl re infecta, domum cuudus, claraosus, detractor, seditiosus. Hic immo-
revertitur.
deratam domini regis cognoscens avaritiam, volens
Dum hsec circa Gahere aguntur, esse nostra quam poliusei morem gerere quam salutaribus eum mo-
rex de nostris finibus exiens malurare praeoepit nere consiliis, consilium dederat ab et ob- inilio,
classis, per mare ventis usa prosperis, applicuisse stiuale seduloque persuadebat, ut ad hoc potissi-
dicitur, per illius fluminis ostium, quod vulgo dici- mum daret operam, ut regno inpraedictaquantitate
tur Carabes, ingressa. Civitatem antiquissimam su- mulctato, cum calipha el soldano tentarel compo-
pra illam fluminis ripam, Tapnim nomine, sitam, nere quam Cahere et Babyloniam violenter efTrin-
!

Kere ; non quia, ul dicitur, posse fieri desperaret, A. i'at, altera post Kal. Januarias die, ordinatis agmi-
sed ut elusis militibus, et c»teris qui ad praedara nibus, redeundi in Syriam iter arripiuat.
inanus ei aDimos intenderant.universum t;tnti labo-
GAPUT XI.
ris emolumentum, in regis fiscum videretur intro- Siraconus JEjyptum occupat ; soldanum inlerftcit
ducere. Expugnatis enim violenter urbibus, longe el ipse paulo post vita defungitur.
uberiores solent exercilus de spoliis reporlare fru- Porro Siraconus videns temporum opportunita-
clus, quam ubi regibus et principibus sub quoJam tem votis suis consonare, et rege abscedente jam
foederis nexu, certis conditionibus, ipsis tantum non esse quidpiam, quod ejus desideriis praestet
dominis ulilibus, mancipantur. Ibi enim, ulpote in impedimentum, quod prius mente conceperat, man-
tanlo tumultu et depopuiatione confusa, quod cui- dat effectui. Castra igitur locat ante Cahere et ;
que 'quocunque casu occurrii, jure belli occnpaiiti quasi pacificus esset ejus inlroitus, palienter pcr
concediiur, et victoris auget peculium; ibi vero aliquot dies sustinet, tanquam vir prudenlissimus,
solis regibus traotantur utilia ; et quae sic accedunt, nihil spirans asperum, nihil praetendens amarum,
juribus vindicantur. Et licet rcgibus et subli-
fisci versutia, quaplurimumcallebat,celans propositum.
mioribug potestatibus accedens incremenlum, in Egrediebatur ad eum Savarsoldanus in castra .luo-
subditorum videatur redundare divitias, et omnium T> tidie, cum mulla gloria et maximo comitatu et ;
opulentiam cumulare, tamen avidius quasruntur, impenso quotidianae visitationis officio et devotae
quae familiares dilant lares et domesticis inserun- salutationis affatu, datis etiam muneribus, reverte-
lur rationibus. His ilaque altercalionibus disside- balur. Jamque prosperi ingressus et regressus
bant : pars maxima, diripi cuncta, et ferro decerni Bssiduitas securilatem videbatur polliceri ; el quod
petebat ; rex autem cum suis parlem amplectebatur heri et nudiustertius cura reverentia fuerat susce-
oppositam ;
praevaluit tamen sententia posterior, ptus, consuetudinem inducebat fidentiorem. Secu-
el regiae satisfactum est voluntati. Locatis igitur rum Turcorum fide prsesumenlem
igitur et nimis de
nostris in vico prsnominato, quiaCahere quinque sceleris minister prasvenit ; occulte suis praecipit,
aut sex distat milliaribus, pene continuus el pro quod dum sumino mane, quasideam-
die sequenti,
oujusque*erat interprelum et nuniiorum discursus. bulaturus ad aquas egreditur, ea hora qua soldanus
Dum igiturquasi succedentes siljiad regem dirigit visitationis consuetudinem fecerat, venientem con-
iegationes, et quam sedulus sit in colligenda pecu- foderent. Savar vero, diei parte solita, ut consuelae
nia signiQcat, orat etiam ne moram causetur, sed visitationis ct debilae salutationis dependat allo-
patienler exspectet monel eliam et consulit, ne
;
quium, egreditur ad castra ; cui occurrentes mor-
propius accedendo, ealipham vel populum de cou mancipant quod
lis ejus minislrl, exsecutioni
traclo pacis foedere plenius confidentem deler- C fuerat imperatum. Dejcctum enim ad terram, ca-
reat subito futurum, ut censu tradito, felicibus
:
pite minuunt, gladiis obtruncant. Quod videnles
auspiciis redire valeat. Dumque hujusmodi, quasi ejus filii, citatis equis in Cahere se recipiunt, ante
delusoriis praestigiis, nostros deludit apparatus, calipham consternati, et gentibus provoluti pro vila
et rectapersuadentium cousilia, et salubriores mo- Eupplicanl. QLiibus ille dicitur respondisse, ea con-
nitus potiora suggerentium evacuat ; ecce ruraor ditione de vita speraudum, si nihil occulte cuin
insonuit, quod Siraconus adveniens, innumeram Turcis molirentur qui pactorum formam statim
:
Turcorum secum trahebat multitudinem ; quo cora- violantes, clam per internuntios Cffiperuntcum Si-
compositisque sarcinis, rex
perto, solutis castris, racono de pace tractare quod audiens caliplia,
;
Pelusium redit. Ubi sumptis ad iter victualibus, utrumiue jussit gladio interire. Sic ergo rege ab-
relictis qui civitatem tuerentur, tam equitum quam sente, Savar de medio sublato, Siraconus volis
peditum copiis, viii Kal. Januarias, Siracono in so- satisfacit suis regnuin occupat
;
et ingressus ad ;
litudinem obviani exit ; cumque jam aliquantulum calipham, reverentiam impendit debitam. Ipse quo-
esset in ererao processum, significatur regi per que versa vice plurimum honoratus, dignitate el
exploralores locorum goaros, et quibus erat lides officio soldanatus insignitur ; et gladii recipiens
habenda, quod cum suis legionibus Siraconus jam j)
potestatem, .Egyptum sibi vindicat universam.
transierat. Ilic jam opus crat novo consilio. Nam cceca hominum cupidilas, et omni crimine major
duplicatis hostium viribus, non erat tutum diu- nefanda cupidse mentis et insatiabiiis animi rabies !
lurniorera moram facere. Mora enim enorme secum Ecce, a qunm quieto et trunquillo penitus statu, in
trahebat periculum ; nam neque cum eis sane tu- quam turbulentum et anxietatibus ptenum nos dejecit
tum videbatur conserere ; nec soldanus de caetero immoderalus habendi ardor? JEgypli copiie, opulen-
pactorum finibus stare volebat nec nos eum ad ; tiarum immensitus noitris usibus famulabanlur ; ex
legem placidorum observandam compellere potera- ea parte nostrum regnum iula habebat latera ; non
mus. Ad hoc enim de industria, et atudiose dilato- eratquemab Auslro formidurcmus. Mare volenlibus
riis ambagibus videbalur rem prolraxisse, ut sic adirc vias prxstabat pacatiores ; noslri quoque ne-
Turcis supervenientibus exire compelleremur. Re- gotiationis el commerciorum gralit, sine formidine,
deunt igitur nostri Pelusium, ibique recepta parle bonis conditionibus injEgypti fines poterant introire.
exercitus, que ad urbis illius tuitionem relicta fue- Ipsi quoque versa vice peregrinas infercnlcs divitias.
;
789 HIST. RERUM TRANSMARIN. LIB. XX. AMALRICUS REX. 790

commercia noslris incognila secun irahentex, titili- A et multo deterior facta erat nostra conditio: nam
tati simul et honori nobis eranl, dum ad nos ingre- violentissimus hostis nostcr, Noradinus per mare
diuntur. Prsetere census annui immensa prxstatio, poterat, classe numerosa ex iEgypto proliciscente,
tam ftsco regio, quam domcslicis sinyulorum peculiis regnum nostrum arctare non modicum, et quamli-
vires prxslabat, inferebat incrementnm. At nunc e bet ex maritimis urbibus utroiue vallare exercitu ;
converso, cuncta calculum sunt sortita dcteriorem el quod forraidabilius erat, peregrinis ad nos trans-
mulatus est color optimus, et versa est in luctum Uum impedire aut negare penitus consulunl opus ;
cithara nontra. Quocunque me vertam, suspectas inesse, ut de prslatis ecclesiarum viri venerabiles,
venio partes. Mare pacatos negat adilus, omnis vicina prudentes et eloquentia prasditi, ad Occidenlis
per circuitum regio ho^tibus paret, et in nostram se principes dirigerentur, qu idoceanl et diligenter
accingunl perniciem rcgna contermina. Uxc omnix insinueut regni pres&uras importabiles; et populi
hominis unius inve.vit cupiditas, et avaritia viiiorum Christiani affllctionem, et casua asperos fratribus
radix nostra obnubilavit data divinitus serena. Sed imrainentes. Eleoti sunt ergo de communi consilio
ad hisioriam redeamus. in opu3 ministerii hujus dominua patriarcha, do-
CAPUT XII. minus Ernesius Ctesariensis archiepiscopus, domi-
Salahadinut ejus ex fatre nepos, defuncto succedit _ nus Willelmus Acconensis episcopus sumptisque ;
et regnum obiinet JEgypti. lam domini regis quam universorum episcoporum

litleris, ad dominum Fredericum Romanorum im-
Morluo soldano et (iliia ejus, quibus conlra pie-
talis foimatn, necis iiidebitae causas pra^buimus, peratorom, ad dominum Ludovicum Francorum re-
Siraconus voti conipos oblinuit principatura verum gem, ad dominum Henricum regem Anglorum, ad
;
hoc successu non diu est la:tatus nam vix anno po-
;
dominum Willelmum Siciliae regem ad coraites ;
titus imperio.rebus humanis exeraptus est cui suc- :

quoque, nobiles et inclytos Pbilippum Flandren-
cessil Salahadinua fratris ejus Negeraedini filius, sem, Uenricum Treoensem, Theobaldum Carnoten-
vir acris ingenii, armis strenuus et supra modiim
sem, et ad reliquos Occidentalium partium prin-
liberalis. Hic primis auspiciis sui principalus ad cipes, navem concendunt. Sed subito sequenti
calipham dominumsuum, ul solitani

nocte oborta tempestate maxiraa, nave quassata,
illi cihiberet
fractis remigiis, malis depositis, plurimum turbati,
reveronliam, ingressus, clava quam gestabat in
post triduura, vix evadentes naufragium, reverai
manibus, dicitur eum ad terram prostratum occi-
disse, omnemque ejus gladio transverberasse pio-
sunl. Successit eis in eadem legatione dominus
geniem, utadnullumsuperioremhabensrespectum, Fredericus Tyrensis archiepiscopus, multa precum
domini regis el principura deviclus instantia, du-
ipse sibi et culipha et soldanus esset : timebal enim,
ne ad se ingredientem aliquando, quia jam Turci
G ccns secum dominum Joannem Paneadensem epi-
scopum, ejusdem ecclesiae suITraganeum qui me-
populo invisi habebantur, jugulari prsciperet. Prie- ;
venit ergo eum, et sibi more domini nihil lioribus auspiciis aavem ingressi, feliciter ad opta-
tale ve-
renti mortem intulit, quam eidem ille, ut tura portuui navigaverunt ;
parum tamen in negotio
diciiur,
parabat intentare. !\lortuo igitur calipha, regiam
quod eis injunctum fuerat, proficientes. Nam prae-
gazam ct thesauros et cuncla illius domus desidc- dictus episcopus, postquam

Franciam pervenit, in
slafim apud Parisioa ultiinum clausitdiem domi- ;
rabilia, pro libero diripiens arbitrio, cuncta libera-
liternimis, militibus erogavit, ita ut intra paucos
nus veroarchiepiscopus completo biennio, omaino
dies evacuatis vcstiariis ipse mutuam sumens pe-
vacuus reversus est.
cuniam, gravi pondere se ohligaret feris alieni. Non CAPUT XIV.
defuerunt taraen, ut dicitur, qui de fillis caliphaj Imperator paclis volens satisfacere, classem in
occulte quosdam Syriam dirigit, el quosdam de suis principibut.

eriperent, eaintentione,ut, reddila
jEgyptiis aliquando regni administratione, non Transcursa illa «state, absque factis memorabi-
libus, circa prima autumni sequenlis initia, fidei
deesset qui prcedecessoribus suis, nominis, digoi-
tatia et sanguinis haeres existeret.
meraor, et pacta memoriler tenens, quas cum domi-
D no rege per nostram mediationem et per interposi-
CAPUT XIII.
Bemardus monasterii montis Thabor abbas, Lid-
tum sludium dominus impcralor firmaveral, clas-
densi Ecctesix prseficitur. Frcdericus Ti/rensis sem dirigil promissam, in eo facto plurimum com-
archieviscopus ab Occidentalibus principibus pe- raeudabilis ; nara imperiali magnificentia placido-
titurus auxitium,ad partes dirigilur oxiduas. rum legem plenius interpretatus, proraissum ube-
Domino rege in regnura reverso, nil raemoria di- riore cumulavit solutione. Erant sane in praelfato
guum prima illius anni parte gestum est, nisi quod
exercilu naves longae, rostratae, geminis eraiorum
defuDCto Raynero, bonae memoriaa Liddensi epi- instruclas ordinibus, bcllicis usibus habiliores, quas
scopo, Bernardus abbas ecclesiae montis Thabor, in vulgo galese dicuntur, cenium quiuquaginla. Item
eadem ecclesia inthronizatus esL Vere tamen se- hig majores ad deportandos equos deputatae, ostia
quente, quod erat sexti anai domiai Amalrici ini- habentes in puppibus, ad inducendos educendosque
tium, videntes regni prudonliores, quod in subju- eos patentia, ponlibus etiam quibus ad ingressum
gata Turcis ^gyplo, plurimum nobis decesserat, et exituni, tam hominum quam equorum, procura-
: :
baturcommoditas, oommunitiB.sexaginta. Itemha- A 1'ei miraculi, et de uovu factoe inuptionis interse-

rum maximaB, quse dromones dicuntur, alimentis ruimus; quod pars solitudinis priusobnoxia
et
varii generis armisque multiplicibus, raachinis solis ardoribus, nunc subjccta fiuctibus, et natan-
quoque el tormentis bellicis usque ad summum tium facta familiaris, navigiis pntens, piscatorum
refertae, decem aut duodecim. iMisit autem cnra implet retia, et prster solitum facla fecundior,
classe de suis, principibus Megalducas consangui- fructus reddit prius incognitos. Phararaia vero,
neum suum, quem universis preefecit, et quemdam unde supra fecimus menlionera, civitas deserta,
alium Mauresium nomine, sibi valde familiarcm, olira multo frequentata habitatore, juxta priraum
de cujus experientia (sicut postoa plenius patuit) Nili ostium, quo raarinis excipitur fluctibus, sita
plurimum conlidebal ; nam eumdem posttnodum est, quod vulgo Carabes dicitur, eremo juncta, in-
universo suo praefeeit imperio. Comitem quoque ter fluvium, mare et solitudinem posita; distat ta-
Alexandrum de Converiana, nobilem de Apuliavi- men ab ostio fluminis milliaribus tribus: ad quam
rum ;
quem ob insignem fidem, et multaraergase nostri pervenientes, classem nostram reperiunt
devotionem, dominus imperator charum hahebat et advenisse. Ubi aptatis navibus cum remige neces-
acceptum. His euram sui commiltens exercitus, in sario, universus in ulleriorem ripam deportatur
noslruni dirigit Orientem qui prospera usi naviga- P exercitus. Rnlinqiienles igitur a laeva 'Tapnim, exi-
;
lione, circa finem Seplembris portum ingrediuntur raiam olim metropolim, nunc autem parvissimi ad
Tyrensem inde Accon profecti, inter fluvium et
;
instar redactam oppidi, inter loca palustria et raa-
porlum placida stalione componunt. ris littus viam carpentes mediam, quasi milliaribua
CAPUT XV. viginti, duobus diebus Damiatam perveniunt.
Rex in JEgyptum descendit cutn .iius expeditionibtis CAPUT XVI.

Grsecis quoque, tam navigio qvam per terram eum Rex Damialam ohsidet ; et in ejus expugnalione
sequentihuf. iam Latmorum quatn Grsecorum inutiliter desulat
Anno igitur ab Incarnatione Domini 1169, a libe- exercitus.
ratione vero urbis sexagesimo octavo, regni vero Est autera Damiata inter /Egypti metropoles anti-
domini Araalrioi anno sexto, Mibus Octobris : cora- qua et nobilis pliirimum, secus ripam Nili sita cite-
positis regni negotiis, relicta eliam militia, quae in riorem, ubi secundo oslio praedictus Quvius inare
regis absentia ab insidiis et incursionibus Noradi- ingreditur, inter fluminis alveum etraare, situ valde
ni, quem circa partes Damascenas commorantem commodo posita ; a mari tamen, quasi milliario di-
reliquerat, regnum tueretur ; confiregatus est uni- stans; ad quamviKal. Novembrisnoster perveniens
versus exercitus tam Latinorum quam Grascorum exercitus, inter urbem etmare castrametati sunt,
apud Ascalonam, classe jam a portu Acoonensi per C classem exspeetanles, quK maris inclementia et
dies aliquot egressa, et iler contra lines .'Egyptios ventorum adversis flatibus detinebatur; quae post
agerte *. Septimo decimo Kal. Septembris,
igitur triduum, pacata maris unda etventis usasecundis
ab urbe piaedicta egredientes, per mansiones com- alveura amnis ingressa, inter civitatem et mare, se-
pelentes, ubi aquarum non deesset commodilas, et cus ripam, placita se statione locavil. Porro in ul-
ne peditum phalanges supra vires gravarentur, teriore fluminis ripa eralturris singulariter erecta,
itineribus moderatis,Pharamiam urbem antiquissi- armatis sufficionter ad sui prKsidiura munita. Ab
mam, nonaderaum die perveniunl. Mediam aulem hac usque ad civitatein catena protendebatur ferrea,
hano viam, maritimaui oram sequi volentilms, quae nostris raaximum dabat impedimentura, ita ut
fortuitus quidam casus nuper reddideral productio- ad Buperiora nullus omnino paleret transitus, Ad
rem Evictis namque verbnre assueto el pene con- eos vero de superioribus, a Babylonia et Cahere, li-
linuo assullu quibusdam arenarum aggeritius, qui bere et absque impedimento, poterant naves quaeli-
uitdii inter planiora quaeilam loca et fretum vici- bet introire. Glasse igitur composita, nostri quoque
nutn interponebanlur, mare violenter fractis obi- pomoeria quae inter castra et urbem nr.ediajacebant,
cibus, viam sibi eviceral, el liberum sibi introitum transeuntes, urbi vicinioria figunt tentoria, unde
ad illam ulteriorem vindicaverat planitiem ;
quo j) liberad moenia erat discursus. Ubidum pertriduum
licentia influens liberiore, stagnum effecerat ore assultus differunt, experimenlo discunt quain ve-
quidem anguslo, sed inlus cauipos obtinens paten- rum sit
liores. Ubi ab illa die marinis influxionibus tanta Nocuit differre paratis.
sjlel pisciura inoludi multitudo, ut non solum fi- Advenientes enim de superioribus .Egypti partibus
nitimis, verum etiam remolis urbibus uberiores et Turcorum infinitae multitudines, et armatis naves
inauditas pisciura prasstet commoditates. Occupatis onustae, nostris videntibus, necimpedire valentibus,
igitur salo restagnante locis mari vioinioribus, vo- urbem prius pene vacuam, replebant. Et quam primo
lcntibus secus aequoera transire liltorea et in iEgy- accessu vix primos impelus siistinere posse judica-
piura descendere, oSijectum est dispendium, quod verant, nunc non nisi machinis et tormenlis bellicis
stagnam circumire, et milliaribus decem, vel eo expugnandam asserunt. Eliguntur ergo artifices,et
amplius digredi, antequam ad litlus iterum redea- pro votis subjecta raateria, sumptu numerosiore et
tur, quadam necessitate oorapellat. Haec autem gra- labore raaximo erigiturcastellum rairae altitudinis,
septem habenssolia, undecivitas totavideripolerat. A CAPUT XVII.

Construuntur el alllsevarii generis machinas quas- Oritur in caslris fames, el nostra classis pene tota in-
dam, quibus magnis molaribus caedantur mcenia ;
cenditur, taniien solvitur obsidio, opera consumpla
qusedam, quibus quasi caveis occultis, fossores inuliliter.
muros urbis suffudiant, et subterraneis raeatibus Accessitpraetereamiserabilequiddam, quodomnis

sulTossos compellant ad ruinam. Fabrefactis in- illa quae in classe venerat Graecorum muUitudo tan-
terim machinis, et per complanata secus
itinera ta ccepilalimentorum inopia laborare, ut omnino
murum collocatis, qui in casteilo erant, urbanos panis eis omnibus deficeret, neo ciborum quidpiam
sagitlis, saxis pugillaribus et armis qualia furor et apud 803 invenirelur. Geedebatur ad usus varios
loci angustia ministrabat, urgebant cum instantia ;
silva palmarum castris contermina dejectisque ad ;
qui vero sub jaculatoriis tormenlis, missis molari- terram certatim arboribus, in summoearum, unde
bus, certatim mcenia, et juncta moenibus domicilia ramihabent originem, Gra;ci fame laborantes, quae-
dejicere adoriuntur. Hoc videates oppidani, utarte rebant multostudio quaradam teneritudinera, unde
artem deludant, et nostrismoliminibuseadem sub- ramis humor vivalis ministratur, esui quodammodo
tilitate obvient, e regione nostri castellum educunt habilera unde suam, licet misere, consolabantur
;
insublime; armatos imponuDl,qui nostrisrenitan- n esuriem. Quxrendi victus arlem james auxerat ; et
tur a pari,et eis aequipoUenti conatu respondeant; ventris appelilus rugientis, solerliam induxerat am-
tormenlanihilominus tormentisobjiciunt et adno- ; pliorem. Hoc sane per dies aliquot edulio vitam mi-
stra confringenda arsuraentis quibus possunl, tota sere protrahentes, famera laborabant depellere.
sollicitudine se suspendunt. Fiunt ad suituitionem Quibusdara tamen, qui non penitus erant alimonia
et ingenium a necessitate vires sumit.
solerlss, destituti, avellanae, passae et siccae castanae contra
Quique prius arbitrabantur se ad boc non suf- farais importunitatem solatia ministrabant, Nostris
flcere, necessitatis pressi articuIo,vias inveniunt autem paais, et varii generis alimentorum non de-
prius incognilas, et ad proprioB salutis tutelam eratsuflicientia ; sed cogitantesdecrastino, sacculis
flunt ex obtusis subliliores. Ibi erat experimento parcebant, timentes ne si ipsi cibos non habentibus
cognoscere, quam verura sit illud proverbialiter di- incaute dividercnt, aliquando et ipsis deficeret ; ite-
ctum : rum et de mora

tempus prolixius hahebant
incerti,
suspectum. Praeterea tanta imbrium abundantia,
Miserisque venit sokrlia rehus.
lanta pluviarum interaperies per idem tenipus incu-
(OviD.)
buit, ut neque tuguriis pauperiores, nec papilioni-
Nostri vero cum instare acius debuissont, timidc bus divites arte qualibet arcere possent stillicidia,
gelideque coeperunt cuncla rainislrare; erant qui C imonimborum reduniiantiara.Valloigiiurcingentes
fraudi, erant et qui incuriM et negligentiae imputa- tenloria, ut illuc pluviarum deflueret impetus, vix
rent. Ibi profecto patuit statim, nostros aut minus in tuto se poterant collocare. Acoidit quoque per
experienliae habuisse, aut asolita defecisse pruden- eosdem dies grande nimis infortunium. Nam cum
tia, aut exercitus moderatores maliliose versatos ;
galeas, et ceeteras diversi generis naves, a mari
cum castellum quod ereotura fuerat, per loca clivosa eductas, in fluniinis alveum introduxissent, et juxta
et pene invia muris applicari jusserunt. NHm cum civitatem tuta, ut videbatur, statione ordinas-
essent in eadem partecivitatis mcenia in multis locis sent ; videntes oppidani quod ventus a superiori-
humiliora et infirma nirais et loca raulta assultibus bus descenderet,et quasi Nili fluenta sequeretar
et expugnationi facilius pervia, castellum erexerunt aliquantuIumvehementior,quodconceperant,inopus
iu ea parle civititis, qu» flrraior et raîgis munita trahere nituntur. Accipientes enim raediae quantita-
habebatur, et ubi cum tanta difiicultate mcenibus lis cymbam, lignis aridis, pice el liquamine, et om-
est applicatum, quanta alihi nusquam occurrisset; nibus his quae solent ignibus incentivum ministrare,
nec ibi civibus quidquam inferebat niolestiae, aut eamusquead summura ejus replentes, ignem sub-
eorum «dificiis, sed soli basilicae sanctae Dei Geni- jiciunl ; et accensam, in classem nostram, flumine
triois, quae juxta muros sila est.IUud sanenihil ha- D eam gratis deferente, dirigunt ; nec deerat austri
bet ambigui, qui de malitia, moreprocesserit,quod flatus, qui suppositis ignibus ministrabat irrita-
primo nostrorum adventu dilataest urbis impugna- mentum, sumpta occasione es subjecta materia.
tio ; nam vacuam reperientes eam, dum non nisi do- Descendens igitur incensa navicula in olassem, re-
mesticosbaberel suos, viros imbelles, effeminatos, periensque eam quasi contiguam, transire non va-
prffiliorum ignaros,si pro debito animosius inslitis- lens, hassit inter rates prsbitoque quod gestabat
;
sent, primia congressionibus eam occupassent vio- incendio, sex ex rostratis navibus, quas galeas vo-
lenter. Concessae namque feriae tantum virium cant,usque in favillas exussit : universamque clas-
obaessis intulerunt, tantaque medio terapore vi- sem ignis invalescens penitus occupassel, nisi do-
rorumfortium et egregiearmatorum accessit nume- mini regis soUicitudo, qui comperto incendio, nudis
rositas, ut non solum intra moenia, sed etiam adhuc pedibus, equura velooiter conscendens, nau-
in campestribus noslrorum impetus possent susti- tasad resistendum ignibus, manu muitisque clarao-
nere. ribus excilasset. Dividentes itaque eas ab invicem,
;

late vagantis incendii furorem, declinaverunt. Si A obeundi itineris initio, exoila siibito validissima
quae vero vicini odore incendii couflagrare ccepe- tempestate, fretorum experti insuperabilem mali-
rant, igiiis fomilem, vel in favilla, vel alio modo tiam, confraotis navibus el collisis ad littora.om-
secuui trabentes, benefieio fluminis el vicinarum nes pene passisunt naufragium. Sic itaque de tan-
aspergine aquarum, remedium consequebantur. ta classe, quas ad nos dcscenderat, tam de majori-
Fiebant pra;terea, sed diebusinterpolatis, in urbem bus, qu.im de minoribus, paucae naves reservatae
assultus, in quibus, secundutn hoc quod bellorum sunt incolumes, quae ad redeundura ex se ipsis
dubius solet esae eventus, nunc nostri, nuuc hostes prestarent habilitatem. Infeoto igitur negotio, om-
deteriorem caloulum reportabant ; frequentius tani tamen diligentia, qua compleri debebat, a nun-
men noatri pugnandi occasionem minislrabant. tiis domiiii imperatoris impensa, et debita sollici-
Nam hostes raro, nisi lacessiti, ad congressum pro- tudine procurandis negotiis exhibita, domura ro-
vocabant ;nonnunquam tamen per adultoriiium deuni, dpjecli animo, lati adversitate consternati
portara, qu« Graecorum respiciebat castra, in eos timentes ne sibi, meritum, imperialis ex-
praeter
irruptiones subitas faciebant oppidani, nescimus cellentia sinistrum imputaret eventum et quod ca- ;
qua fiducia adducli ; aut quod noslris eos audie- sus attuleral inevitabilis, ira succensus eorum do-
rant naluralitor invalidiores, aut quia fame pericli- minus, indebiie eorum ascriberet aut malitiae, aut
tantos, ad suslineados irapelus minus repulabant
B neglectui. Meminiraus taraen, post reditum no-
idoneos. Eorura lainea magistratus Megaducas, et strura, lam a domino rege, quam a quibusdam re-
alii viriliier et satis slrenue, quolies opus erat, in gni principibus, sollicite et diligenter quaesisse,
acie deoertabant. Unde eorum exeraplo inferiores qua;nan causa fuerit quod tantus exercitus, tan-
animaii, plerumque etiam praeter solitura, et in- torum principum studio procuratus, ita ia propo-
stabantacrius, etanimosiusresistebant. Augebanlur Nam nos eo anno, familiaribus tracti
sito defeceril.
porro civibus, tam per terras quam navigio, turbae domini archiepiscopi nostrideclinantos
negotiis, et
militares, ut jam de crotero nostris, magis essent indignationem immeritam, ad Ecclesiam nos con-
formidini qui infra mcenia lenebanlur, quam mole- luleramus Romanam ; reversi autem, prjedictae
stise aliquid pati, qui dieebantur obsessi. Murmur quajstionis solutionem quaerentes, variis multorum
ergo jam serpebat in populo, et erat omnium pene relationibus de rei veritate cupiebamus edoceri
una sentenlia, nostros operam inutiliter consu- nam longe a spe nostra dicebatur accidisse; qua
mere : irata Divinitale se hoc opus coepisse ; tutius omnia scri-
sollicitudine nostra nos trahente, hssc
esse redire ad propria, quam in .Egypto fame pto mandarejam conceperaraus. Invenimus Graecos
tabescere, vel hoslium gladiis deputari. Mediani- etiamin praedicto negotio, non sine lala culpafuis-
tibus crgo nostris, et de satrapis Turcorum non- C se. Nam cum peouniam ad alendura tantnm exerci
maxime quodam eorum principe, fuieli-
niillis, et tum sufricientem,semissurum firmissime promisis-
teroperam dante, Jevelino vidclicet^consonantibus set dominus imperator, in ea parte invenlus esl
in id ipsum Greecis, occuitis quibusJam condi- sermo ejus minus soliditalis habuisse. Ex quo
tionibus fcedus initur ; mox voce praeconiapaxin- enim in .Egyptum descenderant ejus archontes,
dicitur. ubi etiam aliis indigentibus, de imperiali magoin-
CAPUT XVIII. centia subveaire debuissent, cceperunt ipsi primi-
Revocatis expeclilionibus, rex ad propria reverlilur. tus indigere et mutuam quaerere pecuniara, unde
Grxcorum classis m redeundo pene tota deperil, si- suis legionibus tam ad viotum quam ad stipendia
nislris acta ftatibus.
providerent ; etnerao illis dabat.
Egrediuntur ergo tam de civibus, quam de his
XIX. CAPUT
qui in eorum subsidium venerant, ad noslrorum Terrxmotus maximus pene universum conculit Oricn-
castra, pro libero arbicrio ; nostris quoque volenti- tem, el iirbes dejicil antiquissimas.
bus urbem iatroire, liber introitus ei egressus sine iEstate vero sequente, anno videlicet domini
difficullate patebat. Hic tandem mutuorum data cst Amalrici septimo, mense Junio, tautus taraque
facultas commerciorum, et quod cuique libitura D vehemens circa partes Orientales terraemotus fa-
erat emere vel permutare, facta est licentia. Sic ctus quantus qualisque memoria ssculi prae-
esl,
ergo quasi per triduum nostri communi cum ho- sentis hominuni, nunquam legitur accidisse. Uio
atibus usi rerum venalium foro, ad iter se accin- universi Orientalis traclus urbes antiquissimas et
gunt. Depositis igitur machinis et igne succensis, munitissimas, funditus diruens, habitatores earum
qui terrestri venerant itinere, dominum regem se- ruina involvens, aediDciorum casu contrivit, ut ad
culi, eadem qua venerant via in Syriam reverten- esiguam redigerel paucitatera. Non erat usque ad
tes maluralis gressibus, xii Kal. Januarias Ascalo- extremum terrcE locus quem familiaris jactura, do-
nam pervenerunt. Dominus vero rex, gratia vici- lor domesticus non angeret ubique luclus, ubi-
:
nae festivitatis, Acoon pro perans, in vigilia Nativita- que funebria tractabantur. Inter quas et provin-
lis Dominicoe, eadem atligit civitatem. Qui autem ciarum nostrarum, Syriae et Phoenicis urbes quam
navigio venerant, omine sinistro et infauetis avi- maximas, et serie sKculorura antiquitate nobiles,
bu8 naves conscendunt ; nam statim in primo solotenus dejecit. In Coelesyria, multarum provin-
797 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XX. AMALRIGUS REX. 798
ciarum melropolitn, olimquemultorum moderatri- A to cogaovit, quod praedictus magnus et potentissi-
cem regnorum, Antiochiam, cum populo in ea mus princeps cumexercitu copioso valde, etsolito
coramorante, stravit funditua ; mcenia, et in eo- ampliore, caslrum, cui nomen Darum, per biduum
rum circuiiu lurrea validiasimas, incomparabilis obsederat ; tantamque illo biduo, obsessis nulla da-
soliditalis opera, ecclesias, et qu«libet aedifioia ta requie, intulerat molestiam, tantia tamque fre-
tanto subvertit impetu, quod usque hodie mulfis quentibus sagittarum immissionibus eos, qui in
laboribus et sumptibus immensis, continuasollici- prKsidio eraot, lacessiverat, ul omnibus, pene sau-
tudine et indefesso sludio vix possunt saltem ad ciis, pauci pro loci defensione arma possent corri-
statum mediocrem reparari. Ceciderunt in eadem pere. Muro etiam suCfosso et effraclo violentins,
provincia urbes egregiae de maritimis quidem, Ga- partera municipii jam occupaverat, oppidanis in
bulum et Laodicia de mediterraneis vero, licet ab
; arcem, quje raunitior videbatur, de nccessitate se
hostibus detinerenlur, Nerea, quae alio nomine di- reoipientibus ejus quoque turris in partem infe-
:
citur Halapia, Cssara, Hamum, Emissa et alioe riorsm, eiTracto et incenso ostio, violenter irrupe-
multae ; municipiorum autem non erat numerus. In rant, mililibus, qui intus erant, ejus partes supe-
Phoenicia autem, Tripolis, civitas nobilis ct popu- riorea.udhuc tuentibus : domino regi nunliabi-
ita
losa, III Kal. Julii, tanlo terrremotus impetu, circa tur et vere sic erat. Erat autcm eidem praesidio
P ;
primam diei horam, subilo concussa est, ut vix uni dui et custos dalus, vir nobilis et in armis strenuus,
de omnibus, qui infra ejus ambilum reperli sunl, religiosus ac timens Daum, dominus Ansellus do
salutis via pateret. Facta esl tota civitas quasi ag- Pass; cujus si forte praesentiara illa die praedictum
ger lapidum, et oppressorum civium tumulus,el castrum non habuisset, procul omni dubio in ma-
se[)ulcrum publicura. Sed ut Tyri, quK est ejusdem nu3 hostium devenisset. Quocomperto, rex, tactus
provineiae metropolls faraosissima, terrosmotus vio- dolore cordis iuirinsecus et succensus ira, quan-
lenter, absque tamen civium periculo, turres quas- lum angustia temporis et hostium vicinitas patie-
dam robustissimas dejectit. Inveniebanlur, lara bantur, convocatis undecunque tam equitum quara
apud no3 quam apud hostes, oppida semirula, et peditum sutTragiis, urbe Ascalona egressus, octa-
insidiis et hoatiura viribus late patenlia. Sed dum va decima die mensis praedicti, Qazam contendit.
quisque districli judicis iram sibi metuit, alium Adfuit ibi cum eo dominus patriarcha, cum venera-
moleslare pertimescil. Suflicil cuique dolor suus, bili et pretioso vivificae crucis iigno. Adfuerunl et
et dum quemlibet cura faligat domestica, alii dif- viri venerubiles, dominus RaJulphus Betblehemita
fert inferre molestias. Facta esl, sed brevis, pax, episcopus el regni cancellarius : itc.m dorainus Ber-
liominum studio procurata; et fcedus compositum, narJus Liddensis episcopus.et de regni principibus
divinorum judiciorum limore conscriptum et dum G pauci admodum. Recensitoque suorum numero, vix
;
indignationerapeccatis suis debitam esspectatquis- inveniunt equites ducentos quinfiuagiata, de pedi-

que desuper, ab iis quae aolent hostiliter inferri, tibusvero ad duo millia. lllam ergo noctem inpra;-
manum revocatet irapetus moderatur. Nec ad ho- diclo loco prae soUicitudinis et curarura pondere
ram, ut plerumque solet, fuit isla irae Dei revela- insomnem trahentes, assumptis sibi fratribus Tem-
tio sed iribus aut qualuor mensibus, vel etiam eo
; pli, qui illuc pro tuitione loci convenerant, circa
amplius, ter aut qualer vel plerumque saepius, vel ortum solis urbe unanimiter egrediuntur, iler suum
io die vel in nocte, sentiebatur motus ilte tam for- ad prajdictum castrum dirigentes. Est autem, ut
midabilis. Omnismolus jam suspeclus erat, etnus- credimus, preedictum castrum in Idumaea (ipsa est
quam tuta inveniebatur quies. Sed et dormicntis Edom) situm, Irans torrentem illum qui dicitur
animus plerumque, quod vigilans tirauerat, perhor- .(Egypli,qui etiam terminus est Palaeslins et prae-
rescena, in subitum saltum, rupta quiete, corpus dict« regionis.Hocipsumidem dominus Ainalricus
agitari compellebat. Superiores tamen nostrae pro- paucis ante annis, in loco aliquantulum eminente
vinciae, Palestinae videlicet, horuiu oranium,Domi- fundaveral, occasione vetustorum aediliciorum,
no protegente, fuerunt expertea malorum. quorum aliqua adhuc supererant vestigia. Tra-
ibi
GAPUT XX. D ditur autem a senioribus illaram parliuin incolis,
Salahadinus nostros fines ingredilur, et caslrum cui quod priscis temporibus ibi fuerat monasterium,
nomen Darum obsidet.
est Grcecorum undc et adhuc nomen tenet, Darum ;
Eodem anno, mense Decembri, anno videlicet quod interprelatur Domus Grxcorum. Fundaverat
domini Amalrici septimo, frequena fama circum- autem, ut praediximus, domiuus rex illic castrum
volat, et crebis nuntiis divulgabatur, quod Sala- modicee quantitatis, vix tantum spatium intra se
hadinus convocalis ex universa ^gypto,et finibus conlinens, quantum est jactus lapidis, formaj qua-
Damascenorum militaribus copiis, ampliatoque ex qualuor turres habens angulares, quarum una
drffi,
plebeis et secuodae classis

hominibus militum nu- grossior et munilior erat aliis sed tamenabsque :
mero, regnum nostrum depopulaturus, ad partes vallo erat et sine antemurali. Dislat autem a mari
Palajstinaa moliebatur accedere. Quo audito, do- quasi stadiis quinque,a Gaza vero milliaribus qua-
minua rex sub omni celeritate in fines ascendit tuor. Gonveneranl autem aliqui ex locis llnitimis
Ascalonitanas. Ubi fida suorum relatione, pro cer- agrorum cultores, et negotiationibus quidam ope-
.
ram dantes ; aedificaverant ibi suburbium et eccle- A. borlabatur. Erant porro ibi juvenes espediti et ad
siana non loage a preesidio, facti illius loci habila- arma prompli, sexaginta quinque, de parlibus
tores. Erat enim locus comiiiodus, et ubi tenuiores Hierosolymitanis, de vico qui dicitur Macomeria,
bomines facilius proficerent quam
Con- in urbibus. Hi ad exercitum properantes, casu nocte illa in
diderat autera rex ea intentione praedictum munici- eamdem urbem devenerant ;
qui dum de mandato
piuna, ut et lines suos dilataret, et suburbanorum praedicti Miionis, secus portam exterioris civitaiis,
adjacentium, quae nostri casalia dicunt, et annuos pro libertate et palria slrenue decertant, et hostibus
redditus, et de transeuntibus slatulas conauetudi- viam ferro aperire volentibus fortiter resistunt,
nes plenius el lacilius sibi possel habere. hostes ex alia parte in civitatem irruentes, inter
CAPUT XXI. prssidium et dictam portam, adhuc introitum ho-
Rex cum modica militum manu illi occurril ; plures stibus negantes, reperiunt ; irruentesque a tergo,
ex nostris lam in urbe GViia, quam in itinere, ab incautos vallanl undique, et jam resiatere non va-
hoslibus ohlruncantur lentesjgladiis obtruncaot. Sed tamen raultis ex eis
Egressus ergo Gaza noster exercitus, et in edito peremptis, vulneralisque pluribus, cruenlara de eis
qaodam loco, qui in ipso itinere erat, constitutus, autem loci babitatores
victoriara retuleruut.Volentes
caslra videt hostiuiu;et prae nimia multiludine iterum in praesidium introire, receptis jam hostibus
lerriti, cceperunt se solito arctius comprimere, ila infra moenia, et eos pasaim et sine delectu neci
ul prK turbae deusitate vix possent incedere. Illi tradentibus,non eslpermissum;nec ulla alia salutis
statim iu nostros irruentes, teniabant, si unquam occurrebal via. Irrucntes igiturTurci ubi civitalem
eos possent ab invicem separare ; sed nostri, pro- occupaverunt, nec aetali parcunt, nec sexui ; et va-
pitia Divinilale, solidius inter se cunglobati, et ho- gientes saxis allidentes, iram vix poterant satiare.
stium sustinebant impetas, et iter maturatis gres- Qui autem in praesidio erant, hostes a turribus et
sibus conliciebant. Tandem vcntum est ad locum muris lapidum jactu et creba teloruni immissione
deslinatuu), ibique delixis tentoriis, stetit universus iongiusarcentes,castrum,propitioDomino,servave-
exercitus dominoque patriarcha ia aice locato,
; runt incolume. Sic ergo occupata civitate, civibus
suburbium caslrametati
reliqui oranesextraet juxta inleremptis,quasi palmara tenentes, versus Darum
sunt. Erat autem hora diei, quasi sexta. Habitis revertuntur ; dumque proQciscuntur, inveniunt de
ergo illa die singularibus contliclibus et per turmas peditibus nostris quasi quinquaginta, qui ad exer-
nonnullis, noslri et audacter institerunt, et restite- citum nostrum incaute properabant. IIos satis viri-
runt viriliier. Nocle autem accedente, Sakhadinus, liter setuentes et resistentes fcrtiter gladiis ene-
ordinatis agminibus,versusGazaai suosdirigit exer- cant et interflciunt universosi
cilus ; nocteque illa secus torrentem quieverunt :
CAPUT XXII.
facto mane, ante Gazam constituti, urbi eoeperunt Salahadinus ad propria revertitur. Rex quoque, repa-
approximare. Fuit autein Gaza urbs antiquissima, raio castro, quod ex parle dirutum fuerat, rediit
Philisthiim metropolis egregia, cujus in historiis Ascalonam.
tatn quain saecularibus, multa flt
ecclesiasticis Compositis igitur agminibus.et in aciem prout
mentio cujus etiam hodie, vetustae nobilitatis, in rei militaris exigit disciplina, iligestis, quadraginta
nobilibus aediflciis,multaexstant argumenta.Jacuit duas instruunl cohortes, quarum viginti duas liltus
autem mullis temporibus deserta, ita ut nec uno jubent sequi marinum, ul inter Darura et mare
incoleretur habitatore, quoiisquedominus Baldui- proficiseantur ;reliquas autem iter mediterraneum
nus, illustris memuriee Hierosolymorum rex quar- tenere praecipiunl,quousque casiro praeterite,omnes
tus,ante caplam Ascalonam, collectis regni yiribus in unum corpus iierum se reeipiant. Videntes ergo
et pubiicis sumplibus, castrum in quadam parte nostri, hostes instruclis redire ordinibus, ad con-
civitatis munitumsatisâedificavit, constructumque fliclum se praeparant ; et licet pauci sunt, confidunl
statim fratribus militiae Templi donavit, jure per- tamen de ,Domini clementia
invocaloque de su- ;
petuo possidendum. Castrum ergo totum collem, pernis auxilio, accingunlur ad praelium, Domino
supra quem civitias fundata fuerat,ut pradiximus, ^ ministrante vires et animoruni constantiam, nihil
non potuit occupare; sed convenientes quidam ad putantes cerlius, quam eos ad hoc redire, ut cum
habitationem, ut lutius ibi morarentur,
loci illius nostris congrediantur : at illi longe aliud habentes
reliquam partem collis, portis et muro, sed bumili propoaitum, nec ad dextrara nec ad laevam decli-
et infirmo,tenlaveranl n.unire. Audito ergo bostium nantes, in Êgyptum redire festinabant. Quod post-
adventu, loci illius habitatores, cum uxoribus et quamdomino regi per certos constilit nuntios,quod
parvulis, decreverant in praesidium introire ; erant iter arripuerant non redituri, relictis qui castrum
enim homioes inermes, agrorum cultores, talibus semirutum reajdiflcenl, reaedificatum muniant am-
inassueti ; reliijuam vero civitatis partera, tanquam munitum fideliter custodiant, Ascalonam
plius, ei
immunitam hoslibus exponere. Sed Milo de Plaiici, cum suis, Domino ducente, iterum reversus est.
quiJam de regni magnatibus, sed vir nequam,vo- Dicebatur ab iis qui frequentius in regno expedi-
lens quasi populum animare, introire penilus prohi- tiones viderant, quod nulla state tantam Turcorum
bebat, et ad tuendam urbis partem invalidiorem multitudinemcollectam audierant;reputabaturque
801 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XX. AMALRIGUS REX. 802
hostium numerus, iQ quibus nonnisiequiteserant, A cunt, ut implorato Occidentalium principum auxilio,

ad millia quadraginta. tentet his malis resisiere ; aliam aulem salulis viam
CAPUT XXIII. asseruni si omnino invenire non posse. Visum est
Eodem quoque anno gloriosu^ Chrisli marUjr, Thomns demum,eiid decommuniconsilio placuit,ut electas
Canluariends archiepiscopns, in propria occidi- honestas personas ad sollicitandos, et de regni
tur ecclesia. anxietabitus edocendos, dominum papam, et illu-
Per idem tempus, iv Kal. Januarias, in Anglia stres domiuos Romanorum imperatorera, Franco-
apud Gantuariam, nobilem et eximiam ejusdem rum, Anglorum, Siciliae et Hispaniarum reges, et
provinciae metropolira, celebnita est passio bealis- inclytos duces el coraites dirigant, qui ab eis contra
simi el gloriosissirai marlyrisThomae,ejusdem civi- imminentia pericula auxilium implorent. Decretum
tatis archiepiscopi. Hio fuit naliflne Londoniensis, est etiam, ul domino quoque imperatori Gonstanti-
et sub bunae memoriae Theobaldo Cantuariensis nopolitano, quia nobis vicinior, et caeteris longe
civitatis antistile, meruitinarchidiaconum ejusdem opulentior, facilius optata nobis posset ministrare
ecclesiae promoveri. Unde ab Henrioo secundo, ejus- sulTragia, regni status anceps et periculosus signi-
dem provinciae rege, in parlem regiae sollicitudinis licelur. Addunt etiam, ut talis ad eura persona
vocatus, factus est ejus canceliarius, et universi g dirigatur, quseprudentia.facundiaelauctoritatetanti
regni fidelis et pnidens, et maximus procurator. principis animura ad nostra sciat et possil inclinare
Tandem.sufTragantibusmeritis.etpostprajdiclibeati desideria. Dumque super hoc.quis ad tantam lega-

patrisobltum,ad Cantuariensem.ordinanteDoinino, tionem implendam idoneus esset, deliberaretur, rex
vocatus ecclesiam, dum pro ecclesice sua; justitia habito cum paucis et familiaribus consilio, propo-
viriliter et conslantissime contra tyrannicas do- siium pandit coram omnibus mentis revelatcon-
et
certat eunidem regem persecutorem

impielates, ceptum, dicens Istud per neminem posse fieri, nisi
:
fugiens, exsilium compulsus est subire, quod in per eum ; adjecit etiam Se paratum esse pro regni
:
Francia,septenniocontinuo, mirabili et praedicanda necessitdlibus sublevandis, et labores et quxlibet sub-

tulit patientia. A quo dum pacem prornissam exire pericula. Hi cum stupidi et admiratione pleni
spectal, eamdem
rediens, irapiorum gladiis, intra majoresregni dicerent Ourum est nimis, ut absquc
:
ecclesiam, cui auctorc Domino prssidebat, contu- regis prxsentia, regnum quasi desolatum inveniatur ;
meliis afTectus, pro persecutoribus, orans, capite respondil; Regat Dominus regnum suum, cujus mi-
csesus, proprio sanguine laureatus, felici commer- nisler ego swn ; apud me fixum est ut vadam ;nonesl
cio, martyrio coronatus est per quem pius et mi-
;
qui ab hoc proposito me possit revocare. Assumpto
sericors Dominus, in saepedicla ecclesia et universa P ergo domino Willelmo Acconense episcopo, et de
provincia, tot et tanta diebus pone singulis nperari regni magnalibus, Guarmundo Tyberiadense, et
dignatur miracula, ut apostolorum vidcantur inno- Joanne de Arsur, Gerardo de Pugi marescalco,
vata tempora. Roardo Hierosolymitano castellano, Reinnardo de
CAPUT XXIV. Nephins(nam PhiIippumNeapolitanum,quijam mi-
suis Con- litiae Templi deposuerat maeistralum, per terras
Rex assumptis secum nliqunt de principibus ,
stantinopolim proficiscitur : imperator eum mul- praeiniserat), cum maximo comitatu, qualis re-
tiplici honore prxvenire saiagii. giam decebat majestatem, vi Idus Martii iter aggre-
Sequenti anno, qui erat regai domini Amalrici ditur in galeis decem. Unde propitio Domino, pro-
septimus, videns sspedictus rex, quantis molesliis spera usus navigatione, fauces Abydenas et ostia
regnum quotidie fatigabatur, et quod hoslium in- Bosphori, quod vulgari appellatione Brachium
cessanter augebatur numerus, virtus suscipiebat Sancti Georgi dicitur, feliciter ingressus est. Au-
incrementum, in imraensum quoque facultates eo- diens ergo dominus imperator, vir maj<niQcentissi-
rum multiplicabanturct divitiae regni nostri autem ;mus, providus et discretus, et per omniacomraen-
providi principes et discreti jam penitus defecerant, dabilis, quod lantus princeps, et tarafamosiet Deo
et in eorum loco soboles succrescebat perniciosa, amabilis regni moderator, imperium suum praeter
quae locum tantorum virorura inutilitor occupabat, D solitum ingrederelur, primum vehementer admi-
et bona paterna in usus dilapidabat detestabiles raus, quaenaiu tanti laboris et insueti itineris causa
:
undo regnum in tantam devenerat debililatem, posset esse deinde gloriae suae considerans incre- ;
quantam cognoscere poterant, etiam qui sensus mentum, honoris amplitudinem, gratis coelestis
habebant minus exercitatos convocat universos : donum incomparabile, quod sibi gratis videretur
regni principes, ibique eis praesenlibus, regni ne- oblatum divinitus, quod nulli praedecessorum suo-
cessitates aperil, expetitab eis consWiam :quomoilo rum legilur accidisse, videlicetquod rex Hierosoly-
his malis, ne regnum depereat, posnl obnari. At illi morum, locorum venerabiliumDorainicae passionia
ex praesente, deliberatione habita, quasi ex sen- et resurrectionis defensor et advociitus ad se ve-
tenlia unanirailer responderunt : Regnum pcccatis niat, plurimura exhilaratur, et advenientem eum
noslris exigenlibns, in hunc devenisse arliculum, muliiplici disponil honore prasvenire. Accersitoque
quod neque ad impugnandam adversarios, neque ad Joanne Protosevasto nepole suo, et inter sacri pa-
suslinendos eorum impetus suf/iciebai. Opus esse di- latii principes eminenlissimo, cujusflliamidem do-
: ;

minus rex uxorem habebat, ei dirigitin occursum, A do salute domini rcgis et principum suorum quw-
ut, juxtft prislinamet inviolabilom imperii disoipli- rens diligentius, verboetvnltu sigiiificalcummulta
nara et incomparabilcm mMgnificentiam, in urbi tiientis hilaritale eorum adventum suscepisse. Prae-
bus et locis ad qua; perveniret, eura faceret haber' ceperat autem dominus imperator domesticis suis
honeslissime ; tanquam lilium, ut de
et instrueret et sacri palatii sui procuratoribus, quaedam mirae
inlroitu ejus in urbem regiam domini imperatoris exceIlentia;diversoriaintrapalatiiambitum,domiuo
tiunlios exspectaret. Tunc idem magnificus prin- regi suisque familiaribus aplari suis autem prin-
;
ceps cura honesto comitatu domino regi occurrens, cipibussingulis singula, honesta multum in urbe,
usque Caliopolim pervenit, quffi estcivitaa ialittore non lamen longe a se, hospitia pra;parari. Sumpta
Bosphori sita, a faucibus non multum distans Aby- igitur licentia afacie dominiimperatoris, domiQura
denis. Inde quoniam ventus ad urbem regiam vo- regcm secuti, recesserunt ad tempus; statutaquc
lentibus properare, non niultum crat idoneus, de- hora, qua ad eura redeant, dorainus rex principes
scendens de galeis usque Ueracleam, quae in eodem suos jubet ad propria descenderehospitia. Sinj;uli3
maris est sita littore, cura suo familiari coraitalu ergo diebus, horis ad hoc specialiterdeputatis, tum
eques pervenit, ubi etclassem suam, quae recepta cum domino imperatore, tum secum de negoliis
aura secundiore, prosperis usa flatibus, ejus iter n Pô quibus venerant, sollicilos habentes Iraclalus
" n--.--,-
praevenerat, in portu repcrit.
' '
Unde iterum classera
'
omnimodam dabantoperam,quomodo consummata

,
conscendens, vento prosequenle favorabili, Cunstan- tAnti laboris et iiineris causa, cum lineoptalo re-
tinopolim usque pervenit. dire possent ad propria. Habitis ergo frequenler
CAPUT XXV. cum domino impcratore tum seorsum, tum in coetu
Iniroductu!: nnle imperaiorem, honeste traclati/r ; et
illustriua suorum familiaribus colloquiis, viae cau-
[rcqucnlia cum co ile relnts necessariis miscet collo- sam aperil, regni necessitates edocel, immortali-
quia. latem faniae, quam dominus imperator
in subju-
Est autem in ipsa urbe super littus niaris, ad gando sibi .^^gypti regno compararc posset, dili-
orientem prospioiens, irapcriale palatium, quod genlius exponit ; facilitatem quoque obtinendi pro-
Constantinianum appellalur; introitum habens ad posili evidentibus astruit argumentis. Quibus per-
mare, miro et magnifico tabulatu gradus habens ;
suasus, aurem benignam dominus imperator ejus
marmoreos, usque in idipsum mare leoncs ha- ;
assertionibus accoramodal, et desideriis plonum et
bens et columnas, faslu ercctas regio, ex eadem optatura pollicetur effeotura. Interim munerum im-
materia. Hinc soli Augusto solet introitus patere mensitate, juxta imperialem magnilicentiam tam
ad superiora palatii sed domino regi honoris in
; dominum regem, quamejusprincipes honorat mul-
tuitu praecipui, praeter communes regulas aliquid ^ tipliciter; ft-equentibus visitationibusdeeorum stalu
indultum est, ut eaparte ingredi permitteretur. ILi et incolumitate sollicitum se ostendit. Interiores
verooecurrenlibusei niagni sacri palatii principilius, eliam palitii partes, penelralia non nisi domeslieis
cum maximo curialiura nuraero, in summahonori- suis pervia, lares quoque secretioribus usibus de-
ficentia receplus est : unde per angiportus etmira; dicatos, basilicas vulgaribus inaccessas, thesauros
varietatia diversoria, mullis tam suorum quam pa. et universorum desiderabilium repositiones avilas,
latinorum stipatus ordinibus, usque ad superemi- eistanquam familiaribus suis pra;copit reserari.
nentem regiam, ubi dominus imperator cum suis Sanctorum eliam reliquias, dispensationis quoque
illustribus residebat, deductus esl. Dependebant Domini nostri Josu Christi pretiosissima arguinenta,
ante consislorium velaria pretiosa; maleriiB et ope- crucem videlicet, et clavos, lanceam, gpongiam,
ris non inferioris, imo quibus illud Nasonis merito arundinem,coronara spineam, sindonem, sandalia,
posset aptari exponi jubet non eslarcanum, non est mysticura
:
Materiam superabat opus. a teraporibus beatorum augustorum Conslanlini,

Extra quas majoresprincipesdominoregi occurren- Theodosii, Justiniani, in abditis sacri cubiculi re-
tes, introduxerunt eum intra pr£edicta velaria. Hoc positum, quod eis non reveletur familiariter. Inler-
autem dicitur factum esse, conservandae imperialis j)
tlum etiHm feriis interraissis, dominum regera cum
gloriae causa et pro reconcilianda sibi dominiregis suis ad recreationes et ludorum novitatcs qune
gratia nam in ccclu procerum suorum, solis aslan-
; utriusque non dedeceant honestatem, aliquoties
libus inelytis, dicitur ei familiariter assurrexisse invitatjubi et musicorum genera instrumentorum
quod si praesente generali curia factuni fuisset, ni- varia, el cantus admirandeesuavitalis, consonaniiis
mis visus esset dominus iraperator suae derogasse distinctos artificialibus choreas quoque virginum
;
niajeslati. Ingresso ergo domino rege, contractis et histriouum gesticulationes admiratione dignas,
subito velariis, his qui extra vela fueranl relictis, servata tamen morum disciplina, prs^cipit exhi-
apparuit dominus imperalor throno sedens aureo, beri. Sed et spectacula quoque pubiica, quaj nos
imperiali vestitus schemate; et juxtaeum dominug ludos theatrales, vel Gircenses consuevimus appel-
rex throno sedens honesto, humiliore lamen. Hic lare, urbanis, domini regis graiia, cum multis
nostris principibus et pacisosculumel debitae salu- sumplibus et solita magnificentia prsecipit exhi-
tationis cura multa humanilate dependens afTalura, beh.
CAPUT XXVF. CAPUT xxvn.

Complelis negoliis et muneribus cumulali, lam rex [{ex apud Sephorim exercitu-i convocal. Fredericus
quam ejus principes, ad propria reverluntur. Tyrensii archiepiscopus ad ullramontanis partibus
redil. Dominus ffîtlclmus .icconensis episcopus in
Facta auteni per dies aliquot in palatio Conslan- Bomania occidilur.
tiniano mora, causa inducendre varielatia, quse Ingressus itaque in regnum, audiens quod Nora-
maxime soiet relevare fastidium, ad palatium no- dinus in finibus Paneadensibus cum exercitu co-
vum, quod Blachernas dicitur, se et dominum re-
pioso resideret, timens ne in regnum irruplionea
gemtranstulit : ubi etiam plenis humanitatia legi- inde rcolirelur, sollicitudinem contra hoc, quan-
bus infra palatium suum honestis conclavibus de-
tam expedire videbatur, objiciens, in Galilsam
pulatis, in ipsis penetralibus patrum suorum,eum descendit; el convocalis regni principibus, juxta
per dies aliquot beoigne habuit. Sed et suis nihilo- fontem iilum eeleberrimum, qui inter Nazareth et
minus, non longe ab eodem palatio, honestasimul Sephorim est, caslrametatus est, ut quasi in centro
el comraoda fecit hospitia prseparari. Ubi etiam, regni constiiutus, commodius inde ad quaslibet
sicut el prius, impensas non solum necessarias et
regni partes, si vocaret neceFsilas, se transferret.
volupluarias supereffluentes, vestiaritse, et hi qui- UIuc enim. tam ipse quam sui praedecessores con-
bus id officii deputatum erat, magnifice et super- g vocare exerciius eodem intuitu'consueverant. Eis-
abundanter non cessabant ministrare.Sed et urbem dem diebus dominus Fredericus Tyrensis arohiepi-
lotam, tum interius, tum exterius, simul et eccle-
scopus, praedecessor noster, raissus ad hoc, ut a
sias et raonasteria, quorum peneinfinitus estnume-
principibus Occidentalibus nobis consilium et auxi-
rus, columnas etiam tropaeorum argumenta, arcus
lium imploraret, completo biennio, spe frustratus,
quoque triumphales, ducentibus eum magnis pro- nihil obtinens eorum quae nostro nomine petierat,
ceribus el locorum gnaris, dorainus rex peragravit,
vacuus rediit. Comilem laraen Slephanum, virum
cl singulorum rationeni et causam inquirens a viris
quidem carne nobilem, moribus vero non ila, do-
aotiquissimis et prudentibus, plenius edoctus est.
mini Theobaldi senioris Blesensiura, Carnotensium,
Descendit eliam per eosdem dies idem dominus
Trecensium comilis filium, praemiserat, quem do-
rex per Bosphorum, usque ad oslia maris Pontici,
minus rex per eumdem archiepiscopum adhoc, ul
unde est introitus et initiumhujus iufluxionis, quae ei Gliam suam uxorem daret, evocaverat qui in ;
Bosphorus dicitur, in mare Medilerraneum. Circu-

regnum perveniens, et super eodem verbo a do-
ibat itaque loca incognila, tanquam vir curiosus et
mino rege benigne coramonitus, oblatas et prins
causas rerum scire desiderans quibusad plenum
:
placilas renuit convenliones ; et turpiter et im-
cognilis, in urbera rediens, iterum ad familiares
^ ^,,^^^ ;„ ^^g^^ conversatus per menses aliquot.
domini imperatoris reourrit afTatus, negotiis quae per terras redire disposuil. Cumque Antiochiam
causam praebuerant, finem cupiens optatum im-
viae
pervenissel, et inde in Ciliciam, ut per terram sol-
ponere. Habitis ergo feriis competentibus, tractatis
dani Iconiensis, impetrato prius ejus ducatu, Con-
necessariis, completo feliciter et pro votis negotio, quod juxta Ma-
slantinopolim properaret, contigit
pactis hinc inde ad placitam utrinque consonanliam mistram urbera Cilicioe in insidiis, qusei prasten-
redactis, etscripto traditisutriusque bulla signato, derat Milo Armeniorum princeps potentissimus,
sumptalicenlia,et universorum gratia prosequente, frater Toros, casu incidit. Et irruentibus in eum
ad iler se accingit. Ibii tunc primum in dominum qui lalebant in insidiis, universa quae secum aspor-
regem et suos imperialis quasi prodiga, sed plane tabat pretosia et desiderabilia multum, praedeB da-
commendabilis, claruit munifioenlia nam immensa ;
amisit vixque a prajdonibus, equum vilem
tus, ;
domino regiconferens auripondera, holosericorum- quo deferretur, multa obtinuit precura instantia.
que multitudinem, simul et peregrinarum eximia Indc eum paucis multo labore Constantinopolim,
dona divitiirum, suos etiam usque ad puerorum universorum Orientalium eum odio prosequente,
novissimumdonisingentibus curaulavit. Sic etPro- ignominiosus pervenit. Eodemunno, comes quoque
tosevasto in omnes, tanquara vir inclytus, suam ef- Stephanus eequivocus ejus, sed morum honestate
fudit liberalitatem. Sed et reliqui principes eodem D ip^gg dissimilis, vir modestus.et planecommenda-
zelo accensi, certatim se rjutuo munificentia vin- bilis, filius comitis Willelmi de Sauna, et dux Bur-
cere cupientes, munera domino regi oCferunt; qui- gundice Henricus junior, superioris Stephani ex
bus el materiae dignitas, et operis eleganlia, et fa-
sorore nepos, in regnum oralionis gralia et devo-
vor non deerat in utroque. Gomposita ergo classe, tionis intuitu ingressi, et moram modicam facien-
negotio feliciter consummato, descendens in Bos- tes, perimperatorem Constanlinopolitanum ad pro-
phorum, qui Europae Asiaeque terminusesse dignos- pria reversi sunt, ab eo suscepti honorifice et cum
citur, ducentisab urbe milliaribus per illud fretum mullis muneribus dimissi. Sequenli anno, qui erat
navigans, inter Seston et Abydon urbes famosissi- regni domini .A.raalrici oclavus, dominus Willelmus
mas, Leandri Heroque doraicilia, mare ingredilur bonae memoris, Acconensis episcopus, ab urbe
Mediterraneura ; inde secundis acius flatibus, xvii Constantinopolitana, a domino rege in Italiam di-
Kal. Julii, ad urbem applicat Sidonensem. rectus, peragratis ejus partibus, et omniviaad ob-
tinendum,quodpetebat,prudenterfideIiterqueprae-
tenlata dum in redeundo ad propria remenso iti- \ tem militiae suk non modicani ei concederet; cu-
nere ad dominum imperatorem es condiclo reditu- jus fretusauxilio, praeter morem patrum suorum, in
rus,apud Adrianopolim secundae Thraciae claram palernam et avitam haBreditatera primus infideles
metropolim pervenisset, casu sinistro niortera im- introduxit. Ingressus itaque vioienter in terram
meritus subiit inauditam. Nam dum hora meridia- pairis, nepotem expulii, et sibi regionem vindicavit
na, longo fatigatus ilinere, post sumptum cibum universam statimquepoteslatem consccutus.quid-
;
membra sopori concessisset, quidam Robertus de quid fratres militiai Templi in partibus habebant Gi-
comitatu ejus, quem ipse ad sacerdolium provexe- licis, licet eorum frater aliquando fuisset, primis
eodcm in quo
rat et inter familiares receperat, in auspiciis sui principatus funditus abstulit, tanto
dominus episcopus conclavi jacens, jam de longa foedere deinceps Noradino et Turcis conjunctus,
aegriludine, qua plurimum laboraverat, convale- quanto vix inter se solent fratres conveiiire. Factus
scens, furia invectus, dorainum episcopum dor- crgo lanquam infidelis, legeDomini neglecta, Chri-
mientem,arreptogladio, pluribus intlictis vulneri- stianis quanta poterat, inferebal dispendia, captos-
bus, lethalitor confoJit.Quemcum sui qui exterius que casu sivo in prKlio, sive in expugnatis raunici-
eranl clamaniem audirent, et prs moitis angustia piis, vinculis mancipatos, in terras hostium infcre-
gemitus edentem et suspiria intelligerent, volentes g bat venales. Princeps ergo Aniiochenus et de re-
irruerc, ut laboranli ferrenl opera domino, oslioab gione illius majores, videntes quolibet hostium
intus tirmiter obserato ingredi non potuerunt. Tan- protervius prsdictura nequam hominem in Christia-
dem, effracto violenler ostio, dominum semianimem nos desaevire, arma contra eum corripiunt, licet
etadhuo circa prKCordia modicum spiritus haben- exemplum sit periculosum, fideles contra eos qui
tero, repererunt. Volcntes igilur praedictum male- eadem professione censentur, arma conipere, in-
licum vinculis mancipare, et homicidarum lege ad starque belli civilis videatur habere; mala tamen
pcenas rapere debitas, voce et manu prohibuit, confr.itribus non audent dissimulare; sed
illata,
orans et pelens, ut pro remedio aniniae suk ei ple- bellum inferunt hostem publicum denunliant.
et
nior fieret indulgentia nec ad mortem ei prajsens

; Interea dominus rex audiens, quud in partibus illis
faclum imputaretur, postulans enixius, ultimum exortum erat scandalum, partes suas in his quae ad
Domino Iradidit spiritum in Iial. Julii. Hujus au- pacem sunl, interponere cupiens, cura familiari
non potuinius
tera tanti maleficii causara hactenus comitatu ad partes desccndit Antiochenas ; inde
certam deprehendere. Quidam euim dicunt, prs- domesticos nuniios ad praedictum immanissiroum
diclum Robertum, tanti sccleris perpelratoreui, et a Deo destitutum Melier dirigit, petens ab eo et
longa a;gritudine laborasse, et in convalescentia obni.xe pustulans quatenus cum eo in loco sibi
positum, phrenesis raptum violenlia, in lam piacu- benepIai'ito, die competente ad colloquium descen-
laro flagitium descendisse nescienter. Alii dicuiit, deret. Quod verbum cum ille quasi gralanler vide-
odio cujusdam cubicularii ejus, qui de domini epi- returaccepisse, oorde tamen longe erai ab eo. Cum-
scopi nimis praesumens gratia, tam eum quam reli- que ter vel quaterduminus rex id ipsum per nun-
quoB male dicebatur tractare, tam immane scelus tios tentasset efficere, in fine tamen maliiiosi ho-
perpeirasse. Eodem anno quidam Joscius ejusdem minis deceptus versutiis, in ea parte non profecit.
ecclesiae canonicus et subdiaconus, ix Kal. Decem- Taudem, coljectis de universaprovincia militaribus
bris, in eadem ecclesia substitulus est. copiis, in terrain ejus omnis illarum partium Chri-
ubi in campestribus
stianus descendil exercitus
CAPUT XXVIIL ;
Ciliciae (nam conscendere

montes duruoierat, et
in
Milo Armenius, friUer domini Toros, Noradino, con-
junctus, partes vexat Anliochenas ; rex illud pro- diffioile) regionem obambulanl, fruges incendunt,
perat, ui ejwi conipescat matitiam. uiunicipia coutendunt expugnare, ecce nuntius
Per idem tempus, defuiiclo raagnifico et nobili verbi sinistri bajulus ad dominun regem accedit,
viro, dequo frequenter fecimus mentionem, Arme- significans, quod et verura erat, quod Noradinus
niorum principe maximo domino Toros, quidam secundie Arabi» metropolim Petram, quae alio no-
frater ejus Melier nomine, vir nequissimus, ul fra- Q mine Crac appellatur, obsederat. Quo audito, do-
tris haereditatem sibi posset vindicare, accessit ad minus rex anxius pluriiuum, cum suo familiari
Noradinuin, petens ab eo, et cum omui inslantia comitatu, sumpla a doiiiino principe iicenlia, cum
postulans, ul militares ei concederetcopias, quibus omniceleritalerevertitur sed,antequam in regnuoi
;
fratris haereditatem violenler sibi posset ocoupare; se reciperet, principes regionis prudenter et stre-
ejusautem fratre defuncto, quidam Thomas, com- nue regni robur collegerant universum; domino
munis ex utriusque sorore nepos, vocaniibus eura quoque Radulpho episcopo Bethlehemita crucem
regionis principibus, omnem avunculi principalum Dominicam deportante, domino Henfredo consla-
tran.iuille possidebat. Erat autem vir Latinus, sed bulario exercitus curam committunt. Dumque ira-
minus habens industrias, nec multum prudens eis pigre et sine dilatione ad locum properant destina-
qui se vocaverant liberalem el conformem se exhi- tum, eece nuntlus proficiscentibusoccurrit, diceos
bere. Interposilis itaque conditionibus, qualesNo- (sicut et verum erat) Noradinum salva urbe, obsi-
radino videbantur posse placere, obtinuit, ul par- dione soluta, ad propria reversum. Adveniens ergo
809 HIST. RERUM TRANSMARIN. - LIB. XX. AMALRICUS REX. 810
rexinregnum,praeterspem, votistamenconsonam, A ingressus solitudinem, ul magis occullus accedat,
inveuit Iranquiilitatem. tantoque majorem nocendi inveniat habilitatem,
CAPUT XXLY. eamdemregionem, inquamannoproximepraeterito
Salahadinus trans Jordanem caslrum, cui nomen ascenderat cum suis exercitibus, mense Juho, in-
7nons Regalis est, obsidet : sed nihil proficiens, gressus est. Rex autem, ejus adventu prfecognito,
ad propria reverlilur. universfe regni militias robur secum trahens, illi
Anno sequenti, Salahadinus cum ingentibus co- usqueiasolitudinemoccurrit;ubicum einuntiatum

piis etintinito equitatu circa initium autumai, in esset, quod in Syriam Sobal, sicut annoprsedicto,
regiones nostras introitum parat, ex omni .Cgypto declinasset, limens eumilluc sequi, neforteregem
copias educens innumerabiles transcursaque soli-
;
audiens post se venientem, ex opposita parte re-
tudine, ad eum locum pervenerat, qui dicitur Can- gnum depopulaturus ingrederetur, ascendit in mon-
netum Turcorum. Rex autemejus adventum prae- tem et locumsibideligens adstationem congruum,
sentiens, exercilus suos collegerat et assumpto ;
Carmelum. Est autem hicCarmelus non
secessit in
sibi domino patriarcha, cum mons, qui in maritimis situs est, Elise fami-
vivifico etvenerabili ille
Dominicfe crucisligno, circa Bersabee castra loca- liaris ; sed viculus quidam, ubi olim stulti Nabal
verat, utde vicino advenientibus hoslibus commo- B doraicilium legitur fuisse. Hunc ergo locum sibi
dius posset occurrere. Dislabat autem locus, ubi prudenterdelegit,propleraquarumcommoditalem;
ille cum suis expeditionibus dicebatur esse, a ca- erat enimibi vetusetingentismaguitudinis piscina,
slrisregiisvixmilliaribussexdecim;nondumlamen quas adusum universiexercitusaquarumministra-
apud dominum regem pro constanti habebatur, batcopias. Sed et vicinus eratei regioni quaa est
quodadillumpervenissetlocum. Verumtamenerat, Irans Jordanem, locus prsedictus, ita ut sola vallis
quod aquarum coramoditalem secutus, ibi castra- Illustris, inqua mare jacet.Mortuum,mediautrara-
metatus erat. Habilaigitur deliberatione cum prin- que disterminet regiouem.Facilius ergoet crebrius
cipibus suis, quasi de industria ejus occursum erat uostris, de factis hostium audire nova, et eo-
declinarent,diversasstudioseingrediunturvias.Ex- rum statum cognoscere. Interea Salahadinus, dum
peditionesigitur, etomneuipopulura versusAscalo- rexpropterprsedictam causam adpraedictas partes
namdirigunt,ejusoccursumverboquterentes,quem dubitat accedere, quidquid extrapraesidia reperit,
inprosimo positumdeclinaverant studiose. Deinde tradens incendiis, arbusla succidens et vineas,
Darum venienles,indequeadlocum supranomina- suburbanaconfringens,inregionem totamproarbi-
tum reducentes exercitum, inutiliter impensas et trio desaevit. Tandem pro votis tyrannide potitus,
operam consumpserunt. Illeenim Idumsese campe- Q in .(Bgyptum circa tinem Septembris reversus est.
stria secutus, in Syriam Sobal cum suis cohortibus Per idem tempus, dominus Raimundus junior,
ascendens,castrum, quod universas regionis caput Raimundi senioris filius,comesTripolitanus,octavo
est, et singulare prcEsidium, obsidet et quantum anno captivitatis suae, quibus in mendicitate et ferro
;
loci patituropportunitas, sludiis impuguat ardenti- apud hostesdeteutusfuerat, datispro .se aureorum
bus. Erat autem municipium in colle situm edito, millibus octoginta, pristinae se restiluit libertati,
turribus, muris et antemuralibus egregie munitum ad avitum rediens comitatum quem dominus rex
;
;
eratqueei suburbium extraprsesidium situm in de- benignesuscepitredeunlem;etterram suam,quam

clivo coUis, in loco tamen adeo sublimi et arduo, medioconservaverattempore, sine difflcultate resli-
ila ut neque assultus, neque arcuum velmachina- tuit. Insuperetiam, ut ad persolvendum redemptio-
rum formidarent ictus ; erautqueloci illius habita- nis sufe pretium esset idoneus, regia liberalilate in
tores fideles universi ; quo amplioreis fides haberi eum plurima contulit. Sed et principes suos ef Ec-
poterat. Prasterea armis etvictu, et viris, procaptu clesiarum praelatos, exemplo sui itidem facere,
loci sufficientibus, diligenter satis erat instructum. cum effeclu persuasit.
Ubi cum
per dies aliquot inutiliter consumpsisset
CaPUT X.XXL
operam, videns quod non proficeret, indicto suis
reditu, viam solitudinis iugressus, iniEgyplum Describitur Assissinorum secta, et inissio legatieo-
re-
ru77i ad dominu7n regei7i.
versusest.
CAPUT XXX. Accidit eisdem diebus apud nos res periculosa
Salahadinus (erramtrans Jordanem universam de- nimis, et detestabilis, regno et Ecclesiae, usque in
populatw.RexinlococuinomenCarmelus,exer- presens tempus, et fortasse in perpetuum lugenda.
citum delinet. Comes Raimundus Tripotitanusde Quod ut plenius innotescat, sumendum est altius
carcere revertitur.
narrationis exordium. In provincia Tyrensi, quae
Sequenli anno, qui erat regni domini Amalrici Phoenicis dicitur, circa episcopatum Antaradensem,
decimus, vidensidemSalahadinusquod anno prse- estquidam populus, castella decem habens cum
cedente contranostros non multum profecerat, vo- suburbanissuis estque numeruseorum, ut saepius
;
lens praeteritos redimere defectus, congregata ex audivimus, quasi ad sexaginta millia, vel amplior.
universis /Egypti finibus infinita militia et ingen- Ili non heereditaria successione, sed meritorum
tibuscopiis,inregaum ilerum introire disponit. Et preerogativa magistrum solent sibi praeticere et eli-
Patrol. CGI. 26
8U GUILLELMl TYRENSIS ARCHIEP. 812
gere pra?ceptorem, quem spretis aliis dignitatein A oblatiim verbum penitiis absolveretnr.reuiisit. Qiii
nominibus, Senem vocant ; cui tantce subjectionis dum cum iUueris consorte el dato duce fripolim
et obedientise vinculo solent obligari, ut nihil sit perlraosisset, fiues suos iugressurus iu proximo,
tamdurum,tamdifticiletamqne periculosum, quod subitodefratribus supradielis, esim[)roviso strictis
ad magislri imperium, animis ardentibus non ag- gladiis iiruentes,liominem de regio ducatu, et no-
gredianlurimplere.Naminterca3tera,siquoshabent slrajgeulisfideisinceritate pra3sumeutem,incautum
principes odiosos aut genti suae suspecto, datauni et uihil vereutem tale, crimeu iu-
tesas majestatis
de pluribus, sica, non considerato rei
suis, vel curreutes, occiderunt. Quod audiensrex, pr<e facti
esitu, utrum evadere possit, illuc contendit, cui alrocilate,ira etquasiiusaniasuccensusvehemen-
mandatumest et tam diu procomplendo ansius
; ter.couvocatis regni principibus,in injuriam suam
imperio, circuit et laborat, quousque casu injim- quidquid acciderat, assereus reduudare, iustrui
ctumperagal ofticium, praecpptoris mandato satis- quferit, quid eum oporteat facere. Tandemqiie de
faciens. Hos tam nostri quam Sarraceni (ncscimus communi principum eonsilio, consulitur, verbum
unde deducto nomiue) .Vssissinos vocant. Hi etiam quod accideral nou esse negiigendum; uam iu eo et
annisquadringentis Sarracenorumlegemeteoriun aucloritas regia videbatur reperire ; et Christiani
traditiones tantozf^lo coluerunt, utrespectu eorum b nomiuis fides et constautia immeritam contraliere
omnes alii quasi prtevaricalores judicarentur, ipsi infamiam, et Oricntalis Ecclesia, Deo placilum, et
autem legem videreutur implere. Contigit autem jam paratumincrementumamittere..Miltunturcrgo
diebus nostris, quod magislrum sibi prfiefecerant de commuui consilio uobilesquidam, Seiher de
virum facundissimum, subtilem, et acris valde in- Mameduneel Godescalcus de Tuiholt, ad hoc spe-
genii. Hic, preeter morem majorum suorum, coepit cialiter selecti, qui a magistro praedictorum fra-
habere peues se Evangeliorum libros et codicem trum, Odone de Sanclo Amando, exigant, ul
apostolicum quibus conlinuato iucurabens studio,
: tauti excessus et lam piacularis, flagiiii, regi et
miraculorum Ghristi et prieceptorum seriem, sed et reguo universo salisfactionem exhibeant. Dice-
Apostoli doclrinam, multo labore, aliquantisper batur autem quidam frater eorum, Galterus
assecutus erat. lude couferens Christi et suorum videlicet de Maisnilio, vir nequam et mouocu-
suavem et honestam doctrinam.eum iis qusemiser lus, cujus spiritus in naribus ejus, omuino
et seductor Mahemet complicibus suis et deceptis penes
habens, de conscientia
se nihil discretiouis
ab eo tradiderat, coepit sordere quidquid cum lacte tamen fratrum, hoc fecisse. Uude, ut dieitur, ei
biberat, et prsedicti seducloris iuimuudiiias abomi- prffiter debitum parcendo,domiuo regi per nuulios
nare.Eodemquoquemodopopulumsuumerudiens, q siguificavit, fratri qui hoc commiserat, se pceniten-

ab observantia illius superstitionis cessare fecit, tiam injunxisse,et ita cum injuncta poenitentia,ad
oraloria quibus anteausi fuerantdejiciens, eorum domiuura papamseeum directuruui inhibere au- ;
jejunia solvens, vinumet suillascarnes suis indul- tem ex parte domini papfe, ne in prwdictum fra-
gens. Tandem ad interiora legis Dei volensproce- trem mauus quis auderetinjicere violeutas.Adjecit
dere, virum prudentem, in consiliis providum, elo- etiam etalia a spiritu superbiee, quoipse pluriraum
quentem et magistri sui doctrinam redolentem, abundabat, dictata, quae prseseati narrationi non
Domiue Boaldelle, addominumregem dirigit, verba multum necessariumest interserere.Rex autempro
secreta deferentem quorum priecipuus el maxi-
;
eodem uegolio apud Sidonemcouslitutas,eumdem
mus quod si fratres militise Templi,
erat arliculus, magistrum cummultisex fratribus ejus, et eodem
qui castella regioni eorum habebant contermina, malefaclorereperit ;habitoqueconsilio, cum iisqui
duo millia aureorum, quee singulis annis de ho- ejus viam illuccomilabantur, prcedictum majesta-
minibus eorum quasi pro Iributo soiebant assu- tis reum, de domo eorum violenter educi fecit, et
mere, eis vellent remittere, et fraternam deinceps Tyrum in vinculis traductum, carcerifecit manci-
observai-e charitatem, ipsi ad fidem Christiet bap- pari. Taudem hujus verbi occasione paulo minus
tisma convolarent. universum reguum habuit ruinam irreparabilem
CAPUT XX.XII. sustinere. Rex tamen et apud Assissiuorum ma-
Occidilur afratribus miliiise Templi. Assissinorum gistrum, cujustamsinistrocasu legatusdeperierat,
legatus ; el ingens hi regno excitatw tumuUus. de sua allegans innocentia, immunis apparuit et ;
Radulphus Bethlehemita episcopus vila decedit. cum praedictis Iratribus, temperato satis usus mo-
Rex autem, eorum legalionem teto animo et gra' deramiue, usque ad obitus diem rem dimisit iudi-
tanter suscipiens, petilionieorum sicut virdiscre- scussam. Dicitur tamen, quod si de suprema illa
tissimus erat, plenius annuens, aureorum duo mil- convaluissetaegritudine, cumregibusetprincipibus
lia, quorum ipsi annuam prajstationem relaxari orbis terrarum, quffistionemillam proposuerat per
postulabant, de suis proprils redditibus, praedictis honeitissimosnuntiosdiligeutius pertraclare. Vere
fratnbus refundere, ut dicitur, paratus erat nun- ; autemproximesubsecuto, venerabilis Irater domi-
tiumque quem apud verborum consumma-
se pro nusRadulphus felicis memoria; Bethlehemita epi-
tione diudelinuerat, ad proprium magistrum, dato scopus etregius canceliarius, vir liberaiis et beni-
sibi duce itineris, et proprii cuslode corporis, ut gnusadmodum, diem fatalemiugressus est, in ca-
.
813 HIST. RERUM TRANSMARIN. _ LIB. XXI. B.ALDUINUS IV REX. 814

pitulo ecclesiffi suse honoriflce sepultiis
;posl cujus A equitibusde nostro populo libertati restitutis, ani-
obitum, dum in eadem ecclesia de pastore
substi- mo majoraconoipiens, soluta obsidione reversus
luendo tractatus haberetur, votis dissonis
decide- est, apud familiares
conquereus, quod non satis
ruDtiu qusesliones difflciles, quK domini
Balduini, sanus esset, nec in bona corporis
successoris domiui Amalrici et lilii ejus, habltudine. Inde
vix lermi- dimissis expeditionibus, cum familiari eomitatu
natB6sunlaDnosecuudo;quffipr8Bdiclamecclesiam Tiberiadem pervenit, ubi dysenleria
ad multa traxerunt dispendia. ccepit pericu-
losissime laborare. Inde morbum metuens, per
CAPUT XXXIII. Nazareth etNeapolim, equea tamen,
nec ila prorsus
Moritur Norndinus. Rex Paneadem obiidft invalidus, Ifierosolymam ingressus
facta Ireuga recedil collecta legriludine Hiero-
H est. (Jbi mgra-
,-
vescentevaletudine,febreeliamccepitvehementis-
soLymain proficiscUur, ubi el infra paucos sime laborare, cessante physicoriim
dies
vita decedit. artilicio, dy-
senleria. Cumque per dies aliquot
ea febre supra
Eodem quoque lempore, vix unius mensis elapso vires affligeretur, prfficepit ad se
accersiri medicos
spalio,Noradinus maximus nomini- el tidei Chri- Grcecos, Syros elillarum nationum
stianse persecutor, princeps tamen
horaines, petens
justus, vafer et instantissime abeis, ut aliqua decooliunciila
providus, etsecundum gentis suaj tradiliones alvum
rtli- B ejus solverent quod cum ab eis
giosus,
; impetrare non
regoiejusaunovicesimonono, mense.Maio possfit, fecit ad se consequenter vocari Latinos,
defunctus est. Hnjus defectum rex audiens, a
cou- quibus Id ipsum esigens, adjiciens etiam, ut sibi
festim sine dilatione universas convocans regni omnis rei imputaretur eveutiis dederunt ergo
vlres, urbem obsidet Paneadensem. Quod audiens ;
ei
decoctiunculamunam,quasumpta,sinedimcultate
priEdictiusor principis, vires transcendens femi-
assellavit aliquoties, ita ut sibi
neas, missa legalione ad dominum videretur quod ei
regem, ut ab esset mehus antequam tamen
obsidionediscedat, eiquepacemconcedattempora-
;
corpus medicinaj
violentia exhaustum, sumpto cibo
lem, certam pecuniae lu muUa quantitate posset reficere,
summam febre solita recurrente, in fata concessit.
Mortuus
promittit quam rex, ut ampliorem exlorqueret.
;
est autem anno ab Incarnatione Domini 1 173, v
prima froute visusest respuisse, obsidionem Idus
nihil- Julii regni vero duodecimo, mense quinto;
ominus continuans. Cumque ibi per dies ;
«talis
quasi
vero tricesimo oolavo. Sepultus esl
quindecim, vigili opera et sludio diligenti auteiu inter
obsessos
prredecessores suos, seous fralrem, in
impugnasset, et tam machinis quam modis eadem linea,
ante looum Calvarife vir prudens
aliis,
et discretus, et ;
multiplioes eis molestias iutulisset,
videns eos ad
ad regni gubernacula prorsus idoneus;cujus
pre-
resistendum,singulisdiebusauimosiores,etpIenius
cognoscens quod uon proficeret.et prffidictw C cibus et instantia, gesta tam pra?deoessorum suo-
nobilis rum,quamsua,scriptomaudareproposuimusprffi.
matronffi legati pro pace impetrandainstarent
vehe- senti.
mentius, susceptapacta pecunia et viginti captivis
INCIPIT LIBER VIGESIMUS PRIMUS.
CAPUT PRIMUM. tractaremus. Hunc, puefutn adhuc, annorum

circi-
Deprimis auspiciis Batduiniquarti, ter novem, dum nos archidiaconatum
Bierosolvmo- administra-
rum regis sexH de moribus, xtate el forma
poris
;
cor- remus Tyrensem, pater mullum pro ejus eruditione
solhoitus, multis precibus, el sub
Sextus Hierosolymis Latiaorum rex ^ obteutu gratiaj
fuit domi- nobis erudiendum tradidlt, et liberalibus
suffi,
nus Balduinus quartus, domini stu-
Amalrioi, illustris diisimbuendum. Dumque apud nos esset, etei vi-
memori£e regis, de quo prfediximus,
fflius, ex gilem curam, quanlamregio puero
Aguete comitissa, Joscelini junioris convenif, tum
mitis ain, ccjus sffipe in
Edessani co- m morum disoiphna, tum litterarum studio solhci-
superioribus fecimus
mentionem. Hanc, ut prasdiotum tudiuemimpenderemus,acciditquodcolludentibus
est, diim a.l re- pueris nobilium qui
gnum avitum et jure h*reditario debitum secum erant, et se invicem,
vocare- ut mos est pueris lascivientibus,
unguibus per ma-
tur,oompellentedominoAmaIrico,bonffimemoriffi nus et brachia vellicantibus, alii sensum
tuncHierosolymorum patriarcha, domini doloris
Fulcherii clamoribussiguificabant; ipse autemqiiasi doloris
prajdecessoris sui vestigilg inhasrendo,
ooeroitione expers patienter nimis, quamvis ei
eoolesiasticacoaotusestdimiltere.Dicebantiirenim coietanei ejus
non parcerent, supportabat. Hoc autem
sicuti vere sic erat, proxima
oonsanguinitatis linea
cum semel
etsaspius accidisset, mihiquenuntiatum
se conlingere, siouli diligentius esset, cre-
comprehensumest didi prius, de virtute patientia;,
a nobis, dum et non ex insensi-
de regno domiai Atoalrlci in ordine
bihtalis vitio procedere ; vocansque
eum, percun-
8,5 GUILLELMI TYRENSIS ARCHIE P. 816
ctariccepi,quidnamessel;tandemquecompeiibra- A nus Raimundus junior, senioris Raimundi oomitis

chiumejus dexteriuu manumque eadem, proparte filius.
dimidia, obstupuisse, ita ut peuitus vellicationes, CAPUT III.
aut etiam morsus non sentiret. Dubitare ccepi, re- Anno regni ejus primo, classis Siculorum regis,
verbum Cerlian ALexandriamveniens, damnum incnrril. enorme.
putans mecum illud Sapientis : est
Comes Tripolitanus regni procuralionem, el rcgis
a saUitepliirimitm abstiyiere membrum quod obslu- tutelam, lanquam agnatorum proximus, poscil.
puU;el legy-umse nonsenlienlem,periculosius labo- Hiijus domini Balduini, anno primo, circa Au-
rare- Nuntiatum est hoc patri consultisque me- ;
gusti initium, ducentarum navium classis a domi-
dicis, crebris fomentis, unctiouibus, pharmacis no Willelmo Siculorum rege, ad impugnandam
etiam, ut ei subveniretur, diligeuter, sed fruslra, Alexandriam missa, honeslas tam peditum quam
procuralum est. Erat cnim, ut processu temporis, equitum copias deferens, descendit in TEgyptum.
ipsorerumexperimeutoposteapleniuscognovimus, dum ejus procuratores et primicerii incautius
Ubi
amplioris et penitus incurabilis doloris initium,
sehabent,amissisexutroque ordiuequampluribus,
quod praemiltebalur quodque siccis oculis dicere
;
tam captivatis quam peremplis gladio, per moram
non possumus, cum ad puberlatis aunos coepit ex- quinque aut sex dierum, quam circa urbem fece-
surgere, morl)0 elepliantioso visus est periciilosis- B yj^Qt^ confusi recesserunt. In regno vero nostro.
siuelaborare quo perdies singulosingravesceute
;
procurante Milone de Planci regni negotia, oborlie
nimium, extremitatibusmaximelsesis elfacie, fide- suntgravesinimicitatfe intereumetquosdam regni
lium suorumcorda. quoticseuuiintuebantur, comprincipes invidebant enim et anxie movebantur, ;
passionis aflectu molestabat. Proticiebat tamen in quod, ipsis ignorantibus nec vocatis, ipse solus,
studio litterarum; singulisquediebus magis et ma- nimiumde se proesumens, spretisaliis, regisemper
gis, boncespei etamplectendajiudolis succrescebat. assisteret; etcasteris a regia familiaritate seclusis,
Erat autem juxla illius coudilionem a^talis, forma
eis inconsultis, regni negotia procuraret. Interea
venusta, preetermorem majorum suorum,equis
et comes Tripolitanus, ad dominumregemaccedens,
admittendis regendisqueaptissimus memoriaete- ;
apud principes, qui tunc forte aderant, regni pro-
nacis et confabulalionum amator; parcus tamen ;
curationem petit, allegans domini regis adhuc infra
sed et benificiorum pariter et injuriarum valde re- pubertatis annos degentis,tutelam legitiuiaui, jure
coleus patri per omnia, uou solum facie, veruut
; agnationis sibi deberi. Et hanc multiphci raliooe
toto corpore, incessu quoque et verborum uiodili-
sibi dicebalcompetere, tum quiaconsanguineorum
calione similis ; ingenii velocis, sed verbi impedi- suorum oniniu?neratproximus ;tumquiaditissimus
tioris historiarum more patris avidus auditor,
;
et
q eipotentissimuseralomniumregis/idelium; lcrtiam
salubribus mouitis valde obtemperans. quoqueadnectebalrationemvalidissimam,quoddum
CAPUT II. ipse captus fuisset, ex ipso carcere,fideiibus suis,sub
Quo tempore injunctus el coronatus fuerit. obtentu fidelilalis, prsecepil, qualenus domino regi
Hic, defuncto patre, vix erat annorum tredecim, Amalricopatri hujus,universamterramsuam,arces
habens sororemSibyllamnomine, natuse priorem, et caslella traderent;et ejus numdatisct omnimodx
es eadem matre, quee in claustro Saucti Lazari m ditioni supponerent !i?i/re;-so;hoc adjiciensetiam,in
Bethania,apud dominam Ivelam, ejusdem loci ab- calce verborum, q\.\oA si eum humanitus in carcere
batissam, patris ejus materleram, nutriebatur. De- vitamfinirecontingeret,prsedictumdominumregem,
functo igitur patre, convenienlibus in unum uni- quia consang uineorum suorum omnium essetproxi-
versis regni principibus, tam ecclesiasticis quam mus,ex asse conslitueral hsredem. Pro iis omuibus,
seecularibus, consonuale omnium desiderio,m ec- hanc sibi rependi vicissitudinem magis honoris
more, a
clesia Dominici Sepulcri solemuiler el ex gratia, quamspe fuluras alicujus utilitalis, postula-
dominoAmalrico,bon8emeuiori«,Hierosolymorum bat. Dilata est ad has domiui comitis allegationes
patriarcha, cum ministranlibusarchiepiscopis, epi responsio,eopr8etextu,quod paucos haberetdomi-
scopis et Ecclesiarum praelatis, Idibus Julii,
aliis £, nns rexderegni majoribus secum,quorum cousi-
quarla die post patris obilum, inuuctus est et co- lio in praesenti uterelur; promisit tamen, quod
ronatus prassidentesancUeRomanaj Ecclesiae do-
: tempore opportunoeos citius et generalius convo-
mino Alexandro, papa tertio, sanctee vero Anlio- caret; habitoque eorum consilio, congruum, auxi-
chen8eEcclesi8e,domino.Mmerico,Hierosolymitanas IianleDomino,superhisomnibusdaretresponsum.
domino Amalrico, Tyrensi verodominoFrederico; His ita gestis, comes ad sua se contulit, favebat
imperante apud Couslantinopolim, inclytae recor- autem comiti populus pene omnis; de barouibus
dationis et pise memorife domiuo Manuele apud ; vero Henfredus de Torono, regius constabularius,
RomanosdominoFrederico, apud Francos domino Balduinus Ramatensis, Bahanus frater ejus, Rai-
Ludovico, in Anglia domiuo llenrico Gaufredi co- naldus Sidoniensis;episcopi vero omnes.
mitis Andegaviensium filio in Sicilia vero domino ; CAPUT IV.
Willelmo secundo, domini item Willelmi senioris Milo de Planciapud Accon occiditur. Turensis ar-
filio ; Antiochiffi autem prseerat dominus Boamun- chiepiscopus Fredericus rnoritur.
dus, Ruimundi principis filius Tripoli vero, domi-
;
Prsediclusvero Milo de Planci, unde prsediximus,
817 HIST. RERUM TRANSMARIN. - LIB. XXI. BALDUINUS IV REX. 818
nobilis homo erat de Campania ultramontana, de A CAPUT V.

terra Henrici corailis Trecensis fueratqiie domino :
Descrihitur comes Tripolilanus ;qnismoribus,et ex
Amalrico leginiminm familiariset coasanguineus, quihus majoribus fuerit ; quomndo rngni procu-
ita iit regnieuin senescalcum coustitueret; tan-
sLii ralionem susceperit. Bujus historix conscriptor,
dem mortuo Henfredo juniore, senioris Henfredi canceltanus recjis efficitur.
filio, Stephaniam ejus viduam,FhilippiNeapolitani Eodem quoque tempore,convocatis regni princi-
uxorem ei dedit. Erat
liliam, autera ex parte uxoris pibus et Ecclesiarum prffilatis, dum rex esset Hie-
dominus SjTire Sobal, illius videlicet regionisquse rosolymis, comes Tripolitanus iterura rediit, audi-
est Irans Jordanera,qiiBe viilgodicitur raontisRega- turus super petitionibus suis de obtinenda regni
lis. Susceperat lamen ex priore marito sobolem procuralione, quas porrexerat prius, responsum.
geminam prfedicta vidiia,filium videlicet et liliam. Iteraloque verbo.dum eisderainsisteret,habita rex
Hic,ut praediximus, confisusde niiiiia familiaritate, per continiium biduura deliberatione, novissime de
quam apud dominum regem hujus patrem habue- communi omnium conni ventia,in capitulo Dominici
rat, regni principes, etiara se majores, despectui Sepulcri tradita est ei universa regni, post domi-
habebat. Erataiitem homo incircumspectus,super- num rcgem,populoacclamante,procuratio etpote-
busquoqueetarrogans, verborum iniitilium prodi- B slas. Et quoniam de comite nobis sermo, rerum
gus.et de se plus aequo prfesumens. Hic ut videre- serie sic exigente, se obtulit, dignum est ut de eo
tur aliorum quodammodo lenire invidiam, arte quaepro certo comperimus, posteris memoriaeman-
quadam, sed nimiura raanifesta, ad colorem quse- demus; non quod panegyricospropositum sit scri-
silum, aliiim queradam Roardum nomine, arcis bere,sed iitquantumcorapendiosffi historiffi sermo
Hierosolymitanfecustodfim.gregarium hominemet patitur succinctus, quis qualisque fuerit edocea-
miuus siifticientem, suboroaverat, tanquara is prte- raus. Hic de quo nobis sermo est, Rairaundus co-
essel, Milo vero obseqiieretur ejns mandalis. Erat mes, a domino seniore Raimundo, sementivam
autera versa vice; unus, nomen magis splendidum traxit carnis originem, qui in exercitu Domini,
quam solidum gestabat illeautera,sub hoccolore,
; cujus opera et studio et laboribus, regnum orien-
de regni negotiis pro sua volunlate tractabat. Dum tale Cliristi servitio restitutum est, tantus princeps
ergo incaute se gerit, Jnm imprudentius loqiiitur, fuit,quemadmodum superiiisdiligenteredocuimus,
et orania regni negotia, invilis ad suam re- dum de prirais principibus, qui in prima expedi-
aliis,
vocat sollicitiidinera, omnia disponit, omnia pro tione venerant, tractaremus. Prffidictus igitur do-
arbitrio dispensat, conflalo adversus cum odio per- rainus comes senior Raimundus, bonffi memoriffi,
tinaci, subornati sunt quidam, qui vitfe ejus insi- _ filiumhnbuitBertrannumnomine.qui post mortem
dias molirentur quod cum ei nuntiatura esset,
;
patris.et Ciuillelmi Jordani necem,qui prffidiclico-
'
quasi frivolum pro nihilo duxit. Duraqne more so- mitis nepes erat.Tripolitanumobtiniiit coraitatum.
'
lito ineaute se habens, in Acconensi civitate mo- Hic filium habuit Pontium nomine, qui eumdem
ram faceret, circa primum noctis crepusculum, in comitatum postmortempatrishffireditario jurepos-
via publica gladiis confossus, turpiter et ignomi- sedit, qui Ceciliam Philippi regis Francorum
niose tractalus, interiit. Porro de ejus nece variae filiam, Tancredi viduam, duxit uxorem es qua ;
j
sententiffi ferebantur in populo; dicentibus aliis, suscepit filium Raimundum nomine, qiti eidem ia
quia pro sua fidelitale, quam domino regi devotus comitatu successit. Hic Hodiernam, domini Balduini
exhibebat, hoc ei acciderat aliis econtra, quod; Hierosolymorum regissecundifiliam,duxituxorem,
sibi regnum occulte parabat, missis nuntiis ad ex quibus iste Raimundus, de quo nobis in prse-
amicos et notos siios in Franciam, ut ad eum pro- senti est sermo,nalus est qui patri in porta urbis ;
'
perarent, quorum sutTragiis regnum sibi videbatur Tripolitanffi, ab Assissinis repentinis invasionibus
. posse obtinere. Nobis autem neutrum horum pro occiso, in eodem comitatu successit. Erat ergo prffi-
cei'to compertum est. iNotorium tamen erat, Balia- dictus comes domini Amalrici et domini Balduini
num Joppensem,Roardi prcedictifratrem,ad partes regum, ex parte raatris, consobrinus erant enim ;
transraontanas missum, cum regiis epistolis etmu- duarura sororum filii ex parte patris erat uno :
npribus,cujus!n diesprffistolabatur adventum.Per gradu inferior ejus namque avia, mater patris, ;
idim terapus, eodera mense, dominus Kredericus videlicet, Cecilia, de qua prffidiximus, soror fuit
Tyrensis archiepiscopus, prffidecessor noster, vir doraini regis Fulconis,patris dominorum Balduini
secundiim carnem nobilis admodum, cujus supra etAmalrici regum, ex eadem matre, non ex eodem
fecimus mentionem, diim apud Neapolim ffigritu- patre.Nam utriusque mater, soror doraini Amalrici
dine aliquandiu esset gravissima detentus, iii Kal. de Muntfort, Fulconi seniori Andegavensium co-
Novembr. viam universffi carnis ingressus est.Cu- mitiin uxorem tradita fuit;quffi postmodumFulco-
jus funus cum decentibus exseqniis et debita hone juniore jara edito, maritum deserens, ad Fran-
norihcentia Hierosolymadelatnm est, el in capitulo corum regem, dominum Philippum, se conferens,
Templi Domini, unde prius canonicus fuerat regu- hanc Ceciliam cura quibusdam aliis filiis edidit.
laris, sepultum est. Rex aulem nihilominus reginara uxorem legitimam,
unde jam Ludovicum et Constantiam susceperat,
contralegem ecciesiasticamamorepraedictsecomi- A dum illis agnntur, dominus rex.
hsec in partibus
tissffl infaluatus.expulerat. Itaergo es utroque pa- communicato consilio, quid in tam subito evenlu
rente, vinculis consanguinitatis sibi iuvicem erant et in tauta rerum permutatione opus esset facto,
connexi, dominus comes et praedicti reges duo. Erat dum diu cum principibus suis deliberat, placuit
autem praadictuscomes vir carne tenuis, submaci- demum universis,quod dominus comes cum exer-
lentus, statura modeste procerus, facie aquibus, citu tam de regno quam de suo comitatu, ad parles
capiilo plano mediocriter fusco, aculis luminibus, quantocius properet. Additur etiam in
Ccelesyriae
erectus humeris, mente compositus, providus mul- mundatis, quateuus oinni conamiue profeotibus
tum,et in aclibus suis slienuus.cibo et potu quasi Salaliadini contrariura seobjiciat,et merito.Suspe-
supraliominem sobrius, alienis munificus, suis vero ctum euiu! nobis erat omae ejus incrementum ; et
Don ita affabiiis admodum ; et quod in hostium quidquid ei aceedebat, nobis totum decedere vide-
Tinculis sumrao labore coUegerat, litteralus modi- bat ir. Erat enim vir coiisilio providus, arrais stre-
ce, sed magis tamen, naturali mentis vivacitate, nuus, siipra modum liberalis ; in quo prudentiori-
Scripturarum intelligentiam, more domini Amalrici bus nostris maxime eiat suspectus. Nam nullo alio
regis.nitebaturapprehendere.l^requensinquaaslio- hodie visco subjeclorum, et etiam quorumlibet aiio-
nibus, si prffisentera haberet quem ad earum solu- B rum hominum corda magis solent principibus conci-
tionem arbitraretur sufficere. Is eodera anno quo liari, nihilque alienos animos magis obligat,quam
regni procurationem suscepit,dorainam Eschivam, munificetilia, maxime principalis. Siispectus ergo

domini Gallerii principis Galileae viduara, locuple- nimiriim nobis erat, ne gemiualis possessionibus,
tem valde, filiis fecundam ex priore marilo, duxit duplicatocum viribusimperio,acriorinaosinsurge-
uxorem ; sed, postquam ad eum pervenit, causa ret et faligaret vehementius. Quod tamen evacuatis
occulta parere desiit ; quam cum filiis ita tenere nostris moliminibuset frustra cohiberevolentibus,
dicitur diligere, tauquam ei universos illos pepe- lacrymosis hodie inspicimus oculis quod tantus ;
risset. Verum decursa hac digressione, ad

breviter terramarique in nos insurgit ;quod,nisiuosmiseri-
historirC seriem redeamus. Per idera tempus, quia cordi[ervisitaveritOr(e«sea7rt/(n(L«e.i,78},niillasit
praecedenteBestaledominusRadulphusbonffimemo- spes resistendi. Tutiussane videbatur puero,adhue
Belblehemita episcopus, regni cancellarius.ex
rise. infra annos constiluto, ministrare subsidmm ; non
hac luce migraverat, ul esset qui regiarum episto- ut gratia ejus, aliquid humanitalis videretur ei
larum curam haberet, de consilio principum siio- prxstandum ; sed iit suspecliori semulo nutriretur
rum, nos ad prasdictum vocavit officium et cancel- adversarius, quo remorante ejus proposila, in nos
larii nobis tradidit dignitatem. p fierent ejus impelus infirmiores.
CAPUT VI. CAPUT VII.
Salahadinus,vocantibus eum Damascenis^. Damas- Assignaniur causx,quare contingat quod super po-
cuni oblinet,et reliquas regionispartes.Dirigitur pulumnostrum soiito ampliushostesinvalescant.
contra eum Tripolitanus comes, qui ejus obsislat Libel paiiHsper ab historise lextii, non evagandi
moliminibus. inutilitergralia, sed ut inferaturaliquid non absque
EodemannoSalahadinusNegemendi filius, Syra- fructii,iliscedere.Soletqu8eri,etveremeritoqiiffiren-
coni ex fratre nepos, qui patruo suo Siracono in dum videtur, ûirf causas sit, quod patres nosti-i in
regno successerat, vocantibus occults eum
itlgypti numeropaucioremujoreshostiumcopiasinconftictu
Damascenis optimatibus, legilimo eorura domino siepe suslinuerunt forlius ; et frequenlius, propria
Mehele Salah, filio videlicet Noradini adhuc impu- divinitate.in manu modicu majores eorum cuneoset
bere,apudHaIapiamcommorante, comuiissa.Cgy- innumeram pLerumqne multiludinem contriverunl;
pti cura cuidam fratri suo Seifedin nomine, ut ila etiam,quod ipsum nomen Chrislianum, genlibus
regnum Damascenorum occuparet, per vaslitatem Deum ignorantibus, esset formidini, et in operibus
solitudinis in Syriam festinans, Damascum perve- patrum noslrorum glorificaretur Dominus. Nostri
nit. Unde non post multos dies, civilate, tradenli- autem temporis homines, rersa vice.a paucioribus
bus civibus, reoepta, versus Ccelesyriain properat, D sxpius devicli; et cum pluribus nonnunquam ad-
sperans quod omnes illius urbes in suam, sine versus pawiores frustra aliquid tentasse, el succu-
bello, ditionem reciperet nec spe frustratus est.
; buisse aliqunlies repeiiuntur. Considerantibusergo
Nam intra modicum tempus, tradentibiis locorum nobis et statum nostrum diligenter disculienlibiis,
incolis, et ullro reserantibus aditus, contra fideli- primaoccurritcausa.inDeumauctorem respiciens;
tatem domini sui,cujus servus fuerat.omnes illius quod pro palribiis nostris.qiii fuerunt viii religiosi
provinciae urbes recepit ; Heliopolim Grfece videli- et timentes Deum, natj sunt filii perditissimi, filii
cet, quse hodie Malbec dicitur, Arabice diclain Baal- soelerati, fidei Christianee prBevaricatores, passim
beth ; Emissam, quae vulgo Camela dicitur ; Ha- et sine deleclu per omnia currentes illicita ; tales
mam; Caesar, quffi vulgo dicitur Casarea magna. aut talibus pejores.qui dixerunt Doinino Deo suo :
Praesuraebat autem praelerea Halapiara, et ipsuin Recede a nobis; scientiam viarum tuarum nolimus
pueriira, per quoriimdam proditorum operani sibi {Job. XXI, 14) ;
quibus merito, peccatis eorum exi-
tradi; sed illud casu quodam impeditum est,Nam gentibiis,gratiam subtrahat Dominus, tanqiiam ad
iracnndiam provocatus. Tales sunt praesentis A possidet ; ex ^gypto et linibiis adjacentibus auri
saiculi etmaximeOrientaiis traetus liomines; quo- quod obryziim dicitur, iusesti-
priraiet purissimi,
rum mores, iraovitiorum raonstra, si qiiis diligen- mabilem habens copiam ex aliis provinciis equi«
;
tiori stylo prosequi tentet, materise immeusitate tum. pugnatorum, et aurum sitientium turmas
siiccumbat, el potius satyram movere videatur, habens innumeras; qiias auri habentibus copiam,
quam historiam texftre. Secunda nobis causa ex faciie estsatis congregare. Sed nunc ad historiam
latere occurrit ;
quod tcmpore prseterito, cum illi redearaus. Placuit igitur, ut priBmisimus,omnibus
viri venerabiles, zelo ducti diviao, ardore fidei qui aderant, quod huic viro tam magnifico, et ita
interius succensi, primum ad oricntales partes persuccessus continuosad supremum culmenac-

descenderunt, erant bellicis assueti disciplinis, celeranti, modisomnibus resisterelur;ne cum am»
praeliis exercilati, usum habpntes arraorum fami- plius posset, innos durior insurgeret advepsarius.
liarera. Populus vero orientalis econtrario, longa Assumptisigitur regnipriucipibus, congregatisque
pace dissolulus, rei militaris expers, inexercitatus undique inilitaribus auxiliis,ad partesTripolitanas
legibuspreeliornm, vacalione gaudebat. Unde non dominus comes festinans conlendit ihique circa ;
erat admiratione dignum, si pauci plures susti- fines Archenses castrametatus, in ea regionis parte
nerent levius, aut eis devictis in b.-llicis eventibus B qu« dicitur Galifa, consedit.
meliorem calculum,etcum palma victoriamrepor- CAPUT VIII.
tarent. In talibus enira (iit melius me norunt, qui .IfiissiiL-e dominus in nepolis subsidium properat.
sensus circa taliahabent plenius exercitatos) expe- Snlahadinus proficit ; regionem occupat univer-
rientiausucomparala longxvoet continuo,aduersus sam. Comes cum eo paciscitur obsides recipit. ,•
indoctas vires et carentes industria, snlet ssepius Dum hffic apud nos geruntur, audiens filii Nora-
obtinere. Terlia quoqiie causa non iiiferior, nec dini patruus, princeps maximus et interOrientales
minus eflieax, itenira nobis se ingerit : qiiod pri- gentis Parthoriim potentissimus, nomine Cotobedi,
sois temporibus singiihe pene civilates dominos quod fratre mortuo,Salahadinusspretis hiimanita-
habebant diversos, ut more Aristotilis nostri lotis legibus, immftmor factus suse condltionis et
qiiamur; non suballernatim positos qiii raro, pa- beneficiorum sibi a patre pueri eollatorum ingra-
ribus ; frequentius, contrariis studiis agebantur. tus,ita contra dominum suum adhuc impuberem
Conlra quos diversasapientes, vel saepiusadversa; insurrexisse, congregata eqiiitum numerosa manu,
sibiqiie suspectos invicem, minore periciilo decer- qiioriim maxima dicitur esse illi copia, Euphrale
tabatiir qiiippft qui nec ad communes injurias
; transmisô, contra proditopps suos, nepoti opem
propulsandas facile possentaut vellent convenire; r. laturusadvenit. Erat autem hic maximus princeps,
nec in nostram leviterpepuioiem armarentur, qui dominiis illius antiquissimaB et famosissimte civi-
snos nimirum non miniis qiiamnostros formidini tatisNinive, qufe olim Jonae prophetfe exhortatio-
haberent. Atnunc orania regnanobis conterraina, nis verbo, in cinere et cilicio dicilur egisse pneni-
ia uniiispotestatem, Domino ita sustinento, ri'dacta tentiam autem miitato noraine, loco etiam
: niinc
sunt ; nain pro.xime praeteritis teinporibiis, virim- non multiim longe ab illa antiquiore remota, ex
manissimiis, et nomen Christianum abhorrens, residui.s ajdificiorum et populi restituta, Musula
quasipestem aliquam,Sauguinus, hiijus qui uuper dicitur petenla adhuc metropoleos dignitate, ia
;
obiit Noradini pater, posl alia quas violenler occu- omni Assyria. Hic, postqiiam advenit, in campe-
pavitregna, nostra meraoiia nobilem el egregiam stiibus circallalapiam eastra locavit. Salahadinus
Medorum metropolira Rages, alio noraine EJessam interea nihiloseguius Boslroprimae Arabiae metro-
diclam, fidelibus qui in ea erant, iieci dalis, cum poli maxima, Heliopoli qiioqiie, qufe hodie vulgo
omnibus finibus suis occupavit violenter. Item
sponlanea civium traditione sine
dicitur Milhec,
Noradinus ejus filius, expulso Damascenorum rege, bello receptis, urbem Emissenam, quae dioitur
magis fraude suorum qua m viribus propriis, regn u m Camela, obsederat et absque cunctatione aliqua ;
illius sibi viiidicavit, atqiie ad palernum a Ijecit tradita est ei acivibus ejusderaiirbispars inferior;
hiereditatem. Novissime idem Noradiniis per mini- " nam in collequodam aliqiiantulumeditoerat eivi-
sterium et industriam Siraconi, regnum ."Egypti tatis praesidiiira, satis miinitum, in quod fldeles
antiqiiissimum et opulentum nimis, sibi mancipa- praedictipueri secontulerant, quodtamenet armis,
vit; sicut superius, dura lie regno domini Amal- etalimentis prius satis etattentius communierant.
rici tractaremiis, latius disseruinius. Sic ergo, ut Siisceperat eliara nihilominus ejusdera provinciae
diximiis, omnia vicina nobis regna, unius parent urbes illi coutoriiiinas, tradentibus locorum inco-
iraperio, uniiisnutibusserviuutvel uiviii, ad unius lis, Hamam, Caesaream et regionem universam
vocem, quiisi vir iiniis, in nostrara arraantur Isesio- usqiiead ipsam Halapiara.Hi ergo qui in arce erant
nem non estqui dispari rapiatur studio ;non est
; civitatisEmissenae, missis nuntiis ad comitem Tri-
qui domiiii mandata impune praetereal. Hapcsane politanum, et nostros qui erantin castris, ut prae-
omnia Salahadinus, de qiiae saepius mcntionem diximus. exspectantes ut ab alterutra parte, in
feeimus, vn' genere quidem hiimilis, extremae tanto tiimultu optatis conditionibus, evocarentur,
conditionishomo, secundanimisapridentefortuna, rogant, ut ad eos venire non pigritentur, pollicen-
. .
823 GOILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. 824
tesnonesseabsqueemolumentoetcondigaofructu, A septem vacasset mensibus continuis, consonante

sisibi contrahujusmodipestllentera hominemsub- cleri et populi voto, regis quoque, ut moris est,
sidia luinistraieut. Porro domini comitis obsides conveiiiente assensu, Dei patienlia potius quam
in eodem municipioservabantur.quos pro suare- meritis nostris, ad regimen illius Ecclesiae vocati
demptione et cerla pecunia usque ad sexaginta sumus, et infra decem dies in Ecclesia Dominici
millia aureorum, Noradino patri pueri dumacar- Sepulcri, permanus dominiAmalrici Hierosolymi-
ceresolutus egrederetur, obligaverat. Erant etiam tani patriarchae, munus consecrationis, vi Idus
ibidem etdommi Rainaldi Sidoniensis, pro fratre Junii, auctore Domino suscepimus, licel indigni.
suo Eustachio obsides nonnulli. Sperantes ergo, CAPUT X.

quodaliquo pacto eos pro spe suLsidii, quod po- R'^xDamnscenorum regionem ingreditur : et eam
stulabant, a principe arcis, in qua erant, possent depopuLalur.nernesius Cxsariensu archiepisco-
recipere, illuc celerrime cum omni militia conten- pus defungitur
dimt ; ubi cumponderis in eorum verbis re-
nihil Per idem tempus Salahadino circa partes illas
perissent, erat euim spes eis, per supradictum arctius occupato, nuntiatum est domino regi, Da-
principem suum posse obsidionem solvi, post mascenorum fines. absque militia et sine rectore,
multas tamen deliberalionis varietates, in castra b patere satis aperte ad praedam et ad alia incom-
unde prius exierant, revertuntur. Salahadinus moda sustinenda, quse hostibus jure belli possunt I
inlerea videns, quod nostri quasi indignati reces- inferri. Quo comperto, congregatis militaribus co-
serant, factus inde erectior et de eorum absentia piis, Jordanem transiens, per silvara quae Panea-
preesumens plurimum, Halapiaa viciuius approxi- densi adjacet civitati, etab ea nomen ducit, Liba-
mans, exercitum prwdicti principis coepit ad pu- num famosissimum promontorium habens ad lae-
gnam lacessere crebrisque irritare incursionibus ; vam, agrum Damascenum attingit. Erat autem
quo seepius instigante,commissum estcominus et tempore messis. Discurrentesergo nostri, ettolam
graviter inter eos. Tandem deficientibus Ninivitis, regionem obambulantes libere, frugessive in arcis
proditione suorun, ut dicitur, pecunia corrupto- comportatas. sive solo ha?rentes, sive per agros
rum, victoriam obtinuit Salahadinus. Inde Emis- manipulalimcongestas, incendiistradunt.Homines
sara rediens, sicut prius civitatem, ita demum et autera.praecognito eorum adventu, ad loca muni-
civitatis praesidium recepit.Inde ad comitem lega- tiora cum uxoribus et parvulis se contulerant.
tionem dirigens, dominum comitem orat, ne suis Sicque pro arbitrionostri regionem habentes, per-
successibus se opponat, sed permittat se cum filio venerunt usque Dariam. Is locus suburbanus est,
Noradini, et aliis qui in auxilium ejus venerant, [; Damasco conterminus. vix ab ea distans milliari-
experiri ne antem et hoc ipsum sine condigna
;
bus quatuor; inde etiam Bedegene, qui locus ad
retributione contemnat, obsides suos et domini radicem Libani situs, perspicuas emanat aquas,
Rainaldi gratis offert restituendos. Placuit hoc unde Domus voluptatis dicitur, perveniunt ; etin-
verbumdomino comiti, receplisqueobsidibus.pro- vilis, et multum renitenlilius incolis, occupant
ut paclis fuerat insertum, caeteris quoque nobili- lociim violenter; spoliis indeditati.preedamet ma-
bus qui in eadem espeditione erant, non sine de- nubias secum trahentes, cernentibus nec contra-
centi munificentia dimissis, solutis castris, ad dicere valentibus Damascenis, sani et incolumes
propria remearunt. Dicebatur Iiorum omniumver- post dies aliquot domum reversi sunt. Per idem
borum dominusHenfredus de Torono, regius con- lempus,dominus Hernesiusbonaememoriae, Caesa-
stabularius, mediator fuisse, qui prcedicto Sala- riensis archiepiscopus defunctus est inque loco ;
hadino nimife familiaritatis afTeclu devinctus ar- ejus dominusEracleus Hierosolj'mitanus archidia-
guebatur. Factum est igitur contra propositum conus eleclus el consecratus est.
noiivum, ut qui peniinsfuerat obviandum, ne cnn- CAPUT XI.
tra nos factuspotentior, solito vehemenlius insole-
Rex ilerum fines hostium Bamascenorum ingressus,
sceret, eidem favor noster accedei'et ; et de nobis vallem cui cognomentiim est Bachar, deprceda-
j)
auderel sperare, qui in nostrum conlinue amplia- tur. Rainaldus de Castellwne et Joscelinus regis
batur detrimentum. Egressi itaque a nobis circa palruus, a vinculis hostium solvuntur.
Kal. Januarias, Kal. iterum Maii domum reversi Anno secuudo regnidomini Balduini quarti, Sa-
sunt. lahadino adhuccirca partesHalapiaenegotiisoccu-
CAPLTIX. pato,menseAugusto, primadie mensis, convocalis
Mainardus Berythensis episcopus moritur. Bujus regni magnatibuset collecta militia, iterum domi-
conscriptorhistorix ad Tyronensem metropoiim nus res hoslium fines ingredilur, pertransiensque
promovetur agrura Sidouiensera, etmontana, qufe media sunl
lisdemdiebusdominus Mainardus, bonoe memo- inter nostros et hostiuin terminos conscendens,
riae,Berylhensis episcopus, dum in urbe Tyrensi pervenitad locum bonistemporalibus comraodum
languorecorreptusaliquantulum 8egrotasset,morte peneomnibus,glebam uberem, fontibusirriguum,
prfflventus est vuKal. Maii, cujusanima requiescat cui nomen Messaara ; inde in vallem quae dicitur
in paoe. Eodem mense, cum Tyrensis Ecclesia Bacar, descendens, lerramreperit, ut legitur, lacto
825 HIST. RERUM TRANSMARIN. - LIB. XXI. BALDUINUS IV KEX. 826
et melle manantem. Hanc regionem existimant A numerata pecunia, libertati restitutus, simulque
quiilam dictam fuisseolim ltuream,cujus in Evan- cum eo .loscelinus, Joscelini comitis Edessani
(cap Philippus llerodis senioris filius, dominiregis avunculus, studio el indiistria
Kelio Lucje ui)
tilius.telrarcha dicitur, sinml et Traoonitidis regio- Agnetis comitissiF, uxoris liuinaldi Sidouiensis,
nis antiquius autem, videlicet tempore regum sororis suae, matris videlicet regis, ereptus a vin-
;
Saltum Libani nuncupatam, eo quod ad ciilis, in pristinam libertatem se reoepit.

Israel
opimo Eodem anno, mense Maio, secunda mensis die,
radices Libani porrecta distenditur vallis
per nostrum ministerium, iu ecclesia Tjrensi,
solo, aquis salubribus, populorum numerositate,
et aeris grata temperie munus cousecrationis susceperunt, dominus Odo
suburbauorum frequentia
commendabilis. hujus parlibus submissioribus
In Sidoniensis electus, qui ejusdem ecclesife Tyrensis
fueral prwcentor, et dominus Rainaldus, Beryttien-
civitas ostenditur usque hodie validis mceuibus
sis electus.
circumsepta, multa prselendens nobilitatis pristinis
CAPUT XII.
in aediHciis argumenla, cui nomen estmodernum
Dominus imperator Conslnnlinopolifanus apud Ico-
Amegarra. Hanc quidam antiquitatis perscrutato- nium ignominiose conftcitur.
res, arbitranturessePalmyream,nobilemquondam Eodemquoque temporedominusManuelimpera-
inPhaenicecoloniam;cujusmemoriamfaciti;ipia- B j^^, constantinopolitanus, illustrismemoria;et am
nus Tyrius in Digesto novo titulo 10, De censibus. plectendse in Chrislo recordationis,cujus beneticia
Huc pervenientes nostri, cceperunt omnem regio- et liberalilatem eximiam universus pene sentit
nem libere, nemine contradicente, perlustrare in- mundus, dum contra immanissimam Turcorum
cendiisque vastare universa incolae autem regio-
;
gentem, et impiumeorumducem,Iconii soldanum,
nis ad montes confugerant, ad quos non erat facile proanipliandoChristianonomiue,pietatiscommen-
iter nostris pervium greges vero et armenta pro decerlat, peccalis nostris exigentibus,
;
dabilimolu
maxima parle in paludibus, qure erant in vallis
suorum stragem infinitam.et copiarum imperia-
medio, ubi pascua erant uberrima, advenlu no- lium,quas secum suprahominumetiamopinionem
strorum prsecognito, collocaverant. Interea comes trahebat, enormia ciroalcouium passus estdispen-
Tripolitanus, ex condicto per agrum Bibliensem,
dia: ubi eliamdeconsanguineisejus, viri illuslres,
jiixta caslnim quod Manethera dicitur, siibito in
et inclyta recordalione digni, inacie oociibuerunt;
fines Heliopolitanos ingressus, ineademvalle,cuui inlerquosetJoaunesProtosevaslo.ejusdemdomini
suis, cuncta incendiis cremare nuntiatur. Quod
imperatorisexfrate nepos, viregregiiB liberalilatis
audientes nostri,obviam illis properantes, illi qiio- etmemorandae magniticeutiw, cujusfiliam Mariam
que nihilominus occurrerenobis optautes, couve- ^ dominus Amalrious uxorem duxerat, dum strenue
neruntquasi in vallis medio qiiod aiidiens Sem- ;
resistil hoslibus, multis confossus vulneribus iiile-
sedolus, Salahadini frater, qui Damasci residebat
riit. Ipse lamen ex pliirima parte receplisexerciti-
procurator, congregata railitia, locorum etiam
bus, sed sinibtro casu, mente supra modum con-
incolis convenientibus, resistere tentat, acies in-
sternatus,insuos tinescorporeincolumisserfcepit.
struit, obviam ire parat. Nostri quoque
nostris
Dioitur aiitem suorum ducuiu qui prffiibant agmina,
ordinatis agminibus, animo proniore occurrunt quam hoslium viribus idacci-
;
magisimprudentia,
decertatur utrinque viriliter; sedDivinitatepropilia ad produ-
disse. Nam, cum patentes amploeque viae,
multis interfectis, captis innumeris, hostis in fu-
cendas acies, et sarcinarum nioles commodiustra-
gam versus est. Semsedolus ciimpaucis evadens,
hendas,et impedimentorumomnegenussubvehen-
ad montis ardua se conlulit.Nostri vero hostilibus dum,quod et niimerumexoederedioebaturetmeu-
onusti spoliis, cum armentis et prêda maxima
suram, non deessenl, incaute nimis in periculosas
redeunt paucis tamen, imprudenter, qui paludes
;
locorumaugustias praecipilesse dederuut, ubi nec
praeliandi gratia fuerant ingressi, dum vias igno- hostibus,quilocaeademjamoccupaverant,dabatur
rant, et nostrorum ita subitum non opinantur re-
resistere ; necreferendi vicescopia ministrabatur.
gressum, amissis. Reversusergo dominus rex, et
hujustam sinistricasuprfediotusdomi
^ ^j^ ^^ ^-^^^
sui, oum omni sospitate, trahentes boum armenta nus imperator, adeo nienti perenuem dioilur im-
oviumquegreges et snpellectileui omnimodam, vi- pressisse memoriam, ul de caetero nec solita
ctorias argumenta et felicitalis insignia, Tyriim
mentis hilaritate, qua singiilariter prseminebat,
auctore Dominopervenerunt.ComesquoqueTripo- ketiorem se suis,in admodunipostulantibus, exhi-
litanus, eodem quo venerat itinere, secum beret nec corporis sospitatequa plurimum polle-
;
etiam praedara referens innumeram, ad propria bat, usque in supremum vit.-e diem frueretur ;
ita
felioiter cum suisomnihus secontulit Eodemanno refricatione urebatur, ut nec
sane continua facli
dominus RainaldusdeCastellione,qui dominoRai- animo qiiies, nec meuti consueta tranquilltas in-
mundo principi Antiocheno, in eodem principatu dulgeretur.
successerat, uxorem
ejus, Conslantiam nomine, CAPUT XIII.
ducens, post annos captivitatis suae, quam
uiiiltos Guillelmus junior, marchio de Monleferrato, in
apud Halapiam duram nimispassus fuerat, interve- Syriam veniens, regis sororem uxorem duxit.
nientibus amicis suis, et multBe quantitatis pro eo TertioregniejusdemdominiBalduini anno, circa
Octobris initiiim, dominus Wiiielmus marchio, qui A infirmari illaquoque niliilominus.Ianguore nimio
;
cofinominatus est Longaspala, filius marchionis correpta, infra paucos dies vitam tlnivit.
Willelmi senioris deMonteferrato.vocatusadomino CAPUTXIV.

rege et universis regni prmcipibus, tam sfeculari- Comes Flandrensium, diu e.cspectalus, regnum in-
bus quam ecclesiasticis, apud Sidonem applicuit ; greditur.
cui infraqiiadringatadies, postquamadvenit, quo- Quarto anno regni ejusdem domini Balduini
niam anno praecedente, dum ad hoc specialiter ci- quarti,mense secundo, oirca Kal. Augustales, diu
taretur, id per manum domini regis et omnium exspectatus Philippus comes Flandrensium, apud
principum juramenlis corporaliter prseslitis tirma- Acconensem applicuit civitatem cujus adventu ;
tum fuerat, dominus rex sororem suam, natu se dominus rex, qui ab Ascalona Hierosolymam, in
priorem, uxorem dedit ;etcumea Joppen etAsca- lecticaadhueiBgrotans sefecerat deferri, exhilara-
lonem urhesmaritimas cum pertineutiis suis et uui- tus plurimum, mittensdeprincipibus suis etEccle-
verso comitatu, sicut priuspactis insertum fuerat, siarumprtelutis.multiplicifecit cum honore praeve-
eidera contulit invitistaraenet palamcontradicen-
; nire.Cuietiam, poslquam Hierosolymam pervenit,
tibus quibu5dam,quorum consilio vocatus fLierat, iibiadhuc rex graviterinfirmabatur, communicato
non quoniam varii et incon- B consiliouniversorum,
satis attenJentibus, doraini videlicet patriarchae,
stantis hominis adversus suafactavenire. Erat
est, archiepiscoporum,episcoporum,abbatumetpriorum,
autem pr.êdictus marchio adolescens decenter magistrorumquoqueHospitalisetTempli,etoraniuia
procerus, forma commendabilis, crine flavus ani- principumlaicorum, obtulitei potestatem, et libe-
mosus viriliter, iracundus, ila ut modum excede- ram et geueralem adrainisirationem super regnum
ret liberalis plurimum
; profusus mente, et qui
;
universum, ut el in pace et inguerra, intus etforis,
nihil unquam ; talem se
vellet occultare propositi super majores et minores plenam haberet jurisdictio-
forisexhibens.qualemintusgerebat animum mul- ; nem; et ut super thesauros et redilus regni libe?-e
tum in cibo, in potu quoque maxime superfluus, exerceretarbitriumsuum. Quihabitocum suis con-
non usque tamen ad animi laesionem armorum ; silio,respondit : Quodipsenon veneratad hoc, ul
usum et experientiamab ipsa ineunte ;etate plenius potesiatem aliquam acciperel,sed utservitioseman-
dicebatur habere nobilis secundum sseculi digni-
; ciparet divino, cujus gratia venerat; necerat ejus
tatem, ita ut in eo, aut nullum, aul rarissimum di- quod alicui administrationi seobligaret,
proposili,
ceretur habere parem. Pater quippe ejus domini quin Ubereposset,cumeum sua recocarentnegotia,
Philippi Francorum regis avunculus erat, matris adpropria redire. Sed dominus rex in regno suopro-
ejus videlicetfrater matsr vero ejus, domiui Con- ^
; curatoremordinaret quem vellet, et ipse, tanquam
Romanorumimperatoris sororfuerat,
radi, illustris domino suo Francorum regi,ob regni utilitatem ei
domini Fredeiici, qui nunc post dominum iuclytae vellet obedire. Videntesergoquodilapenitus, quod
recordationis Conradum patruum suum, strenue obtuleramus, renueret, ilerumper principes suos
Romanum administrat imperium, amitat;elita dominusrex eum fecit devolissimerogari,utsaltem
utriusque illorum illustriumregum, pari gradu con- expeditionis in proximo fulurfe, quem multo prius
sanguineus erat pra?fat!is marchio. Ducta demum temporecumdominoimperatoreConstantinopolita-
uxore, cum vix tribus mensibus cum ea fuisset no ordinaverat, et universi exercitusChristiani dux
corporeincolumis, deciditineegritudinem difficilem vellet esse, et praelia Domini contra ^gyptios pro-
nimis; qua quasi mensibus duobus sine intermis- curaret. Ad quod verbum, sicut et ad prius respon-
sione laborans, sequenti Junio, domino quoque dit. Constituit ergodominus rex, sicut etprius ante
rege apud eamdem Ascalonem gravitera?grotante,in introitum comitis fecerat, regni etexercituum pro-
fata concessit, uxore praegnanterelicta ; cujus cor- curatorem dominum Rainaldum, quondam Antio-
pus Hierosolymam devectum, in vestibuloecclesiae chiaBprincipem, virum approbatae fideiet mirabilis
domus Hospilalis, intrantibus ad laevam, magnifice constantiae qui,sidominus rexin propria persona
;
satis per nostrum ministcrium, tnmulatum est. venire non posset, administraret regni negotia,
Circa id temporis Henfredus de Torono, regias cum consilio tamen doraini comitis per omnia re-
constabularius. dominam
Philippam, domini Rai- gerelur.Cumquehocipsumdominocomitiuuntiatum
mundiAntiochiasprincipisflliam,dominiBoamundi esset, respondit Quod nonvidebatur eitalis procu-
;
tertii, quinunc eumdem principalum.et do-

regit rator necessarius .sedtalemordmaret, cujusetbelli
minse Marias imperatricis Constantinopoleos soro- gloria, si Deusitaprovideret etdedecus,si Dominus
rem, uxorem duxit, quam Andronicus,domini ira- itapatereiur,essct proprium;el cui regnum .Egypli
peratoris consanguineus. prius uxorem habuerat ;
cederet, si Dominus illud innoslramtraderet dUio-
hacquedimissatdominamTheodoram.dominiregis nem. Ad hoc respondimus, qui missi a rege fuera-
Balduini viduara.neptem suam impudenternimis sed mus .Quodtalem nonposset dominusrex constituere
et impudice non minus, clam abduxit. Hic de quo procuratorem, nisi eumdem regem crearet quod ;
praediximus, dominus Henfredus statim ex quo nequedomini nrque noslri erat propositi. His
regis,
illamindomum traduxitsuam, ccepitdesperabiliter itasehabenlibus, tandemaperuitevideutiusmeatis
;
arcanum ; el qiio tota ejus properabat intentio, A ne, ejus starent verbo ; nam hocesset personam aLi'
non liabuit occultum, ilicens : Mirum esse quod de nominato,repuLsum
ciijus nobilis dehoneslare, sieo
matriinotiio consanguinej: suas nullus eum conve- pateretur. Nosautem respondimus QuodiLludom- :
niret.Audientes hoc verbuin, admirati suraus ho- nino cnntra domini regis ef nostram esset honesta-
minis maliliam, et sinistrum mentis conceptum, tem, siejiis sororem persoiiR' ignotn;, et cnjus etiam
qiiod qiii tam honeste a domlno rege susceptus nomen ignoraretur, traderemus. Tandem cognita
fuerat, conlra leges consanguinitatis, hospitalitatis regis et principum omnium voluntate, licet pluri-
immeinor, in supplanlatiouem domini regis hajc miim indignans et iratus, ab hoc verbo destitit.
moliri allentaret.
CAPUT .XVI.
CAPUT XV.
Imperatoris Constantinopolitani adsunt legali
Qui cum comitevencrnnt, seducunl eum, monentes petentesinstanter pacta, qux cuin dominn eoriim
ne regni princi/nbus acquiescat. rex inierat, impleri ; et conlra Jigyptum expe-
Libet paiilisper digredi, ut plenius auditorum ditiones prxparari.
sensibusingeratur, qaidnamsit, inquo priedictum Ei-ant per ideni tempus Hierosolyrais, domini im-
coinitem, malitiose versatiim, tum exmultorum re- peratoris nuntii, viri inclyti et emiuentes, domiuus
lationibus, tnm etiam es ejiis coiifessionp, coguovi- g Andronicus, qiii coguoininatur Angeliis, domiui
miis. Quidam potens homc, cuin domino comite iinperatoris ex sorore nepos; .lohaunes vir inagniti-
peregrinaliouis comes venerat, advocatus vi-
illius ciis, megaltriarcha ; vir uobilis Alexander, comes
delicet de Betuna, qui duos secum traxerat tilios Cupersanensis de Apulia ; Georgius Sinaites, impo-
jam adullos. Ilic, ut dicitiir, suflragio usus comilis rialis aulae familiaris. Hi ex preecepto imperiali ad
Willelml de Mandavilla, qui cuin eodein coinite, doininumregem veueraut,arbitrantes leiupusesse,
eadem via venerat, dominuin comileiu circuinve- sicut et sperabalur, ut iu adventii domini comitis
niens, persuadere ccepit quod maximis sibi coiu- Flandrensis, paota qiifn aliquando interdominum
pendiisuti posset doininus comes, ia facto regni imperatorem, et dominum regem Amalricum iaita
dicengseamplissimumhaberepatrimonium.inejiis fuerant; poslmodumintereumdemdominuraiinpe-
comitalii, quod universuin douiino coiniti hieredi- ratorem, et dominum B:ildiiinum qui in pnesenti
tario jure possideudum daret, si elahoraret siepe- regnat, non dissimilibus conditiombiis fueraut in-
dictus comes, ut duaj filim domini regis Amalrlci, novata,aiicloreUoinino,coutraherenturadell'ectum,
apud duos lilios suos nuptui locarentiir. Erantau- Et ob hocciiria generalis apud eamdem sacratissi-
tem domini Amalrici profeclo du<'e filise, una quije main urbemindictafuerat.convenientibus inunum
uxor fuerat marchinnis; altera infra annos nubiles , universis regni magnatibus. Erat omnibus spes
constiluta, cuin domina regiua luatre ejus apiid una, eaqiie quasi fovebat universos, quod auxilio
Neapolim degeus, His ergo verbis assensum prw- et consilio prajiliclicomitis et suoruin regnuin Deo
bens comes, pronum se dabat, ut verbiim hoc amabile, optatum susciperet iucrementuin, et de
eflectuiiuandaretur. Sed nnncredeamus ad propo- conterendis Christi hostibus, diligens haberetur
situin. lutellecto ergo qiiorsum spirilus coinitis tractatusicum subito, ut praemisiinus,iQ sinislrum
anhelaret, respondimus Quod dnmiiio regi id prius
: litus mutatusestcoraes,etpromissorumimmemor,
oporteret nunliari ; quodque illi viderelur decom- ad alia se convertit negotia, omne spei nostri^ fir-
muni consitio respnndendum, die craslina renuutia- mamentum evacuans. Instant tainen imperiales
remus. Facto mane, prius lamen iuibito consilio, apocrisiarii,ut pactisstaretur, allegiiutos,?«om;n so-
redeuates ad coinitem, respondimus Quod apud : Lere secumpericuLum trahere;pereos nonstare,quo-
nos consuetudoernt, itsu approbata longxvo, quod minusin concepto negotio procederetur ; verum se
viduam, elmaxime prxgnaniem, infraannumLuc- paratosasserunt, omnes pactis imertns conditiones,
tusnonsUkonestum,advota migrare secHnda;elvix Larga interprelatione veLLe adimpLere.
fideiiler el
prBBterieranllres menses a mortemarili. Unde 7ion NosauliMuaiidienteslegatorum verba.deliberatione
essel nobis impulandum ad malum, si contra disci- habila, visum est expedire, ut domino comiti ver-
plinam tem/iorum el regionis nostrse, de matrimonio bum ex ordine pauderetur; quo accitoet pra"senle
prxdictx dominae nuLlmn habuerimus tractatum. propositus fuit ei pactorum inter nos et dominum
Tamen universis nobis gratumesse et acceptum, si iinperalorem in scriptis tideliter tenor, ejiis aurea
cum cjus,e.x quopnesens erat.consilio, de rerboprx- biilla munitus. Quo diligenter leclo, et inlellecto
diclo traclarelur ; nam procertodominusrcx, elin plenius, qusesitum est ab eo, Quid sibi videreiur'^
hoc,etinomnibusaliisnegotiis,ejusseinperproposue- Qui respondit: Se hominem peregrinum esse, Loco-
ralspecialiterreyiconsiiio, etejusquantum cumsuo rumignarum,eliyiaxime regionis ^£!/ypti,qux ionge
honore posset, deservire voLuntali. Prseiret ipse iii ab omnibus aliis regionibus. aHerius dicilur esse
verbu, el nominaret aliquam personam ad hoc ido- conditionis ;quxcerlis teinporibusaquis irrigclur,el
neam et nos de communi voLuntate, infacto pr,v-
; occupetur universa Nos autein meiius nosse et Loco-
.
senli.paralieramus prncedere. Q{>odv<irhnmmo\es- rum faciem. et abeundi op/mrluniUUein; tamen se

ie{evens,iiiii)U Seidomninononfacturum.nisiprius audivisseex eis qui frequenter in yiSgy/Jtumdescen-
universi principes jurareiil,quodsine contradictio- derant,tem/ms ad ejusimpugnalionemnonconveni-
proximo erat: .iEgyptus A nobis videretiir optimiim, sive in .'Egyptum, sive
7'e..KdjecHq\\e,quofl hiems in
lero ar/iiis Kerum in-
Nili restngnantis operiebatur. ad alias partes nos sequi. Quo comperlo, et si no-
flnitam Turcoruvi multiludinem illuc confluxisse bis viiieretur ridiculum toties mutare sententias,
audierat.Timeiiatprfeterea,etmax!me,ne?7e?'flên- et nimim instabilitati videretur merito impntandiim,
tibus, autetiampervenientibas, alimenta deficerent, nulli certo hterere proposito tamen Graecos, licet ;
et inedix molestia conficeretur exercitus. Ad hoc inviti convenimus, videntes comitis intenlionem.
nos, videntes quod calvas quasreret occasiones, ne .\on enim eral ejus propositi dicta corapensare
sub hoc pretextu viam declinaret, obtulimus ei operibus sed ad id summa ope nilebatur, quod
;
sexcentos camelos, ad victualia, arma et CiBtera nos ia culpam traheret, et scribere ultramontanis
impediraentorum genera per terrasdeportanda ;et princibus posset, per nos stetisse, quominus in
naves quotquot haberet necessarias ad alimenta, negotio esset processum. Culpam ergo suam in nos
sivebeilicisusibus necessarias, machinarura moles retorquere volens, praedictos ad nos miserat nullo ;
per raare devehendas. Quibus omnibus spretis, modo sperans quod Grasci ad nostramiterum redi-
subintulil Quod omnino in^-Egyptum non descen-
: rent voluntatem.
deretnobiscum,neforteipse,etquieumsequerentur. CAPUT .WIIl.
fameperirecompellerentur;a.A]&c\le\.\^m,quodipse Q l,npp,.^^lQ,.ig ieg„ti ad propria redeunt Comes .
consueverat peropulentasregioness>tostrahereexet versus partes Antiochenas contendil. Balinnus

citus:nec possent siti hujusmodi tolerare inopias domini regis Amalrici viduam urorem ducit.
;
sed eligeremus alias partes,ubi commodim et tacilius Convenimus ergo Graacos, tentantes, si vellenl
ad Christiani nominis incremenlum, et exercitus iterum pactis stare prioribus: et si comes nobis-
ducere, et hostes Christiconterere possemus ; el ad cum veniret, utrum vellent in .•Egyptiim descen-
hoc ipse cwn suis libenter se accingeret. dere ? Qui respondentes Quamvis tempus esset ar- :
CAPUT .WII. ctum nimis, ul exe^^^citus possent prseparare suos,

Comesfaclum impedit,ab honesto al ienus proposito. tamen, si comes propria manuvult jurare quod ve- ,
Porro nobis nec tutum erat, nec honestum a pa- niat nobiscum; et si contigeric eum, vel hic, vel in
ctis discedere. Nam domini imperatoris nuntii, via infirmari, quod suos mittal ;etquod in lota ex-
cum infinita pecunia pras-
preeclari et nobiles viri, pedilione bona fide, sine fraude, et malo ingenio,
senteserant,paratos se asserentes,ut prn?misiraus, pro Christianitatis incremento laboret et quodnon
:
conventiones inter nos et dominum imperatorem sit in consilio vel auxilio, quod pacta inler domi-
inilas fideliter adimplere ; habentes inportu.\cco- num regem et dominum imperatorem Iractata el con-
nensi septuaginta galeas, exceptis aliis navibus, r, scripta ex aliqua parte infringantur ; et idipsum
ad opus condictum sufflcientes item jura-
iter et ; hominessuosjurare feceril, licet nobis nimis duru m,
mentis nostris obviare, inhonestum nimis et peri- etcotilravirilemconstantiam videatur toties mutare
culosum videbalur. Quod si etiam cum assensu consilin, tamen, ul regni hnjus Deo amabilis, et
iiiiperialiuin uuutiorura resin aliud tempusdifferri domini imperal oris attiplielur gloria, venienus. Hic,
potuisset, pr.Tesens domini imperatoris auxilium cum suum juramentum, advocatus et qui cum eo
deserere non reputabamus tutum, timentes indi- missi fuerant, super dictis conditionibus otTerrent;
gnationem essenimis peri-
ejus, quas nobispoterat necomnia tamenpr?edicta cum suo juramenlo vel-
culosa. Igiturjuxtacondictum nostrum, secundum lentcomprehendere.neccomitis promitterent jura-
qiiod prius convenerat, conseutientibus partibus mentum, noluiraus arapliiis verbis inulilibus insi-
utrisque, iternostrum firmavimus, ad opus nos stere solutum est colloqnium nostrum sumpta-
; ;
accingentes, quod ante multo cum domino impe- que licentia, imperiales legati, negofium saepe di-
ratore conslitueramus. Quo audito, comes Flan- ctum, usque in tempus opportunum difTerentes,
drensis iterum nos vehementius ccepit
contra ad propria redierunt. Posl hoc cceperunt nuntii
inflammari,dicens:quodinejuscontumeliam totum non posset esse
comitis quaerere, ex quo prfedicta
hoc fuerat fabricatum. Et factum est post multa, Quid cum auxilioregni do-
in praesenti expeditio :
ut ejus qiiocunque modosatisfaceremus voluntati,

D
minuscomes possetfacere, neomnino videretur otio-
quodde communi tam nostrorumquam Gi;bcorum susf Placuit tandem iis quibus verbiim erat hoc
consilio, iterum expeditio dilata est, usque per propositum, quod in terrara Tripolitanam aut An-
totum Aprilem seqiieutem. His ita gestis, dominus tiochenam proficiscererur ibi enim videbatur quod ,
coraes, cum Hierosolyrais qiiasi per quindecim ad honorem suura et Christiauitatis incrementum,
dies fuisset, completis orationibus et sumpta aliquid posset operari. Eraut nounulli, qui domino
palma, quodestapud nos consummatseperegrina- principi .\ntiocheno, qui prsesens erat, et domino
tionis signum, qiiasi omnino recessurus Neapolim comiti Tripolitano imputabant quod comes ita eral
abiit. Unde post dies aliquot, ad nos misit Hiero- adversus profectioni in .tlgyptura nitel)antur ;
sol3'mam advocatiim de lieluna, cum quibusdam enim, ut dicitur, ad suas eum partes trahere,
aliis de suis hominibus qui nobis ex parte do-
; sperantes ejus auxilio aliquid adoriri, ad incre-
mini comitis nuntiarunt quod comes paratus erat, mentum suarum regionum respiciens sed spe sua ;
et hfBC erat ejusdeliberatiouis summa, quocunque fructrati sunt; quia nec apud nos, nec apud nos
quidpiam memoria digaumei datum est divinitus A constantiam promittentes, casas componunt vimi-
cousummasse. Dignum quippe erat, ut cui Domi- neas, et propter ingruentem hiemem vallis castra
DLis suam subtraxerat gratiam, in nuUo prospera- muniuut, ne torrentium impetu damna rerum susti-
relur. Qnia.superbis resislil Dnus, huinilibus autein neant in aliquo. Porro ab Antiochia et suburt.anis
dat graliam (/ Pelr. v, 5). Promisit tameu do- confinibus ruris incolae, et illius professionis ho-
minus rex, se cooperatorem et adjutorem rula- mines, certatim student necessariam minislrare
rum; tradiditque ei illuceunti, centum equites de alimoniam. Erat siepedictum castrum Hlii Noradi-
suis et peditam duo millia. Et ia lioc statu erant ni, idque solum in partibus illis Salabadinus ei
res uostrffi, circa Kal. Ootobris. Assumptis ergo dimiserat. Vallatoigiturundiquemunicipio, tempo-
suis, et domino comile Tripoiitano, magistroque ribus certis, et per vices, more solilo, oppidanis
domus Hospitalis et mullis et fralribus militi;e dabant assultus, et machinis ac tormentis mcenia
Templi, ad partes contendit Tripoliianas. Per idem quatientes obsessis negabaat requiem .
tempus,dominus Balianusde Ibelim, fraterdomini CAPUT X.\.
Balduinide Ramis, viduam domini regis Amalrici, Salahadinus cinn muUitudine infinita ab ^gyplo
reginam Mariam, flliam Joannis Protosevasli, unde veniens, regnum ingieditur anle AscaLonam se ;
lucat. Rex cumuniversisregniviribus illi obviain

superius feiiimus mentionem, domlno rege id per- y
uccurrit ante prxdictam urbein confticlus cum
;
mittente, uxorem duxit cum qua eliam Neapoli-

;
hostibus habetur maximus.
tauam urbem, quamilla po^sidebat nomiue dona- Interea, dum hii/c in partibus Antlochcnis ge-
tionis propter nuptias, in vila uxoris habendam ruutur, Salahadinus audiens quod comes ettolius
suscepit. exercitus Chrisliani robnr, quod ipse non sine
CAPUT XI.\. tiiuore vehementiin.-Egypto prsestolatusfuerat, ad
Comes Ftatiarensis, iina cum principe Anliocheno parles se coatulerat Autiochenas arbitratus non ;
et Tripolitano comite, castrum tiarenc obsidet, imprudenter, quod regnum viribus vacuum irapune
et sinefructu laborat. posset invadere et duorum allerum facillus obti-
;
Perveniens igilur ad partes destinatas comes, nere, autobsidioaem ab obsesso dimovere munici-
compositis ad iler necessariis, ordiualisque agrai- pio ; aut hostibus perseveraatibus, de his qui
illic
nibus, cum Tripolitano couiite et suis, terras lio- in regno remanserant, obtinere Iriumphum. Colle-
stium ingreditur, circa Emissenam et Hamam, ctisigiturundiquemilitaril)us copJis,ia multitudine
moramfacientesaliquam, nonsiaehostiumdamoo. gravi, et armisetomnibus penequas inbello solent
Salahadinus enim completis pro voto in illa re- usui esse, solitoiustrucliore, egressus de ^gypto.
gione negotiis, facla cum fillo Noradini pro suo c. per vastitatem interjectiP. solitudinis, maturato
arbitrio pace, in .Egyptum desceuderat timens ; itlnerepervenitad urbem antiquissimam,desertam
ne ille de quo praediximus, apparatus et diu pro- tamen, Laris nomine ubi deposita impedimeu-
;
missa expeditio, illuc, sicut dispositum multo an- torum parte, et sarcinarum onere sublevato,
te fuerat, properaret. Traxerat ergo secum, quos- assumptis sibl qui expeditiores, etpugnaudi peri-
cunque et undecunque eos corrogare poterat, ma- tiores videbantur, relictis post se oppidls nostris
ximas railitum copias ; illuc robur congerens, ubi Darum et Gazaurbe famosissimo, subltoante Asca-
videbaatur majora emergere posse negotia. Inve- lonam, preemissis quibusdam excursoribiis, irruit.
nientes igitur comes et sui regionem vlrlbus Dominus vero rex, aliquot diebus ante,de adventu
vacuam,liberiuspoterantevagari;municipiatamea ejus pra^monitus, id quod residuum erat in regno
el civilatum prassidia, alimentis, armis et custodi- militise, celeriter convodans, cum suis eamdem ur-
bus satiserant et sufflcienter munlta. Cognito vero bem, paucis ante diebus ingressus fuerat. Aberat,
dominus princeps, quod hostiiim tines ingressies- ut prsmisimus, comes Tripolltaaus cum centum
sent, sicut ex condicto inter eos convenerat, ipse ex nostris militlbus, de multo numero electls ;ma-
vero alia via properans adjungit se illis. Conve- gister quoque Hospitaliscum fratribussuis, et pars
aieutes itaque corpore, coaveaerunt et mente ; £)
maxima militias Templi; reliqua vero pars fratrum
idque temporibus prfesentibus magis opinantes in Gazam se receperat, tlmeatesae eam, quiapri-
expedire,placultutcastrum Harencobsiderent. Est ma de urbilius nostris ei occurreret, Salahadinus
autem prsedictus locus, in territorio Chalcidensi, obsideret item Heafredus regius constabularius,
;
quoB civitas hodievulgo appellalur .\rtasia, nobilis segritudine maxiiua, ut dlxlmus, laborabat. Pau-
aliquando,nuucadinstarparvissimiredactaoppidi. cos igitur secum habeas domluus rex, ul compe-
Distat autem uterque locus ab Antiochia quasi rit quod per campestria uobis contermina libere
milliaribus duodecim. Ad quemlocum ubiperven- et hostiliter vagarenturet discurrerent hostes, in-
tum est, locatis in gyrum castris, locum ex omni vocato divino auxilio, rellctis qui civitatem tueren-
vallant parte, ut nec obsessis exltus ; nec ad eos, tur, urbe cum suis egreditur, tanquam cum eis
subsidium minlstrare volentibus, liber pateret pugaaturus. Salahadinus vero prope civitatem
introitus.Proindemachinas.et qure ad usus hujus- gentem suam in unum collegerat. Egressusautem
modisolent esse necessaria, construunt et quam- ; Christianus exercitus, inspecta partls adversfe
dam quasi perpetuitatem obsidiouis et propositi multitudine infinita, qui seasus habebaat magis
83o GUlLLELMI TYRENSIS ARCHlEP. 836
exei-citatos in talibiis, tutinsessedicebanti» ses«6- A montanaconscendere disponebant. Ifajc eratfacies
sistere, quam dubiis belli evenlibus inconsuile se regiouis desolatse, et oppressfe amaritudine, indie
committere. Ila ergo usqiie ad vesperam, habitis quaobtexit eamcaligiue Uomi.ius in furoresuo.ad
tamen iiiterdnmsiagularibusconflictibus.quamvis iracundiam provocatus: lamen non continuit in ira
proximiB essent utrinque acies,eorum impetussu- sua misericnrdias suas, ncc oblitus est niisereri ;
stinuerimt nostri. Advesperascenle autem die, pe- sed conversiis, consolalus est nos, et apposuit ut
riculosum credentes, iu tam modica manii, castris complacitior sit adhuc [Psal. lxxvi, secundum
7), et
se committere illa nocte, proesertim cum tantaes- multitudinem doloriun nostrorum, in cordeaosXto
set hoslium immensitas, ia civitatem Ascalonam consolationes ejus Ixtificaoerunt animas nostras
iterum prudenter se receperunt. Quod factum in {Psal. xciu, 19).
tantam Salahadinum cum suis erexit pra>sumptio- CAPUT XXIf.
nem, ul jam nou iu se solide subsisterel, sed am- liex Ascalnnaegressus,liostibusocru7'rit ; ordinan-
bularet in miral)ihbus super se et jam quasi : tur utiinque acies ; procinctus fit ad dimicandum-
victor, rommilitonibus suis regui subjugatiportio-
Nam, dum haec ita in parlibus illis geruntur, do-
nes certas desiguaret. CcEperunl ergo de caelero, minus rex audiens quod tines ejus longe lateque
quasi pro votis obtinentes omnia, incautius dis- B bnstuim multitudo diffusa penitus occiipaverat,ex
currere, habere se imprudeutius, passim per tur Ascalnna cum suis egreditur, ac hostibus obviam
mas iuordinatis agminibus vagari. ireparat: satius ducens, cum hostibusetiamdubio
CAPUT XXI. eventuprasliandi fortuuamtentare, quam praedam,
Hostcs regionemlongelatequedepopulantur, urbes incendia, suorum stragem sustinere. Egrediensigl-
et suburbana succendunt. tur per maritiinam oram, littusquoque secutus, ut
Nocte ergo illaopiuati sumus,quod ante urbem subitoetoccullus-possetinimicis occurrere, perve-
castralocarentsui, inearegioueubipridiefuerant; Dit ad eum locum, ubi .Salahadinus e regione erat
aut urbi vicinius se conferentes, ipsam obsidione iucampestribus. Uuo perveuienn, acies omnemque
clauderent. Verum ipse neque sibi neque ejus re- apparatum bellicum, tam equitum quam peditiim
quiem indulgeutes, catervatim universum perlu- adversus eiim diiigit ubi adjunrrunlur el fratres
;
strantes regionem, prout cui(|ue impetus erat, ad Templi, qui iu (iaza remanserant. lude in-
militiee
diversarapiebautur. Eratautem inter eorumsatra- structis ordiiiibusmilitum, hostlbusobviam irepa-
pas quidam, nomine, vir bello slrcnuus,
Iveliniis rant, dumqiie proficiscuntur unaiiimes injurias
ad quifilibct tentanda pronus; virapostata, qiiire- suas ultrum iri, incendiis quas ex omni parte intiie-
licta medialoris Dei et homiuum tide, adgenlilem C bantur, et strage suorum audita, in virilem auda-
impietatem devia secutus, se contulerat, natione ciam divinitus accensi, qîasivir unuslacti, prope-
Armenius. Hic,cum aciecuipra3erat, usqueRamam rant ciim eoce ex adverso non mnllum distantia
;
urbem iu campestribus silam pervenit inveuiens- hostium agmina conlueulur. Eratautem horadiei
;
que eam vacuam,succeudit; difhdentesenimillius qiiasioctava. Salahadinus iuterea andiens nostros

loci cives, eo quod non esset miinita commode, spepuguandiadventare, timensquemprius videba-
partim cum domino Balduinoregeinexpeditionem tiir optasse congressum, missis qui suos passim
apud Ascalonam profecti fuerant pars cum infir- ; dispersos convocarent clangore quoque bucciua- ;
miore manu,cum mulienbuset parvulisin Joppen rum et tympauorum strepitu, verbis quoque, sicut
se contulerant pars incastrum in moutibns, situ
; in talibus fieri solet, manipulos suos adconllictum
munitum satis, cui nomen Mirabel, ascenderant. animabat, et dictis vires addere nitebatur. Erat ibi
Incensa igitur urbe, praBdiclum Ivelinus Liddam, cum domino rege, Odo de Sancto Amando, magi-
iinitimam urbem, cum omni suo comitalu properat, ster militias Templi, cuin octoginta ex suis prin- ;
locumpartitis agminibus,subito vallat incirciiitu ceps Raiualdus, Baldiiinus de Ramis, et Balianus

;
deinde sagittarum immissagrandineetomniarmo- frater eju? RainaldusSidoniensis, comes Josceli-

;
rum genere,incliisosaggredituret incessanterfati- D nus, regis avunculus et senescalcus. Omnes vero

gat. Contulerat sane se populus omnis super eccle- quolquot erant promiscuffi conditionis, vis trecenti
siam beati martyris Georgii. Porro tantus nostros septuagintaquin.iiieinveuti sunt. Hi omnes, invo-
invaserat timor, ut jam non esset spei residuum, cato de superuis aiixilio, prfevio vivittcae crucis li-
nisi iu fuganec solum hisqui incampestribusha-

; gno mirabili,quoddoiuinus Albertus Helhlehemita
bitabant, ubi tam liberhostium erat discursus, ve- episcopusgestabatin manibiis, inslructisordinibus,
rum eliam et montium incolis tantus incubuerat ad dimicandum viriliterseaccingebant. Atvei'oin-
horror, ut civitatemsanctam prope desererentejus tereaadhostiumcuneos,qui longius preedas secuti
cives, etde urbis tuitione difhdentes, inarcemquse et proourantes incendia discesserant, certatim ex
dicitur David, rellqiia parte civitatis neglecta, se diversis partibus addebantur, tiebatque major nu-
certalim conferrent. Processerant qtiippe excurso- merus ; ita quod nisiDominus, qiii non derelinquit
res usque adlocuin quidicitur Calcalia, et obtexe- sperantes in se, nostros interiore quadaiu inspira-
raut peue universamsuperficiemlerraj eorum praj- tioue clementius erigeret, omnino non solum de
ambuli ; et jam eliam dimissis campestribus, ad victoria, sedetdesaluteetdelibertatedesperare co-
.
837 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LlB. XXl. BALDUINUS IV REX. m

gerentur. Ordinant et ipsi uihilominus acies suas, A tem, qui fuga fuerant elapsi, usque ad prsedictam
etjuxta militarem disciplinam agmina digerunt, paludem, si quid residuum erat oneris, loricas vide-
disponentes qui primi aggrediantur, elqui eis sint licet et caligasferreas,incarectiim aqute etin ipsam
subsidio. aqiiam projecerunt interius, ut et ipsi expedilius
CAPUT XXIII. incederent, et arma in aquisprojecta, nostris nullo
CommiltUur pwjna ; vincitur Salahadinus, et infu- tempore possent esse aut usui, aut victorise signo.
gam cum supreinopericulo et ignominiavertilur Quorum tamenutrumquenostri posteasuntplenius
Interea, accpdenlibus hiuc inde gradatini bella- asseciiti ; nam inhferentes eoruui vestiglis et nocte
torum ordinibus, commissum est prfelium, prius inslante, el sequentidie,elprfpdictumarundinetum
casudubio, sed viribus longeimparibus postmo- ;
diligentius per^crutanles, paludem quoque ipsam
dum nostris animosius insistentibus,infusacoElilus conliset uncis percunctantes, quidquid illi occul-
gratia, qus eos solito redderet fortiores, confra- Audivimus a quibus-
taverant, celeriusrepererunt.
ctis eoruml8gionil)us,postmultam stragem hostes damfidedignis, quodcentumindeviderant una die
in fugam vertant. Quis aulem esset hostium nu- loricas extrahi, exceptis galeis el ocreis ferreis, et
merus investiganti mihi et quserenti diligentius, minoris ponderis rebus, utilibus tamen etpreliosis.
veridica multorum relatioue innotuit, quod viginli B Collatum autemnobisesthoc taminsigneet sfeculis
sex millia equitum expeditorum, exceplis iis qui memorabile beneficium, divinilus, anno domini
summariis msidebant et camelis, intra fines no- Balduini quarti tertio, mense Novembre, vii Kal.
stros immiserat ex quibus erantoclo millia egre-
; Decembris, die festo Sanclorum martyrum Pelri
giorum, quos ipsi Imgua sua Toasstn vocant reli- Alexandrini et Catherinfe virgiuis. Reversus autem
;
qua vero decem et octo millia erant gregariorum, dominusrex.A=ealonam,exspectav)tquousque suos

quos ipsi appellanl Carnugolam. De egregiis autem reciperet, qiii diversis itineribus msecuti fuerant
erantmille, qui omnes induti cioceis super loricas fugientes, quos infra dies quatuor recoUegit. Vi-
examentis, Salahadino concolores, eidem familia- dere erat redeuntes, manubiis onuslos, mancipia
rius ad tutelam proprii corporis assistebant. So- trahentes, camelorum armenla, equos, lentoria
lent enim Turcorum satrapije elmajores principes, referenles,exsultanles secundumPropheteedictum:
quos ipsi hugua .\rabica vocant emir, adolescentes, Quasi victores captaprseda,quandodividunt spolia
sive ex ancillis natos, sive emptos, sive capta in (tsa. IX, 5).
prseliis mancipia sludiose alere, disciplina militari CAPUT XXIV.
instruerediligenter; adultis aulem, prout cujusque
Pluviarum intemperies et frigus insolilum eos qui
exigit meritum, dare stipendia et largas eliampos- ex acie fuf/erant, faligant supra vii-es ; occidun-
C
sessiones conferre ;in dubiisautem bellorumeven- tur ex eis innumeri, capiuntur quamplures. Rex
tibus, proprii conservandi corporis solent his cu- Eierosolijmam victor reverlilur.
ram committere et de oblinenda vicloria spem Accessit et aliud, in quo manifeste innotiiit
haberenon modicara hoslinguasuavocant.Mame-
: pr<esentem esse divinam nobis clementiam nam ;
luc. Hi assistentes domino suoperseveranter, una- sequenti die, per decem diescontinuos, tanta vis
el
nimiter ab eonitebanturpropulsareinjurias, et us- imbrium, tanta algoris prfetersolitum violentiain-

que ad mortem non destituere. Hi sane in couflictu cubuit, ut vere credi posset, etiam ipsa contra eos
perseverantes,quoadusquefugeretdominuseorum, coujurasseeleraenta. Equosnimirum omnesamise-
unanimiter perstiterunt unde conligit quod, cfete-
; rant, quibusper illud triduum, quo in finibus no-
risfuga elapsis, hi pene omnes occumbereut.Con- stris moram fecerant, nec cibum, nec potum, nec
versis itaque hostibus infiigam,insecuti sunt nostri ullam indulserant requiem item indumenta etve- ;
usque dum, inclinata jam nox irrueret ab eo die, ; stium genera qufelibet, ut prfemisimus, omnino a
loco,qui dicitur Monsusque ad paludem
Gisardi, se rejecerant. Accedebat ad miserariumcumulum,
illam, qiife viilgo diciturCaunelum Esturnellorum. quod nec victumpenitus habentes, frigore, inedia,
Toto aulera iUo fugae tempore etspatio, uon desiit viarum tfedio et laboris insueti pondere tabesce-
hostium strages fieri continua, per duodecim vel bant.Reperiebanturexeispassimaliquando plures,
amphus milliaria nec de omni numero superfuissent
; aliquando pauciores, in quosquamvisetiam impo-
aliqui, nisinox importune irruens, persequentium tensetdebilis, impune polerat prosuoarbilrio de-
gladiis eripuisset. Ut autem expeditius possentfu- ssevire iguari enim locorum ex eis plerique, putan-
;
giendo saluti consulere, abjeclis armis et vestibus, tes domumredire, noslris se vicis aut viatoribus,
sarcinis expositis, relictis infirmioribus, quifortio- aiit eos quferentibus oUerebant. Arabes interea,
res erant et equorum velocium sessores, fugiendo infidum genus hominum, videntes quidem casum
pro viribus, beneticio noctis immiuentis, neci sub- qui furcis acciderat, ad illos properanl, quos su-
tracti sunt ; alii autem omnes aut capti, aiit gladiis periuscum sarcinis apiid Laris civitatem diximus
interempti, graviores exitus sunt consecuti. Deno- relictos,quosnuntiatasuorum strage lerritos, in fu-
stris aulem in primo conflictuquatitorautquinque gamyerUiut;eosquoque nihilominus, quiquocun-
occubuerunt equites pedites autem ad certum,
; que casu noslrorummanus evaserant, duriusinse-
quem nos ignoramus numerum Pervenientes au- quuntur; et qui a nobis elapsi videbantur, illis
;
d.abaaturadpr8edam;itantimplelumviJeretiirillud A ibi jugeset assidui videbaulur, negligentia lorpen-

prophelicum Residuum locuslx, comedil bruchus
:
tes aliquid utilitatis operabantur, terebanl otia, et
{Joel. 1, IV). Id euim moris buic geueralioui ne- pahistres truhebaut dies. Ipê etiam comes singu-
quam esse dicitur, ut sub quocunque duce iugre- diebus miuabalur, quod eum redire oporleret,
lis
diantur ad praelia, anceps soleautdeclinare certa- quodque invitusibidetinebatur quod verbum non
;
men ; et quamdiu bellorum dubius est eventus, solumeos qui in obsidione erant exterius, adhone-
de remoto conspicere ;demumque adhserere victo- storevoeabat proposito;sed etiam obsessos redde-
ribus viclos vero tanquam hosles insequi et de
;
bat ad resisteudum prompiiores sperantes enim ia
;
eorumlocupletari spoliis.lgitur per dies multos de vicino solvendam obsidionem, proponebant hoc
silvis, de montibus, de ipsa etiam solitudine edu- modico tempore melius esse cuncta tolerare, etsi
cebantur captivi aliquando etiam sponte nostris
;
dura videreutur qucB possent inferri, quam muni-
occurrebanl.satius arbilrantes carceri et viuculis cipium fidei suae creditum, invisis prodere geutibus
mancipari, quam frigore et inediatabesoereet cru- et proditionis notam incurrere perpetuam. Erat
ciari. lutereadominus rexprfeda et manubiis, lege autem pr;edictum castrum iu edito loco situm, in
belli distributis, votivas graliarum actiones pro colle constitutum, qui ex maxiuja parte videbatur
coUatis sibi aDomino beneficiis soluturus, Hiero- b congeslus, ex uno solo latere impugnantibus adi-
solymam properavit. Saluhudinus autem,qui cum tum praebens ; in reliquis autem etsi assultus dare
tanta superbia et tam mulliplici equitatu ascen- volentibus minime pervius, tamen undique machi-
derat, divina percussus manu, vix cum centum nis libere poleratflagellari. Post varios igitureven-
equitibus reversus est; ipse quoque cameio inve- tus et frequenles assultus, quibus si ex animo res
clus dicitur. lutueri libet et considerare interius, gesta esset, etpropitia adesset Divinilas, posse capi
divini hujus muneris largitatem ; et quomodo in videretur, decidit res in aegligentiam, nt praedixi-
nobis exhibita nobis lifieralitate, hanc universam mus ; et peccatis nostris exigentibus, ita omnis
sibi voluit piusconsolator gloriam vindicare.Nam, nostrorum emarcuit virtus, et evacuata est omnis
si praesenti operi divinitus procurato, comes Plan- prudenlia, ut cum jam qui inclusitenebantur, insu-
driae, priuceps Antiochenus, comes Tripolilanus, premamiiesperationemincidissent,nostricceperint
et illa mililiae multiludo quse aberat, iaterfuisset, de reditu ad propria tractare. Admirari non suffi-
more imprudentum, el qui solet in prosperis irre- cimus (esse enim videtur amplius opinione bomi-
pere faslus, etsi non verbo, saltem cogitatione non num) quod tantis principibus tantam iuduxit Do-
vererentur dicei'e Manus noslra excelsa, ei, non
: minus mentis caliginem el ila iu indignatione sua
;
Dominus fecH hxc omnia [Deut. xxxii, 27). At q eos crecitute peroussit, quod neraine compellente.
nunc juxla verbum suum, quod scriptum est Ego caslrumjam pene expuguatum, sola stimulante in-
:
gloriam meam alteri non dabo (Isa. xlii, 8) ; re- vidia,etnegligenliarevocante,hostibusdimitterent.

servuta sibi penitus aucloritale et gloria, non in Videns ergo dominus princeps, quod ita comes
multitudine, sed paucorum usus ministerio elGe- ; Fiandriffi fixeratpropositum,quodque inhocverbo
deonis innovans elemeuter luiracula, iunumeram irrevocabiliter erat obslinatus, sumpta ab obsessis,
stravit multitudinem ; significans quod ipsesit, el in incerta nobis quantilate, pecunia, obsidionem
non unus penequilur mille,et

alius, cujus beneficio solvil. Comes autem Flandriae Hierosolymam re-
duo fugani decem miilia. Ei ergo ascribatur, a quo diens completisibisolemnibus sanctae Paschaedie-
est omne dalum oplimum, et omne donum perfec- bus,ad reditum se parat;aptatisque galeis et navibus
tum [Juc. 1, 17) quia non est in hoc prajsenti ar-
;
ad onera devehenda necessariis, per dominum im-
ticulo, quod operibus suis impulare possit homo. peratorem Constantinopolitanum, ad propria redi-
Diviuae eniin gratise munus est et non meritis exhi- turus, aLaodicia Syriae, navigationis suas iter arri-
bilum Tuum est opus, Domine, extendisti enim
: puit, in uuUo relinquens post se in benediclione
manum luam, et devoravil eos terra [F.xod. xv, 12) memoriam.

in mulliludine glorise tux deposuisti omnes adver- EodemtemporedominusFredericusRomanorum
sarios meos (ibid., 1). imperator, post vicesimum annum schismatis, cum
CAPLT X.XV. domino Alexandro papa, apud Venetias pacificatus
est.
Qui in partibus A ntiochenis castrum Harenc obse-
derant, infecto negolio reversi sunt ad propria. Per idem quoque tempus, cum sanctee urbis Hie-
Cum haec apud nos peraguntur, comes, et qui rusalem, propternimiam vetustatem, muri jam ex
parte corruissent, facta coUatione inter principes,
cum eo erant, in obsidione supradicti castri perse-
verabant, sedinutiliter nam in dissolutionem dati, ;
tam sjeculares quam ecclesiasticos, collecta est
aleisetcaeterisnoxiisvoluptatibus majoremdabant certaa quantitatispecunia annuatim persolvenda,
operam, quam disciplina militaris aut obsidionis quousque, auctore Domino, opus consummaretur,
continuis itineribus Antiochiam utimpleretur illud: Benigne facinbonavoluntate,
lex exposceret ;
properabant, ubi balneis, comessationibus, et sicut xdificentur muri Eierusalem {Psal.t, 19).
ebrietutibus et caeteris lubricis voluptatibus dediti,

desidiis obsidionem deserebant. Sed neque ii qui
841 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LlB. XXI. BALDUINUS IV REX. 842
CAPUT XXVI. A subarbana finitima sibi facerent tribularia ; male-

Romx generalis synodus indicilur. Rex super ficis et debita supplicia fugientibus.aggressoribus
fluenta Jordanis, infauslis avibus, castrum xdi- quoque et viarum effractoribus tutum apud se pras-
ficat, xdificatum lemplariis tradit. benles refugium,ob praedae et vi raptarum rerum,
Anno ab incarnatioae Domini,1178quieratregni quod eis dabatur, participium. Erant ergo omnibus
doraini Balduini quarti annus quintus, mense Octo- per circuitum propter intolerabilem eorum arro-
cum anno praecedente indictaesset peruniver-
bri, gantiam, tam nostris quam etiam Sarracenisinvisi
sum LatinorumorbemRomcesynodusgeneralis,ad et odibiles facti, ita ut seepius fuerit attentatum
eamdem synodum vocati, profecti sunt de nostro eos funditus exstirpare sed successum res non
;
Oriente, ego Willelmus, Tyrensis archiepiscopus, habuit; unde diebus fiebant protervio-
et singulis
Heraclius Caesariensis arcliiepiscopus, All)ertus res. Quorum intolerabilem superbiam, furta com-
Bethlehemitaepiscopus,RadulphusSebastenus epi- missa, perpetrata homicidia, dominus rex non
scopus, Joscius Acconensis episcopus, Romanus locum preedictum subito et violenter occu-
ferens,
Tripolitanus episcopus, PetrusprioreccIesiseDomi- quos comprehendere potuit, neci dedit
pans, ;
niciSepulcri,Rainaldus abbasecclesiae montisSion. sed fugerunt ex parte maxima.prtecognito domini

Prtedictusvero Josciusnon solum adsynodum pro- b regis adventu et ad partes Damascenas, cum ;
perabat nobiscura, verum a dominum Henricura, uxoribus et parvulis se contulerunt.Inde frequen-

Burgundise ducem, legatione fungebatur, ul eum ad tes in provincias nostras, occulte tamen, irruptio-
nos evocaret. Conveneramus enim unanimiler, ut nes, veferis consuetudinis non imraemores, facere
domini regis sororem,quam prius marchio habue- consueverant. Nunc autem adjunclis sibi ejusdem
rat, eisdem conditionibus eidem in matrimonio factionis consorlibus, tines nostros ingressi erant,
concederemus ; quod verbum cum idem dux per ut prsemisimus. Quod audientes nostri, indignati,
manum domini episcopi, prius gratanter
praedicli quod hujusmodihomines viaspublicas ita fecerant
suscepisset,et etiam,ut dicitur, juramento propriee periculosas, locis competentibus eis ponentes insi-
manus, se venturum flrmasset, causis quibusdam dias, operam dabant soUicifam, quomodo eos pos-
adhuc nobis incognitis, venire renuif, juramenli sent prsevenire. Accidit autem uocte quadani, quod
quod preebuerat immemor, et fldei qua se obliga- ipsi, facfa prseda, de monlibusZabulondescenden-
verat prodigus inventus. tes, volentes se ad partes unde exierant conferre,
Eodem mense quo nos iter ad synodum arripui- in nostros, qui eisinsidias paraverant, incidentes,
mus,dominus rex cura oranibus regni viribus, ca- viarum suarum fructum collegerunt;captis etenim
strum quoddam super ripas Jordanis, in eo loco p ex eis novem, septuaginla et plures interfecli sunt.
qui vulgo vadum Jacob appellatur, aggressus est Accidit autera hoc, mense Martio, xii Kal. Aprilis.
sediflcare. Habent traditiones veterum, eum esse Per idem tempus, Romae celebrata est synodus
locum ubi Jacob de Mesopotamia rediens, missis in basilica Constanfiniana, qui dicitur Lateranum,
nuntiis ad fratrem,faclisque duabus turmis, dixit : trecentoruraepiscoporum;pontiflcatusdominiAle-
Iii baculo meo transivi Jordanem istum, et nunc xandrianno vicesimo, mense Martio, indictionisxn,
cum duabus turmis regredior (Gen. xxxu, tO). Est quinta die mensis. Cuisi quis statiita et episcopo-
autem in pago CadesNephtalim.inter Nepthalim et rum nomina, numerum et titulos scire desiderat,
Dan.quse alionomine appellaturPancas, alioetiam relegat scriplum quod nos ad preces sancforum
Csesarea Philippi dicitur; quarumutramquePhoeni- Pafrum, qui eidem synodo interfuerunt, confe-
cis constat esse portionem,et Tyrensis melropolis cimus diligenter quod In Archivo sanctae Tyrensis
;
urbes sufTraganeas. Distat autem a Paneade milliari- Ecclesise, inter cseteros, quos eidem contulimus Ec-
busdecem.PorrocolIiseratibimediocritereminens, clesise libros, cui jamsex annos prsefuimus, jussi-
superquemfundamentajaclentesprofundidalecon- mus collocari.
grua,murum mirsBspissitudinis,inquadrum aadifi- CAPUT xxvn.
cantes opere solidissimo, ad convenientem altitudi-
Resinlerras hosliumingressus.damnapaiitur enor-
nem,infrasexmenseserexerunt.Contigitauteiri,dum ^ mia. Henfredus regiusconstabularius occasionem
in aediflcando ibi moram facerenl, egressi sunt la- morlis ibi colligens, defitngitur.
trunculi de partibus Damascenis, qui universas ita Construcfo igitur castro et ex partibus suis abso-
obsederant vias,quodnon nisi cum periculo ire ad luto, nuntiatum est domino regi, quod in eam
exercitumaulinderedire, autviascarpere quaslibet silvara, quae Paneadensi adjacet civitati.hostes in-
viatorespossent.Erant autem preedictilatrunculide caute pascua sequentes, greges immiserant et ar-
loco in mantibus Acconibus sito, cui Bacades no- raenta, non habentes secum illas milifum copias,
men, qui vulgo Bucael dicitur. Hic locus in flnibus quibus freti nostris irruentibus possent resistere.
Zabulon amcEnus admodum et, licet in

situs est, ; Arbitrantur ergo nostriquod immunitos eos, sicut
summis montium, tamen aquis irriguus est et ar- nuntiatum fuerat et prseliaribusauxiliis desfitutos,
borum fructiferarum frequentia censitus, habita- facile possent opprimere, illucocculte tendunt et ;
tores habens insolentes, armis strenuos et nume- ut latenter et ex improviso, celatoque eorum ad-
rositate superbos, adeo ut vicinorum agros et veatu possent irruere, de nocte inter aggrediuntur
Patrol. CCI. 27
843 GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. m
elde noete accelerant. Mane igitur facto adlocum A cohiljente, quredaui ineendia, hominum quoque
desiinatumperveniuut ubi aliis ad alia prajliandi
; stragem exercuisset, adjecit iterato introire ; lo-
gratia properantibus loca, aliis lente nimis et de catisque castris inter urbem Paneadensem, et flu-
remoto subsequentibus, ea aeies in qua rex erat, vium Dan, excursores prfemiserat frequenter qui
imprudenter nimis quibusdam septis lapideis se praedas agerent, incendia procurarent. Ipse autem,
immergit, ubi ex hostibus latebant nonnulli; au- quasi pro subsidio, castra non deserens, eorum
dito enim nostrorum adventu, latere disposuerant reditumetaggressionumeventumexspectabat.Nun-
ut, declinato nostrovum impetu, propriaj saluti eo tiatuui esl interea domino regi, quod ila per tines
modo possent consulere. Videntes nostros super uoslros Salahadinusdesaeviret ; qui,assumpto sibi
eos irruisse incautius, hcet inviti et de vila despe- Dominicee crucis ligno convocatisque suis, quos-
rantes, facti sunt, ipsa necessitate urgente, for- cunque colHgere unilecunque potuit, ad urbem
tiores ; etsubito exsilientes, videntes nostros inter properat Tiberiadensem:indeperoppidum Sephet,
angustias, instant animosius ; et quibus satis fue- per urbem antii|uissiraam Naason, ad preedictum
rat prius lateudo posse declinare adversarium, Toronum cuiu suis perveuil. Ubi, frequentibus
interfectis equis, sagiltis eminus missis, nostros nuntiis intercurrentibus aro certo comperil Sala-
comprimunt violenter. Videns itaque dominus con- B hadinum cum exercitu suo adhuc in eodem perse-
stabularius hostem ex improviso emersisse, eis verare loco; suosautem levioris armaturse milites,
cura multo impetu medium dum de
se ingerit ; qui praemissi fuerant, agros Sidoniensium hosti-
more viriliterdimical, dominumqueregem inarcto liter depopulari, caedes, incendia, prsedas exer-
positum, ne in eum periculosius irruatur, fideliter cere. Habila ilaque deliberatione,placuit omnibus,
protegit, et ab injuriis vindicat potenter, crebris hoslibus obviam ire. Inde ergo, juxta condictum
et violentis ictibus lacessitus, et lethalibus con- contra Paneadem exercitum dirigentes, perveniunt
fossus vulueribus, tandem suis eum eripientibus, ad vicum qui dicitur Mesaphar uude quia in sum-;
vix in equo revocatus est. Ceciderunl porro ia ea mis montibus situm est, prospicere erat tolam sub-
congressione viri memorabiles et pia recordatione jectam regionem usque ad radices Libani castra ;
digni : juvenis quidam elegantisformae et honestis quoquehostium dabatur eminus inlueri. Patebanl
pollens nobilis et dives, Abraham de
moribus, quoque nihilominusprospectibus singulorum, ini-
Nazareth, Godescalcus de Turolle, qui etiam
et micorum discursus et incendia. Descendentes igitur
bonam sui reliquit tixistimationem et alii pauci ia- ; nostri per montis declivura cum feslinatione, tur-
ferioris mauus. His ita se habentibus, de casu tam mas pedilum secum trahere non poterant; fessi
periculoso dominus rex suorum ereptus opera, ad q enim erant oppido viaB longinquitate, nec polerant
castra unde exierat, reversus est ; ubi suos qui ad equites passibusadeequare. Unde cum paucispedi-
varia inordinatedispersi fuerant recepit. Dominus tibus, qui agiliores inventi sunt, in planitiemquse
veroHenfridusregius constabularius, ingravescen- statim montibus subjecta est, devenerunt in eum
tibus doloribus, ad Castellum novum quod ipse locum, qui vulgo Mi;rgium appellatur. Per aliquot
adhuc asdificabat, delatus est. Faclum esl autem igitur lioras, ut pleuius deliberaretur quid facto
hoc, IV Idus Aprilis. Decubans ergo ibi et per dies opus esset, ibi substiterunt. Interea Salahadinus
quasi decem, cum dolore vitam protrahens, su- de subilo regis adveutu aliquantulum perlerrilus,
premo memoriler et prudenter ordinalo,
judicio timens suis excursoribus, quos quasi a se et suis
vir per omnia commendabills, x Kal. Maii, patriffi videbal exclusos timens item ne in castra irrue-
:
perpetuo lugendus, vivcndi fecit finem ; et in ec- reut,impedimenta, sarcinasetomnemsupellectilem

clesia Beatee Dei Genitricis et semper Virginis, inter murum et antemurale vicinae urbis compor-
apud nobile et famosum castrum ejus, Torouum tari praecipit, ut ad quemlibet belli eventumexpe-
videlicet, debita magnificentia sepultus est. Quo ditiorinveniatur. Succinclus ergo.el dubiuspluri-
defuuclo, statim intra eumdem mensem, Salaha- mum, reiexitum prajstolabatur. Verum excursores
dinus praedictum castrum, quod de uovo fuerat t^ qui preedatum ierant, audito nostrorum adventu,
constructum, vi Kal. Jun. obsidet crebrisque in- ; perterriti, postpositis aliis optimum ducunt, si
sullibus, etdeuso sagitlarum nimbo fatigareeaspit suorum agminibus possint aggregari. Transmisso
violcnter inclusos; cum ecce unus de interioribus, ergo llumine, quod per medium dividit Sidonien-
cui nomen erat, ut dicitur, Raynerius de Marum, sium agros et praedictam planitiem, in qua dixi-
unum de ditioribus admiralis sagllta sauciuui in- mus, nostros esse, occurrunt nostris ubi inito :
teremit procujus obituomnes ita consternatisunt,

;
cominus prselio, nostri statim, propilio Domino,
ut iufecto negotio, soluta obsidione disoederent. fiunt superiores multisque interfectis et ad ter-
;
CAPUT XXVIII. ram dejectis, pluribus iu fugam versis, hostes ad

Salakadiiius regionemingrcditur Sidoniensem ; rex castra suorum se conferre nituntur.
convocalis regni viribus, hostibus occurnt. CAPUT XXIX.
Sequenti mense, cum jam prffidictus Salaliadl- Committiturpugna;nostrivincunlur ;capiunturex
nus, bis jam vel eo amplius in pago Sidoniensi eis quamplures.
violenter esset ingressus et libere salis, nemine Dum hfec ita se haberent, Odo magister militiae
;
845 HIST. RERUM TRANSMARIN. LIB. XXI. BALDUINUS IV REX. 846
Templi et cum eo comes Tripolitanus, deiade alii A adolescens bonfe indolis, et acceptus plurimum et :
sequentes, collem quemdam sibi obvium ascende- alii mulii, quorum nomina non novimus, nec nu-
runt, flumen habentes ad laevam a dextris vero ;
merum, capti sunt.
niaxima et castra hostium. Au-

erat eis planities CAPUT XXX.
diens ergo Salahadinussuos gravari, expositospe-
Salahadinus castnim quocl denovo sedificatum fue-
riculo, neci quoque dalos. parat eis subsidium rat, obsidet ohsessum occupat ; diruit occupa-
;
minis-lrare ; in quo proposito dum fixus raaneret, tum. Henricus comes Trecensis, Petrus, regis
eece suos qui evaserant, fugienles, videt quibus :
Francorum Ludovici frater, in Syi-iam veniunt.
occurrens, cognitio rei stalu, animos verbis addit, Rebus igilur nostris sic se habentibus, et inimo
in aciem revocat ; nostris quoque insequenlibus collocatis, ecce dominusHenricus coraesTrecensis,
et nimium securis, subito se iramcrgit. At vero vir magnificus, senioris Theobaldi comilis tilius,
pedites noslri de spohis eorum qui interfecti fue- (ijuem nos a synodo redeuntes, apud Brundusium
rant, dilati, putantes nihil snperesse ad consum- Apulise civitatem dimiseramus) apud Acconensem
matam victoriam, secus ripam fluminis castraraeta- civilatem,cum multo nobilium comitatu applicuit.
li, quieticonsederant ; equites vero hostes superse, Venerant, ut praemisimus, nobiles multi in eodem
quos devictos putabant, reparatis viribus videntes B transitu, dominus videlicet Petrus de Corleniaco,
irruere, non habentes ferias vel otium, ut juxla domini Ludovici Francorum regis fraler; dominus
mihtarem disciphnam, acies instruerentur, ordina- qaoqueI'hilippus,domini comitis Roberti,ejusdem
rentur agmina, ordine confuso decertanles, resi- domini regis fralris filius, Belvacensis electus ;
stunt ad tempus, et hoslium perseveranter susti- quorum adventu, nostri, anterioribus casibus plu-
nent impetus. Tandem viribus impares, nec se cum rimum consternati,aliquatenus tamen iu spem erecti
dispersi essent inordinatius, mutuo juvantes, in sunt, sperantes quod tot tantorumque nobilium
fugam versi succumbunt turpiter. Cumque satis patrooinio propulsare futuras, praeteritasque ul-
commode hostes insequentes, per aha loca possent cisci possent injurias ; verum adversa nobis divi-
declinare et in tulum se Iocare,peccatis noslrisexi- nitate, necpriores depulerunt, sedetiamin majores
gentibus, deteriorem deliberationis partera seculi, descendeninl raolestias, Nam hostis noster imma-
in angustias scabris rupibus obsitas, el penitiis nissimusSalahadiuus,dextriseventibusetprospera
exitum negantibus se immergunl : ubi nec ad an- fortuna, in tautam est elatus superbiam, utsubito
teriora procedere, nec nisi cum mortis periculo, antequam noslris ad modicum respirare liceret,
per hoslium manus redire dabatur ; qui fluvium castrum nostrnm, quod nuper
proximeprse- Aprili
transierunt vilsB et saluti consulentes, ex maxima P terilo fuerat consummatum, obsideret. Traditum
parte, in municipium proximum cuinomenBeiforl, sane fuerat ga>pe dictum castrum fratribus militiae
se contulerunt alii flumen transeuntes et ulterio-
; Templi, qui omnem illam regionem de concessione
rem ripam secuti, versus Sidonem euntes, confusi regum sibi vindicabanl, slalim postquam fuerat
prselii aestum periculosum dechnaverunt. Quibus consummatum eorumque diligentiae commissnm.
cum dominus Rainaldus Sidoniensis cum suis, qui Quod ubi domino regi fuit nuntiatum, convocans
ad exercitum festinabat, occurreret,intellectoquod regni robur onine et mililiara universam, accito
acciderat infortunio, eis eliam monentibus, Sido- quoque doraino Henrico comite el aliis nobilibus
nem reversus est. Quod factura, in illa die, multi- viris, qui advenerant, apud Tiberiadem properat ;
plexdamnumcrediturinlulisse. Verisiraileestenim, ubi collectisuniversis regneprincipibus,opem ferre

quod si in castrura suum continuato itinere se re- obsessis, hostes ab obsidione amovere proponit
cepisset, cooperantibus oppidanis et rusticis loeo- dumque exspectat et in diem apparalus differtur,
rum perilis, mullos eripuisset hostibus, qui nocle nuntiatur castrum prsedictum, sicut vere erat, ab
illa in cavernis, in rupibus latentes, sequenli mane hoslibus violenler captum, funditusque usque ad
discurrenlibus et cuncla perlustrantibiis inimicis, solum dirutura,occisis oranibus aut caplivatis, qui
inventi,capti, vinculis mancipati sunt. Dominus in eo ad tuitionem relicti fuerant. Sicque accessit
autem rex, quorumdam suorum frelus
fidelium damnis prioribus major confusio, ut vere dici
auxilio, evasit incolumis. Coraes quoque Tripolita- posset Recessit ab eis Dominus Deuseorum. Vere
:
nus, cum paucisTyrum pervenit. Capti sunl ibide judicia Dei, abyssus multa (Psal. xxxv, 7) veiê ;
nostris, Odo de Sancto Amando, mililiee Templi ma- terribilis est Deusin consiliis super fUios hominum
gifter, homo nequam, superbus et arrogans, spiri- {Psat. Lxv, o). Nam qui lantam fidelibus suis, anno
tum furoris habens in naribus, nee Deum timens, proxime preeterito contulerat sui mnneris immen-
nec ad hominem habens reverentiam. Hic, juxta silatem, tanta eosdem nunc indui reverentia passus
multorum assertionem,damnipreedicti etperennis est, et confusione. An quis nvvi sensum Domini .'
probrioccasionem diciturdedisse qui eodem anno ; aut quis consiliarius ejus fuit (Rom. xi, 34). Quid
f
quo caplus est, in vinculis et squalore carceris, est, Diimine Deus ? Quia hic prwsens muUitudo, et
nuili lugendus, dicilur obiisse. Balduinus quoque nubilium numerus erat, subtraxisti gratiam, nesibi
de Ramis, nobilis vir et potens Hugo quoque de ; ascribant, quod mei'itis non datur, sed gratia ; aut
Tiberiade, domini comitis Tripohtani privignus, quia de collalo gralis priore beneficio, non satis
847 GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP.
uberes libi, benefactori suo, gratiarum persolve- A Per idein terapus renovalum est verbum, quod
rant actiones ; aul quia /Ingellas, Domine, filium annoproximepra3terito deduce Burguudise motum
quem recipis {Hebr. xii, 6) ; imples facies noslras fuerat, cuiu domino comite Henrico, ejus avua-
ignominia, ul quseramus nomen tuum sanclum, culo ; sperabatur in proxime futuro transitu vea-
quod est benediclum in sxcula. Scimus, Domine, turus esse ; sed sicut postea evidenter patuit, cau-
et confitemur, quia tu non mularis. Tu enim di- sis quibusdam occultis adhuc, veaire recusavit.
xisli Ego Deus, et non tnutor {Mal. iii, 6) ; quid-
:
quid tamen id esl, scitnus quia justus es, Domine,

et 7'ectumjudicium tuum.
mClPlT LIBER YIGESIMUS SECUNDUS.

CAPUT PRIMUM. B dicitur, gratanter admisit ; non quiade viribus suis
diffideret, aut nostros, qiios tolies eo anno confii-
Rex sororem suam, quse marchionis uxor fuerat,
cuidam adolescenti, Guidoni videlicet de Lizi- derat,aliquatenushaberet formidini sedquiaari- ;
niaco, uxorem tradit. Cum Salakadino, paribus ditate nimiaet propter pluviarum inopiam, omne
condilionibus, prxter solilum, treuga firmatur. aliraentorum genus, tam equisquam hominibus, in
EodemquoqueteraporedominusBoamundusAn- regioneDamascena, percontinuumdefecerat quin-
tiochenorum princeps. etdominus Raimundas,cum quennium. Factae sunt igitur, tam per mare quam
militia in regnum ingredienles, dominum regem per terras, tam advenis, quam iadigenis et hinc
terruerunt, tinientem, ne res novas moliri attenla- inde juramentis interpositis roboratas, humilibus
rent; videlicetne rege, regno privato, sibi regnum satis quanturaadnosconditionibusinduciee ;quod-
vellent vindicare. Premebatur enim solito acrius que nunquam antea dicitur contigisse, paribus le-
rex segriludinesua et singulis diebusleprse signum gibus foedus initum est, nihil preecipui nostrissibi
magis et magis evidens prominebal. Soror autem in ea pactione reservantibus.
domiai regis, quee marchionis uxor fuerat, adhuc
CAPUT II.
in sua viduitateperseverabat, ducem, ut praemisi-
Salahadinus parles Tripolilanas hostiliter inva-
mus, exspectans. Cognoscens ergo res illorum nobi- C
dit ; et segetes et terrx bona depopulatur.
lium,etlicet iiterqueesset ejusconsanguineus.sus-
pectumhabensadventum, sorori maturat nuptias Eodem ;
anno, sestate quse proxime secuta est,
idem Salahadinus, locata Damascena et Bostrensi
et quamvis nobiliores et prudentiores, ditiores
in tuto provincia, equitum copias omnes, versus
etiam in regno, tum de advenis tum de indigenis
partes dirigit Tripolitanas ibique locatis castris
potuissent reperiri, penes quos aiultocommodius,
;
turmas dispergit per universam regionem milita-

quaatum ad regni ulilitatem, illa posset locari :
res.Comesautem cum suis in urbem Archis se contu-

non salis attendeas, quod :
lerat, operiens si ei daretur opportunitas cum hos-

Male cuncta minislrat
tibusabsque gravi periculo committendi.Porrofra-
Impelus, tres militiae Templi,cumessentineadem regione.ia
tamen causis quibusdam intervenientibus, cuidam suis municipiis clausi tenebantur, exspectantes
adolescenti satis nobili, Guidoai videlicet de Lizi- omni pene hora vallari obsidione
nec se congres- ;
niaco, Hugonis Bruni, de episcopatu Picta-

filio sionibustemerecommittereaudebant. Identidemet
viensi, ex insperato traditur, infra paschalia, prae- fratres Hospitalis, timentes, in castrum suum, cui
ter morem, solemnia. Preedicti vero nobiles viri, vi- nomenerat Crach, se contulerant; arbitrantes satis
denles quod eorum adventus, domino regi et suis D esse, si tumultu prffifatum oppidum ab in-
in tanto
suspectus habebalur,orationibus demore comple- juriis hostium possent vindicare. Erant ergo media
tis, domum reversi sunt. Medio tamen tempore, hostium agrainainter praedictorum fratrum el do-
dum amboapud Tiberiadem, per aliquot dies mo- mini coiuitis expeditiones, ita utmutuum sibi non
ratn facerent, ignarusdeeorumpr8esentia,in ipsam possent ministrare auxilium, nec etiam dirigere in-
urbem impetum fecit Salahadinus ; nihil lamen ternuntios, quide singulorum statualterutros vale-
damnicivibus irrogans, iterum in fiues Paneaden- rent instruere. At vero Salahadinus per campestria
ses se recepit ; dumque ibi moram cum suis exerci- et maxime perlocacultapassimobambulans, etne-
tibushaberet.exspeclans utposlea patuit, navalem mine opponente, libere cuncta perlustrans, fru-
se
exercilum, quem tola hieme praecedente, quinqua- gespartim inareis jamcongestas, partimper agros
ginlagalearumpararifecerat, dominus rexsuspec- manipulatim collectas, parlim adhuc solo hserentes,
tamejushabensmoram,nuntiosmittit,quidetreuga suppositis ignibus incendit, prasdas abigit, depo-
haberent cum eo tractatum. Quod verbum ille, ut pulatur universa.
>,
849 HIST. RERUM TRANSMARIN. - LIB. XXII. BALDUINUS IV REX. 850
CAPUT III. A Idus Maias attigimus, propilia Divinitate.salvis re-

Ctassis jEgypliorum ad imulam Araduin accedit. bus etcorpore incolumes. Noa videturtameo prae-
Contes Tripolitanus cum Salahadino fcedus inil. tereundum, sed erit praesentis historiae articulus
Dum haec ia partibus illis geruntur, ecce circa non modicus, quod dum in urbe regia moram, ut
Kal. Junias,navalis exercilusejusin partibus subi- praedixiraus, tum ingrueutis hiemis necessitate,
to apparuit BerÛhensibus cuj us exercitus primice-

;
tum dominiimperatorismandatofacere-
felicissirai
rii, postquam pro certocoustilit quod Salahadinus mus, contigit eura paterna provisione, et mente
cumdomiao regefoedusinierat.reverentiam haben- quodammodopraesagadematuroexhac luceexitu,
lesad legespacis quas indixerat, timuerunt Bery- gerainam sobolem suam, filium videlicet et filiam,
thensium finibus et infra totius regni terminos. matriraonii legibus alterum uxori, alteramviro co-
jura foederis vioiare. Audieates quoque, quod eo- pulare. Filio sane adhuc impuberi, vix annorum
rum dominus in parlibus Tripolitaniscuni suis ex- tredecim, Alexio nomine, avi paterni nomen refe-
peditionibus moram faceret,illuc properant,et in- renti.illustris Fraocorura regis domini Ludovicifi-
sulamAradum (quaeurbi Antaradensiopposilaest, liam, vix annorum octo, Agnetem nomine, solem-
vix tribus milliaribus ab eadistans) galeis in portu niter contulil, imperialibus insignibus utrique
coiiimode locatis, occupaut. Haac iasulam dicitur g collatis, in palatio domini Constantiai seuioris,
primus habitasse etin eaurbem munitissimamsui iu ea parte palalii quffi dicitur TruIIus ; ubi et
nominis sdificasse Aradius Chanaaa filius, nepos sancta et universalis synodus sexla, temporibus
Noe, undeArados dicta est. Huic ab oriente vicina Conslantini, filii Constantini, filii Heraclii, dici-
est clvitas iterum oiim valde nobilis, quae ex eo, tur fuisse congregata. Filiam vero nuptui col-
quodpraBdictascivitati e regione oppcsitaest.utsu- locavit apudadolescentemnomine Reioeriura.Wil-
perius diximus, Antarados, hodie vero corrupta lelrai senioris marchionis de Monteferrato filium,
nuncupationeTortosadicitur; ubiaposlolus Petrus domini item Willelmifrairem, cui nos regis oostri
Phoenicen circumiens, in honore Dei genitricis di- sororem conluleramus. Huoc, quasi aonorum de-
citurBasilicam fundassemodicam,quiB multo popu- cem et septem.per suosapocrisiarios domiaus im-
lorum usque hodie frequentatur accessu et ubi di- ;
perator fecerat evocari,qui aote oostrum adveatum
vinitus,perejusdemsempervirginisintercessionem in urbem regiam diebus circiter quiodecim descen-
multa dicitur iudigentibuslidelibus preestaribene- derat factaque moratamia urbe quara in expedi-
;
ficia.Hse urbes ambaeTyreasi melropoli suffraga- tione cum dominoimperatore,redeuntequoquedo-
nece, cum alia illis coatermina, qufe Maraclee, miaoimperatorecircaEpiphaaiarumdiesiaurbem,

provinciae Phcenicis dicitur portio, intelliguntur. r mense Februario ia palatio novo, quodBIachernas
Applicatiadpreedictam insulam, regionem univer- dicitur, convocatacuria sua, cum iraperialimagni-
sam terrore concutiunt, ibique raandatimi doraini ficentia.permanumTheodosiiejusdemurbispatri-

suioperientes,domumsupraportuai Autaradeusem arch£B,eidem filiamsuam nomioe Mariam,uxorem
inceaderuat, damua civibus majora.sed incassum dedit,etde oomiaepatris suiJoaanem appellatum,
inferre molientes. laterea Salahadinus regionem Csesarem constituit. Hanc filiam, Hirene uxor ejus
pro suo arbitriodepopulatus, classi mandat utre- prior, imperatrix piae memoriae, quee ei de regno
deat; ipsequoque revocatis agminibus, in suos se Teutonico inuxorem data fuerat, peperit nam ex ;
recepit fines. Paucis tamen postraodum evolutis Maria, quam secundo duxit, solum Alexium, qui
diebus, initiofoedere cum domino comite, interius hodie imperat, suscepit. Verum si ludos Circenses,
in regionem se contulit Damascenorum. quos cives illius urbis Hippodromos vocant, et va-
CAPUT IV.
riorum gloriamspectaculorum populoper illosdies
Tyrensis archiepiscopus a Conslantinopoli regredi-
cum solemuitate exhibitam si imperialem circa;
lur ; dominus Ludovicus rex Francorum vita vestes, et proprii corporis indumenta in lapidibus
decessit. pretiosiset margaritarura pondereetnumeroexcel-
Peridem tempus, cura per menses septera con- Ientiam;sipalatiisupellectilemauream,argeateam,
tinuos, cum illustris memoriae doraino Manuele, numero etpondere infiaitam; si velorum ad orua-
Coastaotinopoleos imperatore maguifico, moram tum dependentiumpretiura; sifamulorum etcuria-
nobis et Ecclesiae nostrse perutilem fecissemus,quar- lium numerositatem scripto comprehendere tente-
to postPascha feria, licentiamredeundi ad propria mus si apparatus,nuptiarum magnificentiam si
; ;
per multam obtinuimus iustantiara. Qui commea- effusam in oranes,tara suos quam exteros immensae
datis nostrae devotioni legalis suis, viris aobilibus liberalitatis munificentiam, per singula velimus
et aiagnificis, in galeisquatuor, quas nobis more prosequi, immensitate raateriae, sermo succumbe-
imperiali liberaliter nimis concesserat,traascursis rel,etiamsi specialis ad hoc deputaretur tractatus.
Teoedo, Mutileoe, Chio, Samo, Delo, Claros, Rho- Sed nunc ad historiam redeamus.
dOjCypro, iosulis ; a laeva autem relictis Phrygia, Corapletisergo apud Antiochiam, injunctisnobis
Asia minore, Lycia, Lycaonia, Paraphylia, Isauria, ab imperiali excellentia, cum domino principe, et
Ciliciaprovinciis, fauces Orontis fluminis, etSeleu- cum domino patriarcha mandatis, doraino rege
ciae portum, qui Lodie dicitur Sancti Simeonis, iv apud Berythum invento, eoque terrestri itinere
Tyi-iimproperante,nospropiliaDivmitale,coatinua A CAPUT VI.
uavigalione, pridie iNonas Julii, post annum et Princeps Antiochenus occasione pellicis, quam
inensesdecem.exquoadsynoiiumprofectieramus, uxori viventi superduxerat. anathemati subjici-
lur. In Alexiuni imperatorem conspiratur.
ad Tyrensem reversi sumus Ecclesiam.
Anno septimo regni domini Balduiui quarti, xui Per idem quoque tempus dominus Boamundus,
KaL Octobris piissimus et Cliristianissimus Fran- Antiochiffi princeps,relictadominaTheodorauxore
corum rex, vir virtutum et immortalis memoriae sua, dominiimperatoris nepte,quaradam sibyllam,
dominus Ludovicus, onere carnis deposito, ccelis maleficiis utentem, ut dicitur, ecclesiastica severi-
intulit animam, cum electis principibus praemia tate contenipta, inuxorem ducerepreesumpsit. Per
possessurus feterna ; filio unosuperstite ethaerede, idem tempus,cum dominus Josceliaus,regis avun-
Philippo nomine, ex Ala regina, filia Theobaldi culus et senescaleus, a domiuo rege missus pro
senioris,sororedominiHenricicomitisTrecensium, quibusdam regni negotiis, in iu'be Constanlinopo-
Theobaldi comitis Garnolensium, Stephani comitis litana, etdominus Balduinus de Ramis pro redem-
Saiusorensiura, domini Willelmi Remensis archi- ptione sua,adomino imperatore auxilium postula-
episcopi : mortuus estanno regni ejus quinquage- turus, similiter eadem civitate moram facerent,
simo, vitae vero sexagesimo.Sequenti mense,pridie B mortuo jam domino Manuele, piae recordatiouis
nonas Octobris, anno pontificatus sui vicesimo imperatore, Kal. .Vlartii detecti sunt quidam nobi-
secundo, dominus Amalricus bonsememoriffi Hie- les, viri raagai et res novas moiienles,
illustres,
rosoljmorum patriarcha, vir simplex nimium, et contra dominum Alexium

imperatorem,filium do-
pene inutilis, viam universae carnis ingressus est. mini Manuelis, conspirasse; quos comprehensos,
In cujus loco, dominus Heraclius Csesariensis ar- tanquam majestatis reos, vinculis mancipari,tradi
chiepiscopus, intra dies decem substitulus est. carceribus, licet ejus quidam exeis essentconsan-
CAPUT V.
guinei, preecepit imperator, raatris adhuc tutelffi,
juxtapatrisarbitrium, suppositus.Interquos erant,

Rex sororem suam iuniorem,Henfredo terlio i:xo-
rem tradit. Conslanlinopolitanus imperator uita quasi tofius factionis opiflces, Manuel senioris
defungitur. Andronici unde superius fecimus mentionem) fi-
Eodem mense, dominus rexsororem suam, vix lius; Alexius quoque Protostrator,Theodor:B Calu-
annorura oclo, cuidam adolesceuti Heufredo no- sinae ueptis domiai imperatoris, filius item frator ;
mine, despondit. Hic tertius Henfredus, junioris Logoiheta3, qui Cauaclivi ulebatur ofticio et alii ;
Henfredifilius fuit ex Stephania Philippi Neapoli- quidam magnates eximii, circiter duodecim. Sed
tani filia qui secundus Henfredus, senioris Hen- P et ejusdem domini imperatoris.soror, domina Ma-
;
fredi de Torono regis constabularii, cujus supra ria, factionis ejusdem oonscia, cum marito mar-
saepius fecimus mentiorem, fuit filius cujus avus chionis filio (cujus superiusetiam fecimus mentio-
;
maleraus,videlicetPhilippus,dominus fuit Arabife Dem)adecclesiam SanctajSophiajnocteconfugiens,

secundae, quse est Petracensis, qui locus hodie in pendulo sortisdubias, septis Ecclesiae conserva-
\ulgo Chrach et SyriseSobaLquilocushodiemontis batur ubi cum marilo contra iraperatorem fratrem,
;
Regalis quarum utraque est trans Jordanem.Hic

;
eadera ecclesia arrais et militibuscommunita,cum
postea conversus, factus est magister raililiae fauloribus suis, et ejusdem propositi complicibus,
Templi. Tractante ergo et plurimum elaborante teulabal aliqiiid moliri, faveute sibi ejusdem civi-
principe Rainaldo, matrisejusdempuerijam pube- tatis patriarcha. Sed tandem convalescenlibus
ris,tertio marito, celebrata sunt Hierosolj^mis pree- imperatoris Latinorum maxime fretis
partibus,
dictiadolescentis etsororisdominisregis sponsalia. auxilio, illa coufractis viribus de vita desperans,
Commutavit prsetereapatrimoniumsuum, quod in supplexperintercessores veniam postulat;et fralri,

finibus Tyri per mortem avi paterni hfflreditario iudulta gratia, reconciliata est.
jure ad sefuerat devolutum, Toronum videlicet, et CAPUT VII.
Castellura novum
Paneadem, cum pertinentiis q Hierosolymitanus patriarcha Antiochiam dirigi-
et
suis, cum dominorege certis eonditionibus qua tur, ut rei periclitanti tentet afferre rcmedium.
;
rum tenor in Archivis regiis, nobis ilictantibus, Alexander papa vita decedit.
perotflciura nostrum, eontinetur introduclus. Eodem tempore,oocasionepellicis,quamabjecla
Eodem mense, mensis die, vir eminentis-
tertia uxore legilima, Boainundus princeps Antiochenus
simus et imraortalis memorise, omniura principum superduxerat, lurbatus est Orientalium Latinorura
terraemunificentissimus, dominus Manuel Constan- status, et maxime Antiochenarum partium princi-
tinopolitanus imperator, onere carnis deposito, palus. Nam coramonitus semel et secundo idem
animam ccelo reddidit ;cujus memoria iu benedi- princeps, ut a tam manifesto adulterii commisso
ctione, cujus eleemosj^nus el beneficia largissiina recederet, et uxorein ad se revocaret legitimam :
enarrabit omnis Ecclesia sanctorum. Uefunctus more peccatoris, qui cum in profundum venerit
anno imperii suiquadragesiino,vit8e
autera dicitur vitioriim contemnere solet ; obturatis auribus, vo-
vero (quantum adhuc nosse dalur) quadragesimo cem noluit sapienter incantantiuin esaudire, sed
primo. obstinate in peccato perseverans, sententiam inse
853 HIST. RERUM TRA.NSMARI.V. LIB. X.KIL BALDUINUS IV REX. 854
excomraunicationis, merito latain, siiscepit. Cui A cor rediens, ad frugem vitas melioris se erigat, et
tamen non mullamdeferens, seddelicturii iugemi- optimi moderaloris virtute induatur ex allo. Tan-
nans, tam dominum patriai-eliam, quam ejusdem dem videntes nostri malum illud ingravescere, et
regionis episcopos et alios ecclesiarum preelalos, nuUum in proximosperantes remedium; jamenim
hostililer persequi coepit, manus in eis injiciens non solum persona principis anathematis vinculo
vioienta3;etvenerabiliuialocorum,tamecclesiaram tenebatur astricta ; verum universa regio, propter
quam monasteriorum, septa violans, res sacras rapinas, incendia, quae in bouis veuerabilium fle-
diripiens, et eorum, nefario spiritu et ausu teme- bant locorum, interdicto erat supposita, ita ut
rario, perturbans possessiones ipsum etiam do-
; praeler baptismaparvulorum, nullum de sacramen-
minum palriarcham cum clero, qui ad eum confu- lis ecclesiasticis populo ministraretur caeperunt ;
gerat, inquodam ecclesiaemunicipio, firmo tamen, nostri limere amplius, videutesrem ineura casura
armis quoque et militia simul et victualibus sufti- descendisse, in quo nonsine universorumpericulo
cienter communito, dicitur obsidere et frequenti- ;
diu stare posset. Ordinantitaquede communicon-
bus, raore hostili, eosimpugnarecongressionibus. silio, ut dorainus patriarcha, dominusquoque Rai-
Unde quidam de magnatibus regionis iilius, ejus naldus de Castellione, qui aliquando princeps .An-
non ferentesinsaniam.cognoscentes se plusdebere b tiocheuus fuerat, hujus domini Boamundi junioris
Deo quam hominibus, ab eo mente et corpore vitricus magister quoque militife Teuipli, frater
;
recesserunt, ejus maleficia detestantes inter quos ArnaldusdeToroge;magisterquoquedorausHospi-

;
vir Dobilis et potensRainaldus, cognoraeuto Man- talis, frater Rogerus de .Molins, ad partes illas pro-
suetus, in preesidium suum inexpugnabile et rauni- pereut, tentantes, si prsevia Dei gralia, aut adtem-
tissimum (adjunctis sibi quibus cordi erat causa pus, aut in perpetuiim, tantismalis aliquodpossint
honestior, et tiraor Dei ante oculos) se recepit, in inveuire et apture remedium. Timebamusenim, ne
eo praebens praBsulibus a propriis ejectis sedibus et forte a domino papa et transmarinis principibus,
aliis indifferenter, ob eamdem causam profiigis, nobisadnegligenliam, velpotiusadmalitiamimpu-
tutum refugium. Ob quod factum tota regio in laretur, sivicinis nostris tam miserasorte laboran-
tantum descendit tamquepericulosum discrimen, tibiis,nullum daremus compassionis signum,nul-
ut viris prudentibus etsensus habeutibus esercila- lum studeremus adhibere remediura. Dominus
tos, procul omui dubio videatur, ut nisi nobis iglturpatriarcha.assumptisex Ecclesiarum praelatis
inature divina subvenerit clementia, hoslibus, ad dominoMonachoCaesariensi electo,domino Alberto
nostram ruinam et Christiani nominis perennem Bethleheuiita episcooo, domino Rainaldo abbate
injuriam, patere debeat introitus, et in eorum po- r, montis Sion, domino Petro ecciesiEe Dominici Se-
testatem universa redire provincia de quorum ;
piilcri priore, prudentibus viris et discretis, subse-
manibus, opitulante Domino, tidelium principum queulibus eum aliis ejusdera itineris consortibus,
soUicitudine, et Christianee plebis multis laboribus ad partesillas descendit ;assumptoque sibicomite
etsumptibus, est erepta. Verus est enim Veritatis Tripolitano, eidem principi familiari adraodum et
sermo, et omni acceptione dignus Quia omne : accepto, ut eorum verbum facilius effectui posset
regnum in se diuisum desolabilur, el domus sitpra mancipari,apudLaodiciamcoaveniunt;tandemque

do7mim cadet {Mallh. xn, io). Dominus aulem tara domiuum principem, quamdominum patriar-
Hierosol3'morum res una cum domioo patriari:ha cham seorsim couvenienles, diem utrique consti-
ecclesiarum praelatis, simul et laicis princi-
et aliis tuuntapud Antiochiam ; ubi pnetentato hinc inde
pibus,debitamgereates soUicitudiuem, coavenien- verbo, pacem constituunttemporalem itavidelicet ;
tes apud se, et quid in tampericuloso rerum statu ul, refusislam domino patriarchae quam episcopis
agendum sit, summa diligenlia deliberantes, licet et locis venerabilibus quaecunque amiserant, cesset
prtedicti imprudentis et dissoluli principis raerita inlerdictum et populis ecclesiasticorum sacramen-
videanlur exigere, vim inferre dubitant, ne forte, torura restituantur munera.Ipse autem in propria
hostium viribus et rogatis auxiliis, volens resistere, persoua, ab episcopis latam patienter feratsenten-
Turcis exponat regionem, unde eos postmodum, tiain ; aut si peuitus quaerat absolvi, pellicera abji-
etiam volens etenitens plurimum, non possit amo- ciat,uxore legitima revocata. His ergo peractis,
vere. Item apud hominem insanum, et ad mala putantej se regionis inceudium aliquantulum miti-
prsecipilem, maleficiis prajoocupatum, precibus el gasse, ad propriareversi sunt. Priuceps vero nihil-
salutaribus monitis locum non esse intelligentes ;
ominusineisdem sordibus obstinatus irrevocabili-
uaimhocesselsurdoasinonarrare fabulam, etverba ter perseverat. .Adjecit praeterea, et quodregioni
ventis dare ; mittere viros prudeuteset exhortatio- periculosiusest.eo solo quod eis factura ejus dice-
nis habentes gratiam, non praesumunl. Suslinent baturdisplicere,fldelium suorum optimos, inclytos
ergo malum hoc, ne deterius incurrant, ab eo et nobiles viros, extra civitatem et omnem terrara
exspectantes subsidium, qui solet convertere in suam expellere constabularium suum,

; videlicet
profundo maris positos etdare nivem sicul lanam,
; camerarium quoque, et Guiscardum de Insula,
miltens cristallum sicut buccellampanis (Psal.cxLWi, BerlranduraquoquefiliumcoiuilisGisleberti, et Ga-
5, 6) ; ut ille divina yisitatione commonitus, et ad rinum Gainart; qui ad dominum Rupiaum Armenio-
8S5 GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. 856
rum priucipein magQificumdenecessariodecliaan- A rali, natio qiisedam Syriorum,inPhceniceprovincia

tes, honestissime ab eo sunt suscepti, ita ut singu- circa juga Libani, juxta urbem Bibliensium habi-
lis statim daret muneraiugentiaet victum singulis tans, plurimam cii'ca suistatura passaest mutatio-
sufficientem assigniiret, Eodem anno, mense Augu- nera. Nam cum per annos peue quingentos cujus-
sto, vicesima septima die uiensis, pontificatus ejus dam .Maronis hferesiarchffi errorem fuissent secuti,
anno vicesiraotertio, domiuus Alexander papa ter- ita utab eo dicerentur Maronitee, et ab Ecclesia
tius, viam universse carnis Ingressus est, et in Ec- tideiium sequestrati, seorsum sacramenla confice-
clesiaLateranensi sepultus ; cuisubstitutus esl do- rent sua, divina inspiratione ad cor redeuntes,
minus Lucius papa Hubaldus,
tertius, qui et languore deposito, ad patriarcham Antiochenum
Ostiensisepiscopus,nalioneTuscus,patriaLucensis, Aimericum, qui tertius Latinorum nunc eidem
vir grandsevus admodum et modice litteratus. praeest Ecclesise, accesserunt ; et abjurato errore,
Eodem quoque tempore, venerabilis in Christo quo diu periculose nimis detenti fuerant, ad unila-
frater noster, pise in Domino recordalionis, domi- tem Ecclesiae Calholicae reversi sunt, fidem ortho-
nus Raimundus, Ecclesiw Berj'thensiuni episcopus, doxam suscipienles.paraliRomanfe Ecclesiaetradi-
idibusSeptembris ex hac luce subtractus est, lucis tiones cumomni venerationeamplectietobservare.
perpetuas, pr8eviaDorainigralia,pra2miispereuniter b ^rat autem hujus populi turba uon modica, sed
politurus. Cui posimodum in eadem Ecclesia sub- quaii quadraginta millium dicebatur excedere
slitutus estvirhouestus etlitteratusmagister, Odo, quantitatem, qui per Bibliensem, Botriensem et
Ecclesiaenostrae archidiaconus, cui nos, in jejuniis Tripolitanum episcopatus, juga Libani et montis
Decembris, et sacerdotii gradum, et pontificalem, devexa, ut prcediximus, inhabitabant erantque ;
auctore Domino, contulimus dignitalem. viri forles et in armis strenui, nostris, in majori-
CAPUT VIII.
bus negotiis quae cum hostibus habebant frequen-
Noradini moritur, domino Mussulx consan-
filius
tissime, valde utiles unde etde eorum conversione
;
guineo suo hceredilate relicta. ad maximanostris accessit laeti-

fidei sinceritatem,
Peridem tempus, mortuus eslMelecshalah, Nora- tia. Maronis aulem error et sequacium ejus, est et
dini fllius.adolescens adhuc, cui de orani haeredi- fuit, sicut et sesta synodo legitur, quae contra eos
tate paterna, sola mauserat Halapia, cum paucis collecta esse dignoscitur et in qua damnationis sen-
admodum municipiis. Hic moriens testamento no- tentiam pertulerunt quod in Domino nostro Jesu
;
vissimo dicitur Halapiam et omnem hwreditatem Christo una tantum sit, et fuerit abinitio, et volun-
suam, exasse, in quemdam patrui sui filium Heze- tas et operatio. Cui articulo ab orthodoxorum Ec-
din nomine, filium Thebeth. Mussulee dominum p clesia reprobato, multaalia perniciosa nimis, post
contulisse. Quo defuncto, principes ejus, nuntios quam a coelu fideiiumsegregati sunt, adjecerunt;
ad praedictum dominum Mussulae, illustrem et ma- super quibus omnibusductipoenitudine, adEccle-
gnificum Turcorumsatrapam, dirigunl, monenles, siam,ut praediximus, redierunt Catholicam, una
ut non difTerat cum omni celeritatead eos venire; cum patriarcha suoet episcopis nonnullis, qui eos
qui, suscepta legatione, festinus adveniens, avi- siout prius in impietate praecesseranl, itaad verita-
ta bona et sibi jure hfereditario debita susce- lem redeuntibus, pium ducatum prsestiterunt.
pit, utimens ne Salahadinus, qui prajdictum pa- CAPUT IX.
truelem suum, ex parte plurima exhaeredave- Interregem et TripoUtanum comitem simultas oritur
rat, ab ^gypto rediens, hanc etiam urbem invitis periculosa,etusqueadodiummanifestumprocedit.
civibus violenter occuparet praesertim cum qui-;
Porro dum ita regnum, utpraediximus, pace ad
dam de majoribus, occultum ei praestarent favo- tempusinterdominumregemetSalahadinum inita,
rem. Salahadinus vero, composita usqiie ad com- quadam tranquillitate frueretur, non defuerunttilii
pletum biennium nobiscum pace temporali, in Belialet impietalis alumni, qui spiritum habentes
jEgyptum descenderat, ut sua ibidem studiosius inquietum, turbas in regno moverent et mala in-
procuraret negotia. Anxius enim plurimum sollici tostina molirentur. Cum eliam comesTripolilanus,
tabatur, eo quod audierat classem regis Siculi, '-'
quasi per continuumbienniumcircaparles Tripoli-
cum ingenti apparatu et infinitis copiis in mare tanasmulliplicilate negoliorumimpeditus, moram
descendisse, et ad partes.-Egyptiasproperandiha- agens, in regnum non potuisset ascendere, accidit
bere propositum. Superfluam auteui supereo arti- quodinvitante sollicitudine.quampro urbe gerebat
culo conceperat formidinem nampraedictaclassis
; Tiberiadense, quse uxoris erat haereditas, rediredis-
in Occidentem iler arripuit, ad Baleares insulas, posuit ; cumque omnem ad iter prosequendum
Hispani6econterminasciteriori,quarum altera vul- fecisset et jam usque Biblium pervenis-
apparatum,
gari appellatione Majorica, altera vero Minorica set, praedicti viri nequam regem nimis simplicem
dicitur, contendens ubi infausta navigatione et
; malignasuggestionecircunivenerunt,persuadentes,
sinistris acla flalibus, tota pene deperiit circa Sa- praedictum comilem sinistra intentione in regnum
cuam Albenguenam ; et viginti milliaurbes mariti velle introire, ul de ejus supplanlatione tractaret
mas, frelo inlumescente, littoribus allisa. luterea, occulte ;unde factum esl, quod eorum verbis sedu-
dumregnumpace, ulpraedisimus,gauderet tempo- ctoriis, rex auremnimiscredulam praebens, missa
.
857 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XXII. BALDUINUS IV REX. 858
legatione regai aditum ei inconsulte nimis inter- A praesumens, et viribus. Et quoniam apud eum
,
dixit. Qiio facto,comes, ciii praetei' ineritum tanta optimehabebantur.eterga eos profusa liberalitate
irrogala erat injnria, confusus et justa succensus abundabat, ex omniorbe,ad eum, quasi ad bene-
indiguatione, desistens a proposito, licet invitus, factorem prsecipuura, tam nobiles quara ignobiles
sumptilius innumeris factis iQuliliter, Tripolim concurrebanl certafim. Qiioruiu exigentibusobse-
reversus est. Erat autem praedictorum ea intentio qiiiis magis et magis in nostroruin accendebatur
seductorum, ut, absente comile, qui virinduslrius amorem, et omnes amplius in stalum promovebat
erat, et adomniacircumspectus, ipsi regianegotia meliorem. UndeGraecorum nobiles, etmaxime ejus
pro libero tractarent arbitrio et regis infirmitatem consanguinei, sed et reliquus populusodium insa-
ad suum traherent compendium. Inter quos regis tiabile adversus nostros conceperant accedente ;
mater, raulierplane Deoodibilis, et in extorquendo etiara ad indignationis cumiiliim,et odiorura fomitem

importuna ; et ejusdein frater, regius senescalcus, et incentivura ministrante, sacramentorum inter
cum paucis eorum sequacibus, viris impiis, regem nos et eos differentia. Arrogantes enim supra mo-
ad hoc protervius impellebant. Quod factumpost- dum, et a Romana Ecclesia per insolenliam sepa-
quam regni principibusinnotuit,eoi'um quisensus rati, haereticum omnem eum reputant, qiii eorum
magishabebantexercitatos,maxiraecorda!iiolesta- g frivolas non seqiiitur traditiones ; cum ipsimagis
vil ; timebant enim ne tanti principis patrocinio haerelicorum sibi nomen adaptent,dum contraRo-
regnum destitutum inprfeceps rueret, et juxta Do- manam apostolorum Petri et Pauli
Kcclesiam et
miaiverhnm, inseipsumdivistimdesol,arelur{Malth. fidem, adversus quam
porlx inferi non possunt
xn, 25) maxinieque cum rex, invalescente singulis
; prsevalere {Matth. xvi), novas etpestilenles opinio-
diebus aegritudine, reddebatur impotentior, et ad nes aiit gignunt, aut sequuntur. Denique, his et
procuranda regninegotia minus minusque Heret hujusmodi, a multo retro tempore, siinultatem
idoneus irao vixin seipsopotens subsistere, lotus
; hanc apiid se conceperant, opportunitatem quae-
dissolveretur. Videntes ergo regni majores pericu- rentes, ut sallem post imperatorisobitura.invisum
lum, quodexproedicto factocertum eral imminere Lalinorum populum, tam in urbequam inimperii
ad revocanduincomitem, et ejus mitigandam indi- finibus coiumorantem, delerent penitus, odium
gnationem, oranimodam impendunt operam et : inoxorabile satiantes.
tandem post luultos circuitus et diversa consilia, CAPUT .XI.
rege invito, sed tamen permittente, prtedictum il- Causx tumullus et dissensionis assignantur.
luslrem virum, injurias sibi illatas prudenter dissi- Prsedicto igitiir imperatore rebus humanis
mulantem, regnum introdauxerunt, pace
in inler
P exempto, dum,
iit praediximus, Alexius Protose-
euni et dominum regem plenius reformata. vasto imperium procuraret, visum non satis est
CAPUT X. commodam adhiic adcomplendam malitiamsuam

reperisseopportunilalem ;nam etipse, imperatoris
ConslanlinopoU lumuUus oritur ; et prxvalente
viro nequam Artdronico, Latinorum populus exemplo, nostrorum consilio utebatur et auxilio,
exturbatur eosque sibi quantuin poterat, reddebat familiario-
Dum haec itaque in noslro sic geruntur Oriente, res; inunotamentamnostris quain oranibusgene-
apud Constantinopolim grandis circa imperium raliter, se penilus exhibebat odiosum. Quod, licet
facla est permutatio, el casus accidit universie La- Graecorura moremollis esset supramodum, etcar-
tinitatilugubris, etinaudilam irrogans, cumenormi nis curain toto studio in immundis perficere sata-
damno, conturaeliani. Dolor enira, quem pridem geretdesideriis,avarustameneratet thesauris par-
fallax etperlidaGreecia conceperat, edidit et peperit cebat imperialibus, tanquam si eosproprio sudore
iniquitatem. Defuncto enim domino .Manuele, in- comportasset. Dicebatur etiam, quodcum impera-
elyt8erecordationisimperatorefelicissimo,successit trice, licet vivente adhuc marito, sed in exlremis
ci, tum ex teslameuto patris, tum exjure haeredi- laborante, vitam sanctimonialem esset professa,
impubesSlius, Alexiusnomine, vix aniiorum
tario, stuprihabere consiietudinem. Arrogans praeterea,
tredecim.Quosub malris tutela constituto,dum per et neminem praese ducens hominem, aliis incon-
Alexium Protosevasto,domini imperatoris senioris sultis principibus,cuncta pro suo disponebat arbi-
nepolem ex fratre se priore natu, imperialia pro- trio, ita ut decaeteris, aeque nobilibiis et viris ma-
curarentur negotia, visura esttam majoribusqiiam gnifleis, nihil videretur curare. Unde factum est,
populocivitatis illius.opportunitatem invenisse,ut quod perstudiuiu et operam principum palatii,qui
quod adversus nostros maligne conceperant, pos- ei plurimum ob ea quae praemisimus invidebant,
sentetfectuimancipare. RegnanteenimDeo amabili evocatus est ex Ponto, cui praeerat Andronicus se-
praedicto imperatore, merito tidei et strenuilatis nior, domini imperatoris praedefuncti patruelis, ut
suee, tantam Lalinus populus apud eum repererat ad complendam eorum malitiam cooperalor acce-
gratiam, ut neglectis Graeculis suis tanquam viris deret, etAlexium Protosevasto depelleret abadmi-
mollibus et etferainatis, ipse tanquara vir magna- nistratione quam gestabat. Erat autem praedictus
nimus et strenuitate incomparabilis, solis Latinis Andronicus, dominiimperatorisdefuncti patruelis,
graadia committeretnegotia, de eoruiu fide merito virperfidus etnequam,coDspiratioaum seminator,
859 GUILLELMI TYRENSiS ARCHIEP. 860
et erga imperium sempeiMnlitlelis ; imde ob miilli- A populi, quialiisabeunlibiis aul noluerant, aut non
plicia ejus scelera, lcinpore (iomiui imperatoris potuerantexire.deseevientibusgladlisperemerunt ;
vincula passus fueral, et carceres et exigentibus ; etlicet pauciessent,qui adarma possent sufticere,
meritis, igaomiiiiose Iraclutus, vagiis et profugus resliteruut tamen diu, et crueuiam de se hostibus
super terram, Orientem circiimierat universum in ; reliquerunt victoriam. Immemores igitiir et fcede-
ipsoque suo exsilio multa lurpia coraiiiisseral, et ris etobseqiiiorum qua; pliirima imperio nostri con-
animadversione digna novissime tamen, vix tribus
; tiileraut, peremptis iis quiresistere posse videban-
ante imperatoris obitum mensibus.reconciliatusin tur, iguem eorum domiciliis subjiciuntet universam
gratiam redierat. Et ne, more solito, circa urbem eoriim regionem subito convertunt in favillam ;
turbas posset excitare, et couspiraliones moliri ut miilieribus et parviilis, seaibus et valitudinariis in-
reguo prwesset, missusest in Pontum sub honoris
ceudioconsumptis. Necsiifficiebateonimimpietati,
preetextu priesidialis. Hunc
imperatons et in locadaesivere profana ; verum ecclesias etloca,
igitur,
ipsius etiam Protesevasto consangiiinei, et ii ma- quBBlibet venerabiiiasuccendentes,quiadea salutis
ximeinquibiiSimajorem videbaturliaberefiduciam, causaconfugerant, cum ipsis pariter sacris aedibus
clandestinis evocavenuitlegationibus, monenlesut concremabaut. Nec erat differentia plebeiorum et
adversus eum armarelur, qui ejus tilios et alios B cleri, uisi quodatrociusin eos des<eviebaut,qui re-
illustres quosdam, ignomiuiose conjecerat in vin- ligiouisethonestalishabitum proetendebant. Mona-
cula. Porro hic, ut prcediximus, illuslres quosdam chis enim et sacerdotibus primas irrogabant inju-
in conspiratione deprehensos, carceri mancipave- rias, et exquisiiis perimebant cruciatibus. luter
rat;undeaiiiplioreminsecoiicitaveratinvidiam. Vo- quos viruin venerabilem Joannem nominejsanctaj
catus ergo proedictus Andronicus, innumeras Bar- Roiiiante Ecolesifesubdiaconum,quem pronegotiis
bararumnationum secum trahenscopias.ad urbem Ecclesi£e,ilominuspapaillLicdirexerat,comprehen-
accessit, etsecus Hellespoutumecouspectu civita- dentes, iii contuiueliam Ecclesias decoUaveruul, ca-
tiscastrametatus.universamoccupavit Bithyniam putejusad caudamcanisimmundae religantes. Sed
;
contraquem missi quidam potentes, ut ejus resi- nec mortuis, qiiibus oninis parcere consueverat
sterent moliminibus, proditorum more ad eum se impietus, inter lam detestabiles et pejores parricidis
contuleriint ; inter quos primi eraiit et prascipui, sacrilegos, luta erat qaies, qiios de mouumeutis
Andronicus Angeli, princeps militiae quae coutra extractos per vicos et plaleos, quasi iUatassenti-
eum directafuerat, et Alexius Megaducasquiclassi rent injiirias,distrahebant. Accedentes prsetereaad
eratpraefectuSjUterque imperatorisconsanguineus^ Xenodochium,quoddicebatur.Sancti Joannis,quot-
Nec solum ii, qui ila manifeste ad eum transfuge- Q quotineorepereruntlanguidos.gladio peremeruut.
rant, partem uostrorum reddiderant debiliorem, Qui auteiii, esofficio pietatis, oppressorum merito
verum oinnes alii, tam illustres quam civiummul- lenebanliir atflictionem relevare, eorum videlicct
titudo, jam non occulte, sedinpropatiilo suum An- sacerdotes et monachi, hi dato pretio, grassatores
dronica preestabanl favorem elejus m urbem deet sicarios, ad slragem invitabant, disquirentes se-
;
siderabant adventum, inodts quibus poterant, ut cessus et domorum penetralia, ne qui ia eis deli-
mature transfrelaret proeurantes. tescereut, ut inortis discrimen deolinare possent ;
CAPUTXII. inveulosqueet violenter extraotos tradebant car-

niticibus quihus eliam, ne gratis operam im[)en-
Urbem elpalalia, inlerfeclis nobilibus, Andronicus
;
occupal, et violenta dominatione populum op- derent, pretium sanguinis pro miserorum interfe-
primit. ctioue porrigebant. Qiii autem clemeutius cum eis
Factum est itaquequod invalescenteeorum cou- vidfbantur operari, hi eos qui ad seconfugerant et
spiratione, captus est Protosevaslo, et privatus ocu- quilms spem dederanl salutis, Turcis et aliis infi-
lis et arguinenlis virilibus decurtatus ; undenostri delibus populis, in perpetuam vendebant servitu-
plurimum mente conslernati, timentes ne civiiim tem exquibus promiscui sexus, setatisetconditio-
;
nationibus.
super eos repentina tieret irruptio, prfemoniti a q nis-iilusquamqiiatuormillia, barbaris
quibusdam qiiiconjurationis habebant
conscien- pretio interveniente, distracta esse dicuntur. Sic
liam ;
qui validioreserant,alii iugaleisqiiadragiiila ergo impius Grsecorum populus, el genimina
quatuor,quasiu porlurepererant.Graecoriimeffiige- viperar u?n {Malth. x\iu), more serpenlis inf/remio,
runt molimina alli in navibus, qnarum in portu
;
et muris in pera, uihil tale meritos, nihilqiie tale
maxima erat copia, omnem domum imponentes, verentes, inale remuneraverunthospites suos; qui-
mortis evaserunt discrimen. Qui autem seniores biis tamen tilias suas, neptes qiioque et sorores,
erant, vel infirmi reperti sunt, et ad fugam ininus uxores dederant, el ex diutino oonviclu sibi reddi-
idonei, ii in domibus suis relicti, impietatis quam derant familiares.

effugerant rabiem perpessisunt. Nam paralo
alii CAPUT XIll.
clam navigio saepedictus Andronicus universas, Populns Lalinorum, qui in galeis se receperat, in-
quas secum trahebat, inûrbem introduxit copias; suLasel loca maritima hosliliter depopulatur.
quee vix ingressae, uiia cum civibus in eam urbis Veriiin non omnino, taiitum et a saecu-
partem,quamaoslriincolebaatirruentes,residuum lis iaauditum faciaus impune commisisse dicun-
861 HIST. RERUM TRANSMARIN. - LIB. XXII. B.\LDUINUS IV REX. 862
tur. Nam qui, ut prsBmisimus, iu galeis exie- A occupato et subjectis omuibus, liberius osteadat
ranf, et quipostraoJum eos aliis naviljus suul sub- qiialein circa eos gerat voluatalem. Factuoi est au-
secutl, babeutes secummultitudiuem uiaximam et teiu lioc.aanoab lucaraalioue Domiui 1182, uiense
classem uon modicam, circa urbem, satisin vicino Aprili.
se coijeg-^raal, rei exspectaatesexilum. Qui, post- CAPUT XIV.
quam quod ii qui ia civitale
pleuius coguoverimt Salahadinus foedits quod cum domino rege inierat,
tumullum excitaveraut, eorum suoceaderant regio- rescindit ; rex illi ultra Jordanem occurrit. Turci
nes uxores quoque et liberos et omuem fami-
;
vicuui Buriam effringunt, habitatoribus ejus in
captivitalem redactis.
liamparlimgladio.partimconsumpserantiucendio,
justa inJigaatione commoli, exarserunt in iram. l';t Interea, dum hseo in Grsecia sic geruutur, navis
cupientes vehementi fervore, ultumirisuorum san- qnaedammillequingeutospere^rrinos deferens.apud
guinem, oircuieruatutrumqueHellespoutilittus, ab Damialam, in tinilius iEgypti, tlatibus acta sini-
oslio maris Poatici, quod ab urbe Coustantinopo- stris, confracta est; passis tamea aaufragium spes
litana distat triginta miliiaribus, usque ad ostium erat salutls, eo quod Salahadlous oobiscum, tam
maris Mediteiranei, quoJ ab eademdislat milliari- per terras quaiu per mare treugam dlcereturha-
bus ducentis, urbes et qufelibet muuicipia ia utro 3 bei-e et pacem temporalem. Sed longe aliter acci-
que sita littore, comprebenJeates violeuter, et eo- dit els, quam vel pacis teoor, vei pactonim series
rum habitatores ferro perimeates universos sed ; exigeret. Salahadiaus eoim praedie viotuscupidiae,
et aionasteria, qure tamia utroque ejusdem maris et taotam Chrisliauorum turbam, ocoasiooe foede-
littore, q;iam in insulis modicis, quae per illud ris, noleos de reguo suo exire liberam, omnes con-
mare dispersae suat, sitaeraat,pervadeates, pseu- jeoitiu vincula, eteorurasibi boaa oonfiscari prse-
domoaachos et sacrilegos eorum sacerdotes, in ul- cepit ; missaqiie legatione aJ domiu u m regem, coo-
tiouem frateruisaaguiais, gladio peremeruat, ipsa tra formam pactorum, et quae peoe impossibilita-
monasteria cum iis quiad eacoufugerant, succen- tem cootinebant, ab eo CLBpit reposcere adjiciens :
deutes. Ex quibus loois, inrmitas auri, argenti, Quod Jiisi pro omnibus illis eipi'o volo satisfieret,
gemmarum et holosericorum dicuutur extraxisse ipsenavim prsedictamsibi vellet in compensationem
copias; undedamnumreramamissarum.ettlispen- detinere,et prxterearenunliarepaci,de qua inlereos
dia bonorum suorummultiplicifenoresibipoterant convenerat. Quo i cumnonobtinuisset ejusnuntlus,
reoompensare. Nam praetermoaasteriorum divilias quoaiam calvas occasiones magis ianeclebat, ut
inaumeras et Ihesauros iafiaitos, quos a multisre- aavem sub aliquo quaesito colore detioere posset,
tro coagesserant temporibus, cives Constautiaopo-
P
quam jiistas causas allegaret ^soluto fcedere, cogi-
litani iogentia ibidem Jeposuerant auri et o:8tera- tare coepll, quomodo suo raore, vetus exeroeas
rum gazarum ponJera;qu<eomniasecum Jefereu- oJlum, regaum possetaggravare.Convocatlsigitur
tes, et marisillius deserentes augustias, inter Ses- expeJitionibus et uni versis tam pedltum quara equi-
toa et Abydon, urbes antiquissimas et maritimas, tum copiis, simul eteorum multitudioe, qui a Da-
mare MeJiterraaeum littora Thessa-
iugressi sunt ;
masco et adjacentibus ei fiaibus, aoois praiteritis,
liae, etmari adjaceatiumproviaciarum urbes etop- faraisacerbitatemdecliaantesîo.Egyptum descen-

pida perlustrantes Jiligentius, et cuncta incenJio derant, proposult rediro Damascum. ut Inde quasi
et rapiuifi tradentes, stragem inuumeram operati Je vioino nos amplius molestaret. .\Jjecit eliam, ut
sunt. Sed et galeas alias a prioribus circa Chryso- in venlendo, regionem nostram quse est traos Jor-
polim,urbem.Macedoniae,dicunturreperissedecem, danem, pro posse damnificaret aut fruges suocen-

;
aliasque in locisaliis quamplures: unde sibi clas- denJo, quae jam albae erant aJ messem aut uoum ;
sera maximamet Grajcis omnlnoformidabilem, in V3l plura Je praesidlls Qostris, quae lu ea eraot pro-
eorum peraioiem Jicuntur orJlnasse. .\lii vero qui vlncia, vlolenler expugnanJo. Id autera,eomaxime
stragemet rapiaam abomiaabaatur operari, cum dlcebatur proposuisse iotuitu, ut slbi satisfaceret,
usoribusetliberis, et resiJuosubslaatiolae suse, aa- de priucipe Ralnaldo, qui ei prseerat regiooi, eo
ves iogressi, quarum illis multus occurrebat nu- quodArabesquosdara infratempiis fcederis cootra
merus, a praedicto Jecliuantes exercitu, ad nos ia legem paotornm cepisse diceretur, et repetitos red-
Syriam descenderunt. .\nJr0uica3 interea urbem dere negaverat. Gogoito ergo per exploratores ejus
pro votis obtiueas et nullum liabens ooutradlcto- adveatu,et proposlto, rex habita Hierosolymis cu-
rem imperatorem cum futura uxore, regls Franco- ria geaerali. et super petitionibus Salahadioi dili-
rum tilia in die festo Pentecostes, solemniter fecit geoti tractatu, de quorumdam consllio, cum totis
coronari, omnem
eieshibeas reverentiara sororem : regni viribus, in praedictam regionem, vallem per-
quoque maritum, simul et matrem iinpe-
et sororis trausieos sylvestrem, io qua est mare .Mortuum,
ratoris, mtra septa palatil, adhuc tractans huma- pervenit, ut venieoti Salahadino oocurreret et se
nlus ;lpsetamen tamiu urbequamestra,qu;elibet opponeret provinciam vastare voleoti. Porro Sala-
imperii negotia, pro suo libere disponeas arbitrio hadiuus traoscursacum suis espeditionibus solitu-
timetur tamea, ae hauc fraude palliata, personis dine, quoJ iter, cum multa diffloultate, vix diebus
e£hibeathumauitatem,quousqueimperio paulatim viginti coofecerat, jamque terram habitabilem ia
finibiisnostris,juxlapr!esidium,quoddiciturmons A tur,inexpugnabile, ex quo nostrismulta dicebalur

Regalis, quasi ad decem milliaria casti-ametatus ;
provenire utilltas ; nam cum prfedicta regio hostium
exspeclans ui de statu regionis, et ubinam esset magis esset contermina finibas, quam nostris ; et
rex cum suis expeditionlbus, certirtcaretur. Rex ipsi eam pro suo possent tractare arbitrio,
faciilus
vero juxta urbein veterem, cui uomen Petra deet ejus habitaloribus confidentlus imperare, hujus
serti, in secunda sitam Arabia, castra locaverat, tamen prajsldii beneficio mullis annis obtentum
ab exercitu Salahadini triginta sex vix distans fuerat, et obtinebatur nihilominus in praesenti,
milliaribus ; eratqur ibi universiim cum eo regni qaod nostrls et ex sequo dividebatur potestas,
illis
robur sed et comes Tripolitanus ibi invitus deti-

;
et vectigalium par tributorum fiebal distrlbullo.
et
nebatur; contra cujusconsilium rex illuc profectus Erat aulem spelunca In latere cujusdam raontis
erat, et reliquas regni partes inobservalas, et sita, cul subjectum erat immane preeclpilium a ;
absqae mililla dereliquerat ; favore enim preedicti parte vero superiori nuUus omnino accessus ex ,
Rainaldi princlpis, magis quam consideratione ma altero vero latere, tantum arcta nimis semita, ut
joris compeudii.quidam ad hocregem impulerant, perquam hominilibero, et abomnionereexpedito,

non multum attendenles quid iterim regno viri- vix absque periculo iler praeberetur. Erat autem
bus destituto posset accidere; quod quam impru- B commissumfideietdillgentieenobilisvirietditissimi

denter factum fuerit, rei exitas subsequens statim Fulconls Tiberiadensis. Ad hunc locum accedentes
declaravit. Nam qui circa Damascum, Bostrum, praedicti hostium principes, qui Buriam, ut prae-
Baulbec et Eraissam erant principes, videntes misimus,efrregerant, et nostrumcaptivaverant po-

regni robur abesse, et millliadestltutam regionem puluiu, repente anteprsesidium astitenint, et infra
universaui, convocatis clametslne tumullacopiis, qiiinqae dies obtinuernntexpugnatum. Super quo

Jordanem secus mare Galllea;, quod estliberiadis, faclo, non eadera omnium eratopinio ;quibusdam
transeuntes, fines nostroslatenter ingressi sunt;et asserentibus quod qui erant in prresidio, pecunia
percurrenteses parte Galiljeam,perveneruntad lo- redemptl, locum hostlbus tradlderunt ; allis vero,
cum qui est sub monte Thabor, cai nomen Buria, quod ex latere spekincam effregerunt, qnia lapis
juxta Naim urbem anliqnissimam. Homines autem cretaceus erat, et facile solvebatur, et violenter
illarum partium de treiiga prfesumentes, quam nou- ingressi stallonem primamquBe inferior erat,occu-
dum noverant defecisse, securi nlmis, ralnus sibi paverunt, dicentibus unde postmodum eos qui
;
providebant unde factum est quod, clam et de

:
erant in medlo et in supremo coenaculo (nam ibi
nocte super eos irrnentes, locum ex omni parte dicebantur esse mansiones) ad deditlonem
tres
vallaverunt, ita ut neqiie ad montem, qui loco iin- C compulerunt. Compertum est autem postmodum,
minebat, fuga non pateret obsessis. Luce igitur quod culpa magislratum, qiii caBleris prfeerant,
reddita, videntes loci habllatoresinflnitam circa se munlciplum ad hostes pervenerit nam aliis resi- ;
hosllum mullitndinem, in turrlm quae suburbio stere volentibus, ipsiauctoritate qiia prwminebant,
praeerat, certalim se contiileruut quam undique iuhibebanl defensionem ; etpostmodum resignate

;
circumdantes,etcumsumraainslantlasafrodientes, municiplo ad hostes se contulerunl. Dicebantur

intraquatuorhorarumspatium suffossam, solo de- autem esse qui looo praeerant, Syri, qui apud nos
jecerunt; ante ruinam tamen, cumjamrimam du- effeminati et molles habenlur. Unde inajor culpa
ceret, et casum mlnaretur, eo^ qiil in eam confu- in praedictum Fulconem refunditur, qui tales loco
gerant, in deditlonem susceperiint. Colllgentes igi- prsefecerat tam necessario. Exlit ergo sermo iste,
tur pro libero et sine contradlctore arbitrio, luin II- et longe lateque diffusus est per regnum ;
pervenit-
lius, tum adjacentlumlocorum]praedamuniversam, que usque ad nostros qui erant trans Jordanem,
exceptishis quiinconflictu ceciderunt, pene quin- prfepedire volentes transitum Salahadlni,ex .(Egyp-
gentas aniraas secum detulerunt in vinculis. Nam to ascendentis inSyriametproperantisDamascum;
quia locus erat frugifer et messis tempus aderat. quo comperto, consternati sunt animo universi, et
multi ex locis finitimis metendi gratla illuc se con- q maxime Tripolitanus
comes ad cujus curam prae-
dictum miiuicipium respiciebat. Undefactumest ut
tuleranl, quos omnes, ut praediximus, secum slne
contradictore deducentes, iterum Jordanetranslto, qui regnura negllgenter reliqiierant, ibi negligen-
sani et incoliimes reversl sunt ad propria. tius se habentes, nlhil Deo plaoitum, nihll regno
utile operari possent nam cura usque ad fines re- ;
CAPUT XV.
glonis noslrae, advenienti Salahadino debuissent
fdem castrum nostrum in nostra regione Suinde, occurrere, etregnipraepedire introitum,irapruden-
speluncam videlicel )nunilissimam,occupat vio-
ter nimis usque ad locaiu ciii Gerba noraen, eum
lenter.
eosdem permiserunt accedere, ubi aquarum, quibus maxi-
dum adhuc
Accidit praeterea per dies,
in Syria Sobal detineretur Chri- me sitiens ejus indigebat exercltus, .omnem repe-
rex el exercitus
ritabundantiam; etinde missa expedilionum parte
stianus, casus periculosus admodum, et nostris
ciroapraesidium nostrum, cuinomen monsRegalis,
perpetuo lugendus. Erat enim nobis in regione
Suioide,transJordanem,aTiberiadesedeeimdistans vinelasucciderunt, et aliaqufedam oppidanisintu-
milliaribus, praesidium munitissimum, et, ul dici- lerunt damna. Quod siad eum locum nostri perve-
;
nissent, eum procul dubio oportuisset in ^Cgy- A et Jordanem, in campestribus et agro sila irriguo,
ptum redire; trahebatenimsecuminfinitam imbel- quae alio nomine dicta ostBersan, cujus prseroga-
lis populi nuiltitudinem, quibuset aquajamdefe- tiva Nazarenahodie, qus in eadem dicecesisitaest,
cerat in utribus et panis in cistarciis, quos omnes gandet ecclesia nani urbs praescripta raro hodie
;
in solitudine oportuisset inedia deperire ; nam pro- incolitur habitatore, ad instar modici redacta op-
cedere non poterat, et cum nostris erat periculosum, pidi. Ad queni locum pervenientes hoslium cunei,
committere. Audientes ergo, quod ad preedictum praesidium modicum quod ibi est in paludibus si-
jam perveuisset locum, iterum decreverunt nostri tum, coeperunt fortiler impugnare sed resistenti- ;
adaquas RaselRasit, illi occurrere; quodsi factum bus viriliter oppidanis, videntes quod non profice-
fuisset, per ulteriorem solitudinem oportuisset eum rent, versus caslrum novum, cui nomen est hodie
iter cceptum agere, quod non nisi cum multa tam Belveir, inter prtedictam urbem et Tiberiadem in
hominum quam jumentorum potuisset consum- raontibus situm, ut nostris occurrerent, acies di-
masse jactura. Quod propositum cum non fuisset rexerunt.Nostrivero Jordanis fluentasecuti, ubi ad
effectui mancipatum, accessit ad prsedictas sine prsedictum pervenerunt locum, deserentes vallem,
dilHcuItale aquas et inde siue contradictore fines
; aseenderunt in montes multa tameniminensi ca- ;
suoscum omni incolumitate ingressus, Uamascum 3 loris, qui supra moduin proficiscentibus incubue-
perveuit. Quod nostri cognoscentes, iterum eadem rat, incommoditate fatigati ubi noctem illam, vici- ;
via qua prius transierant, reversi sunt ad propria nishostibus suspectam, conlinualis excubiis trans-
;
limentesvero, ne a Damasco.inquam se cum orani egerunt : mane facto, descendentes ic planitiera,

suo comitatu receperat, regno aliquid insidiarum quae inter praedictura oppiduiu et vicum, cui no-
et damni moliretur, congregatus est universus re- nieii Forbelel, hostes viderunt circumpositos, in
gni populus ad fontem Sephorilanum, inter Sepho- tanta mullitiidine, qiiantam videre
non consueve-
rim et Nazareth ubi habentes secum Dommicae
; raut. Dicebaturenim a senioribus regni principi-
crucis lignum, preesente rege etpatriarcha, etaliis bus, quod a primo Latinorum in Syriam introitu,
tam ecclesiaslicis qiiam Siecularibus regni princi- nuuquam tanlasvidissenthostium copias. Eratque
pibus, de die in diem hostium exspectabaut uumerusexpeditorum adpugnam, quasi ad viginti
iu-
cursus. millia nostri aulem equites vix reputabantur se-
;
CAPUT -Wl. ptingenti. Erat autem Salahadino et principibus

Idem fines nostros violenler ingreditur ; apud cas- ejus, una et communis intentio, nostros es omni
trwn Forbelel pugna commitlitur,ancipxiivictoria. parte vallare, ut nec unus evadere posset nam de ;
Salahadinus interea congregataex universis fini- Q jam dicta mullitudine prsesumentes et nostram con-
bus suis, super ea, quam es iEgypto proficiscens temnenles paucitatem, quod eis nostri possent re-
secum translulerat, militia, proposiluni habens ut sistere nuUatenus arbitrabantur. Verum ei, cui
fines nostros ingredeietur, ad eum iocum accessit, non est difficilein paucis majorem superare multi-
qui dicitur lingua eorum Raseline, quod interpre- tudinem, aliter visum est. Nam preevia misericordis
tatur caput aquse. Is aiitem locus a nostris Hnlbus Dei clemeutia, licet eorum respectu, noslri nulli
et ab urbe Tiberiadense modicum distare dicitur. viderentur, tamen ordinatis juxta militarem disci-
Ubi cum per dies aliquot moram fecisset, subito plinam agmioibus et in hostium cuneos, solita ir-
fines nostros ingressus est, in loco qui dicitur Ca- ruentesanimosilateethostium impetus multasusti-
vam, inter duo flumina, qui a Tiberiade vix distat nentes eonstanlia, in eo conflictu superiores in-
quatuor milliaribus, castra metatus. Quod ubi no- venti sunt licetmullide nostris, quos nominatim
;
stris perexploratores cognitum est, ad uibem prae- tangere supersedemus, ignorainiosissime, et cum
dictam sub omni celeritate exercitum dirigunt, ut perpetuo probro, bellicis sudoribus se subtraxe-
mililares copias, quae ad ejus loci et finilimorum runt. Oplime se habiierunt illa die, strenue et viri-
municipiorum tuitionera.SaphetvidelicetetlJelveir, liter decertantes, Balduinus Ramatensis et Balianus
deputatae erant, secum assumerent, hostem proli- frater ejus. Sed et Hugo junior, domini comitis
jj
nus insecuturi. Porro comes Tripolitanus, vir pru- Tripolitani privignus, cum acie Tiberiadensium,
dens armis strenuus, et in re militari pluri-
et in memoriamea die meruit in benedictione celebran-
mam habensexperienliam,duplici lertianaibidem dam ;
qui, licet esset adolescenlior, tamen supra
periculosissime laborabat unde nostris, qui de
; curaaciesupradicta,cui prseerat,
illiusaetalis vires,
ejus consilio et providenlia plurimum pra;sume- tres hostium cuneos violenter eflfregit et convertit
bant, multa accrevit mcestitia, eo quod lanti pria- in fugam, ad suos, per Dei graliam, rediens illae-
cipis solatio, in tanlonecessitatis articulo, frauda- sus. Ceciderunt in eo conflictu de noslris, ex eque-
rentur. Convocatis tamen ex locisfinitimis auxilia- slri ordine pauci, sed sanctorura adepti consorlium
ribus copiis, erectis vexillis hostem insecuti sunt. de popularibus vero, plures hostium autem major ;
Salahadiuus vero nostrorum audiens advenlum, facla est strages sed et de principibus eorum ce-
;
transitoJordane,cum suis expeditionibus in partes ciderunt aliquot, quorum caede consternata pars
Scytopolitanas se contuht. Est autem Scytopolis adversa, campum deseruere certaminis. Sed nec
tertiffi Palestinae metropolis, inter montes Gelboe illud praetereundum est cum silentio, quod tanta
;

pereosdiesprfE(er solituni fuil caloris inclemenlla, A conceptum et mandati formam. Nam infia
illius
quod es utroque esercitu uon pauciores cautuatis paucosdies et classis navium roslratarum triginta
cecideruntiuiporlunitate quaui gladio. De numero juxta condictum adfuit et frater quas in universa
;
autem interemptornm liostium, nihil oertum coUi- .'Egypto contrahere potuit, circaDarum introduxit
gere potuimus nam, ut suorum casum nostris oc-
; copias. Ipse autem ut adveniente classe paratior
cultareut, eos qui in acie cecideraot, secum ilepor- inveuiretur,in eam regionem quee vulgari appella-
tabaul quos sequenti nocte in castris occulte se-
; lione dicitiir vallis Bacar, expeditiones dirigit,con-
pelierunt, neeoruni manifestatus interitus, nostros stitutis exploratoribus super montes illos quimedii
redderet fortiores. Dicimus tamen, utroque snpra- sunt inter regionem prffidictam et agrum Bery-
dicto casu, de eis quasi ad mille cecidisse. Quo thensium, inmareprominentes,qui de adventuga-
facto, videns Salahadinus, quod iireelerspem ei ac- learum ipsum redderent instrucliorem. Ipseautem,
ciderat, etquod duriores, quam essetarbitralus in- intervallo, ex locisadjacenlibuspedestria con-
h(;c;
venisset adversarios, confusus, Iransitoilerum Jor- vocabat auxilia, etquae ad futuram obsidiouem ar-
dane, reversus est ad propria, iu eodem loco, unde necessaria sollicitus procurabat. Nec
bitrabatui-
egressus fuerat, denuo castrametatus. Nostri vero, mora, circa Aiigustales Kal. srepedicta classis in
revocatis agminibiis, ad fonlem Seforitanum, unde B liHore appulit Berylheusium ;quod ulprasdictoSa-
priusegressi fuerant, reversi sunt. Quoitinere qui- lahadino, per deputatos adhocspecialiter, nuatia-
dam. Dominici Sepnlcri canonicus, Balduinus no- tumestexploratores, illicosineraora, superatis me-
mine, ecclesise ejusdem thesaurai'ius et vivificse diismontibus, do quibus preemisimus, universas
crucis bajulus, caloris immensitatem non ferens, expediliones suas demisit in campestria; et urbem
delatus in lectica, submonte Thabor, juxta torren- seepenominatam, prout diu aute deslinaverat, un-
tem Cyson, exspiravit. Sed et alterquidamejusdem dique vallat obsidione. Nostris autem qui ad Sepho-
ecclesise frater et canoniciis, Gaufridus videlicet de rum in castris erant, varius de Salahadini propo-
Novo vico, qui prajiliclo Haldiiiuo in eo itinere de- sito rumor ferebatur, dicentibus aliisquod iirbem
putatus erat ad solalium, diim alienis rapiturstii- Berythensium sicut pro certo patuit, obsidere de-
diis, in priEdicto coullictu sagitta confossus inter- crevisset ; aliis vero asseverantibus, quod circa
iit Dignum est enim, ut qui gladium accipit, juxla
; obtinendam Halapiam, tota ejus anhelabat intentio
verbum Domiui, gladio debeat perii-e {Mafth. xsvi, nouuuIlisetiauiaslruentibusquoddominoMussulae,
52). magnitico et potenti Turcorum satrapee, qui ejus
CAPUT XVII. quaedamoppida circa Euphratemobsidere diceba-
Idem classe vocala ex yEgypto, urbem obsidcl q tur, tentabat occurrere. Verum.dunihicsermo tam
Berylhenstum. dubius in castris verterelur, adfuit nuntius, verbi
Domino igitur rege cum suis expeditionibus ad auibigiiitatem dirimens, qui urbem Berythensium
locum supradictiim reverso, Salahadinus aegre fe- procul omni dubio asserebat obsessam. Adfuit ni-
rens nimiiim, quod ejus et suorum evacualus
ita hilominus et a parte australinunlius, qiii ejusdem
essetconatus, couvocat copias iterum om-
ileriiiu ; Salahadini fralrem, cum ingeutibus copiis, fines
nia percurrit argiimentorum geiiera, anxie cum nostios circa Darum invasisse, ettriginla sex levis
suis deliberans, quomodo iterum noslris recidiva armaturse mililes, quos Turcopulos appellant, in-
possetinferregravamina. Vidensautemquod nulla lerfecisse, et qusedam succendissesuburbananun-
via commodius nostros posset opprimere, quam tiaret Quo comperto, rex habita cum
pro certo.
si ex pluribus partibiis nostros altentaret mole- principibus deliberatione,eligit morbo periculosiori
stare, fratri quem suorum prociiratorem negotio- occui'rere,et urbem obsessam ab ingruente molestia
rum reliquerat iu yEgyptomandat etdistricteprae- liberare namei suee sufficere non videbantiir co-
;
cipit,quatenus sub celerilate classem ab Alexan- pise, ut utrumque hostem a suis flnibus eodem
dria et universa /Egypto dirigat in Syriam, signifi. monieuto possetarcere.

cans ei propositum, qiiod in votis haberet, classe CAPUT .Wlll.
^
recepta, Berythensium urbem.tam permarequam Rex ad ejus libeimtionem prcpernns, usque Tyrum
per terrasobsidione vallare; etnereguipopiilus ad pervenit. Salahadinus obsidionem solvit.
ejus liberationem cum rege posset accelerare, ei- Gonvocalis igiturexpeditionibuset translato uni-
dem prfecipilut, coUectis equitum viribus, qunein verso exercitu, rex usqae Tyrumpervenit. Glassem
^gypto erant residut-e, ipse etiam ab austro ingre- quoqne nihiloniinus qnam tum in Acconensi, tiim
diens, omnemcirca Gazam, et Ascalonam, et Da- iu Tyrensi porlu reperit parari prfecipiens, subito
rum, quse sunt regni nostri oppida novis=;ima, et prseler spem omnium, intra dies septem, arma-
.flgyptiacam respicientes dloecesim, regionem de- tara optime, et viris fortdjus instructam galearura
populaturus ingrediatur. Hfec autem eo tractabat triginta triumordinavit. Interim tamen, dum heec
studio, ut dum regni pars illis qui ab Êgypto ir- apud nos stiidiose nirais etvotis ardentibuspraepa-
rumperent, tentarent occurrere, debililatis cteteris ranlur, Salahadinus, urbem, ut prsedixiraus, obsi-
et factis paucioribiis, ipse urbem obsessam acrius dens, quautas poterat molestias, utroque circa id
et liberiusimpugnaret.Factumqueest juxtamentis desudante exercitu, civibus inferebat; nam ordi-
natis circa iirbem legionibus et sibi vicissirn succe- A eussiis, et se et alios revocavit ab opere inocEpfo
;
dentibiis agminibns,tanlaspei' Iridniioicontiuaum ciimque per tiiduum peu', conlinuiim, ita nrbem
obsessi^ intulit angustias iit, negata i-eqiiie, nec ad impugnassel,videnlesquodnonproficerent, quiper
refeclionem corpons necessariam farias indulgeret mare adveneraut, de mandato Salahadini in ga-
aliquas. Machinas tamen seu jaculatorias,seu alte- leas se recipientes, circa noc.tis initium tertiiB clam
riiis geaeris, quibus solent al) hostibus espugnari *t denocterevcrsi sunt. Saiahadinnsqiioque, revo-
secum detiilerat, aiit quia absque
praesidia, niillas qatis agmiuibus ab urbe disoodens aliquantulum,
eorum adniiniculo urbem subiloet sine difticullate per campestria quaj urbi praidictae adjacent, turmas
se arbilrabatiir posse eflringere, el obtinere vio- ccepitdividere,turresqua;eranlinadjaoenlibussub-
nostrorumcelerem exspectans ad-
lenter; aut quia urbanis funditus dejici preecipiens sednecpome- ;
ventum, tantamoperam inutiliter consumere recu- quae in circuitu urbis erant plurima,
riis et vinetis,
sabat quod tamen absque machinis poterat, diii-

;
parcentes, in securi et ascia cuncta dejecerunt. Ut
gentistuiiio et lota percurrebat sollicitiidine. Nam, aiitem iu obsidione liberius tutiusqiie perseverare
ut prasdiximus, inlinitam miiltitii(iineni silii per posset, viarum quasiam difficultates et angustias
vicesalternatim snccedentem, seriatimcircanrbem q la? inler urbem prsediclam et Sidonera positEe, per
collocaverat, quae tantam in eos, qui in muris Q quas uostro exercitui ad urbis liberalionem accedere
erant etturribus,et ad tuitionem urbisaesudabant, de necessitate futurus erat transitus, non
volenti,
sagittarum immittebant multitiidinem, quod inslar solura asiiis pedestribus turbis occupari fecerat
;
graudinis et urbem replerentet moenia. Nec solum verum nbi eranl majores angustiffl, siccis lapidibus
eo modo obsessos ab iirbis liiitione niteliantur ar- absque ccemenlo, iisque in ipsum mare feceratde-
cere, verum et fossores, qui ad hoc specialiler ut duoi maceriam ; ut ulroque impedimento nostree
murum sufloderent, vocali fnerant, violenter labo- relardatselegiones, eo minus libereadeum possent
rabant intromittere, ut anlomiiraiia murosque ef- acceilere, ipsequeinlerimnon desineret urbem mo-
fringendoetadituspatefecerenl.quibns arraatornm kstare. Cumque firmum fixumque prius diceretur
copife, invitis civibiis mgreJerenlur ; et iit ipsi li- habere propositiim, ab urbis obsidione, nisieavio-
berius huicstudiooperam possent impeudere, alii, lenter effracla, non discedere, mulala voluutate, ut
ut prsemisimus, arcubus instabant et baiistis, et praidiximiis, reditiim aoceleravitad propria.Cujus
inSnitatelorum immissione; ettantainstabanlpro- rei causa fuisse dicitur, quod quemdara litterarum
tervia, quod vix sine mortis periculo, qui intus in urbemab solidandos animos ob-
bajulum, quaj
erant, digitum audebanlexerere. Civeslamen, licet sessorum.aquibusdaiudirigebanturfidelibus, casu
admodum, prfefecti tamen urbis et
pauci essent Q ceperant,quiobservabanllransitus;qiiem ante Sa-
maxime, quorum multain eo facto merilo
episcopi lahadinum deductum, gravissimis qnaestionibus
commendatur virtus et constantia, monitis et ex- subjecerunt. Ubi tum ex ejus confessione violenter
hortationibusacquiescentes,hisomnibusargumen- extorla,tum ex litterarum tenore cognoscentes,
tis,argumenta objiciebant coutraria, et nullam re- quod nostrorum uterqiie paratus erat exercilus, et
sistendi arlem relmquebant iutentatam. Nam et infra triduum prooul orani dubio adfulurus, mutato
contra exteriores sagitlarios, tela et sagittas, arte proposilo,solverunt, utpnedictumest.obsidionem.
non dispari vel studiore torquebant, undehoslibus Classis lamennostra usque ad locum pervenitdes-
dispendia longe multipliciorainferebant, etcausas tiualum sed urbem reperiens liberam, in portus
;
mortisiHisirrogabaut frequentius, qui cum majore unde prius exieral, non mutlo interjecto lempore,
protervia videbantur instare. Et liisqui murum ni- reversa est. Rex autem et universusexercitus ejns,
tebantur suffodere, arte occiirrobant eadem, ila ut cognito quodhostesab urbe discessissent obsessa,
ipsooperedesudantibusplerumque aut mortemin- cum apudTyrum per dies aliquot moram fecisset,
ferrent,aut fodiendi auferrent instrumenta. Nec revocalis expeditionibus, Sephorim reversus est.
solum qui perterrasadvenerant, hastanlas civibus CAPUT XIX.
obsessisinferebant molestias verumet qui navigio Salahadinus Euphralem
;
jj transit, Mesopotamiam
;
accesserant,non minusproterve, non minus hosli- ingressus.
I lilerobsessisinstabant.lpseautem Salahadinnsnon Salahadinus interea, sicu erat vir vigilan tissimus
t
i longe ab urbe in colleconstilutus, et propria pree- et totomentis ardore ad dilatandam nominis sui
sentia, et exhortatiouisverbo suos ad instantiam gloriam et regni incrementum anhelabat, nostro-
animabat eaque tenus
profecit, quod quidam de rum vires quasi pro nihilo ducens
;
et ad majora
principibusejusChoelinus noraine,scalasmoenibus snspirans, ad partes transire disposuil orientales.
applicandas decerneret, et violenter ingrediendum Id tamen, nondum pro certo liquet utrum proprio
esse denuntiaret.Turpeelenim ei videbatur eligno- duotus spiritu, et solita prsceps magnanimitate,
miniosum,quod tantae, tantorum virorum mullitu- sil aggressus an a principibus illius regionis evo-
;
dini, populus tam modicus posset vel auderet re- catus, rem adeo difficilem, et quae supra vires vi-
quo proposito dum perseveraret atten-
sislere. In debatur, attentaveril. Quacunqne ergo fiduoia, in-
tius et alios ad id ipsum tum verbo tum exemplo
;
gentesequitumcollegit copias, et compositis pro
animaret, subito sagitlajuxta oculum in facieper- locorumettemporumopportuaitatesarcinis, etquce
ad tanluui iter conficiendLim sufticere posse vide- A rima, loca suljurbana quae vulgo Casaliadicuntur,
bantur, neecssariis, versus Euphratem properat. suppositis ignibuset aliis,quibuspoteranl,nocendi
Apudnosaulemsermodivulgabatnrfrequens.quod artibus dejecerunt. Reglonis autem habitatores,
versusHalapiamcoutenderet, uteam sibi viudicare prcBcognilonostrorum adventu,cumgregibus etar-
niteretur. Ea enim sola, cum paucis oppidis adja- mentis, cum hberiset uxoribusad loca se contule-
centibus de tota iNoradini heereditate supere»
sibi, raat munitiora. Unde faclum est, ut praedse etma-
rat, quae nondum in ejus pervenerat ditionem, nubiarum autuihil, aut modicum secum nostri re-
Mortuo enim Noradini filio, frater Golebedini do- portaverint; frugestamenel Cceteraviteenecessaria,
mini Mussulae, fratre permittenle, ad quem jure quse abeuutes secum transferre non poterant,
illi
hiEreditario,defunclopr»dicto adolescente,devolu- quibus id modis fieri

nostri vel incendio, vel aliis
tafueral,possidebat.Credebaturergo, sicuti et erat poterat, consurapserunt. Redeuntes vero depopu-
verisimile.quod ut eam urbemobtineret, ad partes lando universa quEe occurrebant, juxta nobilera
illas festinasset.Sed sicutrei patefecit exitus, longe illius regionis metropolim, Bostrum nomine, quae
sublimiora mente conceperat. Relicta enim post vulgari appellatione dicitur Bosseret, habuerunt
se urbe prfetlicta, et Euphrate transmisso, Mesopo- transitum. Ubi cum de effringendo ejusdem civita-
tamise urbes splendidissimas, Edessam, Carram, et b tis suburbio, iuler uostros tractatus haberetur, vi-
aliasquamplurescum oppidis sufTraganeis, et uui- dentes quod id subito fleri nou posset, sed moram
versampene regionem, qu;E sub potestate prsedicti exigeret diuturniorem, quam tamen non dabat
principis, domiui videlicet Mussiilse, prius jacuerat, aquarumiuopia, adredeundum se prEeparant, sibi
tam viribus quam munerum interventione, intra et equis et jumentis oainibas sitis formidantesim-
paucos dies sibi vindicavit. Corruptis enira multa portunitatem.Est enim regio praedicta,arens pror-
liberalitate regiouum magnatibus, qui dominosffi- sus et iuaquosa fontes, rivos et fliimina non
;
pedicto fidelitate lenebantur astricti, receptisque habenspenitus ;hibernisenimmensibus lacunisso-

eorum municipiis, iu suumobsequium omnes c<in» lent aquas colligere pluviales, el eas tota conser-
verterat, ila ut ssepedictus maguus et nobilis priu- vare diligenlia, ad usus necessarios per annum
cepssuorumpenitusdestitutus auxilio, eioocurrere, integrum, caloresolis, etassiduilatelimi cui super-
aut resistere nou posse diceretur, sed etiam publice jacent, factas insipidas. Has etiamadventu nostro-
dicebatur, quod corruptis ejus domesticis et fami- rum prascognito, effractis lacubus, aut emiserant,
liaribus,potumei mortiferum,undevixpostmodum aut immissis corruperantimmunditiis, ne pertrans-
evasit, propinasset: uude liberiususqueMussulam, iens exercitus moram ibi posset nectere ; sed
cum suis expedilionibus jam pervenisse (fama re- p neque depopulatiouera quautam vellent exercere,
ferente) credebatur. Varius tamen super eo facto temporispatiebaturparsilla;jamenimfruges, etcae-
apud nos disseminabatur sermo, dicentibus aliis, tera illa quee incendium solet consumere, conges-
quodprospereincederetetomniailli suppeterentad serant in horrea, quse in specubus subterraneis
votum; aliis e diverso asserentibus, quod per ma- regio illa habere consuevil quas etiam terra cooper-
;
jores illarum regiouum principes, contra illius in- tas et arle occultatas multa, difrtcile erat invenire ;
solentiam couvenientes, ejus male tractatus esset sed etsi quid ()reeriebatur iu areis.id exutum stra-
exercitus. mine et mundatum a palea, nou facile admittebat
CAPUT XX. incendium, gravi solitudine ignem non admittenle.

Rex fines Damascenorum hosliiiler depopulatur. Vixque aliud areis damuun poterant inferre, quam
Rex igitur et regni uostri principes, videntes reut fruges dispergerent; etadopusequorum,abeun-
gionem hostium, viribus destitutam militaribus, artes secum deferrent. Muiti tamen arlem nocendi
bitrati, sicutet raerilo videripoteral, quod nocendi quferentes, aliunde slramina, aliunde paleas frugi-
hostibus optala pateret occasio eoque araplius
: in- bus immiscebanl jara purgatis, ut facilius admit-
dignati, quodlautamejusquiabieral, notabantsu- tere possent iucendia. Residuum aulem militiee,
perbiam, quod contemplis regni viribus, utregna quam in eadem regione Salahadinusabiens dereli-
sibi vindicaret extera, proflciscens, cum rege nec qiierat,quoniam de viribiis non pr<Bsumebanteate-
Ireugam necfoedusinierat communicato consilio,
; nus ut cum nostris auderent congredi, vel eis de
collectisregni viribus, assumpto sibi vivificae crucis proximo ministrare impedimeulum, gregratim de
ligno pretioso,dominoquoquepalriarcha eos pro- remoto sequebantur, ut ciroa abeuntis exercitus
sequente, hostium fines ingressi sunl, regionem posteriora, aliquid possent latenter moliri. Sed ne-
pro viribus depopulaturi. Pertranseuntes ergo Tra- que sic nostris impedimentum rainistrare po-
conitidemregionem, quae Bostrensisdiceceseospars tuerunt, aut kedere totum vel partem exercitus.
est non modica, S^^riam minorem, cujus caput est CAPUT XXI.
Damascus, ingressi, et ad orienlalem ejus plagam Idem praesidium quod proxime Sala hadmus occupa-
coateudentes, locum celebrem et famosum, Zora veral, obsidel ; obsessumoccupat, et Chrislianitati
7'estituit.
nomiue, multis refertum habitatoribus, qui a Da-
mascena non multum distal urbe, violenter elTrege- Transcursa igitur regione, et ea quantum eis no-
runt ; et iade regionem perlustraates ex parte plu- cere dabatur damnificata, redeuntes, in ea ejusdem
provinciae parte,cui Suite noiiien est, substiterunt. A templabantur deproximo undeeis timor incutie-
;
Heec autem est regio, in qua praesidiuui situmest, batur amplior, tanqnam qui singulis exspectabant
quod a nostris paulo ante, ut preediximus, hostes horis, utincisione perfecta ad eos violenter intro-
dum in Syria Sobal moram facerent.fraudulenter iretur. Noster autembipertitus eratexercitus ;nam
eripuerant. Est autem regio commoditatibus vlni, pars ejus, ut prfediximus, in monte supremo, in
frumentiet oiei, siraulet salubritatecommendabi- quo erant spelunca, castra locaverat, ut eos qui
lis et amcenitate praecipua ; de quafuisse traditur erant in opere solliciti, ab hostiumprotegerent in-
Baldadille Job amicus, quiabeacognominatus est sidiis ;pars veroinferius residebatinplano,quibus

Suites. Ad hanc ergo pervenientes, honestum judi- id specialiter erat propositi, ut obsessis introitum
cant, et ita fieri oportere decernunt, ut praedictum negarent et exitum. Hi etiam nonnunquam per
municipium obsideaut ;etquam nobis intulerant, arctam,unde preemisimus, semitam, adinfe-
illam
in ejusdem caplione fraudulenta.hostes injuriam, riorem ejusdem spelunccestationem accedentes.eos
locum recipiendo, si eis concedatur divinitus, requi intus eranit licet non proficerent, assultibus
sarcianl. Juxta ergo condictum, ante locumcastra molestare nitebantur. Erant aulem intusviri fortes
locant supra nominatum, omnem adhibentes ope- et bellicosi.tamvictualium quamarmorum haben-
ram et studium, ut ii, qui inlus erant, ad deditio- B tes copiam, quasi ad septuaginta quos tanquam ;
nem eompellerentur. Etquoniam locuserat muui- virtute probatos,dequorumfide et constantiapree-

tissimusetsitusejushujusmodi,quodeinullatenus, sumebatplurimum Salahadinus, abiens intusdimi-
nisi a parte superiori, noceri posset, ibique non serat, eorum ddigentife commendans municipium
alias quam si rupes usque ad ipsam habitatio- Etjam eo usque ventumerat, quod qui inspelunca
nem indiceretur
decernunt a parte superiori cfe-
; erant, pree frequenti et pene continua malleorum
soreslapidum, eisquequotquot haberent minislros percussione,intusquiescere nonpoteranl; videba-
necessarios, simul et operum custodes, ut tute et tcr enim, adomnemictuum ingeminationem, spe-
sine irruentium periculo laborare possenl, collo- lunca tremiscere et universa concuti ; ita ut jam
care. Eratenimspelunca in altissimo monlislatere non timerent, quod nostri ad eos irrumperent vio-
posita,noa habens nisi cummulta difticultate ae- lenter, sed quodtota spelunca, repetitione malleo-
cessum, in quo vix pedili iter esse poterat expe- rum fatigata, subito corruens, universos opprime-
dito;nam inferius, usque in profundum subjectne ret. Uenique quod eis subsidium ministraretur,
vallis, ingens est et horribile prfecipilium ex la- omnino sperare non licebat namprius noverant,
; ;
tere autem, ad eam accedebatur itinere unius pedis ad partes remotissimas, et unde facile redire non
vix habente latitudinem. Erant autem in eadem „ poterat, demigrasse Salahadinum, et militares se-
speluncaraansionestres, sibiinvicem superpositae, cum duxisse copias. Unde factum est, quod post-
inquibus mutuus per quasdam scalas ligneas, et quamobsidionemtribus velmodico amplius septi-
per qujedam angusta foramina interius ascensus manis perpessi fuerant, missalegatione ad domi-
erat et descensus. Sic ergo ea sola qua eis noceri num regem, per interventum domini comitis
poterat via, aggressi sunt speluncam desuper, ut Tripolitaniobtinent, utresignato prc-esidio, cumar-
prasmisimus, incidere, tentantes si ad primam et m's,qu!Eipsiintulerant, et propriasupeIlectile,liber
superiorem speluncae habitationem, incidendo sic eis usqueBostrum indulgeretur transitus. Sic ergo
possent penetrare. Erat igitur in eo omnis nostro- illis abeunlibus, recepto preesidio, confusionem,
rum intentlo, et totus in eo labor impendebatur. quam ex eodemprius videbantur induisse, aiictore
Ordinatis enim ad id operis exsequendum artifici- Domino, et perejussuperabundantem gratiam,di-
bus, quotquot erant necessarii, et cooperatoribus luimus. Porro tam domino regi, quamaliis princi-
miuistris, quilapidesincisosetlapidum fragmenta, pibus cursefuit non modicee, slatim, sicut expe-
per preeceps in vallem subjectam devolverent, ut diens videbatur, ut locum resignatum et armis
sine intermissione opus procederet, vicarias tam communirent, et victualibus ; et viris fidelibus,de
interdiuquamde nocte constituebant suecessiones, quorum tide nondubitareturet industria, commit-
utdefatigatispiioribus, novi recentesque venirent, terent. Quo cum omni diligentia completo, noster
qui operis possentet scirent portare pondus. Pro- ad propria reversus est exercitus. Factum est au-
ficiebat ergo labor impendio, tumex frequentia et tem hoc, anno ab Incarnatione Domini ilSi, die
fervore eorum quiprEedictoinslabant operi, tura ex mensis Octobris.
quadam habilitate quamex sepraebebat saxi, quod CAPUT XXII.
incidebatur, materia. Eratenim lapis cretaceus,et Rex iteruin fines Damascenoriim citm sitis expe-
adfrangendum quodvenasdurissimisi-
facilis;nisi ditionibus ingredilur.
licis interpolatim habebatimmistas, qufe seepiuset Modico autem, posthoc, interjecto temporis in-
ferrea laederent instrumenta et iis qui in opere
; Decembre proxime subsecuto, vi-
tervallo, id est
fervebant, aliquotiesministrarent impedimentum. dentes nostri quod Salahadinus non redierat, et
Porro quidquid fragmentorum, ut locus expedire- adhuc majoribus negotiis impeditus, circa partes
tur, in vallem subjectam, ut prsediximus, devolve- Mussulee detineieturoccupatus ; nolentes opportu-
batur, totum id qui in spelunca erant obsessi, con- nitatemamittere, quamidem de suaabsentiamini-
Patrol. CCI. 28
87S GUILLELMI TYRENSIS ARGHIEP. 876
commuaicato regai A dicentibus aiiis, quod in Mesopotamia circa partes

slrabat, iterutn convenientes,
consilio,apud Ceesaream urbem raaritimamcondi- Massulsemi.dtum prot]ceret,et slbiregionem subju-
cunt uuanimiter, etcommimi decernuut volunlate, garetuniversam. AJiis autemdicentibus, quoduni-
utcolieclisregniviribus et prreparalis addiesquin- versi Orientalis tractus priucipes convenerunl, ut
decim, tam adusus hominum quam jumenlorum eura abillis regionibusespellerentviolenter ; et eas
necessariis,fineshosliumiterum egrediantur, por- partes, quas ipse dolis et interventu pecuniffi sibi
rectamoccasionem non neglecturi. Facta ergo ex- vindicaverat, ab eo revocarent. iNobis autem valde
peditioneocculta, in qua solos eqiiites secura ha- suspectus erat ejus profectus et ne majus suscipe-
;
buerunt, ab hostium rmibus 15ostro adjacenlibus, ret incrementum,eramusplurimumsoiliciti,timen-
sicut ab initio condictum f uerat praedam in gregibus tes ne multiplicatis viribus ad nos rediret forlior.
etarmentis, nec non a mancipiis quampluribus, Unde factumest,quod subsequente Februario.con-

secumtraxerunt, cumomni incoliimitate reduentes veneruntregni principes universi, apud Hierosol}^-
ad propria. Cui negotio, quoniam a partibusTibe- mam,
de rerumstatu, qui preesens erat, consilium
riadensibus et profectumhabuerunt, etad easdem habituri..Multumenim,ut praedictum est.deejusre-
partes regressum, dominus comes Tripolitauus ditutimebatur unde etanxiemagisadomniaresis- :
prffifuit. Quinta decima vero demum die, rex cum

q tendiargumenta,se nitebanturatlollere.Factum est
universisregniprincipibus,equitumqueac peditum giturpost mullas deliberationum partes, quod de
copiis,quasregnumprotempore ministrare potuit, universorumplacuitconsilio,utcensusdeuniversis
assumpta secum cruoe Doininica, juxta Tiberia- regni linibuscolligeretur, unde necessitatis tempo-
dem, secus mare Galileie, in loco cui nomen Castel- re,equitum peditumque copiashabere possemus,
letum, adfuit, et exinde, per locum, cui nomen va- ut rediensprsedictns hostis,nos adresistemiumpa-
dum Jacob,tluvium perlransiens,hostium regionem ralos inveniret. Rex enim etalii principes,in tantam
ingressusest. Undeprogredieusexercitus,Libauum descenderant egestatem,quodadcomplenda debi-
asinistris deserens, etloca planiora secutus, prius ta munia, omnino eraut insufScientes. Gollecla est
locum cui nomen Bettegene, cum adjacentibus ergodepublicopecunia,cujusdescriptionisquisfue-

yiculis, partim incendio, partim ruina dejecurunt ritmodus, exrescripti,quodsupereonegotiofactum
funditus, universa ejus bona, modis variis traden- est, serie, pleniusinnotescet, quodsichabet : Hxc
tes exterminio. Consequenter vero continuato ili- est fonnacoUigendi communiomnium
census,quide
nere, ad locumperveneruut, cui nomenDaria,quffi principum,tam ecclesiaslicorum quam fnecularium,
ab urbeDamascena vixqualuoraut quinquedistat etdeassensuuniverssepiebisregniliierosolymorum,
quam etiam cum
milliaribus, adjacentibus viculis „ pro communiulilitate ejusdem regni, contra immv
eodem modo depopulati sunt. Regionis autemmco nentesnecessitales,colligidebet- Decrelum esi publi-
lae,partim ad juga Libani se contulerant, partim ce,quodinqxialibelcivilateregni,qualuoreUgantur
confugerant Damascum. Unde in tota regione, vix viri prudentes et fidedigniquiet ipsijuramento cor-
unum de hostibus valuerunt comprehendere de ; poraliler prxstiio, quod in prsesenti negotio bona
nostris tamen quosdamqui [labulatum egressi, infide debent versari, primuin pro se debent dare,
caute sehabebant,amisimns. Egressi eniin abiirbe deinde alios ad id ipsum compellere, de singulis
Damascena equites nonnulli, de equorum velocitate centutnBi:antiis,quoshabent,veleorumvalens,sive
fidentes, exercitum eminus aliquando praeibanl, inrebus penes se constitulis, siuein debitis qusesibi
aliquandosubseqiiebantur,exspeclantes,sinocenili debentur, Bizantium unum; de redditibus vero, de
tempus aut locum invenirent ;
qui in nostros, de singulis centum Bizanliis, Bizantios, duos. Debent
quibus preediximus, irruentes, more hostili in eos autem circaalios compeUendos ita se habere, quod
versali sunt, universos obtruncantes. Cives autem unumquemque de civibus,seu habitatoribus civita-
Damasceni ab urbeegressi, junctisagminibuscirca tum,vellocorumquibusprsesunt,juxtaidquodeisvi-
pomeria, quaj nibi adjacent plurima, conglobati, debitur bona fide, quod eorum substantia valeat,
nostrorumcohortes eminus contemplabantur,pro- unicuiquesecundum possibilitalem suam injungeiê
cedere non audentes. Factumque estita, quod ne- " secrete.quidadprxdictamcoUationemsolvat. Quod
que nostri in eos,nequeipsi innostras expediliones siillecuiinjunctum esiquantumdebeat dare, dixe-
attentaveruntirruere ; sed abeuntibns nostris, ipsi rit, se gravatuin esse,clsupravires eiinjunctum esse,
in urbem se receperunt. Nostri vero regione, ut afjferetjuxta propriam conscientiam quantum eivi-
praedictum est, decursa damnoillato, ut praedi-
et debitur,quod suamobiUavaleant etprsestitojura-
,
ximus, sine difticultate et impedimento, reversi mento, quodampUus nondebeatda)'e,juxladictam

sunt adpropria, domino rege Tyrum,ut ibi Domi- eonditionemrecedetquietus.lLUautemquatuortene-
nicae Nativitatis nobiscumsolemnia celebraretpro- buntur exdebito juramenti secretum tencre, qiiid-
perante. quid acivibus eisoblalumfuerit, sivernagnum, sive
CAPUT X.KIIl. parvum;et diuitiassivepaupertatem eorum tenebun-
Census in rcgno coUigitur, quo contra futuros turexjuramenlo nondetegere. Hocautem debentob-
casusregnum se tueatur. servare in his omnibus qui habenl valens cenium
Interea de Sa)ahadino,rumorincertusferebatur, Byzantiorum, cujuscunque Ungux, cujuscun-
;
que nalionis,cujuscunque fidei,nnn habila di/jferen- A nutisregninegotiis,sedindescensione lerrae tantum-

tia sexus, et sive sint viri, sive sint feminx, omnes 7nodo ;el quandiu hxc pecunia supereril, cessare de-
huic legisubjacebunt. Siveroprsedictiqualuorsele- bebunt tamab ecclesiis.quam a civitatibus exactio-
cli,qui adhocdeputatisunt, cognoverint pro certo, nes,quse vulgo Talise appellantw ; fietque .'êmel ;
quod alicujus substantianon valeatcentum Bijzan- el no7i 7'eputabitur pi-o consuetudine i/nposterum.
tios, accipiant super eum Foagium, id est pro foco,
CAPUT XXIV.
Byzantium unum ; quod sinon potuerint integrum,
SalahadinusHalapiamobsidet; etobsessa^n qidbus-
accipient dimidium; et sidimidium non potuerint, dam conditionibus interposilis oblinel. 1'rinceps
accipient Rabuinum, secundu7n quod bonafide vide- Antioche7ius cum Rupiîo A7-menorum duce Tar-
bitureis faciendum Huic autem conditioni subjace-
.
sum co7/imutat.
bunt omnes illi cujuscunque nationis, lingux, et Inlerea vir impiger, et per omnia strenuum prin-
fidei,etsexussint,quorummobilianonvalenlcentum cipem agens, Salahadinus, in Mesopotaniia Syrias
Byzaniios. Decrelum estetiam, quodsingulxEccle- regiones occupat, et praicipui nominis sibi vio-
sise, etsingula monasteria, el barones omnes, quot- lenter vindicat civilates ; inter quas egregiam me-
quot su7it, et vavassores etiam, de si7iguUs cetitum Amidam, quae et populi numerositate, et
Iropolim
Byzantiisquos habentin reddHibus,sicul et aUi,de B murorum validissimo ambitn, simulque loci situ.
reg7io quicunque redditus habent, debenl dare duos videbaturinexpugnabilis, obsidet, obsessam expu-
Byzantios ;soUdariive7-ode singuUscenlu/n Byzan- gnatetexpugnatamtraditexcompaclocuidamTur-
Byzantiu7nunu7n. Quicu/ique ve7'ocasaUa ha-
tiis, corumpriDcipi, Noradinonomine,filioCarassaIem
bent, tenentur jurare, quod de singuUs focis quos cujiisobsequiiset auxiliofretus,liberam in parlibus
habent in vilUsel casalibus suis prselersupradicta, illis moram egerat et subegerat regionera. Vere de-
bona fidedabuntunu77i Byza/itiu7/i ; itaquod si ca- mimi proxime snbsecuto,revocatis expeditionibus
sale focos habuit centu///, centu//i i/ide Byza/itios et universa regione apud fideles suos in tutocoUo-
persolvere, ruslicos cnmpeUat Erit aute/n
. post//io- cata, remenso Euphrate in Coelesyriam revertitur,
dum domi/iicasalis, i/iterrusticosejusdem loci, prse- ciroa Halapiamdispouensexercitnm, eturbemrao-
dictosByza/itioscongruisportionibusdijidere.itaut disomnibus satageas molestare. Qui autem eidem
juxta possibililale7/i sua/n ad soUtlione//i prsedic- urbi proeeral, videns qnod frater ejns, qui se multo
ta/n, u/iusquisque co/npeliatur ; /le ditiores levius erat fortioret polentior, videlicet .Mussulfe dominus,
tra7iseant, vel grave/itur paupe/'iores. Ide/n aute/n eumdem Salahadiniira non potuerat a suisfinibus
erit, et si plures vel pauciores habeai casale focos. arcuisse, sed eo invito omnes traus Euphratem
Eancautempecu/iiamsiccoUecta/77desi/iguUsu7'bi- q subegerat provincias, timens nesimile sibi aliquid
bus, qusesu/it a Caipha, cit/â versus Bie/'nsoU//na/n, con(iugeret,missaclainlegatione,absqueHalapien-
iUiqui. ut pr!edixi//ius,prseeru/it si/tguUsurbibuset sium conscienlia, cum Salahadino paciscitiir, ut
casteUis,defere/il Bie/-osoly/na/n;eiea/7il/-adents/tb reddita sibi Semar, et quibusdam aliis oppidis,
cerio7Utme7-oetpo//dere,hisquiUierosoly77iisadhoc quorum uominanon tenemus, ipse Halapiam eidem
opus prsesv7itct ipsi C07isignata77i et seorsitm,sicuti re?ignaret.QuamIegationemSalahadinuscumomni
desinguUs civitalibus veliocisaUisrecipient, in sac- jucundite suscipiens, quia nihil avidius ab initio
cissinguUssigiUalum,prsesentedo7ninopalriarcha, sui principatus afleetaverat, quam ut Halapiam,
velejus/i/t/itio,prsesenlequoquep/'io7-e Do/niniciSe- quasitotius regni robur, sibi modoquocunque vin-
pulc/i, prsese/ite qitoque caslellano urbis ejusdem dicaret, grato concurrens assensu, conditionem
debe/itcoUocareinarca7/i, quse eril in thesauro Sa/i- araplectitur et tradita civilate praenominata, cum
;
ctxCrucis.quse habebil tres seras,et claves iolide/n, adjacentibus perlinentiis, recepitllalapiam, in No-
quarump7i77iamhabebitdominttspati'ia/'cha,secu7i- nis Juniis. Hic primum nostros geminatus corri-
da/zip/ior Sepulc/'i, et terlia/n casteUanus, el qua- puit timor ;nam qiiod maxirae verebantur, accide-
tucr prsedicli cives. qui ad colUgendani pecu/iia/zi rat. Visumeniuierat ab initio nostris,qiiod si saepe
sit/itdeputati.A Caipha veroitsque Be/^ylhum, qui p. nominatam urbeni suo posset adjungere principa-
urbibus prseerunl, coUecia/npecu/iia/n si///iUter de tui, omnis nostrorum regio uudlque videretur, et
fe7'enl ad Accone/isem civilatem,elibi tradetur siculi quasi per circuitum, ejus potentia et viribus quasi
desinguUscivitatibusetcasteUisdeferetur,subce7'to obsidione vallala;unde rumorecomperto, noslriin
nu//iero et pondereilUsqitaluor quiin eade/n civitaie varia sealtolliint arguraenta, elaborantes circa ur-
coUige/idxprsesu/itpecu/iise,et7'epo/ieturinsingitUs bium et oppidorum, maxime [qiice] in conlinibus
saccisinsc/'iptis et iigillalisin arca/n, quse habebit hostiurapositaeraut,raunitionem ;praecipueautem,
seras tres, ettotidemclaves ; quaru/7ip7'i//ia/7i habe- circaBerythensium urbem, quse hujusmoJi opera
bil do/ni/ius Tyz-e/isis archiepiscopus, secundam Jos- pluriraum videbaturindigere.SedetpriucepsAntio-
ceU/ius regius se/iescalcus, terlia//i ve/'o prsedicti chenusdetantihostisvioinitatesollicitus.videnssibi
quatuor cives, qui ad hoc opus itrbi prsesunt Acco- duriori'm oppositum adversariiiin,cura raodicoco-
nensi. Recipie/it auter/i prsedicta//i mo7iela//i isti, mitatu, ne terram siiam militaribus copiis relin-
prxse/itibus dictis do/ni/ns qui claves habebunt. Hsec querel destitutam, assumpto secura coniite Tripoli-
autem sic coUectapecunia, expendi/iondebetinmi- tano regem adiit, qui per eos dies in urbe Acconensi
GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. 880
879
moram faciebal. Ubi in prfesentia regni principum, A coeperat, praeter solitum ingravesceiite, lumen ami-
contra prfedictum Salahadinum auxilium postulans, serat, et corporis extremilatibus Isesis et computre-
juxta votum meruit esaudiri. Designati suntenim scentibus omnino, pedes manusque ei suum dene-
ei in optatum subsidium, de regni militia promi-
gabantofficium regiam tamendignitatemet admi-
;
scu£e conditionis, quasi equites trecenti ;

qui eum nistrationem nihilominus (licet a nonnullis ei sug-
ad partes Antioclienas secnti, dum in ejiis parati gereretur, ut cederet, et de bouis regiis sibi tran-
erant militare obsequio, infra modicum tempus, qiiillamseorsumeligenti vitam.honeste provideret)

sumpta ab eodem licentia, reversi sunt. Ipse vero hactenus detrectav erat deponere. Licet enim corpore
cum prfedicto Salahadino pace lemporaii compo- tamen poilebat ani-
debilis esset et impotens, forti
sita, visus estaliquam tranquillitalem asseculus. mo, et ad dissimulandam aegritudinem et suppor-

Utque minus sollicitudinis haberet, magisque circa tandam regiam sollicitudinem supra vires eniteba-
fines Antiochenas invigilare posset,et curam iuipen- tur.Febreigitiir, utprt-emisimusêtcorreptus ;et de
dere propensiorem, Tarsum primae Ciiicise metro- vita desperans, convocatis ad se suis priucipibus,
polim, quam aGrrecis receperat, Rupino Armeuio- prfBsente matre et domino patriarcha, Guidonem
rum satrapffi potentissimo, qui ejusdem regionis de Luziniano sororis suie maritum, comitem Jop-
urbes reliquas possidebal, multarum pecuniarum jj
pensem et Ascalonitanum, de quo in superioribus
tradidit interveutu;consulte id faciens: nain,cum ssepissimam fecimus mentionem, regni constituit
esset ab eo remota nimis, et prasdicti Bupini terra in procuratorem,salvasibi regiadignitate,retentaque
medioconstituta,non nisicumdifficultate, etintini- Hierosolyma cum reditu decem milliiim
sibi sola
tis sumptibus ejus curam princeps gerere poterat,

aureorum,annuatim solvendorum reliquarumre- ;
quod prsedicto nobili viro erat facile. Salahadinus gniparlium generalem etliberara eicontulit admi-
autem, inearegionerebuspro votocompositis, Da- nistrationem, praecipiens lidelibus suis et genera-
mascum cum suis legionibus se transtulit. Unde liter principibus omnibus, ut ejusvasalli fierent, et
etiam priore multo vehenientior noslros formido ei iiianuaiiler exhiberent fidelitalem quod et fac-
;
corripuit; eo quepericulosior, quo deejusproposilo tum est. Jurasse tamen prius de mandato domini
perexploratoresnullatenuscertificaripoterant.Aliis regis perhibetur, quod eo vivente non aspirarel ad
enim videbatur, quod advocato navali exercitu, Be- coronam;elquoddeuniversisciuilatibus etcastellis
rythensium urbem, sicut anno proxime prselerito quss rex in prsesenliarutn possidebat.nihil transfer-
fecerat, moliretur obsidere ;aliivero nitebanlur as- relin alium, velafiscoalienaret. Creditur autem id
serere,quod in monlanis, qui Tyrensi prominenl studjose,etdemultaindustriaeideminjunctumfuis-

civitati ;prffisidiaduo,ToronumetCastellumnovum ^ se, et ad id
tirmiter observandum jurisjurandi re
ejus esset propositum expugnare aliis vero videba

;
ligione in prsesentia universorum principum obli-
tur, quod regionem trans Jordanem, videlicet Sy-

gatum fuisse, eo quod singulis eorum, fere de ma-
riam Sobal, cordi haberet depopulari, et oppida joribus regni membris, portiones promiserat noa
qu8e in ea regione sunt, evertere. Nonnulli etiam modicas,utad id obtinendiimquod petebat,eorum

erant qui persuadere nitebantur, quod diuturnis sufTragiis juvaretur et studio quibus, utpromissa ;
longisque expeditionibus fatigalus, pace ad lempus complerel, simili vinculo, dicebatur aslrictus. Nos
impetrata,propositumhaberetin/Egyptumdescen- vero id asserendo dicere non convenit, quia pro
dere, ut faligalos exercitus repararet et sumptus ite- recto comperlum non habemus ; ita lamen fama
rum ad fuluras expeditiones colligeret necessarios. frequente divulgabalur in populo. Erant tamen
Interhaec igitur tamambigua,rex etregni principes nonnulii,quibus h(jeo mutalio non multum placuit,
universi, cum multa formidine tenebanlur suspen- quorum aliifamiliaribus studiis et ex causis occul-
tis ad id ut displiceret proclives se dabant alii
si. Unde collectis regni viribus apud fontem Sefo-
;
ritanum, ubi convenire deprisca consuetudine so- publicam agentes causam et de regni statu anxie
lent exercitus residenles, rei eventum prsestola- solliciti, publice contestabanlur, prfp.dictum comi-
bantur. Vocatlsque tam prinoipe Antiocheno.quam tem, tantfe imparem oneri, ad
administralionis
Tripolitano comite, vires et subsidia corrogabant, ^ procuranda non posse sufficere alii
regui negotia ;
undecunque de die indiem exspectaates, utinali- vero, quibus de ejus promotione spes suberat, ul
quas regiii partes subitus irrumperet, et legiones suas meliores possent facere conditiones, utiliter
induceret solilo multipliciores. factum asserebant. Eratque murmur, et vox disso-

na plurimum in populo, juxta id quod proverbia-
CAPUT XXV.
liter dici solel :
Rex apud Nazareth xgriiudine correptus valida,

Guidonem de Luziniano, comitem Joppensem, Quot homines, toi sententix.
regni procuraturem constituil. Yerumtaraen hac diu desiderata et injunota sibi
Dum igiturnoster, apudfontemSeforitaaum, ita pro votis administratione, qua in primis salis in-
suspensus detineretur exercitus, contigit regem cousiderate visusest gloriari, non diu leetatus est,
apudNazarethfebre repentinagravissimelaborare; sicut in sequentibus dicelur. Inconsiderate autcm
morbo quoque elephantioso, quo ab initio regni onus hiijusmodi prffifatum sibi assumpsisse comi-
sui, et a primis adolescentiee auspiciis molestari tem, ea diximusratione, quodnon satis diligenter
881 HIST. RERUM TRANSMARIN. - LIB. XXII. BALDUINUS IV REX. 882
viressuascumeoquodiniungebaUirmuaerecom- A Dominicivitas.descenderuntin campummagnum

pensavit. Impar enim et viribus et prudeutia, cui nomen vetus Esdrelon. Unde ordinatis aciebus,
etju.Kta militarem disciplinam modo competenti
poadus importabile humeris imposuit, parabola
qua suggeritur dispositis, versus fontem Tubanise, ubi saepe di-
non satis edoctus evangelica, ei
ctus Salahadinus, cum ingenti egregioriim et se-
qui turrim vult fedificare, ut sedens prius compu-
lectorum militum manu secus aquas se locaverat,
sumptus, et discutiat diligeater utrum pares
tet
cuaeos dirigunt quasi propcsitum habentes, ho-
cum assumpto proposito vires habeat, ae deticieas ;
stibus expulsis, aquarum commodi-

sibi vindicare
audiat homo cxpil
; Iste sedi/icare, el non potuit
tatem. Quo perveaienles, rati sunt, quod non sine
consummare.
diflicultate et periculosis coagressionibus aquas
CAPUT -X.XVI.
posseat obtiaere subito Salahadinus castra sol-
;
Salahadinus cum
ingentibus copiis fines nostiys
vens, ex iasperato fontem deserit inferiusque ver-
ingressus, circa partes Scylhopolitanas consedit;
nostri occurrunt ei.
sus Bothsan, fontis ejusdem fluenta sequens, vix
unius milliarii spatio anostris semotus, castrame-
apud nos se ita habeatibus, exercitu
His ergo
tatus esl. Porro, antequam nostri ad eum perve-
quoque nostro apud Sephorim in uaum, ex parte
nissentlocum hostes turmatim se dividentes ama-
plufima, congregato, siBpedictusSalahadinus,post B
joribus copiis, regionem adjacentem circuire, et
multam deliberationem, accitis sibi viribus de re-
more hostili tractare jam inceperanl ex quibus :
gione qufe trans Euphratem est, convocatis quas

quidamvicumsupra nominatum, videlicet parvum
undecunque potuit asciscere equitum copiis, in
Gerinum, confri^geraut, cimcta quee in eo reper-
multitudine gravi et ad unguem arraata, novis- tamenhabita-
erant, tradeates exterminio ;de loci
siraum fines nostros ingressus est. Subito enim
toribus paucos,aut uuUos reperirepotuerunt ; nam
transcursa Auranitideregioae, secus mareTiberia-
hostium adveatu praecogaito, adloca muuitiorase
dis, ia campestribus Jordaais, eo loco cui aomen
contuierant.Quidamautemeumlocum, qui vuigari
est Cavan,cum suis legionibus apparuit, in partes
appeliatione dicltur Forbelet, adeuntes, vicum ef-
varias distributo exercitu unde profectus, secus
fregerunt, cuucta quee iilis se dabaat obviam tra-
;
JordauisfluentaversusScythopoIimproperat. Scy-
etaales hostiliter;aiu vero vias secuti publicas, qui-
thopolis autem, ut siBpedictum est, eaestquaeho-
bus ad aostrum, ex partibus diversis, tara equiles
die dicitur Bethsan, olim universee metropolis Ga-
quam
pedites properabant esercitum, transeunti-
lilfeas cujus nobiiitatis arguraeala, escedificiorum
bus multipliciaiaferebaatpericula ita utnonsine
;
ruiaa pristiaorum, et multo marmore, quod ia ef-

discrimine et mortis dispendio, ad nostrum ali-
fraclis sedificiis iavenitur, est coUigere nunc vero G
cunde perveairetur exercitum. Noaaulli vero ex
;
ad nihilum redacta, raro iacolitur habitatore, so-

eisdeiu, in moatem Tliabor (quod prius fuerat in-
lo oppidulo,quod ia paludibussitumest,paucorum
auditum)ascenderuat;etmonaslerium Grsecorum,
habitationi reservato. Hi vero, licet armis et vic-
quod dicitur Sancti Eliee, pro libero tractantes ar-
tualibus pro suo uumero, et loci capacitate satis
bitrio.ipsumetiam majus ccenobiumeiTringere ten-
abuadarent, de prajsidii tamen munitione diffi-
ta\erunt sed receperant se infra septa monaste- ;
dentes, antequam hostilis omaino accederet exer-

rii, muro et turribus erant vallala, tam mo-
quse
citus, castrum deseruerant, relictis impedimentis
nachi quam eorum universa familia, et de viculis
omaibus, Tiberiadem se traasfereales. Uade fa-
nounulli fiuitimis qui eosqui iu moalem ascende-
;
ctum est quodhostes ad praedictum accedentes lo-

ranthostes.ab universo monasteriiumbitu viriliter
cum et vacuum reperientes, eum pro arbitrio tra-
abegerunt. Ascenderunt etiam,nihilominus ex eo-
ctaverunt quidquid armorum, quidquid victus,
:
dem coraitatu, in eum uiontem, super quem Na-

quidquid utilium denique intus erat, secum de- zarena sita est civitas ita ut de promiaeutibus
;
ferentes. Unde profecti, divisoqueprocedentes es-

collibus uaiversara infra se positam respicereat ci-
ercitu, pars quaedam circa fontem, cui nomen
vitatem quitaatae fuerunt formidini mulieribus et ;
Tubania, qui ad radices montis Gelboe oritur, se- D

parvulis, senibus, aut debilibus qui in urbe erant
cus urbem autiquitus nobilem, qiiae dicta est Je-
relicti, utdum certatim in majorem ecclesiam in-
zrael, nunc autem vulgari appellationediciturpar- veniendae gratia salutis se conferre niterentur,
vum Geriaum, castra locaverunt, commoditatem
multi a turba praefocati iateriisse dicerentur. Ar-
aquarum secuti. Nostri autem qui apud fontem Se- mipotentium enim raagnaparscivium, aut castra
phoritaaum (dequo saepissimam ia his tractatibus
secuti erant et expeditioaerapublicam aut ad ur- ;
nostrisfecimus meationem) adhuc detioebantur in

bes maritimas,maxime Ptolomaidam, cum suis se
castris exspectantes suspensi, ex quauam parte
transtulerant famulis.
hostiles in nostram regionem vellent irruuipere le-
CAPUT XXVII.
giones cogaitoque quod campestria Bethsaniam
exercitu orilur valida ; landem sine
:
Fames in
tenerent, et multiformiter partitis legioaibus jam commisso prxlio, tam nostri quum hostes ab
occupassent illas partes, correptis arrais unanimi- invicem discedunt.
ter, vivificee criicis lignum regiaque vesilla seculi, Sic igitur qui a majore hostium se diviserant
transcursis montibus, inquibus sita est Nazareth. exercitu, longe lateque per universam regionem
dispersi, volentibus ad nostras accedere legiones A derate nimis transisse Jordanem, etnostrisfinibus
dura etgravissimaiuferebautpericula;quolerrore, insedisse ;
sed peccatis nostris id merentibus,
j am ueiiio vol oommerciorum gratia, vel auxiliarium effusa esi conlenlio super principes (Psal. cvi, 40),
more adcastranoslrorumaudebat accedere unde ;
ita ut in publicis negotiis, quse tantam videban-
subito fames esorla est iu esercitu. Nam, ut expe- tur exigere diligentiam, non solum negligenter,
ditiushoslibusocfiurrerent, absque oneribus el ira- verum eliam malitiose dieerentur versali. Namqui
pedimeutis, nostrisillucsHtranstulerantacies, spe- negotia pruesenlia videbantur maxime promovere
rantes quod infrabiduum, aut triduum saltem res potuisse, hi, utdicitur, comitis Joppensis odio, cui
esset fineui habitura. Indigebaut autem maxime regni curam nudius terlius rex commiserat, indi-
pedites, et pra3serlim qui ab ora maritinna instan- gne quod liounni incognito, iudiscretoet
ferenles,
tissime vocati fuerant, Pisani, Januenses, Veneti, penitus inutili tanlorum uegotiorum summam in
Longobardi, qui relictis navibus et transfretandi tantis periculis, et tantse necessitatis articulo com-
apparatu (instabatenim transitus, Oclobrejampene misisset, Unde faclum est quod per octo dies con-
mediante) simul cum peregrinis quos referendos tinuos, castra hostium circa se posita, et vix a
susceperant, nostris se adjunxerant castris. Hi ac- nostris distantia spatio unius milliarii, patienter
tem omnes, vix ad armaferenda sufticientes, quia B nimis, imo probrose, quod nusquamalibi in regno
castrorum locus a mari quasi viginti distabat mil- accidisse legitur, passisunt moram faoere, et in re-
liaribus, nihil omnino victualium intulerant. Mit- gionem pro libero arbilrio desaevire universam.
tuntur igitur legati ad urbes finitimas, qui earum Mittebantur qui aderant viri simplices, et malitire
prsefectos, proinittendiscibariissuboraniceleritate principumnostrorumexpertes,quidnamesset,quod
sollicitent qui debita diligeutia, regiae parenles
;
tautaopportunitate oblatanon fieret oum hostibus
jussioni, certatim et sine dilalioue, quanta pos- oougressio,neque de confliotu quidquamordinare-
sunt, illucdirigunt victualia. Quorum pars maxima tur. Piaeteudebanttamen occasionem, ubidehis in
ad castraperveniens, opulentiam intulit pro loco et publico traclabatur, quod Salahadinus hostilium
tempore sufticientem parsveroquaedamiucautius
;
princeps legionum, in loeo resideret scopulis
delata, ad manus hostiuin pervenit, multam infe- obsito, ita quod ad eum, non sine periculo gra-
rens comraoditatem nam et ipsi uihilominus vi, nostrae possent acies accedere prasterea et
; ;
inopiapremebantur. Prfemissi fuerant sane de no- cohorles haberet validas, quasi in circuitu dispo-
stris equiles nonnulli, quibus id erat muneris spe- sitas, quae in nostros propositum haberent undi-
cialiter injunclum, ut iis qui cum alimentis ad ex- que irruere, si cuin Salahadino noslree fentarent
ercitiim accedebant, tuliimprocurarent accessiira, q acies congredi. Dicebatur a quibusdam, quia vere
qui quos repereruntsibi obviam, cumincoluinitate a principibus sic allegabatiir alii
sic erat, et juste ;
perduxerunt ad castra quibus autem hi tales nou

;
vero asserebant, quia color quaesitus erat et frau-
fuerunt prn?sidio, raanus hoslium iucurientes, aut dulenter fabricabatur belli fuga, ne comiti ascri-
gladiointerempti sunt, aut hostibus perpetuo ser- berelursi quid prosperum in eo facto accideret, et
vire compulsi. Hic sane si noslra peccata, no- sub ejusducatu rembene gessisse viderentur. Hsec
bis Deiim passa fuissent esse propitiura, videba- tam raultipliciter a pluribus dicta, ita conscripsi-
tur robur hostiura facile in ruinam verti potuisse mus, nihil assertive tanquamqui rei ve-
ponentes,
etintolerabilem superbiam descendisse in lubrioiim. ritatera nou sumus plenius assecuti. Certum est
Nunquam enim legitur tantam ex universo Orien- tamen, quod septem aut octo diebus continuis,
tali traclu convenisse, tam equitum quain peditum circa Jordanem in flnlbus nostris hostes moram
mulliliidinem nec ab aliquibus traditur seniori-
;
egeruiilliberam, noslrisquotidieimpunedamna ir-
bus adeo armalam iuunumcoiissemauum, expri- rogantesraultiplicia. Ootava tandem die, sive nona
vati regni viribus. Eiant enim eis equites ad mille potius, revocatis expeditionibus suis, ad propria
trecentos; peditum vero armatoriim egregie, quin- reversus est indemnis. Nostri vero ad fontem ite-
decim raillium summam dicebalur niimerus exce rum se coutulerunt Sephoritanum, non penitus.
dere. Prseterea magni et admirabiles preeerant ^ quiu adhuc rediret, securi. Accidit autem per eos-
exeroitui duces, illiislresgenere et armorum expe- dem dii^s, quibus ad fontem Tubaniam noster cxer-
rientia prasclaridominus Raiiuundus comesTri-
:
oilusdetinebatur,quiddam memoria dignum.Nam,
politanus; doraiuus Meuricus dux Lovanife, nobilis cum hacfenus tam fonssupra nominatus quam qui
de imperioTeutonicorum princeps Radulphusde ; ex eo rivus profluit, pisces aut nullos, aut raris-
Maleine, inclylus de Aquitania vir, exceptis regni simos haberecrederetur, illis diebus tantam dici-
erant, Guido comes Joppensis,
principibiis, qiii tur oopiam ministrasse,qu8e universo exercitui suf-
Rainaldus de Caslellionn, dorainus lerris ultra Jor- ficere posset.
daneni, qui aliquando fuit prinoeps Aotioohenus, CAPUT X.XVUI.

Balduinus de Ramis, Balianus Neapolitanus frater Salahadinus urbein Petracensem irans Jordanem
ejus,RainaldusSidoniensis, Galtherue Csesariensis, obsidel ; et obsessam impugnat hosliliter.
Josoelinus regius seuescalcus. Ex his omnibus vi- Accidit porro non multum ab eorum opinione
debatur satis probabile, hostes uostros, iuconsi- secus uam vix evoluto uniusmensis spatio, reno-
;
;
885 HIST. RERUM TRANSMARIN. - LIB. XXII. BALDUINUS IV REX.

vatis viribus, bella parat recidiva, revocat cohor- A ca hoc esseat solliciti, et ad impediendum hostium
tes, congregat legiones, comporlat machinas, et ascensus desudarent, vioit hostium multitudo et ;
eorum omuiiim quse urbes obsideatibus usum so- illis ia fugam versis, qui eis iter prsepedire molie-
lent prseslare necessarium,curamgerit diligentem. bantur, montem obtinuerunt, ferro iter aperientes
Quibus rite disposilis, transcursis Basau et Galaad ;
universum ita ulpaulo minus cumnostris inprae-
;
Ammonitarum quoque et Moab, quas sunt ultra sidium se recipere cerlanlibus, hostes violentum
Jordanem regionibus, urbem cui nomen pristinum habuerint ingressum ita ut nisi unius equitis, cui
;
Petra deserti, modernum vero Crach, obsidere dis- nomen Ivenus erat, restitisset miranda probitas,
ponit. Quo per exploratores praecognito, Raiual- qui jam de hostibus accesserant, per ponlem et
dus de Casteilione, qui regionis illius tanquam portam ponti contermiaam, liberum suis et siae
hasreditatis uxorise curHm gerebat, trahens secum difhcultate vindicassent introitum. .Sic ergo miseri
militiam, quae ad castri tuilionem sufticere posse cives,imprudenti rectoris cousilio, rerum suarum
videbatur, ad partes illas citus pertransiit. Eralau- passi sunt dispendium, hostibus eorum lares obti-
tem ei ibidem et aliud negotium. Nam Ilenfredus omnimodis et supelle-
nentibus, cum utensilibus
tertius,juniorisHenrredifllius, senioris Heufredi qui autem in praesidium se recepe-
ctile uuiversa. Qui
cognominatus est de Torono, regii constabulaiii ex B rant, tiuientes hoslium impelum, imprudeater ni-
filionepos, prasdictiRainaldi privignus, domini re- niis et inconsiderate penitus, pontem, qui super
gis sororem juniorem, quaui quadriennio pene vallum erat unicus, quo iis qui obsessi erant, in-
aute desponsaverat, ducturus erat illis diebus in troitus patebat et exilus, dejecerunt. Erant autem
uxorem. Vix ergo ad locum pervenerat supra no- intus promiscuae conditionis et sexus turba plu-
minatum, vixque nupliarum coiiipleverant solera- rima et inutilis, quae obsessis potius oneri erant
nia, cum
ecce eadem die, ut dicilur, Salahadinus quam utihtati, histrionum videlicet, tibicinum et
cum innumerabili adfuit multitudine, machinaset psallriarum, quae exomni regione addiem nuptia-
lormeuta jaculaloria, quibus obsessa solent flagel- rum conveneranl; quibus praeter spem aocidit
lari prassidia, secum deferens ; et castris circum- namdumludicraquaererentellasciviamnuplialem,
positislocum obsidione vallavit. Fuit autem prae- Martios inveneruntcongressus, etlongesuisstudiis
dicta civitas iu monte sita sublimi admodum, et dissimiles praeliorum occupationes. Contulerant
vallibus ambitu protundis jaouitque multis tem-
;
se praeterea in locuni prsedictum ex locis subur-
poribus confracta, redacta penitusin solitudinem. banis. Suriani cum uxoribus et parvulis, locum-
Tandem vero regnante domino Fulcone Latinorum que repleverant. Ita ut discurrere volentibus, prae
Orientalium rege tertio, Paganus quidam qui co- r turbis non pateret via libera essentque viris expe- ;
gnominatus est Pincerna, regionisultra Jordanem ditioribus, et defensionis studio dantibus operam
dominus, in eodem monte, in quo civilass-ita fue- oneriet impedimenlo. Victualibustamen dicebalur
rat, prsesidium fundavit, in ea montis parte, qua locus abuudare; sed armorum non erattantaco-
idem mons minus clivosus est, et qufe plano este- pia,quantam loci tuitio videbatur exigere.
rius adjacenti magis contermina. Qui vero suc-
est CAPUT X.XIX.
cesseruat ei, Mauritius videlicet nepos ejuset Phi- Rex comili Joppensi adminislrationemauferl Bal- ;
lippus Neapolitanus, looum praediolum vallo et tur- duinum nepolem suum regio diademate coronat.
ribus reddiderunt insigniorem. Estra praedlctum Rex vero interea videns, quod in supradicto ne-
autem praesuiiiuii, ubiolim civilas {edifioatafuerat, golio apud fontem Tubaniacum comes Joppensis,
suburbium nunc erat, in quo ejus loci habitatores cui, ut praemisimus, regni commiseratadministra-
quasi satis tuta sibi posuerant domicilia. Nam ab liouem,minus strenue minusque prudenter se ges-
orienteerateis oppidum.quasi pro munitione sum- serat ;quodque ejus iuiprudentiaet omnimodain-
ma, ex reliquis vero parlibus totus mons, ut prae- sufficientia regni status pene lapsus fuerat, saniore
diotum esl,imis vallibus cingebatur : ita ut, si vel usus consilio, revocat ad se suam quam iUicom-
modico muro esset praecinctus, nullius hostilitatis miserat admiuistrationem. Dicuntur et aliae su-
formidaret accessus ; duobus enim tantum locis, besse causte. Nam, ut praediximus, ubi curam
ad moutisfastigiumascendendipaletopportunitas, regni ei comiviiserat, urbem Hierosolymam cum
qui a paucis facile contra hoslium ingentes copias decem millibus aureorum persolvendorumannua-
possuDtdefendi, reliquseveropartesomiiino dicuu- tim, pro expensis familiaribus, sibi retinuerat ;
turimpervise. Vidensergo prinoepsRaiualdus,quod postuiodum, facli poenitens, pro Hierosolyma Ty-

hostes advenerant, proposuil, improvide salis, sic- rum eisdem conditionibus, eo quod munitissima
ut iis videtur qui circa hujusmodi
sensum habent totius regni esset civitas et suis commoditalibus
exercitatum, locum exterioremet suburbium prae- aplior videretur, sibi voluit permutari. Quam ejus
sidio adjacens, tueri ; inhibuitquehabilatoribus lo- petitionem, quoniam comes eegre visus est susce-
ci, res suas in pricsidium transferre volentibus, et pisse, rex praedictam dicilur mutasse sententiam.
suae providere saluli, ne sua desererent domicilia, Faclumque est merito ut, qui in modico erga eum
necaliquidde suis frivolispraesumerentasportare. qui sibi universa contulerat, noluit esse liberalis,
Sed, dum tam equites quampeditummaaipulicir- ab universa summa rerum decideret. Nec solum
GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP.
regni cura et administralionis honor ei subtractus A leriore, in eo loco, qui vulgari appellatione dicitur
est, verum etiam eidem peni-
successioiiis spes est Obelet,castrum tanta importunitate non minusno-
tus amputata. Nam de communi pricipum consi- cte quam interdiu, immissis mirae magnitudinis
lio, maxime domini Boamundi priiicipis Antioche- molaribus ilagellabat,qiiod vel manum exerere,vel
norum, domini quoque Raimuiidi Tripolitani co- respicere per cancellos, aut aliquo defensionis uti
mitis, Raiualdi Sidonieusis, Balduini Ramatensis, generenemo illorum qiii intus erant,praesumerent
Baliani fralris ejus, praesente ipso et contradicere attentare eoqiie ventum erat, quod eis pras nimio
;
non audente, suggerente hoc ad id penitushor-et terrore confusis, nec audenlibus comparere.hostes
tante matre, Balduinus, adhucpuerulus, vix anno- ad prasdam, quam miseri cives in vallum, quod
rumquinque, prosequente eum universas plebis suf- prsesidioconterminum suberat, inlroduxerant,im-
fragio, cleri qiioque qui prsesens erat assensu, in missi funibus impune occiderent, et divisa mem-
'
ecclesia Dominicaa Resurrectionis, regia decoratus bratimanimalia sibi extraherent ad cibumindem-

est unclione, et solemniter coronalus nes.omniuo adversitatis nihil ab oppidanis perpessi.
; slatimque
sinedilatione exhibitae sunt eidem puero, univer- Sed et qui inexercituhostium erant,coquorum vel
sorum baronum cum solita juramentorum forma pistorum habentes officium, quique rerum vena-
manualiter fidelitates, honorque et gloria regise g lium procurabantforum, hiin domibus civium om-
debitamajestati, cumomuipleniludinesunt depen- ni commoditate referlis ofticinas locaverant suas,
sa- solus tamen Joppensis comes, ut ei suumexhi- liberesuis professiouibus utentes. Repererant sane
beret hominiiim, a neraine est invilatus quod fac- in eis frumentl, hordei, vini et olei pro votis abun-
:
tum prudentioribus, sicut erat procul dubio, con- dantiam, quibus, invitis eorum dominis, violenter
ceptEB simultatis, imo manifesti odii,evidensvisum utebantur. Porro quiin praesidioerant, et ipsi ma-
est argumentum, sicut expost factoliquebit mani- chinam aliquando tentaverunt erigere ; sed tanto
festius. Vernmsuperhoctantasmutationis articnlo artificiosaxadirigebantcontorta,((uimachinis prae-
variaerat et multiplex virorum prudentium opi- erantexterioribiis,quodpras assiduis ictibus etmor-
nio, dicentihus aliis, quod in hac pueri promo- tis formidine, qiiam singuli lapidum immissorum
tione nihil compendii regno, nihil utilitatis rebus iutentare videbantur.nostri aproposito deficientes,
accessisset publicis nam uterque regum, alter satius judicabanl, patienter quidquid inferebatur
:
morbo, aller eetate prajpediente, prorsus erat in- portare,quamadillud defensionis genusciim mor-
utitis magisque videretur expediens, si de com-
;
tis se attollere periculo. Nec solum qui egredie-
muni consilio procerum, alicui viribus strenuo. bantur de abditis, accedentes ad propugnacula, ut
consiliopoUenti, regiorum curanegotiorum, el rei- ., vel tela vel lapides in hostes jacularentur, vel ut
publicae committeretur administratio aliis autem obsidentesinspicerent legiones,tanto erant expositi
;
videbatur, quod de puero factum eral, etsi non periculo, terrorequequatiebanturaddesperationem

poteratusquequaque utilejudicari, in eotamenpu- couipellente verum et qui erant in conclavibus ;
blicfe videbatur consultum esse ulilitati, quod intimis, et qui ad loca seoretiora se contulerant,
prsedicto comiti ad regni successionem anhelauti, accedentium fragore molarium et sonitu perterri-
viro, utdicebant,insufticienti, succedendispes erat ti, videbantur quasi audire tonitrua, exspectantes
prsecisa inquo futiirorum materia scandalorum,

:
quasi fulminum ictus, et suspensisemper, ne con-
et periculosae seditionis qufe post regis obitum ti- fracla super eos ruerent aedificia. Sollicitus erat
mebatur, fomes, finem accepisse sperabatur. Om- rexinterea, et tota procurabat diligentia quomodo
nibus tamen mens una erat et desiderium, ut ge- subveuiretur obsessis quomodo eis desideratum ;
rendis publicis, maximeque educendisetreducen- maturaretur subsidium. Assumpto igitur secum vi-
dis exercitibus, contra hostium solito vehementio- vittcaecrucis ligno salutari,etregni viribus ex om-
rem instantiam,prffiticeretur procurator idquesoli ni parte congregatis, ad partes illas properat, opem
;
comiti Tripolitano convenire, eumque solum ad latiirus obsessis'; perveniensqueadmareSalis.quod
praedicta posse sufticere,pene omnium una eral alio nomine dicitur lacus Asphaltes, secus locum
sententia.Factum est autem hoc, anno ab Incar- D cui nomen Segor, qui hodie vulgari appellatione
natione Domini 183, indictionis i, mense Novem-
1 dicilur Palmer,post multas deliberationes.universo
bre, vicesima die mensis. exercitui ducem ac preeceptorem.comitem instituit
CAPUT XXX. Tripolitanum. Salahadinus vero, cognito per ex-
Rex congregalis copiis ulti-a Jordanem festinat,

ploralores, qiiod Christianus in proximo essel ex-
ut obsessis subveniat. Salahadinus obsidionem ercitus, et quod Tripolitanus comes preefeclus es-
solvit. set legionibus, deposilis machinis, et indicto suis
At vero Salahadinus interim, dum haec Hieroso- reditu, obsidionem, qua per mensem continuum.
lymis sic aguntur, obsessain urbem cura nihilomi- locum atHixerat prsediclum, solvit ad propria re-
nus propensiore et totis viribus fatigabat, iis qui versus. Rex tamen nihilominus cum omni exercitu
iutuserantobsessi,requieuiimportunadenegansin- ad locura perveniensdestiiiatum, optatam civibus
slautia. Ocloenim ereclismachinis, sex ab interiori intulit consolalionem indicloque reditu et revoca-
;
parte.ubi anliqua fuerat civitas,duabus veroab ex- tis agmiaibus, sospes Hierosolymam reversus est.
;
889 HIST. RERUM TRANSMARIN. — LIB. XXIII. BALDUINUS IV REX. 890
IINCIPIT LIBER VIGESIMUS TERTIUS.
PR^FATIO. A exemplis,qui ad hoc uosnitanlur impel!ere;eoque

Proposueraraus siQistrorum tcedio casunm, qui facilius persuadent, quod planeliquetrerumgesta-
frequentius solito, irao qui pene eontinue regno rum scriptoribus, utramque sortem pari esse ra-
accidunt, a raodo calamis otium indicere, et se- tione propositam, ut sicut yestorumfeliciternarra-
pulta mandare silenlioquaeposteris publicanda su- iione posteros ad quamdam animositatem erigunt
sceperamus. Nemo enim est, qui non invitus lan- sicinfortuniorum subjectorum exemplo,eosdem red-
guorem patrix.et suorum defectus in lucemproferat, dant in similibus cauiiores. Annalium enim con-
cum quasi inter humines convenial, et tanquam na- scriptores non qualia optant ipsi, sed qualiamini-
turalereput€tii.r,imumquemqueto(isnitiviribuspa- strant tempora, mandari solent litteris, ex officio.
triam laudibus attoilere, ettilulisnon invvleresuo- Rerumautem et bellorum raasirae, variussolet esse
rum. Verum prsecouiorum nobis omnis subducitur eventus, et non uniforrais ; inquo noiiprosperitas
materia, et solum aplafletibus et lacryraas extor- continua, nec casus oppositussine lucidisinterval-
quens nobis se otYert liigentis patriae calamitas, et lis Vincimur ergo et qu«e subsequentiaministra-
;
miseria raultiformis. Qni enim hactenus in supe- bunt tempora,sicut coepimus(utinamfaustafelicia-

rioribuslibris, virorum fortiuraqui iunostroOrien- que !), auctore Domino, vitacomite, scripto mandare
te, maximeque llierosolymis, per annos octoginta p curabimusdiligenler, asecundopropositorevocati.
et amplius principatum tenuerunt, egregia facla, CAPUT PRIMUM.
qualiquali slylo descripsimus, deticimus in nobis- Inter regem et comitem Joppensem nulrila diu si-
ipsis detestatione praesentiura, obstupescentes ma- mulias, erumpit in liies exsecrabiles ; reconcilia-
teriam, quae se oculis et auribus ingerit, quaa nec tio7iis nulla apparet spes. Tripoliianus regniad-
minisiratioyiem et tuielam regiam obtinet.
Codri carraine, nec cujuslibet Maevii digna est re-
latu. Nihil eaim iu nostrorum principum aclibus luterea inter regem et comitem Joppensemodio-
occurrit.quod memoriee thesauris, virprudenscre- rum fomes, magis magisque per dies singulos ex
datesse mandandum ; uihil quodaut lectorirecrea- causis occiiltis augebatur, eoque usque contractus
tionem oonferat, aut scriptori proticiat ad houo- rancor proruperat, quod rex jara manifeste causas
rem. Periit enim apud nos, juxta quod propheta videbatur coUigere velle, quibus sororemsuam ab
conqueritur: .4 prudente consilium, sermoasacer- eo soluto matriraonio separaret unde juxla hoc ;
dote, iiisio a prophela (Jer. xvin, 18) factusqueest ; propositiira, patriaroham publice conveuit, diem
apud nos, sicut populus, ila et sacerdos (Osee iv, sibi prcefigi postulans, quasi matrimonium accusa'
9) ; nobis aplari possit illud propheticum,
ita ut turus, quainejus praesentia solemniter celebrare-
Omtie caput languidum, et omne cor mcerens ; a tur divortium. Comes vero super iis omnibus in-
planta pedis usque ad verticem, nonestinnobissa-
'
structus,ab expeditione rediens, areliquo exercitu
nitas (Isa. i, 6). Jam enim ad ea terapora, quibus segregatus, corapendioso itinere Ascalonam profe-
necnostravitia, neceorum remedia paiipossumus, ctusest.uxorempraemonens.quaetuncHierosolymis
perveatum esl unde noslris id merentibus pecca-
; morabatur quod ante regis introitum, maturius
;
tis, facli sunt hostes in capite ; et qui de iuimicis ab eadem urbe discedens, Ascalonam proScisca-
triumphaules, palmam frequentius solebaiuus retur verebatur enim ne si rexejus copiam habere
;
ferre cum gloria, nunc iu omni pene couflictu, di- posset, eam ad virum non permitteret redire ulte-
viaa deslituti gratia, deteriorem calculum reporta- rius. Mittitur ergo a rege nunlius qui comitem
mus. Ideoque sileudum erat, consultiusque vide- evocet, et vocationis causam aperiat; ille vero re-
balur nostris defectibus, noctem inducere, quam nitens, absenliae causas allegat, preetendens aegri-
solem inferre pudendis. Sed quibus cordi est, ut tudinem. Cumque stepius evocatus venire difTerret,
in eo quod semel coepimus, nos continuemus pro- adjecit rex inpropria persona illuc ire, et comitem
posito, quiqueorant instanlius, utregni Hierosoly- viva voce soiemniter injus vooare. Qiio perveuiens,
morum status omnis tam prosper quam adversus, cura quorumdamespriucipibussuiscomitatu, civi-
posteritati, nostra signiticetur opera, slimulos tatis portas serratas reperit, quas manu tangens, et
adduat, proponentes historiographorum disertis- terlio eassibi apeririprascipiens, cum neminera in-
simos, TUum Livium videlicet,Romauorumuonso- veniret qui ejus obediret verbo, cum debita indi-
lum prospera,sedetiam adversamandasse lilteris; gnatione reversus est, speclante id universfe civi-
Josephum quoque, non solumquae aJudaeisegregie tatis populo, qui in turribus el muris, audito regis
gesta sunt, verum et quae eis sunt ignominiose il- adventu se locaverant, rei exitum praestolantes.
lata, loagis tractatibuspublicasse.Abundaatetaliis Rex vero inde Joppen recto teadeas iliaere, ante-
quam ad urbem pervfiniref, qnamplures es loci A que cum motu intemperato, ul prsemisimus, ab
ejus civibiis ohvios liabuit, es utraque classe raa- urbe discesserant Acconensi. Comes vero Joppen-
jorcs quibus nrbem aperientibus, rex sine diffi-
; sis coKnilo, quodad ejuspacem rex animum siium
cultate ingressus est; ibiqueordinatoprocuratore, nollet inciinare, adjecit pejora prioribus ; et assu-
quilocicuram gereret, Accon pervenit. ludicitur mens eam quam secum babebat uiilitiam, versus
ergoapudeamdemurbemcuriageneralis.adqiiam castriim, cui nomen Darum, suos direxit et in ;
cum die statuta regni principes convenissent, c(e- castia quorumdam Arubum, qui in parlibus illis
pit patriarcha, utrumque magistnim, Templi vide- gratia pascuorum, tentoria locaverant sua, a rege
licet et Hospitalis, in eo verbo habens consortes, habentes securitatem, et sub ejus fiducia commo-
dominum regemconvenire,etetiainfIexogenu, pro rantes securi, repenlinus irruil, et imparatos re-
comite iutercedere, ut rancore deposito, eum in periens, prasdain indeet manubiasagens, reversus
suam gratiaui reslitueret ; cumque statim cxauditi est Ascalonaiu quo cognito, rex, iterum revoca-
:
non fuissent, recesserunt cum indignatione simul, tis principibus, Tripolitano coniiti regni curam et
non solum a curia, verumetiam a civitate. Fuerat generalemadministrationemcommittit, inejuspru-
autem in preesenfia principum qui convenerant, dentia simul et magnanimitate spem habens. In
verbum propositum de mittendis nuntiis ad reges g quo facto, populi universi et principum, ex parte
et reliquos principes ultramontanos, qui eos ad plurima videbatur satisfecisse desideriis unica :
Christianilalis et regni aiixilium invilarent. De eiiiin et singularis videbatiir omnibiissalutis via, si
quo cum prior habeudus esset tractatus, patriar- preediclo coui-iti regiorum cura cominitleretur ne-
cha, ut praediximus, incidens, verbum prseferens gotiorum.
principale, in sermonem prioremdescenderat;ita-
Reliqua desideranlur
IN GUILLELMI TVRENSIS
CONTIINUATAM BELLI SACRl HISTORIAM
MONITUM.
(I). Marten. Ampl. Collecl., t. V, col. 381.)
Inter editos a Jacobo Bongarlio belli sacri scriplores ,maximo fuit semperin pretio GuiUelmi Tyrensis
arc/iiepiscopi kistoria cum propter rerum qitas traclal maUiludinem et varietalem, I um propler auctnris
ipsius gyavitatem, quse certe tantn fait. ut dictussit lotiushistoriseprinceps.doetriiia non viilgari elsupra
saeculum illud amoeua, experientia varia, acri vir judicio.quantumque licet judicarevita et ingenio pro-
bus, dictione etiam elegaus et gravis. (Bo.ngart. ^nprsej supra.)Opus autem suuiniyiduoset viginli Libros
.
distribuit, incceptoquevicesimoleriionecduviabsolutoex liacvilamvjravit. Hosautem librosin vctericodice

illustrissimi dnmini Gastonis de \uaUles. quondam e/iiscopiCalalaunensis, anleannos quingentosab ailc-
tore annnymo Gallice redditos cuni interpolalionibus quibusda>7i reperimus,qui etiam Tyrensis nrchiepis-
copi historinm ad annum 1'.'7d usque continuavit ; opua sane omnium qui illud legerunt judicio publica
luce non indiqnum : res quippe in Oriente geslas per an7ios circiler ce>ilu/n accu7-atedesc/ibit,multaque
referl qux alibi /acile /lon reperias. Res etia/n Constanti/iopolitanas, Galticanas, Atiylicanasqueet qute
itnpe/'ium spectant passim altingit.
1/ilegrum interprelisopus sicndebnnt /lonnuUi ut hic daremus, /nnxime cum pliira versioni suse, quxa
Tyrio cxsulant. iinmiscuei'il. Veru/// ab hoc /:ns p7-opnsito delerruerenon pauca. {. I//iinensaoperis/tioles;
2. antiquissiniuni idin/na Gallirum quod non nisi magnolnboreinlelligipotest;3. quodea quse Tyrioauctor
imtniscuit aliunde forsa/i in/iotescere poterunl. Sufftciut igiturhiccontinualani Guillemi Tyrensis a/-chie-
piscopi Histnriam edere. ad cujiis faciliore//i intelligentiat/i vocu//i exoticaru/n glossarnim subjungemus.
De translalo/is ve/-o setate duo pnssu/nus cerln definire P/imo, quod salte/nnttigil annu/n 1-275. qiioopus
.
suum absolvit. Secundo, quod u/ile an/iu/n 129'i, supre/na/ti operi suo manu//i apposuit. Eo quippe finno
sc/iptus esl codex quo usi sut/ius, ad cujus calce/7i hxc legimus : Cest llvre fu escril et accoiupli h. Rorae
Tan de rincarnalion nostre Seignor Jesus-(!;hiist MCC.XCV ii inois de Mai, u tans du pape fioniface
huitisme, nes d'une cite qui esl en campagne, qui a nom Auaigne, qui fut eslut apres pape Celestin le
quint, qui ot nom frfere Pierre de Moron, qui renunga en la cile de Naples.
893 CONTINUATA BELLI SACRI HISTORIA. LIB. XXII. 894
GUILELYII TYRENSIS
CONTINUATA
IJELLI SACRI HISTORIA
Gallico idiomate ab antiquo auctore ante annos 500 conscripta.
(D.Marten. ubisupra,ex ms. codioe illustrissiinidominiGaitoaisde Noailles, quondaiu episcopi

Catalaunensis.)
grans haine estoil entre le roi et le conte de

Si A vousist qu'il venist devant lui. Le roi ne les en
que chascun jor creissoit plus etpliis, etjus-

JafFe, vout escouter, aincois lor respondi toiit plainement
que k tant etoit la chose veiuie, que le roi queroit qu'ilu'eu feroit mie. Cil orentgrantdesdaing de ce
achaison parquoj' 11 peust desevrer tot apertement qiie houime qui estoitensipourepoint de soii cors,
]e mariage qui iert entre lui et sa seror. II requist portoit encore si grant rencune en son cors. Par
le patriarche, qu'illes ajornast, et dist qu'il voloit corout se partirent de la cort, et s'en issirent hors
accuser ce mariagc, mostrer par raison qu'il Le parlement devoit estre assembl6, parce
la cite.
n'estoitne bon ne loj'al. Le cuens oi ce dire, si le que rondevoitenvoyerbou messages asprincesde
parti des autres barons tot celeement, et s'en vint Fiance, et des autres terres, por eux requerent,
en Jerusalem, oii sa fame sejornait lors, et li pria qu'ils secorussent le pais Jesus-Christ et sa gent.
mull que le se partist de la ville angois que le roi Le patriarche.quandrendut premierementpar-
vienist, qui retornoit de son ost. Car il doutoit que lerdecele besoingne, commengaraulreque je vous
se le roi la trovoit iluec, qu'il ne la laissast pas ai dile, et parce qiie le roi ne vout veut faire por li,
reveniri Iui,por ce li prioit muUque elelesnist k s'en parli il d'iluec lui et ses compaignons. Ce fu-
Escalone, oii il s'en alalotdroit. Le roi oi dire, que rent li dui maistres du Temple et de rOspital si ;
le cuens s'estoit parti de lost, si envoya messages g mot rien fait dela besoingne porcoi il estoient en-
apres lui, qui le semonstrent de venir k sa cort. Cil semble. Le cuens de Jaffre oidire qiie le roi ne vo-
respondi qu'il ne pooist aler, parce qu'il estoit de- loit avoir nul merci de lui, el que por aiuor ni por
haitie. Plusors messages envoya les uns apres les

i priere ne pooit avoir sa pes. Deslors se porpensa
autres, qui onques amener ne le porent car il s'es- comment il le porroit corocier. 11 prist chevalier
;
cusoit tosjors de sa maladie. Le roi dit que puis- avec lui tant comme il en pot avoir, et s'en alla
qu'il ne voloit venir ci lui, il iroit 4 lui parler et tot droit vers le chastel du Daron. Iluec s'estoienl
semondroit il meismes. Li baron li suirent. 11 se logies Turs d'Arabe, que Ton apele Beduins, et
vint totdroit 4 Escalone, mais il trouvales portes gardoient grantplente de beslespar les pastures ;
mult bienfermfees, il appelia el commandaque Ten car il avoit tant donne du au roi, qu'il les i
l'or
li toucha de sa main la porte, mais

ouvrit, Irois fois soffroit, et avoit en son condiiit. Sus ce estoient
nus ne vint.Avant que son commendement feist, luit seur, etne cuidoientavoir garde de nullui. Le
li borgois de la ville estoieiit montez sur les murs cuens etli chevalier vindrent tot soudainementsur
et sur les ne ne s'osoient movoir, ains
tornelles, ceux, et les sorpristrent, aucuns en occistrent, et
altendoient la tin de cele cliose. Le roi se parti toule la proie emmeuerent quant qu'il trouverent
d'iluec mult corociet, ets'addressa por aler k JaflFe. de robes et d'avoir emporterent a Escalone.
p
Asses encontre chevalieres et borgois de la cite, qui La novelle en vint au roi, qui en fut tout de sue ;
le menerent ens sans point de conlredit. II saisi la si manda le conte de Triple, et parce qu'il se fioit
ville h son eus, et mist son baillif. Puis se parti

i en son bon sens et en sa loyaule, tantost li bailla
d'luec et vint en Acre, et fist semondre iluec un tot le pooir et toute la baillie du roiaurae. Trop en
grand parlemenl de ses prelats et de ses barons. oreut granl joie li baron et li menu pueple, parce
Quand ils furent assembles le palriarche prisl qu'il avoit dit des augois que autrement ne pooit
avec lui le maistre du Temple et le maistre de l'Os- estre la terre en bon point. Tandis com Tor du roi
pital, si s'en alerent tot droit devant le roi, et li estoient sinonpuissant, se totlefes et le gouverne-
prierent mult humblement, et Tenchirent au pie ment des besoingnes n'estoient baiUees au conte
qu'il pardonnclt son maulalent au conte de Jaffe, et de Triple.
Hic desinit in editis Guillelmus Tyrius.

Le euens de Triple respondi que volontier en A le roi, que l'en coronasl l'enfant. L'en le mena au
recevroit ia baillie, parce qu'il ne fusl garde de Sepulcre, et
le corona Teu. Si le fist remporter
l'enfant, porce que se li enfes moroit par avanture
unchevalierentresesbrasjusqu'au temple Oomi-
ci
dedens dixans, que on ne deist qu'il fust mort par nus, Dorce qu'il estoit petit, qu'il ne voloit mie
lui, et si voloit que li chastel et li fermeles fussent qu'il fust plus basdeus. Le chevalierestoit grant et
mises eu la main de rOspital et du Temple, qu'il eleve, et si avoit nom Belian Dibelim, un des barons
n'en volait pas estre mescreus, ne que ron parlast de la terre. Costume est en Jerusalem quand le roi
sus lui mille mauvaissetie, et si voloit estre asene porte corone au Sepulcre, il la porte en son chief
ou il se tendroit, sil u roiaume mestoist nul cost, de ci au temple oii Jesus-Christ fu ofiert Iksi ;
qu"il n'avoit lors nuUes trives as Sarrazin, ne la offre sa corone, mes il Toffre par rachat. Ainsi so-
terre n'estoit pas rendant, qu'il peust ost tclur cou- loit Fen faire que tantost comme la fame avoit son
tre les Sarazins sans graut coust, porce voloit enfant malle, qiie ele Toffroit premieremeiit au
com Tasseurast d'avoir la baillie dis ans, en tel temple, si le rachetoit d'un agnel, ou de deux co-
maniere que si ]i enfes moroit dedens dix ans, la lombiaus, ou de deux tourterelles Quand le roi
baillie revenroitaussi comme devant, jusqu'4 celle avoil offert sacorone au teinple, siavaloit unsde-
hore, que par le conseTl de l'apostole de Rome et gres qui son dehors le lemple, et entroit en son
b
lempereur d'Alemaigue el le roi de France, et le pales, u temple de Saloiiion, oii li Templiers ma-
roi d'Eugleterre seroit jugier le roiaume k une des noient. Lk estoientmiseslestables por mengier, ou
deux sorors, ou a la soue qui est ainsnee, ou 4 ia le roi s'asseoit, et si baron, et tuit cil qui uiengier
mains nee, porce que le roi Haimeri fu parti de la voloient, fors seulement li borgois de Jerusalem
terre k la mains nee seror, ains qu'il fust roi et la qui servoienl, que tant devoieut-ils de servise au
mains n6o fuderoi etde Rome; porcene s'accorde- roi, que quand le roi avoit porte corone, qirils
rent mie li baron, que rainsnee se fu, se li enfes mo- servoieut ii et ses barons au meiigier. Ne demora
roit, sans le conseil de ces quatre que je vous ai guaires, puisque le jone roi ot porte corone que le
nommes, et porce Tatira ainsi le cuens de Triple, viceroi mesel fu mort. Devant ce qu'il fust mort,
qu'il ne voloit mieqii'il eustdiscorde en la terre,
i
mandat-il tous ses barons, qu'ils venissent k lui
se li enfes moroit, et porce en voloit estre tenant en Jerusalera, et il i vindrent. A ce point quils
de ci alor que les quatre eussent mis conseil.
i vindrent trepassa li roi luesiaus de cest sie-Ie, et
Ceste chose fu au gre du roi et des barons tot furenttuit k sa mortli baron de laterre. Lendemain
ainsicomme le cuens le devisa. Auec atirent que le renfouirent u mosiier du Sepulcre, la oii les autres
cuens Jocelin,quiestoit oncle i la mere de renfant C rois ont este enfoiiis puis le tans au roi Godefroi
le garderoit, et que le cuens de Triple auroit lia- de Biiilon. II estoient enfoiiis entre monte Calvaire
rust et les garandit, porce que cil metoit coust u la oii Jesus-Christ fu mis eu croix, et le sepulcre
roiaume, par les barons de la terre fust asene la ou il fu cochie, et tot est dedens le mostier du Se-
tant qu'il r'auroit eus ses cous. pulcre, moute Cauvaire et Golgotas.
Quand ainsi orent atire lor affaire, si commanda
HIC INCIPIT LIBER XXII.

/. Rex infans accepio a baronibus homino custodien- de Jeriisalem, ne que es clternes ne recut lon poinl
dus Iradilur comili Jocelino. Aquarum in civi- d'eue, si que n'avoit por boire fort mult poi. En Je-
ialedefectus. Puleus propefonlemSiloedelectus.
rusalera avoitlors un borgoisqui mult volontiers fai-
Quant ileque le roi fut mort, et li enfes out port6 soltbienporDieu. Cil avoitnom Germain. Ilavoiten
corone, 11 flsl-il faire k tous les barons de la terre Jeriisalem en trois lieus caves de marbre, encelees
feute et homage com k seigiior et k roi : apres le eu raasieres, et si avoit eu chascune des Irois caves
fist au comte de Triple com de bailllf et si
faire ; deux bacins en chaanes et les faisoit tous jors
fist jurer k tous les barons et as chevaliers de la tenir tousjours pleins d'eue. Lci aloient bouire tnit
terre, quMIsatireroient, sicora il avoiteste dit, des cil et loutes celes qiii bouir voloient. Quant Ger-
deux serors, el tenoient et aideroientau comtede maln vit que en ses cisternes n'avoit guaires
Triple la terre a maintenir et k garder, si li enfes d'eue, et qu'il ue plouoit poiut, si en fu mult co-
moroit dedens dix ans. Quant le roi luesiaus fu rocie et dolens,porce qu'il avait grant paor qu'il
mort, et li enfes ot porte corone, si le charia loa ne perdist Taumosne qu'ilavoit coramencie i faire
au conte Joeelin a garder, et il remmena en Acre. as poures gens, pour Tamor de Dame Dieu. Lors
Silegardaau miex qu'il pout, et le cuens deTriple li souvint de ce qu'll avoit oi dire as anciens
fut bailllf de la terre. bommes de la que de jouste la fontaine de
terre,
IlavintceIpremieran,qu'ilneplutpointenlaterre Siloe avoit un puis ancien que Jacob fist, et es- i
897 CONTINUATA BELLI SACRI HISTORIA. — LIB. XXII.
toit couvert et empli, et gaagnoil lon pardessus et A baillif estoit du roiaume de Jerusalem. Quant le
iî peine seroit trove. Lors prodome sa priere
flt li cuens vit qu'il ne plouoit point, et qui li bl6 ne
;i nostre Seignor, qu'il li donna ee puis trover, creissoient qui sem6s estoit, si otpaorde chier
et qu'il li donna maintenir le bien qu'ilavoit com- tans. II raanda les barons de la terre et les mais-
mencie i faire, et qu'il li laissast faire par son tres du Temple et derOspital. Si lor dit Seignor, :
plaisir que son poure pueplo eust secors d'eue. quel conseil donrez-vous de ce qu'il ne pluet, ne li
Lendemain par matin se leva, et ala aii mostier, ble ne creissent ? J'ai paor que li Sarrazin ne
et pria Dieu qu'il le conseillast. Apres ce il ala s'apergoivent que nos aions cher tans, et qu'ils ne
en la place, et prit ouvriers, et s'en ala en ce lieu, nos corent sus, quel consel en donrez vous ? Fe-
u Ten li avoit dit que cil puis estoit si tit fouir ; rai-je trives as Sarrazin par paor de chier tans. Li
tant que on trouva le puis. Quant ils Tont trouve, barous li loerent qu'il feist trives a Salahadin, et
si le tit voider et raaconuer de nuef, et tot ci ses il les requisf, et Salahadin li dona volontiers jus-
cous. Puis tist faire pardessus une roe, ou il avoit ques a iv. ans. Quant il ot (rives enlre les Sarra-
pos que un cheval tornoit que sili pot plain estoit ;
zins et les Chresliens, li Sarazins amenerent tant
venant k mont et li vuit aloit k val, et si avoit de viandes as Chresliens, que bon tans orent du-
lou fait raettre cuves de pierre 1& oii cele eue co- g remeut, et se Ton n'eust fait trives, tuil fussent
roit que Ton traoit du puis, et la venoient tuit morts de faim dont le cuens de Triple por ces ;
cil de la terre qui voloient de Feue, si la portoient trives qu'il tist as Sarazins furaultam6 des gens
en Teue jor et nuit
la cite. Li borgois faisoit traire de lerre, et mult li en orerent des beneisQons. Je
a ses chevax etdonnerentci tous ceux qui prendre vous avoie oblie a dire quand je vous parlai de la
en volbient, et tost ison cost, tantque Dame Dieu fontaine de Siloe, d'une aumosne que li borgois
leur envoya pluies es cislernes, et encore ne s'en de Jerusaleni faisoient. Mes or la vous dirai. Et la
faisoit pas a taut le prodome, ains avoit deus quarantainelafaisoient lejor comme list Fevangile
somiers et trois serjans, qui ne faisoient autres du poure homme ci qui Jesus-Christ rendie la vue
choses que porter eue en ces cuves qu'il avoit en d'un poi de boe, et il le roua aler i la fontaine de
laclte pour abreuver la poure gent. Cil puis dont Siloe, et si lavast, et il si list, si ol ieus et si vit
il faisoit traire cele eue avoit bien l. toises et plus et,por ceste remembrance faisoient li borgois de
de parfonl, puis le depecierent et eraplirent li Jerusalem cesle aumosne que je vous dirai. II
citaien, quant il oire dire que li Sarazin d'Egypte faisoieut mener cuves sus la fontaine, si les fai-
venoient la cite asegir. soient toutes emplir de vin, et si faisoient les so-
miers charger de pain
de vin, et mener en tele et
II. De fonte Siloe. Inducias cum Snladiyio paci- C
place, que totes les poures gens qui venoient
scitur comes Tripolilanus.
avoient du pain et du viu 4 grant plente de Tar-
Ci emprfes vous diron de la fontaine de Siloe gent avec, et si aloient les horaes et les fames a i
qui pres du puis est. Ele n'est mie bonne k boire, procession k celui jor, et pour faire ceste au-
ains est salee. De cele eue tanoit Ton les cuirs de mosne.
la cite, si en lavoit Ton les dras et en abreuvoit
J'on les chevax el les jardins qui desous en la 111. Bonifacius marchio Monlisferrali cruce signa-
tur, uli etConradus filius ejus qui Constanti-
valee estoient. Cele fonlaine ne cort mie le samedi,
nopolim appulit.
ains est tote coie. Si vous dirai qu'il avinl a cele
fontaine un jor au tans que Jesus-Christ aloit
: Je vous ai dit deI'aumosne que Ton faisoit ci la
par estoit un jor en Jerusalem entre ses
terre, fontaine de Siloe. Or vous dirai d'un haut home
apostres, si passerent parmi une rue, et virent un de Lombardie, qui avoit nom Ronifaces, qui estoit
homme navoit nus ieus. Lors demanderent li marohis de Montferrat. Cil raarchis estoit aiel le
apostres a Jesus-Chrisl, si ce estoit por li pechie roi Baudouin, quant il oit dire que son nies estoit
de son pere ou de sa mere ou de parent qu'il eust, roi de Jerusalem, si en fu lie mult et joieus, il se
qu'il estoit sans ieus. Jesus-Christ respondit, que croisa et laissa sa terre k son aisn6 fils. Si passa
ce a'estoit pas porle pechie du pere ne de la mere, oullre mer. Quant il fu arrive, le roi et le cuens
ne de parent qu'il eust, mais por ce qu'il ovrast en de Triple et tuit li baron de la terre li recurent
lui. Lors Jesus-Christ escopi a terre, et prist un mult hautemenl, et furent mult lies de sa venue.
poi de boe, si la mist la oii les ieus devoient estre, Lors li donna le roi un chastel, qui est es desers
et il dit qu'il s'en alast a la fontaine de Siloe, si deija le flun, tres de la ou Dieu jeuna la quaran-
se lavast. II ala et si se lavasl, et ot ieus si vit, taine, cil chastel si est a sept milles de Jerusalem,
dont revint ariere en la cite de Jerusalem a ses et a trois milles du flun, et si est en une haute
parens, qui mult se merveillerent de ce qu'il avoit montagne, si Fappelle-ron Saint-Helye, et porce
ieus, et demanderent couiment cesloit, et il lor
li Tappelle Ton ainsi, que Ton dit, que c'est le lieu
conta, et il ne le vodrent mie croire aius man- ; ou Helye jenna xl. jors et puis s'endormi, et que
derent s'il estoit certain que ce fust-il. II distrent Dieu li envoia illueo une piece de paiu et de I'eue
que oil.Or vous dirons du conte de Triple, qui en un vessel. Si le fist eveiller i l'angele, porce
899 GUILLELMI TYRENSIS AHCHIEP. 900
qu'il beust et menjast, il but et menja. Et porce A a cui il nes coper et les baulevres. Ainsi
faisoit les
avint la ou cil chastel esl, Tapelent cil (iu pays fist attirer plusors des parent Tempereor, puis fu
S. Helye. Cil Boniface !e iiiarchis avoit un fils, qui il emperere et portacoroiie umostier deS. Sophie,
avoit nom Coraut. Cil se croisa por aler en la et fist tant de malice comnie vous oires.
terredoutre mer apres son pere, et por veoir son IV. Androniciimperatons C.P. impudicitise. Quir-
neveu qui estoit roi de Jerusalem. II mut et fu su sacum seu Isaacum accersit occidendum. Qui el
mer, mes adonc ne vout mie nostre Sire qu'il pas- ipse occiso Lango sto iinperii coronam occupat.
sast. Ains envoia un tans qu'il le meua en Cons-
11 Quant Androines empereor en Constantino-
fu
tantinople, porce qu'il avoit porvue la perdicion ple, il ne deuioroit bele none en abaie, ne fille k
de la terre, et par celui Coraut en soit secourue chevalier, ne a borgois, se ele si pleust, quil ne
une partie si com vous oires avant. iSostre Sire la pritaforce et geust a de tos lui. Trop fut hai
ne vout pas tot destruire, ains en laissa un poi par la malice qu"il faisoit. Un jor avint que Lan-
ausi com il fist au fils Salomon. Car Des se co- gosse vint a lui, si li dist Sire, il a en ceste :
rousa k Salomon por le pechie de luxure, qu'ilot ville unchevalierqui fu parent 1'empereor Manuel,
fait d'une fame paiene, qu'il tenoit, qu'il ne deust se vons m'en crees vons le manderes, et mettres
pas tenir. Taut l'aima qu'il fist faire por lui trois r. en prison, ou vos le feres occire. Car je scai vrai-
mahomeries sus montagnes dont chacune
trois ment, si vous li laisses ainsi il vous guerroira, que
est 4 trois milles de Jerusalem. Dont nostre sire il est rous de putaire. L'emperere li manda qu'il
se corouQa plns de la mahomerie qu'il avoit fait venist parler k lui. Cil chevalieravoil nomQuirsac,
sus Mont-Olivete, que de tout Faulre pechie qu'il et avoit un frere qui avoit nom Quant Quir-
Alexe.
avoit fail devant. Porce qne de Mont-Olivete sac oi ce mandemenl, il dit au message qu'il s'en
monta-il es cieus par devant ses apostres, quant alast, et il iroit apres hii. Lors manda son frereet
il fu resuscite de mort k
descendra au ju-
vie, et ses compagnons, et lors disl qu'ainsi l'avoit Tem-
gement. Lors dist noslre Sire 4 Salomon, qu'il pereor mande. Je soi bien, dist-il, que je sui acuse
Tavoit coroucie, et ce por le grant amor qu'il k Temperere por moi occire, quel conseil me don-
avoit eue a son pere David ne fusl, il le rlestrui- n§s-vous ? Sou frere et ses compagnons li distrent,
sist du tot. xMes or s'en k son
sôfiêndit k tant nous loons bien que vous i allies, et nous irons
vivant. Mes bien sceust-ilque aprds ne tenroit lui avecques vous, si oirons qu'il dira. Puisque vous
mie leroiaurae i son fil. Fors tant-senlement un leloes, dit Qnirsac, je irai. Lors s'arma pardes-
poi, et de ce petit li lairoit por Tamor qu'd avoit sous ses draps, et caint Tespee, si monterent li et
eue k son pereDavid. Ausi ne vont pas noslre sire sescompagnons, etalai Blaquerne,ou rempereor
la Chresliente deseriterdu tot porancun prodome, ^ estoit. Blaquerne est un manoir rempereor, qui
qui en la terre esloit. Ansi com il laisa au fils siet au chief de Constantinople devers terre. Si
Salomon por David, aincois laissa une cit6 qui a eonime Qnirsac aloit 4 remperenr, et il vint en
nom Sur porCoraut, qui en Constantinople estoit, une estroite rne, si encontia Langosse, qui aloit
si com vous En ce poinl que Coraut
oires aprfis. disner a son ostel. Quirsac vit que Langosse ne
fu arriv6 en Constantinople esloit Quirsac empe- pooit retorner, quil ne veuist par lui. 11 li corut sus
reor, et n'avoitpas encore les ens crevfes. II avoit et li coupa la teste. Lors torna arriere ferant des
un haut home en Constantinople, qui avait nom esperons, et s'en ala l'espee traite aval la viUe :
Livernas, qui avoit esl6 cosin de Tempereor Seignors, venes apres moi, car j'ai tue le diable.
Manuel. Cil Livernas s'estoit repost, et deslorne Quant le cri leva dans la ville, qne Quirsac avoit
au tans que Androines estoit empereor, et porce se occis Langosse, il alerent luit apres lui a la Boche
deslorna-il que Androines ne le desfigurast ausi de Lion. Lors prit Quirsac Boche de Lion, si le
com ilavoit fait ses parents. Quant cil Livernas oi garni, et mist ses homes dedens Boche de Lion.
dire que Androines estoit niorl, et Cir Quirsac es- Ce estoit un manoir de rempereor, qui siest sus
toit emperere, et qu"il avoit d'Androines ainsi le mer, la estoit le plas de son tresor. Lors prist
siecle delivre, si com je vons dirai. Lne nuit quant Quirsac la corone, et les veslemens Tempereor, et
q
Androines ot la tete coupee, a Alexe qni avait si ala k S. Sophie, et se corona k empereor. Quant
Tempire de Constanlinople en sa garde et Tenfant il ot porte corone, il manda tous ceus de la cil6, et
qui fu fil rempereor Manuel, il se porpensa d'nne les fist armor por aler assaillir Blaquerne.
grand Iraison.jet por leconseil d'un sien escrivaint \. Andronicum ignominiose habitum feminarum
qui avait nom Langosse fist une nuil prendre le furori occidendum permittit.
jeune enfant, qui baron estoit, k la fille le roi Lois Quanl Androines oi dire queQuirsac avoit occis
de Franee, qui devoit garder en bonne foi, fil Langosse, etqu'il avoit prist BochedeLion et saisi
meltre en un sac et porter par mer en un batel, ot son tresor, et port6 corone, si ne sot que faire. U
fist getter ens, si fu noies. Aincois que celte chose fist armertant de genl com il avoit avec lui porli
fustscue, mandaAndroines lesparens Tempereor, defendre, mes valu riens. Qnanl Quirsac vint de-
et ainsi com il venoient les faisoit metlre en une vantBlaquerne, etcildedensvirenl, que lordefense
chartre, et lorsfaisoit les eus crever, et tex i avoit ne voudroit rien, il se rendirent. Lors tist Quirsac
901 CONTINUATA BELLI SACRI HISTORIA. - LIB. XXII. 902
prendre Androines et mener S, Boclie de Lion. A ques 4 un tans,que muele fu de France etd"autres
Apres se peasaqu'il le feroitmorii' de vil mort,por terres qui outre mer aloient. Alexe qui fist a soa
son Seigneur droiturier, qu'il avoit faitnoyer en la frere les eus crever, qui empereres estoit, si com
mer, qiiifil avoit e>te rempereorManuel et por au- jevous ai dit, tint rempire etgouverna. MesLiver-
Ires raalices qu'il avoit faifc. Lors le tist Quirsac nas, donl je vous ai parle ci-dessus, porce qu'il
despoulier tot nu, etaporter une reis d'aus, mes li esloit plus pres k l'empereorManuel de liugnage
ail ni estoient mei. Si l'en fist faire une corone et que Alexe, assembla grant gent, et lor promist et
coroner com roi, puis le fist bertauder et tondre en dona rargeut. Devant Conslantinople vint i ost.
crois, puis le list monter sus une asnesseadevant Quant rempereor sot qii'il venoit sus li i ost, 11
deriere, et lenoit la cou de sa main com frain. marquisCourat,quienConstantinopleestoit
pria le
Ainsi le fislmener par tote les rues de Conslanti- demorast avec lui, et si home tant
venu lors, qu'il
nople. Si vous dirai que les fames faisoienl. Kles qu'il eust sa guerre finie. Le marquis demora. i
avoient aparcillee pisas etlonguamis, si li getoient Livernas quant il vint devant Constantinople ren-
sus la testes par toules les rufis. Ainsi porta An- gea ses batailles totes armties et fu tot devant.
droines corone en Constantinople tantqu'ilfuhors L'empereor ue vout issir conlre Livernas, porce
de la cile. Lors le livra a fames, et eles li corurent „ qu'ilavoil grant liguage dedensla cile.Mes le mar-
sus com le chien k la charoigne. Si le depecicrent quis s'arma et issi hors contre Livernas. L"en li
tont piece i. piece, et cele qui en pout avoir aussi mostre et ilpoinst contre lui. Livernas ettuit cil de
gi'os com une feve, si le inangeoit, et en roioient sa balaille cuidoieut qu'il eust qiiitte la cit6 por
les os au cotel. Onques ni demora oselet, ne jointe venir lui aidier, et quant il fu prfes de Livernas, il
queeles ne mengassent, et disoient que toutes celes brocha le cheval de Ravine et le feri parmi le
qui avoieot mengie de liiiesloient sauvees, parce corps, si Tabati morl, puis relorna en Constanti-
que eles avaientaidie a vengerla malice qu'ilavait nople. Quant cil dehors virent que lor seiguor esloit
faite. morl, si relornerent en fuie, Coraut retorna en la
VI. Imperium invadil Alexius capto el exccecalo cilc i rempereor, qui avec liiile retint, porcequ'iI
fralre suo. ne voloit mie que cil de la cite, cui parent il avoit
Cil empereor Quirsac fu mult ames delegent de occis, li fesissent ennui ne malice. Si se tint avec
la terre por la malice d'Androines et de Langosse, 1'empereor jusques tant, qui fu tans d'aler en la
i\.
qiTil avait si bien vaugie, et des abaies mesmes fu- terre d'olremer porgarder la cite, que Dieu li avoit
ilmultames, et n'ontabaies en Constantinople,ou porveuii, qu'il lairoit i Clirestien. Ci lairons a par-
son image ne fustescrit en la porte. II n'avoit pas ler de Coraut, et dirons du roi Baudoin. L'enfant
fame quant il porta corone. II raanda au roi de ^ qui ea Acre estoit en la garde le conte Jocelin
Honguerie, qu'il li envoiast une seror qu'il avoit oncle de sa mere, maladie le prist, si fu mort. Le
por prendre 4 fame. Cil li euvoia mult volontieret cuens Jocelin se propeusa d'une grant traison, il
liement. Quant ele fu en Coustantiuople rempereor vint au comle de Triple, et li dist qu'il n'alast pas
respousa, etli tit porter coroue, puis oreut un hl en Jerusalem avec le roi enfouir le cors ne n'y
qui out nom Alese. Un jor avint que Tempereor laissa aller nus des barons de terre, ains bailla
Quirsac chevauchoit parsa terreetvinti une abaie Ton le corps as Terapliers, qui )'emportassent ea
qui pres estoil de Felippe. Eu ceie eite de Felippe Jeriisalem. Le cuens deTriple crut le conseil Joce-
fu le roi .Vlexaudre ne. Si est S, ciuq jornees de liu, comme fol. Li Templiers porlerenl le cors le
Constaulinople. En cele cite fist S. Pol uue partie roi en Jeriisalem, et le cuens de Triple ala k. Taba-
de sesepistres, dont Ten dit d. Felipenses. A cele rie. Lors saisi le cuens Jocelia la cite d'Acre, puis
abaie sejoi-na rerapereur Quirsac. Quant son frere ala ci Baruth, que le cuens de Triple avoit en gua-
Alexe oi dire, qu'il sejornoit la a poi de gent, ille ges. Si entra ens par traison, et la garni de cheva-
fist prendre, et li fist les eus crever. En l'abaie le lierset de serjaus. Apr6s raanda a la comlessede
laisa, et s'en reviut ariere en Constanliuople, si fu Jatle mere le roi qiie ele alast en Jerusalem, et si
erapereor et porta corone. Api-es manda son fi'ere D chevalier luil, et quant le roi son fils seroit enfoui,
Quirsac et le flst amener en Gonstantinople, illuec si saisisse la cite et la garnisse, et porle corone.
le flst garder et servir et livrer ce que mestier li Quant le cuens de Triple sot quele cuens Jocelin
estoit. Tavoit ainsi trai, il raanda tous les barons de la
VIl. Imperatrix Alexiumfilium caute mittil Bun- terre, qu'il venissent a lui a Naples. II i alerent
garisc regicustodiendum. Junior rex Jerosolymi- tuit, fors seuleraent le comle Jocelin et le priuce
tanus morilur. Renaut. Le cueus Jocelin ne vout pas laissier
Quant l'emperis sot que Alexe avoit ainsi k son Acre, et la contesse de Jaffre fu eu Jerusalem,
seignor Temperor crever les eus, multfut dolente, entre lui et son mari et ses chevaliers, et fitenfouir
et ot paorqu'il nefist son fil Alexe,qui enfes estoil, son fils le roi, lemarquis Bouiface son aiel issi, et
occire. Ele lechariacoiemeut ii chevaliers et iser- li palriarches, lemaistre du Teraple et eil de TOs-
jans, et renvoia au roi dOnguerie son frere, cui pital.
nies qu'il estoit en garde. U le garde et norri jus-
\U\. Joppensis comitissa regni corona decoralur. A laderie de Jerusalem qui tieutasmurs.LaavoJt une
Quaut le roi fu eaterres, la contesse de Jaffe posterne petite par la on entroit en la cit6. Si tit
viot au palriarche, et au maistre du Temple et a tant vers le maistre de la maladerie, qu'il le mist
celui de lOspital, et lorpriaqu'il laconseillassent. ens parcele posterne. Si aia au sepulcre etfu iluec
Le patriarche et le masitre duTemple 11 distrent, taut qu'il ot veuet seu ce porquoi Ten li ot envoie.
qu'ele ne fustmie a malaise, qu'il hi coroneraient Le maistre du Teraple et le prince Renaut prins-
maugre tous ceus de la terre. Le patriurche por treat la Uarae et la menerent au sepulcre por coro-
Tamor de sa mere, et le maistre du Teraple por la ner. Quant la Dame vmt au sepulcre, le patriarche
haine qu"il avoit au conte de Triple. 11 maaderent demanda au maistre du Temple les cles du tresor
le coute Renaut, qui estoit au Crac, qu'il venist en ou les corones estoient. Cil li bailla, et puis man-
Jerusalem. 11 i vint, lors pristrent conseil, que la derent le maistre de rOspital, quil baillast la soue
contesse mandast au conte de Triple et as barons cief, cil respondi qu'il n'en baiUeroit point.se n'es-
qu'il venissent a son coronement car le roiaume ;

toit par !e conseil des barons de la terre. Et lors le
li estoit escheu, ele i envoia ses messages. Li ba-

patriarche, le maistredu Temple, le prince Renaut
rons respondirent qu'il n'iroient pas, ains i envoie- alerent a li por les cles, mes le maistre se destorna
rent deux abez de Cistiaus au patriarche et au 3 etfupresde none, ains qu'il reussent trouv6. Lors
maistreduTempleet de rOspital,etdefendirent de priereut qu'il lor bailla laclef, ilrespondi qu'ilne
i
par Dieu, et de par rapostole, qu'il ue coronassea' lor bailleroit pas, tant le prierent et ennuierent,
mie la coutesse de Jaffre jusques a tans quil au- qu'il saira les clesqu'il tenoitea sa main parpaor
roient conseil de ceux dont il avoient fait le sere- qu'aucun rendu de la maison ne les preist et les
ment au tans le roi mesel. Li abez alerent en Je- baila au patriarche, il les geta emmi la maison.
rusalem por faire le message. Le patriarche, le Lors lesprist le patriarche et alerenl au tresor, si
maistre du Temple distrentqu'il ne tenroient ja foi en mistrent hors deus corones et les porterent au
ne serement, aius coroneroient la Dame. Le mais- sepulcre. Le patriarche en mist Fuae sus Tautel et
tre de i'Ospital ni vot onques estre, ains dit que ce de lautre coronala contesse deJaffe.
seroit contre Dieu et contre lor serement. Lors fu- IX. Guido de Luzignano fit rex Jerusalein.
renl fermees lors portes de la cite, quenus ni pooit Quant la contesse fut coronee, le patriarche li
entrer ni issir. Car il avoient paor que li barons convien que vos
dist ; Dame vous estes fame, il
quiestoient a Naples a xii. milles d'ihiec, n'entras. aies avec vos qui vostre roiaume vous ait a gouver-
sent en la cit6 en dementieres quil coroneroieut la ner,quimasle soit. Prenes celle coroneet la donne
Dame etquil ne meusseat mesl6e. Quantil baron a tel home qui vostre roiaume puisse gouverner.
C ..
qui estoient a Naples oirent dire que ainsi esloit la Eleprit lacorone, si apela son seignor qui devant
cil6 en Jerusalem fermee cora ni pooi tentrer ne lui estoit. Si li dist Sire, venes avanl et receves :
issir, il vestirent un serjaut qui de Jerusalem estoit ceste corone, car je ne sais oii je la puisse miex
nes ausi comme moiueetreavoierent en Jerusalem iraploier. Cil s'agenolla devant lui et cele li mist la
espier commentla Dame porteroit corone. 11 i ala, corone en la tesle. Si fu roi et ele fu roiae.
si ne pout entrer parmi la porte. 11 vint a la ma-
mCIPIT LIHER XXIII.

I. Baro7ies, accepla Guidonis in regnum assump- ne par les vos, il n'en feroit noient, ains vodra
tione, Hunfridwn regem staluunt constiluere. ovrer par le conseil de ceux qui riens se savent,
At ille regiam coronamrespuit. por ce voiderai le pais. » Lors dist le cuens de
serjan qui vestu fu de robe de moine Triple « SireBaudoin aiesmercide la Crestiente,
Quant le :
vit ce, si s'en retourna par la posterne oii il et preuonsconseil comment nous porrons la terre
estoit venu. Les malades les mistrent hors, D guaranlir. Nous avons ci la fiUe du roi Amauri et
si s'en revint a Naples, baron estoieat,

la oii li son baron Honfroi, nous irons ea Jerusalem, si le
et lor conta tout ce qu'il avoit veu. Quant coronerons, car nous avons la forcede lous lesba-
Baudoin de Rames oi ce, que Guy de Luseiguan roas et du maistre de rOspital, fors du prince Re-
estoit roi de Jerusalem, si dist c'est par un conve- NALT qui est avec le roi en Jerusalem. J'ai trives a
nant qu'il u'en sera pas un an roi, et il ne fut car : Sarazius et aurai taat com si voudrai, ne ne seront
il fut corone en mi Seplembre et pardi terre a la;
greves par eux, ains nos aideront se mestier ea
saint Martin bouillant qui est devant Aost. Lors avons. Ainsi s'aocorderent tuit et creanterent
))
dit Raudoin au conte de Triple et asautresbarons : qu'il coroneroient leademaiu Ho^froi, et quant
« Seiguors, faites au miex que vous porres^que la Honfroi sot que Ten le vout coroner, si se pen-
terre est perdue, et je m'en irai hors, poree que sa qa'il ne porroit soffi ir la paine de garder le
je n'enveul avoirblasmene reproche, que j'aieste roiaume, a la nuitier monta il, et si chevalier, si
a la perdition delaterre ; car je conois tant leroi, enu-erent tant qu'il vindrent en Jerusalem. Mes a
que ore est a fol et a musart, que par mon conseil lendemain quant li baron furent appareill6, et il
903 CONTINUATA BELLI SACRI HISTORIA. — LIB. XXIII. 906
vodrent Honfroi coroner, il oirent dire qu'il s'ea A pooir le roi. II prit congiii a Beleen son frere et as
estoit ale en Jerusalem. Quant Ifonfroi vint en Je- aulres chevaliers, et s'en allaauprinced'Antioche,
nisalemdevant la roinequi seror il avoit, ii lasa- qui bien lereceut, et fu mult lie de sa venue, et li
lua, mes ele ne le salua mie, parce qu'il ot estft donna li tant de terre qu'il n'avoit laissie. Or lai-
contre lui et n'avoit pas este a son coronement. 11 ron ei de Baudoia de Rames, et diron du roi Gui
commenca a graler sa tesle aussi comme li enfes qui demores estoit en Jerusalem.
honteux, et dit : « Dami>, je n'en puis mes, com 111.Guido rex exercitum paral in comitem Tripoli-
me voloit faire roi maugre mien, si m'9n sui qa. tanum, qui suum inuuxiLium Saladinum accer-
fui. Puisque vous aiusi Tavez fait, dit la roine, je sit. Comiti pacem oblalurus nuntios dirigit 7'ex.
vous pardoins mon mautalent, mes faites homage Le roi Gui prist conseil au maistre du Temple
au roi. » Lors flsthomage am'oi, et remest avecla qu'il porroit faire du conte de Triple, qu'il ne li
i"oine en Jerusalem. Quant le cuens de Triple et li voloit falre homage. Cis li coaseillaqu'il semonsist
baron qui a .Naples estoient, sorent que Honfroi ses os, et alast aseoir Tabarie. Quaut le cuens de
s'enestoit fui en Jeiusalem, mult en furent doleus, Triple sout, que le roi avoit semous ses os por ve-
ne ne sorent que faire. Lors distrent au conte de nir sus lui, il ne fu pas lie. Lors maada a Sala-
R
Triple « Sire, conseill6s-nous du sermenl que le
: hadin, qui sires esloit de Damas, que le roi Gui
roi mesiaus uous fist faire, car nos ne volons faire avoit assemble ses os por venir sus lui, si le prioit
cliose ou nous aions blasme ne reproche. » Le que s'il avoit mestier de s'aider, qu'il le secorust.
cueus loa qu'il tenisssnt le serement qu'il avoient Salahadin li envoia chevaliers et serjans a armes
fait. Li baron pristrent conseil, et distrent au con- asses, et li maada que si le roi Tasseoit au matin,
te : Sire, puisque ainsi est qu'il a roi en Jerusa-
ic il le secorroit au vespre. Lors manda Salahadia
lem, nos ne poons regnier contre lui que blasme ses os et les assembla a Belinas, une cite qui est a
ni aions. Si vous prions que vous ne nous en sa- V. lieue;; de Tabarie. Le roi Gui qui ot assemble
chies maugre. .Mes ales a Tabaric, soiens iluec, et ses os a .Nazareth, fu mult peasis. Beleen Dibelen
uousirons au roi faire noshomages, et touteTaide viut a lui, si li dist « Sire, pourquoi aves-vous :
queuous porrons, vousferons. Sauves nos honors, cest ost asserable oii volez-vous aler ? il n'est mie "?
et porchaceron que tous les cousiremens que vous tans de tenir ost contre yver. i Le roi li dist qu'il
aves mis en la terre dont le roi mesiaus vous mist voloit aseoir Tabarie. n Par quel conseil, sire, dit
Barut en gages, que vous le r'aures. » X cest con- Beleen, volezvous ce faire ? cist conseul est mau-
seil ne vout pas estre Baudoin de Rames. ves, ne ouques sage home tel conseil ne vous dona,
11. Guidoni regi baroni:s hominium prxslant. et sachies.sire, quepar monconseil, ae par le con-
Quant le cuens de Triple vist que les barons li seil de vos barons imporleres sous ja les pies, qu'il
estoient tous a faillis, si s'ea vint a Tabarie, et li a graad chevalerie dedeas Tabarie de Grestieas ct
baron alerent en Jerusalem faire les homages au de Sarazins, et vous aves poi de geant por eus
roi fors seulement Baudoin de Rames, mes il
; en- aseoir. Si sachies ne vous i ales, que ja pie n'en
i
voia uu sien fil jone, et dist as barons, qu'il prias- eschapera, et silost coin vous Taurez asegie, Sala-
sent le roi, qu'il mist son til en suisinede la terre, hailin le secorra a tot grant gent. Mes departes
et prit son houiage. Quant li barou orent fait ho- cest ost, et moi et aucun de vos barons irons au
mage au roi, ii li prierent du til Baudoin de Rames, conte de Triple, si ferons pes entre vos et li, se
qu'il le mist en saisine de la terre son pere, et re- nouspoons, car lahaiae ni est pas bone. » Le roi
ceust son homage. Le roi respondi, que en saisine crut son conseil, si departi ses os et envoia a Ta-
de la terre ne le metroit il pas, ne son homage ne barie ses messages. Quant ils vindrent au conte, il
ri'cevroit il pas, jusque le pere il auroit fait homa- parlerent de pes. Le cuens lor repondi que nulle
L'!', et lors il avoit bon conseil de mettre le fils ea
i pes il neferait devant qu'il seroitresaisi de ce doat
saisine de la terre. Etbieasceust Baudoin, ques'il Fea Tavoit desaisi mes se Toa l'ea resaissisoit, il ;
ne li faisoit homage, il saisiroit sa terre. Quaat D feroit tant que le roi et libaron li en sauroient bon
Baudoin entendist qu'il li convenoit faire homage gre. Li messages retornerent au roi etli coaterent
au roi Guion, il fu mult dolent. II vinl devant le ce qu'il avoit trove. .A tant demora li atraire tot l'i-
roi, si ne le salua pas, ains dist « Roi Gui, je ; ver jusques a la Pasque. Lors oi dire le roi Gui
vous fais homage, com cil qui de vous ne voudra que Salahaclin assembloit ses ost por entrer en sa
tenir terre. » Ainsi fit Baudoin de Rames son ho- terre. Si maadales arcevesques, les evesquesqu'il
mage au roi, mes il ne le baisa pas, ains fist son venissent a lui ea Jerusalem. Quant il furent ve-
fll revestir de la terre, et faire son homage. Lors nus, si lor demanda conseil qu'il feroit de Salaha-
s'en issi, et bailla a Beleent Dibelim son frere son din, qui assembloit ses ost pour venir sus lui. Li
fil a garder o tote sa terre, puis prit congie et s'en baron li loerent qu'il s'accordast au conte de Tri-
parti, dont ce fut grant domage a la terre mes ple. t;ar autremeat il ne se porroit pas tenir coa
;
mult en fureut les Sarasins lie, car il le doutoit tre les Sarazins. Car le cuens de Triple avoit graat
plus que baron de la terre li et son frere Beleea. trivesa Salahadia, et estoitsage home, etbon che-
Si chevaliers le coavoierent tant qu'il fu hors du valier, et s'il estoit biea de lui, et il voloit croire-
Pathol. CGI. 29
907 GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP, 908
son conseil petit porroit douter les Sarrazins, et il A re. Si tost cotn li eovent oi le mandement du mais-
avoit perdu les meillors chevaliers de la terre, ce tre, ils monterent et vindrent a lui ains qu'il fust
estoit Baudotu de Hames, et s'il perdoit 1'aide du mie nuit et se logerent devant le chastel, a lende-
conte de Triple, paravoit tot perdu. Le roi repou-
i
raaiu uiatin murent et alerent a Nazareth. Li che-
di que volantiers feroit pes a lui, et s'accorderoit valier de la garnison de la Feue estoient quatre-
a ce qu'il reu loeroient en bonne foi. Lors dit aa vingt et dix, que du Temple que de rOspital, et
maistre du Temple, et a Tarcevesque du Sur, et a pristrentaNazarethquarente chevalierqui estoient
BeleenDibelim et a Reuautde Sajete, qu'il alassenl eu garnison laiens de par le roi. 11 se partirent de
au conte de Triple por faire pes, et tel pes comme Nazareth et alerent bien sept milles avaut envers
il feroient, il tenroit. Lors vinrent li trois et s'en Tabarie, et troverent les Sarrazins a une fontaine,
alerent la nuitgesir aNaples. Renautde Sajete ala qui auom la fontaine du Creson. Car il estoient ja
un autre chemiu. La nuit dislBeleen a ses compa- retornes jusqu'a le port por passer le flun, et por
gnons qiie lendemain estoit la jornee de gesir a la renlrer en lor terre, sans ce qu'il eussent fait nul
Feue, et il demoroit a Naples ou il avoit a faire damage as Crestions. Car li Crestien s'estoient si
un poi, et se hasteroit tant, qu'il les acouseroit gardecom le cueus deTripleloravoir mande.Lors
lendemain. [j
se feri le maistre du Temple et cil qui avec lui es-
IV. InUrim comes tiberianfilio Salndini inqrefstim

loient es Sarrazius. Li Turc les receurent hardie-
permiltil in terras C/irislianorum. Miiites Templi ment et les enclostrent, si que les Crestiens ne pa-
obviant Saladino a quo delentur. rurententreeus. Car les Turc estoientbien septmil
Ci vous lairons un poi des messages, et vous di- et li Crestiens n'etoient que sept vingt. La fu oc-
rons d'un des fils Saladin qui uouvelemeul a Dou- cis le maistre de l'Ospital, et tuit les chevaliers du
bes estoit. Umandaau coute de Triple, quelende- Temple et de l'Ospital ausi, fors solement le mais-
main le laissast entrer en la terre des Chrestiens tre du Temple qui s'en eschapa soi tiers de cheva-
parmi sa terre, por faire une course. Quaut le liers, et 11 quareute chevaliers qui estoient a Naza-
cuens oi ce, il fu mult dolent, et pensa que s'il Ten reth en garnison de par le roi, fureiit tuit occis.
escondisoit, il doutoitperdre Taide etleeouseilson Quau li escuier du Temple et de rOspital virent
pereSaladin, et s'il li ottroioitgrant honte etgraut que lor maistress'estoient feris entre les Sarasins,
blasme en auroit de la Crestiente. Apr6s se pensa et qu'il eu avoieut le pejor, si tornerent en fuce a
qu'il en garniroit si les Crestiens qu'il ni per- tot lorhernois, si que du hernois as Crestiens niot
droient noieut, ne le tils Salahadin maugre ne Ten noient perdu.

sauroit. Lors manda au fils Salahadin que liieu li
Q V. Turcxcapitaoecisorum C hristianorum lollunt.
donuoit congife d'aler parmi sa terre et d'entreren Beteanus, acccpta Cliristianorum profligatione,
la terre as Crestiens par tel couveuaut qu'il au so- eam reginee signilicat. Nunlii ad comitem acce-
dunt et euni regi reconciliant.
leil levantpasseroit le flun, eldedaussoleiicochant
le repasseroit ariere. Ne guident dedans ville ne Or vous dirai que le maistre du Temple fist
dedans maison riens ne prendroit, ue damase ne quaud il passa Nazareth tot deconttt. II envoia a
feroit. Ainsi le creauta le fils Salahadiu, et leude- Nazareth un serjaut, et ttst crier parmi la cite, que
main par matin passa le flun et viut pardevant Ta- tuit cil qui aruies porroit porter alassent apres lui
barie, et eutra en la terre des Crestieus. Le cuens au Gaaiug, car il avoit les Turcs descontts. Cil le
de Triple fit fermer les portes de Tabarie, qne cil suireut et s'en issirent tuit de Nazareth qui aler
dedens ni fissent hors pour eux fairedamage. Le pooient, et cornrent tant qu'il vindrent la oii la ba-
cuens savoit ja bien que les messages au roi Gui taille avoit este. Si troverent les Crestiens mors et
venoieut a lui. Por ce fist faire lettres, et les en- desconfis. Li Turc lor corurent sus, et lespristrent
voia a un chevalier de la terre qui estoit a Naza- tous. Quaud li Coredier le fils Salahadin ot uos
reth en garnison et autres avec lui et par tot oii il
; Crestiens descontts et occis a Taide de ses Turcs,
savoit que li Turc devoienlaler, que por choseque il mist les testes des chevaliers du Temple et de
il veissent celui jor ne se meussent delor villes, ne
D rospital et les fist atachier a Turcs sus les fers de
de lor maisons. Car li Turc devoient entrer en la lor lances, si emmenerent les prisoniers lies, et
terre, et s'il se tenoient coi il n'auroient garde, passerent en cette maniere pardevant Tabarie.
mes s'il issoient hors a champ, Ten les prendroit Qiiant cildeTabarie virentqueles Crestiensavoient
tous et occiroit. Apres envoia au chastel de la este desconfis,et que liTurc emportoient lor testes
Feue la oii li messager le roi estoienl, que lende- sur lor lance, et amenoient les aulres pris et lies
main ne se meussent. Quant le maistre duTemple honteusement, troporentgrant duel. Ainsi passale
oi que li Sarrazin devoient entrer en la terre, len- fils Salahadin au soleil levantle flun, et le repassa
demain il euvoia batau a un covent du Temple qui dedeus le soleil cochant. Bien tint au conte de
estoit a quatre miUes presd'iluec, a une ville qui a Tnple son conveuaut. Car onques en chaslel ne ea
nom Caco.et lormanda que sitost com il verroient maison ne en ville ne tist mal ne damages fors de
ses lettres, montassent et venissent a li. Car lende- ceux qu'il trovent a chans. Cele bataille fu a un
inain par matin dcvoit entrer li Sarrazin en la ter- vendredien Tau de riucarnation denostre Seignor
909 CONTINUATA BELLI SACRI HISTORIA. — LIB. XXIlL 910
Mcet quatre-vingt et dix lejor delafeste S. Jacque A Sur, Beleen d'Ibelin etle maistre du Temple por
et S. Phelippe le premier jor de May. Or vous di- aler a Tabarie. Quant il vindrent fors la cite, le
rons de Beleen qiii a Naples eslait remes. Quant maistre du Temple retorna, pource quil ne pout
vinl a la nuitier Beleen si com il en avait ea co- chevauchier. Beleen etTarcevesque alerenta Taba-
ventau maistre du Temple de lOspital, mut de
et rie. Quant lecuenssotqu'iI venoient, ilalaencontre
Naples por aler aprfes eus. Quant il ot erre deux multdolent de raventure qui s'y estoit avenue le
milles, il vint a une cit6 qui a nom le Sabat. II se jor devant, et tot par Torgueilau maistre du Tem-
pensa qu'il estoit beau jor, et quil n';rail avant ple. II les receut hautement, et les mena a son
jusque qu'il auroit oi messe. II torna a la maison ostel. Lors conterent cil lor message. Le cuens lor
revesque.si le Qst lever.et parlerent tant ensemble distqu'il estoit mult dolent et honleusde Taventure
que la guele corna le jor. Lors fist Tevesque reves- quiaveou6estoit, et quaot qu'iIatireroieat eolr'eus,
tir un sien ctiapelain qui li chanta. Quant Beleen il feroit ; car il savoit biea qu'ils ne le mescooseil-
ot oi messe, si s'en ala grant a Teure, tant qu'il leroient mie. II li distreat qu')I meist les Sarazios
vintauchastel de la Feue.La tro?a horsdu chastel, hors de la cite et veaist au roi, et tol aussi comme
les tentes au covent de Caco teaduSs, et ni avoit il s'estoit mis en eus, si estoitmis le roi de la pes
nulli qui que ce pooit estre. Lors fist un g faire. Le cueas si accorda bieo, lors eovoyereatun
li deist
sien vaslet entrer dedeas le chastel por enquerre message bataot au roi, et li tireut a savoir qu'il
quest ce que pooitestre. Le vaslet entra u chastel, ameuoieat le coote avec eux.
ne nulli trouva qui novelles li deist de ce qu'il VI. Rexcomitivenitobviam. Veracrux adexercitum
queroit, forsquedeus maladesqui gesoient en une ducilur.
chambre, cil ne Ten soreat riens dire. Cil revial a Quaot le roi oi ces novelles mult eo fu lie. II
son Seignor et dist qu'il n'avait trove qui riens li s"esmut de Jerusalem ouil estoit, etala encontrele
en seust dire. Lors alerent vers Nazareth. Quant il conle de Triple, si qu'il s"entrecontrerent devant
orent ua poi esloingnie du chastel de la Feue, ua uu chastel que Ten claime Saint-Job, et de si loing
frere du Teuiple s'eo issi a cheval, et viot grant com le roi vit le conte, il descendit a pie et ala
erre jusques a eus. Beleen li demanda queles no- contre lui. Quant le cuens vit,qu'il estoil descendu,
velles. 11 dist : mauvaises ; et lors li conta comment il descendi ausi, Quaot Tua fut
et viot cootre lui.
le maistre de rOspital avait le chief coup6, ne de pies de rautre, cueos s'agenouiiIa devaot le roi.
le
tous les freres du Temple n"estoient eschapes que Leroirenleva et le baisa;puis retoroereot aNaples.
trois, le maistre du Temple et deus autres, et les La prit le roi conseil au conte de Triples et as
chevaliers que le roi avoit laissies en garnison en aiitres barons qu'il feroit. Le cuens li loa qu'il se-
-Nazarelh estoieot tuit pris et occis.Quaot Beleea monsist ses os et les ajousta a la fontaine de la
oi II envoia ua
ces novelles, miilt ot graot duel. Forie car il savoit bien que Salahadio rassemble
;
serjaat ariere a Naplea a la roioe sa feme dire ces les sieos os por eotrer en sa terre il li conseilla :
noveles, et quele commaadast que tous les cheva- qu'ilmandast auprioced'Aotiochequ'iIIe secorust.
liers de Naples venissent a lui a Nazareth. Pr6s Le roi fit ce que le cuens li conseilla, et ala a sa
d'iluec rencontra les escuiers et le hernois a che- Forie et auna ses os. La li envoia le prince d'An-
valiers du Temple, qui eschappes estoient de la tioche un sieo fils a tot l. chevaliers. Li patriarche
decontiture. Et saches que si Beleen ne fust torue fit porter la vraie Croi eo Tost, et manda au roi
au Sabat por oir messe, il fust bieo vcnu a point qu'il avaitessoine qu'il ni pooit aler. Ici fut averSe
a la bataille. Quant il fu venu a Nazareth, il oi si laprophetie que rarcevesquede Surdit, quantroa
grant duel par !a cite por ceus qui avaienl este l'eslu a patriarche, que Eracle avoit conquise la
morset prisen bataille, que poi i avoit de maisons, vraie Crois ea Perse el raportee eo Jerusalera, et
dont il n'i eut de mors et de pris. La trova le que Eraclel'ea geterait.et serait perdu6a soa taos.
maistredu Temple quieschapes De cele hore geta Eracles la vraie Crois hors de Je-
estait. lluec alendi
Beleea ses chevaliers tant qu'il vindrent quant il rusalem conques puis ni entra; ains fut perdue en
;
furent venus, il fist savoir au conle de Triple, qui ^ la bataille, si com vous oires apres. Quaat la saiute
estoit a Tabarie, qu'il demoroit a Nazarelh. Quant Crois fust ea Tost aportee, le maistre du Temple
le cuens de Triple oi que Beleen a'avait mie estâ conseilla au roi qu'il maodast par toute sa terre,
la bataille, si ea fu mult lie. A leademaia li envoia que tuit cil, qui sous vodroient avoir, venissent a
cioquante chevaliers por lui conduire. Beleen deli, et 11 lor donroit bon sous, et lors abaodonneroit
mandaau maistredu Templecommentcelebataille le tresor que le roi Henri d'Angleterre avoit eo la

avoit este. II dit que bien si estoient les Crestiea maisoo du Temple.
proiie, et mult avoitoccis de Sarrazius, et descon- VI!. Regitraditur Ihesaurus regii Anglise. Saladinus
fisleseussenl, quantunembuschement,qu'ilavoient Tiheriadem obsidione cingil.
en une montaigne lesenclostrent, par quoi ils fu- Or vous dirai du tresor que le roi Heori avait au
rent desconfis. Lors envoierent la oii la bataille temple et a rOspital. Quaat le roi d'Ang!eterre ot
avait este por les cors des chevaliers enfoiiir, et les fait martirier S. Thomas de Cantorbire, si se por-
enfoiiirenl, etle lendemaia murentrarcevesquede pensa qu'il avoit fait mal, et qu'il iroit outre-mer,
9ii GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. 912 -i
et s'accorderoit a nostre Seignor de ce meffait et A feront herbergier a force, si qiie vous ne porrez
des autres, donl il avinst, que chascnn an puis que combattre a eus por le chant, et que li serjans
S. Thomas fust martiries, qu'il i euvoiroit giaut n'aurout que boivre, et se vous poigiiiez, li Sarra-
avoir por metlre en tresora la maisou du Temple zin s'espandrout et s'eufuiroiit vers les montagnes,
et de rOspital ea Jerusaleni, et voloit quant il ne vous ne porrez aler sans vos serjans, et si vous
vienroit la trover Tavoir tot prest por secore la font hiebergier, que bevront vos gens et vos che-
terre. Cil tresor que le maistre du Temple avoil, vaus. Ainsi de boivre seront raors. Lendemain il
donna il au roi Guion, et li dist qu'il voloit qu'il vous prendront tous ; car il aiiront eues et viandes,
aunasl laDl degeus qu'i] peust assembler as Sarra- et seront tos fres, et nous seroul tous afames et
zius por combattre et por vengier la honte et le mors de soif et de chaut ainsi seront tous mors ;
douiage qu'il i avoit fait. Lors prist le roi le tresor ou pris. Porce vouslo que vous laissies Tabarie
duTiMiiple et sile donnaas chevaliers et asserjaus, perdre, ains qiie la terre soit perdue. » Lors dist
et commanda a conuestables des serjaus, que le maistre du Templeque eucore j'avois du poil
chascuu feist une barriere des armes le roi d'An- du leu. Le cuens ne prist pas gardea celte parole,
gleterre, porce que ce fu de son avoir dout il estoit aius dit au « Sire, si tot ce n'avient que je
roi :
paies et retenus. Quant le roi ot esle iluec encor vous ai vous otroie ma teste a couper, se
dit, je
ciuq semaines a tot ses gens, Salahadin passa le vous ales. » Le roi demanda as barons qu'il lor
i
tliui, asseia Tabarie. La fame le conte de Triple ensembloit de cest conseil que le cuens donoit il :
estoit dedens quand Saladin Tasega. II n'avoit distrent que le cuens disoit voir, et bien si accor-
dedens nul chevaliers, ains estoit tuit en Tost avec doienltuit. Le roi meismes et li Ospitaliers si ac-
le roi et quatre KIs chevaliers que ele avoit, qui cordoient, et touss'y accordoientfors le maistredu
furent fils au chaslelaiu de Saint Homer. Liainsne Temple. Toutes voies acreant a le roiet tuitlibaron
des lils avoit nom Huon de Tabarie, li autre Guil- qu'il ainsi si feroient. Lors ala chascun a sa tente,
laume, le tiers Raoul el le quart Otes. et il estoit la pr6s de mie nuit. Le roi allist a
VIII. Tyberiadi nullum ferendum auxilium censel souper. Quant il ol soupe, le maistre du Temple
co7nes Tripolitanus. Econlra magister Templi, vint a lui, si li dist : « Sire, crees-vos le conseil
cujus consilium rex sequitur. que cil donne ?ceest porvoushonir. Vous
troitora
Quantla contesse vit que 11 Turc lorent asise, et estes nouvelementroi, ne onques mes roi de ceste
qu'ele ne se poroit tenir contre tant de Sarrazins, terre na uiie si gi-anl genten si petit d'ore. Si sera
ele envoia un message au roi Guion et a son seignor grant honte se vous laissiez a ciuq mille de vous
le comle,et lor manda que s'il ne la secoroit pro- perdre une, cite, et si cst le premier besoing qui
chaineinent, ele perdroit la cile,queele n'avaitpas vous est creus. Sachiez que auQois metroient li
gent de soi teuir contre si grant ost com li Sara- Templiers les blans manteaus jus, et vendroient
zins avoient. Le message vint au roi de par la quantqu'il oul, que la honle ne fust vengie, que
contesse. Quant le roi oit le message, il manda le li Sarrazins m'ont faile. Sire, faite crier par Tost
maistre du Temple et les barons. Quant il furent qu'il s'arment, et voist chascun a sa bataille, si i
assemblez,il lor dit que Saladm avoit asise Tabaiie, vieigne la saint Crois. » Le roi ne Tosa desdire,
et li avoit mand6 la contesse qu'il la secorust pro- porce qu'il Tavoit fait roi, et abandonne le grand
chainement, ou autreinent ele perdroit la cite, et tresor auroi d'Anglelerre. Si tislcrier son ban,que
por ce 1 convenoit conseil meltre. « Sire, dist le luit s'armassenl, et se traisistchascuna sabataille.
conte de Triple, je vous donroi bon conseil se je Quant li baron oirent crier le bau a le roi, il s'es-
en estoi creu mais je sai bien com ne m'en croira
;
luerveillereul tull, et demandereut Tun a Tautre
mie. Toutes voies, dit le roi, dites que vous voules. par quel conseil le roi faisoit ce faire. 11 alerent
Sire, fait-il, je lo croie comme laissast Tabarie tuit a la tente le roi por destorner qu'il ne se
perdre. Si vos dirai porquoi, Tabarie est moie, et meussent. Le roi ne les en vout voir; ainsdist qu'il
ma fame i est, nus ui perdra tant comme je ferai sj s'alassent armer, et le suissent. H vindre a lor
ele est perdue. Si sai bien se li Sarrazins la prenne, ^ hernois, el tirent le commandementle roi. lls b'ar-
il ne rentameront mie, ains rabatront, ne il ne merent mull doleus, eom ceiix qui bien savoieut,
nous venrons mie requerre en cest lieu, et s'il que nul bien n'eu pooit venir. Ge jor la fit Beleen
prenent ma fame et mes homes el abattentmacitfe, d'Ibelin Tariere-garde, et mult i perdist de ses
je les r'aurai quant je porrai. Car encort auroi-je chevaliers aincois qiie le roi se partist des her- ;
plus chier que ma cite soit prise et abatlue, que berges, furent li Turc ainsi com le cuens de Triple
toute la terre fust perdue car je sai bien si vous ; I'avoil, dit, et comencierent niult espessement a
Talez secore, si est-ele perdue, et vous dirai com- traire.
ment entre ci et labarie na nulle eue, fors une IX. Saladinus per sagajti exercilum C hrislianorum
petite fontaine, c'est la fonlaine du Creisson. Ce incanlare laboral.
e^tpetit a osf, et sitost com vous ser6s meus por Ancois que je vous die phis de Tost, vous dirai
aler la secore, li Sarrazins vous seront au-devant, d'une merveille qui avint, com tendra par avanture
et hardoieront tousjors jusqu'a Tabarie, et vous a fuble. Li serjant de rariere-garde de Tost trove-
913 CONTINUATA BELLI SACRI HISTOHIA. — LIB. XXDI. 914
reat une vieiUd Sarazine susiine asnesse,qiii estoit A il doner, et s'il les retenoient deux jors ou trois,
esclave a un Surien de .Nazarelh, et la pristrent et siouvrissent auquart lesportesde lacite, et issis-

raistrent en detresse, tantqu'ele dist que ele estoit, sent hors, sile combalissenti eus si les desconfi- ;
et que en cel Post. Ele dist que ele aloit

ele qiieroit roieat. Cil le fireat ainsi com Balaam lor conseilla.
enlorrost lierparson enchantement et par ses pa- II eavoierent lor fames en Tosl ; cil ne les refuse-
roles,dont elePavoitja deus nuit environne, etse reut mie. Ains prist chascun la soue, et en fist sa
elelepeust encore cele nuitavoir environne, ilfus- voloute. Cil dedens virent que cil de l'ost ne les
sent que ja pied n'en eschapast de la ba-

si lies, renvoierent mie, et qu'il faisoientd'eleslor volonte,
taille, oii aloient, et seussent devoir que s'il
il si ouvrirent les portes, et lor coururent sus. Tous
aloient avant, ja pie n'ea eschaperoitse mult poi les occirent et desconfirent. Ainsi fu le siege \evi
non, et cehii poi en eschaperoit, porce que elle ne de En ce lieu oii Tasne parla a Balaam
la cite.
pooit faire son tor, et Saladiu Fen avoitdone grant maladeriede Jerusalem des fames. Car la
estoitla
avoirpor le liement faire. L'ea li demauda se elele maladeriedes famesn'estpasaveclamaladerie des
pooit deffaire. Ele respondi si que
oil bien, par homes. Carla maladeriedes fames teaoit as murs
chascun r'alast en sa lente ausicomme 11 estoient de Jerusalem, et la maladerie des horaes estoit en
quant ele lia, et s'il ni aloient, ele ne le porroit g sus grant piece. Or vous dirai d'Eracle le patriar-
deflaire. Lors fireot li serjant un grant feu de lor che de Jerusalem.
loges por li ardoir, si la geterent ens, et ele issi ,\. De eleclione Eraclii patriarchx. Ejiis electioni
hors conques nepotardoir.JI larboutereunt u feii, adversatnr archiepiscopus Tyrensis.
et cele ea issi com devant, ne tant ne la savoient Si com je vous ai dit devant,il ot deus clers
bouter ens qu'ele nes'en resist. Dontil avintqu'un en Jerusalem au tans le roi Baudoin mesel, dont
serjant la feri d'nne hache, si la tua.Or ne teues Tun estoit Tarcevesque de Sur, et Tautre ar-
mie i fable de cette vieille, que Ten trove en cevesque de Cesaire. Ce n'est pas cele Cesaire
home en Jerusalem
escripture qu'il avoit jadis un que Ten apele Cesaire la Felippe, aias est
qui si liast por que il eust ale entor qu'il
un ost, uoe autre. L'arcevesque de Sur ot nom Guil-
n'avoit home enrost a qui sepeust aidier de mem- laume et fu n6 de Jerusalem. Si ne savoit t'on
bre qu'il eust. Cilhome avoit nom lialaan li pro- meillor clerc de la terre. L'arcevesque de Cesaire
phete, etfucelui qui prophetiaqu'uneestoile istroit fu ne d'Auvergne, et ot nom Eracles, biau clerc
de .lacob. Cele estoile fu de madame sainte Marie, estoil, etpar sa biaule raiiia hi uiere le roi, et le
qni est apelee esloile de mer. Car ausi com li ma- fist arcevesque de Cesaire. Au tans de cil deus
rinier sont avoies par Testoile, sont li pecheor ra- clercs morut le patriarche de Jerusalera. Le roi
voies par madamesainteMarie, quiissi dela lignSe manda les arcevesques et les evesques de laterre
de Jacob. II avint une fois k Balaan, qui en Jeru- qu'il venisseut enJenisalem por eslirepatriarche.
salem estoit, que graut gent vindrent devant Jeru- 11 vindrenl quant il furent assembles, Tarceves-
:
salem a ost. Qnaut cil de Jerusalem les virent, si que Giiillaumede Siir dist as chanoioes dii Sepul-
orent grant paor, si prierent tant Balaan et done- du patriarche k faire.
cre,i cui l'eslectioa aparteooit
rent, qu'il issi hors por l'ost lier. Quant il vint en « Seignor j'ai trove escrit que Eracles conquist la
une tertre dehors Jerusalem, son asne s'aroista, Saint Crois en Parse, si la porta en Jerusalem, et
Balaan le feri, et Tasne recula, et com plus le ferioit, qiie Eracles Ten gsteroit hors, et qu'A son tans
plus recnloit. Lors parla li asnes et dist iBalaam, seroit et por ce vous pri por Dieu, que
perdue,
porquoy uie fiers-tu ? Je ne sent nul mal dechose vous nereslisies raie ci patriarche. Que se vous ]e
qne tu me faces Tangeledame Dieu mefiertdîine
: nommes en vostre esleclion, jesai bien qiie le roi
espee emmi le musel, que je ne puis avant aler. le preodra, et sachies, que la terre sera perdue a
Lors sot Baiaam certainemeat que Dieu ne voloit son vivaat s'il Por Dieu nomes un
est patriarche.
pas que il alast avant, si retorna ariere, et disli des autres, vos ne le troves en cest pais, nous
et se
ceus de Jerusalem qu'il feissent aumiex qu'ilpor- vons conseilleroos bien d'uu prodome qiierre en
roient,qu'il ne pooit riens fairede sou mestier, car France por estre patriarche. » Li ehanoines ne
De.x ne voloitmie qu'ilalast avant. Car ainsi avoit firent noient, car le mere le roi Tavoit ja pri6 de
sou asne parle ilui. Lendemain assaillirent cil de Eracle Tarcevesque de Cesaire, qu'il le nommas-
Tost la cite. Quant li citaien virent qu'il estoient senten lor eslection. Si le nomerent preraierement
assaillissidurement, ilprierent por Dieu i Balaam et Tarcevesque de Sur aprfes. Car cele est reslectioa
qu'il ou deist aucune chose par quoi il se
feist des patriarches de la terre d'oiitre mer et des ar-
peussent defendre de ceus. Balaam disl qu'il n'en cevesques, qn'il eo nomeot deus, et les pr6seate au
pooil rien faire conlrela volonte dame Dieu. Tou- roi. Le roi en preot no, si Ton li presente au matin,
tes voies li prierent quil les conseillast qu'il por- il ]e doit prendre dedens vespres sonans si ronli ;
roientfaire. II lor conseilla que totes les jones fa- presenlfi au soir, il le doit prendre dedens la grant
mes de la cite feissent bien vestir et atorner, et messe au matin. Cele eslection firent li apostre.
les envoiassent en Tost, et s'il les renvoioient ariere Quant Judas fu mort il en eslirent deux, Joseph et
qu'il rendissent la cite. Autre conseil ne lor savoit- Mathias, et getereut s ort, ct ]e sorl che fus Mathias
Ainsi le font encore en la terre de Surie. Le roi A rasins lorfurentau devant porhardoier, ainsicom
prent lequel qu'il veut. Presentefurent lesdeusar- lecuens de Triple lor avoit dit. Si qu'il fust bien
cevesques au roi, le roi prist Eracles, porce que sa none quant ils furent en mie voie de Tabarie et des
mere Ten avoit prie. En tele maniere fut Eracles Fontaines. Lors distle roi aucomtede Triple, quel
patriarche de Jerusalem. Quant il fu patriarche, il conseil il douoit, et qa'il feroient.
Le cuens dona
commanda as arcevesques et as evesques de la lors mauves Ton tendist les
conseil. Car il loa que
terre qu'ii li feissent obedienee, et il li firent tuit, tentes, et que Ten se herberjast. Mes aucun de cele
fors Tarcevesque de Sur. Cil apela k Rome, et dit ost distrentpor voir que qui eust lors point contre
qu'il monstreroit raison, par quoi il ne devoit pas les Sarrazins, li Sarrazins fussent desconfit. Lors
estre patriarche. Quant Tarcevesque ot fait son crut le roi Gui le mauves conseil, qui le bon ne
apel, si appareilla son erre et ala i Rome. L'apos- vout croire devant. Quant li Sarrazins virent nos
tole fu mult lie de sa venu6 et li cardinal. Puis Crestiens logier, si furent muit lies. II se herbegie-
tist-il tant vers le pape et vers les cardinaux, que rent si pres d'eus, que les uns pooient parler as
s'ileutans vescu quele patriarche fu venu k Rome, autres, ne qu'un chat ne peust mie issir de Tost a
il eust este depose. Si vos dirai coment il fu mort Crestiens, que les Sarrazins ne le veissent. Cele
ains que le patriarche venistli. 3 nuit furent k grant meschief en Tost, qui ni ot home
XI. Archiepiscopum veneno necat Eraclius impune beste qui la nult beust. Le jor qui parurent de
dicitiis deditus. Rames estoit vendredi. Landemain le samedi fu
Quant li patriarche Eracle sot que Tarcevesque feste S. Martin bouillant devant l'ost. Celenuit vi-
de Sur fu al6 k Rome por lui grever, bien sout que reut li armes et creut grant mesaise de
Crestiens ;
si vivoit longuement, qu'il seroit despose, porce soif. A lendemain murent tuit arme et apareill6
dist k un sien fuisicien, qu'il alast apres, et qu'il de combattre, etli Sarrazins ausi de Tautre part,
rempoisonast, et cil fist, si fu mort. Apres ala le qui se traistreariere, qu'il ue voloit mie combattre
patriarche k Rome et fist ce qu'il vout, si s'en re- tantque le chaut fu lev6s. II avoitun grant brucroi
lourna en Jerusalem. Quant il fu revenu de Rome, d'erbe Ik ou nos Crestiens estoit. Li Sarrazins
il acointa la fame k un mercier qui estoit 4 Naples bouterent le feu dedens, porce que
f ussent li nostre
cidouze mille deJerusalem. II la deraandoit sovent. greignor meschief, que du feu que du soleil si les
Cele i aloit. II li donoit ass6s de son avoir, por estre tindrent ainsi jusque k hores de tierce. Lors se
bien de son baron. Ne demora guaires que son partirent cinq chevaliers de rEschiele au comte de
mari fu morl.Apres ce, lepatriarche latist venir en Triple, et viendrent S. Salahadin, si li distrent
Jerusalem,etliachetaconnemaison de pierre. Sila « Sire que atend6s vos ? poignes sus eus, U ne se
tenoit voiant le siecle ausi com li hons fait sa fame, puent mes aidier il sont tuit mort. » Les serjans k
:
fors tant que ele n'estoit mie avec lui. Quaut ele pie sans faille getoient lor armes jus, et se ren-
aloit au mostier, ele estoit ausi atornee de riches doienti Sarrazins sans coup ferir par destrece de
dras, comoe fust une emperris, et si serjant devant soif que les baces. Quant le roi veistrangoisse et la
lui. Quantaucunes gensla veoient,qui nelaconois- destrece des serjans, qui se rendoient a Sarrazins,
soient pas, il demandoientqui cele dame estoit. Cil il manda au conle de Triple, qu'il pouissist premier
qui laconnoissoientdisoientque c'estoitIafame da porce que eu sa terre fu la bataille, devoit-il avoir

patriarche.Eleavoitnom Pasque de Riveri. Enfans la premiere pointe. Le cuens poinst sus le Sarra-
avoit du patriarche, et les barons estoient, que 14 zins par contreval un pendant. Si tost com li
oii il se conseilloient, vint un fol au patriarche, si Sarrazins le virent venir et poindre sus eus, il se
li dist « Sire patriarche dones moi bon don, car
: partirent et li firent voie, et le cuens s'en passa
je vous aport bonnes novelles. Pasque de Riveri oulre. Quant il ful outre passe, li Sarrazins si re-
vostre fame a une bele fiUe. » Por ce li di quele clostrent el corurent sus le roi, si le pristrentet tos
patriarche estoit en tel vie, si prenoient essemple lesbarons de sa compagnie, fors seulement ceusde
k lui li clerc et li presboire de la cite. Quant Jesus- Tarriere garde qui s'eneschapereni. Quantlecuens
Christ vit le peschie et Tordure que Ton faisoit \k '-'
de Triple, que les Sarrazins ot Ires percies, oi dire
oii 11 fu crucifle, il ne le pout plus soffrir. Ains en que le roi estoil pris, si s'en fu et s'en ala ci Sur.
netoia si le lieu des abitans qui estoient en la cit6 Si n"estoitTabarie qu'cideas millesd'iluec. llniosa
au tans Eracles, qu'il ni demora que deus homes, torner porce qu'il ne fust pris. Le tils au prince
donl Tun ot uom Robert de Corbie, et Tautre Fou- d'Anlioche, et li chevalier qu'il avoit amenes s'en-
que Fiole, et furent les dui premiers homes qui fu- fuu-ent lui, et si quatre fillastre aiisi, Beleen
rentn6sen la cile. Saladin lors fistdonnerquanque d'Ibelin qui ea Tariere garde estoit eschapa, et
mestier. Lor fu tant com il vesquirent en la cite. s'enfui k Sur, et Renaut le sire de Saietles.
XII. Guidonii'egiobuiant SarraceniquiChristianos XIII. Ve7-x c7-i/cis amissio.
rege capto ppnitus profligant. En cele balaille fu la sainte Crois perdue, ne sot
Or vous dirai du roi Guion et de soq ostqui vint Ten quele devint fors grant piece, aa tans que le
des fontaines de la Fories por aler secorre la cit6 cuens Henri de Champagne fu siresduroiauuiede
de Tabarie. Mes si tost comme il murent, li Sar- Jerusalem, que un frere du Temple, qui k la bataille
917 CONTINUATA BELLI SACRI HISTORIA. — LIB. XXIII. 9i8
avoir est§ li dit ron peust trover mille A encore estoit la chevalerie dedens, qui de la bataille
: Sire se i
honie en ceste terre, qui me

sceust mener en la estoit eschapee. Lors nianda Beleen d'Ibelin a Sa-
place oii la bataille fu, je troveroie bien la sainte lahadin, qu'il li donast conduit d'aler en Jerusa-
Crois. Car je Teafoui a mes mains en demantieres lem por amener en la roine safame et ses enfans.
que la bataille fust. Le cuens Henri manda un sien II 11 donna volontiere par si qu'en Jerusalem ne
serjanl qui de la terre estoit ne, et li demanda s'il deuiorroit qu'une nuit, ne quearmes ne porteroit
savait asener a la place ou la bataille avoit este. contre lui.
Cil dist oil bien, et la place enseignier ou le roi fu XV. Beleanus accedil Jerusalem et ibidem quasi
pris.Lors li commanda, qu'il i mena le frere du invitus a patriarcha retinetur.
Temple, qui la Sainte Crois i avoit enfouie. Cil dist Quant Beleen vint en Jerusalem, mult furent lies
com ni pooit alerse par^nuit, non que s'ily aloient cil de grant joie firent de sa venue, et li
la jens, et
des jors.il seroit pris et retenus.

11 alerent de nuit i prierenf por Dieu qu'il gardastla cite, et en fustsi-
et i fouirentpar trois nuis, mes onques ni trouve- res. 11 dit que ce ne pooif-il faire, car il avoitcrean-
rent riens, ce a Salaliadm, qu'il ne demoreroit qu'une nuit.

Le patriarche li dist, Sire je vous asoul du pechieet
XIV. Saladinus regem captivum et alios viros no-
biles sibi reprxsentari jubcl. Haynatdo principi B duserement que vousaves fait aSaladm,
etsachies,
catyut amputat. Regem in vincuUs Damascum que grejgnor pechie aures du serment tenirque du
ntittit, Tgheriadeni capit. laissier. Car grant honte seraa vouset a vos hoirs,
QuantSalatiadin uldesconfis nosCrestiensetpris, se vous en cesfe point laissiesla cife deJerusalem,

si se herberja et rendi graee a nostre Seignor, de ne james honor ne devries avoir en ferre. Lors
1'onor qu'il li avoit faite, puis comraanda que on 11 creanta Beleen dlbehn qu'il i demoreroit. Cil de la
araenast en sa tente tous les chevaliers qu'il avoit cite li firenthomageetlerecurent a seignor. Encore
pris, et Ten sifist, et commanda qiie Ton li ame- estoit lors eu Jerusalem la roine la fame le roi
nast le< barons et les haus homes d'une part, qu'il Guion. II u'avoit adonc k la cite que deus cheva-
les voloit veoir devant lui, et les autres laissa Ton liersqui estoient eschappes de la bataille. Lorsfist
dehors, et Ten li fist. Le roi fu amene, le prince Beleen d'lbelin cinquantefils di borgoischevaliers,
Renauf du Cras, Honfroi du Taron, le maistre du et sachifis que la cite estoit si pleine de fames et
Temple, lemarquis Bonifacede Montferrat, lecom- d'enfans qui s'en estoient fuis dedens, quant il oi-
te Jocelin, le connestable lleraeri, le mareschal rent dire que le roi esfoit pris et li Crestiens des-
le Roy. Tuit cil haus homes furent pris en la ba- confis sien ot tanf afin qu'il nepooient estre de-
; i
taille avec le roi. Celiii jor fu samedi et feste S. _ dens les maisons. ainsles convenoitestreparmi les
Martin le boillant. Ceste desconfiture fu faite Tan rues. Lors fist le patriarche enfre lui etBeleen des-
de l'lncarnation nostre Seiguor luil cent et quatre- covrir le monument ile suslesepulcre, qui couvert
vingf et sept le cinquiesme jor de Juignet. Quant estoifd'iirgeuf, et enfirentfaire monnoiepor douer
Salahadin vist le roi et les barons devant li. qui as chevaliers et as serjans. Et chascun jor aloient
estoient en sa merci, mult en fu lie. II vit que le li chevalier et li serjantpar laterre entorla cife, et
roi avoitchaut, sisoutbien qu'il bevroitvolontlers. amenoient la jens ce qu'il pooient de viandes. Car
11 fisf aporter plaine coupe de sirop a boire por il savoient bien qu'il seroilasegiS. Or vous lairons
refroidier. Quant le roi ot beu si tendi la coupe au a parler de Jerusalem et vous dirons de Saladin
prince Renaut por boivre. Quant Salahadin vit que qui vint devant Sur.
le roi donne a boivre au prince Renaut,
avoit .\VI. Saladinus plures capitcivitates. TyrumChri-
romedu monde qu'il plushaioit, si enfu multires, slianis Deus conservat.
et dist au roi que ce pesoit li que donne li avoit, qu'il ne feroit neant devant
Salahadin se pensa
etpuisque ainsi estoit bien le beust, mes que ce Sur por la chevalerie qui iestoit.ll passa outre, et
seroit por un convenant, que james d'autre ne be- ala aseoir une cite qui est a six millesde Sur, qui
vroit. Lors demanda uneespee, si li coupailmeis- a nom Sajette. Si la prist une cite quia nom Gibe-
mes la teste de sa maln porce qiie onques
loi ne let. Apres prist un chastel qui a nom Bolerim.
seremeut neli lintde lrivesqu'il lidonast. Lorsfist De ce chastel fu la dameque le cuens de Triplene
prendre la teste du prince Renaut, et commanda vout doner a Gerart de Rochefort, qui se rendi au
que ele fust traisnee par totes les cites, et par tous Temple par mautalent, dont la haiue corameuQa
les chastiaus delaterre, et ele si fu. Apres Saladin par quoi la terre fu perdue. Quant le cuensde Tri-
fist prendre le roiet tous les prisonniers et mener ple sot que Saladin estoit entre en sa ferre, il entra
a Domis enprison, puis se parti d'iluec, et s'ala en mer, li et le fils au prince d'Antioche a quant
logier devant Tabarie. Quant iaconfesse sout que qu'ilpot avoirde chevaliers, s'il s'en ala aTiiple,
le roi estoit pris et les Crestiens desconfis, si rendi mes i fu venu, ne vesqui guaires,
puis qu'il ains fu
Tabaiie a Saladin a jor meismes envoia Saladin

: mort dedeul, sicomfendit, ellaissa saterreauflls
une partie de ses chevaliers a Nazareth, et li rendi le priuce d'Antioche, qui puis en fu cuens. Quant
Ton. Le mercredi ala a Acre, si li rendi l'on. Apres Renaut deSajele et le chastelainde Sur virent que
cela a Sur, mes ne la vout mie asieger, porce que tous les chevaliers s'en estoient al6s, et qu'il avoit
poi genl el poi viande, il manderent Saladin qii'il A il retornaariere porfairearmer les vaissiaus d'Acre
retornast de la oii il estoit, et il 11 rendroient Snr. por la nef prendre s'il peussent. Mes Dieu qui ii
Qiiant Sakihailin oi cele novele mult en fu lies, 11 avoit envoie porsecore Sur, ne le vout sofrir ; ains
prist un chevalier, si li bailla sa l)aniere Salahadin li envoia bon vent. Quant il vindrent devaul Sur,
sus le chastel.Mes le chastelain iirespondi, qu'ilne cil de la cite vindredevant eusporsavoirquesgens
li oseroit meltre por les gens de la ville ; mes sitost c'estoient. Quant le marchis les vit venir, mult en
comeSaiahadinvendroit, il limettroit, etla banie- fu lie, porce quil estoient Crestieus. Tant li prie-
re retendroit. Le chevalier retorna etledisl aSala- rent qu'il arrivasta Sur, que ce f u merveil etqu'il
hadin. Lors sehastamultSalahadin de venira Sur; eust pitie de la Crestiente. 11 i arriva volontiers.
mes ancois qu'il i parvenist, i envoia Dex secors, Quant de Sur sorent qu'ilestoil
cil fils au marchis
qu'il ne voloit mie qu'ele fust perdue. Ains voloit de Monferrat, mult en furent lies. II issirent con-
laissier cele cite a Crestiens, si comme vous aves tre lui a procession, et le mistrent dedens le cha-
oi dessus, qu'il ne lairoit qu'un poi de terre as tel lui etseschevaliers. Quant
Renautde Sajette et
Crestiens. Si vous dirai qu'il conseil et qu'il secors le chastelain de Laiens virent que la cite de Sur
Dex in envoia. estoit rendue au marquis, il orent grant paor, por-
XVIL Conradus filiiis marchionis Monlis(errati n oe qu'il 1'avoient otlroiee a rendre a Salahadin.
rclicta C. P- venit Acconem. 11 entrerent la nuit en un batel et s'enfuirent a
Coraut marchis qui en Constantinople demo-
le Triple. Quantle marchis fu dedens le chastel, il le
roit vint a Fempereor, etli dist Sire, mi chevalier ;
sercha por savoir comment il estoit garni d'ar-
volent alerau sepulcre, nejenelespuis retenir,mes mes et d'autres choses. La trouva les deux banie-
il m'oDt creant^, que sitost coui il fait auron lor res. Salahadin qu'il avoit envoiee por mettre sus
pelcrinage, ilrevandront a moi.Ce fist-il entendant le chastel. 11 demanda qui ces banieres estoient.
a rempereor, parce qu'il ne voloil raie, qiieilne cil Un horae lidist que c'esloit les banieresSalahadin,
de la cite seussent qu'il s'en vosist aler porce qu'il :
que on devoit demain mettre sus le chaslel. Que la
avoit paor, que les parens Livernas qu'il avait oc- cite li devoit estre rendue. Le marchis fistprendre
cis ne Tespiassent et roccissent. L'emperere fit ap- les deux banieres, etsi lesfist geter es fosses de la
pareiller nes et niettre viande et armes assez. La cit6. Lendemaiu que le raarchis fu venu, Saladin
maisnie ou marchisentrerent ens, elquant ilorent vint devant Sur, que biencuidaque lacile lideust
tans, si murent. L'emperere et lo marchis estoit maintenant estre rendue, mais Dexienvoiasecors.
lors a Boche de Lion. Sire, dit-ila l'empereor, j'ai Quant Salahadin vit qu'il n'auroit mie Sur, mult
oublie uue besoingne que jedevoiedirearaesgens. s'esmerveilla de ce que Ton Tavoit mand6. Si de-
Lors entra en une nef, si ala apres et se mist avec
'
manda porquoi c'estoit. L'en li dist que le fils au

ses gens. 11 orent bon vent, et ne tinerent de sigler marohis de Monferrat qu'il tenoit en prison estoit
tans qu'il viudrent devant Acre. Quant 11 durent \k arrive, si li avoit lon rendue et bien la tendroit
geter aucre, il ne virent nusbastiausvenir contre contre lui et contre son ost al'aide de Dieu. Quant
eus, si ne vodrent encre geter, ains se traistrent Satadin oi ce, il aseia Sur, et manda a Domas que
ariere. Quant les Sarazins d'Acre virent qu'il ne renli ameaastle marchis, le pere celui qui dedens
prendroienlport, un ohevalier Sarazin vint a la nef Sur estoil. Quant le marchis fu amene en Fost a
por savoir qu'es gens Quantle marchis
c'estoient, Sur, si manda Salahadin aCoraut son fil, que s'il
le vit venir, il desfendi a sesgens, que nus ne parli reudoil Sur, il li donroit grant avoir, et 11 ren-
last et qu'il parleroit.Li Sarazinvintdevant la nef, droit son pere. Le marchis repondi, que la plus
et demanda quel gens il estoient, le marchis res- petile pierrede Surne donroitil pas por sonpere,
pondi qu'il estoientmarcheant; porquoi neprenez- mesle liastlon a une estache en Tost ettist traire
vous donoterre, ditle Sarazin. Le marchis respon- a lui, car il estoit trop vieus. Quant Saladin veist
dit qu'il n'i arriveroient mie, porcequ'il nesavoient qu'il n'i porroitriens faire, il s'en parti, et ala
ques gens il avoit dedens Acre. Li Sarazin dist que aseoir Cesaire, si la prist. Apres ala a JaSe, si la
bien pooient arriver en la fiance Salahadin. Car A- D prist puisala a Escalone si faseia, mes eleestoit
;
cre estoit soue, et il l'avoit conquise, et le roi de forle, si ne la prist mie si com il cuida ains euvoia ;
Jerusalem pris barons emprisonnes, et

et tous ses a Domas, et fist amener le roi de Jerusalem en
avoit loute la terre conqueste fors Sur et Jerusa- Tosl. Qiiant il fu venu, Salahadin dist a ceus d'Es-
lera, im il estoit a siege, et sil voloit descendre en calone, que cilli voloientrendre lacite, ilenlairoit
la fiance Saluhadin si descendissent. Quant le mar- aler eus et lor roi tot quitte. Le roi parla a ses ho-
chisoi ces novcles, mult fu dolent, si setraitariere, mes qui eu la cite estoient, et lor dist qu'il ne vo-
et commanda au marinier qu'il pensast de lesplci- loit uiie qu'il rendissent Escalone por li : car grant
tier. domage seroit s'il rendoientune cite por un homo,
XVIII. Deindead Ti/riim properat, ciiji/s ciislodia ei
mes il lor prioit porDieuque s'il avenoit qu'ils ne
conmitlitur. Tijrum obsidet SaLadinus. Obsidio-
pussent tenir Escalone, ils la rendissent, qu'il
nem solvil, Cxsaream et Joppem capil. Ascalo- .
nem capit, et regem captivum libertate donat. feissent tant qu'il fust delivre s'il pooient. Lors
Quant li Sarazia vit qu'il ne prendroient port s'assemblerentli borgois et pristrent conseil, etdi-
921 CONTINUATA BELLI SACRI HISTORIA. — LIB. XXIII. 922
strent q\i"\\ ne venient de nulle part dont secors A aler k Triple. Car le convenant qn'il li octroia
lor peiist venir, si venoit miex qn'il rendissent la qiiant il i alast en .Terusalem, il ne li pooit tenir,
cite,sauves lor vies et lor cors et lor avoiis, qu'il Car il estoit si pres garde, qu'il ne s'eu pooit issir.
fussent afamcs nepris par force. Si rendirent Sa- Salahadin envoia un chevalier et la flst conduire
i
laliadin la cite si comje vous dirai il furent deli- : jusqu'a Triple. Salahadin ot pris tot le roiaume
vres lor cors et lor avoirs, et les tist Salahadin fors Jerusalem el Sur et le Crac. Au Crac ne
sauvement conduire en terre de Cresliens, le roi fu mist-il onques siege, ains se tint, puisqu'il ot la
delivre hii disieme, qu'il choisiroit en la prison terre conquisedeuxans, tant que par droile famine
Salahadin, mes tanl i ot quên prison dut estre le les estut rendre, et devant qu'il se rendissent,
roi jusqira Tissue de Mars, et Escalonefiit rendue vendirent-il lor fames et lor enfans as Sarrazins
d de TAost devant. Quant Salahadin ot Es-

1'issue por avoir viandes, et ne demora beste, ne chose
calone, envoia le roi sejornera Naples, et manda
il
niiUe, u chastel qu'il pussent mangier. Quant il
la roine la fauie le roi, que ele s'en alast a lui a n'orent plus que vendre, ni que mangier, si rendi-
Naples, qu'il ne voloit mie qu'il fust dedens .leru- rent le chastel a Salahadin, porce qii'il virent bien
salem, quaat il Tiroit aseoir. Quant la roine oi le qu'il n'oroient point de secors. Salaliadin fu mult
message, ele s'en ala a Naples au roi, et furent la b 'ie quant ilU rendirent. II flt racheter lorfames et
tant que Salahadin ot pris Jerusalera. lor enfans qu'il avoient vendus, et lor flt rendre,
\\X. Saladintts civibus Jerusnlem denunliat ul sibi etpardessus lor donna grand avoir, et les fil con-
civilalem tradanl. duire en terre de Crestiens, et porce le fit qu'ils
Le jor que Escalone fu rendiie a Salahadin, avoient si bien et loiauraent gard6 li chastel tant
estoient venus cil de Jerusalem a lui qii'il avoit com il porent et sans seignor. Salahadin vint d'Es-
mande por pes a eus s'il peust de lacite ren-
faire calone aseoir Jerusalem un jeudi a soir. Lendemaia
dre. Celui jor fu vendredi, si se mua le soleil en se loga vers la maladerie as fames jusques as ma-
droit hore de none, qu'il sembla bien quil fust laderie as horaes et jusqu'a laporte saiut Estienne.
nuit.Lors dist S;iladin as bourgois de Jerusalein, XXL Saladinus obsidet Jerusalem cui viriliter re-
roiaume de Surie
qu'il ve.oit bien qu'il avoit tot le sislunt Ckristiani. Saladinus mutat obsidinnis
conquis, fors seulement Sur et Jerusalem, et s'il locum.
li voloit rendre la saintecite, ains qu'illa prist par Ancois que Salahadin asausist la cit6 de Jerusa-
force, il quesages. Je vous avoieut ouiilifr
feroient lem, manda a ceux dedens, qu'il li rendissent, et
k dire que qu Escalone fn perduo, li rendi
le jor que les convenances qu'il lor otroia devant Esca-
ron tous les chastians, qui environ estoient. Li q lone lor tendroit, ne mes qii'il rendissent la cit6,
borgois de Jerusalem respondirent a Salahadiu, que et seussent-il bien qu'il en avoit fait tel sereuient,
se Dieu plaisoit la cite ne li rendroient il pas. « Je ques'illes faisoit assaillir,il ne les prendroitjames
vous dirai, dit Salahadin, que vous fer6s. Je crois sa force non. Cil de Jerusalera li manderent, qu'il
bieu que Jerusalem est inaison de Uieu, et c'est fistdumiexqu'il peust, que lacitene lirendroient-il
nostre creance, et je ne mettrois mie siege volon- ja. Lois flt Salahadin armer ses hoines por assail-
tiers en la maison de Dieu, ne ne feraie asaillir, se lir. Cil de la cite s'en issirent hors tos armes, ct se
je ne la paost avoir par pes et par amor, Je vous coiubattirent contre les Sarrazins, mes la bataille
donrai xxx. m. besans a fermer la cite de Jerusa- ne dura gueres, que li tuit avoient le soleil de la
lem,et cinq millesd'espaced'aler quel partquevos matinee emmi les eus, si se traistrent ariere jus-
vodres, et de laborer a cinq milles de la cite, et qu'aii vespre qiie 11 recommencier a assaillir jus-
vous ferai venira tel plente viandcs qu'en nul liea qu'a la nuit. Ainsi Salahadin de cele parl huit
flst
en toute la terre ni est viande u si bon marchie, jors conques li Sarrazins ne porcnt mettre ens les
et aures trives de ci a pentecostes, et quant ce Gresliens, a force que toujors ne fussent hors as
venra lors, si vous vees que vos puissiez avoir se- portes tant com 11 jor duroit, et que deus fois le jor
cors, si vous teiiez bien, et se vous ne le poues _ ou trois ne fussent les Sarrazins resortis arieres
avoir, si rend^s la cite, et je vous ferai conduire jusques a lor tentes, nonques de cele partne porent
eii terre de Crestiens sauvement et vos corset vos li Sarrazins drecier perriere, de mangonelle, ne
auoirs. » 11 respondirent que ja se Dieu plaisoitla' engins nul. Hors cescomment liSarrazius assaillir
cile ne rendroient oii Dieu soffri mort et espandi 11 Crestiens. II ne les assaillirent jusques a tant
son sanc por nous. Quand Salahadin vit qu'il ne que none fust pass6e. Lors avoient li Sarrazins le
li rendroint mie Jerusalem par amor ne par priere, soleil au dos, et H Crestiens en mi les ieus et la
si flst son serement, que james ne laprendroit se poudre. Lors assailloient li Turc, si avoient peles
par force non. dont il gi'toient conlremout le sabloaet lapoudre
XX. Saladinus tolum regnum, exceplo Tyro et qui voloil as Crestiens es eus et es visages. Quant
Jerusalem, capit. li Sarrazins virent qu'il ne porroient rien faire de
Eu demantieresqiie Salahadin fudevanl Escalone, cele part, si remuerent le siege, et s'alerent logier
li demauda Beleen d'lbelin qiie il por Dieu donuast de Taulre part des la portes de saint Estienue
qonduit ci sa fame et a ses enfans quele s'en peust jusques a la porte de Josaphas, et jusques a Tab-
923 GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. 92i
baye de Mont-Olivete, et veoient quant que cil de A rent eschieles et les drecierent as murs. Bien fu-
Jerusalein faisoient fors es rues covertes. Le rerent montez jusques a dix banieres ou douze sus
muemeul de cel siege fu fait au veudredi. Apres ce les murs, et estoient ja entres par la ou le mur
qu'il orent asegie la cit6, lors furent les Crestiens estoit mine et cheu. Qiiant Salahadin vit ses horaes
enclos, si ne pooientde lacitS issir. Car des
qu'il et ses banieres sus les murs, il dist a Beleen :
la porte saint Estienne jusques a la porte de Josa- t Porquoi me requeres vousde la citerendre et de
phas n'avoient porte ne posterne, paront il peussent faire pes, quant vous vees mes gens apareilli6s
issir as chans, fors seuleraent la posterne de la d'entrer ens, ce est a tart, car bien vees que la
Madeleine, dont Ten issoit por aler entre deux cite est moie. » A ce poinl qu'il parloieut ainsi,
murs. Le jor que Salahadin reraua son siege, presta nostre Sire tel hardement as Crestiens qui
fist-il drecier une perriere, qiii jetta lejor meismes sus les miu-s estoient, qirils firent les Sarrazius,
sept fois as murs de la cit6, et la niiit fistil tant qui sus les murs esloient, reculer et flatird terre,
drecier que perrieres, que mangouniaus, que lenel les en chacierent jusques tot hors des fosses.
demaia en conta Ton douze, tous estachies. Au Salahadin quant il vit ce, fu mult honteus et do-
niatin fit Salahadin armer ses chevaliers, et fit lent. Si dist a Beleen qu'il s'en retornast, qu'il ne
trois batailles pour aler assaiUir lacite, les Targes B feroitoreplus, meslendemain revenist parlerAlui
devant eus, li archiers estoient derriere, qui il orroit volontiers ce qu'il vodroit dire. Or voiis
traioient siespescome gresle, nenavoient si hardi dirai qu'il avint la nuit la pierre d'une perriere
home en la cit6, qui as murs s'osast aperoir. Li feri si a rordois d'une tornace, que li hordois chai,
Turcs vindrent jusques sus les losses, et fiient ens et fist trop grand escrois, dont les eschargailes de
entrer les mineurs et drecier les echieles as murs Tost et de la cit6 oreut tele paor, que chacun com-
des barbacanes. Si minerent en deux jors xv. mence 4 crier trai trai. Gil de la cite cuidierent,
toises des murs. Qiiant i!s orent mineet rais ens que li Sarrazin fussent entres ens, et cil dehors
latref, si boutereut le feu dedans, et le mur versa cuidierent que li Crestiens fusseut venusen Fost.
u fosse tant com il en avoient mine ; li Crestiens X.XIII. Preces Ckristianorumpropter eorumpeccata
ne porent miner encontre, car douterent il les Deiis non exaudit. Tractalur cum Saladino de
perrieres, les mangoniaus quarriaus et
et les les
reddenda ciuitate.
sagettes, porquoi il n'y pooient demorer. Les Dames de Jerusalem firent prendre cuves
X.XII. Christiani ronsiUiim cnpiunt de reddendn et inettre en la place devantle monte Cauviaire, et
civitate. llLam inlerim Turcx adorientes repel- emplir d'eue froide et firent lors filles entrer jus-
luntur.
Q qu"au col, et couper lor treices et geler les. Li
Lors s'assemblerent li Crestiens por prendre moine, li provaire et les nonains aloient tuit des-
conseilqu'il feroient. Ils vindrent aupatriarche eta chaus pardessus les murs de la cite a procession,
Beleen d'Ibelim, si lor distrent, qu'il s'en voloient et faisoient porter la saint Crois, que li Surien
aler par nuit et en Tost. Car plus chieres
ferir avoieutdevant eus.lipresboir portoient Corp!(sZ)o-
avoient-il qui fussent raors en la bataille honora- mini sur los chies, mes nostre Sire Jesus-Crist ne
blement, que pris enla cite et occis lionteusement les voloil oir de priere qu'il feissent, car Torde
car il veoient bien que plus lenir la ne vaudroit puant luxure et lavoutire qiii en la cile estoit, ne
noiant ne lors deffense,etplus ehier avoientaraour laissoit monteroraisonne prieredevant Dieu.iNostre
la ou Jesus-Christ sofTri mor por eus, qu'il ren- Sire ne le vout plus sotfrir, ains netoya si la cite
dissent la cite. A cest conseil s'accorderent bor- des habitans qu'il n'i demora home ne fames, ni
geois et chevaliers et serjans, mes le patriarche enfant, fors deux homes d'aage, qui ne vesquirent
lor dist encontre :Seignors, ce tendroie-je a
t guaires aprfes. Or lairons a parler de ce, et dirons
bien, mes plus i a, car se nous uos pardons, et de Beleen d'lbelin qui ala a Salahadin por la cite
laisons perdre les araes que puissions sauver, ce rendre. Quant Beleen vint devant Salahadin, il li
n'est raie bien. Gar achascun home qu'il en a en dist qiie li Crestien li rendroient la cite, sauves
ceste cite, il abien cinquante que faraes que en-
i lor vies. Salahadin li respondi qu'il avoit a tart
fans, et se nos morons, les Sarrazins prendront parI6 car quant il lor fist la belle offre de rendre
:
les fames et les enfans, si ne les occiront mie li i! ne le

la ville, vodreut rendre, et en avoit fait
;
aincois les feront convertir k la loi Mahomet, et sonseremeut, qu"il ne les prendroient mes sa foroe
ainsi perdus a Dieu. Mes porroit tant faire vprs non. Mes s'il se voloient rendrea sa merci, et en sa
les Sarrazins a l'aide de Dieu, que nous peussons volonte faire, il les prendroit, autrement non. Car
a la Crestient6, il me sembleroit
issir hou's et aler vous vees bien, dist-il, qu'il n'ontnuIle secors, et
miex, que aler coinbattre en avanture. » A c'est qu'il ne que prendre en la cite. Beleen li piia que
conseil s'accorderent tiiit. Lors pristrent Beleen por Dieueust mercid'eus. Salahadiu li respondit :
d'Ibelin, et !i prierent qu'il alast a Salahadin por Sire Beleen por Tamor de Dieu et de vous j'aurai
savoirqiiel pes il porroient fairc.
II ala, et parla a merci d'eus en une maniere, et por mon serement
lui. En ce qu'il Salahadin de la ville
parloit a sauver, il se rendront a moi comme pris a force,
rendre, flrent li Turc ua asaut a la cit6 et aporle- et je lor laisserailor muebles, et lor avoirs a faire
925 CONTINUATA BELLI SACRI HISTORIA. - LIB. XXIII. 926
ior volonte comme du lor. Mes lor cors seront en A ?on es poures gens, et je ferai se je puis com la
ma prison, et qui racheter se porra et voudra, je vous rendra, car de cent ne ni a pas deus que cele
Ten lairai aler par rancon devisee, et qui ne se raancon puisse paier. Saladin dist que por Dieii
porra raaindre, il demorra en ma prison, comme avaut et por lui apres i mettroit il reancon resnable
pris a force. Beleen li respondi: Sire, qu'il seroit qui porroientaveiiir. Lorsatiraquelihons donroit
i
lenombredelaraancon. Saiaiiadinli respondi,que X. lib. et la fame v. et li enfes i. .\insi fuatire a la
lenombre seroit tel a poures, com as riohes, que raangon aceus quiracheler se porroient, et cequ'il
h honsdonroit xx. lib. fame x. et li eafes s. et qui auroient de ramenant fust mueble ou autre chose
cesle raencon ne porroit paier, il seroit esclaves. porroient emporter sauvement, ja ne troveroient
Lorsli dit Beleen en cetie cite en a cun poi
: Sire, qui tort lor en flst. Apres dist Beleen k Salahadin :
de gent qui aidier se puisse fors les borgois, et a Sire, vous avez alire la raancon a riche, or deves
chascun homme qu'il i a, qui la rauQon puisse attlrer la raan?on as poures car il i en a lexxx. m.
;
paier, en cens qui a'auroit mie deus livres.

i a il
qui ne porroieut paier la raencon d'ua horae. Por
Car la cil6 est tote plaine de gentdeci enlor, etde Dieu metes-i raison, et je porchacerai auTemple et
menu pueple qui la dedens s'est boute. Por Dieu a rOspital, et as borgois qu'il seroat delivres. Sa-
Sire, si i metes tel conseil et tel mesure com les 3 lahadin distqu'il mettroilvolontiers raisonetque
i
puisse racheter. Salahaiiin dit qu'ils'en conseille- c. II. b. lairoit tous les poures aler. Sire, dit Be-
roitetque lendemainrevenist cilui. Beleen retorna Ieen,quaat tuit cilqui racheter se porroieat, seroat
en la cite, et viut au patriarche, et maada tous rachete, ae leur remaiadroit-il mie la moitie de la
lesbaronspordire ce qu'il avoittrov^ k Salahadin. raencon que vous demandes as poures. Salahadia
Quant il lor ot conte, mult furent corocies por le dist que autrement ne le feroit. Lors se pensa Be-
menu pueple de la cilt'. lls pristrent couseil et leen qu'il ne feroit mie marchie de tot racheter ea-
distreot, qu'il avoit grantavoir du roi Ilenri d'An- semble. Car s'den avoit rachete une partie, espoir
gleterre en TOspilal, et si pooint tant faire vers les i aurait raison de 1'autre a Taide de Dien. Lors de-
Hospitaliers qu'il eussent cel avoir a racheter une manda a Salahadinpor combien ilauiaitvu. m. ho-
partie du menii pueple ce seroitbien a faire. Ausi mes quittes et delivres. Salahadin dist por 1. m. b.
com Gui fisttaut vers le maistre du Temple,
le roi Sire, ce dist Beleen, ce ne porroit estre, mes por
qu'illi bailla le tresor au roid'Anglelerrequi estoit Dieu metes-i mesure. Taat parlereiit easemble,
en la maison du Temple, dont il loiia chevaliers et qu'!l fireat marchie a xxx. m. b. de vu. m. homes
serjans, qu'il mena en la bataile, et fu pris, et oii et que Ten conteroit deux faraes pour un home, et
la vraie Crois futperdue. Lors manda le pafriar- dix enfans por un homme qui d'aage ae seroient.
che entre lui et Beleen ceus de TOspital et lor dis- Quant ainsifu atire. Salahadin mistjorde lor cho-
slrent que ainsi avoient parle ensemble, et voloient ses vendre et engagier et de lor raencon paier, et
avoir le tresor au roi d'Augleterre qu'il avoient en cil terme fu de l. jors, et qui puis les l. jors se-
sarde por racheter le menu pueple de la eite, si roit irov6 dedens la cite, cors et avoir demorroit k
pooient tant faire vers Salahadin qu'il venissent a Salahadiu, et quant il seroient hors de la cite, il
raengoa. Li commendieres dist qu'il en prendroit les feroit conduire sauvement k laCrestiente, et dit
conseila ses freras, et ceus li distrentqu'il gardas- a Beleen que tuit cil de la cite qui armes auroient
sent bien qiiel conseil en prendroient, que ce
il
s'armassent, et que s'd avenoit que larron ne re-
seussent ilbiea certaiaement, s'il nelor livreroient beor se meissent entr'eus, qu'il les defendissent et
Tavoir au roi d'<V.ngleterre por les poures racheter, gardassent les destrois, tant que li desarmes fus-
il le feroient prendre a Salahadin, si ne lor en sent passes.
sauroient gre. Li commendieres en prist conseil a
XXV. Saladino redditur civilas.
ses freres. II distrentque c'estait bien a faire, et se
le tresor estoit lor, si vodroient-ilsbien que Ten en Quant la chose fu ainsi atiree, Beleen pritcongie
rachetast les poures.Lors vint le maistre de TOspi- de Salahadia, et s'en retorna en lacite. Lepatriar-
tal au patriarche et a Beleen, et lordist qu'il etses che manda les Templiers, les Hospitaliers et les
freres voloient bien que le tresor au roi d'.\ngle- borgois de la cite por oir ratirement que Beleem
terre fust abaadoua6 por racheterles poures geus. avoit fait vers Salahadin. II vindrent la et Beleen
Lors prierent tuit a Beleen cl'Ibelin, qu'il alast a lor conta tot ainsi com 11 avoit fait. II distrent que
Salahadin, et fist !a meillor pes qu'il porroit, et il bien lor agreoit, car miex ne pooit faire. Lors en-
ala. Salahadinli demanda, qu'il estoit venu quer- voia Tea les cles des portes a Salahadia. Quaat 11
re Sire, dist Beleen, je suis veau ci vous por ce
: les out, mult en fu lies et rendi grace a Dex. II
doat je vous avoie prie. Salahadin li respondi que eavoia gardes en la tor David, et fist metre sa ba-
ce qu'il 11 avoit en convenaat qui li tendroit, et s'il niere desus, et totes les portes de la cite fermer
de li eust otroie, 11 a'ea fist aoieot, car la cile et ce fors uae: ce fu la porte David. La mit-il chevaliers
qui a dedeas estoit siea. et serjaas, que nul Crestien a'en issist, et par la
.XXIV. Condiliones tractalus. eatroient et issoieat 11 Sarasiu por acheter ce que
Sire, dist Beleen, por Dieu metes resaable raan- les Crestiens avoient a vendre. Le jor que la cite
de .lenisnlera fu rendue estoit veadredi, et fu feste A XXVI. Salphedinus mille captivos libeHale donat.
saiut Lesier, qui est le second jor d'Oclembre en Plures alii liberaniur.
l*an de rincarnation nostre Seigneur mc. etquatre-
Quant Salphedins ot les m. poures il les delivra
vingt et vni. Quant Salahadin ot bien fait garnirla por Dieus. Aprfes le patriarche pria Salahadin,que
tor David el les portes de la cile, il fist crier qu"il por Dieu II dona des poures qui ce se pooient ra-
portassent lor raencon a la tor David, et la livras- cheter. Salahadin Ten donavii.cens. Lepatriarche
ot mis porla raencon rece- les delivra. Apres demandaBeleen aSalahadin des
sent a ses baillis qu'il i
voir, et n'atlendissent mie que les l. jors fussent poures. II 11 en dona cinq cens, et Beleen les desli-
passes. Car qui puis les l. jors seroit trove, cor et vrast. Lors dist Salahadin a ses gens SalpheJin
avoir demoreroit. Le patriarche et Beleen alereat a mon frere a faite s'auinosne, et le pairiache et
rOspital, si fureat prendre xsx. m. B. et porterala Beleen. Or veil-je faire la moie. Lors commanda k
tor David por la raencou de vii. m. homes poures. ses baillis qu'il feissent ouvrir la posterne devers
Quant les xx.f. m, B. furentpaies, ils raanderent les saint Ladre, et fist crier par la cile, que toules les
borgois do la quant ils furent venus si

cile, et pauvres gens ississent hors, et commanda que s'il
pristrent de chacune rue deus des plus prodomes ienavoit nul entre ces poures, qui racheter se
qu'il savoient, et leur iirent jnrer sur sain qu'il b P^""' 'ô" '' '°^'*'' ^' remmenast lon en prison
n'espargneroient home ne fame por haine ne por et les jones homes et les jones fames meist Fon
amor, qu'il ne li feissent juier combienil auroit, et entre deus murs.etles vieillesgens meist 1'onhors
comilconvendroitpor
qu'il ii'en retenroit fors lant de la cil6. Cele enqueste et ce metre hors dura des
pou-
aler a la Chrestiente, qu'il en rachetassentles solell levant, jusqu'4 soleil couchant, etfurentmis
res gens. L'on mistescritlenombre despoures qui hors par la posterne. Tele aumosne fist Salahadin
estoient en chacune rue, et com porroit selon ce as poures gens sans nombre aprfis conta Ton ceus ;
qu'il estoient prendre un plus autre moins. Si qui demores esloienl, sien trova roa encore xi. m.
atirereut iluec !e norabre de vu. m. homes. Lors Le patriarche et Beleen vindrent i Salahadin et li
mistron les vii milles homes tous hors de la cite prierent por Dleu, qu'il les tenist en hoslages et
de Jerusalem. Quant ils furenl hors delacite, ne deslivrast lapoure genttantque eussent porehacie
parut guaireau remanant. Apres manderentle pa- lorraeneon ala Gresliente, dontilseroientrachete,
triarche et Beleenles Terapliers etles hospitaliers Saladin dist qu'il ne recevroit mie deus horaes
et les l)orgois, et lor prierent por Dieu, qu'il meis- por onze mil, et qull plus n'en parlassent, et il ne
sent conseil a racheter les poures gens qui rames firent.
estaient en Jerusalem. Ils aldierent, mes non pas XXVU. Quam bene Christianos habueril Saladinus.
tant comil deussent, car iln"avoient ore mie paor Comes Tripolitanus Chrislianosrecipererecusat.
com lor tousist le lor, puisque Salahadin
a force Une grant cortoisie fist Salahadin, carles dames
les avoit asseures. Carautrement il se fussenl mult les borgoises, les filles as chevaliers qui fuies s'en
plus elargis vers los poures, et de ce qu'il pristi-ent furent en Jeriisalem, acui lor Seignors orout este
des poures qui s'eii furent issus, du sourplus de pris et mors en la batallle, quant elesfurent issues
lor despens, il racheterent aucuns poures homes, de Jerusalem etrachetees. sialerentdevant Saladin
mes ne vous en dirai pas lenombre. Or vous dirai crier li merci. Quant Sahaladinles vit, il demanda
comraent Saladiu fist garder la cite de Jerusalem, qui eles esloient, et Ton li dist, que c'estoit les fa-
porce que 11 Sarrazins ne feissent tort ne outrage mes et les Hlles as chevaliers, qui furent mors et
as Crestiens, qui en la cite estoient. Ilmist en cha- prls en la bataille. II demanda que eles voloit. Eles
eiine des rues deus chevaliers et s.serjans por gar- li distrent, que por Dieu eust merci d'eus, qui
derla cit6, et i! la garderent si bien, conques n'oi avoit lor barons en prison,et lor terresperdues,et
on parler de mesprison qui fust faite as Crestiens, que Dieui meist conseil et aide. Quant Saladinles
et a la raesure qu'il issolent de Jerusalem, se lo- vit plorer, si en ot grantpitie,etdist asdames que
geoient devant des Sarrazins, si qiril a'.:voit
l'ost elles enquisisent se lor Selgnor estoient vif, etquant
pas un des uns asautres. Salahadinfai-
trait d'arc qirilen auroit en la prison, il lesferoitdelivrer et :
soit Tost des Crestiens garder jor et nuit, cora ne delivresfurentquantque Ton en trova. Apres com-
lor feist ennui, ne que larrons ne si embatissent. manda que Ton donast asdames etas demoiselles
Quant tuit cil qui rachete furent, furent hors de la cui pere et cui seiguor estoient mort largement du
cile de Jerusalem, i remest-il miilt de pourresgens sien, as unes plus, as autres mains, selonc ce que
encore. Lors vint Salphedius a Salahadin son frere, eles estoient. L'en lor dona tant qu'eles s'enloerent
et li dist : Sire je aidie a conquerre la terre et la S. Dieu et au siecle du bien et de ronorqiie Salaha-
cite, si me doni.es m. esclaves de
vous pri que vos din lor avoit fait. Quant tiiit les Crestiens furent
ceus qui en Salahadinlidemandaqu'il
la citesont. issus hors Je Jerusalem, en durent, si
cil qui issir
en voloitfaire. II dist qu'il en feroit son plalsir. Cil se merveillerent miilt li tel pueple
Sarasins, dont
li dona, et raandaasis baillis, qu'illi delivrassent estoit venu. II lilstrent k Salahadin, que si grant
M. esclaves, et si le firent. peuple estoit issu de la cite, qu'll ne porroit aller

ensemble. Salahadiu commanda com les partist en
929 CONTINUATA BELLI SACRI HISTORIA. LIB. XXIII. 930
quatre parties, et que le Temple menast une des A passage. Quant vint au mars, etcil furent recueilli
parties,el l'Ospitali'autre, ellepatriarclieet Beleen es naves qui les orent loiiees, si demora bien mil
muete, il bailla
la tifrce. (Juantil otaiusiattiree lor poures Crestiens, qui n'orentdequoi loerlor uaves,
a chascune partie l. chevaliers pour conduire les ne d'acheter viandes por metlre es naves. Les sei-
sauveuient entre Crestienle.Si vousdirai comment guors desnaves vindrent au baillif d'.\lixandre, et
il les conduisoient etgardoient. Li xsv. chevaliers s'aquiterent bien de ce qu'il devoienl, et distrent
faisoient Tavant-garde ; cil qui Tavant-garde fai- qu'il lor feist delivrer lor tres et lor gouvernaus ;
soient, quand il avoilmangie secouchoientdormir, car qnantilauroient tans et vent, ils'en voudroient
et faisoient donnerproveude alor chevaus dejors. aler.Le baillif lor distque lors tres etgouvernaus
Quant il avoient soupe, ils montoient sor lor che- ne lor rendroit-il mie jusques a tant qu'il auroieut
vaus, et aloient toule nuit entre les Crestiens, qne mis les poures Crestiens tous en lor naves. II di-
Sarrazinsrobeors ne s'enbatissent entr'eus. Cilque strent qu'il ne les
i mettroient mie, quil n'avoient
rarriere-gardefaisoient, quant_"ils veoient home ne naveslouees, ne viandesachetfees por eus. « Qu'ea

fame ne enfant recreu, ils faisoient lor escuier voulJs-vous donc faire, dist le baillif ? 11 distrent
descendre a pie, et porter les recreus jusques as qu'il les lairoient, ne ja d'eus mener ne s'entre-
herberges, eusmeisuies portoieutles enfans devant g mettroient. Le bailliflordemauda s'ils estoient Cre-
eus et deriere sus lor chevax. Quant il venoient as sliens. II distrent, oil. « Etcomment, dit li baillif,
herberges, et il avoientsoupe, sisecouchoientdor- les voles-vous ci laissier por estre esclavesa Sala-
mir, et cil qui avoient fait le jor Tavant garde, fai- hadin ? ce ne puet estre, mener les vous convieDt
soient Tendemain Tariere-garde.et quantcevenoit Je vous diiai que je ferai por Dieu el poreus, je lor
as destroit la oii il se doutoieut, il faisoient armes donnerai pain et eue asses, et vous les metlres es
les Crestiens, qui armes avoient, et garder les ile- naves carautrement no poues-vousavoirvosgou-
;
stroits, tant que tuit fussent passes. Quant 11 vernaus et vos tres. » Quant les maiiniers virent
estoient hcrbergii^, li vilain de la terre aportoient qu'autrement ne porroient chevir.si dislrent qu'ils
viande ci grant plente, siqueliCrestiens enavoient les passeroient. < Vous me jurerez sus saints, que
giantmarchie. Deces Iroisroutes qui aiusi estoient vous bien et lojâumeut les menres en Cresliente,
atliree, meuereut li Teuipliers uue, li Ospitahers ne que par force que je vous aie faite d'eus mener,
1'autre, et le palriarche et Beleeu la tierce. For ce ne les arriveres fors la oii vous arriveres les
deuiora le patriarche et Beleeu au deruiere. qu'il riches hoiues, ne mal ne lor feres. Et se je puis sa-
cuidoient tous vaincre Saladinpar prieres des Cre- voir, que vous lor aies fait honte ne vilainie, je
tiens qui ariere demoroient. Ainsi lesfist conduire m'en prendrai as marcheans de vostre lerre qui
Salahadiu sauvement tant com sa terre dura, jus- veudront en cest pais. » Ainsi s'en alerentli Cre-
qu'en la terre de Triple :elquautil viudrentdevant stien sauvement qui par terre des Sari-azins alerent
Triple, le cuens de Triple fist les portes fermer, et ivernereu Alixandre. Or vous dirai que Salahadin
n'en laissa nul entre ens. Aiusi tist de ses chevalier tist.
issir as chans, et fist prendre tos les riches bor- X.YI.X. Saladinus templum aqua 7-osacea lavari
gois, lor fist tollir loravoirque Salahadin loravoit facit. Tyrum obsidet.
laissic. Le plus des [loures gens s'eu alerent en la Saladin, quant il ot pris Jerusalem, et en olen-
terre d'.\ntioche et d'Ermenie, Tautre partie demora voie la premiere partie des Crestieus par les Tem-
devant Triple, qui puis entrereut. Aiusi ne fureut
i pliers, il ne se vout parlir de Jerusalem devant
mie recueilli cil d'Escalone, des chastiaus entor qu'il eus este au Temple et aore, et qiie 11 Crestien
quaut il alerent iverner en Alixandre car quanl li ; fust tuit hors. II ot mande a Domas por eu6 rose
Crestiens viudrent devant Alixandre," le baillif les asses por le Temple laver ains qu'il voisist entrer.
fist herbergier, et faire bones lices entor eus, et les Si com l'en dit, il en ot quatre chamiex ou cinq
i
tist garder par jor et par nuit, com ne lor feist en- tous chargies, mes ancois qu'il Ust leTemple laver
nuis ne domage la ivernerent mult aise jusques
: de cele eue rose, ne qu'il i entrast, tist-il abatlre
au Mars qu'il entrerent en mer por passer en la ^ une graut Crois doree a terre, qui sus le Temple
terre des Crestiens. estoit, et lalierent li Sarrazins a cordes, el la trai-
.X.Wlll. Saracenorum in Christianos charitas. nerent jusqiiesala porte de laTor David. L;i la de-
Orvousdirai que cil d'.\lixandre faisoient. Li pecierent, et grant huerie tirentapres la Crois, com
prodome Sarrazin de la cile d'.\lixandre issoient il la trainoient, je ne di pas que ce fu par le com-
chascuu jor hors, et faisoientgrant dons as poures mendementde Salahadin. Quant le Temple fu lave
Crestiens depain et de deniers. Li riche home qui Salahadin entra ens, et rendi graces 4 Dieu de ce
deniers avoient les emploioient en marchandises qu'il li ot preste seignorie sur sa maison Apres en- .
qu'il mistrent es nes quant il passerent mer, oiiil voia une partie de sonost por aseoirSiir,et Tautre
guaignerentgrantavoirOrvousdiraiqueleaventure devant Jerusalem, tant que tuit les Cresticns qui
il lor avint. II ivernoientauport d'Alixandre xxxviu aler s'endevoient enfurentissus, puiss'en alaapres
nes de Pisans et de Cenois et de Venitiens et d'au- son ost qu'll ot envoye i Sur. Quant Salahadiu
tre gent, dont il orent au mars grant marchie de vint devant Sur, il manda le marchis dc .Montferrat.
L'on li amena. Lors manda a Coraut le fils au mar- A sus la maistre porte de Sur, et mist garnison as
chis, qu'il avoit pris Jerusalem, et s'il li voloit rea- murs, porce queseli Sarrazins vousist monter par
dre Sur, il lirendroit son pere et donroit grand eschieles as murs, qu'il les defendissent, et cora-
avoir. Le marchis !i manda qu'il flst aumiex qu'il mandrias garnisonsqu'ils se tenissent tuit coi, com
pourroit, que Sur ne li rendioit-il ja, ains la ten- ne les oist ne tant ne quant, ne ne veist devaut
droit bien a laidede Dieu encontrelui. Lorsenvoya que mestier en seroit. Apr6s fist fermer les portes
Salahadin en Acre, et tist armer xiv. galies, et ve- des barbacanes si ui laissanul home, ainsfurent
;
nir devant Sur por garder la mer, que viande ni toute jor tuit coi dedens la cite. Quant il ot ainsi
peust entrer, etfistdrecier vers terre xiv. que per- garni les murs el la tour, il ala au port el fist se
rieres que mangoniaus, qui getoientpar jor et par galies bien armer, etcommanda que tuit cilqui ar-
nuit, mes ne tirent gaires lor preu, et si n'estoit mes pourroient porter fussent la nuit au port, etil
jor que nos Crestiens ne feissent saillies sur les si furent. Si grant noise firent tote nuit. Lors s"a-
Sarrazins deus ou trois fois, et tot ce faisoit faire percurent li Savrazins que ce com lor avoit mand6
un chevalierd'Espaigne, qui en Sur estoit, quipor- estoit voir. Si s"armerent d'aiitre part, etentrerent
toit une armes veites,dout ilavenoit quandil issoit es galees por eslre a rencontre des Crestiens. Au
devant, que li Sarrazins de Tost s'estorraissoient g point du jor vindrent li Sarrazins au port. Les
plus por veoir son biaucontenement, queporautre chaaines estoient avalees,porce qu'ilsvoloientque
chose. Si Tapeloient li Turc le vert chevalier. 11 les gaiies entrassent ens. Les trois tors qui estoient
portoit une chaines de fer sus son aiume. Le mar- a la chaaine estoientbiengarnies degens,quimult
chis fist faire vessiaus de cuir covers en telle ma- bien se firent le jor. Quantle marchis vit qu'il ot
niere com les menoit bien pres de terre. Si ot ar- entre tant de galies dedans le port, il fist lever la
baletriersdedens ; si i furent les feuestres parouils chaaine, et prit cinq galies qui i entrerent, et occist
traioient. Cesvaisseaux iirent mult mal as Sarra- tous ceus quidedans estoient apres fist garnir ces
;
zins, que galies n'autres vaissiaus n'osoient ap- cinq galies de chevaliers et de serjans et les deus
prochier d'eus, et ces vaissiaus appeloit Ton avec qu'il avoit dedans Sur. Quant li Sarrazins les
Barbotes. Quant le marchis vit qu'il fu assis virent venir si se traistent ariere, qu'il virent bien
par mer par terre, il fist armer un batel,
et q;ril ne porroient garir a eus. Mes cil deSur lorcc-
et issi fors par nuit, et Tenvoia a Triple au conte, rureut sus. Sans faiUe le rivage fu tot covert de
et li manda qu'il le secorust de gens et de Sarrazins a chevaletentroienten la merquant qu'il
viandes. pooient por aidier a lor gualies, si queasses i en ot
\XX. Mixsttm Tyroauxilinmsi venloriim repellilur. q de noies. Quant cil des galies virent qu'il ne por-
Conradi indmlria Saraceniante Tyruui patiun- roient plns eodurer nc soffrir, si se ferirent a
tur detriinentum. terrc vers Tost, et deus s'en furent h Baruth. I ces
Quant le cuens de Triple oi ce que le marchis li deux galies qui s'enfuirent k Baruth firent grant
demandoit, il fisl armer xs. galies et mist ens che- domage a nos Crestiens, si com vos oires ce
valiers et viandes, si les envoia a Sur, mes Dieu avant.
ne vout que eles entrassent. Car quant il vindrent
i XXXL Sarrnceni deleti in marilimo et terreslri
d. deus milles de Sur, une tourmente leva qui les prseLio solvunt obsidionem Tyii.
depeQabienla moitie el les rebouta a Triple, mes Une partie de Tost des Sarrazins en dementieres
ni out nulli peri. Quant le marchisvitqu'il n'avoit que la bataille fu en la mer, aporlerent eschieles
point de secors, si pria Dieuqu'il le conseilla, et il as mursdebarbacanes, si entrerent ens, et alerent
fist si comme vous oires. U avint qu'il ot un vaslet jusques au maistre mur. Mes il estoit trop haut si
en lost Salahadin fils d'un amiraut qui se coroga ne si pooient metre, et encore fussent les eschieles
ason pere et sen entra dedens Sur, et devint Cres- asses longues, ni puissent-il mie monter por les
stien. Or vous dirai que le marchi? tist quant le garnisons qui sus les murs estoieut. Quant cil
vaslet ot este une piece dedens Sur. LemarchisHst virent(iu'il ne porroient raonter as murs, il mine-
faire une letres de par cel vaslet qui Crestien fu de- ^ rent le preiuier parement et le nieara, et n'i avoit
venu, qu'il mandoit a Salahadin com a son seignor. que de bouter la t-et, quant Dieu i envoia secors.
et li mandoit qu'il savoit toute la covine de Sur Quant li Crestiens en oreut desconfis les Sarrazins
et que li Crestiens s'en deuoientla nuit fuir, ets'i, de la mer, si lor disl Ton que li Turc minoient les
ne le voloit croire, feist faire escout qui orroit la murs de la cite, et qui es barbacanes en avoient
noise au port. Quant les lettres furent failes, le ja grantplente. Quant le marchis oi ce, il retorna
marchis les tist lier au fust d'une sajete, et la fist et fist ouvrir une porte, si s'en issirentet corurent
par un serjant traire en rost. Quant li Sarrazios sus as Turc. Quant cil virent ceus venir sus eus,
virentla sajette el leslettres, si la pristrent et por- si s'enfuirent, aucuns se laissent chairde barbaca-
terent a Salahadin. II flstlire les lelres, et sous que nes,et ceus qu'on put consuire, occist lon, et prisa
eles disoient. II le fist savoiras amiraus, et mistde Ton bien jusqu'a m. ceus qui occis furent. Ceste i
sa meillor gent en galies por estre h Tencontre des deconfiture que uos Crestiens firent sus les Sarra-
Cresticns. Le marchis fist garnir la tour qui estoit zins, fu le jor de lan reuuef, el le siege fut venu
933 CONTINUATA BELLI SAGRI HISTORIA. — LIB. XXIII. 034
devant Sur, k la Toussainl devant. Quant Salaha- A Apres lor distrent qu'il avoient trop grant tour ^
din vit quil estoit desconfit par mer et par lene, faire a alerpar mer a Constdntinople,mes alassent
mult fu ires, et detlendi com n'assaillisl plus a la par terre, il iroient avec eus, et les conduiroient et
cite. Alanvilier il tist le feu bouter en ses galies et feroient venir viaudes a foison de la terre, qu'il
en ses engins, et tisttout ardoir, la nuit se deslo- namoit point Tempereor. Taut prierent les grifons
gea, et s'ala herbergier i unemille de Sur. Lende- les maistresde restoire, qu'il alerent avec eus, et
main departi ses os, et s'en ala sejorner a Domas. laisserent lor estoire, et tant les menerentqu'il vin-
Archie/nscopus Tyrensis Roma?n venil. Guil-

X.X.XII. dre a sept jorn6es de Constantinople, en une
lelmus rex SiciUa; sibi ascribit Terrx Sunclai citequi anomFelipe. Liseherbergierenf presd'une
amissionem. valee. En dementieres que les grifons menoient, il
Ci vous lairons un petit de Salahadin, et si vous tirenta savoiraceusdupuls qu'ilfussent coatr'eus
dirons de Tarcevesque de Sur qui vinl a laposlole garnis d'armes a Felippe, et il si furent. Quaat li
en message. Noveles aporta de la grant dolor qui cris de la terre vint lci, et il furent tuit assemble,
estoit avenue en de promission. 11 arriva
la terre si s'armereutlendemainaupointdu jor, etcorurent
en la terre le roi de Cesileetde Calabreet de Puille. sus a ceus de Testoire, si les occistrent et pristrent.
Cil roi Guillaume avoit une tllle le roid'Angleterre Poi en eschapa, ainsi fu cele estoire perdue. Or
a fame, qui avoit nom .lohanne. L'arcevesque de vous dirai du roi Guillaume quel secors 11 envoia
Sur si sout que le roi estoit pres diluec. 11 viut a en la lerre doutre-mer. II i envoia cent galies et
lui, et li conta le grantdamage qui estoit avenu u trois cens chevaliers por aider a garder ce tant
roiaume de Jerusalem. Le roi en fu mult dolent, et de terre qui estoit demore as Crestiens. Apres fist
pensa qu'il esloit auques coupable de la perdition laire grant esloire de nave et de galies por euvoier
de la terre si vous dirai comment. Quant Alexe
; apres, et por alerapres le roi d'Angleterre cui fille
ot fait les eus crever a son frere, qui empereres il uai pas dit qu'il fust croisifes, mes ne
avoit. Je
estoit, et il se fist empereres, il prist conseil a ses demora guaires apres celeestoirequ'ilfumort sans
gens de Constantinople por la terre garder a son hoir, ainsque le roi d'Angleterrei allast.Quant ie
hues. II li loerent bien. Si flst une estoire grant roi Guillaume fu mort, cil du pais pristrent uu sien
apareiller de naves et de galies. II luaada en la cosiu germain qui cuens estoit de Puille. Tancres
terre d'outremer, etes autres contr6es por cheva- avoituom si eu fireutroi. Ci lairou de Tancres 4
;
liers et serjaus,etlordonroit sousselonceque chas- taut, et dirou de larcevesque de Surqui arrive fu

cun seroit, et retintlespelerins quien lasainte terre ea la terre le roi GuiUaume, qui li fist avoir che
voloient passer, et tintainsi deus ans les portsque vaucheures et despensporaler jusques a Rome.
nus ne pooil passer, si que du passage qui detint
.\X.\1V. Papa Christianusprincipesinvitat ad feren-
que de ceus qui vindreut d'outre mer fu la terre duni Terrx Sancix subsidium Primus cruce signa-
mult afeblie, et fu le roi de Jerusalem descontit, tur imperatur Alemannise. Quiaquis in Armenia
qui poi de gent ot contre les Turcs. Car quant Sa- suffocal ur.Francias et Anglisereges cruce signan-
tur.Saladinusobsidel TripoLim.Obsidionemsolcit.
lahadin vint as cites et a chatiax, il ne trova qui li
contredeist ; ains li rendi Ton tot le roiaume, fors Quant Tarcevesque de Sur vint k Rome, 11 trova
seulement Sur. Porceste achaison distleroi Guil- Tapostole, et li conta le grant damage d'outre-mer,
laume qu'il fu duremeut coupable de la terre et de etcoiumentli Sarrazin avoient couqiiise la terre.
la perdition du rolaume. Je vous dirai que cele Quaut lepape loi, mult fu dolent. 11 envoia ses
estoire devint. Apres oires du seoors qu'il envoia messages par toute la Crestiente, pour noncier la
a la lerre d'outre-mer. Le roi Guillaume n'ala mie novelle com li avoit aportee de la terre de pro-
en cele estoire, ains demora por envoier gens et mission, et manda tous les haus homes de Cre-
viandes, aprfes se mestier fust, il envoia des plus stiente, as rois, as dus, as contes et asbarons, as
haus homes dela terre por eslreguicours el garder chevaliers et as serjans, que tuit cil qui se croise-
de cele gent. roient por aler eu la terre d'outre-mer, tous les
XX\[ll.Rex Sicilise auxilium millit Terrx Sanclx. pechies qu'il avoientfes, dont 11 estoienl confes et
Quant les naves et les galies fureut apareillees, repentans, 11 les prenoit sussoi, et quitles entr'eus
il murent et arriverenl a Duras en Grece si la ; .
et Dame Dex, etmanda que tuit cil qui vodroient
pristrent et garnirent. Apres alerent a Salenique, prendre decime de ior homes, 11 lor otroioit, qu'il
conquerant toute la terre qui est entre Duras et le preissent de toutes les choses qu'il avoieut vail-
Salenique et lagarnirent. Puis passerentoutre vers laat,et bien lor abandonaoit por le servise Dame
Constaulinople. Quant li grifon de la terre vireiit Dieu faire. Quant les haus homes de la Crestient6
que cil avoient tant conquis sus eus, mult furent etchevallerset borgois et serjans oireut la novelle,
dolens, il vindrent a chevetaines de Tost, et distrent si se croisierentet apareillerd'aler i. Le haut home
que bien fussent-il venus car mult estoieut lie de
; qui premier ala ce fu Temperere d'Aleiuaigne. II
lor venue, et mult auroit grant joie s'il pooient ala par lerre etmenabieu l. milleshoraesa cheval
vengier leprodome aqui Tou avoit ses eus creves, sans oeux a pie. Tant alerent qu'il viudreal a Con-
qui la maliceavoit vengic que Androineavoitfaite. stantinople, et passerentle bras saint Jorge, et fu-
ko GUILLELMI TYRENSIS ARGHIEP. 396
rent en Turquie. Li emperere de Constantinople A qu'il estoit venu au secors. Salahadin li manda en
commanda com lor aportast viandes a plente, et priant qu'il venist parler ^ lui, sauf aler
et sauf
mamia a l'amiraut Docoine qui son home lisge venir. II i ala ; Salahadiuli hst grant joie, etmult
estoit. qui lor fist viandes aporter de sa terre au Iipresenla chevaus et avoir, mes il ne n'ot cure.
chemin a raisonnable marchie, et si les list coa- Salahadin li dist que s'il voloit demores k lui, il li
duire parmi sa terre sauvement. donroit grant terre, et cil li respondi, qu'il ni de-
L'Aiemaut quant il furent entres en la terre de morroit pas, et qu'il n'estoit pas venu eu la terre
Turquie et d'Ocoiue, commencer a tolir la viande por aidier as Sarrazins, mes por eus confondre et
as paisansqui lor apportoient. Li paisans se trai- grever ason pooir. Lors prit congie et retorna ea
strent ariere, quant il vireut com les desroboit, et la cite. Quant Salahadia vist qu'il avoit tant de
n'apporterent point de viande. Ainsi errerent li Crestiens armes a Triple por secors, et qu'il ni
Alemant trois semaines qu'ilnemengierent, se lor porroit rien forfaire, si s'en parti et s'en ala a dix
chevaus ne fu,tant qu'il milles d'iluec, a une cite qui a nom Torto-ê. .Mes
viudrent ea Hermenie. Si
en fu pres de la moitiS mors aius qu'ili venisseut. ancois qii'il se partist d'iluec, la roiue sa fame, le
Un jor se fu herbergie remperere sus une riviere roi Guiou qui la i ens estoit, li mauda queles con-
en Hermenie, si li prist talent de baignier et fu B veuances qu'il ot a soa seignor, quant il parti
noies. Quant 1'emperere mut d'Alemaigne, il avoit d'Escalone, li tenist, et qu'il estoit bieu tans que 11
trois fils. II envoia Tun avec lui, qui apres la mort sou seignor li feist delivrer. Saiahadin distque vo-
son pere s'eu ala en .\ntioche, et cil avec lui qui lontiers le feroif. 11 manda a Domas com li envoiast
de la famine estoient escape. Li ainsne des trois le roi et dix de ses chevaliers, teus com il les choi-
fils, quifutremes porgarderlempire, ot nom Henri siroit en la prison, et commanda com menast le
et ot a fame rantaine le roi Guillaume de Secile marchis a Sur etle presenta Ton a son fils de par
seror son pere. Lautre frere ot nom Olhes et fu lui. Ainsi fu fait comme il commanda.
duc de Bourgoigne eil ot a fame la flUe le comle

; X.XXV. Saladinus capit Valentiam et Byhlum.
Tibaut de Blois el fu mor saus hoir. Le tiers ot Quaut le roi et ceus qu'il ot choisi eu la prison
nom Phelipe et fu duc de Soave. Poi-ce vous ai vindreut devantlui, il lor fist jurer sus saints, que
commencie a parler des enfaus d'erapereor, que james armes ne porteroient contre lui. Puis les
ci-apres oires qu"il devindrent et qu'il fireut. Le envoia a Triple. L'ud de ceux qui fu delivre avec
roi de France quiestoit croisie, ne mut mie si-tost, le roi fu lemaistre duTemple, Tautre le connesta-
porco qu'il guerreoit au roi d'Angleterre. Ne du'ai ble Bauueris etletiersle mare»chal. Les autres ne
ore plus de lor guerre, jusque tant en sera, ains c ^'ous sai-jenomer. Le roi et si baron fureut deli-
orresde Salahadiu qui a Domas demoroit.Noveles vres. Salahadin envoia au coiiie Reiiault lloufroi
vindrent a Salahadin que le roi de Franceel le roi son filsdelivre. Puis sen ala Salahadin iunecite
d'Augleterre estoient croisies, et tuit li autres ba- a cinq milles de Tortouse, qui a nom Valence, si
rons de Crestieute por aler sus lui. 11 u'eu fut mie la pntetgasta, quil ne la vout mie garnir por un
lies ni ascur. II fist Acre mult bien fermer et garnir chastel qui pres d'iluec estoit en la montaigne qui
de chevalierset de serjans et de viandes, et i mist a nom le Margat. De la s'en ala k une cite qui a
de ceux oii il plus se tioit, qu'il savoit bien que li nom
s'en ala a
Gibel, si la prit et garni. D'iluec
Crestiensarriveroient la, et que si grant gent com Autioche, mais

ne Tassega mie. La oi dire que 11
il estoient, ne porroient arriver se la non, et lor uu chevalier que il haioit mortellement estoit en
commanda que por poi de gent ne por auques uu chastel en la terre d'Antioche. Cil chastel avoit
n'ississeut fors d'Acre, ains se teuissent coi et nom la Roche-Guillaume, et por ce chevalier ala
serre dedans la cite, et s'il estoient assis des Cre- aseoir ce ehastel plus que por autre chose, que s'il
sliens com li feist a savoir, et 11 tantost les secor- le peiist tenir 11 11 coupast le chief, ausi com il flst
roil. Quant ilotainsi Acre garnie, iltistgarnir ses aucomte Renaut, etileustdroit car cil chevalier :
citesetses chastiax qu'ilavoit conquis sus la ma- p 11 fist mal por bien qu'il li ot fait; si cires com-
rine. Apres se moust ses os, et ala ii Triple aseoir. ment. Cil clievalier occist son seignor lisge avec sa
En ce point que Salahadin ot Triple assis, arrive- fame, et s'en ala a Salahadin, 11 cuiqn'une de fre-
reni les nes et les galies Je roi Guillaume a Sur et res. II les receut bel et lor donna grans terres.
Iss trois censchevaliers.Lors tistle marchis armer Quantcilchevalierotunepiece este avecSalahadin,

uue partie deces galies por secorre Triple, et coin- si fu mult bien d'ua sien neveu, un jor li pria qu'il
mauda as chevaliers le roiGuillaumequ'il alasseut alast avec lui cil i ala, et le chevalier le meaaea
;
la II ialerent avec ses chevaliers que li marchis i la terre des Cresliens et le mist eu uuchasteldu
envoia. I estoit li vert chevalierd'Espaigue. Quaut Temple, qui a nom le Safet, en prison, et donna
li secors fut arrive ci Triple, et il furent un poi as Templiers la moitie de la rancon qu'oa auroit
repose, il firent une saillie en Tost des Turcs : 11 de ce vasletporluigarantircontreles parensdeson
vert chevalier fut tot devant. Quant li Sarrazius seiguorlisge qu'il avoit occis. Cil chevalier avoit
virent le vert chevaher, mult s'esmerveillerent de nom Johan Gale. Ci lairon de Salahadiu q ui ala aseoir
ce qu'il avoient tel foison. II distrent a Salahadin ce chevaher, et diroas du roi Guion qui fustaTripIe.
937 GONTINUATA BELLI SACRl HISTORIA. — LIB. XXIV. 938
mCIPIT LIBER XXIV.
I. Rex Guido Tyrum tendit, cujus ei denegalur in- A de Petou ; I autre out nom Johan. Le roi d'Angle-
troitus. Acconem obsidet. terre ains qu'iIalastoutre-mer, vout faire couron-
Le roi qui fu delivres et quittes, l'en li dist qu'il ner son iils Johan a roi d'Angleterre, et donner k
alast sejorner a Sur et la roine tant qu'il eust aide Richard tote la terre dega. quant Richard le
Et
d'aler aseoir Acre, et il si tist. Quant li marchis sout, il n'en fut pas lie. Uau roi de France,
vint
sout que le roi et la roine venoient 4 Sur, il tit si li cria merci : Sire por Dieu ne sofTroil mieque je
armer ses gens et fermer les portes. Quant le roi soisdeserite, ainsle veut pas fairemon pere, et j'ai
Gui fu pres de Sur, Ten li dist que le marchis vostre seror pleme, et la doit avoir a fame. Aidie-
avoil fait fermerles porles contrelui. II alajusqu'ci moi mon droit a maintenir et le vostre seror. Le
la porte et dist que Ten li ouvrit. Le marchis deroi semonst ses os, et ala sus le roi d'Angleterre
manda qui il estoit qui si abandonneemenl rouvoit au Maus. II prist le .Mans. Le roi d'AngIeterre s'en-
ouvrir la porte. U dist qu'il estoit le roi Gui et la fui i Tors ; le roi de France ala apies et passa
roine sa fame, et voloit entrer en sa cite. Le mar- Loire, et prist Tors. Le roi d'Auglelerre s'enfuit a
chis dist qu'ele n'etoit mie lor, mes soue, queDieu Chiguon. Quant le roi de France ot pris Tors et le
li avoit donnSe et bien la garderoil ne dedens ne Mans, si tirent pes en lelle maniere rendi Auver- :
metroit-il lepie, allassent aillorsherbergier. Quant p gne au roi de France. Apres ce ne demora guaires
]e roi Gui oi ceste novele, mult fu dolent, et prist que le roi d'Angleterre, si com len dit de duel.
un chevalier, si Tenvoia ci Triple as chevahers, et Quant il fu morl, Richart vint au roi de France,
lor manda qu'il menassent la navie du roi Guil- et li tist homage de la terre de Calame, et le roi
laume devant Acre, qu'il la voloit aler asegier. Lors li rendist ce qu'il en otconquis sus son pere, Tors
se parti de Sur tot de sues, et flst grant merveille et le Mans. Puis passa le roi Richart en Angleterre
de ce qu'il alast aseoir Acre a si poi de gent com et fu corone. Quant il fu corone, et sa terre fu
il avoit ; car a chascun home avoit estoient dedens asuree, repassa dega et vint en Normandie, et
si
Acre quatre. Quant le roi vint Id, il se heberja sus quidrent pleiuementli et le roi de Francepor atirer
un loron qui est dehors Acre, eu la terre S. Nico- lor muete, et le jor du movoir.
las. L4 firent bones lices, et avoient Teue du tlun,
III. Duo reges cruce signatiin terram Sanclum pro-
dont bevoienl et abrevoient lor chevaus. A la
il
ficiscuntur cum pluribus aliis principibus et nobi-
mesure qu'ils veoienl nes et galies venir, s'arlibus.
moient et aloient contie eus, et depeQoient les Quant diu roi furenl asserables,
li le roi Richart
vaissiaus, et aportoient en Tost por eus licier, et
de France Sire, je suis un jone home,
dist au roi :
tous jors prenoient terre avant. Quant cil d'Acre „

et tele voie ai emprise com d'aler outre-mer, si
virentque I'ost creissoit, ilenvoierent un message naurois mestier de fame prendre. Ore, si vous
a Salahadin, qui ot assis la Roche-Guillaume, et li prie que rae dones respit tant que je sois revenu,
manderent que le roi Gui et li Crestiens avoient et je vous creans que dedens les xl. jors, que
assise Acre. Quant Salahadin Toi il se leva du
Dieu m'aura ramene ariere espooserai vostre seror.
siege, et vint u Acre, et assist les Cresliens devant
Le roi de France li otroia, et atirent lor muete en
Acre. Et sachies que se li Sarrazins fussent adonc
tele maniere, que le roi de France prendroit a la
coru sus les Crestiens, bien les peussent avoir S. Johan lescreipe et le bordon i S. Denys, et
damagi6s car a chascun des Cresliens estoieut-il
;
s'en iroit droit a Gennes sus mer, d'iluec passeroit
dixSarrazins. Ainsi fu le siege devant Acre un an,
i Taide de Dieu en la sainte terre. Le roi Richart
conques cil d'Acre n'en laissierent a aler en l'ost
recreanta que ce jor meisme prendroit rescreipe
des Sarrazins, ne cil de Tost en la cite.
et le bordon a S. Marlin a Tors, et passeroit a
II. Bellum inler Francise etAngliw reges. Paxinter Marseille ^ Taide de Dieu. Lors
meismes se croi-
eos. Richardus rex coronatur.
serent duc de Borgogne, le cuens Henri de
le
Quant rempereor d'Alemaigne, qui en
le flls h.
Champaigne, le cuens Tibaut de Blois, le cuens
Antioche sejornoil, et li Alemant sorent que li „ Estienne de Sancuerre, le cuens
de Cleirmont, le
Sarrazius avoient assise Acre, il alerent au siege cuens de Ponti, le cuens de Flandre, le cuens de
tant com il pooient par terre, et quant terre lor S. Pol, et autres contes plusors, que je ne sai
failli, il alerent par mer. Leroi de France et le roi nomer, et grant chevalerie de France. Le cuens
d'AngIeterre ce furent cilqul derenieri alerentpor Renant de Dammartin demora, que le roi laissa
une guerre qui entr'eus estojent. Si vous dirai avec Tarcevesque de Reims son oncle por estre
comment ele commenga. Le roid'Angleterre avoit garde de France. Je ne dis pas que tuit cil cheva-
deus fils, et dont Tun avoit nom Richard, cuens fu lierpassasseut au port ou le roi passa, ains nas-
Patbol. CCI. 30
serent a pliisieurs pors. Le roi de France ftst a A querre siis les Sarrazins. Ilne porenlplus endurer,
Gennes ses viandes et ses engins chargier, etquant ains issirent de l'ost une matinfee, et se ferirent en
Dex Tor dona tans, si murent. Le roi Richart et Tost des Sarrazins. Quanlli Turcs les virent venir,
ses barons uiurent ansi a Marseille. Tiexs ot qui i il voidieres lor loges, et les laissierent entrer ens,
passerent droit en Acre, et tex qui ni porent pas- et se oliargierent des viandes, puis se mistrent au
ser, ains arriverenl en Cesile. La navie le roi de retors tuit chargies. Quant li Sarrazins vireut que
France n'ot gaires par mer, qnant une tour-
ale cil s'en retornoient chargi6s, si poinstrent a eus et
mente les prist qui fist au roi grant damage de ses les descouperent tous, aprSs les depouillerent, et
viandes et de ses engios qui furent getez en mer. geterent u flun, etles envoierent en Tost des Cre-
Le cuens Henri de Champaigne qui fii encois sliens. Ainsi fuperdue cele compagnie de serjans,
arrive k Acre que nul des autres, quant les nes le conques n'orent secors de lor ost. Et sachi6s que
roi furent arrivees prist les viandes et les engins tout ainsi comme li Crestien avoient assis a Acre
el les fist drecier as murs d'Acre por assaillir, si de Tune marine jusques a Tautre, assistrent li
que quant le roi arriva a Acre, sc ne fust la Sarrazins li Cresliens par deriere de Tune mer
viande qu'il ot fait chargier a Meschines, il eust eu jusques a Tautre. Etquantles Crestiens assailloient
soPfrance de cele quil avoitenvoiee avant. Le roi g Acre, li Sarrazins assailloient les Crestiensparder-
ne passa pas Fiver, mes aprfes le torment qu'il ot riere. En cel point luorut en Tost la roine la fame
arriva as Meschines. le roi Guion, et quatre enfans que ele avoit, et
IV. Rex FrancortmiMessanas hibernat. Caritasapud eschai la terre a Isabel fame Uonfroi, qui s'enfui
Acconem. quant les barons de la terre le durent coroner.
Quant Tancres, qui estoit roi de la terre, oi dire Quant le marchis Coraut de Monlferra sout que le
que le roi de France estoit arrive en la terre, il ala roiaurae estoitescheu a Isabel et k Honfroi, il ala
encontre, liemeut le receut, et li pria que plus a Tevesque de Biauvfes, qui en Tost estoit, et li pria
n'entra en mer, ains sejorna en sa cit6 jusques au que por Dieu meist conseil, que Honfroi fust des-
Mars, et il li abandonoit sa terre faire sa vo-
h. partis d'lsabel sa fame, et Teust amouillier ; car
lent6. Le roi li otroia qu'il demorroit. Tancres li llonfroi estoit si coiiart, que ja ne porroit terre
delivra sou raauoir qu'il avoit a Meschines, si sy tenir. L'evesque dist qu'il s'en entremettroit vo-
herberja le roide France, et iverna jusques au lenliers. 11 en aparla as barons de Tost et au Cler-
Mars. A ce passage le roi entra en mer, arriva gi6, et lor monstra la mauvaistie Honfroi. Li
tantde gent a Acre, qu'il rassistrent de l'une mer uns s'accorderent au departir, li autres distrent
a Tautre toute a la roonde, et firent une fosse en „ que ce ne pooit estre. L'evesque ala a Honfroi,
la sabloniere en sus d'.\cre, por oii il firent le flun et hst lant vers lui, qu'il clama quile sa fame
alerqui coroit a meismes d'Aorepour tolir hi douoe au marchis par deniers donans. Quant Hoafroi
eue as Sarrazins. Par dedens Acre n'avoit s'eue fu deparli d'Isabel, le marchis Tepousa et remmena
non depuis sal6e, fors aucunes cisternes d'eue de a Sur.
pluie. Mes poi en avoit, et c'estoit noient a tant
i
VI. Anglix rex Panomum appulil. Rex Francix
de gent com ilavoit clans la oit6. A grant meschief Acconem advenit. Ejus soroi-e rejecta filiam regis
furent li Sarrazins dedens Acre, il orent perdue Navarrm ducil uxorem Richardus.
Teue doce et la voie de viande qui lor venoit de Or lairons ci a parler du siege d'Acre, et dirons
rost des as Sarrazins, fors qu'il avoient aucune du roi d'Angleterre qui fu meu de Marseille el mis
fois secors d'une ville pres d'Acrequi anomCayfas. se fu en mer. Quant il vint en droit Tisle de Cesile,
Salahadin avoit gagnie cele ville, et faisoit garnir il se pensa qu'il arriveroit \k por oir novelles du roi
les vaissiaus de viande, si les metoit en avanture de France, et por voir sa seror, qui roine avoit est6
por Irespasser la mer etenlroient eaAcre quant il de la terre, et fist traire vers terre, et arriva ci une
pooient. Une si grant chierl6 fu en l'ost aucune cite qui a nom Palerme, au chief de Cesile parde-
fois, com vendoitun muis de fromeut l. besans et vers la mer, et Meschines est 4 Tautre chief parde-
le mui de farine lx. le mui ile la terre est tant com vers lerre ferme, et a septjornêsest Tunede Tau-
un porteor porte a son col a une fois Ten vendoit: tre. Quantleroid'Angleterre fu arriv6, il demanda
ime oef xx. deniers, une geline x. sols, une pome novellesdu roi de France, et Ten li dist qu'il estoit
VI. deniers. Vinet charparessoit si chier com n'en arriv6 k Meschines, et ivernoit \k quant il oi ces :
pooit point avoir, se de cheval non quant il rao- novellesil ala a Meschines,et iverna avec le roi de
roit. En cel ost morut mult de gent de faim et de France jusques au Mars. Quant le roi de France
mesaise. sot que le roi d'Angleterre venoit, il ala encontre
y .Christianiin exercilu Saracenorumcibosquxren- li, et s'entrefu'eut graut joie de ce qu'ils furent
tesperimuntur.Reginxobituregnumdeferturlsa- sains et haities. Le roi de Franoe estoit herbergie

beUse uxori Hufridi qux ab ipso separalur. u palais le roi Tancres, le roi d'AngIeterre se her-
Un jor s'eslurentbien jusquesa deus milles ser- berja de rautrepart delacite fors de la ville, qu'jl
jans, et distrent as barons que por Uieu lor done se voloit mie herbergie pres du roi, que lor gens
nassent a mengier, ou se ce noa il Tiroient conne s'ealremeslasseat. La ferma un chastel sus ua
941 CONTINUATA BELLI SACRI HISTORIA. — LIB. XXIV. 942
torun, si li mist nom Mutegrifua porce fu ce
; A dre la nef sil peussent. Mes 11 chevaliers la roine
chastelque ce meslee sorsisl entre ses gens,etceus virent les galies armer, penserent que ce n'estoit
si
au roi Tancres, qu'il si recueillissent, dont ii sordi por nul bien, il se desancrerent et se retraistrenl
puis granl contens mes le roi de France en fist la
; en haute mer ; mes n'orent guaireale quant le roi
pes. Apres ce le roi Richart pria sa seror. que (>le d'Angleterre vint o ses galies. II torna vers la nef
vendist son douaire, et en prist l'avoir, et alasl por savoir ques gens c'estoienl. Quant il sotque
aveclui outre-mer, et quant Dieu le remanroi, il li c'estoil la nef de seror il entra ens.
rendroit son avoir et la marieroit richement. Ele VIII. fiex Anglm Cyprum insulam capit. Accone
repondistque volontier feroit ce qu'il vodroit. Puis regi Gallix reddila, fil pax cutn Saladino.
la maria au conte de S. Gile, dont elle ot un fils, Or ce qu'il paiioient ainsi, il vit la demoiselle,
qui cuens fu de S. Gile. Quant on fit pes de la si demanda qui ele estoit. Ele repondi, que c"es-
terre d'Aubuiois, ie roi Richart parla au roi Tan- toit la seror le roi de Navarre, que sa mere li
cres de vendre le doiiaire sa seror. Cil Tascheta envoiolt, et li mandoit que por riens ne laissast
volentiers et paia Tavoir. Quant le Mars fu venu le qu'il ne i'espousast. Apr^s li dist comment li sires
roi de France et le roi d'A;igleterre firent acheter de Chipre les avoit fait desancrer. Quant le roi oi
viande quant tant fu si murent. Le roi de France g ce, il entra en une galie, et fist prendre terre a
;
ala en nes et arriva a Acre ancois que le roi d'.\n- Limecona toutes sesgens. L'empererevitlesgalies,
gleterre. Le roi Richart ala en galies, et li avint et sout que le roi d'Angleterre esloit. II sailli sus i
une avanture que vous oir6s, dont il ne pout mie uu cheval tot deschaus ets'enfui. Quant cil de l'ost
silost venir a Acre. La vieille roine sa mere estoit virent que lor seignor s'eafuioit, chacun pensa de
en Petou si oi dire que le roi son fils ivernoit a
; soi destorner. Le roi descendit a lerre, et prist la
Meschines, et porce que ele ne voloit mie que son cite, et qiianqu'estoit demore en I'ost rempereor.
fils espousa la seror au roi Felippe, ele manda au Li guaaigna chevax et bestes assez et grant avoir.
roi de Navare qu'il li eavoiast une soue seror qu'il Quant le roi ot pris la cite, il fist descendre sa se-
avoit au roi Richart son fils, et ele li envoieroit a ror, puis fist mener la demoiselle a ua mostier, si
Meschines \k oii il ivernoit, et li feroit espouser. l'espousa leroi, puis sejorna iluec une piece. Le roi
Le roi de Navare en fu mull lie, si li envoia, et lors Giii quia Aore estoit, quand il soutque le roi d'An-
la rolne fist appareiller son erre, et s'en ala par gleterre venoit, entra en une galilee et ala encon-
terre jusques a Meschines. trelui, et le trova a Limegoa. Graot joie s'eatrefi-
VII. Rex et )'egina Anglise Cyprum accedunt. reut, aprfis atirereat, que le roi Gui mearoit la
Quant la roine vint a Meschines, le roi son fils c navie au roi d'Angleterre a un port, qui est prfes
s'en estoit ja partis, mes la roine Johanne sa fille d'une cite qui a nom.Nicocie, el si est en milieu de
n'estoit pas mue, ains devoit movoirlendemain.La Chipre, parceque se le roieust mestierde sanavie,
roiae d'Angleterre li dist Belle fiUe, menes-uioi
: qu'ele li fust pres car il iroit apres Tempereorpar
:
cette damoiselle au roi voslre frere, et li dite que terre, et ainsi s'en ala le roi Gui par mer, el le roi
je li mande qu'il Tespouse. Celela receut volentier d'Aagleterre par lerre, et chaga taat Tempereor,
et la roine retorna ariere en Poitou. Or vous dirai qu'il l'asega ea ua chastel etle prist li et sa fame
qu'il aviat a la roiae Johanne, quant ele vint pr^s el une fille qu'il avoit, et des barons prist-il de la
derisle de Chypre, ele dista mariniers, qu'il piis- terre, et grant avoir qui u chastel estoit car tres- ;
sent terre, por savoir s'il oroit novelles de soa tout le tresor de Tisle estoit la trait, parce que le
frere le roi d'Angleterre. Cil torneient vers terre, chastel estoit fort. Quant le roi Richart out prise
et geterencre devantune cite qui a nom Limecon. risle et Tempereor, il la commanda as Templiers a
En ce point estoit li empereor de Chipre k Limegon garder, et lor vout doner, et il distrent qu'il ne la
a tot soa ost, porce que se cil qui aloient et ve- prendroient mie, ains la garderoient.Lors ala le roi
noient outre-mer vousissent faire force en risle,ne oiitre-mer, et mena rempereor et sa fame et sa
rober, qu'il fust apareillc du defendre. Quant Tem- p, fille. Si arriva 4 Acre. Le roi de France sout que le
perere vit la nef arriver, il envoia ua batel por
i roi dAngleterre venoit, et avoit farae espousee, si
savoir quex gens c'estoient. Cil de lanef distrent en fu mult dolent mes porce ne laissa il pasqu'il
;
que c'estoit la roine de Cesile, et la fame au roi n'alast encontre, et fu de si grant cortoisie, qu'il
dAngleterre. Le batel retornaariere. etdist k Yem- descenditde son cheval et pristla fame du roi Ri-
pereorquexgens c'estoieat.Lorseuvoiarempereor chart entre ses bras, et la conduisit du batel i
deuschevaliers h la roine Johaae, et li manda quele terre, si com Ten dit. Puis que le roi Richart fu
descendiit a terre por lui rafreschir, et il li feroit Yenu,leroide Frauce et li tireot chascun jor assail-
donner ce qu'il porroit. La roine li manda qu'ele lir Acre. A un assaut aviutque 11 Francois passerent
ne descendroit mie, puis lor demanda s'il savoient a force entre deus murs. La fu le mareschal de
novelles si le roi d'Angleterre esloit passe. II dis- France occis. De siege avoit ja plus d'un au dure :
treat qu'il ne savoieot noient. Lors retornerent a et furent les Turcs mult greves et afeblis de gent
Tempereor, et li distrent qu'ele ne descendroit uiie. et de viandes. Ilmanderent a Salahadinqu'il meist
Quanl il oi ce, ilfist armer quatre gaiies por pren- conseil comment il fussent d61ivr6s qu'il ne se ;
pooit plus tenir. Salahadin sout bien qu'il estoit a A roi li dona. Quant ce vint au secont jor, il ne li
grant meschief, siTenpesa mult. 11 manda as deux delivra mie, ains limanda qu'illidonnast un autre
rois qu'il donassent trives lant qiril eust paile a
li jor. Le roisecoroca de ceque Salahadinlelrichoit
ceus dedens, et jorde pes. Dedens ces trives fu la ainsi. Si li dona jor par convenant, que s'il ne le
pes faile, si com je vous dirai. Salahadin rendit delivroit de ce qu'il le devoit delivrer, il feroit ^
Acre au roi de France, et h dut rendre la sainte tous les Sarrazins qui en Acre estoient, les testes
:
Crois, etpor chascuu Sarrazin qui dedens estoient couper. Quant ce vint au jor, il ne le dehvra mie,
un Cretien, et por les amiraus et por les haus ho- Lors fist le roi prendre les Sarrazins, fors lesami-
mes qui dedens estoient, raeuQon devisee. De la mener en sus dAcre et les testes couper.
raus, et
Crois aporter et de la raengon faire venir prist Les amiraus detint, porce que la guerre n'estoit
jor. Quant la pes fu atiree, li Crestiens entrerent porcequ'on prenoit unhauthome, com
miefinie, et
en Acre, el mistrent les Sarrazins en prison. Le rendist Tun por Tautre.

De ces amiraus qu'on de-
roi de France ot le chastel d'Acre, et le tist garnir, stint ol le roi de France une moitie, et le roi d'En-
et le roi d'Engleterre se herberja en la maison du glelerre lautre. Quant Salahadin ot Acre rendue, il
Temple ainsi fu Acre prise et rendue Tan de Tln-
;
se trait ariere en sa terre, et envoia 4Ia cit6 d'Es-
carnation nostre Seignor m. et c. et quatre vingt et b calone, qu'il ot conquise sus les Crestiens, ef lafist
onze. abatre, porce qu'il ot paor que li Creslien ne la ve-
nissentaseoir. Apres ce ne demora guaires, que le
IX. Capta Accone sua cuique antiqua redditur
hsevedilas. cuens Felippe de Fransede fu mort, et grant mala-
d'Acre gens qui heritages die pristau roi Felippe de France. Mes sitost com
Li borgois et les i
il commenca 4 garir, il fist apareillier un galie, si

avoient devant ce que les Sarrazins 1'eussent prise,
se Iraistent a lor herilages et les vodrent avoir
entra ens, et s'en revint en France sauvement. II
;
laissa le duc de Bourgogne en son lieu et de son

riies li chevaliersoudoier qui prise les avoient, dis-
trent qu'il n'en rendroient point, car il ne les con-

avoir et de seshomes, dont aucune gens distrent,
noissoient, et qu'il les avoient conquissus les Sar- que quant le cuens Felippe morut, il manda le roi,
d'Acre vindrent au de Fran- et li dist, qu'il s'en alast, que Ton avoil sa mort
razins.Les borgois roi
jiir6e. Aucunes gens distrent,qu'il s'en estoit venu
ce, et li crierent merci, qu'il ne fussent deserites ;
car il n'avoient lor heritages engages ne vendus, por la comte de Flandres qui li estoiteschug, qu'il
mes li Sarrazins lor avoienttolus, et puisque Dame avoit donfie 4 sa niece en mariage, et porce qu'il
Dieu l'avoit rendue as Crestiens, n'estoit pas rai- avoitpaor, quele cnensde Hainaut ne la seisesist.
son a lor avis qu'il les deussent perdre, mes por c Ci lairons du roi, qui sauvement arriva,par Rome
s'en vint et por Tapostole. Si dirons du roi d'En-
Dieu meist-il conseil. Le roi dist, que si feroit-il
gleterre et lesbarons qui en Acre demorerent. L'en
volentiers. 11 manda le roi d'Engleterre etles barons
fisti savoir au roi Richartque li Sarrazins avoient
de rost. Quant ils furent venus, le roi dist, que
ainsi 1'avoient les borgeois d'Acre requisde metlre Jerusalem voidie, et bien porroit avoir la cit6, s'il
conseil en lor heritages ravoir. Apres lor dist qu'il i aloit sans traire et sans lanciers. II le fist k sca-
n'estoit mie en la terre venu por maisons ne por voir au ducdeBourgoigneetasbaronsde I'osl.Con-
mes por terre secorre et seil pristent qu'il iroient et garniroient bien Acre.
heritages acquerre, la
mettre en raainsdes Crestiens,et bien liestoit avis, Ils chargierentles n6s de viandes et les envoierent
h Jaffre d'iluec vindrent etalererenl hesbergier 4
puisqu'il avoient la terre conquise, que cil qui he- ;
ritages i avoient ne les devoient pas droit perdre, cinq miJlesdeJerusalem,^ unevillequi ale nom Ha-
et tel estoit son conseil. II si accorderent tuit, et

tenuble. Li ordenerent lor batailles, et qui feroit
distrent que bien Li otroierent les

estoit a faire. Tavanl-garde et l'ariere-garde. Le roi Richart fist
diu rois et tuit li que quiconques
autre, porroit ravant-garde,etleducdeBorgoignel'ariere-garde.
mostrer par bons tesmoins que 1'heritageeust este XI. Bux Burgundix cum baronibus Francicis Ac-
sien com li delivreroit. Aprfes atirerent que li che- _ conem se recipit. Joppen obsidet Saladinus.
valiers qui les maisons avoient prises dedens Acre, Richardus rex Joppense recuperat caslellum. Et
vital insidias Saladini.
que cil quiles heritages estoient, manidroient avec
eus en la maisond'unepart, tant com li chevaliers Quant les batailles furent orden6eschacun alaa
vodroient iluec estre. sa herberge. Lors pensamult le ducde Borgoigne.
et qnant il otpens6, ilmanda les baronsde France,
X. Saladinus recusal reddere S. crucem et solvere
redemptioneinadmiraLium. Rex Francise xgrotat et lor dist, « Seignor, vous scavez que nostre Sire
et redit in Galliam. Ricfiardus rex versus Jeru- le roi de France s'en est retorne, et que toute la
salem lendit. flor de son roiaume est ci demorê, et que le roi
Quantlejorfu venuque Salahadindevoifdelivrer d'Engleterre n'a cun poi de gent avers uous. Se
la saint Crois au roi et paier la raencon de ses ami- nous alous en Jerusalem et nous prenons la cit6,
ratis quidedens Acre esloient, il manda au roi de ren ne dira pra que nous Taions prise, ains dira
France qu'il li donast un autre jor, quit n'avoit lon que le roi d'Engleterre Tauraprise, siiergrant
mie encore apareill6e ce qu'il li devoit delivrer. Le honte & la France et grant reproche. El dira Ton
945 CONTINUA.TA BELLI SAGRI HISTORIA. LIB. XXIV. 946
que le roi Felippe s'en sera fui.et le roi Richartara A les Sarrazins, fu-il mult dout6 par toute paienime,
pris Jerusalem, ne james ne sera que France n'en et avenoit aucune fois, si com Ten dist, que quant
ait reproche ». Plusor s'accorderent 4 son plaisir lesenfans as Sarrazins pioroient, il disoienttes-toi
faire, et tex iot qui ne si accorderent mie. Le duc por leroi d'EiigIeterre. Et quant un Sarrazin che-
de Borgoigne armer les Francois, et s'en re-
flst vauchoit cheval restif, el il veoit bien son ombre,
torna vers Aucuns
Acre. ot des barons, qui
i il reculoit ariere, et quant li Sarrazin le heurtoit
amoient le roi d'EQgIeterre, ei ii manderent, que li des esperons, si disoit : Cuides-tu que le roi Ri-
FranQois s'en retornoient k Acre. Quant le roi ot oi chart soit mucie en cest buison, ou en ce dont le
ce, il retorna A. de gent et
JafFes, et la garni bien cheval avoit paor. Quant Salahadin sout que li
de viandes, et vint ci duc de Borgoi-
Acre apres Grestiens venoient a Jaffes par terre, il se leva du
le
gne. Ne demora guaire aprfesce que le ducfu mort. siege et ala encontre,et lesencontradevantle chas-
Lorsassembla Salahadin ses os et ala aseoirJaUe. tel d'Arsur. La assemblerent et se combatirent.
Quant cil de Jaffe furentassis, ils envoierentau roi PIus grant damage recurent li Crestiens que li
Richart, qu'ii les secorust, qu'il ne se pooienlpas Sarrazin, mes toutes voies s'en parlirent les Chres-
tenir contre un si grand ost. Quaat le roi Richart tiens sans desconfiture et alerent a JafFesoii le roi
oi ce, il le fist 4 scavoir as barons de France qiie Q Richart esloit. A cele assemblee fu Jacques Davai-
Jaffe estoit assise, et lor demanda s'il iroient avec nes li bons chevalier occis. Lors avintque une ca-
lui. 11 respoudirent qu'en tous les liues oii sainle ravane de Sarrazins vint de la terre d'Egyple et
Crestient6 avoit mestier de lor aide, il sâccor- aloit a Domas, et avoit oidire que Salahadin estoit
doient d'aler. Lors ordenerent lor batailles etmu- 4 JafFes, por ce aloit plus seurement, et furenther-
rent por aler secorre Jaffe. Le roi Richart dist as bergier a cinq milles pres de Jaffes. 'en
fist La sQa-
barons de France, qu'il alassent seurement par voir au roiRichart qu'il avoit une riche caravane
terre, et il iroit par mer, por pluetost venir au et que grant avoir y porroit guaignier s'il la pre-
chaslel, tant qu'il vienroient Xk. Le roi flsl armer noit. Le roi fist armer ses gens, si la prist, et Ta-
ses galies, et enlra ens il et ses gens, et errercnt mena a Jaffes. Apr6s assemblales barons de Tost,
tantpar jor et par nuitqu'il vindrent ci Jafles.Quant etdist qu'il voloit aler fermer Escalone, et que se
il vindrentdevant Jaffes le ohaslel estoit ja pris et ele esloit fermê, la terre seroit bien enforcie. II i
lioient les Crestiens li Sarrazins por mener en alerentet pristrent Escalone, si la garnirent bien,
Tost. Quant le roi Richarl sout ce quele chastel fu et pristrentdeuschastiaus, qaipr6sd'iluecestoient,
pris il descendi ci terre et mist Tescu au col,etIa hache Gudres et le Daron. La demora le roi d'Englelerre
Danoise u poing. Larequost le chastel, et occisles „ et li baron, porce que la terre estoit plus saine i
Sarrazins quidedens estoienl, el chaQa ceus dehors que aillors. Ci lairons a parler de la terre d'outre
jusquesen Tost. II s'arresta sus un tertre devant mer, etdironsde lisle de Chipre.
I'ost il et sihome. SalahadindemandaS. ses homes XIII. Grip/iiia Latinis cxdunlur. Cypmcminsulam
porquoi il fuioient. 11 dislrenl que le roi d'Engle- regi Guidoni vendil Hichardus.
terre estoit arrive 4 Jaffe, et avoir mult de ses ho- II avint que li Grifon s'assemblerent et pristrent
mes occis et pris,et le chastel rescous. Salahadin conseil d'assaillir et d'occeir les Latins qui estoient
lor demanda ou il estoit. 11 respondirent « Sire, avec les Terapllers, a cui le roi Richart avoit Tisle
:
v6es-le lci sus ce terlre lout 4 pie avec ses homes. commandee. L'on fist asavoir as Lalins que liGri-
Comment, dist Salahadin, est roi 4 pie entre ses fons s'assembloient por eus occire, si lor conseilla
homes, il n'a tiertpas ». Lors li envoia Salahadin Ton mandassent secors, et se meissent en une
qu'ii
un cheval, et encharja au message que il li deist, fortereise tant que le secors venist. 11 s'assemble-
quetelhome com il estoit ne deust pas estre a pi6 rent tuit et vindrent a Nicosie et entrerent u chas-
entre ses homesentel peril. Le serjant fist le com- tel, et ne furent pas plus de C. Latins dedens.
mandement mon au roi et Ti pre-
seignor. II vint Mes tant assembla de Grifons entor, com ni veoit
senta le cheval de par Salahadin. Le roi Ten mer- que gens. Li Lalins furent dedens le chastel, une
cia. Lors fist monter desus le cheval un sien ser- '^ veille de Pasques'assemblerent et virent bienqu'il
jant et poindre devant li. Quant cil oust esperon6 n'avoient poou' du chastel tenir, etqu'il n'estoient
le cheval, et il cuida retorner, ce ne fust james. mie fort contre tant de geal. Si distrent enlr'eus
Ains Temporta le cheval maugre sien en Tost des que mies lor venoit il morir dârmes que de faim.
Sarrazins. 11 prislrent conseil qu'il sen istroient et melroient
XII. Saladinus solvit obsidionem Joppensem et pu- en avanture cors etames. II se confesserenl lende-
gnat cum Chrislianis. AscaLonem expugnal rex main communierent, puis s'armerent et issi-
et a
Anglix. rent hors. x. desplusfieblesdemorerent laienspor
Salahadin futmult honteusdece. II fistunautre ouvrir la porte, se mesliers fust. Lors isiirent les
cheval appareillier. Le roi Richart relornaci Jaffes. Latins hors, et se ferirent enlre les Grifons ausi
Salahadin ne sedeslogeamiecel jor jusques alen- com entre brebis, que uient plusne se defendirent
demain. Dor cele proesce que le roi Richart fist que feissenl brebis. Li Lalins en tuerent lant que
iluec et aillors au cbastel de Darun, qu'il prist sus ce fu merveille, car onques toute jor ne flnirent
d'occirent et de chacier, tant qu'il orent voidife la A et se plainsti-ent au marchis qu'on les avoit d6i'o-
cit6, qu'il ni deniora home ne fame. Landemaiu b6s, et que por Dieu lor fist rendre lor avoir. Le
troverent tolela oite plainede viandes, et d'avoir, marchis respondit que Tavoir ne r'auroient-il mie,
et menerent tout dedens le chastel. Apres firent a mes gardassent bien le remanent. 11 distrent puis-
savoir au roi d'Eiigleterreet au maislreduTemple, qu'il ne lor voloit rendre, il s'en plaindroient k
coment il avoient fail. Lors dislreut li Templiers aii lor seignor, et il respondit de par Dieu. II s'en
roi qu'il feist de Tisle a sa volonte, qu'il ne la relornerent, et distrent k lor seignor et se plain-
pooient plus garder. Quant le roi Gui, qui n'avoit strent damage Quant lesire des Hassesis oi
de lor
pointde terre, sol que

Templiers avoientrendue li ce, il mandaau raarchis que il Tavoir a ses homes
Tisle de Chipre, au roi d'Engleterre, et par

il vint rendist le marchis manda quil ne len rendroit
;
le conseil au maislre du Temple Tacheia. Le roi mie. Le sire des Hassesis li remanda autre fois
d'Engleterre li vendi. Or vous dirai que le roi Gui qu'il li rendjst Tavoir de ses gens, et seust biea
fist, quant il ot Tisle achetee, il envoia en Ermenie s'il ne li rendoit qu'il lui en nuieroit. Le marchis
et en Antioche ses messages, et en autres liues, et dist qu'il ne le rendroitmie.Lorscommandalesire

manda a ceus du pais qu'il venissent en Tisle qui des Hassesis a deus de ses homes qu'il alassent a
venir vodroient, et il lor donroit terresetgarnisons B Sur, et occissent le marchis. II alerent. Quant il i
a grant plenle. vindrenta Sur il se cristiannerent dont l'un de-

XIV. Guiduni regiCyprisuccedilAymericus,ejus mora enlor le marchis, et Tautre demora entor
fraier. Beleen dlbelin, qiii la roine Marie avoit a fame,
Li chevaliers qui deseritfes estoient, et k cui les qui lors a Sur demoroit. Un jor avintque la mar-
Sarrazins avoient lor terres tolues, et les pucelles chise estoit ale as bains, le marchis ne voutmen-
et lesdames veves ialerent. Le roi Gui lor doana gier jusques qu'ele fu venue. II li fu avis qu'ele
terre i grant plente, les orfeiines maria, et lor demoroit trop, si ot talent de mengier. II monta
dona grant avoir tant qu*il liefa ccc. chevaliers ea entre lui et deus chevaliers, et ala a rhostel
la terre,et cc. serjans k cheval, sans les borgois, Tevesque de Biauves pormengieravec lui. Quant il
cui il dona graut terre, et grant garnisont. Quant parvint la, Tevesque avoit mengie, si s"en retorna
il et tant doane, il ne li demora mie dont il peust ariere. Si com il fu enlre en une etroite rue, qui
tenir xx. chevaliers de maisnie. Ainsi puepla le roi est pres du change, un horaesorstd"une parl de la
Gui Tisle de Chipre, et quant il Tout ainsi pueplee, ruc et un aulre de l'autre. Quand il vint endroitces
ne demora guaire apres qu'il fu morl. La terre deux homes, il se leverent contre lui. L'un li tendi
eschai au conestable Aimeri son frere. II vil qu'il une lettres le raarchis les prit, Taulre Iraist un
:
avoit poi de lerre, et que les terres que son frere le coutel, et Ten feri parrai le cors, si chai mort.
roi Gui avoit donnees por mille besans valoit au Ainsile tesmoignent cildela terre qu'ilfumort. L'en
double, quechascun euavoit pristant com ilvoloit. dist que ce avoit fait faire le roi d'Angleterre par
II manda tous les chevaliersde la terre, etlordist: Hasesins, qu'il avoit aussi envoie en Erance por
« Seignors, le roi Gui mon frere vous dona taut faire occire le roi Felippe, dont encore par aventure
que rien ne li demora. La terre m'est esohue, et ne fust ce mie voir. Li fist Ton a sQavoir que ainsi
sire en sui, tant com Dieu plaira. Vous estes mi avoil fait le roi d'Angleterre. Le roi Felippe en ot
homes, et je n'ai point de lerre. II i a tes de vous grant paor, et bien se tist garder si fu lonc tans ;
qui plus en onl que je n'ai, et comment ferai-je com ne laissa nulli venir devant lui com ne con-
poure et vous puissans et riches, et n'aurai que neust bien. En ce point que le marchis fust occis,
despendre, il n'a fiert pas, prenes conseil entre vos, etoit le roi d'Aaglelerre a Acre. Quant il sout que
et me rendes chascuntant, que jepuisseestreentre le marchisfu occis.il monla tantost, el vint a Sur,
vous come sire, et vous lui le conte Henri de Champaigne,

puisse aidier com a mes et mena avec
homes.» II pristrent conseil, et son nevou esloit
li por se fu-il mescru de
donna chascun qiii :
de sa terre tant comme au cuer li vint. Taat fist maintes gens qui il ot coupes en la mort du mar-
le conestable Aimeri.que parforceque par amor, D chis car le marchis fu occis le mardi, et il fist ;
que quant il ful mort, li valoit les terres de Chipre espouser au jeudi apres la fame au marchis au
deux cens mille besans. Quant l'isle fu eschue au comle Henri de Champaigne.
comte Aimeri, il ne vout porter corone, jusquesil .\VL Ricfiardus, destrucla Ascalone et duobus ca-
la prist dehautprincedecui il tenist Tisle. Ci lairon stelLis, itulucias cum Saladinopaciscitur etinpa-
deTislede Chipre, et dironde la terre d'outre-mer. triam reverlitur.
XV. Marquisus, deprxdatis Assasinorum navibus, Quant le cuens Henri mut de Champaigne, il
occiditurdolo,utcreditur,regisAngLix.Benricus, estoit menans et prenans de la contree de Cham-
comes Campanrx desponat ejus uxorem. ,
paigne, il la laissa a sa mere et bailla a garder.
Un que une nef de marchans de terre
jor avint Ele li envoia tant com ele vesqui les renles de la
as Hassesis arriva a Sur. Le marchis ot mestier terre, el paioit les deltes de \k, qu'il acreoit ea
d'avoir, il euvoia prendre de Tavoir
ci la nef, elfist Acre as marchans qui veuoient de la eu Cham-
tant comiUiplot. Limarchantdescendireataterre, paigne. Ainsi tint le cuens Henri laterre tant com
ilvesquijdontmaintes gens s'esmerveilloieat mult A XVII. Richardus, mulato habitu, proficiscitur el a
que si hoir furent deseritez de la terre et de la duce Austrise capitur.
comte. II demora a la comlesse un Hls et une fille. Le roi d'Engleterre quant il ot fait trives as Sar-
La fille fu mariee au comte Baudoin de Flamlres, razins, il fist apareiller ses nes, et chargier ses
qui puis fu empereres de Constautinople Le vaslet galies de viandes et de gens, et fist entrer ens sa
apres la mort le comte Henri, et apres sa mere la fame et lafame de Tempereor de Chipre, qui mort
comtesse,Ie roi Felippe le fist ehevalier, et li donna estoit en sa prison, et sa fiUe et ses gens. Apr6s
la comle. II ot non Tibaut, et out a fame une seror dist au maislre du Teinple Maistre, je sai bien
:
a la roine de Navarre, et seror a la roine dAngle. que je ne suis pas ame de

toutes gens, et se je
terre fame le roi Richart. Le roi Richart ot done passe mer porquoi Ten mi sache, je n'arriverai eu
fame a son neveu le comtede Champaigne si vit ou je ne soie ou mort ou pris. Si vous pri,
; lieu
que li chevalier et li pelerin s'en retornoient en que vous me prest6s de vos freres chevaliers et
lor pais ariere, et poi de gent demoroient en la serjans, qui vendront avec moien unegalie. Quant
terre ; il disl au comte Henri qu'il feroit Irives as nous serons de li, il me conduiront ausi come se
Sarrazins, et s'en iroit en son pai^, et assembleroit je fusse frere Teinplier jusqnes en mon pais. Sans
grant gent et grant avoir por lui aidier et secon-e, B faille le roi avoit fait vilainie a aucuns Templier
u pointque li trives devroienl faillir. Lecuens dist devant .\cre, quantil arriva, meismement au duc
puisqu'il le voloitfaire, biauli seroit, mes porDieu d'Osteriche, dont il ne covient pas que le livre en
ne 1'oubliast mie, car il veoit bien comment il le ait parle. Le maistre li dist, que volentier le feroit.
laissait u pais. Au conte Heuri porce qu'il demoroit II fist apareilier chevaliers et serjans coiement, et
en la terre li afferoient les trives a requerre. II les entrerenl en une galie. Le roi prist congi6 au conte
requis a Saladin. Saladiu sot bienque le roi d'An- Henri et as Templiers, et a ceux delaterre, et en-
gleterreetlipelerin quil4 estoieiit, s'en relornoient tra en une nef, au vespre entra en la galie as Tem-
en lor pais, et por ce requeroit le cuens trives. II pliers, et prist congife a sa fame et a sa mesnie ;
li manda que nulles trives ne li donroit se le roi ne si alerent Tun d'une part, li autre d'aulre. Le roi
li faisoit abattre Escalone et Gades et le Daron, ne sot si celeement faire son afaire, que cil ne fust
qu"il avoit fermes. Quanl le roi oi que de tant apareillees qui eu la galie enlra por li faire pren-
descroitroit laterre son neveu, commede si bonne dre, et tanl ala avec lui, qu'ils furent arrives et
terre come cele d'Escalone estoit, il dist au conte plus encore. II arriverent a un port qui est a Ten-
Henri :Biaus neveu, je ne puis plus demorer en tr6ed'Alemaigne,pardeverslamerde Grece. Quant
cest pais: por Escalone faireabalre ne lairai-je mie
p le roi et li Templier furent arrivez, il quistrent
que je ne m'en voi>e. Je la ferai abatre por avoir chevauchures, si monterent et alerent par Alemai-
Irives, el a Taide de Dieu se j'ai vie et sanle, je gne, tant qu'il se lierbergierent en un chastel le
remanrai tant de gent que je raurai Escalone et duc d'Osteriche en Alemaigne. Et avint que le duc
toute la terre, et porter6s couronne en Jerusalem. estoit lors k sejor en ce chastel. Et qiiant cil qui
Ansi furent les trives faites que Fon abati Gadre el estoit avec le roi d'Engleterre por lui faire prendre
le Daron et Esoalone. Quant les Irives furenl faites, sot que le duc estoit u chastel, il vint a lui, si li
Saladin ol pitie de liaus homes de la terre qu'il dist : Sire, ordu bien faire, le roi d'Engleterre est
avoit deserites qui encore vivoient. II donna au herbergie en celleville,gard6s qu'il nevos eschape.
seigneur de Sajete une bonne ville a qualre miUes Le duc fust inult lies de ces noveles, porce que
de Sur, qui a nom Serfent, etdona a Beliam d'lbe- aucunegent dient, qu'il liavoit fait laidnre devant
lin qui baron estoit la roine Marie, un chaslel a Acre. 11 commanda que les porles du chastel fus-
cinq milles d'Acre, etlaterrequi appartenoit. Le i sent fermee toutes, et qiie sa gent s'armassent, et
chastel a nom Laqueimont. Au seignorde Cayphas il meismes ala a Fostel ou le roi estoit herbergife et
rendi Cayphas au seignor de Cesaire rendi

; mena avec lui celui li avoit apor-
qui ces novelles
Cesaire au seignor d'Arsur rendi Arsur et Tap-
; tees por conuoistre le. L'en fist a savoir au roi
j^
partenance au conte Henri dona Jaffe. Puis out le
; que I'en venoit enla maison porlui prendre. II fut
cuens Henri trols filles de sa fame, dont il tist ma- surpris, el ne sot que faire, porce prist une mau-
riage de toules trois as trois fils le coneslable vaise cote, et entra en la cuisine, et s'asist au feu
Hemeri, qui sires estoit de Cipre, Tainsne a Tain- por torner les chapons. Ce ne dis-je pas por voir,
snee quant il seroient d'aage poi ce dist Tainsne a
;
mes si le dient aucune genl. Li home au duc en-
l'ainsnee, que se aucuns en morut qu'il neperdist trerent eu la maison, et quistrenl deca et dela, et
pas que li ain^nfe n'eust rainsnee ; et dona Jaffe au ne trovereut se Templier non,et ceus qui atiroient
roi de Chipre avec ses filles. 11 ne lor pont plus laviande ala cuisine. Cil quele roi ot encus6, entre
doner de la terre, car sa fame avait une tiUe du en la cuisine, et vit qui tornoit les nhapons, si
marchis, qui puis fu roine, si comme vous oir6s. com Ten dist. U disl as chevaliers, vees-le ci pre-
Lisire de Chipreet Jaffe, et la fist garnirde cheva- nes-lai. U le pristrent, et fu en la prison le duc
liers et de serjans et de viandes, si la tint. tantqu'il vint a raeuQon.
951 GU-ILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. 952
XVIll. Angliterras invadil rex Philippus. Richar- A Puille etde Calabre a rempereor. II ot un haut
dns, promisso redemplionis pretw, Libertale do home en la terre de Gesile, qui vout Tisle tenir
nalur. contre rempereor,etd'un sien neveu faireroi mes ;
Quant le roi Felipe oi dire, que le roi d'Angle- n'en ot mie le pooir, car aucunes gens en furent
terre avoit la mer passee, et estoit arreste en Ale- encontre. Quant rempereorot garnie Puille et Ca-
maigne, por honte qu'il li ot faite de sa seror,
la labi e, passa en Cesile et la prist, et chaga tant
il
qu'il avoil flancie por espouser quant il vendroit, cele haut home qui contre lui aloist, qu'il le prist,
et il autre avoit prise, il semonst ses os, et s'en et flst morir de male mort, et son neveu fist les eus
entra ea sa terre, et prist Gisors et austres cha- grever, et porta corone a Palerme lui et sa fame.
stiaus, de sa terre ardi une partie, et prist le conte En cel poiut que Temperere vint en Cesile, il n'avoit
de Cestre, qui estoit garde de Normandie. En ce onques eu enfant. Lci ot Temperris un fil, si com
point que le roi Richarl fu pris, estoit en Alemai- Ten dist mes mult de gent ne porent croire qu'ele
;
gne Henri le fils a Tempereor Frederic empereres, l'eust port6, porce qu'ele estoit de si grant aage,
que Federicavoitlaisse por garder sa terre. Quaut qu'ele ne peust mie, a lor avis, avoir enfant. Cil
le roi d'Angleterre ot este en prison grant piece, enfesotnom Frederic.
il pria Tempereor que por Dieu le meista raengon, _
X.K. Henricus imperalor classem prseparat
il Ten donroit quant eu oseroit demander, et
qu'il in sacram expedilionem.
plusestoit dolent de ce que le roi de Franceardoit Quant Fempereor Henri ot sa terre conquise, il
sa terre et essilloit que de sa prison. L'empereor fit nes et galies por envoier en la terre
atorner
manda le duc d'Osleriche por le roi mettre a raen- d'outre-mer granl gent. II envoia par toute Ale-
con ; il le conseil au roi
mistrent a raenQon par le
maigne etfist crier que tuit cil qui vodroit aler en
Felipe, si com Ten
mult grant avoir ot cens
dist, i
la terre d'outre-mer poures et riches, il lor livroroit
et soixante mil mars. Decele raenijon otrempereor passage viande qui prendre la vodroit. Lors se
et
sa greignor partie, li dus rautre, le roi de France croisierent grant gens, et alerent la ou 1'empereor
en ot sa partie por laissier passer la raengon par estoitpor passer. Quant li Alemant et cil que li
sa terre. Le roi d'Angleterre jurala raencon a ren- empereres envoia a son coust furent assembles,
i
dre et bons ostage en livra. Quanl il fu hors, Tem- Ten prisa qu'il ot quatre cens chevaliers et grans
i
pereor le flst conduire par sa terre, puis entra en gens a pie. D'autre part Tempereor envoia le i
mer, et s'en ala en Angleterre. Quant il fu en sa chancelier d'Aleraaigne por estre chevetaine de
terre, il porchaQa sa raeuQon justeraent et Tenvoia
Tost, et fist creanter a tos ceus qui aloient qu'il
al'empereor, etdelivrasespleges. Quantsaraen- feroit â volenle. L'empereor lor creanta qu'il
Qon fu paiee, il enlra en mer, et passa en Nor ne se moveroit de la terre oii il estoit tant com il
mandie, et seraonst ses os por aler sus le roi de seroient outre-mer, et lor envoieroit gent et grant
France por rescorre sa perte s'il peust. Ainsi com- plente de viandes. Quant le passage et les nes fu-
menca la guerre des deux rois, mes je n'en dirai rent apareilles, murent. En ce tans fu le roi de
si
ore plus. Hongrie mort, roine deraora voive sans hoir.
et la
XIX. Henricus imperator fit rex Sicilix. La terre eschai au frere son seignor. Ele vendi son
Le roiaume de Cecile, de Puille et de Calabre doiiaire grant avoir, et ala en la terre d'outre-mer,
estoit escheus k la fame Henri, des que ses nies le et mena chevaliers et serjans, et passa au passage
roi Guillaume estoit mort, et qu'en fist roi en la que li Alemans passerent, et arriva a Sur. Le
terre de Tancre. Quant le roiaume li fu eschus, il cuens Henri la receut a grant honor, et il se dut
n'ot pas loisir d'aler lci. Car li plus haut home et bien faire, carele estoit serorsa mere fame avoit ;
barons estoient ales avec son pere, et le plus de est6 au vieil roi iTAngleterre son oncle, et suer le
la chevalerie. Quant son pere fu mort, il fu empe- roi Felippe de France. Cele dame puis qu'ele fu
reres, il ot ass6s a faire a aler par saterre et rece- arrivee ne vesquit que huit jors ; si demora cil
voir ses homages. Quant il ot eue la raengon du avoirs au comteHenri, mes poi en i ot.
roi d'Angleterre, il assembla gens et s'en ala en XXI. Benricus imp. re.v Cypri coronalur. Saladini
Puille, et laissa son frere qui dus estoit de Souave obitns. Saladinus,Saladini filius, Joppen obsidel
por estre garde de la terre. Ancois que Terapereres et VI expugnat. Henrici comiiis luctuosa mors,
fust mort, morut le roi Tancres, et ot Ten fait d'un Des Alemans qui pusserent arriva une partie en
fil qu'il avoit roi. Le roi de Cecile oi dire que Tem- Acre, Taulre en Chipre. Avec ceux qui arriverent
pereor venoit en sa terre, si assembla ses os, et en Chipre estoit le chancelier. Quant le roi de Chi-
ala i rencontre, tant qu'il s'entre-rencontrerent pre sout que le chancelier estoit arrive en Tisle, il
devantunecitequi anom Naples en terre de Labor; ala encontre, et il fit grant honor, el li dist, puls-
l^ se combalirent, et fii rempereor desconfit. II re- quil estoit en lieu de Tempereor, il voloit qu'il le
mest en la terre et manda gens. En dementieres coronast ; caril voloit tenir sa terre de Tempereor :
qu'il les assembloit por entrer en la terre de Puille le chancelier dist qiie volentier le feroit, puisqu'il
et Calabre, fu le roi de Cesile mort. Quant cil de la Ten requeroit, et en fu mult lie. II prist de ses
terre orent perdu seignor, si rendirent la terre de chevaliers de Ghipre, et s'en ala avec le seignor
de Chipre a Nicocie, si le corona. Quant il ot A WW.Soldani ^gyptiobitus. Rex Cypri corona

eorone, il s'ea ala es nes, puis arriverent apres JerosoLyrnilana donatur.
les autres en Acre. Ains que li Alemans fussent En que le soudau d'Egypte qui fu
ce point avint
arrives, fu Salahadin mort, et avoil assenS ce qu'il fils Salahadia un jor chacier, si chai de son
aloit
avoil coaquis, et done la od il vout. .Mes a son cheval, et se bruisa le col. Quant son oncle, qui
frere qui li avoit aidie a conquerre ne dona riens, poinl de terre a'avoit, vit soa oeveu mort, il saisi
ains s'en ala avec son neveu en Egyple i cui Sala- la terre, el la garni, et maada par tout paieaime
hadin avoit cele lerre donnee. X i'ainsne de ses fils querre chevaliers et serjans, et il lor donroit bon
dona le roiaume de Domas et de Jerusalem, et a sous. Quant le soudan de Domas qui ot pris JafTe,
Tautre le roiaume do Halape, as autres dona tant sot que son frere estoit mort et que son oacle
qu'il assena xu fils qu'ilavoit. En ce point que Sa- avoil garai la terre et saisi, Domas,
il se retrait a
lahadin morut avoit une haute dame a Triple, qui etassembla gens, car que son oncle
il savoit bien
dame avoit este de Gibelet. Si porchaga tant vers le deseriteroit s'il pooit, etilsifist. Quantle cuens
les Sarrazins, a cui Salahadia avoit Gihelet baillee Henri fut enfoui, l'en prist conseil de faire seignor
agarder, qu'il s'en issirent, et la dame i enlra et en la terre et de sa fame marler. II avoit un haut
si chevaliers, et garni la cit^ etle chastel. En cel B home u p.iis, qui avoit noro Hue de Tabarie, qui
point que li Alemaos arriverent a Acre estoit les fillastreavoitestelecoatede Triple,et avoitle seror
trives routes porla mort Salahadinquiavoieat esle cele dame Cil avoit un frere, qui Raoul i
a fame.
prises au tans le roi Richarl. Le fils Salahadin qui esl apeles, 4 cui il coaseilla que Ten la mariast,
siresestoit de Domasetde Jerusalem assemblases qu'ele seroit bien emploiee, aucuns si accorde-
i
os, pour venirsusles Crestiens. Si alaaseoir Jaffe. real ; mes le Temple et rOspital fureat eacootre,
Ce fut ce fils Salahadin a cui
cuens de Triple et distreatquepor lor cooseil ae li doaroit-oa raie.
le
dona congie d'eatrer parmi sa terre ea la terre des Car detoute Taide qui venoil au comte de sa lerre
Crestieus. Quaat cil de Jaffe furent assegie, si de Champaigoes, ae pooit-il fornir la terre, et fu
manderent querre seoors au conle tlenri car il souvenl en si grantpourete et besoignens ;etcom-
;
savoit bien que le chastel n'estolt pas fort. Quant menl donrons-nos la terre a home qui rieo n'a,
le cuens oi cele novele, se ftst.semondre ses os et quaol cil otoule l'aide de Champaigoe qu'il avoil,
les Alemans, si les fist movoir a aler vers Cayhas ne pooit la terre gouverner. Nous preadrons con-
iquatre milles d'Acre. 11 lor dist qu'il raoveroit seil, et la donroa se Uieu plaist i tel home qui la
lendemaia. Car il avoil acoater a ses homes, el a terre gouvernera. II pristrent conseil, et s'accorde-
atirer son afYaire. L'ost mu etle cuensdemora, et
q rentaceque le roi de Chipre la voloit
prendre,
coala a ses homes, et fu vespres quant il ot conte. ne savoil oii ele fust miex emploiee, ne dont la
II fist napes por souper. II demanda a
metlre les terre fust plus tost secorue. II si accorderent, et
laver, Tea
apporta en droil d'une feneslre, qui
li par le cooseil aucaocelier d'Alemaigue mandereat
en la tor en haut estoit oii il manoit. Si com il quereHemeri de Chipre, e li dooereot ladame,
roi
lavoil ses maias, il se lanca avaat et cbei de la et 1'espousaet portacorone. Lors aprimes fust-elle
feaestre a val, si fu morl. Le vaslet qui teaoit la roine.
touaille, se laissa chair apres, porce qu'il ae vo- .XXIII. Aimericiis rex Baruckobsidet.
loit pasqu'en deisl qu'il leust boute. II ae fu mie Apr6s ce que le roi Hemeri otladame espousee,
mort, mes il ot la cuisse bruisee, aucuns dient que avint ua jor qu'ilchevauchoit pardeforsSur, entre
s'il ae se fusl laissJ6 chair, le cuens ne fust pas lui e ses ohevaliers deus homes viodrent contrelui
mort. Le vaslet qui fu cheu entre deux murs se a cheval por lui occire. II ne loccistrent mie, mes
traina tant quil vint pres d'une posterne, et oi duremeot fut oavre. II fureot pris et essillies, ne
geas passer par defors et commeaca a crier. Quant oaques ne vodrenlgehir qui ce lor voloitfairefaire,
cil oirent le cris, il vindreat cela part, et demaa- dont Ten mescrut Huon de Tabarie por son frere
dereat qu'il avoit. II disl que por Dieu feissent „ qui a'ot la roioe Isabel. II manda tous les chevaliers
venir chevalier el porter le conle, qui iluec gisoit qui reales avoieot dedeos .\cre, et lor dist quil
mort. Les vaslets comte ialerent et
et les serjans le eshissentdeus chevaliers avec ses baillis qui fus-
letroverent mort. II Ven apporlerent au nioslieret sent asreotes d'.\cre garder et recueillir por de-
rensevelirent. II avoit plusors fois commande, que partirenlr'eus, etrendre a chascun ce qu'ildevoit
Ten fist cele fenestre treillier por le enfans car ; avoir sil pooit estre car il ne voloit mie perdre
:
le cuer lui disoit qu'ele feroit damage. Grant fut le ne metlre du sien eolorrentes paier, ainsvivroit-il
duel com fist du comte. L'en envoia apres Tost et si chevalier des reoles de sa lerre, el il vesquis-
qu'il retoraast ; car le ciieus estoit aiort. L'ost fu sent des rentes oii ils estoient assenes. Apres prist
retorae ; le cuens fut enfoiii au moslier de sainte conseil au Temple et a rOspital et au chancelier
Crois. Li Sarrazins que devaat Jaffe estoient le d'Alemaigne, et as baroos de la terre d'alersor les
pristrent a force et abalirent le caslel, e emmene- Sarrazins. II doner conseil d'aler aseoir Baruth.
rent tos les Cresliens qui dedens estoient. Lors firent nes chargier de viaodes et galies armer
por aler par mer lost ala per terre.Quaatli Sar-
;
955 GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEr. 956
razins qni a Barutli estoient, sorent que l'en de- A la lorestoit lor dist, qu"il se traisissent en sus, et
voit venir sor eus, il voidierent le chastel defames quil ne ferissent plus a la porte, ou se ce non i a
et d'eiifans etde fiebles gens, etde tous les esclas tuntn'en ni vendroit com il occirait, ne nus n'en-
quidedens esiojent, et un charpentier qui dedens terroit en la tor jusques k tant qn'il verroit le roi
iertmanaus, mes safame et ses eufans envoierent ou «on raessage. Apres ce que les nes furent arri-
en paieuime eu ostage, porce qu'il ne feissent au- vees, vint le roi devant Baruth, et tous li os qui
cune traison. Quaut li Sarrazins sorent que li Cre- grautjoie firent et rendirent graces i Jesus-Christ,
stiens venoient par mer epar terre, il s'armereut deeequillor avoiten telmaniere rendule chaslel.
et vindrent a lenoontre. Quant le charpentier vist Quant le roi fut logie devant Baruth, et il sot que
que li Sarrazins fureut tuit fors du chastei, il viut le charpentier estoil dedens la maistre tor, el ne
a deus esclas Crestiens, qui remes estoient, et lor voloit descendre jusques il veisl le roiousonmes-
dist or du l)ien faire, se vous me volez croire le
; sage. II li euvoia un chevalier, et li manda qu'il
chastel est pris. Cil li distrent qu'il li aideroienl. venist parler i lui seurement. Quant il vit le mes-
Lors alerent a la porle du chastel, le charpenlier sage le roi, il descendi et vint au roi. Grant joie li
fist UQ des esclas sor la porte monter, que se li hst le roi et demandast coraraent li Sarrazins
il
Sarrazins veuoieut, qu'il getta pierres et se defen- q avoient vuidie chastel. U li conta comment il
le
dist durement ; il monteroit susla maistre tor qui avoil esle. Le roi porce que par lui avoit esle pris
prfes estoitde la porte, et 11 aideroit la porte a de- lechastel, li dona grant rente dedens le chaslel k
fendre. A lautre esclasdist qu'il ala a raulre tor a ses hoirs, et II porchaca tant, quil ol sa
lui et
qui est sor la mer et monla si et feist crois quant femraeet ses enfans delivres, qui en paienirae es-
il verroit les nes pres, et criasl : Dex aide et S. toient. Ainsi rendi Dex ces deus chastiax as Cre-
Sepalcre ;apres descendist et ouvrist la portepor stiens, GibeletetBaruth, dont il n'a quecinq milles
entrer ens. de l'Qn a rautre. Le roi garni Barulh de chevalier
X.XIV. Civitatem capil. etde serjant car autre garnisou nui out mettre,
:
Quant orent ainsi devise chascun ala a sagar-

il caril estoit bien garni d"arraes et de viandes jus-
nison. Li Sarrazlus issus estoieut duchastel et vi- ques k cinq ans fors soli^ment de vin. Et trova len
rent que ii Crestieus approohoient durement par que les deus galies, dontjevous
escrist u chaslel,
mer et par terre
retornerent ariere, et cuide-
: si aidisdessus.qui eschaperent de Sur et vindrent S,
rent entrer u chastel, mesils virentlaportefermee. Barulh avoient fait damage de plus de xiv. mil
Cil qui susla porte et sor la maislre tor estoient homes, quil avoient pris juset envoieenpaienirae,
commencierent pierres a lancierDex r sans ceusquilavoieutoccis. Sivous diraicomment.
et a crier :
aide et S. Sepulcre. Li Sarrazins virent quil avo- 11 a unepointedemontaignedevant Barulhqui fiert
ient le cliasliau perdu, et s'il demoroit iluec, il se- en la raer. Au pie de cele montagnc estoient tou-
roient pris et occis, car le secor des Crestiens iert siours les galies armees.Dessus lamontaigneavoit
pr6s. 11 s'enfuirent et il chastiau demora as Cres- gailes, quitos jors gaitoient en la mer les vessiaus
tiens. Ainsi fu pris liaruth.Quant il orent celui qui qui venoient d'Erraenie, dAutioche el de Triple, et
sor la tor estoit qui crioit: Dex aide et S. Sepul- aloientiSurel Âore.Tousles couvenoit passerpar
cre, ils se merveillerent que ce pooit estre, et cui- iluec. Quent les gaites les veoient, si le faisoient ci
dierent quelen le feist par traisou. Cil qui sorla savoir asgalies, elle movoient, si les prenoient et
tor esloil descendi, et ouvri la porle qui devers la occioient quant qu"il pooienl. Ainsifirent ces deus
mer estoit et lor cria qu'il venissent, s"en revienl, galies dainage as Cresliens tant cotn Barulh fut as
qu'il navoit nulli u chastel, car
li Sarrazins s"en Sarrazms. Quant le roi Hemeri ot garni ce chastel,
estoient luit fui. Lors sarmerent jusques k x ser- sis'enalaau chastel Toron a cinq railles de Sur,
jans et alerentlS. et entrerentens agranldoutance, si Tasega, et fist tantdevaut, que cil du chaslel se
el quanl ils aprochierent de lerre, et il virentqu'il voudrent rendre, sauves ne le vout
lor vies. II
n'avoit uulli u chastel, apres envoierent contre le

p,
prcndre. N'out gaires iluec este puisqu"en li vout
roi qui par terre venoit, et li manderenl quil ve le chastel rendre, que iin messaige vint, qiii dist que
nist, car le castel estoit pris. lempereor dAleraaigne estoit mort.Quanllechan-
XXV. Aimei-icus Baruch inqveditur. Morluo impe- celier et li Alemeut oirent ce, si leverent du
ratore, inducias cum soLdano paciscitur. siege et s'en alerentainsicomme deconfis quiuat-
Quant cil qui par mer vindrent furent entres u tendirenl Tun Tautre. II flrenl alirer lor navie por
lesdeus esclas,etles niistrent
chaslel,]ils pristrent passer mer ariere ; lor viandes, chevaliers gierent
idestreoe, porce qu'il lor euseignassent ou Tavoir etenlrerent es n6s et s"en alerent. Quanl le roi He-
esloit, etle Ihresor qiie cil avoit repost. II distrent meri vit qiie li Alenians s'en aloieul, il fll trives
qu'il n'en savoient rien, el qu'il faisoient mal et au soudan, qui frere avoit este Salahadin, et son
peschie quant il Tant lor flrent
les destreignoient. neveu avoil deserite. En tel maniere fist Irivescora
qu'il en furent mors. Apres vindrent k la maislre Salahadin les avoil failes au comle Henri de la
porte de la tor, si la cuidierent depecier, mes ele terre quil li avoitrendue entre Barulh et Gibelet.
estoil de fer et Lien barr6e pardedens.Cil qui ena
957 CONTINUATA BELLI SACRI HISTORIA. LIB. XXIV. 958
XXVL Rex Armeniae Antiochenum principem capil A prince d'Antioche,parsi quele princedevoit mettre
et lemim ejusdevasial.Paceminter eos componit sou til en eschange dela terre mesnn li misl pas ;
:
Henricus cumes Cainpanix. Anliochenn principi aiiis aviut puis quil ot la niece au roi d'Ermenie
defunclo, shcceditcnmes Tripoliianus Quiadver- .
espousee, qa'il morut ains que son pere si li de-

sus Armenium confmleratur Halapx soldano. :
Armenus Antiochiam superal et rex coronatur. mora un fil. Le prince envoia la mere et le fil en
Je voiis avois dit dessusque je vous dirois com- Ermenie. Li sires d'Ermenie les garda tantque le
ment il ot primes roi en Hermenie qui onquesni fu morl car il les voloit si garder, porce qu'il cui-
;
avoitest6. Orle vous dirai. Ilavint au tansle conte doit avoir Antioche et la terre a delivre. Car le
de Champaigne, qui sires estoit de la lei'red'outre- prince avoit fait jurer sur saints tous ceux de la
mer, que li Crestiens tenoient, que le prince d'An- terre, que Antioche et la terre rendroient a son fil
tioclie mauda au roi d'Hermenie qui ses bons es- aprfes sa mort ; mes autrement ne ravoil-il mis en
toient qu'il venist parler a lui en un lieu qu'il li vesteure. Quant le prince fu mort, cil d'Antioche
nomma. d'Ermenie dist qu'il n'iroit pas,
Li sires envoierent au comte de Triple, qni fils estoit au
qu'il n'i oseroit aler, que un jor qui passes estoit prince, qu'il veuisi en Antioche et il li rendroit, et
avoit mande sou frere Rutiu
sires estoit, il i Ten li rendi. Quant le sire d'Erraenie oi dire que le
qui
ala, et le flst ineltre porce qu'il avoit g prince estoil uiort, il prist Tenfant et sa mere, et s'en
eu pi-ison, et
ce fait a son frere, n'i osoit aler. Le prince li vint devant Antioche
i car il cuida entrer ens. Le ;
manda qu'il venist seurement, qu'il n'iroit que li cnens de Triple qui dedans esfoit, li contredist. Li
jdisime. Lesire d'EriTienie distqu'iliroil.Ilprislrent sire d'Ermenieenvoia en sa terre por semondre ses
coretiala, et vous dirai comment. 11 fist armer os por veuir devant Antioche. Le cuens qui en An-
cc. que clievaliers qne seijans et embuschier iires tioche estoit, envoia a Halape au Soudan, et li man-
de la oii le parlement devoit estre, et commanda da en priantpor Dieii qu'il li aidast car ainsi le vo- ;
que tantostcom11orroitcorner,qu'il lesecorusseut; loit le sire d'Ermenie deseriler. Le Soudau li man-

car il doutoitque le prince ne le fist prendre. Le da que toutes les hores qu'il li feroit a savoir, qu'il
prinee d'Eruienie ala soi liers au prince, etuiena
i lesecorroit caril n'aimoilpas le roi d'Ermenie.Le
:
o lui un valesl a tot un cor, el le fist estre en sus de Soudanli tintbien couvenl;carautrement ne peusl
'ui, el li dist que s'il veoit que le prince le vousist pas li cuens avoir teuue Anlioche contre le seignor
saire prendre, que tantost sonnast le cor. Quant le d'Ermenie. Cele guerre dura bien sept ans, puis
llre d'Ermenie etle prince furent ensemble, sipar- rendit Ton Anlioche au roi d'Ermenie par traison.
ereut ensemble Quanl ilorent uue piece purle, le Quant le cuens ot fait pes du prince et du roi d'Er-
prince vist que le sire d'Ermenie n'estoit que lui
q menie, cil prisl congi6 a eus, et s'en revint en sa
tiers, si le commanda a prendre : si chevaliers le terre nies ancois dist li sires d'Ermenie au conte
;
pristrent. Quaul le vaslet vit coin prenoit son sei- Henri Sire, j'ai asses terre, cit6s et chastiaus et
:
gnor, si corna. Cil qui estoient embuschies sail- grant rentes por estre roi. Si est le prince d'Aa-
lirent tantost, etrecoustrenllor seignor. 11 pristrent tiochemesbons.Jevous prieque vous me coronfes.
le prince el ses chevaliers, si les emmenerent et Le cuens le corona volontiers. Ainsi ot roien Her-
mirent en prison ; le sires d'Ermenie semonst ses menie.
os por enlrer en la terre d'Antioche. 11 i eulra et
X.Wll. Henricuscomes cum honoreexcipitur aprin-
la gasta duremenl, et pristcit6 et chastiaus. Quant
cipe Assisinorum.
le prince vit que li sires d'Ermenie pretioit ainsi sa
terre,et qu'il n'avoitnulle merci de lui, il envoiaun Quant le cuens s'entorna, le roi d'Ermenie li
messaigeauconteHenria Acre, etli mandaenpriant dona grant avoir, covoia tant qu'il fu hors de
et le
qu'ilvenisl enla terre,etliaida a issirde prison; car sa terre. Le sire des Hassesis oi dire que le cuens
si ne 11 Le cuens Henri
aidoit-il, ii'en islroitjames. Heuriestoiten llermenie, si li manda cnpriantque
apareillason erre ets'en ala en Ermenie, et quant aurepairier d'Erraenie, s'en venistpar liii, et il lui
li sires d'Ermenie sot que 11 cueus venoit, si ala en sauroit bon gre car il le desiroit multa veoir.
;
encontre lui et le receut a granl houor, et fu mult Le cuens li manda qu'il iroit volenliers, etil si fist.
lie desavenufi. II li abandonua sa terrequaul qu'il Quant le sire des Hassesis sot que le cuens venoit,
jionit faire a son coraraandemenl, fors du prince il ala a rencontre et receut mult liement, et a
le
d'Antioche qu'il ol en prison. Quant le cuens ot graiit honor, et le raena par sa terre et ses chas-
une piece demore en la terre, il prist congi6 de par- tiaus, tant qu'il vint un Jor devant uu chastel. En
ler au prince, por pes metre entr"eus s'il peust. II cel chastel avoit nne haute tor sur chacun crenet
;
11 donna congi6 de parler i. Cil atira la pes entr'eus avoit deus homes tous blans vestus. Li sires des
deus si comme vos oires, et le fistgeter de prison. Hassesis li dist : Sire, vos homes ne feroient por
La pes fu tele que le prince quita Ihoraage au roi vos, ce que li mien feroieut por moi. Sire, dist-il,
d'Ermenie, et devint ses hons, et que la lerre que ce puet bien eslre. Le sire des Hassesis s'ecria et
li sires d'Ermenie avoit conquisesor luili demore- deus de ses homes qui sus les creniaus estoient se
roit, et si firent mariege d'une niece au roi d'Er- lincierent a val, et se bruissierent les cous. Le
menie fille son frfere Rufin, et de Tainsne fils au cuens s'en merveilla mult, et dist vourment n'avoit-
il home quice ftst au coate Sire, se A haus homes de la terre ne porent soffrir les Ale-
por li. Cil dit :
vous volfes, je ferai tous ceus que vous vees \k sus mans que rempereor i avoit laissies a la terre gar-
saillir a vaL Le cuens respondit ne nuL Et quanl le der. 11 lor corurent sus por chachier fors mes il ;
cuens ot sejorn^ tant eom lui plout en la terre le se tindrent tant come Marcodes vesqiii lor sire.
viel, si piist congie daler s'eu. Le sire des Hassesis Quant il fu mort, li Alemans voidierenl la lerre,
11 dona grant plante de ses joiaus et le convoia etquant il s'en furent ale, si commenga la guerre
hors de sa terre, et au deparlir li dist, que por Tho- entre les haus homes de Cesile, et vout chascun
nor qu"il li avoit fait, de ce qu'il i est venu par sa estre sires. II s'entreguerroierent longuement, si
terre, il rassuroit de lui a tosjours mes. Et s'il qu'il ot grant chiertfe en la terre, si grant com ne
estoit nus haus hons qui li Hst chose dont il li pe- pooit guaaiguier lesterres car chascundisoit qu'il ;
sast, fist li a savoir, et il le feroit occire a tant se voloit avoir la terre avec renfant, et tanl tolirent
departir. uns as autres, que le roi n'ot riens, et neli deles
XXVIII. HenHcus imperalor ante mortem providel moraque deu.\cit6s en Cesile, Messines et Palerme.
filio suo. Le chastiau de Palerme pristrent et le tolirent au
II avint que Temperere d'Alemaigne Henri 1, qui roi. Si conquistrent une cite sor le roi en Cesile,
en Cesile estoit, qui avoitenvoife les Alemans en la B qui a nom Sarragonce. Puis que li Pisan Forent
terre doutre-mer fu mort, et sa fame Temperis ot prise, lassislrent li Genevois, et la pristrent a
nn fils l'an devant ce que rempereor morust, et li force. Li Sarrazins de Cesile quant ils virent la
ot mis nom Federic, le nom de son aiel. Apres guerre entre les Chrestieus, s'assemblerent et ale-
mandadeus haushomesd'Alemaigne, quant il dust rent en une montaigne. L4 s'enfermerent si dure-
morir, et les fist venir devant lui, et commanda a ment que nus ne pooit a eus avenir. 11 eoroient par
l'un Puille et Calabre a garder a son fils tant qu'il la terre des Crestiens et guaaignoient sus eux et
fust d'aage, et cil ot nom Tibaut,
en occioient asses.
et a Tautre com-
manda l'isle de Cesile et sa fame son fils, et son
XXX. Galterius Branensis comes occidilur.
et
frereFelippe.qui dusestoit de Souave, manda qu'il Unedemoisele avoiten Puille, qui fille avoitest6
gardast bien rempire, tant que son fils fust d'aage, le roi Tancres, qui par le conseil de lapostole et
et il si fist tant eom il vesqui, mes puis en fu-il oc- daucun prodome, ala en Champaigne au conte
cis, si com vous oires. Gautier de Brene, et Dst tant quillespousa. Quant
XXIX. Imperatrix coronalo filio, moritur.
, espousee rout, elle le mena en Puille, et alerent
Quant li empereres ot ainsi attire sa terre, si par Rome. Lapostole, porce que par son conseil et
morut. Ne demora raie apres un an que lemperris q par son los avoit cele dame espousee, li dona du
fu morte. Mes avant quele morust, manda ele les sien, et il li chargea gens, et li commanda qu'il
archevesques et les evesques et les barons de sa entrast en la terre de la Puille. Cil du pais en fu-
terre quil venissent a li en Messine. Quant il furent rent mult lies, et grant parlie li rendirent de la
tuilassembles, ele lor dist qu'ele voloitcoroner son terre, et toute li eussent rendufi, si ne fustTibaut
fils, et quen lassura de la terre conie droit hoir, ne S. cui lempereor lavoit commendfe 4 garder, qui
voloit mie tantatendre qu'ele fu morte, ains voloit contre lui fu, et grant gent avoit tant par sui Ti-
querenlassurastet lenista seignor a son vivant. Li baut le conle Gontier, que le cuens fust logie
baron distrent qu'il en oroient conseil Quant il re- devant une eite. La nuit, quant le cuens fust en-
vindrent de conseil, si distrent Dame nous ne dormis, le cuens entra en rost en larcin, il et si
:
voulons miequil soit coronS, ne homage ne li fe- chevalier, et s'en alerent droit 4 la tente le comte,
rons, ne a seignor ne le tendrons car vous estes si couperenl les cordes
; el abatirent la tente sus li, ;
de si grant aage, que nous ne creons pas que vous et loccistrent. Quant le cuens fu mort, si fu toute
ai6s port6 en vostre ventre tel enfant La dame sa gent desconfite. Tibaut reconquist la terre k la
:
respondit Porquoi chargeroi-je Tame de moi et

: fame eu comte ariere. A Gautier demora un fils,
deseriteroi-je autrui por cet enfant coroner ? Je rj qui ot nom Gautier, et puis fu cuens de Brane.
ne le feroie mie. Parmi tout ce que vous estes mi XXXI. Conlsederatio inter Anglix regem el Baldui-
home esgardes que jen dois faire, que je lenfant num comitem Flandrix adversus regem Franco-
porteetfils est delempereoreljele ferai. II esgar- rum.
derent entre eus qu'ele jureroit sur saints que son Quant le roi dEngleterre fu fors de prison, si fu
fils estoit, et ele si fist. Apres le receurent come mult dolent de sa terre qu'il ot perdufi. II fist se-
seignor, et puis le coronerent. Quant la dame ot moudre ses os par toute sa terre, et manda coreors
fait Lenfant assurer de la terre, ele fist faire unes par la lerre de Provence. Sis'aceorderent entre lui
letlres, si lesenvoia a lapostole, et mandaquele et le conte Baudoin de Flandres, en manieretel
laissoit son fils el son avoir en sa baillie. Et qiiant quil ne lairoit la guerre, ne que luiens ne feroit pes
la dame ot ainsi atorne son afaire, si morut. Quant sans lautre, jusques quil aroient toutes les perles
ele fu morte, laposlole i envoia un cardioal a len- restorees, et que le cuens Baudoin rauroit toute la
fant garder, et le mena len a Palerme ; 14 le gar- terre que le roi Felippe tenoit, qui avoit prise o sa
derent longuement. Quant lemperris fu morte, li seror en mariage, et le roi dEngleterre ce que le
961 CONTINUATA BELLI SACRI HISTORIA. LIB. XXIV.
roi Felippe avoit conquis sor Le roi d'Engle-

lui. A ala et assega le chastel. Cil chaslel siet en la terre
terre avoit tant faitvers les barons de Francequ'il de Limoges, et quant le roi fu devant le chastel, si
avoit lor cuers, encor fussent li cors u servise le dist au chevalier quil li rendist, et s'il ne li ren-
roi. Quant le roi d'Englelerre et le cuens Baudoin doit, seut bien quil le prendioit. En dementieres
furent jure enserable, le cuens Baudoin semonst qu'il le menagoit, un arbalestrier du chastel tendi
ses os, et commenga i guerroier devers Flandres, une arbalestre et traist k lui et le feri parmi le cors.
le roid'Engleterredevers iNormandie. Un jor avint, Le roi mist la main au quarrel, si larracha fors,
que si couriercoururent devantBiauvfes. L'evesque et ne demora puis guaires (juil fu mort. Ainsi fu
issihors et ses gens et les chacierent. Une partie mortle roi dEngleterre, si com len dil. Devant ce
des autres qui en agait estoient, lors faillirent, et que le roi dEngleterre fust mort, avoit-il avec lui
les prislrent. Une autre fois avint que le roi esloit un sien neveu, til de sa seror, et til au duc de Sois-
pr§s de Gisors et n'avoit pas o lui plusde Lxsxche- sons,qu'ilavoit ameneaveclui dAUemagne, quant
valiers et chevauchoit par la terre, tant qu'il vint il issist de prison, el Tavoit fait conte de Poitiers,
sor un embuschement que le roid'Engleterre avoit il avoit nom Othes. 11 oi dire en son vivant que
de granl gent et estoit avec. Quant li Franijois vi- rempereor Henris estoit mort, il dit k Othes son
rentqu'ils'estoientfolement abatus, et qu'il ne s'en g neveu, qu'il se traist vers Alemaigne, et quil fe-
porroient partir sans honte et sans damage, il roit tanl vers Tapostole quil seroit empereor. Othes
prierent le roi qu'il s'en retorna ariere versGisors alaen .\lemaigne, le roi Richart envoia k l'apostole
;
car s'il demoroit iluec il seroit pris, et il demore- et as barons dAlemaigne, et lors promit tant et
roient et les tendroient tant cora il porroient. Le dona, quil otlotroi de son neveu Olhon faire era-
roi se parti de barons par lors conseil, et vint i pereor, fors du duc de Soave, qui contre lui fu.
Gisors sauveraent. Le roi d'Angleterre quant il vit Frere avoit este lempereor Henri qui mort estoit,
les Frangois, il lor corut sus, et les enclost et les et disoit bien ni auroit ja k tant com
quempereor
prist lous. El bien cuida avoir pris le roi de France, il vivroit forsson neveu Federic, qui en Cesile
por un chevalier qui esloit arme des armes le roi, estoit, qui estre le devoit, et 4 cui il gardoil la
si com Ten dit. Le roi fu i Gisors mult coroci6 de terre. Grant piece tint ainsi Tempire contre Tapo-
ses chevaliers qu'il ot perdu, et de la honte qui li slole et contre ceux dAlemaigne, tant quil avinl,
estoit avenufi. II manda par toute sa terre, et seque un jor un chevalier li copa la teste en sa cham-
monst ses os, et assembla grant gent. Le cuens bre meismes. Quant le duc de Suave fu mort, si
Baudoin entra en la terre le roi par devers Flaa- fistlen Othon empereor.
dres. L'en li rendit Aire et S. Omer, et puis ala XXXIII. Multi Francise barones cruce signantur.
^
assegier Arras, mes ni fist noient ; car il avoit grant Ancois que je vous die plus de Othon comment
chevalerie dedens que le roi i avoit envoie, fors tant il empereor, ne quel fin il fist vous dirai-je du
fut
qu'ciun assaut jousta l'en a un des meillors cheva- comte de Flandre et des barons de France, qui
liersde France, qui avoit nom misire Johan de Hau- contre le roi orent est6, qu'il firent. II fireut crier
gert. Le cuens Baudoin vit qu'il ne feroit rien i un tornoiement sor Somme et entre, et il alereat
Arras, si leva son siege, et corut en la lerre le roi, tuit ; quant il furent tuit arme d'uae part et
et
el fist grand damage. Un jor avint que le cuens
i dautre por tornoier, et il durent assembler, il
de Namur, frere au conte Baudoin, corut devant osterent lor hiaumes et corurent as crois, et se
Arras. Cil d'Arras issirent fors, si le pristrent, et croisierent por aler outre mer, dont aucuns distrent
Tenvoierent en France. Quant le roi Felippe ot ses qu'il se croisierent por doutancedu roi de France
os assembl6s, il ala encontre le roi d'Engleterre. qu'il ne les grevast, porce que contre lul avoient
Le roi vint contre lui. Quant il durent assembler li est6. A cele assembl6e se croisa le cuens Baudoia
baron alerent entre deus, et pristrent trives. J'a- de Flandre, Henri dAnjou son frere, le cuens Ti-
voie oublie k dire, que puis quele roi d'Engleterre baut de Champagne, le cuens Lois de Blois, le
fu venu d'outre mer et issu de prison, assega le roi cuens du Perche, le cuens de S. Pol, le cuens Si-
Felipe Aubermale et la prist. Lk fu faite Taliance moa de Monfort, Johan de Neele, Enguerrant de
duconle de Flandreset duroi d'Engleterrede guer- Bove et si irois frere, le cuens Renaut de Dampierre
roier le roi de France. et aulres barons ass6s et grant chevalerie, bien
X.XXII. Rex Anglise in pago Lemouicino sagilia in- prisoit Ton k mil chevaliers ou k plus, ceus qui se
lerimitur. Otlo fit imperalor. croisierent del4 les mons.
Quant le roi d'Engleterre ot fait trives au roi de XXXIV. De Fulcone de Milli.
France, Ten lifist 4 savoir, si com Ten dit,que un Devant ce que li baron se croissassent, avoit un
sien home, sire d'un chastel, avoit trov6 en terre prestre en France, qui ot nom Fouque de Milli, qui
grant thresor d'or. Le roi d'Engleterre li manda pregoit de la crois, et mult croisoit de chevalier et
qu'il li envoiast son thresor qu'il avoit trove eu sa d'autres gens, et grant avoir assembla qu'en li
terre, et s'il ne le faisoit, il Tiroit asseoir en son dona por despendre en la terre d'oulre mer. Mes il
chastel. Lechevalier limanda, qu'il n'avoit riendu ne li porta mie, ains morut. Angois que la muete
sien, ne rien neli maaderoit. Le roi d'Engleterre i fust, tout aucuns distrent qu'il fu mort de duel,
por Tavoir qu'il avoit recomiDande, el len li cela. A le roi avoit ainsi parle k lui, et qu'il ne li laissoit
i\e porquanl la greiguor parliede son avoir esloit les trives bruissier. Si parla laidement au roi. Le
aCistiaus, mes bieu puet estre qu"il encommanda roi fu sage, si esconta, et li laissa dire son plaisir,
eu aucun lieu qui cele li fu. Li avoir qui fu com- quil ne voloit pas as pelerins faire lencon ne me-
niande d. Cistiaus fu porles eu la lerredoutie mer, flee. Quantle cuens vit qu"il ne pooit rien faire en
ne ouque avoir si granl bieu ne tist en la terre la lerre, 11 parla a plusors chevaliers, qui passes
doutre mer com cil fist car li Crolles i avoient
; esloient ci ce point. II pristrent conseil ensemble, et
esle, et esloient fondus lous les murs de Sur et distrent qu"il ne demoreroient mie en la terre, ains
d'Acre et de Baruth, quen refist tous de cel iroient en Antioche. lls errerent tant quil vindrent
avoir. hors de la terre des Crestiens, et vindrent ci une
XX.W. Cruce iignali ex Gallia diversis viis profi- cite des Sarrazins qui a nom Gibel. Cete cite siet
ciscunUir, el a soldano omnes ca/iiuntur. entre Margat et la Liche. Quant le sire de la Liche
Li barons de France qui croisie estoient si par- oi dire que si grant gent aloient 14, il ala encontre,
lerent ensemble, et pristrent conseil de faire estoire porce qu'il avoit trives as Cresliens et les sahia.
poreus mener. Conseil lor amena qu'll envoiasseut 11 lor grant honor, et les fist logier hors la ci-
fist
en Venicc, et feissent venir des "Neniciens por mar- B le. -^pres lor fist venir viande h grant plente k ven-
chie faire eus de cele esloire. Quant li Venicieus dre. II lor demanda ou il voloient aler. 11 distrent
orent ce, en furent mult lies, et envoierenl de
si quil iroient en Antioche. Li sire de la cite lor dist
lor plus sages homes en France por faire marchiS que en Antioche ne porroient-il aller s'il n"avoient
as barons. Quant les Veuicien.s furent en France, si la seurete du soudan de Halape, parmi cui terre il
s'assemblerenllibarons aCorbie. La fu li inarchies lor covenoit passer, et s'il voloient il envoiroit au
fait des nes el des galies a eslre ii servise des prioce, el feroit a savoir, qu'il avoit iluec grant
croissies deus ans li ou il les voudront mener par chevalerie el grans gens por lui aidier, et quil
mer. Granl avoir ot et la moilie des couquestes
i preugue seurete du soudan de passer par sa terre.
hors de lalerre de promission. L& jurerent li conte II dislrent quil ne sejorneroit pas tant que lemes-
et li haut home, qui k ce parlement fureut les eou- sage fust venu, ains passeroient bien, qu'il estoient
venances tenir et rendre Tavoir. El li Veniciens grant genl. Li Sarrazins dist quil ne feroit mie
jurerent sor saiiis des nes et des galies et des huis- sens, sil s'en aloient ains quil leust fait ^ savoir
sieres avoir appareillies au teriue quon i ot mis. au prince ; car s'il sen aloient, il nen eschaperoit
Quantli haut home orent loiieee Testoire, si par- ja pie. II distrent toutesfois qu'il s'en iroient. Li Sar-
lerent entre eus et distrent qu'il feroient d'un deus c rasin dist: pourquoy ne nie cr6es vos, vous n'estes
seignor, S. cui il seroient obeissaut, el qui justice pas sages. Ja avez vous grant marchie de viande,
tendroit sus eus. LS, regarderent le comte Ti- en nulle liea n'aurez-vous tel marchie. Totes voies
baut de Champaigne, si en firent seignor, et tant
sappareillerent li Crestiens, el distrent qu'il ne de-
s'en partirenl. Ne demora guaires apres
cuens moroient plus. Quant cil vit qu'il ne les porroit te-
le
Tibaul fu luort. Li baron se rassemblerent por nir par priere, il lor dist, seignors, i'ai trives as
prendre conseil de qui il feroient seignor. Couseil Crestieus, ne je ne voudroie nul avoir blasme de
lor apporta quil feroient seignor du marquis du chose qui vous avenisl, parmi ma terre vous con-
Monferrat, qui croisie esloit el prodous. II le man- duirai-je sauvement. Mes saches de voir sitostcom
derent querre, si en firent seignor, et atirent lor vous istr6s de ma terre, vous seres pris, car oa
erre de movoir. Plusors chevaliers ot en France vous guaite. II ue le voudrent croire, et s'en ale-
qui ne furent mie ci la cort de ceste muele, ne ni reiil, et il les conduisit tant com sa terre dura.
alerent pas, ains ont tex qui passerent 4 Mar-
i Qiiant il furent hors de sa terre, il vindrent pres de
seille, et tex i ol par autre lieu. Johan de Neele la Liche. Grant gent de Sarrazins, qui l^ furent
entra adone en mer, et grant partie de Flamens, embuschies les pristrent tous, fors seulement un
et s'en alerent par les destroil de Marroc. Tui li q chevalier qui fu pris, el eschapa la nuit. Cil ot
croisi6s dega les mons passerent a un port, et pas- nom Sohiers dEntreseignes. Ainsi com vous avez
serent outre mer, et arriverent en Acre, fors ceus oi, furent cil pris par lor folie, porce qu'il ne vo-
qui arriverent en Veuice. Bieu furentcc c. cil che- lirent croire couseil.
vaher el plus de toutes terres, mult passa de me- XXXVI. Solda7ius /Egypti prseparat se ad resi-
i
nues gens. A ce passage passale cuens de Forest, stendum Christianis. SoLdanus Halapi obsidel
mes il ne vesquigiiaires. .\ins futantost mort com Damascum.
il arriva en Acre. Le cuens Renaut do Dampierre i Le soudau dEgypte, qui fu frere Salahadin, qui
fu, qui vint au roi, et li dist qu'il voloil les trives la terre ot suisie apres la mort sou neveu, et qui
bruisier, et que tant estoil de gent qui bien pooient son aulre neveu avoit deserite de la terre de Uo-
guerroier les Sarrazins. Li rois respondi quil n'es- mas el de Jerusalem, quant 11 oi dire que li Cres-
toit mie tex bons qui les tri ves deust bruissier, ains tiens avoient apareille lor estoire por venir en la
atendist les haiis homes de France, qiii en Venice terre d'Egypte, il fist uietre bonne garnison ci Do-
estolent al6s. Cil cuens fu mult honteus de ce que mas por son neveu quil avoit deserite, et vint ea
Egypte por prendre conseil, commentilporroit sa A par son sens et par son engin, qiiMl leva le siege
terre garnir contreles Crestiens qui enla terre dede Domas, ne onques de plus pr6s ne les secorut.
voient venir. Quant il fu venn, il mamiales eves- XXXVII. Veneti cruce siijnatos in Terram Sanclatn
ques et les preslres de sa loi et lordist « Seignor, : transferre recusant, 7iisi prius in ex/ju^nanda
li Grestiens ont fait grant estoire por venir en ces- Sclavonix civitate quadam cos juvent. Ea de re
te terre, et por prendre la, s'il pooient, il convient
ad papam qiteritur rex Humjarise.
que vous aies chevaux el armes, etsoiesbien gar- Li pelerin qui devoient eutrer es nes en Venise ;
nis por la terre defendre, car j'aiguerre au soudan il a iluec ime islc prfes de Venise, qui a nom S. Ni-
de Halape, et i mes neveus, si ne porroie mie ci colas, a la mesure que li pelerios venoient, les fai-
avoir toutes mes geas, ains me covendra tenir ost soit Ton passer en celeisle el herbergier. Lk asse-
qk, et \k, si covient quevousm'aidies. » II distrent na Ton chasciui haut home a sa nef, et combien
que arraes ne porteroient-il pas, ne ja ne se com- chascun paieroit. L'en receut le paiement ce que
batroient, car lor loi lor deftendoit &,combaltre, ne chascun en devoit. Quant il orent ce fait, si ne fu
contrelorloi n'iroient-il ja. Ains iroient k maho- mie restoire la raoilie pai6e de ce que lor ot en
meries, et prieroient Dieu que il deffendit la terre. convenant, mult s'en retourna de la menue gens
Car autre chose ne devoient-ils faire. « Le soudan B en lor puis, et mult s'en espandi par la terre por
lor dist, se li Crestiens venoient ci, et il vous lo- qiierre lor vivre. Quant li Venicien furent pai6s
loient la terre, que ferSs vous ? Ce que Dieu plaira des pelerins ce qui lor fu assene, si distrent a ma-
ferons. Puisque vous ne poves combatre, dist le riniers nos gens qu'il les passassent. Li Venicien
soudan, je querrai qui combalra por vous. » Lors distrent qu'il n'entreroient en mer lant qu'il au-
fist venir un escrivain devant li, puis apelale plus roient toutes lors convenances eues car il lor :
haut des evesques, et li demanda combien il avoit avoient bien tenue la lor. Li haut homes voudrent
de terre el oii ele seoit, et qu'il iie reu mentist pas. doner bon pleges et creanler a rendre. II distrent
Cil li dist verite, et il lemisten escrit. Api-^s apela qu*il ne feroient rien, nil n'entreroient en mer jus-
les autres un et un, et fist melre en escrit. Quant ques tant qu'il fussent paies. L4 les cuidrent tant
tout ot escrit, si fist as sommer combien lor rentes a malaise en cele isle quil passerent l'este et vin-
valoient. Si trova quedeus lans avoient en la terre drent vers livert. Si ne porent passer por le froit.
derenles qu'il n'avoi(. « Seignors, vous avez plus L4 furent li liaut hoine mnlt dolent et corocie de
de terre que je n'ai, etaur6sgrantdamage, se vous lor avoir qu'il avoient guasle et perdu, et de ce
la perdes. Je saisierai vos terre et vous donrai vos qu'ilne pooient riens exploitier de ce qu'il devoient
vies, du remanant loerai chevaliers et serjans por r. faire. Quant li Venitiens les virent si a malaise et
defendre la terre. II distrent Sire, ce ne feres-
: corocifes, mult en furent lies. Le duc vint as haus
vous pas, se Dieu plaist, que vous tolliSs les au- homes de Tost, et lor dist qu'il avoit iliiec pr6s
mones que vos antecessors ont donnees. » II dit une cite, quimult li avoit fait d'ennui et greve, et
qu'il ne les voloit raie tolir, car ce seroit contre s'il se voloient accorder a ce qu'il alassent avec
raison s'il les toloit ne apeticoit. Ains les voloit eus, et aider 4 prendre la cite, il lor quitleroit Ta-
garder et garantir k son pooir. II saisi toutes lor voir, qiril devoit avoir de restoire, et les raenroit
rentes et lor terres, et les asserabla k la soue, eta oii il les devoient mener. Lihaut homes distrent
son benefice, k chascun selonc ce qu'il avoit dona qu'il en auroient conseil des pelerins de Tost. II en
sa vie. Apres envoia message et serjans en Venice, parlerent et distrent qu'il lor convenoit tel chose
et lor dona grant avoir et grans richesses qu'il faire qu'il ne deiissent pas, ou il relourneroient
manda au duc et as Veniciens, et avec ce lor man- honteusement arriere. lls'accorderentqu'il feroient
da salus et amitiiis, etlor manda s'il pooient tant lavolenteas Venitiens, et iroienllioii il voudroient.
faire en nuUe maniere, qu'il detornassent lesCres- Quant li Veniliensoirentce, si en furentmultlie.il
tiens, qu'il n'alassent en la terre d Egypte, il lor firentchargier viandeset les recueillirentesneset es
donroil grant avoir et grant franchises u port _ vessiausetalerentvers Iacit6,etpristrent lerreetas
d'Alixandre. Li message vindrent en Venice, et fi siegerent la cit6. Cele cite a nom Ladres (infra Ga-
rent bien ce qu'il i quistrent, et s'en retornerent- dres) en Esclavonie, et estoit au roi de Honguerie.
ariere le plus tostqu'il porent.En dementieres que Quant le roi de llonguerie sout, queli pelerins quiou-
le soudan esloit en Egypte.lesoudan de Halape.et Iremeraloient, avoitsaciteassise,etguasl6 saterre,
le fil Salahadin, qui deserite estoit, assistrent Do- il fu miilt dolent, il inanda as barons de Tost et as
mas i grant gent etigranteffors. Quantcil de Do- pelerins qu'il ne faisoient mie bien qui sa terre li
mas se virent assis, si rauuderent au soudan lor gastoienl, qii'il estoit croisie, ausio om il estoient,
seignor, qu'il les secorust. Quautle soudan oitces et que por Dieu se levassent du siege, et s'il vo-
novelles il fu multcorocies, et s'enala seoorre Do- loient du sien il lor en donroit n grant plente et
mas a tant de gent com il pout avoir. II vint au iroit avec eus outre-mer. II li remandirent qu'il ne
plaslosl qu'il pout en Jerusalem, 14 assembla ses s'en porroient partir ; car
avoient jnre Taide as
il
os et totesa gent 4 Naples, qui est 4 une jornê Venitiens, si lor aideroient. Lors manda le roi de
d'Acre, et 4 cinq jorn6es de Domas. L4 fist tant Honguerie 4 Tapostole en priant por Dieu des pele-
rins quioutre-meraloient, qui ligastoient sa

lerre, A roi de Chipre. Au passage oiili Flamenspasserent,
qu'il i raeisl conseil. passa grant gent, et arriverent en la terre d'outre-
mer, mes ni furent euvre, car il avoit trives. L'une
XXXVIII. Pontifex eos excomunicat. Cruce signati
perdivevsas vias proficiscimtur. Vetsus Antio- partie s'en alaa Triple, Tautre en Antioche au
chiam tendunt- prince qui guerreoit le roi d'Ermenie. Johan de
Quanirapostoleoicesnoveles, sin'en fumielies. Neele s'en ala sejorner en Hermenie, et fu avec le
II i envoia un cardinal por amonester les, qu'il roi a un siege devant Antioche.et furent veues ses
alassent fors de la terre le roi, et s'il n'en issoieni banuieres, si com Ten dist. Cil qui en Hermenie
il les escommenieroit. Lecardinal ala et les amo- i et en Antioche alerent, n'alerent mie si folement
nesta, n'en vodreutrien faire ainspristrent lacite- -.

comme cil qui avant ialerent, quipris furent, ains
LecardinallesescommeniadeparraposloIe.Quant orent sauf couduit a aler.
escommeniesfurent, ilss'assemblerent et parlerent XXXIX. Acconenses commeatum Saracenorum in-
tercipiunt.
ensemble. U envoierent a Tapostole, et li crierent
merci, et li firent a savoir porquoiil iestoient ales, Un amiraut avait en la terre d'Egypte qui chas-
message fist tiaus avoit en sa terredeSajete.il fist armer galies,
et que por Dieu eust d'eus merci. Ce
Robert de Boiie. Le cardinal s'en retorna quant il R et les misl en mer, lesenvoya gaaignier dedens
si
lesot escomenies. Robert de Boue, quant ilot fait les trives. Les galies vindrent devant Tisle de Chi-
son message de par les pelerins, ne retorna mie pre et pristrent deux batiaus et n'avoit dedens que
aeus, aias s'en ala en Puille por passeren la terre cinq homes, plus ne fireut de damage as Cre-
d'outre-mer. U passa et arriva en Acre. Enguerran stiens. L'en fist a savoir au roi Hemeri que les
ne vout mie demorer en escoiumenatiou, ainss'en galies des Sarrazinsavoient pris seshomes devant
ala au roid'Honguerie, etfuavecluigrantpiece. Le Chipre. Quanl il le sout, il manda au soudan quil

cuens Simon de Monfort et Gui son frere s'en li ffst rendre ses homes, qui avoient este pris en
alerent ausi a un port, et passerent quant tans fu trives. LeSoudan manda aramiralqu'illesrendist.
avec deus abes de Ciliaus, Tabe de Vaus et l'abe de L'amiral dist quil n'en rendroit nul. Le roi dist
Sarquanciau. Estienne du Perche, Renaut de Mon- qu'il lamenderoit quantil porroit. Cil amiral qui
mirail et autres chevaliers asses passerent outre- les homes le roi avoit pris, flst un jor chargier
aulresinveruerentaGuadresquantil lorent XX vessiaus de froment et dorge et de marchan-
mer. Li
prise et demorerent tot river. Joan de Neele et li dises por garnir le chastel qu'il avoit en la terre
Flamens entrerent adonc enmer. 11 alerent par les de Sajete, et por paier les garnisons car il se ;
destroits de Marroc, et pristrent une cite de Sarra- q douloit que li pelerins ne sejornassent a Gadres
zins, oii il flrent grant guaaiug. Quant il orent pris quand il seroient arrives a Acre, et qu'il ne l'as-
Quant vaissel furent chargi6s, et
cele cite, il n'i vodrent pas demorer, ains la don seissent. li ils
nerent as frere de TEspee, qui la garnirent et la orent tans, si murent. Quant il vindrent prfes
tiennent encore, puis aler a Marselle inverner. II dAcre, et cil d'Acre virent qu'il passoient outre et
avoit avec ces Flamens un chevalier qui pareut es- ne tornoient au port, cil d'Acre sorent bien que
toitducomteBaudoin, cil s'acointa d'une fame qui c'estoit nes des Sarrazins, ils corurent as nes et as
galies et corurent encoutre, les pristrent et les
a Marselle estoit, qui fllle fu au roi de Chipre. 11
si
amenerent en Acre. Dedens ces nes avoit bien

la demanda eu son paiis. Si com ele s'en aloit, le
cuens de S. Gilela prist, si Tepousa. Quant il I'out cc. chevaliers Sarrazins et plus. Tout ce gaaing
tanttenue comil vout, illa mist hors de sa terre, de bl6 el de vessiaus fu au roi, et bien prisa Tea
ele s'en vint a Marselle,etle cueusespousa la seror qu'ily avoit que formeut que orge au mui de ia
au roi d'Arragon. Lk la trouva le chevalier que je terre xv. uiil muis. Bien valu le gaaingqui a cele
vousdi,et flst tant vers liqu'il Tespousa, et cuida empraintefu fait lx. mil Besans.
bien k 1'aide du conte de Flaudres, qui ses parens XL. Bex Haimericus pacta cum Saracenis in-
ducias violat.
estoieut et dcsFlamens, qu'il r'eust risIedeChipre,
qui fu son pere. Quant tansfu de passer, Johan de Quant le roi ot fait I'avoir dechargier et metre a
Neele et autre pelerin, qui iverue avoient a Mar-

li
sauvele, et les Sarrazins emprisonner, il fist les
selle, et es autres pais, passerent et arriverent en portes d'Acre bien fermer et bien garder, que nus
la terre d'outre-mer. Quant il furent arrive li che- n'en peust issir ne entrer, parce qu'il ne voloit
valier qui la fiUe au roi de Chipre avoit a fame, mie que on fist as Sarazinsa savoir ce qu'il voloit
phsl de ses auiis etdes Flamens, etalerent devant faire. Lors manda as chevaliers d'Acre et k. ceux
le roi Hemeri. Le chevalier li requist qu'Hirendist qui avoient armes et chevaus, quil lor donassent
rislede Chipre ; car il avoit a fame la fiUe de Tem- provendes, et tantost com il orroit les nacaires
etsoue devoit estre. Quant le roi sonner, quil sarmassent etmontassent et alassent
pereor qui ele fu,
apres qui en Acre estoient le firent volen-
Hemeri oi cele novelles, si le tint por musart, et li lui. Cil
ccmmanda qu'il li voidastsaterre,sor le corsessil- tiers,car mult desiroient a aler sor Sarrazins. La
er, et s'il ne le faisoit, il ressilleroit. Li chevalier nuit quaut te roi ot fait soner les nacaires, et li
demorer, ains voidala terre au chevalier ot mengi6, il les fist armer et mureat, et
n'ot pas conseil de
:
969 CONTINUATA BELLl SACRI HISTORIA. — LIB. XXIV. 0^0

mult de gent a pie ot, et errerenl tote nuit. Li A si pr^s des Sarrazins, que les uns traioient as
i
Templiers et li Hospitaliers, li uns fist FavaQt- autres. La otle roi miiltde requestes de poindre ;
garde, et Tautre Tariere-garde au point du jor

; le roi lor pria qu'il soffrissent tant que lieu en fust
furent entres en terre de Sarrazlns, et s'espan- car il envoia ses correor por descouvrir le pais,
dlrent par le pais, proie cueillirent, mult pristrent que il se doutoit que li Sarrazius n"eussent fait
famesetenfans, etgranlgaains ifirent. llrevindrent embuschemenl por recorre vers la clt6. La furent
a Aere l'en fist a savoir au Soudan, qui a Uomas
; de none jusques au vespres, que les uns ne for-
estoit, quele roi Hemeri estoit entre en sa lerre, firent as autres, fors deus chevaliers, qui issirent
et avoit pris ses homes et grant damage fait. Quant fors de lor bataille, et poinstrent vers deux Sarra-
le Soudan Toi, si fu mult lles, et dist que Bellen zins et les abatirent mes les gens a pie les occi- ;
estoit, asses pooit prendre et gasler, que par lui serent. L'un de ces chevaliers fu d'Orliens et avoit
ne par son conseil n'en seroit destorbes, bien gar- nom Guillaume Prunel, Tautre Guillaume et fu ne
dast chascun ce que garder avoit. Car ore avoit de Calabre. Quaut les descouvreor furent venus, il
bien le roi Heraeri sa perte des cinq homes, que distrent au roi qu'il navoient rien vu, ne point
li amiral avoit pris. Quant Johan de Neele qui en d'embuschement ni avoit. II manda as chevaliers,
Hermenie estoit et li autre chevalier oirent dire ^ qui prie !i avoient de poindre, qu'il poinsissent.
que lestrives estoient routes.si alerent aAcreoiila Lors ni ot si hardie balaille qui poinsist, tant les
guerre estoit sor les Sarrazins. Le roi par mainles ens eust le roi prier ains furent tuit coi jusque a :
fois s'en entroit en lor terre, et en amenoit proie, la nuit, que li Sarrazins i'en retornerenl. Cil re-
et grantgaaing faisoitsor eus. Une fois ala dega le vindrent en Acre sans plus faire. Bien prisa Ten a
flun, si ne trouva rlen, si passa outre bien pro- nul chevaliers ceus qui ik furent. Lendemain en
font, proies accuillierenl, et granl gaaing firent. acocha de malades et le tiers jor plus, tant en i
Si passerent arriere le flun et s'en retorner et her- ot de malades et de mors que onques puis le roi
bergierent iluec, dont Fen otle jor grand paor en por pooir qu'il eust, ne pout assembler cinq cens
Acre deus. Car quant il orent la proie acueillle, chevaliers. Le roi fist armer galics et veissiaus, et
et il s'en retornoient, ains quil eussent le flun les envoia en la terre de Damiete, a grant gent.
pass6, pristrent ua coulon, si si lierent un fil Lk firent grant gaaiug, et s'en retornerent sauve-
rouge au col, et renvoierent en Acre. Qaant le ment. Granl gaaing fist le roi Hemeri par mer et
coulon fu venu, et il fu pris, si ni trova Ten nulles par terre sorSarrazins porachaisondecinqhomes,
lettres fors le fil rouge, dont 11 orent grant paor. que li Sarrazins avolent pris eu trives. Quant vint
Car il esperoit que ce fust signe de balaille et de „ au passage de Seplembre, le plus des chevaliers
sanc espandu. Quant le roi fu pass6 par de?a le loerent lors nes, et revinrent ariere, et Johan de
flun, il flst unes lettres, si les lia 4 un autre cou- Neele et Robert de Boue, le cuens Simon de Mont-
lon au col et les envoia en Aore, et lor fist a sa- fort, et Gui son frere demorerent en la terre. Cil
voir qu'il estoit sain et haitie, et comment 11 avoit Gui espousa la Dame de Sajete. Quant le roi vit
le flun pass6, et tout ce qu'il avoit fait. Lendemain que 11 chevallers sen retornoient, et la terre de-
retorna le roi sauvementa tout son gaaing. moroit voide, ilfist trives as Sarrazins.
XLL Rex tetTas Saracenorum deprgedatur, actan- XLIl. Consilium de reslituendo Isaaco imperio CP.
dem crucesignatis recedentibus cum eis inducias Or vouslalrons a parler de la terre d'outre-mer
facit. jusques a tanl que poinl en sera. Si vous dirons
Uq des fils au Soudan qui avoit nom Coredins, des contes et des pelerins qui estoient a Gadres,
qui mult haioit les Crestiens, sot que le roi He- et du ttls de Tempereor Quirsarc,que rempereorot
meri gastoit la terre son pere, et prenoit proie et envoie en Honguerie a garantise a son frere le roi,
gens.et que son pere ni mettoil nus conseil, si fu que cil qui ol fait son pere les eus crever ne le
mult dolent. II assembla grant genl, et s'en ala tuast. Li enfes fust grant vaslet, si li conseilla Ten
herbergier 4 huit mllles d'Acie 4 la fontalne de qtiil s'eu alast a Gadres, et qu'il fist taut vers
Saforie, et faisoit corre une fois ou deus chascun les pelerins et vers les Venloiens qui 14 estoienl,
jor devers Acre. Quant le roi vit que les Sarrazins et par promellre et par doner, qu'il alassent avec
estoient si prfes herbergie d'Acre, il fist ses tentes luien Conslantinople, et qui li aidassent a ravoir
tendre de fors Acre por movoir et si chevalier o sa terre, dont il estoit deserile, et il lor donroit
lui, et souvent avenoil que Ten mengoit en Tost, quant qu'il deviseroient. Li Veniciens distrent
que les correorSarrazins venoienl si pres des her- qiiil s'en conseiUerolenl. 11 parlerent enseiuble et
berges, que bien pooient len Iraire. Un jor avinl
i conseil lor donna qu'il 11 aideroient, s'il faisoit lor
que Coredins vint a toutes ses gens a une lleiie gre : dont vindrent 4 li, et li distrent qu'ilestoient
d'Acre a un casal du Temple quianom Doc. Quant consellles, et s'il voloit fairelor gre, illi aideroient.
le roi sot que Coredin estoit venu o toutes ses gens 11 lor dist qu'il delsseut qu'il ferolent. 11 allrerent
si pres de lui, il s'arma il el ses gens qiii armes que li cuensde Flandres aroitc. mil mars,et limar-
pooient porter a ple e a cheval. II alerent conlre cliis c. mil mars. Cil avoirs lor fu cr6antes por
les Sarrazins, et ordoanereat lorbatailles. II furent eus, por lui et por les chevaliers de sa terre, et le
Patrol. CCI. 31
duc de Venice c. inil mars, et le cuens de S. Pol A seroient noi6, et de si vil mort les feroit morir. Je
L. mil mars, el si jiua qu'il rendroil a chascun ne le di mie por voir, mes ainsi le disent au-
pelerin poureet richece qu'ilavoit paie del'estoire cunesgens,queainsi le ditlempereor par orgueil.
deus ans avec ce quil ravoient a tenir, et si iors XLIV. Galli CP. a/jputsi turrim (iolgotliam dictam
querroitcinqceus chevaliersdeus ans, et viande a impugnaiitetexpugnant. Alexitisin lâtinosegre-
ditur Constantinopoli.
tote lestoire deus ans, el ainsi le jurali enfes dete-
nir, s'ilpooienttantfairequ'ilfustenConstautinople, Quantviut a leuJemain que nos gens furent ar-
et qu'il r'eusl la terre, et il li graanterent qu'il ne li riv6s d'autre part de Constantinople, il assaillirent
faudroienl et quil li aideroienttuit aTaidede Dieu, la tor de Galathas, mie grant assaut, et
et si ni ot
tant quilseroit emperere, et qu'ilr'aroit laterrede la pristrent, si feuen la giiitee, et des-

bouterent le
Constantinople. Quantce fu creant6 d'une part et confiieul les Grisons qui esloientvenusde Constan-
d'autre, li vaslet s'en ala en Honguerie porpremire tiuople por la tor secore, et mult en ot de noies, i
conseil a souoncle, etporli atirer, por aleravecles qu:iuton depecalachaene, qui dessusestoientmon-
pelerins.Li Veniciens flrentlesnes et galics atirer tes por fuir eu Constaulinople a garaut car quant ;
et chargier les viandes et recueillir les pelerins. 11FranQois orent pris la tor, ildepecierent la chae-
et quant tans fu, si murent de Gadres, et alerent b ne. Qiiant li FrauQois orent le port dfelivre por en-
en Tisle de Corfout. Cele isle est entre Duras et Irer ens, si firent les nes passer outre jusques au
Piiille. Lk allendirent le vaslet tant qu'il vint, et cliief du chastel de Blaquerre qui est au
chief de
quant il fu venu, si niurenl diluec, et s'en aler en Constanlinople pardevers terre. La fu un des ma-
Constantinople. Lors orent bien oi li Veniciens la noirs Tempereor, et Ik ou il fu le plus. LS, eutre-
priere quele Soudan lorfisl, qii'il destournassent renl les nes pres du chastel, et li chevaliers et li pe-
les pelerins qu'il n'alassent en Alixandre, dont je de cele part Coa-
lerins se logierent, et assislrent
vous parlois devant. stantiuople,el lirent licesdevant eus, porce que cil
XhWX. ALexiusimperalorprseparatneadresistendum de la ville n"ississent fors por eus grever. II furent

Isaaco nepoii. herbergiesen une valee pr6s de lornes, etil avoient
Quant rempereor Alexes de Constantinople oi derriere eus une abbaie eu la montagne, qui avoit
dire que ses nies amenoient si grantestoiresor li, si nom Biauiuont, qu"il avoit garnie. Quant il orent
ne fu mie lies. II manda tous les haushoraes desa iluec este uue piece, si atirerenllor batailles, que
terre, et lor tist asavoir queainsi amenoit ses nies se cil dedens ississent fors por combaltre a eus, que
grant gens sor lui, et qu'ils fussent appareille de chascun alast a sa bataille. Ne demora guaires
lor armes por eusdefendre. Cil li creanterent quil „ apres, que cil de Constantinople vindrent a Tem-
li aideroient coma lorseignor. Quant il sorent que pereor, si li distrenl Sire, si tu ne nos delivre de :
li Venitiens approchoient de Constantinople, si fi- ces chiens, qui ci nos ont assis, nous lor rendrons
rent une chaene lever, quiestoit arentree dii port la cite et il dibt qu'il les en delivreroit bien. Lors
;
por ce que les nes ne li vaissel entrassent dedens. manda ses chevaliers, et lorsdist qu'ils'armasseut,
Cele chaene avoit delouc plusdequatre traitsdarc et fist crier par toute la terre, quil iroit combattre
et si avoit de gros le bras d"un home. Li uusdes as Latins.Quant il furent armes, il issirent fors de
chevaliers fii a une des tors de Constantino[)le, 11 Constantinople parune portequeTon appele porte
aulre furent a uue ville que Ton appele Parle au Romaine,ii un mille pres de l^ ou liLatinsesloient
;
clilef decele viUe avoit une tor, l^ ou li uns des heibergies. Quant rempereor fufors de Conslanti-
chief de cele chaene fu qiii de Constantinople ve- nople il et sa gent tuilarmes, si envoia jusques a
noit. Celetorfu bien garnie, porcequ'il savoit bien cinq bataiUes asherbergesdes Lalins. Quaiitli La-
que nos gens preudroient de cele part terre, et en tins oirent dire que cil de la cile issoient por ve-
lel maniere Tavoieut garnie por la tor garder. Cele nircombattre a eus, si s'armerentet vindrent fors
tor a nom la tor de Galathas. L^ flst S. Pol uiie des lices, et se tindrent tuit coi, et li Grifon furent
partie de ses epistres. Tant errerent les pelerins coi d'aulre part.
FranQois,qu'il vindrenl parunsamedi devantCon- -XLV. Veneti civifatem capiitnt. Giilli legilimum
stantinoplf, et ue porentenlrerdedens le porl;ains imperatorem throno suo restituunt.
alerent a une part ariere desus la Guirice, presde Li Veiiitiens qui furentesnes, sans ce qu'il feis-
la roiige abbaie.L4 arriverentli Fraucois sans nul seut k savoir as Latins, qiiant il sorent que rempe-
contredit de ceux de Constantiuople, dont il aviut reor et ses geus furenl issis de Constantinople, et
qiie cil de la villequaut il virentles Francois, vin- li Latins estoient fors des lices tuit armes, qui at-
drent alempereor, etlidistrent Sire, car issons ; tendaient labataille, il s'armerent et entrerent es
si lor defendons terre a prendre. Liemperere dist, batiaus, et porterent eschielesaveceus, etvindrent
que non feroit ainsi ies lairoit aniver el prendre
: as murs de la cite devers Blanquerre. Si drecie-
terre, si com il seroieiit herbergie, ilferoit istre tou- rent eschieles, et entrerent dedans la cite, et ouvri-
tes lesputains de Constanlinople, siles feroitmon- rent les portesdevers lamer, et bouterent lefeu ea
ter sor un mont qui esloit devers cele partie oii il la cite. Puis manderent as Frangois sil avoient
estoient herbergies, si les feroit tant pisser, qu'il mestier de chevaliers, qu'il ior envoieroient, qu'il
. : .
973 CONTIMUATA BELLl SACRI HISTORIA. — LIB. XXIV. 974
estoient en la cite et ravoient prise, Qiiantrempe- A empereor qiie Marcofles. Si espia un jorque Mar-
reorvit quelaciteardoil.etqueli Venitiensl'avoient cofles fu a Blaquere, si prist ce qu'il pot avoir de
prise, si s'en ala il et si chevaliers, et li Fran- gens, et s'en ala a sainle si s'assist>nSophie,
Qois se herbergierent en la cite, et mislrent celui chaere et porta corone. Quant Marcofles Toi dire
qui avoil crevezles eus en possession, mes neves- si ala \k il et si home, si Toccist. Li Francois et li
qui guaires apres. Li Francjois coronerenlle vaslet, Veniciens quant il virent qiie les porles de la ville
qui les avoil ameue a Conslantinople, apresregar- e>toient fermees,esque nus ni pooit aler ne venir,
dereut un haul home delaterre, qui pi-odomeleur si s'esmerveillerent rault ou Fempereor estoitale.
sembloit, si le firent baillif delaterreetde renfant, Mes on ne les laissa mie entrer dedens, ains dist
porcequ'il estoitjones, elporce qii'il porchagast les Ten que Tempereor estoit malades. Cele chose ne
convenances teles oom li enfeslor avoit promises. pout pas longuement eslrecelee, ains forenl tres
Quant aiusi orent attir^, si vint cil, si lor dist tuit comment rcmpereor avoit est6 mort, et en
« Biaus seignors vous esles ci en cete cileavecnos quelle maniere Marcofles avoit este empereor. Ne
« et si m'aves esgard6 4 estre baillif de Tempire. demoraguairesaprescelechosequeMarcotlescom-
« II m'estavis, sevos leloesentre vos, que vos issis- meuQaa guerroier les Latins et lor vlande 4 des-
« siezhors de lacil6, el de g traindre. Si vous dirai qu'il fist un jor. II tist jus-
vous alissiez herbergier
« laen Partepardevers la tor deGaladias, ouliGui- qiies axiv. nes enplir d'espjnes, et quant il orent
« rfeeestoient devant ce quilfussenl ars, etjevous le ventqui venoit deveis eus, et qui s'en aloit sor
K envoierai des viandes asses, et si querrai et por- Tost des Latins, il Mst le feu bouter dedens, et le
« chacerai corament vousarezles couveuances te- vent les mena tot droit vers la navie des Latins.
« les commeren lesvousdoit. Li Francoissecon- Mes li Veniciensqui estoient bien garnisse defen-
.'
seillerent et parlerent eusemblei Veniciensetbien dirent mult bien d'eus et de ce feu, si que onques
si accorderent, si s'alerent logier p;u' devers la tor damage ni orent ne de lor cors ne de lor avoir.
de Galathas. Cilbaillif queje vous dis si avoit nom lluec ivernerent uos Frangois, jusques k lant que
Marcofles. Quant U Latins se fiirent logi6s, et lor ce vint au caresme, si que cil de Venice lire pous
navie pres deus : lors manda Marcofles as Veni- de rormasetde Tor u6s. Si les alornerent par tel
tiens que il seussent en ecrit coiiibien li pelerins eugin qu'ils'en montererent par dessustuitarm6s.
avoient es nes donne, et si 11 tist Tou a savoircom- Et quaiit il avaloientilestoient par dessus les plus
bien estoit le nombre de lavoir. Si fist preudre hautes tors qui devers la mer esloient, liou il de-
lavoir etrendre a chascun ce quelen avoil trouve voit essaillir.Ainsi orent atirSlorsafTaire et establi
en escrit ;
aprfes si lor envoia formcut el vin et „ a la Pusqiiefloiie. Quantvintrendemainparmalin,
char a chascun ce quil estoit. Ne demora guaires si s'arinereut et entrerent es n6s,et Dexlordonua
aprfes ce quil ot ainsi fait, qiiil leva grant ineslee sibon venl,qu'illesiiienaaConstanlinople. La pre-
en Constantinople de Grecs de Lalins qiii ma- et i miere nef qiii vint as miirs, ce fu la nefrevesque
noieni devantceque lesloirei alast, dont liUrifous de Soissons, cela avalalantost sous une torsousle
orent grant paor, que cil de fors ue s'en meslas- pont, etFrangois et Venicieii monterent sorlepont,
sent, sibouterentle feu esmaisonsdes Latius, qui el pristrenlcele lor. Cil qui primes entra estoit i
ne fina d'ardoir ix jors et ix nuit en travers la cite Venicien et i fu occis, Tautre fu un chevalier de
et de Tune mer alautre. France, et ot nom Audins Durebouche. Cil gaaigna
XLYl.Marcofles occiso imperalore invadit imperium cent mars, et laiitre afr6.sciiiquante.Tanto-t com-
Galli et VenetiC P. expugnant ment cele tor fu prise, ilouvrirent les portes et en-
Marcoflesfist entrer en Blaquerreenla chambre trerent ens. Quantrempereor vit que li Latins fu-
rempereor, une nuit si le list estrangler, et fuave- rentenlres dedens la cite,si s'eufui, ainsi fu cons-
r6 le songe que lempereor avoit iine nuit songie. tanlinople prise. J-i Framjois et li Venicieus ancois
11 avoit uu porc sauvage eoulrefait de ciiivre a que Ten asseis la cile, establirent qiie dedens uio-
Bouche de lion,qui estoit sor la mer. L4 manoil ne preudroient niiUe chose, el que les avoirs
stier
lempereor, si songea que cil porc 1'estrangloil, queTen prendroienten Iacit6, Ten les mettroiten-
et quant vint Ieudemain,por la paor qu'il en ot, si semble, et departiroit Ten a droit carli Veniciens ;
le fist depecier, mes il ne li valut rieus, toiites devoient avoir la moitie par tot ainsi fiirent lor :
voies fut-il estrangle. Quant Tempereor fu mort, convenant, qiiant il oreut l'esloire accueillie, que
si le fistren a savoir a MarcoUe et Marcofle ala ; de toulesles couquf >les fors la terre de Jerusalem,
Blaquerre, si le fist enfouir, et quant il roiit endevoient avoirla uioiiie en quele part que ce fust.
foui, il manda ses chevaliers, et ala sainle So- Apres quaut ils orent ce estubli, si fist I'oii excom-
phie porta corone et fu empereor. Mes devantce
et menier k trois evesques quila furent, Tevesque do
qu'il porta corone, Hst il bien garder les portes, Soissons, Tevesqiie de Troies, un evesque d'Ale-
que ni.s nepeust issir neenlrer queTen ne seust la raaigne, tous ceusquinullechoseendestoineroieut,
mort leinpereor en Tost, ne la covine de la cile. et qiiineporteroient ceqiril trouveroieiilla oii I'en
II ot unhauthome enlacite, qui parentavoir este lestabliroit por departir. Aprfes excommenia Ten
rempereor. Si li fust avis qu'il deust miex estre tous ceux qui dedens mostier prendroient aucune
97S 6UILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. 976
chose, ne prestre ne moine desroberoit, nequi sor A Constantinople jusqiiesk Salonique, eten tous es
faiDemettroit main. Ainsi fuestabli lescommunie- lieus ou il venoit, le tenoil lon aseignorpar toute
ment fait.Devant ce que li Latins entrasseulen la terre, et quant il vint k Salouique, si li rendist
Constantinople, ne qu'il Feussent, estoient-il plain len et il la dona au marchis. Apres li rendi Ten
de la grace de Dieu, et avoient grant charile en grant terre sor la marine devers Puille qu'ildoDa
eus, et si C. Griffons veissent, deus Latius si fus- au chaps Peneis, que puis tint GiefFroi de ViUe-
sent-il. hardoiu. Quant cele terre fu tote delivree, et il Tot
XLVIL Lalini deprsedantur C P. donn6e iceus quije vous ai dil, si retorna ariere
Quantli Latins orent prise Constantinople, en Conslantinople. Livint HenridAnjou sonfrere.
ils
orent lescu Dieu embraci^ devant eus, et tantost Si prist gent et passa le bras S. Jorge. Si ala en
com il furent ens, il le jeterent jiis, et erabracie- Turquie et couquist grant terre. Paiens d'Orliens
rent l'escu au deable. 11 corurent a saint iglisepre- et Baudoien de liiauveois, Pierre de Brachuel
mierement, et roberent lesabaies. La fula convoi- pristrent gent avec eus, et passerent le bras, et
tise si grant entreus, que cil qui devoit porter alerent en Turquie et conquistrent grant terre.
amour, portoient a val. L4 fu tele la haine et la D'aulre parl 1'empereor Baudoin et li cuens Lois
rencune entr'eus, que li chevaliers distrent que la g sejornerent en Constanlinople, devant ce que li
poure gent avoienttot, et li poure disoient que li cuens Baudoinfustemperere, et quil eustprisCon-
chevaliers avoient tot ravi, et li clerc et li prestre stantinople,porcequ'ilorentrestoireplusesloingne
avoient tout uiucie, dont il fu bien aparissaut k la quil norenten convent, manda-il ariere sa fame
partie. Cil qui plus en orentfurent li Veniciens, qui que ele alastaluien quele terreque il fust. Quant
emporloient de nuit k lornes dont il avint quant
: la dame oi lesnouvelles que son sire li manda, si
on ot prise Constantinople, que li dus de Venice sapareilla, et s'en alaoutremer, el ariva enAcre.
vot faire niaichie as Latins de Tavoir qui estoit en En ce poiut arriva que ses sires fu empereor. iNo-
Conslantiuople, qu'il feroit Tavoir assembler b. ses veles vindrent a lempereor que sa fame estoit en
gens et melre k une part les muebles, etdonroient Acre. II i envoia chevalierpor faire la venira Con-
^jchascun chevaliersccec. mars, etas chascunpre- stantinople, el si manda en la lerre d'outre mer,
stre et i chascun serjans S cheval cc. mars, et as et fist crier par tot, que qui vodroit avoir terre ne
chascun home S. pie c. mars, ainsi leust-il fait et garisoD, si venist k\m. II ala bien de cele voie i
otroie, mesli Frangois ne le vodrent otroier, ains ceus chevaliers de la terre et si ala bien dautre i
en embla Ik tant et destorna devantce con partist gens jusques a dix mil, et quant il vindrent lci, si
as Veniciens, que de la partie as Frangois n'ot nelor voutriens doDuer.Ains separtirent de \k, et
li rhevaliers xx mars, prestres et li serjans k
i s'en alerenl k Salonique, et \k oii il porent miex
cheval s. mars et home cipife v. mars. faire par le pai^. La contesse de Flandres, qui en
XLWll.Balduinuscomes Flatidrisefit imperatnr CP. Acre estoit, ne vesqui guaires, puisqu'ele futvenue
Quant il orenl ainsi parti Tavoir, si partirent la en Constantinople.
cite, si que les Veniciens orentla moitie, et li .\LI.\. Conspiratio adversus Latinos Andinnopoli.
Franôis Fautre. Si eschai la partie as Veniciens Lalini obsident Andrinopolim.
devers terre, et la partie as FrauQoisdeverslamer. Or vous dirai des Grifons de la cit6 d'Andrinople
Quant il orenl parti lavoir et la cile, si prisU'ent qu"il fireut.La cite tlAndrinople si estoit as Veni-
conseil de qui il feroient empereor el palriarche. ciens, car ele estoit escheue en lor partie. 11 me-
Si s'accorderent que se Ten faisoit empereor degi noient mult mal ceus de la cite, e si lor faisoient
lesmons, cil del4 les mons feroient patriarche, et mult de hontes. Por ce manderent as chastiaus
que li Veniciens donroient la quarle parlie ai'em- et as cil6s qui pres d'eus estoient, por Dieu qu'il
pereor par devers terre de la cite, et li Fran?ois s'accordassent ensemble, et quil mandassent le
la quarte part prfesde Bouchede Lion. Quantainsi seignor de Blaquerre qu'il les secorust etil li ren-
orent altire, si eslut Ten le conle Baudoin 4 em- droienl toute la terre. Car li Latins les raeuoient
pereor, qui de Flandres fu cuen.';, si portacorone. trop mal. A ce s"accorderent les cit6s et les chas-
Quant 1'empereor fu corone, il desparti les terres, tiaus d'iluec entor, et furent tuit k la tor d'Andri-
les isles de la contr6e, et as Veniciens donna lel nople, et manderentau seignorde Blanquerrequ'il
parlie com avoir devoient. Aprfes laissa les Veni- les secorust, et il lor manda ariere que voleulier
ciens et ses baillis en Constantinople, et ala k Sa les secorroit dedens la Pasque a tot grant gent, et
lonique por prendree por doner au marchis a cu- ce fu quinze jors devant quaresme prenanl que le
11 avoit donnele roiaume de Salonique.Lemarquis message i alla, et si a quatre rault grant jornees
ala avec, et mena l'empereris sa fame, qu'il ot d'Andrinople jusques a Constantinople. Cil des
espousee, qui fame ot este rempereor Quirsac, et chastiaus et cil de la cite d'Andrinople quant il
mererempererequeMarofles fistestrangler,etseror orent la seuret6des Blaquers, qui les secorroienl,

le roi Honguerie. Cele dame ot un fils, qui puis fu il vindrent as garnisons, qui \k estoient de Veni-
roide Salonique. llya bienxxv. jorneesde Saloni- ciens, si lor distrent, qui voidassent la cite ets'il ;
que jusques k Constantinople. L'empereor ala de ne la voidoient, il les occiroient, nies en pes s'en
977 CONTINUATA BELLI SACRl HISTOHIA. - LIB. XXIV. 978
alassennt ancois com les occist. Les garnisons vi- A le dus voloit aillor prendre terre, qu'il donnast
rent qu'il ne se porroient tenir, si s'en issirenl por qu'il li laissa Andrinople en pes. L'empereor en
fors, et s'en alerent k Coustanlinople, et ainsi fist requist le duc, et le duc li dlst que autre eschange
l'en i toutes les garnisons des cliastiaiisd'iiuec en- ne n'avoit-il ja, ains se vengeroit de la honte com
tor.Les gariiisons envoierent un message k Vem- avoit fait i lui et b. ses gens ; et si li dist qu'il li
pereor, et li firent i savoir que ainsi s'en ve- aidast si com il devoit la cite 4 assaillir. L'empe-
noient, et commentli Grifons les avoient mis hors. reor li dist qu'il ne li faudroitja. Lors fist rempe-
Le message vint k Gonstantiuople le jor de la cea- reor attirer ses gens et assaiUir la envoia cite, et
dre, ainsi comine Tempereor issoit de sa chapele, une partie de ses mineors, qui minerent d'une part
ouil avoit oi le servise, cil lidist le message qu'il le mur et estanônuerent et mirent la tret, si qu*il
apportoit. Quant rempereor loi, si fu mult dolent, ni ot fors Quant si fu apareilli6,

de metre le feu.
et manda le duo de Venice, et le corate Lois et qu'il ni ol fors du feu4 bouterenset d'entrer ea
ses chevaliers qui ea Constantinople estoient. II la cit6, rempereormanda les chevaliers de Tost por
alerent tuit 4 li, et mult furent corocifes, quant assaillir, el establi li qu'il garderoient les lices, et
Tempereor lor dist la novelle qu'il ot oie. La pris- li qu'il entreroiten la cit6, qu'il ne voloit pas que
trent conseil, et s'accorderent d'aller d'Andrinople B les menues gens i eutrassent por destorner Tavoir
asseoir, et tot raetre 4 Tespes, que par d'Andri- qui dedeus estoit. Aprfes commanda rempereor et
nople estoit tot la lerre revel6e. Lors commenda fist crier, que porchose qu'il veissent ne qu'il ois-
Tempereor que luit fussent appareilli6s de movoir sent, n'ississent des lices. Or fu bien none quant
dedens la mi-quaresrae, et tuit cil qui arraes por- il orent cest aliremeut fait, si se departirent, et ala
roient porter, fors ceus que Ten esgardoit 4 de- chascuna sa herberge,ce fu faitlejeudi avant Pas-
morer en la cit6 por garder la. Ainsi coin il le ques. Le cuens Lois fu assis audisn6, et si com il
coiumanda fu fait. Quant ce vint k la mi-quares- mangeoit, vindrent li Blac et li Comains jiisques a
me, si murent, et alerent asseoir Andrinople. lices criant et glatissanl. Quant le cuens Lois les
N'orent gaires est6 devant Andrinople, quant les en fu mull ires, et dist, ve6s cil glouton ne
oi, si
Blaquers et li Comain nos lairoient mengier en pes. Va, dist-il a un sien
furent pr6s d'iluec, et coru-
rent chascun jor prfes de Tost, et gaitoient si la escuyer, amaine-moi inon cheval,et dist a rautre :
viande qu'4 peine en pooit Ten avoir, et si firent Va, dist-il a Estienne du Perche et a Roberl de
lices par derriere, que li Blac et li Comain ne se Monmirall et a mes chevaliers qu'ils vienenl apr6s
ferissent en Tost. raoi. 11 demanda uu hauberlon, si le geta en son
L. Balduinn imperaloridedere sese volunt cives An- Q dos, et monta sor son cheval, et issi fors des lices
drinopolis, modo iis non imperent Veneti Veneli etli chevalier et sa mesnieaprfes lui. Quant li Blao
vilant neimperalor cum iispaciscatur. Blacci et
et li Coinain qui as lices esloient les virent venir,
Commani veniunt inauxilium Andrinopolis. .4
quibus occidilur comes Ludovicus. si comiuancer a tuir, et il aprfes eus a enchaucier.
Quant Tempereor sout que li sires de Blaquere Quantcil de Tost virent, que le cuens Lois issoit,
avoit amen6 sor lui si grant gent, si ot grant paor. si crierent as ariues et issirent apr6s. Quant rem-
Si prist messages etles envoia en Turquie 4 Henri pereor oi la noise et le cri, si demanda que c'es-
d'Anjou son frere, et li manda qn'il s'en venist tolt, et renli dlstque le cuens Loisestoit issus et
4 tout ce qu'il avoit de gent, que li Blao et ii Co- aloit apres les Comalns. L'empereor dist. que Tea
main Tavoient assis devant Andrinople. Tout ainsi il amena un cheval, et II iroit apr^s, si les feroit
manda-il 4 Paien dOrliens, et 4 Baudoin de Biau- retorner, et commanda au luareschalde Chainfâi-

veois et 4 Pirron de Brachuel, qui un aulre ost gne, que nus n'alla apres lui fors chevalier, el
avoit en Turqiiie. Quant rempereor vint devant garder les lices et les angins por ceus de
qu'il fist
Andriaople, cil de la ville issirent hors tuit contre ja cite, et il s'en iroit aprfes le conte Lois por faire
lui, et bien le saluerent comme seignor, et li le retoraer. Le cuens Lois chaqa tant les Blacs et
deraanderent porquoi II estoit venu sor eus, et n l^s Coiuains, quil s'embati sor lor agualt, el
porquoi il venoit la cite asseoir, car il le con- les avoit ja chacies trois mil ou plus. Quant il vit
noissoient bien 4 seignor, el la cU6 li rendroient-il la guaite, se retorna ariere, et une parlie de la
volontiers, si les voloit 4 droit tenir comme ses giiaile saillirent apres, si le navrerent 4 mort, et
hommes, lues 11 ne li rendroient pas, ains se lair- occistrent ceas qui o lui estoient. II issit bien apres
roient depecier tuit piece 4 piece, por qu'il les rempereorcc. desmelllors chevaliersde Tost, por
vosist metre en aiitre maiu que la soue, et ce qu'il aler rescorre le conte Lois entre les Veniclens qui
avoientfail as garnisons, il 1'avoient fait sor lor apres aloient. Et quant la gait vil les gens Tempe-
corps deffendans, car il les inal meuoient de lor reor venir, si se retraist ariere, elTempereor ala
fames el de lor enfans tant qu'il ne les porroient avant, si trouva le comte qui se moroit, si fu mult
pliis sosfrlr, ne james lant com il vesquissent, Ve- dolent, et grant duel fist. Le cuens Lois il dlst :
niciens n'arolent justlce sor eus. Quant rempereor Sire,ne menes duol por moi, lues por Dieu ai6s
oi que cll d'Andrinople II orent ce offert, si en merci de vos et de la Crestiente car je suls raort, ;
prist conseil, et bien li donna son conseil que se mes tenes vos tuitcoi, et ralies vos gens ensemble,
979 GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEl-». 980
qu'il iert nuit partanl si porres aler as herberges A peasa de son cors garantlr et deses compaignons,
car j'ai ?or lor agait este, et veus les ai, et sachi6s et ue finast d'errer de jor et de nuiL Quaut Henri
se vosales avant japiea'en eschapera. L'empereor oi la novelle de la mort rempereor son frere et de
dist, que Dieu ne pleust, qu'il eusl i'eprovier,
ja sescompaignons, si en fu mult ires et mult dolens,
ne si oir qu'il eust le coute Lois laissie mort en etgrant paor ol de sa soue mort et de ceus qui
champ, ou iiremporteroit ou il i morroit. avec lui estoient, si ne sout que faire. II avoit bien
LI. Impemlor insiliens in Blaccos et Comanos, amen^ avec liii trente milles mesnie Termius et lor
ab iis occiditur. SolviturobsidioAndrinopolis. fames et lor enfansetlor hernois, por faire manoir
Or chevaucha reuipereor avant, et li chevaliers en Constantinople. Si lor avoit jure que por riens
apres. Li Blac et li Comain saillii-ent de lor embus- qui aveuist ne lor faudroit, jusques qu'il les aroit
chement, et les avironnerent, et 14 se combalirent mis en Constantinople. Or ne sout que faire. Car il
et occislrent tuit ceus de la compagnie rempereor veoit bien qiie s'il s'en aloit el les laissoit, qu'ilau-
et lui avec. Fors ue sai qnaul chevaliers et serjans roitgiant peschi6, et qiril iroit contre son serment.
qui en escliaperent et tornerenl h. lor herberges. Dont prist conseil as ohevaliers de Tost qu'il feroit ;
Quanl li Veniciens et cil qui avec eus estoient visi chevaliersliconseillerent, qu'il venoit miex qu"il
rent la bataille, si retornerent ariere, qu'il savoient B laissa ce meau pueple en avanture, et s'en alast&.
biens'il aloient avanl,qu'il n'auroient duree. II es- Rodestoc k lor gent, se raliassent li, qu'il demoras-
toitja prime soir, quaut il vindreut as herberge.^. sent li por eus faire occire. Que ce sout-il bien
Lors firent savoir au duc de Venice et au mares- que ce que le paisant li avoitdist, quepi6 a'enes-
chaldeChampaignela mescheance commentelees- chaperoit. Si veuoit miex que li Hermins fussent
toit avenu6. Quaat il oirent ce, si se leverent du mors que eus. Car se seust-il bien devoir s'il fust
siege totcoiement, et laissierentlor hernois, et s'en mort qu'en Constaatiaople, ne k Rodestoc, n'en
alerent tote nuitvers unecil6qui siet sorla marine, toute la terre n'ea auroit pie qui tuit ne fussent li-
qui estdes Veniciens, qni anoiu Rodestoc. Eu Con- vrfesa respee.Il fu davis k Henrique li chevaliers
stanlinople en ala une parlie, mes ce fu poi. Quant il donnerent bon conseil. Lors apela le paisant, et li
il orenl tote nuit err6, et ce viat a lendemain qu'il demanda s'il les sauroil mener k Rodestoc, et il dit
fu jor, alereut il regarder. Si virent de loingt oil bien, mes por Dieu exploitassent d'aler. Henri
grant gens k cheval. Si cuidierent que ce fus- uuit et ses chevoliers el le oaisan avec, et errerent
s&(jt li Blac, por ce commancierent h fuir vers deus nnis queonquesne meugiereutel mult perdi-
Rodestoc. Cil qiii estoieut 4 cheval, si estoil li os rent de leur chevax qui reorurent, si que mult en
Baudouin de Biauveex el Paien dOrliens, et Pirron ^ convint aler k pi6, et errerent tant, qu'il vindrent k
de Brachuel, qni venoient secorre reiiipereor. Pier- Rodestoc. Lk troverent lor compaignons, qui es-
res de Brachuel les choisi premieremeat, et miilt chapes estoient. Qnant il se virent \k assembles si
s'6merveilla quex gens c'estoienl, qiii fuioient, ne fiireut innltlies selonla iuesch'ance quiavenue es-
porqiioi, et regarda ct conut une partie des banie- toit. Crant duel ftreut de ceiix qui mors estoieut,
res et li fu avis que c'esloit de lor gent. Dont dit k Li Blao aceinstrent li Hermias que Henri ot laissiSs,
ses compaigaons, venes lot belement, et je poin- si les assaillirent, et les occistrent et lor fa-
drai vers eus, et saurai que ce est. II point et les mes et lor enfaas, et lors mesme, fors aucuns
atainst. Quant ille virent venir sol, si s'arresterenl. qui eschaperent, et alerent en Constantinople.
Qnant il vint k eus si les conut, et il lui. Sideman- LIII. Henricus, imperatoris frater, constituilur
da de lor noveles, et il li distrent Qnant Pierre de imperii administer, deinde post annum impe-
:
Brachuel oi la novelle si fisl grant duel el manda rator.

ses compaignons, qu'd venissent klui, et il vin- Qnaut la novele vint en Constantiaople, et du
i
drent, et qnant il furent Ik venii si s'en alerent tout conte Lois et des chevaliers, et qu'il ne sorenl no-
droit k Rodestoc. Lk sejornerent et altendirent velles (le Tost, qni parti esl, d'Andrenople du siege,
se dame Dex lor envoiroit secors de nulle parsi farenl mult esmaie et dolens. Ce ne fust mie mer-
tie. veille. Li cueus de Bethune, qui estoit demorfe ea
LIl. Uenricus, aitdita morte imperatoris ad cujus Constantinople : et uncardinalausioirentla aovele,

veniebat auxilium, Rodeslnm se recipit. si manderent tous de Constantinople, et
les Latins
Quant li Blac oreut occis Fempereor et ses che- les tirent assembler en un lieu porprendre conseil
valiers, et il sor mt que Heuri son fiere avoit pas- qii'il feroit, et por commanderquechascun fustap-
se le bras S. Jorge, et qu'il venoit k Andrinople, si pareillie por lui defendre, si veoit que mestier len
alerent encontre, por luioccire, s'il lepeusseiit tro- fnst ; car a chascuns Latins, qui estoient lors 4
verne ataindre, mes Dex ne le vout pas soffrir, raes Constantinople, estoient-il lors c. Grifons, el si a-
ienvoia un paisant dn pais por dire la luort d'em- voit le cride la terre. Lk prislreul conseil qu'il ar-
pereor et du conte Lois et des chevaliers qni mors raeroient nn vaissel et lenvoiroient a Rodestoc, et
estoient, et du siege qui estoit leve d'Andrinopli', feroient cherchier la marinc por savoir s'il orroient
et ales a Rodestoc, et que li Blac venoient coutre nulles noveles de Henri d'Anjou, ne des autres qui
lui, et s'il le trovoient, il rocciroient, mes por Dieu estoient pariis d'Aadrenople, por ce attirerent el
manderent par mer ce qu'il ne pooient mander par A marquis estoit mort. Lk trouva un sien fils qu'il co-
terre, il armerent iin vaissel, et l'envoierent par roDa et fist roi de Salonique. Ne demora guaires
mer, et bien demora plus de vni jors, puis qu'il apr6s ce qu'il ot este iluecuue piece qu'ilfu mort.
les ot trovea Rodestoc, ne ODques cil de Rodestoc Si chevalier et si home qui aveo li estoienl, retorne-
ne leur lirent a savoir, jusques que li vaissel re- renlariere porgarderConstantinople. Lorspristrent
vint ariere. Bien sejoriierent li la tui xv. jors el plus messages, si envoyerent au conte Pierron d'Au-
les
puis qu'il furent a Rodesloc, ne ne s'eD osoient par- vergne, qui cousin estoit germaia le roi Felippede
tir por li Blac, et quant ils sorent que ii Blac s'es- FraDce, et avoit la cootesse de Namur a fame, qui
toieDl trails ariere, si se partirent de Rodestoc, et seror estoit rempereor Baudoin et rempereor
s'en alerent vers ConstantiDople, et eDvoierent le Heuri, manderent qu'il alast en Constantino-
si li
vaissel avaDt qui estoit venu por novel oir d'eus, ple o sa fame ; car li empires estoit escheus a sa
et firenta savoir quil veooieut, et quant ils furent fame et Ten feroient empereor, et li emperris si
;
en CoiistaDtiDOple, si sasserabierent tuil, et pri- condrois estoit.

strent conseilde faire seiguor en la lerre, et esgar- LIV. Petrus liomam profeci.Hs a papa coronaturim-
derent quil feroient bailiif de la terre Henri le fre- perator. Tendit C P.
re de Tempereor, jusques qu'il sauroient se rempe- B Quant il oi la novele, si murent entre lui et sa
reor estoit morl ou La li tirent homage come a
vif. fame. et s'en ala droit a Rome, et mena avec lui
bajllif, etbienfu bailli plusd'uDan, et faisoilquerre chevaliers et serjans, et si laissa deiis fils cheva-
et clierchier, et doona grant avoir a moiDes et a liers qiTil avoit, dont Tainsne fu cuens de Namur.
autresgeosportrover lempereor mesonquesn'en ; Quant le cuens Pierre fust a Rome, si fist tant a
pout-on oir noveles, fors tant que un lions vint a Taposlole qu'il le coroiia lui et sa fame. Quant co-
lui uD jor, si li dist qii'il avoit entre lui et deiis ho- rones furent, si s'eD alercDt a BraDdis en Puille, et
mes rempereorembl6, et ravoient meneen une fo- li apostole envoia avec lui uncardinal. Quant Tem-
rest, et ravoient la laissie et les deushomes avec pereor vinta Brandis, si fist appareiller nes et ves-
lui qui le gardoient, et qu'il envoiast avec lui che- siaiis et entrerent ens, et passerent i Duras, et
valier et serjans, par mer, si ramenroient. Henri quaul ils furent arrives devant Duras, et li sires
fi-t armer deus galeres, el ttst entrer ens chevaliers sout que c'estoit rempereor, si ala encontre, et li
et serjans, et lecueos de Bethune avec, si les en- fist grant joie, et le receut come seignor, el li fist
voia en la forest ou cil les raena. Cele forest estoit homage et li rendi sa terre. Duras est la premiere
sor mer major. Quant il vindrent Ik, si descendi- cile de TeDtree de Grece par devers Puille. Quant
rent a terre, et alerent deles Tarbre, oii cil disoit p rempeieor ot iliiec uue piece demore, si vint li si-
qu'ilavoientIaissi6rempereor. La.ne Iroverent mie, res de Duras, si li dist Sire, vous irez en Cons-:
aios troverent relief de pain et de sel, mes ne so- tantinople par terre, et je irai o vos tant comme ma
rentqui avoit mangie. Cil lor jura qiiedesousrar-
i terre durera, et puisqu'on saura par Grece que je
breavec deus homes avoient laissiererapereor.l.'en vous arai rendue ma terre, et qiie je irai avec vous,
cherchala forest, si ne trova Ten rien. Qiiant il vini aura nul quicontre vos soit ains vendront a vos ;
rent qu'il ne trovoient riens, si relornerent ariere a merci, et vous rendront toule la terre. L'erape-
vers Constantinople. Vees-ci toute la novele de reor le crut, si murent el alerenl par terre, Temper-
rempereor BaudouinquêneD pout onques savoir, ris estoit grosse, si n'ala mie par terre, ains s'en
puis qu'il fu perdu. Je vous avois oublie a dire du ala par nier en Conslantinople. Ains qu'ele venist
conlede S. Pol, qui en Constantinople esloit il fu a GoDslaatiDople, arriva ele en la terre Gieffroi de
;
mort de sa mort bien xv. jorsavant que lempereor Vilehardoin, qui grant honor li flst. Lemperris
meust a aler a Andrenople. Et quant Henri ol este avoil uuetille, et Gietiroi de Vileliardoiu uq til qiii
bailli de la terre plus dunanquen ne poutsavoir avoit noiu Giefroi. Leraperns vit qu'il avoit grant
noveles de Tempereor Baudoin, cil de la cile le ti- terre et que sa fiUe seroit bien marifee. Si li dona i
reiit empereor. Si li rendi Fen une partie de la ter- sa fille, el il la prist a fame, si Tpspousa. Apres s'en
re quiavoitesle perdu entor Conslantinople, et si ^ ala reiuperrisen CoDstantinople, ne demora apres
li rendi Ten Andrenople par tele diviîou, quil auce guaires qu'ele se dfelivra d'un fils dont ele estoit
roit seignor Grifon et quil ne seroienl mie sous la grosse.
seignorie des Veniciens, nedesLatins. Toutes voies LV. Imperator occiditiir. Frater comilis Nainur-
prist rempereorce qu'en li rendi, et la dona a un censis fit imperator.
haut home de la terre qiii avoil nom Livernas, qui Or vous dirai que li sires deDuras fist.qui Tem-
puis Ten servi bien. Cil Livernas avoit a fame la pereor conduisoit par terre. II n'orent pas eloignie
seror le roi Felippe de Krance, qui fu fame au fils Durasplusde trois jornees qu'il se herbergierent ,
Tempereor Manuel,qui Androines fist noier. Lem- en un chastel mult fort. Qiiant herbergie furent, ct
pereor Henri li»l pes a Blacs et list la pcs au sei- il nincioicDt la nuit, lisiresde Duras fistbien
armer
gnorde la Blaquerne poravoir Taide deluiet de sa ses homes, et tist prendre Tempereor et ses
terre. Puis fist lant qu'en li rendi sa terre jusqira gens, et assSs en occist TeD, et les flst en pri-
Salonique, et i ala, et quanl il i vint si trova que le son meitie, et tant les tint en prison, que lempe-
reor fu mort et le cuens de Sancuerre. Quant cil A tra en la chambre Quant li haut
le duc, si Toccist.
de Grece oireiitdireque 1'erapereorestoiteuprison, home d'Alemaigne sorent que
duc estoit mort, li
si se releverent et reconquistrent toute la terre, qui contre eus esloit de coroner Othon par les
que rempereor Henri avoit conquise. Ne demora promesses et par les dons qu'il avoit eu du roi
guaires apres la mort Tempereor que l'emperris dAnglelerre, il lemanderent si le coronerenti Ais
morutenConslantinople.Quantremperrisfumorte, la (2hapelle. Quant Othes ol port6 corone, si flst
li chevalier de la terre manderent le comte de iNa- querre le chevalier qui le duc avoit mort et occis,
mur qui ses fis estoit, qu'il alasten Constantinople, et le fist tant cherchier quil fu pris por li geter du
que la terre li estoit eschue. Quant le message vint bla^me de ce quil li metoit la mort du duc sus. 11
a lui, etli conla son message, ildist qu'ils'en con- fist le chevalier Irainer et pendre. Aprfes s'en ala a
seilleroit. 11 s'en conseilla, mes son conseil ne li raposlole a Rome por estre corone. L'apostole le
aporta pas qu'il i alast ; ains ienvoia son frere qui coronamult volentiers, porce queleroid'Engleterre
mainsnfes esloitdelui, et il lor maoda quil le coro- Ten avoil fait grant present. Lendemainque Olhes
nassent, qu'il ne pooit aler. Cil Henri sen ala par fu coronnei empereor de Rome, il entraen la lerre
Honguerie, porce s'en ala par que Temperris es- Tapostole et le commenga a guerroier, et prist les
la,
toit sa seror, et qu'il ot le le roi de Hon- g chasliaus et les garins encontre Tapostole. Quant
conduit
guerie parmi sa lerre etparmi Blaquie. Sauvement Tapostole sout qu'il ot pris ses chastiaus, et qu'en-
s'en alaen Constantinopleel porta corone. Et quant tre estoil en sa terre, cil quil avoit fait empereor
il ot porte corone, il ne fist gaires d'esploit en la leret faire ne devoit, et avoil aidie par couvoitise k
re,car il n'avoit mie amen6gensdontil peustgram- deseriter celui qui devoit estre empereres, si fust
ment exploiter, et eust perdue toute la terre, mult dolent, ne pout autre chose faire, ne autre
si
s'il n'eust Taide des Blacs ; mes li Blacs li ai- veniance, fors de Othon escommenier par loute
dierent a maintenir et k retenir ce qu'il en Chrestient6 ; il Fescommenia et fist excommenier
trouva. par loule Chreslient6. Quant Tibaul qui estoit
LVI. [mperatoris maler aqtiis submergitur. Ejus baillif (le Puille, a cui Tempereor avoit laissi^ la
uxori nasus et labia amputantur. Ipse vero mort- terre de Puille et de Calabre, et de garder a soa fil
lur. Fedric, sot que Othes otporte corone, si ala a lui,

U avoit une vaine dame en Constantinople, qui et li disl quil alast en Puille, et il ii rendroit loute
fille avoit est6 k un chevalier d'Arras qui avoit nom la lerre. Apres iroit en Cesile, et prendroit Fedric
Baudoin de Noveville. Cele dame avoit mere, lem- el rocciroit. Et se ce ne faisoit, bien seut que s'il
pereor Taima tant qu'il ne pooit estre sans li, si . venoit en aage, il li toudroit.
Tespousa coiement, et la mist avec lui en son ma- LVIII. Otho frustraSiciliam invaderetentat. Fride-
noir, et sa mere avec lui. Quant li chevalier de ricusSiciliserex sororemregis Aragonum uxorem
Conslanlinople sorent qu'il Tavoit espousee, si en postulat.
furent mult dolent, car il estoit si entr6s en li L'empereor garni bien les chastiaus qu'il avoit
qu'il ne Ten pooit faire issir hors de sa chambre. pris de rapostole, si s'en ala en Puille avec Tibaut,
11 pristrent conseil qu'il en feroient, si s'en aierent mes tisl gaires
il ni car cil de la terre furent con-
;
ea la chambre ou Tempereor estoit, si com lor tre lui, ne onques ne li vodrenl rendre. Quant il
conseil lor avoil aportfe, et pristrent l'empereor, si vit qu'll ne feroit rien iluec, si laissa Tibaut en son
le tindrent, et pristrent la meresa fame, si la mis- lieu, et s'en ala en Lombardie, et en tous cave por
trenten un batel,et Tenvoyer noier en mer; apres prendre les seurtes. En Alemaigne demora lous
vindrent a sa fame, si li couperent le nes et les escomraenies. Li apostole attendi plus d'un an,
baulevres, a tant laissierent Tempereor en pes. quMlcuidoit, qu'il venist a amendement de ce qu'il
Quanl Tempereor vit la honle que Ten li out faite avoit raespris verslui, mes il ni vint, ne amender
de sa fame, et de sa mere, si fu mull dolenl. 11 fist ne le voul et rapostole en prist conseil tel com
;
armer galies et enlra ens, et laissa Coostantinople, vosoires dire. Mes ancois vos dirai de Fedric quia
et ala a Rome. Quant il vint \k, si se plainst a Pelerme estoit. II ot conseil des arcevesques qu'il
lapostole dela honte que si home li avoient faite. le gardoienl, qu'il se mariast en tel lieu quil eust
Le pape le conforta duremenl, et li dona du sien, secors et aide de sa lerre ravoit, que si home h
et le pria tant, etfist lant versliqu'il retorna ariere avoit tolue. II dist qu'il feroil volentiers par lor
en Constanlinople. En ce qu'ils'en retornoitariere, conseil ce qu'il vodroient. Lors distrent que le roi
ilarriva en la terre Giefroi de Vilehardoin ; 14 prist d'Arragon qui marchisoit k lui par mer, avoit une
maladie dont il fu mort. serorqui avoit este roine de Honguerie, et s'il pooit
LVII. Otho imperator coronatus invadit Ecclesix lant faire quU Teust a fame, il ne savoit nul lieu
terras. Excoinmunicaiur dont il peust avoir secors par mer et par terre.
Fedric qui estoit roi de Cesile, et qne si home Lors vint Federic, si dist qu'il envoyassent la, se
avoitdeseritede sa terre, et duduc de Souave son Ten li voloit envoyer, il Fespouseroit volenliers. Li
oncle qui la lerre dAleuiaigne li gardoit, il devoit arcevesqiies firent armer galies, et envoyer au roi
eslre empereor. II avint un jor quun chevalieren- d'Arragoa, por demander sa seror au roi de Cesile.
985 GONTINUATA BELLI SACRI HISTORIA. — LIB. XXIV
LIX. Ei concedilur. A Alemaigne, et il Gene-
lor guerredonneroitbien. Li
Qiiant message vindrent au roi d'Arragon, et
li vois firenttaut vers ceux de Loiubardie, que le roi
il orent dist lor message, le roi fust mult lies, et passa en Aleraaigne, et porta corone aAis. Si-tost
fist armer galies et nes et chargier d'armes et de com il fu corones, il prist la crois d'outre-mer, et
viandes, et fist sa seror enlrer ens, si Tenvoia au voa a Dieu qu'il iroit en la terre de promission, et
roi de Cesile, et envoia avec son frere qiii cuens aideroit 4 son pooir 4 delivrer la terre des mains
estoit de Provence, et cinc cens chevaliers por lui des Sarrazins. Quant le roi de Cesile ot port6 co-
aidier la terrea secorre que si home tenoientcontre rone a Ais, li arcevesques et li evesques se tindrent
lui. Aprfes quantilfurenl partis d'Arragon, arrive- a lui par lecommandementrapostole.et unepartie
rent-ils 4 une cite qui a nom Palerrae, 14 oii le roi des chevaliers de Loheraine toute. 11 avint un jor
de Cesile estoit. Quant il fiirenl arrivez, descendi- qu'il estoit en Loheraineen unchaslel,et conavoit
rent a terre, le roi ala enconlre eus, si espousa la porparlee sa mort par proraesse, que Olhes avoit
dame. Quaut il ol espousê, si se partirent de Pa- faite. Un chevalier qni savoit cele trahisoo, vint a
lerrae et alerent en Cesile, et poi cor.quislrent de lui, et li dist con avoit sa mort porparlee, et con
la lerre. Mes tant firent le roi et la roine et li che- le devoit la nuit occire, et s'il voloit faire par soa
valier, qu'il aloit tot conquerant. II a de Palernie b oonseil, il feroit tant qu'il ne seroit pas raort. Le
jusques a Messines v. jorn6es. Apres ce que le roi li dist, que volentiers ie feroit « Sire, dist-il, :
cuens de Provence fu a Messines, ne dcmoragaires se vos vous raouves oie, vos estes guaitli6s de tou-
que li cuens fust mort, et grant partiede ses che- tes pars, vo^ ne pores de cele par aller, qiie vosne
valiers, et Tautre partie s'en retorna en son paJs. soi6s occis. Je vous dirai qiie vous ferez. Quant ce
Le roi deiuoraa Messinesavec ses borgois, que de vendra encore nuit, vos feres un valet dormir ea
ses chevaliers n'avoit-iI guaires avec lui. voslre lit, et ser6s derrier Tuis de la chambre.
LX. Papa Fridericum hortatur ut transeatin Ger- Qiiant cil satiront, qui vous doivent oecire, que
maniam Aquisgrani coronandus. vous ser6s endormi, et il virront celi qui gierra en
Or vous dirai le conseil que lapostole ol contre vostre lit, si cuideront que ce soies vos, si passe-
Othon. II oi dire que le roi de Cesile estoit a Mes- rout outre, et enleadront a celui oecire, et vous
sines, etqu'il avoit fame espousee, il li manda que tanlost istres de la chanibre, et je ferai apareillies
s'il pooit tant faire qu'il fust en Alemaigue, il man- a tot chevaucheors,si vos emmenrai. Li crislevera
deroit as arcevesques et as evesques qu'ils le coro- que vos seres occis, et je a Taide de Dieu vos men-
nassent a Ais, apr6s quil auroit porte corone a rai4 sauvete la nuit. » Et lendemain fu li cris par
Ais, il le coroneroit a Rome. Quant le roi de Ce- „ toiite la ville et par toute la terre que le roi de
sile oi cele novelle, si fu mult lies,et tistappareiller Cesile esloit occis en son lit. Quant le cuens de
une galie et entra ens, et ala a une soue cit6, qui Bar le sout, el li dus qiii marchisoit 4 Loheraine,
est au chief de sa terre k trois jorn6es de Rome, si le firent savoir aii roi de France. Quant il le
qui 3. nom Gaiete ; mes ancois qu'il i alast, porce sout, en fu trop dolent, porce qu'il se doutoit
il
qu'il ne savoit qu'avenir estoit, corona ua sien til, d'Othon, que s'il veuist en possession, quil ne le
qu'il avoit de sa fame. II sejorna grant piece 4 grevast. Le jor raeisme retist a savoir le ciiens de
Gaiete, porce qu'il n'osoit aler avant por les Pisains Bar et h dus aii roi de France, qu'il estoit eschap6
qui le gailoient por oocire.
Quant il ot 14 grant et corament, dont li roi fu miilt lies quant il le sot.
piece este, si manda as Genevois que por Dieu le Apresce avintque le roi deCesile manda auroide
secorrussent, qu'il ne s'osoit movoirde Gaiete. Cil France que volontiers parleroit a lui a Vaucolor.
de Janes armerent galies, et envoierent por lui, et Le roi Felippe n'i pot aler, aias envoia Lois son
i
remmenerent a Janes. L4sejorna bien huit mois, fils, et furent 14 et parlerent ensemble, mes de lor
que onques n'issi hors de la ville. Car quant Othes conseil ne vos sai-je rien dire, fors tantque au-
oi dire, que rapostole ravoit mand6 por coroner cune gens distienl, que le roi Felippe li presta
contre por envoier en Alemaigne, il envoia
lui. et grantavoir, por mainteuir saguerre contre Othon.
en Lombardie et en Touscane ses messages asci-
LXII. PhUippusrex Ottrmi adversatur qui in eum
t6s et as destrois, et envoia grant presens, etgrans
fcedus init cum Angiis et Flandris. Re.v Anglise
dons promist 4 ceus qui le porroient prendre, qu'il victus a Ludouico reqis Francorum filio. Pugna
le prissent et tenissent, et ce lor mandoit-il mult Bovinarum in qua viclor rex Francorum.
en priant. Othes sout bien que le roi de France amoit le roi
LXI. Coronatus crucesignatur. Ejusmortemfrustra de Cesile, et quil li aidoit du sien encontre lui. II
tenlai Otto. sot que le roi d'Engleterre son oncle. et le ouens
Quantle roi de France Felippe oi dire que le roi de Flandre, qui Ferrand avoit nora, estoient con-
de Cesils estoit a Genes, et queTapostole renvoioit cordes ensemble, et assembloient gens por guer-
en Alemaigne por coroner, si en fu rault lies, et roier le roi de France. II asseiubla grant gens, dus
sout que Othes faisoit guaitier les destroits et les et contes, et s'ea ala eu Flandre en Taide le conte
chemins por lui prendre,si manda asGennes, qu'il por grevpr le roi de France. Le roi d'Engleterre
meissent coust et paine comment 11 fust tost ea envoia grant chevalerie au conte de Flandres por
987 GUILLELMT TYRENSIS ARCHIKP. 988
6tre encont'e le roi lie envoia son A me vous avez oi aida Dame Dex k Federic de si
France, et si i
frere,qiii avoit nom Ciiillaunie Longue-e^pee, etle poure com il fu au commencement. Or vous lairons
conte Renaut ile BoloinRue, <]ui avoil lui manoit a parler du roi Federie qui en Alemaigne estoit, et
en la guerre, el Hne de Boves. Apres passa le roi sejorna grant pieeeains qu'il ala a Rome, jusques
d'Engleterre en Poitou a tout grant ost et grant que ore et [loint en sera coii en parlera. Cil roi Fe-
chevalerie. Quant de France sout que le roi
le roi deric manda son fll et sa fame qu'il avoit laissie en
d'Engleterre estoit arriv6s en Poitou por enlrer en Cesile.
sa terre, si envoia la Lois sou fil, el le conte de LXIV. Joannes de Brana fil rex Jevosolymitanus.
Nevers, et grant chevalerie, et lant i lirent qu'il Or vous dirons de la terre de Jerusalem. II avint
eussent pris le roi dEngleterre en un chastel, se chose que le cuens Heuri fu raort, et que la terre
ne fust un cardiaal de Rome qui estoit Engleis, et eschai k la fiUe le raarqiiis, qne li Hassisis occi-
estoit en cele terre por croisier a aler outre-mer. strent. Ele n'ot pointde seiguor, ains fist rend'un
Quant il vit que le roi d'Engleterre en avoit le peor, sien oncle baillif rle la lerre jusques a tant qu'il
tant pria Lois le fils le roi de France, qu'il ot tri- aroil trouve a qiii il la donroient, et de qui il fe-
ves, et leroi s'en ala. Ainsi fist eschaper le cardinal roient seignor. Cil chevalier de qui Teu fist baillif
le roi dEngleterre, qii'il ne fu mie pris. Qiiaat le b e' (lui estoit son oncle, avoit nom Jehan d'lbelin.
roi de Frauee oi dire que le cuens de Flandre as- et fu til de Balian et la roine Marie, qui fame fu au
sembloit gens, et qiie Othes, et le frere le roi d'En- roi Amauri. Cil fu baillif dela terre ancois con eust
gleterre, et Renaiit le cueus de Baloingne estoit trouve a cui donner la damoiselle, et bien tiut en
venu en s'aide, il semonst ses os, et sen ala en pes la terre envers les Sarrazius. II avint chose que
FlanJre encontre liii, et seherberja a quatre lieues li patriarche etli evesqiies etli chevalierde laterre
pres de lui a une cite qui a nom Tornai cele jor et li Templiers etli Hospitaliers s'assemblerent en-
;
que le roi vint a Tornai fu samedi et du samedi fu semble etpristrent conseil a cui il porroieut donuer
Dimanche, sidisile roi qti'il ne se moveroit por la la demoiselle, et laire roi de la terre. La estoil un
hautesse du jor. Li ITameuc quaut il sorenl qiiele chevalier qiianl enserable estoient, et se leva en
roi estoit si pres d'eus, si s'arnierent et vindront pies, et lor dist qu'il savoit un chevalier eu France
encontre lui, car il le ciiidierent troiiver a Tornai. qui n'avoit point de fame, et esloit haut hons et
L'ea a savoir au roi que li Flamene venoieut
fist prodons, et s'il si voloient accorder il li estoit bien
sor lui, sesgens arraer, etse leva diluec,
le roi fist avis qiie le roiaume li afferroit bien. et qu'ele se- i
et s'en revint a une herberge dont il meiist estoit le roit bien emploiee. II demanderent qui il estoit, et
jor devant, et establi s'arriere garde, et chargea 4 ^ eorament il avoit nom. II lor dist qu'il avoit nom le
Champenois, et s'arresta a un pont cou apelle le cueus Johau de Brene. II en parlerent ensemble, et
pontde Bovines. Lk attendoit s'arriere-garde qu'ele s'ea conseillerent, et otasses de ceus qui bien le i
venist, qu'il ne voloit mie aler contre les Flamens connoissoient, et avoient oi parlerde li, si s'accor-
por combattre, porce qiie leDimaDche estoit. L'en derenl luit de deinander, le queri-e et de donnerli
fist a savoir aii conte de Klandre, que le roi de la damoiselle, el de faire le roi. II pristreut messa-
France s'enfuioit, et qu'il ne rosoitaltendre. Adouc ges, et Tenvoierenl qiierre. Li messages vindrent a
vint le cuens. si poinst, tant qu'il se feri en Tar- lui la oii il estoit eii France, et li distrent que cil
riere-garde, et cil le recueillirenl a Taide des de la lerre d'oulre-mer le mandoient querre por
eschieles des chevaliers qui pres d'eus estoient. Si lui faire roi. Quaut il oi ce, si dist qu'il eu pren-
pristrenl !e cuens de Flaadres el Giiillaume Longiie- droif conseil. II ala au roi de France, et li dist que
espee et un conte d'Alemaigne qu'on apeloit le Teu Tavoit mande querre por estre roi en la terre
conte Pelvi, et Renaiid de Boloingne etdes Flamens d'outre-mer. Le roi li conseilla bien, et li loa qu'il
grant partie et des autres chevaliers asses. alast. II ala et arriva ea Acre, ou Ten le receut a
i
LXIIl. Ollonem persequilur Fridericus, cui impe- grant honor, et a grant seignorie, puis ala a Sur,
rialia insignia resignat. et espoiisa sa fame, et porterent corone. Quant li
Olhe s'enfui et li dus de Brabant qui avec lui Sarrazins sorenl qu'il ot roi en .\cre, si brisierent
estoit etHue de Bove. Cil eschaperent, et s'en ala les trives qu'il avoient au baillif, et comiuenca
fait
Olhes en Alemaigne. Quant Federic oi dire que la guerre. Quant Johan ot port6 corone, si
le roi
Othes estoit deconfi en Flandre, et qu'il s'en estoit manda le roi de Cipre qu'il prist sa fame la tiUe le
afuis,si assembla grant gens, et ala sor liii. Quant coute Henri. Li cuens Henri, le pere a la demoi-
Oihes oi dire qiie le roi Federic venoil sor liii a selle, avoit fait cele mariage ains qiril morust. Le
tout grant gens, si voida Alemaigno et ala a Soisso- roi de Cipre la raanda querre, si Tespousa el la fist
ne en la terre son frere, et le roi Federic aprfes, et roine. Li roi Johan avoit un cosin germain qui
le chaga tantqu'il Tatainst et Tassiegea en un cha- avoit nom Herart de Braine. II sout un jor que le
stel. Lci pritmaladie a Othon, si fii mort; mes an- roi estoit al6 a Siir, si tist tant versla roine, qii'ele
cois qu'il morusl, se demist-ilde rem|iire, et rendi li dona Taiitre au comte Henri, qui sa seror
tille
au roi Ft>derie la corone de Rome, et les aloube- estoit. II Tespousa coiemeut tantost com la roineli
mens qu'il portoitquant il estoit empereor. Sicom- ot donnfee, porce qu'il ne voloit mie que le roi ne
989 CONTINUATA BELLl SAr.RI HISTORIA. - LIB. -XXIY. 990
gouverne, et vit
eust blasme, ne con dist qii'il lieu?t donnfee. II A n'ont point de seignor qui les
passa mer tanlost, et s'en vint en France. chascun du Quant il aront despendu ce qu'il
sien.
ont, si s'en iront. » Li soudau se tint lous cois es
LXV. Papa criicem prxdicari manilal Jacobiis de moiitaignes. Quant les Crestiens virent qu'iln'ava-
Vilriiico eliyilar e/nscu/jiis Acconensis.
leroient mie, si n'oserent demorerau siege, por ce
Je ne voiis dirai ore plus de Herart ne de sa fa- qu'il ue se meissent eutr'eus et Acre, et qu'il ne
me, mais paraveaUire vos enorres autiefois parlor tollissenl la viande. II n'orent gaires este en
ler. Le roi Johan qui en Acre estoit, manda a Ta- Acre puis qu'ilfiirentrevenus, quele roi Honguerie
postole, qiie por Dieu le secorust, et qu'il avoit entra en luer et s'ea r'ala en son pais, et le roi
granl mestier de gens. Qiiant rapostole oi la no- dErmenie s'en r'ala en Ermenie, etle roi de Cipre
velle de la terre d'outre mer, qui avoit mestier s"en retorna ariere, et arriva a Triple, et acoucha
d'aide, il rnanda par lonte Crestiente as rai-iilors Johan fu en Acre et ot
malade el fu mort. I.e roi
clercs qu'il savoit qu'il prechassent de la crois miill grant gens, et uhiH eii venoit chascun jor. II
d'outre-mer. Apr6s envoia cardinax por eiis con-
i se porpensa qu'il iie porroit rien esploilier en cele
forter el conferraer ce qii'il disoient, et iniilt en terre, et que s'il avoit couseil dii Temple el de
croisierent par toutes terres. II ot en France un g rHospital et des chevaliers de la terre, qu'il iroit
clerc qui precha de la crois,qui avoitnora maislre volentier Alixandre on Damiete asseoir, s'il li con-
Jacques de Vitri, cil en croisa mult. Li ou il estoit seilloienl. Et sil li esloit bien avis, que s'il avoit
en la predicaliou,relurent les chanoines d'Acre, et riine de ces cites, que por cele cite porroit bien
manderent a lapostole, qu'il lor euvoia por estre avoir le royauine de Jerusalem. Qiiant ainsi ot
evesqiie d'Acre : et sachies s'il n'en eiisteule com- pense, si manda les Tetnpliers et les Hospitaliers et
mandement 1'apostole, il ne Teust raie regu, mes les chevaliers de la terre, por prendre conseil de
toiites voies passa il outre-mer, et fust evesqiie ce qu'il avoit peuse.
grant piece, et (istmnlt de biens en la lerre ; mes
LXVil. Rex Joannes Damietam obsideredeliberat.
puis resigna et il reiorna en France, et piiis fii-il
cardinal de Rome. Le premier haut hoine de cele Qiiant tiiit furent asseiubles, si vint le roi, et lor
croiseriequipassafu le roi de Honguerie,qui nuilt dist : Seignors, dist il, or me conseillies por Dieu
degens raena, etmultdegens passerent i ce pas- de ce que je vous dirai. « Nos avons mult grant
sagede toules terres etarriverent en Anre. En cel gens, luult en a de croisies par toiites terres qui
i
point que le roi de Hoiigiierie passa, fu la roiue la venront, et miilt croisera len encore, il m'est avis
fame le roi Johan morle, si li demora iiiie fille. Le „ que nousne pourrons mie ci grammi'nt esploitier
roine vout mieestre sans fame, ains envoia auroi sor les Sarrazins, et se voiis veesque ce soit bien
d'Ermenie qu'il li envoia une de ses filles, et il la a faire et consens le vos aportoit, je irois volentier
prendroit a fame. Le roi li envoia el il l'espousa, en la terre d'Egypte asseoir Damiete ou Ahxandre.
apres vint le roi d'Ermenie en .\cre. Qiiant le roi Car se nos poons avoir une de ces cites, il m'est
Johan ot ?a feiuiue espous6e, vint le roi de Cipre avis que uous en porrions avoir toute ccste terre
en Acre a tot graut gent. por Tune de ccs deus, se Uex la nos donoit pren-
dre. » Li Templier et li Hospilalier et li chevalier
LXVI. Ckristiani obsident montem Tabor. Obsidio-
nem solvunt. en parlereut ensemble, et lor apporla lor conseil
que bien seroit a faire, il si accordereut, et crean-
Or furent en Acre qiiatre loiset i ot mult grant tereiil qii'il iroienl. Qiiant le roi vit qu"il se furent
pueple, qui arrives i estoil. Lk pri Urent conseil accordes ensemble, si coinmanda a chascun qu'il
qu'il iroient asseoirun chastel, qui estoit a quatre atornassent lor nes et chariassent es galies armes
milles d'Acre, qui a nom Monte-Tabor. II alerenl i et viandes et chascun seloiic ce qu'il estoit, et
et rassistrent, mesil ne le pristrentpas carli Sou- ; pristrenl jor de mouvoir. Et quant la muete fu
dan ot asseiuble grant gens,etvinl son chastel se- atiree, le roi garni bien Sur et Acre de chevaliers
corre. Quantli Crestiens sorentqiiele Soiidan estoit et de serjans, et laissa a Acre bien cinq cens che
presd'eus,etqiril venoilporeiisgrever.siseleverent valiers, quaat il s'en ala en la terre d'Kgypte, que
dusiegeet alerenlenconlreporcombatre. Li Sarra- de ceiis de la terre, qiie des pelerins. El quant li
zinsfurentesmonlaignesenhautetliCrestienupIain. rois ainsi garni Stir et Acre, si fist
ot par Acre
Coredainle tilsau soudan vint a sonpere, etlidist : crier qui haitie estoienl, fors ceus qui deinores
«Sires, car descendesi val, si nous conibatons as estoient es garnisons entrassent es nes, etalassent
Crestiens. Li soiidan dit que non feroil Vees, : avec liii sor escomenienienl. Qiiant les nes et les
dit-il, biau liIs,com il vienneiit eransel esprispor galies furent appareillies, si entrereiit eas, et quant
combatre. Se nous descendons 4 valespoir nous Des lor dona bon vent, si murenl,el errerent tant,
en aurons le nieillor. Car aiissi chier ont-il i eslre que poi de tans vindrent k Damiete, et pri-^trent
mort comme vif. II m'est avis qu'ils sonttiiit aban- terre, et descendirent î une isle, qui est devant
donnfes i la moit, si ne veul niie mes homes faire Damiele, et se logierent iluec sur le flun. Li fiirent
occire. V6es, dist-il, com il sont grant gens, etsi bien uu an, que onques ne porentrien faire t. Da-
miete, fors tant qu'il pristrent une tor, qui est A trent terre devers lui. Apres mult bien garnir
fist
pres de la rive du fliui, la oii il estoient logies, et la rive du flun, des les palis jusqu'a Damiete de
estoit bien garnie. En cele tor esloit un cliief d'une cele part oii il estoit que li Crestiens ni arrivas-
chaene, et Damiete Taulre, quil levoient quant
a seut.
il voloieut que vessiaux ne montassent ne avalas-
LXX. Christiani trans flumen tentant Iransire.
sent le flun. Qtiant les Cresliens orent pris cele tor,
si la garuireiit, et brisierent la chaene, si que li Quant li Crestiens orent este en Tisle grant piece,
vaissel quant li estoient arrives, ne venoil k lor ost si pristrent conseil qu'il feroient. Car l^ ne fai-
tot contremonl le fliin k la rive devers eus. soient nul exploit, et qu'il lor convenoit passer par
devers Damiete. II distreut que nuUe fin ne por-
LXVIII. Papa cruce signalos et legatos Damietam roient-il prendre terre enlre Damiete et le palis,
mittit.
mes s'il pooient tant faire qu'il peussent brisier le
palis et passer outre, a Taiiiede Uieu ils prendroient
Quanl li apostole sout que li Crestiens orent
assiegeDamiete, si manda par toute Crestienl6 que terre. Lk pristrent conseil, et 3'accorderent qu'il
li croisies meussent, etapres luamia as arcevesques iroient. Quant il fiu'ent acorde, si garnirent mult
et as evesquesdes pors, qu'il fussent legat k des-
D bien lor ost et lor lices. Apres s'armerenl et mon-
menue terentes nesetes galies, etquant il furent dedens,
croisier la gens, et quMI renvoiassent ariere
ceus qui n'estoient mie deffensable, et perissent
Dieu lor dona bon vent, si murent. En la nef qui
lors deniers. Ceux con descroiseroit k Rome ne devaut aloil, estoit C.aulipr le chaniberlene le roi de
lairoit Ten d'argent, fors tanl qu'il s'en porroient
France, par qui le roi avoil envoie grant avoirci la
r'aleren lor pais, si come aucune gens distrent. besoigne de la terre. Cele nef fu fort et ot bon vent,
Apres envoia raposlole legas par loutes les terres si se feri u palis et le froissa et passa outre, et fisl
por descroisier, et por faire uiovoirceus qui ne se la voie as aalres nes, qui apres passferent sauve-
descroiseroient. Si manda par lout qii'on ne tenist
ment, une du temple qiii traversa, que 11 Sar-
fors
Crestiente i croisi6, qui ne mouveroit ou donroit razins ardirent, mes les gens eschaperent. Quant
li Sarrazins virent que li Cresliens s'apareilloient
du sien, tant comme raison seroit i porter en la
terre d'outre mer. Aprfes envoia deux cardinaus k de monter le flun, si s'armerent, et alerent sor la
Daniiete a Tost, rive por contrelenir qu'il n'arrivassent et traioient
li cardinaus Robert, qui Anglois
estoit, et lecardinal Pelage, qui esloit de Porligal. ieus et lauQoient feu grejois. Etquantli Crestiens
Le cardinal Robert orent esloinguie Daiuiete, si troverent une rive, oii
fu morl et Pelages vesqui,
i
*'"
dont ce fu grant damage, qui mult fist de mal, si c ^*"" """'' ''"''' P"°''"' '''''" ^''''''"' " ^''^'^^ ^"'^
i
toule la terre fa couverte de Sarrazins et tot le

comme oires direen aucun tans.
rivage. Si distrent qu'il ne porroient mie arriver
LXIX. Soldanus mttros Jeriisalem et vicinorum en cel point, car trop estoil la terre couverle de
caslrorum destruit. Sarrazins. II oreut conseil qiril arriveroient en la
Quant li soudan sout que II Cresliens estoient rive de Tisle par oii il montoient, et que lende-
meu poralrr en Egypte, si ne fu mie lie. Ains tist main prendroient i.rajorner d'autre part. 11
terre
abatre les murs et les chastiaus entor Jerusalem, arriverent etgelerent ancres selon la rive du flun,
forsseulemeut le Crac. Car il cuida bicn, que li Sarrazins d'autre part garnirent mult bien lor
quant li luiirs de Jerusalem et li chastei seroient rive et alerent h. lor herberges.
abatus, qiril s'en retornassent ariere, et alasseut LXXI. Chrisliani trans flumen Iranseunt et Damie-
en Jerusalem faire lor perelinage, et puis s'en r'alas- lam obsident. Saraceni muniunt castella prope
sent en lor pais. Mes ce ne firent-ils pas, ainsi Acconem.
pristrent terre, et se logierenl devanl Damiete, si Or vous dirai comment il avinl, et comment Dex
com vos aves oi. Quant li soudan vit que li Cres- aida as Crestiens. 11 ot discorde entre un haut
tiens ne relornoient pas, etcon li tist k savoir qu'il home de rost des Sarrazias el le soudan. Car li
avoient pris terre et assegie Damiete, si fu mult soudan le voloitmelrededens Damiete en garnison,
dolent, si assembla gent et ala \k, et mena un sien mes cil dist qu'il n'y entreroit ja. Car Salahadin
fil, qui avoit nom Loquemel, k cui il donna la son oncle avoit mis son pere en garnison dedens
lerre
d'Egypte qiiant il morut. Son autre fil laissa en la Acre, et le laissa preadre quaut li Crestiens
terre por garder la, et 4 celui laissa-il la terrede pristrent Acre. Cil haut liome s'esparli de Tost, il
Domas el de Jerusalem. Li soudan s'en alast en la et si homeet grant gent avec lui, ines il laissa son
terre d'Egypte, el quant il vint 14, et 11 vit que li hernois et ses tentes, porce qu'il ne voloit mie
Crestiens estoient pres de Damiete de rautre part qu'on s'en apergust, nequ'il fu pris. Qiiant cil qiii
du flun, si fu multdolent. lls'alaherbergier devant estoient en garnison sor la rive por garder les
Damietle ne vesqiii gaires apre^, ains fu mort, et Crestiens, oirent la frainle et la noise de ceus qui
son fil fu sire de la terre et maintint Tost. II title s'en aloienl, si cuiderent estre Irais. II guerpirent
flun paler de grant pieus de rune rive jusqu'4 Tau- le rivage, et s'en alerent. Quant le jor commenâ k
tre, que li Crestiens ne monlassent le flun et pris- esclairier, ceus qai eschargaitoient lor nes et gai
993 GONTINUATA BELLI SACRI HISTORIA. LIB. XXIV. 994
toient Tost, esgarderent sor le rivage d'autre part A LXXII. Piigna inter Chrisdanos el Saracenus prope
de la rive, si n'y virent nulliii, ains virenl le Acconem. Chrisliani a Saracenis victi.
rivage tout vuit, et il le flrent d. savoir as Cre- Li Goredin qui fu flls au souilan de Domas et
stiens, si s'armerent et leverent lor ancres et multgrantgentassenibl6s, le jor delafeste S.Johan
passerent et pristrent terre d'aulre part, et descen- dAoust, fist un embus-
decolast, qui est a Tissiie
dirent les chevaliers et les serjans forsles mariniers, chement pres d'Acre, puis fist corre par devant.
qui enremenerent la naive contre-val le flLin. Cil se Quant les garnisons d'Acre virent les correors
mistrent en conroi et alerent vers Damiete. Quant venir, si issirent api'6s eiis et chacierent tant, qu'il
li Sarrazins sorent qu'il avoient passe le fliin, si viudrent sor cel embuschement, si s'arresterent
s'armerent et issirent des herberges por venir en qu'il ne vodrent aler avant, et se tindrent por fous
conlre eus. L'en k savoir au soudao, qiie ci

tisl de ce qu'il avoieiit lant chacie ceux. Qiiant li Sar-
haus hons qiTil avoit prie d'entrerdedens Damiete, razins virent les Cresliens, si saillirent et se com-
s'en estoit ales o loutes ses gens et grant partie de balirent k eus, asses de mors d'une part et
i ot
I'ost avec lui. Quant le soudan oi ce, si ne vout d'autre, tant que li Crestiens ne porent plus en-
mie aler contre les Crestiens, ains guerpi ses her- durer. Ains torna en fine qui eschaper pout vers
berges et s'en ala. Li Crestiens Ten virent bien b Acre, et li Sarrazins les suirent jusquas portes
aler, mes ne vodrent mie aler apr6s, ains alereiit d'Acre, el pristreut ass6s el occistrent. Quant li
as herberges des Sarrazins qiîl orent laissies. Si Crestiens qui estoienten Acre virent venir lor gens
se herbergierent, etassistrent Damiete. II troverent tous desconfis, si corurenlas armes, et ferraerent
les herberges bien garnies, qui grant mestier lor les portes et garnirentque li Sarrazins n'enlrassent
ot, et grantavoiri gaaignerent, apr6s despartirent ens. Quant Coredius ot desconfit les garnisons
'es viandes, et le gaaing donerent a chascim selonc d'Acre, si assis le cbastel. Quant cil du chastel
ce qu'il estoit. Apres firent deus pons sor le flun fiirent assis, si envoierent k Acre por secors. Cil
de Tun ost 4 raiitre. Aprfes tirent derriere eus bons d'Acre lorenvoierent galies, et lor nianderent qu'il
fosses et bones lices, que li Sarrazins ne lor cor- laissassentle chastel, et venissent & Acre, qu'il ne
russeut sus. Puis drecierent perrieres, et mangou- lespooient secorre. Et quaut cil du chastel oirent
neaus, tresbuches por geter as murs de Datniele, la novelle, si entrerent es galies par nuil, et s'en
mesni pooientriens faire, et faisoient assaillirchas- alereiit4 Acre, et laissiereiit le chaslel. Quant ce
cun jor, et bien furent un an ainsi que riens ne vint leiidemain, liSarrazins s'armerent por assail-
firent. lir le chastel, et quant il vindrent pres des raurs si
Quanl Sarrazins orent giierpi lor herberges, r netroverent nullui qui fust encontre eus. II firent
li
et il se furent tuit trait ariere, et 11 sorent que li porter eschielles et monterent sns les murs et en-
Crestiens estoient herbergifes, etqu'il avoienldrecie trerent u chastel, et quant il Torent pris, il ne le
engin devant la ville, et faisoient assaillii', si se vodrent mie garnir, ainslabatirenl. Qiiantil Torent
herbergierentideux miiles pr6sd'eus, etestablirent abatu, si alerenl asseoir Chastel-Pelerin. Quant li
qu'jl envoiroient chascun jor de lor gens por as- messages vit que son frere le soudan li mandoit
saillir as lices. Aprfes manda li soudan k Coredin qu'il Talast secorre a tant de gent come il porroit
son frere, qui estoit en la terre de quil
Jeriisalera, avoir, Coredin se leva du siege et garni sa terre,
le secorrust a taut de gent com il porroit avoir. Car puis ala en Egypte k son frere. Quant li Crestiens
li Crestiens avoient passe le flun et avoient assise orentestes devant Damiete une piece, il pristrent
Damiete tout entor k la ronde, Aprfes manda au conseil, et s'accorderent qu'il iroient Sarrazins re-
Caliphe de Itaudac, qui apostoleest des Sarrazins, quereles corabatroienl k eus. Quantil orent
et se
et par Mahoniet qu'il le secorust, et s'il ne le se- ce coiiseil pris,

si establirent cens qui demorroient
corroit, il perdroit la terre. CarTapostole de Rome por garder les lices, et ceus qui iroient as Sarra-
i envoioit lant de gent, que ce n'esloit mie conte zins Le roi Johan isist avant de Tost et li eslus
ne mesure, et qu'il feist prescier par paienisme de Biauves, qui puisfuevesqiie, elGautier li cham-
ausi com cil faisoient par la Crestiente, et envoia berlaut et grant chevalerie de toutes terres, et
au soudan grant secors de gens par son presche- merveilles en issidegent k pie, et errerent tant,
raent. Ancois que li Crestiens meussent d'Ai're por quil vindrent pres de Tost des Sarrazins. Quantli
aler en la lerre d*Egypte, fermerent-il un chastel Sarrazlns les virent venir, si se traistrent ariere,
au chief d'une cite sor la mer qui a nom Cesaire. etraonterent es chevaiis, et les nos gens k pie se
Ilencoinmencierent t fermer unautrei sept milles mistrentes herberges, et se chargierentdeviandes
d'Acre, et icinqde Cesaire en un lieu qu'on apele et de ce porent avoir li'ouv6, et retornerent
qu'il
ledestioit. Cil chastiaus qu'il laissierent fermanl, ariere. Quant
li Sarrazins virent que li Crestiens
quant il raurent esten la raer, il li raistrent nom avoient chargie, si lor corrurent sus. Le roi et la
Chastiau-Pelerin, porce que li pelerins lecomman- chevalerie qui les gardoient aler encontre, si
cierent k fermer. Cil chastel tienent li Templiers, assemblerent et se combatirent, si que li Crestiens
porce qu'en lor terres fu fermes. en orent le peor et fiirent desconfis. Si fu pris li
eslut de Biauvfes et Gautier li chamberlan, et grant

partie de ceiis de Frauce et dâillors, ne des gens A car aoustet paine avoit mis en Damiele prendre
a pi6 ii'en eschapaun sol, ains furenl toiis occis et
.WIV. Relicla Damiela rexArmeniam, de.inde Xc-
mort de soif. Car il fisl miilt graut chaut ce jor, et conem proficiscitur. Cardinalis exercilum et
il n'orent point (i'iaue Ja oii il alerent. Le jor fu percgrinos moLestat.
feste S. Johan 4 Tissug d'Aoust, et ce jor ot uu an
L'en aporta novellps au roi Johan, qiie le roi
que li Crestiensfurent desconfis devant Acre. Grant
d'Ermenie,cui fille il avoilestoitmort, dont fumult
joie firent les Sarrazins des Crestieus qu'il avoient
lies, dont ilot mult hoQorable achaison de laissier
pris, quihaus hons estoient, et de ce qu'il avoient
rost, car il estoit mult ennui6s, porce que le car-
desconfi le roi, et li Crestiens tiriMit graut duel, et
dinal avoit seignoriesorlui, elavoit defenduconne
si vous dis, qtie chascun jor tuoient Sarrazins ou
feist rien"; porlui enrost. Ilmanda quprre lesche-
prenoienl.
valier? de Tost, î prist congie, et dit qu'il li con-
LXXIII. Damieta a Clinslianis rapta. Divisio inter venoit alereuErmenie, carla terre luiestoiteschu6
regem et cardinaletn.
de Tost furent mult dolent,quantpar sa fame. Cil
A ceus qui dedens Oamiete estoient prist grant
s'en iroit. Le roi Johan s'en
il sorent que le roi
maladie, si qu'il eu ot mult de mors, et moroient
i
ala en Erraenie, et quant il vint Ik si requist la
chascunjor. llle firent k savoir au_ soudan et li B
terre. Cil d'Ermeuie dislrent qu'il ne le connois-
manderentqu'il reudist lacite, ou qiTil lor maudast
soieul mie ci seignor,mes s'il veoient la tilleleroi,
gens qui defeudre se peussent, qu'il ne se pooient
il li rendroient la terre come k. lor dame. Le roi
defendre. Li soiulan tist appareiller cinq ceas che-
Johan ala en Acre por amener sa fame en Erme-
valiers bien monte, silors dlstque s'ilpooient lant
nie. Quant il fu en Aore si li firent aucunes gens k
faire qu'il fussent dedeus Damiete, il lor douroit
croire, que sa fame voloit apoisoner sa fille dont
quant qu'il deviseroient. Cil distrent qu'iliroient et
il lenoitle roiaume. Le roi fu mult dolent, si bati
entreroient ens. Cil s'appareillerent et atornerent
sa fame de ses esperons, si que Ten dit qifele fu
por entrer ens la nuil. Qiiant ainsi fureut atorue,
morle de cele bature. Le roi ne demora mie ^Da-
si iirent k savoir a ceus de Damiele qiie quant il
miete, ains demora k Acre, deinora bien un an,
orroient la uuil la frainle el la noise en rost des
puis qu'il retorna de Damiete anQois qu'ili ralast.
Crestiens, qu'il ouvrissent uiie porte par oii il en-
doiit il fu en raventure de la vie perdre. Quaut le
treroient. Quant ce vint la nuit de prim somiiie, et
roi se parti de Damiete, le cardinaldemora sire de
li os des Creslieus fii eudormis, li Sarrazius qiii
rost. 11 avoit establi devant ce qu'il eust Damiete,
furent bieu anue et bien monlese ferireut en Tost
encore, que nus hons tanteust laissie sa
et faisoit
parmi les gaites, qui les lices gardoient, et li Sar-
G fame poure, ne sesenfans, ne endetfis. Nulle chose
razins qui dedens Damiete estoient ouvrirent la
ne pooilrenvoiraricrp,aius liconvenoit tot laissier
porteet cil entrerent ens. Et de celepart ou ilentre-
en Tost et faisoit chascun jor escoiuenier tous
reut estoit le cueus de Nevers herbergie, dout il ot
ceus et loutes celles qui rien emporleroit d'home
grant blasme etbanis enfu hors deTost. Nedemora
qiii mortfust en rost. Aprfes faisoit jurer i ceus
guaires apres ce que 11 Sarrazins furenl eutres
qui les nes looient,que nul pelerin lairoieut entrer
dedens Damiete.que la genl le cardinal tirenl l'es-
dedens, ne nnl ne passeroient s'il ne veoient son
chargaite une nuit par devers la cite, dont il ave-
scel encore avec tot ce les faisoit escomenier, :
noit que chascun haut home faisait reschargaite

tout autre lel commandement tist-il en Acre et en
unenuit ison tor, tantquecele nuit eschai au car-
la terre. Qiiantli pelerins qui lor nes avoient lo6es
dinal. Cele nuit donnereut escot si coinme il so-
disoienf, qu'il ni entreroient
el que 11 niarinierslor
loient faire, et se merveillerent que ce pooit estre.
au cardinal, furent
pa?:, se il ne veoienl le scel si
llparlerentenseiuble et appareillerent eschielleset demande-
miilt dolent. II alerent au cardinal, et li
mistrent es murs, et quant il fii jor, si monterent defendu as mariniers qu'il

reut porquoi il avoit
sus, si ne troverent nulli. Si le firent k savoir dit qu'il Tavoit defendu
ne les passassent. Et il
en Fost, et avalerent as portes et les ouviirent, et

euTosL Liundisoient,
q porcequ'il laissassentduior
entrerent ens sans contredit. Len trouva les mors sire, nousavonsjacidemoreun aaoiuieus, n'avons
etlesmalades parmi les rues, si que tote la ville
pas mie asses dependii ? Toutes voies preaoit-il de
en puoit, et tant de Sarrazins quiaidier se pooient
chascun selonc ee qu'il esloit, quand il s'en voloil
se recueillireut en une tor, et li fiirent pris. L'en
venirou avoir son scel. Tout aiusi faisoitil en
geta tous les mors u llun, si alerent en la iner.
Acre.
Quant 11 Crestiens orentpris Damiete, si donnerent
LXXV. Cardinalis salutaria spernil consilia. Pe-
k chascun sa part de la cile et de Tavoir selouc ce
regrini a Saracenis capti.
qu')l estoit. Ne demora gaires apres ce quil ot
grand mautalent enliele roi et lecardinal, dont il Li Sarrazins sorent que 11 Crestiens n'avoient
avint que le cardinal escommenioit chascun jor nulles galees sor mer,ne que la mer u'estoit mie
tous ceus et toutes ceies qui en la partie de Damiete gardfee. IllireiUappareilliergalies etarmer etmettre
que leroiJohan tenoit maindroitne loueroit maison. en mer por preiidre les Crestiens qui venoient k
Le roi fu mult dolent de ce que le cardinal faisoit ;
Damiete.Espies vindrent aucardiualetdistrentque
997 CONTINUATA BELLI SACRI HISTORIA. - LIB. XXlV. 998
li Sarrazins avoient galies appareillees, et qu'il A Li soudaii dist quilavoit arcevesqueetevesques de

s'appareillast encoatre, et s"il ne le faisoit, il i re- sa loi mult bons clers, ne sans eus ne porroit-il oir
cevroit damage. Le cardinal neles voutcroire, ains ce qu'il diroieut. Li clercs respondirent : « De ce
lor dona a mangier et les laissa aler. Quaat les sommes nos mult mandes les querre. » Le
lies,
galies furent en iner, les espies revindrent au car- soudan les mandaquerre, et il viudrent a lui easa
diual, etli distrent Or vos gardei, lesgalies sout
: tenle, et si i ot des plus liaus liomes, et des plus
en iner. Le cardinal dist Quant oist vilain volent
: sages de la terre, et li diu clerc i furent aussi. Et
mangier, si viennent direutaucune novelles. Va, si qiiant il furent venus, si lor disl Ii soudan porquoi
lor douc k boivre da viu el k matigier. Les galiKs il les avolt mandes querre. Si lor conta ce que li
qui furent en mer ne s'oubIieivnt pas, ainsalerent clerc li avoit dit. II respoodirent : « Sire, tu es
en Tisle de Cipre, et tronvereni nes asses chargies espees de la loi, si lor doit luainteair et garder,
de pelerins 4 un port devant limefon. II uierent nous te fiommandons de pai Mahomet, qui la nos
avant, si les ardireut et les pelerins. II furentgrant done, que tu lor fasse lor teste couper. Car nos
piece iluec et ardoient et prenoient loutes les nes n'orrions chose que il deissent. Car la loi defeat
qui aloient k Acre ou^ Damiete. La novellevint au coa ne croie nul pieschemeut, et porce te coiumaa-
cardinal que les galies des Sdrrazins avoieut fait
g dons que tu lor face les testes couper. » A taat
grant damage as Cresliens et estoieat en Tisle de prislrent congie, si s'ea alerent. Li soudan demora
Gipre, et bien avoient ja pris que occis, que ars, et li diu clerc. Dout viul
soudau, si lor dist li :
plus de treize luille Crestiens. Quant le cardinal oi « Seignors, il m'outcommande de par Mahomet et
la novelle, si fu miilt .loleut, et il ot droit. Car le de parlaloi, que je vous face les testes couper.
damage avoit este por lui.quilae vout croireceus Carainsi lecommande la loi. Mesg'irai encontre le
qui Ten avoieut garni. II tisl aruier galies, mes ce commandemeat. Car mauvais guerridon vous ren-
fu k tart. CarceIess'enestoient lornecs bien garnies droi-jede ce que vos vos estes mis en avanture de
d'avoir et de geus qu'il avoient gaaiguie. morir por m'aine sauver. » Apres dist s'il voloient
demorer aveq lui, qui lor donroit grunt terre et
LX.WII. Dito Chrisliani ad soldnnumpergunt Chri- graus possessions. II dislrent quil ne demorroient
sluinprxdicaluri. Soldanus pro Dainiela Cliristia- luie, ains s'ea iroient volentier ariere, se son com-
nis offerl regnum JerosoLymHanum. maudement i Le soudau dist que voleiitier
estoit.
les feroit aiiere conduire sauveineut. Apres lor fist
Or vous dirai qiie deus clers furent en Tost, qui aporteror el argeot, et dras de soie 4 grant plente
estoit 4 Damiete, et vindreut au carJiual, si li dis- et commenda qu'il eu prissentce qiiil voudroient
trent, quil iroient au soudau preschier, et qu'il i 11 di^lrent quil n"eu prendroient noieut, puis qu'il
voloient aler par son congie. Le oardinal dist qu'il ne pooient avoirTame de lui 4 Dieu, et plus chier
niroienl pas par soncongie ; car ii savoil bienque auroient Tame de lui 4 Dieu, qu'il n'aiiroient quaat
si il alassent, quil n'en eschaperoient ja. Toutes
i qu'ilavoit vaillanl 4 lor eus mes fist-il bieii, dona ;
voies dislrent, qu'il softiit qiTily alassent, et luult lor 4 maiigier, si sen iroient puisque autrement ne
Ten priereut. Quant li cardinaus oit qu'il e^toient pooient estre. Le soudau lor tist doner asses 4 man-
si en graut daler, si lor dist " Je ne couois m:e vos
: gier et 4 boivre, et quant il orent mengie si pris-
pens6es, mes gardes si vous ales, que vos cuers Irent congie ausoudan, et illesfist conduirejusque
soient tousiours k dauie Dieu. « II distrent qu'il ni 4 Tostdes Crestiens. Quantli Sarrazins oreutperdu
voloient aler, se por muh grant bien nom, si le Damiete, si furent mull dolenl. II manderent as
pooient ex[iloiter. Dout dist le cardinal qu'il i Cresliens, que sil voloienl rendre Damiete, il lor
pooient bien aler, s'il voloient, k tant se partirent rendroient toute la terre de Jerusalem, si come ii
de lost des Crestiens, et s'en allerent en Tostdes Cresliens la tindrent, fors que le Crac et tous les
Sarrazias. Quaat les Sarrazins qui eschargaitoienl Crestieus qui en prison esloient en paienisme. Li
les virent venir, si cuidierent, qu'il venissent en Creslieus en parlerent et prirent conseil, et conseil
message, ou por eus renoier. II alereut 4 renconlre '-*
lor aporla qiiil ne la rendroient luie, qiie par Da-
el les pri^lrent et les menereut devant le soudau. miete porroient il conqiierre loutela terred'Egypte
Quaut il vindrent devant le soudau si le saluerent, et apres la terre de Jerusalem. Car cil qui empe-
et il les salua aussi, pui lor demanda sil voloient reordAlemaigne esioit, estoitcroisies parlemonde
estre Sarrazins, ou
venoient en message. II
s'il et asses s'ea croiseroit. Que se li empereres estoit
respondirent que Sarrazias ne seroient-il ja, ains 14 o tot son pooir, et li croisies qui estoient encore
estoient venu en message de par Dieu et por sa vie 4 venir 4 Taide, et au commaucement qu'il avoient
sauver sil Car nous disons por
les voloit croire. « et 4 laide de Dieu bien porroient avoir toute la
voir que se vous mores en cette loi vos esles perdu, terre dEgypleelde Jerusaleiu. Quantleroy Felijipe
etporce sommes nous ci venus 4 vos, et se nos oi dire qu'il pooientavoir unroiaume porunecite,
voles oirel entendre nos vos moutrerons pardroite si les tint 4 fous et 4 musars quant il ne le
raison, par devanl les plus sages homes de votre faisoient.
terre.que vosestestuitperdus.etestestuitnoient. »
[,XXV1I.Paim Fridericum accersitum Rnmam co- A Babilone et au Gaire. Babilone est une cite et li
ronaljubetqueul adrecuperandam Terram San- Caire est un chastel desous Babilone, forche cil
clam transfretei, quod illepro lenjpore recusat. bras d'eueet ce part en deus ; l'une de ces parfies
Li cardinaiis fist a savoir a rapostole que Dex lor separt Damiete, ellautrecorea une cite qula nom
avoit donne a pi-eadre Damiete, et que cêstoit la Fae, etohiet aussi en mer, etchascua de ces fluns
clef ii'Egypte, et qiie li Sarrazins lor en voloient si porte navie. Entre ces deus fluas pi-istreat li
rendre toule la terre de Jerusalem fors le Crac. Crestiens terre, quant il vinilrent devant Damiete.
mes cil de la terre ne s'y accordoient pas, por le II avient chose chascun jour de la mie Aoust
;in le
secors qu'il attendoient de l'ea\pereor et dcs autres qu'en ront les esoluses, que leue s'espant par
si
Crestiens. Qiiant li apostole oi ce, si fu mult lie, et tonte la terre, si seme reo les bles, et autrement
le fist a savoir par toute la Crestiente, et
manda se cele eue ne s'espandist ainsi por pluie qu'il i
qu'on flst movoir tous ies pelerius qui croisiers face, bled ne vendroit en la terre. Aucune fois avint
estoipnt..\pres manda aFrederic qui en Alemaigne en nos tans qiie le tlun ne coroit mie, ne s'espan-
estoit,qu'il venista Rome, et portast corone, pnis doit, ne quil se pooit mie espandre por defaut
alast en la terre d'outre-mer. L'empereor envoia d'eue, dont il avint que cil de la terre furent tuit
tantost a Messines, et manda quen fist galies et mort de faim.

huissiers a chevaus mettre a graut plente por lui LX.XI.X. Soldanus Cfiristianis cum regno Jerosoly-
passer. Quant Federic oi le message, il prist cougie
mitano offert inducias annnrum xxx.
en Alemaigne, et laissa son fils, ala a Rome entre En point que li fliui se devoit espandre, mu-
cel
lui et sa fame, et porterent corone mes eacois ; rent-il k aler vers le Caire. Li Sarrazins quant il
qu'il portast corone, rendi il a Tapostole les cit6s orent perdue Damiete. si sorent bien que li Crestien
et les ehastiaus que Othes li avoit tolues. Et quant ne lairoient mie a lant, ains iroient en Babilone et
Federic fu corones, si li manda qu'il alast en la au Caire. II fireut sorle flunliou Teueen force un
terre d'outre-raer. L'empereor dist qu'il ni porroit pont, si le couvrirent totde fer, et porce le firent u
mie aler sitost, qu'il avoit mult de Sarrazins en sa fort de cele eue, qu'il ne voloient mie que li Cre-
terre et en Cesile, qu'il voloit encois oster ;

car s'il sfiens alassent aFautre bras du fliin a aler en Ba-
i aloit avaut qu'il fussent hors, il i porroit bien per- bilone. Quant li Crestiens orent pris coaseil, el il
dre. D'autre part iln'avoit mie Puille ne Calabre a se furentaccord6s d'aler au Caire, il garnirent bien
sa volontfe, ne Cesile, que home
avoient teuue
si Damiete, ets'alirerent poraler. Ancoisqu'il m'eus-
contre lui, mes mise a point, il
sil avoit sa terre sent manda le cardinal querre le roi Johan, qui ea
passeroit a Taide de Dieu, etmultdcbien feroit en Acre estoit, qu'il veiiist a Damiete, car il estoient
la terre. Apres s'en ala Tempereor en Puille a uoe p atorn6 por aler asseoir le Caire. Le roi dist qu'il
soiie cite, qni a nom Capes. Qiiant li chevaliers et n'iroit pas, ains garderoit sa terre, et bien li con-
hhaus homes oirent que Federic avoit poite covenist de la terre, dont il esloit sires, qui demoree
rone, et qu'il estoit a Capes, asses en vint a sa li estoit, el qu'il avoit aidie a conquerre. Quant li
merci, et li rendirent lor lerres, et tex i ot qui ne Sarrazins oirent dirent que li Crestien s'appareil-
roserent atteadre, ue veair a sa merci, aias s'en- loient por aler en Babilone et au Caire, si s'alerent
d'outre-mer, et tex ot qui se herbergier et logier au pont de fer por garder iluec
fuireut en la terre i
ot dont il ne vout le passage. Apres manda lesoudanau cardinal.qiie

rendirent au Temple, et tex i
s'il voloit rendre Damiete, il lor rendroit toute la

avoir merci, aius lesfistprendre. Ainsi li rendi Ten
toute la terre de Puille et de Calabre et de Cesile, terre de Jerusalem, si comme li Crestiens lavoient
fors les Sarrazins qui y estoient mes puis les prist ;

tenue fors le Crac, et si fermeroit Jerusalem a son
il et les envoia en Puille. L4
en fist Ten une grant coust, et tous les chastiaus qui furent abatus puis
cite, oii il sont encore, mes ni sont mie tuit, ains en qu'il murent a aler vers Damiete, et si donneroit
ala par les villes de Puille manans. trives a xxx. ans, tant qu'il porroient bien avoirla
L\\\U\. ChristianiBabylonemobsideredeliberant. terre garnie de Cresiieiis.
Or vous lairons aparIerdeI'empereor d'Alemai- LX-\,X. Cardinalis pacem recusat.

gne jusqu'a tant que point en sera. Si vos dirons A li Templier et li Hospi-
cele pes s"accorderent
des Crestiens qui sont a Damiete. II oirent dire que gens de la terre, mes li cardinaus ne si
talier et les
rempereor ol porte corone, et qu'il faisoit grant voloit accorder, ains fist movoir ceus de Tost, fors
apareillement de passer et deus secorre. II parle- lesgaruisons, et alerent contre mont leflnnet lana-
rent ensemble et distrent qu'il pooient bien aler vie par eue, et il alerent par terre, si quil se her-
asseoir le Caire. qui conseil lor en doaa, lor
Cil bergeoient luitjorsli un encontre Tautre. Qiiantle
donaconseil d'eusnoier; car jevosdirailamaniere cardinal fu meu, il manda au roi Johan que por
de la terre. II a esclusesd'ua flun par toutela terre Dieu eustpitie de la Crestieute, car il estoient meus
d'Kgypte por Teue du flun detenir. Cil fliin si a vii. por aler au Caire, etque por Dieu meiistapres eus,
branches, quant il se part et il vient en la terre etilpaieroit ce dontil estoitendetle,bien centmille
d'Egyple, si se partent en vii. et tuil chient en la Besans qu'il devoit por Tost de Damiete. Quant le
mer de Grece. Le graindre de ces sept si vient en roi oi que Tost esloit meu por aler au Caire, si fu
;
1001 CONTINUATA BELLI SACRI HISTORIA. LIB. XXIV. 1002
mult dolent, quant il estoit meus en tel point. Car A dirai comment, disl le soudan, se vos voI6s rendre
en grant avanture aloit de tout perdre, si corae il Damiete.je les mettrai tos en sauvete.» Le roi dist
finrent. Le roi visl bien qu'il le convenoit aler apr6s que Damiete n'estoit pas toute soue, ains i avoit
eus, car s'il n'i aiast, il lor mescheoit, grant blasme parconiers ass6s, et s'ilvoIoit, il lorferoit a savoir,
en auroit. Si se parti d'Acre et ala aprfis eus, et et ce qu'il en feroitil le tendroit volentiers. Li sou-
erra tant quil vint a eus au pont de fer, oii il dan dist qiie bel li seroit si enveoit. Le roi envoia
estoient logi6s pres de Tost des Sarrazins. Li vais- Tevesque d'Acre au cardinal, etaceus qui en Teue
sel de Tost aloient chascun jor a Damiete, et estoient si lor fist a savoir la requeste que li sou-
:
araenoit en Tost viandes, si que li os esloit bien dan li avoit faite. Le cardinal et cil de Tost s'i ac-
plenleif. corderent ensemble, et mult furent lies de sa re-
LXX.XI. Saraceni iirxcludunl Christianis vias la- queste, et manderent au roi qu'il feist le meillor
xanlque aquarum repayula. plet qu'il porroit, mes qu'ils pussent issir de Ikoii
Or, vous dirai que li Sarrazins tirent. II firent lor il estoient, et ce qu'il feroit il tendroit. Li evesque
galies qui estoient u flunde Foe, si les firent mon- retorua ariere au roi, si 11 fisl a savoir ce qu'il
ter jusqu'au pont, et avaler coiement u flun de Da- avoit trouv6. Lors atirerent entre lui et le soudan
miete, si que onques la navie des Crestiens, qui ,. la pes lele comme vousdirai. Urendirent Damiete
d'aulre part estoit, ne le sout, ne n'aperceut. Les au soudan, et quanl quil avoient de Sarrazins en
galies des Sarrazins se mistrent entre Tost et Da- prison deija raer, et le soudan lor rendit les Chre-
miete. lluec s'arresterent et si prenoient li vaissiaus stiens qui esloient en prison en sa terre et ea la
quialoientdel'ost ci Damiete,de Damietea l'ost
et terre de Coredin son frere, et dist qu'il rendroit la
ains clostrent le chemin de Teue, que viandes ne sainle Crois qui fust perdue en la hataille devant
pooient aler en Tost, et bii'n fu vni. jors ou plus Acre, et si fireiit trives a huit ans en tel point
que viande n'aiast de Daiuiete en l'ost, dont cil de comme eles estoient quant le roi Johan porta co-
Tost s'esmerveillerent miilt que ce pooit estre, qu'il rone.
ne pooit oir noveles de Damiete, ne cil de Uamiete LXXXIII. Redditur Snracenis Datniata. Rex trans-
ne pooient oir novelcs de Tost. Dont il avint que en fretat et Romam venil.
cel point que les galles des Sarrazins avaloient le Quant lapes fu ainsicreanl6e d'une part etd'au-
flun de Foe u flun de Damiete esloient cent galies tre,li soudan euvoia des vilains de sa terre faire
arm6esarriv6es u fliin de Damiete, que I'empereor pons et escluses parquoi li Crestiens pussent issir
d'Al6raaigne avoitenvoi6e, et 14 sejornerenl :que
i de reu6 et alera seclie lerre. Apr^s dist li soudan
s'il seusseiit qu'il eust entre eus et Tost galies, il au roi, qu'il voloit avoir ostages de la pes jusques
" queses gens seroientdedens Damiete et que li Cre-
les eussent prises et secoru rost, si n'eust mie Da-
mieteest6 perdue. Quaatli soudan sout qu'il out stiens en seroient dehors. Le roi demoraen ostage
galiesdes Crestiens arriv6es a Daraiete, si dislqu'il etTevesque d'Acre. Apies envoia leu a Damiete, et
porroitbien trop targier des Cresliens damagier; il fistl'en issir hors les Crestiens, et si la livra Ten
fistcouper les escluses, et Teue s'espaQdil, si s'ea au soudan et tous les prisonniers qui dedans
ala en Tostdes Crestiens, si qu"il furent lex i ot i estoient. Quant ainsi orent fait, le roi se seoitde-
jusqu'a la goule, et mult en i ot de noies, et lor vaat le soudan, si commencja a plorer et eacore
viande futote perdue,qu'ilne pooit n'avant n'ariere estoient li Grestiens en Teue qui moroit de faim. Le
aler en lors vessiaus ne a terre, si furent-il atorne soudan regardale roi qui ploroil ; si li dist : « Sire
de Teue, que li soudan si I'or dona congie d'aler porquoi plores-vos ? je na flert-il luie i roi qu'il
arieresauvementaDamiete, n'eu peut il pie escha- doit plorer. Sire, j'ai droit, dist le roi, car je vois
per que tuit ne fussent noies. pueple que Diex m'a chargie morir a si grant
le
LXXXII. CoUoquium inter regem et soldanum el mesaige comme de faim. » Li soudan ot pitie de ce
pax inter eos. qu'il vit le roi plorer, si plora aussi. Apres li dist
Quant le roi vit la mescheancede Tost, si manda qiiil ne plora plus, quil auroieat a meiigier, si lor
au soudan qu'il le combatlroit volentiers. Li sou- D envoia trente luillepaius adeparliras poures elas
dan li manda qu'il ne se combattroit mie, qu'il riches, ainsi lor envoia qiiatre jors taatqu'il furent
esloieat tuit mort s'il voloit, et qu'il n'ea eschape- hors de Teue. Et quant il furent hors, si envoia
roit ja pi6, que tuit ne fussent noies. Si inanda au marchiS de pain et de viande cl ceus qiii acheter le
roi, se son plaisir estoit qu'il venist parler a lui. pooieat, et as poures gens envoia as chascun du
Le roi ala por le congie au cardinal, si mena avec
i painxvjors. Li fureut jusqu'i tant que li message
lui mestre Jacques qui evesque esloit dAcre. Le revindre ariere au soudau qui avoit esl6 k Damiele.
soudan fist graut feste au roi qiiant il le vit, et le Quant 11 messages furent venu, le soudan lordona
fist seoir a cost6 de lui, apres li dist : « Sires roi, congi6, et s"en alerent chascun en soii endroit. Le
j'ai mult grant piti6 de vos et de vos gensqui li roi s'eu ala a Acre, et laissa chevalier en la terre
moront a graut dolor come de faim, et si se serout por cherchier les cit6s et les chastiaus et les viles,
noi6s. Et se vos voI6s, vos les porr6s bien garaatir etdelivrerent les prisonniers. Quant le roi ot ainsi
demort.»LeroiIuidist:«Sire,comment? — Jevous . fait,si fist UQ sieapareatbaiUifde la terre qui avoit
Patrol. CCI. 32
nomHeudesde Mont-B61iart, et puispassa inerpor A reor de saniece,qu'il ravoit depucelê etlalenoit,

alera RomeeteaFrauce, et por pariera Tapostole, et li en haioit. Quant le roi oi, si fu mult dolent,
eta Tempereor, etauroide France, etauroi d'Aa- et conforta sa fille, et puis prist congie, et s'en ala
glelerre, por avoir secors et aide a la terre d'outre- a Tempereor. Quant il vint Ijl, Tempereor se leva
mer, et por plaindre soi ci raposlole de la honte coutre lui, el bel le salua ; et le roi ne li dist qu'il
que li cardinal li avoit fait devant Damiete, et le saluoit pas, et honui fussent tuit par qui il cil
por querre baron a sa fille, qui la terre peust estoit empereor, fors le roi de France, et se por
maiutenir. pechie ne fust, il 1'occiroit. Quant rempereor roi,
liWWS Rex Galliam
. , Angliam et Bispaniam adit. si ot grant paor, et li comraanda qu'il vuida sa
Filiam ejus ducit tmperator. Dissidium impera- terre. Le roi .lohan dil volentiers, qu'en la terre
toris et 7-egis. de si desloial home ne demorroit-il ja. 11 vuida la
Quant 1'empereres sout qu'il fu arrive, si ala terre et ala a Rome. Cil de Home alerent encontre
contre lui, el le receut a grant lionor, et grant joie lui et le receurent a graut honor, et 11 promistrent
fist de sa venue, et ala avec lui tant qu'il vint a rapo- quil li aideroitdcLX milleescus se mestieren avoit.
stole. L'aposlole le receuta grant honor, et alaen- II les en mercia, et se parti de Rorae, et ala en
contre lui, et le roi se plaint de la houte que li car- „ Lombardie, & Boloigne la Crasse, et sejorna il et
dinal li avoit faite. Li atirerent li apostole, et li sa fame.
empereoret li rois, que james ne feroit Ton partison LXXXV. Rex ethnperalor reconciliantur. imperator
de chose que len conquist, puis qu'en seroit mie a simulat Iransfrelare in terram sanctam.
aler en la terre d'outre-mer, ains seroit tot au roi Quant cil de Lombardie oirent dire que le roi
deJerusalem. En ce pointquele roi arrivaen Puille Johan estoit a Boloigne la Crasse, si s'assemblerent
fu la dame la fame rempereor uiorte. Et quant il li postat des cites, et alerent a lui. Bel le saluerent
crentfait cet atirementdes conquestes demorerau el le distreut, que s'il voloit, il li rendroit la terre et
roi, Tapostole parla a iempereor de la tille au roi le coroneroieut. Le roi les en raercia, et dist qu'il ne
Johan prendre a fame. L'empereor dist qu'il la le refusoit pas, mes la terre estoit de sa fille, qui
prendroit volentiers por Tauior qu'il avoit au pere. dame en estoit. Mes s'offrirent-il, il deniorroit en
La la plein a la main lapostole. Quanl ainsi orent la terre tant comme il vodroit. Quant rempereor
fait,si sedepartirent. L'empereors'en ala en Puille, ot bani le roi de mult dolent de la
sa terre, il fu
et le roi s'en ala a Rome, et \k li receut Ten a pro- houte que le roi li ot dite. il ala a sa fame, si la
cession, et d'iluec s'en ala en France au roi Felippe, bati durement, si qu'apoiquerenfant que eleavoit
qui grant honor li fist. Aprfes ala en Angleterre au en son ventre ne perdi, et apres la fistenfermer en
roi etretornaariereeuFrance. Etsi vous dipor voir C unchastel,et lafu grantpiece. L'empereorot grant
qu"en toutesles terres oiiil passoit, etas bones vil- paor que le roi ne li tollist sa terre porce li raanda ;
les, aloitren encontre lui, etle recevoit Ten a pro- qu'il iroit a lui a merci, et li amenderoit la honte
cession. Ne demora guaires puis que le roi Johan qu'il li avoit faite. Le roi ne vout mie guerroier
fu en France, que le roi Felippe morut, et laissa rempereor, ains li nianda ariere que volentiers li
grant avoir au roi Johan por porler en la terre pardouneroit porcequ'il li amendast. L'empereor
doutre-mer. Le roi Johan fu a S. Deuys porsous- ala en Lombardie a tout grant gent,
si cria au roi
terrer le roi Felippe. Apres fu au coronement le roi merci, pardona. Aprfes mist pes le roi
et le roi li
Lois son a Raius. Fuis s'en ala a S. Jacques

fil ;
entre rempereor et les Lombars en telle maniere
au revenir d'Espaigne a son en-
qu'il tist fu le roi comme je vous dirai. Toutes les commimes cites
contre a Burs, qui grant honor li fist. L4 li dona de Lombardie amenderoient le meflait par cinq
le roi dEspagne une soue serora famequ'il avoit. cens chevalier araener deus ans a leur coust en la
Quant le roi Johan ot espousê fame, si s'en ala en terre d'outre-mer. Apres ala Tempereor en Puille,
France. Quant il i ol est6 une piece, si prist congie et le roi demora a Boloigne, porcequ'il ne voutmie
au roi et as barons, et dist qu'il Ten convenoit aler. aler avec rempereor. Quanl li apostole oi dire qu'il
car Tempereor 1'attendait en Puille pour passer et d avoit mautalententrele roietrempereor.si manda
por sa fille espouser. Si s'en ala et erra tant qu'il au roi qii'il venist ci lui, il i ala. Li apostole li com-
vint a rerapereor en Paille. Quant il fu ik, Tempe- manda sa terre i garder et vivre des rentes. II avint
reor si fisl mander qiierre sa fille et Tespousa, et li que la fame Tempereor se delivra d'un fil : si ne
flst porter corone, et mult ama le roi Johan, et le demora guaires apres qu'ele fu morte, dont mult fu
seignor de sa terre. Li diables qui vit le grant
fist dolent, et toules voies fu-il lies de ce que oir i ol
amor entre Tempereor et le roi Joan, si fu mult do- demore.Liapostole raandaa Tempereorquîl passa
lent, et entra u corps rempereor, el li flstauier une outre-mer, et feisl son pelerinage, et s'il ne passoit
niece le roi Johau qui estoit veniie avec sa fille. II il en feroit justice. Li empereres manda que volen-
la depucela, et sa fame eu hait. Dont il avint un tiers passeroit el jor en prist. Quant Tapostole sout
jor que le roi Johan ala veoir sa fllle, si la trouva le jour, si manda par toute Crestient6 3. ceus qui
en sa chambre multcorociee. 11 li demanda qu'ele croisifesestoient, qu'il meussent et alassent k Bran-
avoit, et ele li dist que tout ainsi avoit fait rerape- dis, que li empereres passeroit. Li empereres fist
1005 CONTINQATA BELLI SACRI HISTORIA. - LIB. XXIV. 1006
grantapareilleraent de nes et de galies, et fist char- A encore li pelerin a Cesaire. II orent un jor envoie
gier viandes et gens. Quant li pelerins furent venus forriers en paienisme por querre viandes. Graat
et les nes furent apareiilies, et il fiirent recueilli, bestailet grantgaaingenamenerenf ;Ii marescliaus
liempereres entra en une galie, et mut lanavie et Toi dire, si monta et ses chevaliers tous armes et
li vaissel apres. Quant ce apr6s au vespres,
vint ala encontre. Quant il virent le mareschal, il con-
rempereor fist relorner sa galiecoiement.con nele nurent les enseignes et furent mult lies caril cui- ;
seiist fors cil de la galie, si s'en revint k Brandis, doient qu'il venissent por eus aidier, mes il n'en
et li peierin passerent outre, et s'en vindrent en avoient talent, ains lor corurent sus, et tuerent, et
Acre. navrerenteltolirentcequil avoientgaaignie.Quant
LXXXVI. Imperatorapapa excomunicatur. Morltto ilorent ainsi fait, li mareschal s'en retorna en
Coradino peregrini quxdain muniunt castella. sen ala en un lieu de la terre en
Acre, d'iluec
Quant l'aposlole oi dire que rempereor estoit message au soudan por parler de la pes, qu'il ne
ainsi retorne, si fu mult dolent, et rescomenia et
voloit miequ'il venissenten Acre, ne que cil de la
flst escomenier partoute Chrestientfe com traite et terre seussent lor conseil. Cil de la terre envoierent
desloial qu'il estoit. L'empereor envoia au soudan un message a Tapostole, et li firent a savoir com-
porfaire pes forc6 si com vos oires. En ce point que g ment la gent Tempereor les avoit mal baiUis, et
li peleriu arriverent, estoit li Coredin mor si de- comment il aloient souvent parler as Sarrazins.
:
mora sa terre a ses enfans. 11 laissa la terre et les Quant lempereor ot sejorne unepiece en Tisle de
enlants a un chevalierenbail, qui estoitd'Espagne Cipre, si lefistson mareschalassavoirce qu'ilavoit
et frere avoit est6 du Temple et porce li laissa ; trouveu soudan, etrempereorentratantostenmer,
il, loiaument servi, et avoit loiaument
qu'il Tavoit et arriva en Acre. En ce point estoient li Cresliens
sa loi tenue, fors seulement qu'il aloit contre les devant Cesaire, ou il avoient ferme un chastel, et
Crestiens porce li laissa il, qu'il savoil bien qu'il
;
d'iluec alerent a Jasse, oii il ferraerent un autre
la garderoit loiaument. Ne la vout mie laissie as chastel mult fort. Quant Tempereor fu en Acre, si
Sarrazins, qu'il savoit bien qu'il la rendroit a son fist tantost armer une galie, et mist messages ens
frere le soudan de Babilone. Et quantle soudan fu et les envoia a Tapostole, et fist a savoir qu'il estoit
mort, si furent ses trives mortes en la terre d'ou- en la terre sainle, et qu'il la sousist, et il licrean-
tre-mer. Li pelerins qui i esloient pristrent conseil teroit que james ne torneroit ariere jusques qu'il
qu'il iroient fermer unchastel a vii millesde Suren aroit conquise tete la terre des Sarrazins, et mise
un lieu qui a nom Sajete. II i alerent, et quant 11 en la main des Cresiieus. L"apo5toIe dist qu'il ne
vindrentlorconseilloraportaqu'ilnelefermeroient n Tasoudroit mie, qu'il ne le tenoit mie por Crestien,
mie, car trop avoit a faire, et si ne seroit mie
i ains estoit passe comme faus et traitres. Apres
multdefensable, ains fermeroientun chastel a une manda aupatriarche, auTemple et a rOspitalqu'il
isle qui est devantlacite, et seroitchaucie de terre ne fussent a son conseil, n'a son accort, et que bien
jusques-14 ; et se li chasteaus estoit fait, il ne dou- se prissent garde, car ilneferoitja bien, sicomme
teroit nul assaut ne par nier ne par terre. Cil de il cuidoit.
l'ost si accorderent tuit, et sejornerent iluec, et LXXXVin. A Templariismaleexcipiturimperator,
fermerent le chastel lout Tiver, et firent la chaucie, pacemque facit cum soldano.
et au chief de la chaussie firent une porle bien de- Un jor se porpensa lempereor de grant traison.
fensable. En cel ost i ot mult d'Anglois, et ol i 11 ala a un chastel du Temple,qui a nom Chastiau-
deus evesques, qui rault de bien firenl en Tost, et pelerin, si entra ens. II le trouvafortetbien garni,
aiilors, si come vous oires. LiAlemant fermerent si dist qu'il le voloit avoir, et qu'il le vuidassent.
un autre chastel, qui a nom Frans-Chastiaus.Quant Li Templiers corurent as porles, et les fermerent,
ilorent fermes ces deuschastiausrivert, il alerent et distrent que s'il ne s'en aloit, il le metlroit en tel
a Gesaire resle, oil il ferraerent un autie chastel, lieu dont il n'istroit james. Leinpereor vit qu'il
etli Espagnol qui avoit la terre en baillie, n'osoit ne n'avoit miela force, si s'en issi, et s'eu ala en
pas laissier ce qu'il gordoit quelisoudan nientrast Acre, fistarmer ses gens, et s'en ala a la maison
et
qui son neveu beoit adeseriter. du Temple, et la vodrent abatre, et li Templierla
LXXXVll. Imperalor, papa nonmonito, transfrelal defendirent bien, tant que lempereor se Irait ar-
ex iraclal de pace cum soldaue. A papa pelil ab- riere.et sen ala a Jasse laoiionfermoituuchastel,
solutionem. maudaausoudanqu'il tenist ses
et li covenances.
Quant li messages que rempereor ot raande au Le soudan sout la discorde qui estoit entre lui et
soudan furent retorne, il entra tantost en mer, et Tapostole et ceus de la terre. Si li manda qu'il ne
en la terre d'ouli'e-mer, sans ce qu'il le tist
s'en ala les pooit mie tenir. Car son frere Coredins estoit
li
assavoir a Tapostole, si se:i ala tous escommenies. mort, et il ne pooit mie faire de sa terre k son ta-
Quant il vint en droit lislede Chipre,il descendit a lent, car elle estoit demoree en baillif. Cempereor
terre et sejorna iluec. envoia son mareschal en
11 fistson serment, et li mauJa, que sil ne h lenoit
Acre, et grant gent avec por parler au soudan.En ses covenances, seust-il bien que james n'aroit re-
ce point que li mareschal envoia ea Acre, estoient pos, jusques qu'il raroit deserite. Quant ie soudan
oi ce, si manda ceus qui son neveu avoient en A Temple, et por ce ne vout-il soffrir con le seust
baillie,car il ne pooit mie faire pes sans eus tele par lui, ne que sainte yglise en fist feste, ains
come il Tavoient en convent. Li baillifs vindrent au commandapar toute Chrestiente con escommeniast
soudan,li soudan lord'ist Seignor, veessi rerape-
: rempereor come reuoieetmescreanl. Apres assem-
reor qui est venu por une pes que nos avions por- bla grant gent et li's chargea au roi Johau, et fist
parlee entre moiet mon frere,elcreanteeli avions. entrer en laterre rempereor, por gasteren la terre
U escuet que vous le creanti6s ausi, et se vos ne de son demaine, non mie de son empire. Le roi
les voles creanter, il ira sorvos. (Juant il ou'ent ce, Johan eutra et prist chastiaus et viles.etfist grant
i
si distrent qu'il feisl et il Car il lor

rottroeroient. conquest sor rempereor. L'en fisl & savoir k Tem-
estoit bien avis que plus porroient perdre en la pereor, qui outre mer esloit. que Tapostole avoit
guerre qu'en la pes. chargie gens au roi Johan, et qu'il preuoit ses
LXX.Xl.X. Pacis conditiones. chastiaus et ses cites et ses homes. Quant lempe-
Or, vous dirai de la pes quele ele estoit. Li sou- reor oi ce, si fist atirer galies et se mislens, et si
dan rendi toule la terre de Jerusalem si com li laissa balUif enlaterre de Jerusalem,et passamer,
Chrestiens la tindrent au jor que li Sarrazins la et arriva en Puille. Quant il fu arrive, si envoia
conquistrent sor eus, fors seulement le crac de g par toutes ses cites por saislr toutes les maisons
Montroiai et trois chasliaus en la terre de Sur et du Temple, et fist chacier tous les Tenipliers hors
de Sajete, quehaushomes avoient garnis etne les de sa lerre, apres assembla grant ost et ala en-
voloient reudre, mes ne pout mie grammentcha- contre le roiJohan.et manda k sonfilen Alemague
loirqu'iln'estoient mie si fors qu'il covenist estre qu'il le son pooir. Quant le rol Johan
secorust ci
devant k siege. Mes ducrac fu damage. Car toute vlst que rempereor venoit coutre lui 4 tot son
Cresllent6 porroit seoir devant, puis qu'il i eust S. pooir, si se tralstarriere et le manda i 1'apostole.
mangier ains La cite de Jerusalem
qu'il fustpris. Li apostole manda en France con le secorust. L'e-
rendroieut par tel convenant, qu'il auroit trois i vesque de Biauves i ala et grant chevalerie avec.
Sarrazins por garderle temple oii Dieu fu oflert, et L'empereor reconquist toute sa terre que le roi
que li Chrestiens ni auroient aucune seignorie, et Johan li avoit prise. Li duc d''Osteriche, qui estoit
que sauvement sans trevage doner vendroient 11 ale en lalde Tempereor avec son fils, vint k Tapo-
pelerln Sarrazinsau temple, et u manoir Salomon stole, si li dist que la guerre n'avenolt pas i lui
oii li Templiers estoient au tans qiie la terre fu n'a Tempereor, mes feist pes, et 11 apostole dit :
perdue. Mist Tempereor Sarrazius en la vlltance Quele pes feroie-je ? 11 m'a tanl menti qu'4 pelne
des pelerinsTempllers, porce qu'il ne vololt mie porroie-je croire chose qu'il me deist, ne semerent
qu'il fussent dans la ville, et que reuiperere pooit qu'il me feist. Sire, dist li dus,ren vosfera seur de
fermerchastiaus et ciles, et cequi avoit este fer- la pes. LS. porpalerent unepes entre Taspostole et
m6, mes fermele novele ne pooit falre, ne li Sar- les cardinaus et le duc, dont rapostole envoya k
razlns ne se pooient mie fermer. Ceste pes fust l'empereor deus cardlnausetli dus por laforme de
creantSe d'une part et d'autre et trlves prises h x la pes. II dit que cele pes ne ferolt-il mie, ains lor
ans. Quant ainsi fu fait et les trives prises, le sou- mur une autre pes qu'il feroit. Li cardinas ne si
dan fist volder la cite des Sarrazins, fors sculemeut accorderent mie, ains estrlverenteusemble de deus
le temple. Lempereor i eutra, et si home et porta part, et le duc prla tant lempereor qu'il sen mist
corone un demi-quaresme. Quanl 11 ot port6 coro- sor li et sor les deus cardlnaus, et jora sor salnt,
ne, si dona le manoir le roi, qul est devant la tor que ce quil en feroit, il tendrolt, et en fist bien le
Davld a rospilal des Alemans. A cele pes ne h celes creant, et li cardinai le creanterenl de par Tapo-
trives ne fu mle 11 Temple ne 11 Ospitaus, ne le slole. La pes ful creantee dune part el d'autre, et
patriarche, porce que Tapostole lor avoil maudS fu Tempereor absous.
quil ne fussenl 4 son conseilne s'aide. D'autre

oi, XCI. Saracenia Chrisiianis victi.
partseFaposlole ne lor eustmande, si ne eussent Un pol apres que lempereor se fu parti de la,
il mie cele pes aidi6 k faire ; car cele pes tint Ten
'^ terre de Jerusalem, s'assemblerent vilains de la
A fause et 4 mauvaise. terre as Sarrazins, et alerent en Jerusalen une
matinee, por occire les Chresliens qul dedens
XC. Papa copias ministrat regi Johanni qui impe-
ralorts lerras inuadit Imperalor terras suas re-
.
estolent. LiChrestiensse defendirentbieu si comme
cuperal, pacemcutn ponliftce facit et abeoabsol- len dit, et occistrent bien cinq cens Sarrazlns, et
vilur. nl ot que un Chrestien mort, cil fu Englois.
Quant rempereor ot port6 corone en Jerusalem, XGIl. Regi Johanni offerlur imperium Constanti'
sieuvola un sien clerc a Tapostole et 4 son Hl en nopolis, quod ilie recusat.Sed hseredi imperii dat
Alemaigne el au rol de France, et si lor manda filiam suam uxorem; imperiuin administrat.
comraent on li avoit la terre rendue. Quant Tapos- Or, vous lairons A, parler de laterre de Jerusalem
toleolcesnoveles,sin'enfumielles,porcequ'ilesloit tant que point et hore en sera. Sl vos dirons de
excommenl6, et qu'il 11 estolt avis qii'll avoil faite Constautinople. Li Crestlens qui dedens estoieot,
mauvaise pes, porce que li Sarrazins tenoient le avoienl perdue loute la terre, fors seulement la
4009 CONTINUATA BELLI SACRI HISTORIA. — LIB. XXV. 1010
cite et un poi de terre par dehors. 11 pristrent oon- A qu'il avoit et poiteroit corone. quant 11 au-
Aprfes
seil easerable, si plusor et distrent qu'il lairoient roit espousee sa fllle, il jureroit sor sains que tant
la cite et vendroient, li autres distrent que ce ne com il vivroit, il seroit en baillie, et seignorie n'a-
feroit-il ja, car grant honte et grant reprovier en roitsor lui. Apres li feroient lichevalier homage 4
auroient en tous les lieus ouil iroient, si laissoient sa vie, etque toule la terre qu'il conquerroist que
si riche cite por noient, ains mandereut cl rapo- ses ancestres avoient tenue, tout seroit k Tempe-
stoleseeors, et li feroit a savoir Testat de la terre, reor, et sil conqueroit terre que ses ancestres
et li manderoit por Dies, qu'il lor doaast le roi neussent leniie, elle seroit i ses oirs et de lempe-
reorla teudicient, se ainsi le voloit faire, iroit.
Johan k seignor, car s'il le pooit avoir. a Taide de il
Dieu bien tendroit la terre, et si t6t come il ven- Li aposlole loa luult ce que le roi avoit dit, et blen
droit en la terre il 11 rendroient et feroient de lui si acorda. Li message distreut quil s'en iroit ariere,
seignor. A cil conseil s'accorderenl tuit. II envoie- et qu'il le feroit assavoir as chevaliers. II retorne-
rent a Tapostole et au roi Johan. Quant Trtpostole rent en Conslantiuople, et lor firent k savoir. Li
oi ces noveles, si manda le roi Johan qu'il venist chevaliers parlerent ensemble et bien s'acorderent
parler h lui, il i vint. Quant il i fu venu, lapoitole tuit a ce que li apostole et le roi lor avoit mand6.
lidistceque Ten li avoit mande deConstantinople, B H envoierent ariere et manderent le roi, qu'il ve-
et mult Ift pria quil le fist et qu'il sen conseilla. nist en Constantinople et qu'il feroit quant quil
Le roi li dist qu"il en estoit tot conseille, et qu'il avoit devise. Le roiquant il ot oi ces messages ala
n'iroit mie, car uu enfes estoit remes de leinpe- k Tapostnle, et prist congie a lui. Li apostole li
reor Pirron, qui estoit oir de la terre, si ne se vo- doua de son avoir, et li creanta qu'ille secorroit de
loit mie mettre eu avenlure por garantir autrui geus et davoir, se mestier en avoit. Apres li rois
terre. Mult li pria Tapostole quil i alast, et grant s'atorda el alaenVenice, etentra en mer, et alaen
secors li promist d'avoir et de gent. Li rois dist Constantiaople.il maudaquerretous leschevaliers
que por cele promesse n'iroit-il mie, ne cele pro- de la terre, et fist espouser sa fille au vaslet qui
messe si li aloit ne refuseroit-il mie. Li rois porce empereredevoit estie. Quand le vaslet lout espou-
qu'il veoit le besoing de la terre, et porce que Ta- see, le roi li requist qu'il U feist ses convenances,
postole l'en prioil, dist quil iroit por tele division, et il et 11 r.hevaliers de la terre. L"empereor et li
se lichevaliers dela terre li ottroient, et li apostole chevaliers li flrent ce qu'il devisa, si com il avoit
li looit. Que li oirs de la terreespouseroit une fille en conveat, et le roi a tant s'en tint.
INCIPIT LIBER XXV.
I. ^^lis regina Cypri reposcit regnum Jerosolymi- C il dislrent lor message, a quoiil respondist, que il
tanum lanquam sibi debilum. feroil dedens brief tans ce qu'il devroit.
En cel point que Tempereor se parti de la terre II. Rex Joannes ut se gesserit Constanlinopoli.
de Suric et de C.ypre, .Elis la roine de Cypre, mere Ci vous dironsduroi Johanqu'il liavint quandil
le roi Henri viut en Acre, et requist le royaume de fu al6 en France. II avint en Coastantinople quant
Jenisalem com le plus droit hoir qui fust aparant lempereor Robert fu mort, i cui Felippe sonfrere
du roi Aemeri son aiol. Les gens de la terre orent le cuens de Namur avoit doan6 et quitte rempire
conseil, et 11 respoudirent qu'il estoient homes de qui li remest un fll mult jone et mult petit enfant,
rempereor Federic, qui tenoit la terre par le ba- qui ot nom Baudoin, de qui h barons de la terre
liage de son fil Coraut, porqaoi ne pooient mie faire par accort flrent baillif et garde de Tempire et de
ce com lor requeroit. Mes porce qu'il n'avoient Tenfant un vaillant home qui avoit nom Anseau,
onques veu celui sien fil Coraut, ne il n'avoient lequel maintain bien la terre selonc le mauvais
esle presenturoiaume, il manderoieiita Tempereor point ou ele estoit. Et porce qu"il la pust miex
que dedens uu an lor maudast Coiaut son fil, et mainteuir, fit ilpesetaiiance asComans, etespousa
s'il Tenveoit, il le garderoieut come lor seiguor, ou la flUe d'un Coman por mie.x atraire a soi, et de ce
se ce non, il feroient ver lui ce qu'il devroient, et avint que la terre fu en meillor point et plus plen-
por ceste chose
faire, k lempereor envoioient mes- teive. En ce que la terre de ConstanUnopIe fu en
jage deus chevaliers, l'un fu Giefroi Litors qui si tieble point, 11 baronsorent conseil, et par acort
estoit ne du pais, el li autre fu Johan de Baillou manderent par bon message au roi Johan qu'il ve-
qui fut ne de Flandres. Cil diu passerent en Puille nist recevoir l'empire de Constantinople, par les co-
eu une galie, et ariverent k Rraadis, et d'i!uec venances quil lui faisoient. Le roi Johan si assenti
alerent tant qu'il trouverent reiupereor k S. Lo- en la maniere qu'il avoit est6 devise, et amena beles
reus, qui s'ea aloient a Capres. Si com vos avez oi, gens avec lui, et aporta grant avoir. Es covenances
fuque li enfes qui estoit droit oir, devoit espouser A etrempereorFederic,rempererefistmuUgpantsem-
une soue fille, qiril avoit eu de la seror le roi de blant qu'il vousist metre conseil en laterre d'outre-
Castelle, et tout ce qu'il conquerroit outre le bras mer, et qu'en li avoit fait k savoir que 11 Sarrazinsli
S. George en la terre de Bellijne seroit k lui et ci tenoient mult mauvaisementles trives, el lesautres
ses oirs, mes
qu'il le tendroieat de rempire, et outrages et tors qu'il faisoient as Cresliens, oc-
qu'il tendroitTempire tant com il vivroit. Quant 11 cioient il les pelerins u chemin de Jerusalem. Et
fu venu en Conslantinople, il fucoroneempereor et sans il en
faille i ot occis en cehii tans plus de dix
reût les houiages et les feautes. En ce qu'en cuida encore firent greignor meffet li Sarrazins
aiil, et
qu'il deust chevauchier et commencier la guerre, quil assemblerenlplus Jexv milleshomes kp\k en
si se mist k plaidier as Veniciens, apres se trouva desmontaignes de Jerusalem,
la terreS. .\brahanet
mult amenuisi6 de gens et d'avoir, et toutes voies de Naples, et du pais entor et distrent, qu'il ne
et ;
si come il pout passa le bras S. George, et asseia voloientmie soffrirquela cite de Jerusalem fusten
un fort chastel qu'en apelle Lespigas, et i furent mainsde Crestiens, nequ'ils eussent pooird'entrer
tant (jn'il le prist, non mie par force, ains fu em- u temple Domini, qui esloit la maison de Dieu, et
bl6s. Lors le garni, ala avant et chevaucha par la faisoit semblant que ce faisoient-il sans la volente
terre du Valas. Icil Vathas estoit un grieu, qui te- b du soudan, et que en ce les avoient mis lor Fa-
noit la terre outre le bras S. George et se faisoit quis, ce sont lorpreslres. II s'en vindrent tuitarmfe
appeler empereor, et por empereor se tetioit et ce ; dedens la cile, et corurent parmi les rues tot
qu"il tenoit la terre estoit de par sa fame qui avoit abandon, et brisierent ostiex, et roberent et oc-
esle fille de Lascrie, liquiex s'appelloit empereor, cistrent mains Crestiens, mes nou mis gram-
porce qu'il estoit de Tempire etdu lignage au bon ment.
empereor Mauuel, de cui cist livre a parle ba en V. Christiani Terrx Sanctas in locis tutissimis se
arierc. Quant rempereor Johan ot chevauchie par recipiunt.
cele terre, et vescu sor ses anemis un tans que Li Cresliens qui estoient en Jerusalem Latin et
onques 11 Grecs noserent venir 4 bataille, ains Surien, et toutesautres nations, quant il sorent la
reschivoient tous jors, apres s'en retorna en Con- venue de ses gens, si se receterent ens et lor fames
stantinople, ne onques puis ne issi por meffaire k enfausetlor meillors chosesen la tor de Da-
et lor
ses anemis, ains seurevint au plait. En si poi de vid, en une fermetfe quou avoitfaite, et iluec de-
i
profitgasta totl'avoirqu'ilavoit apporte u pais, de I6s es plus fort maisons qui pres de 14 estoient. Li
quoi les gens le guerpirent, si demeura seul en baillis de la ville, qui avoit noni Renaut de Cay-
pauvretfe, tant comme il vesqui puis. r phas, chamberleus du roiaume mandaen Acre au
III. Soldanus Babylonis Damiatam obsidet et seignorde Sajete eti Garuier Lalemaut, qui estoit
expugnat. remes u heu Tempereor baillis du roiaume, et fist
II avint aprfes ce que Tempereor Federic se parti assavoir cele assemblee, dont cil prisl chevaliers et
de la lerre de Suric, qiie li Soudan de Babilone Me- serjans, et murenl d'Acre, et alerent jusques k
lec Equemel k tout son frere Melec Elferac, et o tot Jaffe,sienvoiereut un chevalier qui avoit nom Bau-
grant gent k pi6 et k cheval alerent assiegier la cite doin de Pignegni avant, et Tricople o lui por veoir
de Domas, et firent semblant de tailler les jardins, la covine des Sarrazins, et I'ost venoit apres. Cil
dont cil de Domas orent grant doute, car ce est une murent k prime soir et alerent le chemim d'E-
de lor grant richesses,estsi est tot lorgrans delis. maus, c'est li chastiaus ou notre Sire s'aparut
II se trouverent esgar6s, com ceux qui n'avoint de k deux pelerins apres la resurrection. II chevau-
seignor qu'unenfant,et esloient en main d'un bail- cierent toute nuit, si qu'il furent au jor en Be-
lif, si douterent estre destruis porce qu'il n'avoient thleem.
seignor qui les maintenist; porquoi iis finerent a VI. ChrislianiSaracenosBierosolymiscxdunt.
Elquemel et li rendirent la cit6, et tantost la dona Quant li Crestiens qui s'estoient recele en la tor
k son frere le Seraf, et cil Ten dona 4 cites en David virent paroirles qui venoient de vers Beth-
escbange au levant. Quant Seyfedineber sout que leem, si conurent les gonfaoons, el sorent quon les
cil de Domas voloit rendre la oite, et deseriter son venoitsecorre, sien furent mult lies, car ilestoient
seignorMelec Enasselle fil deli Coredin, et ni pooit en mult grant paor, comme ceus que Sarrazins
mettre conseil, il prist son seignor, et le traist hors avoient enclos, et les assailloient de toutes pars, et
du chastel de Domas soudenement par une po- ce loravoit ja duredeus jors, et il esloientce tiers.
sterne, et Temmena au Crac, oii sa mere estoit, et Adonc pristrent cuer, et corurent as Sarrazins el
son tresor iluec le laisa. et s'en ala a son chastel les desconfirent, et les brisierent, si qu'il n'orent
Salquet, et ce qu'il fist de renfant garentir, si fu paor de ralier eus ne de recouvrir, ains les emme-
porce que son oncle Lequelmel et le Seraf ne Toc- nerent chacant et ferant et occiant parmi les rues,
ceissent. si que une partie senfui par la porle S. Estienne,
IV. Friderieus, facta pace cuni Gregorio papa, si- Tautre par la porte de Josaphat, Taulre vers le
mulat se velle trunsfretare in Terram Sanctam. Temple, et vers Monte Sion, liquel se descouloient
Aprfes ce que lapes fufaite entrelepapeGrf^goire des murs k val, quant cil qui venoient devers
;
Bethleem fureat approchies de la ville, si virent la A ne ne doit faire ce que vos li avez requis, et s'il le
descoQfiture, el conurent la chace, si ferireui iles faisoit, mespreudroit vers eus. Aprfes ce Johan
il
esperoQs apres ceus qni s'enfuioient. si qu'il en d'lbeha se dreca et dist au roi Sire, je suis vos :
atainstrent plusorset oocistrent, dont il fa trouv6, hons, si vos piiequevos me maintenes a droit, que
qu'il i en ot de mors, quedehors que dedens bien je suis prest de faire devant vosdroit, eten vostre
deus milles ou plus. Lors manderent en rost por cort se nus me soit que demander. Sor ce li mes-
faire assavoir cele novele, dont li messages Irova sagesse leverent, et distrent aii roi Sire, vos :
lost au torondes chevaliers, etquaatil lor ot dit la aves bien entendu ce que nos vos avons dit de par
Dovele, si en furent mult lles, et se tindrent qu'il lempereor, et nos avonsentendu vostre response,
n'alereut plus avant, ains sen retornerent eu Acre, si sen parlirent a tant et se recueillirent en lors
et sor tout achai.sons lerapereor sous couverture galies, et alerent ou Gavata, oii lor salandres
de ees choses, parle seu du pape fist atorner ccc estoieat.
chevaliers, etccarbalestrierset serjans cicheval, et VIII. CasteUiimBaruth obsidetur.
lor list chargier Brandis k chevax et armeures et Quantcil des chalindres orent illeuec attendule
viandes en xxvni salandres, liquels murentettant maresohal qui lorchevetaine estoitplusors jors, et
alereatqu'il arriverent au Gavata, la pointequiest g virent qu'il ne venoit pas, si orent conseil, et se
devant Limeoon. Quant ils furent li venus, si ge- partirentdu Gavata, et s'en alerent tant qu'il vin-
tereat lor ancres, et demorerent illuec por attendre drcnt a une isle qui est devant Baruth, \k descen-
lor chevetaine. Et Richart fils Augier lemareschal dirent a terreet deschaigierent lor clevax, et s"ar-
rempereor, qui devoit movoir aprfes eus k tot xv merenletsemistrenteaeschieles, etchevauchierent
galies. vers la cit6 deBaruth les esohieles rengies. Quant
VII. Imperator jubet expelli Joannem Ibelinum e cil de Baruth les virent venir, si de tex qui sei ot
Cypri regno. Qnod rex recusat facere. mistrent u chastel, li autre ouvrirent les portes de
Quant les salandres durent movoir de Brandis la ville, et les recurent, si que cil s'espandirent
une nef de Ihospltal des.ilemansniNtavantque les parmi la ville, ctse herbergierent par lesostex, oil
salandres, et vint ea.\cre. En quoi vlnt un espie 11 troverentgrant plentede viandes et d'autrescho-
Johan dlbelim seigaor de Baruth, qui 11 fist assa- ses, et mislrent la main 4 assegier le chastel et
voir la veaue des geas de l'empereor, et tout lor faireengins, etfirent un granttrebucher.quigettoit
entenderaeot : porquoi il viatpie estant en Acre, lepesant d'un quintax. Entre peut trebucher et
etamenataotde geascomeilpoutavoir, que isous, tomberiaus avoit c et xx si tindrent mult ceus du
i
que de ses amis, et s'ea ala aBaruth, et diluec en r. chastel, si que nusne pooit entrer neissir.
Chipre et quant il fu la venus, il prist le roi et un
:
I.X. Fridericu^ imperator regni adminislrum conS'
poi de gens, etsen ala herbergier au Quit : tot le tiluil Rir kardum fHium Augerxi.
remaneat desgens.chevaliers etsergens ht herber- .Apresce ne tardaguaires queli mareschaus Ri-

fjler a LimeQon,etfist chevetaine Balian son ainsne chartfils Augier arriva a Limegon a tot les xv ga-
fil. En cel point arriverent deus galies a Limeôn, lies. Quaat il vint la, et il sout que les chalandres
en quoi estoitrevesque de Melfe.et deus chevallers estoieat aleesaBaruth, il mut d'iluec et ala prfeset
qui avoient lor He en .\cre. Li uns estoit appel6 viat a Baruth, et trova le siege, et le maintiat si
rAlemant, li autre Johan de Balle, qui estoient come il ravoient commencife, et refforQatant come
Flamens, et demanderent le roi por parler a li, et il pot. Sus ce 11 envoia Henri son frere a Sur, et
Ten lor dlst qu'il estoit au Quit. II partirent de Li- manda direaHemartde Laionqu'il lui rendlst Sur
megon olorgalies et s'en alerent au Quit.ou le roi qu'il avoit en garde. Cil receutle mandement, etli
estoit herbergie. Quant il vindrent 14, si distrent livrala eiteet le chastel.Quant le mareschal otest6
au roi en presence du seignor de Baruth .Mes sires, : une piece aBaruth, si sea ala en Aoretoteschiere-
I'empereor vos mande come ioelui quiestseshoas raent. Quantil fu 14 venu, assemblales chevaliers
il
que voscongles etfaites partir de vostreterre Johan et les borgois. Quant il tuit assemblSs u
furent
d'Ibelin etses enfans, et ses nevous etses parens ; chasteldevant le grant pales, il fist lire une lettre
car 11 liontmetiait, porquoi il vos mande etdefent en lor preseace, qui estoient sceles d'or, et venoit
que vos ne receltesnegarantissies euvostre terre : de par rempereor Federic a tous ceusdu roiaume,
lirois qui estoit enfes et jone d'aage, ot sou coa- enquoi 11 se contenoient mult de beles paroles et
seil, et lor fistfaire responê par un sien chevalier, amlables,et entreles autres paroles disoit Je vous :
qui estoit ses hons, et avoit anom Guillaume vis- ai mandS le mareschal de Tempereor Richart fil
comte, et lor dist Seignor, le roi m'a commaude
:
-Vugier, legat de.Macoste, por estre baillif duroiau-
et chargie queje vous die, qu'il sesmerveille que me, et por maintenir justice el droit, etporgarder
rempereor vostre sire 11 a fait tel commaaderaeut en lor raisons les grans et les petis, les riches et
carlisire de Baruth est oacle sa mere, et si est lespoures. Quant ces lettres furent lues, Ricliart
bien su que il et si neveus, et grantparlie de ses se leva, et dist : Seignors, vous aves entendu les
parens sont sihome,porquoi il ne lor puet faillir, lettres de mon seignor rempereor, et tot ainsi come
et sauve soit lagracede lempereor, le roi ue puet elles devisent, le ma il commande, et je suis prest
lois GUILLELMI TYRENSIS ARCHIEP. 1016
de faire parle conseil des prodomes de la terre se A \k et aroit conseil 4 eus, et qu'il mandassent Ik a
li contenemens, et les euvres eussent esle teles lui port le respons. Sor ce s"en parli le lendemain
comme estoient les paroles, et les leltres les gens bien matiu, el s'en ala ci Barulh. El quant il vint \k,
du pais se fussent bien lenues a paies, etl'eussent si destraint et greva plus le chaslel qu'il n'avoit
retenu abaillif ; mes apres ce ne demora guaires fait devant. Johan de Sajete et Johan de Cesair,
u pa'is, que ses portements fust tot autres, et Huete de Mont-Beliart, Garnier rAlemant, el li
qu'il descouvrit son cuer et sa pensee, come cil autres chevaliers du roiaume envoierent deuxche-
qui estoit orgueilleus et bobauchier, et n'estoit mie valiers a Baruth, por demander le respons du ma-
mult garni de sens par quoi les gens de ia terre
: reschal, si corae il lor avoit promis. De quoi li uns
s'aperceurent que son entendement estoit detout des chevaliers avoitnom Renaut de Caifas cham-
destruire et mettre a neant. berlan du roiaume, et Tautre fu Daniel de Malem'
X. Oralio Belianiad Richardtim regni administrum, bec. Quant cil d'ici furent a Rarulh, si tirent assa-
quam ille pai-vi facit. voir au mareschal, qu'il estoient venus a lui por
Quant il orent ce aperceu, et il furent certain de oir sou respons, de ce que li homes de Tempereor
sa mauvaislie et de sa male volente, il furent en- li avoient dit et requis. Son respons fu tex Sei- :
semble, et orent conseil, et par accort vindrent g gQor, dist-il, je vous fais assavoft" que je suis
devant le mareschal Richart, de quoi Balian de home de l'empereor, si suis tenu de faire son
Salette li dist « 11 m'ont enchargi6 que je vos die
: commandemeut par quoi je veus que chacun sa-
;
por moi et por eus une parole. II vos font assa- che que je ne veul Irespasser eu tel chose qui est
voir, que quant cette terre fu couquise, ce ne fu resnable; car len soit bien comment Johan d'lbe-
pas por nul meschief de seignor, ains fu conquise lin s'est prouv6 et contenu envers rempereor, non
par croiserie et par pelerinset de gens assembles; mie porce que je ne suis que serjant, et rempe-
et quant ils rorentconquise, il firent seignor par reor est sire. S'entre vos entendes que lempereor
accort et par election, et li donnerent la seignorie vos face autre chose quil ne doie, si mandes k
du roiaurae; apres firentparaccort etpar connois- lui, etil esl si bon seignor et si loial qu'il le dre-
sance des prodomeseslablissemens etassises, que cera si comme il devra. Li message s'en retor-
il YOudrentqu'ils fussent tenueset us6es u roiaume, nerent en Acre, et retraistreut les respons du ma-
por le sau vement du seignor et des autres gens, et eschal ci ceux qui les avoient envoies.
i
por maintenir raison, etpuisle jurerent et firent XII. Regnihabilaloresimmunitateset suaprivilegia

jurer au seignor, et des lors en (jatuit li seignor, tueri conantur.
qui ont este u roiaume, Tont jure jusque aore, Quant li gens du roiaiime entendirent le respons,
et tol aussi le doitjurerrempereor. Entre les ausi aperceurent bien que la volente du mareschal
tres establissemens et les assises eslceste assise,

i
estoit telle come Ten lor avoit fait entendaut, si se
que nus sire ne puet, ne ne doit dessaisir son bien penserent que, s'il ne mettoient conseil en eus et
sen autrui, et pees li Johan d'Ibelin sire de Baruth, en lor fail, qu'il estoient en mauvais point. Por-
qui est hons de l'eu)pereor, et sus a vous qui estes quoi les plus sages d'eus el les plus porveant orent
en Ueu de lui por la terre garder, et droit mainte- conseil ensemble, et virent qiiil n'avoient autre
nir, av6s mis main sus ces choses et sus ses te- recouse fors tanl qu'il fussent tuit tenus ensemble
neures, et TavSs dessaisi de la cite de Baruth, et par serement de garder et de sauver lor raisons et
des terres entor, et av6s assegiS son chastel sans lor droitures, et les franchises du roiaume. 1-ors
esgart de cort, et sans jugement porquoi nos vos

;
s'apenserent qu'en la terre avait une frairie S. Au-
requerons par droit et par raison, et por sauver le drien, laquel estoit otroi^ du roi Baudoin et afer«
serment etla foi devostre seignor Tempereor, que mee par son privilege. En cele frairie avoit esta-
vos departes vos et vos gens de Baruth. Par quoi blissement devises et molison et privileges. Entre
le sire de Baruth resort en sa saisine, et se vos li lesautres estahlissemens estoit ce que tuil cil qui
vole n'en mettre sus ne demander, si le faites se- en cetle frairie se voloit mettre, li frere et cil de
mondre par Tusage du roiaume, et le mencs par ^ 'a frairie les poient recevoir. Lor sassemblerent
Tesgart de la terre, et tuit chevaliers el borgois, li riche home, et
et tuit
s'il par esgart de cort en
chiet, nos somes pres de vos aidier k nostre pooir, quant il furent assembles, maoderent querre les
il
et de amende. »
faire tant qu'il soit conseillers de la frairie, et les privileges; et quant
XI. Quant mareschaus Richart entendi cele
li il furent \k venus, si firent venir les deux privi-
parole, si s'esmerveilla mult qu'il osa oncques ce leges, apr^s les firent lire. Adonc virent la frairie,
dire;car il cuidoit que nus ne li osast conlredire adonc la jurerent li plus du pueple qui le firent
chose qu'il vosist faire. Mes il veoit ores bien que volentiers por la paor quil avoient de la maisnie
le fait n'iroit mie ains com 11 avoit en pense. Toules le mareschal .Richart. Et lors furent tenus les uns
voiesouvri son cuordece qu'il ne pooit amender, asautres. Puis fu mandee ceste chose en Chipre,
si lor dist, que de ce ne pooit repondre, taut qu'il por faire li assavoir h Johan dlbelin sire de Ba-
eust conseil des riches homes de rempire qui o lui ruth.
estoient venues, qui estoient a Barulli, mes il u-oit
1017 CONTINUATA BELLI SACRI HISTOHIA. - LIB. XXV. 1018
XIII. Joannes Ibelinus Cypri regem nrat, ul ad A ne d'eavoier k vos de ujbs homes caril sont en- ;
recuperandam lerramsuamse adjuvel, quodrex clos en mon chastel, porquoi je vos fais assavoir
concedit.
mon besoing par ces letlres, esquelles je vous pri
Quant il entendit le fait d'Acre, et des gens du et requir et semon, sicomme mes freres et mes
roiauLue en la maniere que vous aves oi, si en fu amis, que vousme maintenes selonc Tus et les
mult lie, et li sembla bien que ce li estoit grant coustumes du roiaume de Jerusalem, et que vos
aide a son fait maintenir. Lors vint au roi Henri, m"aidies i recorre el ci d61ivrer ma cite et mon
qui encore estoit menuet d'aage, etlidistdevant les chaslel, et ma terre. Ces letlres furent lues en
baronsqu'ilavoitassembles:«Sire, vossaves queje plus des homes
ToslelBalian de Sajete, ou li
suisvos hons, si vosfaitasavoiice que geusestran- lempereor estoient assembles

de quoi Johau de ;
gers m'ontfait, et fontencoregrantoulrageet grant Cesaire demanda respons por son oncle Johan
tort car il ont prise et saisie ma cite de Barutb et
; d'Ibelln, dontilavint qu'une grantpartie s'accorda
ma terreenlor, et ont saisimon chaslel de Barulh, 4 ce que Ten li devoit aidier, ellui rescors etainsi
dont je vous prie come k mon seiguor, et k celui s'offrirent por li aidier, li autres disoient qu'il
qui estes tenus de moi aidier 4 delivrer et a res- n'estoieut mie apeuse. Cil (]ui si accorderent k aler
corre ma terre et mon chastel de Baruth, et vos b furenl Johan de Cesaire, Bohart de Cayfas et Re-
meismes vieignes et amenes vos homes qui ci sont, naut son pere, Giefroit le Fort, Giefroi d'Estrueai
et leur prie a lous si comme ci mes amis et mes Baudein de Bonvoisin, et d'autres chevaliers tan
freres, qu'il metleutconseil et aide. » Le roi li fist
i qu'il eu ot Lxui. Cil s'atornerent et murent, et vin-
respondre, qu'il iroit voiontiers, et menrait tant dreut 14 oii le roi de Cliipre estoit, o Johau d'lbe-
come il porroit de ses homes ; et li home le roiqui lin, et lors se meut Tost des Chiprois de Senelfil,
Ik esloieut respondirent, qu'il estoient prests de et s'en alerent herbergier pr6s de la cite en un lieu
lui aidier, et si i avoit de tex qui rault k enuis con apele Loros, et iluec fureot tant qu'il avint
l'eussent otroie, si l'ossasent refuser, et bien le que Girart le patriarche de Jerusalem, et Pierre
monstrerent puis, quant il virent que tans fu. II Tarcevesque de Cesaire, et Johan deSaicte, Huedes
firent porchacier vessiaus et firent armer galies, et de Mont Beliard, et frere Garin uiaistrederOspital
assemblement k Maugoste, et 14 atteiidirent le lans, de S. Johau, et frere Hermant de Pierregort mais-
tant qu'ils murenl le premierjour dequaresme, et tredu Temple, le baillif de Venice, el le conseil de
passerent 4 mult soiief tans, et arriverent au pui Pise et de Genes se partirent d'.\cre el alerent 4
du conestable, qui est entre iNetin et Bouceron, et Baruth, et se herbergiereut dessous la ville, et par-
14 descendirent tuit ensemble. Lors avint que lerent 4 rune partie et 4 Tautre por savoir s'il i
p
Amauri, Belais et Hemeri de Bessan, et Odes de peusseot mettre conseil et pes et quand il orent ;
Gibelet et lor compaignon s'enfuirent la nuit, et ass^s parle as deus partie, si virent qu'il n'i pooient
laissierent lor hernois et lor herberges et s'en rien faire en nuUe maniere, si s'en parlirent et
alerent 4 Triple, et la lor envoia le mareschal Ri- s'en reloruereut arriere en Acre, Johan d'Ibelia vit
chart une galie, en quoi il s'en alereiit a Barulh. et conut qu'il ne faisoit riens 14 ou il estoil d'es-
La chaison porquoi il se partirent du roi si fu, ploi;, ne force avoit-il mis de grever ceus qui es-
parcequ'il distrent, que le roi estoit menor d'aage toient devaut Baruth, el qui avoient son ehastel
et en autrui pooir, el qu'il estoient hons de Tem- assegie. Car s'il fusseut eu ini les chans, si deus-
pereor en chief, et li estoient plus tenant qu'au sent ils prendre la bataille eucontre les Chiprois ;
roi. car il avoit plus gent 4 chevalet 4 pie que n'avoit

Johan d'lbelin.
XIV. Idem petit a baronibus apud Acconem
existentibus.
XI. Joannes Ibelinus accedit Acconemhortaturque
Apres se parti Johan d'Ibelin du Pui, et emmena populum ut salendras marescaUi diripiat. Obsi-
det Tyrum.
le roi o son ost, et passa le Pui, et s'en aladevant
Gibelet, et tant qu'il vindrent devanl Barulh 4 une Quant il ot ce connu, si se partit d'iluec qu'il
terre con apelle Sineifil, et la se herbergierent sor estoit, et emmena le roi Henri en rost de Chipre.
Quant il furent 14 venu, Johan d'lbelin en-
le flun. et s'en ala a Sajete, et laissa 14 et Anseau de Brie
Yoia un message 4 Acre, un sien vasletqui avoit pour garder et o lui le plus de Fost, les autres
lui
nom Droon, et envoia plusors lettres 4 Balian de emmena o lui, et s'en ala eu Acre. Quant il fu la,
Sajete, el 4 Johan de Cesaire, qui esloient ses se flsl assemblerles gens de la ville, chevaliers et
mestil de sa seror, et 4 mains autres de ses amis, borgois et I'autre pueple, et devant tous jura la
et envoia une lettre au commun de la terre, es- frairie saiut Audrien au letriu de rygliBe. Aprfes
quelles lettres se contenoit aiusi etdisoit apres le ce quil ot jure, il parla tot pueple, et fist sa
le
salu Seignor, je vous fais 4 savoir que gens es-
: plainte, et lor dist que les salandres de lor avenu
tranges d'autres terres mont coru sus, et ont saisi s'estoientvenues et estoient encore au port, et
et prise ma cite et ma terre, et ont assi6g6 mon qu'encore lor poroient-il faire grand damage, por
chastel ; el porce que je n'ai pooirde venir 4 vous, quoi il looit qu'ea les arreslast. Si tost com il ot
ce dist, iiii ci'i leva p:ir Tyglise qiie cliasciin dist A XVIL Rex Cypri ducilur Acconem.
et cria as salaodres. Lors s'esmureDt et corurent Quant cil de Puille se furent ferus en la herberge,
^ la mer, et se mistrent en barges, et alerent as le cri fu mult grant. Un chevalier qui estoit maistre
saiandres, et en prislrent les xvu et l'uneeschapa du roi etlegardoil, le fist monter sor un cheval, et
qui estoit 4 la cole. Et ce qu'il les trouverent en bailla a gens qui le menerent k Acre, et il deraora
Acre, si fiist ainsi, qiie quaiil les Lombars furent en la besoigne ou il fu pris et navr6 u visage mult
descendus k Barutli, li mareschal les manda en malement. Ceslui chevalier avait nom Johan Rabin.
Acre por iverner car 11 cnidoit avoir la terre tot
; Li Chiprois qui fureut montes si come il porent,
a son commandement, mes de ce se trouva 11 en- que arme que desarme, se raistrent enserable une
gignie. Quant les salandres furent prises si com partie d'eus et se inistrent k deffense tant qu'il i ot
vous aves entendu, le mareschal le sout qui estoit bons poignars jusquesquelejor fu esclaire, etqu'il
k Sur, si en fu luult doleiit. Aprus ce que les sa- se trovereul poi de gens, et ne porent soffrir le fes,
landres furent prises, separtitde Sajete et
le roi si se tralstrenl ariereen une terre. Car uae partie
vint en Acre, Quant il fu venu, Johan dlbelin ot de lor gent ne pristrent conseil de nulle chose fors
conseil, que par la cort, que par la gent de la que daler s'en vers Acre Lors le ferirent cil de
ville, et par lor aide alast assegier Sur el 4 ce li b Puille en li herberge et cil des galies descendirent
;
aidierent li Genevois de gens el de viandes. Sl 4 terre, et retirent autre tel, ne onques n'entendi-
qii'il s'esmut, et ala gesir au Casal Ymbert. Quant rent senon k gaaignier, si quil pristrent quantque
li mareschaus Riohart sot cesteentreprise,il manda les Chiprois avoienten lor herbergeetemporterent
k. Baruth k son frere le tier, qui estoit en son le gaaing k Sur. Si- tost cora li cris et la noveie viat
lieu, qu'il se partist du siege, et amenast Tost k en Acre, Johan d'lbelin sire de Baruth, Belian de
Sur, et ce fist-il por ce qu'il douta la venue de Sajete, Huede de Mont-Beliart, Johan de Cesaire,
cele gent quidevant Sur devoieiil aler. Li tier flst Rohart de Cayfas, et li autres chevallers d'Acre
ce que son frere liot mande, si qiTil mist le feu es saillirent as armes, et s'en alere bone ci l'eure jus-
engins et se parti de Baruth, et emmena les gens ques 4 Casal-Vmberl. Lci trouverent ceus qui s'es-
qui avec lui estoient, et les galies et les aulres ves- toient mis au terie. Lors passerent tuit le Casal, et
siaus, et s'en vint 4 Sur. corurentjusquesaupi6 dela montaignecon appelle
XVI. Richardus marescalcm Cypriosnihil tale Passe-poulain. Quaut il furent \k venus, si trouve-
cogilantes capit. rent que cil avoient ja pass6 le pas et virent qu'il
Quant Johan d'lbelin sout la novele de ce que cil ne les porroient mie ataindre, si s'ea retornerent
de Tost qui estoient devant Barath s'estoient par- q en Acre. Le jor que cele besoigne avint fu par ua
tis, et avoient guerpi le siege et s'ea estoieut venu mardi le tiers jor de May, Taa de rincarnation nostre
k Sur, si en fu mult lies. Si qu'il s'en retorna en Seignor Jesus-Christ mccxxxu. Celui jorot compli
Acre, et laissa le roi o les Chiprois deles Casal- le roi Henri de Chipre son aage de xv ans.
Ymbert u Sablon devers Acre. En ce qiie Johan XVI II. Joanneslbelinus cum regeCyprumse recipit.
d'lbelin fiist en Acre por avoir conseil qu'il feroit, Quant les Chiprois furent retornes en Acre, il se
li mareschaus qui estoit a Sur sout la coiivine de trouverent k grant meschief et en grant pourete,
ceus de Chipre. II alorna ses genset ses galies, et comme cil qui estoient repairie tiiit nu, car il
mut de Suri primesomme, etchevauchierent toute avoient perdu armes, robes, et dras et deniers et
nuit. Et quant ce vint a raiibe du jor, il se ferirent joyaus, et n'avoient raportfe riens fors ce qu'il
en la herberge des Chiprois par terre et par mer, avoient vestu, etlabeste sor quoi ii seoient. De ce
et les pristrent si qu'il trouverent le plus d'eus en
; furent-il si esbabis et si esmaie, que poi s'en failli,
lor lis, dont il i ot mult poit de ceus qui se peussent que grant partie d'eus ne se tornerent de Tautre
armer k droit. Si lor avoit Ten fait a savoir par part, et ne se" soustraistrent le roi avec eus qiii
espies k ranuitier. Mes Anseau de Brie qiie Johan estoitenfeset legieri engignier. Quant Johand'Ibe-
d'lbelin ot laissiS chevetaine de l'osten sonlieu ne lin aper§ut ces choses, si n'en fist semblant, ains
vout croire les espies, ains en tist son gabois, et couvri son cuer et se pensa, qu'il porroit faire
dist que mult fait mal k croire qu'il vieignent vi Lors fist ainsi que Johan de Cesaire ses nies vendi
lieues par si mauvais chemin pornous assaillir, et k son neveu un casal qui ot nom Caferlet por xvi
il ne le faisoient mie, qiiant il estoient a deus ar- mille besaus, et ses autres nies Johan d'Ibelin vendi
ehies de nos devant Baruth; et por ce ni voutmet- au Temple un autre casal qui ot nom Arames por
tre conseil, ni soi garder de ses anemis, et si avoit XV mille besans. Et quant ils oreat ces besans as-
establis chevaliers a la gait, si come il soloit chas- serables, il assembla tous les Chiprois, et les con-
cnn soir; mes cil qui faisoitle guait, n'estoit mie forta et lor presta une partie de cel avoir, et de
de cele part dont cil devoient venir; ains s'estoieat I'autre partie prist gensetarma galies etvessiaus,
mis devant Acre fors de la herberge, et se tenoient et satoruapor passer en Chipre, el emmena leroi
ea une tente tous desarmfes en lor lis dessous lor avec lui, et flst tant que le roi dona fl6 k plusors
espreviers. Le chevetaine de ceus du gait estoit Jo- chevaliers por mener les en o soi en Chypre. Etlors
han d'Ibelia le neveu du seignor de Baruth. firent chargierlessalaadres quiavoientest6 k ceus
102« CONTINUATA BELLI SACRI HISTORIA. — LIB. XXV. 1022
de Puille, et es autres vessiaus les chevaus et les A venoient apr6s. Quant il se regarderent, si virent
autres hernois, et s'apresterent de movoir. ceus de Puille descendre contre val le pas. lor
.XIX. Richardus magnnm partem regni Cypri ex- eschieles devisees et livrees 4 leur chevetaines
pugnal. chascun por soi et tous apresles de combatlre.
Or, retornons i Richart le mareschal. Apres ce XXL Pugna Apulos qui vmcuntur.
inler Cyprios el
qu'il ol faitreschec a Casal-lrabert, il envoia en Quant les Chiprois connureot que cil venoient
Chipre les Chiprois qui o lui estoient, et de la soiie por combattre, il s'apreslerent et adrecierent vers
gentaussi. Quant cil furent venus en Chipre, 11 fi- eus, et s'approchierent tant, qu'il heurlerent en-
rent tant qu'ii orent le chastel el la ville de Cherines semble, etque la bataille duralouguemententr'eus,
et la Caiidare et la torde Famagouste, et assegie- et i en ot mult d'abatus. mes une chose i ot qui
rent Dieudamors. Dedens le chastel Dieudaraors mult aida as Chiprois, ce qu'il avoient seijans 4
estoient deus serors le roi, damoiselle Marie et da- pie, dont il avint que quant un de lor chevaliers
moiselle Isabel, et si i avoit un chastelain qui avoit estoit abatu,liserjaat le releveoient et mettoient a
nom Felippe de Cafran, et si esloit Heroous de

i cheval, et quant un des autres estoit abatu, tantost
Gybelet, que de Baruth avoit laissie cheve-
le sire rocciojent li serjant, et prenoienl, et por ce i ot
taine en la terre, qui muil poi mit de coaroi. si B i mult d'occis de pris de ceus de Puille en cele
et
que neis le chastel oii estoient ies deus serors le bataille car il ot mort plus de lx chevaliers, et
; i
roi, et il meismes ne garni-il mie, ains dut estre bien pris xl deceusde Puille, et des Chiprois niot
vendu por soffraite de viamle et i grant mesaise, mortqu'un chevalier qui avoit nom Sierge, et estoit
et ci grant meschlef se tindrent taut quil furent ne de Touscane. Quant la bataille ot tant dure, cil
rescous. Sitot com li maresehaus sout que les de Puille ne porent plus durer, ne sofFrir le fes ; car
Chiprois qui estoient en Acre s'aprestoient d'aler il recevoient trop grant dainage. Si se partirent du
en Chipre, il se parti de Sur, et emmena sa gent champ,et s'enretornerent a decondtiire tout contre
fors un poi qu'illaissapor garder Sur, et s'en passa mont pas a aler vers Cherines. Li Chiprois les
le
en Chipre. Quant il fu 14 venu, si envoia ses gens acueillirentet enchaucierent, et s'en alerent en-
par la terre, si qu'il out toute le terre en sa main semble pesle mesle, et ainsi les menereiit jusqii'4
el 4 son commandement fors le chastel de Dieu- portes de Cherines, ou il se recuiUerent a grant
damors et le chastel de Bufevent. raeschief.
XX. Rex Henricus in Cyprum redil el Richardum XXII. Richardus in Armeniam serecipit. Henricum
insequitur. rex obsidel Ceranniam.
Le roi Henri et li Chiprois qui o lui estoient, fu- r. Quant li Chiprois oreut vainciie la bataille, et
rent chargies, et luurent de port d'.\cre le jor de gaaignie ie champ, si com vos aves oi, il retorne-
Pentecoste, et alerent jusques 4 Sajete, et d'iqui rent en une place qui estoiet en une costiere, qui
murent, el alerent en Chipre, et arriverent en lisle est au pied de la montagne, 14 se herbergierent.
devant Famagouste, et descendirenl sans contens Li mareschaus vit qu'il estoit enclos, et qu'il avoit
et sans contredlt, et si estoit le mareschal Richart gens asses et viandes dont il ot conseil, et raanda
en la cite de Famagouste 4 tout son osl, ne onques 4 Jaffe por ses galies qui 14 estoient Quant eles fu-
nemistrent contredit 4 1'arriver, ains tistle soiren rent venues 4 lui, il establi teles gens com il vout,
minuit bouter le feu as galies qui estoient au port, qui demourassent a Cherines, et il et li autres se
et ne s'aresta onques jusques qu'il vint 4 Nicosie en Hermenie, et entrerent en la fois.
recuillirent
a toul ses gens. Le roi et Johan d'lbelin, el les au- L4 li roi et son pere Constans, et les
les recurenl
tres qui aveclui estoient, passerentli lendemain de honorerent mult, et demorerent grant piece ; si i
Tisle, et alerent, et se herbergierent dans la ville. que en fermete les prist. Par quoi il en ot mult
i i
Quant il orent est6 deus jors, si se partirent au

i de mort, et lous li plus fiirent malades. Qiiant il vi-
tiers, et chevauchierent apetites jornees tant qu'il rent qu'il ne pooit durer en la terre, si s'en parti
vindrent a Nicosie. Si-tost com li mareschax sout rent et aler 4 Sur. Si-tost com ceus que vous avez
qu'il approchoient, il et toutes ses gens s'en parti- oi se parlirent de Cherines por aler en Hermenie,
rent, et s'en alerent herbergier entre la montagne et le roi Henri et si homes s'alerent herbergier deles
la vaI6e du puis, par oii len va 4 Nioosie, 4 Che- les raurs de Cheriues,etrassegierent desiprfes, que
rines, et iqui se lindrent. Le roi el Johan dlbelin, nus ne pooit issir ne eatrer. Et par cele bataille
et cil qui avec lui estoient se partirent de Nicosie qui ot este, demora le roi en sa seignorie bien et
le jor mesme qu'il i vindrent, et s'en alerent her- en pes, il et si homes qui o lui estoient. Le siege fu
bergier de fors la ville en un lieu que Ten appelle devant Cherines jusqu'apres Pasques, et lors fu
Tracona, et d'iqui se partirent lendemain matin a faite fin, que le roi Henri delivra et rendi tous les
un Mardi a xi jor de Juing, et chevauchierent 14 oii prisoniers qu'ilavoit en sa prison, et il li rendirent
lor anerais estoient. Si alerent tant qu'il vindrent Cherines et tous les prisoniers qii'il avoient pris 4
pr6s du casal qui a nom
vodrent la Gride. L4 se Casal-Vmbert, et toutes les dames qu'il avoient
herbergier, si que une partie de lor hernois el de prises par Nicosie et par les yglises et 6s maisons
lor serjans s'estoieat ja mis u casal, et li autre de religion en lor venir en la terre.
XXIII. ObiliisAelidis reginieel Bohemundi. Bellum A u chasteL Car les ru6s el les entrees du bore es-
inler soManuni de Bamano el Eospitale. toieut barrSes de bonne tors et de fors murs, si
En taul coin li sietces estoit lievanl Cherines. la qu'il lesconvint as Cresliens deffaire ains qu'il i
roine Aelis, la fame au roi Ilenri, et flile le marquis peussent entrer. Uuant i) orent pris ce qu'il tro-
de Montferrar qui s'esloit mise dedens Cherines verent, et il orent abatu et gaste grant partie du
avec ceusde Puille, accoiicha malade au lil d'une bore, si passerent outre, et alerent herbergier k
maladie dont ele niorut. Qnant ele fu trespassee, deus lieufis pr6s d'iluec h un casal, oii il a fontaine
cilqiiidedens Cherines estoieiit, l'atornerenl sicom con apelle Mergemit, et fureut 14 deus jors, et d'i-
rendoit atorner roine.etpuistirenl demander fian- luec envoierent lor forrieres et coureors parmi la
ce au roi por envoier un home parler k lui. Cil ot terre, qui roboient les casiaus et emporterent le
fiance,si vint au que la roine sa fame
roi, si li dist gaaing. Au tiers s'en partirent, et retornerent ar-
estoit morte de ceste siecle, et que cil qui estoient rieredevant Montferrant, et se riens fust demore u
dedens Cherines,li mandoient quese lui plaisoit, il bore 4 prendre ne k gasler il nelesparnierent pas.
la fistprendre el enterrer, si come ilaferoili roiue, Diluec s'en alerent 4 un casal herbergier que lon
et qu'il en fisl come de sa faine. Le roi li assenti. clameLafonsaquiee, ellendemain sen retoruerent
et furenl donnees trives que Ten ne traist dehors g gn la boquiee, dont il estoient parlis, et quant il
ne dedens, tant que la roine fu traile hors et era- orent U este entor huit jors et il cuidierent faire
port6e eu la herberge le roi. Lors la mistrent cil du une autre chevauchie uovele. Lor vindrent queli
chastel de Cheriues fors cil defors la regureut et la
; soudan de Babiloue et son frere le Seraph k tout
porterentd,i\'icosieimullgrantcompaigniedegent, XV mille homes a cheval, et grant serjanterieci pi6
et fu enterree honorablement en la mere yglise de S. sestoient partis de Domas et estoient venus k Ha-
Sophie,etl'enterrararcevesqueEstorquet. Apresne man poraler vers les marehesd'eus et du soudan
tarja mie, que Beumont le quartprince d'Antioche du Coine, oti il avoient guerre, et quant il fiirent
et cuens de Triple trespassa de cest siecle, si que la venus et il sorent le fait de rOspital, il s'arres-
Beumont le quint sou fil fu en son lieu et tint les terent por meltre le faitdu soudan de Haman k
deus seignories. En celui tans avint quele soudan point qui estoit lor nies fils de lorseror, et ainsi fu
de Haman ne vout paier rOspilal S. Johan d'une faite la pes entre lui et rOspital, et lor fu rendue la
paie qu'i] avoit us6e k rendre au Crac, dont la tre- paie des iluec eu avant que il lor avoient arestes.
ve brisa entrerospital et le soudan, si queTospital Lors se departirent les gens, s'en ala chascnn en sa
assembla gentpor guerroierau soudan du Haman, conlrSe. Quant le maistre du Temple et si fieres se
et fu en cele assemblee le maistre du Teuiple frere furenl partis de celui fait, si s'assemblerent avec le
Hermant de Pierregort, et tous ses convens, et i prince d'Antioche, et mena chascun son pooir, et
ot de gens de Chipre c chevaliers, et fu lor cheve- s'en alerent en Ermeuie por vengier un outrage
taine Johan d'Ibelin seignor de Barulh, et fu o lui que le roi d'Ermenie avoit fait au Temple de ne
Gaulhier le cuens de Brenne,qui avoit espouseeen sai quans de lor freres qu'il avoit que pendus que
celan meismes Marie la seror le roi Henri qui lors escorcies, par achaison de ce qu'il disoit qu'il vo-
manoit en Chipre oii li rois li avoit donne terre en loit attraire gent en la terre por lui grever. Le
Chipre, et si ot lxxx chevaliers du roiaume. Si en prince aloit volentiers en cele besoigue, por lahai-
fuchevetaine Pierred'Avalon, qui estoitnies Huede ue qu'il avoit au roi d'Ermenie et ci son pere, por le
de Montbeliart, et si fu Henri le frere le prince a
i fait qu'il firent de sou frere Felippe. Quant Cons-
tout XXX chevaliers, que son frere avoit bailles. tans le pere ie roi vit Teffors qui venoit sor lui, il
i
Car il n'i pooit aler por la Irive qu'il avoit au sou- se douta, el manda au maistre du Temple qu'il se
dan du Haman. Toute cele gent ot assemblee frere voloit accorder k lui, et si flst, et li amenderent il,
Garnier maistre de rOspilal de S Johan, qui et Iiroiscequ'il avoient meffait, si que li Templiers
i
avoit son convent, et tout son pooir, et

tout s'en tindreut bien k paie et s'en retornerenl, dont
bien avoit en celui ost c chevaliers et lxxx il ennuia mult au prince. Car il voulist bien
serjans k cheval et m et d serjans k pie et qu'il se fust vengies de ses anemis daucune
plus. chose.
XXIV. Faciunt pacem. Templi etiam mililes cum XXV. Nunlii Romam missi pacem facinnt cum im-
Armenis pacem faciunt. peralore. Qasea .egni incolis imprnbatur.
Quant toute cele gent fut assemblee, et il fnrent k En cel point les gens du roiauine de Jerusalem
la bouquee dessuslecrac, apres ce qu'il orent e?te envoierent messages k Rome por latrait Haymart
deus jors \k, il s'en partirent k la nuitier, et che- maislre de rOspital des Alemans, por traitier entre
vauchierent toute nuit, si qu'il furent a Taube de eus et Tempereor. Li messages furent deus cheva-
jor k Monlferrant. Lorsmurent vers le bore si com liers d'Acre, Felippe de Troie et Henri de Nazarel.
k hui, si bore fu pris etrobe, mes poi i trou-
que le Quant cil furenl venus k Rome, si firent tot ce qui
va len gent, car cil qui i estoient s'enfuirent au li maistres des .\lemans vout tout au gre de rempe-
chastel, si tost com il virent les Crestiens movoir reor, et orent ses leltres scellees de son scel des
et aler vers eus, il orent ass6s loisir d'eus recuiUir convenaucesdela pes. Quanl il furent retornfes en
1028 CONTINUATA BELLI SACRI HISTORIA. LIB. XXV. 1026
Acre et il bailliereat les lettres, lesqueles fiirent A Melec Elsalah.estoit en la terre duLevantque son
leiifis. Et quantcil du roiauine eatendirenl la ma- pereli avoir donee, et Ten avoit fait soudan ea sa
niere de la pes par la teaor des lettres, si en furent vie. En ce tans Beumon le priuce d'Antioche et
mult corociSs, et bien ot de quoi car cele pes
i ; cuens de Triple, s'estoil partis de la roine Aelis,
estoilau domage et a lahonte d'eus, et enconlre le porce que reutrouva qu'il esloit soncoiisin en tier
commandement etlepooir que li messagesavoient et eu quart du roi Hugues de Chipre, de qui ele a-
eu, si qu'il les laidengierent et les tindrent oi Irai- voit estefame. Api6scequ'il fu departis oe vout
tors et ^ faus, et poi s'en failli, qu'il ne lor flrent miedemorer saoefame, dont il mandaa Rome, et
honle de lor cors. Les gens da roiaume orent conli fu amenee Luciane la tille du comte Pol, fil du
seil, et paraccort manderent au roi de Chipre, si comle Richarl, qui avoit este frere au bon pape In-
quil avinl ainsi entre le roi de Chipre el ceus dii noceut. Et lors espousa le roi Heori de Chipre Ste-
roiaume de Jerusalem envoiereutcommunaumeut phaine la tiUele roiHeton d'Eruienie,et lafistcoro-
un message ci Rome uu pape por eus escuser, et ner ausi, comme il avuit fait Aelis la lille le mar-
pormonstrerraison, quilne devoienl mie cele pes quis de Monlferrar.
recevoir, etporcemanderent-ilceste choseaupape, X.XVIl. Imperalor Fridericus Lombardiam in-
que celes pesavoit este faite devant lui et par son g gressus Mediolanenses impugnat.
seu. Li message qu'il ieuvoiereut fu un chevalier En ce taus avint que lempereor Federic assem-
de Chipre, qui estoit de Surie, mes il esloit ales bla grant ost, et s'ea entra eu Lombardie, dequoi
manoiren Chipre, por un graut fie que le roi Henri tuit cilqui k lui se tenoieotle regurent k granl joie,
11 avoit donne. Et puis le fist chamberlenc de Chi- et ce fust la cite de Cremone ettoutes les cites qui
pre. Cil chevalier avoit noui Giefroi Le tort, et por a lui se tenoient et encoutre liii fu la cit6 de Me-
ce se mist le roien la communaule des gens du lao et toulesles ciles de sa compagoie. Lors com-
roiaume de Jeruscdem. nienga la guerre entr'eus, graut et fort, et diira
XXVI. GaufridusLeloTl adpapam venit quietipse longuemenl, donc cil de iMelau ne porent plussof-
pacem davinat. Mors suUlani Babylomci. frir lefes, pius se pariirent du champ come gent
Eu maniere de pes dont nos avons parle,

cele descoohte. Mes multi ot geos mort etpris etd'uae
touchoit mult ^songrant damage. Giefroi Le lortse part et d'autre, et fu pris le posta de Melau, |qui
i
parti de Chipre, et sen vint en Acre, et recut les esloitfiIduducdeVenice,quel'empereor hstpendre

lettres des barons de la terre et ce qu'jl h enchar- en la terrede Trane sor une hauie tor, qui estsor
gierenl, et ce qu'il avoit regu du roi de Chipre, et se le rivage de lamer. Uout cil de Melan prislrentun
mit enune nefdes Genevois et senpassaci Geunes, fils de Tempereor, qui avoit oom Ance, etfupns au
et d'iluec s'en passa k Viterbe, oii le pape estoit siege du chastetqui anom Gorgezole, et si i fu pris
et toute la cort. II porta biausprfeseusetriches au le carros deMelan el portes a Cremone, et mis ea
pape etas cardinaus, et fit sou message,et mostra la meryglise de la cile. Le carros si estli legraat
les poins et les raisous au pape que cele pes ue de- esteodart que Tea met sor uu char Aquatre roufis.
voitpas estre rcQue. Le pape le recut bel et reu- Cestui Auce Hl de rempereor qui fu pris, si fu til
tendi mult volentiers, et respondi que ce a'estoit mie d'uae haute dame dAlemaigue, etravoitfaitroi de
jnerveille s'illa refusoient. Car, des lors qu'ele fu Sardaine. Mes il ue fu mie loaguemeut eo prisoa.
faite, la tint-il et ci mauvaise, et il ne pooit
k fause Car li Alemant le pristrent arriere u chastel oii 11
autrefaire. Car messages disoient qu'il avoient
li estoit miseo prisoo. Aprescesle bataille aia Tem-
commandemeut de cefau'e qu'd hrent, et s'il deis- pereorassegie une fortecitemult efiorciement, qui
sent qu'il ne vosisseat tenir. Cestoit en eus que estoit de laMiscie de Melau, et avoil nom Vmceace
forcene lorfeissent-il mie. Ainslor prometloit Tai- et la destrainst niult durementde siegeet d'assaut,
deet lemaiuteaemeul del'yglise, etlorenvooil let- une ville cui il mit k nom victoire, de
et tist faire
tres en quoi il ior mandoit, qu'il voloit que ii duiquoi cil de Vincence furent mnlt destrois, qu'il ne
roiaume fusseuttoute unechose, et mandaen Acre pooit issir hors ne entrer, et u'atleadoieut secors
as quatre regions et k toutes les communes qui au D de nulle part.Quantil se vireut ci tel meschiefque
roi deChipre et i sa terre, et i ceus du roiaumeau ce lor ot louguement dure, si qu'il commengoient
roiaume de Jerusalem feussent aidant a garderet 4 avoir sotlraite de viandes, et de soif avoit telesof-
detTendreeusetlor choses, et si lor commandoit-il fraite, quegrautpartied'eus en perdirent lesdeas.
mult especiaument, et a la poeslede Gennes et au Sisevoudreot metlreeo avaature, etlor semblaque

commun manda il ce meismes. Toutes ces lettres et celor valoit miex, que plus atteadre u poiotou il
maiatesautrestraitGiefroiLe tortdupapeGregoire, estoieot. Si gaiiiereat lor point, et issirent fors
quilemporta et s'en retorna en Gennes, et \k si se soudainement et efTorciement, et se ferirent en
mist en uaeoef, et s'eu passa ea Acre, et d'iluec fost de l'empereor deslareterent, etpristrent vic-
s'ea alaeu Chipre. Ea ce taas fu mort li soudaas toire, et i bouterent le feu et fardirent tote, ainsi
de Babylooe con nomoit Lequemel, et demora en fureat delivres du siege et de la mesaise ou il es-
soo lieu, et fu soudan le secont de ses tils con ape- toient.
loitMelec Eladel, car son aiasn6 lilsqui avoit nom
XXVIII. Gregorius papaindidl generale concilium, A fiiii-. Li Pisans et cil du reigne ne les vodrent mie
ad quod oias prxciudit Fridericus. Relalos capit chacier, mes as galfes qui lorchairent entre les
et in vincula conjicit.
mains, s'aiTesterent, et les pristrent, et i firent
En celui poinl le pape Gregoire. qui
d6 d'A- fu mult grant gaaing, et pristrent grant masse de
naigne, d'une cite qui est pr6s de Rorne a une Prelals, el fu pris li cardinaus Rlans qui estoit
i
jorii6e, vout assembler un general concile, por evesque de Palestrine, et un capelain du pape qui
trailier encontre lemperear. Dont il tiianda outre estoit legat en Gennes, et nom avoit Gregoire de
lesmoDssemodreu lesprelas, qu'il venisseDt i lui Roiiiaigne. Tuit cil furent amenes k rempereor qui
k Roine. Quant Tempereor le sout, si lor iist enles fist mettre en prison parmi sa terre.
combrer le chemin, si qu'il ne pooient passer par W\\. Plures cruce signati in Gallia Iranfretant.
sa terre, etlors manda le pape as Genevois. et lor En ce tansavintque multgrantcroiseries'esmut
pria et semonst qu'il deussent envoier galies en du roiaume de France por passer en la terre de
Provence por amener les prelats d'outre les mons Syrie, dont il avint qu'il murent de lor pais, et
k Rome. Dont les Genevois por Tamor du pape et alerent k Marseille et k Aiguemorte, et iluec se
por malde reinpereori envoierent bien lx vessiax misfrent es nes por passer en Acre. En cele aI6e
armes, et fu lor Amiraut, c'est lor chevelaine, un R estoitThibaut le roi de Navarre, qui estoit cuens
de Gennes, qui estoit du lignage des Ambrias et de Chaiupagne, et si i fu Henri le cuens du Bar,
Tapeloit ren Guillaume le Negre. Cil Guillaume Pierre de Dreues cuens de Bretaigne, et si i fu le
esloit orgueilleus et poisenes, et bien le monstra cuens de For6s, quiestoit cuens de Nevers de par
en celui fait, car, par son oQtrage fu cil fait tout safame, et Amauriscuens de Montfort, Johan de
perdu. Iceie estoire qiie vous aves oie ala k une Droes le cuens de Mascon, etplusor autres riches
citii en Provenee qui siet sor la meret a nom Nice. homes. Quant cil pelerins furent venus en Acre,
Lci se recueillirent li pielats, qui estoient grant il se herbergierent parmi la ville et de fors u Sa-
masse et un cardinal aveceus, qui estoit ales legat blon. Lk orent conseil, et par commun acort mu-
outre les mons, et estoit evesque de Palestrine. rent por aler fermer Escalone, et chevauchierent
Quant il se furent recueillis si se mistrent au che- lant qu'il vindrentiJafle.Quanlil furent 1& venus,
min por venir k lafois du Toivre qui cort parmi si vint uue espie as Templiers, qui lor fist k savoir
Roiue. Quant rempereor sout ce fait, il manda u que k Gadres avoit m et l Turs herbergies, et en
reigne, el fist armer galie et autre veissaus, et estoit chevetaine un amirau.squi avoitnomle Croc
mandaas Pisains qu'ilil aidassentde vessiax armes, Elgevi. Quantli Crestien sorent cesnoveles, si s'ac-
qu'il le flrent volentiers, et armerent tant de ves- corderent qu'il iroient k cele besoigne faire ccix
siaus, que les lor et ceus du reigne furent sl ves- chevaliers. Si ala le cuens du Bart et le cuens i
siax armes, etfulor amiraut un vaillanl home de de Montfort, et Belian de Sajete, et Huedes de
Pise, qu'il avoit nomHuguelin Bonzacharie. Quant Mont-Beliarl, el Johan d'Arsur, et le Temple, et
cil vessel furent assembI6s, il se mistrent k un rOspital, et murent de Jaffea primsoir, el chevau-
port qui a nom Ferrare, qui est une contr6equ'en chierent si qu'il furent au jor pres de Gadres. Lors
nome Leche. L'estoire de Gennes s'en venoif, et s"armerentetse mislrentauchevauchier les eschie-
come ilfurentau chief de Tisle de Corse, il sorent les rengi6s cele part oii li Turs estoientherbergies.
la novele de Testoire rempereor, qui les attendoit XXX. Chrisliani a Turcis deleti.
A la voye. Siorent conseil, et s'accorderent k ce Quantli Turs les virent venir vers eus, si mon-
qu'iIeschiveroientIabataiIle, ets'en iroient dehors terent et se traistrent vers un tertre. Le Croc ot
les isles, et bien le peussent ainsi avoir fait, s'il conseil de sa gent, queIiIoerenlqu'iIparlid'iluecet
Tosissent. Mes GuillaumeNegre, quiestoit tex com s'enalast:carilu'avoit miegent porcombatrei eus.
vosavfes oi Qaarriere, failli avant, et dist que ce Le Croc respondi que au partir vendroient«iI
ne seroit ja que li Genevoiseschivassentles Pisains tous a lans ; mes il envoieroit son gros hernois, et
ne les Lombarts de bataille, et qu'il passeroit parsi iroit essaier lor covines. Lors le tist ainsi come
mi eus k la honte d'eus, et de lor seignor. Lor il Tavoit devis^, si qu'il i envoia cc Turs por har-
s'adreQa celepart ou il esfoient, et s'il fust ales i dier. Dont il avint que sistost que li hardicort les
si com Ten doit aler en bataille, quant Ten va con- aprochierent, il se mistrent au retraite, et se com-
tre ses anemis, et il eust establi ses vessiaus, si mencierent li Crestisns k affebloier, et ibouterrun
com il aferoit a tel fait, ce li peust avoir valu. Car en Tautre. Quant li hardicor virent ce, si les com-
11 avoit plus grant pooir de vessiaux et de gent mencierent plus a haster et i tenir pres. Le Croc
qu'il n'avoient, mes il n'establi onques rien, nene apercu lamauvasie couviuedes Crestiens, si avala
devisa son fait, mes sitot com il les vit de pres, il du terlreou il estoit, et s"adre(;a graut aleure 4
s'ecria or k eus. Huguelin ot etabli ses vessiaus et aler vers uos gens, et si-tost com il fu pres et sa
failavoit avant-garde et arriere-garde,et viudrent gent ferirent des esperons, et se ferirent si es-
ensembleethurterentclPermerains siqu'irassera- troitemententre lesFrancs por la mauvasie covine
bler pristrent trois galiesde Genevois, par quoi li qu'il lor avoient vii faire, qiie mult les emmene-
autre tornerenl ci desconfiture, et se mistrent au reat mal, dont li Crestiens, sans mettre nul con-
i029 CONTINUATA BELLl SACRI HISTORIA. - LIB. XXV. 1030
seil en cus, fe mistrent 4 desconfiture, et qui s"en A \k, lor un message de par le soudan de Domas
vint
pout aler, si s'en ala. La fu pris Amauris le cuens por de la trive. Cil soudan avoit noin Me-
traitier
de Montfort, et i fu occis le cuens de Bar, et i ot lec Salah, et avoit este et estoit encore sires de
grant masse des chevaliers que mors, que pris, Maubec, et fii fil de Hadel Seiffediu, el la maniere
que du siecle, que de religion. Li serjant k pie i come il fu soudan de Domas fu ceste. Qiiant Seraf
furent tuit perdii, et lout le plus du hernois. Cil fu mort, Laqueniel si ot Domas, si com vous aves
qui eschapierent de la bataiile s'en vindrent k Es- oi ca ariere, et apres la mort. la viUe remest sans
ealone, ou il trouverent le roi de Navarre et le seignor : car lainsne fil du Quamel estoit en la
conte de Bretaigne et tot l'ost, et si-tost com il terre du Levant en sa seignorie, et il avoit nom
furent \k venu, si grant effroi se mist en eus tous, Melec Salah, tout ausi couie son oncle, dont vos
quil lor sembloit que Ii Sarrazins les deussent ve- aves oi parleor, etTautre filquiestoitnommeHeidel
nir tous prendre ; dont il avint que si tost com il si estoit en Egypte, dont il e^toit sire, et por ses
fu anuite, chascun se niist a aler vers Jaffe sans achaisous eslu len un neveu de Salahadin con
conroi, et sans attendre l'un Taulre ; ains s'en ale- nommoit Melec Elyoiant, et ala a Domas, et fu
rent aussi comme gent desconfite, si qu'il lais- receu a seignor, et le firent soudan, et tint la
sierent grant plente de viandeset dehernois.Quant g terre grant piece, tant qu'il avint que le Salah qui
il vindrent a Jaffe, il i demorerent mult poi, aiusi estoit au Levant sesmut a tout grant gent, et vint
s'eu partirent, et ne finerent tant qail vindrent en a Domas. Li, joiet li ala encontre, et li rendi Do-
Acre. mas et demora o lui, et ce qu'il la il rendi fu,
XXXI. Sotdanus ffamani terras suas dolose porce que il vit que cil de Domas ne se fussent
offert C/irislianis. mie tenus k lui contre le Salah. Le Salah atorna
Quant il furent Ik venus, sis'y tindrent et demo- son ost por aler en Egypte tolir la terre k son
rerent un lonc tans sans rien faire. Dedans ce un frere, mes il ni ala pas, car il vil bien quil n'avoit
clerc de Triple, qui avoit nom GuiUaume, vint en mie pooir de ce faire, et retorna a grant partie de
lost, et dist as barons que li soudam de Haman sa gent k Domas, et i demora k Naples escharie-
lor mandoit, que s'il voloit venir par sa terre, ment. Le du soudan qui avoit nom Lavasser,
fil
porquoi il eust la force et Taide des Crestiens, il qui estoit au Crac, et sout coment le Salah estoit
lor mettroiten main ses forteresses etsi devenroit a Naples eschariement, si vint du Crac soudaine-
Crestiens, et de ce lor mandoit-il mult en piiant, ment, il vint k Naples et prist le Salah et le mena
et requerant qu'il ne demorast en eus. Li baron au Crac, et le mist en gros fers en prison. Le Sa-
orent couseil por ce, et fu lor acort qu'il attein- r. lah de ce, si meut et vint k Domas,
Maubec sout
droienl ceste chose. Adonc se parti Tost d'Acre et et fu receu soudan.
el fait
chevauchierent toute la mariue, tant qu'il fiirent XXXIII. Inducix jurantur.
a Triple. Lk s'arresterent et se herbergierent de- En ce point avint que quantli Cresfiens estoient
dens la cile de Mont-pelerin, et de Ik envoierent k Saphorie, et c'estoientceIui Salahdont vous av6s
lor messages au soudan en la compagnie de Guil- oi. Lors ot envoi6 son message as Franr!, dont la
laume le clerc, por savoir s'il poroit porsuire et choseala tant que la trive fu faite de lui as Cres-
parfaire ce qu'il lor avoit mande.
sembiant Cil tist tiens, et lor rendi por la trive le chaslel deBiau-
de demander convenance, et les mena par paroles fort et lor ot en convent de rendre toute la terre
une piece, et en la fin lor failli du tout, coinme que li Franc tindrent de la marine jusqu'au flua
cil qui ne les faisoit forl gaber, et ce semblant qu'il Jordain, et il li orent en convent quil ne feroient
lor fist ne fu fors por la paor qu'il avoit de la dame ne trive ne fin sans lui et sans son acort an soudan
de Halape la mere du soudan, qui avoit guerre a de Babylone, et quil seroit en s'aide et s'eairoient
lui. Icele dame tenoit la seignorie de Halape, porce herbergieri Escalone ou k Jaffe ot tot lor pooir,
que son fils le soudan mainsnes
estoit enfes, et por defendre que li soudandeBabylone nepassast
d'aage. Quant li Crestiens se furent apercu de la la borne, et entrast enla terredeSurie, oii il sede-
meuQonge ed du baratle soudan de Haman;apres voit herbergier deles eus \k ou le flunde Jaffesort.
ce qu'il orent este une piece devant Triple, et Toutes ces convenances que vous av6s oies furent
Beumont le prince d'Anlioche les ot mult hooores, jurees de tous les barons de Tost et du soudan et
il s'en partirent et s'en retornerent en Acre. Mes des amiraus, et de convintaille lor rendi Biaufort,
Johan le cuens de Mascon morut a Triple, et fu et la terre de Sajete etcele de Tabarie. Cil soudan
enterre u mostier de rOspital de S. Johan. de Babylone contre quile soudan de Domas avoit
XXXII. Soidanus Damasci inducias offert fait ces convenances as Crestieas estoit son neveu.
Chrislinnis. Le Salah de qui vous aves oi que Levasser prist.et
Quant il furent venus en Acre, ne tarja gaires, mist en pnson au Crac. Qiiant il Tout pris si cuida
qu'il s'enalerent herbergier k la Paumeroie de recouvrer la terre de Doinas. .Mes, quant il sot que
Cayfas por doner herbe i lor chevaus. Quant li lor oncleliSalah avoit Domas, el il vit qu'il n'estoit
herberges fu fallli. il s'en alerent herbergler a la mie ainsi comeil cuidoit.siout autre pensee. Dont
fontaine de Saphorie, et eatant come il estoient il dist k soa cousia le Salah.quiestoitea sa prisou,
qiie s'il espouser sa seror.et jurer qu'il liai- A France qui avoit uom Raoul de Soissons, et estoit
voloit
deroit ci soii pooir davoir Doraas, qui avoit est6 frere le comte de Soissons. Et apr6s ce quant il
de son pere, et quant il 1'auroit il, li offriroit ^ le- Toutespousee, il vint en avant par assent de partie
nir en bonue pes il estoit prest, que s'il li vouloit
; des geus du pais, et requist por sa fame la roine,
ce faire, de faire lant qu'il li mettroit son frere le la garde et la seignorie du roiaume de Jerusalem,
Hadel entre les mains, et le fera soudan de Baby- et si le requeroit, porce qu'il estoit le plus droit
lone, et ceste chose avoit-il asseutie en partie des oir qui estoit
aparaut en la terre des oirs le roi
aiuiraus de Babylone. Apres ilavoit donu6 et pro- Amauri son
ne qui eust este piiis la mort aioul, i
mis grantavoircoiue cil quiavoit grant lresor,qui de sa uiece Temperris Isabel. Les gens du roiaume
li estoit demor6 de son pere. orent conseil entr'eus et 11 respondirent que la
XXXIV. Rex Navarrse, britannix et Hospitalarii roine Isabel qui fu fame Tempereor, avoit eu un
eliain inducias juranl. fil, qui estoit en Puille, qui estoit le droit oir du
Quant le SalaL li outfait tele seurte come il de- roiaume. Mes porce qu'il n'esloit mie present, ne
mandoit, et li out espouseesa seror, etToul mis en n'avoit este, il la recevroient a dame et li baille-
son delivre pooir, Levasser manda priveement en roieut le roiaume a garder, sauves les raisons et
Babylone, et fist tant qu'il fust asseur des conve- g droitures du roi Coraut, le fil Temperris Isabel sa
nances que les amiraus Ii avoient promises etju- niece, ettoutainsi fu fait. Et quant Raol de Sois-
rees. Lors mut A tost son pooir en qui il out sept sons ot la seiguorie eu la inaniere que vos av6s
cens Turcs k cheval, et k Salah fuient bleu venus oie, il la tiut asses fieblement. Car, cil par qui 11 i
cinq cens Turcs, puis qu'il sorent qu'il estoit deli- avoit esi6 mis estoient parens k la dame sa fame,
vre. Et passerent ledesert et alerent si priveement, et avoient plus depooirelde commandement qu'il
et si-tost com il poreut, tanl qu'il furent au Caire. n'avoit. Si qu'il sembloit qu'il ne fust fort ausi
En ce qu'il vindreut \k, 11 trouverent que li amiral come un ombre, dout il avint quedudespit qu'ilea
orent pris le seiguor le Hadel, et le livrerent 4 son ot, guerpi tot, et laissa sa fame, et s'en ala ea son
frere le Salah qui le mist en prison \h ou aillors ; pais.
mes il ne fu ouques puis seu. Ainsi fu Salah le XXXVl. Richardus, fraler regis Anglix,in Terratn
soudaa de la terre d'Egypte, et ce fu celui
de qui Sanctam transfrelat, et niox in patriam redit.
rautreSalah,quiestoit soudan de Oomas, sedouta A cil passage de la sainte Crois, en quoi s'en
porquoi il se prist as Crestiens. Quant la trive fu alerent le roi de Navarre, et le cuens de Bretaigne,
juree tele com vos aves oie ci ariere, li Crestiens vint en Acre Richart le cuens de (ôruuaille frere
s'alerent herbergier i Jaffe.et le Salahde Domas o le roi Henri d'Eugleterre,et emmenaolui bel com-
lui le seignordelaChameleseherbergierentauchef pagniedechevalierset apportagrant avoir.Etquaul
du flun a tout lor ost. Iceste trive dont vos aves oi, il fu venu en Acre, il se herberja en la maison de
avoit este porchacie elfaile par 1'atrait du Temple rOspital S. Johan. Et, quant il ot esl6 uae piece en
et sans Taccort de TOspital : dont ilavintquel'Os- Acre, il s'atira 11 et sa gent, s'en ala 4 Jafle, et
pital porchaca aussi qu'il fist trives a parties des 14 seherbejaavec les autres Grestiens qui IJi estoient
Crestiens, et lajurereut le roi de Navarre, le cuens En ce qu'il estoit, li Templiers le tindrent mult
i
de Bretaigne, et maint autre peleriu, ne onques ne prfes qu'il se tenist en la trives et as convenances
laissierent por seremeat qu'il eussent fait au sou- du soudande Domaset qu'il latenist. Li Ospilaliers
dan de Domas. En ce que cele trive fu faite en la li remandereut et le reprierent mull de ce, et en
maniere que vous av6s oi, le roi de Navare et 11 Acre meismes en avoient-il parle 4 lui qu'il se te-
cuens de Bretaigne et ii autre pelerin qui cele trive nist 4 la trive du soudan de Babylone, dont il ne
avoient juree, se partireut de Jaffe, et alerent a vout faire ne Tua ne lautre ains dist que se li ;
Acre, et loereut lor nes et s'ea passerent en lor Crestiens estoieat 4 Jaffe, se vouloitaler herbergier
pais. Le maistre de 1'OspitaI, frere Pierre de Vile- 4 Escaloue, il estoit prest qiril fermast le chastel.
bride, qui cele trive avoit juree au soudau de Do- Li barou de Tost et liOspitaus des
Templiers et li
mas, se parli de Jaffe k tout sou couvent, et s'en Alemans orent conseil, et jurerent ce qu'il reque-
ala en Acre, et iluec se tint o les gens de la terre. roit, et que cestoit porsuiemeut des Crestiens des
Le Temple et le cuens de Nevers et une partie des trives qu'il avoient faites au soudan de Domas,et
pelerins demorerent a Jaffe, et ne se vodrent parle profit de la Crestienl6. Si si accorderent et mu-
tirne retraite des convenances qu'ilavoit eues au rent de Jaffe. Quant il oreut porchacie ouvriers, et
soudan de Domas, ains fu li Uns des Crestieus en ce que mestie fu au labor, il s'en alereut 4 Esca-
conlens et en discorde que li un se tiudrent k une loue. Et, quant il furent la venus, il establirent lor
trive et li autre 4 Tautre. affaire, et commancierentlorlabor,et fulichasliaus
XXXV. Radulfus Suessionensis ducit ^lidem ma- fermes ea la maaiere que le roi Richart, Toncle dd
trem 7-eyisCypri, oblineiquereyni Bierosolymiia- cestui Richart, qui ore le fermoit, Tavoit ferm6.
ni adnnnistralionem. garni de ce quil pot. Puis
Quant il lot ferm^, si le
j
En ce poiut que li pelerin estoient en Acre, iElis manda en Jerusalem un chevalier qui avoit nomi
mere le roi de Chipre espousa un haut home de Gautier Peaampi6, qui ea estoit baillif de par Tem-
pereor, et tenoit la terre de Jerusalem par la fiance A porce que rempereor Federic ne rencontrast. En
et par du soudan de Baliylone. Si-tost com
la trive ce qu'il fu 4 Gennes, il i spjorna une piece, puis
cil Gautier fii venu ^ Escalone, le cuens Richart li sen parti, et passa les mons, et ala i Lyon sus le
rendiet livra le chaslel, qu'il le deust garderde par Rosne, et iluec se tinl et manda querre les prelats,
lempereor. Quant il ot ce fait, il s'en retorna en et assembla tous ceusquil pout avoir, puis manda
Acre et loiia sa nef, et s'en ala en soa pais, et Tost ci Tempereor par ses messages, et le fist amonester
que Tost des Cresliens
s*en retorna a Jaffe, et oii de xui. arlicles, de quoi il raccusoit, quil ea ve-
aloit, soudan de Domas a tot son ost estoil tous-
li nist estre k la merci de 1'yglise. Car autrefois 11
jors herbergie pres d'eus. Et quant il orent giant a savoirqu"il enestoit accuse, et porce
avoit-il fait
piece est6 4 Jaffe, li pelerui qui estoildemore apres quil n'estoitpas venurespondre4 ce,enavoi[-il fait
les autres sen vodrent retorner en lor pais, si quil enquisition sor lui, el avoit trouve que c'estoit ve-
s'en alerent en Acre, et iqui loerent lor nes, et s"en rite qu'en ii avoit mis sus, si qu'il en estoit ataint
passerent en lor terre, et tuit li autres Cresliens et prouve, et por ce voloit-il qu'jl se meist ea la
s'en retornerent en Acre. merci de sainte yglise. Lemperere quanl il ot en-
.\X.\VIl. Beliantis civitatem tendu le commandement du pape, si envoia ses
Tyiîim capit.
En ce point que Richart mareschal lempereor g messages k Lyon, et fu Tun le marquis de Froborc,
qui estoit ci Sur se mut en une nef por passer en et un sien legiste bon avocat, qui avoit nom maistre
Puille a remptfreor qui ravoit mande, et en soa Pierre des Vignes. Cil vindi'ent au pape, et quant
lieu au departir laissa Lotier son frere, et li livra il furent devant lui, maistre Pierre encommenfa
Sur la cite et le chastel. En ce que Richart sen la parole, et dit ainsi bire, Temperere se recom- :
fu parli, lielian dlbeliu sire de Baruth, et Felippe mande a vos pies, si com a seiguor et a pere, et
de Montfortsire de Thoron, porchacierent tautqu"il vos fait assavoir qu'ilfust venu a vos pie oirvostre
orent consent a Sur, si qu'il murent d'Acre a la comroandement et obeir en toutes chosesqui vous
auilier, etchevauchierent tant qu'ilvindrenl devant pleussent, mes il a essoigne de son corps, si com
Sur. Si-tost com il furent pres des murs, cil qui cil qui esl malade au lit, si qu'il ne se puet movoir.
esloieut de lor consent furent tuit armes i la pos- Porquoi il vous prie, sire, que vous li donies respit,
terue de la boucherie, et Hrent sigue a ceus de fors. tant quil puisse venir a vos, por faire vos com-
11 ferirenl desperons, et se mistrent en la mer, et maadements,ets'il vos plaisoit de lui relaschier de
s'en alerent tout le mur de la ville deles lOspital toutesleschoses que voushdemandes, etque vous
des Alemans, et s'en entrerent daas la ville o ceus 11 metes sus, et laissier le ea pes com Crestien ea-
qui les atteniloient. Lors s'en alerent grant erre p tholique ea la foi de Jesus-Christ. II est prest que
vei's le chastel. Lotier le Ql .\ugier senti le fait et entre-ci el un an melra Jerusalem et toute la terre
sarma, de lostel ou il estoit, et s'ea ala
et se parti qui fu des Latins en la main et u pooir des Cres-
u chaslel, cil de Puille, qui en la vdle
el tuit tiens. Le papeli demandoit s'il avoil estrument par
estoient, se mistrent u chastel, qui i porent recou- quoi len peust croire qu'il fust messaige Tempe-
vrer ; ainsi fu prise la cite de Sur sor les gensLem- reor, et quil dist par lui ce qu'il avoit dit. Cil res-
pereor. ponditque oil. Lorstraistavant uneslettres scelees

d'or, et une autre de notaire tabellion en quoi se
.\.\XVIII. Quam reposcit Railulfm Suessionensis
et ei negalur. Innocentius IV indicit conciLium contenoit comment len devoit croire li et tenir a
Lugdunense ad quodimperatorem cilat. lUe per messaige.Apres ce li demanda le pape, seses sires
yiuntios excusal se apud papam. Tempereor avoit pooir de ce faire de la terre de
Raoul de Soissons qui not riea seu de cele ea- Surie quil avoit dit, et cil dit que oil, et Taferma
treprise, quant il sout que Beliaa d'lbelia et Fe- mult. Lors se torna lepape vers les cardinaus, et
lippe de .Montfort avoient et tenoient Sur, il mut les prelats, et dist si haut que tuil cilqui laestoient
d'Acre il et sa fame la roine Aelis, et vint ci Sur. le porent oir, Seignors, or poes veoir(juel Crestien
Quant il Raoul requist k Belian et i
fu la venu, lempereor est. Ouant il puet avoir la sainle terre
Felippe por lui et por la roine la cite de Sur qu'il ^ et les sains lieus de Jerusalem, et rendre as Cres-
voloienl avoir en la maniere qu'il avoit les autres tiens, et oster des mains des mescroians et de lor
choses du roiaume. Cil respondirent qu"il ne lor pooir, et il ne le fait, ne ne le veul faire, se ce n"est
en liverroient point, ne bailleroient, ainsla garde. par convenaut. Lors dist as messages lempereor,
roient tant quil seussent k cui il la devroient ren- que li excusemens quil avoit dist, n'estoit pas sof.
dre. Et ce fu une des raisons porquoi Raoul de tisant, ne 11 ne le recevoit. Car il ne lavoit prove
Soissons s'en ala. Si come vous aves oi, papelnno- ne offert a prover. Lors dist qu'il iroit avant du
cent le quart vit qu'il ne pooil faire assembler con- fait, et qu'U ne venissent plus devant lui.
cilei Rome, ne eu cele conlree, si manda a Gennes XXXIX. Imperalor deponitur. GuiUelmus HoUandix
con li envoiast galies priveement a la foisde Tivre, comes imperator eligilur.
et quant eles furent venues, il se parti de Rome, et Apres assembla le pape un general concile, et
vint la et se recueilli es galies el s'en ala 4 Gennes. mist avant le fait de rempereor, dont la chose ala
Et ce porquoi 11 fist ces choses 4 cele ore, si fa tant que rempereor fu coadamn6s et deposes il et
Patrol. CCI. 33
103S GUILLELMI TYREN3IS ARCHIEP. 1036
si hoirs. Et manda le pape par tout faire assavoir A et vit qu'il ne pooit tenir le chastel, si le readi, et
ce fait, etescommunia tous ceus qui poreuipereor li rendi et delivra ses freres.
letenroieat,nequi empereorlenomnieroient. Apres XLI. Soldanus Babyionis delet Christianos.
ce le jape euvoia un legat en rAlemaigne, et tist En ce tans aviut que
le Salah qui esloit soudan
preschierconlrerempereor, si que multde gens se de liabylone envoiagrant avoir au Levanl, dont il

revelerent coutre hn et se lindrenl au pape, et estoit sire, por venirgent a lui aidier, etlor manda,
nommement tot le clergie, qui mull a de pooir en que il lordonroit toute la terre d'Egypte, se il vo- i
la terre. Quant le pape sout que le choses estoient loit demorer, dont il avint qu'une grant gent d'une
en lel point, qu'il avoit le graignor pooir d'Ale- cilequ'on appelloil Hoarzeniins, vindrentbien jus-
maigne devers lui, il manda et fisl tanl con eslut ques S. vingt milles homes i. cheval, et mureut por
roi eu Aleuiaigue, et fu corone a Aics-la-Chapelle, venir & lui, et ce porquoi il le firent, fu por la
etcilde qui il firent roi fu Guillaume lecuensd"l)ol- doute des Tartares, qui estoient venus en lor con-
lande, etli promist le pape,quesi-lost coni il seroit tr6es. Cil Hoarzemin chevauchierent tanl qu'il vin-
h Rome veuu, et il auroit loisir, il le coroneroit en drent&Gadres.Latroverentrostdusoudand'Egypte,

empereor. Lors commenQa la guerre grant et fort et en lor venir firent granl damage en la terre de
contre ceus qui se teuoieut avec le nouvelroi Guil- g Triple et aillors, et vindrent en Jerusalem si en
laume, elceus qui setenoieut a rempereor Federic, sorsaut, que poi de gent s'en porent fuir, ains fu-
et meltoit le pape mult de paine en ceste guerre rent si surpris, que il out occis que homes, que i
mainleuir, et i envoioit quant qu'il pooit de gens fames que enfans plus de trenle milles car 11 n'en ;
et de deniers, et donnoit aussi grant pardon com prenoit nul vif, ains occioit toul. Le soudan de Do-
celuide Iateried'outre-mer. Ainsi dura longuement mas qu'en apeloit le Salath, envoia son ost en Acre,
la guerre el le coulens jusqu'a la mort lempereor. et en fu chevetaine le soudan de la Chamele, et
Quant lempereor fu moit, le pape s"eu relorna a estoienl qualre milles homes i cheval. Quant il fu-
Rome. Cil du reigue manderenl por le roi Corraut rent devant Acre, li Chrestieu qui estoienl, FOs- i
fil de Tempereor qui esloiten Alemaigne, dont son pitaldeS. Johan, le Temple, rOspital des Alemans,
pere l'avoil fait roi, et maintenoit la guerre contre et li chevaliers du pais et autres qui estoient venu
Tj-glise et conlre le roi Guillauiue. de Chipre el de Triple se parlirenl d"Acre, et li Turc
\L.IiichardiisFride)'icininrescalcustuiiU>sjactatus avec eus, el si i fu le patriarche Roberl de Jerusa-
ventiscotitrariis TyrumveditulntradUur Heiiano. lem, et aulresplusors,qiiichevauchierent tant qu'il
Or relornons a parler de la terre de Surie. 11 avinl vindrenta Escalone, el semit en leur roulele cuens
aussi com vos av6s oi, que Hichar hls Augier le Gautier deBrene, qui estoita JaiTe, et bien estoient
mareschal rempereor se fu parti de Sur, Henri son li Crestiens six cens chevaliers, sans autres gens
Irere estoit o lai,etIor fames, etemporlerent grani ^ cheval et k pie. Quantil furent venus k Escalone,
avoir, el estoient uieus por passer en Puille. Qiiant siorent conseilentr'eus qu'il feroieut. Dontlesou-
il orenl este ix. Jors sor mer, une forluneies prist dan de la Chamele lor disl Seignors, vous av6s a
:
et les tiut louguemeut en mer oii il furent travail- faire a une granl gent estrange, et qui n'ont nul
les. En la tin les mena le tans en la terre de Triple recel, dont il sonaussi comegensdesesperes, por-
en Barbarie el quanl il furenl la, si Irouvereut
; quoi je ne lo mie la balaille, ains lo que nous nos
que lor uef se detaisoient toute, el que Teue i en teuons ci, car nous avons viandes ass6s, et asses
troit par mult de lieus, si se regardereul el vireut nous en vendra d'Acre, et il ont poi de viandes et
une navisone de Sarrazins, qui esloit amenee de sout grant geu t, si ne poront mie durer longuemenl,
Tunes, et s'en aloit enAIixandre. 11 s'acosterent de aius les en convendra partir, et ass6s sofifrira s'il
lui et entrereul eus el mislreul lor choses, et bail- nousguerpisseutplace, etporce qu'il sont estrange
lierent lor nef as Sarrazins, et en ce qu'il s'en cui- etsans recel, il ueporont durer, ainsse besilleronl,
doieul aler, un tansles prist multfort, quiles tor- et s'il n'onl en la terre de Babylone, ce que je ne
na ariere. Si que apres ce que le tans les ot tenus crois mie, que li soudan les i melle, si eu serons
plusors jors en mer, reviadrent il a Sur, dont ii nos delivrfes. Asses i ot des Crestiens qui s'accor-
s'estoient parli. Quant il furent au port, si geterent derent au conseil du soudau, el li autre se tia-
les ancres, et cuidierent descendre en la ville si drent &. ce que Ten alast combalre ci eus li
com eu cele qui esloit lor, ce lor sembloil car il ; oii il estoient. Doal il avint par la haine et par
ne savoient pas ce qui i estoil avenu puis lor par- renvie qui estoil entre les Crestiens, el por lor pe-
tir. Quanl il furenl arrives, cil de la ville s'en aper- chie.etpor lormescheance, le plus mauvaisconseii
Qurent, si pristrent le mareschal et son
alerent, si vainquil, et se partirentd'Escalone i Taube dujor
frere et lor quanl qu'il avoienl, et les me-
fames et parun mardi, etchevauchierenl lant qu'il vindrent
nerent h Beliau seiguor de Barulh Belian les tist ; a Gadres. La trouverent Tost de Babj'lone qui esloit
amener devanl le chaslel, el Hst drecier unes for- trois milles Turcs et les Hoarzemins qui estoient
ches, Rt tist dire a lor frere Lotier qu'il rendit li bien vingt milles. Lors assemblerent les batailles,
chastel et il delivreroit ses freres, ou se ce non, il et ot grant mesl6e, mes poi dura. Car le soudan
i
les feroit peudre devant ses eus. Lotier ot conseil de la Chamele et li Turcs qui avec lui estoieat se
:
1037 CONTINUATA BELLI SACRI HISTORIA. — LIB. XXV 1038
partirent tanlost du chaiup, et s'en alerent, et si A tant qiie vos soi6s garis, etlors faites ce qu'il vos
;ierdireiit-ils lotlor heriiois. Li Crestiens si com- plaira. Lors se ira, et lor dit Bien saohi6s que je
:
mancierent lors k afeblir, si que li escuier, et les ne mengerai ni ne bevrai jusqu'^ tant due j'aie la
geas k piese feroienl parmileseschieies ;par quoi crois k Tespaule por aler outre-mer. Lors apella
licheval ne pooit poindre ne avenir as Turcs.Lors Tevesque de Paris, et li requist derechef la crois.
s'e*inurent a aler s'en une partie, et torna le faita Levesque neli osa refuser, si prist unepiece de las
deseonfiture. Ains avint cele mescheance as Cres- de soie, et le mist en crois, et s'agenouilla tout en
tiens par lor folie et jiar lor orguel, et parlor en- plourantdevant le roi, si Ii bailla. Le roi la prist,
vie. En maniere furentpris Guillaumede Chas-
cele si la baisa, et la mist k ses eus, et puis la fist alta-
tel-Nuef, le maistre de lOspital de Saint Johan et chier h son espaule, puis dist Sachies de voir que
;
Hermant de Pierregort, maistre du Temple, qui je suisgaris. Si grant ploureis i ot,qu'enla cham-
niorut en la prison. Johan et Guillaumefils de Re- bre que de fors, et tex plaintes qu'il n'en faisoient
monl, sire de liouteron, et uiult ot mort et pris i mieplus quant ilcuidoient qu'il fust mort.Etquant
autres ohevaliers du siecle et de religion, et des il fu leves etgaris, il tist faire lettre, etmanda en
autres gens mult grant nombre, et a paine eu la terre de Surie faire assavoir quil estoit croisie.
eschapa le quart de tot Tost, et i furent occis Pierre 3 et qu'il se confortassent, et garnissent lor cit6s et
de Sergines qui estoit arcevesque de Sur, etTeves- lor chastiaus ; car k Taide de Dieu il seroit pro-
que de saint George de Rames. Quant cil qui f urent chainement en la sainte terre.
eschap^s de celedesconfiture furent venus k Esca- XLIII. SoUlanus Damasci a soLdano Hnlnpise vi-
inne, il ni Hrent mie lonc sejor, ainssenalerent en clus. Soldanus Babylonis obsidelet capit Datna-
Acre. Li Turc de Babylone se partirent de (iadres scumpLuresque alias civitales el casteiLa.
a tout lor gaaing, et s'en ralereut en lor lerre, et En ce taus avintque le Salath, qui estoil soudan
laissierenl les Hoarzerains en resperance que le de Domas, ala a Maubec qui estoit son premier
foudan les manda querre,'mes il douta le pooir heritage. Si ot contens entre lui et le soudan de
qu'il avoient, et qu'il li forfeissent; par quoi il ne Halape, dontil avint que fureut en bataille, et fu
les voutatraire ains mist gens contr'eus k Belbeis,
: cil de Domasdescontitet pris, et mis dedens Halnpe
qui lor deflendissent, quil ne passasseut la Bar- en prison. Quautle soudan de Babilone sout que
barie. Quantli Hoarzerainssorent cesi, se tindrenl le soudan de Domas estoit en Halape en prison,
rault a entrepris et desogles. Lors s'espandirent il s'esmut k tout grant ost, et s'en ala a Domas
par la terre en mult de lieus, et orent plusors et Tassega, et tist semblant de couper les jardins.
meslees k raaintes gens, et tousjors estoient as Cil de la lerre sedouterent et vireat qu'iln'avoient
chans comme c:l qui n'avoient point de recet, ne point de seignor qui les defendist, 4 ce qu'il sout
cite, ne chaslel, dont cil de la terre qui estoient tousjors moles gens et mauves pueple, comme cil
tuit eacontre eus, les souprenoient mult de fois, qui sont luit marcheant de gent de mestier, et
par quoi il lor faisoient grantdaraage de lor gent, mult i a poi de gentd'armes,et par ceste achaison
et tant alalor atfaire, que dedens trois ans furent regoivent-il chascun qui amene iin poi de gent. Si
si besilli^, qu'il u'en reraest nul u pais. Ceste des- se reudirenl k lui. Apres ce qu'il ot Doraas, il s'en
contiture fu par un raardi, en Tan de riucarualion ala k la Ghamelle el a Maubec, et les prist, et
noslreSeignor Jesus-Christ mccliv u mois dOctem- puis ne larja gaires qu'il envola sou ost, ettit as-
bre. Et fu le jor de S. LucrEvangeliste. segier un chastel queHuedes deMont-Beliart avoit
XW.S. Ludovicus!'ex Francorumcrucesignatu?: fermfe k Tabarie, si le destraiuslrent si forment
En ce point pape Innocentle quart estoitau Lion qu'ils le pristrent k force, il furent tuit pris et
sor le rosne, si comme vos av6s oi Qa ariere. II mort oil qui dedens estoient. U'iluec alerent asse-
avint en France que le roi acoucha malade d'une gier Escalone, et inirent le siege miilt fort, et Tas-
fort maladie, dont il fu si ataint, qu'ilperdila pa- saillireut durement d'engins et de mines, et de
role, et fu en tel point qu'eu cuida qu'il fut mort. venir as murs par assaut mult aspremenl, et des-
De quoi samere la roine Blauche, etsa fame, et si D trainstrent le chastelcon ne le pout rafreschir par
freres menoient si grand duel coinme cil qui mort mer de gens et de viandes. Si Hst les oudan venir
le tenoient, etqui avoient assemble le clergi6 por d'Alixandrexxii.galies et une navisole, (|iiiportoit
faire son service k lui enterrer. En cel poiut il se la viandeet estoiivoirs des galies. Si se tindrent
respira et ouvritleseus, etregarda entorsoi et dist devant Escaloue, si que nus vessiaus n'i pooit
faites-moi venir Tevesque de Paris, et cilquientor aler.
lui estoient furent si lie et si joious comme cil qui XLIV. Christiani commeatum el auxilium ferunt
Je duel avoit eu, et lor estoil torne enjoie. Si firent Ascaloni.
venir Tevesque de Paris devant lui. Quant le roi le Quant li Hospitaliers qui avaient Escalone en
vit, si li dit: Sire evesque, jevous requier que vous garde de par Tempereor, qui lor avoit donnee k
me dones la crois d'outre-mer. Quant la roine sa garder, oirent ce, si requistrent aide 4 tous ceus
mere et si frere oirent ce, si s'agenouiIlerent de- d'Acre, prelas, religion et communes et a toutes
vanl lui, et li distrent ; Sire, por Dieumerci soffr6s les autres gent, qu'il lor aidasseat h. ce con cust
1039 GUILLELMl TYRENSIS AHCHIEP. 1040
vessiaus ai'm6s, parquoi l'en peustfaire partiries A se contenisseQl comme cil firent. Mes tol ce ne lor
galies dedevant Escalone, si con peust ceus de valut, ue ne lor aida, que li chastiaus ne fusl pris
dedeus rafreschir de garnisou. A ce faire man- parforce. Car il furent si haste despes assaut,
derent en Cliipre au roi qu'il lor aida-it, dout le quil ne pooient avoir repos ne loisir, et avec ce
roi envoia vui. galies bien arm6s et bien garnies mislreut les tors par dessus tout le tertre, oii li
de chevalier et de serjant, et en fust chevetaine chastiaus seoit si que lamine fortenimile chastel,
;
Baudoiu d"Ibelin, qui estoit seneschal de Chipre, tant queTurs furent aveuc ceus de dedens tout
li
et murent de Famagouste et alerent en Acre. L4 pelle melle. Mes il i ot de ceus de dedens qui s'ea
s'assemblerento les vessiaus qiie cil d'Acreavoieut aperûreut. si s'en alerentala marineetse mistrent
aussi aprestes, et d"iqiii murent lot euseaible, et es veissiaus par ce eschaperent phisors. Li autre
;
iotsv. galies et aulres vessiaus uienus, saities et qiii demorerent si furent mort et pris, et fu li cha-
gameles bien l. et alerent ci veles et a navirons tiax ainsi pris et abbatus. Ainsi avint que des
tant qu'il vindrent k Escalone. Quant li Sarrazins chastiaus, qui furent ferm6 en la venue le roi de
les apergurent, si traistrent lor galies et lor navi- du conte de Bretaigne etdu conte de
Navarre el
sole si pr6s de la viUe com il plus porent, porce Cornoaille, ne demora nusqui ne fust perdu, fors
qu'il les peussent defendre de terre, si li vessel des B le chastel de Saphet que li Teuiples ferma.
Crestiens les vousisseut assaillir. Li vessel des XLVl. Turcomanni insurguntin Antiochenses.
Crestiens estoient contre eus auques loingen mer Encetansavint euAntiochequeune gent queTen
sor lor ancres, et furent v. jors. Sor ce un fort apele Turquemans, s'esmurent par estrif d'ataine-
veut se meut en nier uu soir qui vinl devers soleil mentel d'ennin, queTen lorfaisoit, et se pristrent
couchant, dont tuit les vaissel des Crestiens furent 4 greverla terre d'Antioche, et a corre et k grever
en granl peril, mes toules voies se tindrenl sor les casiaus, et tuer les vilains. Cil Turquemans
les ancres sans damage, et ce lor aida, qu'il es- sont une gent sauvage, qui n"ont ne ville ne chas-
toient un poi en mer. Gar cele marine i est tele tiaus, ains sontles jors herbergies en tenles qu'il
qu'e.le i engroisse plus par veut, et est plus fort ont de feutres, el ont bestes a grant foison, si
pres de terre que loing. Por ceaviut queles galies couime brebis et moutons et aucunes chievres, et
des Turs ni porent durer, ainsi ferirent 4 lerre et uieismement bues et vasches, et vivent comme
furent brisies les sxu. galies et la navisole. Et berchier, ne ilne s'entremettent de nul gaain, ne
quant se vint au matin li Crestiens vireut les ga- de tous les Sarrazins n'est nulle maniere de gent
iies des Sarrazins toutes brisies par la rive. Si qui mains soit prisie de fait d'armes, et por ce les
mistrent u chastel mult choses por rafreschir nos C avoient les gens d'Antiocheen despit. Si que par
gens. Li tans fu si fort de nier et de vent, qu'jl ne cet aehaisons'abandonnoientoi chacier les k deroi
le porent plus sofifrir, ainsi leverent lor ancre et et sans atirement, et sans convoi, tant les tenoient
lor voiles, et s'en retornerent 4 Acre. vils. Tantavint que cil se regarderent en lor fait,
XLV. Ascalonem expugnant Saraceni. et virent que cil qui les fuioient estoient espar-
Quant li Turs virenl que ainsi lor esloit avenu, peillie et espandus, si se ralierent el retornerent,
si se peuerent plus du chastel asseoir et grever. et lor corureut sus et les desconfirent, et en pris-
Et ce com cuida qui deust aidier u chastelli torua Irent ass6s et occistrent. Et ce avint tant de fois,
a damage. Car, quaut les galies fmênt depecies, li que cil d'Antioche en eutrerent en grant effroi, et
Sarrazins hrent du merrien et des tables chas et li Turquemansenpristrenl tropgrantbandor. Nous
mantiaus el voies couvertes, et des arbres flrent lairons ore a parler du fait d'Antioche el des Tur-
engins por geter dans le chastel, si qu'il deslrain- quemans, porce qu'il nous convient porsuire la
slrent le ehastel si forment, que cil de dedens ne matiere de cest livre et mener en ordre ains
le porent endurer, si estoient de si grant defance, commeles cboses sont avenues u roiaume de Je-
que Ten ne vitlonc tansagens quisofFrissent lant, rusalem et en la terre de Surie.
ne si bien se defandissent, ce si vigueureusement D
HIC INCIPIT LIBER XXVI.
I. S. Ludovicuslransfrelalel capil Damiatum. fu lor chevetaineun vaillant serjantqui avoil nom

Loeis li roi de France qui estoit croisie, si com Nicolas de Souri. En l'an apr6s que cil furent ve-
vous aves oi Qa arriere, fist son ator et sou apareil nusen Chipre,leroiseparti de France por passeren
por passer en la terre de Surie, et envoia un an Aiquemorte.Si fu l'an de rincarnation Josiis-Christ
devant sa muele de ses gens qui arriverent en MCCXLviii ans il arriva a xxvni. jor de Septembre
;
l'isle deChipre, et les envoia por hii faire atrait

i en Chipre, etmoiut a Marseil le cuen Patiis. Li
de viandes, etd'autres chosesquimestierlipooieut sires d'Arsur laissa le baillage, et fu baillis Johaa
ameaerent cinquanle chevaus de pris, et

avoir, el Fuinon, et fu legat Odes de Tusculane. A mccxlix
J041 CONTINUATA BELLI SACRI fllSTORIA. — LIB. XXVI. 1042
ci XX. jor de Mai, mut le roi de LiraeQon por aler A III. Cormdini fiHi Frederici mali rnores. S. Ludo-
4 Dainiete et arriva 14 le qiiart jor de Jugnet, et vicus Csesaream el Joppem munitionibus firmat.
au qiiint jor prist terre par force, et au sist jor fu Coradins le roi de Jerusalem fils de Federic ves-
prise sans coup ferir la cit6 de Damiete. Et fut en qni deus ans et v. mois et xv. jors. Cist ensuioit
Acre la guerre des Pisans et des Genevois, qui mult la felomie de son pere, et abominoit et avoit
dura xxviii. jors et geterent les uns as autres de en despit mult sexe de fame, II estoit ivroignes et
xxii.manieres d'en!;ins, perrieres, tresbuche et gastierres el sans establele, et ravisseor, et per-
inangouniaus. Johan Fiiinon fu hors du baillage, seciitor de Tyglise. U si com Ten disoit, fist enve-
et fu derechief bailli li sire d'Arsur, qui fist trives nimer Henri le jone neveu du roi d'Engleterre, et
ans entre les communes. Apr^s la
jusqu'd, trois Federic son neveu le fils du roi Henri son frere.
guerre brisierent parteinpeste u portd'Acre lxxii. II occit aucuns freres Menors, et autres religieus
veissiaus qiie petlts que grands, et u port de Da- par divers tormens. II fist abatre les murs de i\a-
miette trente-deiix naves et x. ples et de Capiie, il se tist apeler au piieple empe-
aulres veissiaux
et
mult dautres par la riviere. A de Novem-
xxvii. jor reor contre licence et droiture, au tans le conte
bre mut le roi ^ tot son ost por aler 4 la Mansor, Guillaume de Horlande qiii estoit eslu iroi, et qui
et fu la i XXII. jors de deloier, et troverent en lor B tenoit le droit de Tempire. Cestui Corraut fust
cherain li Templier et li cuens d'Artois, qui avoit escommenie jusqu'4 la morl parrautorite du pape
Tavant-garde li sac, ce est Tavant-garde des Sar- Innocent le quart, Et fu desconfls en Egypte li
razins qui estoient k Seresaph, et en occistrent soudan de Halape i trente milles homes d cheval,
entor c et lv. et k. lendemain ot que pris, qiie i et furent occis de ceus d'Egyptes en cele bataille
occis, que noies des Sarrazins bien m. qui avoient plus de deus milles, et se croisa le roi Henri
pass6 le ruissel 4 pi6 por hardoier as Crestiens. d'Engleterre et defendit le passage deshaus homes
A viii. jors de Jenvier li sires d'Arsur et les fors de sa terre. A .mccli. ferma le roi de France Ce-
du roiaume alerent por brisier Bechsen, et un saire, et fut fait archevesqiie de Sur Pierre Lar-
herberge de Turqiieinans, oii ils gaaignierent qiie cat, et morut Beumont, el fu apris iui prince et
grosses besles qiie menues xvi. milleset pristrent ciiens Beiimont son fils. Lors espousa le fils du
Tamiral qiii estoit lor chevetaine. roi d'Ecosse Alixandre la fille du roi d'EngIeterre.
II. Apud Masoram occisi comes Alrebatensis, A MCCLu. ferma le roi Lois JafFe et morui dame
Salisberiensis, et Codiciaci. nianche sa mere, et fu fait chevalier k JafTe Beu-
A MCCL. k viii. jors de Fevrier passa le roi le flun monl prince d'Antioche de la main le roi Lois,
de Thenis t tot son ost, mes miilt ot de chevaliers r ^^ espousa Jiilian sire de Sajete la fille de Heiton,
i
etd'autresgpns noies. Aprfes sorprist le roila her- roi (rErmenie, A MCCLiii. vindrent devant Acre li
berge des Sarrazins, et en furent mult occis. Sarrazins de Domas et abatirent Doc et Ricordane,
L'avant-garde de Tosls'embati dedens la Mansore, et pristrent Sajete, et occistrent huit cens homes
et par convoilise que les meniies gens avoient de ou plus, et emmenerent que magons que autres
fourerla ville. Laqiielle li Sarrazins conurent et gens bien cccc. en prison, et referma li rois dere-
retornerent, et adonques occistrent le conte d'XT' chief Sajete, et morurent li rois Henri de Ghipre,
lois et lecontede Salesbire, et le conte Raol de et Tevesque de Jaffe Guy de Nimars, Gautier
Couci et miilt d'autres. Aii quint jor d'Avril mut le Tevesque d'Acre et Nicolas (3) Larcat arcevesque
roi, et son ost par defaiites de viandes por aler a de Sur. Aprfes lui fu postule k arcevesque Giles
Damiete, et furent tuit pris au chemin de Setan- qui fu de Damiete. Heiton roi d'Erinenie ala a
saf. Le secont jor de Mai ocoistrent les Sarrazins Tartars. A mccliv. fu fait li labors des murs de
lor soudan. Donc li rois et 11 barons jurerent trives Sajete, et s'en vint le roi en Acre, et fust cheva-
as Sarrazins amiraus et se racheterent cent mille lier Belian d'lbelin fils du seignor, qui puis espousa
mars d'argent, et fu delivr^ le roi et si frere, et le Plesance le roine de Chipre. Aprfes le jor de S.
legat et le patriarche et mult d'aiitres barons et Maro mut le roi et la roine d'Acre et sa gent por
chevaliers et aiitres gens, et vindrent en Acre k aler outre mer, et laissa k monseignor GefTroi de
vui. jors de Mai. Adonc ferma le roi le bore d'Acre, Sergines seneschal du roiaume c.chevaliers por le
el murenl por aler outre mer le jor de S. Lorens roiaiime de Surie garder, et morut \Iarche dame
le conte Anfoule de Poitiers et Charles le cuens de Sajste le quint jor de Juing. Lendemain morut
d'Angiers et Guillaume le cuens de Flandres et le Pierre et Biaune mareschal ce rOspital, et morut
:
roi Henri de Chipre espoiisa Plesance fille le prince k XXI. jor de May le roi Corraut et k viu. jors de
d'Anlioohe u raois de Septembre et furent deli- Jiiing morut Robert patriarche de Jerusalem. Et
;
vrez des Sarrazins frere Guillaume maistre de rOs- arriva en Acre Epice patriarche, e fu baillif du
pilalet c.et xx, chevaliers, aetd'autres gens entor roiaume Johan d'lbelin cuens de Jaffe. A demi
huit cens, et morut Tempereor Federic le jor de Septeinbre se parti d'Acre por aler outre mer le
sainte Lucie. legat Ode euesque de Tusculane. Apres espousa
(3) Supra dicitur Petrus Larcat.

Beumont prince d'Antioche Othon roi A pi'lstrent la terre des assesis en Perse. et Johan d'I-
Sebille fille
d'Ennenie. Aprfes v. mois de Tiver monit pape belin sire dArsur moriit, et baillis du roiaume de
Innocent, et ful apres Alixandre. Jerusaleui, et morut li roi Corraut qui avoit este
IV. De Alexandro papa IV. Vaiia ab anno i2oo reconcilie apres la mort de son pere Federic.Ilprit
ad 1260. Naples par force qui estoit relevee contre lui.
Alixandre quart fu fait pape, cil fut evesque
le A .MCCLix. viut en Acre legat de parle pape frere
d'Ostie, et dona S. Lazare de Betauie et ses apar- Thomas de Tordre des Presoheoi's, et fu bailUs du
te.nances&, l'Ospitalde S. Johan et Monte-Tabor. roianme Gii'ffroi de Sergiues, qui tint miilt grant
A MCcLv. fu faite trive au seignor de Donias et justice, et listprendre et pendre miilt delarrons et
fu la devise du flun d'Ai"snr jusqu'^ la devise de de murdi'iers.
Baruth. Othes cardinaus vint u roianuie de Puiile
li V. Tartari capiunt Jerusalem, poslea ccedunlur a
avec Tost du pape Alixandre, et li fu rendu Foges, soldano Babylonico.
S. Lorent de Sypont, le mont S. Angele, et toute A MCCLX pristi-ent les Tartar par force Halape, et
la marine jusqu'a Otrente. Aarene, Hainan et la Ghamele et Domas, et viu-
A ucr.Lvi, laissa Johan d'lbelin le baiUiage, et fu drent u roianme de Jernsalem et pristrent la cite
bailli Johan d'lbeiiu sire dÂrsur^ et le tiers jor de g deserte, apres furent descontis par le soudan de
Jiiing vigile de Peutecoste, vint en Acre le patriar- Babilone aii tiers jor de Seplembre es plains de
che de Jernsalem maistre Jacques, qui fu evesque Tabarie. Apres Bandocdar occist le soudan qui
de Verdun. Apres le jor de S. Johan vint en Acre s'en retornoit en Babilone, et il fu fait soudan en
maistre Florenl, evesque d'Acre sacre k Roume et, sonlieu. En ce point vendiJnliens Sajete et Bian-
morut Huguelin Bozacharie consul des Pisans d'A- forl au Temple,dont granthaiue sordi puis entre le
cre, qui prist les prelats qni aloient au concile a roid'Ermenie et leTemple. Apres furent desconfls
Home, et commeuca la giierre entre les Genevois des Turquemans Johan d"lbelin sire de Baruth et
el lesVenitiens porla saisine dela raaison S. Sabe, Johan de Gibelet mareschal du royaume et frere
dont Genevois a laide des Pisans desconfirent
li Estienne de Sissi maistre du Temple o tot le cou-
et cornrent lor rue jus-
les Veuitiens, et pristrent vent d'Acre, de Chastiaus-Pelerin, de Safet et de
ques dedens S. iMarc et morut frere Renaut de
; Biaufort, et furent pris li sire de Baruth, et le
Vichieres maistre du Temple. Apres liii fu fait comraandeor du Temple frere Mathieu le Sauvage,
maistre frere Thomas Berait. Johan de Gibelet et le cuensJudans, et plnsors au-
A MCCLVU. s'accorderent et jurerent les Genevois tres chevaliers, etmult d'autres k cheval et k pi6,
k garder et a sauver laseignorie k eus, porce que et fiirent pris, et perdirent li Templiers
mors et
les Venitiens et Pisans s'estoient raccorde, et jure tot lor hernois, et piiis furent racheles li sires de
contre les Genevois. Apres vint Beumont le prince Baruth xx. milles besanset furent rachetes lecom-
dAntioche, et amena Plesance sa seror qui estoit mandeor du Temple, li mareschaus du roiaume Ja-
roine de Chipre, et son neveu Hngue fll de ladite ques Judans et pliisors autres.
roine et hoirs du roiaume de Chipre et de Jerusa- A MCCLVi. morut pape Alixandre etapres fu Ur-
lem en Acre le premier jor de Fevrier, por Tem- bans.
brasement du Temple et du comte de Jaffe Johan VI.De Urbano papa IV. Saraceni obsident Anlio-
dibelin. ch,iamet solvuyit obsidionem. Obsidio Tyri et
A MCCLvni. fu faite pes entre le prince Beumont ejusdem solutio.
et seignor d'Arzur, qui avoienteste malensemble, Apres Alixandre fu Urbans le qiiart, nes de
et Belian flls du seiguor d'Arsur quitta la roine Troyesen Charapaigne, etfuestrais de poure gent.
Plesance, du mariage qui avoit este en-
et ele lui II fu evesque de Verdun, el legat en Allemaigne,
treus, et retornerent h Tnple la roine et son til, puisfu patriarche de Jerusalem. En sontaus fii en
et le prince, et demora li baillage du roiaume de Acrela grant guerre des Venitiens etdes Genevois,
Jerusalein au seignor d'Arsur Johan dlbelin. Li dont la ville fu presque destruite, et il maintenoit
Rous de la Turquie chevetaine des Genevois vint " les Venitiens. Apres cele giierre viut en Acre legat
devant Acre o l. galies des Genevois, et iv. naves, frere Thomas de Lantil evesque de Bethleem, et
et fu desconfls de xl. galies des Venitiens, et fu. par despit de ce que cil qui devoient estre desous
rentprises entre Acre et Caifas xxiv. galies et i ot lui vint legat de sor lui, sen parti il de Surie, et
bien que mors que pris mil sept cens homesGene- s'en ala S, la cour de Rome, mes il Irouva aucune
vois. Aprfes firent composition que li Genevois autre achaison. Car il flst entendant as gens, qu il
guerpirent lor tor et lor rue et sen alerent a Sur, sen aloit por faire rappeler le don que le pape
el ne dnrent porter consanon sor lor vessiaus au Alixandre avoir fait de S. Lazare de Belhanie a
port d'Acre, ne avoir cort ne baston dedens Acre. iOspital Johan. Apres ce qu'il fut venu k la cort
S.
Aprfes fut abaltue lor tor et toutes les maisons de de Rome, et il ot demorepoidetans,morut le pape
lorrue, et furent portSe en Venice. Des pierres du Alixandre et il fu eslu pape, et fii appelle Urbains.
fondementde la tor etdes piliersetdes autrespier- II fiit de mult grant ener, et flst miilt de cardi-
res fermerent PisaaetVenicienior rues. Li Tarlars naus en son commencement, etflt don du roiaume
1045 CONTLNUATA BELLI SACRI HISTORIA. — LIB. XXVI. lOiS
de Cecile et de la terre de Paille a Ctiarles le conte A du prince et fu fait pape maistre Gui de S. Gille
d'ADJou et le fi vicaire de l"yglise et fist les piivi- en Provence.

leges, et afferma tot le fait. Mes il moriit avant que VII. De Clemente IV papa. Carnlus Andegavemis
Cliarles vpiiist en la terre, par quoi le fait iie pout fit. rex Sirilix. Obitus Clemenlis pap,v ; eleclio
estre accomnli a son tans. Si rapela le don qne Gregorii XI.
pape .\lixandre avoit fail 4 lOspital de S. Jolian Clementpape n6 de S. Gille en Provence fusl es-
de S. Lazare de Betanie. 11 tist laborer Tyglise de traitde chevalier et de bones gens, et estoit grant
S. Jacques 4 Troyes, qui puis fu arse. Belian d'.\r- clerc en droit, et estoit bon avocat, le meilleur de
survendi .A.rsur lechastelo loutesses aparteiiances laterre, etavoit renom d'estre loiaus hons, ce que
i rOspital de S. Johan. et monit Plesance roine navient pas souvent les gens de sonmestier. II ot
de Chipre a xxn. jors de Septembre, et fu fait bail- fame espousfee delaqiielle il otdeusfilles. .\pres la
lif de Chipre Hugnes de Lesignen. mort de sa fame se tint come clerc, et fa entor le
A XXI. jors de Juing pristrent li Grifon Constan- roi Lois de France, et de la fu evesque du Puis,
tinople des Latins. Li Parialogues s'en fisl empe- puis fu archevesque de Nerbone, et de la fu apell6
reor, et se fist apeler Constantin. a eslre cardinaus deRome, aprfes fu envoi^ legat en
X MCCLXii. fu assegie .\ntioche des Sarrazios de B Angleterre, por faire la pes de la guerre qiii estoit
Babylone mes par latrait du roi d'EriTienie li

; entrele roi et ses barons tant cnm il fu li moriit ;
Tartar s'emurent a veair contreus, et cil laissie- le pape Urban, et fu eslii k pape et fu apele Cli-
rent le sjege et s'en partirent. Charles cuens d'An- ment. II accompli ce que pape Urban avoit cora-
jou et de Provence asse?a Marseille, dont cil de- mencie. Car en son tans vint le roi Charles k
dens se tindrent k lui par force, et en fu sires, el Rome car les gens de la terre lavoient fail sena- :
mist en la ville justice de par liii. tor de Rome, il le fist coroner k Rome par un car-
A Mr.cLXiii. Bandociiar qui avoit occis lesoudaa dinal, qui estoit evesque dAlbane du roiaiirae de
de Babylone, et s"esloit fait soudan d'Egypte, vint Cesile et lui et sa fame, et li fu baillie le confa-
devant Acre le xiv. jor d'Avril, et le xv. jor d'Avril non de ryglisecontre tous homes En ce tans ala le
corurent jusques as portes d'Acre, dont la cit6 fu roi Charles en Puille, et se combatit conlre le roi
en grant peril, et i fu navre li baillis misiresCie- Mainfioi, et le desconfi et Toccist en champ, et
froi de Sergines et mult d'aiitres chevaliers et ser- gaagna la terre de Puille et de Cesile, et la tint.
jans, doat plusors en morurent. L'achaison por En celiii tans poi apres Conradin d'.\lpmaigne, fils
quoi il vint, fust porce que le Temple et lOspital ne de lautre Corraut, et par latrait des Pisans et des
voudrent rendre lor esclas, ains come il ravoienl le roi Charles,
q Romains, qui s'etoient reveles contre
otroie par la trive faire, et il voloit rendre les parl'amonestement de Dam Henri de Castele, qu'il
siens. Li cuens de JafTe li rendi ses esclas, et il li avoit fait senator de Rome contre le roi Charles,
tint bien sa trive lonc tans. mes au derenier pristil par ratrait de ceus et de plusors autres, vint li-
Jafte et labati. Cil an vint Henri fils du prince dis Corradins en la terre de Paille avec miilt grant
Beumont dAntioche, et sa fame Isabel, qiii fu fille gent, et se combatit au roi Charles, et en la fin
du roi Hugues de Chipreset de la roine Aelis et par fiist-ildeconfi, et ses gens furentquemors que pris
qui la seignorie du roiaiime li eschaioit, et requi- presque tuit, et il raeismes en la parfin fu pris, et
strent as seignors d.-Vcre le baillage dii roiaume de ot la teste trancliie, et plusors autres haus homes
Jerusalem. Ils fureat recus sans faire lor homage en poi de tans. Apres prist i pape Cliinent une ma-
ne serement, parce quil n'avoieat amene avec eus ladie dont morut, de quoi ce fu grant damage,
il
le droit oir. Ladite Isabelle retorna en Chipre, et car il mult prodons et de bone vie. Apres
estoit
laissa son baron baiHis en Acre. Et vint en .\cre au lui cessa li siege plus de trois ans por la discorde
XXV. jor de Septembre legat et patriarche de Jeru- qui estoit entre les cardinaus, qiii ne se pooient
salem et miuistre de leveschie d'.\cre Guillaume accorder de faire pape mes a la partin eslurent
;
qui avok esle evesqae d'.\rgense et s'en retorna k p.

un sage clerc prodome et de bone vie, qui estoit n6
Roine li legat Thomas, qiii estoit evesque de Beth- de Plaisance en Lombardie, et estoit apelles sire
leem. Theals. II estoit arcediacre de Liege, et ales estoit
A MCCLxiv. vindreni l. galies et tarides et asse- en pelerinage outre-mer, avec monseignor Odouart,
gierent Sur, de monseignor 1'elippe de Mon fort et fu mandequerre auix. jora Tissue dOctembre,
soudaiiiement, iiies par le secors des gens d'.\cre et messages qui lalerent querre furent frere Es-
li
se defendi. Et quant li Veaicieus virent qull ne tienne de Sissi frere du Temple et commanderes
pooient greverla cite. si s'en retornerent honteuse- de Puille, et sire Fouque de Lerre un chevalier
ment, Genevois pristrent sor mer une grande
et li grant baron de Provence qui estoit avec le roi
partiede lacaravane de Venice qui suioit la roate Charles en Puille, et vint de par lui et dui notaires
desdites galies por venir en Acre, et morut pape de lacort de Rome, et parti d'Acre avec trois ga-
Urbansle quart, le preiuier jor dOctembre, et Jo- lies le jor de la saint Martin en iver, et sen ala de
han d'Ibelin sire de Baruth, et Huon qai estoit hoir terre en teire por liver. Le roi de Castelle descon-
de Cesaire et Ysabel qui estoit fame de Heurifils tist le roi de Granat entre Cordabe et Sebile, et oc-
cisttrois milles Sarrazins ci cheval et mult d'au- A barons de la terre se revelerent contre Mainfroi et
en Acre Olivier de Terines.
tres & pied, et viiit se tindrent avec le roi Charles, et puis apr^s la
\lU.Soldanus Babyloiuasexpitgnatcaslj-iiinArsur. victoire come traitor se revelerent contre le roi
Au taus de ucclxv. Bandocdart soiidan de Baliy- Charles, par quoi ils fiirent puis destruis par la
lone assega le chastel d'Arsiir, qiie li Ospilal te- raainmeismes duroi Charles, dont Henri de Castel
noit k XV. jors de Mars, et le prist par force d'en s'en viut aprfes la victoire de Thunes, oii il estoilt
gins et de mine ie derenier jor d'Avril, et fiireut au roi Charles, et demora avec lui grant piece, et
pris dedens chevaliers de religiou et du siecle et puis s'emparti par corrout, et s'en ala k Rome.
serjans d'armes plus de u. El fu veu en Acre un La fu fait senator, ettist reveler la terre contre le
signe elerc come espee du louc d'iine lance el large roi, et s'esmurent les Pisans de guerre contre lui.
d'une Ir.ne qui vint devers Orient, par et se feri En cele saison morut sa fame qui
comte fu fille le
semblant ucampagnierde sainte Crois. Hugues de de Provence. Et li Pisains avec les Romains par
Lusignieu fils Henri ie priuce, qui estoit baillis de Tatrait dii comte Gauvain et d'aucuns autres Qrent
Chipre, vint por secors eu Acre o bele estoire de venir Corredin d.Memaigne, qui fu vaincu, si com
galies et de vessiaus, et ot avec soi c. et xsx. cheva- vos avesoidessus. El li Sarrazins sestoieut reveles
liers et serjansk cheval. Sire Simon de Monforl, g et granlpartiede laterrede Puille etde Cesile. Avec
qui estoit cuens de Lenceslre, et avoit la seror dn Corradiu furentpris le fils du duc d' Osleriche, et
roi d'Augleterre a fame porchaca lant euvers les Dan Henri de Caslele, et li cuens. Girart de Pise,
barons d'Angleterre, qiii'il prist le roi et son frere et le cuens Gauvain el ses fils. Et k tous ces fist
le comte Richart, qui estoit apel6s roi d',\lemai- le roi Charles ranchier les testes par jiigeraent et
gne, et Odouart sonfils mes Odouarl eschapa de
; par le jugeiuent de de Naples sor la raarine
la terre
la prisou, et se ralierent a lui si home, et se com- en sa presence meismes,fors a Dam Henri de Cas-
bati contre Simon de Monfortetle desconfist et : tele. Mes a ce.Iui pardona il sa mort, porce qu'il
furent adouc occis le devant dit Simon et son flls estoit ses parens ines il le fist tenir en tele ville,
;
ainsne, et mult des autres de lor partie. Apres oc- qu'il ania miex la mort que cele vie oii il estoit.
cistrenl le conte de Ferrieres et le seignor d'.M- En cele saison espoiisa le roi Charles la fille du
tinges et bien quatre railles chevaliers. comtedeNevers,nieceduduc deBourgoigne. Apres
IX. De Carolo Andegaoe/isi Sicilise rege. li Sarrazin de Nochieres virtnl qu'il ne porroieut
Charles fu fils le roi Lois de France, et estoit durer, et qu'il n'atteudoient secors de nulle partie
le mainsne de ses fils. Cil espousa la fille le comte si rendireut lor terre, el vindrent en la merci du
de Provence, de par qui il ot la comte. II estoit roi Charles, et piiis se tint toute la terre en pes.
cuens d'.\njou avanl qu'il eust cele comt6. Mult -X. De Mainfredo Frederici filio.
estoil sage honset chevalereus, lousjours cerchoit Voiis devez savoirque Moinfroi fu filde Terape
les tornoiament. 11 emprist a maintenir la couitesse reor Federic, et qu'il Tengendra k un gentil dame
de Flandres conlre Johan son fils sire Johan d'A- de Lombardie. II fu prince de Tharente, et espousa
vesnes, dont il fu mult grant guerre, et mult de la fille d'un graut seiguor de Grfcequi avoil noin
gensen furent mors el destruis ; miilt se Iravailla Nicalixe. 11 fu mult bele persone, et sage, el cor-
d'estre roi de Vienne, raes ni pol avenir. A la par- tois, et mull laboroit par astrouomie et tous ses
fin li dona Tygliseroiaume de Puille et de Ce-
le fes en faisoit mult estoit malicieus. II fist empoi-
;
sile, si le pooitconquerre, par convenauces qui fu- soner, si com Ten dit, le roi Corrautet le roi Henri
rent faites entr'eus. Porquoi il fist armer galies k son frere, qiii estoit droit hoir et loial. Apres lor
Marseille, et monta sor mer si s"en ala en Pise, oii morl fist corre noveles, qiie Corradin le fils de
il fu regu mult honorablemeut, et de \k s'en ala 4 Corrautestoit moit, et fist venir messaiges affaile = ,
Rome, dont il estoit seuator, et atandi tant que sa qui distrent vraiement qu'il avoieut est6 k la mort
fame, qui venoitavec mult grantgeutd'arraes, fust Corradin, et affermerent par paroles et parfausses
la venue. Quant il fu a Rorae, sj fii corone a roi lettres, qiie Corradin avoit laissie en son testament
de Cesile el sa fame a roine par le commauderaeiit D Mainfroi le roiaume de Gesile et la lerre de
.'i
du pape, par la raain du cardinal qui avoit nora Puille et qu'il en avoit fait son oir. Apres ces no-
sire Raoul Grosparrai. Apres ce qu'il ot porte co- veles se flst .Mainfroi coroner k roi, et saisit toule
roae assembla il tous les gens d'armes qu'il pout la terre, et mult se travailla de soi accorder k Ty-
avoir, et s'en entra en Puille et prist de sa venue glise ; mes ne sipout onqiies accorder. A la parfia
S. Germaiu, Lagiiiller et plusors autres terres, et se mist du toiiten tout encontre rrglise, et li fai-
si entendi novelle que le roi .Mainfroi estoit k Bo- soit tous les maus et lous les eunuis qu'il pooit, et
nevent avec toutes ses gens darmes, dont le roi li tous ceus qiii estoient mal de Tjglise il rocevoit
cda k leucontre, et se combati ci lui, et le desconfl et honoroit, et tenoit de lui. Si amoit mult
prfes
en champ, et fu le roi Mainfroit mort en la place, les Sarrazins et lor faisoit grant presens et souvent
por quoi li roi Charles ot tote la terre, et prist la Mes k la parfin Tyglise qui pliis ne pout soffrir sa
fame du roi Mainfroi et ses enfans el tout sou tre_ desloiaute, dona sa terre au roi Charles, qui le
sor : mes sans faille, uue partie des comtes et des desconfi, si com vos aves oi ci-dessus. Ainsi fina
4049 CONTINUATA BELLI SACRI HISTORIA. - LIB. XXVI. 1050
Mainfroi mauvaisement sa vie, car mal avoit com- A vignes qui estoient de fors les murs d'Acre. Au
menci^. Et Fen dit que la greignor parlie de ses XVI. jor d'Aonst Liques de Grimaut o xxvui galies
baronsli faillirent, eirabandonnerent u champ,et des Genevois prist le port d'Acre, et ardirent u
grant partie se tornerent contre lui. Especiaument port deus naves des Pisans, et firent multde lor
ceus qu'il avoit mis en avant, el qu'il avoit enrichis volentSparxu. jors..\Iesxxviii. galies des Veniciens
et de neant fait. Mes c'est Tusage et la nature de la soupristrent une partie des galies des Genevois, qui
terre ; car tiiitcil de la lerre faillentau besoing, et s'en cuidirent retorner, et retindrent cinc galies
chascun jors- vodroient avoir novel seignor. avec lor charnies, et asses en i ot que mort que
XI. Soldanus Babylonis Saphis castellum expugnat. pris, et moriit Hugues hoir du roiaume de Chipre
A MCCLxv. vindrent en Acre li cuens de Nevers et en Novembre,etfucorone 4 roiHuguesdeLesignen
Erart de Valerie et Erart de Nantuel et bip.n l che- le jor de Nodl parla main Guillauine patriarche de
valiers. Jerusalem, qui estoit \k ale por visiter les yglises
A MCCLXVi, vint devant Acre Baudocdar li soudan et le roiaurae de Chipre. En ce tans se croisa Lois
de Babylone le f ii devant la
secont jor de Juing, et roi de France et cil de Navarre, et li enfantet mult
cite viu. jors, Saphnt et le prist

puis ala assegier ie d'aulres comtes etbarons de France etdEngleterre
k xxn. jors de Jugnet, sauves les vies de ceus de- b et d'Alemaigne por le secors de la sainte terre.
dans, et les devoit conduire jusques en Acre, par XIII. Soldanus Babylonicus expugnat Joppen et
Tatrait de frere Leon li canselier mes li soudan ;
Antiochiam.
lor failli des convenances, et les list tous occire de U mois de Mars 4 xxv. jors du mois morut li
fors le chaslel, et ledit frere Leon se renoia. Apres pape Cliraeul le quart, el Cha.rles le roi de Cesile
ce entra li soudan en Herminie par force a tot son descouHt Corradin o tot son ost. Baudocdar soudan
ost, et occist Thoros le fils du roi d'Ermenie, et de Babylone prist Jaffe d,vu. jors de Mars par trai-
prist Luion son aulre fils, et prist et occist mult son et sor Irives, et occist mult de menu6 gent,
grant pueple dErmenie, por raohaison de ce que et laissa aler les autres o loutes lors choses en
lor roi estoit ale as Tartars, et morut en Acre li Aore, et lor dona conduit, et prist la tete de S.
cuens de Nevers u mois d'Aoust. En ce niois vint Jorge, el tist ardoir le cors de sainte Cristine, que
en Acre Hugues de Lesiguen baillis de Chipre a Tevesque Johan de Troies avoit laissie k Jaffe, et
belle compagnie de gensd'armes, et firent une che- d'iluec ala 4 Biaufort et le prist des Templiers par
vauchie avec le Temple et TOspital et les Alemans force, k XXV. jors d'Avril, el apr6s ala en Antioche
et les FrauQois chevaliers avec rault d'autres gens et la prist sans nulle defense k xxvn. jor de Mai, et
i pied et k cheval envers Tabarie. Li cris leva en r fureutoccis dedensla cile puisqu'ele fu prise xvii.
la terre et li Turs de Saphet s'embuschierent au milles personnes ou plus, et furent pris homes et
Carroblier, pres du plain d'Acre, et por convoitise fames et enfans que du siecle que de religion plus
du gaaing estoit la premiere garde de nos bieu trois de cent mille, et li Templiers abandonnerent lor
lieiis loiug des autres por quoi li tuit se fei'i-
: chastiaus ii. Gaston et Noche de Rnsol, el la terre
renl sor eus, et les descoufirent laideu-.ent. Les de Port-Bounel- 4 Tentree dErmenie, et fu delivre
Hospitdliers et les Alemans et la compaignie des Luious lilsdu roi dErraenie de la prisondusoudan
chevaliers monseignor Giefroi de Sergines et mult par eschange de Saugor parent du soudan que li
d'aulres bien cinq cens el plus, qu'ci pi^ qu'a che- Tartars avoieut pris, et morut Henri archevesque
val, de quoi mult fussent eschapes vif ; mes li de Nazareth, et fu fait evesque de Saint Abraham
vilaindesCasiausIesoccistrent la nuitqu'ilvindrent frere Giefroi de Tordre des Prescheors, et fu fait
querre lor armures et lor robes. Eu ce tans raorut connestable et baiili du roiaume de Jerusalem Be-
Johan d'Ibelin cuens de JafTe u mois de Loier, et lian d'Ibelin qui fu sire dArsur.
Lociaumes arcevesque de Cesaire u mois de Jan- XIV. Va7-ia ad annu??; 1269. Pugna inter Saracenos
vier, et li arcevesque de Sur fu mande outre-mer. et Christianos.
XH. Acconem obsidet soldanus Babylonicus. S. Lu- ,, A MCCLXix. fu un grant crole en Hermenie, qui
dovicus cruce iterum stgnatur. fondi un chastiaus et trois abbaies d'Ermins, et
A MccLxvii. Baudocdard soudan de Babylone vint bien xii. casiaus, et morut Giefroi de Sargioes a xi.
devant Acre o tot son ost le secont jor de Mai, qui jors d'Avril. En ce tanscixxvi. jors d',\.oust pristle
portoient les banieres du Temple et de l'Ospital, roi Charles Nochieres des Sarrazins, et a xxiv jors
parquoi il soupristrentles meuues gens qui estoient de Septembre fu corone k roide Jerusalem Hugues
de fors por gaaignier, et corureut jusque devaul la de Lesignen roi de Chipre en la cit6 de Sur. En cel tans
ville, et occist derriere le Thoron des menues geus fuchierte en Suriede toutes choses. et monta lifor-
qu'il ot prises cine cens et plus, dout il n'i ot nul mens k viii. besans et demi. En cel an dut passer
qui u'eust trail le fiel du cors, et furent escorchiSs le roi d'Arpagon en Surie, et monta sor mer U et
les piaus des testes empris les oreilles. Landemain ses os, et quant vint au quart jor une fortune grant
se retrait au Saphet eti xvi. jors de Mai revint dele pris et rompi sa nave, et quant il vit ce, si s'en
vant Acre et fist abatre lesmolins et les tors des retorna ariere au port o tout autres deus naves,
jardius, et tist taiiler les arbres et les jardins et les et toute 1'autre navie vint en Acre, et si dui enfans
baslars, car il cuidoient qiie le roi venist, et 11 es- A Apr6s ce fait s'en passa misires Oiiuart fils le rol
toitretorne^, neonqiies puis ne voiit inonlersormer d'Engleterre en Siirie avec grant gent, et prist 11
por la paor qiril oiit lie la fortaiio, et por la niort soiidan de B:_il)ylone le Crac de rOspilal, et la tor
de sa mie dame lierangiere, doiitce fu i lui graiit de Ghaslel-Blanc, et Gibelacar qui estoitdu prince,
honte et graiit reprociifs. Et le mercretli devant et fist trives au cointe de Triples, et prist Montfort
Noel Robert de Cresecques et Olivier de Termes des Alemans et Tabati, et d'iqui s'en vint devant
et II sire de Paci et bien deiis cens chevaliers es- Acre, et prist li soudan un chastel dii Viel de la
taient alesenembiiscliement forsd'Acre une lieue, monlaigne, et brisierent xiv. galiesdes Sarraziiisen
si vint li os du Japhet qui les sorprit, et ferirent Chipre k Lymecon, et furent qiie pris que mors
sor nos gens, et li nostre les receurent mull bien, bien trois milles Sarrazins, et vint le roi de Chipre
mes tant i sorvint de Sarrazins, que nos gens ne les en Acre por secors, et morut li cuens de Poitiers
porent soutenir, et dit Ten que 11 soudan fu pre- qui avoit grant piece git malade k Palerme apres la
1
sent a tout mil homes k cheval, et fut la occis Ro- retorn6e de Thiines. Si com il s'en aloit en son pais
bert de Creseques, el le frere Olivier de Termes, et accouchi malade a Alljigne une cit6 pres de Genncs,
autres qiie clievaliers que serjans bien deus cens, et 14 morut, doutcefu grant damage i\ la terre deea
etdes Sarrazins ont bien autant ou plus de mors. B mer. Un poi apres morut la contesse sa fame qul
i
Donclachevalerie dAcreet li Temple et li Ospitaus aloit en France, dont il demora graut thresor aii
et li Alemans et li enfans du roi d'Arragon virent roi Felippe de France, et la conte de Toulouse et
la balaille devant eus, et vodrenl aler rescorre ceus de Poitiers et plusors autres qu'il tenoit. Et vinten
qiii se combaloient mes Pierre Terrans le fils le
; Acre misire Heymnes frere monseignor Odoiiart,
roi d'Arragon les desconscilla, et dit que se, son ci poi de compaignie, et fu coroue misire Fe-
pere et ses freres estoient en la bataille, ne con- lippe i roi de France. En ce point desconfist Pario-
seilloit-il mie que toute la Cresllente se meist en logues rempereredes Grecs ceus deNegrepont par
tel peril por deus persones ; car il estoieut trop mer avec galies qu'il avoit armees, et prist tout le
grant gens de Sarrazius. plus de gens de Tisle el des chevaliers, et prlst un
XV. Liidovicus transfretat. chastelen Tisle de Ni^grepont, et fu esleu k pape de
L'an apresqui estoit de mcclsx, vindrent en Acre Rome misire Theah, un vaillant clerc, ne de Plai-
xxxn. conques avee cinq cens Frisons qul vindrent sance, etrevindrent en Acre 11 messagesque misire
de Thunes du grant ost du roi de France. En lor Odouart et la Creslienle avoient envoies a Tartars
tans ot grant plente de biens en Acre, et cessa la por querre secors, et tirent si bien la besoigne
grantchiertequi avoiteste, et sachies que mult es- Q qu'il amenerent les Tartars, et corurent toute la
toient bonnes gens et catholiques. En cel an morut terre d'Antioche et de Halape, de Haman, et de la
en Acre Guillaume patriarche de Jerusalem k xxi. Chamele jusqu'a Cesaire la grant, et tuerent ce
jor d'Avril. Adonc vinl le roi de France a Aigue- qu'il trouverent de Sarrazins, et de li s'en retor-
morte o ses trois enfans et son frere, le comte de nerent es mares qui sont k Tentree de Turquie a
Poitiers, et grant partiede son haruage, et deiuora totgrant gaaing d'esclas et grant besliail, et Ici se
eu la Provence por atiendre son ost et sa baronie, herbergierent por reposer apresles grans Iravaus
et au second jor de Jugnet mut a tot son ost, et qu'il avoient soffcrt du grant chemin qu'il avoient
prist port en Sardaigne a Calara, et de \k mut fait, et por Therbage, et por la grant plente des
tentostetala vers Thunes et prist carthage, et mo- eues qu'il trouverent en la terre por le grant bes-
riit Johan Tristant soa fils devant Tliunes, apres tiail qu'il menoient. En cele saison meisrae k \n.
lui morut lelegat, puismorutle bon roi de France, jors de Jiigoet sire Odouart et sa gent, et cil dAcre
puis le roi de Navarre, et tant d'autres comtes et alerent brisier Saint Jorge, et 11 Anglois moroit de
barons et chevaliers, et tant d'autre puepleque ce chaud et de soif par le chemin, et menoient taut
fu merveille. Aprds la mortdu roi de France, vint de fruits et de raisins et de miel, qu'il cheoient
le roi Charles en Tost, et fist parler de la pes et fu ,^ tantost mors. Et k xxiii. iors de Novembre sjre
D
faite, dont il et li autres barons receurent miilt Odouart et ses freres et le roi de Chipre et li Tein-
grant avoir du roi de Thunes, et s'en retornerent k pliers et li Hospitaliers et li Alemant et tuit li Chi-
Trapes. En lor retor dedeus le portmeismes furent prols, et tuit ii peleriu et toute la serjanterie a pie
brisifees plus de sl. naves, et fu perdu Tavolr et la chevauchierent la terre de Cesaire por brisier la
gent et li cheval qui estolent dedens, et morut la tor de Qtiaqui). Et quant ils furent la venus, il
fame de sire Phelippe qui s'en aloit en France, et trouverentplusieurs herbergesde Turquemaus,qui
morut la roine de Navarre a Ais en Proviuce au 14 estoient herbergies, et ne savoient nen de lor
retor de Thunes. veuiie. Par quoi il pristrent lor herberges et tue-
XVL Varia ad annuin 1271. rent bienmillepersonnes, et gaaignierent biencinc
A MCCLXxi. fu murdris sire Henri d'Alemaigne, fils mille bestes et s'en retornerent sains et sauf en
le roi Richart d'Alemaigne k Viterbe dedens le Acre k poi de perte. Mes toute voies por le grant
mestier, quant len chantoit la messe, par les eu- gaaingqu'ilstroverentdemoraIatordeQuaquo,qu'iI
fans Simon de Moutfort, sire Gai et sire Simon. nesaillirentmie, eten fureut maius proisi^sdesSar-
1053 CONTINUATA BELLI SACRI HISTORIA. — LIB. XXVI. mi
razias, el le soudan meismes as messaiges le dist de Poucon qui avoit tenii lieu de maistre, et frere
du por traitier les
roi Charies, qui lui estoit venii Bertran de Fox et frere Goiifierfu fait comman-
:
trives entre lui et la Crestiente, que puisque tant deor grant tenant lieu demaistre, etfu faitconcorde
de gens avoient failli 4 prendre une maison, il du roi de Chipre et de ses barons, qui le devoient
n'estoit pas semblant qu'il deussent conquerre tele servir hors dii roiaume de Chipre la oii il li plai-
terre com est le roiaume de Jerusalem. roit, u roiaume de Jerusalem, ou autre par deQi
XVII. Induciif inter regem Ci/pri et Jerusalem et mer, iv. mois de l'an, et la proprement oii il son
soidanum Babyloniciim. cors ou son til seroit et alerent au concile au
;
A MCCLXxu. k XXII. jors d'Avril fut faite la trive du Lion por sire Hugues de Liseignen roi de Chipre,
roi de Jerusalem et de Chipre Hugues de Lesiguen et por Crestiente de la mer messages larcevesque
et du soudan Baudocdar, et n'avoit en la trive que de Sur, Tevesque de Jaffe, Joan de Gresly sene.s-
le plain d"Acresans plus et le cheiuin de Nazirelh, chal dii roiaume, et frere Guillaume de Corcelles,
et en Mai s'en ala sire Heymont frere sire Odouart, fre de lOspital, et Jacques Visal, et Enguerrant de
et a dix-huit jors de Juingiin Hassasis navra sire Jorni, et aucuns deus alerent procureor por le roi
Odouart en la chambre. A sxiii. jors d'.\oust passa de Chipre euooutre damoiselle Marie, qui chalan-
outre-mer missire Guillaume de Valence oncle sire g goit et demanioit a la cort le roiaume de Jerusa-
Odouart, et 4 xiv. jors de Septembre s'en repassa lem com son heritage, et morut Estorgue evesque
oulre-mer missireOdouart,ela viii. jorsd'Octembre de Tabarie, et fu fait e vesqiie en son lieu Guillaume
arriva en Acre frere Thomas de Tordre des freres de Salonique arcediacre de S. Jorge de Lidde.
Prescheors patriarche de Jerusalem, et legat de Li roi» Felippe de France espousa la seror leduc
toute Surie, et evesque d.^^cre. En cel au meismes de Braibant, et vint en .\cre le bailli des Venitieus
fu fait arcevesque de Sur frere Bonacourt de For- P. Gen. et ne soffrit que Johan de Montfort, qui
dre des Prescheors fil Henri de Gloire, et fu ma- s'apelloit sire de Sur demorast en Acre ou il es-
riee la dame de Baruth k sire Heimont Testrange. toit venu. Car il lor faisoil tort de la raison qu'il
En celesaison sordidiscordeentre le roi de Chipre avoient A Sur mes les religions por eschiver la ;
et ses hoines por le service que le roi lor deiuan- brigue leu firent aler en .Nazarelh, et de li s'en
(loit fors de Tisle de Cbipre, qii'il ne li cuidoient alast a Sur sans entrer en Acreicelefois. Et vint en
j
en sa venue amena as
as devoir. Et le patriarche Acre sire Giles de Sauci avec quatre cens arbales-
ileniers de Tyglise cinq cens homes, qn'i piedqu'^ triersasdeniersleroide Franeeetdelyglise, etpuis
cheval. Et niorut frere Johan de Saint-.Messan de vint sire Pierre Daminnes avec trois cens arbales-
lordre des Prescheors archevesque de Sur, et fu ,, triers en cele meismes maniere.
lait archevesquc eu son lieu frere Bonacourt de Concilium Lugdunense.
.\.\.
Gloire, si comme j ai dit dessus. A MCCLXxiv. fait li concile au Lion sor le

fii
-Wlll. Regis Armenise et ducis Burgundix obilus. Rosne par pape Gregoire le disime, et furent depose
Haytons d'Ermenie morut, et fu roi Luions
roi au concile levesque du Liege et Teveque de Ro-
sontils, et corone 4 lor maniere. Si morut le duc des;etfurent reconcilies li Grecs et jurerent d'estre
de Borgoigne,etfuducapres lui son fils Robertsans obeissans a ryglise de Rorae, etprouvereat les ar-
terre qui espousala seror le roi Felippe de France. ticles de la foy, desqiiex il estoient en doute et les ;
.\Jouc fureut changie en lui li usage de Borgoigue. confesserent, etregehirentestre vrais et fule conte ;
Car selonc les anciens usages, li oir du comle de Raoul d'Aussaiesleus a roi d'Alemaigne et a empe-
.\evers,qui estoitliaiusne fils leduc, devoient avoir reor et confirme par ryglise, et recut la corone du
la duchie de Borgoigae et alerent li maislre du
; roiauine d'Alemaigne, mes de rempire ne fu pas
Temple et le mareschal de rOspital et le coiu- coronne, porce que li papemorut avant qu'il peust
mandeor des Alemans et sire Johan de Gresli et venir a Kome. A ce concile furent fais de mult bons
plusors autres en Chipre, por concorder le roi et ordenemens por le secorsde lasainte terre, si com
ses barons, et sans rien faire s'en retornerentet fu vous orrez apres. Et vint le roi de Castelle a Biau-
fait seneschalduroiaume de Jerusalem sire Johan caire a poi de compaignie por parlerau pape por
de mareschaus Guillaume de Canet, uies
Gresli, et aucune raisoa qii'il cuidoit avoir eu lempire d'A-
OlivierdeTermes, et conestable Johan dlbelinsire lemaigne, com cil qui en avoit ele elii narles pers
dArzur. d'Alemaigne, etgrant avoiri avoit despeudu, mes il
XIX. Obilus magistri Templi. ni esploita rien de la besoigne, car le pape sous-
En Tan de mcclxxiu. a viii. jors dAvril revint tenoit la partie du comte Raoul, et s'en retorna
Olivier de Termes en Acre avec xxv homes iche- en Ca^lelle sans rien faire. .\u concile furent fait
val et c. arbalestriers a pie, as deniers le roi de cardinal frere Pierrede Tharentaise areevesque de
France. Et morut frere Thomas Berart maislre du Lyon sor le Rosne, et li arcevesque d'.\is en Pro-
Temple le Notre-Uame de .Mars, et fu fait
jor de la vence, et frere Bonavenlure le grant maistre des
maistre^ jorsde May frere Guillaume de Biau-
xiii. frere .Menors, et maistre Pierre Espaignos. Et fu li
jci, qui estoit outre-mer commendeor du Temple faitarcevesque de Lions Aymars de Roussillon et
en Puille, et alerent por lui querre frere Guiliauuie fu faitela pesdeschanoiaes et des borjois du Lion^
quilonguemfintavoientsiierroi^sensembleetrabbfe A d'autres gens d'armes. Lh fu occis 1'arcevesque de
de Savegny frere Guillaume de Roussillon fu fait Tolede, qui estoit frere du roi d'Arragon et de la
evesque de Vilence et de Die, et li demora Tab- roine de Castelle, el plusors autres vaillant che-
baye de Savegny, et morut Beumont prince d'An- valiers, et rault d'autres gens. Et puis furent li
tioche et cueus de Triple a xx. jors de Mars, et fu Sarrazins desconfis par les gens d'Espaigae et cha-
fait prince Beumont sou Hls, qui ala en la Herme- cie hors du pais, et sen alerenl en Arragon et des-
nie por estre chevalier de la raain du roi d'Her- confirent le roi d'Arragon, etpristrent mult depri-
menie son oncle, par le conseil de la princesse sa soniers, et tuerent rault de gens, et prirent chas-
raere, et deBerthelemeu evesque de Tortouse, qui tiaus et ville. LA
li commendierres du Tem-
fu pris
gouvernoit tout son fait, porce quil estoit menor ple, et plusors autres que de religion que du siecle,
d'aige. Et morul Olivier de Terines a xu. jors el dautre pueple grant quantite. Apres rassembla
d'Aoust Adonc morut le roi Henri d'Engleterre, et le roi d'Arragon grunt geus d'armes, et desconli les
missire Odouart soa fils fu coronne 4roi, etfufait Sarrazins, et recouvra grande parlie des chastiaus
evesquede Sajete AdamdeRomery, qui estoitbail- et de la terre qu'il avoit perdiie, et ful delivre li
lis du patriarche et deens de cele meismes yglise commandierre du Temple d'Arragon et plusors au-
de.Sajete.etraorut GuillaumedeSalonique evesque b Ires prisoniers, qui avoient este pris devant. En
<Ie Tabarie el fu fait eu son lieu Guillaume li Velus cele saison mut contens k Triple eatre les cheva-
chantre de S. Jorge de Lidde et chancelier d'Er- liers et les gens de la cite, porce que li Romaias
menie, qui avoieot tot le pooir de la cort au tans de lautre
XXI. Obitus soldani Babylonici. prince,avoientmuIt faitdes desplaisisetd'ennuisas
A MCCLXxv. k xsv. jors de May morut Baudocdard chevaliers de la terre, et fu Johan Pierre el deus
lue
soudan de Babilone qui s'apelloit MeletMedavar. autres Roraains avec lui, etporce que Tevesque de
II corut le plain d'Ermenie; et mist k Tespee quant Triple maioteooit les Roraains, come cil qui es-
qu'il trouva, etfulenombre des raors, si comeTen toieot nds de Rome des perfes, et oncle le prioce,
dit, plus de deus cens millepersoones, et emmeaa et revesque de Tortose, qui avoit le prioce et tot
pris que garces que gargoas dix mille et plus, et le fait de Triple en sa maio, maiotenoit les oheva-
gaaigna que chevaucheures que autres grosses bes- liers de la terre par qiioi sordi grant haine et grant
;
tesel menues plus de quatre ceas mille, et li rois nole enlre ces deus evesqiies qui fu racine et com- ;
seretraist es mootaignesavec desgens arm6esqu'il mencement lie lagraat guerre qui fu puis entre le
avoit et les gens qui estoient assis eo Herraenie : prince et le Teiuple, dout mult de maux avin-
cil qui orent loisir se recueillirent en mer, et grant drent, si com vous orrez aprfes. Et li sire de Gibelet
p
partie des marcheans et d'autresgens qui estoient porce qu'il fist pes k l'evesque de Triple par Ta-
eschapes desSarrazins et s'en aloieotpar merchai- trait du temple, en qui garde Tevesque de Triple
rent 6s mains des corsaires desrobeors. Et vint en estoit, et liii et ces choses chait en la haine du
Acrede parle roi deFrancesireGuillaumedeRous- prince, par le pourchas de Tevesque de Torlouse,
sillon,et amenacenthomes a cheval,c'esl assavoir dont la guerre efTorQa, et mult de gens en furent da-
XL. chevaliers, etLX. serjans k cheval et cccc.arba- magi6s et deslriiits. En celui lans sire Amauri de
lestriers k pi6 as deniers de Tyglise. Kt morut a Montfort, fil le conte Simon de Monlfort par qui
Triple frere Julien de
rordre de la TrioilS, qui mut la guerre d'EngIeterre, menoit une soufi seror
avoit de Sajete et frere du Teraple, et
este Sire en Gales, pormarier la au priace de Gales, et for-
morut le roi d'Arragon dan James, et fu fait roi tune de tans le mena en la terre de monseignor
d'Arragoaetcueos de Barcelooeli enfes danPierre, Odouart roi d'Eogleterre, et fureot prist, et reodu
son ainne fil, et dan Jame Tautre fil fait rois de au roi d'Eogleterre, qui estoit lor cousia germain,
Mayorgues et sire de Montpellier. Le eoi de Chi- et par cele achaison ; et plusors autres sordi guerre
pre aprfes la morldii prince soa cousin germain eotre le prince de Gales et le roi d'Engleterre.
vint 4 Triple avec grant compaignie et bele de gens XXIII. Regnum Navarrse Iramit ad Gallos.
d'armes por cooseiller et aidier l'eafaot le fil du
'"'
Le roi Henri de Navarre et cuens Champagne
priace qui estoit meoor d'aage mes li evesque de
: moriit, qui avoit est6 roi apres la mort le roi Thie-
Tortouse qui estoit veou avant, et avoit ja pris la baut soo frere, morut au reveoir de Thuoes
qiii
cure del'enfaatpar ratrait de la princessesa mere, saos oir, si com vous avez oi dessus. De cestui
destorba le roi que ilae pout accompliroe porquoi Heori, qui avoit la seror le coote d'Artois por fa-
il estoit venu, et por ce parti de Triple et vint en me, demora une fille petite qui fut otlroiee por
Acre. mariage, par dispensation de la oort de Rome, du
XXII. Bellum inter Saracenos et Hispanos. fil le roi Felippe de France qui esloil soo cousin re-
Frere Guillaume de Biaulieu maistre du Temple, mue de germain, elparcele raisoo vint le roiaume
qui avoit este au eoncile au Lion, vint en Acre le de Na vare et la cont6 de Champaigne en la main du
jor de la saiot Michel. Graot raultitude de Sarra- roi de France, de quoi il ennuia miilt aii roi de
zinsde Barbarie passerent en Espagoe, et descoo- Castelle car il ne vousist pas si pres estre de la
;
firent en lor venug grant quantit6 de chevaliers et seignorie de ia courone de Fraace, et ce fu mull
1057 CONTIiNUaTA BELLI SACRl HlSTORlA. — LiB. XXVI. 1058
graalachaisoa de la guerre qai s'esuiut entre les A et avoit ea sa compaignie, si com Ten disoit lx.
deux rois. Aprfes fu mariee la fame dudit roi miUes homes k. cheval, et gens^ ple d'armes sans
Heari de iNav.ire i sire Heimout frere de misire nombre. Mes bonnes hens se mistrent eutredeuset
Edoiiart roi d'Engleterre, et li fu juree la cont6 de firent trives entr'eus, par quoi le roi de France
Champaigne k leiiir por le doualre de la dame, donna congie ilses geus et s'ea retorna en France.
tant que sa tille qui estoil hoirs, fut mariee etfust \XVl. De Gregorio X, papa.
d'aage. En cele meme anneedan Ferrant li ainsne Gregoire pape le disimes, fu ne de Plaisance en
fils le roideCasteIe,qui avoil espouseedame Blan- Lombardie, gentishons etoit de lignage des contes,
che de France, et fu fait cil ma-
la fille le roi Lois et avoit nom maistre Thealz, chanoine estoit de
riage par eonvenant, que s'il avoient enfans

tel Llons sorle Rosne, et arcediacre de Liege, bons
ensemble, qu'ils deussentavoir leroiaume de Cas- hons et de bonne vie. Grant conlens avoit k son
telle sans contredit, en quele maniere que il ave- evesques du Liege, porce proprement qu'll ne me-
nist, ouqueli rois morut avant de dan Ferrant. noit pas bonne vie,ne neseteuoitpas comeprelat.il
ou dan Ferraat avantdu roi. Et ce jura le roi et la estoitpartls aussicomme parcourout del'evesque et
roine et la plusgrautpartie desbarons deCastelle, estoit ale eniasaiute terre por peleruiage, etestoit
etpar cest mariage fut falte concorde du roi de g eu Acre quaut 11 fu esieus. Par quoi \\ sembia bien
France et de celui de Castelle, de riote qui estoit que cele esiectiou fust saus barat, et fu esleus par
entr'eus. Car le roi de France chalengeoit et de- commune voleute des cardiuaus ie jor de ia feste
mandoitpor sienle roiaume de Castelle, quili es- S. Cile le premierjor de Septembre. FrereEstienne
toitescheus de par dameBlanche sa mere, qui es- de Sissy frere du Temple et sire Fouque de Pue-
toit droithoirdu roiaumede Castele et fille le roi. tricart chevaliers le vindrentquerre en Acrede par
XXIV. BLanca regina Casleilie in Gailiam redit. les cardinaus etdepar le roi Charles de Cesile.
Dame Blanche ot deus Ols de son baron. Si fu (irantjoiefu faite en Acre de cele esiection; car
mult esgaree aprfes samort, comme|cele quiestoit lesgeusdela terreavoient grant esperance, queil,
en terre estrange, et li rois deCastele ne 11 estoit comcilavoil veu la destresse oii 11 estoit, mettroit
pas de si bonnecompagnie com 11 deust. Et por ce graut couseili ia deslivraace de la terre. II prist
porchaâ tant envers son frere le roi Felippe de cougi6 k toutes les bouues geas de la terre, et
France, qu'il la demanda querre, etTen fist veuir mouta sor uier ea galies as octave de la saiat Mar-
en France mes le roi de Casteliene soflfri pas que
; tin, et arriva 4 Brandis lejor de Tan nuef. Lk fu
ele emmena les enfans. Por ce grant tans apres la reû igrautfeste du roi Charles, et d'une partie
roine de Castele, qui ne se tenoil pas k bien paiee des cardiuaus, qui attendoient 14 sa venue, eldelcl
de son baron, etqui doutoit queli enfans ne fus- s'en ala k Roume, ou il fu ordeues etsacr6s. II sa-
sent maumis et qui voloit sauver sou serement s'en voit bien le poure estat oiiil avoit laissi6 la sainte
ala en Calheloigne por l'Htiait du roi d'Arragon terre, et por ce qu'ilsavoitblen qu'il ue poroit pas
son frere, etmeua avee luiiesdeus enfaus dedame k Rome si bien accomplir son proposement, com
Blanche, et de lci furentmandes en France. Amsi il ferait outre lesmons, neneporroit si bien avoir
fureat sauves li dui eufans et reudus k la mere. couseil des rols ue des princes des terre, ne si
X.XV. Bellum inler Gailise el Caslellse reges. giaut pleute depreias, 11 ordena son fait, et s'en
Apres la mort daa Ferrantle baron dame Blanche, ala au Lion. Lci assembla concile general. En cele
dont dan .Sanche h autres fils ie roi de Chaslele par saisou vindrent grant messaiges d'Alemaigne, et
li
conseutementdu pere, se saisi d'une grant partie h firent k savoir, que li fait d'Alemaigne aloit ma-
de laterre, et fit jurer grant partiedes barons, poi- iement, et proprement li fais de ryglise par de-
avoirle roiaumeapreslamortdupere, contre leser- faute de roi. 11 lor donna congi6 d'eslirb. Cii s'en
remeut que li roiset si baron avoientfail, etpor ce aierentea Aleuiaigae, et fu esius par comunc vo-
sordi guerre entre le roi de France el ceiui de leate ie cueas Raoul d'Aussay k roi d'Alemaigoe
Chastele. Car le roi de France voloit garder la etciempereor, et iu conferme par ie pape et co-
raison de ses neveus, et voloit qu'il eusseat le roae k Ais-la-Chapele.
roiaume de Casteleapres la mort de lor aiel,come XXVil. Decima bunorum Ecclesix pro subsidio
lordroit heritage, par ies couveuaaces dessus di- terrxsanclse.
tes ; etle roide Castelele contredisoit, etmet- flst Aprfes la mort du conte Richart de Cor-
tre en revel grant partie du roiaume de Navarre, nouaille frere ie roi d'Eagleterre, quiavoit este roi
I qui estoit en la main ie roi de France, porce que d'Alemaigne, le roi Felipe de France vint au Lion
I
c'estoit l'eatree de sa terre. Mes le roi de Frauce avanlle concile por avoir parlement au pape, etli
maada grant quantitede chevaliers et autres gens rendi la conte de Venetssy que si aucessor avoient
d'armes, etrecouvra tot le roiaume de Navarre, et lenu granttaas de Tygiise. La tint le coaciie gene-
se loruerent devers le roi de France por maintenir ral, oiiil ot m. etcccc croces.La fudanJamesieroi
la raison desenfans, et por sauver lor serement. d'Arragou qui vint en esperance d'estre coronne
Apres s'esmut le roi de France por aler sus le roi du pape, si com si ancessor avoient est6, mes il
de Castele, et ala jusqu'a Tefatr6e de Gasooigne, i failli, et fist mult grant ofifre selon son pooir au
1059 GUILLELMI TYRENSIS ARCHlEP. 1060
secors de la sainte terre. A ce concile fu frere A premeiU por muitbien eussent faite lor be-
ce, el
Guillaume de Beaujeu maislre du Ternple, qiii essoigne si le pape eut vescu. La fuordeu6 que li
toit en tene doutre mer, si com vous av6s oi
la disimes desyglises de Crestii-nte fussent par six
dessus, quaul il fu fait maistre. La furent messai- ans au secors de la sainte terre, et que chascun
ges de rois, de dus, de princes, de grans barons Crestien donne chascun au premier denierde
et de prelas, qui ni porent aler en propres per- la monoie qui coroit en la terre oii 11 seroit
sones. L^ furent li messaige de Pariologues em- por le secors de la sainte terre et qu'il eust en
perere des Griex et de lor palriarche, et jurerent chascune yglise une hucheavec trois cles, qui fus-
en lame de lor seiguor d'6tre obeissaut de cel jor sentgardes par Irois prodomes, oii li deniers fus-
en ayant kryglise, et de croire tous les articles de seut mis. Lcifiirenl condamnes 11 usiiriers, et fu
la foy, si come Romele commande, et regehirent defendusorpained'esconiuniement,quenusn'alasi

les articlesdelafoy, dontil estoienten doute d'estre por marcheander, ne ne portast marchandise en
vrai, et por cijfureat reconciliei Fyglise, etassous terre des Sarrazins. A ce concile furent condan-
de lasentence ou ilavoieut longuemenldemore.Li nees el abatues toutes les poures religions, qui
furent limessaige de la sainte terre, qui mult bien avoienteste outrouvees et estaliliespuis le coucile
i
proposerentlepoure estat oii ia sainte terre estoit, de Latran, par ainsi qu'ils peussent deiuorer en
el sans faille le concile avoit esle assembl6 pro- lor religion.
Gl.OSSARlUM
VOCUM GALLICAUUM EXOTICARUM.
Besilier, chasser.
Bobaucher,
Abandonnement, hardiment.
Bouier, mettre.
Achaison, cause, raisou, occasion.
Bouir, boire.
Acorher, aliter.
Brucroy,
Acouser, joindre.
Bruir, briller.
Ac7'e, Accon, Ptolemaide.
Bruissier.
Acreanler, promeltre.
C
Ajume, heaume, casqiie.
Caintre, cacher.
Amenuisier, diminuer.
Carros, le grand etendart.
Amouiller, molir, amolir.
CeciYe, Sioile.
Anfois, avant, auparavaut. dislinguendum aba.m-
Celeemenl, secretement.
seois, ainsi, aliquando etiam ains sigmfie aupa-
CAaane, chaine.
ravant.
Chaianger, repeter un heritage.
Annuilier, se faire nuit.
Chaloir, souper.
Aniain, oncle.
C/tai!Oj;, chiteaux.
Anlaine, tanle.
Chatre, prison.
Aourner, adorer.
Chevax, chevaux.
Aposlole, le pape.
Chevetaine, capitaine.
Appareiiler, se preparer.
Chevir, trailor, venir Sbout, 6viter.
Ardre, bruler.
Cil, ceux.
Ars, brul6.
Clamer, appeller.
ilsseHe!', consigner, assurer.
Coiment, tout doucement.sans bruit.
Assene, conventionnfe.
Congier, congedier.
Asseoir, Assieger.
Conroy, dessein, un propos.
Atainement, querelle.
Consmr, frapper.
Atirer, traiter, composer, arrfeler.
Conlens, dispute, contention.
Aiirement, composilion.
Convine, l'etat des aflaires.
Alorner, preparer, environner.
Convinlaille, convention, ce dont on convient.
Aimer ses ost, assembler, arranger son arm6e. Convoyer, accompagner.
Auques, plus,aussi.
Corredier, mailre d'hutel.
Autiers, aulel.
Coulon, pigeon.
Avaler, descendre.
Coust, depense.
Avoyer, egarer.
Covine, suite de personnes, queue.
Avoir, richesse, bieii,faculte.
Covins, charriots a combattre et arm6s.
Avoutir, adultfere.
Creanter, promettre, assurer.
B Crole, croyable.
Bandor, enpublic. Ciiens, comle.
Barat, tromperie. Cuidier, penser.
Barbacane, defense, ou couverture de bois faite D
contre les ennemis. Damage, dommage.
Baron, mari. Dame Dieu, Seigneur Dieu.
Batan, grand courrier. Deen, doyen.
Beer, tendre. Desconfir, dfefaire.
Bertattder, tondre irr6guheremenl. Desconfiture, dferoute
1061 CONTINUATA BELLI SACRI HISTORIA. - GLOSSARIUM 1062
Deshailie, malade, laaguissaut, fa,che. Geusl, coucha.
De/iartir, separer. Glatir, faire un grand briiit.
Descroisier, dispenser de la croisade. Greignur, plus grand, raeilleur.
Desevrer, separer, roaipre, aunnler. Grieu, Grec.
Desoqlcr, deconcerter. Griffom, les Grecsde Tempirede Constanlinople.
Desroi, deroule. Guastrer, faire le degat.
Uestorber, troul)Ier. Guerdonner, recompenser.
Dex, Uieu. Guigour, garde.
Distrent, dirent. H
Drecier, dresser. Uaities.%e.\on son souhait.
Diiel, deiiil. Bardemrnt, hardiesse.
Oui, lieux. Hardoyer, attaquer, poiirsuivre.
Durcment, iougtenips. Hardicort.
E Eerberjer, loger.
Embler, emporler. Bons, homme.
Embniir. p. 6(8, ne que laron ne si embalissent. Bordois, vulgo significat orJure.
Empereor, emperere, enipereur. Eue, cri.
Emperris, iiijperatrice. I
Encelees, inserees, enclav6es. Iqui, ici.
Enchauchier, chasser, donner la chasse. Irer, se mettre en colere.
Enchir, prier, supplier. Issir, sortir.
Enclutier, enclore, enferraer, euvironner. J
Encombrer, fermer, accabler. Jone, jeune.
Endemnntier cependant, auparavant.
, Jousler, combattre i outrance.
Enfes, enfant. Jus, en bas.
Enfouir, enfoir, enterrer. L
Enyiyner, tromper. I.aiant, Laiens, dedans.
Engrotsser, grossir. Laidengier. faire honte et injure.
Ennuiler, se fait nuit. Laidure, affronl, injure.
Erre, chemin, lour, course. Lavoutire, et avoulire, adultere.
Errer, courir. Leu. loup.
EschargaiUier, prendre du bulin, prxdari, manu- Lie, jo3'eux.
bias referre. Liemenl, joyeusement.
Efchargalter, faire la garde. M
Escharremenl. Mahomerie, temple de Mahom^tan.
Esrhauchier, chasser. Mail. jiistice, loi.
Eschelle, aile d'une armee. Mainsnes, cadet, de bas 4ge.
Efchiver, es(]uiver, eviler. Mais. grand, plus,
Eschieretnenl. Manider, demeurer.
Eicicle, Eschisie, sorte de fortification. Marlyrier, marlyriser.
Escopir, regarder, sMncliner. Matetirifon. le uom ^run cliAleaii.
Escoi, portion. Maumis, mal eleve.
Escont, cache. Mesaiges, malaise.
Escreipe, elen^lart, vexillum. Mescrean. de mauvaise foi.
Ef^cro, inslrument a fendre du bois. Mesfil, petit-tils.
Escrois, instrument a fendre des pierres. Mesnie, famille, train, suite.
Es''uet, a propos. Mestier, besoin.
Esmaic, surpris, 6tonne, 6mu. Miex, mieux.
Essiller, detruire, dissiper. Moye, miens.
Essoine empechemeut, excuse. Mucier, cache..
Eslablette, sans estahlelte. inconstant. Muetle, mouvement.
Eslache, un pieu, ime souche, stipes. Murdrir, assassiner.
Esloire, tlotte, armee navale. Musart, espion, faineaut, qui regarde partout.
E^tourmir, combattre.
Estrif, lutte. Nacaire instriiraent de musique dont on se servait
Estriver, disputer. dans les troupes, comme un hautbois.
Eiie, eau. Nes, navire.
Eus, yeux. Nies, neveu.
F Noyant, un quidam.
Ferir, frapper. Noyent, rien.
Fermer, fortifier. Nuitier, nuit.
Fermete, fortilication, forteresse. Nus, nul.
Flaiir, tomber k terre, tletrir.
Flun, fleuve, liviere. 0, avec.
Forment, fortement. Ocoine, idem forte cum acoine, union.
Frainte, discorde, rupture. Ordever, ordonner.
G Ore, heure.
Garins, garnison. Orer, prier.
Garnir, inettre garnison. Orre, entendre.
Garissons, idem forte quod Ga7'nisons. Ost, armee.
Gaber, moquer. Oslex, h6tel.
Galjois, moquerie, Ostiex, porte.
(âst,gf.as cominisparlajuslicepourfaire le dega.t. P
Gastier, dissipateur, garde de vignes el de fruits. Paor, penr. ^'
Gehir, dire, deposer, obfeir. Paraver, pr^voir.

Gestr, coucher. Parfonnire, qui a la parl h. quelque chose.
1063 GUlLLELMt TYRENSIS ARCHIEP. lT)64
Payenisme, paganisme. Robeor, voleur.

Pes, paix. Route, rompue, a verbo rupta.
Petou, Poitou. Rouver, commander.
Physicien, medecin. S
Piere, temps. Semondre, avertir.
Plenle, abondance. Seror, soeur.
Pueste, puissance. Sor, sur.
Poi, peu. So)-sir, arriver, conlingere.
Poigne?-, combattre. Sou, soi.
Poindre, pousser. Sous, solde.
Pooir, pouvoir. Snustenêr, enterrer.
Porpenser, reconnaitre. Sur, Tyr.
Postat, puissance, premier magistrat.
T
Poterne, fausse porte.
Tabarie, Tyberiade.
Poure, paiivre.
Targier, tarder.
Propheter, prophetiser.
Tengon, querelle, blclme.
Prouev, se bien comporter.
Tertre, montagne.
Provoire, prfitre.
Tetur, defendre, a verbo tuer.
Puille, l'Appuille.
Tex, lel.
Puis, depuis.
Tivre, Toivre. Tybre.
['ulaire.
Tollir, 6ter.
Q Tornace, toiu\
Quislre, cherclier.
Tornelle, pelite tour.
R Touuiiie, servietle.
Raaindre, racheter.
Toudra, otera.
Rames, demeure, resle. Tousist, 6ta.
Ravine, 6pee.
Tnulesvoyes. toutefois.
Rebeor, voleur.
Trailor, traitre.
Receter, retiier.
Trepercier, passer a travers.
Recousse, ressource.
Tres,
Recouslrer, rcprendre.
Tret,
Recreanler, s'enpager.
Triherier, camper.
Regehir, reconnailre.
Tnirre Tivre, Tybre, riviere.
Remestre. demeurer, o verbo remanere.
Tuit, tout.
/?e?nes,demeure.
Rennyer, renoncer 4 la foi.
U
Renuef, renaissant. V, au.
Repairier, reloiirner en sa palrie. Usee, coutume.
Reposer, retirer, se cacher. V
Reprovier, reproche. Venience,
Resnable, raisonnable. Voider le pays, sorlir du pays.
Renvoyer, remettre en son cherain. Vcive, veuve.
Hy^C EST ORDINATIO

Sub apostolica sede Antiochiae, catholieoruni, metropoUtanorum, archiepiscoporum,
episcoporum.
Catholicus Irinopolis, quse est Baldac ; Catholicus Ani, qui est Persidis.
Sedes prima, Tyrus. Sub hacsede Pademdes. Arethusa.

sunt episcopatus XIII. Sedestertia, Edessai. Sub hac sede Sedes quinta, Hierapolis. Sub hac
Porfirion. sunl episcopatus X. sede sunt episcopatus VIII.
Archis. Virchi. Zeuma.
Ptolomais. Constantia. Siirron.
Sydon. Garron. Varnalis.
Sarepla. Marcopolis. Neocassarea.
Biblium. Varnon. Perri.
Bolrion. Gedaron. Orimon.
Orthosia. Ymeria. Doiichi.
Archados. Querquensia. Europi.
Antarados. Gapsaron. Sedes sexla, Bostrum. Sub hac
Paneas. Callinicos. sede sunt episcopatus XIX.
Araclis. Sedes quarta, Apamia. Sub hac Gerasson.
Tripolis. sede sunl episcopalus VII. Philadelphia.
Sedes secunda, Tarsus. Sub hac Epiphania. Adraon.
sede sunt episcopatus V. Seleucouila. Midanon.
Sebasli. Larissa. Austanidon.
Mallo-. Valanea. Delmundon.
Thiun. Mariam. Zoroyma.
Coridos. Baphania. Herri.
.
i06S ORDINATIO CATHOLICORUM, ETC, ORIENTALIUM. 1066
Iceni. Germanicopolis. Mazlnimi.

Eiicuni. Mobsea. Maurocastroa.
Constantia. Demetiopolis. Agia Maria.
Paramboli. Abidi Asirri.
Dionysia. ZmouopoIIs. Carosa.
Conaachon. Adrasson. Politimos.
Maxiraopolis. Mynu.
Philipolis. Neapolis. Sedes terliadecima, Emissa. Sub
Chrystopolis. Sedes nova, Damascus. Sub hac hac sede sunt episcopatus IV.
Neilon. sedesunl episcopatus X.
Lorea, Arqui.
Albi.
Sedes septima,kna.vaTza. Siib hac Orisson.
PalmipoQ.
sede sunt episcopatiis IX. Herygen.
Laodicia.
Oragison.
Epiphania. Suria.
AlesaQdros. Konokora.
Metbopolita.ni pey se subsisten-
Irinopolls. Yabruda.
tes, viu.
Cambrisopolls. Danabi.
Flavias. Karacena.
Deritus
Rossas. Hurdani.
Eeiiopolis.
Gastravali. Surraquini.
Laodicia.
Eguas. Sedes decima,A.mida.Sub hac sede Samosata.
Sisia. sunt episcopatus VII. Kyros.
Sedes octova, Seleucia. Sub hac Ynilon. Pompe.iopolis.
sede sunt episcopatus XXI V. Valentini. Mopsuestia.
Claudiopolis. Arsomasata. Adana.
DiocsBsarea. Sophin.
Oropi. Kicaris. AhCHIEPISCOPI XII.
Dalisanidos. Ripha.
Sevila. Zemus. Verea.
Kelenderis. Sedes undecima, SergiopoIis.S«6 Kalquis.
Anemori. hac sede sunt episcopatus I V. Gabula.
Titopolis. Seleucia.
Bizonaraas.
Lainos. Piperia.
Marcopolis.
Antiochia parva.
Venechalis.
A msarphon.
Hefelia. Paltos.
Ermenia.
Rislria. Germanicia.
Scleaunta. Sedes duodecima, Theodosiopo- Salamias.
Yocopi. lis. Sub hac sede sunt episco- Varcossos.
Philadelphia parva- patus VII. Fossos.
Irinopolis. Orlros .inavagathon.
Juxta traditiones velerum, etiam quaedam scripta quae auetoritalem habent non modicam apud
et
Palsestinos, et maxime Grascos, Hierosolymitaua Ecclesia usque ad tempora Justiniana, sanctee recorda-
lionis Aususli.episcopumhabuit nulla vel moJioa dignitalis prserogativa gauJentem.Tempora veroprfe-
dicli Deo dilecti prmcipis, cougragata est syuodus geueralis apul Constantinopoiim, teinnore domini
Vigilii papae, Eulychii Conslantinopolitani, Apollinarii .\lexnndrini, dorani .\nliocheni, Eusiochii Hiero-
solymitani. patriarcharum, super tribus capitulis, videlicet scriptisTheodoreli, Cyri ;itera scriptis Theo-
dori, Mopsuestife episcoporum: et epistola Hibereab Minm Persain. In qtia syuodo, post alias Ecclesiae
Dei necessaiias insiiiutioues, quaspro tempore promulgandas decrevit, sanctorura Patrum, qui ad eam
convenerant, aucloritas prasdictara Ueo amabileui honorare Ecclesiam. et ejus episcopo locum iuter
patriarchas dare, corarauui sauxit voluntate, reverentiam exhibens sanctaj Resiirreclioui. Et quoniam
praelicta Dei cultrix civitas, quasi in limite Alexandrini et .\ntiocheni patriarchatuum erat, nec habe-
rent unde illi iirbes ordinarent suflraganeas, nisi utrique aliquid detraherent, vismu est espedire ab
utroquealiquiddecerpere, ut eideiu, juxta formam aliorum patriarchatuum, ordinareut subjectos. Sub-
Iraxeruut ergo Antiocheno Ctesariensem et Scythopoliiauum, raetropolitanos .Alesauvlrino vero, Rab-
;
benem et Ueterensem, item melropolitanos Et quouiaiii iterum eum lem patriarcham oportebat habere,
praeter supradictos raetropolitanos, fainiliares siiflVaganeos, qios Gr.fici cyuoellos voc.int, subtraserunt
praedictis metropolitanisquosdam episcopos, et quosdamde novo creiveruiif, usque ad viginti quinque:
quorum urbiura niamerum et nomina subjuiiximus, computatis prins metroiolitanis et eoru n sutira-
ganeis. Est autem ordo talis :
Sedes prima,Ca?sarea maritima. Regium Gadaron Miru.

Sub hac sede sunt episcopatus Azotus Paralias. Gadaru.
XIX. Asotusippum. Pelos.
Dora. Estomason. Vilisippus.
Aalipatrida. Estilion. Tetracomias.
lampnias. Tricomias. Oluna.
Nicopolis. Tostus. Galanis.
Onus. Saltum. Komanas.
Soscuris. Constantiniaqiiis. Sedesterlia, RitbaMoabbilis. Sub
Raphias. hacsede sunt episcopatus XII.
Sedes secunda, Scythopolis. Sub
Regium Apatos. hac sunt episcopatus IX.
Augustopolis.
Regium Hierico. Arindiia.
Regium Livas. Capitoliados. Kara.
Patrol. GGl. 3i
LUCtUS III PAPA. t068
1067
Pentacomias. Joppe.
Serapolis. Ascalon.
Tricomias.
Merupsidos. Gaza.
Canastados.
Kulilis.
Saltum Votanios. Meimas.
Zora. Diocletianopolis.
Virosiiin.
Exacomias.
Euacomias. Beitt Gerbein.
Pentacomia. Neapolis.
Mamapsou. Comogonias.
Comogeros. Sebastia.
Mitroconeras. Jericyntus.
Saltum Hieratlcun Comosttionis.
Comis. Tyberiadis.
Sedes quarta^Bhwii Arabiae. Sub Diocsesarea,
hac sunt episcopaius XXXV. Mahiadaron.
Comocoreatas. Legionum.
Adrasson. Capitolina.
Dias. Comis Capron.
Comis Insuavos. Mauronensis.
Medanou. Gedera.
Hierasson. Comis Pirroareton.
Comis Pecius. Nazareth.
Neiu.
Comis Ariatlion. Thabor.
Filadeltia.
Comis Neotis. Caracha, vel Petra.
lerapolis.
Clima Anatolis que-visinon. Adroga.
Essmos. Atra.
Neapolis. Comis Ariolas.
Comis Traclionos. Aelis.
Themistus. Faram.
Philipopulus. Comis Nefdamos.
Si;ffra.ganearum prima. Elinopolis.
Dionysia. Mons Sina.
Constantinu. Lidda.
ANNO DOMINI MCLXIXV.
LUCIUS lil POrSTIFEX ROi\IAIVLS

NOTITiA.
(Mansi, ConciL, XXK, 473.)
Tyrius lib. xxu, cap. 7, Beiti sam, qui et

Humbaldas Ostiensis
Papa >eHms
uciusDaDa
Lucius mquu Willelmus
tertius inquit V
/
arandeevus admodumet modice litteratus, juxta formam
i
I
^pr^scr.ptam
pi* pr'mus creatus est poat.fex quarto Kal. Septembr.s auno Do-
orcîlirrauran
conciio
ZZllfor
Ldte.aQens
impe atoi
us.
,"
taham con
tertro
tei .0
''V'''^'^^^"^,^^"'",
n^d.3
""^ ut
p 1^^
.n
^...â
S ut
Saxonica, l.bro sexto, cap.te quadragesimo sept.mo,
obviam e. prolicisceretur, iractaturus cum
a.t
.Ilo Lh.-.stianae
Venet.ano decreta non

ZZ InXenli^^^
ebbeui V'"P° "''j;-'*,,
"f
";.''.: .
n,.o,,,,sit
erat co.is.l.um, quod d.ce.-etm cons. .o
autem de prox.mo aliu.n a se evocandum coetum, in quo super
Eis^consT.tu retuîud ti s nrG™..on m,.L pro sua cousuetnd.ne ; sed n.h.I ea re moti suut
ruXaler Credebatu. rul^^^^ cons.li. mutatio a Conrado Mogunlino et Wormat.ens, pon Ufacibus
^cK^r b'iss»5 S^rêS £as:-i-îs f"s r 5=S:

capite decimo, Baronius addens contigisse
'^''neâdem ex Arnoldi Lubecensis Ckronico, libro tertio, qua. ab eodem fuse
schisma inter imperatorem et pont.facem :
ibideiu de"lectione eptcopTTrevirensis
ad opem ferendam fidelibus qui in Asia contra barbaros p.êelia-

P ,,,cipeb U .b ai^ôs commo
"''SmesChiMstianos commovit, ut i
,
expediliouem remis vehsque acceleran procura,-et,
mens.bus et v,g,nt. septeui

sP??M sCiu.s eTau..o Uomiu. I8H, po.tquam quatuor aunis, duobus
,,a,u I
Lucam c.Vtatem unde ori.mdus erat, pluribus munenbus esoruavit.

1?M cf.am Ecc
, lesia. hZdsset. Etrur.a aha mo-
et amic.ssime, obt.nuit ut ,n tota
Ab^mnerafoTe Se^^^^^^
ue aXm et usumuou
haberetquamLucens.s,quemadu,odumLo,,goba,^l.ah^
P^n1ensp,u Hoc te.upo°efloru,t abhas Joach.mus, dequo
iutVa in nol.s cons.lu Lateranensis quart. plura
grem.um. retento nomme a
SS.S Maromlrdelestantes erro.em Marouis monothelit», ad Eccles.a^
abbate, aiunt, denvato, redierunt.
Banclo Marone ut
1069 NOTITIA DIPLOMATICA. 1070
NOTITIA DIPLOMATICA
(Philippus JAFifE, Regesta pontif. Rom., p.834.)
Lucii III sententia haec est Adjuva >'0s, Deus, saiutaris nostbr.
:
Testes subcripserunt buUis ejus :
Ep. Albanensis Henricus. a 2 . . . Dec. 1182 ad II Nov. 1183

» Ostiensis el Veiletrensis Theobaldus.. a 17 . Jun. 1184 ad 11 Nov. 1185
» Portuensis et S. Rufince sedis. Theodinus. . a 12 . . . . Nov. 1181 ad 11 Nov. 1185
» Prfenestinus Paulus a 12 Nov. 1181 ad 7 Mai. 1184
» Sabinensis, Salzburgensis minister. Conradus. ... a 1i Mai. il82 ad 7 Jul. 1182
» Sabinensis, et .Moguntinse sedis ar-
chiepiscopus Conradus. . a 25 Oct. 1184 ad 11 .Nov. 1183
» Tusculanus Petrus. a 18 . . Febr. 1182 ad 18 Jun. 118i
Remorum archiepiscopus,tit.S.Sabin8ecard. AVillelmus. d. 1 Oct. 1184 et 13 Nov. 1184
Pr. card. tit. -Xll aposlolorum Pandulfus a 5 . Febr. 1183 ad 11 Nov. 1183
» » » S. Caecihaj Cinlhius a 12 . . .Nov. 1181 ad 18 Jun. 1182
» » » S. Clemeutis Hugo. a 26 . . . Sov. 1181 ad 9 Mart. 1 82
1
B » » S. Crucis in Jerusalem. Arduinus.

. a 26 . . . Nov. 1181 ad 23 Dec. 1182
» » » SS. Joannis el Pauli tit
Pamachii Rainerius. a 23 . Dec. 1182 ad 10 Mai. 1183
Melior .... a 4 Apr. 1185 ad 11 Nov. 1181
» » » S. Laurentii inDamaso. Petrus. . a 18
. . . . . Jun. 1182 ad 7 Jul. 1182
Hubertus a 12 . . Jan. 1183 ad 18 Oct. 1185
Mediolanensis archiepisco-
pus et pr. card Hubertus . . d.ll Nov. 1183
MarceUi Matthaeus . . a 26 Nov. 1181 ad 7 Jul. 1182
Adelardus. . a 20 Apr. 1185 ad 11 Nov. 1183
» s. Marci Joannes . . . a 7 Jul. 1182 ad 11 Nov. 1185
» s. Mariee trans Tiberim lit.
Calixti Laborans . . a 26 -Nov. 1181 ad 11 Nov. 1183

)) s. Stephani in Ceho .Moate. . Vivianus . . a 12 Nov. 1181 ad 7 Mai. 1184
» s. Susanuffi Petnis .... a 12 Nov. 1181 ad 7 Mai. 1184
Diac. card.
ar i. s.
S. Adriani Rainerius . . a 12 Nov. 1181 ad 1 Mai. 1182
Gerardus . . a 12 Jan. 1183 ad 6 Dec. 1183
> s. Angeli Bobo .... a 12 Jan. 1183 ad 4 Mai. 1184
» ss Cosmee et Damiaui .... Gratianus . . a 12 Nov. 1181 ad 11 Nov. 1183
1) s. Georgii ad VelumAureum. Rainerius . . a 12 .Nov. 1181 ad 2 Dec. 1182
Radulfus . . a 20 .\pr. 1183 ad II Nov. 1183
» s. Marise iu Cosmydin. . . . Jacinthus. . a 12 Nov. 1181 ad 7 Mai. 1184
> s. Marite in Porticu Rolandiis . . a 20 Apr. 1185 ad Nov.
1 1 1185
» >
» s.
b. Mariffiiu Via Lata Soffredus . . a j Febr. 1183 ad II Nov. 1183
» » s.
S. Mariae Novse .Matlhffius . . a 12 Nov. 1181 ad 29 Dec. 1181
Albinus. . . a 23 Dec. 1182 ad 27 Febr. 1183
S. Nicolai in CarcereTulIiano Pefrus. . . . a 20 .\pr. 1185 ad 11 Nov. 1185
SS. Sergii et Bacchi Oclavianus . a 12 Jan. 1183 ad 7 Mai. 1184
Theodori
S. Ardicio . . . Mart. 1182 ad 11 Nov. 1183
I
DatiB buUae sunt p. m.
Alberti S. R. E. presb. card. et cancellarii a 28 Sept. 1181 ad 7 Mai. 1184
et a 21 Dec. 1184 ad 11 Nov. 1185
Hugonis S. R. E. notarii a 17 Jun. 1184 ad 3 Dec. 1184
et 9543, 9352, 9353, 9534, 9360, 9363, 9767, 9769.
1071 LUCII III PAP^ 167-2
LUCII III PAPvE

EPISTOLiE ET PRIVILEGIA.
De libris adhibitis vide indicem tonio CLXXIX praefixum.
ANNO HSl. A justis postulationibiis clementer annuimus, etprse-

I.
fatum monasterium S. Mariee de Gallomonte, in quo
divino mancipati estis obseqiiio, sub B. Petri et
Monaslerii S. Pttri ad Vincula Ravennalisprole-
ctionem suscipit honaque acjurn conftnnatjinpo- nostra protectione suscipimiis et praesenlis scripti
sito nionachis duodeciin monetse Papieims dena- privilegiocommunimus,inprimissequidem statuen-
riorurit censu annun. tesutordo monastiscus, qui secuadum Deum, et B.
(Velitris, Sept. 28.) Benedicti Regulam, atque institutionem Hambien-
[Vide RuBEi Bisl. Raven., p. 333, ubi hiijus privi- sium fratrum,iu eodem mouasterio institutus esse
legii mentio exstat.] diguoscitur, perpetuis ibidem temporlbus inviolabi-
11. literobservetiir.Pra3terea,quascunquepossessioues,
Monasterii S. Marise Galloinontensis protectionem quiecuuque bona idem monasterium in preesentia-
suscipitpossessionesqueacprioilegiaconfirmat. rum Justeet canonice possidet, aut iu futurum,coii-
(Velitns, Oct. 14.) cessione pon tilicum, largi tione regum ac principum,
[Neustriapia, p. 873.] ohlatiouefidelium, seu aliisjustis modis, prasstante
Lucius episcopus, servus servoruiii Dei, dileclis Domino, poterunt adipisci, firma vobis vestrisque
filiis Gaufrido, abbati uionaslerii .S. B successoribuset iUibatapermaneant.lnquibushajc
Marise de Gal
lomonte,etejusdemfratribus,tam prsesentibusquam propriis duximus exprimenda vocabulis Locum :
fuluris,regularemvitamproressis,in perpetuumjetc. ipsum, in quo prffifatum mouasterium silum est,

Quoties a nobis petitur quod religiooi et honestati cum omnibus pertinentiissuis, elc, utinconfir?na-
convenire dignoscitur,animo nosdecetlibcnti con- tione regis Henrici Angl.
(1). Deinde addit :
cedere,etpetentiumdesideriiscongruumsu(rragium Sane novalium vestrorum, quae propriis manibus

impertiri. Eapropter, in Domino Hlii dilecti, vestris autsumptibuscolilis,sivedenutrimeutisaaimaliuin
(4) Charta fundationis. Merant Guarini de Grinvilla et mansuram
et ;
Quouiam rerum varietate temporumque serie Troistete de Alneto apud Logias, quinquaginta
;
viri memoria citodilabitur homo, ut ait 1'salmista, acras terrae in Vallibus vigiuti acras lerree apud
; ;
sicut teuum {Psal. c.w); et ut ille pestifer zizuuia- Logias, unum hospitem cum suo tenemento, scili-
torcharitati tidelium iuvidens,malitiie suorumcon- cet Guidonem de Mara, et quamdam partem mei
gaudens, tempore rcconditie, suseque conatusiuvi nemoris de Logiis, sicut clostura prolenditur, inter
diffi pcuitus enerventur, dignum duxi ego iNicolaus meum nemus et nemus Gaufridis Affagard et ;
de Slotevilla, adnotare et conlirmare, hac iu prte- uuummoleiidinum apud Gaufevillam,quod vocatur

senti Charta mea,donationes eteleemosyuas.quas, Flascart apud Gallomoutem, molendiaumde Al-
;
Deo auclore, consensu Hoberti iilii mei, et hffiredis, neto, etdimidium uiolendinum de Vado, et meuin
dono Deo et abbatise S. Marise de Gallomoute, et C pratum de Graudcamp, et ilecem acras terree, apud
monachis ibidem Deo servieulibus, prosalute ani- Tigervillam, et ubicunque bestiae meae fuerint in
ma3Heuriciregis,etMathiklisimperatricistilii;etpro herbagio, etporci iupasuagio, ibidein siiit et moua-
salute animie meBe, et Jullance, usoris meaj, et Ro- chorum bestiae et porci Omues has douationes, etc.
berti, liiii mei, et aliorum hliorum meorum, et om- Charta confirmalionis a rege Angliee.
uium antecessorum meorum. Henric.ls, Dei gratia, rex Augliai, et duxNorma-
lmprimis,locum el situm ipsius abbatise, et quid- nise, etAqultauia?, et coiiies Audegavise Archiepi-
quid habeo terra?, usque ad ripariaui, el nemus scopis,episcopis,abbatibus,comitibus justitiariis,
quod est ante ipsam abbatiam; et omnem terram vicecomitibus, et omnibus ministris et fidelibus
circanemus,sicut elestura praelensaest, et pratuni suis totius terrte siuie, salulem.
iuter nemus et vivarium uieum et coria bestiarum Sciatis me concessisse, et prtesenti charta mea
parci mei ad libros parandos et in Tirondivilla
; confirmasse Deo et abbatiae S. Mariae deGalloinon-
Irigiuta tres acras teriie, quas ibi habebam de dote, et mouaohis ibidem Deo servientibus, omnes do-
minio meo; el lu Rivilla, nemus meum, et totum ualiones Ecclesiarum et terraruiu, et hominum, et
domiuium meum; etduos hospites,cuiu eorum te- eleemosyiiarum, quaa eis rationabiliter faclas sunt,
nemenlis, scilicel Robertum Costart, et Walterum tam in rebusecclesiasticis quam in possessionibus
fabrum ; et ecclesiam de
ecclesiam de Logiis, et niuudanis, scilicet ex dono de StoteviUa, etc. ut su-
pra, deinde addit .-Ex donoJuliana3, uxoris preedi-
Tegervilla el ecclesiaui de Pervilla in Anglia, eccle-
siam de Estielled, cum eremo S. Leonardi; apud cti iNiolai, in Anglia, apud Norwicum, centuin so-
Tristevillam, qiiemdamhipspitemciimsuotenemen- D lidos terrse, de primo maritagio suo et ex doao ;
to, scilicet, Willelmum, tilium Roses in Gallo- Roberti de Stotavilla, hlii ejusdem Nicolaii, eccle-
;
moute, duasmansurasburgensium.scihcet Gilberli siam de Gomerviita, et ecclesiam de Magaavilla, et

1073 EPISTOL^ ET PRIVILEGIA. - AN. 1181. iOT4
vestrorum, nuUus a vobisdecimas exigere prflesu- A IncarnationisDominiceeanno H8i,pontiflcatus do-

mat. Liceat quoque vobis clericos, vel laicos, a=8e- mini Lucii III pap. ann. i.
culo fugientes.li beros et absolutos ad con versionem III.
recipere, et eos absque contradictione aliqua reti- Ecclesiam Lucensem luendam suscipit ejusque
nere.Prohibemus insuper nuliifratrum vestrorum, possessiones el pj'ivilesia confirmal.
post factam in eodem loco [professionemj fas sit, (Laterani, Nov. 12.)
absque abbatis sui licentia, de eodem loco, nisi ar- [Memorie per servireaWistoria diLucca, II, ii, 194.]
ctioris religionis obtutu, discedere, discedentem Liciis episcopus, servus servorum Dei, venera-
veroabsquecommnniumlitteraruracautionenullus bili fratri giilielmo, Lucano episcopo, ejusque
audeatretinere. Cum aulem generaie interdictum successoribus canonice substituendis in perpe-
terrae fuerit, liceat vobis, clausis januis, exclusis tuum.
excommunicatis velinterdictis.nonpulsatiscampa- : Ordo juris expostulat, ut ab officio nostro noa
nis, suppressavoce, divina officiacelebrare;inpa- credatur alienum, ut Eeclesiam tibi commissam
rochialibusautempcclesiis, quas habetis.liceatvo- tanto ferventius diligaraus et intendamus propen-
bis sacerdotes eligere, et dicecesano episcopo prae- sius ejus profectibus, et augmentis, quantum et
sentare quibus, si idonei fuerint, episcopuscuram B ratione patriae, et considerationebeneficii.quod ab
animarum committat, utipsidespiritualibus, vobis ipsarecepimus, nos ei rccognoscamus amplius de-
vero detemporalibusdebeantrespondere. Sepultu- bilores. Dignumest siquidem ut cum in eadem ec-
ram praetereaipsius loci liberam esse decerniraus, clesia baptismatisgratiamrecipimus, ei etsuajura
ut eorum devotioniet e.xtremse voluntatiquise iUic speciali quadam sollicitudine conservemus, et, ut
sepeliri exoommunicati
deliberaverint, nisi forte futuris teraporibus a pravorum incursibus quieta
tamen ju-
vel inlerdicti sint, nullus obsistat, salva consistat, apostolicum patrocinium impendamus.
stitiaillarum ecclesiaruma quibus mortuorumcor- Eapropter, venerabilis in Ghristo frater episcope,
pora assumuntur. Obeunte vero nuuc te ejusdem horum qufe dixiiuus et tuse consideratione devo-
loci abbate, vel uorum quolibet suceessorum, nul-
f tionis iuducti, suscipimus... Ecclesiam, eui Deo
lus ibi qualibel subreptionis aslutia, seu violentia auctore prjeesse dignosceris, ad exemplar prtBde-
prceponatur, nisi quem fratres com uuui consensu, cessorum nostrorum felicis recordationis .\lexaa-
velfratrumparsconsiliisanioris,secundumDei timo- dri II, Paschalis II, et... Urbani II Romanorum
rem BenedictiRegulamproviderinteligendum.
et B. pontificum, sub beati Petri et nostra protectione
Decernimus ergo ut uulli oinnino hominum fas suscipimus,... scripti privilegio... slatuentes, ut
sit prsefatum mouasterium temere pertiirbare, quascunqiie possessiones... bona eadem eeclesia
aut ejus possessiones auferre, vel ablalas retinere, in priBsenti... possidere
imminuere, seu quibuslibet ve.talionibus fatigare,
sedomuiaintegracoaservantes,eorum proquoruin pertinere videntur. His adjungimus plebem, et cur-
guberuatioae ac susteutatione concessa sunt nsibus tem de Marlia, cum ecclesia Sancti Terentii, et
omnimodis profiitura, salvasedis apostolicae aucto- cum omuibus mansis et terris atque omni perti-
ritate et dioecesani episcopi canouica justicia, et nentia sua. Duo quoqiie castella de .Moriano, cum
Hambiensis monasteni debita reverentia,etc. omnibus pertinentiis et adjacentiis suis, sicut...
Datum Velitris u Idus Octobris, indictione xv, visse noscimus. Et terram qure dicitur Cerbajola ;
ecclesiamde Wimonvilla,cum altaii S.Stephani;et mater ejus dederat ex dono

praedictae abbatise ; et
quoddam molendinumapud Beverdam, dehonore Reginaldi de Gerponvilla, unum modium bladi in
ramorum, et quidquidad luoleiidinura pertinet, in moiendino suode Hamel etunamsomam frumenti;
molta et omni re et aquarias suas de Stolevilla, et

; apudClivillam, secundumquod in charta suaconti-
decem et octo acras terrw in eadem viUa, quas mer- netur, annuatim recipiendam et ex dono Roberti ;
catus de Roberto genero et supia Gallomonte,

fiiit ; Atfargart.etGaufridi filii ejus, unummodium bla-
quinquaginta acras terrae de terra Tronqiiay et e.x ; di, annualim in molendinn de .Noet, et decem acras
donoNicolaideStolevilla,filiipra?dictiNicolai. quin- terrse adLogias; et apudHacqiiavillam, mansuram
quaginta solidatas terraein Arvilla: etexdono Wil- D Goscse carpentarii integre etex dono Mallliaei de ;
lelmi de Stotavilla filii praedieti Nicolai seiiions, Gerarvilla, Widelmi filii sui, dlmidiara pesiam
quamdam marcam terrte iu Extrafled etex dono salis annuatim sumendam de propriogranario ip-
;
Ricbardi de Stotavilla, filii pra^dioti .Nicolai seni- sius. Et ex dono Walteri de Casfrillion, quatuor
oris, quadraginta solidos annuatiiu, in molendino acras terrifi, etdimidiamadcalceatuniGoufredivillae,
suo de Herocourt, quod vocatur Turinolin ex dono etdecemseptem carteria avenfe, et quafuorcapones
;
Petri de Hotot, et Julianae uxoris suae molendinum in duobushospifibus terriesuaedeforesta et deci- ;
suum de Caneio integre;etexconcessioneRichardi mam totius ferrae et redditus quara acquiret et ex ;
de Alfaj' et Joannis, filii ejus, totum molendinum dono WillelmideCanovilla.dimidium raodiumbladi

cum pertinentiis qiiod .Nicolaus de Stotavilla et Ju- in molendino sno, in riparia sua de Witeflend, an-
iiana uxor ejus priediofie abbatife dederunf apud nuafim hiibendi et ex dono Walferi de Arfay, et
; ;
Gausevillam, et unum modium bladi, quod WiUel- patrioiee, iixoris siife, et Willelmi Hlii sui, ecclesiam
mus Burdel habebat in eodem molendino, qiiod de Devilla el ex dono Richardi Tallebot et Ami-
;
abbas et conventus ejusdem abbatiee tenuerunt ab ciifi iisoris ejiis, et Hugonis, et Willelmi, filiorum
ipso Guilleliuo, concedente Ainfrido. tilio, haerede siiorum, unum modinm avenae, apud Belvayam ia
suo ef ex donoejusdem Richardi de .\lfay, triginta
; niansiira Husonis filii Jefrey Larduin, quam tenet
quinque acrasterrceapudStigal pro reliquo quod; in caauta silva. Quare volo etfirmiterprtecipio, eto.
4075 LUCII m PAP^ 1076
castrum etiam quod dicitur Fundaniura cum om- A quse de concessione vel confirmatione predecesso-
nibiis pertinentiis suis necnon castrum de Decimo
; rura nostrorum Alexandri II et Paschalis II, Roma-
et pleljem... cum omnibus quas ad eam pertinent. norum pontificum nihilominus confirmamus.
Plebem etiam... et terram de Cerignana, et caslruni Sententiam autem inter praedecessorem tuum, et
et curte de Verrucla, quse est in Alpibus. Decim... Ficeclensem abbatem per Ildebrandum, quondam
quoque de Verrucla, quae est juxta Bojanum... Pistoriensem episcopum, Argentim archipresbyte-
eonnumeramus plebem, et castrum, et curtem rum, et R. primicerium... super decimis, ecclessii
Sanctse Mariae quae dicitur ad Montem, cum omni et aliis rationabiliter datam, sicut in inslrumenlo
pertinentia sua et terram de Vico qui dicitur...
; publico continetur, et hactenus observata est, futu-
;
castrum et curtem Sancti Gervasii, cum omnibus ris... temporibus observari. Renuntiationem quo-
qusead eam perlinent. Plebem de Ficeclo, cum ca- que, quam fecit Biilgarus comes de Ficecclu Joanni
pellissuis.Capeliam Sancti Viti de Valle...(Arni)... • praedecessori tuo dequibusdam possessionibus, et
plebem de Appiano cum omnibus capellis suis. eclesiis, sicut publicum Gerardi notarii continet
Curtem de Camuliano cum pertinentiis... plebem instrumentum, in posterum habere (valere) decer-
ibidem,cumomnibuscapellissuis plebemdeGello ;
nimus. Canonicas quoque consuetudines, quas in
cumomnibus capellis suls plebem de Trianocum B ecclesiis parochialibus monachorum, et in aliis
;
omnibus capellis suis; plebem de Aquis cum om- episcopatus tam in recipiendis synodalibus, tam in
nibuscapellis suis castrum Montis de Castello cum
; aliis ab antiquo... adhuc habere dignosceiis, ratas
omnibus pertineuliis suis plebem SanctiStephani

;
habemus, easque auctoritate apostolica confirma-
cum omnibus capellis suis. mus.
Preeterea praedecessoris nostri piae memorise Ca- Ob reverentiam insuper Ecclesiae tibi commissse,
lixti papee vestigiisinhaereutes, tibi tuisque succes- tuis et canonicorum tuorum, nec non eliam cleri,
soribus usum pallii infra missarum solemnia in consulum et populi tuse civitati precibus inclinati,
ecclesiatua de aposlolicae sedisbenignitate conce- usum crucis per episcopatum tuum, libi tuisque
dimus, quo duntaxat his diebus utamini, quibus successoribus de consilio fratrum nostroruai con-
est vobis a praedecessoribus nostris indultum. cedimus, et apostolica auctoritale flrmamus.
Insuper etiam auctoritate... ne in episcopatu tuo Decernimus ergo, ut uulli omnino homini liceat
sine assensu tuo, vel successorum tuorum, mona, praelibatam Ecclesiam temere perturbare, aut ejus
sterium aliquod vel ecclesia, salvis... privilegiis possessionesanferre, vel ablatasretiuere, minuere,
constituatur. Catechumeni infirmorum unctiones seu quibuslibet vexationibus fatigare integra
inpopuloa monachis fieri, velpublicas poenitentias p conserventur eorum pro quorum... coucessa sunt
dari, sine tua vel successorum tuorum permissione usibus ommniodis profutura, salva sedis aposto-
vetamus licae aucloritate.
Si vero ad monasteri... ipsius populo pro divini Si qua igitur in futurum ecclesiastica, secula-
officii susceptione convenerit, per capellanum pre- risque persona, etc.
sbyterum, cui ab episcopo populi regimen et ani- Ego Lucius, catholicae Ecclesiaj episcopus.
marum cura commissa fuerit, sacramenta eadem... Ego Theodorus, Portuensiset Sauclae Rufinae se-
salvis tamen rationabilibus consuetudinibus... ec- dis episcopus.
clesiarum. De parochialibus autem ecclesiis, quae a Ego Paulus, Prsenestinus episcopus.
monachis in tuo episcopatu teneutur, synodalem Ego Jacobus, Sanctae Mariae in Cosmidin diac.
beataememoriae Urbani papae sententiam imitantes card.
statuimus, ut in eis sine tua vel prfedecessorum Ego Raineri, diac. card. Sancti Gregorii ad Velum
[successorum] tuorum auctoritate, presbyterum Aureum.
minime coUocent sed cum vacaverint, vobis et
; Ego Petrus, titulo Sanctae... presbyter card.
abbatibus et prioribus, ad quos e^dem ecclesiae Ego Gratianus, SS.Cosmse etDamianidiac. card.
pertinent, praesententur, quibusavobis animarum EgoVivianus, presb. card. til. Sancti Stephani ia
cura, si idonei fuerint, committatur, ita quidera '
Celio Monte.
ut..., de cura plebis et ordine suo debeant respon- Ego Rainerius, diac. card. Sancti Adriani.
dere : Porro si Lucante parochiae vel monasteria, Ego Cynthius, presb. card. tit. Sanctae CaeciliaB,
vel ecclesise inter se causashabLierint, et... ad epi- Ego Matthaeus. SanclcB Mariae Novae diac. card.
scopum querelapervenerit, ejusjudicio controver- Datum Laterani, per manum Alberti sanctae Ro-
sia..., salva Romanse Ecclesiae auctoritate. Illud manae Ecclesife presbyteri cardinalis et cancellarii,
quoque... constituimus ne quis excommunicatos n Idus Novembris, indictione xv, Incarnationis
velinterdictos Lucani episcopi inprohibitam... re- DouiinicaeannotlSl poutiflcatus verodomniLucii
;
cipiendi habeat facullatem. anno primo.

Ad haec praesenti scripto sancimus, ut Lucanus IV.
episcopus non quorumlibet violenta laicorum, sed
juxta canonum sanctiones ab Ecclesiae canonicis P[hilippo] arrhiepiscopo [Coloniensi], significat se
eligatur. Tibi praeterea tuisque successoribus ea prseposito Bonnensi mandasseul comilem Sainen-
i077 EPISTOL^ ET PRIVILEGIA. — AN. 1181. i078
sem, si illata monasterio Siegburgensi damna A Quoties a nobis petitur quod reiigioni et hone-
non compensasset, excommunicatione afficerel. stati conveniredignoscitur, animo nosdecetlibenti
(Laterani, Nov. l )
concedereetpetentiumdesideriis congruum imper-
[Lacomblet, Urkund., I, 341.] tiri suffragium. Eapropter,dilecti in Domino filii,
Lucius episcopus, servus servorum Dei, venera- nostris justis postulationibus clementer annuimus
bili fratri archiepiscopo et dilectis tiliis, capi-
P. et felicis recordationis prsedecessoris nostri Inno-
luio Coloniensi, sahitem et apostolicam benedictio- centii papse vesligiis inhserentes, prasfatum mona-
nem. sierium S. Miehaelis archangeli quod in monte Si-
Pro quibusdam iojuriis quas nobilis vir comes gebergsitum est, in quodivino maocipaliestis ob-
de Seina .Siberiensi monasterio intulit, et castro sequio, sub B. Petri et nostra protectione suscipi-
quod in ailodio suo couslrusit, dilecto tilio nostro mus et praBsentis scripti privilegio communimus.
Bonnensi praeposito dedimus in mandalis ut, si Statuentesutquascunque possessiones,qu8ecunque
praedictus comes commissa
praedicta non emenda- bona idem monasterium in praesentiarum juste et
verit, eum castrum inhabitantes, exceptis par-
et canonice possidet, aut infuturum concessionepon-
vulis et mulieribus, non differat escommunicatio- titicum, largitione regum vel principum,oblalione
nis vinculo innodare. Quocirca fraternilati veslrse b fidelium seu alilsjustis modis, prfestante Doniino,
per apostolica scripta mandamus, quatenus cum poterit adipisci, firma vobis vestrisque successori-
praepositus sententiam in comitem et aiios praedi- bus et iliibata permaneant. In quibus haec propriis
ctos propter hoc tulerit, per totam dioecesim ve- dusimus esprimenda vocabulis.
stram facialis inviolabililer, douec se correxerint, Locum ipsuiu in quo prafatum monasteriuro si-
observari. tum est, cum omnibus pertinentiis suis. Ecclesiam
Data Laterani Idus Novembris. in Achara totam et eam quae est in Hanefe tolam ;
V. in Pleysa inferiore ecclesiam et in superiore eccle-

Privilcgium proabbatia SanctseMariseSuessionensi. siam ; in Bercheim ecclesiam. Item quod habetis
(Lateraui, Nov. i6.) in ecclesiadeGeisteinghen, in ecclesiade .Mendene,
[D. Germ.\i.n, Hist. deN.-D. de Soissons, 443.] in ecclesiade Hare, io ecclesia de Olma et in eccle-
Ducius episcopus, servus servorum Dei, dileclae sia de Strala ecclesiam in Wiz"nchirlcen. Supra-
;
in Christo filiffi abbatissee Sanctse .Mariae Suessio- dictas vero ecclesias ab omni censu et exactione
nensis, saliitem et aposlolicam benedietionem. cum decimis liberas vobis aucloritate apostolica
Significasti nobis quod Madiildis quondam abba- confirraamus,quemadm()dumabAnnone,bonaBine-
tissa, duiii viveret in ecclesia Beati Petri, qualuor morite Coloniensi archiepiscopo, et successoribus
prcebendas,antequam vacareiit,quil)usdaiu clericis ejus monasterio vestro canonice concessae et eorum
pro sua voluntate promisit, quarum uuUas prius- scriptis confirmatae noscuntur. Praeterea cellas et
quam decederet assignavit.Propler qiiod ilii quibus preedia ad jus istius monasterii pertinentia, vobis
hiijusmodi facta fuitpromissio, monasteriumtuum nihilominus conhrmamus. Cellam videlicet in
fatigare irralionabiliternon desistiint. Quia vero Pleysa, cellam Hirzenove.cellaminRimage, cellam
tales promissioues sacriim conciliiim Lateraueuse in fhidrode, cellam in Zulpiaco, cellam in .Millen,
condemuat, ne quis desiderare mortem proximi cellam in Furstinberge juxta Xanclensem ecclesiam
videatur, nos te ac mouastenum ipsum ab hujus- et cellam in Stokheim cum omnibus earum perti-
mo.ii promissionibus de sedis apostolicse benigni- nentiis. Idem prsedium in Hanefa, cum decimis et
tateabsolvimus, districlius inhibentes ue aliquis te creteris appendiciis quae a canonicis Bunnensibus
aut mouasterium tuum super hoc aliqua ratioue data in eorum et ecclesiae usus custodia Bunnae,
molestet. Ad hcec volentes tlbi cum sororibus tuis ecclesia vestra per concambium accepit. Villam
uliliter providere, auctoritate praeseutium inhibe. Mandene, quam a praeposito et canonicis matris
mus ne is qui in majori ecclesia pr.«bendam ha- ecelesia" data per concambium in Badelecca deci-
de csetero aiiquateuus admittatur,
buerit, in vestra p, raatione suscepit. Locaetiam vestra,idesl Achera
nec praebendae, donec vacaveriut, alicui promit- item Achera, Strala, Gestingen, Lara, Mandene,
tantur. Aschemere, Gulsa, cum decimis terrse Salicae, sive
Oalum Lateran., xvi Kal. Decembris. labore vestro, sive per colonos vestros elaborata
VI. fuerit. Leia, Bettendorp, Ulma, Moffendorp, Flat-
Monasterium Sieg burgense tuendum suscipit et ejus tena, Pirna, Venheim, Kerchich, Sulze, Meimedorp,
bonajuraque confirmat. Dorendorp, Mulindorp, Irmindiroth, Hofstede, An-
(Romee ap. S. Petrum, Nov. 18.) rufle, Lwesberg, Quintinachin, Edelenkirchen.Hu-
[Lacomblet, Urliund., I, 337.] nefe, villam Hirzenowin quam Henricus quartus
Lucius episcopus, servus servorum Dei, dilectis rexeidemccenobiotradidit. Decimas ejusdera villse;
Gerardo, abbati monasterii quod in monte Si-
filiis item prasdia iu Hanepha, inWedowo, iuTevirnich,
geberg silum est ejusquefratribustumprsesentibus in Henaena, in .Nistre, in Rupretherode, in Brath,
quam futuris regularem vitam professis in perpe- in Ocherode, in Winkinberg, in Alpach decimam ;
tnum. ia Heisterscorzzim decimam in Wizinkirchen ;

;
1079 LUCIl III PAP^ 1080
decimam ia Haaepha, decimamia Brathcozzim.Io A vestris justis postulatiouibus clemeater annuimus.

Kercich beneficium pretio receptum. In Flattiua et prffifatumraouasterium,inquo divinomancipati
beneficium herradi prelio receptum. SimiUter Dud- estis obsequio, sub beati Petri et nostraproleclione
liugin, in Unkilbach, iu lirubach, in Crichesdorp, suscipimus et proeseatls scripti privilegioc ommu-

in Walerdop, in Mansum in Wosnich,
Geislere. nimus, imprimis siquidem statuentes ut ordo mo-
mansum Duas partes vinearura in
ia Kessenich. nasticus qui secundum Deum et Beati Benedicti
Brubach, quod dedit vobis comes Thuringiaj Lude- Regulam in eodemloco institutus esse dignoscitur,
wicuspro auima matris sueeGuneguadae. Prsedium perpetuis tcmporibusibideminviolabiliter observe-
in Vennehusea, in Speie, ia Wolpinrode, inGodiu- tur.Pra3tereaquascuaquepossessiooes,qufecunque
gouin, iu Auvich, in Dalehusin, iu Reginsagen. bona idem monasterium imprsesentiarum juste et
Praedium in Hanepha, a fratribus de Wedina per canonice possidel, autinfuturum concessione pou-
coucambium acceptum. Praedium in Ulpich, quod titicum, largitioae regum vel priocipum, oblatione
Walterus de Roulant et uxor ejus Voda vobis con- fldelium seu aliisjustis modis, prsestante Douiino,
tulerunt. Item decimas in Ghimmiuich. Deciraas in poterit adipisci, lirma vobis vestrisque successori-
Geseche,qu8e adicecesanisepiscopis canonice sunt buset illibata permaneant. In quibushsecdusiuius
collatas. Donatioaemquoquedecaniae absolutaniin 3 propriis exprimenda vocabulis locum ipsum in :
qua mons ipse situs est, sicut ab archiepiscopis quo praescriptum monasterium situm est,cumora-
Coloniensibus vestro monasterio rationabiliter est nibus pertinentiis suis; ecclesiamSanctis Salvatoris
collata. Saoe advocatis quibus pro tempore mona- deFungetocumomnibuspertioentiis suis.Decimam
sterii advocatia commissa fuerit, interdicimus ne priBlerea agriculturae veslrie, sicut a quadraginla
aliunde advocatum constiluant,neque de rebus ad retro annis inconcusse teuuistis.et hactenus pos-
sua stipendia coaferendis, neque de his quae pro sidetis, oihilomious vobis auctoritate aposlolica
justitiis persolvuntur, amplius exigant, quam An- confirmamus, ita videlicet ut nuUi, nisi hospitali
nonisarchiepiscopideliberatione constat esse prae- vestro, dare cogamini. Liceat quoque vobis cleri-
visum. Decernimus ergo, etc. cos et laicos, e sseculo fugientes liberos el absolu-
Ego Lucius, catholicee Ecclesias episcopus. tos, absque alicujus contradictione ad conversio-
Ego Theodinus, Portuensis et S. Rufiaee sedis nem recipere et in vestro mouasterio retinere. Cuin
episcopus. autem generale interdictum terrae fuerit, liceat vo-
Ego Paulus, Prsenestious episcopus. campanis noo pulsatis, excliisis
bis januis clausis,
Ego Petrus, tit. S. Susaonffi presbyter cardi- excommuoicatis et ioterdictis, submissa voce di-
nalis. p vina ofticia celebrare. Sepulturara praeterea ipsius
Ego Jacintus, diaconus cardinalis S. Mariee in loci liberam esse decernimus, ut eorum devotioni
Cosmydyn. et extremae voluniati qiii se illic sepeliri delibeiave-
Ego Gratianus, SS. Cosmae et Diamanidiaconus rint, nisi forteexcommuuicati vel interdicti fue-
cardinalis. rint, nullus obsistat; salva tamen justitia illarum
Ego Mattheeus, S. MarisB Novse diaconus cardi- ecclesiarura a quibus mortuorum corpora assu-
nalis. muntur.
Data Romae apud Saoctum Pctrum, per maoum Decernimus ergout nulli omnino hominiimliceat
Alberti sanctae Romaose Ecclesiae presbyteri cardi- praefatum monasterium temere perlurbare, autejus
naliset caocellarii, siv Kal. Decembris, iodictiooe possessionesauferre, vel ablatas retinere,minuere,
XIV, Incaraationis Dominicaa aoao 1181, pontifica- seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed omnia il-
lus vero domoi Lucii aoao i. jibata et integra coaserveotur eoruui pro qiiorum
VM. guberuatione et sustentatione concessa sunt usi-

bus omuimodis profutura. Siqua igitur in futurum
Monasterii S. Petri Cerrelemis, dioecesis Volater-
ranse, proteclionem suscipil bonaqne ac privilegia ecclesiastica saecularisve persona, elc.
confirmat. ADJUVA NOS, DEUS, SALUTARIS NOSTEB, SANCTUS PETRUS,
SANCTUS PAULUS, LUCIUS PP. 111.
(RomaB ap. S. Petrum, Nov. 26.)
Ego Lucius, catholicse Ecclesiee episcopus.
[MiiTARELLi, Annal. CamalduL, IV, App. Ego Theod. Portueosis et Sanctae Rufinae episco^
p. 108.] pus.
Lucius episcopus, servus servorum 'Dei, dilectis Ego Petrus, presb. cardiualis tit. Sanctae Su
Mauro, abbati mooasterii Sancti Petri de Cer-
filiis sannae.
reto, ejusque fratribus, tam praesentibus quam Ego Vivianus, presbyt. card. titulo Sancti Ste-'
futuris, regularem vitam professis in perpe- phani in Ccelio Monte.

tuum. Ego Hugo, presbyt. card.tit.S. Clementis.
Quoties a nobis petitur quod religioni et hone- Ego Arduious, tit. S. Crucis in Jerusalem presb.
slaticonvenire dignoscitur animono* decetlibenti card.
concedere et petentium desideriis congruum suflra. Ego Matthasus, presb. cardiaalis tit. Sancti Mar-
giumlimpertiri. Eapropter, dilecti in Domiuo.lilii, celli.
1081 EPISTOL^ ET PRIVILEGIA. - AN. H81. 408^
Ego Laborans, presb. card. Sanclae Marise trans A qui canoniei, clerici, monacbi vel laici contra pri-
Tiberim tit. Calixti. vilegiasedisapostolicsepraedictosfratresdecimarutn
Ego Hyacinthus, diac. card. Sanctae MaricB in exactione gravaverint, canonicos clericos sivemo-
Cosmedin. nachos, contradietione, appellatione, dilatione ces-
Ego Raineriiis, diac. card. til. Sancti Georgii ad sante, ab offieio suspendalis laicosautem excom-;
Veluui Aureum. municationis sententia percellatis et tam exjom-

Ego Rainerius, diac. card. S. Adriani. munieationisquam suspensionissententiamfaciatis
Ego Malthfeus, diac. card. S. Mariae Novfe. usque ad dignam satisfactionem inviolabililer ob
(Locus f signi.) Ad hoc praesentium vobis auctoritate prae-
servari.
Datum Romae apud S. Petiuu: per manum .\1- cipiendo mandamusquatenus, si qiiis in preedictos
berli sancteeRomanas Ecclesiae presb. card. et ean- fratres manus violentas injecerit, eum areensis
cell., VI Kal. Decembris, indict. xv, Incarnationis candelis piiblice exeommunicatum denuntietis et
Dominicae auno ll8t, ponlifieus vero domni Lucii faciatis ab omnibus, ut exeommunicatum, cautius
papse III anno i. evitari donec congrue salisfaciat praediclis fratrl-
VIII. bus, cum litteris dioecesani episcopi, rei veritateuj
Bullapro fratribiis Hitrosolymitani Hospitalif. „ contiuenlibus, apostolico se conspectiii reprae-
(Romae, ap. S. Petrum, Nov. 29.) seatet.
[PrivilegesdeSainl JeandeJerusaleni, p 87.] DatumRomae apudSanctumPetrum, liiKalendas
Lnciusepiscopus, servus servorum Dei, venera- Decembris.
bilibusfratribus archiepiscopis, episcopisetdilectis
IX.
Hliisabbatibus, prioribus, arehidiaconis, deeanis,
presbyleris et aliis ecclesiarnm praelatis, ad quos Archipresbytero et canonicis Ecclesise Lucensis si-
gnificalpriorem S. Fridianiprivileginrum con/ir-
lilteras istae pervenerint, sahitem el apostolicam mandorum causa ad sese venisse. Affirmat se
benediclionem. eorumjura tuilurum.
Audivimus et audientes mirali sumus, quod cum
(Romee ap. S. Petrnm, Nov.-Dec.'>
dileetis filiis nostri fratribus Hierosolymitani ho-
spilalis a patribus et prasdecessoiibus nostris con- [B.\Li:z., MisceU. ed. Mansi, IV, S96.]
cessum sil, et a nobisipsis postmodum indultum Locirs episcopus, serviis servorum Dei, dilectis
et confirmatum ut de laboribus quos propriis ma- archipresbytero et canonieis Lucanae Ecclesia,
filiis
nibus sumptibus excolunt neraini decimas sol-

et salutem et apostolicam benedietionHiu.
vere teneantur.Quidam ab eis contra indulgentiam - Litteras vestras ea qua debuimus benignilate su-
sedis apostolicae decimas exigere et extorquere seepimus, et ex earum tenore percepimus qiiod di-
praesumunl, et pravaalque sinistia interpretatione lecti filii nostri, prior et canonici S. Fridiani, lit-
aposlolicorumprivilegiorum capitulum pervertentes teris, quas pro vobis misimus, sicut decuit mi-
asseruntdenovalibus debere inleiligi, ubi noseitur nime responderunt, sed infra statutuui terminum
de laboribus esse inscriptuiu. Quoniam igitur ma- sedem aposlolicam veniendo:
prior iter arripuit ad
uifestum est omnibus qui recte sapiunt, interpre- ideoque inslantius postulastis voluntatem nostram
talionera hiijusmodi perversam esse et intellectui vobis quanlocius intimari. Vobis igitur lilteris
sano conlrariam,cum secundum illud capitulum a prtBsenlibus innotescat quod volumus, pro utraque
solulione decimarum tam de terris illis quas de- parte, utjuxtavos et eos negoliiim concordia vel
duxerunt vel deducuntad cultum, quam de terris judicio tiniatur : quod si forle nequiverit, neces-
eliam cultis quas propriis manibus autsumptibus sario ad sedemapostolicam referetur. Prioremvero
excolunf, liberi sint penitus et immunes, ne ullus noveritis pro renovandis privilegiis suis etnegoliis,
contra eos materiam habeat mallgnandi, vel quo- scilicet S. Salvatoris de Ficarolo et quibusdam
modolibet ipsos contra juslitiara molestandi, per aliis quae ad vos non pertiueiit, nostro se conspe-
apostolicavobis scripta praecipiendo mandamus et ctui praesentasse sed nec fecit nee faciet, auctore
;
n
mandando prsecipimus quatenus omnibus paro. Domino, unde juri vestro prBejudicium generetur.
chianis vestris auctoritate noslra prohibericuretis, Nos enim, quantum potuimus, salva honestate, ju-
ne a memoratis fratribus de novalibus vel de aliis stitiam vestram pro noslro curabimus officio con-
terrisquas propriis manibuset sumptibusexcolunt, servare. Non autem mirandum est vobis de fratri-
seu de nutiimenlis animalium nullatenus decimas bus qui privilegio vestro subscribere noluerunt,
autetiam primitiasprcesumant exigere, velquomo- quia confirmari non solet alicui quod ab eo minime
dolibet extorquere nam si de novalihus vellemus
; possiditur. Unde novistis dilectum tiliumnostrum
tantum intelligi ubi ponimus de laboribus, de no- D.contra voluntatem et consilium nostrum ad in-
valibus poneremus,sicut in privilegiis quorumdam novandum ipsiim privilegium laborasse. Sed ne
aliorum apponimus. Quia vero,non est conveniens videremus negare velle quod vel quoquomodo pos-
vel honestum nt coutra instituta sedis apostolioce semiis vobis eoncedere,quantum in nobis fiiit, ejus
veuiant qujeobtinere debent iuviolabilem firmita- acquieviiuus voluutati.
tem, mandamus vobis firmilerque preecipimus, si Data Romae, apud Sanctum Petrum.
1083 LUCII III PAP^ 1084
A animarum curam committat, ut ei de spirituali-
Privilegiuin pro parlhenoneSancli Hilarii. bus, vobis autem de temporalibus debeanl respoa-
(Laterani, Dec. 29.) dere.
[Lami, Eccles. Florenl. Monuin., I, 202.] Praedecessoris nostri Adriani papae vestigiis in-
Lucius episcopus, serviis servorum Dei dilectis haerentes, ipsum monasterium in eodem statu etre-
iu Gliristo filiabus Capitinigro, abbatissae mona- ligione sauctimonialium videlicet ferainarum, quo-
sterii S. Hilarii in episcopatu Fesulano siti, ejus- proficiens, sicut ab exordio sui
tidie in religione
que sororibus, tam prajsenlibus qnam fuluris, re- stalutum perpetuo raanere sanciraus. ISovas
est,
gulareui vitam professis in perpetuum. autem consuetudines, vel exactioues vobis vel ec-
Prudeutibus virginibus, qu8e sub habitu religio- clesiis, authominibus imponi auctoritate
vestris,
nis accensis lampadibus per opera sanclitatis ju- apostolica prohibemus. Baptismus quoque, sicut
giter se prasparant ire obviam Sponso {Matth.\.xv), est antiquilus consuetum, ita semper in ecclesia
sedes apostolica debet praesidium impertiri, ne vestra, omni cujuslibet personse contradictione
forte cujuslibet temeritatis incursus aut eas a pro- cessante, suo terapore celebretur. Prohiberaus in-
poiito revocet ant robur (quod absit !) sacrae reli- super ut nullus ejusdem ccenobii vicecomilatum
gionisinfringat. Eapropter, dilectaein Christo filicB, B sibi audeat usurpare, sed liceat abbatissae, qute pro
vestrisjustis postulatiouibus clementer annuimus, tempore ipsi monasterio prasfueril, communicalo
etpraedecessorurauostrorumfel.record. Alexandri. totius capituli sui consilio, idem officium date, et,
Cffilestini, Eugenii et Adriani, Romanorum ponti- culpa vel alia mauifesta causa rationabili exigeute,
ficum,vestigiisiuh8Brentes, praefatum uionasterium auferre. Clu'isma vero, oleum sanctum, consecra-
S. Hilarii in episcopatus Fesulano situm, iu quo tiones altarium seu basilicarum, ordiualiones cle-
divino estis obsequio mancipatae, sub B. Petri et ricorum quiad sacrosordines fuerint promovendi,
nostra protectione suscipimus et prsesentis scripti adicecesano suscipietis episcopo, siquidera catho-
privilegiocomrauuimus.statuenles ut quascunque licus fiierit, el gratiam atqiie comraunionera apo-
possessiones, qufecunque bonaidem monasterium stolicas sedis habuerit, et ea vobis gratis et absque
in praesentiarum jusle ac canonice possidet, aut pravitaie aliqua voluerit exhibere. Sepulturam
infuturum concessionepontilicura,largitioDereguin praeterea monasterii vestri liberam esse decerni-
vel principum, oblatione fideliura, seu aliis justis mus, et eorum devotioni et extreraae voluntati qui
modis, preestante Domino, polerit adipisci hrma se illicsppeliri deliberaverinl, nisi forte excommu-
vobis et hisquae vobis successerint et illibata per- nicati vel iuterdicti siut. nullus obsistat, salva ta-
maneanl. justitia illarum ecclesiarum a quibus mor luo-
P men
In quibus haec propriis duximus exprimenda vo- rum corpora assumnntur.
cabulis monasterium S. Gorgonii cum pertiuen-
;
tiis suis, monasterium S.Gregorii cum perlinenliis Obeuute vero te, tunc ejusdem loci abbatissa vel
suis quod est positum justa Bononias civitatem,
; earura qualibet quae tibi successerint, nulla ibi cu-
ecclesiara S. Mariae de Agnano oum pertinentiis juslibet subreptionis astutia seu violentia praepo-
suis ecclesiam S. Marliui de Musignano cum per-
; natur, nisi qiiam sorores communi conseusu, vel
tinentiis suis ecclesiam S. Stephani de Pitiana
; sororum pars consilii sanioris, secundum Dei ti-
cum pertinentiis suis ; ecclesiam, quae est incastro moremet Beati Beuedicti Regulam, providerint eli-
S. Hilarii cum pertinentiis suis ; ecclesiam S. Ma- gendam. Decernimus ergo ut nulli omnino horai-
rise, quse est intra castrum et mooasterium cum numfassit praefatum monasterium temere pertur-
pertinenliis suis ; castrimi S. Hilarii cum omnibus bare, aut ejus possessiones auferre, vel ablatas
pertinenliis suis castrum de Remulo cum perti-
; minuere, seu aliquibus vexationibus fatigare, sed
nentiis suis. Reditus quoque, jura patronatus, et omnia integra conserventur earum pro quarum
rationabiles et autiquas consuetudines quas habe- gubernationeacsustentatione concessasunl usibus
tis in raonasterio, in Valleumbrosa vobis nihilo- oranimodisprofutura, salvasedisapostolicasaucto-
minus contirmamus. Saue novalium vestrorum, ritate et dioecesaui episcopi canonica justitia. Si
quae propriis manibus aut sumptibus colitis, sive quaigitur in futurumecclesiastica saecularisve per-
denutrimentisauimalium vestrorum,uuIlus a vobis sona, etc.
decimas exigere praesumat. Liceat vobis feminas, Ego Lucius, calholicae Ecclesiae episcopus.
e saeculo fugientes liberas et absolutas, ab conver- Ego Theodinus, Portuensis, et S. Rutinai episco-
sionem recipere, et eas absque contradictione ali- pus.
qua retinere. Cum autera generale interdictum Ego Petrus, tituli S. Susaunas presbyter eardi-
terrae fuerit, liceat vobis, clausis januis, exclusis nalis.
excommunicatisetinterdictis, non pulsatis campa- Ego Vivianus, presbyter cardinalis tituli S. Ste-
nis, suppressa voce, divina ofticia celebrare. In phaniin Goelio Monte.

parochialibus autem ecclesiis quas habetis, liceat Ego Cynthius, presbyter cardinalis tituli S. Cae-
vobis sacerdotes eligere et dicEcesano episcopo cilias.
praesentare quibus, si idonei fuerint, episcopus Ego Ugo,tituli S. Clementis presbyter cardinalis.
.
1085 EPISTOL^ ET PRIVILEGIA. — AN. 1181. 1086
Ego Ardricus, presbyter cardinalis tituli S. Cru- A meritis, specialiter charum, concesso sibi plene
cis in Jerusalem. episcopatusofficio perdicEcesim Arusiensem, quae
Ego Mallhfeus, tituli S. Marcelli presbyter cardi- tuaj nunc juridictioni existit, ut eradicet paga-
nalis. nismum, exstirpet nociva, planlel Christianismum

Ego Hyacinthus, diaconus cardinalis S. Mariae jn prout qufeque, pecunilum da-
el similia salutaria,
Cosmedin. tam a Deo prudentiara, viderit facienda et

sibi
Ego Rainerius, diaconus cardiaalisS. Adriani. omlttenda. Rogamus igitur regiam celsitudinem
Ego .Matlhteus, S. Mariae Nova; diaconus cardi- tuam, quatenus ipsum, inio versus nos in ipso re-
nalis. cipias, alacriter el honorifice tractes, et a subditis
Datum Lateraniper manum AlbertiS. R. E. pie- tuis omnibiis, pra?<ertim insuper nominata dice-
sbyleri cardinalis et cancellarii, iv Kalendas Ja- cesi habitantibus, ei faciai dignam honorifloen-
nuarii, indicliouexv, Incarnationis Dominicsanno tiam eshiberi, ut devotio quam te ad apostolicam
1181, pontiflcatus vero D. Lucii pp. III anno i. sedem habereconfidimus, clareat in effectu, et nos
.\I. ac fratres nostri. per hoc merito in tua charitate
Ad clerum Teutonicum. crescaraus, idemque episcopus Êgidius, cujus sa-
(Laterani, Dec. 29.) g cratissimo offlcio animarum noster summus epis-
[Le Paige Bibliotheca PrcBmonsl. ordinis, p. 634.] copus, Deus benedioat, qui per se et suos, grata
Lucius episcopus, servus servorum Dei, vene- sibi polerit vicissitudine despondere ad tuam di-
rabilibus fratribus archiepiscopis et episcopis per lectionem, perpeluis temporibus obligetur.

regnum Teulonicum conslitulis, salulem et apo- Datum L.... ni Kalend. Januar. pontificatus nos-
slolicam benedictionem. tri anno secundo (2).
Quae a viris ecolesiastlcis pro conservatione reli- .\III.
gionis et ordinis in EcclesiaDei rationabiliter sta-

Crispi-
Privilegium pro ecclesia SS. Crispini et
tuunlur, flrma voluraus el illibata persislere, ne, si
niani de Cavea Suessionensi.
temeritate cujuslibet fuerint vacuata, vigor disci-
[Gttll. Christ. nov., X. Instr., 126.]
plinae depereatetgravepericulumproveniatanima-
rum. Sane cum ab anliquo iu ordine Praemonstra- Luciijs episcopus, servus servorum Dei, dileclis
teusi fuerit inslitulum ul abbates et praeposili annis filiis Theobaldo abbati ecclesire SS. Crispini et
singulis ad generalecapitulum debeant convenire, Crispiniani de Cavea Suessionensis, ejusque fra-
quidam, occasione prasleriti schismalis vocali, eo tribus lam praesentibus quam fuluris regularem
venire detreclant, mandutum abbatisPraemonslra- vilam professis in perpetuum.
^ Effectum justa postulantibus indulgere et vigor
tensisetapostoliciculminis conteranentes.Quocirca
requilatis et ordo exigit ralionis, praesertim
quando
universitati vestrae per apostolica scripta praeci-
petentium voluntatem et pietas adjuvat et veritas
piendo mandamus, quatenus, si qui vestrae jurisdi-
ctioni subjecti a memorato abbate ad capitulum non relinquit. Eapropter, dilecli in Domino filii,
evocati accedere recusaveriut, nisi de majoris ab- vestris justis poslulationibus clemenlerannuimus,
batis fueriteis provisioue remissum, autalia ratio- et praefatam ecclesiam sanctorura

marlyrum Cri-
de Cavea Suessionensi, in qua
uabili et necessaria causa eos reddiderit excusatos, spini etCrispiniani
divino maucipati estis obsequio, sub beatt Petri
sententiam quam in eos proplerhoc tulerit servetis
et faciatis usque addignam satisfactionem inviola- etnostra protectionesuscipimus,etpr8esentisscripti
biliter observari. privilegio communiraus. Imprimis siquidem sta-
tuentes, ut ordo canonicus, qui secundum Domini
Dalum Lateraai iv Kaleadas Januarii, anoo Do-
mini 1181. et B. Augustini Regulam in eadem ecclesia institu-
XII. tus dignoscitur, perpetuisibidem temporibus invio-
Canuloregi,Suecix, .^gidium episcopum Arusien- labiUler observetur. Prajlerea quascunque posses-

sem commendat siones, queecunque bonaeadem ecclesia impraesen-
(Laterani, Dec. 30.) D liarum juste et canonice possidet, aut in futurum
[HiuBGREN Diplomatar. Suec, t. I, p. 117.J concessione pontificum, largitione regum vel prin-
Llxius episcopus, servus servorum Dei, Canuto, cipura, oblatione fldelium, seu aliis justis modis,
illustri regi Sueciae, salutem et apostolicam bene- prsestante Domino, polerit adipisci, firma vobis
diclionem. vestrisque successoribus et illibata permaneanl, in
Ecce, juxta precum tuaruin instantiam ac pro- quibus haec propriis duximus exprimenda voca-
missionem nostram, mittimus ad te dilecliim filium bulis.
Doslrum ^gidium, quem confecimus episcopum Locum ipsura in quo praafata ecclesia sita est,
Arusiensem, loco lliani demortui, virum utique cum omnibus pertinentiis suis quidquid Paganus;
pium, prudentem et houestate conspicuum, nobis- miles deCelladeditvobisin eleeraosynam inBello-

que inter alios fratres noslros, suis esigentibus monte, uxore sua Ermentrudi et filiis suis, et Re-
(2) Yerba pontificatus nostri anno n putem alieaa manu addita esse. Jaffe.
1087 LUCII III PAP^ 108$
naldo milite de Guni, de cujus feodo erat, conce- A violentia praeponatur, nisi quem fratres commuui
dentibtis, tara in terragio qnam in vinaKio, et in consensu vel fralrura pars consilii sanioris secun-
censu et in aliis;vineam vestram quae adjacetprse- dum Dei timorem et beati Augustini Begulam pro-
dicto loeo ;quidquid Odomiles de Chrosni posside- viderint eligeudum.
bat apudMont-Nanloil,quoddedit vobis ineleemo- Decernimus ergo ut nulli omnino hominum fas
synam pro Maria filia sua ejusdem ecclesise con- sitpraefatam ecclesiam temere perturbare aut ejus
versa, filiis suis concedentibus, lam in vinagio quara possessiones auferre, vel ablatasrelinere, rainuere,
in censu, el unum luodiura viiii quemTesso dedit seii quibuslibet vexationibus fatigare, sed omnia
prasdictseecclesiaa in eleemosynam in eadem villa ; integra conserventur eoriim, pro quoriim guber-
culturara de Sancei in villa sancli Audoeni salvo nalione ac sustentatione concessa sunt, usibus
terragioet decimaejusdemecc!esiae,quidquid Dudo omnimodis profutura. salva sedis apostolioas auc-
Loniliardus possidebatin Nova villa, quod deditec- loritate et dioecesani episcopi canonica justitiu, et
clesiae vestrae eleeraosyuam pro quatuor modiis
iii Arroeusis eoclesiae debita reverentia. Si qua igiliir
annonae annuatim solvendis, tam in jiistitia quam in futurum ecclesiastica Scecularisve persoua, etc.
in terragio.et in aliis terram quam dedit vobisin
; Incarnationis Dominicae anno 1181, pontiticatus
eleemosynam Fredessendis, filiaOddonismilili^ de g vero doinini Luoii papfe III anno prirao.
Ponte Sanoti Medardi in Vab-ain, Warnero raarito .\IV.
suo et filiis ejus conoedentibus decimam cultiiree; Prwilegium p}'o abbalia Sancli Germani Parisien-
Lisiardi militis de Virzi, quse est apud antiquam sis.
villam decimam terree vestrae apud Lorval, [Bouillart, f/isl. deVabbaye de Saint-Germain des
; paro-
Pres, Preuv., p. 48.]
chiamde Nancel, cum decimaecclesife; vineam de
Llt.ius episcopus, servus servorum Dei, dilectis
Bordain quam dedit vobis Berengerus I'incerna et
filiis HuGONi abbati Sancli Germani Parisiensis,
soror ejus Ascehna terram de Beneroles quam
;
ejusque fratribus, tam preesentibus quam futuris,
dedit vobisBadulfus tilius Hlngelberli Faucillons et
regulareiu vitam professis in perpetuum.
soror ejus in eleeraos^^nam sine ulla rederaptione,
In eminenti beali Pelri cathedra ad hoc sumus,
concedente Gerardo deCherisi de cujusfeoilo erat,
licel imraerili, disponente Domino conslituti, ut
decimam de Loiri; tres solidos census et novem
justas pelitionesdebeamiis libenteradmittere, eteis
nummos, et unum oboluin, et terram quara dedit
sludearaiis afTectum utilem iudulgere. Eapropter,
Bartholomepus iniles de Fessoma apud Valresis ec-
dilecli iu Doraino filii, vestris juslis postiilationi-
clesite vestrae in eleemosynam ;quidquid jiiris ha-
busclementeranuuimus,etraonasteriuin BeatiGer-
betis in altare deChaveigni, unuin modiura vini et
p mani de Pralis, in quo divino eslis mancipati ob-
dimidium, quem dedit vobis Badiilfus Benel in vi-
sequio, quod proprie beati Petri juris existit, ad
nagiis suis apud Billi, in eleeraosynam et uniim ;
exemplar praedecessorura nostrorum felicis raerao-
modium vini quem dedit ecclesiie vestras iii eleemo-
riiB Paschalis, tnnocentii, Lucii, Eugenii, Anasta-
syiiam filius Benaldi de Vassen de vinagiis suis
sii, Adriani et Alexandri, Boinanorum pontificum,
apud Chuisi. Saue novalium vestrorum quiE pro-
sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et
priis manibus aut sumptibus colitis, sive de nutri-
praesenlis scripti privilegio comraunimus, statuen-
mentis animalium vestrorura nullus a vobis deci-
tes ut quasciinque possessiones, qufecunque bona
masexigere prsesumat ;Iiceat quoque vobisclericos
idem monasterium in praesentiarum juste et eauo-
vel laicos a sajculo fugientes, liberos et absolutos
nice possidet, autin futurum concessione pontifi-
ad conversionem recipere, et eos absque contra-
cum, liberalitate regum vel principuin, oblatione
dictione aliqua retinere.
fidelium, seu aliis jiistis modis, pnestanle Doniiuo,
Prohibemus iusuper ut nulli fratrum vestrorum polerit adipisci, firma vobis vestrisqiie successori-
post factam in eodem loco professlonem fas sit bus
permaneant. Per praesentis itaque
et illibala
absqiie abbatis sui licentia de eodem paginain vobis vestrisque successoribus
loco, nisi privilegii
arctiorisreligionis obtentu discedere: discedentem
q in perpetuum contirmamus, ut qiiaecunque liber-
vero absque cominuni litterarum cautione uullus tas, quftcunque dignilas privilegio beati Gerraani,
audeat retinere. Ciim autem generale inlerdictum scriptis Childeberti, Clolarii atque aliorum reguiu
terras fuerit, liceat vobis, clausis januis, exclusis Francoriim vestro mouaslerio collala est, pernia-
excoinmunicatis et interdictis, non pulsatis cam- neat illibata. Prsecipimus autem ut chrisma, oleiim
panis, suppressa voce, divina offlcia celebrare. sanctum, consecrationes, ordinaliones et qiiaiciin-
Sepulturam quoque ipsius lociliberam esse decer- que vobisex ponlificali siint ministerio necessaria,
nimus.ut eorum devotioni elextremffi voliiutatiqui a nullo catholico episcopo vobis vestrisque suc-
se illicsepeliri deliberaverint, nisi forle vel excom- cessoribus denegetur. Sane missas, ordinationes,
municati vel interdicti sint, niillus obsistat, salva slationes ab omni episcopo vel clero Parisiensis
tamen justitia illarum ecclesiarum a qiiibus mor- Ecclesiae in eodem monasterio praeter volunlatem
tuorum corporaassiimuntur. Obeunte verole, nunc abbatis vel congregationis fieriprohibemiis, nec
ejnsdem loci abbale, vel tuoriim quolibet succes- habeant potestatem ibi aliquid imperandi, sed nec
sorum, nullus ibi qualibet subreptionis asutia seu divina ipsis officia mterdicere, nec excommuui-
1089 EPISTOL.E ET PRIVlLEGlA. — AN. 1181. 1090
care, nec ad synodum vocare abbatem aut mona- A sum, absque speciali mandato apostolic» sedis,
chos, presbyteros aut clericos ecclesiarum ipsius vel preeter abbatem ad quem cura et cuslodia eo-
loci facultatem damus. rum pertinet, excommunicet aut interdioat. Sane
Adjicimus etiam ut in parochialibus ecclesiis novalium vestrorum, quae propriis manibus aut
quas exlra burgum Beati Germani tenetis, presby- sumptibuscolitis, sive de nulrimeulis vestrorum
teri per vos eligantur et episcopo praesenlentur auimalium, ullusa vobisdecimas exigere vel extor-
:
qiiibus, si idonei fuerinl, episcopus animarum cu- quere praesumat. Auctoruate apostolica vobis du-
ram commitlet, ut ei de plebis cura, de rebus vero ximus indulgendum ul, lufia parochias eoclesia-
leraporalibus ad monasterium pertiuentibus vobis rum ad jam dictum moiiasterium pertinentium,
respoudeant. Quod si forte facere noluerint, sub- nullus oratorium, capellam velecclesiamffideScare
trahendi eis temporalia quae a vobis tenentliberam aut csemeterium, facere sine dicBcesani episcopiet
habeatis auctoritate apostolica facultatem. Omnis vestro consensu audeat, nisi forte Templarii vel
aiitcmabbas, diiecle in Domino
Hugo, qui post
tili Hospitalarii fuerint, quibus hoc aposlolicae sedis
lea congregatioue coinmissi libicoenobiisecundum privilegiisindullumfuisse uoscatur. Proplerea paci
Regulam Beati Beiiedicti electus fuerit a Romano et utilitat: vestrse poutdrcali volentes provisione
poutitice vel a qiio maluerit catholico episcopo, prospicere, prassenti piivilegio diximus statuen-
g
gratiaiuetcommunionemapostolicaesedishabente, dum ut, si quis terras ad vos jure spectantes vel
benedictionem accipiat. Auctoritate eliain aposlo- caiuposin quil)usportioneiu habetis, donatioueaut

lica statuimus, et vobis de consiieta clementia et venditioue seu quolibet alio aheuationis titulo in
benignitate sedis upostolicae indulgemus, ut nul- aliamecclesiaiu vel religiosa loca traiistuleril. Ec-
lius legationi nisi a latere Romani pontiticis spc- clesiis illis vel locis religiosis ullra annum et diem
cialiler fuerit delegatus, subjacere vel subesse eas siue assensu vestro non liceat retinere, sed,
amodo debeatis, necalicui liceal, obteutu legatio- juxta consuetudiuem Gallicauarum Eoclesiarum,
nis ab apostolicasibi sede indultee, vos, et sucees- talibus persouis pretio sive dono coucedant, quse
sores vestros, seu monasterium veslrnm, vel ec- vobis et monasterio vestro jura vestra cum inte-
clesias, quae infra burgum Beati Germani sunt, ulla gritate persolvant.
interdicli velexcommunicationis sentenlia prwgra- Ueceraiiuus ergo ut nulli hominum liceat pree-
vare vel siiper vos, autsuper jara dictas ecclesias fatum mouastcrium temere perturbare aut ejus
jurisdictionem aliquam exercere, nisi specialiter possessiones auferre vel ablatas retinere, minuere,
hoc fuerit a Rnmaiio pontitice illi mandatum. Pi-.tb- seuquibuslibet vexalionibus fatigare sed illibata ;
terea cum Senonensis archiepiscopus quasdam omnia et lutegra couserveutur eorum pro quorum
ecclesias, quasin ejus episcopatu habelis, cum eo gubernatione et sustentalioue conoessa sunt usibus
niimero personaruin et equitaturarum, tempore omuimodis profuiura, saiva nimirum apostoliose
jaiu dicti prsedecessoris nostri Ale.xandri, visitare sedis auctontate. Si qua igitur in futurum ecole-
solitusfuerit, ut ejusesset visitatio plurimum ipsis siastica saecularisve persona, etc.
Ecclesiis onerosa, sicut ante conciliiun pia mona- Ego Lucius, catholiciB Ecclesiae episcopus, sign.
sierio vestroconsiderationeconsuluit iu hao parte, Ego Paulus, Prasneatiuus episcopus, sign., etc.
s;c quoque ipsius subsecuti vestigia, auctorilate Datuiu lucarnatiouis Doiuinicas anno mille-
apostolica vobis diximus indulgendum, ut, si prse- simocenlesimooctogesimopriino, pontilioatus vero
fatiis archiepiscopatus vel successores ejus ab Ec- domui Lucii papae tertii anuo primo.
quibus debent procurationem re-
clesiis vestris in XV.
procurationem, nisi e\ gralia pro pluribiis
cipere, MonasleriiS. AtiyusliniCanluariensis t<super bene-
quam pro qiiadraginta equitatiiris ad pliis et diclioneubdalis » privUeyiiun, ab Alexandro If/
inscilutuni, confirmat.
pro quadraginta qualuor homiuibus exegerint,
(Chronica W. Thom, ap. Twisden, Hist. Angl.
ad eam sibi solvendam vel ad ex hibendum
Script., II, I8.J4.)
qiiidquam procuralionis obtentu eaedem Ecclesiaj
XVI.
vel vos non possitis aliqua ratione compelli. Quod ^ [Richardo] archiepiscopo, el archidiacono Cantua-
si archiepiscopusquiinodo priesidet, vel ejus suc- riensi inlerdicit, « ne de possessione monasterii
cassores, in proouralionibiisqna^ debent archiepi- S.Auyuslini, hoininibus,clericis veL ecclesiis,tiie
scopo Senoneusiquoedain Ecclesiaruui veslrarum, pendente super prioilegiis ullatenus semtronut-
niimerum equitaturarijm vel hominum superius de- lant. »
(Ibid.)
tinitum exoedere forte voluerit, liberum sit vobis
XVII.
quod petitur denegare. Si autem propter hoc ali-
Hominibus adjurisdictionem monasteriiS. A ugusti-
quam In eoclesias ipsas, aionachos vel clericos sen- ni Cantuanensisspeclantibus, tam cLericisquam
teotiam promulgaverint, eam auctoritate apostolica Laicis, mterdicit, ne archiepiscopo in aliquo
res-
decerniuius non tenere. pondeant veLejus officialibus,donec depriuiLegiis
faLsiquoeslio terminetur.
Prohibemus insuper ut mooasterii veslri inoua-
(Ibid., p. (835.)
chos, ubicunque habitaverint, nuUus, prseter Ro-
xvin.
manum pontilicem vel legatumab ejuslatere mis- [Richardo] archiepiscopo Cantuariensi inCerdiciC
1091
LUCII III PAP^ i092
recordationis praedecessores nostri, Adriauus et

« ne abbale S. Augitstiniprofessionemaliquale- A
nus exigat. » Alexander Romani pontilices, scriptis suis indul-
(Ibid.) sisse noscuntur.
XIX. Indulgemus insuper, sicut a praedictis antecesso-
interdicit
[Hogero] abbatiS. Auguslini Canluariensis ribus uostri indultum esse dignoscitur, ut prior
« ne archiepiscopo professionem faciat aut
pro-
loci vestri qui pro tempore fuerit, pro ipsis deci-
mittat. »
mis, libere possit securitatem terrse pr&stare. Liceat
(Ibid.)
quoque vobis clericos et laicos, e sseculo fugientes
XX.
liberos etabsoIutos,absque alicujus conlradictione
Henrico, Anglonm monasterium S. Augustini
regi,
Cantuariense commendat. ad conversionem suscipere et in vestra ecclesia re-
(Ibid.) linere. Prohibemus insuper ut nulli fralrum vestro-
XXI. rum, postfactam in eodem loco professionem, sine

prioris sui licentia, fas sit de clauslro discedere
Monasterium S. Auguslini Cantuariense in jussu ;
sedis apostolicw affici inlerdicto velat. discedentem vero absque communium litterarnm
(Ibid.) cautione nulliis audeat retinere. Preeterea senten-
B
tiam, quam venerabilis frater noster Henricus,
ANNO il82.
Gradensis patriarcha,etboniemenioriselldebrandus,
XXII. basilicae Duodecim Apostolorum presbyter cardi-
possessiones pri- ualis, tunc apostolicee sedis legatus, super contro-

EcclesicB S. Salvatoris Venetw
el
vilegia confi.rmat. versia inter vos et Dominicum Plebanum S. Bar-

(Lateraiii, Jan. 8.) tholomtei, de quibusdam parochialibus domibus,
[CoRNEUus, Ecclesise Veuetw, t. XIV, p. 104.] scilicet super doiuibus Justorum, Maurocenorum,
Lucius episcopus, servus servorum

Dei, dilectis Gradouicorum, Greecorum, Leonardi Fradelli et
Martino, priori ecclesiae S. Salvatoris de Ri- Dominici Aiirei,quasquisque siii juris essedicebal,
ftliis
voalto, ejusque fratribus, tam praeseutibus quam quondamdiutiusagitatarationabiliter protulerunt,

futuris cauonicaiu vitam professis ia
perpetuum. sicut inlauthentico scripto illorum exinde facto
Rfligiosam vitam eligeutibus apostolicum con- noscitiir contineri, auctoritate apostolica conlir-
teme- mamus. Sepultiiram quoque ipsius loci liberam
venit adesse preesidium, ne forte cujaslibet
ritatis iacursus aut eos a proposito revocet, aut eorum devotioni et extremee
esse deceraimus, ut
(quod absit sacr* religioais mfringat. Ea- voluntati qui se iUic sepeliri deliberaverint, nisi
robur !)
postu- forte excommunicati vel interdicti siat, nullus ob-

propter, dilectiiu Domino tilii, vestrisjustis
eccle- C sistal, salva tamen justitia illarum ecclesiarum a
latiouibus clenieuter auuuimus,etpr8efatam
siaui, iu qua diviuo maucipati estis
obsequio, ad quibusmortuorumcorporaassumuntur; statuenles
exeuiplarprfedecessorumnostroriim felicis memo- ut uullus siue vestro conseusu parochianis vestris
Inuocentii, Eugeuii, Anastasii et Alexandri in lutirmitate positis poeniteutiam dare aut eos
rite
Romauorum pontiticum, sub B. Pelri et nostra inungere, vel ad sepulturam recipere audeat, nisi
protectione suscipimus et prsesentis scripti privi- salva justitia ecclesiee vestrae sacris canonibus in-
legio communimus, siquidem statuentes

in primis stiluta. Obeunte vero te nunc ejusdem loci priore,
ut ordo canouicus qui secundum Ueuui et B. Augu- vel tuoriim quolibet successorum, nullus ibi qua-
stini Regulam in eodem loco iustitutus
esse digoo- libet subreptionis astulia seuviolentia praeponatur,
scitur, perpetuis ibidem lemporibus inviolabiliter niî quem iratres communi consensu vel fratrum
observetur. Prteterea quascuuque possessiones, pars consilii sanioris, secundum Deum el B. Augu-
quEecuuque bona eadem ecclesia in priBsentiarum stini Regulam, canonice providerint eligendum.
ju=teetcauonice possidet, autiu futurum couces- Decernimus ergo ut nulli omuino hominum li-
sione pontiticum, largitioue regum vel princi- ceat ecclesiam vestram temere perturbare, aut ei
pum, oblationetidelium.seualiisjusiismodisprses- possessiones auferre, vel abiatas retinere, seu qui-

tauleDomino,poteritadipisci,tirmavobisveslrisque buslibet vexatiouibus fatigare, sed omnia integra
^
successonbus et illibata permaneant. Medielatem conserventur eorum pro quorum gubernatioue ac
decimarum, quas parochiani erclesiBe vestrae per- susteutatione concessa sunl usibusomnimodis pro-
solvunt, sicut beata; memoris predecessor uoster futura, salvasedis apostolicseauctoritate el dicece-
Eugeaius papa mandavit, et boncB recordalionis sani episcopi canonica justitia. Si qua igitur in
Joannes Polanus, quondam diojcesanus episcopus, futurum ecclesiastica saecularisve persoaa, haac
privilegio suo uobis iudulsit, tam pro clericis quam aostree constitutionispaginam sciens, contra eam
pro sartatectisreliciendis, auctoritatevobis aposto- temere venire tentaverit, secundo tertiove commo-
confirmamus. Et ut in parochianos vestros nita, uisireatumsuum digna satisfactione correxe-
lica
rit, potestatis honorisque sui dignitate careat,
qui uos medielate ipsarum decimarum defrau-
dare prsBsumpseriat, per priorem ecclesiaj vestree reamque se divino judicio existere de perpetrata
excommunicatioais sententia promulgetur, ei ple- iniquitate coguoscat, et a sacratissimo corpore ac
namcoacedimuspotestatem.quemadmodumfelicis sanguine Dei et Domini Redemptoris nostri Jesu

4093 EPISTOL.E ET PRIVILEGIA. — AN. 1 182. 1094
Christi aliena fiat, atqiie in extremo esamine di- A XXIV.

vinee uJtioni subjaceat. Cunctis autem eidem loco Pacem inler monachos et burgenses Trenorcien-
ses confirmat.
suajura servanlibus sit pas Doaiini nostri Jesa
Christi, quatenus et hic fructum bonae actionis per- (Laterani, Jan. lo.)
cipiant et apud districtum udicem praemia eeternee

j
[JuENiN, Nouv. Bist. de Tournus, Preuves, p. 179.)
pacis inveniant. Amen. Lucius episcopus, servus servorum Dei, dilectis

Ego Lueius, catholicae Ecclesiee episcopus. tiliis abbati et monachis Trenorcieasibus, salutein
Ego Theodiuus, Portueusis et Sanctse Rufinse epi- el apostolicam benedictioaem.
scopus. annuere et eorum justis postula-
Religiosis viris
Ego Paulus, Prienestinus episcopus. tionibus consensum facileiu impertiri etordojuris

Ego Petrus, presbyter cardinalis tit. Sanctae Su- exigit et charitas postulat oidinata. Audivimus
sannee. sane quod cum
burgensesTrenorcien- inter vos et
Ego Vivianus, presb^-ter cardinalis tituli Sancti sessuperquibusdamconsueludinibus controversia
Stephani. verleretur, tandera fuit quodper veiierandeememo-
Ego Cyathius, presbyter cardiualis tituli Sanctee riee Lodoicum, tunc regem Fraucorura, amica-
Caeciliee.
g bili compositione sopita. la scrupulum recidivee
Ego Hugo, presbyter cardinalis tituli SaactiCIe- queestioniscumemergani,taudem compositionem,
meatis. sicut facta est, et ab utraque parte recepta et in
Ego Arduinus, presbyter cardinalis tituli S. Cru- ipsius regis scripto autheutico pleaius continetur,
cis in Jerusalem. auctoritate apostolica coutiruiaraus et preesentis
Ego .MatthdBus, presbyter cardinalis tiluli Sancti scripti patrocinio communimus, statueates ut auUi
Marcelli. omnino hoiuinum liceat hanc paginam uostraj con-
Ego Laborans, presb. card. Suuctae Marise traus tirmationis iufriugere, vel ei ausu temerario con-
Tiberim lit. Calixti. traire. Si quis autem hoc attentare praesumpserit,
Ego Hyaciuthus, diacon. cardin. Sanctoe Mariae in iudignationem omuipotentis Dei et beatoruiu Petri
Cosmedin. et Pauli aposlolorum ejiis se noverit incursurum.
F.go Rainerius, SancliCeorgii ad Velum Aureum Datum Laterani xviii Kalendas Februarii.
diaconus cardinalis. In plumbo, Lucius papa 111.
Ego Gralianus, diaconus cardinalis SS. Gosmae XXV.
etOamiani. Monasterii Bonifagetensis proleclionem suscipit,
Ego Raiuerius, diac. card. Sancti Adriani. possessionesque ac privilegia confirmat.
P
Datum Lateraui, per manum Alberti S. R. E. (Lalerani, Jan. 15.)
presb. card. et cancell., vi Idus Jauuarii, indict. [[i\:(io,Sacrietcanoniciordinis l'rxmonst Annales, .
XIV, Incarnatiouis Doujinicseauao 1181, pontifica- t. I, Prob., p. cccxi.]

tusvero domni Lucii pap;e 111 anuo i. Lucius episc.opus, servus servorum Dei, dilectis
.\X1II. filiis\Vi.\RDo, abbatiEcclesiadeBonofagelo,ejusque
G. abbati Vizeliacensi et ejus successoribus usum Iratribus, tam prsesentibus quam fuiuris, regula-
tnitrse concedil. rem vitam perpetuum.
professiiris in
(Lateraui, Jau. 13.) Religiosam vilam eligentibus apostolicum con-
[Lai.vou Opera omuia, t. II, pars i, p. 288.] veailesse prsesidium, ne forte cujuslibet temerita-
LuciLS 111 episcopus, servus servorum Dei, dl- tis incursus eos a proposito revocet, aut robur
leclis tillis G. abbati, et fratribus Vizeiiaceusibus, (quod absit Ijsacree religionis infriugal. Eapropter,
salutem etaposlolicdm beuediciiouem. dileeti iu Domiuo tilii, vestris justis postulalioui-
Fratres noslri episcopi et cardiuales nos suppli- bus cleiueuter aunuimus, et prajfatam ecciesiam
ciler et devote rogaruut, ut monaslerium vestrum, Beatse .Marue de Bonolageto, in (jua divino manci-
pro reverentia Beatee .Mariaj Magdalenae, cujus ibi pati estis obsequio, sub B. Petri et nostra prote-
corpus quiescit, laigitiouisaostrae studeremus mu- ^ ctione suscipimus, et praesentis scripti privilegio
nere decorare, ul ex hoc magis apud homiues ce- comiuunimus, in primis siquidem statuentes ut
lebre tieret, et majoris veueiatiouis in posterum oido cauonicus, qui secundiim Deum, et B. Au-
habeielur. Ut igitur de largmuue grati» apo.-^tolicai gustiui Regulam alque iustitutiouem Prasmoustra-
sedis valeat amplius gloriari, et iu majori apud tensiura fralrum in eadera ecclesia institutus esse
homines veneratione haberi, tibi, tili abbas, tuis- digaoscitur,perpetuisibidemtemporibusmviolabi-
quesuccessoribususummitrae decousuetabenigui- liter observetur. Propterea, queecuaque possessio-
tate apostolicee sedis coucedimus, et ut ea iu prteci- nes, qufficunque bona eadem ecclesia in preesea-
puis solemuitatibus, ei processiouibus monasterii, tiarum justeet cauonice possidel, ac in futurum
in conciliis Romanorum poutiticum, consessu epi- coucessione pontiticum, largilioueregum vel prin-
scoporum et mortnorum exsequiis libere uti possi- cipum, oblatione tidelium seu ahis justis modis,
tis, clementius iudulgemus. praestante Domino, polerit adipisci, firma vobis
Datum Laterani Id. Januarii. vestrisque successoribus et illibata permaaeant.
1095 lUCII III PAPM 1096
la quibus haec propriis duximus expriuienda vo- A dere.discedeutem veroabsquecommunium littera-

cabulis : locuoi scilicet ia quo abbalia fundata est, rum cautione nullus audeat retinere. Cum autem
qui dicilurBoulays, cum omnibuspertineutiis suis, generale interdlctumterrBB fuerit,liceatvobis,clau-
terris, pralis, silvis, aquis, pasturis omui generi sisjanuis, exclusis excommunicatis et interdictis,
animaliumuecessariis,quemdedil vobisWillelmus non pulsatiscampanis,suppressavoce, divina offi-
de Bernole, consilio et asseasu omnium hffiredum cia celebrare in parochialibus vero ecclesiis quas
;
suorum et Matlhasi ducis Lothariugiorum gran- ;

hubetis liceal vobis quatuor aut tres ad minus de
giam de Grusillis cumpertinenliis suis, terris, pra- canouicis vestris pouere, quorum unus dioecesano
tis, silvis et pasturis ; allodium de Feischal cum episcopo praesentetur, uteicuram animarum com-
molendinis et aliis perlineutiis suis, terris, pratis, mittat, ita qiiidem quod ei de spiritualibus, vobis
silvis et pasturis quidquid apud Brantigny possi-
;
aiitem de temporalibus et de ordinis observautia
detis; grangiam deMoironcourtcum omnibus per- debeat respondere. Pro chiismate autem,oIeosan-
tineuliis suis, pratis, silvis, terris et pasturis ; allo- cto, cousecrationibus ecclesiarum, ordinationibus
diumdeJaaueioquod accepistis demanu Widerici, clericorum qui ad sacros ordines fuerint promo-
abbatis Clariloci, consilio et consensu omnium fra- vendi, si ve pro abbate deducendo ad sedem, vel qui-
trum suorum, tam nionachorum quaui laicoruui, g buslibet aliis eoolesiasticis sacramentis, nullus a
acceptis a vobis triginta libris Tullensis luonets, vobis, aut sub oblentuconsuetudinis, aut quolibet
quod allodium contuleruiU eis etecclesiae suae viri alio modo quidpiam audeat postulare. Si quis au-
nobiles, Holdericus videlicetde Geanceyrel Holde- tem conlra hoc venire prsesumpserit, portionem
ricusfilius ejus, Gerardus de Forcherul et filii sui, cum Giezi se noverit habiturum cujus factum
Petrus, Gauselius, Gerardus, consilio etiam elcon- exactioue turpis muneris imitatur {IV Reg. v). Se-
sensuduois Matthaji, sub tesliiuouio Theodorici de pulluram priEterea ipsius loci liberam esse decer-
Romuut, Geraidi advocali de Bruyeres, Wuillelmi nimus, ut eorum devotioui et extremee voluntati
deArches; lenorem eliam totumTheobaldi deJor- qui se illic sepeliri deliberaverinl, nisi forte excom-
se o, in agris, silvis, pratis, pascuis juxta prsedi- muaicati vel interdicti sint, nullus obsistat, salva
clumallodiumadjaceutibus.qui vulgoBenevilisvo- tamen justitia illarum ecclesiarum, a quibus mor-
calur, quem prius dederunt supradictae ecclesife tuorum corpora assumuiitur. Paci quoque et tran-
Clariloci ipse Theobaldus de Jorleio et Willer de quillitati vestrae paterna sollicitudine providere vo-
Floremout, asseusu tilijsui Gerardi, rogatu eloon- lentes, auctoritate apostolica prohibemus ut infra
silio Matthwi ducis, ducissas Beathar et hliorum clausuras locorum seu grangiarum vestrarum,
suorum Simonis et Frederici decimas etiam prte- q nullus violentiam velrapinam,furtum commitlere,
;
dicliallodii a Benevilis, depratis, campis etdeom- ignem apponere, seu homiuem capere vel interfi-
uibus aliis de quibus decimas persolvuntur, quas cere audeat.
Heuricus,quoudamTullensisepiscopus, memoralae Deceruimus ergo ut nuUi omuino homiaum fas
ecolesise Clariloci prius possidendas in perpetuum sit prfefatamecclesiam temere perturbare aut ejus
concesserat, consilio Odonis archidiacoui, rogatu auferrepossessiones, vel ablatas retinere, minuere,
et assensu abbatissa; Romaricensis totiusque capi- seuquibuslibet vexationibus faligare, sed oinnia in-
tuli sui; asseusueiiamipsorumclericorum ad quos tegra conserveiitur eoriim pro qiiorum guberna-
preefalee decimse pertinebant, Gerardi videlicet de lione ac sustenlatioue concessa sunt usibus om-
Jorseio, et Widerici nepotis sui et Hefruii presby- nimodis profutura, salva sedis apostolicse auctori-
teri de Jaaneio quibuset suis successoribus sin-
: late etdioeoesaoi episcopi cauouica justitia. Si qu8e
guli annis persolvetis quinque solidos TuIIeasis igitur in futurum ecclesiastica ssecularisve per-
monelaj in feslo B. Marlini, aul infra octavas, po- sona, etc.

ueutes eos super altare memoratee ecclesiiB de Jan- Ego Luoius, catholicaj Ecclesise episcopus.
ueio, quas decimas cum tenemenlo Theobaldi de Ego Theodorinus, Portuensis episcopus.
Jorseio et cum allodio de Janueio accepistis de „ Ego Paulus Prfenestinus episcopus.
manu supradioti abbatis Widerioi Clariloci, con- Ego Pelrus, presbyter cardin. lituli S. Susannse.
sensu totius capiluli siii, et iu ea libertale et inte- Ego Viviaaus, presbyter cardinalis tituli S. Ste-
gritatequajamdiclaecclesiaClarilocipriusposside- phaui in Monte.
bal.Sauenovalium vestrorumquoepropriisinauibus Ego Cyuthius, presbyter cardinalis tituli Sanctee
autsumptibuscolitis,sivedeautrimealisanimalium Caecilise.
vestrorum, aullus a vobis decimas exigere preesu- Ego Arduiaus, presbyter cardiualis tituli SanctaB
mat. Liceat quoque vobis clericos vel laicos, a sse- Crucis.

Ego Matthasus, presbyter cardinalis Sancti
culo fugieutes liberos et absoiulos, ad couversio-
lituli
nem accipere et eos absque coulradiclione aliqua Marcelli.
rctinere. Ego Hyacinthus, diaconus cardiaalis Sanctae Ma-

Prohibemus iasuper ut aulli fratrum vestrorum riee Messoris.
posl faclam in eodem loco professionem, fas si Ego Rainerius, diaconus cardinalis Sancti Grego-
rii ad Velum Aureum.
absque abbalis sui Iiceulia de eodem loco disce-
1097 EPISTOL^ ET PRIVILEGIA. — AN. H82. 1098
Kgo Gratianus, diaconus cardinalis SS. Cosmse et A XXVIl.

Damiaui. Transaclionem initam inter comitem Joigniaci et
Ego Rainerius, diaconus cardinalis Sancti Adri- abbatissam S Juliani Antissiod confirmat.
. .
ani. (Laterani,Jan.27.)
Datum Laterani per manum Alberli, S. R. E. [Gall. Christ. nov., XII, Instr., 1.38.]
presbyleri cardinalis et cancellarii, Kalendas

xviii Licius episcopus, servus servorum Dei, dilectis
Februarii, indictioiie xv, InoarDationis Dominicae in Christo filiabus Hel. abbatissse, et sororibus
anno 1181, pontiBcatus vero Luoii papae 111 anno S. Juliani.\ntis?iodorensis, salutem ef apostolicam
primo. benediotionem.
Ex tenore scripti authentici nobis innotuit quod,
XXVI. cum inter Agnelem abbatissam ejusdem monasterii
comitem Joigniaci, super qnatuor ho-
vestri, et R.
Delegatis aposlolicis mandat, utinquiranl deinobe-
dientia plebani ecclesix S- Barlholomcei eamqiie ,
minibus, Gosberto videlicet, Anulpho, Hainardo et
siinvenernnt, puniant. Hurico, quos abbatissa iu potestate iMiganiee suos
constituerat servientes, controversia mota per ap-
(Lateran., Jan. 16.)
„ pellationem ad sanctae recordationis Al.papEe prae-
[CoRNELius, Eccl. Venel., XIV, I06.J decessoris no>tri, qui tunc erat Senonis, audien-
LuciLS episcopus, servus servorum Dei, venera- tiam pervenisset.eam nobiset bonae memoriteOdo-
bili fralri. . . . Forcellano (3) episcopo, et dilecto ni,S.Nicolai in Carcere TuUiano diacono cardinali,
filio. . . . priori ecclesiae S. Mariae de Charilate (4), terminandam commisit. Post dmtinam autem et
saluleiu et apostolicam benedictionem. prolixam ventilationem ipsius causae, de voluntate

Cum inter ecclesiam S. Salvatoris de Rivoallo et partiuiu, mediantibus nobis, finem perhujusmodi
S. Bartboloinaei gravis controversia de quibusdam transactionemaccepiti quodcomes praedictosqua-

parocliiauis baberetur, commissa fuit a delegalione tuor homines, uxores eorum et liberos imperpe-
Romani poulificis venerabili fratri nostio Gradensi tuuin absolutosipsiabbalissae etmonasterio vestro
patiiarchaeet bonee memoritel., quondam ba-sillcce dimisit, ita utin eis uullam justiliam habeal, exac-
XIlApostolorumpresbyterocardinah,tiiiedebiloter- tioneiu videlicel reqnisitam,qiiaudiu servientes et
minaiido, qui auditisetcognilisrationibusutrinsque ministeriales monasterii prajdicli exsliterint : cum

parlis praeilictasparochiales ecclesi» S. Salvatoris vero servientes sive ministeriales esse desierint,
adjudicarunt, quam utique sententiam feliois me- habcant in eis sicutin propriis hominibus monas-
moriw praedecessor noster Alexander papa, sicut terii vestri. Confessusest etiam et proteslalus ipse
ex lltteris ejus manifeste monstralur. auctorilate ^ comes habere iu nemore S. Juliani, quod est
nihil
apostolica rohoravit, et quosdam lie presbyteris in Otha, excepta gruaria. Sed quod a controversia
ipsius etecclesiae, quia contra sententiam fecerant, hominum et nemoris omniuo discessit, pro reve-
suspendi a officio fecit. Qnia igilur J. Praemare- rentia nostrarum precum et intuitu sororis suse
inus (3) post appellationem, el minus cauonice di- quee in monasterio vestro erat, et propter abbatis-
citur administralionem praelibatae ecclesi» rece- sam hoc egit. Quam cumpositionem praescriptam,
pisse, et post appellationem per conduclitios pre- ut luajorem habeat firmitalem scripto nostro quee-
sbyteros proediclis parochianis diviua fecit officia ritis confirmari. Nos vestris postulationibus an-
celebrare : ne de inipunitate tantaj prajsumptionis nuentes eam sicut a partibus sponte recepta est et
valeat gloriari, et aliiexemploejnsaudaciam susci- servata, aucforitate apostolica confirmamus, et
piantdeliiiquendi, diseretioni vestrce per aposlolica praesentis scripfi communimus sta-

palrocinio :
scriptadistricleinaudaiuus, quatenus rei veritatem tuentes utiunlli omniuo hominum liceat hanc pagi-
diligentius inquiratis et, si vobis ita constiteril, nara nostrae contirmationis infringere, vel ei ausu
praedictum J. el presbyteros condiictitios, quos temerario coutradicere. Si quis autem hoc atten-
fecit prsedictis parochianis divina officia celebrari tare praesumpserit, indignatiouem omnipotentis
ab ofticio, remolo appellationis obstaculo, suspen- Dei ac beatorum Petri et Pauli apostolornm ejus
datis, et tandiu faciatis manere suspensos, quo- se noverit incursurum.

usqueprsefato priori et fratribus salisfaciant, prout Datum Laterani, xn Kalendas Februarii.
canonicum fuerit, aut ad apostolicam sedem sa- XX VII 1.
tisfacti accedant. Tesles autem quos ipsi vobis Monaslerii S. Pelri Stivagiensis possessiones quas-
duxerinl nominandos, veritali testimonium red- dam,ab ecclesia Hohenburgensi dalas conftrmat.
dere moneatis quod, si hoc gratia vel tiniore
; (Laleraui, Jan. 22.)
: omiserint, eos ad dicendam veritatem districtius [HuGO,sacn et canoniciordinis Prxmonst.Annal.es,
auctoritate nostra cogatis. t. II, Prob., pag. ccLi].
Data Le.terani, xvu Kal. Februarii. Lucius episcopus, servus servorum Dei, dilectis
(3) LeonardusDonato,episcopus Forcellanus. (o) Joannes Praemarenus, pleb. S. nartholomaei.

(4) lldebrandus, prior S. Mariae de Charitate.
Patrol. CGl. 35
1099 LUCII III PAPyG HOO
filiis Garnero, abbati Sancli Petri Slivagiensis, A cliGorgonii, festiiuis accedens, si expedilus fuerit,
ejusque fratribus, tam prresentibusquam fiiluris, cxseqiiiasproeain convenlusolemnitercelebrabit.
regulareui vitam professis in perpetuuin. Decernimus ergo ut niilli oranino lioininum liceat
Jusliliw ratio exigil, et sedis apostoiicaj beuigui- haiirnoslreepaginamprolecliouiselconfiriualionis
las exposcit ut perscnis et locis Ueo et liealo Pelro iufrlngere aut perverlere, vel ei ausu lemerario
sub regularidisciplinaadserviendmndepulalistui- coutraire. Si qnis verohocattenlare prfesiimpserif,
tionis noslrae manum abundantius et propensius nisi realiim suuin coudigna satisfactione corre.xerit,
estendamus, et sua eis jura alque collatabeneficia indignationcmomuipofentis Dei et beatorum Petri
patevnabenignilale protegendo coDscrveuius. Ea- el Paiili apostolorum ejiis incurral, et in extremo
propler, dilecli in llouiiiio (ilii, vestris juslis postu- exaiuine divlnw iiltioui subjaceat. Cunctis autem
lalionibus clemeuler aunuinuis, ac ea quse veslr.-s hnec pie observanfibus sil pax Domini nostri Jesu
ecclesire ab ecclesia lloheniburgensi, per manum Christi, quatenus, etc.
dileetee tiliee noslras Herradis, ejusdeiu loci abba-

(Lociis sijnf I domini Lucii papse III.)
tissae,assensu toliiis capituli sui, vobis perpetuali-
ter data, scriptoqne rile contirmalasuul laudamus Ego Lucius, Calholicee Ecclesioe episcopus.
etpraescnlis scriptiprivilegio conimunimus etcou- Q Ego Leodimiis, Portuensis, et Sancta: Rutinie se-
dis episcopiis.
firmamus, locum videlicet Sancli Gorgonii, cuiu
omnibusrebus ad eumdeiu locum speclantibus, et Ego Pauliis, Prrenestinus episcopus.
proebendam hebdomadarii, carratam .scilicet vini, Ego Pelrus presbyf. card. tit. S. Stephani in cae-
lio .Monte.
quatuordecim maldiosfrumenlietseptemliordei.et
Kgo Hiigo, presbyt. card. tit. S. Clemenlis.
viginli solidos .\rgeutineiisis moneliB, acquidquid
Ego Cinthiiis, presbyf. card. tit. S. Caecilia;.
cidem hebdomadarioaliisque sacerdotibusvestris,
Ego .MallhfBiis, presbyl. eard. lit. S. Marcelli.
cum in Hobemburgensi publicas vel privatas missas
Ego Laborantius presbyl. card. tit. Sancfae .Mariae
celebraverint ecclesia, oblatum fuerit ad manus;
Irans Tlberlin til. S. Calixti.
bcneficium altarisSanclee Oililiie in Erhesheimcon-
Ego Hyacinthius, diacon. card. Sanctae Mariae in
slilulum,septeiudecimquarlaliabladii,in Wolg.in-
Cosmedin.
selseimcarratamvini,pratumetsilvam adSanclum
Ego Ra}^nerius. S. Georgii ad Velum Aureum
Naboremsitam septemdecim jornalia lerrse in
; et
diaoon. card.
Tallieim, et quorumlibel animalium pascendi li-
natuiu Laterani per manum Alberti, S. R. E.
centiam in Hohemburgensibuspascuis, ilavidellcet
presbyt. card. et cancellarii, xi Kalend. Febr., in-
quod, defuucto abbate veslrovel mulalo.successor p
dict. sv, Incarn. Dom. anno 181, pontiticafusvero 1
ejus de nianu Hohemburgeusisabbalissjeprffidicta
Doiiiini Lucii papm III anno i.
benehcia sine ulla contradictione per librum reci-
piel,etineademecclesiasMioidiuissacerdoles, et iu {Cum cqipensione dgilUplimbei ex chorduliisericis .)
pra.'fato loco Sancli Gorgonii, tam clericos quam

XXI.X.
adserviendumDeoconstituet, etquo-
laicos fratres
tiescunque abbas vesler voluerit. Hoheinburgeu- Ecclesix S. Petri Jovillarensis pi-oleclionem sus-
sera ecclesiam visilel, et in feslo sanctfe Odiliae, et cipit possessionesque ac privilegia confirmat.
in dedicalione capellae, et iniNativitalesancloe Ma- (Laferanl, Jan. 22.)

ricE adeamdem ecclesiam missam solemnein cele-
[HiGO, Sacri el canonici ordinis Prxmonsl. anna-
bralurus, nisiinfirmitate vel aliquoevideuti negolio
les, t. I, Prob., p. dccxci.]
fuerit detenlus, annuatim veniat, vel aliqiiain per-
sonam, si venire nequiverit, mlltat
Ilebilomada- : LuciLs episcopus, servus servorum Dei, dileolis
riumquoque sacerdotem llohemburgensi eccle- in filiis G.\LTERO,abbati ecclesiaeSanclae.Mariae Reglae-
sia.etalium qui quotidieprivatammissainadaltare vallis,ejusque fralribus,tam praBsentibus quam fu-
SanctaeOdilise Cfilebrcl,provida dispensatioiie con- tiiris, regularem vitam professis in perpefuum.
stituat,quoscunquedecanonicissuisadhocidoneos Religiosamvitameligentibiis apostolicum conve-
cognoverit, quosquidem, siuccontradictioneajjba- nit adessft prassidium,ne fortecujuslibet temerita-
tissiB,removendi et loco ipsorum alios constltuendi tls incursus auteos a proposito revocet, autrobur
prsedictus abbas pleuam habeat facultalem ; cui (quod absit !) sacrae religionis infringal. Eapropter,
etiain liciliiin sit bona, tam spiritualla quem tem- dilecti in Domiuofilii, vestris juslispostulafionibus
poralla,a(l locum Sancli (ôrgonii speclantia cha- clementerannulmus, ef praefafam eccleslam Sancti
prnut Deus inspiraveril, dispensare.
ritative, Pefri Jovillaris, in qiia divino mancipati estis obse-
Statulmu estellain ut, qiiotiescunque fratres vel quio.ad excmplar felicis recordaiionis praedeces-
sororesabhacluce migraverint, a conventu utrius- sorum nosfrorum Innocenlii, Eugenii, Alexandri,
queecclesifesoleinniterinmissisetcseterisobsequiis Romauoriim ponllficum, sub beati Petri et nostra
plenarium servilimn peragalur. Cum autem abba- tutela suscipimus et i^raesentis scripli privilegio
tissae Hohemburgensi morli approplnquare conti- communimus,imprimissiquidemslatuentesutordo
gerit, abbas Stivagiensis, vocatus a fratribus San- canonicus qui secundum Deum.et beati Augustini
,
1101 EPISTOL.E ET PRIVILEGIA. - A.\. 1182. im

RegulamatqiieinstitntionemPrHemonstralensemin A spiritualia quam temporalia, prout ei visum fuerit
eaiieinecclesiainslilulusesse iligiio>citui'.perpetuis et Deus iuspiraverit, charitate despensandi libe-
ibidem temporilnis inviolabililei' observelnr. Prae- ram habeal facultatem.
terea.quaseunque possessiones. qufecunijue bona
Sune novaliuin vestrorum.quas propriismanibus
eadem ecclesia impriesentiarum jusle et canonice autsumptibus collectis.sive de nutrimeniisanima-
possidet, aut in futurum concessione pontificum,
lium vestrorum, nuUus a vobis decimas exigere
largitione regum vel principum, oblatione fide-
prffiSLunat.Liceaf quoque vobis clericosvel laicos,
lium, seu aliis justis modis, prwslante Domino, ex sreculo fngientes liberos etabsolutos, ad con-
poterit adipisei, finua vobis vestrisque successori-
versionemrecipereeteosabsqueconfradictioneali-
bus etillibata pennaueant. In quibus heec propiiis qua retinere. Prohibemus insuper ulnulli fratrum
duximus e.xperimenda vocabulis :
vestrorum.post factam in eodem loco professionem
Locum ipsum Jovillaris,in quo fundataest abba- fas sitabsque abbatislicentia de eodem locodisce-
tia, quem liabetis a Gaufriilo domino de Jovilla, as- dere discedeutem vero absque communium littera-
;
sensu filii sui Jofridi,et a Mathilde de Vienna. cogno- rum cautione nullus audeat retinere. Prohibeinus
mine Lnpa, assensu filii sui Ilenrici, et filiae suse etiam ne ecclesias, aut terras, seu quodlibet beae-
SybiIl»cumomni!>usapp.Miditiissuis,terris,pratis, g ficium ecclesice
vestr«coIlatum,Iiceat alicui perso
silvisetquorunilibet animRliuiii pasturis; ecclesiam naliler dare, sive alio modo alienari, smeconsensu
et altare de Juvinjcio (Jttvi/)ny) cum omnibus ap-
totius capitnli, aut majoris et sanioris partis ejus-
pendiliissuis, dolibiis videlicet et decimis,oblatio- dem.Siqua? vero donationes aut alienationesaliter
nibiis et eleemosynis, quos dedit vobis venerabilis quamdictuui estfactae fuerint, eas irritasesse cen-
frater nosler Petrus, Tullensis episcopus, assensu seraus. Adhaec autem adjicimusnealiqui canonici
Theodoriciarcliidiaconiet totius capituli sui ecele- seu conversi.subprofessione
;
domus vestraeaslncti,
siam et altare de .Savoneriis cum omuibus pertinen- sine cousensu et licentia abbatis et majoris et sa-
tiis suis, dotibus et decimis, oblalionibus et elee- nioris partis capituh vestri proaliquo fidem dent,
mosynis ;
quod dedit vobis Guido, Cathalaunensis velab aliquo pecuniam mutuo accipiantultrapre-
episcopus, cum assensu totius capituli sui ;
partes tinm capituli sui providentia provisum, nisi prop-
allodii ejusdem villee quashabetis in lerris, pratis, ter manifestam domus vestrae utilitatem. Quodsi
silvis et quorumlibet animalium pasturis curiam ;
facere praesumpserit non teneatur conventus, sine
deClarofontequam habelis ab abbate etcommuni cajus licentia et consensu hoc egerunt, pro his
capitulo Sancti Urbani, assensu Jofridi, ejusdem aliqiiatenus respondere.
ecclesiee advocati, cum omnibiis appenditiis suis,
Praeterea licitum sit vobis causis vestris fratres
terris, pratis, silvis et pastnris ; locuiu de .\antolio
vestros idoneos ad testificandum adducere, atque
(Nantel) cum molendino et stagno superiori et aliis
ipsorum testiiuonio, si ratum fuerit, propulsare
perlincntiis suis ; allodium de Fouchers cum omni-
bus pertinentiis suis, terris, pratis, silvis, manci- violeutiameljustitiam vindicare.Ob evitandasvero
piis, et quorumlibet aniinalium pasturis, quod de-

S6ecul8riumfrequentias,liberum sit vobis,salvojure
dioecesaniepiscopi et ecclesiae parochialis,oi'atoria
dit vobis Richerius de Salamanna pro filiabus suis
in grangiis vestris construere, et in ipsis vobis et
et uxore in ecclesia vestra conversis, assensu filii
famili.TS vestraj divina oflicia celebrare. Pro chris-
sui Lethardi et omnium haeredumsuorum; molen-
dinum juxta villam situm, cum prato adjacenti, mate vero, oleo saneto, consecralionibus ecclesia-
quod habetis a Guidone commestore Barri, assensu rum, ordinatiouibus clericorum qui ad sacros or-
dines fueiint promovendi, sive abbate deducendo
uxoris suae Petronilte etfiliorum suorum.Gerardi,
Lethardi, Gilonis, et tiliarum siiarum, Alburgis et adsedem, vel quibuslibet aliisecclesiasticis sacra-
Deuvidis ailodium quod dederunt vobis apud Sa- mentis, nullus a vobis, aut sub obtentu consuetu-
;
dinis autquolibet alio modo, quidquam audeat pos-

tanffi villam Rodulphus de Asperomonte assensu
filiorum suorum, et Robertus de Solers assensu tulare. Si quis autem contra hoc venirepraesumpse-
omniumhaeredumsuorum,cumomnibuspei'tinen- "^ "''. PO''l'OQem cum Giezi se noverit habilurum
pralis, silvis, decimis,
cujus factum exactione turpis muneris imitatur
liis suis, terris, mancipiis
pasturis molendinum quod habetis (IV Reg. v). Sepulturam praeferea ipsius loci li-
et ; infra paro-
cbiam supradictae villae, cum introitu et esitu aqiia- beram esse dccerninuis,el eoriim devotioni et es
rumve decursu, quodappellatur Retucuasach me- tremae voluntati, qui se illic sepelirideliberaverint,
;
dietatem alterius molendini quam habetis apud nisi forte excommunicati et intordicli fuerint, nul-
lus obsistat, salva tamen justitia illarum ecciesia-
Sionnam domum quoque hospitalem juxta .\Ia-
;
reium sitamcum omnibus pertinentiis suis, terris, rum, a quibus mortuoriim corpora assumuntur.
vineisetcapellainfraciiriam ejiisdemdomus cons- Paci quoqueettranquijlitali vestrsepateraasolli-
tructa, et dotibus ad cam pertinentibus, quam de- citudine consulere volentes, auctorilale apostolica
dit vobi? Guldo Cathalaunensis epijcopus, assensu prohibemus ut, infra clausuras locorum seu gran-
totius capiluli sui, eo tenore ut abbas vester tam giarum vestrarum, uullus violentiam vel rapinam,
fratres instituendi quam remitteadi, et bona tam vel furtumcommittere, ignem apponere seuhomi-
LUCIl III PAPiE H04
Id03
capBreaut interficereaudeat.Decernimusergo A tramite

non discordant, effectu prosequente com-
nem
nuUi omnino fas sit praefatamecclesiam temere plere.
ut
Eaproptev, dilecli in Domino filii, vestris juslis
pertorbare, aut ejus possessiones auferre.autabla-
poslulationibus grato occurrcntes assensu, eccle-
tasretinere, minuere, seuquibuslibetvexatiouibus
fatigare, sed omnia integra conserveulur,
eorum siamdeQualquellacum decimationesegetum, alle-
pro quorum gubernatione aut sustenlatioue con-
cium et aliarumrerum ad eam spectante, sicut eas
juste ac sine controversiapossidetis, devotioni ve-
cessa sunt usibus omnino profutura, salva sedis
apostolicceauctoritate.etcanonicajustitiadirecesani strae, auctoritate apostolica conflrmamus, et prae-
quaautem in futurumecclesiasticasBe- communimus, statuentes

sentis scripti patrocinio
episcopi. Si
cularisvepersona.hancnostraeconfirmalionispagi- ut nulli omnimodo hominum liceat hanc paginam
nostrffi contirmationis infringere, velei ausu teme-
nam sciens, contra eam tenere venire tentaverit,
rario contraire.
secundotertiove commonita,nisi realum suumdi-
Si quis autem hoc attentare praesumpserit, indi-
gna salisfactione correxerit, poteslatis honorisque
reamque se divinojudicioexi- gnationem omnipolentis Dei et beatorum Petri et
sui dignitate careat,
a san- Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum.
slere de perpetrala iniquitate cognoscat, et
Datum Laterani x Kalendas Februarii.
ctissimo corpore et sanguine Dei et Domini nostri g
Redemptoris Jesu Christi aliena tiat, alque in ex- XXXI.
tremoexamine divinaeultionisubjaceat.Cunctisau-
Monasterii S.Marise Soroensis protectionem suscipil
tem eidemloco sua juraservantibussit pax Domini possessionesque ac privilegia confirmat.
nostri Jesu Clirisli, quatenus et hic fructum
bonee
(Laterani, Jan. 2S.)
actionis percipiantet apud districtumjudicera prffi-
[Thokhelin, Diplomalarium Arna-MfigncBanum,
miaffiternae pacis inveuiant.
episcopus. 1. 1, p. 26ti.]
Ego Lucius, Cathohcae Ecclesiffi
et S. Rutinffi episco- Lucius episcopus, servus servorum Dei, dilectis
Ego Theodiuus, Portuensis
Symoni,abbatiSanctffiMariffi de Sara, ejusque fra-
pus.
tribus,tam prffisentibus quam futuris, regularem
Ego Paulus, Prffiuestinus episcopus.
vitam professisin perpetuum.
Ego Petrus, presbyter card. SanctseSusannffi.
Religiosam vitam eligenlibus apostolicum con-
Ego Vivianus, S. Slephani de Coelio Monte.
venil adesse prffisidium, ne forte cujuslibet teme-
Ego Cynthius, presb. card. tit. S. Cfficiliffi.
Clementis. ritatis incursus aut eos a proposito revocet aut
Ego Hugo, presb. card. tit. S.
Sanciffi Crucis in robur (quod absit !) sacrffi religionis infringat.

Ego Arduinus presb. card. tit.
^
Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis
Jerusalem.
postulationibus clementer annuimus, et prsefatum
EgoMarcus, presb. card. tit. S. Marcelh
trans monasterium, in quo divino mancipati estis obse-
Ego Laborans, presb. card. Sanctffi Mariffi
Calisti.
quio, subBeati Petri et nostra protectione suscipi-
Tiberim tit.
Cosme- mus el prffisenlis scripti privilegio communimus,
Ego Jacob, diac. card. Sanctffi Mariaein
imprimis siquidem statuentes ut ordo monasticus,
din.
qui secuudum Deum et Beati Benedicti Regulam
Ego Rainerius, diac. card. S. Georgii ad Vehim
atqne inslitutionem Cisterciensium fratrum in ipsa
Aureum.
domo noscitur iustitulus, perpetuis ibidem tem-
Ego Gratianus, Sanctorum CosmBe et Damiani
poribus immutabiliter observetur. Prffiterea quas-
diac. card.
cunque possessiones, qufficunque bona idem mo-
Ego Ranerius, S. Adriani diac. card.
nasterium imprffisentiarumjusle etcanonice possi-
Dala Lalerani per manum Alberti sanclffi Ro-
det, aut in futurum conoessione pontificum, largi-
manffi Ecclesi» presbyteri cardinahs et cancellarii,
tione regum vel priucipum, oblatione fidelium seu
XI Kal. Februarii, inJictione xv, Incarnationis Do-
aliis justis modis, prffistante Domino, poterit adipi-
minicffianno 1181, pontificatus vero doraini Lucii
sci, tirma vobis veslrisque successoribus etillibata
papffi III anno primo.
permaneant. In quibus hffic propriis duximus ei
XXX. primenda vocabulis :
Donationem quam venerabilis frater noster Ab-

MonaslerioS. Auguslini Morinensi ecclesiamQual-
quellensem asserit. saloa Roskildensis episcopus. el Esbernus frater
ejus, nec non et Juno consobrinus ejus, et alii
(Laterani, Jan. 23.)
quamplurimi pari voto et concordi devotione so-
[MiR/Eis, Opera diptomatica, t. IV, p. 377.]
lemniter feceruut, dimidiani videlicet post obitum
Lucius episcopus, servus servorum Dei, dilectis suum portionem omuium possessionum suarum,
quas vel ex paternisjure susceperunt vel juxta le-
filiisabbati et fratribus Sancli .^.ugustini Morinen-
benedictionem. gempatriffiterminissuis adjecerunt etvillamquse
sis, salutem et apostolicam
;
Justis p.^^tentium desideriis dignum est nos faci- dicitur EUingae cum silvis, pascuis, et reiiquis ad
consensum, et vota quffi a ralionis illam pertinentibus concoloniis quam a prffifato

lem prffibere
1105 EPISTOL^ ET PRIVILEGIA. — AN. 1182 1106
venerabili episcopo obtinuistis cum alioruui ler- A Ego Theodoius Portuensis et SauctiE Rufinee
rarum concambio ; villam quoque quus diciturGu- episcopus.
themaRquara.partimpialargitione.partimconcam- Ego Petrus, tituli Sanctte Susannae presbyter
hio vel coemptione justo titulo obtinelis, et man- cardinalis.
sumin Wimmerieve et villam quee dicitur Slagosae ^^go Vivianus, presbyter cardinalis Saucti Ste-
cum reliquis adillam perlineutibus terris, et Okel- pliani in Ccelio Monte.
storp et grangiam quaa est iu Lungse cum silvis et Ego Hugo, presbyter cardinalis Sancti Glemen-
aquis et c.ieteris appenditlis, et viculis adjacenti- lis.
bus ;gringiamquoque, quaedicitur Aswarthabotlie Ego Arduiaus, presbyter cardinalis Sanctae Cru-
cum silvis, pratis, pascuis et rivulo pnelerstante, cis in Jerusalem.
qui dicilur Tovebec, quam conoambio diversariim Ego Laborans, presbyter cardinalis Sanctffl
terrarum a praescriplo episcopo oblinuislis ;
piw- Maiise Irans Tiberim.
terea terliam partem oblationis quamapud memo- Ego Hyacyntlius cardinalis diacouus SancfiB
inambeatseMargaret.e in monasterioSanctse MaricC iMariae.
Boskildensis prffifatus episcopus jure episcopali Ego Ramerius diaconusSaucti Georgii ad Velum
habebat et cum praememoralis fralribus de Sora B Aureum cardinalis.
pia largitione ad opus construendi monasterii vel Ego Gratianus, Sanctorum Gosmae et Damiani
ad reliquos usus contulit portiouem quoque deci-
;
diaconus cardinalis.
mae quam idem episcopussub attestalioue privile- Datum Laterani per manum Alberti Sanctae Ro-
gii sui dedit, de parochia videlicet Fumetorp etde maaae Ecelesiae presbyteri cardinalis et cancella-
parochia Sundertorp el de parocliia Eleseu, nec rii, IX Kaleudas Kebruarii, indiotione xiv, Incarna-
non et de parochia An^lstadhe, de parochia eliam lionis Domiuicaj anno 1181, pontiticalus vero,
Geseleve cum atlinente capella de Leoga, de paro- domni Lucii papae III anno primo.
chia quoque de Swartatop, et de parochia Berbii
.X.X.XIl.
cum adjacente capellaGeorleve. Sane laborum ve-
strorum.quos propris mauibus vel sumplibuscoli- Ad Simotiem Meldensem episco/nim. Coiifirmat —
de residenlia eorian qui perso-
ipsiiis slaliitiitn
tis, sive de nutrimentis auimalium vestrorum, nul-
natitm oblinenl in Ecclesia Meldensi.
lus a vobis decimas exigere velextorquere preesu-
(Laterani, Jan. "29.)
mat. Liceat quoque vohis a
clericos et laicos,
saeculofugienlesliberoset absolulos, absquealicu- [Marten., Ampl. Collecl., I, 9bl.]
jus contradictione ad conversionem recipere et in Licits episcopus, servus servorum Dei, veue-
p
vestro monaslerio retiuere. rabili tratri S. Meldeusi episcopo, salutem et apo-
Prohibemiis insuper ut nulli fratrum vestrorum, stolicam benedictionem.
post factam in eodemloco professionein,sine abbatis Qua; pro Ecclesiarum utilitalibus et eorum qui
sui licentia fas sit de eodem loco discedere disce- noIuntEcclesiis a quibusslipendia quotidianareci-
;
dentem vero absque communium litterarura cau- piuut deservire, malitia reprimenda rationabililer
tione nullus audeat retiuere. Paci quoqiie et tran- statuuntur, tirma debentetillibata persistere, et ne
quillitati vestrfe paterna sollicitudine providere vo-

pravorum nequitia perturbentur, aposlolico muni-
lentes, auctorltate apostolica prohibemus ut, infra mine roborari. Accepimus sane quod hi qui in
clausiiram loci vestri seu grangiarum vestrarum, Ecclesia tua persoaatum habere noscuntur, nolunt
nullus violenliam vel rapinam, furtum seu in- ipsi Ecclesiae in propriis personis deservire unde ;
cendium commiltere, hominem capere vel inter-

eadem Ecclesia in agendis suis e personarum
ficere audeat. absenlia non modicum patitur detrimentum. Qua
de causa tu, veuerabilis frater, canonicorum
Decernimus ergoutnulli omninohominum liceat
ejusdemEcclesiae consilio et assensu ralionabiliter
praefatummonasterium teiuere perturbare,aiitejus
statulsti, ut nuUus qui in Ecclesia ipsapersoaatum
possessionesauferre, vel ablatasretinere, minuere, D
amodo receperit, in chorum recipiatur, nisi de
seu quibuslibet vexationibus fatigare sed omnia ;
obsequio Ecclesiae in persona propria exhihendo
integra conserventur eorum pro quoriim guberna-
promissionem fecerit congrueutem, salva tamen
tione ac sustenlatione concessasuut usibus omni-
tua et capituli lui licentia, sive majoris et sanioris
modis profutura, salva sedis aposlolicae auctori-
parlis, quam quidem constitulioaem, sicut rationa-
tate. Si qua igitur ia futuruin ecclesiastica s*cula-
biliter facta est, aucloritate apostolica coufirma-
risvepersona, haoc nostrc-BConflrmationispaginam
mus ; statuenles ut uulli omuino hominum liceat
sciens, contra eam temere venire tentaverit, se-
hanc paginam aostrae confirmationis infringere, vel
cundo tertiove commonita, nisi realuui suiim
ei ausu temerario conlraire. Si quis autem hoc
digna salisfactione correxerit, poteslatis honoris-
attenlare praesumpserit, indigualionem omnipoten-
que sui dignitate careat, reamque se divino judi-
tis Dei elbeatorum PetrietPauli apostolorumejus
oio de perpetrata iniquitate cogaoscat.
se noverit incursurum.
Ego Lucius, Catholic83 Ecclesiae episcopus. Datum Laterani, quarto kalendas Februarii.
1107 LUCII III PAP^ 1108
XXXIII. A tenebat, et Stephanus de Sorceio et Savaricus de
Belloramo, assensu uxoris sua» Mathildis, et Phi-
Bona el libertatesmonasterii S. Mariae Regix-
lippus, castellanus Barri assensu filiorum suorum
Vallis conflrmat.
Gerardi et Ulrici, et Pelri, Tullensis episcopi, et to-
(Laterani, Jan. 29.)
tius capituli TuUeusis. Sedem raolendiui quam de-
[nvoO,Prxmoyislr. annales, II, Pi-ub., p. 412.] derunt vohis prffidicli hreredes ciim terris ante et
LLCii;sepiscopas,servusservoriira Dei.dilectis fi- retro eidera molentlino et slagno, aquarumve cursui
liis G.4LTEiio,abb;Ui ecclesia; S. Marias Regiae-Vallis, necessariis super rivulum qui currit ad pedem
ejusque fralribus tam prasentibus quain futuris montis Furnellorum cum eodem monte, sicut di-
regularem vitam professis in perpectuum. ctat utraque vallis liinc et inde. AUodiiim de San-
Religiosanivitameligentibusapostolicum conve- zeio cura proprio banno in tciris, silvis, pralis,
nit adesse pne.-idium,ne forle cujuslibet temerila- aquis, etvillarumadjacenliiimcommuuibuspaslu-
tis incursiisauteos a proposito revocet, aul robur, ris,quod dederunt vobis Letardus do Thazeio, as"
quod absit, sacrre religionis infringal. Eapropter, sensu uxoris suae AlcidisethEeredum suorum Joan-
dilectiin Domino filii, vestrisjustispostulalionibus uis de Morcio, Valteri de Vodio et Henrici filii sui,
clementer annuimus.etprffifatam ecclesiam Sanctre B et Vidricus de Blenau, asseusu Richardi fihi sui et
Maria; Regia;-Vallis, qua
in diviuo niaucipali filiassuasBonseFiiioe.elhieredum suorum Joannisde
estis obsequio, ad exemplar felicis recordalionis Moreio, Valteri de Vodio et Henrici filii sui et
prsedecessorum nostrorura Innocentii, Eugenii, Matthaei, filii Simonis de Blenau. Locum Rengis-
Alexandri,Romanorum pontificum, sub beatiPetri Vallis cum omnibus pertinentiis, quem habetis a
et nostra tutela suscipimus, et prcBsentis scripti capitulo Sancti Stephani Tullensis, et Havilda de
privilegio communimus, imprimis siquidem sta- Aspero Monte, assensu filiorum suorum Goberti
tuentes, ut ordo canonicusqui secundum Deum et etTheodorici, et a Balduino de Umplona. Locum
beati Auguslini regulam, atque inslitutionemPra;- de Jandoria cum omnibus perlinentiis suis, quem
monstratensem in eadem ecclesia institutus esse di- habetis ababbateelcapituIoSancli Leonis Tullensis
gnoscitur, perpetuis ibidemtemporibuslnviolabili- subcensudecerasolidoriira annuatim persolvendos
terobservetur. Praaterea qua-cuoquepossessiones, rum. Allodium de Uligenio quem dederiint vobi-
quajcunque bona eadem ecclesia imprassentiarum Valterus de Vodio, assensu fratris sui Simonis et
juste et cauonice possidet, autinfuturum conces- sororis suae BerthcT?, etMatthei filii sui, et Hugo Ru-
sione pontificum, largitione regum vel principum, fus, et Henricus frater ejus, assensu Hugonis filii
oblationetidelium, seu aliisjustis modis, prfestante Q sui et Hodiernee filiee sufc silvulam quee Parvum ;
Domino, polerit adipisci, firma vobis vestrisque Porum vocatur, et decem falcesprati iu Precra, et
successoribusetillibatapermaneant. Inqiiibushffic duas falces allodii inler Broceium et Sevodium, et
propriis duximus expriraenda vocabulis : sex jorualia terra; juxta Poruiu, qiiae dedit vobis
Ipsam scilicet vallrm in qiia fundala est abbatia, Valterus de Vadio, assensii Henrici filii sui et filia-
a prato Bovini sicutdictatlabiinnnemorisquod di- rum suarum AgathsB etAleidis, pro filiabus suisia
citurForest, usque ad viam Ovium, quie descendit ecclesia vestra conversis. Decem et octo denarios
a Fraciasubtuspratum, et exallera parteabeodem quos idera Valterus vobis in perpetiiura remisit,
prato Bovini, sicut dietatlabium Chelme usque ad pro Havilde uxore sua in ecclesia vestra sepulta.
fontem Beliardis, et a fonte usque ad viam subtus Locum Jovillaris cum omnibus pertiueutiis suis
pratum,sicut dictat via qufe jusla Fraciam vaditad quem habetis a Gofrido de Joinvilla et a Mathilde
Horreum. Terram Fraci« quam dederuut vobis de Vienna cognomento Lupa. Locum de Gravia
Guerardus et Theodoricus, domini de Sorceio, as- in Huugaria cum omnibus pertinentiis siiis-
sensu omnium hasredum suorum, et per manum quem habetisa Mendino, quondam Albensis Eccle>
Henrici, quoudaraTullensis episeopi, aquo in feu praeposito, cum omniintegritate patrinioniisui
sise
dum tenebant. Allodium de Bernaicuria quod de- „ assensu omnium hferedumsnorum. Locum Sanclee
derunt vobis, assensuStephani,quondam Crucis in Marchia juxla Francauivillam, quse anti-
.Metensis
episcopi,etRainaIdi,comitis Barri, in terris, silvis, quitusEremus vocabatiir, cum oinnibus perlinen-
pasturis, haeredes ejusdera aUodii manentes suis terris, pratis, vineis et moleudinis. Eccle-
in sub- tiis
scriptisvillis, .Nevesscijicet,
Commarceio, Sorbeio, siam Sancti Stephani regis cum omnibus perti-
Mehgneio, LevoviUa, locum de Bemont, Quatuor falces prati quasdedit vobis
nentiis suis.
qiii anti-
quitus Rampuns dicebatur, certis metis videlicet Hugo, dominus de Sorceio, in brolio suo ultra Na-
crucibus et foraminibus TheobaMo
in quercubus faclis lirai- vam pro filio suo in ecclesia veslra se-
tatum, quem dederunt vobis in terris, silvis, aqiiis pulto ; tres falces prati supra vaduui Sancli ,Mar-
et quorumlibet .animalium pasturis, tolius lerriE tini, quas dedit vobis Garnerus Bocherans in ec-
domino de Commarceio pertinentis, Stephania, clesia vestra couvcrsus. Tres talces prati in
comitissa prcedicti castri, assensu duas inter Sevodium et Wacon eum vi-
Simonislilii sui Preca et
et filiarum suarum Sophifeet Agnetis.et Stephani, nea apud Bruveium juxla fonteiu, quc-e appellatur
quondam Melensis episcopi
aquoillum in feudum BusUa, quiB dedit vobis Henricus de Francavilla
;
1109 EPISTOL^ ET PRIVILEGIA. — AN. llf 1110
pro filiasua in ecclesia vestra couversa. Pralii :; et A possessionesaufon-e.autablatasretinere, minuere

vineani quaededitvobisOtto miles de liruleio (Bru- seu quibuslibet voxationibus fatigare, sed omnia
ley), assensu uxoris saseTheceiinse, pro filia suain integra conservenlur eorum, pro quorum guberna-
ecciesia vestra conversa vineas quas dedit vobis
; tione aut sustentalione coucessa sunt, usibus om-
Oda, uxor Ttiemanni, in Monte Barrij pro filia sua in nimodis profutura, salva sedis apostolicae aucto-
eccIesiavestraconversa;viueasquasdeditvobis Val- ritate etcanonica justitia dioecesani episcopi.
terusde Vodio, conversus vester, in eodem Moute Si qua igitur in futurum eoclesiastioa seecnla-
;
vineasquas dedit vobis FridericiiSjConversusvester, risve persona hano nostrce oonstitutionis pagiuam
retro monasteriuai vineas quas dedit Rainaldus
; soiens, conti-a eam teraere veuire tentaverit, se-
de Bruleio conversus vester in Risset; vineas quas cundo, tertiove commonita, nisi realura suum di-
deditvobis Ermengardis de Broceio pro filiasuain gnasatisfactione correxerit, potestatis honorisque
ecclesia vestra sepulta; vineas quas dederunt vo- suidignitate oareat, reamque sedivioojudicin exis-
bis Theodericus et Wlfardus et Drogo et Hugo, con- terede perpeti'ata iniqnitatecognoscal, et a sacra-
versi vestri vineas quas dedit vobis Rainaldus
; lissimo corpore et sanguine Dei et Domini Redem-
Borrei cum tribus jornalibusterrcB ia Estrimes pro ploris noslri Jesu Christi aliena fiat, atque in ex-
Hugone filio suo in ecclesia vestra caaonico. Vi- B tromo examine divinae ultioni subjaceal.
neas et prala et lerras quas dedit vobis Theoderi- (ûnctis autem eidem loco sua jura servanlibus
cus,conversus vester,ineadem villa. Pisetereaquid- sit pax Domini nostri Jesu Christi, quatenus et hic
quid habetis infra parochias, videiicet de Brureio, fructum bonns actionis percipianl, et apud dislri-
de Lucceio et de Langneio, in terris, pratis, vineis, ctum judicem prcemia aeternse pacis inveuiaut.
decimis etraolendinisnihiloiuinusconfirmamus. Amea.
Sane novaiium vestrorum,qu8e propriis manibus Ego Lucius, Catholicae Ecclesiae episcopus.
autsumptibus cohtis, sive de nutfimentis anima- Ego Theodiaus, Porluensis et S. Rufinse epi-
lium veslrorum nullus a vobis decimas exigere scopus.
preesumal. Liceat quoque vobis clericos et laicos a Ego Paulus Prffinestiuus, episc.
saeculofugientes, iiberoset absolutos ad conversio- Ego Petrus, presb. card. S. Susaunoe.
nem recipere, el eos absque contradictione aliqua Ego Vivianus S. Stephani de Caelio-Monte, Presb.
relinere. card.
Prohibemus insuper, fratrum vestrorum
ul nulli Ego Cynthius, presb. card. tit. S. Caeciliffi.
post factani in eodem loco professionem fas sil, Ego Hugo,, presb. card. lit. S. Cleiuentis.
absqueabbatissuilicenliaabeodemlocodiscedere ; r Ego Arduinus presb. card. til. S. Crucis in Jeru-
discedentem vero absque communium litterarum salem.
cautione nullus audeat retinere. Inliibemus etiam Ego Marcellus, presb. card. tit. S. Marcelli.
ne ecclesias, aut terras, seu quodlibet beneficium Ego Laborans, presb. card. S. Mariae trans Tibe-
ecclesiee vestrse collatum liceal alicui personaliter rim tit. Calixli.

dari sive alio modo alienari, sine consensu tolius Kgo Jacobus, diac. card. SaQctte Mariae in Co-
capituli vestri, aut majoris et sanioris parlis ejus- smedin.
dem si quae vero donationes vel alieuationes aliter
; Ego Ramerius, diac. card. S. Georgii ad Velum
quam dictum est, factffi fuerint, eas irritas esse Aureum.
censemus. Ego Gratianus, Sanctorum Cosmae et Damiani
Ob evitandas vero ssecularium frequeulias libe- dioc. card.
pum sit vobis, salvo jure dioecesani episcopi, et ec- Ego Ranerius, S. Adriani diac. card.
elesise paroohialis, oraloria in grangiis vestris con- Data Laterani per mauum Alberti, sanclte Ro-
struere, et in ipsis, cum necesse fueril, vobis et manae Ecclesiae presJjyteri cardinalis et canoellarii,
famihte vestrse divina officia celebrare. IV KaL Februarii, indictione xv, Incarnationis Do-
Sepulturam praetereaipsius loct liljeramesse de- „ minicaj anno 1181 pontificatus vero domini Lucii ;
pernimus, uteorum devotioni et extremce volunlati, papa; III anno prim.

qui se illic sepeliri deliberaveriut, nisi forte excom- XXXIV.
municali et interdicti fuerint, nullus obsistat Monasterii S. Marise de Nemore •proleelionem sus-
salva tamen justitia illarum ecclesiarum, a quibus cipit possessionesque ac priuilegia confirmat.
mortuorum corpora assumuntur. Paoi quoque et (Laterani, Jan. 30.)
tranquilitati vestrse palerna sollicitudiue providere [Hlgo, sacri et canonici ordinis Prosmonst. Aînales,
volentes, auclorilate apostolica prohibemus, utin- t. II, Prob., p. cxxxvi.]
fra clausuras locorum seu grangiarum vestrarum Lucius episcopus, servus servorum Dei, dilectis
nuUus violentiam, vel rapiaam, vel furtum commit- filiis GuANERO, abbati ecclesiae Sanctae Mariae de
tere, ignem apponere, seu hominem capere aut in- Nemore, ejusque fratribus tam praesentibus quam
lerficere audeat. futuris regularem vitam professis in perpetuam
Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum fas memoriam.
I
sit prsefatam ecclesiam temere perturbare, aut ejus Religiosam vitameligentibus apostolicum conve-
IHl LUCII III PAP^ 1H2
nit adesse prsesidium, ne forte cujiislibel temeri- A de SparnemalIa(5/)a?"OTaWe), quasdedit vobisWil-
tatis incursus, aiit eos a proposito revocet, aut lelmus, Prisnei advocatus ; Tautecurt scilicet sicut
robur, quod absit ! sacrae religionis infringat. eam possidelial in lalum a cruce usque
longum et
Eapropter, dilecti in Doiuiao filii, vestris justis ad bauuuiii J.iuuei (Jauny). Curiam de Sparne-
postulationibus cleuienter annuiuius, et prEefatam mallacum omnibus pertinentiis suis, assensu tilio-
ecclesiam Sanctse Mariae de Nemore, in qua divino rum suoriim Girardi etAlexandri,omniumque ho-
mancipati esti obsequio, sub B. Petri et nostra minum adse pertinentium,et Matthaei ducis Lotha-
protectione suscipinius, et praesentis scripti privi- feudum tene-
ringoriim, a qiio predictas curias in
legio coiumunimus. In primis siquidem slatuentes bat. Curiamde monte Pariegnei, quam deditvobis
ut ordo canoaicus, qiii secundum Deum, et beati Drogo de Mancei, sicut eam possiilebat a croada
Augustini Regulam, atque institutionem Praamon- Willelmi advocati, vobis ab ipso Iradita usque ad
stratensiurn fratrum in eadem ecclesia institutus terminum Ernaldivillse (Ernaville), et a rupe an-
essedignoscitur,perpetuisibidemtemporibusinvio- teriore usque ad sylvam Beaunville. Curiam de
labiliier observetur. Praeterea quascunque posses- Romermunt euin omnibus pertineiitiis suis, quam
siones, quaecunque bona eadem ecelesia iiuprae- Cono de Asmancia et Becelinus lilius suus ciim
sentiarumjusteetcanouice possidet, aut ia futurum g uxore suaLupa, asseasu Hliorum suorum Aadrese
concessione pontificum, largitione regum vel prin- et Jofridi et Boemuadi de Ramere villa (Rumere-
cipum, oblalione fidelium seu aliis justis modis, ville), nepotiseorumaliorumque cohaeredum vobis
praestante Domino poterit adipisci, firma vobis in perpetuiim tradlderuut. Allodiuiu de Marboge
vestri^qiie successoribus el illibata permaneant. la (Marbache), in quo grangia vestra sila est, quod
quibus hreo propriis duximus exprimenda voca- Garsilius de Domeure, uxorque sua Regina cum
bulis : omnibus appenditiis suis vobis dederunt, assensu
Vallem scilicet iu qua fundata est abbatia, a ne- filii suis Hugonis et filiffi suse Garsilise. Duos molen-
niore Sanctfe Glodesiiidis usqiie ad neinus Sancti dinorum silus, quos Fulco de .Moreio (Morey),
Stephani et usqiie ad Hellai, cum colle superemi- uxorque sua comilissa vobis dederunt, asseusii tiiii
nenlis utraque parte praedictae vallis quam de-
e.x Vineas quas habetis apud Vanderes,
sui Joannis.
dcrunt vobis Raiualdus et Almaricus, ei Bertrudis Runamprei, Seuranvigne, Laureiz, cum pratis in
deVenderiiset LetardustieVillers, asseusuomnium eadem villa adjacentibus vineas apud Villers cum ;
haeredum suorum et asseusu Jiidith abbalissae et pratis quae in eadem villa habetis vineas quasha- ;
tolius capiluli sanclimonialium Sancti Petri .Metea- betis apud Noiivarai. Quatuor partes terlias partis
Parneio (Norroy), tani grossarum
sis, et Simonis ducisLotharingifeejusdemecclesiee
p decimarum de
advocati. Gapellam iuferiorem Sancta» Mariae Mag- quamniinularum,quarum uuamhabetis aTheodo-
dalenaecum censu et decimis et omaibus pertinen- rico abbate et capitiilo sancti Mansneti Tullensis
tiis snis. Capellam de Prismeio iiberam quam Mat- sub censu duodecim denarionim, in festo sancti
thaeus,dus Lotharingiae, vobisdeditasseusuHenri- Mansneti annuatim persolvendorum, aliani quam
ci, quondamTullensis episcopi, et filiorumsiiorum habetisab abbate etcapitulosancti Aggerici Virdu-
Simonis et Friderici. Partem allodii de Blanzei nensis, sub censu trium sextariorum siliginis ;
quam dedit vobisMatlhaeus,dux Lotharingiae, libe- aliam quam habelis a Balduino de Asperoiuonte,
ram ab omni exactione et ab omni costuma imper manum Tullensis episcopi, assensu sororum
munem, assensu uxoris suae Bertliae et liliorum suarumAlburgiset Comitissaeuxorisqiie suaeElisa-
suorum Simonis Friderici, .Mattliaei et Roberli fra- belhetfiliorum suorum Simonis, Hiigonis, Formeri
tris sui et Tlieodoriei de Sassures, ejusdem allodii et Alberti aliam quam habetis ab Hugone et fratre
;
advocati, qui eamdem advocatiam in manu ducis, suo Reinaldo de .Monzuns permaniim praedicti Tul-
a quoeamdem tenebal, resignavit. Alteraiupartem lensisepiscopi.VineamquamdeditvobisWillelmus,
ejusdem allodii interris,pratris, vineis, silvis, pas- advocatus de Prisneio, in claiiso. Vineam quam
cuis et banno, quam habetis ab abbate Hugone et deditvobis Haimo, sacerdos dePrisraei, infranco.
capitulo Sancti Apri Tullensis sub censu sex soli- Vineam quam dedit vobis Richerus de Warpei,
dorum Tullensis monetfe, in festo saactorum Inno- Vineam quam dedit vobis Joanues deFarre in Pro-
centiumannuatimpersolvendorum.EccIesiamejus- nora. Vineam quamdedit vobisJoannes deRosigno
dem villas de Blanzei cum omnibus pertinenliis in Vinulis. Viueam quam dederunt vobis Hugo et
suis, dote scilicet vineis, pratis, decimis. oblationi- Gobertiis fratres de Vilerces (Villers) in vinulis.
buseteleemosynis, quamhabetisababbatissaetca- Duasvineasin vinulis quashabelis abHugonefralre i
pitulo ecclesiae de Buxeriis sub censu sex resalium, vestro de Prisnei. Vineam apud Prisnei quam dedit
trium siliginis, et trium frumenti, in festo Sancti vobis Gualterus sacerdos de eadem villa. Vineain
Martini persolvendorum, per manum Henrici, quam dedit vobis Hugo presbyter de Prisneio inter
quondamTullensisepiscopi, et Hugonis Rufi.ejus- castrum et villara. AUodium in eodem loco quod
dem ecclesiae tiinc archidiaconi, quicensum praa- dedit vobis Ida de Sampigneio, assensu tiliorum
dictae ecclesiae ad eos spectantem vobis iu peipe- suorum Ulrici, Garneriel Tlieodorici. Allodium ia
tuum remiserunt. Curiam de Tautecurt et curiam praedicto locoquod dedil vobisHauvildis deParnei
1113 EPISTOL^ ET PRIVILEGIA. - AN. 1182. H14
assensu filiee filii sui Hugonis et Henrici marili A Odilia. Allodiumin eisdem finibas, quod dederunt
suideCastro. Vineamin Galteri-Campoqiiamdedit vobis in terris, sylvis, pasturis, llugo de Tireio et
vobis Albertus de Parneis. Vineam quam dedit sororessiiaj et Hugo de .Muuzuns et uxor ejus
fllii sui Theodorioi et filiae suse
vobis Recliitia in eodem loco. Vineam in Daram- Bonafilia, assensu
preiquam dedit vobis Suenrus. Vineain qiiam dedit Falehat» ct Hugo de Bricio, assensu fiiiorum suo-
vobis Letardiis de Vilers, nomine Rovigne. Yineam rum Herbranni, Hugonis el Arnulphi. .\lIodiom in
quain daderunt vobis Godefridus et iixor ejus Bo- eisdem finibus quod dicitur Berlairet, quod dede-
nafilia in eodeni loco. Vineam in Fosseis quam dedit runt vobis Haunode Grunsuncurt assensn fiiiorum
vobisWidricus miles Cusiaensis. Vineara in Genval suorum Hugo et Bovo mihtes
Henrici, Stephani et
quam dedit vobis Letardus de Vilers. Duas vineas de eadem villa, et Holiardis usor Gerardi de Ram-
bertcurt, assensu filioruni et filianim suarum
quas habelis in Fosseis a frafre vestro Gualone Ful-
;
vineam juxta Bellelai, quam dedil vobis nugonis et Elisabeth.

Usclia. conis, Galteri,
Tres vineas quarum duas Sane novalium vestrorum qu» propriis manibus
habetis in eodem loco,
terliam ad Melariam. Vineam apud Fosseis in loco aut sumptibus colitis, sive de nutrimento
anima-
qui dicitur Liims. Vineam in .Murvaldi loco quam liumvestrorumnullus a vobis decimas exigereprse-
dedit vobis Drogo de Claro-monte. Vineam in g sumat. Liceatquoquevobis clericos vel laicose sse
eodem loco quam dederunt vobis Dudardus et culo fugientes hberos et absolutos ad couversionem
recipere et eos absque contradictione aliqua
reti-
Drogo fratres. Vineam in eodem loco quam dedil
vobis Richardus. Viueam juxta torcular quam de- nere. Prohibemus insuper ut nulli fratrum vestro-
derunt vobis Drogo et Theobaldus fralres. Vineam rum post factam iii eodem loco professionemfas sit
juxla eiiindem lociimin Hodani-vinea quam dedit absqueabbatissuilicentiadeeodeiulocodiscedere,
vobis Drogo. Vineam in eo iem loco quam dedit di^cedeutem vero absqiie communium litterarum
vobis Garterus Filamont : Vineam in eodem loco cautione nuUus audeat retinere. luhibemus etiam
ve-
quam dedit vobis Hugo Vineam in
Clari-montis.ne ecclesias, aut terras, seu quodlibet ecclesiee
personaliter
eodem loco qiiam dederunt vobis Drogo et uxor stree beneficium collatum liceat alicui
ejus. VineamadMelariain qiiani dedit vobisSimoii. dari, seu alio modo alienari sine
consensu lotius
Vineam ad Andelandi fontein quam dedit vobis capitiili, aut majoris et sanioris
partis ejusdem.
Galterus frater Balduini. Vineam in liellilei qiiam Si qu;e vero doualiones vel
alienationes aliter
dedit vobis Lifridus. Vineam nomine Bellelai quam eas irrilas esse cea-
quam dictum est factae fueiint,
dedit vobis Aneeliniis Miles de Venderia. Vineam semus. Ad hiec autem adjicimus, ne aliqui cano-
nomine Gernndia quara habetis a sorore vestra q nic.i, seu couversi sub protectione domus veslrae
et majoris
Rechitia et filia ejus Bertrude. Vinram in eodem astricli siue consensu et hcentia abbatis
vel ab
quem deditvobisGarinu*!. Diiasvineas quarum
loco parlis capitull vestri, pro aliquo fidejubeanl
unam habetis in Blacerio, aliam in Alandi vinea, aliquo pecuniam mutno accipiant, iiltra pretium
qiias Aledis de Venderia et tilii sui Alexaader et capituli suiprovidentiaeprovisum, nisipiopter
ma-
Simon dederunt. Vineam juxta Sorberium quam nifestam donius vestrse utilitaiem. Quod si facere
dedit vobisMarlinus. Viueam iu Credie vinea qiiain p.ffisumpserit non teneatiir conventus, sine cujus
dedit vobis Gista. Vineam in Gunval quam dedit liceutia etconseusu hoc pro his aliquate-
egt-rant,
Herbertus. Vineam iii eodera loco qiiamhabetis ab nus respondere.Prseterea vobisin causis
liciluiu sit
Ascelino Fasne fratre vestro et uxore sua. Vineam vestrisfratresvestrosidoneos ad testificandum ad-
in eodem loco quam dedit vobis Drogo de Salia ct ducere atque ipsorum teslimonio, si rectum fue-
;
uxor ejus. Vineam in Winaprei quam dedit vobis rit, etpropulsare violentiam el justiliam vindicare.
Rodulphus filius .\ul8e. Vineam in eodem loco Obevitandas veroseecularium frequentias,Iiberum
quam dedit vobis Holiardis. Vineam juxta torcular, sit,salvo juredioecesani episcopi et ecclesia?
paro-
et ia
quam dederunt vobis Joannes et Bono fratres de chialis, oratoria in grangiis vestrisgonstruere
Parneio. Pratum juxta Parneium quod dederunt ^ familise vestrae,
ipsis, cum necesse fuerit vobis et
1--:™-.- -o-"
divinaofficia celebrare. "
Pro chrismate vero, r%i->o
oleo
"-
vobis Galterus et Jiilo filius ejus, et Richardus et ' '
Halvindis. Pratum quod dedit vobis soror vestra sacro,consecrutionibusecclesiarum,ordinationibus

Rechitia in MoUuin (Moulon). Quinque molendina clericorum, qui ad sacros ordines fuerint promo-
quae habetis, quorum quatuor sunt siiper sita vendi,siveabbatededucendoadsedem, velquibiis-
Mantheumfluvium, ununi juxtaBorleacurt nomine libet aliis ecclesiasticis sacramentis nullus a vobis,
Goranges, aliud juxta Vilers cum prato in quo aul sub obtentu consuetudinis aut quolibet alio
situm esl tertium et quartum in banno de Vande-
; modo qiiidquam audeat postulare. Si quis autem
quintuminter Vilers et abbaliara vestram. Al-
riis; contra hoc venire prKsumpserit, portionem cum
lodium ouoddedit vobis Witerus de Escrignes, in Giezi se noverithabiturum, cujus factum
exactione
terris, sylvis, pasturis, in iinibus vestris viUae, as- turpis muneris imitatur. Sepulturam pr.-eterea ip-
sensu Ricoldis uxoris suse el tilii sui Garneri et sius loci liberamesse decernimus, ut eorum
devo-
Heuvildis sororis siiae et liliorum et filiaru m ej iisdem lioni et extremie voluntati qui seillic sepeliri
deli-
sororis, Lamberti videlicet et Galteri, Havuildis et beraverint, nisi forte excommunicati vel interdicli
«15 LUCII III PAP^ 1116
siul, nullus obsistat, salva taiuen jiistitia illarum A cepisse, sicutea juste ac pacifice possidetis,
vobis
'"
ecclesiarura a quihus '
iiiortuorum corpora assu «'eidemecclesiaepraesentipnvilegioconfirmaraus.

muntur. Prohibemus quoque ut infra antiquos terminos,
Paciqiioque et tianqiiillitati ve=ti-8e paterna sol- tam majoris ecclesiffi quam aliarum ecclesiarum
licitudineprovidere volcntes, auctoritate apostolica veslri episcopatus nuUus de uovo aliam plebem,
prohibemus ut infra cl.uisuras locorum seu gran- vel ecclesiam, aut oratorium sine consensu vestri
giarum vestrarum, nullus violentiam, vel rapinam, episcopi el vestro a;dificare prmsumat, salvi tamen
furtum committere, igncmapponere,seuhominem privilegiis Romanorum pontificura, etc. Si qua igi-
capere vel interficere andeat. tur in futurum, etc. Hanc nostrse constitutionis.
Deceruiraus ergo ut nuUi orauino hominum fas etc.
sil prajfatam ecclesiam lemere perturbare, aiitejus
Locus f sigilli.
possessionesauferre, vel ablatasretinere, minuere,
Ego Lucius, Catiiolicae Ecclesiae episcopus.
seuquibuslibetvexationibiisfatigare, sedomniain-
tegra conserventur, eoruiu pro quorum guherna-
Ego Ttieodinus, Portuensis et S. RufintE episc.
Ego Pauliis, Prasnestiuce Ecclesige episcopus.
tioneacsustentationeconcessasuntusibusomnibus
Ego Petrus, tituli S. Susannse presb. card.
profulura.salvasedisapostolieae auctoritate etdioe-
q Ego Vivianus, tit. S. Stephani in Ccelio Monte
cesani episcop; cauonica justitia. Si qua igitur in
presb. card.
futurum ecelesiastica, sascularisve persona, etc.
Ego Lucius,CathoIica3 Ecclesiae episcopus.
Ego Cinthius, tituli sanctae Caecilise presb. card.
Ego Hugo tituli sancti Clementis presb.
Ego Theodinus, Portuensis el sanctffiRufiuEe epi- card.
Ego Jaointhus, diac. card. S. Maris in
scopus. Cosme-
din.
Ego Paulus, Prseneslinus episcopus.
Ego Petrus, presbyter cardinalis tituli Ego Ra^-nerius, diac. card. tit. S. Georgii ad Ve-
S. Su-
zannas. lum Aureum.
Ego Vivianus, presb. card. Ego Gratianus, sanctorum Cosmae et Damiani
tit. S. Slephani in
Ccelio Monte. diac. card.
Ego Cinthius, presb. card. tit. S. Caicihee. Ego Matthaeus, S. Marise Novse diac. card.
Ego Hugo, presb. card. tit. S. Clementis. Datum Laterani per manum Alberli, S. R. E.
Ego Arduinus, presb. card. til. S. Grucis in presb. cardinalis cancel., IV Jaauarii, ind. xv, In-
Jeru-
salem. carnalionis Domiuicas anno H8l, Pontif. vero D.
Ego Matthseus, presb. card. tit. S. Marcelli. Lucii papse III, anno i.
p
Ego Laborans, presb. card. sAnclifi Mari« trans XXXVI.
Tiberim tituli Calixti. Ad 1. priorem el fralres ecclesix S. Frigdiani
Ego Jacobus, diac. card. saiicloe Marise iu Cosme- Lucensis.
din. (Laterani, Febr. 2.)
Ego Raiuerius, diac. card. S. Georgii ad Velura
[Baluz., MiscelL, ed. Mansi, IV, 597.]
aureum.
Lucius episcopus, servus servorum Dei, dilectis
Ego Gratianus, sanclorum Cosmffl et Damiani
filiis I.priori, ct fratribus S. Fridiani, salutem
diac. card.
et apostolicam benedictionem.
Ego Ranerius, sancti Adriani diac. card.
Relalum est nobis es parte vestraquod D. prior
Uatum Laterani per manum Alberti sanctas Ro-
manae Ecclesias presbyteri cardinalis et caucellarii,
ecclesiae S. Martini Senensis, absque tuo, filii prior,
et aliorum fratrum suorum consilio et assensu,
III Kalendas Februarii, indictione xiv, Incarna-
tionis DominicfB anno 1181, pontificatus vero Do-
contra etiam privilegia sedis apostolicae insolita
mini Lucii Papae III, anno primo. gravamina ipsi Ecclesias imponere pro sua temeri-
tate prassumpserit. Quoniam igiturquae facta fue-
XX.KV
D rint enorniiter, apostolica debent auctoritate cas-
EcclesiseS.MarixEugebinxpossessionesetprivilegia sari, et culpa person» non debet in damnum Eccle-
confirmat. redundare, prassentibus lilteris vobis indulge-
siae
(Laterani.)
mus ut qnod a prasfato priore vobis inconsullis
[Ughelli, Ilalia sacra, 1, 639. —
Diploma fere est illicitefactum est in luanifestnm detrimentum Ec-
idem cuin eo quod jam eisdem concesserat Ale-
xanderHI papa, anno clesias, non teneamini aliquatenus observare.
li70, iii Kal- Novembris,
mdict. IV ; hoc unum lantum peculiare legitur;] Data Laterani, iv Nov. Februarii.
Libertates insuper et immunitates a bo. mem. XXXVIF.
B. Eugubino episcopo inouinibus cum possessio-
Ecclesix S. Waldeirudis Monlensis prolectionem
nibus et aliis bonis vobis ab initio concessis, et an- suscipil bonaque ac privilegia confirmat.
tiquasetrationabilesecclesiaevestreeconsuetudines, (Laterani, Febr. 18.)
necnondecimationes, obIationesetmortuaria,qu« [.MiR.ELs, Opp. diplom., III, 350.]
abannisquadraginta etamplius vos asseritis per- Lucius episcopus, servus servorum Dei, dilectisia
1117 EPISTOL^ ET PRIVILEGIA. - AN.1182. 1118
Christo flliabus Elisabeth priorissee S. Waldetru- A et eas absque contradictione qualibet relinere.
dis, ejiisque sororibus, tam prsesentibus quam fu- Ciim autem generale interdictum terrcB fuerit, fas
tuiis, canonicain vitam professis in perpetuum. sit vobis, clausis januis, uon pulsalis carapanis,
Prudentibus virginibus, quae sub liabitu religio- exolusis excommunicatis et iuterdictis, submissa
nis aecensis lampadibusper opera sanctitatis jugi- vocp, oftlcia divina celebrare.
ter se pr;eparaut ire obviam Spoaso (Matlh. xxv), Prohibemus iusuper ne quis iu vos, vel in eccle-
sedes apostolica debetpraesidiumimpertiri,neforte siam vestram excommuuicationis, suspensionis,
cujuslibet temeritalis incursus, aut eas a proposito vel interdicti sententiam absque maiiifeslaet ratio-
revooet, aut robur (quod absit I) sacrae religionis nabili causa audeat promulgare. Sepulturam prfe-
infringat. terea ipsius looiliberam esse decerniraus, ut eorum
Eapropter, dilectae in Chiristo tiliae, vestris justis devotioni et extremiB voluntati qui se ibi sepeliri
postulationibus clemente ranauimus, et ecclesiam deliberaverint, nullus obsistat, nisi forte excom-
S. Waldetrudis, in qua divino mancipatcB estis munioati vel iuterdicti fuerint, salva tamen justi-
obsequio, sub B. Petri et nostra protectione susci- tia illarum eoclesiarum a quibus corpora mortuo-
pimus. rum assumuntur.
Imprimis siquidem statuentes ut ordo canonicus, B Oecernimus ergoutnuUi omnino hominum liceat
quisecundum Ueum, et B. Augustini Regulam in praefatam ecclesiam temere perturbare, aut ejus
eodem loco institutus esse dignoscitur, perpetuis possessiones auferre, aut ablatas retiuere, seuqui-
ibidem temporibus inviolabiliter observetur. buslibet vexationibus fatigare, sed omuia integra
Prseterea, quascuuque possessiones, qu<ecimque conserventur eorum pro quorum gubernatione aut
bona eadem ecclesiae impraesenliarum juste etca- sustentatione concessasuntusibusomuimodis pro-
nonice possidet, aut in futurum concessione poa- fulura; salvaapostoliceesedisauctoritate et diaece-
liHcum, largitione reguin vel principiim, oblatione sani episcopi canonica justitia. Si qua igitur in fu-
fidelium, seu aiiisjustis modis, priBstante Domino, turum ecclesiastica saecularisve persona hanc
poterit adipisci, tirmo vobis et illis quae vobis siic- nostraeconstituliouispaginam, etc.
cesseriut illibata permaneant. In quibus hsec pro- Ego Luoius, Gatholicae Eoelesia episcopus.
priis duximus exprimenda vocabulis locum in : Ego Theodinus, Portuensis et S. Bufinae cardi-
primis in quo praBfata ecclesiasita est, cum omni- nalis episcopus.
bus pertiueutiis; quaecunqueapud villam de Niiny Ego Petrus Tusculanensis.
in terris, pralis, aquis, douiibus, molendinisve ha- Ego Paulus, Prajnestinus episcopus, etc.
bere noscimini; altare de Comis [Quesne] cum /. Datum Laterani per maniim Alberti, S. R. E. pre-
pertineatiissuis, quod vobis deditLictardus, Came- sbyteri cardiualis cancellarii, xu Kaleudas Martii,
racensisepiscopus, etquidquid in eadem villapos- indictione xv, Incarn. Dom. 1181, pontiticatus
sidelis; altare de Framerico cum appendiliis suis, vero domini Lucii papse nostri anuo primo.
de dono Alberti quondain Gameracensis episcopi X.X.XVIII.
et quidquid iu eadem villa possicletis altire de ;
Pavlhenonis S. Uarix el S. Petride Caroli-Caslro
Mazca de dono Nicolai quondam Cameracensis protr.riinnein susciint possessionesque ac privile-
episcopi ;de Castres cuui pertinentiis, quod
altare gia corifinnat-
vobis dedit Burchardus, quondam Gameracensis (Laterani, Febr. 23.)
episcopus, etquidquid in eadem villa habere nosci- [DuNOD. Eist. des Sequanois, t. I, Preuves, p. 100.]
mini altare de Braniavillotica cum pertinentiis
; Llcius episcopus, servus servorum Dei, dilectis
suis, quod dedit vobis Lietbertus, quondam Came- in Christo filiabus, abbatissae monasterii S. M. et
racensis episcopus, et quidquid in ea villa habere S. P. de Caroli-Castro, ejusque sororibus, tamprae-
noscimini villam de Kevy, villamde Kuasrignon,
; sentibiis quam futuris, regularem vitam professis
villam de Hal, villam de Herentael, villam de Ho- in prasdicto monasterio.
neslade, villam de Gemapia, servos et ancillas ec- OfHciumjustapostulantibusiudulgerevigoreequi-
clesifB nostraeaddictos ;censum etiam quem vobis tatis et ordo exigit rationis, praesertim qiiando pe-
debet ecclesia de Guilenghiem, decem scilicet soli- tentium voluntateinet pietas adjuvat et veritasnon
dorum Valecenensis monetas; censum quem vobis relinquit. Quapropter, dilectae in Christo filiffi, ju-
debet moaasteriumdeLiechies,qiiinquesolidorum stis vestris poslulationibus clenienterannuiraus,et
monetee Namurconsis. praefatum monasterium, in quo divino mancipatae
.Vntiquas et rationabiles consuetudines ecolesiae estisobsequioad exemplarfelicis memoriae Urbani,
vestrfB haotenus observatas, perpetuis decernimus Alexandri, Romanorum pontificum.sub beati Petri
temporibus inviolabiliter observari. Sane novalium etnostraproteotionesuscipimusetpraesentisscripti
vestrorum, qu!e propriis manibus aut suinplibus privilegio communiraus, in primis siqiiidem sta-
colilis, seu de nutrimentis animalium vestrorum, luentes ut ordo monasticus, qui secundum Deum
nullus a vobis deoimas exigere, vel extorqiiere et beati Benedicti Regulam esse dignosoitur insli-
praesumat. Liceat vobis personas e sfficulo fugien- tnlus in eodem monasterio, perpetuis temporibus
tes liberas etabsolutas ad conversionem recipere. inviolabiliter observetur. Preeterea, quascunque
1119 LUCII III PkPJE 1120
possessiones, qnfeciinqne bonaidem monasterium A qui post vos successerint nescientibus et invitis,
juste et canoniee pos^jdet, aut in futurum conces- emendi habeat facultatem et;si emerit, venditio
sioueponlilicum,largitioue regnm vel principum, illa nihilhabeat tirmitalis. In electione autem ab-
oblatione fidelium.seu aliis juslismodis, preestante balissEenulla prorsns saecularis persona, vocem vel
Domino, poterit adipisci, firma vobis et his qufe polestatem audeat arrogare
sibi ; sed, obeunte te,
post vos successerintet illibala permaneaut. In qui- Petronilla abbatissa dilecta in Christo filia, vel
bus htBC propriis duximus exprimenda vooabulis : earum quae tibi successerint, nulla ibi qualibet sub-
Noire etmedietalem Ostelens ecclesiamde Moo- ; reptionis astutia seu violentia prseponalur, praeter
lers eum quadani parte territorii ecclesiam de ; eam qnam sororesejusdem loci, vel sororum pars
Raons cum duobus mansis in eademvijla villam ; secundura Dei timorem et beati
cousilii sanioris,
SancliLamani cum appenJlciis suls eccleslamde ; Benedicti Regnlara providerint eligendam. Decer-
Brairi in villa Arlaci mansos
; tres, el ecciesiam nimus ergo ut nuUi orauino houiinum iiceat supra-
Sancti Vincentii ; ia castello Arlaci capellam San- dictum monasteriura temere perturbare, aut ejus
cti Nieolai in Blalerans, sexdecim mansos et rae- possessionesauferre, vel ablatasretinereet minuere
dielatem de Larnai apud Vincens quinque
villte ;seu quibusiibet vexationibus fatigare sed illibata ;
mansos m Lonibar quatuor raansos, jus quod

;
g oninia et integra couserventur... pro quarura gu- '
habelisineccIesiaSanotiGerraani et Capeilania in bernatione ac inslitutioae concessa sunt usibus "
villa de Playnoisel ecclesiam Sancli Remigii et

; omnimodisprofutura, salva sedis apostolicae aucto-
mansum de Moseres ecclesiara de Caimargis, in ritaleet dioecesani episcopi canonicajustitia. Sane
;
parochia de Vetars qnidquid juste possidetis, cas- vos ad jndicium hnjus praescriptae a Romaaa ec-
trum de Galardin, quod nobilis vir Willelraus co- cIesiaprotectioais,decemlibrascerae,septimo aaao
mesin tua dilecta in Christo filia et aliorura plu- redeunle. Lateranensi palalio persolvetis. Si qua
rimorum praesentia refutavit, ecclesiam de Juvin- igitur in futurnm ecclesiastica saecularisve persoua,
gey, eoclesiam de Arinthod hanc nostrse constilutionis paginam scieas, contra
; villara Plesiaci cum
appenditiis suis, villam de Louveres, villam Moro- eara temere venire tentaverit, secundo tertiove com-
nensem in mansos tres, in Chilim qninque monita, nisirealumsuum dignasalisfaclione corre-
raansos ; ecclesiara Turbionis cum ipsa vdla ter- xeril, polestatis honorisque sui dignitate careat,
;
tianipartem de Faissecum ecclesia ecclesiam de ;

reamque de perpetrata
se diviao judicio existere
Fied cum aedidcio domiui Guidonis eremitcE, iniqnitale cognoscat et a sacratissirao corpore et
inBe- ;
seno ecclesiam Saacti Joanuis Baptista; in Crote- ;

sanguine Dei ac Domini aoslri JesuRedemptoris
nai eoclesiam S. Petri, capellam de Novavilla, vil- Christi aliena fial, atque in extrerao examine di-
laniMinistroIi ; cnm omni-
Carolicastrurainlegrum strictae ultionisubjaceat. Cunctis autem eidem loco
bus perlinenliis suis, etqnidqnid
parochiaLedo- in sna jura servantibus sit pax Douiini nostri Jesu
nensi possidetis. Praeterea, Willelmo comile Christi, quatenus et hicbouEe actionisfructum per-
Bur-
gundionum et Matisconensis viara universfe carnis cipiant,etapud districtum judicem pra?mia aeternae
ingresso, Pontia comilissa, uxor ejus, cura Ste- pacis invcniant. Ameu, amen.
phano et Gerardo filiis suis, lallias el
aliaeniolu- Sequunlur signa Lucii, Catholicx ecclesiseepiseo-
raenta quae in earum lerra eontra juslitiam pi, el mullorum aliorurn, tam cardinalium quam
facie-
bant, iu prajsentia venerabilis fratris episcoporum, et in fine
nostri Hum- :
berli, Bisuntinensis archiepiscopi, supradicta; DatumLaterani permanumAlberti,S. R. E. pre-

ec-
clesiae pielatis intuitu, refntarunt sbyt. cardinalis et caacellarii, v Kal. Marlii, iadict.
elTibertus de ;
Montmoret ecclesiam Paintarum, campanariam et xv.aano Incarnationis Dominicae H8l,pontif. vero

gerbariam qua; in quosdam homines monaslerii fa- D. Lucii pap. ann.iii (6).
ciebat, et septem nummos, quos in
festo sancli
X.XXIX.
Martini anauatim in uaoquoque manso et Caroli
Castrensi eoclesia Privilegium super redemplione decimarum Osna-
exigebat, in pr;Bsenlia qno- bu7'gensis Ecclesix.
rumdamuobilinmpro anim,-B suceiemedioetsalute ^
reliquit. (Lateraai, Mart. 2.)
Easdem refutaliones praesentis scripti privilegio [.MoESER, Osn. Gesch., IV, 102.)
communimus.et inconcussasperpetuis temporibus
Lucius episcopus, servus servorum Dei, dilectis
permanere. Sane quieti veslrae in poslerum provi- Hliis capilulo Sancli Pelri Osnaburgensis, saliitem
dere volentes. auctorilate apostolica inhiberaus
ut et aposlolioiim benediclionem.
in possessionibus coeaobii vestri sine
vestro et Quae anobisrationabililerexpetualur,animonos
earum quae vobis successerint consilio et assensu, decet libenti concedere, et ea effeclu prosequenle
nuUus omnino turres, domos, vel raunitioues ali- complere. Eapropter, dilecti in Dominofllii, vestris
quas8BdificarepriEsumat;adjicienlesctiamulterras jnstispostulationibusannuentes, decimas ad eccle-
et possessionesad vestrum monasterium
pertinen- siam ipsam speclantes quibuscunque modis pote-
tes aullus, absquecausa rationabili, vobis vel his ritis de manu redimere laicorum et eas, auUius
(6) Signa chronologica sunt corrupta. contradictioae obstante, vestris usibus applicare
1121 EPISTOL^ ET PRIVILEGIA. — AN. 1182. un
liberam auctoritate praesentium vobisimpendimus A filio Angelo abbati SanciiCassianide Carisio, ejus-
facultatem. NuUi ergo hominum liceat hauc pagi- que fratiibus, taiii prffiseutibus qiiain fiituris in
nam nostrae confirmationisinfringere velausu te- perpetuum.
merario contraire. Si quis autem hoc attentare Quoties a nobis petitur quod ratioui et hones-
prsesumpserit, indignationem omuipotentis Dei et tali conveniredigaoscitur, animonos decetlibenli
beatorum Petri el Pauli apostolorum ejus se nove- concedere et pelentium desideriis congruumini-
rit incursurum. perliri suffragiiim.
Dalum Laterani, vi Nonas Martii. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis
XL. postulationibus clemenlerannuimiis, et prtefatum
Privilegium de decimis laico non conccdendis. monasterium in quo divino estis mancipati obse-
(Laterani, Mart. 3.) quio, sub beati Petri et nostra prolectione susci-
[Ibid.. IV, 103.] pimus etprfesenlisscripti privilegio communimus,
Lucius episcopus, servus servorum Dei, venera- statuenlesutquascunquepossessiones.quiBcunque
bili fratri Osnaburgensi episcopo, salu-
[Arpioldo], bonaeadem ecclHsioimprfesentiaruuijusleetcano-
tem et apostolicam benediclionem. nice possidet, aut in futurum coucfssioue ponli-
Fraternitalis luae discretio non ignoial, sicut pro B ficum, largitione regum vel principum, oblatione
cerlo credimus, quod cum decimse sine periculo fidelium, seu aiiisjustismodis, praestante Domino.
nequeant a possideri,non sunteis sub oeca-
laicis polerit adipisci, firma vobis vestrih-qae succpssori-
sione aliqua concedendae. Ideoque auclorilale apo- busetillibala permaneant, imprimis siquidem sta-
slolica prohibemus ne decimas,qu8ede manu laica tueutes ut ordo monasticus, qui secundum Deum
sunt erepta; ve) Iiberari poterunt in futurum, cui- et beati Beaedicli Regulam
in eadem ecclesia no-
quam laicorum assignes, sed in refectionem eccle- snitur institutus, perpetuis ibidem temporibus in-
siarum sustentationem clericorura et pauperum,
et violabiliter observetur. Possessionum aulem no-
sicut in canonibus est statutum, studiose couver- inina duximus exprimeuda :
tas, ita quod ex hoc nec hominum detractionem Villam de Carisio cum curte et districtoetomni-
incurras, nec indignationem divinam in supremo bus pertinentiis ejus, cum fliimine Rogulo ; eccle-
valeas examine formidare. siam Sancti Micliaelis de Moiiterutrulo cum orani-
Datum Lalerani, v Nonas Martii. bus quae habet et possidel, et cum omuibus qucE
Lucius PAPA ni. habetis in curte et castello de Peczole ecclesiam ;
XLL Sancti Cerbonii cum omuibus quas habetis in villa

Privilegium de sepultura in ecclesia Osnaburgensi. r ^' curte de Applano et quce habetis in Rocoa, et
;
""'
(Laterani, "'
^'
Mart. 3.) curte de Vaili etparlem qiiam habetis iuecclesia
;
[Ibid.] Sancti Justi et omnia quee habelis

; ia eurle Aliga,
Lucius episcopus, servus servorum Dei, dileclis et in curte et dislricto de Foliano, et in podio de
filiis.... praeposito et conventui Osnaburgensi, monte Fusculo, et incurte deAlatreta eumecclesia
salutem et aposlolicam benedictionem. Sancli Andreae omnibus quae habetis in eadem
et
Siquando postulaturanobisquod juricoaveniat, villa ; ecclesiam Sancti Pouliani cum poilio, villa
et ab ecclesiastica non dissonet honestate, peten- et curte ejusdem et quae habetis in curte de Le-
;
tium desideriis facilem debemus impertiri consen- gul et in curte de Toguano, et in curte de caslro
sum,eorumque volaefTectuprosequentecomplere. Falti ; ecclesiam Sancti Pelri et Libiano cum his
Eapropter, postulationibus vestris giatum imper- qusB habetis in villa de Libiano ; ecclesiam Saactae
tientesassensum, sepulturam ecclesiae vestraelibe- Mari» de Griciano cum omnibus, qute habelis ia
ram esse deceruimus, ut eorum devotioni et es- Griciano, et curte ejus ; et omnia qua; habetis in
tremas voluntati quise illic sepeliri deliberaveriiil,
Montecucari ; et in curte de Monticlo, et in curte
nisi forleexcommunicati vel inlerdicti sint, nullusde Pava, et in curte de Casanova et in villa de ;
obsistat, salva tamenjuslitiaillarum ecclesiarum a Padule,et in curtede Camuliano,et in curle de Pa-

quibus mortuorumcorporaassumuntur.NuUiergo ^ laja, etin curtede Montezaiio et ecclesiam Sancti ;
omnino homiauin liceat hanc paginam aoslree coa- Fridiaui de Pomponiauo cum omnibus perlinentiis
firmatioais iafriagere vel ei ausu temerario con- suis, et cum omnibus quae habetis in castello,
traire. Si quis autem hoc allentare prtesumpserit, etcurte etdistriclo de Bibone et quae habetis ;
indigaatioaem omnipotentis Dei et beatorum Petri in curtede Gavorrano ecclesiam Saucti Andrete:
et Pauli apostolorum ejus se noverit iucursurum. de Ravi ciim omnibus quee habet et possidet, et
Datum Laterani, v Nonas Martii. omaia quae ad vos perlinent in eadem curte de
XLII. Ravi ecclesiam Saacti Germaai cumomnibusquae
;
Ecclesias et bona monastevii S. Cassiani de Carisio possidet.quaesita in curte de Collemajori, et quae-

confinnat. cunque habetis incurte et districlo de Buriano; et
(Laterani, Mart. 8.) omnia quae habelis in curte de Ciimulo, etincurte
[Annat. CamalduL, IV, Append., p. 107.] de Ceole. Sane novalium veslrorum quae propriis
Lucius episcopus, servus servorum Dei, dilecto manibusaut sumplibus cohtis.sive de nutrimentis
1123 LUCII III PAP^; 1124
auimalium veslrorum nulliis a vobis deciraas esi- Ego Petriis, Tusoulanus episcopus ss.
gere vel extorqiiere praesumat. Liceal quoqae vobis Ego Paulus, Pra?neslinus episcopus ss.
clerieos et laicos e sseculo fugientes liberos et abso- Ego Petrus, tit.Sanctae Susannae presb. card.ss.
lulos ad conversionem vestram recipere, et eos Ego Vivianus, presbyt. cardiuaiis tit. Sancti Sle-
absque contradiclione aiiqiia relinere. phani in Coelio monte ss.
Prohibemus insuper ut niilli fralrum vestro- Ego Cynthius presb. card. tit. S. Cseciliae ss.
rum, post factaui in eodem loco professionem, Ego Hugo, presb. card. tit. Sancti Clemen-
fas sit absque abbatis sui licentia de eodem loco tis. ss.
nisi arctioris religionis obtentu discedere, disce- Ego Arduinus, lit. Sanclae Crucis in Jerusalem
dentem vero sine communium litteranim caulione presb. card. ss.
audeat retinere. Porro cum generale interdictum Ego Malthaeiis, tit. Sancti Marcelli presb. card. ss.
terrae fuerit, liceat vobis clausis januis, non pulsa- Ego Hyacinthus, diac. card. Sanctae MariaB in
tiscampanis, exclusis excommunicatis et interdi- Cosmedin ss.
ctis,suppressa voce divim officia celebrare paro- ;
Ego Rainerius, diac. card. Sancti Georgii ad Ve-
chialibus aiitem ecclesiis, quas tenetis liceat vobis lum Aureiim ss.
sacerdotes eligere, et dioecesano episcopo prassen- Q Ego Gralianus, Sanctorum Gosmee et Damiani
tare, quibus si idonei fuerint, epicopus curam diac. card. ss.
animarum commiltat, ut ei de spiritualibus, vobis Ego Rainerius Sancti Adriani diac. card. ss.
vero de temporalibus debeant respondere. Prohi- per manum Alberti, sanclae Romanae Ec-
bemus aulem ne qiiis in vos excomiuunicationis clesiae presbyteri cardinalis cancellarii, vui Idus
aut suspensionis seu in monaslerium vel eeclesias Marlii, indiclione xv, Incarnalionis Dominicae
vestras interdicli sententiam .ibsque manifesta et anno 1181, pontificatiis vero domni Lucii III pa-
rationabili causa promulget. Caeterum chrisiua, pae anno i.
oleum sanctuui, consecrationes altariura seu basi- {Pendel consuetum plumbeum sigillum.)
licarum, ordinaliones clericorura qui ad sacros
,\LIII.
ordines fuerint promovemli, per dioecesanum epi-
Privilegium pi-o Ecelesia Mutinensi.
scopumgralis et sine difticiillale vobis pra?cipimus
exhiberi. (Laterani, Mart. 9.)
Staluimus insuper ut, infra fines parochiarum [TinABosr.Hi, Memorie Moden., III, 82.]
vestrarum, absque consensu episcopi dicEcesaui et Lucius episcopus, servus servorum Dei, dile,
veslro nullus ecclesiam vel oratorium de novo ctis filiis Bo.NiFACio, prmposito Mutinensis Eccle
eediQcare piwsumat, salvi tamen privilegiis Ro- siK, ejusquft fratribus, tam prsesentibus quam fii-
manae Ecclesios. Praeterea sepulluram monaslerii turis, canonice substittiendisin perpeliium.

vestri liberaiu esse decernimus, ut eorum devo- Eflectum juste postulantibus indulgere et vigor
tioui et estremiE voluntati qui se illic sepeliri de aequitatis et ordo exigit rationis,praesertimquaudo
liberaverint, nisi forte excomraunicati vel inter- pelentium voluntates et pietas adjuvatet veritas
dicti sint, uullus obsistal, salva tainen jiistitia il- non relinquit. Eapropter, dilecti in Domino filii,
larum ecclesiarum a qiiibus morluorum corpora vestris juslis poslulationibus clementer anniiiraus
assumuntur. Obeunte vero te, nuuc ejusdem loci et praefatam Mutinensem Ecclesiam, in qua divino
abbate, vel tuorum quolibet successorum, nullus mancipatis estis obsequio, ad exemplar felicis re-
ibi qnolibet subreptionis astulia seu violentia prae- cordationis praidecessoris noslri Alexandri papae,
ponatur, nisi quem fratres communi consensu, sub beali Petri et nostra prolectione suscipimus
vel fratrum pars consilii sanioris, secundiim Dei et praesentis scripti privilegio communimus, sta-
timorein et beati Benedicli Regulam, providerint tuentes ut quascnnque possessiones, qiiaecunque

eligendum. bona eadem ecclesia inpraesenliarum juste el ca-
Decernimiis ergo ut nulli omnino hominum fas nonice possidet, aut in futurum concessione pon-
sit prEufatum monasteriiim teiuere perlurbare, aut D titicum, largitione regiim vel principura, oblatione
ejus possessiones auferre, vel ablatas retinere, fidelium, seii aliis justis modis, praestante Do-
minuere, seu quibuslibet vexationibiis faligare, mino, polerit adipisci, firraa vobis vestrisque suc-
sedommia inlegraconserventur eoriimproquorum cessoribus et illibata permaneant in quibus haec

guberuatione et sustentatione concessa sunt usi- propriis duximus exprimenda vocabulis :
bus omniniodis profutiira, salva sedis apostolicse Ecclesiam de Mocclena, ecclesiam Sancti Mar-
auctoiitate et dioecesani episcopi canonica justilia. tinide Ponteducis, decimam piscium ejusdemloci,
Si qua igitur in futurum ecclesiastica sjecularisve teuementum Pelavicinii, Saecuncii et coraitis de
persona etc. Massa, ecclesiam de Cesa et mansos quos ibi ha-
ADJUV.V NOS, DEUS SALUTARIS NOSTEn. betis, ecclesiam Sancti Jacobi de Aqualonga, et
Ego Lucius, Catholicae Ecclesise episcopus ss. villam ejusdem loci, ecclesiam Sanctae Mariae de
Ego Theodinus, Portuensis et Sanctae Rufinse Silula, castrum Panzani cum curte et ecclesia,
sedis episcopus ss. villam Marzani, ecclesiam Saucti Maronis, Molea-

1125 EPISTOL^ ET PRIVILEGIA. — AN. H82. 1126
dinum et possessiones quas ibi biabelis, medieta- A Ego Vivianus, presb. eardinali litulo Sancti
tem Castri Novi, et ecclesiam, castrum Petrosae Stephani in Ccelio Monte, subscripsi.
et ecclesiam, viliam de Prato, villam de Giierlo, Ego Cynthius presb. car in. titiilo Sanctse Cseci-
et ecclesiam, et quidquid habetis iu curte Caslri life subscripsi.
Veteris, ecclesiam de Monte Cuculo, ecclesiam Ego Hugo, presbyl. cardiualis titulo Sancti Cle-
Sancti Martini de Curso, plebem de Coligaria cum menlis, subscripsi.
ecclesiis suis, scilicet ecclesia Sanctae Marias in Ego Ard., presb. cardiualis titulo Sanclee Crucis
Strata sita juxta flumen Panarii, ecclesia Sancli in Jernsalem, subscripsi.
Dalmatii et ecclesia de Coligarola, ecclesia de Ego Laborans presbyter cardinalis Sanctse Ma-
Fossato Regio, ecclesia de Insula, ecclesia San- rise trans Tiberira titulo Calixti subscripsi.
ctee Mariae Magdalense, et Saucti fiusaldi et ho- Ego Hyacinthus, diaconus cardinalis Sanctse
spitali ejusdem ecclesiae, quartam parlem territo- Marise in Cosmedin, subscripsi.
rii Miotinee cum
decimis qnse jure proprietatis Ego Rainerius, diac. cardinalis SanctiGeorgii ad
canonice vestrae pertinet, etdeciraas quartse partis Velum Aureura, subscripsi.
ejusdem lerritorii ad episcopum pertinentis et mo- Ego Gratiauus, Sanctorum Cosmfe et Damiani
lendina quse iu prsefata quarta parle canonice g diaconus cardinalis, subscripsi.
consistunt, et quidquid habetis in Soleria pro Datum Laterani per manum Alberti, sanctse
concambio qaod fecistis cum Manfredino filio Romanae Ecclesise presbyteri cardinalis et cancel-
Bernardini quondam Manfredi. larii, vu Idus Marlii, indictione xv, Incarnationis
Antiquas prselerea et ratiouabiles cousuetiidines Dominicse anno 1181, pontificatus vero domni
eccIesiaBvestreehactenusobservatasratashabemus, Lucii papee III anno primo.
eteas auctoritateapostolica conlirmamus.Prohibe- XLIV.
mus quoque utinfra parochias ecclesiarum vestra- Privilegium concessum canonicis ecclesise Placen-
rum nullus ecclesiam vel oratorium sine assensu linse.
dioecesani episcopi et vestro sedificare prsesumat, (Laterani, Mart. 10.)

i salvis tamen privilegiis Romanoriim ponlificum. [Campi, Hist. di Piacenza, 11, 366.]
\
Interdicimus etiam ne quis in vos vel ecclesiam Lucius episcopus, servus servorum Dei, dilectis
vestram sine manifesta et rationabilicausaexcom- filiis. . . prfeposito et canonicis ecclesiae PlacentinfE
municalionis velinterdicti sententiam promulgare salutem, et apostolicam benedictiouem.
praesumat. Sepulturam prailerea Mutinensium ci- Dignum estetconsenlaueuni rationi, ut singulis
vium eidem ecclesiae liberam esse decernimus, ut „ ecclesiisdignitates, et jnrasua diligenti studiocon
eorum devotioni et exlremfe voluntati qui se illic servemus, et ne aliquorum malignitale turbentur,
sepeliri deliberaverint nisi forte excommunicativel congruam sollicitudinem adhibere. Hac ilaque ra-
interdicti sint, nullus obsistat, salva tamen justitia tione inducti, etvestris precibus inclinati auctori-
parochialium ecclesiarum a quibus morluorum tate apostolica prohibemus, ne cui liceat infra pa-
corpora assumuntur. Obeuole vero te, nunc e.jns- rochias ecclesiarum vestrarum sine dicEcesani epi-
dem loci prseposito, vel tuorum quolibet successo- scopi el vestro assensu ecclesiam vel oratorium
rum, nuUus ibi qualibet subreptionis astutia seu construere, salvis nimirum aiithenticis scriplis Ro-
violentia preeponatiir, nisi quem fratres communi manaa Ecclesiee.
consensu vel fratrum part consilii sanioris, se- Datum Laterani, vi Idus Martii.
cundum Dei timorera providerint eligendum. .\LV.
Decernimusergo ut nulli omuino homiuumfassil Canonicorum Placenlinorum imtitutum sancit.
praefatamecclesiamtemereperturbare aut ejuspos- (Laterani, Mart. 10.)
sessiones auferre vel ablalas retinere, rainuere, [iBin.]
seu quibuslibet vexationibus fatigare ; sed omnia Lucius episcopus, serviis servorum Dei, dilectis
integra conserventur eorum pro quorum guberna- filiis prseposito, elc. {modo quo supra).
tione et sustentatione concessa suul usibus omni- Relatum estnobisesparte vestra, quodpensantes
modis profutura, salva sedis apostolicte auctoritate sollicite facultates ecclesise vestrse, et grave volen-
et episcopi vestri canonica justitia. Si qua igitur tes scandalum evitare, communiter statuistis, ut
in futurum ecclesiastica sajcula! isve persona, etc. tantumdecem octocanonici.etquinque custodes
et
Bene valete. sint inecclesiavestra.Quamutiqueconstitutionem,

Ego Lucius.sanctee RomanaeEccIesise episcopus, utmajorem habeat firmitalem.quaeritis auctoritate
subscripsi. apostolica confirmari.
Ego Theodinus.Portuensis etSanctee Rufinse epi- Inde est, quod precibus vestris inducti numerum
scopus, subscripsi.

Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 201.

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 201.

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 201.

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

2ijij,f,-.:g!Ki..T ;,:'.

jjsjfeil:^ :;;;^ '

BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COJDIODA, CEGONOMICA,

mmm ss. patriim, doctorim scriptorimohe ecclesiasticorim,

DISSERTATIOMBCS, CGMMEXTARIIS LECTIO.MBISQI E VARIANTIBLS CONTINENTER ILLUSTRATA ;

CNDSQUISQDE PATBUM IN QUODLIBET TIIEMA SCRIPSERIT INO INTUITU CONSPICIATDR ALTERO

SGRIFTLR.C SACK.-E, ex quo lectori comperire sit obvidm qoinam patres

CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTI^ ECCLESIASTlCfi RAMOS EDITORE.

PATROLOGLE TOMUS CCI.

3KL JNSTIToTl C: McDIAZVAL STwUIES

ARNULFI LEXOVIENSIS EPISCOPI

LUCII III ROMANI PONTIFICIS, ALANI ANTISSIODORENSIS EPISCOPI, AIMERICI

OPUSGULA, DIPLOHIATA, EPISTOLiE

CURSUUM COMPLETOIIUM IN Sl^GUI.OS SCIENTI.i: ECCLESIASTIC^ RAMOS EDITORE.

VEMT : 8 FRANCIS GALLICIS

ARNUIJ"US LEXOVIENSIS EPISCOPUS.

GUILLELMUS TYRENSIS ARCHIEPISCOPUS.

LUCIUS m PONTIFEX ROMANUS.

ALANUS ANTISSIODORENSIS EPISCOPUS.

B. PETRUS CLAR.-EVALLENSIS ABBAS OCVAVUS.

AIMERICUS PATRIARCHA ANTIOCHENUS ET TERRICUS TEMPLARIUS.

ris S. Barbarae festinavit Arnulfus, iisque celebralis

dationemabbatiarumde Blanca landaetdeLucerna, civitateetmercato Lexoviensi. Eodem astitit trans-

nensi ejusdem jussu pontificis oralionem

gravatus accessu, ad medicinai salutare remedium librisquibusdam lcgalibus centum librasParisien-

Monte in appendice ad Sigebertum ad annum 1182:

clesiam et pulcherrimas domos laborasset, renua-

logio Victorino rccitatur « anniversarium solemne Odo Turnebus

OPERA QU^ EXSTANT OMNIA

J. A. GILES, LL. D.,

(Oxonii J. H. Parker, 1844.)

J. A. GILES EPISTOLA DEDICATORIA.

AKNULFI LEXOVIENSIS EPISCOPI

E codicc ms. qui in coltegio S, Joannis Baplistx Oxoniensi scrvalur.

l. A. instanlia pontificalis officii non tam Dguris elocutio-

tam excellens viitutis vestrae pra;rogativa concor- nescioquasanguiniscognationeconjunctus;quartus,

regula conservanda raandatur, si imperito agricolse

veroconstanlia vealra, veterem anniuum recenti me- A. nostras precibuseorumapudmisericordiamvestram

ad omnia quae vobis placita forent paratum tota de- concurrunt,utadconservandaquKcollcgilsuumepi-

8ui, ut ducem nostrum, cui jus successionis ha;rc- plurimumquetam ipsiarchiepiscopo,quamomnibu3

AD SUGERIUM ABBATEM S. DIONYSII. tum suspecta magnificentia commovetur. Dominus

Apud dominam imperatricem et filium ejus du- AD EUMDEM.

spem,Dominovolente,concepi,nuntiosquestalimad non apparui sanclitate. Venturus aulein fueram re-

promisit, diemque in quem regia rcsponsa postuk- jj

AD DOMINUM PAPAM EUGENIUM (3). ctitatis advolvam, gratissime susccpturus omnia,

(2J B. om. ingenux. (4) B., impotenlia.

Venerabilis frater et amicus noster Philippus bus impendisse.

(«) B., quanto. (9)B., orn, quodammodo.

4 alterum poleram reputare, cui meet ipsum mihi non

ventu contracla fuere sponsalia, dum illi sibi de hu-

haec mihi quandoque ad curiam redeunli per pleros- susest,utadeptammansioneradilectaBSua?quando-

Vale. Tui itaque studii erit apud hunc, ad quem toto

(10) B., multus. (13) C, cpulari.

AD ARNALDUM BON^VALLENSEM ABBATEM. amor sempcr, quibuscunque modis id fieri potueril

tate vestra, gavisus dc peregrinationis proventu, utjam te non simplici,sedduplicatocompleotar af-

fectus,utprosperaquidemproptercongratulationera videarobsequiumpraestitisse; visita nos, ut possim

vestrarum plenitudine gratiarura. sitatem solulionis in duorum annorum curricula

(16) B., destinarel. (19)8., Cambium.

XX. ternitas tua pr^sentibus detrectaverit obeJire man-