‫به نام خدایی که بیدریغ ستّار العیوب است‪...

‬‬

‫مؤلف‪ :‬سجّاد رحمانی‬

‫هرگونه کپی برداری غیرقانونی و حرام است و هیچ گونه رضایت مولف را در بر ندارد‬

‫فصل هفتم‬
‫بگیم چیا رو تا االن گفتیم!‬

‫تذکر‪ :‬در زبان انگلیسی به عملگر میگن ‪.operator‬‬

‫تا االن در مورد عملگرها‪ ،‬موارد زیر رو بررسی کردیم‪:‬‬

‫چیا هستن اینا؟‬ ‫نام عملگر‬

‫عملگرهای حسابی‬
‫(‪)%()//()**()/()*()-()+‬‬ ‫( ‪Arithmetic‬‬
‫‪)Operators‬‬
‫عملگرهای مقایسهای‬
‫(==)(=!)(>)(<)(=>)(=<)‬
‫‪Comparison Operators‬‬
‫عملگرهای تخصیص‬
‫(=)(=‪)%=()//=()**=()/=()*=()-=()+‬‬
‫‪Assignment Operators‬‬
‫که قراره این لیست رو در انتهای این فصل کاملتر کنیم‪.‬‬

‫عملگرهای عضویت‬

‫دو تا چیز هستن که باید یاد بگیریم‪:‬‬

‫‪ in )1‬که میگه فالن چیز درون بهمان چیز هست‪.‬‬
‫‪ not in )2‬که میگه فالن چیز درون بهمان چیز نیست‪.‬‬
‫مثال‪ :‬قطعه کد زیر رو در نظر بگیرید‪:‬‬
‫]‪a=[1,3,4,5,6‬‬
‫‪number=3‬‬
‫‪if number in a:‬‬
‫)"!‪print("Hast‬‬
‫‪else:‬‬
‫)"!‪print("Nist‬‬
‫یک لیست به اسم ‪ a‬تعریف کردیم‪ .‬یک متغیر هم با اسم ‪ numbers‬و مقدار ‪ 3‬تعریف کردیم‪.‬‬
‫حاال میگیم اگر اون ‪( number‬که ‪ 3‬هست) توی لیست ‪ a‬بود‪ ،‬چاپ کن هست‪.‬‬
 ‫در غیراینصورت چاپ کن‪ :‬نیست!‬
‫خروجی‪:‬‬
‫!‪Hast‬‬
‫مثال‪ :‬فرض کنید لیست زیر اسامی قبول شدگان کالس آمار است‪.‬‬
‫]"‪a=["Ali Reza","Mohammad Amin‬‬
‫توجه کنید که این استاد فقط ‪ 2‬نفر از کالس ‪ 500‬نفری رو قبول کرده! [درود بر شرف این استاد☺]‬
‫حاال افراد میخوان اسمشون رو وارد کنن و ببینن قبول شدن یا نه‪.‬‬
‫ما میایم اینو این شکلی کدنویسی میکنیم‪:‬‬
‫]"‪a=["Ali Reza","Mohammad Amin‬‬
‫)" ‪b=input("Enter your name:‬‬
‫‪if b not in a:‬‬
‫)"☺ ‪print("Failed‬‬
‫‪else:‬‬
‫)"‪print("Passed‬‬
‫که لیست ‪ a‬که قبلتر توضیح رو دادیم‪.‬‬
‫در خط دوم میایم یک ورودی از کاربر میگیریم و اسم اون ورودی که میگیریم رو میذاریم ‪.b‬‬
‫بعد میگیم اگر اسم بندهخدای دانشجو توی لیست نبود‪ ،‬بگه که افتادی و یک لبخند (☺) هم بزنه‪.‬‬
‫در غیراینصورت‪ ،‬بگه پاس شدی!‬
‫مثالً اگر من وارد کنم ‪ Sajjad‬میگه‪:‬‬
‫☺ ‪Failed‬‬

‫عملگرهای هویت‬

‫این عملگرهای در احراز هویت خیلی میتونن بهمووون کمک کنن ☺!‬
‫دوتا هم هستن ‪( is‬هست) و ‪( is not‬نیست)‪.‬‬
‫برای این فیلم کالً ‪ shell‬برو باز کنید و توی اون چیزایی که میگیم رو بنویسید [یا توی ‪ console‬خود‬
‫‪]PyCharm‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫عبارت زیر رو بنویسید و ‪ Enter‬بزنید‪:‬‬
‫‪a=5‬‬
‫خب اینو که بزنید‪ ،‬مقدار ‪ a‬رو برابر ‪ 5‬در نظر میگیره (توجه کنید که ‪ a‬یک ‪ integer‬یعنی عدد صحیح‬
‫است)‪.‬‬
‫حاال عبارت زیر رو بنویسید و ‪ Enter‬بزنید‪:‬‬
‫‪type(a) is float‬‬
‫در اینجا داریم میگیم نوع متغیر ‪ a‬برابر است با ‪( float‬اعشاری)‬
‫که چون این شکلی نیست‪ ،‬بهمووون ‪ False‬رو برمیگردونه‪.‬‬
‫حاال عبارت زیر رو تایپ کنید و ‪ Enter‬بزنید‪:‬‬
‫‪type(a) is not list‬‬
‫یعنی داریم میگیم‪ :‬نوع ‪ a‬برابر نیست با لیست‪.‬‬
‫که چون حرف درستی داریم میزنیم بهمووون ‪ True‬رو برمیگردونه‪.‬‬
‫مثال‪:‬‬
‫))" ‪a=eval(input("Enter something:‬‬
‫‪if type(a) is int:‬‬
‫)"‪print("integer‬‬
‫‪elif type(a) is float:‬‬
‫)"‪print("float‬‬
‫‪elif type(a) is str:‬‬
‫)"‪print("string‬‬
‫‪elif type(a) is bool:‬‬
‫)"‪print("Boolean‬‬
‫‪elif type(a) is complex:‬‬
‫)"‪print("complex‬‬
‫‪elif type(a) is list:‬‬
‫)"‪print("list‬‬
‫‪elif type(a) is tuple:‬‬
‫)"‪print("tuple‬‬
‫‪elif type(a) is dict:‬‬
‫)"‪print("dictionary‬‬
‫‪elif type(a) is set:‬‬
‫)"‪print("set‬‬
‫‪else:‬‬
‫)"‪print("Others‬‬
‫در این مثال از کاربر ورودی میگیره و نوعش رو چک میکنه‪.‬‬
‫مثالً اگر ‪( int‬عدد صحیح) باشه چاپ میکنه ‪integer‬‬
‫اگر ‪ str‬باشه (مخفف ‪ string‬که یعنی رشته یا متن) چاپ میکنه ‪string‬‬
‫و الی آخر‪.‬‬
‫تذکر‪ :‬موارد فوق (همون ‪ )set ،dict ،tuple ،list ،complex ،bool ،str ،float ،int‬دو کارکرد‬
‫دارن‪:‬‬
‫‪ )1‬چک کردن نوع یک چیز [مثل این مثال باال که دیدید]‬
‫‪ )2‬تبدیل نوع یک چیز‬
‫برای فهم دومی به مثال زیر دقت کنید‪:‬‬
‫"‪a="5‬‬
‫)‪b=int(a‬‬
‫توی خط اول اومدیم یک ‪ string‬با مقدار "‪ "5‬تعریف کردیم‪.‬‬
‫در خط دوم گفتیم بیا تبدیل به ‪ integer‬کن اون ‪ a‬رو! همین! پس این میشه کارکرد دوم که تبدیل‬
‫هست‪.‬‬
‫تذکر جدی‪ :‬توجه داشته باشید که فیلم هندی نیست دیگه! یعنی مثالً توقع نداشته باشید هر چیزی رو‬
‫بشه تبدیل کرد و مثالً یهو هوایی نشید چیزی شبیه زیر رو بنویسید‪:‬‬
‫"‪a="Sajjad‬‬
‫)‪b=int(a‬‬
 ‫قطعاً این بهتون خطا میده! چون آخه ‪ Sajjad‬رو چجوری رو ‪ integer‬تبدیل کنه؟ قبول دارید نشدنی‬
‫است؟ [بله! قبول داریم!]‬

‫عملگر ‪not‬‬

‫از معنیش مشخصه که نقیض یک چیز رو در نظر میگیره‪.‬‬

‫مثال‪:‬‬
‫]‪a=[1,2,3,4,5,6,7,8,9,10‬‬
‫][=‪odd‬‬
‫‪for i in a:‬‬
‫‪if not(i%2==0):‬‬
‫)‪odd.append(i‬‬
‫)‪print(odd‬‬
‫در خط اول که یک لیست تعریف کردیم به اسم ‪.a‬‬
‫در خط دوم یک لیست تهی درست کردیم [البته قرار نیست تا آخر خالی بمونه]‪.‬‬
‫در خطوط بعدی میگیم‪ :‬برای هر مولفه مثل ‪ i‬در لیست ‪:a‬‬
‫اگر باقیمانده تقسیم مولفه بر ‪ 2‬مساوی صفر نبود‪ ،‬به لیست ‪ odd‬اضافش کن‪.‬‬
‫تهش هم میگیم بیاد اون لیست ‪ odd‬رو چاپ کنه‪.‬‬
‫والسّالم‪.‬‬
‫)‪if not(i%2==0‬‬ ‫‪ if‬یعنی اگر باقیمانده تقسیم ‪ i‬بر ‪ 2‬مساوی صفر بود‪ .‬اما‬ ‫‪i%2==0‬‬ ‫توجه کنید که‪:‬‬
‫یعنی اگر باقیمانده تقسیم ‪ i‬بر ‪ 2‬مساوی صفر نبود‪ .‬پس به این نقیض کردن شرط توسط ‪ not‬دقت‬
‫کنید‪.‬‬
‫لیستمون تکمیل شد!‬

‫اون لیستی که توی فیلم ‪ 1‬داشتیم رو به صورت زیر کامل میکنیم‪:‬‬

‫چیا هستن اینا؟‬ ‫نام عملگر‬
‫عملگرهای حسابی‬
‫(‪)%()//()**()/()*()-()+‬‬
‫(‪)Arithmetic Operators‬‬
‫عملگرهای مقایسهای‬
‫(==)(=!)(>)(<)(=>)(=<)‬
‫‪Comparison Operators‬‬
‫عملگرهای تخصیص‬
‫(=)(=‪)%=()//=()**=()/=()*=()-=()+‬‬
‫‪Assignment Operators‬‬
‫عملگرهای عضویت‬
‫(‪)not in()in‬‬
‫‪Membership Operators‬‬
‫عملگرهای هویت‬
‫(‪)is not()is‬‬
‫‪Identity Operators‬‬
 ‫عملگرهای منطقی‬
‫(‪)not()or()and‬‬
‫‪Logical Operators‬‬

‫فصل هشتم‬
‫تابع با صفر پارامتر ورودی (یعنی پارامتر ورودی نمیگیره!)‬

‫پایتون واسه خودش یک سری توابع از پیش تعریف شده داره (مثال زیر رو در نظر بگیرید)‪.‬‬

‫مثال‪ :‬برای محاسبه مجموع مولفههای لیست ‪ a‬میتونیم از تابع ‪ sum‬استفاده کنیم‪:‬‬

‫]‪a=[1,5,7‬‬
‫)‪print( sum(a‬‬ ‫)‬
‫خروجی‪13 :‬‬

‫اما خودمون هم میتونیم تابع تعریف کنیم‪.‬‬

‫برای تعریف تابع از کلمه کلیدی ‪( def‬مخفف ‪ define‬به معنی تعریف کردن) برای تعریف تابع‬
‫استفاده میکنیم‪.‬‬

‫مثال [تابع بدون ورودی!]‬

‫‪def Koolac():‬‬
‫"""(‪print‬‬
‫‪By:‬‬ ‫‪Sajjad Rahmani‬‬
‫‪Website: www.Koolac.Org‬‬
‫)"""‬
‫)(‪Koolac‬‬
‫در اینجا یک تابع تعریف کردیم که وظیفش چاپ یک سری چیز میز است! اسم تابع رو هم گذاشتیم‬
‫‪Koolac‬‬
‫خب! یک قسمت از کد باال پسزمینه آبی داره و یه قسمت دیگه پسزمینه بنفش‪.‬‬
‫اون قسمتی که پسزمینه آبی داره‪ ،‬مربوط به تعریف تابع است و اون قسمتی که پسزمینه بنفش داره‬
‫مربوط به فراخوانی تابع است‪.‬‬
‫تذکر‪ :‬نکات مربوط به ‪ indentation‬و ‪ ...‬دقیقاً مشابه مواردی است که سابقاً مطرح کردیم‪.‬‬

‫تابع با یک پارامتر ورودی‬

‫مثال [تابع با یک پارامتر ورودی]‬

 ‫فرض کنید میخوایم یک تابع بنویسیم که یک عدد رو به عنوان ورودی بگیره و دوبرابر اون رو چاپ‬
‫کنه! (و مثالً فرض کنید میخوایم اسم تابع رو هم بذاریم ‪ double‬به معنی دوووبل کردن یا همون‬
‫دوبرابر کردن خودمون!)‬

‫‪def double(number):‬‬
‫‪print( number*2‬‬ ‫)‬

‫)‪double(5‬‬
‫یک قسمت از کد باال پسزمینه آبی داره و یه قسمت دیگه پسزمینه بنفش‪.‬‬
‫اون قسمتی که پسزمینه آبی داره‪ ،‬مربوط به تعریف تابع است و اون قسمتی که پسزمینه بنفش داره‬
‫مربوط به فراخوانی تابع است‪.‬‬
‫در قسمت تعریف تابع‪ ،‬اومدیم اسم تابع رو ‪ double‬گذاشتیم و این تابع یک ورودی میگیره (که اسم‬
‫ورودی این تابع رو داخل پرانتز این تابع تعریف میکنیم)‬

‫توجه‪ :‬اسم خود تابع و اسم ورودیهایی که براش در نظر میگیریم اختیاری است‪.‬‬

‫توضیح کارکرد تابع‪:‬‬

‫تابع ‪ double‬که در باال تعریف کردیم‪ ،‬یک ورودی مثالً به اسم ‪ double‬دریافت میکنه و میاد دوبرابر‬
‫اون ورودی رو چاپ میکنه!‬

‫در اون قسمتی که پسزمینه بنفش هم داره‪ ،‬اومدیم از تابع ‪ double‬یک مثال رو فراخوانی میکنیم‪ .‬به‬
‫عنوان ورودی این تابع عدد ‪ 5‬رو دادیم‪ .‬پس توقع داریم در خروجی‪ ،‬دوبرابر این عدد یعنی ‪ 10‬رو‬
‫چاپ کنه‪.‬‬

‫دستور ‪return‬‬

‫دو کد زیر رو در نظر بگیرید‪:‬‬

‫کد ‪:1‬‬

‫‪def double(number):‬‬
‫‪print( number*2‬‬ ‫)‬
‫کد ‪:2‬‬

‫‪def double(number):‬‬
‫‪return number*2‬‬
 ‫در کد اول‪ ،‬تابع میاد دوبرابر ورودی رو چاپ میکنه! اما در کد دوم‪ ،‬دوبرابر ورودی رو برگردووونده‬
‫میشه! حاال ما اگر دوست داشتیم اون مقدار برگردوونده شده رو چاپ کنیم‪ ،‬در کد دوم باید از دستور‬
‫‪ print‬استفاده کنیم‪.‬‬

‫تابع با دو پارامتر ورودی‬

‫میخوایم تابعی بنویسیم که دو تا عدد مثل ‪ a‬و ‪ b‬رو میگیره و بعد عبارت زیر رو برمیگردونه!‬

‫‪ab‬‬

‫کدنویسی مثال‪ :‬قطعه کد زیر رو درنظر بگیرید‪:‬‬

‫‪def power(a,b):‬‬
‫‪return a**b‬‬

‫(‪print‬‬ ‫)‪power(2,3‬‬ ‫)‬

‫یک قسمت از کد باال پسزمینه آبی داره و یه قسمت دیگه پسزمینه بنفش‪.‬‬
‫اون قسمتی که پسزمینه آبی داره‪ ،‬مربوط به تعریف تابع است و اون قسمتی که پسزمینه بنفش داره‬
‫مربوط به فراخوانی تابع است‪.‬‬
‫خب اومدیم یک تابع تعریف کردیم با اسم ‪ ،power‬که میاد ‪ a b‬رو برمیگردونه!‬

‫در اون قسمتی که پسزمینه بنفش داره هم داریم ‪ 2 3‬رو با تابع ‪ power‬که ساختیم حساب میکنیم و‬
‫خروجیش رو با دستور ‪ print‬چاپ میکنیم‪.‬‬

‫تابع با سه پارامتر ورودی‬

‫در این قسمت میخوایم فرمول یک معادله خط رو با تابع بنویسیم‪.‬‬

‫یک معادله خط به صورت زیر رو در نظر بگیرید‪.‬‬

‫‪ax + b‬‬

‫که ‪ a‬همون شیب معادله خط و ‪ b‬همون عرض از مبدأ است‪ .‬فرض کنید میخوام معادله خطی رو در‬
‫نظر بگیریم که ‪ . a = 2, b = 3‬پس در اینصورت معادله خط ما میشه‪:‬‬

‫‪2x + 3‬‬

‫حاال فرض کنید یکی از بندگان خدا عالقهمنده که مقدار این معادله خط رو در نقطه ‪ x = 1‬بدست بیاره‪.‬‬

‫در این صورت داریم‪:‬‬

‫‪2( x ) + 3 = 5‬‬
‫{‬
‫‪1‬‬

‫خب حاال بریم همینو توی پایتون بنویسیم‪ .‬هدفهمون اینه که تابعی بنویسیم که کاربر خودش ‪ x‬و ‪ a‬و ‪b‬‬
‫رو بده و ما براش مقدار معادله خط رو به ازای مقادیری که داده حساب کنیم‪.‬‬

‫کدنویسی مثال‪ :‬قطعه کد زیر رو در نظر بگیرید‪:‬‬

‫‪def khat(x,a,b):‬‬
‫‪return a*x+b‬‬

‫(‪print‬‬ ‫)‪khat(1,2,3‬‬ ‫)‬

‫یک قسمت از کد باال پسزمینه آبی داره و یه قسمت دیگه پسزمینه بنفش‪.‬‬
‫اون قسمتی که پسزمینه آبی داره‪ ،‬مربوط به تعریف تابع است و اون قسمتی که پسزمینه بنفش داره‬
‫مربوط به فراخوانی تابع است‪.‬‬
‫در قسمتی که پسزمینه آبی داره‪ ،‬اومدیم تابع رو تعریف کردیم که بیاد تهش مقدار معادله خط به ازای‬
‫اون ‪ x‬و ‪ a‬و ‪ b‬که کاربر وارد میکنه رو برگردوونه‪.‬‬

‫در قسمتی که پسزمینه بنفش داره هم اومدیم همون مثالی که اون همه دربارش صحبت کردیم رو به‬
‫پایتون دادیم تا پایتون رو هم یه محکی بزنیم ☺!‬

‫تذکر‪ :‬واضح است که میتونید توابع با پارامترهای بیشتری هم به طریق مشابه تعریف کنید‪.‬‬

‫در نظر گرفتن مقادیر پیشفرض برای پارامترهای تابع‬

‫همون مثال معادله خط رو در نظر بگیرید‪.‬‬

‫‪ax + b‬‬

‫فرض کنید میخوایم اینجوری در نظر بگیریم که اگر کاربر مقدار ‪ b‬رو وارد کرد که هیچی! [وارد کرده‬
‫دیگه]‬

‫اما اگر وارد نکرد‪ ،‬میخوایم به طور پیشفرض اون رو صفر در نظر بگیریم‪.‬‬

‫در این صورت داریم‪:‬‬

‫‪def khat(x,a,b=0):‬‬
‫‪return a*x+b‬‬
‫(‪print‬‬ ‫)‪khat(1,2‬‬ ‫)‬
 ‫اون جایی که نوشتیم ‪ ،b=0‬یعنی مقدار پیشفرض این پارامتر صفر هست‪ ،‬مگر اینکه کاربر خودش یه‬
‫چیزی رو صراحتاً وارد کنه‪.‬‬

‫خب در اون قسمت فراخوانی تابع هم دیگه کاربر گرامی مقدار ‪ b‬رو مشخص نکرده! و ماهم طبق‬
‫چیزی که صحبت کردیم‪ ،‬قرار شد اون صفر در نظر بگیریم‪.‬‬

‫‪2 (1) + b{ = 2‬‬

‫‪0‬‬

‫پس خروجی باید بشه ‪ 2‬که اگر اجرا کنید‪ ،‬میبینید که همین شکلی هم میشه‪.‬‬

‫انواع پارامترهای ورودی تابع‪:‬‬

‫الف) پارامترهایی که براشون مقدار پیشفرض در نظر گرفتیم [بیاید همینجوری واسه دل خودمون به اینا‬
‫بگیم‪ :‬سیبزمینی]‪ :‬اگر کاربر حال کرد‪ ،‬برای این پارامترها مقدار مشخص میکنه‪ ،‬اما اگر حال نکرد‪ ،‬ما‬
‫خودمون به طور پیشفرض مقدار نظر گرفتیم و مشکلی پیش نمیاد‪.‬‬

‫ب) پارامترهایی که براشون مقدار پیشفرض در نظر نگرفتیم [بیاید همینجوری واسه دل خودمون به اینا‬
‫بگیم‪ :‬بچه آدمیزاد]‪ :‬در اینجا با کاربر شوخی نداریم! اگر کاربر مقدار این پارامترها رو مشخص نکنه‪ ،‬چنان‬
‫خطایی بهش میدیم که دفعه اول و آخرش باشه که همچین پارامترهایی رو بدون مقداردهی وِل میکنه و‬
‫میره ‪.‬‬

‫سخن بزرگان‪ :‬پارامترهای از نوع سیبزمینی‪ ،‬باید همیشه بعد بچههای آدمیزاد بیان!‬

‫یعنی حق نداریم‪ ،‬پارامترهایی که مقدار پیشفرض دارن رو زودتر از اونایی بیاریم که مقدار پیش فرض‬
‫ندارن‪ .‬به زبووونِ مثال‪ ،‬این چیزی که در پایین نوشتیم‪ ،‬به همین دلیلی که گفتیم غلطه‪.‬‬

‫‪def khat(a,b=0,x):‬‬
‫‪return a*x+b‬‬
‫متغیرهای محلی و سراسری‬

‫در دنیای پایتون هم‪ ،‬محله و بچه محل و ایناها وجود داره!‬

‫بعضی متغیرها هستن فقط توی محله خودشون واسه خودشون کسی هستن‪.‬‬

‫اما در محلههای دیگه شکالت هم نیستن!‬

 ‫مثالً تابع و چیزمیزایی که توی اون تعریف میکنیم‪ ،‬یک محله حساب میشه! (محلهی اون تابع)‬

‫مثال زیر رو در نظر بگیرید تا داستان رو ادامه بدیم‪:‬‬

‫‪def double(a):‬‬
‫‪print( a*2‬‬ ‫)‬
‫)‪double(4‬‬
‫)‪print(a‬‬
‫اگر دقت کنید‪ ،‬توی تابع یه دونه ‪ a‬داریم‪ ،‬که درواقع همون ورودی تابع است‪.‬‬

‫به نظر شما‪ ،‬خروجی کد باال چی میشه؟ بیاید باهم تحلیل کنیم‪:‬‬

‫اونجایی که گفتیم )‪ double(4‬که میره سراغ تابع و ورودی رو دوبرابر میکنه و ‪ 8‬رو چاپ میکنه‪.‬‬

‫اما اونجایی که نوشته )‪ print(a‬بهمووون خطا میده! چون اون ‪ a‬توی محل خودش (محلهی تابع‬
‫‪ )double‬کسی بود‪ ،‬خارج از اون محل‪ ،‬شکالت هم نیست و کسی به رسمیت نمیشناسَدِش‪.‬‬

‫نکته‪ :‬متغیرهای داخل توابع فقط داخل خودشون معنی دارن‪ ،‬خارج از تابع آدم حساب نمیشن‪.‬‬

‫مثال‪ :‬خروجی کد زیر چی میشه به نظرتون؟‬

‫‪def double(a):‬‬
‫‪print( a*2‬‬ ‫)‬
‫)‪double(4‬‬
‫‪a=10‬‬
‫)‪print(a‬‬
‫خب اونجایی که )‪ double(4‬نوشتیم‪ ،‬میاد ‪ 8‬رو چاپ میکنه‪.‬‬

‫در خط بعدی اومدیم متغیری به اسم ‪ a‬تعریف کردیم و در خط بعد هم چاپش میکنیم‪.‬‬

‫تاکید میکنم اون ‪ a‬داخل تابع‪ ،‬اصالً بیرون از تابع‪ ،‬آدم حسابش نمیکنن! پس اون ‪ a‬که تعریف کردیم‬
‫با مقدار ‪ ،10‬در خط بعد اون رو میاد چاپ میکنه‪.‬‬

‫خروجی‪:‬‬

‫‪8‬‬
‫‪10‬‬
‫مثال‪ :‬خروجی مثال زیر چی میشه؟‬

‫‪a=10‬‬
‫‪def double():‬‬
 ‫(‪print‬‬ ‫‪a*2‬‬ ‫)‬
‫)(‪double‬‬
‫اون ‪ a=10‬که در خط اول تعریف کردیم‪ ،‬یک متغیر سراسری است (یعنی متغیری که همهجا قابل‬
‫دسترسی است)‬

‫توی تابع داریم میگیم‪ :‬دوبرابر ‪ a‬رو چاپ کن‪( .‬و این ‪ a‬همون ‪a‬ای است که در خط اول تعریف‬
‫کردیم‪ .‬چون گفتیم اون ‪ a‬یک متغیر سراسری است‪ .‬یعنی متغیری که همهجا‪ ،‬منجمله داخل تابع‪ ،‬قابل‬
‫دسترسی است)‬

‫و بعد در بیرون از توابع داریم تابع ‪ double‬رو فراخوانی میکنیم‪.‬‬

‫خروجی‪:‬‬

‫‪20‬‬

‫مثال‪ :‬خروجی کد زیر چی میشه؟‬

‫‪def double():‬‬
‫‪print( a*2‬‬ ‫)‬
‫‪a=10‬‬
‫)(‪double‬‬
‫بازهم همون خروجی مثال قبل رو میده و توضیحاتش دقیقاً مثل قبلی است‪.‬‬

‫شاید بگید‪ :‬اِع! موقعی که داریم تابع رو تعریف میکنیم‪ ،‬اصالً ‪ a‬تعریف نشده که! نباید خطا بده که‬
‫همچین متغیری وجود نداره؟‬

‫جواب اینه که خیر! مالک فراخوانی تابع است نه تعریف تابع‪ .‬یعنی اگر تا موقع فراخوانی تابع‪ ،‬اون ‪a‬‬
‫مقدارش مشخص نمیشد‪ ،‬خطا دریافت میکردیم‪ .‬اما الحمداله اینجا قبل از فراخوانی تابع‪ a ،‬تعریف‬
‫شده‪.‬‬

‫ولی واضحه که کد زیر با خطا مواجه میشه‪ ،‬چون تا قبل از فراخوانی تابع‪ a ،‬تعریف نشده‪:‬‬

‫‪def double():‬‬
‫‪print( a*2‬‬ ‫)‬
‫)(‪double‬‬
‫‪a=10‬‬
‫مثال‪ :‬تابعی رو در نظر بگیرید که یک لیست بهش میدیم و میاد مجموع (‪ )summation‬و میانگین‬
‫(‪ )average‬اون لیست رو حساب میکنه‪[ .‬صرفاً حساب میکنه]‬

‫‪def calculate(a):‬‬
‫)‪n=len(a‬‬
 ‫)‪summation=sum(a‬‬
‫‪average=summation/n‬‬
‫]‪x=[1,2,3‬‬
‫)‪calculate(x‬‬

‫)‪print(n‬‬
‫در بیرون از تابع یک لیست به اسم ‪ x‬تعریف کردیم و در خط بعدی گفتیم تابع ‪ calculate‬رو با‬
‫گرفتن لیست ‪ x‬به عنوان ورودی‪ ،‬اجرا کن‪.‬‬

‫در خط بعدی گفتیم )‪ print(n‬که کار رو خراب کرده! چون ‪ n‬یک متغیر ‪( local‬محلی) است و فقط‬
‫در داخل تابع واسه خودش کسی است‪ .‬برای همین با خطا مواجه میشیم‪.‬‬

‫شاید بپرسید آیا راهی هست که یه نفر داخل یک محل رو معروف کنیم تا همهجا بشناسنش! یعنی آیا‬
‫ل تابع‪ ،‬یک متغیر سراسری بشه؟‬
‫مثالً در مثال باال میشه کاری کرد که اون ‪ n‬داخ ِ‬

‫جواب‪ :‬بله فقط باید قبل از تعریف متغیر ‪ n‬داخل تابع‪ ،‬اعالم کنید که اون متغیر سراسری است‪ ،‬و‬
‫اینکار به صورت زیر انجام میشه [به قسمتی که ‪ highlight‬کردم‪ ،‬توجه کنید]‪:‬‬

‫‪def calculate(a):‬‬
‫‪global n‬‬
‫)‪n=len(a‬‬
‫)‪summation=sum(a‬‬
‫‪average=summation/n‬‬
‫]‪x=[1,2,3‬‬
‫)‪calculate(x‬‬

‫)‪print(n‬‬
‫اگر خواستیم چندتا چیز رو ‪ global‬کنیم چی؟ [این بار کد زیر رو در نظر بگیرید]‬

‫‪def calculate(a):‬‬
‫‪global n,summation,average‬‬
‫)‪n=len(a‬‬
‫)‪summation=sum(a‬‬
‫‪average=summation/n‬‬
‫]‪x=[1,2,3‬‬
‫)‪calculate(x‬‬

‫)‪print(n‬‬

‫مثال‪ :‬قطعه کد زیر رو در نظر بگیرید و بگید مشکلش چیست؟‬

‫‪def calculate(a):‬‬
‫)‪n=len(a‬‬
‫)‪summation=sum(a‬‬
‫‪average=summation/n‬‬
‫‪def MEAN(a):‬‬
‫‪return average‬‬
‫‪def SUM(a):‬‬
‫‪return summation‬‬
‫]‪x=[1,2,3‬‬
‫)‪calculate(x‬‬
‫(‪print‬‬ ‫)‪SUM(x‬‬ ‫)‬
‫مشکلش اینه که اون ‪ summation‬فقط توی تابع اول (فقط توی محل خودشون) واسه خودش کسی‬
‫است‪ ،‬نه توی محلهای دیگه‪ .‬پس توی محلهی تابع ‪ SUM‬اصالً شناخته نشده است! پس عمالً توی‬
‫تابع ‪ SUM‬داریم چیزی رو برمیگردونیم که اصالً تعریف نشده است و این قطعاً خطا میده‪.‬‬

‫برای رفع این مشکل باید بیایم متغیرها رو ‪ global‬کنیم‪:‬‬

‫‪def calculate(a):‬‬
‫‪global n,summation,average‬‬
‫)‪n=len(a‬‬
‫)‪summation=sum(a‬‬
‫‪average=summation/n‬‬
‫‪def MEAN(a):‬‬
‫‪return average‬‬
‫‪def SUM(a):‬‬
‫‪return summation‬‬
‫]‪x=[1,2,3‬‬
‫)‪calculate(x‬‬
‫(‪print‬‬ ‫)‪SUM(x‬‬ ‫)‬
‫حاال بگید مشکل این کد زیر چیست؟‬

‫‪def calculate(a):‬‬
‫‪global n,summation,average‬‬
‫)‪n=len(a‬‬
‫)‪summation=sum(a‬‬
‫‪average=summation/n‬‬
‫‪def MEAN(a):‬‬
‫‪return average‬‬
‫‪def SUM(a):‬‬
‫‪return summation‬‬
‫]‪x=[1,2,3‬‬

‫(‪print‬‬ ‫)‪SUM(x‬‬ ‫)‬

‫مشکل اینه که تا تابع ‪ calculate‬فراخوانی نشه‪ ،‬اصالً چیزی به اسم ‪ summation‬و ‪ average‬و‬
‫غیره تعریف نمیشه که ما میخوایم توی تابع ‪ SUM‬قابل دسترس باشه‪ .‬پس اون ‪ calculate‬رو حتماً‬
‫باید بذاریم‪.‬‬

‫چه فیلم طوالنی بود! خسته شدم انقدر تایپ کردم!‬

‫‪lambda function‬‬

‫توی این فیلم موضوعی رو آموزش میدیم که موقعی که دارید آموزش رو گوش میکنید با خودتون‬
‫میگید‪:‬‬
 ‫که چی؟! این مسخرهبازیها چیه؟ همون تابع خودمون رو تعریف کنیم! این کارا چیه دیگه!‬

‫اما یکم تجربه کسب کنین و کدهای این و اون رو ببینید و با چشم خودتون ببینید چقدر کاربرد داره‪،‬‬
‫قطعاً دعامون میکنید‪.‬‬

‫ما برای هر مثال‪ ،‬یه تابع ساده بهتون نشون میدیم و اون رو میایم به شکل ‪lambda function‬‬
‫بازنویسی میکنیم‪.‬‬

‫مثال‪ :1‬تابعی که ورودی رو دوبرابر میکنه‪.‬‬

‫‪def double(a):‬‬
‫‪return a*2‬‬
‫به صورت ‪:lambda function‬‬

‫‪f=lambda a:a*2‬‬
‫(‪print‬‬ ‫)‪f(6‬‬ ‫)‬
‫اون ‪ lambda‬که نشووونه و کلمهکلیدی این توابع است‪ .‬بعد جلوی همون ‪ lambda‬مینویسیم که این‬
‫توابع یه چیزی مثل ‪ a‬دریافت میکنن و دوبرابرش رو برمیگردونن‪ .‬اسم این دم و دستگاهی که درست‬
‫کردیم رو هم گذاشتیم ‪ .f‬توی خط بعد هم میگیم )‪ f(6‬رو بیا چاپ کن‪ .‬که دوبرابر عدد ‪ 6‬یعنی ‪ 12‬رو‬
‫چاپ میکنه‪.‬‬

‫مثال‪ :2‬تابعی که دوعدد رو ورودی میگیره و در خروجی ضرب این دو عدد رو برمیگردونه‪.‬‬

‫‪def multiply(a,b):‬‬
‫‪return a*b‬‬
‫به صورت ‪:lambda function‬‬

‫‪g=lambda a,b:a*b‬‬
‫(‪print‬‬ ‫)‪g(3,5‬‬ ‫)‬
‫اینجا هم گفتیم‪ ،‬یک ‪ a‬و ‪ b‬ورودی گرفته میشه و ‪ a*b‬برگردوونده میشه‪ .‬اسم این تابع رو هم گذاشتیم‬
‫‪ g‬و بعد درخط بعدی ‪ 3‬و ‪ 5‬رو به عنوان ورودی به تابع دادیم تا ‪ 3*5‬رو حساب کنه و برگردونه‪.‬‬

‫مثال‪ :3‬تابعی که دوعدد رو ورودی میگیره و در خروجی جمع اون دو عدد رو میده‪.‬‬

‫‪def add(a,b):‬‬
‫‪return a+b‬‬
‫به صورت ‪:lambda function‬‬

‫‪f=lambda a,b:a+b‬‬
‫(‪print‬‬ ‫)‪f(5,6‬‬ ‫)‬
 ‫اومدیم گفتیم این تابع دو ورودی (مثالً مثل ‪ a‬و ‪ )b‬میگیره و در خروجی جمعِ این دو عدد رو‬
‫برمیگردونه‪ .‬یک مثال هم در خط بعدش داریم پیادهسازی میکنیم که در واقع حاصل جمع ‪ 5‬و ‪6‬‬
‫(یعنی ‪ )11‬است‪.‬‬

‫مثال‪ :4‬تابعی که یک عدد رو به عنوان ورودی میگیره و اون رو به توان ‪ 2‬میرسونه‪.‬‬

‫‪def square(a):‬‬
‫‪return a**2‬‬
‫به صورت ‪:lambda function‬‬
‫‪f=lambda a:a**2‬‬
‫(‪print‬‬ ‫)‪f(5‬‬ ‫)‬
‫در اینجا میگیم یک ورودی مثل ‪ a‬گرفته میشه و به توان دو اون عدد برگردووونده میشه‪.‬‬
‫در خط بعدی هم یک مثال (‪ 5‬به توان ‪ 2‬که جوابش میشه ‪ )25‬ازش رو داریم پیادهسازی میکنیم‪.‬‬
‫مثال‪ :5‬تابعی که دو عدد مثل ‪ a‬و ‪ b‬رو میگیره و در خروجی ‪ a b‬رو برمیگردووونه‪.‬‬
‫‪def power(a,b):‬‬
‫‪return a**b‬‬
‫به صورت ‪:lambda function‬‬
‫‪f=lambda a,b:a**b‬‬
‫(‪print‬‬ ‫)‪f(2,7‬‬ ‫)‬
‫خروجی‪128 :‬‬
‫مثال‪ :6‬تابعی که یک عدد رو به عنوان ورودی میگیره و چک میکنه که آیا عدد وارد شده‪ ،‬زوج هست‬
‫یا نه؟‬
‫‪def check_even(a):‬‬
‫‪return a%2==0‬‬
‫به صورت ‪:lambda function‬‬
‫‪f=lambda a:a%2==0‬‬
‫(‪print‬‬ ‫)‪f(8‬‬ ‫)‬
‫یک ورودی مانند ‪ a‬میگیره‪ ،‬و بعد درخروجی میگه‪( a%2==0 :‬یعنی باقیمانده تقسیم ‪ a‬بر ‪ 2‬برابر ‪0‬‬
‫است)‬
‫حاال اگر واقعاً عدد زوج باشه‪ ،‬این ‪ a%2==0‬برابر ‪ True‬است و مقدار ‪ True‬رو برمیگردونه‪.‬‬
‫درغیراینصورت ‪ False‬رو برمیگردونه‪.‬‬
‫مثالً در مورد عدد ‪ True ،8‬برمیگردونه‪ ،‬اما در مورد عدد ‪ 9‬عبارت ‪ False‬رو برمیگردونه‪.‬‬
‫تابع ‪ map‬و ترکیب آن با ‪lambda functions‬‬

‫یکی از معنیهای کلمه ‪ map‬در زبان انگلیسی‪ ،‬تصویر کردن و نگاشت کردن است‪.‬‬
‫مثالً فرض کنید یک تابع به صورت ‪ f ( x ) = x2‬داریم‪ .‬و همچنین فرض کنید یک لیست هم به صورت‬
‫زیر داریم‪:‬‬
‫]‪a=[1,2,3‬‬
‫اگر تابع ‪ f‬رو رووووی تک تک مولفههای لیست ‪ a‬نگاشت کنیم (یا تصویر کنیم)‪ ،‬این معادل این‬
‫است که بیایم اون تابع رو روووی تک تک مولفههای لیست ‪ a‬پیادهسازی کنیم که خروجی میشه‪:‬‬
‫]‪[1,4,9‬‬
‫یعنی توان دوّمِ هریک از مولفههای لیست‪.‬‬
‫مثال‪ :‬لیست ‪ a‬رو به صورت زیر در نظر بگیرید‪:‬‬
‫]‪a=[1,2,3,4‬‬
‫میخوایم یک لیست دیگه به اسم ‪ b‬درست کنیم که درواقع ‪2‬برابر هریک از مولفههای ‪ a‬در اوون قرار‬
‫داده شده است‪ .‬یکی از راهحلهاش اینه چیزی است که قبالً دیدیم‪:‬‬
‫][=‪b‬‬
‫‪for i in a:‬‬
‫)‪b.append(i*2‬‬
‫)‪print(b‬‬
‫یکی از راهحلهای دیگه استفاده از تابع ‪ map‬است‪.‬‬
‫‪def double(a):‬‬
‫‪return a*2‬‬
‫]‪a=[1,2,3,4‬‬
‫))‪b=list(map(double,a‬‬
‫)‪print(b‬‬
‫در خط ‪ 1‬و ‪ 2‬اومدیم تابعی به اسم ‪ double‬تعریف کردیم که هر مولفه ورودی خودش رو دوبرابر‬
‫میکنه‪.‬‬
‫در خط ‪ 3‬اومدیم یک لیست به اسم ‪ a‬تعریف کردیم‪.‬‬
‫در خط ‪ 4‬اومدیم از تابع ‪ map‬استفاده میکنیم‪ ،‬تا براساس تابع ‪ double‬روووی تک تک مولفههای ‪a‬‬
‫نگاشت انجام بده‪.‬‬
‫توجه کنید که اون )‪ map(double,a‬به شما لیست برنمیگردونه! برای اینکه لیست برگردونه از تابع ‪list‬‬
‫هم استفاده کردیم و اسم اون لیست نهایی رو گذاشتیم ‪.b‬‬
‫در خط بعد هم داریم همون ‪ b‬رو چاپ میکنیم‪.‬‬
‫نکته‪ :‬توی )‪ map(double,a‬حق نداریم بجای ‪ ،double‬بنویسیم )(‪ .double‬اگر این شکلی بنویسید‪،‬‬
‫یقیناً خطا دریافت میکنید‪.‬‬
‫حاال بیایم بجای اون تابع ‪ double‬از ‪ lambda function‬استفاده کنیم‪.‬‬
‫]‪a=[1,2,3,4‬‬
‫))‪b=list(map(lambda x:x*2,a‬‬
‫)‪print(b‬‬
‫و خروجی این هم دقیقاً همون چیزی که میخوایم میشه‪:‬‬
‫]‪[2, 4, 6, 8‬‬
‫والسّالم‪.‬‬
‫تذکر نهایی‪ :‬اگر دقت کرده باشید در تمام مثالهای ‪ lambda function‬از توابعی استفاده کردیم به‬
‫این شکل‪:‬‬
‫‪def double(x):‬‬
‫‪return x*2‬‬
‫این تابع فقط یه دونه ‪( expression‬یا عبارت) داره که ما اون رو با زرد هایالیت کردیم‪.‬‬
‫‪lambda function‬ها‪ ،‬فقط میتونن جایگزین توابع با یه دوونه ‪ expression‬بشن نه هر تابع خوف‬
‫و خفنی!‬

‫فصل نهم‬
‫آشنایی با پکیجها‬

‫اسامی دیگر پکیج‪ :‬ماژول (‪ :module‬البته تلفظ انگلیسیش ماژول نیست‪ ،‬ولی ما توی فارسی‬
‫میگیم ماژول)‪ ،‬کتابخانه‬

‫پکیج چیست؟ فرض کنید میخوایم میانگین یک لیست رو حساب کنیم‪ .‬یکی از راههاش اینه که‬
‫خودمون کدی بنویسیم که این کار رو انجام بده‪ .‬یه راه دیگهش هم اینه که از کدی که یک سری بندگان‬
‫خدا قبالً نوشتن استفاده کنیم‪.‬‬

‫مثالً یک سری از بندگان خدا اومدن پکیجی درست کردن به اسم ‪ .statistics‬این پکیج یک سری‬
‫کارهای آماری داخلش تعبیه شده‪ ،‬مانند محاسبه میانگین و مُد و میانه و ‪. ...‬‬
‫انواع پکیجها‬
‫ما دو نوع کلی از پکیجها رو داریم‪ )1 :‬داخلی ‪ )2‬خارجی‬
‫‪ -‬پکیجهای داخلی اونایی هستن که توی خود پایتون نصب هستن و نیازی به نصبشون نیست (مثالً‬
‫پکیج ‪ sys ،statistics ،random ،math‬و غیره)‪.‬‬
‫‪ -‬پکیجهای خارجی اونایی هستن که توی خود پایتون نصب نیستن و نیاز داریم نصبشون کنیم (مثل‬
‫‪ pandas ،matplotlib ،nump‬و غیره)‪.‬‬
‫مثال‪ :‬لیست زیر رو در نظر بگیرید‪ .‬میخوایم با استفاده از پکیج ‪ statistics‬میانگین این لیست رو‬
‫چاپ کنیم‪.‬‬
‫‪import statistics‬‬
‫]‪a=[1,2,3‬‬
‫(‪print‬‬ ‫)‪statistics.mean(a‬‬ ‫)‬
 ‫در خط اول که اومدیم پکیج ‪ statistics‬که برای کارهای آماری استفاده میشه رو وارد برنامه کردیم‬
‫(‪ import‬یعنی وارد کردن)‪.‬‬
‫در خط دوم‪ ،‬یک لیست به اسم ‪ a‬تعریف کردیم‪.‬‬
‫در خط آخر هم اومدیم از پکیج ‪ ،statistics‬تابع ‪ mean‬رو استفاده کردیم تا میانگین ‪ a‬رو محاسبه‬
‫کنیم و به لطف تابع ‪ ،print‬اون میانیگن رو هم چاپ میکنیم‪.‬‬
‫خروجی‪2 :‬‬
‫نصب پکیجهای مختلف‬

‫نصب پکیجهای مختلف چون پنجره محور است و نه کد محور‪ ،‬در این جزوه نیامده‪ .‬چون برای آموزش‬
‫نصب قطعاً باید فیلم رو نگاه کنید (حتی برای مرور)‪.‬‬
‫پکیج ‪sys‬‬

‫پکیج ‪ sys‬برای ‪( System specific parameters and functions‬توابع و پارامترهای مشخص‬

‫سیستم) استفاده میشه‪.‬‬
‫مثالً فرض کنید میخوایم به کوچکترین ‪ float‬مثبت (یا همون اپسیلون ‪ ) ‬که یکی از پارامترهای‬
‫مشخص سیستم است‪ ،‬دسترسی پیدا کنیم‪.‬‬
‫قطعه کد زیر رو در نظر بگیرید‪:‬‬
‫‪import sys‬‬
‫‪eps=sys.float_info.epsilon‬‬
‫)‪print(eps‬‬
‫در خط اول اومدیم پکیج ‪ sys‬رو ‪ import‬کردیم‪.‬‬
‫در خط دوم‪ ،‬میایم کوچکترین ‪ float‬مثبتی که سیستم براش تعریف شده رو میریزیم توی متغیری به‬
‫اسم ‪.eps‬‬
‫در خط آخر هم همووون ‪ eps‬رو پرینت میکنیم‪.‬‬

‫این فایلها صرفاً برای خریدار این آموزشها تهیهشدهاست و هرگونه کپی برداری‪ ،‬به اشتراکگذاری و ‪ ...‬این فایلها‬
‫غیرقانونی و حرام است و هیچ گونه رضایت مولف را در بر ندارد‪.‬‬