2019 Wlis Finaluri Gamocdis Biletis Nimusis Pasuxi Albatobis Teoriasa Da Matematikur Statistikasi
2019 Wlis Finaluri Gamocdis Biletis Nimusis Pasuxi Albatobis Teoriasa Da Matematikur Statistikasi
Teoriuli sakiTxebi
1. xdomilebaTa damoukideblobis ori ganmarteba, wyvil-wyvilad da erToblivad
damoukidebloba.
A da B xdomilebas ewodeba damoukidebeli Tu:
I) P( A | B) = P( A) ; II) P( A B) = P( A) P( B) .
xdomilebaTa erTobliobas A1 , A2 ,..., An ewodeba wyvil-wyvilad damoukidebeli
Tu: P( Ai A j ) = P( Ai ) P( A j ), i j .
xdomilebaTa erTobliobas A1 , A2 ,..., An ewodeba erToblivad damoukidebeli
Tu 2 k n , i1 i2 ik : P( Ai1 Ai2 Aik ) = P( Ai1 ) P( Ai2 ) P( Aik ) .
praqtikuli amocanebi
4/9
6/10
5/9 mw
w
4/10
6/9
mw
3/9
mw
6 5 1
a) P(I - w; II - w) = = ;
10 9 3
4 3 2
b) P(I - mw; II - mw) = = ;
10 9 15
6 4 4 6 8
g) P(I - w; II - mw an I - mw; II - w) = + = ;
10 9 10 9 15
4 3 13
d) P(erTi mainc wiTelia) = 1 − P(orive mwvanea ) = 1 − P(I - mw; II - mw) = 1 − = ;
10 9 15
4 6 6 5 3
e) P(meore wiTelia) = P(I - mw; II - w an I - w; II - w) = + = .
10 9 10 9 5
1*. agdeben or saTamaSo kamaTels. Tu cnobilia, rom erT kamaTelze aRmoCnda 4 qu-
la, maSin ras udris albaToba imisa, rom: a) meore kamaTelze aRmoCndeba 5 qula? b)
meore kamaTelze mosuli qula naklebi iqneba 4-ze? g) orive kamaTelze mosuli ja-
muri qula meti iqneba 7-ze?
amoxsna. am SemTxvevaSi | |= 6 6 = 36 . SemoviRoT xdomilebebi: A _ erT kamaTelze
aRmoCnda 4 qula, B _ meore kamaTelze aRmoCndeba 5 qula, C _ meore kamaTelze
mosuli qula naklebia 4-ze, D _ orive kamaTelze mosuli jamuri qula metia 7-ze.
cxadia, rom:
A = {( 4,1); (4,2);...; (4,6); (1,4); (2,4); (3,4); (5,4); (6,4)} , | A |= 11 ;
AB = {(5,4); (4,5)} , | AB |= 2 ;
AC = {( 4,1); (4,2); (4,3); (1,4); (2,4); (3,4)} , | AC |= 6 ;
AD = {( 4,4); (4,5); (4,6); (5,4); (6,4)} , | AD |= 5 .
a) P( B | A) = P( AB) / P( A) = (2 / 36) /(11 / 36) = 2 / 11 ;
b) P(C | A) = P( AC ) / P( A) = (6 / 36) /(11 / 36) = 6 / 11 ;
g) P( D | A) = P( AD) / P( A) = (5 / 36) /(11 / 36) = 5 / 11 .
2. moyvaruli sinoptikosis Teoriis Tanaxmad Tu erT wels iyo wyaldidoba, maSin
albaToba imisa, rom igi ganmeordeba momdevno wels aris 0.7, xolo Tu erT wels ar
iyo wyaldidoba, maSin albaToba imisa, rom igi ar iqneba momdevno wels aris 0.6.
gasul wels wyaldidoba ar yofila. ipoveT albaToba imisa, rom wyaldidoba iqneba:
a) momdevno sam weliwads zedized; b) zustad erTjer momdevno sami wlis ganmavlo-
baSi.
amoxsna. SemoviRoT xdomilebebi: Fi _ wyaldidoba iyo i -ur weliwads. cnobi-
lia, rom P( Fi +1 | Fi ) = 0.7 da P( F i +1 | Fi ) = 0.6 . Sesabamisad, sawinaaaRmdego xdomilebis
pirobiTi albaTobebi iqneba: P( F i +1 | Fi ) = 0.3 da P( Fi +1 | Fi ) = 0.4 . saZiebelia: a)
P( Fi +1Fi + 2 Fi + 3 | Fi ) = ? da b) P[( Fi +1 F i + 2 F i + 3 ) ( F i +1Fi + 2 F i + 3 ) ( F i +1 F i + 2 Fi + 3 ) | Fi ] = ? .
namravlis albaTobis formulis Tanaxmad gvaqvs:
a) P( Fi +1Fi + 2 Fi + 3 | Fi ) = P( Fi +1 | Fi ) P( Fi + 2 | Fi Fi +1 ) P( Fi + 3 | Fi Fi +1Fi + 2 ) = 0.4 0.7 0.7 = 0.196 ;
analogiurad,
b) P[( Fi +1 F i + 2 F i + 3 ) ( F i +1Fi + 2 F i + 3 ) ( F i +1 F i + 2 Fi + 3 ) | Fi ] = P[( Fi +1 F i + 2 F i + 3 ) | Fi ] +
+ P[( F i +1Fi + 2 F i + 3 ) | Fi ] + P[( F i +1 F i + 2 Fi + 3 ) | Fi ] = 0.4 0.3 0.6 + 0.6 0.4 0.3 + 0.6 0.6 0.4 = 0.288 .
SeniSvna. SegiZliaT ar daweroT arcerTi formula da amoxsnaT dendrogramebis
gamoyenebiT.
amoxsna dendrogramebiT. SemoviRoT xdomilebebi: F _ iyo (iqneba) wyaldidoba,
F _ ar iyo (ar iqneba) wyaldidoba.
0.7
0.3
0.7
0.4
0.4 0.3 0.6
0.4 0.7
0.6
0.6 0.3
0.4
0.6
2 2.08
4. 250 gamokiTxuli moswavlidan 60% yovel saRamos 1 saaTs mainc mecadineobs. a)
aageT 95%-iani ndobis intervali im moswavleTa realuri proporciisaTvis, romle-
bic yovel saRamos 1 saaTs mainc mecadineoben. maswavlebels surs 98%-iani saime-
doobiTa da 0.03-is sizustiT Seafasos maRali klasis im moswavleebis realuri
proporcia, romlebic yovel saRamos 1 saaTs mainc mecadineoben. b) ra moculobis
unda iyos saWiro SerCeva; g) ra moculobis SerCeva unda aviRoT im SemTxvevaSi,
roca ar iqneba xelmisawvdomi SerCeviTi proporcia?
amoxsna. a) n = 250 , S n = 250 60 / 100 = 150 , wn = 150 / 250 = 0.6 , = 1 − 0.95 = 0.05 ,
z / 2 = z 0.0.25 = 1.96 . amitom saZiebeli ndobis intervali iqneba:
0.6 (1 − 0.6) 0.6 (1 − 0.6)
(0.6 − 1.96 , 0.6 + 1.96 ),
250 250
b) = 1 − 0.98 = 0.02 , z / 2 = z 0.0.1 = 2.33 , l = 0.03 , wn = 0.6 , 1 − wn = 0.4 . amitom SerCevis
2.33 2
minimaluri moculoba iqneba: n = [0.6 0.4 ( ) ] + 1 = [1447.83] + 1 = 1448 .
0.03
g) roca ar iqneba xelmisawvdomi SerCeviTi proporcia, unda aviRoT wn = 0.5
2.33 2
da gveqneba: n = [0.5 0.5 ( ) ] + 1 = [1508.16] + 1 = 1509 .
0.03
4*. wina kvlevebis Tanaxmad mkvlevari Tvlis, rom pirvelkursel studentTa wlovan-
ebebis dispersia Seadgens 1.6-s. SemTxveviT SerCeuli 50 pirvelkurselis wlovanebe-
bis SerCeviTi dispersia aRmoCnda 2.5. a) = 0.05 mniSvnelovnebis doniT aris Tu ara
pirvelkursel studentTa wlovanebebis dispersia 1.6-ze meti? b) aageT 99%-iani ndo-
bis intervali populaciis standartuli gadaxrisaTvis.
amoxsna. a) H 0 : D 1.6 , H 1 : D 1.6 , n = 50 , s 2 = 2.5 , = 0.05 ,
50 2.5
T .V . 2 = = 78.13 , C.V . = 49
2
,0.05 = 55.758 , C.R. = [ 49,0.05 ,+) = [55.758,+) . vinaidan
2
1.6
T .V . C.R. , amitom pirvelkursel studentTa wlovanebebis dispersia metia 1.6-ze.
b) = 1 − 0.99 = 0.01, / 2 = 0.005 , 1 − / 2 = 0.995 , s 2 = 2.5 , 49
2
,0.005 = 78.23 ,
49
2
,0.995 = 27.25 . saZiebeli ndobis intervali iqneba:
50 2.5 50 2.5
, ( ).
78.23 27.25
5. aris Tu ara SemTxveviT SerCeuli kviris ganmavlobaSi pirveli kompaniis taqsebis
mier gavlili manZilebis saSualo meti vidre meore kompaniis taqsebis mier gavlili
manZilebis saSualo, Tu Sesabamisi SerCevebis maxasiaTeblebia: x10 = 2837 , s1' = 30 ;
y11 = 2753 , s2' = 66 . CaTvaleT, rom populaciebi normaluria; mniSvnelovnebis doned
aiReT = 0.05 . aageT 95%-iani ndobis intervalebi saSualoTa sxvaobisaTvis da
dispersiaTa SefardebisaTvis.
miTiTeba: winaswar SeamowmeT hipoTeza dispersiebis tolobis Sesaxeb.
amoxsna. I) etapi: SevamowmoT hipoTeza dispersiebis Sesaxeb.
H 0 : 12 = 22 , H1 : 12 22 , = 0.05 , / 2 = 0.025 , 1 − / 2 = 0.975 , C.V .2 = F9,10,0.025 = 3.779 ,
C.V .1 = F9,10,0.975 = 1 / F10,9,0.025 = 1 / 3.9639 = 0.252 (miaqcieT yuradReba 𝑭𝒏,𝒎,𝟏−𝜶 -s gamoTvlis
302
wess: 𝑭𝒏,𝒎,𝟏−𝜶 = 𝟏/𝑭𝒎,𝒏,𝜶 ), C.R. = (0, 0.252] [3.779,+) , T .V . F (9,10) =
= 0.21. vinaidan
662
T .V . C.R. , amitom samarTliania alternatiuli hipoTeza, anu populaciebis ucnobi
dispersiebi gansxvavebulia. Sesabamisad, meore etapze visargeblebT satertvaitis
meTodiT (winaaRmdeg SemTxvevaSi gamocdaze isargebleT dispersiebis gaerTianebuli
Sefasebis meTodiT!!!)
II) etapi: davubrundeT amocanis ZiriTad kiTxvas. gvaqvs:
H 0 : a1 a2 , H1 : a1 a 2 , = 0.05 , C.V . = t[c],0.05 , sadac
(30 2 / 10 + 66 2 / 11) 2 (90 + 396) 2 236196
c= = = = 14.24 .
(30 2 / 10) 2 / 9 + (66 2 / 11) 2 / 10 8100 / 9 + 156816 / 10 16581.6
Sesabamisad, gvaqvs: C.V . = t[c],0.05 = t14,0.05 = 1.761 da amitom C.R. = (1.761,+) .
2837 − 2753 84 84
T .V . = = = = 4.19 .
30 2 / 10 + 66 2 / 11 90 + 396 20.05
vinaidan T .V . C.R. , amitom samarTliania alternatiuli hipoTeza, anu pirveli po-
pulaciis saSualo metia meore populaciis saSualoze.
ndobis intervali saSualoTa sxvaobisaTvis: aq t[c], / 2 = t14,0.025 = 2.145 da
Sesabamisad, gvaqvs:
(2837 − 2753 − 2.145 302 / 10 + 662 / 11, 2837 − 2753 + 2.145 302 / 10 + 662 / 11)
(84 − 2.145 20.05, 84 + 2.145 20.05) , (84 − 43, 84 + 43) , (41, 127) .
ndobis intervali dispersiaTa SefardebisaTvis: aq
Fm −1, n −1, / 2 = F10,9,0.025 = 3.9639 ; Fm−1,n−1,1− / 2 = F10,9,0.975 = 1 / F9,10,0.025 = 1 / 3.779 = 0.2646 da
Sesabamisad, gvaqvs:
(0.2646 302 / 662 , 3.9639 302 / 662 ) ;
(0.055, 0.819) .
6. sami qarxana uSvebs erTidaigive detals. am qarxnebidan aRebulia Sesabamisad 250,
200 da 150 detali, romelTagan arastandartuli aRmoCnda Sesabamisad 10, 9 da 11
detali. SevamowmoT hipoTeza aRniSnul SerCevaTa erTgvarovnebis Sesaxeb = 0.1
mniSvnelovnebis doniT.
amoxsna. H 0 : populaciebi erTgvarovania,
H 1 : ori populacia mainc gansxvavebulia,
= 0.1 , C.V . = (23 −1) (2 −1),0.1 = 22,0.1 = 4.605 , C.R. = (4.605,+) .
gamovTvaloT mosalodneli sixSireebi:
e1,1 = 250 570 / 600 = 237.5 , e1,2 = 250 30 / 600 = 12.5 , e2,1 = 200 570 / 600 = 190 ,
e2,2 = 200 30 / 600 = 10 , e3,1 = 150 570 / 600 = 142.5 , e3,2 = 150 30 / 600 = 7.5 ,
(240 − 237.5) 2 (10 − 12.5) 2 (191 − 190) 2
T .V . =
2
+ + +
237.5 12.5 190
(9 − 10) 2 (139 − 142.5) 2 (11 − 7.5) 2
+ + + = 2.36 .
10 142.5 7.5
radganac 2.36 4.605 , amitom nulovani hipoTezis uaryofis safuZveli ara
gvaqvs, anu populaciebi erTgvarovania.
6*. mkvlevars ainteresebs aris Tu ara kavSiri adamianis sqessa da mis mier miRebuli
alkoholis raodenobas Soris. SemTxveviT SerCeuli 68 adamianisaTvis miRebuli mo-
nacemebis mixedviT, = 0.1 mniSvnelovnebis doniT, SeuZlia Tu ara mkvlevars daas-
kvnas, rom miRebuli alkoholis raodenoba dakavSirebulia sqesTan?
alkoholis moxmareba
sqesi dabali saSualo maRali jami
mamrob. 10 9 8 27
mdedrob. 13 16 12 41
jami 23 25 20 68
amoxsna. H 0 : alkoholis raodenoba damoukidebelia sqesisagan,
H 1 : alkoholis raodenoba damokidebelia sqesze,
= 0.1 , C.V . = (22 −1) (3 −1),0.1 = 22,0.1 = 4.605 , C.R. = (4.605,+)
gamovTvaloT mosalodneli sixSireebi:
e1,1 = 27 23 / 68 = 9.13 , e1,2 = 27 25 / 68 = 9.93 , e1,3 = 27 20 / 68 = 7.94 ,
e2,1 = 41 23 / 68 = 13.87 , e2,2 = 41 25 / 68 = 15.07 , e2,3 = 41 20 / 68 = 12.06 ,
(10 − 9.13) 2 (9 − 9.93) 2 (8 − 7.94) 2
T .V . 2 = + + +
9.13 9.93 7.94
(13 − 13.87) 2 (16 − 15.07) 2 (12 − 12.06 2
+ + + = 0.283 .
13.87 15.07 12.06
radganac 0.283 4.605 , amitom nulovani hipoTezis uaryofis safuZveli ara gvaqvs,
anu alkoholis moxmarebis raodenoba araa damokidebeli sqesze.
bonus qulebi
k k k −1
EPo( ) = k e − = e − k = e − = e − e = .
k =0 k! k =1 k! k =1 (k − 1)!
*
3 ). axseniT ratomaa 3-Si ndobis intervali aseTi saxis. 2.5 qula
rogorc cnobilia, normaluri N (a, ) populaciisaTvis, ucnobi dispersiis
2
X −a
SemTxvevaSi -s gaaCnia stiudentis ganawileba Tavisuflebis xarisxiT n − 1
S' / n
X −a
( t (n − 1) ). stiudentis ganawilebis zeda / 2 -kritikuli wertilis ganmartebis
S' / n
X −a
Tanaxmad P{−t n −1, / 2 t n −1, / 2 } = 1 − . es ukanaskneli tolfasia Tanafardobis
S' / n
S' S'
P{ X − t n −1, / 2 a X + t n −1, / 2 } = 1 − , rac imas niSnavs, rom (1) saZiebeli ndobis
n n
intervalia.
x n − y m z / 2 12 / n + 22 / m . Z = [( X n − Y m ) − (a1 − a2 )] / 12 / n + 22 / m N (0,1) .
r r k
x n − y m t n + m − 2, / 2 sn' , m 1/ n + 1/ m . ni = nij . ni* = nij . n* j = nij .
j =1 j =1 i =1
as
x n − y m t k , / 2 s1'2n / n + s2'2m / m . Z = [( X n − Y m ) − (a1 − a2 )] / S1'2n / n + S 2'2m / m N (0,1) .
as
Z = [( P1 − P 2 ) − ( p1 − p2 )] / PQ(1 / n + 1 / m) N (0,1) .
( Fm −1, n −1,1− / 2 s1'2 / s2'2 , Fm −1, n −1, / 2 s1'2 / s2'2 ) .