WYŻSZA SZKOŁA BIZNESU I PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

w Ostrowcu Świętokrzyskim

WYDZIAŁ PEDAGOGIKI I NAUK O ZDROWIU

KIERUNEK: PIELĘGNIARSTWO

Paulina Maciąg

Nr albumu : 16679

WPŁYW RECHABILITACJI NA JAKOŚĆ ŻYCIA

PACJENTÓW HOSPITALIZOWANYCH PO UDARZE MÓZGU

Praca magisterska napisana pod kierunkiem:

Dr Katarzyny Kucharskiej

Praca przyjęta pod względem

merytorycznym i formalnym

w formie papierowej

i elektronicznej

………………………………….....

/data i podpis promotora/

Ostrowiec Świętokrzyski

2019
 Podziękowania:

Serdeczne podziękowania dla Pani dr Katarzyny Kucharskiej

za cenne wskazówki oraz pomoc udzieloną

podczas pisania pracy składa Autorka.

Pracę dedykuję Swoim Rodzicom , Wiesławie i Markowi Maciąg,

którzy wspierali mnie przez cały okres studiów

Spis treści

Spis skrótów …................................................................................................................str.5

Wstęp...............................................................................................................................str. 6

Cele pracy .......................................................................................................................str.7

1. Udar niedokrwienny mózgu . …......................................................................….....str..8

1.1. Epidemiologia, przyczyny i czynniki ryzyka choroby ….....................................str.8-12

1.2. Patomechanizm, podział i objawy udaru niedokrwiennego................................str.12-14

1.3. Diagnostyka udaru niedokrwiennego ….............................................................str.14-17

1.4. Postępowanie i leczenie w udarach niedokrwiennych........................................str.18-19

2. Udar mózgu krwotoczny .........................................................................................str. 19

2.1. Czynniki ryzyka i mechanizmy patogenetyczne udaru krwotocznego …..........str.19-20

2.2. Objawy kliniczne, rokowanie.............................................................................str.20-21

2.3. Diagnostyka, postępowanie i leczenie w udarach krwotocznych......................str. 21-23

3. Krwotok podpajęczynówkowy …............................................................................str.23

3.1. Epidemiologia i patomechanizm.........................................................................str.23-24

3.2. Objawy krwawienia podpajęczynówkowego, powikłania..................................str.24-26

3.3. Diagnostyka w krwotoku podpajęczynówkowym..............................................str.27-28

4. Problemy pielęgnacyjne u pacjentów po udarach mózgowych i opieka

pielęgniarska...................................................................................................... ….......str.33

4.1 Unieruchomienie .................................................................................................str.33-35

4.2. Trudności w połykaniu …...................................................................................str.35-36

4.3. Trudności w komunikacji, zaburzenia mowy i funkcji poznawczych..................str36-40

5. Część badawcza ….....................................................................................................str.41

5.1.Cele i założenia pracy .........................................................................................str.41-42

5.2.Metody i narzędzia badawcze ..............................................................................str.42-43

5.3.Wyniki badań. ...........................................................................................................str.43

5.4. Analiza wyników badań ............................................................................... …str. 44-84

5.5 Wnioski................................................................................................................str.85-87

5.6 Weryfikacja hipotez..............................................................................................str.88-89

Dyskusja ....................................................................................................................str.90-91

Streszczenie................................................................................................................str.92-93

Piśmiennictwo ..........................................................................................................str.94-97

Spis rycin .......................................................................................................................str.99

Spis tabel ..............................................................................................................str. 100-101

Spis wykresów ......................................................................................................str.102-103

Spis Skrótów:

mmHg - milimetr słupka rtęci

MR - Rezonans Magnetyczny

TK - Tomografia Komputerowa

CT -Tomografia Komputerowa

DNA - kwas dezoksyrybonukleinowy

BMI -Body Mass Index - indeks masy ciała

min - minuta

UNM -Udar niedokrwienny mózgu

rtPA- rekombinowany aktywator plszminogenu
ASA -Kwas acetylosalicylowy
j.m - jednostka aktywności substancji biologicznie czynnych
h – godzina
EKG – elektrokartografia
UM – Udar Mózgu
mg – miligram
kg - kilogram

Wstęp
 Ze względu na swój gwałtowny przebieg, choroby naczyniowe mózgu określane są
mianem udaru. Światowa Organizacja Zdrowia definiuje udar mózgu jako zespół kliniczny
charakteryzujący się nagłym wystąpieniem ogniskowego, a czasem uogólnionego
zaburzenia czynności mózgu, którego objawy utrzymują się dłużej niż dobę lub prowadzą
wcześniej do śmierci i nie mają przyczyny innej niż naczyniowa .Udary mózgu stanowią
jeden z najważniejszych problemów współczesnej medycyny [1]. Najczęstszą formą
uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego jest udar mózgu. Około 15% udarów mózgu
wykazuje patomechanizm krwotoczny, a 75% przypadków krwotoków śródmózgowych
jest spowodowanych przez nadciśnieniem tętnicze, które sprzyja powstawaniu mikro
tętniaków [2].
Rozróżniamy dwa typy udarów mózgowych: krwotoczne i niedokrwienne. Udary
krwotoczne stanowią 15% wszystkich udarów, pozostałe 80% to udary niedokrwienne.
Udar mózgu jest chorobą ogólnoustrojową, głównie wynikającą z patologii naczyniowej.
Ogromną rolę odgrywa tu miażdżyca i mechanizmy z nią związane. Proces chorobowy
dotyczy całego organizmu, a nie tylko naczyń mózgowych. Udar mózgu jest jedną z
najczęstszych przyczyn niepełnosprawności, a także śmierci,w populacji dorosłych [3].

Mimo że aż 80% czynników powodujących wystąpienie udaru mózgu to złe

nawyki, które można samemu zmienić, liczba pacjentów z roku na rok rośnie. Problem
tkwi min. w tym, że Polacy nie przeprowadzają okresowych badań profilaktycznych,
unikają aktywności ruchowej, stosują niezdrową dietę, nadużywają alkoholu czy palą
papierosy. Niska świadomość problematyki udaru mózgu skutkuje tym, że nie zauważa się
podstawowych symptomów, zapowiadających wystąpienie schorzenia. Mowa tu między
innymi o tępych bólach głowy, trudnościach w mówieniu czy przełykaniu, z zawrotami
głowy włącznie. W związku ze Światowym Dniem Udaru Mózgu obchodzonym 29
października organizacje pozarządowe na całym świecie organizują kampanie mające na
celu rozpowszechnianie wiedzy na temat udaru [4]. Prognozy są jednoznaczne – wzrost
zachorowań na udary jest nieunikniony . Powodem jest m.in. sytuacja demograficzna ,
czyli rosnąca liczba osób po 65 r.ż. Warto więc rozszerzać i informacje i profilaktykę
dotyczące tej etiologii i leczenia [5]. Pisząc pracę korzystano z literatury przedmiotu, a
także specjalistycznych czasopism, zawierających artykuły odnoszących się do podjętego
zagadnienia udaru i wszelkich jego oddziaływań na osoby chore.

Cele pracy
 Przedmiot pracy stanowi stan wiedzy chorych którzy przebyli udar , na temat tego
zjawiska chorobowego. Celem pracy jest natomiast zbadanie wiedzy pacjentów na temat
udaru.

Praca składa się z trzech rozdziałów. W rozdziale pierwszym przedstawiono część

teoretyczną. Ukazano tutaj podstawowe wiadomości dotyczące udaru oraz istotę i
charakterystykę i podział , w tym terminologię, przyczyny i rozpoznanie, przebieg i objawy
udaru, następstwa i powikłania udaru, skalę zachorowalności na udar w Polsce,
profilaktykę i postępowanie rehabilitacyjno terapeutyczne po przebytym udarze, aby
przywrócić sprawność chorym . W tej części pracy umieszczono również zagadnienie
opieki nad chorymi przebywającymi w szpitalu, w tym ich leczenie, kwestię diagnostyki,
samokontrolę ciśnienia tętniczego, a także zakres zadań pielęgniarki nad chorymi po
udarze.

W rozdziale drugim umiejscowiono metodologię badań własnych, w tym

uzasadnienie wyboru tematu pracy, przedmiot i cel badań, problemy badawcze i hipotezy
robocze, zmienne i ich wskaźniki, metody, techniki i narzędzia badawcze oraz teren i
organizację badań.
W rozdziale trzecim zawarto analizę wyników badań własnych, obejmującą
przebieg i objawy udarów w opinii badanych, przyczyny wystąpienia udaru wśród
ankietowanych, przebieg profilaktyki i postępowania terapeutycznego w przekonaniu
respondentów, ocenę opieki ze strony lekarzy i pielęgniarek według badanych oraz
znaczenie mierzenia ciśnienia i profilaktyki w opinii respondentów.

Pracę zamyka zakończenie, w którym postanowiono dokonać podsumowania pracy

oraz wyciągnięcie określonych wniosków.

1. Udar niedokrwienny mózgu

 Udar niedokrwienny mózgu to inaczej zablokowanie drogi, przez którą krew płynie
do mózgu. Może to być spowodowane na przykład zmianami miażdżycowymi, które
zlokalizowane są w ścianach naczyń mózgowych. Udar niedokrwienny mózgu zwiększa
się w momencie wad serca, migotania przedsionków czy obniżenia ciśnienia tętniczego
krwi. Leczenie tego typu udaru jest podobne jak w przypadku innych rodzajów tego
schorzenia. Lekarze monitorują stan zdrowia pacjenta, na bieżąco wyrównując gospodarkę
wodno elektrolitową i węglowodanową. Istotne w leczeniu jest stosowanie leków (min.:
przeciwdrgawkowych oraz przeciw obrzękowych), stałe kontrolowanie ciśnienia krwi i
zapobieganie zakrzepom [6].

1.1Epidemiologia, przyczyny i czynniki ryzyka choroby

Udar mózgu według danych Światowej Organizacji Zdrowia stanowi 3 co do częstości

przyczynę zgonów oraz główną przyczynę trwałego inwalidztwa. Rocznie w Polsce na
udar mózgu zapada około 60 000 osób . Współczynnik zapadalności na pierwszy w życiu
udar mózgu wynosi w USA i Europie od 110 do 190/100 000 populacji ogólnej, w Polsce
wynosi on w przybliżeniu 171/100 000 u mężczyzn i 93/100 000 u kobiet, czyli rocznie ok.
60 000 nowych zachorowań [6].
Udary niedokrwienne mózgu mają szczególne znaczenie społeczne, ponieważ są główną
przyczyną ciężkiego i przewlekłego inwalidztwa. Prowadzą one częściej do
niepełnosprawności pacjentów niż do śmierci, co jest związane z ogromnymi kosztami, do
których należy zaliczyć wydatki związane z ochroną zdrowia oraz z utraconymi
zdolnościami produkcyjnymi. Udary niedokrwienne stanowią około 80–88% wszystkich
udarów, pozostałe 12–20% to udary krwotoczne [7].
Czynniki modyfikowalne prawdopodobne Czynniki modyfikowalne prawdopodobne

Nadciśnienie tętnicze Otyłość

Palenie Tytoniu Mała aktywność fizyczna

Cukrzyca Nadużywanie alkoholu

Zwężenie tętnicy szyjnej Hiperhomocysteinemia

Migotanie przedsionków Zaburzenia układu krzepnięcia

Hiperlipidemia Hormonalna terapia zastępcza

 Nadciśnienie tętnicze

Zgodnie z obowiązującą klasyfikacją ciśnienia tętniczego , za prawidłowe uznajeje

się ciśnienie 120-129/80-84 mmHg [8].

Do najczęściej występujących modyfikowalnych czynników ryzyka zalicza się

nadciśnienie tętnicze . Liczne badania dowodzą że utrwalone nadciśnienie tętnicze ( >160
mm Hg / >95 mm Hg ) Podnosi ryzyko wystąpienia udaru 3-6 krotnie. Terapia nadciśnienia
powinna być dobrana indywidualnie do każdego pacjenta z uwzględnieniem schorzeń
współistniejących .

Choroby serca

W trakcie migotania przedsionków dochodzi do zastoju krwi w obrębie lewego

przedsionka i powstawania w jego obrębie skrzeplin , które stanowią materiał zatorowy.
Ryzyko udaru mózgu u osób z migotaniem przedsionków oceniane jest na 2,6 -4,5 % .
Zaburzenie hemodynamiczne , powstające głównie w wyniku spadku ciśnienia tętniczego ,
w następstwie czego dochodzi do zmniejszenia rzutu serca powoduje niedokrwienie
obszarów mózgu na granicy unaczynienia tętnic w rejonie tzw. ostatniej łaki. Zawał
mięśnia sercowego jest powikłanym udarem niedokrwiennym u 1-5 % wszystkich
chorych , udar mózgu występuje zwykle w ciągu 5 dni po przebytym zawale [9].

Zwężenie tętnicy szyjnej wewnętrznej

Zwężenie tętnicy szyjnej w przebiegu zmian miażdżycowych jest przyczyną

ok. 20 % udarów niedokrwiennych

Cukrzyca

Ważnym czynnikiem wystąpienia udaru mózgu jest cukrzyca przypuszcza się , że

sama w sobie nie jest czynnikiem niezależnym , a jedynie w połączeniu z innymi ,
zwłaszcza nadciśnieniem tętniczym . Wówczas ryzyko udaru wzrasta 12 krotnie.
 Zaburzenia lipidowe

Zaburzenia lipidowe należą do ważnych czynników udaru mózgu. Wysoki

poziom cholesterolu całkowitego i trójglicerydów ,przy obniżonym poziomie HDL-
cholesterolu sprzyja powstawaniu miażdżycy naczyń mózgowych i wieńcowych. Dlatego
ważnym czynnikiem w problematyce pierwotnej i wtórnej udaru mózgu jest kontrola
gospodarki lipidowej, w celu utrzymania normolipidemi ważną rolę odgrywają :codzienna
aktywność fizyczna ,kontrola masy ciała , odpowiednia dieta ze zmniejszonym
spożywaniem tłuszczów nasyconych, wprowadzenie do diety steroli roślinnych ,
zwiększenie spożywania kwasów tłuszczowych omega 3 w postaci ryb. Lekami z wyboru
są statyny .

Otyłość

Otyłość szczególnie typ brzuszny również uznawana jest za czynnik ryzyka

udaru mózgu . Szczególnie w grupie mężczyzn w wieku 35-65 lat i kobiet powyżej 50 roku
życia, przy wskaźniku BMI powyżej 30 ryzyko zwiększa się 1,5 raza .

Palenie papierosów

Nikotynizm w populacji kobiet w wieku 25-45 lat ok 3 krotnie zwiększa ryzyko

wystąpienia udaru mózgu. Autorzy stwierdzają że duże ryzyko związane z nikotynizmem ,
wynika z nieodwracalnego uszkodzenia elementów ściany naczyń i powstania zmian
miażdżycowych [9].

Aktywność fizyczna

Wśród możliwych czynników modyfikowalnych ryzyka udaru wymienia się małą

aktywność fizyczną . Korzystny wpływ treningu fizycznego na układ krzepnięcia szacuje
się już przy aktywności 3 raz w tygodniu po minimum 20 min dziennie. Istotnym efektem
treningu jest obniżenie częstotliwości skurczów serca zarówno w spoczynku , jak i podczas
wysiłku , zmniejszenie zapotrzebowania mięśnia sercowego na tlen , co zmniejsza tym
samym ryzyko wystąpienia ostrego niedokrwienia.
 Dieta

Wśród zaleceń dietetycznych na uwagę zasługuje dieta nisko sodowa , z

ograniczeniem spożycia węglowodanów oraz dieta hipolipemiczna ze zmniejszonym
spożyciem kwasów tłuszczowych i cholesterolu i odpowiednio dużym spożyciem
wielonienasyconych kwasów tłuszczowych , białek , steroli roślinnych i błonnika [9].

Do czynników nie modyfikowalnych , na które nie można wpłynąć poprzez żadne

działania prewencyjne zalicza się :

Wiek

Ryzyko udaru mózgu wzrasta wraz z wiekiem , szacuje się że po 55 r.ż ryzyko
udaru mózgu podwaja się wraz z każda dekadą .

Płeć

Częstotliwości wystąpienia udaru mózgu jest znacznie większa u mężczyzn niż u

kobiet. Stosunek ten wynosi odpowiednio 1,3 / 1,0 , jednak liczba udarów w starszym
wieku (powyżej 65 r.ż ) jest wyższa wśród kobiet. Zjawisko to najprawdopodobniej
związane jest z dłuższą średnia życia kobiet.

Rasa

Udar mózgu występuje częściej wśród osób rasy czarnej , prawdopodobne przyczyniają się
do tego złe warunki socjalne

Czynniki Genetyczne

Badania wykazały , że czynniki genetyczne odgrywają ważną rolę w etiologii udaru

mózgu. Badania wykazują na możliwość rodzinnego występowania udaru [9].

Również dziedziczne występowanie w populacji ogólnej modyfikowalnych

czynników udaru mózgu , świadczy o roli czynników genetycznych w patogenezie udaru.
[9].
Udar niedokrwienny mózgu jest nadal jedną z przodujących przyczyn zgonów i
niepełnosprawności u dorosłych. Ponadto ryzyko zachorowania na udar mózgu o
pacjentów po przebytym uprzednio incydencie mózgowo – naczyniowym jest znacznie
większe niż w populacji ogólnej. Dlatego, pomimo znacznego rozwoju metod terapii ostrej
fazy udaru niedokrwiennego mózgu, nadal kluczową kwestią z medycznego i społecznego
punktu widzenia pozostaje skuteczna profilaktyka pierwotna i wtórna [11].
Prewencja powinna być prowadzona wspólnie przez lekarza i personel pielęgniarski , po to
aby każdy pacjent po udarze mózgu wypisywany do domu był świadomy swojej choroby i
konieczności dalszego leczenia w celu zminimalizowania ryzyka ponownego wystąpienia
udaru [12].

1.2. Patomechanizm, podział i objawy udaru niedokrwiennego

Patofizjologiczne mechanizmy decydujące o powstaniu i skutkach niedokrwienia

zachodzą na poziomie makro jaki i mikro krążenia . Niedokrwienie wywołuje zmiany na
poziomie komórkowym i molekularnym , które prowadzą do śmierci komórek nerwowych.
Można je podzielić na 3 etapy :
W pierwszym etapie , który występuje już po kilku lub kilkunastu sekundach od
niedokrwienia , występuje szybki spadek zasobów energetycznych komórek mózgowych ,
dochodzi do zaburzeń ich homeostazy jonowej , upośledzenia funkcji
neuroprzekaźnikowej. Drugi etap następuje po kilku minutach , dochodzi nim do
aktywacji genów, natychmiastowej odpowiedzi komórkowej , uwalniania cytokin i
wolnych rodników wzrostu aktywności enzymów prowadzących do degradacji białek ,
enzymów i DNA .W trzecim etapie w ciągu doby dochodzi w niedokrwionej tkance
mózgowej gromadzą się neurofile , makrofagi , dochodzi do indukcji genów póznch.
Dochodzi w tym czasie również do wystąpienia objawów uszkodzenia wtórnego , takich
jak obrzęk mózgu czy ukrwotocznienie ogniska zawałowego [9].
Udar mózgu można dzielić według różnych parametrów, jak patomechanizm ,czas trwania
objawów , oraz etiologię

Poniżej przedstawiono kilka najczęściej stosowanych podziałów, które tak

że mają zastosowanie w niniejszej pracy.

Ze względu na patomechanizm udar mózgu możemy podzielić na:

 1) niedokrwienny (80-85%)
2) krwotoczny (15%)
✔ krwotok śródmózgowy (10%)
✔ krwawienie podpajęczynówkowe (5%)
3) inny (5%) [13].

Ze względu na czas trwania objawów wyróżnia się:

1)przemijające niedokrwienie mózgu (ang. TIA), w którym objawy
ogniskowe wycofują się w ciągu 24 godzin
2) odwracalny udar niedokrwienny (ang. RIND)
- objawy ustępują w ciągu 3 tygodni
3)udar dokonany - objawy utrzymują się powyżej 3 tygodni

Na podstawie klasyfikacji TOAST udary niedokrwienne dzielimy na:

1. Choroba dużych naczyń (16%)
2. Choroba małych naczyń(17%)
3. Udar sercowo-zatorowy (30%)
4. Udar o innej etiologii (2%)
5. Udar o nieustalonej etiologii (35%)

Kliniczna klasyfikacja niedokrwiennych zespołów udarowych wg OCSP :

1) Zespół kliniczny zawału w całym przednim kręgu unaczynienia
(ang. total anterior circulation infarct, TACI)
2) Zespół kliniczny zawału w części przedniego kręgu unaczynienia
(ang. partial anterior circulation infarct, PACI)
3)Zespół kliniczny zawału zatokowy (ang. lacunar infarction, LACI)
4)Zespół kliniczny zawału w tylnym kręgu unaczynienia
(ang. posterior circulation infarct, POCI) [14].
Podział neuropatologiczny uwzględnia:
1) Zawał mózgu (tzw. zawał blady) czyli udar niedokrwienny
2)Zawał wtórnie ukrwotoczniony
 3)Zawał krwotoczny (żylny) - występujący z następstwie zakrzepicy żył mózgowia
lub zatok żylnych – (mechanizm tego typu udaru polega na wystąpieniu
niedokrwienia i jego wtórnym z reguły masywnym ukrwotocznieniu)
4) Krwotok śródmózgowy
5)Krwotok podpajęczynówkowy

Objawy

Obraz kliniczny udaru, rożni się w zależności od patomechanizmu udaru ,

lokalizacji i rozległości ogniska , ogólnego stanu zdrowie chorego przed wystąpieniem
udaru i od postępowania z chorym od wystąpienia pierwszych objawów .
Najbardziej typowe objawy udaru niedokrwiennego to : nagły początek, często w
godzinach rannych, porażenie lub niedowład połowiczny lub rzadko jedno kończynowe ,
zaburzenia czucia , zaburzenia połykania, afazja, dyzartria , zaburzenia w polu widzenia ,
zaburzenia równowagi , ataksja [9].

1.3. Diagnostyka udaru niedokrwiennego

Udar niedokrwienny mózgu (UNM), spowodowany jest niedostatecznym

przepływem krwi w krążeniu mózgowym. Do zamknięcia naczynia dochodzi najczęściej
na podłożu zakrzepowym i/lub zatorowym.

W procesie diagnostycznym udaru mózgu stosuje się rutynowe badania

neuroobrazowe: badanie TK głowy, RM mózgowia, oraz w wybranych przypadkach
arteriografię.

Tomografia komputerowa (TK,CT) – może być z zastosowaniem kontrastu,

wykonywana jest w przypadku niejasności w USG lub urografii; badanie to umożliwia
ocenę struktur anatomicznych oraz ewentualnych ich nieprawidłowości w całym ciele
człowieka 80 w płaszczyźnie poprzecznej i poprzez odpowiednie rekonstrukcje, także
w innych płaszczyznach. Główną zaletą badania w stosunku do innych badań radiologii
konwencjonalnej jest możliwość odróżnienia od siebie poszczególnych frakcji tkanek
miękkich ustroju. Dodatkowo technika tomografii komputerowej daje możliwość
zastosowania jej w tzw. badaniach interwencyjnych. Do takich badań zalicza się biopsję
pod kontrolą CT (nakłucie i pobranie drobnej części określonej tkanki dla badania
histopatologicznego), nakłucie i drenaż ropnia itp., pacjent nie musi się zupełnie rozbierać
do badania (odsłania brzuch), układany jest na ruchomym stole (zwykle na plecach), na
którym wjeżdża do środka aparatu. W czasie badania pacjent leży nieruchomo, jest
instruowany o sposobie zachowania podczas samego badania, w celu uzyskania lepszej,
jakości zdjęć. W tym m.in. celu większość aparatów CT wyposażona jest w tzw. intercom,
czyli prosty sposób komunikacji głosowej pomiędzy pacjentem a lekarzem czy technikami.
Aparat wyposażony jest również w specjalne diody zapalające się podczas wysyłania
promieniowania rentgenowskiego po to, aby w chwili palenia się lampki pacjent nie
oddychał. Wynik badania przekazywany jest w formie opisu niekiedy z dołączonymi
zdjęciami na papierze lub kliszy fotograficznej [15].

Rezonans magnetyczny – nie wymaga podawania kontrastu, pomaga rozpoznać

guzy i zmiany naczyniowe; – scyntygrafia nerkowa i renografia izotopowa – jest to
obrazowa metoda badania struktury i czynności nerek (obu razem lub każdej
z osobna). Obraz otrzymuje się poprzez podanie niewielkich dawek izotopów
promieniotwórczych. Badanie ocenia strukturę narządu (kształt, wielkość, położenie,
ruchomość) poprzez rozmieszczenie radio znacznika w miąższu nerek. Pacjent powinien
być na czczo. Badanie to wymaga nieruchomej pozycji pacjenta wobec głowicy
gammakamery. U dzieci wskazane jest podanie środka uspokajającego. Pacjent do badania
układa się w pozycji na brzuchu, nie musi być rozebrany, powinien jednak odłożyć na bok
metalowe przedmioty (monety z kieszeni, klamry pasków); radio znacznik podaje się
dożylnie, najlepiej przez cewnik żylny (wenflon), w określonym czasie, przed wykonaniem
właściwych pomiarów scyntygraficznych [15].

RM ma zdecydowaną przewagę nad TK wykrywaniu wczesnych zmian

niedokrwiennych już w pierwszych godzinach udaru.

EKG
 badanie EKG rutynowe lub ciągłe 24-godzinne , wykazuje takie patologiczne
czynniki udaru niedokrwiennego jak :zmiany arytmiczne/dysrytmiczne w tym głównie
napadowe , lub migotanie przedsionków , czy też zmiany niedokrwienne mięśnia
sercowego

Wśród badań laboratoryjnych do podstawowych zaliczamy:

✔ morfologię krwi , która umożliwia wstępne wykluczenie lub potwierdzenie
takich stanów patologicznych jak : anemia policytemia, białaczka
✔ badanie szybkości opadu krwinek czerwonych i poziomu frakcji białkowych
osocza
✔ stężenie glukozy we krwi ,
✔ badanie stężenia cholesterolu we krwi, określane jako LDL i HDL [16].
Rycina 1.Diagnostyka obrazowa udarów niedokrwiennych.
Źródło: https://www.mp.pl/psychiatria/diagnostyka/51338,diagnostyka-obrazowa-udarow-
niedokrwiennych
 1.4. Postępowanie i leczenie w udarach niedokrwiennych
Leczenie niedokrwiennych udarów mózgowych polega na przywróceniu przepływu
krwi w miejscu powstania zakrzepu lub zatoru, przeciwdziałaniu niekorzystny zjawiskom
biochemicznym powstałych na skutek incydentu oraz leczenie i profilaktyka powikłań
poza mózgowych.

Leczenie farmakologiczne
Leczenie farmakologiczne okresu wczesnego udaru niedokrwiennego obejmuje
głównie:
✔ leczenie anty agregacyjne – zastosowanie w okresie 48 h od wystąpienia
objawów klinicznych (jak najszybsze) kwasu acetylosalicylowego (ASA) , podawany
doustnie lub doodbytniczo w dawkach 300 i 160 mg wywiera umiarkowany ,korzystny
wpływ ma przebieg udaru i rokowanie. Tak wdrożone leczenie powinno być stosowane
przez cały okres pobytu w szpitalu , jak i w okresie następnym – jako prewencja
wtórna .Zastosowanie ASA istotnie wpływa na zmniejszenie wczesnej śmiertelności z
powodu udaru , wczesnej nawrotości udaru .
✔ leczenie trombolityczne – jest postępowaniem mającym na celu
rekanalizację zamkniętego lub znacznie zwężonego naczynia w celu przywrócenia perfuzji.
Lekiem ,stosowanym w ostrej fazie udaru niedokrwiennego jest rekombinowany aktywator
plszminogenu (rtPA) który aktywuje przejście plazminogenu w plazminę i przez to
rozpuszczenie zakrzepu . Lek rtPA podawany jest w dawce 0,9 mg/kg masy ciała, leczenie
należy wdrożyć w ciągu pierwszych 180 minut od pojawienia się pierwszych objawów
klinicznych [16].
✔ leczenie przeciwzakrzepowe- stosowane leczenia przeciwzakrzepowego
jest wskazane tylko w przypadku :

a) narastanie zakrzepu w układzie kręgowo-podstawnym,

b)zatoru związanego z migotaniem przedsionków,

c)powtarzające się incydenty TIA lub RIND niereagujące na leczenie antyagregacyjne

d) wysokiego ryzyka zakrzepu żył głębokich kończyn i zatoru tętnicy płucnej,

e) ewolucji objawów ogniskowych lub ogólnych udaru w przebiegu jednej doby [16].
Konieczne jest wykonanie badania Tomografii Komputerowej głowy przed wdrożeniem
leczenia przeciwzakrzepowego w celu wykluczanie krwawienia w obrębie czaszki , oceny
wielkość ogniska i obecności ogniskowego lub uogólnionego obrzęku mózgu.

Schemat leczenia obejmuje początkowe podanie heparyny 5000jm. W bolusie

następnie infuzyjne 5000jm./h co 4-6 h . Ponieważ leczenie heparyną wykazało widoczny
wpływ na przebieg kliniczny udaru – przede wszystkim na jego nawrotowość , toteż
heparyn i heparynoidów nie zaleca się stosować rutynowo w ostrej fazie udaru , tylko w
przypadkach uzasadnionych , które powyżej zostały wyszczególnione [16].

2. Udar mózgu krwotoczny .

Udar krwotoczny mózgu stanowi 10–17% wszystkich udarów. Śmiertelność w ciągu
pierwszych 30 dni jest wysoka. Leczenie ogólne udaru krwotocznego jest podobne jak w
udarze niedokrwiennym, przy czym wysokie ciśnienie tętnicze obniża się intensywniej niż
w udarze niedokrwiennym. W 1. dobie nie powinno się obniżać średniego ciśnienia
tętniczego powyżej 20% wartości wyjściowej. Wzmożone ciśnienie wewnątrz czaszkowe,
zarówno w udarze niedokrwiennym, jak i krwotocznym, leczy się podobnie. W leczeniu
udaru krwotocznego ważną rolę odgrywa wielokierunkowa rehabilitacja, a w prewencji —
leczenie nadciśnienia tętni-czego i zmiana stylu życia. Udar mózgu pozostaje wyzwaniem
zarówno dla lekarza prowadzącego, jak i całego zespołu terapeutycznego, jaki powinien
być zaangażowany w kompleksowe leczenie chorego [17].

2.1 Czynniki ryzyka i mechanizmy patogenetyczne udaru krwotocznego

Za główny czynnik zwiększający ryzyko krwotoku śródmózgowego uważa się

nadciśnienie tętnicze a dokładniej brak jego leczenia lub niewłaściwe leczenie.
Nadciśnienie uszkadza ściany naczyń mózgowych, zwiększając ich podatność na
pęknięcie. Znacznie rzadziej krwawienie obserwuje się w miejscu, gdzie znajdują się
nieprawidłowo zbudowane naczynia mózgowe,zazwyczaj pod postacią naczyniaka lub
tętniaka. Zatem ponad połowa udarów krwotocznych mózgu związana jest właśnie z
nadciśnieniem tętniczym 70%-80% . Za kolejną jego przyczyną uważana jest mózgowa
angiopatia amyloidowa, czyli gromadzenie się patologicznego białka- amyloidu w okolicy
naczyń. Wysokie ciśnienie powoduje, że ściany drobnych tętniczek ulegają stwardnieniu,
przez co stają się one mniej odporne i pękają.
Oprócz tego do powstawania krwotoku śródmózgowego przyczyniają się:

✔ nadużywanie alkoholu wywołujące nadciśnienie nerkopochodne,

✔ wywiad rodzinny w kierunku krwotocznych udarów mózgu,
✔ przyjmowanie niektórych leków (np. heparyna, preparaty przeciw krzepliwości),
✔ nowotwory oraz ich przerzuty,
✔ przyjmowanie narkotyków,
✔ wrodzone i nabyte skazy krwotoczne Hemofilia typ A [16].

2.2. Objawy kliniczne, rokowanie

Symptomy towarzyszące krwotokowi śródmózgowemu pojawiają się nagle. Rozerwane i

krwawiące naczynie sprawia, że dochodzi do ostrego niedokrwienia tkanki nerwowej,
czemu towarzyszy powiększający się krwiak i szybko rosnący obrzęk mózgu.

Rycina 2. Udar krwotoczny a niedokrwienny, różnica

Źródło : https://udar.mp.pl/udar-mozgu/135796,udar-mozgu
Dochodzi do zespołu wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego z powodu braku możliwości
rozciągnięcia się kości czaszki i wzajemnego ucisku struktur mózgowia oraz gromadzącej
się krwi.

Wzmożonemu ciśnieniu towarzyszą:

• nudności,
• wymioty (chlustające), pojawiające się zazwyczaj nad ranem niezależnie od
spożytych pokarmów,
• ostry ból głowy (opisywany przez chorych jako najsilniejszy ze wszystkich
dotychczas doświadczonych)
• utrata przytomności,
• drętwienie twarzy z wykrzywieniem ust,
• niedowłady i zaburzenia mowy.
• napady drgawkowe,
• czasem sztywność karku.

Z czasem zaczynają pojawiać się kolejne objawy udaru krwotocznego mózgu, które
stanowią bezpośrednie zagrożenie dla życia chorego. Klinicznie objawiają się one śpiączką
i problemami z oddychaniem.

Czasem obserwuje się objawy ogniskowe udaru mózgu, które wynikają ze

zniszczenia określonych struktur mózgu, nie są one jednak dominujące.

2.3Diagnostyka, postępowanie i leczenie w udarach krwotocznych

Diagnoza udaru krwotocznego mózgu i jego pochodzenie powinna być jak

najszybciej postawiona. Najczęściej w tym celu wykonuje się tomografię komputerową
głowy u wszystkich osób z objawami nasuwającymi podejrzenie krwotoku
śródmózgowego. Inną, również skuteczną metodą jest badanie rezonansem magnetycznym,
jednak stosowane jest ono o wiele rzadziej, ze względu na mniejszą dostępność aparatury
medycznej, szczególnie na izbie przyjęć. W każdym przypadku konieczne jest oznaczenie
ciśnienia tętniczego. Diagnostyka rozszerzana jest u pacjentów z podejrzeniem
malformacji naczyniowych.

U chorych hospitalizowanych z powodu udaru krwotocznego mózgu wykonuje się

dodatkowo: morfologię, oznaczenie glikemii, elektrolitów, kreatyniny, aminotransferaz,
koagulogram oraz EKG.

Każdy pacjent z podejrzeniem udaru krwotocznego mózgu powinien być

traktowany bardzo poważnie i dostać natychmiastową pomoc medyczną. Po rozpoznaniu
udaru chory powinien zostać umieszczony na oddziale udarowym, intensywnej terapii lub
neurochirurgii (szczególnie, gdy wymaga leczenia operacyjnego). W przypadkach dużych
krwiaków, które powodują ciasnotę śródczaszkową, konieczne jest rozważenie leczenia
operacyjnego. Zwiększa to nie tylko szansę przeżycia, ale i poprawia rokowanie co do
inwalidztwa po udarowego. Stosowane są preparaty zmniejszające obrzęk mózgu oraz leki
na nadciśnienie tętnicze. Do kontrolowania ciśnienia wewnątrz czaszkowego należy
między innymi osmo terapia oraz leczenie barbituranami. Przeciwwskazane jest gwałtowne
obniżanie ciśnienia krwi, ponieważ obszar krwotoku śródmózgowego otoczony jest strefą
niedokrwienną, która tworzy się z powodu obrzęku sąsiednich tkanek. Obniżenie ciśnienia
krwi sprawia, że obszar ten ulega poszerzeniu, przez co dochodzi do zwiększonego
spustoszenia w obrębie mózgu. Dlatego obniżanie ciśnienia powinno być stopniowe, w tym
celu stosuje się najczęściej preparaty dożylne.
Ponadto u chorych po udarze ważna jest rehabilitacja, która ma na celu
przywrócenie sprawności psychoruchowej. Potrzebna jest ona szczególnie po udarze, w
trakcie którego uszkodzeniu ulegają różne struktury, co w konsekwencji prowadzi do
pewnego upośledzenia. Na początku podczas rehabilitacji wykonuje się ćwiczenia bierne,
których rodzaj i czas trwania uzależniony jest od stanu pacjenta. Aby zapobiec pojawieniu
się zesztywnień, przykurczów oraz odleżyn, zaleca się rehabilitację bezpośrednio po
udarze krwotocznym mózgu. Następnie chory uczony jest od nowa samodzielnego (na ile
to możliwe) funkcjonowania.
Należy również pamiętać o profilaktyce i leczeniu powikłań neurologicznych oraz
ogólnoustrojowych, np. zapalenie płuc, infekcje, zakrzepica czy odleżyny. Odpowiednie
leczenie nadciśnienia tętniczego obniża ryzyko udaru nawet o połowę. Ocena ciśnienia
tętniczego krwi jest elementem koniecznym badania lekarskiego, ale powinno być również
badane przez samych pacjentów. Istotna jest również odpowiednia dieta, dzięki której
będziemy utrzymywać prawidłową wagę ciała oraz aktywność fizyczna. W profilaktyce
zaleca się również spożywanie mniejszej ilości soli kuchennej oraz rzucenie nałogu
tytoniowego.

Rokowania w udarze krwotocznym mózgu są dosyć poważne i zależą od tego, które

struktury mózgu zostały uszkodzone oraz w jakim stopniu. Ważny jest również wiek
chorego oraz inne dodatkowe choroby, na które cierpi. Śmiertelność w udarze
krwotocznym mózgu to około 40-60% w ciągu 30 dni po udarze. Rokowania polepszają się
u osób, które przeżyją pierwszy miesiąc po tym epizodzie. Do najpoważniejszych powikłań
krwotoku śródmózgowego zalicza się: obrzęk mózgu (w pierwszych dniach po udarze),
krwawienia nawrotowe (w ciągu pierwszych kilku godzin po udarze) oraz krwotok
wewnątrzkomórkowy [16].

3.Krwotok podpajęczynówkowy

Krwotok podpajęczynówkowy (ang. subarachnoid hemorrhage, łac. haemorrhagia

subarachnoidalis) – krwawienie do przestrzeni podpajęczynówkowej, , która znajduje się
między pajęczynówką a oponą mięką mozgu. Krwawienie występuje niespodziewanie,
zwykle z powodu pękniętego tętniaka mózgu lub jako skutek urazu głowy. Krwotok
podpajęczynówkowy jest rodzajem udaru mózgu .Może doprowadzić do śmierci lub
niepełnosprawności, nawet jeśli został zdiagnozowany i leczony na wczesnym etapie.

Duża część osób, które przeżyły tę chorobę, do końca życia ma problemy na tle
neurologicznym lub staje się niepełnosprawna.

3.1Epidemiologia i patomechanizm

Krwotok podpajęczynówkowy stanowi przyczynę 5% wszystkich udarów mózgu, a

więc jest rzadki w porównaniu z udarem niedokrwiennym czy udarem krwotocznym.
Stanowi jednak bardzo istotny problem kliniczny, ze względu na poważne skutki, jakie
powoduje. W Polsce rejestruje się około 3 tysiące nowych przypadków krwotoku
podpajęczynówkowego rocznie [16].

W czasie krwotoku podpajęczynówkowego krew przedostaje się do płynu

mózgowo-rdzeniowego, wypełniającego przestrzeń między oponą miękką, która
bezpośrednio pokrywa mózg, a oponą pajęczą. Przyczyną krwotoku
podpajęczynówkowego jest najczęściej pęknięcie tętniaka, czyli nieprawidłowo
zbudowanego naczynia tętniczego lub (znacznie rzadziej) pęknięcia naczyniaka tętniczo-
żylnego. Inne bardzo rzadkie przyczyny takiego krwawienia to uraz głowy lub skaza
krwotoczna. Najczęściej pierwszym objawem tętniaka jest krwotok podpajęczynówkowy o
burzliwym przebiegu, natomiast naczyniak częściej powoduje napady padaczkowe,
osłabienie siły mięśni a do krwawienia dochodzi rzadziej [16].

3.2. Objawy krwawienia podpajęczynówkowego, powikłania

Objawy podmiotowe (czyli dolegliwości odczuwane przez pacjenta) to nagły silny ból
głowy o charakterze piorunującym, określany przez pacjentów, jako „najsilniejszy ból
głowy w życiu”, najczęściej w okolicy potylicy i karku, niekiedy jednostronny. Ból głowy
ma charakter narastający w ciągu minut. Niekiedy silny ból głowy występuje w
okolicznościach sugerujących związek ze wzrostem ciśnienia tętniczego: podczas wysiłku,
kaszlu, defekacji, emocji, ale w przeważającej liczbie przypadków okoliczności
poprzedzające nie mają znaczenia.

Bólowi głowy może towarzyszyć nadwrażliwość na światło i hałas, występują nudności,

wymioty. Niekiedy dochodzi do napadów padaczkowych, utraty świadomości,
przytomności, a nawet do zgonu przed przybyciem pomocy.

Objawy przedmiotowe (czyli stwierdzane przez lekarza podczas badania) są

wynikiem podrażnienia opon mózgowo-rdzeniowych przez krew i są to tzw. objawy
oponowe, w tym sztywność karku (niemożność przygięcia karku w pozycji leżącej, tak aby
broda sięgała klatki piersiowej). Objawy oponowe niekiedy mogą się pojawić dopiero w
ciągu kilku godzin od zachorowania, stąd ważna jest obserwacja pacjenta przez pewien
czas i kontrolne badanie objawów oponowych. Objawy oponowe mogą być jedynym
objawem stwierdzanym u pacjenta. Jeśli podczas krwawienia dojdzie do uszkodzenia
nerwów czaszkowych, występuje podwójne widzenie, stwierdza się opadanie powieki, zez,
zaburzenia ruchów gałek ocznych [16].
W krwotoku podpajęczynówkowym o ciężkim przebiegu krew dostaje się nie tylko
do przestrzeni podpajęczynówkowej, ale także do półkul mózgu i wtedy występują
zaburzenia czucia, niedowłady kończyn i/lub zaburzenia mowy.
 Wyróżnia się 5 stopni klinicznych:
I- asymptomatyczny ból głowy, niewielka sztywność karku
II-średniego stopnia/silny ból głowy wyraźnie stwierdzona sztywność karku,
objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych , głównie gałko ruchowych
III- miernego stopnia zaburzenia przytomności (senność) i (lub) znaczne objawy
ogniskowe
IV- znacznego stopnia zaburzenia przytomności , niedowład połowiczny,
początkowe objawy odkorowania
V- głęboka śpiączka sztywność odmóżdzeniowa [16].

Śmiertelność w krwotoku podpajęczynówkowym w pierwszym roku po incydencie

wynosi ok 63 % , w czasie kolejnych 5 lat waha się od 67- 72 %

U części chorych rozwija się ostre wodogłowie objawiające się pogarszaniem się
stanu świadomości. Wodogłowie wymaga założenia zastawki obarczającej. Wczesne
wodogłowie występuje do 72 godz u ok 20 % chorych , lub późne pojawiające się po
upływie 10 dni u prawie jednej piątej pacjentów .
Kolejnym wczesnym powikłaniem krwotoku może być obrzęk mózgu , napady
padaczkowe w przypadku krwawienia podpajęczynówkowego występują u 3-5 %
pacjentów we wczesnym okresie choroby (hospitalizacja) . Neurogenny obrzęk płuc często
rozwija się u chorych nieprzytomnych , z nasilonymi objawami wzrostu ciśnienia
śródczaszkowego. Wśród zaburzeń wodno elektrolitowych częstym powikłaniem jest
hiponatremia [16].
Rycina 3. Obraz tomografii komputerowej głowy pacjenta z krwotokiem
podpajęczynówkowym (widoczny jako biała plama na środku mózgu)

źródło:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Krwotok_podpaj%C4%99czyn%C3%B3wkowy
3.3. Diagnostyka w krwotoku podpajęczynówkowym

Rozpoznanie krwotoku podpajęczynówkowego ustala się na podstawie wywiadu i

objawów klinicznych oraz badań dodatkowych. Najważniejszym badaniem dodatkowym
jest tomografia komputerowa głowy, która w pierwszej dobie pozwala u 95% chorych
stwierdzić krew w przestrzeni podpajęczynówkowej, a u pewnej części chorych wykrywa
przyczynę krwawienia, czyli tętniaka lub naczyniaka.

Po tygodniu od krwawienia czułość tomografii komputerowej wyraźnie się zmniejsza –

do około 60%. Dlatego w przypadku ujemnego wyniku badania głowy techniką tomografii
komputerowej u chorego z objawami klinicznymi sugerującymi krwotok
podpajęczynówkowy konieczne jest badanie płynu mózgowo-rdzeniowego. Jest to
najczulsza metoda diagnostyczna służąca wykluczeniu krwawienia
podpajęczynówkowego. Płyn mózgowo-rdzeniowy pobiera się wykonując nakłucie
lędźwiowe (określane też jako punkcja lędźwiowa).

Po rozpoznaniu krwawienia podpajęczynówkowego kolejnym etapem diagnostycznym

jest znalezienie jego przyczyny. Wykonuje się nieinwazyjne badania naczyniowe:
angiografię tomografii komputerowej czy angiografię rezonansu magnetycznego.
Niemniej, inwazyjna angiografia kontrastowa jest nadal najczulszą metodą , ze względu na
narastające ryzyko skurczu naczyń mózgu , badanie angiograficzne z użyciem jodowego
środka cieniującego wykonywane jest do 4 doby od przebytego incydentu [16] .

Na podstawie analizy wyników badań klinicznych wiadomo, że ból głowy w

krwotoku podpajęczynówkowym, zwłaszcza o niewielkim nasileniu, może być mylony z
innymi rodzajami bólu głowy wtórnego (w przebiegu innych chorób) lub pierwotnego,
takiego jak migrena czy napięciowy ból głowy.

Rokowanie w przypadku krwotoku podpajęczynówkowego jest poważne,

przebieg choroby niekiedy jest dramatyczny. Śmiertelność w krwotoku
podpajęczynówkowym w pierwszym roku po incydencie wynosi ok 63 % , w czasie
kolejnych 5 lat waha się od 67- 72 % [16].

Mogą wystąpić wczesne groźne powikłania, jak powtórne krwawienie, skurcz

naczyniowy, wodogłowie. Dlatego konieczna jest szybka diagnostyka, ocena stanu
klinicznego pacjenta, rozpoznanie chorób współistniejących (na oddziale
neurochirurgicznym, neurologicznym lub oddziale intensywnej terapii) i wdrożenie
odpowiedniego leczenia. Z powodu możliwości wczesnego nawrotu krwawienia, do
jakiego dochodzi u 25%- 30 % osób, i które znacznie pogarsza stan i rokowanie u pacjenta,
ogromne znaczenie ma jak najszybsze wyłączenie tętniaka z krążenia [16].

Do kwalifikacji do dalszego leczenia chorego po krwotoku podpajęczynówkowym

stosowana jest pięciostopniowa skala Hunta i Hessa, w której ocenia się stan świadomości,
nasilenie objawów oponowych, ew. uszkodzenia nerwów czaszkowych i obecność
niedowładów kończyn. Do leczenia operacyjnego kwalifikowani są pacjenci z krwotokiem
ocenionym w skali Hessa jako lekki lub średnio ciężki. Pacjenci z ciężkim krwotokiem
(powodującym zaburzenia świadomości, porażenie kończyn i zaburzenia oddychania) są
poddawani leczeniu zachowawczemu, ponieważ w takim przypadku operacja jest związana
z dużą śmiertelnością około operacyjną. U chorych u których nie można przeprowadzić
operacji leczenie zachowawcze obejmuje : zwalczanie obrzęku mózgu, kontrolę
internistyczną , oraz zmniejszanie ryzyka pojawianie się ognisk niedokrwiennych poprzez
podawanie odpowiednich leków. Postępowanie zachowawcze w przypadku skurczu naczyń
obejmuje . Przy dążeniu do hiperwolemi , podawanie płynów , zwiększanie rzutu
minutowego serca , wywoływanie układowego nadciśnienia [16].

Jeśli dochodzi do poprawy, pacjenci z tej grupy są ponownie poddawani

kwalifikacji do leczenia operacyjnego. Wyłączenie tętniaka z krążenia polega na
operacyjnym założeniu klipsa na szypułę tętniaka. Taki zabieg wymaga otwarcia czaszki i
dotarcia do pękniętego naczynia. Inną metodą leczenia jest embolizacja, która polega na
wprowadzeniu specjalnych sprężynek (ang. coil) przez naczynie krwionośne do
uszkodzonego naczynia. Zabieg ten wykonuje radiolog interwencyjny. Wybór metody
zależy od stanu chorego i umiejscowienia tętniaka [16].

W leczeniu udarów ważną rolę odgrywa wielokierunkowa rehabilitacja, a w

prewencji-leczenie nadciśnienia tętniczego i zmiana stylu życia. Udar mózgu pozostaje
wyzwaniem zarówno dla lekarza prowadzącego,jak i całego zespołu terapeutycznego, jaki
powinien być zaangażowany w kompleksowe leczenie chorego [17].

Całkowita przeciętna śmiertelność z powodu UM w Polsce w ciągu roku wynosi 40%

u mężczyzn i 44% u kobiet, przy czym większy odsetek chorych umiera w wyniku udaru
krwotocznego (60%) niż niedokrwiennego (38%) [18].
 4. Problemy pielęgnacyjne u pacjentów po udarach mózgowych i opieka
pielęgniarska.

Stan po udarze mózgu stanowi znaczne obciążenie dla pacjenta i jego rodziny.
Problemy dotyczą zarówno sfery biologicznej, psychicznej i społecznej.

Jednak zgromadzone w ostatnich latach liczne dowody naukowe potwierdzają, że

plastyczność mózgu dorosłego człowieka może być intensyfikowana przez odpowiednio

prowadzoną rehabilitację [19].

Pomoc pacjentowi i jego rodzinie powinna rozpocząć się w momencie przyjęcia

pacjenta do szpitala i po rozpoznaniu udaru mózgu. Problemy pielęgnacyjne pacjenta po
przebytym udarze mózgu stanowią znaczne ograniczenia w funkcjonowaniu i powrocie do
stanu sprzed choroby. Naukowcy w znacznej mierze analizują jakość życia we wszystkich
wspomnianych wymiarach.

Problemy pielęgnacyjne pacjentów obejmują aspekt fizyczny, psychiczny i

społeczny. Pacjenci po przebytym udarze najczęściej wymagają całodobowej opieki i
pełnej kompensacji podstawowych czynności dnia codziennego. Po wypisaniu pacjentów
do domu będą oni wymagali dalszego leczenia oraz zindywidualizowanej i całościowej
opieki.

Choroby naczyniowe ośrodkowego układu nerwowego stają się głównym

problemem zdrowotnym społeczeństw XXI wieku i co szósty dorosły mieszkaniec globu
dozna w swoim życiu udaru mózgu. W województwie pomorskim udar mózgu dotyka
rocznie około 5,5 tysiąca osób. Kluczowym dla skutecznej terapii udaru pozostają pierwsze
godziny choroby — tzw. złota godzina udarowa [20].

Wielokierunkowa kompleksowa rehabilitacja, prowadzona przez zespół

rehabilitacyjny przynosi istotną poprawę stanu pacjentów po udarze mózgu obserwowaną
we wszystkich stosowanych miarach oceny sprawności [21].
 Rehabilitacja pacjenta po przebytym udarze mózgu jest zawsze zadaniem zespołu
medycznego, to znaczy lekarzy, personelu pielęgniarskiego, rehabilitantów, ale także
rodziny i osób najbliższych choremu. Działania tego zespołu mają na celu zmniejszenie
objawów neurologicznych, a także zapobieganie niepożądanym skutkom udaru (zły stan
psychiczny) oraz powikłaniom (zapalenie płuc, odleżyny, przykurcze). Działania
rehabilitacyjne należy rozpocząć jak najwcześniej u wszystkich chorych.
Konsekwencje udaru w największym stopniu dotykają tych chorych i ich rodziny,
którzy żyją wiele lat po udarze mózgu. Następstwa udaru mózgu, ze względu na wpływ na
stan funkcjonalny chorych, determinują ich dalsze życie. Badania epidemiologiczne
wskazują, że późne powikłania udaru stanowią główny problem w wieloletniej opiece [22].

Rozpoczynając rehabilitację, należy uwzględnić indywidualne potrzeby i

możliwości chorego. Aby osiągnąć ten cel, konieczne jest realizowanie indywidualnego
programu ćwiczeń ruchowych i oddziaływań przedmiotowych. Korzystając z pomocy
rehabilitantów, terapeutów mowy oraz wykwalifikowanych pielęgniarek, pacjenci uczą się
odzyskiwać utracone czynności, na przykład: spożywania posiłków, posługiwania się
sztućcami, zapewniania higieny, korzystania z toalety, zasad obowiązujących przy
ubieraniu.
Udział pielęgniarki w rehabilitacji ma istotny wpływ na profilaktykę powikłań, a
tym samym zmniejszenie śmiertelności. Działania rehabilitacyjne prowadzone przez
pielęgniarki zmierzają do przywrócenia pacjentowi sprawności i aktywnego życia w
społeczeństwie.
Poniżej przedstawiono działania, jakie podejmują pielęgniarki, aby pomóc
pacjentom po udarach mózgowych wrócić do pełni sił.

Rola pielęgniarki w działaniach rehabilitacyjnych polega na: [23].

✔ zapewnieniu odpowiedniego ułożenia tzn. wezgłowie łóżka powinno być

uniesione o 20–30 stopni, pod kolana podkłada się wałki, stopy zaś opiera się na
podpórkach;

✔ dbałości o częstą zmianę pozycji (co 2–3 godziny);

✔ wykonywaniu ćwiczeń biernych (ćwiczenia w każdym stawie, najpierw

zdrowej, a następnie chorej kończyny ,ćwiczenia kilkakrotne, równomierne,powolne);
 ✔ wykonywaniu ćwiczeń oddechowych (4 x dziennie),polegają one na
głębokim oddychaniu i odkasływaniu. Chory wdycha powietrze przez nos, zatrzymuje w
płucach, a następnie szybko wydycha przez usta. Przy ćwiczeniach oddechowych
wskazane jest na przykład: dmuchanie piórek, balonika, kartki papieru;

✔ zapewnieniu właściwej opieki nad czynnościami wydalniczymi: utrzymanie

prawidłowego odpływu moczu i zapobieganie zakażeniom dróg moczowych;

uruchamianiu chorego — należy zacząć od przystosowania pacjenta do pozycji

siedzącej, początkowo w łóżku, następnie ze spuszczonymi nogami, później w fotelu lub
na krześle; stopniowej pionizacji pacjenta, od kilku do kilkunastu minut w ciągu dnia

✔ nauce chodzenia — chory uczy się stawiać pierwsze kroki przy asekuracji
drugiej osoby; stawanie najlepiej rozpocząć przy drabinkach lub poręczach;

Ponadto należy pamiętać, aby stale ćwiczyć czynności, które są szczególnie trudne.

Należy pamiętać że ,obniżenie jakości życia po udarze mózgu spowodowane jest

głównie przez obniżenie sprawności fizycznej , zaburzenia emocjonalne , a także brak
wsparcia społecznego [23].

Działania edukacyjne wobec pacjenta i jego rodziny

Działania edukacyjne podjęte wobec pacjenta po udarze mózgowym i jego rodziny,

skupiają się w dużej mierze na edukacji zdrowotnej, która jest procesem przygotowującym
pacjenta i jego rodzinę do samoopieki w różnych sytuacjach zdrowotnych. Kształtuje ona
postawy wobec wartości zdrowia i zachowań zdrowotnych,a także pomaga w doskonaleniu
i ochronie zdrowia osobom zdrowym, chorym oraz zagrożonym chorobą. Aby edukacja
zdrowotna przyniosła oczekiwane efekty, powinna obejmować wszystkich tych, którzy są
związani z życiem i funkcjonowaniem osoby hospitalizowanej. Zasadniczą rolę odgrywa
tutaj rodzina, która stanowi centralne ogniwo

Rozpoczynając edukację zdrowotną pacjentów po udarze mózgowym, należy

zwrócić uwagę na potencjał intelektualny i motywacyjny pacjentów. Zadaniem pielęgniarki
jest również ocena zdolności pacjentów do przyswojenia podawanej wiedzy [24].
 Należy podkreślić , że największe ryzyko powtórnego udaru istnieje w pierwszych
miesiącach po incydencje ,dlatego tak istotną role odgrywa prewencja wtórna [24].

Edukacja zdrowotna ma na celu wyeliminowanie lub obniżenie negatywnych

emocji (lęku, depresji, gniewu) oraz wykształcenie pozytywnego nastawienia do chorób,
siebie samego i wiary w życie

Edukacja pacjenta i rodziny powinna dotyczyć:

1. trybu życia;

2. sposobu odżywiania;

3. przygotowania do samoobsługi i samokontroli;

4. przygotowania domu na przyjście chorego.

Tryb życia

Odpowiednie udzielenie informacji na temat właściwego trybu życia jest ważnym

elementem w edukacji zdrowotnej chorych po udarze mózgowym. Tryb życia chorego
powinien być dobrze zorganizowany, bez żadnych nadmiernych wysiłków fizycznych i
psychicznych. Zakres wiedzy dotyczący zmiany stylu życia powinien obejmować:
aktywność fizyczną, wypoczynek, przeciw-działanie stresom, pozbycie się nałogów
(szczególnie palenia papierosów) .

Sposób odżywiania

Dieta chorego po udarze mózgowym powinna zawierać produkty należące do

różnych grup pokarmowych, co pozwoli uniknąć niedoborów jakościowych. Należy
stosować dietę z ograniczeniem tłuszczów zwierzęcych, zwiększyć ilość ryb, warzyw i
owoców,ograniczyć spożywanie soli kuchennej [16].
 Przygotowanie do samoobserwacji i samokontroli

Zadaniem pielęgniarki jest przekazanie pacjentowi i jego rodzinie dostatecznej

wiedzy i umiejętności w zakresie samoobserwacji i samokontroli. Przygotowanie pacjenta i
jego najbliższych powinno obejmować:
✔ umiejętność samokontroli, szczególnie pomiar ciśnienia tętniczego;
✔ umiejętność samoobserwacji i zapobiegania powikłaniom, takim jak:
przykurcze i zaniki mięśniowe, powikłania płucno-sercowe
Przygotowanie domu chorego
Rodzina ma duży wpływ na powrót do zdrowia osoby po udarze mózgowym.
Zadaniem pielęgniarki jest motywowanie, udzielanie wsparcia rodzinie, a także udzielenie
wielu cennych wskazówek w zakresie przygotowania do samoopieki. Pomoc pielęgniarki
jest bardzo potrzebna w rozwiązywaniu trudnych problemów organizacyjnych, w tym
dotyczących przygotowania pomieszczenia dla chorego . Wiadomo, że żadna instytucja nie
zastąpi choremu człowiekowi domu rodzinnego ani pomocy świadczonej przez rodzinę.
Pacjenci podczas pobytu w domu odzyskują siłę fizyczną i psychiczną, cieszą się z
najmniejszej aktywności. Przygotowanie miejsca pobytu chorego w domu wymaga często
nawet przemeblowania całego mieszkania. Ważne jest, aby zapewnić komfort, ciszę oraz
spokój [16].
4.1 Unieruchomienie

Procedury fizjoterapeutyczne powinny być prowadzone zgodnie z teorią uczenia

się. Najpierw uczymy pacjenta wykonać ruch,ten zaś wraz z potencjałem motorycznym
Każdy etap usprawniania i każda sesja fizjoterapeutyczna powinny mieć wyznaczony cel
funkcjonalny zgodny z potrzebami dostosowany do możliwości chorego. Od początku
choroby u pacjenta ze średnio ciężkim bądź ciężkim udarem kluczowym objawem są
zaburzenia napięcia mięśniowego(w pierwszej fazie jest ono obniżone, a po kil-ku
tygodniach stopniowo narasta) i deficyty ruchowe.

Wpływ na ograniczenie spastyczności mają czynniki fizyczne pod postacią

zabiegów fizykalnych, czynniki chemiczne wśród których wyróżnia się różnego rodzaju
leki, a także czynniki biomechaniczne czyli szeroko pojęta kinezyterapia rozszerzona o
terapię ułożeniową oraz stymulację proprioreceptywną i eksteroceptywną [25].
 Dlatego u leżących pacjentów od 1. doby powinno się bezwzględnie zwracać
uwagę na prawidłowe ułożenie pacjenta w łóżku . Pozycje złożeniowe mają na celu
stymulację zbliżonego do prawidłowego rozkładu napięcia mięśniowego, zapobieganie
rozciąganiu jednych grup mięśniowych i powstawaniu przykurczy w innych. Ten wymóg
poprawnego układania pacjenta musi być realizowany przez całą dobę więc przez
wszystkie osoby pielęgnujące chorego pierwsze sesje fizjoterapeutyczne mająca celu
przygotowanie pacjenta do możliwie wczesnej, początkowo częściowej pionizacji,tj.
siadania ze spuszczonymi nogami. Przygotowania te są rozłożone w czasie (zwykle kilka
dni), polegają na stymulacji odruchu postawnego, kontroli własnej osi ciała i ruchów
wokół tej osi. Ogromny wpływ na realizację tego programu mają zaburzenia czynności
wyższych, takie jak afazja, zespół zaniedba-wania jednostronnego, ale także niedowidzenie
połowicze czy niedoczulica połowicza. Przez kolejne dni pacjent uczy się wykonywać
dany ruch w określony sposób nazywamy to wzorcem ruchu. Każdy z wyuczonych ruchów
jest składową określonej funkcji, na przykład obrotu w łóżku na stronę zdrową lub
porażoną . Wielokrotne powtarzanie danego wzorca, poparte tą samą komendą ze strony
fizjoterapeuty i powtarzaniem jej (w miarę możliwości) przez pacjenta, składa się na
zjawisko torowania nowych połączeń i wytworzenia się nowego wzorca danego ruchu .
Jest to żmudne zajęcie, wymaga wielu godzin codziennej terapii. Jak dotąd jedyne
skuteczne [26].

Wraz ze stabilizacją stanu neurologicznego i internistycznego w kolejnych dniach

unosi się zagłówek w łóżku pacjenta,a w nowoczesnych łóżkach z hydrauliczną bądź
elektryczną regulacją leżyska opuszcza się też nogi, co powoduje powolną adaptację
pacjenta do pozycji siedzącej .W tej bardziej komfortowej pozycji pacjent powinien jeść
posiłki. Pacjent jest karmiony albo usiłuje jeść samodzielnie. Zwykle trwa to długo,
wymaga też obserwacji w kierunku objawów dysfagii. Pozycja siedząca jest też dogodną
pozycją do prowadzenia terapii logopedycznej czy też stymulacji ośrodkowej poprzez
oglądanie telewizji, rozmowy z odwiedzającymi, oglądanie czasopism itp. Poprawiająca
się wydolność pacjenta,dobra tolerancja wysiłku, stabilizacja ciśnienia tętniczego i brak
zaburzeń rytmu serca pozwalają na podjęcie próby posadzenia pacjenta ze spuszczonymi
nogami na łóżku [26].

U chorych ze średnio ciężkim, niepowikłanym przebiegiem udaru niedokrwiennego

próbę tej czynności realizuje się (po spełnieniu wyżej wymienionych kryteriów) około 4.–
6. doby choroby. Dobra tolerancja tej pozycji pozwala na powtarzanie wzorca siadania 3–4
razy na dobę z coraz dłuższym czasem utrzymywania tej pozycji. Może to być
wykorzystane na ćwiczenia stabilizacji obręczy barkowej i zintensyfikowanie ćwiczeń
kończyny górnej [26].

Przy gorszej tolerancji nadal utrzymuje się stymulację odruchu postawnego,

ćwiczenia równoważne, ruchy naprzemienne itp. Jeżeli pacjent stosunkowo dobrze toleruje
ten etap pionizacji, fizjoterapeuta wykorzystuje fotel lub wózek inwalidzki do
bezpiecznego wydłużania pozycji siedzącej Przesadzanie odbywa się początkowo za
pomocą pionizatorów dynamicznych lub też wystarcza pomoc i asekuracja dwóch osób.
Należy podkreślić, że przyjęcie postawy pionowej jest trudnym zadaniem, a zarazem gdy
się to wykona, jest dużym osiągnięciem dla pacjenta. Pozwala na wdrożenie wielu nowych
zadań mających na celu przeciwdziałanie patologicznemu wzorcowi zgięciowemu
wynikającemu z nadmiernej spastyczności mięśni tułowia i kończyn. Równocześnie
rozpoczyna się przygotowanie do następnego etapu, jakim jest chodzenie. W tym celu
realizuje się jako przygotowanie ćwiczenia równoważne oraz ruchów naprzemiennych.
Ćwiczenia koordynacji wzrokowo-ruchowej manipulacyjne powinny być kontynuowane i
systematycznie rozszerzane [26].

4.2. Trudności w połykaniu

Choroby neurologiczne, a wśród nich udar mózgu, są najczęstszą przyczyną

dysfagii w populacji. W ich następstwie dochodzi często do potencjalnie śmiertelnych
klinicznych konsekwencji w postaci niedożywienia, odwodnienia i zachłystowych zapaleń
płuc. Powikłań tych można uniknąć pod warunkiem wczesnego rozpoznania dysfagii i
podjęcia w odpowiednim czasie właściwych działań terapeutycznych. W pracy omówiono
objawy,rozpoznawanie i metody postępowania w neurogennych zaburzeniach połykania.
[27].

Dysfagię neurogenną o nagłym początku w populacji osób starszych najczęściej

stwierdza się u chorych z udarem mózgu. Występowanie dysfagii wiąże się z wieloma
niebezpiecznymi dla chorych powikłaniami, takimi jak niedożywienie, odwodnienie oraz
powikłania aspiracyjne, z możliwością groźnych dla życia infekcji płuc. Ponadto
zaburzenia połykania w istotny sposób wpływają na jakość życia chorych [28].

Oprócz niepełnosprawności ruchowej konsekwencją przebytego udaru są

zaburzenia mowy i połykania. Dysfagia neurogenna jest przyczyną trudności w
przyjmowaniu pokarmów, sprzyja zachłystowemu zapaleniu płuc i niedożywieniu.
Dysfagia po udarze mózgu pojawia się nagle i ma zwykle bardzo dynamiczny charakter,
co nie pozwala pacjentowi na adaptację do powstałych deficytów. Rolą lekarzy i
neurologopedów (logopedów), a także personelu pielęgniarskiego w oddziałach udarowych
jest dokonanie szybkiej przesiewowej oceny dysfagii i wdrożenie właściwych strategii
postępowania, które mają na celu wybór optymalnego sposobu podawania posiłków (np.
zgłębnik nosowo-żołądkowy), wczesne rozpoczęcie terapii i profilaktykę powikłań.
Dostępne narzędzia diagnostyczne przeznaczone do szybkiej przesiewowej oceny dysfagii
cechują się wysoką czułością i swoistością. Terapia dysfagii jest prowadzona różnymi
metodami, które służą usprawnieniu aparatu artykulacyjnego i przywróceniu możliwości
doustnego przyjmowania pokarmów. W procesie leczenia ważne miejsce zajmuje właściwa
konsystencja pokarmów, dostosowana do aktualnego stanu chorego [29].

4.3 Trudności w komunikacji, zaburzenia mowy i funkcji poznawczych

Warto zaznaczyć, że oprócz upośledzenia sprawności fizycznej w wyniku udaru

dochodzi często do poważnego uszkodzenia funkcji poznawczych [30].
Trudności neuropsychologiczne, doświadczane przez pacjentów znacznie
pogarszają jakość życia, czasem nawet pomimo braku widocznych deficytów ruchowych
[31].
Udar mózgu stanowi jedną z głównych przyczyn występowania zaburzeń mowy o
typie afazji. Poznanie możliwości komunikacyjnych chorego oraz wdrożenie odpowiedniej
terapii zależy od postawienia właściwej diagnozy.
Pod pojęciem rehabilitacji /terapii neuropsychologicznej należy przede wszystkim
rozumieć działania mające na celu redukcję objawów zaburzeń procesów poznawczych i
emocjonalnych powstałych na skutek uszkodzenia mózgu, odzyskiwanie utraconej
sprawności. W tym zakresie terapia neuropsychologiczna jest skoncentrowana szczególnie
na zaburzeniach uwagi, percepcji, pamięci, myślenia i rozwiązywania problemów,
mówienia i rozumienia mowy, praksji, funkcji wykonawczych itp. Inwalidztwo w zakresie
procesów poznawczych jest sprawą poważną i wiąże się z niezwykle dramatycznym
pogorszeniem stanu psychicznego (w tym i emocjonalnego) osoby chorej, jej statusu
socjalno-ekonomicznego i społecznego. Diagnoza i terapia neuropsychologiczna, jako
specjalistyczna pomoc lecznicza, jest szczególnie polecana dla pacjentów z nabytymi
dysfunkcjami mózgu. Liczne badania naukowe wskazują, że pacjenci z nabytymi
dysfunkcjami mózgu potrzebują całościowej, holistycznej opieki a nie tylko rehabilitacji w
zakresie wybranych funkcji np. zaburzeń mowy. Najważniejszym warunkiem powrotu
pacjentów do zdrowia jest oddziaływanie wieloma metodami terapeutycznymi, które –
uwzględniając potrzeby pacjenta-przyczyniają się do poprawy jego funkcjonowania w
zakresie funkcjonowania procesów poznawczych, emocjonalnych i społecznych. W ramach
psychologii klinicznej, diagnoza i terapia neuropsychologiczna, stanowi szczególną
dziedzinę aktywności zawodowej psychologów-praktyków. Poza diagnozą i terapią
neuropsychologiczną prowadzone są również interwencje psychologiczne w sytuacjach
stresowych, kryzysowych, a także udzielane jest wsparcie dla rodzin pacjentów cierpiących
na uszkodzenie mózgu. Udar mózgu każdego roku dotyka w Polsce około 70 tys. osób, w
tym prawie połowa pacjentów do końca życia zmaga się z większą lub mniejszą
niepełnosprawnością.
Zaburzenia funkcji poznawczych może wpłynąć na efekty leczenia a przede
wszystkim na jakość życia chorego [32].

Afazja to utrata zdolności do rozumienia i tworzenia wypowiedzi na skutek

uszkodzenia struktur mózgowych. Zaburzeniom tym mogą towarzyszyć trudności w
czytaniu (aleksja), pisaniu (agrafia), liczeniu (akalkulia) i inne deficyty
neuropsychologiczne, takie jak trudności w rozpoznawaniu bodźców (agnozja), zaburzenia
planowania i realizowania ruchów dowolnych (apraksja), problemy z zapamiętywaniem
(amnezja) i zaburzenia innych funkcji poznawczych.

Skutkiem uszkodzenia mózgu mogą być ograniczenia ruchowe spowodowane

porażeniem lub niedowładem kończyn, trudności w żuciu i połykaniu (dysfagia) związane
z porażeniem nerwów czaszkowych oraz zaburzenia widzenia (niedowidzenie połowicze,
widzenie podwójne) [33].

Funkcjonowanie pacjentów z afazją dodatkowo jest utrudnione zaburzeniami w

sferze emocjonalno-motywacyjnej objawiającymi się apatią i depresją, obniżeniem kontroli
własnych zachowań , zmęczeniem, wahaniem nastrojów oraz spadkiem poczucia własnej
wartości i pewności siebie.

Do najczęstszych przyczyn występowania afazji należą choroby:

✔ naczyniowe mózgu (udary),

✔ urazy czaszkowo-mózgowe,które najczęściej są skutkiem wypadków
komunikacyjnych oraz guzy mózgu.

Ze statystyk wynika, że w Polsce każdego roku około 75 tysięcy osób ma udar, z

czego co czwarta osoba umiera, zaś 1/3 tych, którzy przeżyli, pozostaje niepełnosprawna i
wymaga pomocy innych. Dane podają także, iż udary stanowią przyczynę występowania
75-80% różnych typów afazji.

Utrata mowy po udarze. Podział afazji.

Dla celów klinicznych funkcjonuje podział afazji na:

• sensoryczną (czuciową), która objawia się zburzeniami rozumienia,

• motoryczną (ruchową), polegającą na niemożności mówienia,
• amnestyczną charakteryzującą się problemem z nazywaniem
i odnajdywaniem słów,
• mieszaną, czyli kombinacją dwóch poprzednich typów afazji,
• całkowitą, gdzie zniesione jest rozumienie i mówienie [33].

Konsekwencje uszkodzeń mózgu stwarzają potrzebę rehabilitacji pacjentów.

Powinno to być działanie kompleksowe polegające na współpracy interdyscyplinarnego
zespołu terapeutycznego, a program terapii dostosowany do indywidualnych potrzeb
konkretnej osoby.

Znaczącą rolę w procesie rehabilitacji odgrywa logopeda, którego nadrzędnym

celem działania jest przywrócenie choremu możliwości słownego kontaktowania się z
otoczeniem oraz odbudowa innych sprawności i umiejętności utraconych w wyniku
choroby, o których mowa powyżej [33].

Terapia afazji motorycznej, w początkowym okresie, opiera się głównie na

zachęcaniu chorego do podejmowania prób nawiązania kontaktu z otoczeniem, pobudzanie
go do spontanicznych wypowiedzi, wywoływanie mowy zautomatyzowanej, powtarzanie,
nauka budowania zdań.

Terapia afazji sensorycznej to przede wszystkim praca nad zahamowaniem potoku

słów, nauka słuchania wypowiedzi, poprawa rozumienia: prostych poleceń popartych
gestem, kontekstu, zdań, wyrazów, związków logiczno-gramatycznych w zdaniu.
Terapia w późniejszym okresie jest nastawiona na maksymalną poprawę funkcji
poznawczych, tak by chory mógł współuczestniczyć w życiu społecznym i jeżeli to
możliwe, wrócić do pracy zawodowej [33].
Obecnie afazja stanowi poważny problem społeczny, zarówno ze względu na
częstotliwość jej występowania, jak również z powodu następstw związanych z dalszym
funkcjonowaniem chorego i członków jego najbliższej rodziny.

Utrata mowy przyczyny i skutki

Afazja najczęściej powstaje na skutek uszkodzenia struktur mózgu, które

odpowiadają za zdolność mowy. W wyniku nagłego zaburzenia dopływu krwi dochodzi do
obumarcia komórek, w efekcie pacjent traci zdolność wypowiadania się i/lub rozumienia
języka. Nierzadko towarzyszą temu zaniki pamięci oraz koncentracji. Można
zaobserwować również wahania nastroju, w tym stany depresyjne, dotyczy to zwłaszcza
młodych ludzi. Wystąpić może częściowy paraliż, który dodatkowo upośledza codzienne
funkcjonowanie chorego.
Wszystko jest uzależnione od stopnia uszkodzenia komórek mózgowych. W
leczeniu tego zaburzenia konieczne jest jak najszybsze wprowadzenie rehabilitacji. Rzadko
możliwe jest całkowite przywrócenie umiejętności mówienia, ale każda zmiana na lepsze
odgrywa istotną rolę nie tylko dla chorego, ale i jego rodziny. Możliwość powrotu do życia
społecznego, a nawet zawodowego, jest bowiem najlepszą motywacją do dalszej regularnej
rehabilitacji [34].

Profesjonalna rehabilitacja odgrywa niezwykle istotną rolę w procesie leczenia skutków

afazji. Pierwszy okres terapii to, po pierwsze, ciągłe obserwowanie umiejętności
komunikacyjnych pacjenta, po drugie - nawiązanie z nim kontaktu. Jest to czas, by
nawiązać kontakt z chorym, który nagle został pozbawiony możliwości wysławiania się,
komunikowania z otoczeniem.[34]
 Deficyty powstałe po udarze mózgu mogą obejmować wszystkie obszary
codziennego funkcjonowania. Czynnikiem determinującym rodzaj objawów klinicznych
jest przede wszystkim lokalizacja, obszar uszkodzenia mózgu. Zaburzenia poznawcze
wpływają na efekty leczenia i rehabilitacji oraz jakość życia chorego [34].

Pacjent musi czuć że ma wokół siebie grupę ludzi, którym zależy na tym , aby
pomóc mu wrócić do zdrowia . Najważniejsze jest nawiązanie spokojnego kontaktu i
obdarzenie się wzajemnym zaufaniem , stworzenie przyjaznej atmosfery i poszanowania
[35].

Działania w zakresie rehabilitacji neurologicznej wpływają na zapobieganie

zaburzeniom ortostatycznym (zaburzeniom równowagi), poprawiają sprawność ruchową
pacjenta oraz pozytywnie wpływają na jego nastawienie psychiczne. Zatem kompleksowo
oddziałują one na sprawność ruchową i psychiczną chorego . Dodatkowo, o czym nie
należy zapominać, ważną rolę w całym procesie leczenia odgrywa także diagnostyka oraz
rehabilitacja pacjentów z afazją (zaburzenia mowy)[36].
Rozdział 5. Część badawcza

Uzasadnienie wyboru tematu pracy

Na wybór tematu pracy najistotniejszy wpływ miało moje zainteresowanie udarem

jako chorobą , będącą poważnym problemem społecznym. Istotnym czynnikiem w tym
względzie był również kierunek studiów, a ponadto możliwość przyjrzenia się w chorobie i
samym pacjentom z bliska, aby móc wykorzystać zdobytą w ten sposób wiedzę w pracy
zawodowej na oddziale w , w którym pracuję .

5.1 Cel i założenia badań

Przedmiotem badań jest stan wiedzy pacjentów odnośnie udaru . Celem niniejszej
pracy jest zbadanie wiedzy pacjentów na temat udaru .

Cele szczegółowe:

1. Analiza przebiegu i objawów udaru.

2. Poznanie przyczyn wystąpienia udaru wśród badanych.

3. Analiza profilaktyki i postępowania terapeutycznego.

4. Ocena opieki ze strony lekarzy i pielęgniarek

5. Poznanie znaczenia mierzenia ciśnienia w udarze

6. Ocena wpływu rehabilitacji na jakość życia po udarze

II Problemy badawcze i hipotezy robocze

Problem główny: Jaka jest wiedza pacjentów na temat udaru ?

Problemy szczegółowe:

1. Czy badani wiedza jak wyglądał przebieg i objawy udaru?

 2. Jakie były przyczyny udaru wśród badanych?

3. Jak przebiegała profilaktyka i postępowanie terapeutyczne?

4.Jak oceniana jest opieka ze strony lekarzy i pielęgniarek?

5.Jakie znaczenie w opinii badanych ma systematyczne mierzenie ciśnienia ?

6. Jakie znaczenie po przebytym udarze ma rehabilitacja ?

Hipoteza robocza: „Wiedza pacjentów na temat udaru jest na

ponadprzeciętnym poziomie”.

Hipotezy szczegółowe:

H:1. Zakłada się, że przebieg i objawy udaru świadczą o znacznym potencjale

negatywnym choroby, jednakże mogą się różnić w szczegółach zależnie od
pacjenta.

H:2. Przyjmuje się, że przyczyny udaru wśród badanych mają podłoże w

nadciśnieniu tętniczym

H:3. Zakłada się, że profilaktyka i postępowanie terapeutyczne są niezwykle ważne

dla właściwego leczenia udaru, zarówno w odniesieniu do mężczyzn, jak i kobiet
zmagających się z chorobą.

H:4. Zakłada się, że opieka ze strony lekarzy i pielęgniarek jest oceniania dobrze.

H:5. Przyjmuje się, że mierzenie ciśnienia tętniczego pełni niebagatelną rolę.

H:6. Zakłada się , że rehabilitacja po udarze jest niezmiernie ważna

5.2. Metody i narzędzia badawcze

Jako metodę badawczą w niniejszej pracy wybrano sondaż diagnostyczny. Techniką

badań była ankieta, zaś narzędziem badawczym kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz
ten składał się z pytań, sformułowanych poprzez odniesienie się do problemów
badawczych.
 Teren i organizacja badań

Badania zostały przeprowadzone na grupie dziewięćdziesięciu dziewięciu osób,

którzy byli lub są pacjentami Szpitala Powiatowego w Ostrowcu Świętokrzyskim w
województwie świętokrzyskim. Ankietowanych szczegółowo poinformowano o
anonimowym charakterze badań, a ponadto o tym, że uzyskane odpowiedzi posłużą
wyłącznie do dokonania analizy na potrzeby pracy badawczej. Należy zaznaczyć, że
autorka pracy uzyskała zgodę dyrekcji Szpitala w Ostrowcu na możliwość
przeprowadzenia interesujących ją badań. Badania zostały przeprowadzone w terminie od
10.01 -30.03. 2019 roku.

5.3 WYNIKI BADAŃ WŁASNYCH

Pacjenci hospitalizowani posiadają niewielką wiedzę na temat czynników ryzyka udaru. Z

przeprowadzonego prze ze mnie badania wiedzę na temat czynników udaru z 99
ankietowanych bardzo dobrze określa zaledwie 8 jednostek , dobrze swój stan wiedzy 47
respondentów. Mimo tak określonego zakresu wiedzy o czynnikach ryzyka udaru ,
zaledwie 41 ankietowanych znało prawidłową wartość ciśnienia tętniczego. Z badania
wiadomo również , że większość respondentów nie stosuje się do profilaktyki ani
pierwotnej ani wtórnej . Na pytanie dotyczące stosowania się do zaleceń profilaktycznych
wydanych przez lekarza ,aż 32 ankietowanych zdecydowanie się do nich stosuje. Chorzy
wiedząc , że leczenie niefarmakologiczne obejmuje m.in. systematyczną kontrolę
ciśnienia , oraz zaprzestanie palenia tytoniu nie stosują się do zaleceń .Co istotne , do
codziennego palenia papierosów , przyznaje się aż 48 pacjentów , wiedza mija się z
zastosowaniem jej w życiu codziennym. Nałóg okazuje się silniejszy, niż rozsądek i wiedza
o jego szkodliwości. . Systematyczne , profilaktyczne mierzenie ciśnienia również nie jest
przestrzegane. Tylko 16 ankietowanych kontroluje swoje ciśnienie codziennie. Mimo , że
67 osób wie , że po udarze istnieje konieczność i ma wpływ na zdrowie mierzenie ciśnienia
. Po przebytym udarze potrzebują edukacji zarówno na poziomie prewencji pierwotnej, jak i
wtórnej, co pozwoli zapobiec nawrotowi udaru. udar pozostawia trwałe , często nie
odwracalne skutki na zdrowiu pacjentów , którzy cierpią na znaczne długotrwałe następstwa
przebytego udaru. Rehabilitacja po udarze u wielu pacjentów pomaga wrócić do wcześniejszej
sprawności, a jej wpływ na jakość życia po udarze pełni nie bagatelną rolę .
5.4 ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ WŁASNYCH

Poniżej zaprezentowano analizę wyników badań własnych, rozpoczynając

od ukazania takich kwestii, jak płeć i wiek badanych, ich miejsce zamieszkania oraz
wykształcenie.

24,2
42,4
Wiek respondentów 35-45
26,3
45-55
7,1
55-65
65-85
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

Wykres 1. Wiek respondentów

Z badań wynika , że największą grupa respondentów 42,4 % była w wieku 55-65

lat ,45-55 lat wskazało 26,3 % ankietowanych , zaś 24,2 % respondentów było w
przedziale wiekowym 65-85 lat , zaledwie 7,1 % ankietowanych było w wieku 35-45 lat.

Tabela I. Wiek respondentów

Wiek respondentów N %

Wiek 35-45 7 7.1

Wiek 45-55 26 26.3

Wiek 55-65 42 42.4

Wiek 65-85 24 24.2

Razem 99 100.00%
Źródło : Opracowanie własne
 56,6
60

50 43,5

40
Mężczyzna
30 Kobieta

20

10

0
Płeć badanych

Wykres 2. Płeć badanych

Jeżeli chodzi o płeć badanych, 56,6 % osób stanowili mężczyźni.

43,4 % ankietowanymi jednostkami były zaś kobiety.

Tabela II . Płeć badanych

Płeć badanych N %

Żeńska 43 43.4

Męska 56 56.6

Razem 99 100.00%
Źródło: opracowanie własne

100
90 41,4
80
70
60 Wieś
50 Miasto
40 58,6
30
20
10
0
Miejse zamieszkania

Wykres 3. Miejsce zamieszkania badanych .

Jeżeli chodzi o miejsce zamieszkania, 58,6 % badanych mieszka na

obszarach miejskich. Tereny wiejskie wskazało 41,4% respondentów.

Tabela III: Miejsce zamieszkania respondentów

Miejsce zamieszkania N %

Wieś 41 41.4

Miasto 58 58.6

Razem : 99 100.00%

Źródło : Opracowanie własne

 18,2 9,1

11,1

Wyższe Średnie

61,6

Zawodowe Podstawowe

Wykres 4. Wykształcenie badanych

Najwięcej ankietowanych osób 61,6% posiada wykształcenie średnie ,

wykształcenie wyższe wskazało 18,2 % respondentów. Wykształcenie zawodowe posiada
11,1 % ankietowanych zaś zaledwie 9,1 % badanych posiada wykształcenie podstawowe.

Tabela IV. Wykształcenie ankietowanych

Wykształcenie ankietowanych N %

Podstawowe 9 9.1

Zawodowe 11 11.1

Średnie 61 61.6

Wyższe 18 18.2

Razem 99 100.00%
Źródło : Opracowanie własne

8,1
25,3
19,2 Zły
Zadawalający
Przeciętny
Dobry
Bardzo dobry

17,2

30,3

Wykres 5. Ocena respondentów swojego ,obecnego stanu zdrowia

Obecny stan zdrowia jako bardzo dobry wskazało zaledwie 25,3 % respondentów.
30,3%respondentów oceniło swój obecny stan zdrowia jako przeciętny , jako
zadowalający – 19,2 % , Jako dobry oceniło obecny stan zdrowia 17,2 % ankietowanych ,
zaś jako zły swój stan zdrowia określiło 8,1 % ankietowanych.

Tabela V. Ocena stanu zdrowia respondentów

Ocena stanu zdrowia Liczba odpowiedzi %

respondentów ankietowanych

Zły 8 8.1

Zadowalający 19 19.2

Przeciętny 30 30.3

Dobry 17 17.2

Bardzo Dobry 25 25.2

Razem 99 100.00%

Źródło : Opracowanie własne

 32,3
Nie

Występowanie udaru w
rodzinie ankietowanetgo

67,7
Tak

0 10 20 30 40 50 60 70

Wykres 6. Występowanie udaru w rodzinie ankietowanego

Z badań wynika , że aż u 67,7 % ankietowanych w najbliższej rodzinie wystąpił

udar, 32,3 % respondentów nie ma w rodzinie osób u których wystąpił udar.

Tabela VI : Występowanie udaru w rodzinie ankietowanego

Badanie czy w najbliższej N %

rodzinie ankietowanego
wystąpił udar

Tak 67 67.7

Nie 32 32.3

Razem : 99 100.00%

Źródło : Opracowanie własne

 48,5
50
45
40
35
30
25
20 14,1
12,1 12,1
15
6,1 6,1
10
1
5
0
Objawy jakie wystąpiły u respondentów

Jednostronne osłabienie albo drętwienie kończyn

Zaburzenia w rozumieniu mowy lub niemożność wypowiadania słów.
Zaburzenia widzenia, zwłaszcza w jednym oku.
Niepewny chód, jak u pijanego.
Ostry, kłujący ból głowy
Bardzo niewyraźne mówienie (bełkotanie)
Brak możliwości wykonywania precyzyjnych ruchów (np. trzymania długopisu i
pisania)

Wykres 7. Objawy udaru , które wystąpiły u respondentów

W opinii 48,5% badanych objawem, który wystąpił po udarze, było pojawienie się
jednostronnego osłabienia , lub drętwienia kończyn , zaś dla 14,1 % bardzo nie wyraźne
mówienie (bełkotanie ). 12,1 % respondentów zaznaczyło zaburzenia w rozumieniu
mowy lub niemożność wypowiadania słów. Także dla 12,1% ankietowanych taki objaw
stanowił ostry klujący ból głowy , 6,1 % ankietowanych wskazało na brak możliwości
wykonywanie precyzyjnych ruchów, zaś 6,1% niepewny chód , jak u „pijanego „ .
Zaledwie u 1 % ankietowanych wystąpiło zaburzone widzenie.
Tabela VII. Objawy udaru , które wystąpiły u respondentów

Objawy udaru , które N %

wystąpiły u respondentów

Jednostronne osłabienie , lub 48 48.5

drętwienie kończyn
Zaburzenia w rozumieniu mowy 12 12.1
lub niemożność wypowiadania
słów
Zaburzone widzenie. 1 1

Niepewny chód , jak u 6 6.1

„pijanego „
Ostry klujący ból głowy 12 12.1

Bardzo nie wyraźne mówienie 14 14.1

(bełkotanie ),
Brak możliwości wykonywanie 6 6.1
precyzyjnych ruchów.
Inne - -

Razem 99 100.00%

Źródło : Opracowanie własne

 58,6

60

50 30,3

40 W tym roku

30 W tym kwartale

Dłużej niż 1 rok

20 11,1 temu

W tym roku
10
W tym kwartale
0 Dłużej niż 1 rok temu
Kiedy przebył udar mózgu?

Wykres 8. Przedział czasowy, w którym wystąpił udar mózgu u ankietowanych

Wystąpienie udaru w tym kwartale wskazało, aż 58 , 6 % ankietowanych , w tym

roku 30,3 % zaś u 11,1 % respondentów udar wystąpił ponad rok temu.

Tabela VIII. Czas wystąpienia udaru wśród ankietowanych jednostek

Kiedy wystąpił udar N %

W tym roku 30 30.3

W tym kwartale 58 58.6

Dłużej niż 1 rok temu 11 11.1

Razem 99 100.00%

Źródło : Opracowanie własne

 50 48,5

45

40

35
32,3

30
Zdecydowanie tak
Raczej tak
25 Raczej nie
Zdecydowanie nie
Trudno powiedzieć
20

15
11,1

10
6,1

5
2

0
Stosowanie się ankietowanych do zaleceń lekarza

Wykres 9.Stosowanie się respondentów do zaleceń lekarza

 Z badań wynika że najwięcej ankietowanych raczej stosuje się do zaleceń lekarza
tak czyni 48,5 % respondentów , zdaniem 32,3 % badanych stosują się oni w sposób
zdecydowany do zaleceń wydanych przez lekarza dla chorych po przebytym udarze .
Odpowiedź „trudno powiedzieć” zaznaczyło 11,1 % badanych.

. Z kolei 6,1 % ankietowanych osób z reguły nie podejmują takich zaleceń, zaś
zdecydowanie nie wdraża ich 3,0 % jednostek.

Tabela IX .Stosowanie się respondentów do zaleceń lekarza

Stosowanie się N %
respondentów do zaleceń
lekarza

Zdecydowanie tak 32 32.3

Raczej tak 48 48.5

Raczej nie 6 6.2

Zdecydowanie nie 2 2

Trudno powiedzieć 11 11.1

Razem 99 100.00%

Źródło : Opracowanie własne

 24,2

59,6 Wcześniej przebyty udar

6,1 Zawał mięśnia
sercowego
8,1 Cukrzyca
2
Miarzdzyca tętnic
Nadwaga

Wykres 10. Wybrane jednostki chorobowe na jakie leczę się respondenci

Z badania wynika , że wybrane jednostki chorobowe na jakie leczę się respondenci

nadwaga stanowi aż 59,6 % , następnie 24, 2 % ankietowanych wskazało na wcześniej
przebyty udar , 8,1 % ankietowanych leczy się dodatkowo na cukrzycę. Aż 6,1 %
respondentów leczy się po zawale mięśnia sercowego , zaś 2 % na miażdżycę tętnic.

Tabela X. Wybrane jednostki chorobowe na jakie leczę się respondenci

Wybrane jednostki chorobowe N %

na jakie leczę się respondenci

wcześniej przebyty udar 24 24.2

zawał mięśnia sercowego 6 6.1

cukrzyca 8 8.1

miażdżyca tętnic 2 2

nadwaga 59 59.6

Razem 99 100.00%
 45

41,4

40

35

30

25

Przebyty udar
21,1
Cukrzyca
20 Miarzdzyca tętnic
Nadwaga
16,2
Zawał mięśnia sercwego
15

12,1

10 9,1

0
Występowanie jednostek chorobowych w rodzinie ankietowanych

Źródło: Opracowanie własne

Wykres 11. Występowanie jednostek chorobowych w rodzinie ankietowanych

 Z przeprowadzonych badań wnika , że w rodzinie aż u 41,4 % ankietowanych
wystąpił udar .Z kolei u 21,1 % ankietowanych występującą jednostką chorobową w
rodzinie jest nadwaga . U 16, 2 % respondentów jednostką chorobową występującą w
rodzinie jest cukrzyca , zaś zawał mięśnia sercowego wystąpił u członków rodziny u
12,1% ankietowanych , a miażdżyca tętnic u 9,1 %.

Tabela XI. Występowanie jednostek chorobowych w rodzinie ankietowanych

Występowanie N %
jednostek chorobowych w
rodzinie ankietowanych

Przebyty udar 41 41.4

Zawał mięśnia 12 12.1

sercowego

Cukrzyca 16 16.2

Miażdżyca tętnic 9 9.1

Nadwaga 21 21.2

Razem 99 100.00%

Źródło : Opracowanie własne

 12,1
Palenie tytoniu w ciąg 6-ciu miesięcy 39,4 48,5

Tak sporadycznie Tak codziennie Nie

P a le n ie t y t o n iu w c ią g 6 -c iu m ie s ię c y

Wykres 12. Palenie papierosów przez respondentów w ostatnich 6 miesiącach

Z badań wynika , że w ciągu ostatnich 6 miesięcy codziennie papierosy pali 48,5

% ankietowanych , nie pali 39,4 % , zaś sporadycznie pali 12,1 % badanych.

Tabela XXII. Palenie papierosów przez respondentów w ostatnich 6 miesiącach

Palenie papierosów przez N %

respondentów w ostatnich 6
miesiącach

Tak codziennie 48 48.5

Nie 39 39.4

Tak sporadycznie 12 12.1

Razem 99 100.00%
Źródło : Opracowanie własne

43,4
43,4
45
40 30,3
30,3
35
30
30 26,3
26,3
25
25
20
20
15
15
10
10
5 Tak , zdarza mi się
5 Tak , zdarza mi się
0 Nigdy
0 Nigdy
Częstość nadurzywania alkoholu wród ankietowanych
Częstość nadurzywania alkoholu wród ankietowanych
Nigdy
Nigdy
Rzadko
Rzadko
Tak , zdarza mi się
Tak , zdarza mi się

Wykres 13. Nadużywanie alkoholu wśród ankietowanych

Z badań wynika , do rzadkiego nadużywania przyznaje się 43,4 % respondentów,

odpowiedz „tak zdarza mi się „ zaznaczyło aż 30,3 % badanych , 26, 3 % ankietowanych
nigdy nie nadużywa alkoholu

Tabela XXIII. Nadużywanie alkoholu przez ankietowanych

Nadużywanie alkoholu N %
przez ankietowanych

Nie, nigdy 26 26.3

Rzadko 43 43.4

Tak, zdarza mi się 30 30.3

Razem 99 100.00%
Źródło : Opracowanie własne
 2 9,1
Niedowład lub porażenie
7,1
jedno lub dwu stronne
Zaburzenia czucia bólu i
14,1 temperatury
56,6
Afazja - zaburzenia mowy
11,1 Dysgrafia- zaburzenia
połykania
Amnezja
Trudno powiedzieć

Wykres 14. Zaburzenia po udarowe występujące u respondentów

Niedowład lub porażenie -jedo lub dwu stronne jest najczęstszym zaburzeniem po
udarowym wśród ankietowanych 56,6 % ,afazja wystąpiła u 14,1 % badanych, amnezja
u 9,1 %, jednostek .

Zaburzenia czucia bólu i temperatury wystąpiły u 11,1 % respondentów zaś

dysgrafia wystąpiła u 7,1 % badanych .Odpowiedz trudno powiedzieć zaznaczyło 2 %
responsów.

Tabela XXIV. Zaburzenia po udarowe występujące u respondentów

Zaburzenia po udarowe u respondentów N %

Niedowład lub porażenie -jedno lub dwu stronne 56 56.6

Zaburzenia czucia bólu i temperatury 11 11.1

Afazja 14 14.1

Dysgrafia 7 7.1

Amnezja 9 9.1

Trudno powiedzieć 2 2

Razem 99 100.00%
Źródło : Opracowanie własne

8.1 2 8.1

Bardzo niski
Niski
43.4 38.4 Przeciętny
Wysoki
Bardzo wysoki

Wykres 15. Ocena aktywności fizycznej respondentów

Jako niską aktywność fizyczną określiło aż 43,4 % ankietowanych ,na poziomie

przeciętnym swą aktywność fizyczną określiło 38,4 % .Bardzo niską aktywność fizyczną
wykazuje 8, 1 % badanych , taka sama liczba jednostek wykazuje wysoki poziom
aktywności fizycznej - 8, 1 %. Zaledwie 2 % respondentów swoją aktywność fizyczną
określa jako poziom bardzo wysoki.

Tabela XXV. Ocena aktywności fizycznej respondentów

Ocena aktywności N %
fizycznej respondentów

Bardzo niska aktywność 8 8.1

Niska aktywność 43 43.4

Przeciętna aktywność 38 38.4

Wysoka aktywność 8 8.1

Bardzo wysoka aktywność 2 2

Razem 99 100.00%

Źródło : Opracowanie własne

 76.8
80
70
60
50
16.2
40
30
4
20 3
Codziennie
10
Raz na 3 miesiące
Raz na rok
0 Kilka razy w tygoniu
Częstotliwość kontroli ciśnienia
Kilka razy w tygoniu Raz na 3 miesiące
Raz na rok
Codziennie

Wykres 16. Częstotliwość mierzenia ciśnienia wśród respondentów

Z badań wynika , że aż 76, % ankietowanych mierzy ciśnienie tętnicze kilka razy w

tygodniu , zaś jedynie 16, 2 % jednostek robi to codziennie ,zaś raz na rok 4 % jednostek.
Raz na 3 miesiące wykonuje pomiar 3 % respondentów ,

Tabela XXVI . Częstotliwość mierzenia ciśnienia wśród respondentów

Częstotliwość kontroli ciśnienia N %

Kilka razy w tygodniu 76 76.8

Raz na 3 miesiące 3 3

Raz na rok 4 4

Codziennie 16 16.2

Razem 99 100.00%
Źródło : Opracowanie własne
 Nie 32.3
Opinia anki-
etowanych czy po
udarze mózgu istnieje
konieczność oraz ma
wpływ na zdrowie
mierzenie ciśnienia
Tak 67.7

0 10 20 30 40 50 60 70

Wykres 17. Opinia ankietowanych czy istnieje konieczność oraz ma wpływ na

zdrowie mierzenie ciśnienia

Według 67,7 % jednostek badanych istnieje konieczność oraz ma wpływ na zdrowie

mierzenie ciśnienia , natomiast zdanie przeciwne wyraża aż 32, 3 % respondentów .

Tabela XXVII. Opinia ankietowanych czy istnieje konieczność oraz ma wpływ na

zdrowie mierzenie ciśnienia

Opinia ankietowanych czy istnieje konieczność N %

oraz ma wpływ na zdrowie mierzenie ciśnienia

Tak 67 67.7

Nie 32 32.3

Razem 99 100,00%

Źródło : Opracowanie własne

 41.4

45
40 28.3
160/90
35 170/100
23.2 7.1
30 120/80
25 220/100
20
220/100
15
120/80
10
5 170/100

0 160/90
Prawidłowe wartości ciśnienia według respondentów

Wykres 18. Znajomość prawidłowych wartości ciśnienia wśród ankietowanych

Z przeprowadzonych badań wynika , że w sumie aż 58,6 % jednostek nie zna

prawidłowej wartości i zaznaczyło odpowiedzi negatywne. Prawidłowe wartości ciśnienia
120/ 80 zna 41,4 % ankietowanych.

Wartość ciśnienia 170/100 dla 28, 3 % jednostek jest wartością prawidłową, 160/90 jest
wartością prawidłową wg 23,2 %, dla 7,1 % ankietowanych wartością prawidłową jest
pomiar 220/100.

Tabela XXVIII. Znajomość prawidłowych wartości ciśnienia wśród ankietowanych

Znajomość prawidłowych wartości N %

ciśnienia wśród ankietowanych

160/90 23 23.2

170/100 28 28.3

120/80 41 41.4

220/100 7 7.1

Razem 99 100.00%

Źródło : Opracowanie własne

 Wiedza na temat czynników ryzyka udaru

13.1

Trudno powiedzieć
3
Bardzo zle
Wiedza na temat czynników ryzyka udaru Zle
Przeciętnie
26.3
Dobrze
Bardzo Dobrze
47.5

8.1

0 10 20 30 40 50

Wykres 19. Wiedza ankietowanych na temat czynników udaru

Z przeprowadzonych badań wynika , że jako dobry swój poziom wiedzy wyraża

47,5 % jednostek ankietowanych . Wiedzę na poziomie przeciętnym wyraziło 26,3 %
jednostek ,zaś 13,1 % respondentom trudno określić swój poziom wiedzy .

Bardzo dobrze ocenia swój poziom wiedzy na temat czynników udaru

zaledwie 8 % ankietowanych , na złym poziomie swój poziom wiedzy o czynnikach udaru
oceniło 3 % badanych , zaś bardzo źle 2 % jednostek.

Tabela XIX. Wiedza ankietowanych na temat czynników udaru

 Ocena poziomu N %
wiedzy ankietowanych na
temat czynników udaru

Bardzo dobrze 8 8.1

Dobrze 47 47.5

Przeciętnie 26 26.3

Źle 3 3

Bardzo źle 2 2

Trudno powiedzieć 13 13.1

Razem 99 100.00%
Źródło: Opracowanie własne

Wykres 20 . Ocena respondentów na temat opieki ze strony lekarzy

45 43.4

40

35

30
27.3

Bardzo zła
25 Bardzo dobra
Dobra
Pzeciętna
Zła
20
Trudno powiedzieć

15 13.1

9.1
10
7.1

0
Ocena opieki ze strony lekarzy
 Oceniając opiekę ze strony lekarzy respondenci mieli podzieloną opinię .

Opiekę lekarską jako przeciętną oceniło 43,4 % respondentów. Opiekę lekarską

jako dobrą oceniło 27,3 % ankietowanych a 13,1% badanych uznało opiekę jako bardzo
dobrą. Z kolei źle zakres opieki oceniło 9,1 % jednostek, zaś 7,1 % badanych nie miała
wyrobionego zdania w tej kwestii, natomiast bardzo źle 0 % spośród pacjentów.

Tabela XX . Ocena respondentów na temat opieki ze strony lekarzy

Ocena respondentów na N %
temat opieki ze strony
lekarzy

Bardzo dobrze 13 13.1

Dobrze 27 27.3

Przeciętnie 43 43.4

Źle 9 9.1

Bardzo źle - -

Trudno powiedzieć 7 7.1

Razem 99 100.00%
Źródło : Opracowanie własne

3 2 18.2
33.3

Bardzo dobrze
Dobrze
Przeciętnie
Zle
Bardzo zle
Trudno powiedzieć

43.4

Wykres 21. Ocena opieki pielęgniarskiej przez respondentów

Źródło : Opracowanie własne

Z badań wynika, że 43,4 % respondentów dobrze ocenia opiekę

ze strony pielęgniarek, zaś bardzo dobrze 33,3 %. Ocenę przeciętną wystawiło 18,2, %
ankietowanych. 3,0 % badanych zaznaczyło odpowiedź „trudno powiedzieć”. Natomiast
źle zakres opieki pielęgniarek oceniło 2 % jednostek, z kolei bardzo źle zakreśliło 0 %
pacjentów.

Tabela XXI. Ocena opieki pielęgniarskiej przez respondentów

Ocena opieki pielęgniarskiej przez respondentów N %

Bardzo dobrze 33 33.3

Dobrze 43 43.4

Przeciętnie 18 18.2

Źle 2 2

Bardzo źle - -

Trudno powiedzieć 3 3

Razem 99 100.00%
Źródło : Opracowanie własne
 37.4
Trudno powiedzieć

9.1 Czy przebyty udar w

Nie negatywny sposób odbija się
na Pana/Pani codziennym
fun...

53.5
Tak

0 10 20 30 40 50 60

Wykres 22. Wystąpienie następstw długotrwałych udaru wśród ankietowanych

Z badań wynika że aż u 53,5 % ankietowanych przebyty udar w negatywny

sposób odbija się na codziennym funkcjonowaniu , aż 37,4 % ankietowanych zaznaczyło
odpowiedz „ trudno powiedzieć ''. U 9,1 % badanych udar spowodował długotrwałe
następstwa .

Tabela XXII . Wystąpienie następstw długotrwałych udaru wśród ankietowanych

Wystąpienie następstw N %
długotrwałych udaru
wśród ankietowanych

Tak 53 53.5

Nie 9 9.1

Trudno powiedzieć 37 37.4

Razem 99 100.00%
Źródło : Opracowanie własne
 16.2 4
32.3
Słaba Dostateczna
Dobra Bardzo dobra

47.5

Wykres 23: Ocena wiedzy ankietowanych na temat rehabilitacji po udarze mózgu

47,5 % respondentów swą wiedzę odnośnie rehabilitacji po udarze ocenia dobrze

Aż 32,3 %, ankietowanych określa swój poziom wiedzy na temat rehabilitacji po udarze
jako bardzo dobry . Ocenę dostateczną zaznaczyło 16,2 % ankietowanych osób. Z kolei
ocenę słabą wystawiło sobie w tym względzie 4,0 %.

Tabela XXIII . Ocena wiedzy ankietowanych na temat rehabilitacji po przebyciu

udaru mózgu

Ocena wiedzy ankietowanych na N %

temat rehabilitacji po przebyciu
udaru mózgu

Słaba 4 4

Dostateczna 16 16.2

Dobra 47 47.5

Bardzo dobra 32 32.3

Razem : 99 100.00%

Źródło : Opracowanie własne

 Ocena skuteczności rehabilitacji po udarze mózgu

12.1
7.1 2

Niewielka

Średnia

Bardzo wysoka

78.8 Nie mam

zdania

Wykres 24. Ocena skuteczności rehabilitacji po udarze mózgu

Aż 78,8 % ankietowanych bardzo wysoko oceniło skuteczność rehabilitacji po

przebytym udarze mózgu. Jedynie 12, 1 % respondentów wskazało na niewielką
skuteczność rehabilitacji Średnią skuteczność wskazało 7,1 % respondentów, zaś 2 %
ankietowanych nie ma określonego zdania na ten temat.

Tabela XXIV. Ocena skuteczności rehabilitacji po udarze mózgu

Ocena skuteczności N %
rehabilitacji po udarze u
respondentów

Niewielka 12 12.1

Średnia 7 7.1

Bardzo wysoka 78 78.8

Nie mam zdania 2 2

Razem 99 100.00%
 13.1
Nie

Chę
ć ...
86.9
Tak

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

Chęć poszerzenia wiedzy na temat udarów

Źródło : Opracowanie własne

Wykres 25. Ocena chęci , zainteresowania poszerzeniem wiedzy na temat udarów

przez ankietowanych

Z badań wynika , że aż 86,9 % ankietowanych wyraża zainteresowanie poszerzeniem

wiedzy na na temat udaru , tylko 13,1 % ankietowanych nie jest zainteresowana .

38.4
40
35 26.3 Zdecydowanie tak
30 Raczej tak
25 15.1 Raczej nie
20 12.1
8.1 Zdecydowanie nie
15 Trudno powiedzieć
10
5
0
kontrola ciśnienia o stałych porach

Wykres 26. Kontrola ciśnienia o stałych porach przez respondentów

 Z badań wynika, że respondenci nie kontrolują ciśnienia tętniczego o stałych
porach dnia . Zdecydowanie nie czyni tego 38,4 % badanych, a 26,3% jednostek nie
przywiązuje zazwyczaj do tej kwestii większej roli zaznaczając odpowiedz „raczej nie „ .
15,1 % pacjentów nie miało w tym zakresie wyrobionego stanowiska.

Zaledwie 12,1 % ankietowanych raczej stara się mierzyć ciśnienie o stałych

porach dnia, tylko 8,1 % respondentów zdecydowanie kontroluje ciśnienie o stałych porach
dnia.

Tabela XXV. Kontrola ciśnienia o stałych porach przez respondentów

Kontrola RR o stałych porach przez respondentów N %

Zdecydowanie tak 8 8.1

Raczej tak 12 12.1

Raczej nie 26 26.3

Zdecydowanie nie 38 38.4

Trudno powiedzieć 15 15.1

Razem 99 100.00%

Źródło: Opracowanie własne

58.6
60

50

40

30 24.2
Ocena zakresu opieki
17.2 lekarskiej
20

10

0
Niewystarczajacy
Wystarczający Trudno powiedzieć
 Wykres 27. Ocena zakresu opieki lekarskiej wśród respondentów

Zakres opieki lekarskiej wg większości ankietowanych jest nie wystarczający taką

odpowiedz wskazało, aż 58,6 % . 24,2 % osób nie było w stanie podać jednoznacznego
stanowiska , zakreślając odpowiedz „trudno powiedzieć „ .W przekonaniu 17,2 %
respondentów, zakres opieki ze strony lekarzy jest wystarczający

Tabela XXVI :Ocena zakresu opieki lekarskiej wśród respondentów

Ocena zakresu N %
opieki lekarskiej wśród
respondentów

Tak , wystarczający 17 17.2

Nie , nie wystarczający 58 58.6

Trudno powiedzieć 24 24.2

Razem: 99 100.00%

23.2

3
O Trudno powiedzieć
Nie, nie wystarczający
Tak , wystarczający
73.7

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Wykres 28. Ocena zakresu opieki pielęgniarskiej przez ankietowanych

 W opinii aż 73,4 % ankietowanych osób, zakres opieki ze strony pielęgniarek jest
wystarczający, 23,2 % respondentów nie miało zdania w tym względzie. Dla zaledwie 3 %
badanych zakres opieki pielęgniarskiej był nie wystarczający.

Tabela XXVII: Ocena zakresu opieki pielęgniarskiej przez ankietowanych

Ocena zakresu N %
opieki pielęgniarskiej przez
ankietowanych

Tak , wystarczający 73 73.8

Nie , nie wystarczający 3 3

Trudno powiedzieć 23 23.2

Razem 99 100.00%

Źródło : Opracowanie własne

 28.3
Raz w miesiącu
Raz na okres trzech
miesięcy
Kilka razy do roku
30
Dwa razy w roku
23.2
25 16.2 Wówczas, kiedy potrzebna
18.2 mi jest recepta
Leczę się u własnego
20 lekarza rodzinnego

15 13.1

10
1 Leczę się u własnego lekarza rodzinnego
Wówczas, kiedy potrzebna mi jest recepta
5 Dwa razy w roku
Kilka razy do roku
Raz na okres trzech miesięcy
0 Raz w miesiącu
Częstość spotkań ankietowanych u specjalisty

Częstość spotkań ankietowanych u specjalisty

Wykres 29. Częstość wizyt ankietowanych u specjalistów

Z badań wynika , że aż 28,3 % ankietowanych nie korzysta z leczenia

specjalistycznego , tylko lekarza rodzinnego. 23,2 % respondentów spotyka się z lekarzem
specjalistą raz na okres trzech miesięcy , zaś 18,1 % jednostek raz w roku.

Odpowiedz „wówczas gdy jest mi potrzebna recepta „ wskazało 16,2 % badanych. Według
badań 13,1 % ankietowanych , spotyka się z specjalistą raz w miesiącu. , zaś dwa razy w
roku 1 % jednostek.
Tabela XXVIII. Częstość wizyt ankietowanych u specjalistów

Częstość wizyt ankietowanych N %

u specjalistów

Raz w miesiącu 13 13.1

Raz na okres trzech miesięcy 23 23.2

Kilka razy do roku 18 18.2

Dwa razy do roku 1 1

Wówczas, kiedy jest mi 16 16.2

potrzebna recepta

Leczę się u własnego lekarza 28 28.3

rodzinnego

Razem 99 100.00%

Źródło : Opracowanie własne

60 51.5
Zdecydowanie tak
50
Raczej tak
40
Raczej nie
27.3
30 Zdecydowanie nie
17.2 Trudno powiedzieć
20

10 3
1
0
Stosowanie się respondentów do zaleceń profilaktycznych od lekarza

Wykres 30. Stosowanie się respondentów do zaleceń profilaktycznych wydanych

przez lekarza

Z badań wynika ,że raczej tak stosuje się do zaleceń profilaktycznych wydanych
przez lekarza 51,5 % ankietowych , 27,3 % jednostek zdecydowanie stosuje się do zaleceń
profilaktycznych po udarze , jakie otrzymali od lekarza . Odpowiedź trudno powiedzieć
wyraziło 17,2 % badanych , zaś zdecydowanie nie stosuje się 3 % respondentów , raczej
nie 1 %

Tabela XXIX:Stosowanie się respondentów do zaleceń wydanych przez lekarza

Stosowanie się N %
respondentów do
zaleceń wydanych
przez lekarza

Zdecydowanie tak 27 27.3

Raczej tak 51 51.5

Raczej nie 1 1

Zdecydowanie nie 3 3

Trudno powiedzieć 17 17.2

Razem 99 100.00%
Źródło : Opracowanie własne
 42.4

57.6 Tak Nie

Opieka neurologopedy na oddziale udarowym

Wykres 31. Opieka neurologopedy na oddziale udarowym

Z badań wynika , że na oddziale udarowym 57, 6 % respondentów miało

zapewnioną opiekę neurologopedy , odpowiedz nie zaznaczyło 42,4 % ankietowanych .

Tabela XXX: Opieka neurologopedy na oddziale udarowym

Opieka neurologopedy na N %
oddziale udarowym

Tak 57 57.6

Nie 42 42.4

Razem 99 100.00%
Źródło : Opracowanie własne
 Niepełnosprawność
3 6.1 fizyczna
18.2 Problemy z pamięcią i
koncentracją
Kłopoty z
porozumiewaniem
się
Problemy z emocjami
56.6 Inne

16.2

Wykres 32 . Najtrudniejsze powikłania po udarze do pokonania /

zaakceptowania wśród respondentów

Z badań wynika że najtrudniejszym powikłaniem po udrze do pokonania

/zaakceptowania jest niepełnosprawność fizyczna którą wskazało aż 56,6 % ankietowanych
18,2 % badanych wskazało na kłopoty z porozumiewaniem się , dla 16,5 % są to
problemy z pamięcią i koncentracją , 6,1 % problemy z emocjami , zaś 3 %
ankietowanych zaznaczyło odpowiedz „ inne „
 100 22.2

90
80
70
60 Nie
77.8 Tak
50
40
30
20
10
0
Czy była zapewniona pomoc psychologiczna

Wykres 33. Pomoc psychologiczna po udarze wśród ankietowanych

Z badań wynika , że 77,8 % ankietowanych osób otrzymało pomoc psychologiczną

po udarze , 22,2 % respondentów nie otrzymało wsparcia psychologicznego.

Tabela XXXI : Udzielenie respondentom pomocy psychologicznej po udarze

Udzielenie N %
respondentom pomocy
psychologicznej po udarze

Tak 77 77.8

Nie 22 22.2

Razem 99 100.00%
Źródło : Opracowanie własne
 70

60

50
Osłabienie pamięci
Rozkojarzenie
40 Trudności z uczeniem się
nowych informacji
Zaburzenia planowania i
organzacji
30 Zaburzenia Orjętacji
Wolniejsze tępo w
wykonywaniu czynności
Trudności w skupieniu uwagi
20
Inne

10

0
Występowanie zaburzeń poznawczych , po udarze wśród respondentów

Wykres 34. Występowanie zaburzeń poznawczych , po udarze wśród respondentów

Z przeprowadzonych badań wynika , że najczęstsze zaburzenia poznawcze występujące po

udarze to osłabienie pamięci , które wystąpiło u 68, 7% ankietowanych , a także wolniejsze
wykonywanie czynności 58,6 % respondentów. Rozkojarzenie dotyka 29 ,3 % jednostek ,
trudności z przyswajaniem nowych informacji 16, 2 % ankietowanych . Z zaburzeniami
orientacji zmaga się 17,2 % jednostek , zaś z trudnością w skupieniu uwagi 8,1 % .
Najrzadziej występującym po udarze zaburzeniem poznawczym jest zaburzenie
planowania i organizacji , z którym zmaga się 3 % ankietowanych .

Tabela XXXII. Występowanie zaburzeń poznawczych , po udarze wśród

respondentów
Występowanie zaburzeń poznawczych , N %
po udarze wśród respondentów

Osłabienie pamięci 68 68.7

Rozkojarzenie 29 29.3

Trudności z uczeniem się nowych 16 16.2

informacji

Zaburzenia planowania i organizacji 3 3

Zaburzenia orientacji 17 17.2

Wolniejsze tępo wykonywania czynności 58 58.6

Trudności w skupieniu uwagi 8 8.1

Inne - -

Razem 99 100 *

Źródło: Opracowanie własne

• - odpowiedzi nie sumują się do 100, ponieważ respondenci mogli zaznaczyć więcej niż jedną
odpowiedź

5.5 WNIOSKI

Z przeprowadzonych badań wynika ,że najczęstszym objawem , który świadczył

o udarze było pojawienie się jednostronnego osłabienia , lub drętwienia kończyn wystąpił
on aż u prawie 50 % jednostek , dla 12% respondentów wystąpiły zaburzenia w
rozumieniu mowy lub niemożność wypowiadania słów , także dla 12 % jednostek
objawem był ostry klujący ból głowy , zaś dla mniej niż jednej dziesiątej niepewny chód ,
jak u „pijanego „ .

Najtrudniejsze powikłania po udarze do pokonania / zaakceptowania wśród

respondentów wg opinii badanych to niepełnosprawność fizyczna 56% , dla mniej niż
jednej dziesiątej ankietowanych były to problemy z emocjami , natomiast 3 %
ankietowanych wskazało na inne nie wymienione problemy .

Najczęściej występującą jednostką chorobową na jaką leczą się respondenci jest

nadwaga 59%, natomiast u 24 % respondentów jest to wcześniej przebyty udar.

Jedna trzecia jednostek bardzo dobrze ocenia swój stan wiedzy na temat
rehabilitacji po udarze , a dobrze ponad połowa ankietowych .Prawie 80 % jednostek
wskazało na bardzo wysoką skuteczność rehabilitacji po udarze , zaś mniej niż jedna
dziesiąta -7,8% jako niewielką .Z badań wynika , że aż 86 % ankietowanych wyraża
zainteresowanie poszerzeniem wiedzy na na temat udaru .

Co siódmy badany bardzo dobrze ocenia opiekę ze strony lekarzy, a dobrze mniej
niż 30 %. Ocenę przeciętną lekarzom wystawił blisko 50 % respondent. Z kolei źle zakres
opieki oceniła mniej niż co dziesiąta jednostka, natomiast bardzo źle nikt spośród
pacjentów

Bardzo dobrze ocenia opiekę ze strony pielęgniarek 1/3 ankietowanych , dobrze 43

% jednostek , zaś ocenę przeciętną pielęgniarką wystawił mniej niż co trzeci ankietowany .
Natomiast źle zakres opieki pielęgniarek oceniło 2 % , odpowiedz bardzo źle nie została
zaznaczona.

Celem pracy było zbadanie wiedzy pacjentów na temat udaru.

Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że

  przebieg i objawy udaru świadczą o znacznym potencjale negatywnym
choroby, jednakże mogą się różnić w szczegółach zależnie od pacjenta,

 przyczyny udaru wśród badanych mają zarówno uwarunkowane

biologicznie, jak i środowiskowe,

 profilaktyka i postępowanie terapeutyczne są niezwykle ważne dla

właściwego leczenie udaru, zarówno w odniesieniu do mężczyzn, jak
i kobiet zmagających się z tego typu chorobą,

 opieka ze strony lekarzy i pielęgniarek jest oceniania dobrze,

 profilaktyka po udarze pełni niebagatelną rolę.

Udar mózgu jest jedną z najczęstszych przyczyn niepełnosprawności, a także

śmierci,w populacji dorosłych. Udary mózgu stanowią jeden z najważniejszych problemów
współczesnej medycyny .

Można oczywiście jej przeciwdziałać poprzez właściwą dietę, aktywność

fizyczną, właściwą profilaktykę. Wymaga to jednak poszerzenia świadomości i wiedzy
Polaków, a w tym względzie wciąż jest bardzo dużo do zrobienia.

Na podstawie analizy zebranego materiału badawczego sformułowano następujące

wnioski:

1. Udar jest poważnym problemem zdrowotnym, wymagającym leczenia, które

w określonym stopniu zależy od zaawansowania choroby u danego pacjenta,

2. Przyczyny udaru bardzo często jest brak kontroli nadciśnienia tętniczego , które
jest jedną z głównych przyczyn udarów. Przyczyny są często zależne od od człowieka, a
właściwie odpowiedniego trybu życia, gdyż ryzyko wystąpienia choroby zwiększa choćby
otyłość, palenie papierosów i picie alkoholu, niewłaściwe odżywianie i brak aktywności
fizycznej, brak systematycznej kontroli ciśnienia

3. Przebieg profilaktyki i postępowania terapeutycznego odgrywa olbrzymią rolę

w zjawisku chorobowym jakim jest udar,
 4. Opieka ze strony lekarzy i pielęgniarek jest niezwykle ważna w zakresie leczenia
, rehabilitacji , usprawniania , ale zapewnia także komfort psychiczny choremu , oraz
poczucie bezpieczeństwa .

5. Mierzenie ciśnienia systematycznie po przebytym udarze , jest bardzo

ważne i pełni niebagatelną rolę profilaktyki

6. Rehabilitacja odgrywa bardzo ważną rolę po przebytym udarze ,

systematyczna i odpowiednia rehabilitacja poprawia stan fizyczny , sprawność chorych ,
bardzo często sprawia , że stan fizyczny chorych poprawia się na tyle , że mogą
samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu , co bez rehabilitacji nie było by możliwe

W dobie XXI wieku , pielęgniarstwo obejmuje również szalenie istotną rolę

edukacji . Zgadzam się ze słowami Virgini Henderson „pielęgniarka nierzadko staje się
świadomością człowieka, który utracił świadomość, ukochaniem życia dla samobójców,
nogą amputowanego, oczami tego, który świeżo utracił wzrok, środkiem lokomocji dla
noworodka, źródłem wiedzy i zaufania dla młodej matki, oraz rzecznikiem dla tych którzy
nie mogą i nie chcą mówić”. Uważam, że mimo upływu czasu od wypowiedzenia przez
Henderson tych słów, są one nadal aktualne , chociaż w dobie XXI wieku , samo staranie
personelu nie wystarczy .

Wnioskując z przeprowadzonych prze zemnie badań , uważam że nawet

najlepszy zespół terapeutyczny , kochająca rodzina , nie zastąpią siły i woli do walki o
zdrowie samego chorego . Tylko on , sam musi dokonać wyboru czy chce walczyć o
sprawność i powrót do funkcjonowania przed chorobą .
WERYFIKACJA HIPOTEZ

Po dokonaniu analizy uzyskanych wyników badań postanowiono zweryfikować

sformułowane przed zbieraniem materiału badawczego hipotezy badawcze, w następstwie
czego przyjęte zostały określone wnioski praktyczne.

Problem 1: Jak wyglądał przebieg i objawy udaru?

Hipoteza 1: Przebieg i objawy udaru świadczą o znacznym potencjale negatywnym

choroby, jednakże mogą się różnić w szczegółach zależnie od pacjenta.

Wyniki weryfikacji: Hipoteza potwierdziła się. Przebyty udar jest chorobą , która
ma wpływ w oczywisty na komfort życia danego pacjenta. Z drugiej strony znaczenie ma
zakres choroby i stopień jej zaawansowania. W opinii 48,5% badanych objawem, który
wystąpił po udarze, było pojawienie się jednostronnego osłabienia , lub drętwienia kończyn
badań wynika że najtrudniejszym powikłaniem po udrze do pokonania /zaakceptowania
jest właśnie niepełnosprawność fizyczna którą wskazało aż 56,6 % ankietowanych

Problem 2: Jakie były przyczyny udaru wśród badanych?

Hipoteza 2:Przyczyny udaru wśród badanych mają podłoże w nadciśnieniu

tętniczym.

Wyniki weryfikacji: Hipoteza potwierdziła się, ponieważ udar wśród badanych jest
wynikiem nieprawidłowego trybu życia, nie systematycznym mierzeniem ciśnienia co
przyczyniło się do wystąpienia tego zjawiska chorobowego.

Problem 3: Jak przebiegała profilaktyka i postępowanie terapeutyczne?

Hipoteza 3: Profilaktyka i postępowanie terapeutyczne są niezwykle ważne dla

właściwego leczenia po udarze , zarówno w odniesieniu do mężczyzn, jak i kobiet
zmagających się z tego typu chorobą.

Wyniki weryfikacji: Hipoteza potwierdziła się w sposób częściowy.

Zdecydowanie tak i raczej tak stosowanie się do zaleceń profilaktycznych

deklaruje 78,8 % ankietowanych, chociaż aż 26,3% jednostek nie przywiązuje zazwyczaj
ciśnienia o stałych porach dniach a zdecydowanie nie czyni tego 38,4 % badanych. Niską
aktywność fizyczną ma aż 43,4 %, jednostek , natomiast zaledwie 26,3 % respondentów
nie nadużywa alkoholu..

Postępowanie terapeutyczne jest bardzo istotne , aż 77,8 % ankietowanych miało

zapewnioną pomoc psychologiczną po udarze , zaś 57,6 % respondentów korzystało z
pomocy neurologopedy na oddziele udarowym.

Problem 4: Jak oceniana jest opieka ze strony lekarzy i pielęgniarek?

Hipoteza 4: Opieka ze strony lekarzy i pielęgniarek jest oceniania dobrze.

Wyniki weryfikacji: Hipoteza potwierdziła się tylko częściowo. W przypadku

lekarzy ich opiekę dobrze i bardzo dobrze oceniało w sumie tylko 40,4 proc. badanych, zaś
w odniesieniu do pielęgniarek było to 76,7 % .

Problem 5: Jakie znaczenie ma systematyczne mierzenie ciśnienia po udarze?

Hipoteza 5: Systematyczne mierzenie ciśnienia po udarze w opinii badanych

odgrywa bezcenną rolę.

Wyniki weryfikacji: Hipoteza potwierdziła się jedynie częściowo. Pomimo że

pomiar systematyczny ciśnienia ma tak olbrzymie znaczenie dla chorych po udarze , tylko
41,4 % ankietowanych zna prawidłowe wartości , jednak 67 ,7 % respondentów uważa , ze
pomiar ciśnienia jest bardzo ważny , 38,4 % respondentów nie mierzy ciśnienia o stałych
porach .

Problem 6. Jakie znaczenie ogrywa rehabilitacja po przebytym udarze ?

Hipoteza 6 : Rehabilitacja po udarze pełni nie zwykle istotną rolę ,

Wyniki weryfikacji: Hipoteza potwierdziła się rehabilitacja po udarze jest bardzo

ważna. Istotnie zmniejsza ryzyko występowania powikłań po udarze, takich jak, np.
odleżyny. Zwiększa też szanse na odzyskanie sprawności przez chorego. Rehabilitacja
wczesna i wtórna obejmuje zwykle fizjoterapię, terapię zajęciową, terapię mowy,
neuropsychoterapię i opiekę pielęgnacyjną Hipoteza potwierdziła się , aż 78,9 %
ankietowanych oceniło skuteczność rehabilitacji po przebytym udarze mózgu
 Dyskusja

Wiele osób nie posiada wiedzy na temat czynników, które mogą wpłynąć na
wystąpienie jednostki chorobowej jaką jest udar . Liczne obserwacje wskazują, że osoby
hospitalizowane z powodu przebytego udaru nie miały żadnej wiedzy na temat czynników
ryzyka choroby. Potwierdza to również analiza badań przeprowadzona w tej pracy.

Jacek Antecki ,Edyta Brelak ,Piotr Sobolewski ,Grzegorz Kozera [11]. W artykule
podkreślają , że niejednokrotne badania wciąż utwierdzają tezę , że kluczową kwestią z
medycznego i społecznego punktu widzenia pozostaje skuteczna profilaktyka pierwotna i
wtórna” . Mimo tak szerokich akcji społecznych , broszur i kampanii , profilaktyka
zarówno pierwotna jak i wtórna nie jest przestrzegana przez społeczeństwo [4].

Bardzo ważne jest regularne wykonywanie ćwiczeń fizycznych, które również

powodują obniżenie ciśnienia tętniczego. Z przeprowadzonej analizy wynika, że 59
badanych ma nieprawidłową masę ciała I choruje na otyłość ,mając świadomość, że
nadwaga jest jednym z czynników powodujących nadciśnienie tętnicze nie dba o swój
poziom aktywności fizycznej . Uważam , że taka postawa w dużej mierze wynika z
uwarunkowań środowiskowych. W naszym społeczeństwie nie ma zwyczaju aktywnego
uprawiania sportu. Większość Polaków spędza czas wolny oglądając telewizję,
zapominając, jak ogromne korzyści dla zdrowia mogą przynieść regularnie wykonywane
ćwiczenia fizyczne. Trzeba bardziej doceniać rolę wysiłku fizycznego, ponieważ jak
powiedział medyk z XVI wieku Wojciech Oczko „Ruch jest w stanie zastąpić prawie
każdy lek, ale wszystkie leki razem wzięte nie zastąpią ruchu”.

Zupełnie zgadzam się z stwierdzeniem Anny Żdanowicz i Małgorzaty

Wiszniewskiej że „Profilaktyka pierwotna i wtórna udaru mózgu, że prewencja powinna
być prowadzona wspólnie przez lekarza i personel pielęgniarski , po to aby każdy pacjent
po udarze mózgu wypisywany do domu był świadomy swojej choroby i konieczności
dalszego leczenia w celu zminimalizowania ryzyka ponownego wystąpienia udaru „ .

Z przeprowadzonego prze zemnie badania , wnioskuję jednak że nawet najlepsza

opieka i starania personelu , oraz rodziny chorego nie przyniosą pożądanych rezultatów ,
bez właściwej postawy pacjenta . Mimo szeroko rozwiniętej i przekazywanej chorym
edukacji , chory samodzielnie podejmuje własne wybory , wiedząc jak szkodliwe jest
palenie papierosów , czy jak ważne jest przestrzeganie diety , zakreśla odpowiedz że zna
czynniki udaru i stosuje się do zaleceń lekarza , a mimo to nie ogranicza palenia
papierosów , nie kontroluje ciśnienia czy unika aktywności fizycznej .

Wiedza, jaką posiadają pozostaje tylko wiedzą teoretyczną, w praktyce tylko

niewielu ankietowanych przestrzega zaleceń.

Niebagatelną rolę w rehabilitacji pacjentów po udarze pełni zespół rehabilitacyjny .

Według Przeglądu Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków
w Warszawie [21]. „Wielokierunkowa kompleksowa rehabilitacja, prowadzona przez
zespół rehabilitacyjny przynosi istotną poprawę stanu pacjentów po udarze mózgu
obserwowaną we wszystkich stosowanych miarach oceny sprawności '' . Pracując na
oddziale Rehabilitacji całkowicie zgadzam się z powyższym stwierdzeniem , jednakże
osobiście uważam że ważnym elementem przebiegu kompleksowej rehabilitacji , jest też
rodzina pacjenta . Pacjenci wspierani przez najbliższych mają nie jednokrotnie większą siłę
walki o poprawę swej sprawności , są bardziej zaangażowani.

Według wielu badań wsparcie rodziny jest bardzo istotne Dr .Anna Pacian
współtwórca artykułu „Ocena jakości życia pacjentów po przebytym udarze mózgu”
również zwraca uwagę na niebagatelną rolę rodziny w rehabilitacji chorych po udarze
„Należy pamiętać że ,obniżenie jakości życia po udarze mózgu spowodowane jest głównie
przez obniżenie sprawności fizycznej , zaburzenia emocjonalne , a także brak wsparcia
społecznego „ [23].
STRESZCZENIE

Wprowadzenie

Udary mózgu stanowią jeden z najważniejszych problemów współczesnej

medycyny. Niska świadomość problematyki udaru mózgu skutkuje tym, że nie
zauważa się podstawowych symptomów, zapowiadających wystąpienie schorzenia.
Mowa tu między innymi o tępych bólach głowy, trudnościach w mówieniu czy
przełykaniu, z zawrotami głowy włącznie. Wiedza osób hospitalizowanych na
temat przyczyn udaru jest dość niepełna, można stwierdzić, że takiej wiedzy wiele
osób nie posiada.

Cel pracy

Celem pracy jest zbadanie wiedzy pacjentów hospitalizowanych na temat udaru.

Materiał i metody

Badania zostały przeprowadzone w Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Ostrowcu

Świętokrzyskim. Proces ten trwał od 10.01 -30.03. 2019 roku. Badaniem objęto 99
osób hospitalizowanych w ZOZ Ostrowiec , kobiety stanowiły 43% badanej grupy
, mężczyźni zaś 56 %.W pracy zastosowano metodę sondażu diagnostycznego,
techniką badawczą była ankieta, natomiast głównym narzędziem badawczym był
kwestionariusz ankiety składający się z 34 pytań.

Wyniki

Pacjenci hospitalizowani posiadają niewielką wiedzę na temat czynników ryzyka

udaru. Pacjenci hospitalizowani posiadają wiedzę na poziomie prewencji wtórnej,
nabytą podczas leczenia a niezbędną do samokontroli w warunkach domowych. Po
przebytym udarze potrzebują edukacji zarówno na poziomie prewencji pierwotnej,
jak i wtórnej, co pozwoli zapobiec nawrotowi udaru. Warto więc rozszerzać i
informacje i profilaktykę dotyczące etiologii i leczenia udarów.
Summary

Introduction

Strokes are one of the most important problems of modern medicine. Low
awareness of stroke results in the fact that one does not notice the basic symptoms
that herald the occurrence of the disease. This includes, among others, dull
headaches, difficulties in speaking or swallowing, including dizziness. The
knowledge of people hospitalized about the causes of stroke is quite incomplete, it
can be concluded that many people do not have such knowledge.

Objective of the work

The aim of the study is to examine the knowledge of patients hospitalized about
stroke.

Material and methods

The research was carried out at the Health Care Center in Ostrowiec Świętokrzyski.
This process lasted from 10.01 -30.03 . 2019. The study included 99 people
hospitalized in ZOZ Ostrowiec, women accounted for 43% of the studied group,
and men - 56%. The work involved the method of a diagnostic poll, the survey
technique was a survey, while the main research tool was a questionnaire consisting
of 34 questions.

Results
Hospitalized patients have little knowledge of stroke risk factors. Hospitalized
patients have knowledge at secondary prevention level, acquired during treatment
and necessary for self-control at home. After stroke, they need education both at the
level of primary and secondary prevention, which will prevent the recurrence of
stroke. It is therefore worth expanding and information and prevention regarding
the etiology and treatment of strokes.
Piśmiennictwo :

1. Przegląd Neurologiczny 2012, tom. 8, 4, 161–175. 26. Magdalena Michalczak,

Marcin Lewicki, Agnieszka Łagowska-Batyra, Katarzyna Bojarczuk Agata Smoleń1

Ocena wpływu postępowania fizjoterapeutycznego na poprawę stanu zdrowia pacjentów

po przebytym udarze OUN

2. Anna Grygielska, Elżbieta Miller Wczesna rehabilitacja po udarze krwotocznym

mózgu u pacjenta z przebytym przeszczepem serca Aktualn Neurol 2016, 16 (4), p. 208–

211)

3. Piskorz J, Wójcik G , Iłżecka J. Wczesna rehabilitacja pacjentów po udarze

niedokrwiennym mózgu.MONZ2014, 20(4): 351-355.

4. Magdalena Czech Kampanie udarowe na Świecie Magazyn Udarowy Nr, 2

październik 2017 str 32-33

5. Izabela Sudoł Magazyn Pielęgniarki i Położnej 12/2017 Udar Niedokrwienny

mózgu : str .20

6. Justyna Mazurek , Anna Blaszkowska, Joanna Rymaszewska Rehabilitacja po

udarze mózgu – aktualne wytyczne Nowiny Lekarskie 2013, 82, 1, 83–88 ,

7. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2014, Tom 20, Nr 4 Piskorz J, Wójcik G,

Iłzecka J, Kozak-Putowska D. Wczesna rehabilitacja pacjentów po udarze niedokrwiennym

mózgu. 2014; 20(4): 351–355)

8. Adam Siger ,Magzayn udarowy Nadciśnienie tętnicze - oby nie było za późno

Str.26
 9. Rehabilitacja w udarze mózgu , Andrzej Kwolka , Wyd. Uniwersytetu

Rzeszowskiego ,Rzeszów 2009

10. Danuta Ryglewicz Udar mózgu – profilaktyka Aktualności Neurologiczne 2005, 3

(5), p. 189-193 )

11. Jacek Antecki ,Edyta Brelak ,Piotr Sobolewski ,Grzegorz Kozera Forum medycyny

rodzinnej Tom 12, Nr 3 , 2018 str 89-9W: Profilaktyka pierwotna i wtórna udaru

niedokrwiennego mózgu w świetle obecnych zaleceń i rekomendacji

12. Anna Żdanowicz , Małgorzata Wiszniewska Profilaktyka pierwotna i wtórna udaru

mózgu Magazyn Pielęgniarki i Położnej 01-02 /2014

13. Ryglewicz D. Epidemiologia udaru mózgu. W: Udar mózgu red. Szczudlik A,

Członkowska A, , Słowik A), Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego 2007:85-95

14. Józef Opara, Fizjoterapia w udarach mózgu, Katowice 2011, Akademia Wych.Fiz.

w Katowicach str. 25

15. Ślusarska Barbara., Zarzycka Danuta.: Podstawy pielęgniarstwa , Wyd. Czelej,

Lublin 2008.

16. W. Kozubski , P. Liberski Neurologia , Podręcznik dla studentów medycyny ,.

Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2008 str.

17. Małgorzata Wiszniewska, Adam Kobayashi 3, Anna Członkowska, Polski Przegląd

Neurologiczny 2012; 8 (4): 161–175 Postępowanie w udarze mózgu

Skrót Wytycznych Grupy Ekspertów Sekcji Chorób Naczyniowych

Polskiego Towarzystwa Neurologicznego z 2012 roku

18. Nowiny Lekarskie 2013, 82, 1, 83–88 Prace podglądowe

Justyna Mazurek Anna Blaszkowska Jaoann Rymaszewska Rechabiliacjia po udarze

mózgu- aktualne wytyczne

 19. Dominika Flis, Agnieszka Bejer Postępy Rehabilitacji (4), 31 – 39, 2013

[W]Wpływ wybranych czynników klinicznych i demograficznych na postępy w reedukacji

równowagi i chodu osób po udarze mózgu

20. Forum Medycyny Rodzinnej 2011, tom 5, nr 2, Grzegorz Kozera

Walenty Michał Nyka 147–155

21. Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków

w Warszawie T. 13, z. 3 (2015) Przysada Grzegorz; Guzik, Agnieszka; Wolan-Nieroda,

Andżelina; Walicka-Cupryś, Katarzyna; Drużbicki, Mariusz

Wybrane metody w ocenie efektów rehabilitacji u pacjentów po udarze mózgu leczonych

w oddziale rehabilitacji

22. Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiegoi Narodowego Instytutu Leków w

Warszawie Rzeszów 2013, 1, 7–20 Małgorzata Fudala Waldemar Brola Jan Czernicki ,,

[W] Stan funkcjonalny chorych trzy lata po udarze mózgu w zależności od powikłań

neurologicznych i ogólnomedycznych

23. Anna Pacian , Teresa B. Kulik , Joanna Bednarz Anna Pacian , Monika Kaczoruk ,

Ewa Kawiak -Jawor Pielęgniarstwo XXI wieku Nr 2 /2018r Ocena jakości życia

pacjentów po przebytym udarze mózgu str. 17 .

24. Magazyn Pielęgniarki i Położnej 06/2015 :Iwona Otręba , Renata Bakalarz

Udar niedokrwienny mózgu , przyczyny , profilaktyka i postępowanie z chorym str . 24-25

25. Studnicki R., Hansdorfer ,Korzon R., Sławek J. Zastosowanie fizykoterapii w

leczeniu spastyczności u pacjentów po udarze mózgu. Rehabil. Prakt. 2015; 4: 47-51.)

26. Malczewski D. Wczesna rehabilitacja i profilaktyka powikłań po udarze mózgu.

Terapia 2005; 10:22–25

 27. Anna Czernuszenko Otorynolaryngologia 2016, 15(2): 68-74 Diagnosis and

treatment of neurogenic dysphagia

28. Sławomir Budrewicz , Natalia Madetko , Magdalena Koszewicz Zaburzenia

połykania w chorobach układu nerwowego — diagnostyka i leczenie , Varia Medica , 2018

Tom II , Nr 2 str 135-140

29. Dysphagia due to brain stroke – diagnostic and therapeutic guidelines Aktualn

Neurol 2017, 17 (4), p. 208–212

30. Borkowska A, Warwas I, Wiłkość M, Dróżdż W. Neuropsychologiczna ocena

dysfunkcji poznawczych w depresji po udarze mózgu. Psychiatria. 2007; 2(4), 39–44.)

31. Katarzyna Kot Bryćko, Franciszek Pietraszkiewicz Psychologia w medycynie.

Część 1 – deficyty poznawcze u osób po udarze mózgu MONZ

2012;18(4):340–343

32. Magazyn Udarowy Nr 2 Październik 2017 Autor , Adam Siger

„Ja to nie ja Ty to nie Ty str 41-43”

33. Opara Józef Fizjoterapia w udarach mózgu , Akademia wychowania fizycznego w

Katowicach . Katowice 2011 str 68-71

34. Aktualności Neurologiczne Tom 15, str .35-40 Wybrane zaburzenia funkcji

poznawczych po udarze mózgu – charakterystyka kliniczna i diagnostyka

35. Magazyn Udarowy Wszyscy potrzebujemy empatii autor : Adam Siger str. 9-10

NR. 2 , Październik 2017

36. Sidaway M., Czernicka E., Sosnowski A.: Neuroplastyczność i związane z nią

procesy naprawcze w przebiegu usprawniania po udarze mózgu z uwzględnieniem Terapii

Ruchem Wymuszonym Koniecznością. Postępy rehabilitacji (2), 37 – 43, 2013.

SPIS RYCIN

Rycina 1.Diagnostyka obrazowa udarów niedokrwiennych.............................str.17

Rycina 2. Udar krwotoczny a niedokrwienny, różnica......................................str.20
Rycina 3. Obraz tomografii komputerowej głowy pacjenta z krwotokiem
podpajęczynówkowym …...................................................................................str.26
SPIS TABEL

Tabela I. Wiek badanych......................................................................................str.44

Tabela II. Płeć badanych.......................................................................................str.45

Tabela III. Miejsce zamieszkania badanych ........................................................str.46

Tabela IV. Wykształcenie badanych...................................................................str.47

Tabela V. Ocena respondentów swojego ,obecnego stanu zdrowia …................str.48

Tabela VI. Występowanie udaru w rodzinie ankietowanego …..........................str.49

Tabela VII. Objawy udaru , które wystąpiły u respondentów.............................str.51

Tabela VIII, Przedział czasowy, w którym wystąpił udar mózgu

u ankietowanych.................................................................................................str.52

Tabela IX. Stosowanie się respondentów do zaleceń lekarza.............................str. 54

Tabela X. Wybrane jednostki chorobowe na jakie leczę się respondenci.....str....... 55

Tabela XI. Występowanie jednostek chorobowych

w rodzinie ankietowanych..................................................................................str.56

Tabela XII. Palenie papierosów przez respondentów

w ostatnich 6 miesiącach.....................................................................................str.58

Tabela XIII. Nadużywanie alkoholu przez ankietowanych ...............................str.59

Tabela XIV. Zaburzenia po udarowe występujące u respondentów....................str.60

Tabela XV . Ocena aktywności fizycznej respondentów...................................str.61

Tabela XVI. Częstotliwość mierzenia ciśnienia wśród respondentów..,.............str.62

Tabela XVII Opinia ankietowanych czy istnieje konieczność oraz ma wpływ

na zdrowie mierzenie ciśnienia............................................................................str.63

Tabela XVIII. Znajomość prawidłowych wartości ciśnienia

wśród ankietowanych.........................................................................................str. 64
Tabela XIX. Wiedza ankietowanych na temat czynników udaru........................str. 66

Tabela XX . Ocena respondentów na temat opieki ze strony lekarzy................str. 68

Tabela XXI. Ocena opieki pielęgniarskiej przez respondentów..........................str.69

Tabela XXII. Następstwa długotrwałe udaru wśród ankietowanych …..............str.70

Tabela XXIII . Ocena wiedzy ankietowanych na temat rehabilitacji

po przebyciu udaru mózgu...................................................................................str.71

Tabela XXIV. Ocena skuteczności rehabilitacji po udarze mózgu ….................str.72

Tabela XXV. Kontrola ciśnienia o stałych porach przez respondentów..............str.74

Tabela XXVI. Ocena zakresu opieki lekarskiej wśród respondentów.................str.75

Tabela XXVII. Ocena zakresu opieki pielęgniarskiej przez ankietowanych.......str.76

Tabela XXVIII. Częstość wizyt ankietowanych u specjalistów...........................str.78

Tabela XXIX. Stosowanie się respondentów do zaleceń profilaktycznych

wydanych przez lekarza......................................................................................str.79

Tabela XXX. Opieka neurologopedy na oddziale udarowym ….........................str.80

Tabela XXXI. Pomoc psychologiczna po udarze wśród ankietowanych............str.82

Tabela XXXII. Występowanie zaburzeń poznawczych

po udarze wśród respondentów...........................................................................str.84

SPIS Wykresów:

Wykres 1. Wiek badanych..................................................................................str. 44

Wykres2. Płeć badanych.................................................................................... .str. 45

Wykres 3. Miejsce zamieszkania badanych …...................................................str. 46

Wykres 4.Wykształcenie badanych...................................................................str. 47

Wykres 5.Ocena respondentów swojego ,obecnego stanu zdrowia............. .....str. 48

Wykres 6.Występowanie udaru w rodzinie ankietowanego...............................str. 49

Wykres 7.Objawy udaru , które wystąpiły u respondentów................................str. 50

Wykres 8.Przedział czasowy, w którym wystąpił udar........................................str. 52

Wykres 9.Stosowanie się respondentów do zaleceń lekarza...............................str. 53

Wykres 10. Wybrane jednostki chorobowe na jakie leczę się respondenci........str. 55

Wykres 11. Występowanie jednostek chorobowych

w rodzinie ankietowanych....................................................................................str.56

Wykres 12. Palenie papierosów przez respondentów

w ostatnich 6 miesiącach.....................................................................................str.58

Wykres 13. Nadużywanie alkoholu przez ankietowanych …..............................str.59

Wykres 14. Zaburzenia po udarowe występujące u respondentów.....................str.

60

Wykres15. Ocena aktywności fizycznej

respondentów.......................................str.61

Wykres 16. Częstotliwość mierzenia ciśnienia wśród respondentów..................str.62

Wykres 17. Opinia ankietowanych czy istnieje konieczność oraz ma wpływ

na zdrowie mierzenie ciśnienia...........................................................................str.63

Wykres 18. Znajomość prawidłowych wartości ciśnienia...................................str.64

 Wykres 19. Wiedza ankietowanych na temat czynników udaru..........................str.65

Wykres20 . Ocena respondentów na temat opieki ze strony lekarzy...................str.67

Wykres21. Ocena opieki pielęgniarskiej przez respondentów............................str.69

Wykres 22. Następstwa długotrwałe udaru wśród ankietowanych ....................str. 70

Wykres 23 . Ocena wiedzy ankietowanych na temat rehabilitacji po przebyciu

udaru mózgu.........................................................................................................str.71

Wykres 24. Ocena skuteczności rehabilitacji po udarze mózgu............................str.72

Wykres 25. Ocena chęci , zainteresowania poszerzeniem wiedzy na temat

udarów przez ankietowanych .................................................................................str.73

Wykres 26. Kontrola ciśnienia o stałych porach przez respondentów...................str.73

Wykres 27. Ocena zakresu opieki lekarskiej wśród respondentów........................str.75

Wykres 28. Ocena zakresu opieki pielęgniarskiej przez ankietowanych.............str.76

Wykres 29. Częstość wizyt ankietowanych u specjalistów...................................str.77

Wykres 30. Stosowanie się respondentów do zaleceń profilaktycznych wydanych

przez lekarza..........................................................................................................str.78

Wykres 31. Opieka neurologopedy na oddziale udarowym …...........................str.80

Wykres 32 . Najtrudniejsze powikłania po udarze do pokonania ,

zaakceptowania wśród respondentów.................................................................str.81

Wykres 33. Pomoc psychologiczna po udarze wśród ankietowanych.................str.82

Wykres 34. Występowanie zaburzeń poznawczych , po udarze

wśród respondentów.............................................................................................str.83
 KWESTIONARIUSZ ANKIETY

ANKIETA

POZIOM WIEDZY PACJENTÓW HOSPITALIZOWANYCH PO UDARZE

na temat CZYNNIKÓW RYZYKA UDARU

Nazywam się Paulina Maciąg. Jestem studentką Wyższej Szkoły Biznesu i

Przedsiębiorczości w Ostrowcu Świętokrzyskim, na wydziale Pedagogiki i Nauk o
zdrowiu. Piszę pracę magisterską i prowadzę badania dotyczące stanu wiedzy chorych po
przebytym udarze na temat zjawiska chorobowego jakim jest udar . Chciałabym
podkreślić, że ankieta jest anonimowa, zaś wszelkie odpowiedzi uzyskane dzięki Państwa
pomocy posłużą jedynie do celów badawczych.

Proszę o udzielenie szczerych odpowiedzi. Odpowiadając na pytania należy

zakreślić jedną lub kilka wybranych odpowiedzi, lub wpisać odpowiedź w
wykropkowanym miejscu.

1. Wiek :

a) 35-45

b) 45-55

c) 55-65

d) 65-85

2. Płeć :

a) Kobieta
b) Mężczyzna

3.Wykształcenie:

a) Podstawowe

b) Zawodowe

c) Średnie

d) Wyższe

4.Miejsce zamieszkania :

a) wieś
b) miasto

5. Jak ocenia Pan/Pani swój obecny stan zdrowia ?

a) zły
b) zadowalający
c) przeciętny
d) dobry
e) bardzo dobry

6.Czy ktoś z Pana/Pani rodziny przebył udar mózgu ?

a) Tak
b) Nie

7.Jakie objawy udaru wystąpiły u Pni /Pana ?

(można wskazać max. trzy pytania)

a) jednostronne osłabienie albo drętwienie kończyn

b) zaburzenia w rozumieniu mowy lub niemożność wypowiadania słów.

c) zaburzenia widzenia, zwłaszcza w jednym oku.

d) niepewny chód, jak u pijanego.

e) ostry, kujący ból głowy

f) bardzo niewyraźne mówienie (bełkotanie)

g) brak możliwości wykonywania precyzyjnych ruchów

(np. trzymania długopisu i pisania);

h) Inne (jakie?)

8.Kiedy przebył(a) Pan(i) udar mózgu?

a) w tym roku

b)w tym kwartale

c) dłużej niż 1 rok temu

9. Czy stosuje się Pan/Pani do zaleceń profilaktycznych od lekarza ?

a) Zdecydowanie tak

b) Raczej tak

c) Raczej nie

d) Zdecydowanie nie

e) Trudno powiedzieć

10. Czy leczy się Pan/Pani na którąś z wymienionych niżej chorób.

Jeżeli tak, to którą? Proszę zaznaczyć:

a) wcześniej przebyty udar

b) zawał mięśnia sercowego
c) cukrzyca
d) miażdżyca tętnic
 e) nadwaga

11. Czy ktoś z Pana/Pani rodziny leczy/leczył się na którąś z wymienionych

chorób. Jeżeli tak, to którą? Proszę zaznaczyć:

a) wcześniej przebyty udar

b) zawał mięśnia sercowego
c) cukrzyca
d) miażdżyca tętnic
e) nadwaga

12.Czy w czasie ostatnich sześciu miesięcy palił(a) Pan/Pani papierosy?

a) nie
b) tak sporadycznie
c) tak codziennie

13.Czy zdarza się Panu(i) nadużywać alkoholu?

a) nie nigdy
b) rzadko
c) tak, zdarza mi się

14.Jakie następstwa udaru występują u Pana/Pani ?

a) niedowład (osłabienie siły mięśniowej) lub porażenie jedno- lub obustronne

b) zaburzenia czucia bólu i temperatury przy prawidłowym odczuwaniu dotyku

i zachowanym czuciem głębokim.

c) afazja (zaburzenia mowy)

d) dysgrafia – zaburzenia połykania

e) amnezja- zaburzenia w zapamiętywaniu nowych informacji

f) trudno powiedzieć
 15.Jak ocenia Pan/Pani swój poziom aktywności fizycznej:

a) bardzo niski
b) niski
c) przeciętny
d) wysoki
e) bardzo wysoki

16.Jak często Pan/Pani kontroluje swoje wartości ciśnienia tętniczego

a) kilka razy w tygodniu

b) raz na trzy miesiące
c) raz na rok
d) rzadziej

17.Czy Pana/pani zdaniem u pacjentów po udarze mózgu istnieje konieczność

oraz ma wpływ na zdrowie mierzenie ciśnienia ?
Proszę zaznaczyć odpowiedź Tak lub Nie

a) Tak
b) Nie

18.Jakie są Pana/Pani zdaniem prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego?

a) 160/90

b) 170/70

c) 120/80

d) 220/100

19. Jak ocenia Pan/Pani swoją wiedzę na temat czynników ryzyka udaru
mózgu?

a) Bardzo dobrze

b) Dobrze
c) Przeciętnie

d) Źle

e) Bardzo źle

f) Trudno powiedzieć

20.Jak Pan/Pani ocenia opiekę ze strony lekarzy?

a) Bardzo dobrze

b) Dobrze

c) Przeciętnie

d) Źle

e) Bardzo źle

f) Trudno powiedzieć

21.Jak Pan/Pani ocenia opiekę ze strony pielęgniarek?

a) Bardzo dobrze

b) Dobrze

c) Przeciętnie

d) Źle

e) Bardzo źle

f) Trudno powiedzieć
 22.Czy przebyty udar w negatywny sposób odbija się na Pana/Pani codziennym
funkcjonowaniu?

a) Tak

b) Nie

c) Trudno powiedzieć

23. Jak ocenia Pan/Pani swoją wiedzę na temat rehabilitacji po przebyciu

udaru mózgu?

a) słaba
b) dostateczna
c) dobra
d) bardzo dobra

24.Jak Pan/Pani ocenia skuteczność rehabilitacji po udarze mózgu

a) niewielka
b) średnia
c) bardzo wysoka
d) nie mam zdania

25.Czy chciał(a)by Pan/Pani zwiększyć swoją wiedzę na temat udaru mózgu

a) tak
b) nie

26. Czy stara się Pan/Pani kontrolować ciśnienie o stałych porach w ciągu
dnia?

a)Zdecydowanie tak

b) Raczej tak
 c) Raczej nie

d) Zdecydowanie nie

e) Trudno powiedzieć

27. Czy Pana/Pani zdaniem zakres opieki ze strony lekarzy jest wystarczający?

a) Tak

b) Nie

c)Trudno powiedzieć

28. Czy Pana/Pani zdaniem zakres opieki ze strony pielęgniarek jest

wystarczający?

a) Tak

b) Nie

c) Trudno powiedzieć

29. Jak często spotyka się Pan/Pani z lekarzem specjalista

(neurolog, chirurg, rehabilitant ) w celu kontrolnym ?

a) Raz w miesiącu

b) Raz na okres trzech miesięcy

c) Kilka razy do roku

d) Dwa razy w roku

e) Wówczas, kiedy potrzebna mi jest recepta

f) Leczę u własnego lekarza rodzinnego

 30. Czy stosuje się Pan/Pani do zaleceń profilaktycznych wydanych

przez lekarza po przebytym udarze ?

a) Zdecydowanie tak

b) Raczej tak

c) Raczej nie

d) Zdecydowanie nie

e) Trudno powiedzieć

31. Czy w czasie pobytu w oddziale udarowym był(a) Pan/Pani pod

opieką neurologopedy?

a)tak

b)nie

32.Co było najtrudniejsze dla Pana/Pani do pokonania lub zaakceptowania po

udarze? /wybierz jeden problem

a) niepełnosprawność fizyczna

b) problemy z pamięcią i koncentracją

c) kłopoty z porozumiewaniem się

d) problemy z emocjami

e) inne.......

33.Czy w czasie pobytu w szpitalu otrzymał/a Pan/Pani pomoc psychologiczną?

a)Tak
 b)Nie

34. Czy występują u Pana / Pani zaburzenia poznawcze ? (zaznacz wszystkie,

które występują)

a) osłabienie pamięci

a) rozkojarzenie,

b) trudności z uczeniem się nowych informacji

c) . zaburzenia planowania i organizacji

d) zaburzenia orientacji (jaki jest dzień, gdzie się znajduję, jak trafić do celu)

e) wolniejsze tempo wykonywania czynności

f) trudności w skupieniu uwagi

g) inne

Bardzo dziękuję za wypełnienie ankiety.