JASR Journal of Aegean Scientific Research, 2019, 2(1) Authours Çelik & Erkilet

www.dergipark.org.tr/egebad

Research Article

Development of Marriage Anxiety Scale: A Validity and

Reliability Study1
Eyüp ÇELİK2, Gökçe Erkilet3
Abstract
The purpose of the study is to develop the Marriage Anxiety Scale (MAS) which can
be used to assess the marriage anxiety of individuals. Data collected from single
individuals. This research consisted of 369 volunteer participants, comprising 135 men
and 264 women, the content validity, concurrent validity, and the construct validity was
used to examine the validity of the scale. The expert’s opinion is applied for content
validity. The explanatory factor analysis was used to assess construct validity. The
criterion validity is assessed by examining the correlation of the MAS with State-Trait
Anxiety Inventory. Internal consistency coefficient and test-retest methods were used
to determine the reliability level of the scale. Moreover, corrected item-total correlation
was examined for item analyses. Findings showed that the scale has good
psychometric properties of content validity, criterion validity, construct validity, internal
consistency reliability, and test–retest reliability. The corrected item total correlation
level of all items acceptable. These results show that the Marriage Anxiety Scale is a
valid and reliable instrument.

Keywords: Marriage, anxiety, marriage anxiety, scale development, validity, reliability.

How to cite this article: Çelik, E. & Erkilet, G. (2019) Development of Marriage Anxiety
Scale: A Validity and Reliability Study. Journal of Aegean Scientific Research, 2(1), 47-57.

Received Date: 07.02.2019 Accepted Date: 09.07.2019

1
Part of this study was presented an oral presentation at the 8th International Congress of Educational
Research.
2
Sakarya University, Institute of Educational Sciences, Master Degree Student,
[email protected]
3
Associate Professor Doctor, Sakarya University, Faculty of Education Department of Educational
Sciences, Psychological Counseling and Guidance Department, [email protected]

47
EBAD Ege Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 2019, 2(1) Çelik ve Erkilet
www.dergipark.org.tr/egebad

Araştırma Makalesi
Evlilik Kaygısı Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik Ve
Güvenirlik Çalışması1
Eyüp ÇELİK2, Gökçe Erkilet3
ÖZET
Bu araştırmanın amacı bireylerin evlilik kaygılarını ölçmek için evlilik kaygısı ölçeğini
geliştirmektir. Araştırma verileri evli olmayan bireylerden toplanmıştır. Araştırma
verileri 135’i erkek, 264’ü kadın olmak üzere toplam 369 kişiden toplanmıştır. Ölçeğin
geçerliğini belirlemek için kapsam geçerliği, yapı geçerliği ve ölçüt geçerliği teknikleri
kullanılmıştır. Kapsam geçerliği için uzman görüşü alınmıştır. Yapı geçerliği için
açımlayıcı faktör analizi yapılmıştır. Ölçüt geçerliği için ise Durumluk-Sürekli Kaygı
Envanterinden alınan puan ile araştırmada geliştirilen ölçek arasındaki korelasyon
katsayısına bakılmıştır. Ölçeğin güvenirlik düzeyi iç tutarlılık ve test tekrar test yöntemi
ile ve madde analizi de düzeltilmiş madde-toplam korelasyonu hesaplanarak
incelenmiştir. Yapı geçerliğine, ölçüt geçerliğine ve kapsam geçerliğine ilişkin bulgular
ölçeğin geçerli bir ölçme aracı olduğuna işaret etmektedir. Ölçeğin güvenirliğini
incelemek için hesaplanan iç tutarlılık katsayısı ve test tekrar test sonucu, geliştirilen
ölçme aracının evlilik kaygısını ölçmek için güvenilir bir ölçme aracı olduğunu
göstermektedir. Ayrıca, düzeltilmiş madde-toplam korelasyonu sonuçları
incelendiğinde ölçekte yer alan maddelerin ayırt edici özelliğe sahip olduğu
anlaşılmaktadır. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular genel olarak
değerlendirildiğinde Evlilik Kaygısı Ölçeğinin geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğu ve
gelecekte konu ile ilgili yapılacak araştırmalarda kullanılabileceği sonucuna ulaşılabilir.

Anahtar Kelimeler: Evlilik, kaygı, evlilik kaygısı, ölçek geliştirme, geçerlik, güvenirlik

Makaleye Atıf Yapma: Çelik, E. ve Erkilet, G. (2019). Evlilik Kaygısı Ölçeğinin Geliştirilmesi:
Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Ege Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 2(1), 47-57.

Geliş Tarihi: 07.02.2019 Kabul Tarihi: 09.07.2019

1
Bu çalışmanın bir kısmı 8. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresinde sözlü bildiri olarak
sunulmuştur.
2
Sakarya Universitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Öğrencisi,
[email protected]
3
Doçent Doktor, Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık ABD,
[email protected]

47
 Evlilik Kaygısı Ölçeğinin Geliştirilmesi

Giriş
Evlenme işleminin ardından başlayan ve insanın yaşamını biyopsikososyal bağlamda
etkileyebilen, yazılı ve yazılı olmayan yasalara uygun olarak kadın ve erkeğin birlikte
yaşamını sürdürebilmesine olanak sağlayan evliliğin insan ruh ve beden sağlığı
açısından oldukça önemli bir faktör olduğu savunulabilir. Evlilik olgusunun toplumsal
ve kültürel değişimlere uyum sağlayarak ve bu değişimlerden dolayı varlığını
kaybetmeden geçmişten günümüze kadar devam eden ve gelecekte de devam edecek
olan insanlık tarihi kadar eski bir olgu olduğu görülmektedir. Ayrıca bazı değişimlere
yönelik temel niteliklerini dirençli bir şekilde korumakta olan ve insanların
vazgeçemediği bir olgu olarak değerlendirilmektedir (Yıldırım, 1993). Geçtan (1984)
evliliği, insanları mutlu eden ama zamanla bir takım sıkıntıların yaşanmasına sebep
olan bir ilişki türü olarak nitelemekte ve bu sıkıntılara rağmen evliliğin insanların çoğu
için ulaşılmak istenen önemli bir amaç olduğunu belirtmektedir. Özuğurlu’ya (2013)
göre ise kadın ve erkeğin karşı cinsiyle kurmuş olduğu ilişkiden mutlu olabilmesi evlilik
bağı sonucu oluşan karı koca ilişkisi ile mümkün olabilir. Ayrıca, Özuğurlu evlilik bağı
sonucu karşı cinsle kurulan ilişkinin sevgi, dayanışma ve paylaşım çerçevesinde
yürütülmesinin ve sorunların üstesinden birlikte gelme çabasının oldukça önemli
olduğunu ve evlilik ilişkini başlatma, sürdürme ve anlamlı kılma motivasyonu
konusunda güçlü ve köklü bir toplumsal bilinçlenmenin olması gerektiğini
belirtmektedir. Günümüzde boşanmaları ve evlilik ilişkisinin olumsuz etkilenmesini
önlemek adına bu bilinçlenmenin oldukça önemli olduğu düşünülebilir.

Yaşanan toplumsal ve teknolojik bağlamdaki gelişmelerden dolayı evliliğe yüklenen

anlamlar, evliliğin yapısı, eşlerin evlilik ilişkisinden ve birbirlerinden beklentileri
değişebilir. Özellikle çağımızda görülen teknolojik gelişmelerden kaynaklı (İnternet ve
akıllı telefon kullanımının yaygınlaşması gibi), toplumsal yaşamda kadın ve erkeğin
rollerindeki değişimlerin ve boşanma oranlarındaki yüksekliğin (Türkiye İstatistik
Kurumu 2017 verilerine göre evliliğin ilk yıllarındaki boşanma oranı %38,7) eş seçimi
ve evlilikle ilgili kaygıyı ön plana çıkarabileceği düşünülebilir. Bu durum evlilik çağında
olan bireylerin evliliğe yönelik olumsuz bilişler geliştirmelerine ve evlilik konusunda
stres ve içsel çatışmalar yaşamasına ve bundan dolayı evlilik sonucu hoş olmayan ya
da istenmeyen durumların ortaya çıkacağı kaygısını yaşamasına sebep olabilir.

Psikoanalitik kurama göre kaygı hoş olmayan bir şeylerin olacağı korkusu içinde olma
ile belirli evrensel bir insan yaşantısıdır (Köroğlu, 2004). Gençlerin, geçmişin izlerini
taşıyan ailelerinin önerisini mi, içinde yaşanılan çağın özelliklerini kapsayan
arkadaşlarının yaptıklarını mı ölçüt alacakları konusunda ikilem yaşadıkları ve bu
ikilemlerin onların evlilik kaygılarını arttırdığı belirtilmektedir (Tutarel-Kışlak, 1999).
Sonuç olarak ruh sağlığı için önemli olan evlilik bağının kurulmasını birçok faktörün yol
açabileceği evlilik kaygısının etkileyebileceği düşünülebilir.

Kaygı, bireyin geleceğe yönelik yaşadığı belirsizlikten dolayı karşılaşma olasılığı olan
tehlike ve sorun oluşturabilecek durumlara yönelik beklentilerinin yarattığı tedirginlik
veya bunaltı olarak tanımlanmaktadır (Budak, 2000). Ayrıca alan yazında yer alan

49
 Çelik & Erkilet

kaygı ile ilgili tanımlar incelendiğinde kaygının kullanıldığı bağlam ve tanımlandığı

çerçeveye ve bu tanımların dayandırıldığı teorik temele bağlı olarak kaygı kavramının
farklı açıklama ve tanımlamalarının da olduğu göze çarpmaktadır. Örneğin Köroğlu
(2004)’e göre kaygı bireylerin tetikte olmasına sebep olan bir uyarandır. Kaygı
yaklaşan tehlikelere yönelik bireyi uyarmakta ve bireyi yaklaşan tehdit durumlarına
ilişkin baş etmeye yönelik çeşitli önlemler almaya sevk etmektedir. Spielberger, (1966)
durumluluk ve sürekli kaygı olmak üzere iki, tür kaygıdan bahsetmektedir. Olumsuz
koşullardan kaynaklı olarak çoğunlukla her bireyin yaşadığı duruma bağlı ve geçici
kaygıyı durumluk kaygı, direkt olarak çevresel herhangi bir tehdit unsuruna bağlı
olmaksızın yaşanan kaygıyı da sürekli kaygı olarak nitelemektedir (Akt. Fidanoğlu,
2006). Alan yazındaki evlilik ve kaygı ile ilgili tanım ve açıklamalar genel olarak
incelendiğinde ve ilgili tanım ve açıklamalardan yola çıkılarak evlilik kaygısı, kişilerin
evliliği düşündüklerinde veya evlilikle ilgili konular açıldığında endişe içinde
kalmalarına ve evlilikle ilgili durumlardan kaçınmalarına sebep olan olumsuz düşünce
ve duyguların eşlik ettiği yoğun uyarılmışlık hali olarak tanımlanabilir.

Bireyler evlilik öncesinde yaşanan romantik ilişkileri sürecinde romantik duyguları

yoğun yaşayabilir ve bu duyguların yoğunluğu evlilik sürecinde zamanla azalabilir.
Duygusal yoğunluk azaldıkça eşler birbirlerini daha nesnel bir gözle değerlendirmeye
ve eşinde daha önceden fark etmediği hoşa gitmeyen tutum ve davranışları görmeye
başlayınca bazı ilişkilerde çatışmalar kaçınılmaz hale gelebilir. Bu çatışmalar evlilik
ilişkisinde taraflar yara almadan çözülemediği zaman ilişkilerin yıpranmasına sebep
olabilmektedir. Bundan dolayı çoğu bireyin yaşamında, Özgüven (2000) tarafından da
belirtildiği gibi, uzun yıllar boyunca bireylere haz ve mutluluk veren evlilik hayalleri
hayal kırıklıklarına dönüşerek bireylerin ruh ve beden sağlığını olumsuz açıdan
etkileyebilmektedir. Bu durumun bireylerin çevrelerinde gözlemledikleri evlilik ilişkilerin
de ya da ailelerde yaşanması kişilerde evlilik kaygısının oluşmasına sebep olabilir.

Evlilik kaygısı yüksek kişiler için, hayatımızdaki en önemli kararlardan biri olan evlilik
kararını vermek oldukça zor olabilir. Çünkü kişi kendini hiçbir zaman tam olarak evliliğe
hazır hissedemeyebilir. Evlilik kaygısı yaşayan bireyler evlilik yaşamının kendisini
kısıtlayacağından, baskı altına alacağından korkabilirler ve evlilikten kaçınabilirler. Bu
da romantik ilişkilerinin zarar görmesine ve yaşam kalitelerinin bozulmasına sebep
olabilir. Kişilerin evliliğe yönelik kaygı düzeyleri tespit edilebilirse, ihtiyaçlar
doğrultusunda çeşitli önleme çalışmaları planlanabilir. Ancak ulusal alan yazın
incelendiğinde evlilikle ilgili evlilik beklentisi (Öz Soysal, Uz Baş ve Aysan, 2016), evlilik
tutumu (Bayoğlu ve Atli, 2014; Öz-Soysal, Uz Baş, & Aysan, 2016), evlilik doyumu
(Çelik, 2006; Derebaşı, 2004), evlilik olgunluğu (Yıldız, 2017), evlilikte yetkinlik (Cihan-
Güngörve Özbay, 2006), evlilik için karşılaştırma düzeyi (Azizoglu-Binici ve
Hovardaoglu, 1996), eş değerlendirmesi (Kabakçı, Tuğrul ve Öztan, 1993), çift uyumu
(Yavuz, 1995), evlilik öncesi romantik ilişkilerin değerlendirilmesi (Kalkan ve Kaya,
2007) ve evlilik hoşnutsuzluğu (Çelik, 2013) gibi değişkenleri ölçen araçların olduğu
görülmektedir. Sonuç olarak ulusal alanyazında evlilik kaygısını ölçen bir ölçme
aracının olmadığı görülmektedir. Bu nedenle bu araştırmada evlilik kaygısını ölçen bir

50
 Evlilik Kaygısı Ölçeğinin Geliştirilmesi

ölçme aracı geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu araştırmanın Türkiye’de evlilik alanında

yapılan çalışmalara katkı sağlayacağı umulmaktadır.

YÖNTEM

Çalışma Grubu

Araştırma verilerinin toplanacağı çalışma grubu uygun örnekleme (Convenience

sampling) yöntemi kullanılarak oluşturulmuştur. Bu örnekleme türüne göre veriler
araştırmaya gönüllü olarak katılmak isteyen ve araştırmacılar tarafından kolay
ulaşılabilen kişiler üzerinden toplandığı belirtilmektedir (Creswell, 2002). Bu nedenle
hem verilerin araştırmaya gönüllü olarak katılmak isteyen hem de kolay ulaşılabilen
bireyler üzerinden toplanması için bu örnekleme türü kullanılmıştır. Çalışmada uygun
örnekleme yöntemi kullanılarak Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA), ölçüt geçerliği ve test
tekrar test için ayrı ayrı çalışma gruplarından veriler toplanmıştır. Bu çerçevede
araştırmanın verileri Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesinde öğrenim gören
öğrenciler ile İstanbul Silivri ilçesinde çalışmakta olan bekar öğretmenlerden elde
edilmiştir. Açımlayıcı faktör analizi için verilerin toplandığı çalışma grubu 135’i erkek,
264’ü kadın olmak üzere toplam 369 kişiden, ölçüt geçerliği için verilerin toplandığı
çalışma grubu 73 kişiden ve test-tekrar test için verilerin toplandığı çalışma grubu 7’si
erkek, 31’i kadın olmak üzere toplam 38 kişiden oluşmaktadır.

İşlem

Evlilik kaygısı ölçeğini geliştirmek için öncelikle alan yazında daha önceden yapılmış
kaygı ve evlilik ile ilgili çalışmalar taranmış, evlilik ve aile danışmanlığı alanında
çalışmaları olan uzmanların görüşleri alınarak evlilik kaygısını niteleyen ölçek
maddeleri hazırlanmıştır. Ayrıca, evlilik kaygısı ile ilgili açık uçlu sorular hazırlanarak
henüz evlenmemiş ama evlilik çağına gelmiş bireylerle yüz yüze görüşmeler yapılarak
hazırlanan bu açık uçlu sorular sorulmuş ve bekar bireylerin evlilik kaygısı ile ilgili
görüşleri toplanmıştır. Bekar bireylerle yapılan görüşme kayıtları incelenerek de evlilik
kaygısını niteleyen maddeler oluşturulmuştur. Bu işlemler sonrasında 50 maddelik
madde havuzu oluşturulmuştur. 50 maddelik madde havuzunda yer alan maddeler
evlilik ve aile danışmanlığı alanında çalışmaları olan 3 uzmana değerlendirilmiş ve
evlilik kaygısı ile ilgili olmayan maddeler silinerek ve bazı maddelerde uzmanların
görüşleri doğrultusunda revize edilerek ölçeğin 26 maddelik ön deneme formu
oluşturulmuştur. Ayrıca uzman görüşleri doğrultusunda ölçeğin puanlanmasının 4’lü
likert tipi (0= Kesinlikle katılmıyorum, 1= Katılmıyorum, 2= Katılıyorum, 3= Tamamen
katılıyorum) olmasına da karar verilmiştir. Ölçeğin uygulamaya hazır bu ön deneme
formu öncelikle 23 bekar bireye uygulanmış ölçek maddelerinin dil ve anlatım
açısından açık ve net olup olmadığı değerlendirilmiştir. Alınan dönütler doğrultusunda
ölçek maddeleri üzerinde gerekli düzeltmeler hazırlanarak ölçeğin formu geçerlik ve
güvenirlik analizi için veri toplamaya hazır hale getirilmiştir.

51
 Çelik & Erkilet

Toplanan veriler üzerinden ölçeğin yapı geçerliğini incelemek için Açımlayıcı Faktör
Analizi (AFA) yapılmıştır. Ölçeğin ölçüt geçerliği ise durumluk ve sürekli kaygı ölçeği
ile bu araştırmada geliştirilmeye çalışılan ölçek arasındaki korelasyon katsayısına
bakılarak belirlenmiştir. Ölçeğin güvenirliği Cronbach Alpha formülü ve test-tekrar test
yöntemi ile incelenmiştir. Madde analizi için de düzeltilmiş madde toplam
korelasyonları incelenmiştir. Büyüköztürk (2010) sosyal bilimlerde ilk defa geliştirilen
bir ölçme aracının yapı geçerliğini belirlemek için yapılan AFA’da temel bileşenler
faktör çözümlemesi ile varimax döndürülmüş faktör çözümlemesi tekniklerinin
kullanılmasının daha uygun olduğunu belirtmektedir. Bu nedenle bu araştırmada temel
bileşenler faktör çözümlemesi ile varimax tekniği kullanılarak ölçeğin yapı geçerliği
belirlenmeye çalışılmıştır.

BULGULAR

Yapı Geçerliği
Açımlayıcı Faktör Analizi. Ölçeğin geçerliğini belirlemek için AFA yapılmıştır. AFA’da
temel bileşenler faktör çözümlemesi ile varimax döndürülmüş faktör çözümlemesi
teknikleri kullanılmıştır. AFA öncesinde KMO örneklem uygunluk katsayısı ve Barlett
Sphericity testi χ2 değeri incelenerek ölçek maddelerinin faktör analizine tabi tutulup
tutulamayacağına karar verilmiştir. Yapılan analiz sonucu KMO örneklem uygunluk
katsayısının .95 ve Barlett Sphericity testi χ2 değerinin 5679,712 (p<.001) olduğu
görülmüş ve AFA yapılmasına uygun olduğuna karar verilmiştir. Ölçeğin faktörlerini
belirlemek için öncelikle AFA sonucu elde edilen Şekil 1’deki yamaç grafiği ve Tablo
1’de görüldüğü gibi yapılan ilk AFA sonucu elde edilen ölçeğin maddelerine ilişkin
faktör yükleri ve maddelerin hangi faktörlerde toplandığı incelenmiştir. Yapılan ilk AFA
sonucu ölçeğin 4 faktörden oluştuğu görülmüştür. Ancak yamaç grafiği incelendiğinde
maddelerin çoğunun 1 faktörde toplandığı görülmüştür (Şekil 1).

Şekil 1. Evlilik Kaygısı Ölçeğine İlişkin Yamaç Grafiği

52
 Evlilik Kaygısı Ölçeğinin Geliştirilmesi

Yapılan ilk AFA sonucu incelenerek faktör yükü düşük olan, herhangi bir faktörle
ilişkilendirilemeyen ve birden fazla faktörde yer alan maddeler silinerek analiz
tekrarlanmıştır. Yapılan son analiz sonucunda 13 maddeden oluşan tek faktörlü bir
yapı elde edilmiştir (Tablo 1). Son olarak 2 akademisyen tarafından bu son analiz
sonucu elde edilen faktörde yer alan maddelerin evlilik kaygısı ile ilgili olup olmadığı
kontrol edilmiştir ve bu son analiz sonuçlarının raporlaştırılmasına karar verilmiştir.

Tablo 1: Evlilik Kaygısı Ölçeğine İlişkin Faktör Yükleri, Özdeğerler, Açıklanan

Varyans Yüzdeleri
Maddeler Faktör Yükü
1. Evlilik konuşulurken huzursuz olurum .73
2. Evliyken kendimi güvende hissetmeyeceğimi hissediyorum .75
3. Evlilikle ilgili konular keyfimi kaçırır .79
4. Evlilikten dolayı başıma geleceklerden endişe ederim .76
5. Evlenirsem keyfim kaçar .78
6. Evlilik bana mutsuzluk getirir .74
7. Evlilikle ilgili olur olmaz düşünceler beni rahatsız eder .74
8. Evlilik ilişkimi sürdüremeyeceğimden endişelenirim .72
9. Evlilikle ilgili konuşmaktan kaçınırım .76
10. Evliliğin hayatımı sınırlandıracağını düşündüğüm için evlilikten .72
kaçınırım
11. Mecbur kalmadıkça evlenmem .72
12. Bulunduğum ortamda evlilikle ilgili bir konu açıldığında oradan .75
uzaklaşırım
13. Hiçbir zaman evliliğe tam olarak hazır olduğumu hissedemem .74
Özdeğer (Eigenvalue) 7.225
Varyans (%) 55.58

Tablo 1’de sunulan evlilik kaygısı ölçeğine ilişkin AFA sonucu incelendiğinde ölçe ait
maddelerin faktör yüklerinin .72 ile .79 arasında sıralandığı görülmektedir. Ayrıca, AFA
sonucu elde edilen tek faktörlü yapının toplam varyansın %55.58’ini açıkladığı
bulunmuştur.

Ölçüt Geçerliği
Ölçeğin ölçüt geçerliği ölçekten alınan puanlar ile durumluk ve sürekli kaygı
ölçeklerinden alınan puanlar arasındaki korelasyon katsayısına bakılarak belirlenmeye
çalışılmıştır. Yapılan korelasyon analizi sonucu, Tablo 2’de de sunulduğu gibi, evlilik
kaygısı ile durumluk kaygı (r= .47) ve sürekli kaygı (r= .42) arasında istatistiksel olarak
anlamlı orta düzeyde bir ilişkinin olduğu bulunmuştur.

Tablo 2: Ölçüt Geçerliğine İlişkin Bulgu

53
 Çelik & Erkilet

Evlilik Kaygısı Durumluk Kaygı Sürekli Kaygı

Ölçeği Ölçeği Ölçeği
Evlilik Kaygısı Ölçeği 1
Durumluk Kaygı Ölçeği .474** 1
Sürekli Kaygı Ölçeği .416** .588** 1
𝑥̅ 13.05 39.93 45.50
SS 7.49 9.03 8.61
**= p<0.01

Güvenirlik
Evlilik Kaygısı Ölçeğinin güvenirlik düzeyi Cronbach alfa iç tutarlık katsayısı test-tekrar
test ile belirlenmiştir. Yapılan analiz sonucu ölçeğin iç tutarlılık katsayısı .93
bulunmuştur. Ayrıca korelasyon analizi ile elde edilen test tekrar test sonucu ölçeğin
tutarlılık/kararlılık katsayısının .79 olduğu görülmüştür.

Madde Analizi
Ölçeğin madde analizi için düzeltilmiş madde toplam korelasyonları incelenmiştir.
Yapılan analiz sonucu ölçeğin maddelerine ilişkin düzeltilmiş madde toplam
korelasyonlarının .66 ile .74 arasında sıralandığı görülmüştür. Madde analizine ilişkin
bulgular Tablo 2’de sunulmuştur.

Tablo 2: Evlilik Kaygısı Ölçeğine İlişkin Düzeltilmiş Madde Toplam Korelasyonları

Madde No rjx
1 .68
2 .69
3 .74
4 .71
5 .73
6 .69
7 .69
8 .67
9 .71
10 .67
11 .66
12 .70
13 .68

54
 Evlilik Kaygısı Ölçeğinin Geliştirilmesi

SONUÇ

Evlilik kaygısı ölçeğini geliştirmek için yapılan bu çalışmada öz-bildirime dayalı evlilik
kaygısını ölçen bir ölçme aracı alanyazına kazandırılmıştır. Ölçeğin yapı geçerliliği
belirlemek için yapılan AFA sonucu ve ölçüt geçerliği için bu araştırmada geliştirilen
ölçek ile durumluluk-sürekli kaygı envanteri arasındaki korelasyon katsayıları ölçeğin
evlilik kaygısını ölçmek için alanyazında kullanılabilecek geçerli bir ölçme aracı
olduğunu göstermektedir. Ayrıca, kapsam geçerliği için alınan uzman görüşlerinin de
yapı ve ölçüt geçerliği sonuçlarını desteklediği görülmektedir. Diğer bir ifadeyle ölçeğin
geçerliğini incelemek için kullanılan tekniklerden elde edilen sonuçların birbirini
desteklediği ve her bir geçerlilik türünden elde edilen sonuçların birbiri ile tutarlı olduğu
belirtilebilir.

Büyüköztürk (2010) ölçek geliştirme çalışmalarında yapılan AFA sonucu elde edilen
faktörlerde yer alan maddelere ait faktör yüklerinin .32’nin üzerinde olmasının ve AFA
sonucu ulaşılan faktör yapısının açıkladığı toplam varyansın %41’in üzerinde
olmasının ölçeğin geçerliği için yeterli olduğunu belirtmektedir. Bu araştırmada elde
edilen AFA sonuçları bu çerçevede incelendiğinde ölçek maddelerinin faktör yüklerinin
72-79 arasında sıralandığı ve bu maddelerin toplam varyansın %55.58’ini açıklayan
tek bir faktör altında toplandığı görülmektedir. Ayrıca ölçeğin ölçüt geçerliği için yapılan
korelasyon analizi sonucu bu araştırmada geliştirilen ölçekten alınan puanlar ile
durumluk ve sürekli kaygı ölçeğinden alınan puanlar arasındaki korelasyon
katsayılarının istatistiksel olarak anlamlı düzeyde olduğu görülmüştür. Sonuç olarak
Evlilik Kaygısı Ölçeği’nin yapı geçerliği için yapılan AFA sonucu ve ölçeğin ölçüt
geçerliğini belirlemek için yapılan korelasyon analizi sonucu dikkate alındığında Evlilik
Kaygısı Ölçeği’nin evlilik kaygısını ölçmek için geçerli bir ölçme aracı olduğu
söylenebilir.

Hair, Black, Babin ve Anderson (2010) ve Büyüköztürk (2010) iç tutarlılık katsayısının

.60 ve üzerinde omasının ölçeğin güvenilirliği için yeterli olabileceğini belirtmektedir.
Bu bağlamda bu araştırmada ölçeğin güvenirliğini belirlemek için hesaplanan iç
tutarlılık katsayısı ve test tekrar test sonucu elde edilen güvenirlik katsayılarının ölçeğin
evlilik kaygısının ölçümünde kullanılabilecek güvenilir bir ölçme aracı olduğunu
göstermektedir. Özetle, yalın olarak belirlenmiş boyutları olan, kendini rapor etme
esasına dayalı, cevaplaması kolay, bireylerin evlilik kaygısını ölçmek için güvenirlik
açısından uygun bir ölçme aracı bu çalışma ile geliştirilerek kullanıma hazır hale
getirildiği belirtilebilir.

Araştırma sonucu evlilik kaygısını ölçmek için geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı elde
edilmesine rağmen bu araştırmanın da bütün araştırmalarda olduğu gibi sınırlılıkları
bulunmaktadır. Bu sınırlılıklardan biri ilk defa bu çalışmada geliştirilmeye çalışılan
evlilik kaygısı ölçeğinin geçerlik ve güvenirliğini belirlemek için verilerin toplandığı
çalışma grubunun evreni temsil gücünün zayıf olmasıdır. Bu nedenle daha büyük

55
 Çelik & Erkilet

örneklemlerden veriler toplanarak ölçeğin psikometrik özellikleri tekrar incelenebilir ve

bu araştırmadan elde edilen sonuçlarla karşılaştırılarak ölçeğin evlilik kaygısını ölçme
gücünü arttırmaya yönelik düzeltmeler yapılabilir. Çalışmada ölçeğin yapı geçerliği
açımlayıcı faktör analizi kullanılmıştır ancak farklı bir veri seti üzerinden doğrulayıcı
faktör analizi yapılmamıştır. Ayrıca ölçeğin diğer bir geçerlik türü olan ölçüt geçerliği
de durumluluk sürekli kaygı ölçeği ile bu araştırmada geliştirilmeye çalışılan evlilik
kaygısı ölçeğinden alınan puanlar arasındaki korelasyon katsayısı incelenerek
belirlenmiştir. Bu çerçevede farklı örneklem grubunda toplanan verilerle ölçeğin yapı
geçerliği doğrulayıcı faktör analizi ile incelenebilir. Ölçüt geçerliği de evlilik kaygısı
değişkeni ile ilgili olabilecek diğer ölçme araçlarıyla birlikte evlilik kaygısı ölçeği
uygulanarak ölçüt geçerliği değerlendirilebilir. Ölçeğin test tekrar test yöntemi
güvenirliğinin incelenmesi 38 kişi üzerinden yapılmıştır. Bu nedenle daha büyük
örneklem grubunda test tekrar test yöntemi ile ölçeğin güvenirliği tekrar incelenebilir.
Araştırmanın diğer bir sınırlı yanı ise çalışma grubunun, sosyodemografik özellikler
açısından, Türkiye’deki farklı etnik yapıları kapsamaması olabilir. Bu durum ölçeğin
farklı sosyodemografik özelliklere sahip örneklemlerde uygulanıp tekrar geçerlik ve
güvenirlik analizlerinin incelenmesini gerekli kılmaktadır. Özetle çalışmanın bu
sınırlıklarından hareketle ölçek geliştirmenin bir süreci gerektirdiği ve ölçeğin farklı
örneklemlerde ve farklı zamanlarda tekrar tekrar uygulanarak psikometrik özelliklerinin
incelenerek revize edilmesinin ölçeğin ölçme gücüne önemli katkılar sağlayabileceği
belirtilebilir. Ayrıca ölçeğin kullanıldığı gelecekteki yapılacak çalışmalarda psikometrik
özelliklerinin tekrar incelenerek rapor edilmesi bu ölçeğin revize edilerek gelişmesine
önemli katkı sağlayabilir.

KAYNAKÇA

Azizoglu-Binici, S. ve Hovardaoglu, S. (1996). Evlilik İçin Karşılaştırma Düzeyi Ölçeği'

nin (EKDÖ) geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 11(38), 66-76.
Bayoğlu, F. ve Atli, A. (2014). İnönü evlilik tutum ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik
analizleri. Ege Eğitim Dergisi, 15(2), 397-415.
Budak S. (2000). Psikoloji sözlüğü. Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.
Büyüköztürk Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi,
Ankara.
Cihan-Güngör, H. ve Özbay, Y. (2006). Evlilikte Yetkinlik Ölçeğinin geliştirilmesi:
Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(29),
79-93.
Creswell, J. W. (2002). Educational Research: Planning, Conducting, and Evaluating
Quantitative. Boston 2002.
Çelik, E. (2013). Evlilik Hoşnutsuzluğu Ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve
güvenirlik çalışması. Electronic Turkish Studies, 8(12), 249-261.

56
 Evlilik Kaygısı Ölçeğinin Geliştirilmesi

Çelik, M. (2006). Evlilik Doyum Ölçeği geliştirme çalışması (Doktora tezi). Çukurova
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Derebaşı, I. (2004). Evlilik Doyumu Ölçeği'nin (MSI-R) madde-cevap kuramına dayalı
olarak psikometrik özelliklerinin incelenmesi ve adaptasyon çalışması (Doktora tezi).
Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Fidanoğlu O. (2006). Evlilik uyumu, mizah tarzı ve kaygı düzeyi arasındaki ilişki.
Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul 2006.
Geçtan E. (1984). Çağdaş yaşam ve normal dışı davranışlar. Maya Yayınları, Ankara.
Hair J. Black W. C. Babin B. J. ve Anderson R. E. (2010). Multivariate data analysis
(7th ed.). Uppersaddle River, New Jersey 2010.
Kabakçı, E., Tuğrul, C. ve Öztan, N. (1993). Birtchnell Eş Değerlendirme Ölçeği:
Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 8(29), 31-37.
Kalkan, M. ve Kaya, S. N. (2007). Evlilik Öncesi İlişkileri Değerlendirme Ölçeğinin
(EÖİDÖ) geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Aile ve Toplum, 9(3). 35-40.
Köroğlu (2004). PsikoNozoloji: Tanımlayıcı klinik psikiyatri. HYB Yayıncılık, Ankara.
Öz Soysal, F. S., Uz Baş, A. ve Aysan, F. (2016). Evlilik Beklentisi Ölçeği: Geçerlik ve
güvenirlik çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 119-128.
Öz-Soysal, F. S., Uz Baş, A. ve Aysan, F. (2016). Evlilik Tutumu Ölçeğinin Türkçe’ye
uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(4), 1951-
1964.
Özgüven, İ. E. (2000). Evlilik ve aile terapisi. PDREM Yayınları, Ankara.
Özuğurlu, K. (2013). Evlilik raporu, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul.
Tutarel-Kışlak, Ş. (2002). İlişkilerde Mutluluk Ölçeği (İMÖ): Güvenirlik ve geçerlik
çalışması. Kriz Dergisi, 10(1), 37-43.
Tutarel-Kışlak Ş. (1999). İlişkilerde Yükleme Ölçeğinin (İYÖ) güvenirlik ve geçerlik
çalışması. Psikiyatri Psikoloji ve Psikofarmakoloji Dergisi 7(3) 193-199.
Türkiye İstatistik Kurumu, (2017). Evlenme ve boşanma istatistikleri.
http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=27593 06/02/2019 tarihinde
adresinden ulaşılmıştır.
Yavuz, A. A. (1995). The Dyadic Adjustment Scale: A validation study with a Turkish
sample (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
Yıldırım İ. (1993). Evli Bireylerin Uyum Düzeyi. Psikiyatri Psikoloji ve Psikofarmakoloji
Dergisi 1(3) 249-25.
Yıldız, M. (2017). Evlilik Olgunluk Ölçeğinin geliştirilmesi. Yaşam Becerileri Psikoloji
Dergisi, 1(1), 24-34.

57