Diakkawn Bûng Chhui Chianna
Diakkawn Bûng Chhui Chianna
Diakkawn Bûng Chhui Chianna
K. Zalawma
Thuhma : Tuna Diakkawn Square an tih tâk-ah hian 1959 kumah Bûng phun a ni a,
kum 45 lai a ding a, he Bûng hi a phuntu sawi dan inan loh avangin a chhui
chianna ka ziak a, chu chu Kolasib Writers’ Club Monthly Mengazine LAISUH
December 1999 Isue-a chhuah a ni.
Diankkawn Bûng hi khawlai zau laia awm a nih avangin a hlim hnuai hi bazar nân
te, Public Meeting nân te, khualzin tur leh feh kal tur innghah khâwm nân leh
chawlh khâwm nân hmangin miin an bêl nasa em em ṭhin. Engtik lai emaw khân
mi ṭhenkhan zâna tawm khawm ten a bulah mei an lo chhêm a, a pang chu hâwng
nei leh thei lo khawpin a ro ta a. Tin, a bul hi lungrema hung a ni bawk a, a vel hi
kawngpui alkatra luan vek a nih bawk avangin lei tha leh tui a hmu ṭha lo ni
bawkin a lang.
Kum 2004 a lo her chhuah meuh chuan a kung chu a lo ro zo ta a; January ni 4,
2005 chuan a kung ro chu kiha senghawi a ni ta a. Kum khat leh a chanve zet chu a
ruak huai a, June ni 8, 2006-ah Bûng dang phun a ni leh ta a; chutih lai a MP(RS)
Pu Lalmingliana chu phuntir a ni a, Tunah hian a buk ṭha leh tawh viau a ni. Hei hi
Diakkawn Bûng II-na a ni.
Khai le, Diakkawn Bûng I-na phuntu chhui chianna chu i lo chhiar ang ule…
Kan Mizo Histoty-ah chuan Kâwlzâwl Bûngpui chanchin a awm a, kan pi pu-ten
thlang an tlâk dawnin kawlzâwlah bûng an phun a, “ ‘He Bûng zâr hian lei a sik
hunah kan lo kir leh ang’ an ti e,” an ti a. Tun thlengin he Bûng zungpuak hi a la
awm a ni âwm e. Bûng hi thing lian duh tak, dam rei thei tak a niin hming chher
nân pawha ṭha tak a ni a, chi hrang hrang a tam mai. Hla thuah chuan ‘Phunbûng’
an ti ṭhin.
Chutiangin tuna kan sawi tûr ber pawh hi a awmna hmun a lailiin mihring tân
ṭangkaina leh hnawksakna te pawh a neih theih avangin ngaihthah mai chi a ni lo
va; nakinah chuan a chanchin hi chîk zâwka chhuia chhinchhiah duhte kan la awm
takin a chanchin lo ziak hi thil ṭangkai ni tûrah ngai ila.
Kolasib-ah hian Bûng chi hrang hrang a awm nual a, entirnan:- Khuangpuilam
thlânmual hluia mi te, Venglai thlanmuala mi te, ICAR Office bula mi te, PWD
E.E.Office kawta mi te, etc. Hengte pawh hi record fel taka vawn a ṭha khawp mai.
Govt. Kolasib Middle School, Kolasib kawta Rihmîm bûng pawh hi a phuntu nia
insawi an tam khawp mai an ti.
Kolasib chhim lam, Thingdawl lam aṭanga i lo kal chuan, Diakkawnah ṭhelrêt
bûng, a bui aṭanga pêng - ṭhuam thum laia kâk i hmu ang a, hei hi Pu P.C.
Thanvêlan(fam) 1972 kuma a phun a ni. Chu bûng aṭanga hla lo têah Bûng lian tak
a lo awm leh ang a, hei ngei hi ‘Diakkawn Bûng’ kan tih chu a ni.
“Tuna Eldorado, Pu Sangkhuma in awmna vêlah khian khiang thing a ding a, chu
chu ka pa R. Thanghleian sikul sak nân Pu Ch. Saprawnga, CEM hnenah kih a dil
a, a aiah a hminga thing dang phun tura a tih angin he Bûng hi 1959 kumah a phun
ta a ni. Pawl thum kan zir kum a ni a, Pawmngên tlânga bûng zâr kan han la a, chu
chu kan phun ta a ni.”
1959 kum nia hriate ṭanhmun pawh hi a chiang viau mai. Pu Lalsangliana te unauin
Lunglei aṭanga Kolasib-a an lo pêm phei kum an hriat dan hi a inang lo deuh nâ a,
Pu Laldingliana hian a thla nen lam a sawi theih avang hian a dik zawkah ngaiin
January 1958-ah an lo phei niah pawm ila; an lo pem nachhan pawh an pa Pu
Bawngleia chu Kolasib Block-a thawk tura sawn a nih vâng a ni a. Pu H.
Thankunga (¹¹) chuan, “1957 October thlaah Ṭumpui Field-ah Pu A. Thanglura’n
Kolasib Block a hawng a, mahse, 1958-ah function chauh a ni,” a ti. Pu
Lalsangliana te unau hi January 1958-ah Kolasib-a lo phei chauh an nih leh,
Kolasib Block function tak tak hi 1958 a nih thu hi a induh hle a. Pu Laldingliana
hian 1958-ah chuan Class I a nih thu leh, Class II a nih kuma Bûng hi phun a nih
thu a sawi te, Pu P.C. Hmingthanga’n 1957-ah chuan phai lamah a la awm thu a
sawi chian theih bawk avangin Diakkawn Bûng phun kum hi 1959 niah a pawm
ngam ang.
Chuti a nih chuan Zirtirtu Thanghleia note bu-a Diakkawn Bûng phun ni 7.7.1957
tih hi a dik lo emni ta ang? Pu Lalruangan Pu Lalchungnunga DIS hmingin school
kawtah bûng an phun bawk tih a sawi kha, Pi Aiziki pawhin, “School kawta bûng
kha D.I. bûng kan ti ṭhin,” a lo ti ve bawk a. He bûng hi Pu Lalsangliana chuan,
“Kan lo pêm phei chuan a lo awm tawh,” a ti bawk a, kei pawhin he bûng hi ka
hmu ve hman a, 1980 thleng kha chuan a la dingin ka hria.
Pu R. Thanghleia’n 1958 kuma bûng hla a phuah - a thupuia ‘Pu L. Chungnunga
B.A.,B.T.,D.I.S’ tih a vuah ---
Phunbûng pui leh sikul rûnpui kâra’n,
Uai lo te’n chûn chawi lai kan lêng ṭhin;
Lal lai pâr tlàn sihnau ang kan nui,
Chung tûrni kan tawi thlangtiang khûm zo ṭhin… tih hla aṭang hian, he sikul kawta
bûng hi ni 7.7.1957-ah an phun zawk ni âwm tak a ni. School hi ni 12.6.1957-ah
hawn a nih chuan, thla khat pawh la tling lo, a thla leh lawkah he School kawta
bûng hi an phun ta a niang. Hei hi Pu R. Thanghleia hian a hnu kum 30 lai liam
tawh 1987 kumah a note ziakah hian Diakkawna mi nen hian a ngaih pawlh ta a ni
ang e.
Kan thu lâknate hi tuna D.C. Rest House kawt sir Pu Sailianpuia choka chung
zâwna mi hi Diakkawn Bûng phun ruala phun nia hria leh, a hnua phun nia hriate
an nih thu kan hre tawh a; tuna bûng dinhmun leh nihna chu hetiang hi a ni : A
variety – A thuhmun, A len lam – Teh kualin Rest House bula mi - cm 378 dia.
Diakkawn Bûng – cm 322 dia. Cm 56 chauhin a inthlau. A sân zawng: lei aṭanga a
kâkpui – Rest House bula mi – cm 144, Diakkawn Bûng – cm 378 a ni thung.
Chuvangin an pahnih hian phun rual ni âwm tak a ni. A hre chiang zawk kan awm
chuan sawi chian a hun hle mai. _D.C Rest House bula mi hi a phuntu dang hria
kan awm loh chuan Diakkawn Primary School naupangte phun niah a pawm ngam
ang._
Mi tam berin kan lo ngaihdân chuan ‘Pu Thanghleia phun’ tih hi a ni ṭhin a. “Hetih
lai hian Head Teacher i ni si a, I phun a ni zawk lo maw? Pu Thanghleia phun tih
hi i pawm em?” tia zawhna chu Pi Thangṭhuami chuan, “A phuntu nihnaah chuan
engmah hauh leh chuh ka nei lo,” tiin min chhang a ni. Tin, a phunnaa tel lo
pawhin an zirtirtuThanghleia hoa phun a nih thu hi an sawi ṭheuh avangin Pu R.
Thanghleia hi a bul tumtu niah pawm mai ila a hahdam thlak ber ang - ama ziakah
chuan a phun a nih thu a lang lo nâ a.
Diakkawn Bûng hi khawlai laili taka awm a nih avangin hnawkna tam tak a nei ve
a, a ṭang leh a hnah tla mai bâkah a zârin electric hruite a hawlh ṭhin a, thlâk a ngai
fo ṭhin. Hêng avângte hian tihbo duh pawh lo awm ila thil âwm tak a ni ang.
Amaherawhchu, hetiang thil hmingthang leh a buk hlim nuam tak hi humhim zêl a,
a lo hrisel zâwk theih nan mi tinin theihtawp chhuah ṭheuh a, khawtlang thuneitute
pawhin hùmhìm zêl zâwk chi a ni. Kan thu tawp nân he thu ziaktuin a boral mai
hlaua hlaa a lo phuahna châng hian hnû i han khâr teh ang :
3. Ka zâwt vêl van hnuai hnam tin naufa lêng,
Hei ang malsawm siahthing vângkhaw mawitu awm ve maw?
Lo kai ve u a zâr hnuai daihlim bêlin,
Sakruang damna leh duh tin a kim mahna.