‫شناسنامه‬

‫عنوان‪ :‬یک دست صدا ندارد؛ راهنمایی برای کار گروهی بهتر‬

‫نویسندگان‪ :‬برایان فیتز پاتریک‪ ،‬بن کالینز‬

‫مترجمان‪ :‬روژین بابایان‪ ،‬صبا جمالیان‬

‫ویراستار‪ :‬مونا اصفهانی‬

‫سال انتشار‪ :‬ژانویه ‪2021‬‬

‫مجوز‪Creative Commons Attribution - Noncommercial – ShareAlike 3.0 :‬‬

 ‫فهرست‬
‫مقدمه مترجمان ‪1 .........................................................................................................‬‬
‫مقدمه ‪3.....................................................................................................................‬‬
‫فصل اول ‪10 ................................................................................................................‬‬
‫فصل دوم ‪40 ................................................................................................................‬‬
‫فصل سوم ‪73 ...............................................................................................................‬‬
‫فصل چهارم ‪119 ...........................................................................................................‬‬
‫فصل پنجم ‪139 ............................................................................................................‬‬
‫فصل ششم ‪174 ............................................................................................................‬‬
‫‪1‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫مقدمه مترجمان‬

‫کتاب ‪ Debugging Teams‬یکی از کتابهای مورد عالقۀ ما در زمینۀ توسعه و پیشرفت کاری و حرفهای است‪.‬‬
‫حدود پنج سال پیش هر دوی ما نسخۀ اول این کتاب تحت عنوان ‪ Team Geek‬را خواندیم و تأثیرات مثبت آن‬
‫را در زندگی کاریمان تجربه کردیم‪ .‬محتوای کتاب‪ ،‬نه تنها باعث شد که عملکرد انفرادی بهتری داشته باشیم‪،‬‬
‫بلکه به ما کمک کرد تا ایدههای تقریباً خوبی را در تیمها و شرکتهایی که در آنها کار میکنیم به دست بیاوریم‪.‬‬
‫به مرور با افراد دیگری نیز مواجه شدیم که گزارشهای مستقل و مشابهی در مورد تأثیرات مثبت این کتاب ارائه‬
‫میکردند‪ .‬این شد که تصمیم گرفتیم تا با ترجمۀ کتاب به فارسی‪ ،‬یک پل هر چند کوچک بین قالبهای ذهنی‬
‫جامعۀ مهندسی کامپیوتر در شرکتهای آمریکایی و دوستان و همکاران فارسیزبان ایجاد کنیم‪.‬‬

‫نداشتن تجربه و تخصص کافی خود را در ترجمه انکار نمیکنیم‪ .‬یکی از دالیلی که این ترجمه به طور رایگان‬
‫در اختیار خوانندگان قرار میگیرد‪ ،‬دقیقاً همین نکته است‪ .‬پیشاپیش بابت اشتباهات احتمالی عذرخواهی میکنیم‬
‫و از همۀ خوانندگان دعوت میکنیم تا نظرات‪ ،‬انتقادات و اصالحات پیشنهادی خود را یا از طریق ایمیل به آدرس‬
‫‪ [email protected]‬یا با ایجاد ‪ Pull Request‬به مخزن فایلهای ترجمه در ‪ Github‬به آدرس‬
‫‪ https://repo.debuggingteams-fa.com‬به اطالع ما برسانند تا در بهبود این ترجمه به ما کمک کنند‪ .‬هرگونه‬
‫خوانایی در جمالت‪ ،‬انتخاب مناسب کلمات و پیروی از اصول ویرایشی و نگارشی‪ ،‬مدیون ویراستاری دقیق و‬
‫حرفه ای سرکار خانم مونا اصفهانی است که با صبوری ما را در این پروژه یاری کردند‪.‬‬

‫نویسندگان کتاب‪ Brian Fitzpatrick ،‬و ‪ Ben Collins-Sussman‬توسعهدهندگان اصلی نرمافزار کنترل نسخۀ‬
‫سابورژن و از مهندسین ارشد روزهای اول شرکت گوگل هستند‪ .‬آنها شعبۀ گوگل در شهر شیکاگو را تأسیس‬
‫کرده و تیمها و مهندسین زیادی را هم در شرکتهای تجاری و هم در پروژههای متنباز‪ ،‬هدایت و رهبری کردهاند‪.‬‬
‫‪ Brian‬در حال حاضر مدیرعامل و مؤسس یک شرکت نرمافزاری تحت عنوان ‪ Tock‬است و ‪ Ben‬مدیر ارشد شرکت‬
‫گوگل در شیکاگوست‪ .‬سالهاست که هر دو سمینارها و سخنرانیهای زیادی را در نقاط مختلف دنیا در زمینۀ‬
‫توسعۀ تیمی نرم افزار برای مهندسین کامپیوتر برگزار میکنند‪.‬‬
‫‪2‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫این ترجمه با اجازۀ کامل و رسمی از هر دو نویسنده و تحت لیسانس ‪Creative Commons Attribution-‬‬
‫‪ Noncommercial-ShareAlike 3.0 License‬انجام شده است‪ .‬معنای آن این است که کلیۀ حقوق و محتوای‬
‫این ترجمه متعلق به نویسندگان اصلی است و استفادۀ مادی از محتوای این ترجمه برای کلیۀ افراد در سراسر دنیا‬
‫(منجمله ایران) کامالً ممنوع بوده و پیگرد قانونی دارد‪ .‬از کلیۀ خوانندگان خواهشمندیم در صورت مشاهدۀ‬
‫نسخههای غیرقانونی این ترجمه که به هر شکلی و به طور رایگان در اختیار عموم قرار نگرفتهاند‪ ،‬خیلی فوری ما‬
‫را از طریق ایمیل ‪ [email protected]‬مطلع کنند‪.‬‬

‫در پایان الزم است که از دوستان و همکاران عزیزمان‪ ،‬محمدحسین فرشاد‪ ،‬فاطمه احمدیفخر‪ ،‬مهرنوش‬
‫براتپور و محمد رحمانیان‪ ،‬که پس از مطالعۀ نسخه های ابتدایی ترجمه با نظرات و پیشنهاداتشان به بهبود اثر‬
‫کمک کرده اند‪ ،‬کمال تشکر و قدردانی را داشته باشیم‪.‬‬

‫با احترام‬

‫روژین بابایان‬
‫صبا جمالیان‬

‫ژانویۀ ‪2021‬‬
‫‪3‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫مقدمه‬

‫«مهندسی آسونه‪ .‬این آدمها هستند که سختاند‪».‬‬

‫بیل کاوگرن‪ ،‬معاون سابق کل شاخۀ مهندسی در گوگل‬ ‫•‬

‫زندگی پر از اتفاقات پیشبینینشده است‪ .‬هیچکدام از ما دو نفر هیچوقت فکرش را هم نمیکردیم که یک روز‬
‫کتابی در مورد کار تیمی و همکاری در مهندسی نرمافزار بنویسیم‪.‬‬

‫مثل خیلی از خورههای کامپیوتر‪ ،‬ما هم دائماً خودمان را با کامپیوتر مشغول میکردیم و تصمیم گرفتیم از این‬
‫عالقه راهی برای کسب درآمد برای زندگی بعد از دانشگاه پیدا کنیم‪ .‬مثل خیلی از هکرهای دوره و زمانۀ خودمان‬
‫در سالهای دهۀ ‪ ،90‬وقتمان را برای ساختن کامپیوتر با قطعات استفاده شده‪ ،‬نصب نسخههای لینوکس از روی‬
‫تعداد زیادی فالپی دیسک و یاد گرفتن سیستمهای یونیکس صرف میکردیم‪ .‬ابتدا به عنوان ادمین سیستمعاملها‬
‫کارمان را شروع کردیم و با شروع دوران طالیی‪ ،‬اما حبابگونۀ عصر داتکام ‪ 1‬برنامهنویس شرکتهای کوچک‬
‫شدیم‪ .‬وقتی این حباب ترکید‪ ،‬وارد شرکتهایی شدیم که از سقوط‪ ،‬جان سالم به در برده بودند و بعد از طی این‬
‫مراحل در یک شرکت استارتآپ استخدام شدیم تا به صورت تماموقت روی طراحی و برنامهنویسی یک پروژۀ‬
‫کامالً متنباز‪ 2‬بر اساس سیستم ورژن کنترل ‪ 3‬و به اسم سابورژن کار کنیم‪.‬‬

‫اما بین سالهای ‪ 2000‬و ‪ ، 200۵‬اتفاقی غیرمنتظره برای ما رخ داد‪ .‬زمانی که روی عملیات سابورژن کار‬
‫میکردیم‪ ،‬وظایف و مسئولیت های ما به آرامی تغییر کردند‪ .‬ما دیگر در خلوت خود و به تنهایی مشغول کدنویسی‬
‫نبودیم‪ ،‬بلکه در حال مدیریت و رهبری یک پروژۀ بزرگ بودیم‪ .‬این به این معنی بود که باید کل روز در چندین‬
‫چَتروم مختلف با گروههای متفاوت برنامهنویسی صحبت می کردیم که به صورت داوطلبانه روی پروژه کار‬
‫میکردند‪ .‬و این به معنی آن بود که تقریباً تمام امکانات و توسعۀ نرمافزار را باید از طریق ایمیل هماهنگ میکردیم‪.‬‬
‫در طول این مسیر متوجه شدیم که کلید موفقیت یک پروژۀ برنامهنویسی فقط در یک کدنویسی فوقالعاده خالصه‬
‫نمی شود‪ ،‬بلکه نحوۀ همکاری و ارتباطات افراد دخیل در پروژه هم به همین میزان حائز اهمیت است‪.‬‬

‫‪dot-com bubble .1‬؛ به دوران اواخر دهۀ نود میالدی گفته میشود که به دلیل ارزشگذاری بیش از اندازه و خیاالت اشتباه سرمایهداران‪ ،‬شرکتهای‬
‫اینترنتی زیادی ورشکست شدند‪.‬‬
‫‪2 . Open Source‬‬
‫‪Version Control .3‬؛ها به سیستمهایی مثل ‪ Github‬یا ‪ Bitbucket‬گفته میشود که به برنامهنویسان کمک میکند به صورت اشتراکی روی یک‬
‫پروژه کار کنند و به تاریخچۀ کدهای نوشتهشده دسترسی داشته باشند‪.‬‬
‫‪4‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫سال ‪ ،200۵‬شعبۀ دفتر مهندسی گوگل در شیکاگو را تأسیس کردیم و زندگی کاریمان را به عنوان دو‬
‫برنامهنویس ادامه دادیم‪ .‬در این نقطه از زندگی‪ ،‬ما هر دو غرق در دنیای متنباز شده بودیم و نهتنها پروژۀ سابورژن‬
‫را اداره میکردیم‪ ،‬بلکه مالک بنیاد نرمافزاری آپاچی ‪ 1‬هم شده بودیم‪ .‬ما پروژهمان را به زیرساختهای گوگل منتقل‬
‫کردیم و یک سرویس جدید برای میزبانی پروژههای متنباز که مشابه سرویس ردیابی منابع ‪ 2‬بود‪ ،‬ارائه دادیم‪.‬‬
‫سپس به مرور در همایشها و کنفرانسهایی که برای مهندسین نرمافزار برگزار می شد‪ ،‬مثل پایکان ‪ 3‬و آپاچی کان ‪4‬‬

‫و اُ‪ .‬اس‪ .‬کان‪ ۵‬و در نهایت گوگل آی‪ .‬اُ‪ 6.‬سخنرانی کردیم‪ .‬اینجا بود که متوجه شدیم به دلیل تجربههایی که هم‬
‫در محیطهای شرکتی بزرگ و هم در کار با پروژههای متنباز به دست آورده بودیم‪ ،‬مهارت و دانش و کارایی‬
‫تیمهای نرمافزاری را یاد گرفته بودیم‪ .‬سخنرانیهای طنزآمیز ما در مورد روشهای ناکارآمد و اشتباه توسعۀ‬
‫نرمافزار‪ ،‬مثل ارائۀ «عادتهای بد در سابورژن» کمکم به سخنرانی در مورد روشهای محافظت تیمها از چنگال‬
‫آدمهای احمق تبدیل شدند‪ .‬به عنوان نمونه‪ ،‬سخنرانی «چطور پروژههای متنباز از دست انسانهای سمی نجات‬
‫پیدا میکنند؟» باعث شد تا کمکم افراد بیشتری وارد بحثهای ما شوند‪ ،‬تا آنجایی که می شد به این گردهماییها‬
‫یکجورهایی درمان گروهی هم گفت! همه با مشکالتی که ما در موردشان صحبت میکردیم به نحوی احساس‬
‫نزدیکی میکردند و میخواستند این مسائل را به صورت گروهی ریشهکن کنند‪.‬‬

‫حاال ما اینجا هستیم! شش سال بعد‪ ،‬با مقادیر زیادی سخنرانی در مورد مشکالت کارِ گروهی و تیمی در‬
‫برنامهنویسی و مهندسی نرمافزار‪ .‬ویرایشگر ما در انتشارات ‪ O’Reilly Media‬به ما پیشنهاد داد که این صحبتها‬
‫را به صورت یک کتاب دربیاوریم‪ .‬بقیۀ داستان که دیگر مثل روز روشن است‪.‬‬

‫‪1. Apache Software Foundation‬‬

‫مبتنی بر و اسرت که به توسر هدهندگان نرمافزار یک مکان آنالین و متمرکز برای کنترل و مدیریت پروژههای‬ ‫‪SourceForge .2‬؛ یک نوع سرروی‬
‫نرمافزاری رایگان ارائه میدهد تا بتوانند کدهای منبع یا ردیابی اشکال و م کوس کردن بارگیریها را به صورت دقیق پیدا کنند‪( .‬و‪).‬‬
‫‪3. PyCON‬‬
‫‪4. ApachCON‬‬
‫‪5. OSCON‬‬
‫‪6. Google I/O‬‬
‫‪5‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬
‫‪6‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫این کتاب برای چه کسانی است؟‬

‫این کتاب در ابتدا برای برنامه نویسان نوشته شده بود‪ .‬برای کسانی که در تالش هستند تا در مقام و حرفۀ‬
‫خودشان پیشرفت کنند و نرمافزارهای فوقالعاده تولید کنند‪ .‬ولی در دومین نسخهای که از کتاب منتشر میکنیم‪،‬‬
‫برای ما کامالً مشخص شده است که مطالب این کتاب برای گروه وسیعتری از آدمها قابل استفاده است‪ .‬اگر شما‬
‫مشغول کاری هستید که نیازمند همکاری با افراد دیگر روی یک موضوع خالقانه ا ست‪ ،‬این کتاب برای شما مناسب‬
‫است‪ .‬ممکن است شما عضو یک گروه محلی‪ ،‬مذهبی یا گروه دوستی یا عضو یک کمیته یا تیمی از معمارها باشید‪.‬‬
‫در هر صورت‪ ،‬ما دو نکته را در مورد شمای خواننده مد نظر قرار میدهیم‪:‬‬

‫• شما در یک تیم هستید و با یک سری افراد خالق دیگر همکاری میکنید‪ .‬احتماالً عضو یک‬
‫شرکت بزرگ یا محیط ساختاریافته مشابه دیگری هستید‪.‬‬
‫• شما از ساختن‪ ،‬لذت میبرید و اعتقاد دارید که ساختن چیزها باید لذتبخش باشد و پاداشی‬
‫همراه خود داشته باشد‪ .‬اگر هدف شما از تولید محصول‪ ،‬صرفاً کسب درآمد برای امرارمعاش باشد‪ ،‬احتماالً‬
‫خیلی عالقه ای به خودسازی و رضایت شغلی نداشته باشید‪.‬‬

‫تجربۀ شخصی ما از مهندسی نرمافزار میآید‪ .‬به همین دلیل بیشتر مثالهایی که ما در این کتاب میآوریم‪ ،‬از‬
‫همین دنیای نرمافزار است‪ .‬ولی تقریباً تمام فرایندها و استراتژیهایی که در این کتاب مطرح میکنیم قابل تعمیم‬
‫به سایر رشتههای خالقانه نیز هستند‪.‬‬

‫حین بررسی اینکه مهندسین چطور می توانند با دیگران همکاری خوبی داشته باشند‪ ،‬به موضوعاتی برخورد‬
‫میکنیم که در نگاه اول‪ ،‬به نظر نمیآیند بخشی از شرح مسئولیتهای یک مهندس باشند‪ .‬در بعضی صفحات این‬
‫کتاب در مورد این صحبت خواهیم کرد که چطور یک تیم را رهبری کنیم یا یک سازمان را هدایت کنیم یا حتی‬
‫با کاربران نرمافزار خود یک رابطۀ صمیمانه و سالم را برقرار کنیم‪ .‬با یک نگاه کلی‪ ،‬به نظر میرسد که بخشهای‬
‫این کتاب برای مدیران تیمها نوشته شدند‪ ،‬ولی ما به شما اطمینان میدهیم که باالخره روزی خواهد رسید تا‬
‫شما هم خودتان را در جایگاهی ببینید که این مهارتها را به کار گرفتهاید‪ .‬ناباوری را کنار گذاشته و ادامۀ این‬
‫کتاب را بخوانید‪ .‬هرچه که در این کتاب نوشته شده‪ ،‬به کسانی که سازندۀ یک محصول هستند‪ ،‬ارتباط دارد‪.‬‬

‫هشدار! این یک دفترچۀ راهنما نیست‪.‬‬

‫قبل از اینکه شروع کنیم‪ ،‬الزم است که سطح توقعاتمان را تنظیم کنیم‪ .‬برنامهنویسها عاشق کتابهایی هستند‬
‫که صورت مسائل را با یک فرمول ریاضی دقیق ارائه بدهند و برای هر مسئله یک راهحل مرحله به مرحله تجویز‬
‫‪7‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫کنند‪.‬‬
‫این از آن کتابها نیست!‬

‫کتاب ما به بُعد انسانی تولید محصوالت مبتکرانه میپردازد و انسانها موجودات پیچیدهای هستند‪ .‬همان طور‬
‫که ما معموالً دوست داریم در سخنرانیهایمان بگوییم‪« :‬انسانها به طور کلی یک مشت باگ هستند که به صورت‬
‫متناوب پدیدار میشوند!» مسائل و راهحلهایی که در موردشان صحبت میکنیم‪ ،‬بیقاعدهتر از آنی هستند که‬
‫بشود در جعبه های منطقی و از پیش تعریف شده قرار بگیرند‪ .‬این کتاب اصوالً مجموعهای از چندین مقاله است‪.‬‬
‫در هر بخش یک سری مشکالت را که به هم مربوط هستند به صورت حکایتوار مطرح میکنیم و سپس در مورد‬
‫راهحلهایی که به آنها مربوط هستند بحث میکنیم‪ .‬برای اینکه بتوانید دامنۀ توجهتان را برای دقت کردن به‬
‫چندین صفحه گسترش بدهید‪ ،‬از نیمۀ راست مغز خود کمک بگیرید تا فصلهای مختلف کتاب را به هم ربط‬
‫بدهید‪.‬‬

‫یک سری مسئولیتهای دیگر را هم باید از روی دوش خودمان برداریم‪ .‬معموالً در سخنرانیهایمان به شوخی‬
‫اینطور میگوییم‪« :‬تمام این نظرات‪ ،‬نظرات شخصی خود ما و نتیجۀ تجربههای شخصی ماست‪ .‬اگر با آنها مخالف‬
‫هستید‪ ،‬کامالً آزادید که سخنرانی خودتان را داشته باشید‪ ».‬خارج از شوخی‪ ،‬خوشحال خواهیم شد که در مورد‬
‫نظرات‪ ،‬تصحیحات احتمالی‪ ،‬پیشنهادات و انتقادات شما صحبت کنیم‪ .‬هر آنچه در این کتاب آمده‪ ،‬نتیجۀ‬
‫درسهایی ست که ما از اشتباهاتمان گرفتیم‪.‬‬

‫ضمناً الزم است بدانیم هر اسمی که در مثالها مطرح شده‪ ،‬تغییر داده شده تا از هویت فرد بیگناه (یا گناهکار)‬
‫محافظت شود‪.‬‬

‫محتوای این کتاب در دانشگاهها تدریس نمیشوند‬

‫بیشتر مهندسین نرمافزاری که ما می شناسیم‪ ،‬بین ‪ 4‬تا ‪ 10‬سال در دانشگاه در مورد علوم کامپیوتر یا مهندسی‬
‫نرمافزار تحصیل کردهاند‪ .‬ولی با وجود این‪ ،‬تقریباً هیچ برنامۀ درسیای ‪ 1‬در مورد کار تیمی یا همکاری در یک‬
‫شرکت وجود ندارد‪ .‬درست است که معموالً دانشجوها باالخره برای پروژههای درسی مجبور می شوند به صورت‬
‫گروهی کار کنند‪ ،‬ولی بین تدریسِ کارِ گروهی به صورت اصولی و اجبار افراد به کارِ گروهی‪ ،‬تفاوتهای اساسی‬
‫وجود دارد‪ .‬بیشتر دانشجوها از این تجربه خسته هستند‪.‬‬

‫‪ .1‬ما کتا ‪ PeopleWare‬از ‪ Tom DeMarco‬را خواندیم و کتا خیلی خوبی اسررت‪ .‬ولی این کتا بیشررتر برای مدیران نوشررته شررده که ببینند‬
‫چطور میتوانند یک تیم را موفقتر کنند‪ ،‬تا اعضای تیم بتوانند با هم به صورت کارآمد همکاری کنند‪.‬‬
‫‪8‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬
‫‪9‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫ایدۀ کلی کتاب‬

‫موفقیت یک برنامهنویس در یادگیری آخرین زبانهای برنامهنویسی یا سریعترین کدنویسی خالصه نمیشود‪.‬‬
‫برنامهنویسهای حرفه ای تقریباً همیشه عضوی از یک تیم هستند‪ .‬اینطور به نظر میآید که تیمها‪ ،‬خیلی بیشتر‬
‫از آنچه که همه دوست دارند به آن اعتراف کنند‪ ،‬روی رضایت شغلی و میزان مفید بودن افراد تأثیر دارند‪.‬‬

‫ایدۀ کلی این کتاب ساده است‪ :‬توسعۀ نرمافزارها یک کار تیمی است و بُعد انسانی ماجرا به اندازۀ عوامل فنی‬
‫روی نتیجۀ کار تأثیر مستقیم خواهد داشت‪ .‬بیشتر آدمها وقت زیادی صرف یادگیری کار گروهی نکردهاند‪ ،‬حتی‬
‫اگر دههها وقت صرف یادگیری ابعاد فنی کار کرده باشند‪ .‬اینکه یاد بگیریم چطور با هم همکاری کنیم‪ ،‬به اندازۀ‬
‫یادگیری مسائل فنی‪ ،‬به موفقیت ما کمک می کند‪ .‬اگر وقت خودمان را در یادگیری مهارتهای ارتباطی و روابط‬
‫شخصی سرمایهگذاری کنیم‪ ،‬تأثیر به مراتب بیشتری را بدون تالش اضافهای‪ ،‬خواهیم داشت‪.‬‬
‫‪10‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫فصل اول‬

‫افسانۀ برنامهنویس نابغه‬

‫از آنجایی که این کتاب در مورد خطرات روابط اجتماعی در توسعهدهی محصوالت خالقانه است‪ ،‬به نظر منطقی‬
‫میآید که تمرکزمان را روی تنها متغیری که شما قطعاً روی آن کنترل دارید‪ ،‬بگذاریم‪ :‬یعنی خود شما‪.‬‬

‫به طور ذاتی‪ ،‬انسانها هیچوقت کامل نیستند‪ .‬ولی قبل از اینکه عیب و ایرادهای همکارهای خودتان را بسنجید‪،‬‬
‫الزم است که مشکالت و نقصهای شخصی خودتان را درک کنید‪ .‬ما میخواهیم در مورد رفتارها‪ ،‬خلقوخو و‬
‫واکنشهای خودتان فکر کنید و در نتیجۀ این تفکر امیدواریم که ایدۀ بهتری در مورد اینکه چطور می شود یک‬
‫برنامه نویس کارآمد و موفق شد به دست آورید‪ .‬نهایتاً شما انرژی کمتری را برای سروکله زدن با انسانها هدر‬
‫خواهید داد و وقت بیشتری را صرف کدنویسی خواهید کرد‪.‬‬

‫نکتۀ مهم و اصلی این فصل این است که شما درک کنید برنامهنویسی یک کار تیمی است‪ .‬و برای اینکه در‬
‫یک تیم مهندسی (یا هر تیم خالقانۀ دیگری) موفق باشید‪ ،‬باید اخالق و رفتار خودتان را روی سه محور اصلی‬
‫تواضع‪ ،‬احترام و اعتماد برقرار کنید‪ .‬قبل از اینکه جلوتر برویم‪ ،‬برای شروع بهتر است ببینیم برنامهنویسها به طور‬
‫کلی چگونه رفتار میکنند‪.‬‬
‫‪11‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫کمکم کن کدم رو مخفی کنم‬

‫در ده سال گذشته‪ ،‬هر دوی ما وقت نسبتاً خوبی را صرف سخنرانی در کنفرانسهای مربوط به برنامهنویسی‬
‫کردیم‪ .‬بعد از اینکه در سال ‪ 2006‬سرویس پروجکت هاستینگ‪ 1‬را به صورت متنباز از طرف گوگل عرضه کردیم‪،‬‬
‫با سؤالها و درخواستهای زیادی روبهرو شدیم‪ .‬اواسط سال ‪ 2008‬یک روند کلی در کل این سؤالها به وضوح‬
‫مشخص بود‪:‬‬

‫• میشه لطفاً این قابلیت رو به نرمافزار سابورژن اضافه کنید تا بعضی از شاخههای فرعی‪ 2‬از دید‬
‫بقیه مخفی باشند؟‬
‫• میتونید این امکان رو فراهم کنید که پروژههای متنباز در ابتدا مخفی و خصوصی باشند‪ ،‬ولی‬
‫وقتی آماده شدند بشه اونا رو عمومی کرد و در دسترس همه قرار داد؟‬
‫• من میخوام تمام کدهام رو از اول بنویسم‪ .‬می شه کمک کنید تمام نسخهها و تاریخچۀ کدهای‬
‫گذشتۀ من پاک بشن؟‬

‫وجه مشترک تمام این درخواستها را متوجه میشوید؟‬

‫جواب مشخص است‪ :‬عدم اعتمادبهنفس‪.‬‬

‫افراد از اینکه بقیه کار ناتمام و در حال پیشرفتشان را ببینند‪ ،‬واهمه دارند‪ .‬به نظر منطقی میآید و بخشی از‬
‫طبیعت انسان هم همین است‪ .‬هیچ کس دوست ندارد مورد انتقاد قرار بگیرد‪ ،‬مخصوصاً در مورد کارهایی که هنوز‬
‫کامالً تمام نشدهاند‪ .‬این نحوۀ نگرش افراد ولی یک سرنخ کلی به ما در مورد دنیای برنامهنویسی داد‪ .‬این عدم‬
‫اعتمادبهنفس‪ ،‬در واقع یک نشانه از وجود یک مسئلۀ وسیعتر است‪.‬‬

‫‪Project Hosting .1‬؛ یک سروی قدیمی از گوگل برای میزبانی پروژههای نرمافزاری‪( .‬م‪).‬‬
‫‪2. branch‬‬
‫‪12‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫اسطورۀ نبوغ‬

‫هر دوی ما در طول سالهای دهۀ ‪ 90‬در شیکاگو زندگی میکردیم و شاهد قهرمانیهای متعدد تیم شیکاگو‬
‫بولز ‪ 1‬در بسکتبال بودیم‪ .‬تلویزیون ملی پر شده بود از داستانهای افتخارات این تیم فوقالعاده‪ .‬ولی رسانهها بیشتر‬
‫روی چه چیزی تمرکز میکردند؟ ستارۀ خارقالعادۀ تیم‪ ،‬مایکل جردن! نه کل تیم‪ .‬هر بسکتبالیستی در دنیا دوست‬
‫داشت که بتواند مثل ام‪ .‬جِی بشود‪ .‬ما رقصیدن مایکل جردن با سایر بازیکنها را در زمین میدیدیم‪ .‬ام‪ .‬جِی‬
‫همهجا بود‪ :‬در تبلیغات تلویزیونی‪ ،‬یا حتی فیلمهای درِ پیتی که در آنها با شخصیتهای کارتونی بسکتبال بازی‬
‫میکرد‪ .‬او یک ستاره بود‪ .‬هر بچهای که در هر محلهای بسکتبال بازی میکرد‪ ،‬آرزو داشت وقتی بزرگ شد جای‬
‫مایکل جردن را بگیرد‪.‬‬

‫برنامهنویسها هم در تالش برای پیدا کردن و پرستش بتهای قهرمان‪ ،‬طبیعت مشابهی دارند‪ .‬لینوس تروالدز‪،‬‬
‫ریچارد استالمن‪ ،‬بیل گیتس ‪ ،‬همه قهرمانانی هستند که با شاهکارهایشان دنیا را تغییر دادند‪ .‬لینوس تروالدز به‬
‫تنهایی لینوکس را ساخت‪ ،‬مگر نه؟‬

‫‪1. Chicago Bulls‬‬

‫‪13‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫ولی واقعیت این است که لینوس صرفاً کد مقدماتی یک هستۀ مشابه یونیکس ‪ 1‬را به عنوان یک نمونه کار‬
‫نوشت و آن را برای یک سری آدم ایمیل کرد‪ .‬البته که کار کمی نبود و یک موفقیت بزرگ به حساب میآم د‪ .‬ولی‬
‫کاری که کرد صرفاً یک قسمت کوچک از کل ماجرا بود‪ .‬لینوکس صدها برابر بزرگتر از این حرفهاست و صدها‬
‫شخص باهوش آن را توسعه دادهاند ‪ .‬دستاورد واقعی لینوس این بود که این گروه از افراد را هماهنگ و رهبری‬
‫کرد‪ .‬لینوکس نهایتاً نتیجۀ درخشان این تالش گروهی به حساب میآمد (ضمن اینکه خود یونیکس را هم در اصل‬
‫یک گروه نخبه در ‪ Bell Labs‬نوشته بودند؛ نه فقط کن تامسون و دنیس ریچی)‪.‬‬

‫یک مثال مشابه دیگر‪ :‬آیا استالمن شخصاً تمام مجموعه نرمافزارهای بنیاد نرمافزار آزاد ‪ 2‬را نوشته است؟ او‬
‫نخستین نسل از نرمافزار ایمکس‪ 3‬را نوشت‪ .‬ولی صدها شخص دیگر پشت سایر نرمافزارهایی مثل بَش‪ 4‬یا جی‪.‬‬
‫سی‪ .‬سی ‪ ۵‬هستند که روی لینوکس اجرا میشوند‪ .‬استیو جابز کل تیمی را هدایت میکرد که مکینتاش‪ 6‬را ساختند‪،‬‬
‫و همچنین اگرچه بیل گیتس‪ ،‬یک مفسر اینترپرتر ‪ 7‬برای زبان برنامهنویسی بِیسیک نوشت که قابلیت اجرا روی‬
‫کامپیوترهای ابتدایی خانگی را داشت‪ ،‬ولی دستاورد اصلی او تأسیس یک شرکت بزرگ بود که حول محوریت زبان‬
‫برنامهنویسیِ ام‪ .‬اس‪ .‬داس ‪ 8‬به موفقیت رسید‪ .‬با وجود این‪ ،‬همۀ این افراد به نمایندگی از یک سری موفقیت جمعی‪،‬‬
‫تبدیل به نمادهایی همیشگی شدند‪.‬‬

‫مایکل جردن چطور؟ او هم همین طور‪ .‬ما از او یک بت میسازیم‪ ،‬ولی واقعیت این است که او به تنهایی تمام‬
‫بازیهای تیمشان را پیروز نشده است‪ .‬نبوغ واقعی او در این بود که می توانست به خوبی با همتیمیهایش بازی‬
‫کند‪ .‬مربی تیمشان‪ ،‬فیل جکسون‪ ،‬بسیار زرنگ بود‪ .‬ترفند مربیگری او شگفتآور است‪ .‬او به خوبی میدانست که‬
‫یک بازیکن به تنهایی نمیتواند باعث قهرمانی شود‪ .‬بنابراین او یک تیم رؤیایی با محوریت مایکل جردن را گردآوری‬
‫کرد‪ .‬تیم او مثل ماشینی که خوب روغنکاری شده باشد‪ ،‬روان بود و اگر نگوییم خیلی بیشتر‪ ،‬حداقل این تیم‬
‫اندازۀ خود مایکل جردن چشمگیر بود‪.‬‬

‫‪1. Unix‬‬
‫‪2. Free Software Foundation‬‬
‫‪3. Emacs‬‬
‫‪4. bash‬‬
‫‪5. GCC‬‬
‫‪Macintosh .6‬؛ یکی از رایانههای شرخیری که شررکت اپل اولین بار در تاری ‪ 24‬ژانویه ‪ 1984‬آن را تولید کرد و اولین رایانۀ شرخیری بود که راب‬
‫کاربر گرافیکی داشت‪( .‬و‪).‬‬
‫‪Interpretter .7‬؛ مفسری برای خواندن زبانهای برنامهنویسی که کدها را خ به خ میخواند و به زبان ماشین تبدیل میکند‪( .‬و‪).‬‬
‫‪8. MSDOS‬‬
‫‪14‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫خوب پس چرا ما در تمام این داستانها‪ ،‬از اشخاص بت میسازیم؟ چرا توجه ما آدمها جلب محصوالتی میشود‬
‫که یک آدم معروف از آن ها تعریف کرده باشد؟ چرا دوست داریم لباس یا کفش مایکل جردن را داشته باشیم؟‬

‫شهرت‪ ،‬میتواند یک دلیل خیلی بزرگ برای این کار باشد‪ .‬انسانها به طور غریزی به دنبال رهبر و یا یک الگو‬
‫میگردند تا از او یک بت بسازند و سعی کنند شبیه او رفتار کنند‪ .‬همۀ ما نیاز به قهرمانانی داریم که از آنها الهام‬
‫بگیریم‪ .‬دنیای برنامه نویسی هم از این قضیه مستثنا نیست‪ .‬شهرت در دنیای تکنولوژی یک مفهوم کامالً‬
‫شناخته شده است و همۀ ما دوست داریم چیزی را توسعه بدهیم که دنیا را عوض کند‪ ،‬یا یک زبان برنامهنویسی‬
‫فوقالعاده طراحی کنیم‪.‬‬

‫ته دل همۀ ما آرزویی نهفته است‪ ،‬برای اینکه روزی از ما به عنوان یک نابغه یاد کنند‪ .‬رؤیا و خیالپردازی شما‬
‫این است که روزی یک ایدۀ ناب به ذهنتان خطور کند‪ .‬به غار تنهایی خودتان بروید و برای هفتهها یا ماهها‪ ،‬ایدهای‬
‫را پیادهسازی کنید که به ذهنتان رسیده است‪ .‬سپس این ایدۀ ناب را در دنیا رها کنید تا همه انگشت به دهان به‬
‫نبوغتان خیره بمانند‪ .‬همۀ همکارهای شما تحتتأثیر این هوش و ذکاوت استثنایی قرار بگیرند و به صف بایستند‬
‫تا این نرمافزار را ببینند‪ .‬شهرت و ثروت هم طبیعتاً با همۀ اینها خودش را به شما نشان میدهد‪.‬‬

‫قصد جسارت نداریم‪ ،‬ولی بیایید واقعبینانه به قضیه نگاه کنیم‪ ،‬شما احتماالً یک نابغه نیستید‪ .‬بله ما مطمئنیم‬
‫که شما یک خانم یا آقای باهوش هستید‪ ،‬ولی میدانید که نابغههای واقعی چقدر کمیاب هستند؟ بله‪ ،‬متوجه‬
‫هستیم که شما کدنویسی بلدید‪ ،‬که مهارت آسانی نیست و خوب این ویژگی شما را در گروه افراد نسبتاً باهوش‬
‫جامعه قرار میدهد‪ .‬اصالً حتی اگر فرض کنیم شما یک نابغۀ ناب هستید‪ ،‬باز هم این به تنهایی کافی نیست‪.‬‬
‫نابغهها هم اشتباه میکنند‪ .‬همچنین‪ ،‬داشتن یک ایدۀ ناب و مهارت خارقالعادۀ برنامهنویسی به این معنی نیست‬
‫که لزوماً نرم افزار نهایی به موفقیت خواهد رسید‪ .‬این توانایی شما در همکاری کردن با بقیه است که میتواند باعث‬
‫شود شما در کارتان یک آدم موفق یا ناموفق شوید‪.‬‬

‫کامالً مشخص است که افسانۀ وجودِ یک نابغۀ خارقالعاده همچنان از عدم اعتمادبهنفس ما نشئت میگیرد‪.‬‬
‫بیشتر برنامهنویس ها از به اشتراک گذاشتن کاری که به تازگی شروع کردند صرفاً به این دلیل واهمه دارند که‬
‫حس میکنند همکارها اشتباهاتشان را میبینند و متوجه میشوند که آنها یک نابغۀ تمامعیار نیستند‪.‬‬

‫یک بار یک برنامهنویس در وبالگ «بِن» گفت‪:‬‬

‫«من واقعاً اعتمادبهنفسم را به کلی از دست میدهم وقتی حس میکنم آدمها قراره کار من رو قبل از اینکه به‬
‫اتمام برسه ببینند‪ .‬حس می کنم به شدت کار من رو قضاوت خواهند کرد و فکر میکنند من چقدر احمقم‪».‬‬
‫این حس‪ ،‬به شدت بین برنامهنویس ها متداول است‪ ،‬و واکنش طبیعی این است که در غار تنهایی خودتان‬
‫پنهان شده و مدام کار کنید و کار کنید و کار‪ .‬هیچکس خرابکاریهای شما را نخواهد دید و شما همیشه این‬
‫‪15‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫شانس را خواهید داشت تا موقعی از کارتان پردهبرداری کنید که کامل شده باشد‪ .‬اینقدر در خلوت خودتان‬
‫یواشکی کار کنید تا نتیجه بینقص و بیعیب شود‪.‬‬

‫یک دلیل دیگر برای پنهان کردن کار میتواند نگرانی از این موضوع باشد که برنامهنویس دیگری از کار شما‬
‫ایده بگیرد و قبل از ا ینکه شما فرصت کنید اجرای آن را تمام کنید‪ ،‬او ایدۀ شما را عملی کند‪ .‬با مخفی کردن‬
‫کارتان‪ ،‬یکجورهایی از ایدهتان حفاظت میکنید‪.‬‬

‫میدانیم که االن احتماالً به چه چیزی فکر میکنید‪« :‬خوب که چی؟ آدم اجازه نداره هر طوری که دوست‬
‫داشته باشه کار کنه؟!»‬

‫خوب راستش نه! توی این مورد خاص ما شدیداً معتقدیم که این کار شما یک اشتباه بزرگ است‪ .‬در ادامه‬
‫دلیل این عقیده را توضیح میدهیم‪.‬‬
‫‪16‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫پنهانکاری در برنامهنویسی‪ ،‬عامل ضرر و زیان‬

‫اگر شما تمام کارتان را در تنهایی و خلوت خودتان انجام دهید‪ ،‬خطر شکست و همین طور احتمال عدم‬
‫پیشرفت خودتان را به شدت افزایش میدهید‪.‬‬

‫اوالً‪ ،‬شما از کجا میدانید که در مسیر درستی قرار دارید؟‬

‫تصور کنید شما یک سازنده و طراح دوچرخه هستید‪ .‬یک روز یک ایدۀ خارقالعاده و ناب برای طراحی جدید‬
‫دندۀ دوچرخه به ذهنتان میرسد‪ .‬قطعاتی را که الزم دارید سفارش داده و هفتهها در کارگاهتان روی ساخت یک‬
‫نمونۀ اولیه‪ ،‬سخت تالش میکنید‪ .‬وقتی همسایۀ شما‪ ،‬که اتفاقاً او هم در ساخت دوچرخه سررشته دارد از شما در‬
‫مورد کاری که میکنید سؤال میپرسد‪ ،‬شما توضیحی نمیدهید‪ .‬شما نمیخواهید تا زمانی که کارتان کامل و‬
‫بینقص تمام نشده‪ ،‬کسی در مورد پروژۀ شما چیزی بداند‪ .‬چند ماه دیگر میگذرد و شما برای ساخت نمونه کارتان‬
‫دچار مشکل میشوید‪ .‬ولی خوب چون تمام این مدت را مخفیانه کار کردید‪ ،‬کمک گرفتن از دیگران در این مرحله‬
‫کامالً غیرممکن است‪ .‬یک روز ناگهان همسایهتان را میبینید که دوچرخۀ خودش را از پارکینگ بیرون آورده و‬
‫روی دوچرخهاش یک دندۀ خیلی مدرن و خاص سوار کرده است‪ .‬کاشف به عمل میآید که اتفاقاً او هم روی یک‬
‫ایدۀ خیلی مشابه به ایدۀ شما کار میکرده‪ ،‬ولی از چند نفر دیگر از دوستان و همکاران خودش هم کمک گرفته‬
‫است‪ .‬اینجاست که شما اعصابتان به هم میریزد‪ .‬کار خودتان را به همسایه نشان میدهید و او خیلی سریع برایتان‬
‫توضیح میدهد که کجای کار شما اشکال دارد‪ .‬اشکاالتی که احتماالً همان هفتۀ اول حل میشدند؛ اگر همان ابتدا‬
‫همسایه را در جریان پروژۀ خود گذاشته بودید‪.‬‬
‫‪17‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫چند نکته در این حکایت نهفته است‪ .‬اگر شما ایدۀ ناب خودتان را از بقیه مخفی نگه دارید و از نشان دادن کار‬
‫در حال پیشرفتتان به بقیه خودداری کنید‪ ،‬در حال یک قمار بزرگ هستید‪ .‬اشتباهات اساسی در طراحیهای اولیه‬
‫خیلی به راحتی پیش میآیند‪ .‬ممکن است خیلی راحت دوباره چرخ را اختراع کنید‪ ،1‬همچنین فواید استفاده از‬
‫همکاری بقیه را نیز از دست میدهید‪ .‬دقت کردید که چطور همسایۀ شما دندۀ دوچرخه را با کمک همکارانش‬
‫سریعتر از شما پیاده سازی کرد؟‬

‫مردم به همین دلیل‪ ،‬قبل از اینکه در آب شیرجه بزنند‪ ،‬دمای آب را با نوک پنجههای پایشان چک میکنند‪.‬‬
‫قبل از شروع هر کاری الزم است مطمئن شوید که اوالً شما روی موضوع درستی کار میکنید‪ ،‬ثانیاً نحوۀ اجرای‬
‫کارتان صحیح است و ثالثاً این کار قبالً انجام نشده است‪ .‬احتمال خطا در ابتدای کار بسیار باالست‪ .‬هرچه بیشتر‬
‫میکنید‪2 .‬‬ ‫از بقیه نظرشان را بپرسید‪ ،‬احتمال اشتباهات اولیه را کمتر‬

‫اینکه کارتان را از ابتدا با بقیه به اشتراک بگذارید و نظرشان را بپرسید‪ ،‬فقط باعث کاهش اشتباه و بیراهه نرفتن‬
‫نمیشود‪ ،‬بلکه باعث تقویت ویژگی خاصی در پروژۀ شما میشود که ما اسم آن را «ضریب اتوبوسی» ‪ 3‬میگذاریم!‬

‫ضریب اتوبوسی‪ :‬برابر با حداقلی از افراد است که اگر از بین بروند‪ ،‬پروژۀ شما هم کامالً تعطیل می شود و از بین‬
‫میرود‪.‬‬

‫‪ .1‬مخیوصا اگر واق ا سازندۀ دوچرخه باشید ‪):‬‬

‫‪ .2‬البته نظرسنجی بیش از اندازه در ابتدای کار پروژه میتواند خطرناک باشد‪ .‬در مورد این موضوع در فیلهای آینده بیشتر صحبت خواهیم کرد‪.‬‬

‫‪3 . Bus Factor‬‬

‫‪18‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫دانش و اطالعات چقدر بین افراد تیمتان پخش شده است؟ اگر شما تنها کسی هستید که جزئیات یک نمونه‬
‫کار را بلد هستید‪ ،‬هرچند که ممکن است از لحاظ امنیت شغلی مورد خوبی به نظر بیاید‪ ،‬ولی اگر روزی یک‬
‫اتوبوس با شما برخورد کند‪ ،‬کل پروژه از بین خواهد رفت‪.‬‬

‫ولی اگر شما و دوستتان با هم روی پروژه کار کرده باشید‪ ،‬عمالً ضریب اتوبوسی پروژه را دو برابر کردهاید و اگر‬
‫توانسته باشید یک تیم را در طراحی و پیاده سازی نمونه کار دخیل کنید‪ ،‬وضعیت شما بسیار بهتر هم خواهد بود‪.‬‬
‫پروژه صرفاً با ناپدید شدن یک نفر‪ ،‬از بین نخواهد رفت‪ .‬درست است که احتماالً اعضای تیم خدایی نکرده با‬
‫اتوبوس برخورد نخواهند کرد‪ ،‬ولی اتفاقات پیشبینینشدۀ دیگری ممکن است پیش بیایند‪ .‬مثالً یک نفر ممکن‬
‫است ازدواج کند یا به شهر دیگری منتقل شود یا از شرکت استعفا دهد یا مجبور شود از یکی از اعضای خانوادهاش‬
‫که مریض شده مراقبت کند‪ .‬نکتۀ بحث این است که شما باید در مورد پروژه این آیندهنگری را داشته باشید و با‬
‫باال بردن ضریب اتوبوسیِ تیم‪ ،‬احتمال موفقیت پروژه را افزایش دهید‪.‬‬

‫صرفنظر از بحث ضریب اتوبوسی‪ ،‬مسئلۀ سرعت کلی کار هم حائز اهمیت است‪ .‬به راحتی می شود فراموش‬
‫کرد که سرعت کار کردن انفرادی چقدر پایین است‪ .‬خیلی پایینتر از میزانی که آدمها دوست دارن د به آن اعتراف‬
‫کنند‪ .‬وقتی تنها کار میکنید‪ ،‬چه چیزهای جدیدی یاد می گیرید؟ سرعت کارتان چقدر است؟ اینترنت دنیای‬
‫اطالعات است‪ ،‬ولی بههیچوجه جای تجربۀ انسانها را نمی گیرد‪ .‬کار کردن در تیم باعث میشود که خرد جمعیِ‬
‫پشت یک پروژه افزایش پیدا کند‪ .‬وقتی روی یک مسئلهای گیر میکنید‪ ،‬چقدر از وقتتان را هدر میدهید تا‬
‫خودتان را از چالهای که در آن افتادها ید بیرون بکشید؟ حاال به این فکر کنید که چقدر این تجربه متفاوت خواهد‬
‫‪19‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫بود اگر چند نفر از همکارانتان کنار شم ا باشند و در لحظه به شما بگویند کجا اشتباه کردهاید و چطور میتوانید‬
‫مسئله را حل کنید‪ .‬دقیقاً به همین دلیل است که اعضای تیم کنار هم مینشینند (یا به صورت دو نفره برنامهنویسی‬
‫میکنند)‪.‬‬

‫بیشتر اوقات شما به یک جفت چشم دیگر هم نیاز خواهید داشت‪.‬‬

‫اجازه دهید یک مثال دیگر بزنم‪ .‬فرض کنید شما در حال کدنویسی با یک زبان برنامهنویسی هستید که دارای‬
‫کامپایلر‪ 1‬است‪ .‬آیا روزها مینشینید و ده هزار خط کد مینویسید و وقتی مطمئن شدید همهچیز را کامل و بینقص‬
‫تمام کردید‪ ،‬دکمۀ کامپایل را برای اولین بار فشار میدهید؟! البته که نه! چه فاجعهای به بار میآید‪.‬‬

‫ما برنامهنویسها با تغییرات کوچک کار میکنیم تا بتوانیم سریع نتیجۀ آنها را ببینیم‪ .‬یک تابع مینویسیم‪،‬‬
‫کامپایل میکنیم‪ ،‬یک تست به آن اضافه میکنیم‪ ،‬دوباره کامپایل میکنیم‪ ،‬کمی کد را تغییر میدهیم‪ ،‬مجدداً‬
‫کامپایل میکنیم‪ .‬اشتباهات تایپی و اشکاالت کد را بالفاصله حل میکنیم‪ .‬دائماً باید به کامپایلر تکیه کنیم تا‬
‫هوای ما را داشته باشد‪ .‬با این کار میتوانیم کیفیت کدمان را باال ببریم و نرمافزار را کمکم بهتر و قویتر کنیم‪.‬‬

‫این نیاز به پیشرفت کار در بخشهای کوچک‪ ،‬نه فقط در سطح کدنویسی‪ ،‬بلکه در سطح کل پروژه نیز وجود‬
‫دارد‪ .‬تغییرات اجتنابناپذیرند و پروژهها باید دائماً خود را با این تغییرات تطبیق دهند‪ .‬پروژهها معموالً با موانع از‬
‫قبل پیشبینینشدهای برخورد میکنند‪ .‬گاهی اوقات کامالً متوجه میشویم هیچچیز طبق برنامهای که در نظر‬
‫داشتیم پیش نمیرود‪ .‬نیازهای پروژه ناگهان تغییر میکنند‪ .‬چطور ما میتوانیم به سرعت برنامهها و طرحهایمان‬
‫را با تغییرات جدید تطبیق دهیم؟ جواب‪ :‬با کار کردن به صورت تیمی‪.‬‬

‫اریک ریموند یک جملۀ معروف دارد‪:‬‬

‫«وقتی تعداد چشمها زیاد شوند‪ ،‬باگها و ایرادهای نرمافزار نمایان میشوند‪».‬‬
‫شاید این جمله را بتوان کاملتر و بهتر به این صورت بیان کرد‪« :‬وقتی تعداد چشمها زیاد شوند‪ ،‬پروژۀ شما از‬
‫مسیر درست خارج نمیشود‪».‬‬

‫آدمهایی که داخل غار تنهایی خود کار میکنند‪ ،‬روزی بیرون میآیند و می بینند که با وجود اینکه کارشان را‬
‫به اتمام رساندند‪ ،‬ولی دنیای بیرون غار تغییر کرده و ایدۀ اولیۀ پروژۀ آنها دیگر در این دنیای جدید معنی‬
‫نمیدهد‪.‬‬

‫‪1. Compiler‬‬
‫‪20‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫مهندسین و دفتر کار شخصی‬

‫بیست سال پیش‪ ،‬ذهنیت کلی آدمها این بود که یک اتاق شخصی که بتوان درِ آن را بست‪ ،‬بهترین مکان برای‬
‫یک مهندس است تا بتواند باالترین کارایی را داشته باشد‪ .‬فرض و گمان آن روزها این بود که این دفتر شخصی‪،‬‬
‫باعث میشود یک برنامهنویس مدت زمان بیشتری برای خودش داشته باشد و فقط روی کد نوشتن تمرکز کند‪.‬‬
‫ولی ما فکر میکنیم نه تنها اتاق و دفتر شخصی برای بیشتر مهندسین نرمافزار اصالً ضروری نیست‪ ،‬بلکه حتی‬
‫خطرناک هم هست‪ .‬امروزه‪ ،‬نرمافزارها را تیمهای مهندسی مینویسند‪ ،‬نه اشخاص‪ .‬داشتن یک کانال ارتباطی قابل‬
‫اتکا با سایر اعضای تیم‪ ،‬حتی از داشتن اتصال پرسرعت به اینترنت هم مهمتر و ضروریتر است‪ .‬اگر تمامِ وقت دنیا‬
‫را هم بدون هیچ مزاحمی داشته باشی‪ ،‬وقتی روی کار اشتباهی تمرکز کرده باشی‪ ،‬فقط وقتت را تلف کردهای‪.‬‬

‫متأسفانه به نظر میآید بعضی از شرکتهای مدرن دنیای تکنولوژی‪ ،‬این روزها از آن سمت بام افتادهاند‪ .‬وقتی‬
‫وارد شرکت آنها میشوید‪ ۵0 ،‬یا حتی تا ‪ 100‬نفر را میبینید که در سالنهای بسیار بزرگ در کنار هم کار‬
‫می کنند‪ .‬این طرح پالن آزاد و باز در دفاتر مهندسی این روزها موافق و مخالفهای خودش را دارد‪ .‬همه از‬
‫کوچکترین مکالمهها خبردار میشوند و آدمها برای صحبت کردن احساس راحتی نمیکنند‪ ،‬چون نگران هستند‬
‫که باعث اذیت و آزار بقیه شوند‪ .‬این مشکل هم به اندازۀ دفترهای شخصی مضر است‪.‬‬

‫ما معتقدیم که حد وسط این دو حالت احتماالً بهترین راهحل باشد‪ .‬تیمها را به گروههای ‪ 6‬تا ‪ 12‬نفره تقسیم‬
‫کنید و هر تیم را در اتاق مخصوص خودشان قرار دهید‪ .‬بدین صورت صحبتهای خودجوش راحتتر شکل‬
‫میگیرند و کسی از حرف زدن خجالت نمیکشد و باعث آزار دیگران هم نمی شوند‪ .‬قطعاً در این حالت هم مثل‬
‫هر حالت دیگری‪ ،‬تکتک افراد همچنان نیاز دارند که جل وی سروصداهای مزاحم را بگیرند‪ .‬به همین دلیل است‬
‫که خیلی از آدمها راهحلهای خالقانه ای پیدا کردند تا بتوانند به بقیه نشان دهند که در کاری عمیق شدند و‬
‫نمیخواهند کسی مزاحم آنها شود‪ .‬ما در تیمی کار میکردیم و بین خودمان یک قانون گذاشته بودیم که هر‬
‫موقع هر کسی با فرد دیگری کار داشت‪ ،‬اسمش را صدا میکرد و میگفت‪« :‬چند دقیقه وقت داری؟»‪ 1‬اگر فرد‬
‫مورد نظر فرصت صحبت کردن داشت با صندلی خود میچرخید و با هم صحبت میکردند و اگر فرصت نداشت‪،‬‬
‫میگفت‪« :‬چند لحظه فقط‪ 2»،‬به این معنی که در اولین فرصتی که پیدا میکرد میآمد و با همکارش صحبت‬
‫میکرد‪ .‬تیمهای دیگری را هم دیدیم که از هدفونهای مخصوص کم کردن صدای محیط‪ 3‬استفاده میکردند تا‬
‫سروصدای محیط پیرامون را به حداقل برسانند‪ .‬به طور کلی‪ ،‬گذاشتن هدفون روی سر میتواند یک نشانه تلقی‬
‫شود به این معنی‪« :‬االن مزاحم من نشوید‪ ،‬مگر اینکه کارتان خیلی واجب باشد‪ ».‬حتی تیمهایی را هم دیدیم که‬

‫‪1. Breakpoint‬‬
‫‪2. Ack‬‬
‫‪3. Noise Cancellation‬‬
‫‪21‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫از عروسک یا وسایل دیگری استفاده میکردند تا نشان دهند که در حال حاضر سرشان شلوغ است و یا در کاری‬
‫عمیق غرق شدهاند‪.‬‬

‫اشتباه برداشت نکنید! بله ما هم باور داریم که برنامهنویسها نیاز به بازههای زمانی بدون وقفه و مزاحم دارند‬
‫تا در نوشتن کدهای برنامهنویسی عمیق شوند‪ .‬ولی در عین حال همچنان انتظار داریم که آنها یک کانال ارتباطی‬
‫قوی و همیشه در دسترس با سایر همتیمیهای خودشان داشته باشند‪ .‬هنر واقعی‪ ،‬پیدا کردن حد وسط بین این‬
‫دو نیاز است‪.‬‬

‫خوب نتیجه این شد‪« :‬ریسکِ تنهایی کار کردن ذاتاً از کارِ گروهی بیشتر است‪ ».‬به جای اینکه نگران دزدیدن‬
‫ایدهتان یا نحوۀ قضاوت کارتان باشید‪ ،‬باید بیشتر از این بترسید که وقتتان را روی یک کار اشتباه تلف میکنید‪.‬‬
‫متأسفانه‪ ،‬مسئلۀ مخفی کردن ایدهها فقط محدود به رشتۀ مهندسی نرم افزار نیست‪ .‬این یک مشکل فراگیر در‬
‫همۀ رشتههاست‪ .‬برای مثال‪ ،‬دنیای علم و دانش مثالً قرار است که یک دنیای باز و آزاد از همکاری و تبادل‬
‫اطالعات باشد‪ ،‬ولی استیصال نیاز برای چاپ مقاله و رقابت برای دستیابی به بودجههای تحقیقاتی باعث شده است‬
‫تا نتیجۀ عکس به دست بیاید‪ .‬متفکران بزرگ ایدههای خود را با بقیه تقسیم نمیکنند‪ .‬به شدت در تالشاند تا‬
‫کارهایشان را از دیگران پنهان کنند و در غار تنهایی خود به تحقیق میپردازند و از ایرادهای کارشان بیخبر‬
‫میمانند‪ .‬نهایتاً مقالۀ خودشان را چاپ میکنند و طوری وانمود می کنند که انگار پشت کارشان تالش و کوشش‬
‫بیوقفهای نبوده است‪ .‬نتایج عموماً فاجعهبار هستند‪ :‬یا به طور اتفاقی کار یک نفر دیگر را تکرار کردهاند‪ ،‬یا کارشان‬
‫ایرادهایی دارد که متوجهش نبودند و یا نهایتاً کاری را عرضه کردهاند که هر چند زمان شروعش موضوعی ناب و‬
‫جالب بوده است‪ ،‬ولی االن دیگر بیمعنی و بیفایده است‪ .‬مقدار زمانی که در این کار تلف می شود‪ ،‬بسیار غمانگیز‬
‫است‪ .‬شما یکی مثل بقیه نباشید!‬
‫‪22‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫مهم‪ ،‬تیم است!‬

‫خوب اجازه دهید به عقب برگردیم و تمام این ایدههایی را که مطرح کردیم روی هم بگذاریم‪ .‬اصل صحبت ما‬
‫این است که در دنیای برنامهنویسی‪ ،‬فردگرایی خیلی به ندرت پیدا می شود‪ .‬حتی اگر هم وجود داشته باشد‪ ،‬افراد‬
‫فردگرا هیچوقت به تنهایی به موفقیتهای خارقالعاده دست پیدا نمیکنند‪ .‬پشت سر دستاوردهایی که توانستهاند‬
‫دنیا را با آن تکان دهند‪ ،‬جرقۀ یک ایدۀ ناب به همراه تالش قهرمانانۀ یک تیم منسجم نهفته است‪ .‬هدف واقعی‪،‬‬
‫ساختن یک تیم از فوق ستارههاست و این کار بسیار سخت است‪ .‬بهترین تیمها آنهایی هستند که از فوق‬
‫ستارههایی که دارند‪ ،‬هوشمندانه استفاده میکنند‪ .‬عملکرد یک گروه به عنوان یک تیم‪ ،‬همیشه از حاصل جمع‬
‫کارایی تکتک افراد حاضر در تیم بیشتر است‪.‬‬

‫به زبان سادهتر‪ ،‬برنامهنویسی یک کار تیمی است‪ .‬ممکن است درک این موضوع سخت باشد‪ ،‬چرا که تمام‬
‫پیشفرضهای ما از قهرمانسازی نابغههای دنیای کامپیوتر را به هم میریزد؛ ولی مثل یک شعار این جمله را‬
‫تکرار میکنیم‪« :‬برنامهنویسی‪ ،‬یک کار تیمیست!»‬

‫وقتی در النۀ تنهایی خودتان کدنویسی کنید‪ ،‬نابغه بودن کافی نیست‪ .‬هیچوقت با قایم شدن و کار پنهانی روی‬
‫یک پروژۀ سری‪ ،‬دنیا را تکان نخواهید داد و نتیجۀ کارتان بقیه را شگفتزده نخواهد کرد‪ .‬الزم است تا حتماً با‬
‫‪23‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫بقیه کار کنید‪ .‬رؤ یا و هدف خودتان را با دیگران در میان بگذارید‪ .‬کار را بین افراد تقسیم کنید و از نحوۀ کار‬
‫همکارهایتان چیزهای جدید یاد بگیرید‪.‬‬

‫چه تعداد نرمافزار موفق یا قطعهای از نرمافزار را میتوانید در دنیا نام ببرید که خیلی از آدمها به صورت گسترده‬
‫از آن استفاده میکنند‪ ،‬ولی حقیقتاً فقط و فقط یک نفر آن را نوشته باشد؟ ‪ 1‬این شعار را که برنامهنویسی یک کار‬
‫تیمی است‪ ،‬بارها در بخشهای مختلف این کتاب تکرار خواهیم کرد‪ .‬یک تیم منسجم و کارآمد مثل طال نایاب‬
‫است و کلید اصلی دروازۀ موفقیت به شمار می آید‪ .‬تمام تالش شما باید در راستای رسیدن به این هدف باشد‪ .‬و‬
‫این دقیقاً موضوع اصلی کتابی است که در دست شماست‪.‬‬

‫‪ .1‬ممکن است یک نفر بگوید ‪ !LATEX‬ولی خو به سختی میتوان گفت که ‪ LATEX‬را ت داد زیادی از افراد در دنیای نرمافزار استفاده‬
‫میکنند‪ .‬مگر اینکه نویسندگان مقاالت علمی را هم در دنیای کامپیوتر و برنامهنویسی لحاظ کنیم‪.‬‬
‫‪24‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫ستونهای سهگانه‬

‫پیشتر‪ ،‬منظورمان را از کار تیمی در مهندسی نرم افزار بیان کردیم‪ .‬اگر کار تیمی‪ ،‬بهترین راه برای تولید‬
‫قویترین نرمافزارهاست‪ ،‬چطور می توان یک تیم خوب را درست یا پیدا کرد؟ کار سادهای نیست‪ .‬برای رسیدن به‬
‫مدینۀ فاضله در کار تیمی‪ ،‬ابتدا الزم است سه مهارت اجتماعی را که ما به آنها «ستونهای سهگانه» میگوییم‬
‫به خوبی یاد بگیرید و به آن عمل کنید‪ .‬این سه مهارت‪ ،‬فقط عامل روغنکاری چرخهای روابط اجتماعی نیستند‪،‬‬
‫بلکه شالوده و بنیادی هستند که روابط تیمی سالم روی آنها استوار میشوند‪.‬‬

‫تواضع‪:‬‬

‫شما مرکز دنیا نیستید‪ .‬شما نه معصوم هستید و نه همهچیزدان‪ .‬شما دی ِد بازی نسبت به بهبود‬ ‫•‬

‫شخصیت خود دارید‪.‬‬

‫احترام‪:‬‬

‫شما از ته دل به همکارانتان اهمیت میدهید‪ .‬با آنها مثل انسان رفتار میکنید و قدر مهارتها‬ ‫•‬

‫و دستاوردهای آنها را میدانید‪.‬‬

‫اعتماد‪:‬‬

‫اطمینان دارید که سایرین‪ ،‬انسانهای شایستهای هستند که کار خودشان را بلدند‪ .‬شما به آنها‬ ‫•‬

‫این فرصت را می دهید که هرجا مناسب بود اختیار امور را در دست بگیرند‪.‬‬

‫به مجموعه این اصول سهگانه‪ ،‬به اختصار ‪ HRT1‬میگوییم و آن را هارت (‪ Heart‬به معنی قلب) تلفظ میکنیم‬
‫و نه هِرت (‪ Hurt‬به معنی آسیب و درد)‪ .‬چرا که هدف از این اصول‪ ،‬کاهش درد و آسیبرسانی به یکدیگر است‪.‬‬

‫قضیه ای که ما در طول این کتاب سعی در اثباتش داریم به همین سه ستون برمیگردد‪ :‬تقریباً ریشۀ تمام‬
‫درگیریهای ارتباطی در تیمها را می شود در عدم یا کمبود حداقل یکی از اصول تواضع‪ ،‬احترام و یا اعتماد پیدا‬
‫کرد‪ .‬ممکن است ادعای سنگینی به نظر بیاید‪ ،‬ولی بیشتر به آن فکر کنید‪ .‬یک رابطۀ اجتماعی زشت را که باعث‬
‫ناراحتی شما در زندگی شده به خاطر بیاورید‪ .‬در بطن این مجادله‪ ،‬آیا همۀ طرفین به اندازۀ کافی فروتنی و تواضع‬

‫‪ .1‬حروف ابتدای کلمه انگلیسی برای هر یک از این سه ستون‪ .‬ی نی‪Humility, Respect, Trust :‬‬
‫‪25‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫به خرج دادهاند؟ آیا رفتار آدمها با هم بر پایۀ احترام و مالیمت بوده است؟ آیا بین افراد دخیل در صحبت‪ ،‬احترام‬
‫دوطرفهای وجود داشت؟‬

‫این اصول برای ما آنچنان حائز اهمیت هستند که کل کتاب را بر اساس آنها طبقهبندی کردهایم‪ .‬کتاب با‬
‫تمرکز روی شما شروع می شود تا شما را قانع کند اصول ‪ HRT‬را درون خودتان تقویت کنید و آنها را مرکز‬
‫توجهتان در ارتباطاتتان قرار دهید‪ .‬فصل اول کتاب در همین راستاست‪ .‬در فصل دوم دربارۀ ساختن یک تیم بر‬
‫اساس ستونهای سهگانۀ ‪ HRT‬صحبت خواهیم کرد‪ .‬سپس دربارۀ ساختن فرهنگ تیمی صحبت میکنیم که‬
‫نقطۀ عطفی در فرایند ساختن یک تیم رؤیایی است‪ .‬در مرحلۀ بعدی تمرکزمان را روی آن دسته از همکارهایی‬
‫میگذاریم که اگرچه ممکن است عضوی از هستۀ اصلی تیم ما نباشند‪ ،‬ولی به طور روزانه با ما در ارتباط هستند‪.‬‬
‫مثالً همکارانی که در تیمهای دیگر کار میکنند یا داوطلبانی که صرفاً به پروژۀ ما کمک میکنند‪ .‬خیلی از این‬
‫افراد ممکن است نهتنها به اصول ‪ HRT‬پایبند نباشند‪ ،‬بلکه حتی شاید به طور اصولی انسانهای سمی و خطرناکی‬
‫باشند! اولین قدم این است که یاد بگیرید چطور تیمتان را در مقابل این دسته از آدمها محافظت کنید‪ .‬هدف‬
‫نهایی خارج کردن نیش و دندان این آدمها از فرهنگ تیمی شماست که خود این کار میتواند یک راهحل عالی‬
‫برای گسترش تیمتان باشد‪.‬‬
‫‪26‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫خیلی از تیم ها‪ ،‬عضوی از یک شرکت بزرگ هستند که خود محیط و فرهنگ شرکت میتواند برایشان به اندازۀ‬
‫آدم های سمی‪ ،‬دست و پاگیر و مخرب باشد‪ .‬اینکه بلد باشیم چطور بین موانع بازدارندۀ محیط یک شرکت مانور‬
‫بدهیم‪ ،‬میتواند مستقیماً روی موفقیت یا عدم موفقیت تولید یک محصول نرمافزاری تأثیر بگذارد‪.‬‬

‫و در نهایت نباید کاربران نرم افزارتان را فراموش کنید‪ .‬گاهی خیلی راحت وجود آنها را از یاد میبریم ولی‬
‫کاربران‪ ،‬خون جاری در رگهای پروژۀ شما هستند‪ .‬نرم افزار شما بدون افرادی که از آن استفاده کنند‪ ،‬هیچ هدف‬
‫و مقصودی نخواهد داشت‪ .‬تمام اصول ‪ HRT‬که باید بین افراد تیمتان رعایت کنید‪ ،‬دقیقاً در نحوۀ ارتباط شما با‬
‫مشتریهایتان نیز صدق میکند‪ .‬فواید این روش بازخورد با مشتری‪ ،‬بسیار زیاد خواهد بود‪.‬‬

‫یک لحظه توقف کنید!‬

‫احتماالً وقتی این کتاب را برداشتید‪ ،‬انتظار نداشتید که در حال ثبتنام در یک گروه حمایتی باشید که هر‬
‫هفته جلسات دورهمی برگزار میکنند؛ درک میکنیم‪ .‬سروکله زدن با مشکالت روابط اجتماعی گاهی اوقات‬
‫‪27‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫میتواند سخت باشد‪ .‬تعامل با دیگر انسانها‪ ،‬گاهی آشفته‪ ،‬شلوغ‪ ،‬غیرقابل پیشبینی و حتی آزاردهنده است‪ .‬به‬
‫جای تالش برای برنامهریزی و سیاستمداری در روابط اجتماعی‪ ،‬آدم وسوسه میشود کالً قضیه را فراموش کند‪.‬‬
‫وقتی آدم میتواند با یک کامپایلر منطقی و قابل پیشبینی وقت بگذراند‪ ،‬چرا باید خودش را درگیر مسائل روابط‬
‫اجتماعی بکند؟‬

‫توجه شما را به بخشی از سخنرانی معروف ریچارد همینگ ‪ 1‬جلب میکنم‪:‬‬

‫«اگر همیشه با منشی ام جوری رفتار کنم که هم محترمانه باشد و هم او را سر حال نگه دارد‪ ،‬کمک و سرویس‬
‫فوقالعاده بهتری دریافت میکنم‪ .‬مثالً یک روز به یک دلیل احمقانه تعدادی از افرادی که کارهای خدماتی در‬
‫مورِی هیل‪ 2‬ارائه میدادند‪ ،‬دیگر کار خود را انجام ندادند؛ نپرسید چرا‪ ،‬کار نمیکردند‪ .‬من هم نیاز داشتم یک‬
‫سری از کارها حتماً انجام شود‪ .‬منشی من با یک نفر در هالمدِل ‪ 3‬تماس گرفت‪ ،‬سوار ماشین شرکت شد‪ ،‬یک‬
‫ساعت رانندگی کرد و کار مرا راه انداخت و برگشت‪ .‬به نوعی جواب همۀ رفتارهای محترمانۀ من با او و تالشهای‬
‫من برای خنداندنش را داد‪ .‬به وسیلۀ یادگیری و مطالعۀ دقیق یک سیستم‪ ،‬شما یاد میگیرید که چطور کاری‬
‫کنید که سیستم در راستای اهداف شما کار کند‪».‬‬
‫نصحیتی که در این گفته نهفته این است‪« :‬قدرت روابط اجتماعی را دستکم نگیرید‪ ».‬در مورد فریبکاری یا‬
‫گول زدن افراد صحبت نمی کنیم‪ .‬در مورد ساختن روابط مفید اجتماعی در راستای انجام دادن کارها صحبت‬
‫میکنیم‪ .‬همیشه عمر دوستیها بیشتر از عمر پروژهها خواهد بود‪.‬‬

‫‪1. Richard Hamming - “You And Your Research” http://www.cs.virginia.edu/~robins/YouAndYourResearch.pdf‬‬

‫‪2. Murray Hill‬‬
‫‪3. Holmdel‬‬
‫‪28‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫اصول ‪ HRT‬در عمل‬

‫شاید تا االن اینطور به نظر رسیده باشد که ما روی منبر رفتهایم و در مورد تواضع‪ ،‬احترام و اعتماد فقط حرف‬
‫زده و موعظه کردهایم‪ .‬باید دید که چطور میتوان این صحبت ها را در زندگی روزمره به واقعیت تبدیل کرد‪ .‬در‬
‫این بخش‪ ،‬به دنبال راهکارهای عملی هستیم تا به وسیلۀ آنها یک سری رفتارهای شخصی را بازبینی کنیم‪.‬‬
‫ممکن است خیلی از مثالهایی که می آوریم به نظر واضح و مبرهن بیایند‪ ،‬ولی وقتی که در آنها عمیق شوید‬
‫متوجه می شوید که بیشتر اوقات شما یا همکارانتان خطاکار هستید‪.‬‬
‫‪29‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫غرورت را کنار بگذار‬

‫این جمله با زبان بیزبانی عدم تواضع را به روی آدمی میآورد که خیلی رفتارهای فروتنانهای ندارد‪ .‬هیچکس‬
‫دوست ندارد با کسی همکار باشد که دائماً فکر میکند مهمترین انسان در اتاق است‪ .‬حتی اگر واقعاً شما باهوشترین‬
‫آدم در یک بحث باشید‪ ،‬الزم نیست مدام هوشتان را در چشم سایرین فرو کنید‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬آیا در مکالمهها‬
‫دوست دارید همیشه حرف اول یا حرف آخر را شما بزنید؟ آیا فکر میکنید الزم است تا دربارۀ هر موضوع و مبحثی‬
‫نظر بدهید؟ یا شاید احتماالً آدمی را می شناسید که اینطور باشد‪.‬‬

‫توجه کنید که تواضع و فروتنی به این معنی نیست که اجازه دهید بقیه سوار شما بشوند‪ .‬اعتمادبهنفس هیچ‬
‫اشکالی ندارد‪ .‬فقط مثل آدمهای همه چیزدان رفتار نکنید‪ .‬همیشه سعی کنید تمرکزتان روی برانگیختن غرور‬
‫تیمی باشد‪ ،‬نه فردی‪ .‬به جای اینکه شخصاً نشان دهید آدم فوقالعادهای هستید‪ ،‬سعی کنید حس موفقیت و غرور‬
‫تیمی را بین همکارانتان تقویت کنید‪ .‬یک مثال خوب در این راستا‪ ،‬بنیاد نرمافزار آپاچی است که کارنامۀ بلندباالیی‬
‫در ساخت تیمهای منسجم در تولید نرمافزارهای مختلف دارد‪ .‬تیمهای این بنیاد به صورت فوقالعادهای به همکاری‬
‫و کارِ گروهی خود میبالند و اجازه نمی دهند که یک شخص با فردگرایی برای پز دادن از تیم سوءاستفاده کند‪.‬‬

‫غرور‪ ،‬خودش را به روشهای زیاد و متفاوتی نشان میدهد و بیشتر اوقات مانع کارایی شما می شود‪ .‬به قسمتی‬
‫دیگر از سخنرانی ریچارد همینگ در همین زمینه توجه کنید‪:‬‬

‫«جان تاکی ‪ 1‬همیشه خیلی معمولی لباس میپوشید‪ .‬وقتی وارد دفتر کار مهمی می شد‪ ،‬ممکن بود مدتها‬
‫طول بکشد تا بقیه متوجه شوند که او چه شخص مهمی است و بهتر است به صحبتهای او گوش دهند‪ .‬مدتی‬
‫طوالنی ‪ ،‬جان مجبور بود با این طرز رفتار بقیه کنار بیاید‪ .‬غرور و تکبر کار بیهودهای هست‪ .‬من هیچوقت نگفتهام‬
‫که جلوی دیگران کوتاه بیایید‪ .‬بحث من ا ین است که اگر با بقیه کنار بیایید و خودبزرگبینی را کنار بگذارید‪،‬‬
‫حتماً سودش را می بینید‪ .‬ولی برعکس اگر غرور و تکبر را انتخاب کنید و معتقد باشید که همیشه حرف حرف‬
‫شماست‪ ،‬به مرور در طول عمر کاری خود هزینهاش را میپردازید‪ ...‬یادگیری سیستمهای متنوع به شما کمک‬
‫میکند که از آن ها در راستای اهداف و نیازهای خودتان استفاده کنید‪ .‬اگر نه‪ ،‬مجبورید دائماً در جنگ با‬
‫سیستم های دور و برتان باشید‪».‬‬

‫‪John Tukey .1‬؛ ریاضیدان م روف آمریکایی و مبدع الگوریتم ‪Fast Fourier Transform‬‬
‫‪30‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫نحوۀ انتقاد کردن و انتقادپذیری‬

‫داستانی در مورد شخصی به نام جو که به تازگی کار جدیدی را تحت ِسمَت برنامهنویس آغاز کرده بود‪ ،‬مطرح‬
‫میکنیم‪ .‬او همان هفتۀ اول شدیداً روی کد نرم افزار و پروژه تمرکز کرد‪ .‬از آنجا که برای کارش اهمیت باالیی قائل‬
‫بود و به نحوۀ برنامهنویسی دقت داشت‪ ،‬به مرور از همتیمی های خودش در مورد کارشان سؤال کرد‪ .‬محترمانه در‬
‫مورد نحوۀ طرز فکر و پیشفرضهای آنها اطالعات بیشتری درخواست کرد و تکه کدهایی را برایشان ایمیل‬
‫میکرد تا هم نظرشان را بپرسد و هم مؤدبانه پیشنهاد بدهد که چطور میتوانند منطق کدشان را بهتر کنند‪ .‬چند‬
‫هفته که گذشت‪ ،‬به دفتر رئیس بخش احضار شد‪ .‬جو با تعجب پرسید‪« :‬مشکل چیست؟ من چه کار اشتباهی‬
‫انجام دادم؟»‬

‫رئیسش با نگرانی گفت‪« :‬ما شکایتهای زیادی در مورد تو شنیدیم جو؛ به نظر میآد که رفتار تو با همکارانت‬
‫خیلی تند و خشن است‪ .‬چپ و راست از آنها ایراد میگیری‪ ،‬از دست تو ناراحتاند‪ .‬الزمه که کمی مالیمتر باشی!»‬

‫جو مات و مبهوت بود‪ .‬در یک محیط مناسب و بر پایۀ اصول ‪ ، HRT‬همکاران جو باید با خوشحالی از نظرات‬
‫و پیشنهادهای جو استقبال میکردند‪ .‬ولی در این مورد خاص‪ ،‬به نظر میآمد که جو باید به خاطر عدم اعتمادبهنفس‬
‫همکارهای خودش مالیمتر رفتار میکرد و نظرات و پیشنهادهای خودش را به صورت لطیفتری مطرح میکرد‪.‬‬

‫در یک محیط حرفهای مهندسین نرمافزار‪ ،‬انتقادات هیچوقت شخصی نیستند؛ بلکه بیشتر اوقات به خاطر بهتر‬
‫شدن محصول نهایی مطرح میشوند‪ .‬نکتۀ ریز اساسی این است که شما و همکارانتان بتوانید یک انتقاد سازنده در‬
‫مورد یک کار خالقانه را از توهین به شخصیت طرف‪ ،‬تشخیص دهید‪ .‬حمله به شخصیت آدمها هیچ سودی ندارد‬
‫و تقریباً غیرممکن است که آدم بتواند بابت آن کاری انجام دهد؛ ولی انتقاد سازنده‪ ،‬باعث میشود تا پیشرفت‬
‫بیشتری بکنید‪ .‬مهمتر از همه‪ ،‬یک انتقاد سازنده همیشه محترمانه مطرح میشود‪ ،‬چرا که بر اساس عالقه به بهبود‬
‫و پیشرفتِ کار طرف مقابل خواهد بود‪ .‬اگر واقعاً شخصی برای شما محترم باشد‪ ،‬همیشه در انتخاب واژهها و عبارات‬
‫دقت می کنید‪ .‬نزاکت در انتخاب کلمات و جمالت مفید در انتقاد و پیشنهاد‪ ،‬مهارتیست که فقط با تمرین زیاد‬
‫به دست میآید‪.‬‬

‫در مقابل‪ ،‬شما نیز الزم است هنر انتقادپذیری را یاد بگیرید‪ .‬یعنی نهتنها الزم است تا در مهارت و تواناییهای‬
‫خود فروتن باشید‪ ،‬بلکه باید اعتماد داشته باشید که همکارانتان قلباً خیر و صالح و پیشرفت شما (و البته کار و‬
‫پروژه) را در نظر دارند‪ .‬برنامهنویسی مهارتی ا ست که مثل هر توانایی دیگر با تمرین و ممارست بهتر می شود‪ .‬اگر‬
‫همکارتان در مورد فرضاً توانایی شعبدهبازی شما پیشنهاد یا نظری ارائه میداد‪ ،‬آیا این نظر را یک حملۀ شخصی‬
‫به هویت خود تلقی میکردید؟ فکر میکنیم‪ ،‬یعنی امیدواریم که اینطور نباشد‪ .‬برای مثال‪ ،‬کدی که شما‬
‫مینویسید یا محصول خالقانهای که خلق می کنید برابر با شخصیت و ارزش هویت شما نیست‪ .‬تکرار میکنیم‪:‬‬
‫‪31‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫«شما‪ ،‬کُدی نیستید که مینویسید!» شما هم این را تکرار کنید‪« :‬شما‪ ،‬چیزی که خلق میکنید نیستید‪ ».‬نهتنها‬
‫الزم است که خودتان این قضیه را باور کنید‪ ،‬بلکه باید همکارانتان را هم قانع کنید که انسانها‪ ،‬کدی که مینویسند‪،‬‬
‫نیستند‪.‬‬

‫برای نمونه‪ ،‬این یک شیوۀ غلط حرف زدن با همکاری است که اعتمادبهنفسش پایین است‪:‬‬

‫«بابا کل منطقی که تو روی این متد پیاده سازی کردی اشتباهه‪ ،‬باید از فالن مدل استاندارد که همه هم‬
‫میدونند استفاده میکردی‪».‬‬
‫این نحوۀ انتقاد‪ ،‬سرشار از الگوهای اشتباه است‪ :‬اوالً میگویید کارش کالً «اشتباه» است (انگار که دنیا سیاه و‬
‫سفید است)‪ .‬طلبکارانه از او میخواهید کاری را که انجام داده مطابق نظر شما تغییر دهد و او را متهم میکنید‬
‫چیزی را ساخته که در تضاد با باور و اعتقاد همۀ آدمهاست (حس حماقت به او القا میکنید)‪ .‬جوابی که دریافت‬
‫خواهید کرد‪ ،‬یک عکسالعمل عموماً احساسی و تدافعی خواهد بود‪.‬‬

‫روش بهتر برای انتقال همان منظور ولی با کلمات مناسبتر میتواند اینطور باشد‪:‬‬
‫‪32‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫«ببین این منطقی که توی این متد پیادهسازی شده کمی من رو گیج کرده‪ .‬به نظرم شاید اگه فالن مدل‬
‫پیادهسازی بشه باعث خوانایی بهتر کد و نگهداری راحتتر بشه‪».‬‬
‫دقت کنید که چطور با فروتنی‪ ،‬مشکل را به خودتان مرتبط می کنید نه به شخص مقابل‪ .‬او اشتباهی مرتکب‬
‫نشده‪ ،‬بلکه این شما هستید که در فهم کد او دچار مشکل شدید‪ .‬پی شنهاد شما صرفاً برای این است که طرف‬
‫مقابل به شما کمک کند تا کد را بهتر متوجه شوید و احتماالً پروژه نیز راحتتر به اهداف بلندمدت خود برسد‪.‬‬
‫همچنین‪ ،‬شما از شنونده‪ ،‬طلبکار نیستید‪ .‬به همکارتان این فرصت را میدهید که با صلح و آرامش نظر و پیشنهاد‬
‫شما را قبول نکند‪ .‬به این شکل موضوع بحث حول محور کد باقی میماند و وارد موضوع شخصیت و هنر‬
‫برنامهنویسی افراد نمیشود‪.‬‬
‫‪33‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫یادگیری سریع از اشتباهات‬

‫یک داستان معروف و شاید کلیشهای در دنیای بازار‪ ،‬در مورد مدیری وجود دارد که با یک اشتباه بزرگ باعث‬
‫میشود شرکتی که در آن کار میکند ‪ 10‬میلیون دالر ضرر کند‪ .‬روز بعد با ناراحتی وارد دفتر شده و شروع به‬
‫جمع کردن وسایلش میکند‪ .‬همان طور که انتظار داشت‪ ،‬به او می گویند مدیرعامل در دفترش منتظر اوست‪ .‬با‬
‫ناراحتی و خیلی آرام وارد دفتر شده و یک برگ کاغذ به مدیرعامل تحویل میدهد‪ .‬وقتی مدیرعامل میپرسد این‬
‫چیست؟ جواب میدهد‪« :‬استعفانامۀ من‪ .‬مگه نمیخواین من رو اخراج کنید؟» مدیرعامل در کمال ناباوری پاسخ‬
‫کنم؟!» ‪1‬‬ ‫میدهد‪« :‬اخراج کنم؟! من همین االن ‪ 10‬میلیون دالر خرج تجربه و آموزش تو کردم‪ .‬حاال اخراجت‬

‫مطمئناً اغراق در این داستان زیاد است‪ ،‬ولی نکته این است که مدیرعاملِ این داستان به خوبی میداند اخراج‬
‫مدیری که اشتباه کرده‪ ،‬نهتنها ‪ 10‬میلیون دالر ضرر را برنمیگرداند‪ ،‬بلکه باعث می شود شرکت یک مدیر خوب را‬
‫نیز از دست بدهد که به خاطر تجربهای که به دست آورده‪ ،‬مطمئناً اشتباهش را تکرار نخواهد کرد‪.‬‬

‫یکی از شعارهای مورد عالقۀ ما در گوگل این بود‪« :‬گزینۀ شکست‪ ،‬همیشه روی میز موجوده‪ ».‬باور شرکت این‬
‫بود که اگر شما هر از گاهی شکست نخورید‪ ،‬یعنی به اندازۀ کافی در کارتان ابتکار نداشتید و ریسک نکردید‪.‬‬
‫شکست خوردن‪ ،‬یک فرصت طالیی است برای یادگیری و بهتر شدن در تالشهای بعدی‪ .‬یک جمله که به توماس‬
‫ادیسون نسبت داده شده‪ ،‬اینطور میگوید‪« :‬من اگر ده هزار راه پیدا کنم که هیچکدام به نتیجه نرسند‪ ،‬شکست‬
‫نخوردهام و دلسرد نمی شوم‪ ،‬چون هر تالش اشتباهی که تمام میشود‪ ،‬یک قدم من را به هدف نزدیکتر میکند‪».‬‬

‫در بخش گوگل ایکس ‪ ،2‬که بیشتر پروژههای آیندهنگرانه مثل گوگل گلس ‪ 3‬و ماشینهای خودران در آنجا انجام‬
‫میشود‪ ،‬شکست به صورت عمدی‪ ،‬جزئی از سیستم تشویقی پیشبینی شده است‪ .‬اعضای تیمها مدام ترغیب‬
‫میشوند تا ایدههای دیوانهوار همدیگر را به چالش بکشانند‪ .‬هر کس به تعداد دفعاتی که در طول یک زمان‬
‫مشخص‪ ،‬عدم موفقیت یک ایدۀ جدید را ثابت میکند‪ ،‬پاداش میگیرد و حتی با سایرین رقابت میکند‪ .‬فقط وقتی‬
‫هیچکس نمیتواند تحت هیچ شرایطی یک ایدۀ جدید را رد کند‪ ،‬ایده وارد مرحلۀ پیاده سازی اولیه میشود‪.‬‬

‫راز یادگیری از اشتباهات این است که تجربیات را خوب و دقیق ثبت کنید‪ .‬در دنیای کسب و کار به این نوع‬
‫بررسی علت و معلول وقوع یک اشتباه‪« ،‬کالبدشکافی» گفته می شود‪ .‬کالبدشکافیهای اشتباهات خود را مکتوب‬
‫کنید‪ .‬این کار را با دقت مضاعفی انجام دهید و اطمینان حاصل کنید که نوشتۀ شما یک لیست بهدردنخور از عذر‬
‫و بهانههای الکی نباشد‪ .‬یک کالبدشکافی مناسب‪ ،‬همیشه درسهایی را که آدم از اشتباهاتش یاد میگیرد دقیق‬

‫‪ .1‬روایتهای زیادی از این داستان مطرح شده که به شرکتها و مدیرعاملهای متفاوتی نسبت داده شدهاند‪.‬‬

‫‪2. Google X‬‬

‫‪3. Google Glass‬‬
‫‪34‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫توضیح میدهد و کارهایی را که الزم است در نتیجۀ این دروس‪ ،‬شروع شوند یا تغییر کنند لیست میکند‪ .‬حتماً‬
‫این نوشته را جایی در دسترس قرار داده و مطمئن شوید کارهایی که نوشتید پیگیری خواهند شد‪ .‬به یاد داشته‬
‫باشید که نوشتن اشتباهات کمک می کند تا سایرین نیز (چه االن و چه در آینده) از اشتباهات شما درس بگیرند‬
‫و تاریخ را تکرار نکنند‪ .‬ردپاهای خودتان را پاک نکنید‪ .‬برعکس آن ها را شفاف و پررنگ کنید تا راهنمایی برای‬
‫بقیه باشند‪.‬‬

‫گزارش کالبدشکافی خوب‪ ،‬شامل موارد زیر است‪:‬‬

‫تاریخچۀ اتفاقات‪ :‬از زمان پیدا شدن اشتباه یا حادثه تا ارائۀ راهحل‬ ‫•‬

‫عامل اولیۀ اتفاق یا اشتباه‬ ‫•‬

‫برآورد دقیق هزینه و آسیب ایجاد شده‬ ‫•‬

‫مجموعه موارد تحت اقدام سریع برای غلبۀ فوری بر مسئله‬ ‫•‬

‫مجموعه موارد جهت اقدام برای جلوگیری از اشتباه مشابه در آینده‬ ‫•‬

‫درسهایی که از اتفاق گرفته شده‬ ‫•‬

‫‪35‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫برای یادگیری‪ ،‬زمان بگذارید‬

‫سیندی یک ستاره بود‪ .‬یک مهندس نرمافزار فوق العاده که حقیقتاً در کارش استاد شده بود‪ .‬به راحتی به عنوان‬
‫مدیرفنی پروژه ارتقا یافت و مسئولیتهای بیشتری را روی دوش خودش احساس کرد‪ .‬خیلی زود‪ ،‬مشاور و مربی‬
‫اعضای تیمش شد و به آنها راه و روش مهندسی را آموزش میداد‪ .‬در کنفرانسها و سمینارهای مختلف سخنرانی‬
‫می کرد و به آرامی مدیریت چند تیم مختلف دیگر را نیز به عهده گرفت‪ .‬اگرچه از اینکه در کارش خبره شده بود‬
‫لذت میبرد‪ ،‬ولی اندکاندک در کارش بیحوصله شد‪ .‬یک جایی در این مسیر‪ ،‬یادگیری موضوعات جدید را‬
‫فراموش کرده بود‪ .‬حس باهوشترین و ماهرترین بودن در هر جمعی‪ ،‬آرامآرام تازگی و طراوت خود را برای او از‬
‫دست داد‪ .‬با وجود تمام نشانههای موفقیت‪ ،‬جای یک چیزی هنوز خالی بود‪ .‬یک روز که مشغول کار بود‪ ،‬متوجه‬
‫شد تخصصی که دارد دیگر خیلی در دورۀ جدید به کار نمیآید‪ .‬همه درگیر موضوعات تازهتر شده بودند و دنبال‬
‫تخصصهای جدیدتر بودند‪ .‬سیندی چه اشتباهی مرتکب شده بود؟‬

‫تعارف که نداریم‪ ،‬خیلی خوش می گذرد وقتی آدم داناترین فرد یک جمع باشد‪ .‬مربیگری برای بقیه میتواند‬
‫واقعاً ارزشمند باشد‪ ،‬ولی مشکل اینجاست که وقتی شما به یک ماکسیمم نسبی در تیمتان دست پیدا میکنید‪،‬‬
‫یادگیری را کنار میگذارید و وقتی یادگیری را فراموش کنید‪ ،‬حوصلۀ شما در کار سر خواهد رفت‪ .‬عادت به رهبری‬
‫تیم خیلی راحت تبدیل به یک اعتیاد میشود‪ .‬فقط با تواضع و فروتنی میتوان مسیر را عوض کرد و راه را برای‬
‫یادگیری موضوعات جدید باز کرد‪ .‬مجدداً اینجا هم تواضع و تمایل برای یادگیریست که اهمیت دارد‪ .‬از حاشیۀ‬
‫امن خودتان خارج شوید و خودتان را برای یادگیری و پیشرفت به چالش بکشانید‪ .‬در طوالنیمدت آدم‬
‫خوشحالتری خواهید بود‪.‬‬
‫‪36‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫یاد بگیرید صبور باشید‬

‫سالها پیش فیتز روی پروژهای برای تبدیل مخزنهای کد ‪ CVS‬به کدهای مخرب و بعدها گیت‪ 1‬کار میکرد‪.‬‬
‫به قدری ‪ CVS‬بدقلق بود که فیتز مدام با باگهای جدید مواجه می شد‪ .‬یکی از دوستان قدیمی فیتز به اسم کارل‪،‬‬
‫قبالً روی ‪ CVS‬خیلی کار کرده بود و به خوبی با آن آشنا بود‪ .‬این شد که فیتز و کارل تصمیم گرفتند با هم روی‬
‫این پروژه کار کنند و باگها را برطرف کنند‪.‬‬

‫وقتی که دونفره برنامهنویسی را شروع کردند‪ ،‬با یک مشکل مواجه شدند‪ :‬فیتز از پایین به باال به مسائل نگاه‬
‫میکرد‪ .‬او با سر درون هر مشکلی شیرجه می زد و با سعی و خطا و امتحان روشهای مختلف سعی میکرد تا‬
‫قضیه را حل کند‪ .‬کارل اما از باال به پایین صورت مسائل را میشکافت‪ .‬او سعی میکرد به همۀ متدها و کدهای‬
‫موجود نگاه کلی داشته باشد و سپس مشکل را پیدا کند‪ .‬نتیجۀ این تفاوت در نگاه‪ ،‬باعث کشمکشهای مختلف و‬
‫گاهی اوقات جر و بحثهای شدید بین این دو نفر شد‪ .‬به قدری این مشکل برای آنها خستهکننده شد که دیگر‬
‫حاضر نبودند همزمان و دونفره برنامهنویسی کنند‪ .‬باید بگوییم که آن دو دوستهای بسیار قدیمی بودند که برای‬
‫همدیگر اعتماد و احترام خیلی باالیی قائ ل بودند‪ .‬این موضوع در کنار صبر و بردباری باالی آنها باعث شد تا‬
‫بتوانند راه دیگری برای همکاری پیدا کنند‪ .‬تصمیم گرفتند با هم و دونفره کدنویسی کنند تا زمانی که به یک باگ‬
‫برخورد کنند؛ آنوقت برای حل آن باگ‪ ،‬از هم جدا میشدند تا هر کس تنهایی روی مسئله کار کند‪ .‬وقتی مشکل‬
‫حل میشد‪ ،‬مجدداً برنامهنویسی دونفرۀ خودشان را ادامه میدادن د‪ .‬صبوری این دو نفر‪ ،‬همراه با تمایلشان برای‬
‫همکاری‪ ،‬نهتنها سرنوشت پروژه را نجات داد‪ ،‬بلکه دوستی آنها را نیز پایدار کرد‪.‬‬

‫‪Git .1‬؛ یک نوع نرمافزار که به تیم اجازه میدهد به صرورت هم زمان روی یک پروژه کار کنند و در عین حال هیچ مشرکل و تداخلی برای پروژه پیش‬
‫نیاید‪( .‬و‪).‬‬
‫‪37‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫تأثیرپذیر باشید‬

‫هرچه آدم تأثیرپذیرتری باشید‪ ،‬شخص تأثیرگذارتری نیز خواهید بود‪ .‬هرچه آسیبپذیرتر باشید‪ ،‬قویتر به نظر‬
‫خواهید آمد‪ .‬این جملهها در نگاه اول تناقضهای عجیبی به نظر میآیند‪ .‬ولی همۀ ما حداقل یک نفر را اطراف‬
‫خودمان می شناسیم که بینهایت آدم کله شقی است! هر چقدر هم که آدمها تالش کنند تا قانعش کنند‪ ،‬همیشه‬
‫مرغش یک پا دارد‪ .‬معموالً سرنوشت اینطور آدمها چه میشود؟ تجربۀ ما نشان داده که بیشتر اوقات مردم آنها‬
‫را به عنوان موانعی در نظر می گیرند که باید دور زده شوند‪ .‬بقیه به نظرات یا مخالفتهایشان خیلی محل نخواهند‬
‫گذاشت‪ .‬قاعدتاً نمی خواهید که شما هم به چنین آدمی تبدیل شوید‪ .‬پس این موضوع را خوب در ذهن خودتان‬
‫فرو کنید‪ :‬هیچ اشکالی ندارد که یک نفر نظر شما را تغییر بدهد‪ .‬موضوعاتی را که حاضرید به خاطر آنها مبارزه‬
‫کنید با دقت انتخاب کنید‪ .‬یادتان باشد برای اینکه حرف شما به خوبی شنیده شود‪ ،‬ابتدا الزم است که شنوندۀ‬
‫خوبی برای حرف های بقیه باشید‪ .‬قبل از اینکه نظر خودتان را بیان کنید یا در مورد مسئلهای با قطعیت تصمیم‬
‫بگیرید‪ ،‬به نظرات بقیه با دقت گوش کنید‪ .‬اگر شما دائماً تصمیم خودتان را عوض کنید‪ ،‬آدم بیارادهای به نظر‬
‫خواهید آمد‪.‬‬

‫اما در مورد موضوع آسیب پذیری‪ ،‬باید گفت که این مهارت در نگاه اول خیلی عجیب به نظر میرسد‪ .‬اگر یک‬
‫نفر به ضعف های خودش یا به عدم دانشش در یک موضوع خاص معترف باشد‪ ،‬مگر این نیست که بقیه او را کمتر‬
‫جدی میگیرند؟ آسیب پذیری یک ضعف است و باعث خرابی دیوارهای اعتماد میشود؛ مگر نه؟‬

‫خیر‪ ،‬اصالً درست نیست! پذیرش اشتباهاتتان یا اعتراف به اینکه کاری را به خوبی انجام ندادید‪ ،‬باعث پیشرفت‬
‫شما در طوالنیمدت می شود‪ .‬واقعیت این است که تمام اصول ‪ HRT‬در این قضیه قرار دارند‪ .‬پذیرش اشتباه حاصل‬
‫تواضع و بیانگر مسئولیتپذیری شماست‪ .‬همچنین نشانهای است بیانگر اینکه شما میتوانید به بقیه اعتماد کنید‬
‫و در مقابل بقیه هم به شما‪ ،‬صداقت و قدرتتان احترام بیشتری خواهند گذاشت‪.‬‬

‫گاهی اوقات بهترین کاری که میتوانید انجام دهید فقط این است که بگویید‪« :‬نمیدونم‪».‬‬
‫‪38‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫همه میدانند که سیاستمدارهای حرفهای هیچ وقت به اشتباه خودشان یا به عدم اطالع از یک موضوع خاص‬
‫اعتراف نمیکنند؛ حتی وقتی که اشتباهشان برای همه کامالً واضح و مبرهن باشد‪ .‬برای همین است که هیچکس‬
‫یک کلمه از حرفهایشان را باور نمیکند‪ .‬این رفتار سیاست مدارها شاید به این دلیل است که دائماً از طرف احزاب‬
‫مخالفشان تحت حمله قرار میگیرند؛ ولی در دنیای مهندسی‪ ،‬هیچ دلیلی وجود ندارد که شما دائماً در حالت‬
‫تدافعی قرار داشته باشید‪ .‬همتیمی شما‪ ،‬همکار شماست‪ ،‬نه رقیب شما‪.‬‬
‫‪39‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫قدمهای بعد‬

‫اگر تا این بخش از کتاب با ما همراه بودید‪ ،‬در مسیر رسیدن به «هنر کار کردن با دیگران» قرار دارید‪ .‬شما‬
‫قطعاً باید با تمرکز و بررسی رفتارهای شخصی خودتان شروع کنید‪ .‬وقتی مهارتهایی را که در این فصل بیان شد‬
‫در زندگی روزمرۀ خودتان استفاده کنید‪ ،‬متوجه خواهید شد که همکاری شما با همتیمیهایتان طبیعیتر خواهد‬
‫شد و کارایی تیمتان باالتر خواهد رفت‪.‬‬

‫تغییرات مهم همیشه با خود شما شروع می شوند و به دیگران سرایت پیدا میکنند‪.‬‬

‫در فصل آینده‪ ،‬در مورد این موضوع صحبت خواهیم کرد که چطور میتوان فرهنگ تیمی را بر اساس اصول‬
‫‪ HRT‬ارتقا داد‪.‬‬
‫‪40‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫فصل دوم‬

‫ساخت فرهنگ تیمی فوقالعاده‬

‫فرهنگ تیمها با هم تفاوتهای بسیاری دارد‪ .‬هر تیمی ارزشها و هنجارهای مخصوص به خودش را تعریف‬
‫میکند‪ .‬بعضی از تیمها در راستای موفقیت حرکت میکنند‪ ،‬در حالی که بعضی رو به شکست هستند‪ .‬ولی حتی‬
‫بین آن دسته از تیمها که فرهنگ کار گروهیشان آنها را در مسیر موفقیت قرار داده نیز تیمهایی پیدا میشوند‬
‫که به شدت کارآمد هستند و تالش بیشتر اعضا را در راستای رسیدن به هدف تیمی قرار میدهند‪ .‬تیمهایی هم‬
‫وجود دارند که فرهنگشان مزاحم رسیدنشان به هدف است‪ .‬در این فصل ما دربارۀ فرهنگ کار تیمی صحبت‬
‫خواهیم کرد و به طور خاص روی مهارت های مناسب ارتباطی بین اعضای تیم تمرکز خواهیم کرد‪ .‬ما نشان خواهیم‬
‫داد که چطور استفاده از این تکنیکها باعث بهبود کارایی تیمها در تولید یک محصول خالقانه خواهند شد‪.‬‬
‫‪41‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫فرهنگ تیمی چیست؟‬

‫وقتی کلمۀ «فرهنگ» را میشنوید‪ ،‬یاد چه چیزی می افتید؟ یک کنسرت موسیقی سنتی یا یک شب شعر‬
‫مجلل با شاعران برجسته و فرهنگی؟ یا شاید به یک ظرف ژله فکر میکنید که در دوران دبیرستان و در آزمایشگاه‬
‫سعی داشتید یک محیط کشت باکتری در آن درست کنید؟ ‪ 1‬باید گفت که فرهنگ کار تیمی خیلی متفاوت با‬
‫کشت باکتری در آزمایشگاه نیست‪.‬‬

‫‪ .1‬این مثال به این دلیل آورده شرده که م ادل انگلیسری کلمۀ فرهنگ ی نی ‪ ،culture‬به م نی عمل «کشرت باکتری در آزمایشرگاه» نیز هسرت‪.‬‬
‫(م‪).‬‬
‫‪42‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫تا حاال یک نان خیلی خوشمزه خوردید؟ اگر دنبال کسی که این نان را پخته بگردید متوجه میشوید که رمز‬
‫این خوشمزگی در مخمر این نان نهفته است و باکتری الکتوباسیلوس ‪ 1‬که از آرد و آب تغذیه میکند‪ .‬مخمر باعث‬
‫میشود که نان به خوبی پف کند و آن باکتری باعث می شود که خوشمزه و لذیذ شود‪ .‬ولی همۀ باکتریهای‬
‫الکتوباسیلوس شبیه همدیگر نیستند‪ .‬بعضی از باکتریها باعث میشوند که نان خوشمزهتر شود‪ ،‬در حالی که‬
‫بعضی دیگر از باکتریها خیلی مزۀ مطلوبی به نان نمیدهند‪ .‬وقتی که یک نفر یک ترکیب طالیی از مخمر و‬
‫باکتری برای پخت نان پیدا میکند‪ ،‬سعی می کند که این ترکیب را با تغذیه از آب و آرد حفظ کرده و افزایش‬
‫دهد‪ .‬سپس برای پخت هر نان‪ ،‬یک تکۀ کوچک از این ترکیب را به عنوان مایۀ اولیه جدا کرده و یک نان خوشمزه‬
‫درست می کند‪ .‬علت موفقیت این استراتژی این است که ترکیب مناسب مخمر و باکتری‪ ،‬نهتنها مزۀ مطلوب را‬
‫ایجاد میکند‪ ،‬بلکه اثر سایر باکتری ها و مخمرهای مزاحم موجود در نان یا هوا و محیط اطراف آشپزخانه را نیز‬
‫خنثی میکند‪.‬‬

‫فرهنگ تی می شما‪ ،‬مثل یک تکه نان خوشمزه است‪ .‬محیط اولیه (بنیانگذاران تیم) شرایط را برای کشت‬
‫مخمر و باکتریها (اعضای تیم) فراهم میکنند تا یک نان خوشمزه (تیم شما) تولید شود‪ .‬اگر مخمر و باکتریهای‬
‫اولیه قوی باشند‪ ،‬به راحتی میتوانند از پس مزاحمتهایی که باکتریهای جدید میتوانند ایجاد کنند برآیند‪.2‬‬
‫ولی اگر محیط اولیه ضعیف باشد‪ ،‬نان شما نسبت به نفوذ ناخالصی و یا باکتریهای جدید و مخرب کامالً آسیبپذیر‬

‫‪1. lactobacillus‬‬
‫‪ .2‬البته محی قوی مخمر و باکتری‪ ،‬امکان این انتخا را هم دارد که فواید و خیوصیات نا و مفید یک باکتری جدید را هم جذ کند‪.‬‬
‫‪43‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫خواهد بود‪ .‬باکتریهای ناآشنا با خود نتایج غیرقابل پیشبینی به همراه میآورند‪ .‬در نتیجه بهتر است همیشه‬
‫محیط اولیه را قوی نگه دارید‪.‬‬

‫فرهنگ تیمی صرفاً راه و روشی که اعضای تیم وظایفشان را انجام میدهند‪ ،‬برنامهنویسی میکنند یا شیوهای‬
‫که با یکدیگر رفتار میکنند نیست؛ بلکه مجموعهای از تجارب مشترک‪ ،‬ارزشها و اهدافی است که برای هر تیم‬
‫به شکل منحصربهفرد مشخص می شوند‪ .‬بنیانگذاران یک تیم یا یک شرکت‪ ،‬نقش بسیار پررنگی در تعریف فرهنگ‬
‫تیم دارند‪ ،‬ولی این فرهنگ تیمی در طول زمان زندگی یک تیم تغییر و بسط پیدا میکند‪.‬‬

‫عوامل متفاوتی در ماهیت فرهنگ یک تیم وجود دارند‪ .‬بعضی از این عوامل مستقیماً به کار مربوط هستند‪.‬‬
‫مثالً به طور خاص در مورد برنامهنویسی‪ ،‬ممکن است فرهنگ تیمی عادتهایی مثل مرور کد‪ ،‬یا کدنویسی بر‬
‫اساس نوشتن تست و یا به خوبی مکتوب کردن برنامهها را تشویق کند‪ .‬اما بعضی دیگر از عناصر یک فرهنگ تیمی‬
‫ممکن است بیشتر وجه اجتماعی داشته باشند‪ .‬مثالً برنامۀ ناهار تیمی هر پنجشنبه در یک رستوران خاص‪ ،‬یا‬
‫دورهمی تیمی در عصرهای پنجشنبه‪ .‬بعضی از این عادات ممکن است برای یک آدم خارج از گروه خیلی عجیب‬
‫و غریب یا حتی احمقانه به نظر برسند‪ .‬شعبۀ دفتر گوگل در شهر پیتزبرگ نزدیک به ریل قطارهای باری قرار‬
‫داشت‪ .‬عادت همه این بود که هر وقت یک قطار با صدای بلند از کنار دفتر عبور میکرد‪ ،‬همه بلند می شدند و با‬
‫تفنگهای اسباببازی به همدیگر گلولههای الستیکی شلیک میکردند‪ 1 .‬تمام اینها فرهنگ یک تیم را تشکیل‬
‫میدهند و روی کارایی تیمی و توانایی جذب و حفظ نیروهای خوب‪ ،‬تأثیر میگذارند‪.‬‬

‫امروزه به هر شرکت بزرگ و موفق (مثل گوگل‪ ،‬اپل‪ ،‬مایکروسافت‪ ،‬اوراکل و ‪ )...‬که نگاه کنید متوجه میشوید‬
‫که هر یک فرهنگ منحصربهفرد خود را دارند‪ .‬ریشۀ فرهنگِ کاری هر شرکت را میتوان در بنیانگذاران و نخستین‬
‫کارمندان شرکت پیدا کرد‪ .‬به مرور با بزرگ شدن و گسترش این شرکتها‪ ،‬فرهنگ آنها نیز به تدریج و با ورود‬
‫اعضای جدید تغییر کرد‪ ،‬ولی شخصیت وجودی این شرکتها هنوز منحصربهفرد و متفاوت است‪ .‬شخصیت اصلی‬
‫شرکتها تعیینکنندۀ اصلی این موضوع است ک ه یک محصول چطور طراحی و ساخته شود یا با کارمندان چطور‬
‫رفتار شود و یا با سایر شرکتها چطور رقابت صورت گیرد‪.‬‬

‫‪ .1‬وقتی فیتز اولین بار از این دفتر بازدید کرد و با این حرکت کارکنان مواجه شد‪ ،‬به شدت وحشت کرد‪.‬‬
‫‪44‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫چرا باید به فرهنگ تیمی اهمیت داد؟‬

‫جواب کوتاه این است که اگر به فرهنگ تیمتان توجه نکنید‪ ،‬خیلی زود انسانهایی که صرفاً اعتمادبهنفس‬
‫بیشتر یا نظر و صدای بلندتری دارند‪ ،‬فعالیتهای تیم شما را تحتالشعاع قرار میدهند‪ .‬البته ممکن است نتیجه‬
‫خیلی هم بد نشود و به طور اتفاقی تیم شما با یک فرهنگ سالم‪ ،‬خیلی کارآمد به وظایفش ادامه دهد‪ .‬ولی اکثر‬
‫اوقات خوششانس نخواهید بود و متوجه می شوید که انرژی زیادی که تیم میتوانست صرف طراحی و پیادهسازی‬
‫نرمافزار کند‪ ،‬برای بحث و جدل های الکی هدر داده است‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬باید برای داشتن فرهنگ تیمیای تالش‬
‫کرد که برای تمام اعضای تیم ارزشمند باشد و همگی حاضر باشند از آن دفاع کنند‪ .‬اگر ارزشهای تیمی شما‬
‫مورد قبول همه نباشد‪ ،‬نمیتوان یک شخصیت منحصربه فرد برای تیم تعریف کرد‪ .‬گذشته از این‪ ،‬اعضای جدیدی‬
‫که به تیم اضافه می شوند خیلی راحت میتوانند فرهنگ تیمی را خراب کنند‪.‬‬

‫اولین اشتباه بیشتر تیمها این است که فرض میکنند این رهبران تیم ها هستند که فرهنگ تیم را تعریف‬
‫میکنند‪ .‬درست است که بستر اولیۀ ارزشهای تیمی را بنیانگذاران تیم مشخص کردهاند و رهبران تیم برای‬
‫تقویت فرهنگ تیمی تالش میکنند‪ ،‬ولی همۀ اعضای تیم در تعریف‪ ،‬مراقبت و دفاع از این فرهنگ مسئول هستند‪.‬‬
‫وقتی عضو جدیدی وارد تیم میشود‪ ،‬خلق وخوی تیم را نه از رهبر تیم بلکه از تکتک اعضای گروه یاد میگیرد‪.‬‬
‫به عنوان مثال‪ ،‬وقتی شما کار عضو جدید تیم را با او مرور کرده و توضیح میدهید که تیم شما چطور کار میکند‪،‬‬
‫در حقیقت او را با ارزشهای تیمی خودتان آشنا میکنید‪ .‬اعضای جدید‪ ،‬به نحوۀ کار کردن و یا بحث کردن سایر‬
‫افراد تیم با همدیگر نیز دقت میکنند و با خلقوخوی تیم آشنا میشوند‪.‬‬

‫فرهنگ تیمی «قوی» فرهنگی است که نسبت به تغییرات مثبت قابل انعطاف‪ ،‬ولی در مقابل تغییرات رادیکال‬
‫و منفی مقاوم باشد‪ .‬موفقترین تیمها آنهایی هستند که بیشتر سعی و کوشش اعضای آنها روی طراحی و تولید‬
‫یک نرمافزار خوب متمرکز شده است‪ .‬اگر تمرکز اصلی و اولیۀ تیم شما روی هر چیز دیگری (مثل مهمانی گرفتن‪،‬‬
‫جلسه های طوالنی‪ ،‬رقابت و سبقت گرفتن از همدیگر) باشد‪ ،‬اگرچه ممکن است که دوستی و رفاقت بین اعضای‬
‫تیم تقویت شود‪ ،‬ولی نهایتاً وقت و انرژی زیادی برای توسعۀ نرمافزار پیدا نخواهید کرد‪ .‬اگر شما با کدنویسی‪،‬‬
‫توسعه و تولید نرمافزار به رضایت شغلی می رسید‪ ،‬کامالً به نفع شماست که یک تیم با یک فرهنگ قوی پیدا کنید‬
‫و تالش کنید که این فرهنگ حفظ شود‪ .‬ممکن است تیم شما بدون یک فرهنگ قوی و کارآمد‪ ،‬موفق شود که‬
‫یک نرمافزار خوب تولید کند‪ ،‬ولی قطعاً این کار برای چنین تیمی هزینههای مادی‪ ،‬زمانی و صرف انرژی بسیار‬
‫بیشتری خواهد داشت‪ .‬فرهنگ قوی در تیم بیشک عامل بهرهوری بیشتر‪ ،‬توانایی و شادی باالتر اعضا خواهد بود‪.‬‬

‫نکتۀ جالب اینجاست که یک فرهنگ خوبِ تیمی‪ ،‬خود عامل جذب بهترین نیروها خواهد بود‪ .‬در دنیای‬
‫نرمافزارهای متنباز‪ ،‬اگر شما پروژۀ خود را بر پایۀ اصول ‪ HRT‬جلو ببرید و تمرکز تالش خود و اعضای تیم را حول‬
‫محور کدنویسیِ منظم و خوب قرار دهید‪ ،‬پروژۀ شما افرادی را به خود جذب خواهد کرد که برای تواضع‪ ،‬احترام‬
‫‪45‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫و اعتماد در ارتباطات تیمی ارزش قائل هستند‪ .‬ولی در مقابل اگر خلقوخوی تیمی شما‪ ،‬پرخاشگرانه و پر از‬
‫جروبحثهای بیخود باشد‪ ،‬افراد مشابهی را جذب خواهد کرد‪.‬‬

‫این قضیه را بارها در بنیاد نرمافزار آپاچی تجربه کردیم‪ .‬بنیاد‪ ،‬مجموعهای از تیمهای توسعۀ نرمافزار است که‬
‫بر اساس مدل و اصول مشترک و توافقی کار میکنند‪ .‬وقتی یک عضو جدید وارد این انجمن میشود و به دلیل‬
‫عدم اطالع یا شاید سوءقصد طوری رفتار میکند که مطابق اصول و ارزشهای گروه نیست‪ ،‬سایرین سعی میکنند‬
‫که به او (گاهی به آرامی و بعضی اوقات ‪ ...‬هم‪ ...‬نه چندان آرام) آموزش بدهند‪ .‬اگر عضو جدید از خلقوخوی تیمی‬
‫انجمن خیلی خوشش نیاید‪ ،‬معموالً از گروه خارج شده و به دنبال پروژههای دیگری میگردد که با فرهنگ او‬
‫منطبقتر باشند‪.‬‬

‫در شرکتهای نرمافزاری‪ ،‬انتخاب عضو جدید معموالً از طریق مصاحبه و استخدام انجام میشود‪ .‬ارزیابی تطابق‬
‫فرهنگی یا تلویحاً در طول سنجش مهارتها انجام میشود یا صریحاً در یک مرحلۀ مشخص در طول مصاحبه‬
‫مورد بررسی قرار خواهد گرفت‪ .‬شرکت گوگل روش شفاف و صریح را انتخاب کرده و یک مرحلۀ مشخص از کل‬
‫فرایند مصاحبۀ استخدامی را به ارزشیابی و بررسی این موضوع اختصاص میدهد که آیا کاندید مورد نظر از لحاظ‬
‫خلق وخو با تیم سازگار است یا خیر‪ .‬هر اندازه که یک داوطلب جایگاه شغلی از لحاظ فنی و مهندسی‪ ،‬شخص‬
‫باهوش و بااستعدادی باشد‪ ،‬اگر در تواناییهای کار تیمی ضعیف باشد‪ ،‬مصاحبهکننده بازخورد منفیای خواهد‬
‫داشت‪.‬‬

‫اگر به تطابق فرهنگی رفتار افراد در حین مراحل استخدام توجه نکنید‪ ،‬نهایتاً مجبور میشوید که وقت و انرژی‬
‫زیادی را صرف این موضوع کنید که یا عضو جدید را به نحوی با تیم تطبیق دهید‪ ،‬یا او را از تیم خارج کنید‪.‬‬
‫صرفنظر از نتیجه‪ ،‬هزینۀ این ک ار به قدری زیاد خواهد بود که شما را وادار کند قبل از استخدام یک فرد‪ ،‬او را به‬
‫خوبی از لحاظ تطابق رفتاری با تیم ارزیابی کنید و مطمئن شوید که با تیم شما به خوبی کار خواهد کرد‪.‬‬
‫‪46‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫ارزیابی تطابق فرهنگی‬

‫تنها روشی که میتوان به وسیلۀ آن مطمئن شد اعضای جدیدی که به تیم اضافه میشوند با تیم به خوبی کار‬
‫خواهند کرد‪ ،‬این است که این امر در مراحل مصاحبۀ استخدامی مورد ارزیابی قرار گیرد‪ .‬خیلی از شرکتهای‬
‫بزرگ (مثل گوگل) اصوالً یکی از معیارهای ارزیابی استخدامیشان‪ ،‬تطابق فرهنگی است‪ .‬بعضی دیگر از شرکتها‬
‫این قضیه را حتی یک مرحله جدیتر در نظر میگیرند و بررسی خلقوخو و تطابق فرهنگی را حتی قبل از ارزشیابی‬
‫مهارتهای فنی و مهندسی انجام میدهند‪ .‬آنها افرادی را که از نظر فرهنگی با تیمشان منطبق نیستند‪ ،‬حتی‬
‫برای ارزیابی فنی لحاظ نخواهند کرد‪ .‬این پروسۀ دقیق‪ ،‬برای ساخت یک تیم قوی بسیار حیاتی است‪ .‬تیمهای‬
‫فوقالعاده‪ ،‬اتفاقی به وجود نمیآیند‪ ،‬بلکه برعکس با وسواس و دقت بنیانگذاران و کارمندان اولیه در حفظ فرهنگ‬
‫تیمی شکل میگیرند‪.‬‬

‫بعد انسانی فرهنگ تیمی‬

‫فعالیتهای خالقانه مثل برنامهنویسی‪ ،‬با کارهای یدی مثل قرار دادن یک سری قطعه روی نوار تولید کارخانه‬
‫متفاوت است‪ .‬برای انجام دادن بعضی از کارها‪ ،‬چند روز آموزش و یک سری ابزارآالت ساده کافی هستند‪ .‬وقتی‬
‫کارگر شما تصمیم میگیرد که کار را رها کند‪ ،‬یا کالً خیلی خوب کار نکند‪ ،‬شما به راحتی میتوانید شخص‬
‫جدیدی را جایگزین کنید تا کار ادامه پیدا کند‪ .‬در کارهای یدی‪ ،‬کارگران فعالیتهای به نسبت سادهای را با‬
‫پیروی از دستورالعملهای مشخص انجام می دهند و کارشان خیلی نیازی به تفکر خالقانه یا قدرت حل مسئله‬
‫نخواهد داشت‪ .‬ولی در دنیای نرمافزار‪ ،‬مهندسین به توانایی بسیار زیادی در راستای تفکر خالقانه نیاز دارند‪ 1 .‬اگر‬
‫شما به دنبال تولید یک نرمافزار فوقالعاده هستید‪ ،‬به مهندسین خارقالعاده نیز احتیاج دارید و اگر میخواهید که‬
‫مهندسین خارقالعادۀ شما‪ ،‬به نحو احسن کار کنند و در تیم شما باقی بمانند‪ ،‬باید فرهنگ تیمیای خلق کنید‬
‫که به مهندسین اجازه دهد تا با خیال راحت نظراتشان را مطرح کنند و در تصمیمگیریهای اساسی نقش داشته‬
‫باشند‪.‬‬

‫برای داشتن مهندسین عالی در تیمتان‪ ،‬طبیعتاً ابتدا باید با استخدام تعدادی مهندس عالی شروع کنید‪ .‬درست‬
‫است که این جمله شاید عجیب به نظر برسد‪ ،‬ولی واقعیت امر این است که بیشتر مهندسین خوب‪ ،‬دوست دارند‬
‫که با مهندسین عالی دیگر همتیمی باشند‪ .‬بیشتر مهندسین خوبی که ما می شناسیم به سمت تیمهایی جذب‬

‫‪ .1‬ب ضیها فکر میکنند که با استخدام یک طراح نرمافزار خارقال اده و یک سری برنامهنوی م مولی‪ ،‬میتوانند نرمافزار خوبی تولید کنند‪ .‬ما‬
‫مخالف این نظر نیستیم‪ ،‬ولی کار کردن با یک تیم فوقال اده و الهامبخش که دائما شما را در جهت پیشرفت به چالش کشانده و به شما چیزهای‬
‫جدید یاد بدهند‪ ،‬به مراتب هیجانانگیزتر خواهد بود‪.‬‬
‫‪47‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫میشوند که در آنها بتوانند از بزرگان صنعت برنامهنویسی چیزهای جدید یاد بگیرند‪ 1 .‬ولی سؤال مهم اینجاست‬
‫که در مرحلۀ اول چطور میشود چنین بزرگانی را جذب تیم کرد؟‬

‫برای شروع باید گفت که بزرگان دنیای برنامهنویسی‪ ،‬نه تنها دوست دارند که در تولید نرمافزار و برنامهنویسی‬
‫شرکت کنند‪ ،‬بلکه دوست دارند که در طول مراحل طراحی و تصمیم گیری محصول نیز نقش داشته باشند‪ .‬این‬
‫یعنی مدیریت شما باید تا حدودی «اجماع محور» و با توجه به رأ ی و نظر کلی گروه باشد‪ .‬در حالت مدیریت باال‬
‫به پایین‪ ،‬مهندس برتر (آلفا)‪ ،‬رهبر فنی تیم خواهد بود و سایر مهندسین به عنوان اعضای تیم استخدام شدهاند‪.‬‬
‫دلیل این امر این است که سایر اعضای تیم هزینۀ کمتری دارند و به راحتی میتوان بر آنها ریاست کرد‪ .‬نتیجه‬
‫این خواهد شد که شما برای استخدام برنامهنویسانِ درجه اول با مشکل مواجه می شوید‪ .‬مهندسین خارقالعاده‬
‫چرا باید مسافر اتوبوس شما باشند‪ ،‬در حالی که میتوانند در شرکتهای دیگر راننده اتوبوس باشند؟ در حالت‬
‫مدیریت اجماع محور اما‪ ،‬تمام اعضای تیم در مراحل تصمیمگیری نقش دارند‪.‬‬

‫خیلی از آدمها وقتی اسم «تیم اجماع محور» را میشنوند‪ ،‬به یک عده آدم ژولیده و آشفته فکر میکنند که‬
‫در بیابان دور یک آتش در حال خواندن «کومبایا کومبایا» هستند و میرقصند و هیچ تصمیمی نمیگیرند و کاری‬
‫را به آخر نمیرسانند؛ ولی این کلیشه بیشتر در مورد یک تیم ناکارآمد صدق میکند تا یک تیم اجماع محور‪.‬‬
‫منظور ما از کلمۀ «اجماع» در اینجا این است که تمام اعضای تیم نسبت به کار‪ ،‬حس مالکیت داشته و در قبال‬
‫موفقیت محصول نهایی احساس مسئولیت می کنند‪ .‬و رهبران تیم از ته دل و با احترام به نظرات اعضای تیم گوش‬
‫میکنند ـ با یک تأکید خاص روی ستون «احترام» از اصول ‪ HRT‬ـ این به آن معناست که گاهی اوقات بحث و‬
‫تبادل نظر طوالنی برای موفقیت محصول نرم افزاری مورد نیاز است و بعضی اوقات تیم به این نتیجه میرسد که‬
‫باید سریعتر جلو بروند‪ .‬در حالت تصمیمگیری های سریع‪ ،‬ممکن است تیم به این نتیجه برسد که بهتر است به‬
‫تصمیم رهبران فنی تیم اعتماد کند‪ 2 .‬برای اینکه این امر به وقوع بپیوندد‪ ،‬همۀ اعضای تیم باید روی اهداف کلی‬
‫تیم هم عقیده باشند‪ .‬چه باور کنید چه باور نکنید‪ ،‬کلید رسیدن به این حالت در نوشتن «شرح مأموریت» تیم‬
‫نهفته است که در ادامۀ این فصل به آن میپردازیم‪.‬‬

‫نحوۀ رفتار و برخورد اعضای تیم با همدیگر نیز به اندازۀ نحوۀ تصمیمگیری در تیم شما اهمیت دارد‪ .‬اگر فرهنگ‬
‫تیمی شما طوری باشد که افراد با هم دست به یقه می شوند یا بر سر هم جیغ و فریاد میکشند‪ ،‬تیم شما‪ ،‬اعضای‬

‫‪ .1‬مهندسین خیلی خو ‪ ،‬به دنبال رهبران خیلی خو هم هستند‪ .‬چرا که رهبران بد‪ ،‬نهتنها اعتمادبهنف کافی برای سروکله زدن با مهندسین‬
‫حرفهای را ندارند‪ ،‬بلکه عمدتا در مورد کارمندانشان مانند اربا ها رفتار میکنند‪.‬‬
‫‪ .2‬وقتی یک اجماع کلی به دست نمیآید‪ ،‬ب ضی از تیمها تیمیمگیری را به رهبران فنی خود واگذار میکنند‪ ،‬در حالی که ب ضی دیگر بین‬
‫اعضای تیم رأیگیری میکنند‪ .‬مهم نیست تیم شما چه روشی را برای حل اختالف انتخا میکند‪ ،‬مهم این است که همیشه برای حل این نوع‬
‫اختالفات یک روش را تکرار و دنبال کنید‪.‬‬
‫‪48‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫خشن و پرخاشگر را جذب خواهد کرد و فضایی پر از خودپرستی و غرور نابهجا تولید میکند (و حقیقتاً به طور‬
‫خاص‪ ،‬بیشتر خانمهایی که ما می شناسیم از اینگونه تیمها دوری میکنند)‪ .‬اگر فرهنگ تیمتان را بر پایۀ‬
‫ستونهای ‪ HRT‬استوار کنید تا اعضای تیم با یکدیگر با احترام رفتار کرده و برای انتقاد سازنده از همدیگر تالش‬
‫کنند‪ ،‬نهتنها افراد بیشتر و بهتری را جذب میکنید‪ ،‬بلکه میزان باالتری از وقت و انرژی خود را روی تولید نرمافزار‬
‫متمرکز میکنید‪ .‬داشتن غرور و افتخار تیمی اگرچه مفید است‪ ،‬ولی تیمی که در غرورهای فردی اعضا محو شود‪،‬‬
‫در مسیر شکست قرار میگیرد‪ .‬در فصل چهارم دربارۀ راههای جلوگیری از این اتفاق صحبت خواهیم کرد‪.‬‬

‫انتقاد سازنده‪ ،‬از ضرورت های رشد و پیشرفت هر شخص و یا هر تیمی است‪ .‬ولی بیشتر انسانها تمام تالش‬
‫خود را می کنند تا از دریافت هرگونه انتقادی فرار کنند‪ .‬علت این فرار در بعضی مواقع شاید عدم اعتمادبهنفس‬
‫باشد‪ ،‬ولی در اکثر اوقات علت امر این است که آدمها فکر می کنند باید در قبال هر نظر یا انتقادی کاری انجام‬
‫بدهند و تغییر کنند‪ ،‬حتی اگر آن انتقاد خاص را قبول نداشته باشند‪ .‬بهترین خصوصیت دریافت انتقاد سازنده این‬
‫است که شما این توانایی را دارید که انتخاب کنید کدام قسمت از یک انتقاد را قبول دارید و در مقابل کدام قسمت‬
‫نمیخواهید کار خاصی انجام دهید‪ .‬مثالً فرض کنید که شما میخواهید برای یک مصاحبۀ شغلی آماده شوید و‬
‫لباس مورد عالقۀ خودتان را پوشیدهاید‪ .‬پیش یک دوست قابلاعتماد میروید و نظرش را دربارۀ ظاهر خود‬
‫میپرسید‪ .‬اگر او بگوید‪« :‬گوشۀ دندان شما یک تکه اسفناج چسبیده و من از لباست خوشم نمیآد‪ »،‬شما به‬
‫راحتی می توانید از نخ دندان استفاده کنید‪ ،‬ولی لزومی ندارد که لباستان را عوض کنید‪ .‬انتقاد سازنده یک هدیه‬
‫است که شما میتوانید آن را قبول یا رد کنید‪.‬‬

‫اگر به دنبال بهبود نحوۀ کارتان یا حل کردن ایرادهای شخصی خود هستید‪ ،‬همین دوستان و همکاران هستند‬
‫که می توانند به شما کمک کنند تا موانع پیشرفت را به شما نشان دهند‪ .‬بدون نظرخواهی از بقیه‪ ،‬شما اشتباهات‬
‫و ایرادهای خودتان را دائماً تکرار خواهید کرد‪ .‬مگر اینکه یک قدرت خارقالعاده از خودآگاهی و خویشتن شناسی‬
‫داشته باشید‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬پیش از انتشار نهایی این کتاب در رسانه ها‪ ،‬ما از چندین نفر خواستیم که نظرشان‬
‫را در مورد نوشتۀ ما بگویند‪ .‬بیشتر این نظرات و انتقادها بسیار دقیق و باارزش بود‪ .‬صرفنظر از اینکه نظر شما در‬
‫مورد این کتاب چیست‪ ،‬این کتاب شدیداً بدتر میبود اگر که ما به پیشنهادهای ارزشمند دیگران اهمیت نمیدادیم‬
‫یا میترسیدیم که نظر بقیه را بپرسیم‪.‬‬

‫درخواست انتقاد و پیشنهاد‪ ،‬نیازمند داشتن یک سطح مشخص از اعتمادبهنفس است‪ .‬ما فکر میکنیم انتقادهای‬
‫سازنده راحتترین نظری است که میشود دریافت کرد‪ .‬از طرف دیگر‪ ،‬دادن انتقاد سازنده به دیگران کار بسیار‬
‫سختی است‪ .‬معموالً کار راحتتر این است که به راحتی کارشان را زیر سؤال ببریم یا مسخره کنیم‪ .‬البته خود‬
‫عمل درخواست کردن از دیگران برای نظرشان هم کار آسانی نیست‪ .‬مردم فرض میکنند شما صرفاً به دنبال‬
‫تعریف و تمجید از کارتان هستید‪ .‬ا گر دوست یا همکاری را پیدا کردید که وقتی از او نظرش را میپرسید با شما‬
‫یک نظر صادقانه و انتقاد سازنده را در میان میگذارد‪ ،‬دو دستی به او بچسبید و از دستش ندهید‪.‬‬
‫‪49‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫آدم های تند و پرخاشگر معموالً در یک تیم ساکت و آرام‪ ،‬خیلی احساس ناراحتی نمیکنند‪ .‬ولی انسانهای‬
‫آرام و درونگرا عموماً در یک محیط پر حرارت نمیتوانند موفق شوند یا از کار لذت ببرند‪ .‬نهتنها شنیدن نظر آنها‬
‫در چنین محیطی سختتر است‪ ،‬بلکه خود آنها نیز از بیان نظرات و ایدههای خود دلسرد میشوند‪ 1 .‬اگر دنبال‬
‫داشتن تیمی هستید که در آن بیشتر افراد احساس راحتی کنند و با کارایی بیشتری فعالیت داشته باشند‪ ،‬باید‬
‫فرهنگ تیمتان را بر اساس تواضع‪ ،‬احترام و اعتماد قرار دهید‪.‬‬

‫فرهنگ تیمهای خونسرد و آرام در مقابل انسانهای پرخاشگر آسیب بیشتری میبینند تا فرهنگهای پرحرارت‬
‫در مقابل انسانهای آرام و خوشبرخورد‪ .‬تیم های مالیم و با آرامش باید حواسشان به نفوذ انسانهای پرخاشگر‬
‫باشد‪ .‬بهترین کار این است که با اینطور انسانها درگیر نشوند‪ .‬بعضی اوقات این وظیفۀ اعضای ارشد تیم است که‬
‫روبهروی انسان سلطه جو بایستند تا از آسیب او به سایر افراد خوشبرخورد تیم جلوگیری کنند‪ .‬در فصل چهارم‬
‫دربارۀ نحوۀ برخورد با اینطور انسانهای «سمی» صحبت خواهیم کرد‪.‬‬

‫‪ .1‬سوزان ِکین یک ‪ TED Talk: The Power of Introverts‬عالی است و همچنین یک کتا در مورد همین موضوع دارد‪The Power :‬‬
‫‪of Introverts‬‬
‫‪50‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫الگوهای ارتباطی در فرهنگهای موفق‬

‫ارتباطات اجتماعی ممکن است برای اعضای تیم به یک چالش اساسی تبدیل شوند‪ .‬مخصوصاً برای مهندسین‬
‫نرم افزار که معموالً دوست دارند بعدازظهر خود را در کنار یک کامپایلر منطقی و قابل پیشبینی سپری کنند تا‬
‫در کنار یک انسان احساسی و غیرقابل پیشبینی‪ .‬بیشتر اوقات برنامهنویسان‪ ،‬نیاز به ارتباط با یکدیگر را به عنوان‬
‫یک مانع و مزاحم برای کدنویسی تلقی میکنند‪ .‬ولی اگر اعضای یک تیم از کار هم بیخبر باشند یا در مورد یک‬
‫موضوع توافق نداشته باشند‪ ،‬هیچگاه مشخص نمی شود که آیا کد و برنامه در جهت درستی در حال توسعه است‬
‫یا خیر‪.‬‬

‫اگر هر تیم موفق و کارآمدی را بررسی کنید‪ ،‬متوجه میشوید که روی کانالهای ارتباطی مؤثر به خوبی‬
‫سرمایهگذاری کردهاند‪ .‬به طور مثال گروههای ایمیل‪ ،‬مستندهای طراحی نرمافزار‪ ،‬شرح مأموریت‪ ،‬کامنتهای‬
‫مناسب در کدنویسی‪ ،‬خودآموزهای تولید نرمافزار و ‪ ....‬اطمینان از اینکه همۀ اعضای تیم روی مسیر حرکت و‬
‫اهداف تیم همعقیده هستند و از آخرین تصمیمها باخبر باشند‪ ،‬کار سخت و پُرزحمتی است‪ .‬ولی تمام این زحمات‬
‫حکم یک سرمایه گذاری را دارد که نهایتاً با افزایش کارایی و رضایت تیمی نتیجه خواهد داد‪.‬‬
‫‪51‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫یک قاعده و قانون کلی در ارتباطات تیمی این است که تا جایی که می شود تعداد افراد کمتری را در تماسهای‬
‫همزمان و همگام مثل جلسههای حضوری یا تماس های تلفنی دخیل کنید و در مقابل تعداد افراد بیشتری را حین‬
‫ارتباطات غیر همزمان و ناهمگام مثل ایمیل یا کامنتها یا نرم افزارهای مدیریت کار در جریان بگذارید‪ .‬ارتباطات‬
‫همگام هزینۀ باالیی دارند‪ ،‬چرا که شرکتکنندگان را مجبور میکنند تا روند کارشان را قطع کرده و خودشان را‬
‫با برنامۀ زمانی شما تطبیق بدهند‪ .‬اما ارتباطات غیر همگام این امکان را به افراد میدهند تا در زمان و مکان‬
‫مناسب به آن ها توجه شود‪ .‬هر زمانی که باعث وقفه در کار افراد شوید‪ ،‬آنها مجبور خواهند شد مدت زمانی را‬
‫صرف این کنند تا دوباره به همان مرحله از سرعت و دقت برسند‪ .‬همیشه به این موضوع توجه کنید‪.‬‬

‫ولی مهمتر از هر چیزی این است که شما باید کاری کنید تا همیشه تمام اطالعات‪ ،‬مستند شده و در دسترس‬
‫تمام افراد تیم قرار بگیرد‪ .‬تعدادی از روشهای متداول ارتباطات تیمی را با هم در این فصل مرور میکنیم‪ .‬بعضی‬
‫از این روشها ممکن است خیلی واضح و مبرهن باشند‪ ،‬ولی نکات ظریفی دارند که بهتر است بررسی شوند‪ .‬در‬
‫مورد یک چیز اما خاطرجمع باشید‪ :‬اگر در راستای بهبود ارتباطات تیمی خود تالش نکنید‪ ،‬زمان قابل مالحظهای‬
‫را صرف دوبارهکاری یا کارهای بیهوده در تیمتان خواهید کرد‪.‬‬
‫‪52‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫همگامسازی اعضای تیم‬

‫به طور کلی‪ ،‬هدف از همگامسازی اعضای تیم این است که اوالً تمام افراد روی اهداف مشترک تیم توافق داشته‬
‫باشند و ثانیاً روشهای ارتباطی بین افراد‪ ،‬مورد تأیید همۀ اعضای تیم باشد‪.‬‬

‫شرح مأموریت ـ نه‪ ،‬واقعاً!‬

‫وقتی کلمۀ «شرح مأموریت» را میشنوید‪ ،‬احتماالً اولین چیزی که به ذهنتان میرسد آگهیهای بازاریابی‬
‫بیروح و بیمزۀ بعضی از شرکتهای بزرگ است‪ .‬مثالً در زیر یکی از این شرح مأموریتها را که متعلق به یک‬
‫شرکت بزرگ مخابراتی ا ست و بهتر است اسمش را مطرح نکنیم‪ ،‬میبینید‪:‬‬

‫مقصد ما تبدیل شدن به تحسینآمیزترین و باارزشترین شرکت دنیاست‪ .‬هدف ما غنی سازی زندگی شخصی‬
‫مشتریانمان‪ ،‬موفقتر کردن زندگی کاری آنها با عرضۀ هیجانانگیزترین و پرکاربردترین سرویسهای مخابراتی‬
‫است‪ ،‬در حالی که همزمان برای سهامداران شرکت نیز سودآوری کنیم‪.‬‬
‫جالب اینکه من هنوز هیچکس را پیدا نکردم که این شرکت خاص را تحسین کرده باشد!‬

‫یک مثال دیگر از یک شرکت بزرگ دیگر‪:‬‬

‫عرضه کردن راهحل های کاربردی در کمترین زمان در جهت پاسخگویی به نیاز مشتریان‪.‬‬
‫اصالً این یعنی چه؟ عمالً جملۀ باال برای هر کاری و هر شرکتی میتواند معنی داشته باشد‪ .‬اگر ما در شرکت‬
‫باال کار میکردیم‪ ،‬احتماالً نمی توانستیم تشخیص دهیم که بین شستن ماشین‪ ،‬درست کردن درز لولهها یا تحویل‬
‫دادن پیتزا‪ ،‬کدام کار اهمیت بیشتری برای شرکت دارد‪ .‬اینچنین مغلطههایی از طرف شرکتهای عظیم هستند‬
‫که واژۀ «شرح مأموریت» را بدنام کرده است‪.‬‬

‫نوشتن شرح مأموریت تیمی‪ ،‬بهترین راه برای تیمهای با کیفیت و کارآمد است تا بتوانند محدودۀ کاری خود‬
‫را مشخص کرده و مسیر خودشان را اجماالً تعریف کنند‪ .‬درست است که نوشتن این شرح مأموریت ممکن است‬
‫زمانبر و طاقتفرسا باشد‪ ،‬ولی میتواند با تعریف آنچه که تیم شما باید یا نباید‪ 1‬انجام دهد‪ ،‬به صورت بالقوه چیزی‬
‫به اندازۀ سالها کار را در وقت و زمان شما صرفهجویی کند‪.‬‬

‫وقتی گوگل تصمیم گرفت که توسعه‪ 2‬یا به اختصار ‪ GWT‬را به شکل یک پروژۀ متنباز ادامه بدهد‪ ،‬ما به عنوان‬
‫مشاور در کار دخیل شدیم‪ .‬ما تفاوتهای یک پروژۀ متنباز با غیر متن باز را با دقت مرور کردیم و به طور خاص‬

‫‪« .1‬نباید»ها بیاندازه اهمیت دارند‪« .‬نه» گفتن به آنچه که حواس تیم شما را از مسیر اصلی پرت کند‪ ،‬از عوامل مهم موفقیت تیمی است‪.‬‬
‫‪2. Google Web Toolkit‬‬
‫‪53‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫به این خصوصیت از دنیای توسعۀ نرمافزارهای متنباز توجه کردیم که در آن هر کسی از هر جایی میتواند در‬
‫پروژه وارد شود‪ ،‬نظرش را مطرح کند‪ ،‬در بخشی از کد مشارکت داشته باشد یا طرح و برنامهای را زیر سؤال ببرد‪1 .‬‬

‫بعد از بررسی تمام این چالش ها‪ ،‬نهایتاً به تیم پیشنهاد دادیم تا یک شرح مأموریت تیمی شامل تمام اهداف پروژه‬
‫و همین طور لیست مواردی که هدف این پروژه نیست تهیه کنند و در معرض عموم شرکتکنندگان در پروژه قرار‬
‫دهند‪.‬‬

‫بعضی از اعضای تیم این پیشنهاد را رد کردند‪ ،‬در حالی که بعضی دیگر به نظر کنجکاو شدند‪ .‬خوشبختانه رهبر‬
‫تیم از این پیشنهاد خیلی استقبال کرد‪ .‬وقتی دور هم نشستیم تا این شرح مأموریت را تعریف کنیم‪ ،‬بحثهای‬
‫زیادی در مورد محتوا و نحوۀ نگارش این نوشته شکل گرفت‪ .‬نهایتاً بعد از چند روز مذاکره نهتنها یک شرح‬
‫مأموریت دقیق و عالی تنظیم شد‪ ،‬بلکه تیم موفق شد که یک سند دیگر در مورد اینکه «چطور ‪ GWT‬را بهتر‬
‫کنیم» تهیه کند‪ .‬آنها حتی یک قسمت از شرح مأموریت را به طور خاص به مواردی که هدف پروژه نیست‪،‬‬
‫اختصاص دادند‪ .‬در زیر این شرح مأموریت آورده شده است‪:‬‬

‫مأموریت ‪ GWT‬این است که تجربۀ کاربران در دنیای وب را به طور بنیادی ارتقا دهد‪ .‬این کار از طریق فراهم‬
‫کردن ابزارهای مبتنی بر ‪ Java‬برای توسعهدهندگان وب انجام میشود تا آنها بتوانند به راحتی برای هر مرورگر‬
‫مدرنی‪ ،‬امکانات ‪ AJAX‬فراهم کنند‪.‬‬
‫جملۀ باال محتوای زیادی را در خود جمع کرده است و ما معتقدیم که این یک مثالِ خیلی خوب از یک شرح‬
‫مأموریت ایدئال است‪ .‬این شرح مأموریت هم هدف را تعریف میکند‪ :‬ارتقای تجربۀ کاربران در دنیای وب و هم‬
‫محدودۀ فعالیت را مشخص میکند‪ :‬ابزارهای مبتنی بر ‪.Java‬‬

‫چندین سال بعد وقتی با مدیر این تیم شام میخوردیم‪ ،‬فیتز از حمایتهای او در مورد نوشتن این شرح‬
‫مأموریت بسیار تشکر کرد؛ ولی مدیر آن تیم اعتراف کرد که وقتی اولین بار این ایده را شنید‪ ،‬احساس کرد که‬
‫این کار یک اتالف وقت اساسی خواهد بود‪ ،‬ولی وقتی که با مهندسین تیمش شروع به بحث و مناظره در مورد‬
‫محتوای این شرح مأموریت کرد‪ ،‬متوجه اهمیت این کار شد‪ ،‬چرا که فهمید مهندسین ارشد تیم کالً و اصوالً با‬
‫اهداف پروژه موافق نیستند!‬

‫نوشتن شرح مأموریت به تیم ‪ GWT‬کمک کرد تا همان ابتدا با اختالف نظرات بین اعضای تیم مواجه شده و‬
‫سعی کنند در مورد خط مشی کلی محصول نهایی به توافق برسند‪ .‬مسئلهای که میتوانست بعدها روی سرعت یا‬
‫حتی موفقیت پروژه تأثیر بگذارد‪ .‬آن ها شرح مأموریت تیمی خودشان را در معرض دید همه روی وب قرار دادند‬

‫‪ .1‬ما م موال روند توسر ۀ نرمافزار را به سراختن یک خانۀ کاغذی روی یک تشرک کشرسران حرکات آ کروباتیک تشربیه کردهایم‪ .‬این کار نیاز به صربر‬
‫باال‪ ،‬دقت کافی و همین طور حوصله برای سروکله زدن با افراد بیدقتی دارد که بیمحابا روی تشک میپرند‪( .‬م‪).‬‬
‫‪54‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫و نه تنها تمام اعضای تیم با دقت از آن تبعیت کردند‪ ،‬بلکه زمان زیادی که میتوانست صرف جروبحث با افراد‬
‫جدید در مورد اهداف و مسیر پروژه بشود‪ ،‬حفظ شد‪ .‬فقط کافی بود که تازهواردها را با شرح مأموریت تیم آشنا‬
‫کنند تا جواب بسیاری از سؤاالتشان را بگیرند‪.‬‬

‫شرح مأموریت‪ ،‬تضمین میکند که پروژۀ شما از مسیر خود خارج نشود‪ .‬این سند ولی نباید یک مانع سنگین‬
‫جلوی تغییرات در کار شما ایجاد کند‪ .‬اگر محیط کاری یا طرح و برنامۀ شرکت یا پروژۀ شما به شکل اساسیای‬
‫تغییر کرد‪ ،‬اعضای تیم باید با خودشان صادق باشند و شرح مأموریت را مجدداً ارزیابی کنند و محتوای آن را بهروز‬
‫کنند‪ .‬ایجاد تغییر در قانون اساسی تعمداً کار سختی است تا افراد هر موقع که دلشان خواست نتوانند آن را تغییر‬
‫دهند‪ .‬ولی در یک سری شرایط خاص‪ ،‬تغییرات در قانون اساسی امکانپذیر هستند و میتوانند مورد بررسی قرار‬
‫بگیرند‪ .‬اگر سمت و سوی یک محصول یا یک شرکت به ناگهان و به هر دلیلی تغییر کند‪ ،‬شرح مأموریت تیم نیز‬
‫باید متناسب با آن بهروز شود‪.‬‬

‫جلسههای کارآمد‬

‫بیشتر آدمها به «جلسهها» به عنوان یک نیاز ولی یک بالی گریزناپذیر نگاه میکنند‪ .‬با وجود آنکه میتوان با‬
‫کمی مهارت این جلسهها را بسیار مؤثر و کارآمد برگزار کرد‪ ،‬اکثر اوقات این اتفاق نمیافتد و جلسات‪ ،‬بیش از‬
‫اندازه طوالنی و نامنظم انجام میشوند‪ .‬ما جلسهها را همان طور دوست داریم که تصفیهخانههای فاضالب شهری‬
‫را دوست داریم‪ :‬دورادور‪ ،‬کمتعداد و هم سو با مسیر باد!‬
‫‪55‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫دورهای‪1‬‬ ‫با مخوفترین نوع جلسهها شروع میکنیم‪ :‬جلسات ایستادۀ‬

‫معموالً این جلسه هر هفته انجام می شود و محتوای آن باید به معرفی افراد یا تغییرات جدید و همین طور‬
‫اطالعیههای ساده محدود شود‪ .‬اعالن آخرین وضعیت به نوبت از تکتک افراد گروه صرفنظر از اینکه آیا خبر‬
‫جدیدی دارند یا نه‪ ،‬حوصله َسربر و باعث اتالف وقت است‪ .‬اینطور جلسات با شما کاری میکنند که دلتان‬
‫میخواهد با مشت به گلوی خودتان بزنید تا هرچه سریعتر تمام شوند!‬

‫هر موضوعی که نیاز به بحث عمیق تر داشته باشد باید خارج از این نوع جلسات و فقط با حضور افراد مرتبط‬
‫مورد بررسی قرار بگیرد‪ .‬کسی که مدیریت جلسه را به عهده دارد باید از باز شدن یک موضوع خاص در جلسه‬
‫جلوگیری کند و لیستی از موضوعات «حاشیه» تهیه کند تا بعد از جلسه‪ ،‬فقط اعضای مربوط به آنها رسیدگی‬
‫کنند‪ .‬اگر این کار در تیم شما تبدیل به یک عادت شود‪ ،‬خیلی راحت میتوان موضوع جلسههای ایستادۀ روزانه را‬
‫حول اعالن وضعیتهای کلی متمرکز کرد‪ .‬نکتۀ مهم در این نوع از جلسهها این است که اعضای تیم باید با ترک‬
‫جلسه وقتی که اعالن های اصلی تمام شد‪ ،‬احساس راحتی کنند‪ .‬اگر موضوعی برای اعالن وجود نداشته باشد‪ ،‬یا‬
‫یک ایمیل برای اشتراکگذاری آخرین وضعیتها کافی باشد‪ ،‬شک نکنید که میتوانید از جلسه گرفتن صرفنظر‬
‫کنید‪ .‬زیاد دیده شده که افراد به جلسات اعالن وضعیت میروند چون آنجا را جایی برای اطالع پیدا کردن از‬
‫آخرین اخبار میبینند و احساس می کنند که اگر شرکت نکنند‪ ،‬از تحوالت تیمی جدا میمانند‪ .‬مته به خشخاش‬
‫نمیگذاریم‪ ،‬ولی این کار به وضوح دیوانگیست!‬

‫‪1. Standup Meetings‬‬

‫‪56‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫جلسات ایستادۀ روزانه‬

‫بعضی از مهندسین روی این نوع جلسات روزانه قسم میخورند و معتقدند که از آخرین اصول علمی توسعۀ نرمافزار‬
‫به روش چابک ‪ 1‬پیروی میکنند‪ .‬این جلسات قابل قبولاند اگر که کوتاه‪ ،‬مختصر و بدون حاشیه باشند‪ .‬معموالً در‬
‫ابتدا این نوع از جلسهها کوتاه شروع می شوند (حدود پانزده دقیقه)‪ ،‬به این طریق که همه حقیقتاً از جا بلند‬
‫می شوند و در مورد آخرین وضعیت کار خود به دیگران یک گزارش ساده میدهند؛ اما بدون مراقبت و احتیاط‬
‫مداوم‪ ،‬خیلی زود این جلسات میتوانند به دورهمیهای طوالنی سی دقیقهای یا بیشتر تبدیل شوند که افراد حاضر‪،‬‬
‫بیهدف در مورد کار خود توضیحات مفصل میدهند‪ .‬گاهی اوقات افراد اینطور نشستها را با جلسههای‬
‫رواندرمانی اشتباه میگیرند! اگر تیم شما به جلسات ایستادۀ روزانه احتیاج دارد‪ ،‬یک نفر باید تصدی امور را به‬
‫دست گرفته و جلسه را مدیریت کند‪.‬‬

‫اگر در تالش هستید تا چیزی جدید طراحی کنید‪ ،‬سعی کنید که جلسۀ شما بیشتر از پنج نفر نشود‪.‬‬
‫تصمیمگیری و نقشه کشی با حضور بیشتر از پنج نفر در اتاق عمالً غیرممکن است‪ ،‬مگر آنکه فقط یک نفر‬
‫تصمیمگیرندۀ اصلی باشد‪ .‬اگر باور نمیکنید با پنج نفر از دوستانتان به مرکز شهر بروید و شش نفره سعی کنید‬
‫َس ر یک مسیر برای بازدید از تعدادی از مراکز توریستی شهر توافق کنید‪ .‬به احتمال قوی شما نیمی از روز را در‬
‫یک گوشه از خیابان مشغول جروبحث خواهید بود‪ ،‬مگر آنکه یک نفر را به عنوان داور منصف انتخاب کنید که‬
‫جای تیم تصمیمگیری کند‪.‬‬

‫‪1. Agile‬‬
‫‪57‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫اصوالً جلسهها باعث تداخل در زمان مفیدی میشوند که ما با الهام از پال گراهام‪ 1‬آن را «زمان سازندگی»‬
‫مینامیم‪ .‬برای هر کسی مخصوصاً برنامهنویسان‪ ،‬ورود به «قلمرو تمرکز» در کنار مزاحمت جلسههای گاه و بیگاه‪،‬‬
‫میتواند دشوار باشد‪ .‬در تقویم خود محدودههای زمانی سه یا چهار ساعتی را تحت عنوان «مشغول» یا حتی‬
‫«سازندگی» ثبت کنید و روی کار خودتان تمرکز کنید‪ .‬اگر مجبورید که یک جلسه را برنامهریزی کنید‪ ،‬سعی‬
‫کنید که زمان جلسه بالفاصله بعد یا قبل از یک وقفۀ دیگر مثل ساعت ناهار یا انتهای روز باشد‪ .‬در گوگل یک‬
‫سنت قدیمی ــ که متأ سفانه گاهی اوقات نادیده گرفته میشود ــ تحت عنوان «پنجشنبههای بیجلسه»‪ 2‬وجود‬
‫دارد تا افراد بتوانند از زمان خود برای تمرکز روی کار استفاده کنند‪ .‬این می تواند یک قدم خوب اولیه باشد در‬
‫مسیری به سمت بیست یا شاید سی ساعت زمان سازندگی در بازههای زمانی بزرگتر‪.‬‬

‫‪1. http://www.paulgraham.com/makersschedule.html‬‬
‫‪ .2‬یکی از م اونین شاخۀ مهندسی گوگل‪ ،‬وین روزینگ‪ ،‬این سنت را در سال ‪ 2001‬با هدف افزایش کیفیت زندگی مهندسین آغاز کرد‪ .‬فیتز‬
‫همیشه پنجشنبههای خودش را کامل مسدود میکرد تا کسی با او جلسه نگذارد‪ .‬این کار نسبتا خو جوا میداد‪ ،‬هر چند که باید با دقت از آن‬
‫مواظبت میکرد و هر از گاهی نیز نیاز بود تا به افرادی که در روز پنجشنبه جلسه تنظیم کردهاند‪ ،‬ایمیلهای نه چندان خوشاخالقانهای ارسال کند‪.‬‬
‫‪58‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫پنج قانون ساده برای مدیریت جلسات‪:‬‬

‫فقط افرادی را دعوت کنید که قطعاً نیاز است در جلسه باشند‪.‬‬ ‫•‬

‫دستور جلسه داشته باشید و قبل از جلسه آن را به تمام افراد ارسال کنید‪.‬‬ ‫•‬

‫اگر به اهداف مورد نظر در جلسه رسیدید‪ ،‬جلسه را زودتر تمام کنید‪.‬‬ ‫•‬

‫از به حاشیه کشیده شدن جلسه جلوگیری کنید‪.‬‬ ‫•‬

‫سعی کنید که زمان جلسه نزدیک به سایر وقفههای روزانه مثل ساعت ناهار یا انتهای روز باشد‪.‬‬ ‫•‬

‫اگر قرار است جلسه ای را تنظیم کنید‪ ،‬یک دستور جلسه آماده کنید که حاوی موضوعاتی باشد که قرار است‬
‫در جلسه مورد بحث قرار بگیرند و آن را حداقل یک روز قبل از جلسه برای تمام افراد ارسال کنید تا بدانند چه‬
‫چیزی در انتظارشان است‪ .‬تا جایی که می شود تعداد کمی را به جلسه دعوت کنید‪ :‬فراموش نکنید که ارتباطات‬
‫همگام چقدر هزینهبر هستند‪ .‬ما افرادی را میشناسیم که آشکارا به دعوتهایی که حاوی دستور جلسه نیستند‬
‫بیمحلی میکنند‪.‬‬

‫فقط افرادی را دعوت کنید که نیاز است در جهت اهداف جلسه حضور داشته باشند‪ .‬بعضی از افراد بعد از اینکه‬
‫دیدند گاهی اوقات عده ای در جلسه مشغول پاسخ دادن به ایمیل یا کار شخصی هستند‪ ،‬ورود لپتاپها به جلسات‬
‫را ممنوع کردند‪ .‬اما این صرفاً راهحلی است برای یکی از عالئم مشکل و نه راهحل علت اصلی مسئله‪ .‬کسانی که‬
‫در جلسه مشغول خواندن ایمیلهای خودشان هستند‪ ،‬احتماالً از همان ابتدا نیازی به حضور در جلسه نداشتند‪.‬‬

‫مسئول جلسه باید واقعاً مسئولیت جلسه را به عهده گرفته و در قطع کردن صحبتهای حاشیهای یا افرادی‬
‫که موضوع را انحصاری میکنند‪ ،‬دریغ نکند‪ .‬این کار‪ ،‬هر چند سخت ولی مفید و باارزش خواهد بود‪ .‬مهمتر از هر‬
‫چیزی‪ ،‬از اتمام جلسۀ زودتر از موعد و وقتی که اهداف جلسه به دست آمده‪ ،‬نترسید‪.‬‬

‫کار کردن در یک تیم با «چالشهای جغرافیایی»‬

‫وقتی عضو تیمی هستید که اعضای آن در شهرهای مختلف پخش هستند‪ ،‬یا شما از سایر تیمها دور هستید‪،‬‬
‫نهتنها باید روشهای متفاوتی برای برقراری ارتباط پیدا کنید‪ ،‬بلکه مجبور خواهید بود تالش بیشتری در ارتباطات‬
‫خود داشته باشید‪ .‬وقتی اعضای تیم از هم دور باشند‪ ،‬تصمیمها باید مکتوب شوند و معموالً با ایمیل بین کل تیم‬
‫به اشتراک گذاشته شود‪ .‬اگرچه گفتوگوها ممکن است از طریق سیستمهای پیامرسان آنالین انجام شود‪ ،‬تیم‬
‫باید راهی پیدا کند که اطالعات برای همه در دسترس باشد‪ .‬تماسهای ویدئویی نیز روش خیلی خوبی برای‬
‫برقرای تماسهای کوتاه هستند‪ ،‬مخصوصاً که این روزها تقریباً همۀ لپتاپها مجهز به دوربین هستند‪.‬‬
‫‪59‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫ما در پروژۀ سابورژن یک شعار داشتیم‪« :‬اگر صحبتی در ایمیل نیامده باشد‪ ،‬هیچوقت مطرح نشده است‪».‬‬
‫افراد ممکن است در تاالرهای آنالین مدت زمان زیادی را صرف گفتوگو و ایدهپردازی کنند‪ ،‬ولی برای اینکه‬
‫مصوبهها را «واقعی» کنند‪ ،‬باید به فکر سایر افراد تیم که در تاالر آنالین حضور نداشتند نیز باشند‪ .‬با اجبار به‬
‫اشتراکگذاری این نوع گفتوگوها در ایمیل برای کل تیم‪ ،‬به کل اعضای تیم این فرصت را میدهیم تا ببینند‬
‫چطور یک تصمیم گرفته شده است (و اگر نیاز است‪ ،‬نظر خودشان را نیز مطرح کنند)‪ .‬این موضوع بهخصوص‬
‫برای تشکیل تیمهای «اجماع محور» اهمیت دارد‪.‬‬

‫صحبت کردن با یک نفر در یک مکان دور باید به اندازۀ سر زدن به میز کارشان‪ ،‬بیدردسر باشد‪ .‬اگر شما از‬
‫سایر افراد تیم دور هستید‪ ،‬خیلی بیشتر از همیشه با سایر افراد تیم (از روشهای مختلف مثل نرمافزارهای‬
‫پیامرسان‪ ،‬تاالرهای گفتوگوی آنالین‪ ،‬ایمیل‪ ،‬تماس ویدئویی یا تلفنی) ارتباط داشته باشید‪ .‬مطمئن شوید که‬
‫همه نه تنها از حضور شما مطلع هستند‪ ،‬بلکه در جریان کاری که شما انجام میدهید نیز هستند‪ .‬مهمتر از همه‪،‬‬
‫قدرت گفتوگوهای دونفره را دستکم نگیرید‪.‬‬

‫زمانی بِن در تیم شخصی خود فردی به اسم کُری داشت که در دفتر شرکت در یک شهر دیگر روی یک پروژۀ‬
‫جدید کار میکرد‪ .‬کُری در برقراری ارتباط با سایر اعضای تیم با دشواریهای زیادی روبهرو بود‪ .‬او این مشکل را‬
‫در جلسۀ هفتگی با بِن مطرح کرد و بِن از او خواست که یک هفته به دفتر کار سایر اعضای تیم بیاید تا پروژه را‬
‫با هم شروع کنند‪ .‬کُری در ابتدا به خاطر هزینههای پرواز و هتل نسبت به این سفر دودل بود و به فواید آن خیلی‬
‫فکر نمی کرد‪ .‬نهایتاً با یک سفر دو روزه پیش سایر افراد تیم آمد و خیلی سریع متوجه مزایای دیدار همتیمیها‬
‫شد‪ .‬نه تنها از مکالمات راحت و حضوری با همتیمی های جدید خودش استفاده کرد‪ ،‬بلکه با ناهار خوردنهای‬
‫مشترک و بیرون رفتنهای تیمی با خصوصیات اخالقی آن ها نیز آشنا شد‪ .‬کُری و سایر افراد تیم همدیگر را به‬
‫عنوان یک انسان بیشتر شناختند‪ .‬در نتیجه‪ ،‬مکالمات بعدی راحتتر ادامه پیدا کرد‪ ،‬با وجود اینکه کُری هزار مایل‬
‫از سایرین دور بود‪.‬‬

‫هیچچیز جای دیدار حضوری را نمیگیرد‬

‫نکتهای که در اینجا قابلتوجه است این است که با وجود تمام پیشرفتهای شبکههای اجتماعی و تکنولوژیهای‬
‫تماس ویدئویی‪ ،‬هنوز هیچچیز نمی تواند جای صمیمیت و راحتی ارتباطات حضوری و واقعی دو نفر را بگیرد‪ .‬اگر‬
‫شما میخواهید پروژۀ جدیدی را با یک نفر شروع کنید یا صحبت خیلی مهمی با یک نفر در شرکتتان دارید و‬
‫بودجۀ سفر نیز در دسترس است‪ ،‬تقریباً همیشه زحمت و هزینۀ دیدار حضوری به صرفه خواهد بود‪ .‬صحبت‬
‫حضوری اثری در حافظۀ انسان میگذارد که هیچ صحبت تلفنی یا تصویریای نمیتواند اثری مشابه یا حتی نزدیک‬
‫داشته باشد‪ .‬خیلی از افراد به دلیل هزینه های سنگین سفر‪ ،‬با این ایده موافق نیستند‪ .‬درست است که شاید‬
‫‪60‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫شرکتهای کوچک نتوانند از عهدۀ هزینۀ چنین سفرهایی برآیند‪ ،‬ولی بیشتر شرکتهای بزرگتر استطاعت مالی‬
‫این کار را دارند‪ .‬هزینۀ عدم دیدار حضوری اعضای تیم‪ ،‬به مراتب بیشتر از آن چیزی است که فکر میکنید‪.‬‬

‫صرف نظر از اینکه چقدر با همکاران خود از طریق ایمیل یا تماس تلفنی و ویدئویی ارتباط دارید‪ ،‬هر از گاهی‬
‫بلیت هواپیما بگیرید و با همتیمیها دیدار کنید‪ .‬این قضیه نهتنها برای کارمندان و تیمهای دورکار‪ ،‬بلکه برای‬
‫افرادی که در دفتر غیر اصلی شرکت کار میکنند نیز صدق می کند‪ .‬هر از گاهی به شهری که دفتر اصلی شرکت‬
‫در آنجاست سفر کنید و با اعضای شرکت به شکل حضوری صحبت کنید‪.‬‬
‫‪61‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫مستندات طراحی نرمافزار‬

‫برای مهندسین نرم افزار بسیار سخت است تا بتوانند هنگام شروع یک پروژه‪ ،‬جلوی تمایل شدید به کدنویسی‬
‫را بگیرند و روی مستندات نوشتاری طرح و برنامهریزی اولیۀ پروژه کار کنند‪ .‬ولی کدنویسی بدون طرح و برنامه‬
‫معموالً نتیجۀ مفیدی نمیدهد‪ ،‬مگر آنکه بخواهید روی یک نسخۀ آزمایشی یا نمونۀ اولیۀ یک ایده کار کنید‪.‬‬
‫بیشتر مهندسین قبل از طراحی و نقشهکشی کلی نرمافزار‪ ،‬برای کدنویسی عجله میکنند و این کار پروژه را به‬
‫سمت شکست هدایت میکند‪.‬‬

‫یک مستند مکتوب طرح نرمافزار معموالً یک مالک دارد و دو یا سه نفر آن را نوشتهاند و عدۀ بیشتری آن را‬
‫مرور کردهاند‪ .‬این نوشته‪ ،‬نهتنها برنامۀ کلی آیندۀ پروژۀ شما را مشخص میکند‪ ،‬بلکه یک روش بهینه و به صرفۀ‬
‫ارتباطی برای در جریان گذاشتن تمام اعضای تیم دربارۀ چرایی و چگونگی جزئیات فنی پروژه است‪ .‬در این مرحله‪،‬‬
‫چون هنوز هفتهها (یا ماهها) را صرف کدنویسی نکرده اید‪ ،‬قبول کردن انتقادات و عملی کردن پیشنهادها بسیار‬
‫راحتتر است و نهایتاً شما یک محصول بهتر با پیاده سازی مفیدتر خواهید داشت‪ .‬از این گذشته‪ ،‬مستند طرح‬
‫نرمافزار شما میتواند به شما در زمانبندی پروژه و تقسیم کار بین اعضا نیز کمک کند‪ .‬وقتی کار برنامهنویسی را‬
‫شروع کردید‪ ،‬توجه کنید که مستند طرح نرم افزار یک نوشته زنده است و مطالب آن روی سنگ حکاکی نشدهاند‪.‬‬
‫شما و تیم شما همراه با رشد و پیشرفت پروژه باید طرح و نقشۀ نرمافزار را مرتباً بهروز کرده و تغییراتی را که به‬
‫مرور ایجاد کرده اید مستند کنید‪ .‬البته که به عمل کار برآید و به سخندانی نیست‪ .‬بیشتر تیمها در عمل هیچ‬
‫نوشتۀ مستندی ندارند و بعضی دیگر مدت زمان نسبتاً زیادی در ابتدای کار‪ ،‬مستندات طراحی فوقالعادهای آماده‬
‫میکنند‪ ،‬ولی به مرور آنها را بهروز نمیکنند‪.‬‬

‫تمام این صحبتها را کردیم‪ ،‬ولی دقت کنید تا از آن سمت بوم نیفتید! ما آدمهای وسواسی را هم دیدهایم که‬
‫برای یک برنامۀ ساده و کوتاهِ صد خطی‪ ،‬چهار صفحه طراحی نوشتهاند‪ .‬اگر مدت زمانی که طول میکشد تا کل‬
‫پروژه را از ابتدا پیادهسازی کنید‪ ،‬کمتر از مدت زمانی است که صرف نوشتن طرح و نقشۀ نرمافزار کردهاید‪ ،‬این‬
‫مستندسازی به وضوح یک اتالف وقت بوده است‪ .‬از تجربۀ خود برای قضاوت در مورد نیاز یا ع دم نیاز به طرح‬
‫نرمافزار استفاده کنید‪.‬‬
‫‪62‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫مکالمات روزمره‬

‫با فرض بر اینکه اهداف کلی پروژه مورد تأ یید تمام اعضای تیم باشد‪ ،‬هنوز باید به چگونگی مکالمات روزانه و‬
‫ابزارهای ارتباطی افراد با یکدیگر توجه کنید‪ .‬وسایل ارتباطی اگرچه مفید هستند‪ ،‬ولی از تواناییهایی محدودی‬
‫برخوردارند و به ما امکاناتی نظیر مشاهدۀ حالت چهره یا زبان بدن را نمیدهند‪ .‬بنابراین امکان سوءتفاهم و آسیب‬
‫به اصول ‪ HRT‬را افزایش میدهند‪ .‬با وجود این باید گفت که ابزارهای ارتباطی برای بیشتر تیمها فوقالعاده باارزش‬
‫هستند و با کمی تالش و دقت میتوان از آنها در جهت افزایش بهرهوری تیم استفاده کرد‪.‬‬

‫فهرستهای ایمیل‬

‫امروز ما شخصی را نمی شناسیم که عضوی از تیمی باشد که حداقل از یک فهرست ایمیل استفاده نکند‪ .‬با‬
‫دقت به یک سری نکات میتوان از این فهرستهای ایمیل به شکل مفیدتری استفاده کرد‪.‬‬

‫تعداد زیادی از پروژه های بزرگ و موفق چندین فهرست ایمیل متفاوت دارند و صحبتهایی با موضوعات‬
‫متفاوت نظیر برنامهنویسی‪ ،‬مرور کدها‪ ،‬مذاکره با کاربران‪ ،‬اطالعیه ها و امور مدیریتی و متفرقه را از همدیگر جدا‬
‫میکنند‪ .‬بعضی اوقات پروژههای کوچکتر سعی میکنند از آنها الگو برداری کنند و چندین فهرست ایمیل‬
‫متفاوت درست میکنند‪ ،‬در حالی که آنها صرفاً سه برنامهنویس و دو کاربر دارند‪ .‬کار این پروژههای کوچکتر‬
‫مثل این است که شش اتاق کنفرانس را برای صحبت بین فقط پنج نفر تهیه کنید‪ .‬نتیجه تعدادی اتاق خالی‪،‬‬
‫صحبتهای غیر منسجم و تکراری خواهد بود‪ .‬بهترین کار این است که همیشه با یک فهرست ایمیل آغاز کنید و‬
‫فقط زمانی فهرست بعدی را اضافه کنید که مدیریت صحبتها دشوار شود‪ .‬یک استثنا در این قانون البته این است‬
‫که میتوان ایمیلهای اتوماتیک یا گزارشهایی را که «بات»ها صادر میکنند در یک فهرست ایمیل جداگانه قرار‬
‫داد‪.‬‬

‫آداب و رسوم مناسبی در صحبتها و مکالمههای انجامشده در ایمیلها تعریف کنید و اجازه ندهید اقلیتی با‬
‫‪1‬‬
‫بیشتر صحبت کردن‪ ،‬کنترل مذاکرهها را به دست بگیرند‪.‬‬

‫وقتی که شما با تیمتان یک دفتر یا اتاق مشترک دارید‪ ،‬مکالمۀ ایمیلی احتماالً انتخاب اول شما برای برقراری‬
‫ارتباط با سایر اعضا نخواهد بود‪ .‬ولی بهتر است تا یک رونوشت از مصوبات جلسات‪ ،‬تصمیمهای گرفتهشده‪،‬‬

‫‪ .1‬اقلیت پرصدا م موال یک یا دو نفر هستند که مدام به تمام پیامها جوا میدهند و نظراتی را که بر خالف میلشان است رد میکنند‪ .‬یک نگاه‬
‫سرسری به مکالماتی که اقلیت پرصدا در آنها مشارکت دارند به شما این تیویر اشتباه را میدهد که فکر کنید تیم شما مملو از نارضایتی است‪ .‬این‬
‫رفتار نیازمند توجه سریع و با احتیاط از جانب شماست‪ .‬فیل چهارم نحوۀ برخورد با اینطور آدمها را توضیح میدهد‪.‬‬
‫‪63‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫مستندات طرح نرمافزار و یا هرگونه اطالعات رد و بدل شدۀ دیگر را در قالب ایمیل مکتوب کنید تا مرجع اطالعاتی‬
‫مناسب و راحتی برای آینده تهیه شود‪ .‬پیامهای رد و بدل شده در ایمیل ها را در قالب یک پایگاه داده با قابلیت‬
‫جستوجو آرشیو کنید و اگر پروژۀ شما به صورت متنباز اداره می شود‪ ،‬این مرجع داده را در دسترس همگان روی‬
‫اینترنت قرار دهید‪ .‬بدین صورت شما یک مکان متمرکز اطالعات شامل تاریخچۀ پروژه خواهید داشت که حتی در‬
‫جریان قرار دادن سریع اعضای جدید تیم را نیز برایتان آسانتر خواهد کرد‪ .‬اگر گفتوگوهای تیم را جایی ثبت‬
‫نکنید‪ ،‬صحبتها و بحثها مرتباً تکرار خواهند شد‪.‬‬

‫پیامهای آنالین‬

‫نرمافزارهای پیامرسان آنالین یک ابزار خارقالعاده برای گفتو گو بین اعضای یک تیم است‪ .‬مخصوصاً که این‬
‫امکان را به کاربر میدهند تا پیامی را برای شخص دیگری بفرستند‪ ،‬بدون آنکه مزاحم روند کاری و تمرکز او بشوند‬
‫(البته مستلزم این است که گیرنده‪ ،‬نرمافزار پیامرسان خود را طوری تنظیم کرده باشد که پیامها کار او را قطع‬
‫نکنند!)‪ .‬پیامرسانها‪ ،‬همچنین ابزار مناسبی هستند برای تیمهایی که سریع عمل میکنند و برای عدهای که آخر‬
‫هفته یا بعد از ساعات اداری نیز کمی کار می کنند و یا برای افرادی که پس از بازگشت از مرخصی میخواهند‬
‫پیامهای خود را ببینند‪ .‬پیامهای خصوصی بین دو نفر نیز گاهی اوقات ابزار مفید و کارآمدی است‪ ،‬ولی ما شدیداً‬
‫پیشنهاد میکنیم که از تاالرها و کانالهای گروهی برای پیامرسانی بین اعضای تیم استفاده شود‪.‬‬

‫سالها قبل وقتی نرمافزارهای پیامرسان اینچنین محبوب و معمول نبودند‪ ،‬تیمهای برنامهنویسی به پروتکل‬
‫‪ Internet Relay Chat‬یا به اختصار ‪ IRC‬اتکا میکردند و بیشتر مکالمههای خود را در قالب کانالهای گروهی‬
‫انجام میدادند‪ .‬گاهی اوقات این صحبتها شلوغ و پر همهمه میشد‪ ،‬ولی اگر موضوع صحبت برای کل تیم مفید‬
‫نبود‪ ،‬افراد همچنان می توانستند از گروه خارج شده و مکالمات خصوصی دونفره داشته باشند‪ .‬با وجود این‪ ،‬بیشتر‬
‫صحبتها در مقابل کل اعضای تیم انجام می شد و فرصتی را برای تمام افراد تیم فراهم میکرد تا در جریان همۀ‬
‫مکالمات قرار بگیرند یا حتی صحبتهای گذشته را که از دست داده بودند پیگیری کنند‪ .‬این راه مناسب و آسان‪،‬‬
‫نهتنها به اعضای تیم اجازه میدهد که به سادگی با یکدیگر مکالمه کنند‪ ،‬بلکه به ارتباطات تیمی وقتی افراد در‬
‫فواصل مختلف جغرافیایی از یکدیگر قرار دارند نیز کمک میکند‪ .‬بیشتر اوقات شگفتزده خواهید شد از اینکه یک‬
‫عضو جدید در تیم صرفاً با دنبال کردن و مشاهدۀ مکالمات مختلف در کانال پیامرسان تیم‪ ،‬چقدر مطلب جدید‬
‫یاد میگیرد‪.‬‬

‫نرمافزارهای پیامرسان در یک برهۀ زمانی باعث شدند که مکالماتی که قبلها به صورت گروهی در ‪ IRC‬انجام‬
‫میشد‪ ،‬به صحبت های خصوصی و دونفره تبدیل شوند‪ ،‬چرا که این نوع مکالمه‪ ،‬تنظیم پیشفرض اکثر این‬
‫نرمافزارها بود‪ .‬برای برنامهنویسها راحتتر بود تا سؤال خود را به طور خصوصی از یکی از همتیمیهایشان بپرسند‬
‫تا اینکه بخواهند با عدم اعتمادبهنفسشان مبارزه کرده و سؤالی را که شاید به نظرشان احمقانه بیاید روبهروی تمام‬
‫‪64‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫اعضای تیم و در گروه بپرسند‪ .‬متأ سفانه این کار باعث شد که بار روی تیم بیشتر شود‪ ،‬چرا که هیچ مکان متمرکزی‬
‫برای اطالعات وجود نداشت و امکان داشت یک سؤال مرتباً بین اعضای تیم تکرار شود‪.‬‬

‫خوشبختانه حدود سالهای ‪ 2014‬تا ‪ ،201۵‬ورود اِسلک ‪ 1‬به عنوان یک نرم افزار رایگان برای مکالمات آنالین‬
‫گروهی یک تجربۀ مدرن و جایگزین ‪ IRC‬را ارائه داد‪ .‬قابلیت یکپارچگی و همبستگی اِسلک با سایر نرمافزارها باعث‬
‫شد که این نرمافزار تبدیل به انتخاب اول شرکتها برای مکالمات درونتیمی شود‪ .‬انجمنهای گستردۀ آنالین نیز‬
‫برای مکالمات بین اعضای خود نیز شروع به استفاده از این سرویس کردهاند‪ .‬با وجود آنکه همچنان میتوان از‬
‫اِسلک به عنوان ابزاری برای مکالمات مستقیم و خصوصی دونفره استفاده کرد‪ ،‬این نرمافزار هر هفته گزارشی از‬
‫نسبت کلی مکالمات خصوصی به گروهی ارائه می دهد تا شما بتوانید متوجه شوید که آیا الزم است تیمتان را‬
‫بیشتر به مکالمات گروهی تشویق کنید یا خیر‪.‬‬

‫صرفنظر از اینکه شما از چه نرمافزار پیامرسانی استفاده میکنید‪ ،‬ما به جد توصیه میکنیم که برای تیمتان‬
‫امکانات ساده و در دسترس برای مکالمات گروهی را فراهم کنید‪ .‬برقراری کانالهای اضافه برای راحت کردن‬
‫ارتباطات تیمی قطعاً ارزش تالش مضاعف را دارد‪.‬‬

‫‪1. Slack‬‬
‫‪65‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫مکالمات گروهی یا یک به یکهای خصوصی؟‬

‫امروزه بیشتر افراد وقتی اسم ‪ IRC‬را می شنوند یاد محیط ماقبل تاریخ مبتنی بر نوشتار آن میافتند‪ ،‬چرا که‬
‫حتی نرمافزارهای مدرنتر ‪IRC‬نیز همچنان قیافۀ منسوخ و ازمدافتادهای دارند‪ .‬گول ظاهر قدیمی آنها را نخورید‪.‬‬
‫قابلیت خارقالعادۀ آنها این است که میتوان به سادگی مکالمات گروهی و غیر همزمان را برقرار کرد‪ .‬در بیشتر‬
‫نرمافزارهای مبتنی بر ‪ IRC‬میتوان تاریخچۀ پیامهای گذشته را تا بینهایت مشاهده کرد و مکالمات بین سایر‬
‫افراد را وقتی که شما در گروه حضور نداشتید هم مرور کرد‪ .‬نرمافزاری مثل اِسلک‪ ،‬یک نسخۀ مدرن و بهروز از‬
‫همان نرمافزارهای ‪ IRC‬است و با وجود همۀ زَلم زیمبو های گرافیکی و اسمایلیهای متنوع در اصل همان‬
‫قابلیتهای اصلی ‪ IRC‬را ارائه می دهد‪ .‬امکانات جانبی و تجملی نظیر مکالمات ویدئویی‪ ،‬تخته وایتبردهای اشتراکی‬
‫و … اگرچه خیلی وسوسهانگیزند‪ ،‬ولی ممکن است که شما را از هدف اصلی که همان ارتباطات غیر همزمان‬
‫باشد‪ ،‬دور کند‪ .‬اگر میخواهید از نرمافزاری غیر از اسلک یا نرمافزارهای مبتنی بر ‪ IRC‬استفاده کنید‪ ،‬مطمئن شوید‬
‫که امکانات مکالمۀ گروهی را به خوبی ارائه میدهد‪.‬‬

‫بعضی از آدمها با چت کردن آنالین و صحبت در نرمافزارهای پیامرسان راحتتر هستند‪ .‬یک بار در یک مسابقۀ‬
‫برنامهنویسی با گروهی از برنامهنویسان که بعضیها را هیچوقت حضوری ندیده بودیم قرار گذاشته بودیم تا دور هم‬
‫نشسته و روی یک پروژه کار کنیم‪ .‬وقتی وارد شدیم با یک سالن تقریباً ساکت با حدود ده دوازده میز که سر هر‬
‫میز شش تا هشت برنامه نویس مشغول تایپ کردن بودند مواجه شدیم‪ .‬فکر کردیم که خوب شاید دیر رسیدهایم و‬
‫همه شروع به برنامهنویسی کردهاند‪ .‬بنابراین لپتاپ هایمان را باز کرده و با این فرض که احتماالً تعدادی موفق‬
‫نشدهاند خودشان را به محل برسانند و از طریق اینترنت با ما خواهند بود‪ ،‬وارد گروه مکالمات آنالین تیممان‬
‫شدیم‪ .‬در میان یک سری صحبت هایی که در حال انجام بود‪ ،‬سالم کردیم و به همه اطالع دادیم که ما به محل‬
‫مسابقه رسیدیم‪ .‬در کمال تعجب دیدیم که بقیه هم سالم کردند و گفتند که در همان اتاق و در چند متری ما‬
‫نشسته اند‪ .‬تا حدودی شاید علت این کار این بود که همه به صحبتهای آنالین عادت داشتند‪ ،‬ولی احتماالً علت‬
‫اصلی این بود که عدۀ زیادی مکالمات آنالین را به دیدار حضوری ترجیح میدادند و در کانالهای ‪ IRC‬احساس‬
‫راحتی بیشتری داشتند‪ .‬ما که به تازگی از یک پرواز چهار ساعته آمده بودیم و دلمان کمی معاشرت حضوری‬
‫میخواست‪ ،‬بلند شدیم و سر میزهای تکتک اعضای تیم رفتیم تا رو در رو سالم و احوالپرسی کنیم‪.‬‬

‫اینکه چه زمانی بهتر است از پیام آنالین استفاده کرد و چه زمانی ایمیل‪ ،‬هیچ قاعده و قانونی ندارد‪ .‬پیامهای‬
‫آنالین برای مکالمات سریع که یک تصمیم آنی میتواند با حضور همۀ افراد گرفته شود مفیدتر است‪ .‬اگر که همۀ‬
‫اعضای تیم حضور ندارند و برای گرفتن تصمیم میتوان صبر کرد‪ ،‬شاید ایمیل گزینۀ بهتری باشد‪ .‬ولی نکتۀ مهم‬
‫و قابلتوجه این است که باید حواسمان را دربارۀ هزینۀ ارتباطات همزمان در مقابل غیر همزمان (همان طور که‬
‫در بخش «الگوهای ارتباطی در فرهنگهای موفق» توضیح داده شد) جمع کنیم‪.‬‬
‫‪66‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫نرمافزار مدیریت پروژه‬

‫اگر از نرم افزارهای مدیریت پروژه برای رهگیری کارها و باگها استفاده میکنید (که بهتر است بکنید)‪ ،‬باید‬
‫سیستم و پروسهای برای ردهبندی و برنامهریزی فعالیتها تعریف کنید تا اعضای تیم بتوانند کارها و رفع اشکاالت‬
‫را بر اساس اولویت صحیح پیگیری کنند‪ .‬اگر این کار را نکنید‪ ،‬کاربران و اعضای تیم به مرور حوصلهشان برای‬
‫ثبت گزارش اشکاالت و کارها را از دست داده و شکایات خود از محصول شما را پیگیری نمیکنند‪ .‬در این حالت‬
‫اگر حتی نهایتاً شما به نرم افزار مدیریت پروژه خود سر بزنید‪ ،‬احتماالً روی مشکالتی کار خواهید کرد که لزوماً‬
‫اهمیت باالیی نخواهند داشت‪.‬‬

‫توجه داشته باشید که یک نرمافزار پیگیری باگ یا کارهای پروژه در عمل یک تاالر گفتوگوی اینترنتی یا تابلو‬
‫اعالنات است‪ .‬تمام خصوصیاتی که باید در مکالمات آنالین نظیر ارتباطات ایمیلی رعایت کرد‪ ،‬در مورد این‬
‫نرمافزارها نیز صدق میکنند‪ .‬صحبتهایی که در مکانهای مختلف در مورد یک موضوع یا باگ نرمافزاری انجام‬
‫میشود باید در این نرمافزار و برای استفادۀ همۀ اعضای تیم نیز ثبت شوند تا تفکرات و تصمیمگیریها به شکل‬
‫«رسمی» مستند شوند‪ .‬طبیعتاً لحن صحبتها باید مؤدبانه و محترمانه باشد‪.‬‬

‫بعضی اوقات دیده شده که بحث روی یک ایراد نرم افزار یا اولویت برای اضافه کردن یک قابلیت خاص درون‬
‫چنین نرمافزارهایی بسیار باال می گیرد‪ .‬مخصوصاً وقتی که مدیر پروژه یک دور لیست کارها و باگها را زیر و رو‬
‫کرده و از اعضای تیم گزارش میخواهد‪ .‬اگر مناظره و مباحثهها طوالنی شد‪ ،‬بهتر است آنها را به مکان دیگری‬
‫مثل ایمیلها منتقل کرد که جای بهتری برای اینگونه بحثهای درونتیمی است‪.‬‬
‫‪67‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫ارتباطات‪ ،‬بخشی از کار مهندسی‬

‫صدها کتاب متفاوت در مورد نحوۀ مهندسی نرمافزار و برنامهنویسی نوشته شده است‪ .‬ما قصد نداریم که وارد‬
‫جزئیات تکراری شویم‪ ،‬ولی نکات برجستهای در مورد نحوۀ ارتباطات بین اعضای یک تیم برنامهنویسی وجود دارد‬
‫که حائز اهمیت و قابلذکر هستند‪ .‬صرف نظر از اینکه از چه روشی برای برنامهنویسی استفاده میکنید‪ ،‬یا اصوالً‬
‫عضوی از تیم مهندسی غیر نرمافزاری هستید‪ ،‬این قسمت درسهایی برای آموختن خواهد داشت‪ .‬مخصوصاً‬
‫درسهایی درباره آنچه که «نباید» انجام داد‪.‬‬

‫کامنتهای روی کد‬

‫نحوه کامنت گذاری روی کد بین افراد متفاوت است‪ .‬کامنتهای طوالنی معموالً توضیح خیلی خوبی در مورد‬
‫چرایی و چگونگی یک قطعه از کد ارائه میدهند و میتوانند مفید باشند‪ .‬ولی نگهداری و بهروزرسانی این کامنتها‬
‫وقتی که کد دائماً در حال تغییر و تحول باشد بسیار سخت است و ممکن است به اطالعات غلط و گمراهکننده‬
‫منجر شود‪ .‬به همین نحو‪ ،‬عدم کامنتگذاری کافی باعث سردرگمی برنامهنویسان آینده خواهد شد تا وقت زیادی‬
‫را در پیدا کردن جواب سؤال هایشان تلف کنند‪ .‬کامنت خوب‪ ،‬چرایی و چگونگی قطعۀ کد را توضیح میدهد‪ ،‬نه‬
‫اینکه صرفاً نحوۀ کار کد را شرح دهد‪.‬‬

‫مفیدترین کامنتها در سطح یک تابع یا ‪ API‬نوشته می شوند و وارد جزئیات بهدردنخور نمیشوند‪ .‬ضربالمثل‬
‫یونانی "‪ "μηδέν άγαν‬به معنی «مختصر و مفید» در مورد کامنتهای ایدئال صدق میکند‪ .‬عالوه بر آن‪ ،‬سبک‬
‫و مدل کامنتگذاری روی کد نیز بهتر است که بین اعضای تیم منسجم و مورد توافق باشد‪ .‬اینکه این سبک و‬
‫سیاق کامنتگذاری چطور باشد خیلی اهمیت ندارد‪ ،‬ولی مهم است که در تیم منسجم و هماهنگ باشد‪ 1 .‬برای‬
‫سبک و سیاق کدنویسی و کامنتگذاریِ تیم یک راهنما تدوین کنید و دالیل اینکه چرا این سبک را انتخاب‬
‫کردهاید شرح دهید‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬به مقدمۀ راهنمای نحوۀ کدنویسی ‪ C++‬در گوگل توجه کنید‪:2‬‬

‫زبان برنامهنویسی اصلی در بسیاری از پروژههای متنباز در گوگل‪ C++ ،‬است‪ .‬همان طور که هر متخصص ‪C++‬‬
‫میداند‪ ،‬این زبان‪ ،‬قابلیت های قدرتمند بسیار زیادی دارد‪ .‬ولی این قدرت باال‪ ،‬پیچیدگیهای زیادی با خود به‬
‫همراه دارد که در عمل میتواند باعث شود که کد شما نسبت به وجود باگهای متفاوت آسیبپذیرتر باشد و‬
‫نگهداری طوالنیمدت آن دشوار شود‪.‬‬

‫‪ .1‬قسمت کامنتگذاری در کتا "‪ "The Art of Readable Code‬نوشته ‪ Dustin Boswll‬در این باره بسیار مفید است‪.‬‬
‫‪2. https://github.com/google/styleguide‬‬
‫‪68‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫هدف این راهنمای کدنویسی این است که با بیان بایدها و نبایدهای کدنویسی‪ ،‬همین پیچیدگی ‪ C++‬را مدیریت‬
‫کند‪ .‬قواعد و قوانین مطرحشده در این راهنما کمک می کند که ضمن کاهش پیچیدگیهای کد نوشتهشده‪،‬‬
‫برنامهنویسان همچنان بتوانند از همۀ قابلیتهای زبان استفاده کنند‪ .‬سبک و استایل کدنویسی‪ ،‬قواعد و قوانینی‬
‫هستند که باعث خوانایی هرچه بیشتر کد میشوند‪« .‬سبک و سیاق» شاید عنوان گمراهکنندهای برای این مجموعه‬
‫قوانین باشد‪ ،‬چرا که این قوانین موضوعاتی فراتر از صرفاً نحوۀ کدنویسی را شامل میشوند‪.‬‬

‫یکی از راههای مدیریت بهتر کد‪ ،‬تأکید بر انسجام و همگونسازی است‪ .‬اینکه هر برنامهنویسی بتواند با نگاه‬
‫کردن به کد دیگری ایدۀ کلی و هدف برنامه را به سرعت متوجه شود‪ ،‬بسیار حائز اهمیت است‪ .‬پیروی از قاعدۀ‬
‫همگانی به ما کمک می کند که الگوهای متداول در کدهای نوشته شده در تیم را یاد بگیریم و با سرعت بیشتری‬
‫کار را جلو ببریم‪ .‬الگوهای مشترک و منسجم در تیم‪ ،‬درک و فهم برنامه را سریعتر و راحتتر میکند‪ .‬اگرچه گاهی‬
‫اوقات دالیل خوبی برای تغییر این قواعد و قوانین وجود دارند‪ ،‬ولی بهتر است که سعی کنیم آنها را در طول مدت‬
‫زمان یک پروژه ثابت نگه داریم‪.‬‬

‫موضوع دیگری که در راهنمای کدنویسی ‪ C++‬مطرح شده است‪ ،‬لیست خصوصیات و قابلیتهایی است که‬
‫استفاده از آنها ممنوع است‪ .‬زبان ‪ C++‬بسیار وسیع و پیچیده است و در بعضی از موارد‪ ،‬یک سری قابلیتهای‬
‫پیشرفتۀ این زبان را محدود یا حتی ممنوع میکنیم‪ .‬این کار به ما کمک میکند که کد را سادهتر و خواناتر نگه‬
‫داشته و جلوی اشکاالت آینده را بگیریم‪ .‬این راهنما‪ ،‬دالیل محدودیتها و یا ممنوعیتها را به شکل دقیق و مفصل‬
‫توضیح میدهد‪ .‬این راهنما‪ ،‬زبان ‪ C++‬را آموزش نمی دهد‪ .‬فرض بر این است که خواننده با این زبان برنامهنویسی‬
‫آشنایی کامل دارد‪.‬‬

‫توجه کنید که این راهنما‪ ،‬ادعایی در مورد روشهای بهینۀ استفاده از زبان ‪ C++‬و بهترین و سریعترین راه‬
‫توسعۀ نرمافزار ندارد‪ .‬بلکه صرفاً قواعد و قوانینی را مطرح میکند تا کدنویسی بین اعضای تیم منسجم و هماهنگ‬
‫شود‪.‬‬

‫برچسبگذاری نامتان روی کار‬

‫هر کسی دوست دارد اعتبار کاری را که انجام میدهد به دست بیاورد‪ .‬از هنرمندی که پایین نقاشی خودش را‬
‫امضا میکند تا نویسنده ای که نام خود را روی کتابی که نوشته قرار میدهد‪ .‬این ماهیت انسان است که دوست‬
‫دارد کاری را که انجام داده به دیگران معرفی کند و آن را به همه بشناساند‪ .‬ولی به عقیدۀ ما‪ ،‬قرار دادن نام‬
‫‪69‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫برنامهنویس در ابتدای فایلهای کد‪ ،‬باعث دردسر خواهد بود‪ .‬همۀ ما چنین برچسبهایی ابتدای فایلهای کد‬
‫برنامه دیدهایم‪:‬‬

‫قرار دادن نام برنامه نویس در ابتدای فایل‪ ،‬یک رسم قدیمی است‪ .‬راستش را بخواهید‪ ،‬ما هر دو در گذشته‬
‫چنین اشتباهی را مرتکب شدهایم‪ .‬شاید این کار در زمانهای پیش که فایلهای برنامه را معموالً یک شخص‬
‫تکمیل میکرد تا یک تیم‪ ،‬توجیه منطقیتری داشت‪ .‬امروزه اما تعداد برنامهنویسان زیادی روی یک فایل کدنویسی‬
‫میکنند و قرار دادن نام برنامه نویس در ابتدای فایل‪ ،‬موجب سوءتفاهم‪ ،‬اتالف وقت‪ ،‬بحث و جدلهای بیخود و‬
‫ناراحتی افراد می شود‪ .‬در نتیجه‪ ،‬ما عمیقاً مخالف قرار دادن نام برنامهنویسان روی فایلها هستیم‪ .‬شاید در یک‬
‫سری شرایط خاص بتوان نام یک ن فر به عنوان بهترین کاندید برای پاسخگویی به سؤاالت احتمالی را روی یک‬
‫فایل قرار داد‪ ،‬ولی به طور کلی از این کار پرهیز کنید‪.‬‬

‫فرض کنید به عنوان مثال‪ ،‬شما یک فایل جدید در پروژۀ تیمی خودتان درست کردید‪ .‬چند صد خط کدنویسی‬
‫کرده و نام خودتان به همراه عالمت کپی رایت را به ابتدای فایل چسبانده و برای بازبینی همتیمیهای خودتان‬
‫‪70‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫فرستادید‪ .‬نهایتاً کدتان را بدون هیچ مشکل و گرفتاریای ثبت میکنید‪ .‬تا اینجای کار همهچیز خوب به نظر‬
‫میرسد‪ .‬چند روز بعد همکار شما‪ ،‬آدرین تغییراتی در این فایل اعمال میکند‪ .‬چه زمانی او میتواند اسم خودش‬
‫را باالی این فایل قرار دهد؟ آیا باید یک باگ را برطرف کند؟ ‪ ۵‬تا باگ کافی است؟ آیا باید یک تابع اضافه کند؟‬
‫دو تابع؟ چند خط کد او را الیق اضافه کردن اسمش میکند؟ فرض کنیم که شخص سومی مدتی بعد تابعی را‬
‫که آدرین نوشته بود بازنویسی می کند‪ .‬آیا اکنون او باید نام خود را جایگزین نام آدرین کند؟‬

‫نرم افزار‪ ،‬بر خالف سایر محصوالت خالقانه مثل نمایشنامه‪ ،‬فیلم یا رمان هیچوقت «تمام» نمی شود‪ .‬خیلی‬
‫راحت در انتهای یک فیلم میتوان اسامی همۀ دستاندرکاران را لیست کرد‪ ،‬در حالی که بهروز نگه داشتن لیست‬
‫افرادی که در توسعۀ یک نرم افزار نقش دارند‪ ،‬کاری است الیتناهی‪ .‬شکی نیست که شما میتوانید یک تکه کد را‬
‫به تنهایی بنویسید‪ ،‬تمام حاالت خاص و نیازهای آینده را پیشبینی کنید‪ ،‬دائماً و به تنهایی مشکالت کد را مکتوب‬
‫کنید و به تمام سؤاالت در قالب یک نوشتۀ راهنما پاسخ دهید‪ .‬ولی تمام این کارها از شما وقت زیادی را خواهد‬
‫گرفت‪ ،‬وقتی که می تواند صرف کدنویسی شود‪ .‬به همین دلیل است که ما توصیه میکنیم اسامی دستاندرکاران‬
‫یک نرمافزار در سطح پروژه لیست شود‪ ،‬نه در سطح تکتک فایلهای کد‪ .‬بیشتر پروژههایی که ما دیدهایم یک‬
‫فایل برای نویسندگان‪ 1‬یا دستاندرکاران ‪ 2‬دارند که شامل اسامی افرادی میشود که در پروژه دخیل بودهاند‪ .‬اگر‬
‫جزئیات بیشتری در مورد هر فایل میخواهید‪ ،‬سیستم مدیریت کد پروژه میتواند پاسخ دقیقتری به شما بدهد‪.‬‬
‫طبیعتاً اگر از سیستمهای مدیریت نسخههای کد استفاده نمیکنید‪ ،‬تمام تاریخچۀ پروژۀ شما مثل اشکهایی که‬
‫زیر باران ریخته شوند‪ ،‬از بین میروند‪.‬‬

‫مرور و نقد کد را در تیم اجباری کنید‬

‫برای آنکه مطمئن شوید استانداردهای کدنویسی در تیمتان رعایت میشود‪ ،‬باید کدها را قبل از اینکه وارد‬
‫محصول نهایی شوند‪ ،‬وارسی و مرور کنید‪ .‬فرقی ندارد که در چه مرحلهای از کدنویسی این کار انجام میشود‪ ،‬ولی‬
‫باید فرایندی تعریف کنید که ایجاب کند هر قطعه کدی که وارد پروژه میشود حداقل یک شخص ثانوی آن را‬
‫مرور و تأیید کند تا مطمئن شویم که از اشتباهات پیشپاافتادۀ احتمالی جلوگیری کردهایم‪ .‬تغییرات در کد را در‬
‫قالب قسمتهای کوتاهکوتاه اعمال کنید تا همتیمیهای شما آنها را راحتتر و سریعتر مرور کنند‪ .‬این کار نهتنها‬
‫باعث باالتر رفتن کیفیت محصول نهایی می شود‪ ،‬بلکه غرور تیمی را نیز بین اعضای پروژه تقویت میکند؛ چرا که‬
‫همه در تمام تغییرات پروژه حس مشارکت خواهند داشت‪.‬‬

‫‪1. Authors‬‬
‫‪2. Contributors‬‬
‫‪71‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫تستهای واقعی و فرایند انتشار نرمافزار‬

‫صرفنظر از اینکه از فرایند توسعۀ نرمافزار آزمونمحور‪ 1‬استفاده می کنید یا صرفاً چند تست خودکار برای‬
‫ارزیابی کلی سیستم خود دارید‪ ،‬الزم است که مراحل و فرایند دقیق و منسجمی برای انتشار نرمافزار خود تعریف‬
‫کنید‪ .‬هرچه تعداد تستهای شما بیشتر باشد‪ ،‬با اطمینان بیشتری میتوانید قابلیتهای جدید را اضافه کنید یا‬
‫مشکالت نرمافزار خود را برطرف کنید‪ .‬تستهای خودکار باید جزئی از مراحل اضافه شدن و مرور کد جدید در‬
‫پروژه باشد‪ .‬فرایند انتشار نرم افزار شما باید به قدری سبک و سریع باشد که شما بتوانید مکرراً (مثالً هر هفته) یک‬
‫نسخۀ جدید ارائه بدهید‪ .‬ولی به همان اندازه باید کامل و د قیق باشد تا ایرادات احتمالی قبل از اینکه به کاربران‬
‫شما برسند‪ ،‬پیدا شوند‪.‬‬

‫‪1. Test-driven Development‬‬

‫‪72‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫به هر حال‪ ،‬محصول نهایی مهم است!‬

‫تمام عادت ها و آداب و رسومی که در باب فرهنگ و اصول ارتباطات تیمی مطرح کردیم بر خالف آنچه که به‬
‫نظر میرسد‪ ،‬معموالً بین تیمها مشترک است‪ .‬تجربه به ما نشان داده است که ساختن یک فرهنگ خوب تیمی‬
‫که در آن اعضا به نحوۀ ارتباطشان با یکدیگر اهمیت میدهند‪ ،‬باعث می شود که وقت مفید بیشتری صرف نوشتن‬
‫کد شود تا در راستای جروبحثهای بینتیجه تلف شود‪.‬‬

‫تیمهای قدرتمند‪ ،‬تصادفی به وجود نمیآیند‪ .‬رهبران و بنیانگذاران باتجربه‪ ،‬با دقت بذر یک تیم قوی را‬
‫میکارند و از آن نگهداری میکنند‪ ،‬چون با دردسرهای توسعۀ نرمافزاری که یک تیم بههمریخته آن را انجام داده‬
‫است آشنا هستند‪ .‬چنین تالشی از همان نقطۀ آغاز‪ ،‬باعث می شود تیمی تشکیل شود که خود به خود اشخاصی‬
‫با فرهنگ و آداب مشابه را جذب می کند‪ .‬از فواید جانبی این کار این است که فرایندهای کارآمد ارتباطی‬
‫درونتیمی‪ ،‬دردسرهای شروع به کار را برای اعضای جدید تیم کاهش میدهد‪ .‬بدون چنین عناصری‪ ،‬اعضای جدید‬
‫وقت زیادی را در راستای یادگیری روش کار تیم تلف میکنند یا اگر موفق به یادگیری نشدند سعی میکنند که‬
‫روشهای خودشان را از تیمهایی که قبالً عضو آن ها بودند‪ ،‬به تیم شما تحمیل کنند (که ممکن است خوب یا بد‬
‫باشد)‪.‬‬

‫اگرچه پیدا کردن اعضای مناسب جدید و تعریف کردن ارزشهای درست برای تیم اهمیت باالیی دارند‪ ،‬ولی‬
‫هیچچیز به اندازۀ نحوۀ ارتباطات بین اعضا‪ ،‬در فرهنگ تیم شما تأثیر نمیگذارد‪ .‬شرح مأموریت‪ ،‬فهرست ایمیلها‪،‬‬
‫کامنتهای روی کد‪ ،‬مستندات مکتوب و حتی روشهای تصمیمگیری در تیم‪ ،‬همگی در اصل نحوۀ ارتباطات تیم‬
‫شما را تعریف میکنند‪ .‬بارها آدم ها از دیدن میزان اهمیت آداب معاشرت تیمی چه از لحاظ روانی و چه از لحاظ‬
‫زحمت و زمان در ساخت یک تیم قدرتمند‪ ،‬شگفتزده میشوند‪ ،‬ولی واقعیت همین است؛ نهایتاً محصول شما نیز‬
‫با کاربران ارتباط خواهد داشت‪.‬‬

‫صرفنظر از آداب و رسوم ارتباطی و فرهنگ تیمی شما‪ ،‬هر گروه کارآمدی‪ ،‬در عمل یک رهبر دارد‪ .‬در فصل‬
‫بعد‪ ،‬به این نکته میپردازیم که ویژگیهای یک رهبر تأثیرگذار چیست و چرا نقش او در تیم احتماالً با چیزی که‬
‫فکر میکنید متفاوت است‪ .‬در مورد این موضوع نیز بحث می کنیم که چرا تمام اعضای تیم باید با اصول اولیۀ‬
‫رهبری تیم آشنا شوند‪.‬‬
‫‪73‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫فصل سوم‬

‫هر قایقی یک کاپیتان الزم دارد‬

‫حتی اگر به جان مادرتان قسم خورده باشید که هیچوقت نمیخواهید یک «مدیر» شوید‪ ،‬باالخره در یک برهه‬
‫از زندگی کاریتان تصادفاً مجبور خواهید شد که پروژهای را مدیریت کنید‪ .‬این فصل به شما یاد میدهد که در‬
‫چنین حالتی چگونه عمل کنید‪.‬‬

‫ده ها کتاب برای مدیران با موضوع مدیریت نوشته شده است؛ اما این فصل برای آن دسته از اعضای تیم صحبت‬
‫می کند که به طور اتفاقی خودشان را در جایگاه رهبری و مدیریت یک پروژه میبینند‪ .‬بیشتر آدمها به دالیل‬
‫مختلف از مدیر بودن واهمه دارند‪ ،‬ولی هیچ تیمی نمی تواند بدون یک رهبر کارهایش را پیش ببرد‪ .‬هدف ما این‬
‫نیست که شما را متقاعد کنیم مدیر بشوید (هرچند که ما هر دو اکنون مدیر هستیم!)‪ ،‬بلکه ما به دنبال این هستیم‬
‫تا به شما نشان دهیم چرا تیمها به مدیریت نیاز دارند‪ ،‬چرا عدهای از رهبری تیمشان گریزاناند و چرا بهترین‬
‫مدیران‪ ،‬تیمشان را بر پایه و اساس اصول تواضع‪ ،‬احترام و اطمینان مدیریت میکنند‪ .‬عالوه بر آن‪ ،‬دربارۀ الگوهای‬
‫درست و غلط مدیریت نیز صحبت خواهیم کرد‪.‬‬

‫یادگیری زیر و بم م دیریت به شما کمک خواهد کرد که کنترل کار خودتان را به دست بگیرید‪ .‬اگر میخواهید‬
‫صرفاً یک مسافر نباشید و سکان قایق تیمتان را هدایت کنید‪ ،‬الزم است که اصول آن را یاد بگیرید تا قایق را در‬
‫گل فرو نکنید‪.‬‬
‫‪74‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫طبیعت از خل بیزار است ‪!1‬‬

‫کشتی بدون کاپیتان‪ ،‬مثل یک اتاق انتظار شناور روی آب است‪ .‬اگر کسی سکان را به دست نگیرد و موتور را‬
‫روشن نکند‪ ،‬این کشتی سرگردان میشود و با حرکت موج دریا بیهدف به اینسو و آنسو حرکت میکند‪ .‬یک‬
‫پروژۀ مهندسی نیز مانند یک کشتی است که اگر کسی فرمان را به دست نگیرد‪ ،‬صرفاً یک گروه از افراد را خواهید‬
‫داشت که دور هم جمع شده و منتظرند اتفاق خاصی بیفتد‪.‬‬

‫صرف نظر از اینکه شخصی به عنوان مدیر منصوب شده باشد یا نه‪ ،‬باالخره یک نفر باید هدایت پروژه را به دست‬
‫بگیرد‪ .‬در غیر این صورت پروژه به جایی نمیرسد‪ .‬اگر شما شخص باانگیزه‪ ،‬ولی بیتاب و بیطاقتی باشید‪ ،‬ناگهان‬
‫میبینید که فقط مشغول حلِ اختالف بین اعضای تیم شدهاید‪ ،‬تصمیمگیریهای مهم را انجام میدهید و‬

‫‪ .1‬به فرضـیهای در علم فیزیک اشراره دارد (نسربت داده شرده به ارسرطو) که میگوید طبی ت به طور ذاتی‪ ،‬فضرای تهی را پر میکند‪Nature .‬‬
‫‪( abhors a vacuum.‬م‪).‬‬
‫‪75‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫هماهنگیهای الزم را صورت میدهید‪ .‬این اتفاق معموالً به شکل تصادفی رخ میدهد‪ .‬شما هیچوقت تصمیم‬
‫نمیگیرید که رهبر تیم باشید‪ ،‬ولی به هر حال این اتفاق می افتد‪ .‬بعضی افراد به این مصیبت‪ ،‬بیماری‬
‫"‪"manageritis‬میگویند‪.‬‬
‫‪76‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫مدیر‪ ،‬کلمهای ناسزاگونه‬

‫مفهومی که امروزه به عنوان مدیریت میشناسیم‪ ،‬ریشه در سلسلهمراتب نظامی و بعدها انقالب صنعتی ‪ 1‬قبل‬
‫از قرن اخیر دارد‪ .‬کارخانههای بی شمار در هر جایی که فکرش را بکنید ظاهر شدند و به کارگرانی (معموالً با‬
‫مهارت کمتر) نیاز داشتند تا خطوط تولید را در حرکت نگه دارند‪ .‬برای ادارۀ کارگران‪ ،‬نیاز به سرپرست بود و از‬
‫آنجا که در بازار کار راکد آن زمان‪ ،‬جایگزین کردن یک کارگر با شخص جویای کار دیگری بسیار راحت بود‪،‬‬
‫سرپرستان انگیزه ای برای رفتار مناسب با کارگران یا بهبود وضعیت کار آنها نداشتند‪ .‬صرفنظر از اینکه این کار‬
‫آنها انسانی بود یا نه‪ ،‬کارفرمایان به راحتی و برای سالهای طوالنی با این روش در استخدام کارگران برای کارهای‬
‫ساده و تکراری موفق عمل کردند‪.‬‬

‫مدیران با کارگرانشان همان طور رفتار میکردند که ارابهسواران با اسب و االغشان! انگیزۀ آنها را با نشان دادن‬
‫وعدۀ هویج زیاد میکردند و وقتی این کار جواب نمیداد با چوب به جانشان میافتادند‪ .‬این فلسفۀ مدیریتی «چوب‬
‫و هویج» از عصر کارخانهها ‪ 2‬به دنیای ادارههای مدرن نیز راه پیدا کرد‪ .‬کلیشۀ کلی از مدیران در اواسط قرن بیستم‪،‬‬
‫یک انسان خشک و خشن توصیف میکرد که از کارمندانش بیگاری میکشید‪ .‬کارمندان نیز یک شغل ثابت و کار‬
‫تکراری را سالها تکرار میکردند (چرا که حقوق بازنشستگی آنها نیز به سنوات کارشان بستگی داشت)‪.‬‬

‫هنوز هم در بعضی صنایع‪ ،‬حتی مکانهایی که در آنها کار خالقانه اهمیت دارد و با وجود آنکه تحقیقات و‬
‫گزارشات زیادی ‪ 3‬در ردّ کارایی و مؤثر بودن روش «چوب و هویج» منتشر شدهاند‪ ،‬این نوع از مدیریت منسوخ‬
‫نشده و به بهرهوری انسانهای مبتکر و خالق صدمات جدی میزند‪ .‬اگرچه کارگران عصرهای گذشته میتوانستند‬
‫به راحتی جایگزین شده و صرف چند روز آموزش ببینند‪ ،‬امروزه شاید ماهها زمان الزم باشد تا شخص جدیدی‬
‫بتواند در یک تیم دانشمحور مؤثر واقع شود‪ .‬بر خالف کارگران کارخانهها‪ ،‬این کارمندان کار خالقانه نیاز به فضا‬
‫و زمان و محیطی دارند که بتوانند خوب فکر کنند و محصوالت جدید بسازند‪.‬‬

‫‪ .1‬انقالب صنعتی اروپا در قرن هجدهم و انقال صن تی آمریکا در قرن نوزدهم‪.‬‬

‫‪ .2‬کتا ‪ Scientific Management or Taylorism‬به خوبی مبحث مدیریت کارمندان در تاری را مرور میکند‪.‬‬
‫‪ .3‬سخنرانی ‪https://www.ted.com/talks/dan_pink_the_puzzle_of_motivation‬‬
‫‪77‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫«رهبر» به جای «مدیر»‬

‫ما معتقدیم که عنوان «مدیر» باید منسوخ شود و به جای آن از کلمۀ «رهبر» استفاده شود‪ .‬درست است که‬
‫هنوز جنبش «نه به کلمۀ مدیر» را راه نینداختهایم‪ ،‬ولی معتقدیم که صرف کلمۀ مدیر با خودش بار معنایی رئیس‬
‫و زیردست را به همراه دارد‪ .‬مدیران معموالً مثل پدر و مادر در قبال فرزندانشان رفتار میکنند‪ 1‬و در نتیجه اعضای‬
‫تیمشان نیز مثل کودکان عمل میکنند‪ .‬از دیدگاه اصول ‪ HRT‬به قضیه نگاه کنیم‪ :‬اگر مدیری به یک عضو از تیم‬
‫خودش اعتماد داشته باشد‪ ،‬عضو تیم هم احساس می کند باید با رفتار مناسب پاسخ این اعتماد را بدهد؛ به همین‬
‫سادگی‪ .‬یک رهبر خوب‪ ،‬راه را برای تیمش باز می کند‪ ،‬به امنیت و آسایش اعضای تیم اهمیت میدهد و دائماً‬
‫تالش میکند که نیازهای آن ها را برطرف کند‪ .‬اگر یک نکته را از این فصل برای همیشه به خاطر میسپارید‪،‬‬
‫بگذارید این باشد‪:‬‬

‫مدیریان سنتی نگران این موضوع هستند که کارها چطور انجام می شوند‪ .‬رهبران واقعی به اینکه چه کارهایی‬
‫انجام میشوند‪ ،‬توجه میکنند… (و به تیم خود اعتماد دارند که راه مناسب را برای انجام دادن کار پیدا میکنند)‪.‬‬

‫‪ .1‬اگر فرزندی داشــته باشررید‪ ،‬به خوبی با این لحظه آشررنا هسررتید‪ :‬ب د از آنکه چیزی به فرزندتان گفتید‪ ،‬با خود فکر میکنید‪« :‬ای وای منم‬
‫دقیقا مثل مادرم شد‪».‬‬
‫‪78‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫چند سال پیش‪ ،‬فیتز یک عضو جدید به نام جِری در تیمش استخدام کرد‪ .‬جری در شرکتی که قبالً در آن کار‬
‫میکرد‪ ،‬مدیری داشت که معتقد بود همه باید از رأس ساعت ‪ 9‬صبح تا ‪ ۵‬عصر پشت میزشان باشند و اگر نه فرض‬
‫بر این بود که آنها به اندازۀ کافی کار نمیکنند (البته که فرض مسخرهای بود)‪ .‬روز اول کار‪ ،‬جری ساعت ‪4:40‬‬
‫نزد فیتز آمد و با شرمندگی خواهش کرد که اجازه دهد ‪ 1۵‬دقیقه زودتر محل کار را ترک کند تا به قراری که‬
‫نتوانسته ساعت آن را تغییر دهد برسد‪ .‬فیتز لبخندی زد و گفت‪« :‬ببین‪ ،‬تا زمانی که کارهایت را انجام بدهی‪ ،‬هیچ‬
‫اهمیتی برایم ندارد که چه ساعتی کار را ترک میکنی‪ ».‬جری لحظه ای درنگ کرد و با تعجب به فیتز نگاه کرد‪.‬‬
‫سپس راهش را گرفت و رفت‪ .‬فیتز با جری مثل یک انسان بزرگ سال رفتار کرد‪ .‬جری همیشه کارهایش را به‬
‫موقع انجام داد و دیگر الزم نبود فیتز نگران این باشد که آیا جری مشغول به کار است یا خیر‪ .‬جری نیاز به یک‬
‫پرستار بچه نداشت‪.‬‬

‫رهبر یک تیم بودن‪ ،‬لزوماً به این معنی نیست که شما مسئولیت نهایی همهچیز را به عهده دارید‪ .‬رهبری‪ ،‬انواع‬
‫مختلفی دارد‪ .‬ممکن است فنی باشد یا شخصی‪ .‬در دنیای مهندسی و توسعۀ نرمافزار‪ ،‬دو عنوان مجزا و مشخص‬
‫برای رهبران تیمها وجود دارد‪ :‬یکی رهبر فنی )‪ (Tech Lead‬یا به اختصار‪ ،TL‬و دیگری مدیر رهبری فنی ‪(Tech‬‬
‫)‪Lead Manager‬یا به اختصار ‪ TLM.‬یک ‪ TL‬مسئول مسیر و جهت جزئیات کارهای فنی یک بخش یا تمام یک‬
‫پروژه است‪ .‬در حالی که ‪ TLM‬عالوه بر رهبری فنی پروژه‪ ،‬مسئولیت مدیریت منابع انسانی در تیم را نیز به عهده‬
‫دارد‪ .‬این تقسیمبندی این امکان را به افراد میدهد که اگر به رهبری افراد و اشخاص تیم عالقه ندارند‪ ،‬بتوانند‬
‫رهبری فنی پروژه را به عهده بگیرند‪.‬‬
‫‪79‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫تنها عنصر ترسناک در مدیریت… امم‪ ،‬همهچیز مدیریته!‬

‫غیر از بار منفی کلمۀ «مدیر‪ »،‬بیشتر آدمها دالیل مختلف دیگری برای عدم عالقه به مدیریت دارند‪ .‬زمان کمتر‬
‫برای کدنویسی‪ ،‬مکررترین دلیلی است که مهندسین برای مدیر نشدن‪ ،‬چه مدیر فنی و چه رهبر تیمی میآورند‪.‬‬
‫کمی جلوتر در مورد این موضوع صحبت خواهیم کرد؛ ولی ابتدا دربارۀ چند دلیل دیگر که بعضی از ما در راستای‬
‫دوری از مدیریت داریم صحبت میکنیم‪.‬‬

‫اگر بیشتر دوران زندگی کاری خودتان را به نوشتن کد و برنامهنویسی گذرانده باشید‪ ،‬احتماالً عادت دارید که‬
‫روزهایتان را با تمام کردن چیزی که بتوان آن را دید و به آن اشاره کرد‪ ،‬به انتها رسانده باشید‪ .‬آن چیز میتواند‬
‫یک قطعه کد یا یک طرح نوشتاری نرمافزار باشد یا تع دادی ایراد نرمافزاری که همه را حل کرده باشید‪ .‬میتوانید‬
‫به آن اشاره کنید و بگویید‪« :‬این‪ ،‬کاریست که امروز تمام کردهام‪ ».‬اگر معیار کارایی را بر مبنای موارد تمامشده‬
‫قابل اشاره فرض کنیم‪ ،‬مدیران در پایان روز چون چیزی برای اشاره و نشان دادن ندارند‪ ،‬احتماالً با خود میگویند‪:‬‬
‫«ای بابا‪ ،‬امروز هم که من کاری نکردم‪ ».‬فرض کنید چند سال کار شما هر روز چیدن سیب از درخت بوده باشد‬
‫و یک روز کار شما چیدن موز شود‪ .‬وقتی کارتان را به چیدن موز تغییر دهید‪ ،‬در انتهای روز نمیتوانید بدون توجه‬
‫به موزهایی که چیدهاید‪ ،‬بگویید‪« :‬ای بابا‪ ،‬امروز من هیچ سیبی نچیدهام‪ ».‬کمیت دستاوردهای کار مدیریت را به‬
‫راحتی کار برنامهنویسی نمیتوان مشخص کرد‪ .‬به عنوان رهبر تیم‪ ،‬لزومی ندارد که موفقیتهای تیمتان را به اسم‬
‫خودتان تمام کنید‪ .‬موفقیت رهبر تیم‪ ،‬در حس رضایت و بهرهوری اعضای تیم تعریف می شود‪ .‬وقتی کار شما‬
‫چیدن موز است‪ ،‬موفقیت خودتان را در تعداد سیبهایی که چیدهاید‪ ،‬تعریف نکنید‪.‬‬
‫‪80‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫یک دلیل بزرگ دیگر برای مدیر نشدن‪ ،‬ریشه در «اصل پیتر»‪ 1‬دارد‪ .‬این اصل میگوید در سلسلهمراتب اداری‪،‬‬
‫کارمندان تا زمانی ارتقا مییابند که وارد نقشی شوند که در آن به مرز بیکفایتی میرسند‪ .‬بیشتر آدمها در زندگی‬
‫کاریشان مدیری داشته اند که یا در ایفای نقشش ناتوان بوده یا به طور کلی مدیر بد و بیکفایتی بوده است‪ 2 .‬ما‬
‫حتی آدمهایی را می شناسیم که همۀ مدیران زندگیشان‪ ،‬آدمهای بیصالحیتی بودهاند‪ .‬وقتی مدیران اطراف شما‬
‫همگی بیکفایت و بیعرضه بوده باشند‪ ،‬آیا هیچ عالقهای به مدیریت پیدا خواهید کرد؟ اصوالً چرا یک نفر دوست‬
‫دارد به ِسمَ تی ارتقا یابد که در آن هیچ صالحیتی نداشته باشد؟‬

‫در آن سوی سکه‪ ،‬دالیل زیادی برای مدیر شدن نیز وجود دارد‪ .‬اوالً مدیریت به شما کمک میکند که دامنۀ‬
‫اثرگذاری خودتان را گستردهتر کنید‪ .‬حتی اگر یک برنامهنویس خارقالعاده باشید‪ ،‬با مدیریت تیمی از‬
‫برنامهنویسها‪ ،‬شما در انتشار مجموعه کدهای بیشتر و وسیعتری سهیم خواهید بود‪ .‬ثانیاً ممکن است شما واقعاً‬
‫توانایی مدیریت باالیی داشته باشید‪ .‬خیلی از افرادی که به واسطۀ عدم وجود رهبر در تیم‪ ،‬به ناچار خودشان را‬
‫درگیر مسئولیتهای رهبری و مدیریتی تیم مییابند‪ ،‬متوجه می شوند که اتفاقاً استعداد خوبی در این زمینه دارند‪.‬‬

‫‪1. Peter Principal‬‬

‫‪ .2‬و این موضروع دلیل دیگری اسرت برای اینکه شررکتها نباید مسریر ارتقای شریلی را طوری ت ریف کنند که مهندسرین به سرمت مدیریت سروق‬
‫داده شروند‪ .‬اگر مهندس نرم افزاری در کدنویسری قابلیت و اسرت داد باالیی داشرته باشرد و هیچ عالقهای در راسرتای مدیریت نداشرته باشرد‪ ،‬با تشرویق او‬
‫به احتسا پست مدیریتی برای ارتقای شیلی‪ ،‬یک برنامهنوی عالی را با یک مدیر بیکفایت جایگزین میکنید‪.‬‬
‫‪81‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫رهبر خدمتگزار‬

‫به نظر میرسد که نوعی بیماری خطرناک به مدیران جدید سرایت میکند که فراموش میکنند مدیران گذشته‬
‫خودشان چه بدرفتاریهایی با آنها داشتهاند‪ .‬مدیران جدید از روی ناآگاهی اشتباهات مدیران سابق خودشان را‬
‫تکرار میکنند‪ .‬این اشتباهات شامل موارد پیشِ رو است‪ ،‬ولی به آنها محدود نمی شود‪ :‬مدیریت ذرهبینی و‬
‫کنترلگرانه‪ ،‬غفلت از کمکاری بعضی افراد و استخدام افراد بلهقربانگو‪ .‬اگر این بیماری در همان ابتدا و به سرعت‬
‫درمان نشود‪ ،‬میتواند کل تیم را به کشتن دهد‪.‬‬

‫وقتی که برای اولین بار به پست مدیریت ارتقا پیدا کردیم‪ ،‬بهترین توصیه را از استیو وینتر یکی از مدیران‬
‫بلندپایۀ بخش مهندسی در گوگل دریافت کردیم‪« :‬مهم ترین نکته در مدیریت این است که باید در مقابل وسوسۀ‬
‫کنترل کردن ایستاد‪ ».‬یکی از وسوسه های هر مدیر جدیدی این است که دائماً اعضای تیمش را سرپرستی و‬
‫«مدیریت» کند‪ .‬به هر حال مدیریت همین است دیگر‪ ،‬مگر نه؟ نتیجۀ این کار معموالً مصیبتبار خواهد بود‪.‬‬

‫درمان این بیماری در مدیریت‪ ،‬استعمال مقدار قابلتوجهی از دارویی است به نام «خدمتگزاری در مدیریت‪».‬‬
‫این دارو نام مؤدبانهای است برای اینکه بگوییم مهمترین کاری که یک مدیر میتواند انجام دهد این است که مثل‬
‫یک پیشکار‪ ،‬در خدمت سالمت روحی و جسمی اهل خانه باشد‪ .‬شما به عنوان یک رهبر خدمتگزار‪ ،‬باید محیطی‬
‫بر پایۀ تواضع‪ ،‬احترام و اعتماد ـ اصول ‪ HRT‬در تیمتان ـ ایجاد کنید‪ .‬این کار به این معنی است که موانع‬
‫کاغذبازیهای اداری را در مقابل یک عضو تیم بردارید‪ ،‬کمک کنید تا تیم شما به توافق جمعی برسد یا حتی وقتی‬
‫اعضای تیم شما مجبورند تا دیروقت کار کنند برایشان شام تهیه کنید‪ .‬یک مدیر خدمتگزار‪ ،‬چالههای سر راه تیم‬
‫را پر می کند تا مسیر برای مهندسین هموار شود و از اینکه دست خود را به کار آلوده کند هراسی ندارد‪ .‬تنها‬
‫«مدیریتی» که یک رهبر خدمتگزار انجام میدهد‪ ،‬مدیریت سالمتی فنی پروژه و فردی اعضای تیم است‪ .‬هر چند‬
‫که مدیریت فنی ممکن است سادهتر و در نتیجه وسوسه انگیزتر به نظر برسد‪ ،‬مدیریت سالمت روحی و فردی‬
‫اعضای تیم نیز به همان اندازه اهمیت دارد‪ ،‬هر چند که معموالً بینهایت سختتر است‪.‬‬
‫‪82‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫الگوهای اشتباه در مدیریت‬

‫قبل از اینکه خصوصیات رهبران موفق را تحلیل کنیم‪ ،‬الزم است مجموعه الگوهایی را که نباید در مدیریت از‬
‫آن ها پیروی کرد لیست کنیم‪ .‬ما این الگوهای مخرب را در تعدادی از مدیران بیکفایتی که در طول زندگی‬
‫کاریمان با آنها ارتباط داشتهایم‪ ،‬شناسایی کردهایم‪ .‬اعتراف میکنیم که خود ما نیز در مورد عمل به بعضی از‬
‫آنها اشتباه رفتار کردهایم‪.‬‬

‫الگوی اشتباه‪ :‬استخدام افراد بلهقربانگو‬

‫اگر شما به عنوان یک مدیر‪ ،‬به هر دلیلی اعتمادبهنفس کافی در نقش خودتان را نداشته باشید‪ ،‬یکی از راههایی‬
‫که میتواند به شما کمک کند تا کسی اختیار و قدرت شما را زیر سؤال نبرد این است که آدمهایی را در تیمتان‬
‫استخدام کنید که همیشه از شما اطاعت امر کنند‪ .‬به راحتی میتوانید آدمهایی را استخدام کنید که یا به اندازۀ‬
‫شما باهوش و یا جاهطلب نیستند یا حتی اعتمادبه نفس کمتری نسبت به شما دارند‪ .‬این کار جایگاه شما را به‬
‫عنوان رئیس و تصمیمگیرندۀ اصلی در تیم مستحکم می کند‪ .‬ولی به این معنی نیز خواهد بود که کار و مسئولیت‬
‫شما بینهایت بیشتر می شود‪ .‬اعضای تیم شما نمیتوانند حرکتی انجام بدهند مگر آنکه شما مثل سگی که افسارش‬
‫را به دست گرفته باشید آنها را حرکت دهن د‪ .‬اگر شما گروهی از افراد بلهقربانگو را دور خود جمع کنید‪ ،‬یک روز‬
‫هم نمی توانید به مرخصی بروید‪ .‬به محض اینکه از اتاق بیرون بروید تیم شما فلج میشود؛ ولی خوب این هزینۀ‬
‫خیلی کمی است برای اینکه شم ا بتوانید در جایگاهتان احساس قدرت کنید‪ ،‬نه؟‬

‫برعکس شما باید همیشه تالش کنید تا افرادی را استخدام کنید که از شما باهوشتر هستند و بتوانند جایگزین‬
‫شما باشند‪ .‬کار سختی است چون چنین افرادی دائماً شما را به چالش میکشانند و اشتباهات و اشکاالت شما را‬
‫به شما گوشزد می کنند‪ .‬ولی همین نوع اعضای تیم هستند که شما را با کارهای خارقالعاده شگفتزده میکنند‪.‬‬
‫آنها میتوانند خودشان را به سمت موفقیت هدایت کنند و گاهی بعضی از آنها میتوانند به رهبری تیم نیز‬
‫کمک کنند‪ .‬شما نباید با این دید به قضیه نگاه کنید که هدف چنین افرادی غارت جایگاه شماست‪ ،‬بلکه چنین‬
‫افرادی به شما این فرصت را میدهند که بتوانید حتی تیمهای بیشتری را تحت رهبری خودتان دربیاورید‪،‬‬
‫پروژههای هیجانانگیزتری را قبول ک نید و یا حتی چند روز بدون دغدغه و نگرانی به مرخصی و سفر بروید‪.‬‬
‫‪83‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫الگوی اشتباه‪ :‬غفلت از کمکاری‬

‫فیتز‪ ،‬آن اوایل وقتی که به تازگی رهبر یک تیم در گوگل شده بود‪ ،‬اولین بار وظیفۀ تحویل نامههای پاداش‬
‫اعضای تیمش را به عهده گرفته بود‪ .‬برای این کار بسیار هیجانزده بود و به مدیر خودش گفت‪« :‬من عاشق‬
‫مدیریت هستم!» مدیر فیتز بیدرنگ به او پاسخ داد‪« :‬گاهی اوقات فرشتۀ دندان خواهی بود و گاهی اوقات‬
‫دندانپزشک!»‬

‫کشیدن دندان هیچوقت لذتبخش نیست! رهبران زیادی را دیده ایم که با وجود تمام کارها و تصمیمهای‬
‫درست در مورد تیمشان‪ ،‬فقط به دلیل کم کاری صرفاً یک یا دو نفر از اعضای تیم‪ ،‬به موفقیت نرسیدهاند‪ .‬مدیریت‬
‫منابع انسانی‪ ،‬سختترین کار در رهبری یک تیم است و سختترین کار در بُعد مدیریت منابع انسانی‪ ،‬برخورد با‬
‫آن دسته از اعضای تیم است که انتظارات را برآورده نمیکنند‪ .‬گاهی علت کمکاری افراد میتواند این باشد که به‬
‫اندازۀ کافی برای وظایفشان وقت نمیگذارند؛ ولی دشوارترین حالت زمانی رخ میدهد که با فردی مواجه میشوید‬
‫که هر چقدر تالش و کوشش میکند و روی کار خود وقت میگذارد‪ ،‬باز هم نمیتواند مسئولیتهای خود را به‬
‫خوبی انجام دهد‪.‬‬

‫در گوگل تیمی وجود دارد که مسئولیت در دسترس بودن تمام سرویسها را به عهده دارد‪ .‬شعار تیم این است‪:‬‬
‫«امید‪ ،‬سیاست ما نیست!» هیچ کجا غیر از وقتی که با انسانهای کمکار برخورد میکنید‪ ،‬به این میزان از «امید»‬
‫به عنوان یک استراتژی سوء استفاده نشده است‪ .‬بیشتر رهبران و مدیران در مواجهه با آن دسته از اعضای تیم که‬
‫انتظارات را برآورده نمیکنند‪ ،‬نگاهشان را برمیگردانند و فقط به اینکه فردِ کمکار‪ ،‬معجزهوار انگیزه و توانایی کار‬
‫را به دست بیاورد یا خودش با پای خودش از تیم برود‪ ،‬چشم امید میدوزند‪ .‬طبیعی است که این سیاست‪ ،‬خیلی‬
‫به ندرت جوابگو است‪.‬‬

‫همزمان با امید واهی مدیر تیم در راستای بهبود وضعیت شخص کمکار‪ ،‬سایر افراد تیم مجبورند وقت گرانبهای‬
‫خود را صرف جبران اشتباهات و کمکاریهای او کنند‪ .‬این کار عالوه بر اتالف وقت‪ ،‬باعث کاهش روحیۀ تیمی نیز‬
‫میشود‪ .‬اینکه شما چشمتان را روی کمکاری یک فرد میبندید‪ ،‬به این معنی نیست که سایرین نیز او را نمیبینند‪.‬‬
‫اتفاقاً مطمئن باشید که سایر اعضای تیم شما از حضور فرد کمکار به خوبی آگاه هستند؛ چرا که آنها دارند جور‬
‫او را میکشند‪.‬‬

‫بیاعتنایی به کم کاری در تیم مانع جذب نیروهای کارآمد و مفید نیز میشود و به سایر اعضای تیم نیز این‬
‫پیام را می دهد که اگر خیلی هم در وظایف خود تالش و تمرکز نکنید‪ ،‬اهمیت زیادی برای شما ندارد‪ .‬بدین ترتیب‬
‫شما افراد سختکوش را ه م از دست داده و به مرور یک تیم متشکل از افراد تنبل و بیمسئولیت خواهید داشت‪.‬‬
‫شما با نگهداری افراد کمکار در تیمتان هیچ لطفی در حق آنها نمیکنید‪ .‬معموالً کسی که مسئولیتهای تیم‬
‫‪84‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫شما را نمیتواند به خوبی انجام دهد‪ ،‬می تواند تیم دیگری را پیدا کند که در آنجا تأ ثیرگذاری بیشتر و مفیدتری‬
‫داشته باشد‪.‬‬

‫بهتر است که در اسرع وقت به شخص کم کار در تیمتان رسیدگی کنید تا فرصت کمک به او را داشته باشید‪.‬‬
‫کمی تشویق و دلگرمی یا راهنمایی برای نشان دادن مسیر میتواند خیلی زود مشکل کمکاری یک نفر را حل کند‪.‬‬
‫اما اگر برای رسیدگی به این کار درنگ کنید‪ ،‬به مرور رابطۀ شخص کمکار با سایر افراد تیم شکرآب شده و کار‬
‫برای حل و فصل مسئله و کمک به او دشوارتر میشود‪.‬‬

‫چطور میتوان یک فرد با بهرهوری پایین را هدایت کرد؟ متأسفانه ما هر دو در این راستا تجربههای متنوعی‬
‫کسب کردهایم و درسهای زیادی از طریق آزمون و خطاها آموختهایم که گاهی خیلی دردناک بودهاند‪ .‬نزدیکترین‬
‫قیاسی که میتوان مطرح کرد این است که بخواهیم به انسانی که لنگانلنگان راه میرود‪ ،‬ابتدا راه رفتن‪ ،‬سپس‬
‫قدم زدنهای طوالنیتر و نهایتاً دویدن را بیاموزیم‪ .‬این کار معموالً به مدیریت و کنترل کوچکترین کارهای آن‬
‫شخص‪ ،‬هر چند به صورت موقت نیاز دارد‪ .‬در این مسیر تمام اصول ‪ HRT‬مخصوصاً احترام‪ ،‬اهمیت بسیار باالیی‬
‫دارند‪.‬‬

‫یک بازۀ زمانی محدود ولی کافی را مشخص کنید‪ ،‬مثالً دو یا سه ماه‪ .‬انتظاراتی را که از شخص مورد نظر در‬
‫این مدت دارید دقیق تعریف کنید‪ .‬اهداف کوچک و پلهپلهای تعیین کنید تا پیروزیهای کوچک و قابل اندازهگیری‬
‫برای او میسر شوند‪ .‬هر هفته با او دیدار کنید تا پیشرفت کارش را پیگیری کنید و برایش اهداف مرحلۀ بعدی را‬
‫به وضوح تعریف کنید‪ .‬بدین شکل اندازهگیری پیشرفت یا پسرفت راحتتر می شود‪ .‬اگر فرد کمکار نتواند پابهپای‬
‫اهداف شما پیش بیاید‪ ،‬همان ابتدای کار به وضوح مشخص میشود‪ .‬اینجاست که معموالً خود فرد متوجه میشود‬
‫که نمیتواند در این جایگاه فرد تأثیرگذار و مفیدی باشد و از تیم بیرون میرود‪ .‬بعضی اوقات نیز فرد کمکار به‬
‫خود آمده و با تالش و پشتکار بیشتر کاستیها را جبران میکند و به یک فرد کارآمد در تیم شما تبدیل میشود‪.‬‬
‫هر نتیجه ای که حاصل شود‪ ،‬دخالت شما در این امر باعث سرعتبخشی به انجام تغییرات مورد نیاز میشود‪.‬‬
‫‪85‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫الگوی اشتباه‪ :‬غفلت از مشکالت انسانی‬

‫همان طور که پیشتر اشاره کردیم‪ ،‬رهبری یک تیم دارای یک بعد فنی و یک بعد انسانی است‪ .‬از آنجا که‬
‫بیشتر رهبران در تیمهای مهندسی نرمافزار قبالً مسئولیتهای فنی داشتهاند‪ ،‬به راحتی بُعد انسانی مدیریت را‬
‫فراموش می کنند‪ .‬تمرکز روی مشکالت و اهداف فنی یک تیم برای کسی که قبالً خودش در توسعۀ فنی پروژهها‬
‫شریک بوده است سادهتر است‪ .‬حتی در زمان دانشجویی نیز تمام آموزشهای شما حول محور فنی و مهندسی‬
‫میچرخید‪ .‬اکنون که مدیر یک تیم شده اید دست و پنجه نرم کردن با مدیریت منابع انسانی تیم شما دشوار شده‬
‫است‪.‬‬

‫چندین سال پیش نخستین فرزند یکی از دوستان نزدیک فیتز (اسم این دوست را بگذاریم جِیک) به دنیا آمد‪.‬‬
‫جِیک و فیتز سال های زیادی هم به صورت دورکاری و هم در یک دفتر کارِ مشترک با یکدیگر کار کرده بودند‪.‬‬
‫جِیک هفته های ابتدایی پس از تولد فرزندش را از راه دور در خانه کار کرد تا برای کمک به همسرش در دسترس‬
‫باشد‪ .‬فیتز که تجربۀ کار از راه دور با جِیک را داشت‪ ،‬هیچ ممانعتی با این قضیه نکرد‪ .‬هر دو به خوبی مشغول کار‬
‫مشترک بودند تا وقتی که مدیر آنها‪ ،‬پابلو‪ ،‬باخبر شد که جِیک بیشتر روزهای هفته را از داخل خانه کار میکند‪.‬‬
‫با وجود آنکه جِیک و فیتز هیچ مشکل ارتباطی با یکدیگر نداشتند و کارشان را همیشه به خوبی ادامه میدادند‪،‬‬
‫پابلو از دورکاری جِیک ناراضی بود‪ .‬هرچه جِیک برای پابلو توضیح میداد که عملکرد و کارایی او با کار از منزل‬
‫تغییری نکرده است و به این طریق میتواند حامی همسرش هم باشد و در نگهداری از نوزادشان به او کمک کند‪،‬‬
‫هیچ فایدهای نداشت‪ .‬پاسخ پابلو این بود‪« :‬بابا همۀ مردم بچهدار می شوند! کار باید در دفتر و به صورت حضوری‬
‫انجام شود‪ ».‬الزم نیست بگوییم که جِیک (که معموالً انسان آرام و خوش برخوردی بود) چقدر از این برخورد‬
‫ناراحت شد و احترامش را نسبت به مدیرش از دست داد‪.‬‬

‫پابلو راههای بهتری برای برخورد با این موضوع داشت‪ .‬میتوانست وضعیت شخصی جِیک را درک کند و بپذیرد‬
‫که او نیاز دارد تا در کنار همسرش باشد‪ .‬وقتی عملکرد تیمش تحتتأ ثیر قرار نگرفته است‪ ،‬چرا باید روی حضور‬
‫فیزیکی جِیک در دفتر کار اصرار کند؟ او حتی میتوانست با جِیک اینطور مذاکره کند که او یک روز در هفته را‬
‫برای حضور در دفتر کار اختصاص دهد تا نوزاد او کمی بزرگتر شده و کارها برای او و خانوادهاش راحتتر شود‪.‬‬
‫اندکی همدلی از جانب پابلو میتوانست کمک کند تا جِیک احساس رضایت بیشتری از کار در تیم داشته باشد‪.‬‬
‫‪86‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫الگوی اشتباه‪ :‬دوستی صمیمانه با همه‬

‫وقتی شما به ِسمَت مدیریت تیم خودتان ارتقا مییابید‪ ،‬با این چالش مواجه میشوید که چطور دوستی خودتان‬
‫را با همکارانتان که حاال شما رهبرشان هستید حفظ کنید‪ .‬بعضی از رهبران با ترس از بین رفتن رفاقتهای‬
‫قدیمی شان مجبور می شوند که تالش و کوشش مضاعفی در امر سرپرستی تیم داشته باشند‪ .‬این کار برعکس‬
‫ممکن است به یک فاجعه و از دست رفتن دوستیها منجر شود‪ .‬دوستی را با مدیریت سادهلوحانه اشتباه نگیرید‪.‬‬
‫وقتی مسئولیت زندگی کاری یک نفر با شماست‪ ،‬ممکن است که او به رفتارهای دوستانۀ شما به طور تصنعی و از‬
‫روی اجبار پاسخ دهد‪.‬‬

‫یادتان باشد که شما میتوانید رهبر موفق یک تیم باشید بدون آنکه با تکتک اعضا رفاقت صمیمانهای داشته‬
‫باشید‪ .‬همچنین میتوانید در رهبری تیمتان اقتدار داشته باشید بدون آنکه نیاز باشد تا دوستیهای قدیمیتان را‬
‫به خطر بیندازید‪ .‬یکی از کارهایی که ما برای برقراری ارتباط صمیمی ولی حرفهای با اعضای تیم پیدا کردهایم‪،‬‬
‫صرف ناهار به صورت تیمی است‪ .‬این کار به شما کمک می کند که با اعضای تیمتان در یک محیط غیررسمیتر‬
‫در مورد موضوعات غیر کاری صحبت کنید‪.‬‬

‫گاهی ارتقا به مدیریت روی تیمی که یکی از اعضای آن از دوستان صمیمی و نزدیک شما باشد‪ ،‬محیط بسیار‬
‫دشوار و پر چالشی را ایجاد می کند‪ .‬مخصوصاً اگر دوست صمیمی شما خیلی عضو کارآمدی نباشد و دائماً نیاز به‬
‫کنترل و مدیریت داشته باشد‪ .‬توصیۀ ما این است که از چنین موقعیتهایی تا جایی که میتوانید دوری کنید‪.‬‬
‫‪87‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫الگوی اشتباه‪ :‬معیارهای پایین برای استخدام‬

‫استیو جابز معتقد بود‪« :‬آدمهای درجه یک‪ ،‬آدمهای درجه یک و آدمهای درجه دو‪ ،‬آدمهای درجه سه استخدام‬
‫میکنند‪ ».‬به راحتی می توان قربانی این اشتباه شد‪ ،‬مخصوصاً وقتی که برای استخدام افراد جدید عجله داشته‬
‫باشید‪ .‬روند متداول استخدام آنطور که ما مشاهده کردهایم‪ ،‬اینگونه است که وقتی تیمها نیاز دارند تا مثالً پنج‬
‫نفر نیروی جدید جذب کنند‪ ،‬با چهل تا پنجاه نفر متقاضی مصاحبه میکنند و پنج نفر از بهترینها را استخدام‬
‫می کنند‪ .‬دیگر اهمیتی ندارد که این پنج نفر‪ ،‬تمام معیارها و استانداردهای شما برای استخدام را دارند یا نه‪ .‬این‬
‫روش سریعترین راه برای درست کردن یک تیم معمولی و متوسط است‪.‬‬

‫هزینۀ پیدا کردن شخص مناسب‪ ،‬از هزینه های تبلیغات تا حقوق افراد منابع انسانی‪ ،‬در مقابل هزینۀ سروکله‬
‫زدن با شخص اشتباهی که هیچوقت نباید استخدام می شد‪ ،‬بسیار ناچیز است‪ .‬هزینۀ این نوع سروکله زدن در از‬
‫دست رفتن کارایی تیم و زمانی که در این راستا تلف میشود‪ ،‬نهفته است و با این فرض آن را میپذیریم تا از‬
‫آسیبهایی که جدایی شخص اشتباه به تیم میزند صرفنظر کنیم‪ .‬اگر اختیار عمل در نحوۀ استخدام یا اخراج‬
‫اعضای تیم با شما نباشد‪ ،‬باید برای جذب بهترین مهندسین با چنگ و دندان مبارزه کنید‪ .‬اگر اعضای تیمی که‬
‫به شما داده میشود علیرغم تمام تالشهای شما‪ ،‬از کیفیت باالیی برخوردار نباشند‪ ،‬شاید بهتر باشد که به فکر‬
‫پیدا کردن جای دیگری برای کار باشید‪ .‬بدون مواد خام اولیه برای تشکیل یک تیم خوب‪ ،‬شما محکوم به شکست‬
‫خواهید بود‪.‬‬
‫‪88‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫الگوی اشتباه‪ :‬با اعضای تیم مثل بچهها رفتار کنید‬

‫رفتا ر بچگانه با اعضای تیم‪ ،‬بهترین راه برای نشان دادن عدم اعتماد شما به آنهاست‪ .‬مردم همان طوری با‬
‫شما رفتار میکنند که شما با آنها رفتار میکنید‪ .‬اگر نحوۀ برخورد شما با اعضای تیمتان مانند بچهها یا مثل یک‬
‫زندانی باشد‪ ،‬از بازخورد آنها شگفتزده نشوید‪ .‬رفتار بچگانه با اعضای تیم در عمل اینطور است که تکتک کارها‬
‫و تصمیمهای آن ها را تحت کنترل خود داشته باشید و در به عهده گرفتن هیچ مسئولیتی به آنها اعتماد نکنید‪.‬‬
‫بدین صورت تیم خود را به سمت شکست رهبری میکنید‪ .‬البته میتوان گفت اگر هدف شما پرستاری از کودکان‬
‫باشد ‪ ،‬در رسیدن به این هدف موفق خواهید شد‪ .‬اگر شما افراد متعهد و قابل اعتمادی را استخدام کرده باشید و‬
‫مسئولیتهای مختلف را با اطمینان به عهدۀ آنها بگذارید‪ ،‬آنها نیز از عهدۀ کار به خوبی بر میآیند‪ .‬توجه کنید‬
‫که این کار منوط به استخدام افراد مسئولیتپذیر است‪ ،‬همان طور که در بخش قبل توضیح داده شد‪.‬‬

‫فیتز مسئول برگزاری همایشی در شیکاگوست که قبالً در مکانی کرایهای انجام میشد‪ .‬اولین باری که او‬
‫می خواست کلید سالن همایش را تحویل بگیرد‪ ،‬مدیر سالن بعد از نشان دادن امکانات سالن و توضیح اینکه هر‬
‫چیزی در کجا قرار دارد‪ ،‬کل ید سالن را به فیتز تحویل داد و رفت‪ .‬هیچ لیستی از دستورات برای بایدها و نبایدها‬
‫وجود نداشت و مدیریت سالن به فیتز اعتماد کاملی را نشان داده بود‪ .‬در نتیجه فیتز و تیمش احساس مسئولیت‬
‫بیشتری در راستای مراقبت از مکان داشتند و در طول همایش با سالن طوری رفتار کردند که انگار خود صاحب‬
‫آنجا هستند‪.‬‬

‫چنین سطح از اعتمادی می تواند در قالب یک سالن همایش باشد و یا حتی دفتر و وسایل کار‪ .‬به عنوان یک‬
‫مثال دیگر‪ ،‬گوگل به کارمندان خود امکان دسترسی به کابینتهایی را میدهد که پر از لوازم تحریر نظیر دفتر و‬
‫خودکار و … هستند‪ .‬همه آزادند هر تعدادی که نیاز دارند از این وسایل استفاده کنند‪ .‬بخش فناوری اطالعات‬
‫شرکت نیز ایستگاههایی به اسم ‪ Tech Stop‬دارد که در اصل شبیه یک دستگاه خودپرداز برای قطعات الکترونیکی‬
‫کوچک است‪ .‬اعضای شرکت هر زمانی که نیاز داشته باشند میتوانند وسایل مختلف الکترونیکی از قبیل کابلهای‬
‫برق‪ ،‬کیبورد‪ ،‬هدفون و … را به راحتی بردارند‪ .‬کارمندان گوگل وقتی این حس اعتماد از طرف شرکت را میبینند‬
‫در قبال نحوۀ برخورد با این امکانات احساس مسئولیت بیشتری در راستای انجامِ کار درست دارند‪ .‬بسیاری از‬
‫افرادی که در شرکتهای دیگر کار میکنند با شنیدن چنین امکاناتی وحشتزده می شوند و با خود میگویند که‬
‫حتماً گوگل هزینۀ زیادی بابت «دزدی»هایی که کارمندان میکنند میپردازد‪ .‬قطعاً چنین چیزی امکانپذیر است‪،‬‬
‫ولی در مقابل‪ ،‬یک شرکت با نیروی کاری که مانند بچهها نیاز به مراقبت داشته باشد‪ ،‬هزینۀ بیشتری را متقبل‬
‫نمی شود؟ مطمئناً از تعدادی خودکار و رابط ‪ USB‬گرانتر خواهد شد‪.‬‬
‫‪89‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫الگوهای صحیح در رهبری تیم‬

‫در این بخش الگوهایی را مطرح خواهیم کرد که بر اساس تجربۀ شخصی خودمان‪ ،‬آنچه در رفتار رهبران موفق‬
‫دیدهایم و همچنین توصیههایی که مربیهای ما در طول زندگی کاری به ما داشتهاند‪ ،‬به شما برای رهبری بهتر و‬
‫موفقتر کمک خواهند کرد‪ .‬الگوهای مطرحشده نهتنها به ما در امر رهبری کمک کردهاند‪ ،‬بلکه بهترین رفتارهایی‬
‫بودهاند که ما در سایر رهبرانی که دنبال میکنیم دیدهایم‪.‬‬

‫غرورت را بشکن‬

‫در فصل اول زمانی که اصول ‪ HRT‬را مطرح کردیم‪ ،‬دربارۀ کنار گذاشتن غرور نیز صحبت کردیم‪ .‬شکستن‬
‫غرور به طور خاص وقتی شما می خواهید یک رهبر خدمتگزار باشید اهمیت ویژهای دارد‪ .‬عدهای به اشتباه این‬
‫توصیه را اینطور قلمداد می کنند که رهبران باید با هر ساز اعضای تیمشان برقصند و اجازه دهند که همه از‬
‫سروکلۀ آن ها باال بروند‪ .‬ولی این صحیح نیست‪ .‬البته اعتراف می کنیم که تواضع و فروتنی مرز بسیار باریکی دارد‬
‫با اینکه اجازه دهید از شما سوءاستفاده شود‪ .‬ولی فروتنی به معنی عدم اعتمادبهنفس نیست‪ .‬شما میتوانید بدون‬
‫تکبر و خودبزرگبینی با اعتمادبه نفس نظرات و عقاید خودتان را داشته باشید‪ .‬غرور شخصی‪ ،‬مخصوصاً اگر از جانب‬
‫رهبر تیم باشد‪ ،‬کار را برای تیم سخت می کند‪ .‬در عوض شما باید به دنبال تقویت روحیۀ احساس غرور و افتخار‬
‫تیمی بین اعضای گروه باشید‪.‬‬

‫بخشی از شکستن غرور و تکبر‪ ،‬معلول مبحثی است که در بخش پیش صحبت کردیم‪ :‬اعتماد به اعضای تیم‪.‬‬
‫به این معنی که باید به دستاوردها و توانایی های اعضای تیم احترام بگذارید‪ ،‬حتی اگر که به تازگی به تیمتان‬
‫ملحق شدهاند‪.‬‬

‫اگر در جزئیات کار و تصمیمهای افراد تیم دخالت بیجا نمیکنید‪ ،‬مطمئن باشید که آنها دانش بیشتری‬
‫دربارۀ کاری که انجام میدهند دارند‪ .‬اگرچه شما مسئول اجماع کلی تیم و هدایت آنها در مسیر درست هستید‪،‬‬
‫اعضای تیم بیشتر از شما از زیر و بم جزئیات کار اطالع دارند و بهتر میتوانند برای رسیدن به اهداف‪ ،‬تصمیمگیری‬
‫کنند‪ .‬این کار به اعضا‪ ،‬احساس مالکیت بیشتر و نیز احساس مسئولیت باالتری در راستای موفقیت (یا حتی‬
‫شکست!) تیم میدهد‪ .‬اگر یک تیمِ خوب جُفتوجور کنید و به آنها اجازه دهید که سطح کیفی کار را مشخص‬
‫کنند‪ ،‬کارهای بیشتری را به سرانجام خواهید رساند‪.‬‬

‫بیشتر افرادی که به تازگی به پست رهبری یک تیم رسیدهاند‪ ،‬احساس میکنند که باید سر از همهچیز درآورند‬
‫و برای هر مشکلی پاسخ صحیحی داشته باشند‪ .‬به شما اطمینان میدهیم که هیچوقت جواب همهچیز را پیدا‬
‫نخواهید کرد و نمیتوانید همۀ مشکالت را حل کنید‪ .‬اگر وانمود کنید جواب همۀ سؤالها را میدانید‪ ،‬خیلی زود‬
‫‪90‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫احترام اعضای تیمتان را از دست خواهید داد‪ .‬بخش عمدهای از این رفتار به میزان اعتمادبهنفس شما باز میگردد‪.‬‬
‫از اینکه در مورد عملکرد شما سؤ ال شود‪ ،‬استقبال کنید‪ .‬یادتان باشد که وقتی یک نفر از شما دربارۀ تصمیم یا‬
‫صحبتی که بیان کردید سؤال می کند‪ ،‬معموالً به دنبال این است که شما را بهتر بشناسد‪ .‬اگر از به چالش کشیده‬
‫شدن استقبال کنید‪ ،‬راحتتر و سریعتر انتقادات سازنده را می شنوید و در نتیجه رهبر بهتر و کارآمدتری خواهید‬
‫شد‪ .‬پیدا کردن افرادی که از شما صادقانه انتقاد کنند‪ ،‬بسیار دشوار است‪ ،‬مخصوصاً اگر این افراد عضو تیم شما‬
‫باشند و برای شما کار کنند‪ .‬به صورت مسئلۀ کلی و هدف نهایی تیم فکر کنید تا راحتتر و با ذهن بازتری انتقاد‬
‫و پیشنهادها را بپذیرید‪.‬‬

‫آخرین مرحله از شکستن غرور اگرچه خیلی ساده است اما باید بگوییم که بسیاری از مهندسین حاضرند در‬
‫روغن داغ سرخ شوند‪ ،‬ولی انجامش ندهند‪ :‬وقتی اشتباهی مرتکب می شوید عذرخواهی کنید‪ .‬منظورمان این نیست‬
‫که دائماً در صحبتتان مثل نمک روی پاپکورن‪ ،‬کلمههای بیمعنی «ببخشید‪ ....‬ببخشید» را تکرار کنید‪ .‬باید از‬
‫ته دل به عذرخواهی خودتان اعتقاد داشته باشید‪ .‬شک نکنید که قطعاً روزی در کارتان اشتباه خواهید کرد‪.‬‬
‫صرفنظر از اینکه به اشتباه خودتان اعتراف کنید یا خیر‪ ،‬اعضای تیم متوجه اشتباه شما خواهند شد‪ .‬چه دربارۀ‬
‫اشتباهتان صحبت کنید یا نه‪ ،‬اعضای تیم اشتباه شما را میبینند (و قطعاً دربارۀ آن پشت سر شما با همدیگر‬
‫صحبت خواهند کرد)‪ .‬عذرخواهی هزینهای ندارد‪ .‬انسانها احترام بسیار زیادی برای رهبری که به خاطر اشتباهش‬
‫عذرخواهی می کند قائل هستند‪ .‬برخالف باور معمول‪ ،‬عذرخواهی هیچچیز از شما کم نمیکند‪ .‬برعکس معموالً‬
‫احترام بیشتری را بعد از عذرخواهی دریافت میکنید؛ چرا که با این کار شما نشان میدهید که یک رهبر منطقی‬
‫و واقعبین و مطابق با اصول‪ ، HRT‬متواضع و فروتن هستید‪.‬‬
‫‪91‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫آرام و متین باشید‬

‫معموالً به عنوان یک مهندس‪ ،‬حس بدبینی و شکاکی در شما تقویت میشود‪ .‬ولی وقتی در مقام رهبر یک تیم‬
‫قرار می گیرید‪ ،‬این شک و تردید برای شما ایجاد دردسر خواهد کرد‪ .‬منظور ما این نیست که سادهلوح و خوشخیال‬
‫باشید‪ .‬بلکه توصیۀ ما این است که شک و تردید را در گفتار خود بروز ندهید‪ ،‬ولی در عین حال به تیم خود نشان‬
‫دهید که در جریان پیچیدگی ها و موانع کارتان هستید‪ .‬متانت در رفتار و آرامش عمل در امر رهبری تیم اهمیت‬
‫بسیار باالیی دارد؛ چرا که اعضای تیم شما (به طور خودآگاه یا ناخودآگاه) از رفتار شما در مواجهه با اتفاقات اطراف‪،‬‬
‫الگو میگیرند‪.‬‬

‫یک راه ساده برای نشان دادن اثر این قضیه این است که به سلسلهمراتب سازمانی شرکت به چشم تعدادی‬
‫چرخ و دندۀ وصل شده به هم نگاه کنید‪ .‬اعضای تیم چرخهای کوچکی هستند که دندههای آن به رهبر تیم متصل‬
‫است‪ .‬رهبر تیم به نسبت چرخ بزرگتری است که خود به مدیر میانی وصل است‪ .‬نهایتاً بزرگترین چرخ متعلق‬
‫به مدیرعامل شرکت است‪ .‬به این معنی که وقتی رهبر تیم یک دور میچرخد‪ ،‬اعضای تیم که چرخهای کوچکتری‬
‫‪92‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫هستند دو یا سه دور خواهند زد‪ .‬و به همین ترتیب یک حرکت کوچک از مدیرعامل شرکت ممکن است باعث‬
‫شود که اعضای تیمها هر کدام شش یا هفت دور تند بزنند‪ .‬هرچه که شما در سلسلهمراتب شرکت باالتر میروید‪،‬‬
‫حرکات شما باعث می شود که زیردستان شما دورهای سریعتری بزنند‪.‬‬

‫به این موضوع با یک دید دیگر نیز میتوان نگاه کرد‪ :‬رهبر تیم همیشه در معرض دید همه است‪ .‬تمام حرکات‬
‫و رفتارهای شما همیشه تحت نظر اعضای تیم خواهد بود‪ .‬نهتنها وقتی که در حال صحبت کردن یا در یک جلسه‬
‫هستید‪ ،‬بلکه حتی زمانی که پشت میز خود به تنهایی نشستید و مشغول جواب دادن به ایمیلهایتان هستید‪ .‬تیم‬
‫شما دائماً دنبال نشانههایی در نحوۀ رفتار‪ ،‬کالم و زبان بدن شما در موقعیتهای گوناگون‪ ،‬مثل واکنش شما به‬
‫یک حرف یا حتی رفتار شما هنگام صرف ناهار هستند‪ .‬آیا در رفتارتان اعتمادبهنفس میبینند یا ترس و نگرانی؟‬
‫وظیفۀ شما به عنوان رهبر‪ ،‬الهامبخشی به اعضای تیمتان است‪ .‬ولی این کار را باید در ‪ 24‬ساعت روز و ‪ 7‬روز هفته‬
‫انجام دهید‪ .‬طرز برخورد شما در موقعیتهای مختلف حتی در وضعیتهای بیاهمیت‪ ،‬به طور ناخودآگاه روی تیم‬
‫شما تأثیر میگذارد‪.‬‬

‫فیتز‪ ،‬مدیری به نام بیل ‪ 1‬داشت که حقیقتاً استاد حفظ آرامش و خونسردی در تمام حاالت بود‪ .‬بیل صرفنظر‬
‫از مشکالت و اتفاقهای ناگوار و غیرمنتظره‪ ،‬هیچوقت اضطراب و نگرانیای بروز نمیداد‪ .‬هنگام یک مشکل معموالً‬
‫یک دستش را روی سینه میگذاشت و با دست دیگرش چانهاش را میگرفت و از اعضای تیم و مهندسینی که‬
‫مضطرب و نگران بودند به آرامی سؤاالتش را میپرسید‪ .‬این کار او باعث آرامش بیشتر و کاهش اضطراب تیم‬
‫میشد تا آنها مثل یک مرغ پَرکنده دور اتاق ندوند‪ .‬فیتز به شوخی دربارۀ او میگفت که اگر روزی به بیل بگویند‬

‫‪ .1‬بیل نام واق ی اوست‪.‬‬

‫‪93‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫موجودات فرازمینی نوزده عدد از دفاتر شرکت را نابود کردهاند‪ ،‬او حتماً با خونسردی خواهد پرسید‪« :‬میدانید چرا‬
‫به دفتر بیستم نرسیدند؟»‬

‫این مثال ما را به ترفند دیگری در حفظ آرامش میرساند‪« :‬سؤال پرسیدن‪ ».‬وقتی کسی برای مشورت نزد شما‬
‫میآید‪ ،‬معموالً برای ارائۀ پیشنهاد و راهحل بسیار هیجانزده میشوید‪ ،‬چرا که باالخره این فرصت را پیدا کردهاید‬
‫که مشکلی را حل کنید‪ .‬به هر حال تمام زندگی کاری شما قبل از رسیدن به م دیریت‪ ،‬حل مشکالت مختلف‬
‫مهندسی بوده است‪ .‬بنابراین خیلی سریع وارد حالت حلکنندۀ مشکالت می شوید‪ .‬اما این کار صحیحی نیست‪.‬‬
‫کسی که برای مشورت پیش شما می آید‪ ،‬اصوالً به دنبال این نیست که شما مشکلش را حل کنید‪ ،‬بلکه از شما‬
‫میخواهد که کمکش کنید تا خودش مشکلش را حل کند و بهترین روش برای این کار این است که از او سؤال‬
‫بپرسید‪ .‬با رعایت اصول ‪ HRT‬به او کمک کنید تا بتواند مسئلهاش را تحلیل کند‪ ،‬از زوایای مختلف به آن نگاه کند‬
‫و خودش به راهحلی که برایش بهتر است برسد‪ 1 .‬اعضای تیم با این روش معموالً به جواب میرسند‪ .‬و این جواب‬
‫متعلق به خودشان خواهد بود که نشان می دهد این روش مطابق با همان اصول اعتماد به اعضای تیم برای قبول‬
‫مسئولیت است که پیشتر دربارهاش صحبت کردیم‪ .‬صرفنظر از اینکه شما برای مشکل افراد‪ ،‬راهحلی داشته باشید‬
‫یا نه‪ ،‬با این روش معموالً آنها به یک راهحل میرسن د و احساس میکنند که شما از اول راهحل را میدانستید‪.‬‬
‫مکارانه به نظر می رسد‪ ،‬نه؟ سقراط به شما افتخار خواهد کرد‪.‬‬

‫‪ .1‬مثل تکنیک ‪ Rubber duck debugging‬در برنامهنویسی که در آن برنامهنوی مشکل کدش را برای یک اردک پالستیکی توضیح میدهد تا در‬
‫روال توضیح دادن‪ ،‬مسئله را بهتر درک کرده و به راهحل برسد‪.‬‬
‫‪94‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫کاتالیزور باشید‬

‫کاتالیزور در علم شیمی‪ ،‬مادهای است که سرعت یک واکنش را بیشتر میکند‪ ،‬ولی خود در واکنش شرکت‬
‫نمیکند‪ .‬یکی از روشهای کاتالیزورها (مثل آنزیمها) این است که عناصر شرکتکننده در واکنش را به همدیگر‬
‫نزدیک می کنند تا در محیط یک محلول پخش و دور از هم نباشند‪ .‬وقتی که کاتالیزور عناصر را گرد هم میآورد‪،‬‬
‫احتمال رخداد واکنشهای شیمیایی افزایش پیدا میکند‪ .‬این همان نقشی است که شما باید به عنوان رهبر برای‬
‫اعضای تیمتان ایفا کنید‪ .‬راههای زیادی برای انجام این کار وجود دارند‪.‬‬

‫یکی از وظایف رایج هر رهبری این است که کمک کند تا اعضای تیم بر سر موضوعات مختلف به توافق برسند‪.‬‬
‫برای این کار گاهی الزم است که شما کنترل بحثها را از ابتدا تا انتها به دست بگیرید و گاهی الزم است که فقط‬
‫بحث را کمی در جهت مناسب هدایت کنید‪ .‬مدیرانی که خود را در جایگاه رهبری یک تیم میبینند ولی به طور‬
‫رسمی وظیفۀ رهبری را به عهده نگرفتهاند‪ ،‬معموالً از این مهارت خیلی استفاده میکنند؛ چرا که با این روش آنها‬
‫بدون آنکه مستقیماً اختیار عمل را به دست بگیرند میتوانند جهت گیری تیم را رهبری کنند‪ .‬اگر اختیار عمل به‬
‫طور رسمی با شما باشد‪ ،‬راحتتر میتوانید مسیر بهتر را به تیمتان دیکته کنید‪ .‬ولی اینطور امر و نهی کردن‬
‫نمیتواند به اندازۀ رسیدن به یک اجماع تیمی مفید و مؤثر باشد‪ .‬اگر اعضای تیم شما به دنبال این باشند که با‬
‫سرعت بیشتری پیش بروند‪ ،‬ممکن است داوطلبانه اختیار بعضی از تصمیمگیریها را به عهدۀ رهبر فنی تیم‬
‫بگذارند‪ .‬اگرچه ممکن است ظاهراً دیکتاتوری به نظر بیاید‪ ،‬ولی اگر داوطلبانه باشد این هم خود نوعی توافق و‬
‫اجماع تیمی است‪.‬‬

‫محل نشانهگذاری با گچ را بدانید‬

‫داستانی دربارۀ یک مکانیک بازنشسته وجود دارد که در کار خود بسیار ماهر و زبردست بود‪ .‬یکی از شرکتهای‬
‫قبلی او دچار مشکلی در یکی از سیستمهایشان شده بود که هیچ کدام از کارمندان نتوانسته بودند مسئله را حل‬
‫کنند‪ .‬بنابراین با استاد مکانیک بازنشسته تماس گرفتند تا شاید او بتواند مشکل را پیدا کند‪ .‬استاد آمد و دستگاه‬
‫را به دقت بررسی کرد‪ ،‬به صداهایی که از دستگاه بیرون میآمد گوش داد و در نهایت یک تکه گچ از روی زمین‬
‫برداشت و یک ضربدر را روی قسمتی از دستگاه نشانه گذاری کرد‪ .‬سپس به کادر فنی گفت که دقیقاً در همین‬
‫محل یک قطعه سیم پاره شده و نیاز به تعمیر دارد‪ .‬آن ها همان ناحیه از دستگاه را باز کردند‪ ،‬قطعه سیم را تعمیر‬
‫کردند و مشکل دستگاه را حل کردند‪ .‬چند وقت بعد مدیرعامل شرکت‪ ،‬رسی ِد هزینۀ کار را که شامل مبلغ ‪10,000‬‬
‫دالر بود دریافت کرد و با تعجب از استاد خواست که ریز جزئیات هزینهها را لیست کند تا ببیند که چرا یک ضربدر‬
‫گچی این قدر گران تمام شده است‪ .‬استاد مکانیک بازنشسته در جواب گفت‪ 1 :‬دالر هزینۀ گچ‪ 9,999 .‬دالر هزینۀ‬
‫اینکه فهمیدم کجا را باید عالمت بزنم‪ .‬این داستان برای ما نشاندهندۀ اهمیت دانش و ذکاوت است‪ .‬اینکه یک‬
‫تغییر هر چند کوچک ولی ظریف و با دقت میتواند تأ ثیرات بسیار بزرگی را به همراه داشته باشد‪ .‬بِن‪ ،‬در نحوۀ‬
‫مدیریتش از این تکنیک خیلی استفاده می کند‪ .‬او اعضای تیمش را سوار بر یک بالن بسیار بزرگ و در حال پرواز‬
‫‪95‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫تصور میکند‪ .‬به جای اینکه تکتک حرکات و تصمیمگیریهای افراد را مدیریت کند‪ ،‬بیشتر مدت زمان هفته را‬
‫با دقت تیمش را زیر نظر میگیرد ‪ .‬سپس در پایان هفته با یک تکه گچ یک ضربدر کوچک و دقیق روی نقطهای‬
‫از بالن میگذارد و با یک ضربۀ آرام ولی حیاتی به آن نقطه‪ ،‬مسیر حرکت بالن را تنظیم میکند‪.‬‬
‫گاهی اوقات تیم شما بر سر آنچه که باید انجام دهند توافق و اجماع کلی دارند‪ ،‬ولی در طول مسیر با موانعی‬
‫برخورد میکنند و گیر میافتند‪ .‬این موانع میتوانند فنی باشند یا مربوط به یک شرکت و سازمان‪ .‬یکی دیگر از‬
‫مهارتهای معمول در رهبری تیم ها این است که بتوانید این موانع را از سر راه تیمتان بردارید‪ .‬بعضی اوقات برای‬
‫اعضای تیم شما غیرممکن است که بتوانند دستاندازها را بردارند‪ ،‬در حالی که شما به راحتی میتوانید مشکلشان‬
‫را حل کنید‪ .‬تالش کنید تا تیم شما همیشه بداند که با کمال میل تواناییهای خودتان را به کار میگیرید تا موانع‬
‫سر راهشان را از بین ببرید‪.‬‬

‫ی ک بار اعضای تیم فیتز چندین هفته درگیر سروکله زدن با واحد حقوقی شرکت بودند و وقتی احساس کردند‬
‫کامالً به بنبست رسیده اند‪ ،‬نزد فیتز آمدند‪ .‬از آنجا که فیتز دقیقاً میدانست چه شخصی در شرکت مسئول این‬
‫کار است‪ ،‬مشکل تیم را در کمتر از دو ساعت حل کرد‪ .‬در یک مثال دیگر‪ ،‬تیم بِن به دنبال مقداری ظرفیت‬
‫سختافزاری بودند که از هیچجا نمیتوانستند آن را تهیه کنند‪ .‬خوشبختانه بِن با یک تیم دیگر در شرکت تماس‬
‫گرفت و توانست همان بعدازظهر ظرفیت سخت افزاری را برای تیمش فراهم کند‪ .‬بار دیگر یکی از مهندسین فیتز‬
‫در فهم یک قطعه کد جا وا دچار مشکل شده بود‪ .‬فیتز اگرچه خود متخصص جاوا نبود‪ ،‬ولی ارتباطی بین عضو‬
‫تیمش و یک مهندس متخصص جاوا از تیمی دیگر برقرار کرد تا مشکل حل شود‪ .‬لزومی ندارد که شما جواب همۀ‬
‫سؤالها را بدانید‪ .‬معموالً فقط کافیست افرادی را بشناسید که در جواب سؤالها بتوانند به شما کمک کنند‪ .‬بیشتر‬
‫اوقات شناختن شخص مناسب از دانستن جواب درست باارزشتر و مفیدتر است‪.‬‬
‫‪96‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫شکست‪ ،‬نیز یک گزینه است‬

‫یک راه دیگر برای اینکه کاتالیزور تیم باشید این است که فضا را طوری فراهم کنید تا اعضای تیم برای ریسک‬
‫و خطر کردن احساس امنیت و آرامش کنند‪ .‬ریسک و خطر بسیار فریبنده هستند‪ .‬بیشتر آدمها در سنجش میزان‬
‫خطر بسیار بد عمل میکنند و شرکتها نیز معموالً تمام تالششان را میکنند تا آنجا که ممکن است از خطر‬
‫دوری کنند‪ .‬در نتیجه همه با تصمیمگیریهای محافظهکارانه به دنبال موفقیتهای کوچک ولی مطمئن هستند؛‬
‫هر چند که شاید با تصمیمهای جاهطلبانه و خطر کردن بتوانند به موفقیتهای بسیار بزرگتری دست یابند‪ .‬یک‬
‫باور معمول در شرکت گوگل این است که اگر به دنبال دستیابی به اهداف غیرممکن باشید‪ ،‬به احتمال قوی به‬
‫هدفتان نخواهید رسید‪ ،‬ولی در طول این مسیر به موفقیتهایی میرسید که در تالش برای اهداف معمولی‪ ،‬به‬
‫دست نمی آمدند‪ .‬یک راه خوب برای ساختن فرهنگ تیمی که در آن اعضا حوصلۀ ریسک و خطر کردن داشته‬
‫باشند این است که به تیم خود یادآوری کنید شکست خوردن هیچ اشکالی ندارد و همیشه میتواند یک گزینۀ‬
‫مورد قبول باشد‪.‬‬

‫بنابراین بپذیریم که شکست هیچ اشکالی ندارد‪ .‬در واقع بهتر است به شکست به چشم فرصتی برای یادگیری‬
‫سریع و درسهای بیشتر نگاه کنیم‪ .‬البته اگر در یک موضوع تکراری مرتباً شکست نخورده باشید‪ .‬موضوع حائز‬
‫اهمیت دیگر این است که موقع شکست به دنبال پیدا کردن مقصر نباشیم و فقط روی موضوعاتی که یاد میگیریم‬
‫تمرکز کنیم‪ .‬شکستهای تند و سریع خیلی خوب هستند‪ 1 ،‬چون هزینۀ کمتری دارند‪ .‬شکستهایی که روند‬
‫کُندتری دارند‪ ،‬اگرچه دروس زیادی به ما میآموزند‪ ،‬ولی درد و رنج بیشتری دارند؛ چرا که برای ما هزینۀ باالتری‬
‫(معموالً در قالب زمان برای مهندسی) را ایجاد میکنند‪ .‬شکستهایی که قدری بزرگ هستند و روی نحوۀ‬
‫سرویسدهی ما به مشتریانتان نیز تأثیر بگذارند‪ ،‬نامطلوب ترین نوع ناکامی هستند‪ .‬بنابراین بیشترین تالش برای‬
‫ایجاد ساختار و پروتکل مناسب برای یادگیری از این نوع شکستها باید انجام شود‪ .‬در گوگل همان طور که پیشتر‬
‫نیز اشاره کردیم‪ ،‬بعد از هر اشتباهی که منجر به یک مشکل برای مشتریان شود جلسهای تحت عنوان «کالبد‬
‫شکافی» انجام می شود‪ .‬این کار روشی است تا مجموعه اتفاقاتی را که منجر به اتفاق حادثه شد مکتوب کنیم و‬
‫سپس مجموعهای از تصمیمها و مسئولیت ها را تعریف کنیم تا جلوی رخداد مجدد این حادثه در آینده گرفته‬
‫شود‪ .‬این جلسه نه مکانی برای پیدا کردن مقصر است و نه محلی برای کاغذبازیهای اداری‪ .‬هدف فقط و فقط این‬
‫است که هستۀ مسئله شکافته شود تا مشکل یک بار و برای همیشه حل و فصل شود‪ .‬کار بسیار سخت‪ ،‬ولی‬
‫تأثیرگذار است‪.‬‬

‫موفقیتها و شکستهای شخصی کمی متفاوت هستند‪ .‬تمجید از موفقیتهای شخصی اعضای تیم جایز است‪،‬‬
‫ولی مقصر شمردن یک شخص زمانی که مشکلی به وجود میآید صرفاً یک راه برای از هم پاشی اتحاد تیمی‬

‫‪ .1‬به سخنرانی آلبرتو ساوویا به نام ‪ The Pretotyping Manifesto‬گوش کنید‪https://www.albertosavoia.com/ .‬‬
‫‪97‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫خواهد بود‪ .‬با این کار جرئت ریسک را نیز از تیمتان سلب میکنید‪ .‬شکست هیچ اشکالی ندارد‪ ،‬ولی عدم موفقیتها‬
‫را به نام تیمتان بنویسید و نه اشخاص‪ .‬اگر فردی به موفقیت رسید‪ ،‬او را در برابر تمام تیم تشویق کنید‪ .‬ولی اگر‬
‫فردی قصور یا اشتباهی مرتک ب شد با او به صورت خصوصی و در قالب انتقاد سازنده صحبت کنید‪ 1 .‬از چنین‬
‫فرصتی در راستای عمل به اصول ‪ HRT‬استفاده کنید و به تیمتان کمک کنید تا از اشتباهات و شکستها درسهای‬
‫جدید یاد بگیرند‪.‬‬

‫در مأعام تقریبا هیچوقت ارزشری ندارد و م موال ظالمانه و سرنگدالنه اسرت‪ .‬مطمئن باشرید وقتی کسری اشرتباه میکند تمام تیم‬ ‫‪ .1‬انتقاد از اشرخا‬
‫متوجه خواهند شد‪ .‬یادآوری این قضیه برای همه هیچ کمکی نمیکند‪.‬‬
‫‪98‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫معلم و مربی تیم خود باشید‬

‫یکی از سختترین کارها به عنوان رهبر تیم این است که ببینید عضو کمتجربهای در تیمتان ساعتها در حال‬
‫دستوپنجه نرم کردن با کاریست که میدانید شما خود میتوانید در کمتر از بیست دقیقه به انجام برسانید‪.‬‬
‫فرصت دادن به افراد برای اینکه خودشان بتوانند کار را یاد بگیرند‪ ،‬معموالً در اوایل کار مدیریت میتواند خیلی‬
‫دشوار باشد‪ .‬ولی بخش بسیار مهمی از عملکرد یک رهبر تأثیرگذار است‪ .‬این کار مخصوصاً در راستای رهبری‬
‫افرادی که به تازگی استخدام شده اند اهمیت دارد‪ .‬چرا که افراد جدید عالوه بر اینکه باید تکنولوژی و کدهای‬
‫پروژۀ شما را یاد بگیرند‪ ،‬باید با فرهنگ تیمی و مسئولیتهای جدیدشان نیز آشنا شوند‪.‬‬

‫همان طور که معموالً برای مدیر شدن داوطلب نمی شوید‪ ،‬بیشتر آدمها برای اینکه نقش مربی را در تیمشان‬
‫ایفا کنند درخواستی ثبت نمیکنند‪ .‬معموالً نقش مربی را وقتی پیدا میکنید که عضوی کمتجربهتر در تیمتان‬
‫نیاز به کمک و هدایت داشته باشد‪ .‬برای مربیگری نیازی به تحصیالت عالیه و رسمی نیست‪ ،‬بلکه فقط سه چیز‬
‫الزم است‪ :‬تجربۀ روند کاری در تیمتان‪ ،‬توانایی توضیح دادن مسائل برای یک کارآموز و نهایتاً قدرت سنجش نیاز‬
‫کارآموز به کمک‪ .‬آخرین مورد احتماالً مهمترین نکته نیز هست‪ .‬وظیفۀ شما دادن اطالعات به کارآموزتان به میزان‬
‫مورد نیاز است‪ .‬اگر بیش از نیاز موضوعات مختلف را توضیح دهید و از این در و آن در حرفهای بیهدف بزنید‬
‫توجه کارآموزتان را از دست خواهید داد‪.‬‬
‫‪99‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫اهداف دقیق‪ ،‬مشخص کنید‬

‫این الگوی مدیریت‪ ،‬با آنکه خیلی بدیهی به نظر میآید‪ ،‬ولی معموالً بسیاری از رهبران آن را فراموش میکنند‪.‬‬
‫اگر میخواهید تیم شما به سمت و سوی مشخصی با سرعت حرکت کند‪ ،‬باید اطمینان حاصل کنید که تمام‬
‫اعضای تیم بر سر مسیر و هدف نهایی با شما توافق نظر دارند‪ .‬فرض کنید محصول شما یک وانت بزرگ است و‬
‫هر یک از افراد در تیم شما یک تکه طناب به دست دارد که به جلوی این وانت متصل شده است‪ .‬با کار کردن‬
‫روی پروژه‪ ،‬هر کس وانت را به وسیلۀ این طناب به سمت خودش میکشد‪ .‬اگر هدف شما این باشد که وانت را به‬
‫سمت شمال ببرید‪ ،‬نمی توانید اجازه دهید که هر یک از اعضای تیم وانت را به سمتی که خودش خواست بکشد‪.‬‬
‫همه باید وانت را به سمت شمال هدایت کنند‪.‬‬

‫راحت ترین راه برای اینکه یک هدف دقیق برای تیمتان مشخص کنید تا تمام اعضای تیم شما محصول را به‬
‫سمت درست هدایت کنند این است که یک شرح مأموریت تیمی تعریف کنید‪ .‬در فصل دوم دربارۀ شرح مأموریت‬
‫تیم و نحوۀ نگارش آن صحبت کردیم‪ .‬زمانی که مأ موریت تیم را مشخص کردید و مطمئن شدید که تمام افراد‬
‫حاضر در تیم شما با مسیر کلی تیم موافق هستند‪ ،‬میتوانید یک قدم از تیم دور شوید تا آنها استقالل و اختیار‬
‫عمل را به دست بگیرن د‪ .‬فقط کافیست که هر از گاهی به تیم سر بزنید تا مطمئن شوید که همچنان از مسیر‬
‫خارج نشدهاند‪ .‬بدین صورت‪ ،‬نهتنها فرصت بیشتری برای سایر وظایف خود به دست میآورید‪ ،‬بلکه کارایی تیم‬
‫خودتان را نیز به شدت افزایش میدهید‪ .‬تیمها البته بدون یک هدف مشخص نیز میتوانند به موفقیت برسند‪،‬‬
‫ولی انرژی و وقت زیادی را به این دلیل که بعضی از اعضای تیم محصول را به سمت هدف اشتباهی حرکت‬
‫میدهند‪ ،‬تلف می کنند‪ .‬این حالت باعث استیصال شما و کاهش سرعت تیم میشود و شما را مجبور میکند تا‬
‫دائماً برای تصحیح خط مشی تیم در کارهای تیم دخالت کنید‪.‬‬
‫‪100‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫صادق باشید‬

‫منظور ما این نیست که شما به تیمتان دروغ میگویید‪ ،‬ولی گاهی اوقات شما در موقعیتی قرار میگیرید که‬
‫مجبور خواهید شد اطالعاتی را با تیمتان به اشتراک نگذارید یا حتی بدتر مجبور می شوید چیزی را با آنها در‬
‫میان بگذارید که شنیدن آن خوشایند نباشد‪ .‬یکی از مدیران سابق فیتز همیشه به اعضای جدید تیم میگفت‪:‬‬
‫«من هیچوقت به شما دروغ نمیگویم‪ ،‬ولی گاهی خواهم گفت که مطلبی را نمیتوانم با شما به اشتراک بگذارم یا‬
‫از آن اطالع ندارم‪».‬‬

‫اگر یکی از اعضای تیم شما از شما در مورد مطلبی سؤال کند که نمیتوانید آن را با او به اشتراک بگذارید‪،‬‬
‫هیچ اشکالی ندارد به او بگویید که شما جواب سؤال را میدانید ولی نمیتوانید به او بگویید‪ .‬حتی وقتی از شما‬
‫سؤالی می پرسند که جوابش را نمیدانید نیز خیلی راحت میتوانید بگویید که جواب را نمیدانید‪ .‬این هم یک‬
‫مثال دیگر از الگوهای مدیریت است که ظاهراً خیلی بدیهی است‪ ،‬ولی بسیاری از مدیران در عمل نمیتوانند آن‬
‫را رعایت کنند‪ .‬فکر میکنند عدم اطالعشان نشانهای از ضعف و ناتوانی آنها است‪ ،‬در حالی که صرفاً نشانی از این‬
‫خواهد بود که آنها نیز یک انسان هستند‪.‬‬

‫انتقاد از یک عضو تیم‪ ...‬هم‪ ...‬خیلی دشوار است‪ .‬اولین باری که می خواهید به کسی بگویید در کارش اشتباهی‬
‫انجام داده یا صرفاً از عملکردش راضی نیستید‪ ،‬اصالً راحت نخواهد بود‪ .‬بیشتر کتابهایی که در مورد مدیریت‬
‫نوشته شدهاند به شما پیشنهاد می کنند که انتقادات خود را درون یک ساندویچ تعریف و تمجید قرار دهید‪ .‬انتقاد‬
‫درون یک ساندویچ تمجید چیزی شبیه این خواهد بود‪:‬‬

‫«تو یک عضو قابل اطمینان و یکی از باهوشترین مهندسین تیم ما هستی‪ .‬ولی کُدی که مینویسی خیلی‬
‫پیچیده است و تقریباً برای هیچکس دیگر در تیم قابلفهم نیست‪ .‬ولی باید گفت که قابلیتهای زیادی داری و‬
‫ریشِت هم خیلی باحاله!»‬
‫بله‪ ،‬بدین صورت از شدت انتقاد شما کم میشود؛ ولی وقتی شنونده از این جلسه بیرون میآید به تنها چیزی‬
‫که فکر میکند این است که چه ریش باحالی دارد! ما به شدت توصیه میکنیم که از ساندویچ تمجید‪ ،‬دوری کنید‪.‬‬
‫منظور ما این نیست که هنگام انتقاد‪ ،‬بیدلیل سنگدل و ظالم باشید‪ ،‬بلکه میگوییم که قرار دادن یک نقد درون‬
‫ساندویچ تمجید باعث می شود که شنونده پیام کلیدی شما در راستای درخواست برای تغییر را دریافت نکند‪.‬‬
‫بهترین کار این است که اصول ‪ HRT‬را در اینجا به کار بگیرید‪ :‬مهربانانه و از روی همدلی‪ ،‬انتقاد سازندۀ خود را‬
‫مطرح کنید و آن را درون ساندویچ تمجید قرار ندهید‪ .‬مهرب انی و همدلی اهمیت بسیار باالیی دارد تا شنونده در‬
‫مقابل شما آرایش دفاعی نگیرد‪.‬‬
‫‪101‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫چندین سال پیش‪ ،‬فیتز یک عضو جدید به اسم تیم را به گروهش اضافه کرد و مدیر سابقش تأکید داشت کار‬
‫کردن با او غیرممکن است‪ .‬او معتقد بود که تیم به هیچ یک از انتقادها و ایرادهایی که مطرح میشود توجه‬
‫نمیکند و هیچ تالشی برای بهتر شدن انجام نمیدهد‪ .‬فیتز در یکی از جلسات مشترک آن مدیر و تیم شرکت‬
‫کرد و متوجه شد که این مدیر تمام انتقادات خود را دائماً درون ساندویچ تمجید قرار میدهد تا مبادا احساسات‬
‫تیم جریحهدار شود‪ .‬وقتی فیتز‪ ،‬تیم را به گروه خودش اضافه کرد‪ ،‬در یک جلسۀ مشترک با او خیلی دقیق و‬
‫مستقیم برایش توضیح داد که باید یک سری از رفتارهایش را تغییر دهد تا بتواند به خوبی کار کند‪ .‬فیتز نه‬
‫صحبتش را البهالی تعریف و تمجیدهای نابهجا مخفی کرد و نه ظالمانه و بیادبانه حرفش را بیان کرد‪ ،‬بلکه‬
‫واقعیات را دقیق و بر اساس شواهد رفتاری و عملکرد سابق تیم مطرح کرد‪ .‬پس از چند هفته (و تعدادی جلسۀ‬
‫دونفرۀ دیگر) عملکرد تیم شدیداً پیشرفت کرد‪ .‬او فقط یک انتقاد سازنده و مستقیم نیاز داشت‪.‬‬

‫نحوۀ صحبت و طرز بیان شما‪ ،‬هنگام انتقاد سازنده از یکی از اعضای تیم‪ ،‬مهمترین نکته است تا پیام شما به‬
‫خوبی شنیده شود‪ .‬اگر طوری نقد خود را بیان کنید که شنونده حالت تدافعی به خود بگیرد‪ ،‬او به اینکه چطور‬
‫تغییر کند فکر نخواهد کرد‪ ،‬بلکه روی این متمرکز میشود که چطور به انتقاد پاسخ دهد و با شما بحث کند‪ .‬بِن‪،‬‬
‫مهندسی به نام دین در تیمش داشت‪ .‬دین در بحث های تیمی روی نظراتش پافشاری بسیار زیادی داشت و تقریباً‬
‫سر هر موضوعی با همتیمیهایش بحث و جدل میکرد‪ .‬این مشاجرهها میتوانست در مورد موضوعات بزرگی مثل‬
‫شرح مأموریت تیمی یا حتی دربارۀ موارد به نسبت کماهمیتتر مثل مکان قرار دادن یک قطعه کد روی یک‬
‫وب سایت باشد‪ .‬دین با اعتقاد راسخ و بسیار شدید همیشه سعی داشت تا حرف و نظر خودش را به کرسی بنشاند‬
‫و از قبول نقطهنظرات دیگران خودداری می کرد‪ .‬بعد از چند ماه که این رفتار ادامه پیدا کرد‪ ،‬بِن تصمیم گرفت تا‬
‫‪102‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫با دین صحبت کند‪ .‬اگر فرضاً بِن به او میگفت‪« :‬دین‪ ...‬اینقدر کله شق نباش!» مطمئن باشید که دین هیچ توجهی‬
‫به این حرف نمی کرد‪ .‬بِن در مورد اینکه چطور با دین صحبت کند خیلی فکر کرد و نهایتاً به استعارۀ زیر رسید‪:‬‬

‫«هر زمانی که یک تصمیم گرفته میشود‪ ،‬مثل این است که یک قطار وارد شهر می شود‪ .‬وقتی جلوی قطار‬
‫بپری تا آن را متوقف کنی‪ ،‬سرعت این قطار را کم میکنی و مهندسی را که رانندگی قطار را به عهده دارد اذیت‬
‫میکنی‪ .‬هر ‪ 1۵‬دقیقه یک قطار جدید وارد شهر می شود و اگر جلوی هر قطار بپری‪ ،‬نهتنها وقت بسیار زیادی را‬
‫فقط صرف جلوگیری از حرکت قطارها میکنی‪ ،‬بلکه نهایتاً یکی از مهندسین رانندۀ یکی از قطارها را آنقدر عصبی‬
‫و ناراحت میکنی که قید همه چیز را بزند و از روی تو رد شود‪ .‬بنابراین با وجود اینکه متوقف کردن قطارها هیچ‬
‫اشکالی ندارد‪ ،‬ولی فقط بعضی از قطارهایی را که برایت اهمیت بیشتری دارند برای بحث و توقف انتخاب کن‪».‬‬
‫این تمثیل و حکایت‪ ،‬نهتنها قدری شوخی را در صحبت دخیل کرد‪ ،‬بلکه کار را برای بِن و دین سادهتر کرد تا‬
‫در مورد تأ ثیر عادت توقف قطار دین روی تیم و نیز زمانی که دین صرف این کار میکند‪ ،‬راحتتر صحبت کنند‪.‬‬
‫‪103‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫رضایت تیم را اندازهگیری کنید‬

‫یکی از روش هایی که شما به عنوان رهبر تیم برای باال بردن بهرهوری تیم میتوانید به کار بگیرید این است‬
‫که دائماً میزان شادی و رضایت کاری در اعضای تیم را ارزیابی کنید‪ .‬بهترین رهبرانی که می شناسیم‪ ،‬اندکی‬
‫روانشناسی بلد هستند‪ .‬آنها هر از گاهی به آسایش و رفاه عمومی اعضای تیم توجه میکنند‪ ،‬پیروزیهای اعضای‬
‫تیم را به رسمیت میشناسند و تالش میکنند تا همه در کاری که انجام میدهند راضی و خوشحال باشند‪ .‬رهبری‬
‫را می شناسیم که همیشه لیستی از کارهای ناخوشایند و بیهودهای را که به ناچار باید انجام میشدند تهیه میکرد‬
‫تا مطمئن شود چنین کارهایی بین تمام اعضای تیم تقسیم میشود‪ .‬و یا یک رهبر دیگر را نیز می شناسیم که‬
‫ساعتهای اضافهکاری کارمندانش را یادداشت میکرد تا در قبال آنها یا به اعضای تیمش مرخصی بیشتری بدهد‬
‫یا برنامههای تفریحی تیمی تدارک ببیند تا از خستگی مفرط و فرسودگی در تیمش جلوگیری کند‪ .‬یک مثال‬
‫دیگر از رهبران خوبی که با آنها کار کردیم شخصی است که در جلسات دونفرهای که با اعضای تیمش داشت‬
‫سعی میکرد بعد از صحبت های کاری و فنی اولیه در مورد وضعیت روحی و رضایت فردی آن شخص نیز صحبت‬
‫کند تا مطمئن شود که او از کارش لذت میبرد‪.‬‬

‫یک ابزار باارزش برای سنجش میزان شادی تیم این است که در پایان هر جلسۀ دونفره بپرسید‪« :‬چه چیزی‬
‫الزم داری؟» این سؤال ساده نهتنها یک روش خوب برای جمعبندی جلسه است‪ ،‬بلکه به شما کمک میکند تا‬
‫مطمئن شوید اعضای تیم شما به تمام آنچه که برای کار کردن و لذت بردن از شغلشان نیاز است‪ ،‬دسترسی دارند‪.‬‬
‫البته گاهی برای دریافت جواب دقیق نیاز به اندکی سؤال و جواب و تحقیق و تفحص نیز هست‪ .‬اگر به طور منظم‬
‫این سؤ ال را در انتهای جلسات دونفره بپرسید‪ ،‬به مرور متوجه می شوید که اعضای تیم شما با آمادگی قبلی‬
‫بیشتری برای پاسخ دادن به جلسه می آیند و نهایتاً روزی یک لیست بلندباال از موارد مورد نیازشان به شما تحویل‬
‫میدهند‪.‬‬

‫سؤال غیرمنتظره‬
‫روزهای اول کار فیتز در گوگل و در انتهای نخستین جلسه ای که با مدیرعامل گوگل اریک اشمیت داشت‪،‬‬
‫اریک از فیتز پرسید‪« :‬چیزی هست که نیاز داشته باشی؟» فیتز که با آمادگی کامل برای دفاع از عملکردش و‬
‫جواب دادن به میلیون ها بازخواست احتمالی به جلسه آمده بود‪ ،‬در مقابل این سؤال غیرمنتظره پاسخی نداشت و‬
‫مات و مبهوت خیره شد‪ .‬ولی از جلسات بعدی او همیشه آمادۀ این سؤال بود و لیست موارد مورد نیازش را حاضر‬
‫میکرد‪.‬‬

‫گاهی اهمیت دادن به شادی و رضایت فردی اعضای تیمتان خارج از محیط کاری نیز حائز اهمیت است‪ .‬تصور‬
‫نکنید که افراد خارج از کارشان زندگی شخصی ندارند‪ .‬با انتظارات بیجا از افراد بابت زمانی که میتوانند برای کار‬
‫بگذارند‪ ،‬احترامتان را از دست خواهید داد‪ .‬به هیچ عنوان نمی گوییم که در زندگی شخصی اعضای تیمتان دخالت‬
‫‪104‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫کنید‪ ،‬ولی اندکی حساسیت به خرج دادن نسبت به مشکالت غیر کاری افراد باعث میشود که دید واقعبینانهتری‬
‫نسبت به دلیل عملکرد آنها در کار به دست بیاورید‪ .‬وقتی انتظارات خود را از کسی که درگیر یک سری مشکالت‬
‫شخصی است پایین بیاورید‪ ،‬خواهید دید که وقتی مشکلش برطرف شد برای کار شما دو چندان وقت خواهد‬
‫گذاشت‪.‬‬

‫بخش مهمی از سنجش میزان رضایت شغلی افراد این است که دربارۀ مسیر شغلی و آیندۀ حرفهای آنها‬
‫گفتوگو کنید‪ .‬بیشتر اوقات وقتی از کسی میپرسید که ‪ ۵‬سال دیگر خود را در چه جایگاهی میبینی‪ ،‬جواب‬
‫خاص و دقیقی نمیشنوید‪ .‬ولی آدمها معموالً یک سری اهداف مشخص برای ‪ ۵‬سال آیندۀ خود دارند‪ .‬مث ً‬
‫ال‬
‫میخواهند که در کار خود ارتقا بگیرند‪ ،‬حرفۀ جدیدی یاد بگیرند‪ ،‬محصول تازهای تولید کنند‪ ،‬یا با افراد خاصی‬
‫همکار شوند‪ .‬حتی اگر دربارۀ این اهداف صحبت نکنند‪ ،‬ولی ته دل به آنها فکر میکنند‪ .‬اگر میخواهید رهبر‬
‫تأثیرگذاری باشید‪ ،‬باید کمک کنید تا این اهداف برای آنها محقق شوند و هم اینکه آنها بدانند شما نیز به فکر‬
‫اهداف آنها هستید‪ .‬مهم ترین نکته در این راستا این است که اهداف گنگ‪ ،‬مبهم و کلی را به صورت صریح‪ ،‬دقیق‬
‫و واضح تعریف کنید تا به راحتی قابل اندازهگیری و ارزیابی باشند‪.‬‬

‫سنجش رضایت شغلی در نظارت از کار افراد خالصه نمی شود‪ .‬بلکه الزم است به اعضای تیم فرصت پیشرفت‪،‬‬
‫یادگیری‪ ،‬شناخته شدن و نیز اندکی تفریح و شادی در کار را بدهید‪.‬‬
‫‪105‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫سایر ترفندهای رهبری‬

‫کارها را به دیگران محول کنید‪ ،‬ولی تالش کنید که خود نیز در کار دخیل باشید‪ .‬وقتی عنوان شما از مهندس‬
‫به رهبر تغییر میکند‪ ،‬ابتدا یافتنِ تعادل بین انجام کارها و ادارۀ تیم بسیار دشوار خواهد بود‪ .‬روزهای اول بسیار‬
‫تمایل دارید که خودتان کارها را به دست بگیرید و بعد از مدتی طوالنی که به رهبری ادامه میدهید‪ ،‬میبینید‬
‫کمکم تمام کارها را به عهدۀ دیگران می گذارید و خودتان هیچ دخالتی در امور ندارید‪ .‬اگر به تازگی به ِسمَت‬
‫رهبری تیم رسیدید‪ ،‬احتماالً باید تالش کنید تا کارها را به دیگران محول کنید‪ ،‬حتی اگر اعضای تیم شما برای‬
‫انجام آن زمان بیشتری نیاز داشته باشند‪ .‬این کار نهتنها باعث می شود که سالمت روانی خود را حفظ کنید‪ ،‬بلکه‬
‫کمک می کند تا تیم شما کارها را بهتر یاد بگیرند‪ .‬ولی اگر مدت زمان زیادیست که رهبر یک تیم هستید یا‬
‫رهبریِ یک تیم جدید دیگر به عهدۀ شما گذاشته شده است‪ ،‬یکی از سریعترین راهها برای کسب احترام اعضای‬
‫تیم این است که خود را در کارها دخیل کنید‪ .‬مخصوصاً اگر مسئولیت کارهای ناخوشایندی را که هیچکس‬
‫عالقه ای به انجام دادنشان ندارد به عهده بگیرید‪ .‬ممکن است یک رزومۀ طوالنی از افتخارات و تواناییهایتان داشته‬
‫باشید‪ ،‬ولی هیچچیز به اندازۀ انجام یک سری کارهای سخت به تیمتان مهارت‪ ،‬پشتکار و تواضع شما را نشان‬
‫نمیدهد‪.‬‬

‫به دنبال جایگزین برای خود باشید‪ .‬همیشه سعی کنید افرادی را پیدا کنید تا با انجام دادن کار شما بتوانند‬
‫جای شما را بگیرند‪ ،‬مگر آنکه عالقه داشته باشید که یک کار را تا ابد تکرار کنید‪ .‬همان طور که پیشتر اشاره‬
‫کردیم‪ ،‬این کار با استخدام افراد تأثیرگذاری شروع میشود که توانایی جایگزینی شما را داشته باشند‪ .‬به طور‬
‫خالصه‪ « :‬شما باید افرادی را استخدام کنید که از شما باهوشترند‪ ».‬وقتی اشخاصی را پیدا کردید که میتوانند از‬
‫عهدۀ کار شما برآیند‪ ،‬به آنها مسئولیت های بیشتری محول کنید تا این فرصت را پیدا کنند که گهگاهی تیم را‬
‫رهبری کنند‪ .‬بدین صورت‪ ،‬به مرور آن دسته از اعضای تیم را که شایستگی و تمایل مسئولیت بیشتر دارند‬
‫شناسایی میکنید‪ .‬به یاد داشته باشید که عدهای دوست دارند صرفاً یک مهندس برجسته در تیم باشند و عالقهای‬
‫به رهبری نداشته باشند‪ .‬البته که این هیچ اشکالی ندارد‪ .‬شرکتهایی که بهترین مهندسین خود را به اجبار وارد‬
‫پستهای مدیریتی میکنند‪ ،‬همیشه ما را متعجب کردهاند‪ .‬نتیجۀ این کارشان معموالً کم شدن یک مهندس‬
‫تأثیرگذار و اضافه شدن یک مدیر بیکفایت است‪.‬‬

‫در هنگام نیاز‪ ،‬تغییر ایجاد کنید‪ .‬بی شک بارها در طول زندگی کاری شما موقعیتهای دشواری پیش خواهد‬
‫آمد که تکتک اجزای بدنتان شما را وسوسه میکنند تا توجهی به مسئله نکنید‪ .‬این مشکل مثالً میتواند یک‬
‫مهندس در تیم شما باشد که توانایی فنی باالیی نداشته باشد‪ ،‬یا شخصی در تیم شما که خود را در برابر هر قطاری‬
‫میاندازد‪ ،‬یا عضوی از تیم شما که انگیزۀ کار کردن را از دست داده است‪ .‬به خود میگویید‪« :‬یک کم دیگه صبر‬
‫کن‪ ،‬حتماً وضع بهتر میشه!» در این دام گرفتار نشوید‪ .‬گاهی وضعیت جوری است که شما اتفاقاً باید بیشترین‬
‫تغییرات را ایجاد کنید‪ .‬اینطور مشکالت به ندرت به خودی خود حل و فصل می شوند‪ .‬هرچه که بیشتر آنها را‬
‫‪106‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫نادیده بگیرید‪ ،‬بیشتر خواب را از چشمانتان میگیرند‪ .‬صبر باعث میشود که مشکل کمکم بزرگتر شده و در طول‬
‫مسیر نیز آسیبهای بیشتری به تیم شما بزند‪ .‬بنابراین خیلی فوری در برابر آنها کاری انجام دهید‪.‬‬

‫سپر دفاعی تیمتان در برابر شلوغی و هرج ومرج باشید‪ .‬وقتی برای اولین بار رهبر تیمتان میشوید‪ ،‬متوجه‬
‫خواهید شد که دنیای خارج از تیم‪ ،‬یک فضای شلوغ و پُرهرجومرج‪ ،‬مملو از بیثباتی و گاهی حتی دیوانگی است‬
‫که هیچگاه به عنوان یک عضو تیم از آن باخبر نبودید‪ .‬در دهۀ ‪ 90‬میالدی‪ ،‬وقتی فیتز برای اولین بار رهبری‬
‫تیمش را به عهده گرفت‪ ،‬از دیدن بالتکلیفی و آشفتگی سازمانی در شرکت خیلی تعجب کرد‪ .‬از یکی از مدیران‬
‫شرکت پرسید که چرا اینقدر همهچیز بههمریخته شده است‪ .‬کار در شرکت ما که همیشه منظم و پر از آرامش‬
‫بود‪ .‬همکار او از سادگی فیتز از خنده به قهقهه افتاد و پاسخ داد‪« :‬اینجا همیشه همین طور بوده است‪ .‬فقط رهبر‬
‫تیمت‪ ،‬تو و سایر اعضای تیم را از این فضا و محافظت میکرده‪».‬‬

‫محافظ تیمتان باشید‪ .‬درست است که باید تیم خود را در جریان تصمیمها و اتفاقاتی که در مقاطع باالی‬
‫شرکت رخ میدهند قرار دهید‪ ،‬ولی به همان اندازه نیز مهم است که از آنها در برابر بالتکلیفیها و درخواستهای‬
‫بیهوده که ممکن است از خارج تیم شما را تحتتأثیر قرار دهند‪ ،‬محافظت کنید‪ .‬تا جایی که میتوانید اخبار و‬
‫اطالعات را با تیمتان در میان بگذارید‪ ،‬ولی اجازه ندهید که دیوانگی سازمانی تمرکز تیم شما را به هم بزند‪.‬‬

‫وقتی تیمتان خوب عمل میکند‪ ،‬آنها را تشویق کنید‪ .‬بسیاری از رهبران معموالً به اندازهای روی بهبود‬
‫وضعیت و تصحیح کارها تمرکز میکنند که فراموش میکنند از عملکرد مناسب تیم خود قدردانی و تشویق کنند‪.‬‬
‫‪107‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫همان طور که موقع اشتباهِ افراد تیمتان‪ ،‬از آنها انتقاد می کنید‪ ،‬در زمان کار خوب و نتیجۀ مطلوب نیز آنها را‬
‫تشویق کنید‪ .‬وقتی کاری را به نحو احسن به پایان میرسانند نشان دهید که به کارشان توجه کردهاید‪.‬‬

‫و آخر از همه آنکه بهترین رهبرها از تصمیمهای جاهطلبانۀ آن دسته از اعضای تیم که بیپروا قصد انجام کار‬
‫جدیدی دارند حمایت میکنند‪ .‬وقتی چیزی را بتوان به راحتی به حالت اول برگرداند‪ ،‬ریسک کردن ساده میشود‪.‬‬
‫وقتی یکی از مهندسین شما دوست دارد تا یک ابزار یا تکنولوژی جدید را تست کند که به وسیلۀ آن شاید بتوان‬
‫کارایی تیم را بیشتر کرد (و ضرباألجلی برای پروژه ندارید)‪ ،‬به راحتی میتوان به او چراغ سبز نشان داد‪ .‬البته اگر‬
‫ایدۀ او بزرگتر باشد‪ ،‬مثالً انتشار محصول جدیدی که سالها نیاز به پشتیبانی داشته است‪ ،‬شاید بهتر باشد که‬
‫بیشتر دربارهاش فکر کنید‪ .‬رهبران خوب معموالً حس ششم قویای در این زمینه دارند‪.‬‬
‫‪108‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫‪1‬‬
‫پدیدۀ خودویرانگری‬
‫دربارۀ سندرم یا پدیدۀ خودویرانگری مطالب بسیار زیادی نوشته شده است‪ 2 .‬ویکیپدیا این سندرم را اینطور‬
‫تعریف میکند‪« :‬یک پدیدۀ روانشناسی که در آن انسانها پیروزیها و دستاوردهایشان را باور نمیکنند‪ .‬با وجود‬
‫آنکه شواهد و دالیل بی شماری توانایی و شایستگی آنها را نشان میدهند‪ ،‬کامالً متقاعد میشوند که الیق جایگاهی‬
‫که دارند و موفقیتهایی که کسب کردهاند‪ ،‬نیستند‪».‬‬

‫ما عنوان «پدیده» را برای این موضوع مناسبتر میدانیم تا «سندرم»‪ .‬هر چند که این پدیده به شما حس‬
‫تقلبی بودن و ترس از برمال شدن را میدهد‪ ،‬ولی معموالً باعث میشود که تالش و کار بیشتری انجام دهید و به‬
‫اهدافی دست یابید که به طور معمولی به آنها نمیرسیدید‪.‬‬

‫این مشکل بین مدیران نوپا بسیار معمول است‪ ،‬مخصوصاً افرادی که به ناچار و از روی نیاز به مرتبۀ مدیریت‬
‫رسیدهاند‪ .‬تقریباً همیشه چند نفر بعد از سخنرانیهای ما از ما میپرسند‪« :‬من هیچ از کارم سر در نمیآرم‪ .‬احساس‬
‫میکنم که اشتباهی به اینجا رسیدهام‪ .‬چه کار کنم؟» جواب معمول ما به این نوع سؤالها این است که هر کس‬
‫باالخره در برهه ای از زندگی کاری احساس گیجی و سردرگم بودن را خواهد داشت‪ .‬شاید حتی این عدم‬
‫اعتمادبهنفس به ما انگیزه ای برای تالش بیشتر و دستیابی به موفقیتهای باالتری را بدهد‪.‬‬

‫داستان ازدواج پدر و مادر بِن بسیار جالب است‪ .‬یک شب مانده به جشن عروسی هر دوی آنها دچار اضطراب‬
‫شده و برای ازدواج مردد شدند‪ .‬هر دو اعتراف کردند که احساس میکنند اشتباه بزرگی مرتکب شدهاند و برای‬
‫زندگی مشترک آماده نیستند‪ .‬ولی از آنجا که برای به هم زدن مراسم عروسی خیلی دیر بود‪ ،‬با هم تصمیم گرفتند‬
‫که نقش بازی کنند و در طول جشن وانمود کنند عروس و داماد مصمم و مشتاقی هستند تا چند روز بعد از‬
‫عروسی از هم جدا شوند‪ .‬چند هفته بعد از عروسی دوباره ب ا هم صحبت کردند و تصمیم گرفتند که به زندگی‬
‫مشترکشان یک ماه دیگر نیز فرصت بدهند‪ .‬و این داستان ماه بعد و ماه های بعد نیز تکرار شد تا نهایتاً تبدیل به‬
‫یک شوخی دونفره شد‪ .‬هر سال در روز سالگرد ازدواجشان به هم میگویند‪« :‬بیا این دورۀ آزمایشی زندگی‬
‫مشترکمون رو یک سال دیگه هم ادامه بدیم‪ .‬باشه؟»‬

‫در هر مقام مدیریتی که باشید‪ ،‬شگرد «آنقدر وانمود کن تا به واقعیت تبدیل شود‪ »،‬معموالً خیلی خوب جواب‬
‫میدهد‪ .‬اولین باری که بِن رهبری یک تیم را به عهده گرفت‪ ،‬دقیقاً از همین روش استفاده کرد‪« .‬شما میخواین‬
‫که من مسئولیت این پروژه رو داشته باشم؟! بسیار خوب‪ ،‬فکر کنم باید مدتی وانمود کنم که رهبر تیم هستم‪ ».‬و‬

‫‪1. Imposter Phenomenon‬‬

‫‪ .2‬نخستین بار دکتر ِکلن این پدیده را مطرح کرد‪.‬‬

‫‪http://paulineroseclance.com/impostor_phenomenon.html‬‬
‫‪109‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫هر سال زمان بررسی عملکردش میگفت‪ « :‬فکر کنم یک سال دیگه هم بتونم وانمود کنم که رهبر تیم هستم…‬
‫به نظر میآد تا االن خوب پیش رفته‪».‬‬
‫‪110‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫مردم مانند گل و گیاه هستند‬

‫همسر فیتز‪ ،‬کوچکترین خواهر بین ‪ 6‬فرزند است‪ .‬مادر او به سختی و تنهایی فرزندانش را بزرگ کرد‪ .‬فیتز از‬
‫مادرخانمش پرسید که چطور این کار را «مدیریت» میکرد و او اینطور پاسخ داد‪« :‬بچهها مثل گل و گیاه هستند‪،‬‬
‫بعضی شبیه کاکتوس هستند که آفتاب زیاد و آب کم میخواهند‪ .‬عدهای شبیه بنفشۀ آفریقایی هستند که به نور‬
‫غیرمستقیم و خاک نمدار نیاز دارند‪ .‬و بعضی دیگر مثل بوتۀ گوجه فرنگی برای رشد نیازمند مقداری کود هستند‪.‬‬
‫اگر برای همه ‪ 6‬فرزند خود به یک اندازه آب و نور فراهم کنید‪ ،‬ممکن است مساوات را رعایت کرده باشید‪ ،‬ولی به‬
‫احتمال قوی نیاز هیچ یک از آنها را برآورده نخواهید کرد‪».‬‬

‫اعضای تیم شما هم مثل گل و گیاه هستند که بعضی نور و بعضی آب بیشتر نیاز دارند‪ .‬عدهای از آنها نیز…‬
‫کود بیشتری میخواهند! وظیفۀ شما به عنوان رهبر تیم این است که تشخیص دهید هر یک از افراد تیم به چه‬
‫چیزی و در چه زمانی نیاز بیشتری دارند‪.‬‬
‫‪111‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫به این جدول توجه کنید‪:‬‬

‫برای اینکه تمام تیمتان را در ناحیۀ مطلوب نگه دارید‪ ،‬باید به کسانی که درگیر کارهای یکنواخت و تکراری‬
‫شدهاند انگیزۀ بیشتر ی بدهید و افرادی که تمرکزشان را به دلیل هیجان برای کارهای گوناگون از دست میدهند‪،‬‬
‫به سمت هدف تیم هدایت کنید و البته آن دسته از اعضای تیم که گیج و سردرگم هستند هم نیاز به انگیزۀ‬
‫مضاعف و رهبری دقیقتر دارند‪ .‬بنابراین به جای نور و آب‪ ،‬برای تکتک اعضای تیمتان باید ترکیبی مناسب از‬
‫انگیزه و هدایت را فراهم کنید‪ .‬فراموش نکنید که انگیزه یا رهبری بیش از اندازه وقتی کسی به آنها نیازی نداشته‬
‫باشد‪ ،‬در عمل باعث اذیت و آزار آن عضو تیم شما میشود‪.‬‬

‫راهنمایی افراد به سمت هدف مطلوب خیلی سخت نیست‪ .‬فقط کمی مهارت اداری و اندکی آگاهی از مراحل‬
‫کار را الزم دارد تا بتوان هدف را به شکل مراحل کوچک و قابل مدیریت درآورد‪ .‬با همین ابزار ساده میتوان یک‬
‫مهندس سردرگم را به مسیر درست هدایت کرد (قبول‪ ،‬موضوع به این سادگی هم نیست‪ .‬ولی در فصلهای پیش‬
‫دربارۀ این موضوع مفصل صحبت کردیم)‪ .‬ولی کمک برای ایجاد انگیزه بسیار پیچیدهتر و مفصلتر است‪.‬‬
‫‪112‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫انگیزههای درونی و بیرونی‬

‫انگیزه در افراد دو نوع دارد‪ :‬درونی و بیرونی‪ .‬انگیزههای بیرونی نیروهایی هستند که از دنیای اطراف میآیند‪،‬‬
‫مثالً حقوق و مزایای خوب‪ .‬در مقابل ولی انگیزههای درونی‪ ،‬نیروهایی هستند که در باطن‪ ،‬انسان را به جلو تشویق‬
‫میکنند‪ .‬دَن پینک در کتاب عامل محرکه‪ 1‬توضیح می دهد که برای داشتن شادترین و باانگیزهترین تیم‪ ،‬نیروهای‬
‫خارجی (مثل پرتاب مقدار زیادی پول سمت آنها) هیچ کمکی نمیکنند‪ ،‬بلکه باید انگیزههای درونی را در آنها‬
‫افزایش داد‪ .‬دَن معتقد است که سه چیز میتواند در راستای انگیزۀ درونی به آدمها کمک کند‪ :‬استقالل عمل‪،‬‬
‫خبرگی و هدف‪.2‬‬

‫استقالل عمل یعنی اینکه فرد این اختیار را دارد که مسئولیت و کار خودش را پیش ببرد‪ ،‬بدون آنکه مدیرش‬
‫در ریزترین تصمیمها دخالت کند‪ 3 .‬برای یک مهندس مستقل فقط کافی ا ست که هدف کلی را توضیح دهید و‬
‫اجازه دهید که خود مسیر رسیدن به هدف را انتخاب و اجرا کنند‪ .‬این کار باعث افزایش انگیزه در افراد میشود‪،‬‬
‫چرا که رابطۀ آنها با محصول نهایی نزدیک تر شده و حس مالکیت نسبت به نتیجۀ کار در آنها تقویت میشود‪.‬‬
‫هرچه سهم افراد در اثر نهایی بیشتر باشد‪ ،‬عالقۀ آنها برای موفقیت کار بیشتر میشود‪.‬‬

‫ایجاد خبرگی در اصل یعنی اینکه به اعضای تیمتان فرصت یادگیری مهارتهای جدید را بدهید‪ .‬این کار نهتنها‬
‫باعث افزایش انگیزه و پیشرفت کاری افراد میشود‪ ،‬بلکه کمک میکند که تیم قویتری داشته باشید‪ 4 .‬مهارت‬
‫کارمندان مثل تیزی یک چاقو میماند‪ .‬ممکن است از یک چاقوی برّنده سالها استفاده کنید‪ ،‬ولی اگر مرتباً آن را‬
‫تیز نکنید خیلی زود ارزشش را از دست میدهد‪ .‬فرصت کافی برای یادگیری کمک میکند تا اعضای تیم شما‬
‫مهارتهایشان را «تیز» کنند تا کارآمدتر و مؤثرتر باشند‪.‬‬

‫تمام استقالل و خبرگی در دنیا برای شخصی که دلیل مشخصی برای کار کردن نداشته باشد هیچ سودی ندارد‪.‬‬
‫افراد زیادی هستند که روی محصوالت و پروژههای بسیار مهم و تأثیرگذار کار میکنند‪ ،‬ولی هیچگاه در جریان‬
‫نحوۀ استفادۀ مشتریان و اثرگذاری کار نهایی در دنیا قرار نمیگیرند‪ .‬حتی اگر پروژۀ تیم شما خیلی بزرگ نباشد‪،‬‬
‫باز هم میتوانید که با توضیح دالیلِ تولی ِد محصول‪ ،‬نحوۀ تأ ثیرگذاری پروژه را برایشان مشخص کنید‪ .‬دیدن هدف‬
‫نهایی و مشخص شدن علت کار کمک بسیار زیادی میکند تا انگیزۀ کار در تیم شما افزایش یابد‪ .‬به عنوان مثال‬
‫مدیری را می شناسیم که به ایمیلهای مشتریها توجه میکند‪ .‬وقتی یکی از مشتریان ایمیلی ارسال میکند و از‬

‫‪1. Drive‬‬
‫‪ .2‬البته فرض این است که افراد به اندازۀ کافی حقوق میگیرند و اضطرا مسائل اقتیادی را ندارند‪.‬‬
‫‪ .3‬البته که خود شخص هم باید توانایی و شایستگی اعتماد برای استقالل عمل را نیز داشته باشد‪.‬‬
‫‪ .4‬البته به این م نی نیز خواهد بود که کارمندان شررما فرصررتهای شرریلی بیشررتری خواهند داشررت و راحتتر میتوانند تیم شررما را ترک کنند‪ ،‬اگر‬
‫رضایت شیلی نداشته باشند‪.‬‬
‫‪113‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫نرمافزار آنها تعریف و تمجید می کند‪ ،‬ایمیل را برای اعضای تیمش نیز ارسال میکند تا آنها نیز در جریان‬
‫تأثیرگذاری مثبت پروژهای باشند که روی آن کار میکنند‪ .‬این کار نهتنها باعث ایجاد انگیزۀ کار میشود‪ ،‬بلکه‬
‫اعضای تیم را تشویق میکند تا راههایی را پیدا کنند که نرمافزارشان حتی بهتر نیز بشود‪.‬‬
‫‪114‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫افکار نهایی‬

‫صرف نظر از اینکه رهبری یک تیم را به عهده دارید یا خیر‪ ،‬امیدواریم که این فصل به شما دید بهتری نسبت‬
‫به یک رهبر خوب داده باشد تا افسانههایی را که دربارۀ مدیران تیمها گفته میشوند فراموش کنید‪ .‬حتی اگر‬
‫مصمم هستید که هیچوقت رهبری هیچ تیمی را به عهده نگیرید نیز مطالب این فصل به شما کمک میکند تا‬
‫تصمیم ها و رفتارهای مدیران خودتان را چه درست و چه غلط بهتر درک کنید‪ .‬به تیم خود نگاه کنید و ببینید‬
‫رهبر تیم شما کدام یک از الگوهای صحیح یا اشتباه مدیریتی را اعمال میکند و این الگوها چه تأثیری روی‬
‫موفقیت (یا عدم موفقیت) تیم شما دارند‪.‬‬

‫درک رهبر تیم و اعضای گروهی که روزانه با آنها ارتباط دارید‪ ،‬فقط بخشی از جنبۀ کار کردن با سایر افراد‬
‫است‪ .‬گاهی ممکن است مجبور شوید با افرادی سروکله بزنید که لزوماً عضو تیم شما نیستند‪ .‬مخصوصاً اگر چنین‬
‫افرادی در تالش باشند تا تیم شما را تخریب کنند‪ .‬چنین آدمهایی را «افراد سمی» مینامیم و در فصل بعد نحوۀ‬
‫برخورد با آنها را توضیح میدهیم‪.‬‬
‫‪115‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫فصل چهارم‬

‫سروکله زدن با انسانهای سمی‬

‫همان طور که اولین جملۀ کتاب هم با این عبارت شروع شد‪ ،‬دشوارترین قسمت کار مهندسی‪ ،‬انسانها هستند‪.‬‬

‫تا اینجای کتاب‪ ،‬تمرکز ما روی رفتارهای شخصی بود‪ .‬کتاب را با بررسی اصول ‪ HRT‬شروع کردیم و توضیح‬
‫دادیم که چطور میتوانیم تواضع‪ ،‬احترام و اعتماد را در کنش و واکنشهای شخصی خودمان اعمال کنیم‪ .‬سپس‬
‫به روابط بین افراد یک گروه و فرهنگ تیمی بر پایۀ همین اصول پرداختیم و در فصل بعد ویژگیهای رفتاری یک‬
‫رهبر تأثیرگذار را شرح داده و توضیح دادیم که چطور میتوان هنگام نیاز‪ ،‬خود را در قالب چنین رهبری قرار داد‪.‬‬

‫در نیمۀ دوم کتاب نگاهمان را تغییر میدهیم و روی عوامل خارجی تمرکز میکنیم‪ .‬تیم شما در مورد ارتباط‬
‫با افراد خارج از گروه چگونه رفتار می کند؟ چنین افرادی معموالً یا به دنبال عضویت در تیم شما هستند یا‬
‫میخواهند که دربارۀ موضوعی با شما همکاری کنند‪ .‬همچنین دربارۀ روابط سازمانی و مشکالتی که حاصل‬
‫سیاستورزیهای شرکتهای بزرگ هستند‪ ،‬صحبت میکنیم و البته به مهمترین نوع از افراد بیگانه در تیم‪ ،‬یعنی‬
‫کاربران نرمافزار شما نیز میپردازیم‪.‬‬

‫در این فصل دربارۀ اهمیت برخورد با بیگانگانی که قصد تخریب فرهنگ تیمی شما را دارند بحث خواهیم کرد‪.‬‬
‫همچنین در مورد آن دسته از افراد سمی که عضوی از تیم شما نیز هستند صحبت میکنیم‪ .‬شاید سروکله زدن‬
‫با آنها از همه مهمتر باشند‪.‬‬
‫‪116‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫تعریف شخص سمی‬

‫پیش از این‪ ،‬اهمیت ساخت یک فرهنگ مناسب برای تیم را شرح دادیم‪ .‬بیشتر وقتمان را برای توضیح‬
‫خصوصیات چنین فرهنگ تیمی مؤثری صرف کردیم‪ :‬ویژگیهایی از قبیل اجماع تیمی در تصمیمگیری‪ ،‬کیفیت‬
‫کدنویسی‪ ،‬مرور کدها و یا محیطی که افراد برای اینکه شکست بخورند و یا چیزهای جدید را امتحان کنند‪ ،‬راحت‬
‫باشند‪.‬‬

‫اینکه فرهنگ تیم شما چه خصوصیاتی را نباید داشته باشد نیز به همین میزان حائز اهمیت است‪ .‬برای ساخت‬
‫یک تیم کارآمد و سریع الزم است به چیزهایی که نمیخواهید در تیم وجود داشته باشد نیز توجه کنید‪ .‬اگرچه‬
‫مهندسین بااستعداد میتوانند کارها را سریع و مفید جلو ببرند‪ ،‬بعضی از الگوهای غلط رفتاری در تیم میتوانند‬
‫جلوی پیشرفت و حرکت تیم شما را بگیرند و شرکت شما را به محیطی نه چندان راحت و آرامبخش برای کار‬
‫تبدیل کنند‪ .‬چنین رفتارهایی نهایتاً زنجیرههای ارتباطی تیم شما را پاره میکنند و باعث شکست و نابودی پروژه‬
‫میشوند‪.‬‬

‫نخستین بار که دربارۀ چالشهای اجتماعی تولید نرم افزار مطلبی برای سخنرانی آماده کردیم‪ ،‬عنوان ارائهمان‬
‫را گذاشتیم‪« :‬با تخممرغهای فاسد چه کنیم؟» یکی از مسئوالن برگزاری کنفرانس از ما خواست که عنوان را به‬
‫«پروژهها چطور از دست انسانهای سمی نجات مییابند» تغییر دهیم تا بلکه شاید افراد بیشتری عالقهمند شوند‬
‫تا در ارائۀ ما شرکت کنند‪ .‬حق با او بود و ما این ارائه را بارها و بارها در کنفرانسهای مختلف تکرار کردیم و‬
‫همیشه سالنها پر بود و حتی عدهای دور سالن میایستادند و به ما گوش میکردند‪ .‬نه فقط بار منفی کلمۀ‬
‫«سمی»‪ ،‬بلکه این واقعیت که بیشتر آدمها تجربۀ شخصی سروکله زدن با چنین انسانهای آزاردهندهای را داشتند‪،‬‬
‫باعث جذابیت بیشتر ارائۀ ما شد‪ .‬صحبت های ما معموالً به جلسات مشاوره که هر یک از حضار تجربۀ شخصی‬
‫خودشان را به اشتراک میگذاشتند تبدیل میشد‪.‬‬

‫ولی خطری در اینجا نهفته است‪ .‬به طور کلی‪ ،‬توجه زیاد به موضوعات با بار منفی نمیتواند مفید باشد و باعث‬
‫درگیریهای بیشتر در تیم شما میشود‪ .‬لقب «افراد سمی»‪ ،‬صفت زشت و زنندهای است که خودبهخود مرز‬
‫جداکنندهای بین «ما» (آدم خوبها) و «آنها» (آن لعنتیهای نادان) ایجاد میکند‪ .‬یک راه بهتر برای نگاه به این‬
‫مسئله وجود دارد‪ .‬به جای اینکه به تیمتان به چشم افراد نخبهای نگاه کنید که مأموریت دارند تا افراد بدجنس را‬
‫از گردونه خارج کنند‪ ،‬یک فرهنگ تیمی ایجاد کنید که رفتارهای اشتباه را تحمل نکند‪ .‬به دنبال تصفیۀ «رفتارها»‬
‫باشید نه «اشخاص»‪ .‬تقسیمبندی افراد به گروههای خوب و بد‪ ،‬حاصل یک نگاه سادهلوحانه است‪ .‬شناسایی و‬
‫محکوم کردن رفتارهای غیرقابلتحمل به مراتب عملیتر و سودمندتر است‪.‬‬
‫‪117‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫فعالً برای سادهتر کردن توضیحات از لفظ «سمی» برای توصیف افرادی که رفتارهای نامناسب دارند استفاده‬
‫میکنیم‪ .‬در عمل ولی از این لغت در گفتوگوهای روزمرۀ خود استفاده نکنید!‬
‫‪118‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫تقویت کردن تیم‬

‫مثال پخت نان و مخمر را یادتان است؟ برای پخت بهترین نان‪ ،‬مهمترین چیز مایۀ شروعکنندۀ شما است‪.‬‬
‫مهمترین عامل تأثیرگذار روی فرهنگ تیمی شما در طوالنیمدت نیز ترکیب اولیۀ اعضای تیم شماست‪ .‬اگر‬
‫بنیان گذاران تیم شما از فرهنگ تیمی به خوبی مراقبت نکنند‪ ،‬عوامل خارجی به مرور روی کیفیت تیم تأثیر‬
‫می گذارند‪ .‬ولی اگر از همان ابتدا و با قدرت رفتارهای قابلقبول و غیرقابلقبول دقیق تعریف شوند‪ ،‬توانایی تیم‬
‫پایدارتر خواهد بود‪.‬‬

‫هر دوی ما وقت زیادی را روی پروژههای متنباز صرف کردیم و تجربۀ ما نیز کامالً مطابق با همین ایده است‪.‬‬

‫پروژهای که وقت زیادی را برایش صرف کردیم‪ ،‬نرمافزار سابورژن‪ ،‬ابتدا از یک گروه کوچک شروع شد‪ .‬آنها‬
‫بینهایت انسان های فروتنی بودند که برای هم اعتماد و احترام زیادی قائل بودند‪ .‬بعد از گذر بیش از پانزده سال‪،‬‬
‫حداقل ‪ 3‬تا ‪ 4‬نسل از برنامهنویسان در این پروژه دخیل شدهاند (بیشتر بنیانگذاران پروژه دیگر در تیم نیستند)‪.‬‬
‫با وجود این‪ ،‬مشاهده میکنیم که فرهنگ تیمی‪ ،‬پای دار باقی مانده و همه مهربانانه و محترمانه رفتار میکنند و از‬
‫سایرین نیز انتظار اخالقی مشابه دارند‪ .‬علت جاودانگی فرهنگ تیمی صرفاً تعریفِ دقیق معیارهای درست و غلط‬
‫نیست‪ ،‬بلکه یک فرهنگ تیمی کارآمد به طور خودکار افراد مناسب را به خود جذب میکنند‪ .‬انسانهای‬
‫خوشبرخورد به طور طبیعی به سمت گروههای مهربان و خوشرفتار حرکت میکنند‪.‬‬

‫قابلیت گزینشی فرهنگهای تیمی در جهت عکس نیز عمل میکند‪ .‬بدین صورت که وقتی تیمی با گروهی از‬
‫افراد عصبانی و بداخالق شروع به کار میکند‪ ،‬معموالً آدم های مشابهی نیز جذب آنها میشوند‪ .‬پروژههایی که‬
‫بهتر است نام برده نشوند‪ ،‬مثل گروه لینوکس کرنل‪ ،1‬مثالهای خوبی در این زمینه هستند؛ سرشار از جروبحثهای‬
‫بیثمر و ناشی از غرور و تعصب‪ .‬بله‪ ،‬ممکن است تیم به دستاوردهای زیادی برسد‪ ،‬ولی کارایی کلی تیم لزوماً‬
‫خیلی باال نخواهد بود‪ .‬اگر وقت و انرژی برنامه نویسان برای حمالت شخصی و دعواهای بیخود هدر نمیرفت‪،‬‬
‫چقدر کار بیشتری میتوانست انجام شود؟ چه میزان همکاری مفید از دست رفته است‪ ،‬فقط به این خاطر که‬
‫آدمهای محترم و خوشاخالق از تیم دوری کردند؟‬

‫‪1. Linux Kernel‬‬

‫‪119‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫مجدداً این موضوع را بیان میکنیم تا متوجه اهمیت مسئله شوید‪ :‬انسانهای سمی تهدید مستقیمی برای‬
‫کارایی تیم شما هستند‪ .‬اگر به رفتارهای بد اجازه دهید که خود را بروز دهند‪ ،‬نهتنها عملکرد تیمتان افت میکند‪،‬‬
‫بلکه فرهنگ تیمی شما نیز به مرور پسرفت میکند‪ .‬بهترین دفاع‪ ،‬تقویت فرهنگ تیمتان با تعریف دقیق مجموعهای‬
‫از الگو های مناسب رفتاری و اخالقی است‪ .‬در فصل دوم جزئیات چنین خصوصیاتی را توصیف کردیم‪ ،‬ولی برای‬
‫یادآوری‪ ،‬خالصهای از آنها را اینجا میآوریم‪:‬‬

‫شرح مأ موریت تیم را تدوین کنید تا اهداف مجاز و غیرمجاز برای همه مشخص شوند‪.‬‬ ‫•‬

‫• آداب و رسومی برا ی مکالمات ایمیلی تیم مکتوب کنید‪ .‬از افراد جدید در تیم بخواهید که آنها‬
‫را خوب مطالعه کنند و از اینکه همراه عده ای محدود دائماً مکالمات دیگران را کنترل کنید‪ ،‬بپرهیزید‪.‬‬
‫• تمام گذشتۀ کار را مکتوب کنید‪ .‬نهتنها تاریخچۀ کدهای پروژه‪ ،‬بلکه شرح تصمیمها‪ ،‬طرح نرمافزار‬
‫مشکالت کد و اشتباهات گذشته را به دقت آرشیو کنید‪.‬‬
‫• در کار با یکدیگر همکاری کنید‪ .‬همیشه از سیستمهای کنترل نسخه در کدنویسی استفاده کنید‬
‫و تغییرات را در مراحل کوچک که به سادگی قابل مرور و بازدید هستند اعمال کنید‪ .‬تالش کنید تا‬
‫«ضریب اتوبوسی» تیم شما افزایش پیدا کند تا دانش در تیم پراکنده شود‪.‬‬
‫برای رفع ایرادات کد‪ ،‬تست پروژه و انتشار نرم افزار مراحل و مقررات را دقیق تعریف کنید‪.‬‬ ‫•‬
‫‪120‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫راه را برای ورود افراد جدید به تیم هموار کنید‪.‬‬ ‫•‬

‫در تصمیمگیریها به دنبال اجماع تیمی باشید‪ ،‬ولی برای وقتی که تیم بر سر موضوعی به توافق‬ ‫•‬

‫نمیرسد نیز قانونی را از پیش مشخص کنید‪.‬‬

‫نکتۀ نهایی این است که هرچه این قواعد با حوصلۀ بیشتری رعایت شوند‪ ،‬تحمل تیم شما برای رفتارهای‬
‫ناهنجار کمتر خواهد شد‪ .‬وقتی که فرد مزاحم به تیم شما نزدیک می شود‪ ،‬شما کامالً آماده خواهید بود‪.‬‬
‫‪121‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫شناسایی تهدید‬

‫اولین قدم برای دفاع در مقابل انسانهای سمی این است که ویژگیهای یک خطر یا تهدید را بشناسید تا‬
‫بدانید چه زمانی وقت نگرانی است‪.‬‬

‫به طور خاص چیزی که در معرض تهدید قرار میگیرد‪ ،‬دقت و تمرکز تیم شماست‪.‬‬

‫دقت و تمرکز کمیابترین سرمایه برای تیم شماست‪ .‬هرچه تیم شما بزرگتر باشد‪ ،‬ظرفیت باالتری برای تمرکز‬
‫روی توسعۀ محصول و حل مسائل جذاب دارد‪ .‬ولی این سرمایه همیشه محدود است‪ .‬اگر دائماً از آن محافظت‬
‫نکنید‪ ،‬افراد سمی به راحتی میتوانند روند تیم شما را به هم بزنند‪ .‬تیم شما درگیر جروبحثهای بیدلیل میشود‪،‬‬
‫تمرکزش را از دست داده و بیروحیه می شود‪ .‬در نتیجه اعضای تیم شما دقت و تمرکزشان را روی موضوعاتی غیر‬
‫از تولید یک محصول فوقالعاده قرار میدهند‪.‬‬

‫حال سؤالی که پیش میآید این است که انسان های سمی چه خصوصیاتی دارند؟ برای دفاع از خود باید با‬
‫ویژگیهای چنین افرادی آشنا باشید‪.‬‬
‫‪122‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫تجربه به ما نشان داده است که انسانهای ذاتاً خبیث خیلی به ندرت پیدا میشوند‪ .‬یعنی آدمهای خیلی کمی‬
‫را می توان پیدا کرد که به عمد و با آگاهی قصد تخریب و ویرانگری داشته باشند‪ .‬ما به چنین افرادی‪ ،‬غولبیابانی‬
‫یا ترول ‪ troll‬میگوییم و معموالً به آنها محل نمیگذاریم‪ .‬اما بیشتر افرادی که رفتارهای نامناسب دارند‪ ،‬عموماً‬
‫یا متوجه کار اشتباهشان نیستند یا نسبت به نتیجۀ اعمالشان بیتفاوت هستند‪ .‬علت اصلی این نوع رفتار بدجنسی‬
‫یا قصد سوء نیست‪ ،‬بلکه عموماً جهل و نادانی و یا فقدان توجه و عالقه است‪ .‬بیشتر رفتارهای مخرب ریشه در عدم‬
‫توجه به اصول ‪ HRT‬دارند‪.‬‬

‫در اینجا بعضی از نشانهها و الگوهای رفتاری مخرب را نام میبریم‪ .‬وقتی این عالئم را مدام در اخالق و رفتار‬
‫یک شخص میبینیم‪ ،‬خود به خود او را یک فرد سمی قلمداد کرده و در مواجهه با او با دقت و احتیاط بیشتری‬
‫عمل میکنیم‪.‬‬
‫‪123‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫عدم توجه به وقت دیگران‬

‫افرادی وجود دارند که نمیتوانند خود را در جریان کارهای پروژه قرار دهند و در نتیجه باعث اتالف وقت سایر‬
‫اعضای تیم میشوند‪ .‬به جای اینکه مستندات پروژه‪ ،‬طرحهای نرمافزار‪ ،‬شرح مأموریت تیم و بحثهای ایمیلهای‬
‫گذشته را مطالعه کنند‪ ،‬دائماً حواس تیم را با سؤاالتی که جوابشان به سادگی در دسترس است‪ ،‬پرت میکنند‪.‬‬

‫در پروژۀ سابورژن‪ ،‬شرکتکننده ای داشتیم به نام چارلی که از انجمن آنالین مباحث تیمی‪ ،‬به عنوان مکانی‬
‫برای یادگیری و آگاهییابیِ روزانۀ شخصی خود استفاده میکرد‪ .‬در حالی که در اصل کدنویسی هیچ کمکی‬
‫نداشت‪ ،‬هر دو یا سه ساعت یک بار خیالپردازیها و بارش افکارش را برای همه ارسال میکرد‪ .‬سایر اعضای تیم‬
‫به ناچار مجبور به پاسخگویی بودند و توضیح میدادند که چرا ایدههای او اشتباهاند‪ ،‬غیرممکن هستند‪ ،‬پیش از‬
‫این مورد بررسی قرار گرفتهاند‪ ،‬مکتوب شدهاند و یا کسی قبالً روی آنها کار کرده است‪ .‬حتی بدتر‪ ،‬چارلی گاهی‬
‫خود را در سؤاالت مشتریهای پروژه دخیل میکرد و جوابهای اشتباه میداد‪ .‬برنامهنویسان اصلی پروژه دائماً‬
‫مجبور بودند تا به سرعت پاسخ های او را تصحیح کنند‪ .‬مدتی طول کشید تا ما متوجه شدیم که این فرد پرشور و‬
‫هیجان در اصل یک انسان سمی در پروژۀ ما بود که تالش جمعی تیم را ضایع میکرد‪ .‬کمی جلوتر در این فصل‬
‫دربارۀ نحوۀ برخورد ما با چارلی صحبت خواهیم کرد‪.‬‬

‫غرور و خودپسندی‬

‫شاید استفاده از کلمۀ «غرور» در اینجا درست نباشد‪ ،‬ولی منظور ما توصیف افرادیست که نتوانند تصمیم‬
‫جمعی تیم را قبول کنند‪ ،‬برای نقطه نظرات دیگران احترامی قائل نیستند و روی ایدههای خود به شدت پافشاری‬
‫میکنند‪ .‬چنین افرادی معموالً بحثهایی را که در گذشته به نتیجه رسیده و مکتوب شدهاند مجدداً باز میکنند‪،‬‬
‫چرا که او در تصمیمگیری شرکت نکرده بوده است‪ .‬برای صحبتهای گذشته ارزشی قائل نیست و از تیم میخواهد‬
‫که بحثها را فقط به خاطر او تکرار کنند‪ .‬او معموالً دربارۀ آیندۀ پروژه ادعاهای بیاساسی دارد و معتقد است‬
‫همهچیز منجر به شکست میشود‪ ،‬مگر آنکه ایدهها و نظرات او اجرایی شوند‪.‬‬

‫پروژۀ سابورژن تجربه ای در این راستا نیز دارد‪ .‬یک مهندس باهوش در تیم یک روز سرزده اعالم کرد که به‬
‫نظرش تمام طرح اولیۀ نرم افزار کامالً اشتباه است‪ .‬معتقد بود دقیقاً میداند کارها چطور باید پیش بروند و اصرار‬
‫داشت که کل پروژه باید از ابتدا شروع شود‪ .‬او حتی داوطلب شد که کارهای بازنویسی پروژه را رهبری کند‪ ،‬چرا‬
‫که ادعا داشت بدون رهبری او‪ ،‬شکست و نابودی پروژه حتمی است‪.‬‬

‫یک هفتۀ تمام صرف این شد تا بنیان گذاران پروژه سعی کنند این شخص را در مورد چرایی تصمیمهای اولیۀ‬
‫پ روژه متقاعد کنند‪ .‬دقت و تمرکز بسیار زیادی از تیم در این راستا از بین رفت‪ .‬برای همه کامالً واضح و مبرهن‬
‫‪124‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫شد که این شخص قرار نیست در مورد ایده هایش مدارایی بکند و حاضر نیست که نظراتش را در قالب وضعیت‬
‫کنونی پروژه پیادهسازی کند‪ .‬پیاده سازی کل پروژه که در مرحلۀ بتا بود و کاربرانی در حال استفاده داشت نیز‬
‫اصوالً امکانپذیر نبود‪ .‬باالخره کار به جایی رسید که مجبور شدیم این فرد را به حال خود بگذاریم و روی پیشرفت‬
‫کار و برنامههای از قبل مشخص شده تمرکز کنیم‪ .‬اتفاقاً سالها بعد‪ ،‬بخش زیادی از پیشبینیهای این شخص‬
‫درست از آب درآمد؛ ولی بههیچوجه مانع موفقیتهای چشمگیر سابورژن ــ حداقل در دنیای سازمانهای بزرگ‬
‫ــ نشد‪.‬‬

‫نکتۀ ماجرا این نیست که چه کسی درست می گوید و چه کسی غلط‪ .‬بلکه این است که آیا امکان حل یک‬
‫اختالفنظر وجود دارد یا خیر و آیا یک بحث ارزش دارد تا آن را ادامه دهیم یا نه؟ این سؤاالت را دائماً از خود‬
‫بپرسید‪ .‬جایی از داستان باالخره باید تصمیم بگیرید که جلوی ضرر و زیان را بگیرید و روی ادامۀ کار تمرکز کنید‪.‬‬
‫‪125‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫انسان حقبهجانب‬

‫هر وقت با کسی برخورد داشتید که طلبکارانه از شما انجام کاری را درخواست میکند‪ ،‬حواستان را خوب جمع‬
‫کنید‪ .‬نمی توان به شخصی که انرژی خود را صرف مطالبه از بقیه و شکایت کردن میکند‪ ،‬در حالی که خود تمایلی‬
‫برای کمک به حل مشکل ندارد اعتماد کرد‪ .‬گاهی فردی با چنین حس حقبهجانبی تبدیل به یک انسان سمی‬
‫برای تیم شما میشود‪ .‬وقتی تیم پروجکت هاستینگ را در گوگل هدایت میکردیم‪ ،‬یکی از مدیران پروژه از ما‬
‫خواست تا نگذاریم یکی از کاربران به دلیل رفتار زشت و خارج از اخالقش‪ ،‬از نرمافزار استفاده کند‪ .‬یک شبیهساز‬
‫بازی کامپیوتری رایگان و متنباز روی بازی موردعالقۀ این کاربر خوب عمل نمیکرد‪ .‬او با ثبت یک گزارش و ایراد‬
‫در پروژه‪ ،‬سعی کرد با بیادبی تمام مشکلش را حل کند‪ .‬برنامهنویسان پروژه مؤدبانه توضیح دادند که چرا شبیهساز‬
‫برای بازی او هنوز آماده نبود و چرا حل این مشکل به زودی امکانپذیر نخواهد بود‪ .‬چنین پاسخی برای این کاربر‬
‫بههیچوجه قابلقبول نبود‪ .‬هر روز روش جدیدی برای آزار و اذیت برنامهنویسان پیدا میکرد‪ .‬گزارش ایرادهای‬
‫متعدد و تکراری ثبت میکرد و روی گزارش ایرادهای سایرین یادداشتهای بیادبانه میگذاشت‪ ،‬در باب اینکه‬
‫برنامهنویسهای «احمق» شرکت حاضر نیستند مشکل او را حل کنند‪ .‬طرز بیان او روز به روز زشتتر و حتی‬
‫مستهجنتر میشد تا جایی که برنامهنویسان و سرپرستان پروژه مدام به او تذکر میدادند‪ .‬علیرغم تمام تالشهای‬
‫ما برای جلوگیری از این رفتار‪ ،‬او به کار خود ادامه میداد و تالشی برای تغییر رویکردش نداشت‪ .‬بنابراین ما نهایتاً‬
‫مجبور شدیم‪ ،‬به عنوان آخرین راهحل ممکن‪ ،‬کاری کنیم تا او نتواند از نرمافزار شرکت استفاده کند‪.‬‬
‫‪126‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫ارتباطات بچگانه یا گیجکننده‬

‫بعضی اوقات افرادی را می بینیم که از اسم اصلی خود برای نام کاربری استفاده نمیکنند و به جای آن اسامی‬
‫بچگانه نظیر"‪ ،"jubjub89" ، "SuperCamel‬یا "‪ "SirHacksalot‬را به کار میگیرند‪ .‬حتی بدتر گاهی از نامهای‬
‫متفاوت در مکانهای مختلف استفاده میکنند‪ .‬یک نام برای ایمیل‪ ،‬یکی برای نرمافزارهای پیامرسان و شاید نام‬
‫دیگری برای ارسال کد‪ .‬در بعضی از شرایط غیرمتعارف نیز اشخاصی را میبینیم که از کلمات عجیب مثل ‪،lol‬‬
‫عدد به جای حروف‪ ،‬حروف تماماً بزرگ التین و یا نشانهگذاریهای بیش از حد استفاده میکنند!!!؟؟؟!!!؟!‬

‫بدگمانی و دشمنپنداری‬

‫همان طور که پیشتر در مثالهای قبل دیدیم‪ ،‬گاهی حس حقبهجانبی و خودخواهی افراد باعث می شود که‬
‫نسبت به پروژه خصومت های شخصی پیدا کنند‪ .‬به دفعات دیده شده که چنین حسی به مرور تبدیل به‬
‫خیالپردازی میشود و بدگمانی زیاد منجر به دشمنپنداری پروژه و اعضای تیم برای فرد سمی می شود‪ .‬چنین‬
‫فردی وقتی که بر سر موضوعی با تیم به توافق نمیرسد‪ ،‬به سرعت خیالپردازی میکند و نظریۀ توطئه میبافد‪.‬‬
‫گاهی به شکلی خندهدار‪ ،‬فرض میکند اعضای تیم به قدری به او اهمیت میدهند که تمامِ وقت خود را صرف این‬
‫میکنند علیه او دسیسه و توطئه بچینند و نقشه بکشند و اگر محیط تیم شما مبتنی بر اصول ارتباطی باز و شفاف‬
‫(مطابق آنچه در فصل دوم توضیح دادیم) باشد‪ ،‬تمام مکالمات و بحثها برای دسترسی همه مکتوب شده و نظریۀ‬
‫وجود توطئه را خندهدارتر هم میکند‪ .‬توصیۀ ما این است که به چنین ادعاهایی اهمیت ندهید و حتی به آنها‬
‫پاسخی هم ندهید‪ .‬وقتی شخص سمی اینقدر نسبت به تیم و پروژه بدبین شده است‪ ،‬هر حرفی که شما بزنید‬
‫اعتماد او به شما کمتر و کمتر می شود‪ .‬پس چرا به خود زحمت بدهید و چیزی را برایش توضیح دهید؟ بهترین‬
‫کار این است که روی توسعۀ نرمافزار و تولید محصول تمرکز کنید‪.‬‬
‫‪127‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫کمالگرایی‬

‫در نگاه اول‪ ،‬انسانهای کمالگرا بههیچوجه خطرناک به نظر نمیآیند‪ .‬بله گاهی ممکن است رفتارهای به شدت‬
‫وسواسی از خود نشان دهند‪ ،‬ولی عموماً انسانهای متواضع و محترمی هستند که به خوبی به صحبتهای شما‬
‫گوش میدهند‪ .‬همهچیز مطابق اصول ‪ HRT‬به نظر می آید‪ ،‬پس مشکل چیست؟ مشکل‪ ،‬خطر از کار افتادن‬
‫پیشرفت پروژه است‪.‬‬

‫به یکی از افرادی که قبالً با او همکار بودهایم نگاه کنید‪ .‬پاتریک مهندس خارقالعادهای بود‪ .‬طرحهای خیلی‬
‫خوبی ارائه میکرد‪ ،‬کدنویسی با کیفیتی داشت و به راحتی میشد با او ارتباطات مؤثری برقرار کرد‪ .‬ولی متأسفانه‬
‫وقتی قرار میشد معماری یک نرمافزار را طراحی کنیم‪ ،‬امکان داشت پاتریک تمام عمر خودش را روی این طراحی‬
‫بگذارد‪ .‬هیچوقت از طرحی که انجام میداد راضی نمی شد و در نتیجه هیچوقت برای شروع کدنویسی کار آماده‬
‫نبود‪ .‬با وجود اینکه نقطه نظرات منطقی و شواهد دقیقی در طراحیهای خود داشت‪ ،‬سایر اعضای تیم به مرور‬
‫خسته و کالفه شدند‪ .‬با ادامۀ این موضوع همۀ تیم به این نتیجه رسیدند که احتماالً کار کدنویسی هیچوقت شروع‬
‫نخواهد شد‪ .‬تعدادی از ما با هم صحبت کردیم تا برای خروج از این وضعیت تصمیمی بگیریم‪ .‬پاتریک نیروی بسیار‬
‫مفیدی در تیم ما بود‪ ،‬ولی از سوی دیگر جلوی پیشرفت کار تیم را گرفته بود‪ .‬هر زمان که میخواستیم کدنویسی‬
‫را شروع کنیم‪ ،‬او محترمانه مشکالت احتمالیای را مطرح میکرد که ممکن بود در آیندۀ دور به وجود بیایند‪.‬‬
‫بدون آنکه خود متوجه باشد‪ ،‬باعث شده بود تا تیم فلج شود‪ .‬در قسمت بعد دربارۀ این که چطور این مسئله را حل‬
‫کردیم صحبت خواهیم کرد‪.‬‬

‫سمزدایی‬

‫ما طرفدار اخراج آدم ها از گروه صرفاً به خاطر یک رفتار زشت و اشتباه نیستیم‪ .‬همان طور که قبالً اشاره شد‪،‬‬
‫نباید افراد را به دو دستۀ «ما» آدم خوبها و «آن» بیادبها تقسیم کنیم‪ .‬در مثالهایی که آوردیم‪ ،‬هدف ما از‬
‫میان برداشتن شخص خطاکار نبود‪ ،‬بلکه ترجیح میدادیم رفتارهای اشتباه را از بین ببریم‪ .‬طوری عمل کنید تا‬
‫رفتارهای سمی جایی در تیم پیدا نکنند‪ .‬فقط وقتی کسی بعد از اخطارهای متعدد همچنان کارهای اشتباهش را‬
‫ادامه میدهد‪ ،‬میتوان به این فکر کرد که بهتر است او را اخراج کنیم یا از تیم کنار بگذاریم‪.‬‬

‫تالش و تمرکز شما روی از بین بردن رفتارهای سمی‪ ،‬معموالً مهندسین باهوش تیمتان را (حتی اگر از هوش‬
‫اجتماعی باالیی برخوردار نباشند)‪ ،‬تبدیل به افراد بسیار کارآمدتری میکند‪ .‬چند سال پیش عضوی در تیم داشتیم‬
‫که اگرچه از لحاظ فنی بسیار توانمند بود‪ ،‬ولی هر از گاهی با حرفهای نابهجا باعث کدورت خاطر همکارانش‬
‫‪128‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫میشد‪ .‬یکی از ما او را کنار کشید و از او پرسید که آیا متوجه هست تا چه حد کلماتش باعث آزار دیگران میشوند؟‬
‫از شنیدن این سؤ ال به شدت تعجب کرد و با وجود آنکه کامالً درک نمیکرد چرا طرز صحبت او باعث ناراحتی‬
‫بعضی از همتیمیهای او می شود‪ ،‬پذیرفت که در انتخاب کلمات و نوع مکالمه تغییراتی اعمال کند تا همکار خوبی‬
‫در تیم باشد‪ .‬همهچیز بهنحواحسن پیش رفت‪ ،‬در رفتارش تجدیدنظر کرد و مسئله ریشهکن شد‪ .‬پایان هر داستانی‬
‫تلخ نیست‪.‬‬

‫تا اینجا خصوصیات یک عضو سمی در تیم را شناختیم‪ .‬شاید همین االن کسی را در تیم خود بشناسید که با‬
‫نشان دادن بعضی از الگوهای رفتاری سمی‪ ،‬باعث شود انرژی تیمی شما هدر رود‪ .‬چطور میتوان با این قضیه کنار‬
‫آمد؟ در این بخش استراتژی هایی را برای برخورد با افراد سمی مرور خواهیم کرد‪.‬‬
‫‪129‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫انرژی افراد کمالگرا را به سمت دیگری هدایت کنید‬

‫وقتی یک فرد کمالگرا در تیم شما موفق شد به یک راهحل قابلقبول و منطقی برای یک مشکل دست پیدا‬
‫کند‪ ،‬مسئولیت مشکل جدیدی را به او بسپارید‪.‬‬

‫پاتریک در پروژۀ سابورژن را به یاد دارید؟ نهایتاً یک روز صبر ما تمام شد و به او گفتیم‪« :‬بسیار خوب‪ ،‬ما فکر‬
‫می کنیم همین طرحی که تا االن آماده کردی قابلیت اجرایی شدن را دارد‪ .‬ما کدنویسی را شروع میکنیم و‬
‫امیدواریم که تو هم بتوانی به ما کمک کنی‪ ».‬با کمال تعجب دیدیم که پاتریک هیچ مخالفتی نداشت‪ ،‬از حرف ما‬
‫ناراحت نشد و او هم کدنویسی روی پروژه را در کنار ما کار کرد‪.‬‬

‫یک ضربالمثل قدیمی اینطور میگوید‪« :‬اجازه ندهید که کار بینقص‪ ،‬دشمن کار خوب باشد‪ ».‬برای داشتن‬
‫یک تیم با کارایی باال‪ ،‬مبارزه با کمالگرایی به اندازۀ مبارزه با سایر رفتارهای سمی که شاید واضحتر باشند‪ ،‬اهمیت‬
‫دارد‪.‬‬

‫این استراتژی برای انسانهای حقبه جانبی که به جای کمک کردن و مشارکت در پروژه مدام به کار ایراد‬
‫میگیرند نیز جوابگوست‪ .‬خیلی راحت میتوان به چنین افرادی اینطور پاسخ داد‪« :‬ما از کمک تو برای حل مشکل‬
‫استقبال میکنیم‪ ».‬بدین صورت‪ ،‬خیلی مؤدبانه به او می گوییم که یا خودت کار را بهتر کن و مشکل را حل کن‬
‫یا ساکت باش‪ .‬این روش به او کمک میکند که همچنان ایراد کار خودش را پیدا کند‪ ،‬ولی حداقل این بار به نحوی‬
‫این کار را انجام دهد که برای ما و پروژه مفید باشد‪.‬‬
‫‪130‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫هیوال را تغذیه نکنید‬

‫این جمله‪ ،‬ضربالمثلی است که در مکالمات پروژۀ سیستمهای‪ 1Usenet‬متداول بود‪ .‬این استراتژی به طور‬
‫خاص در مواجهه با هیوالهایی )‪ (trolls‬که از عمد قصد تخریب کار و روحیۀ تیم شما را دارند میتواند مفید باشد‪.‬‬
‫هرچه بیشتر به آنها پاسخ دهید بیشتر آنها را تغذیه کرده و وقت خود را تلف میکنید‪ .‬سکوت و بیمحلی در‬
‫مقابل آنها معموالً راهحل ساده و مؤثری است‪ .‬احتماالً از ته دل خیلی دوست دارید که با یک جملۀ کوبنده او را‬
‫سر جایش بنشانید‪ ،‬ولی در مقابل این وسوسه مقاومت کنید‪ .‬وقتی متوجه شود هیچکس به او توجهی ندارد‪ ،‬از‬
‫عالقۀ او به آزار و اذیت شما کم میشود و دست از سر شما بر میدارد‪ .‬کار آسانی نیست و سکوت در مقابل چنین‬
‫افرادی معموالً تالش زیاد و ارادۀ قدرتمندی میخواهد‪ .‬قوی باشید!‬

‫‪ .1‬البته اصرل این ضرر المثل احتماال به فیلم پیشرتازان فضرا )‪ (Star Trek‬برمیگردد که در آن احسراسرات منفی باعث تیذیۀ یک هیوال میشردند‪.‬‬
‫آنها موفق شدند با این دستور که احساسات منفی کنار گذاشته شوند تا این هیوال گرسنه بماند‪ ،‬او را از قلمرو خود خارج کنند‪.‬‬
‫‪131‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫بیش از حد احساسی نباشید‬

‫خیلی سخت است که در مقابل کسی که حتی ناخودآگاه رفتارهای سمی از خود بروز میدهد‪ ،‬حالت دفاعی و‬
‫پرخاشگرایانه نگرفت‪ .‬افرادی که شما را به دروغ متهم به توطئه میکنند‪ ،‬تصمیمات فنی شما را بیدلیل زیر سؤال‬
‫میبرند و یا حتی صرفاً با سوالهای بی شماری که جوابشان در دسترس است وقت شما را میگیرند‪ ،‬به راحتی‬
‫موجب آزردگی خاطر شما می شوند‪ .‬یادتان باشد که کار شما تولید محصوالت خارقالعاده است و وظیفه ندارید‬
‫هر بازدیدکننده را راضی نگه دارید و همه را توجیه کنید‪ .‬هرچه بیشتر درگیر احساسات بشوید‪ ،‬وقت بیشتری را‬
‫برای نوشتن پاسخ های پرشور و آتشین برای کسی که احتماالً لیاقت توجه شما را ندارد‪ ،‬هدر میدهید‪ .‬موضوعاتی‬
‫را که برایتان ارزش مبارزه دارند‪ ،‬با دقت انتخاب کنید و خود را درگیر هر نبردی نکنید‪ .‬آرامش خود را حفظ کنید‬
‫و ببینید که چه کسی ارزش وقت و توجه شما را دارد و چه کسانی را باید به حال خود رها کنید‪.‬‬
‫‪132‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫به دنبال حقایق مسلم باشید‬

‫بهترین نتیجهگیری در ادامۀ بحث کنترل احساسات این است که همیشه روی حقایق و واقعیتهای مسلم‬
‫تمرکز کنید‪ .‬به شکایات افراد با دقت گوش کنید‪ .‬همیشه با این پیشفرض با افراد روبهرو شوید که آنها نیت خیر‬
‫و مثبتی دارند‪ ،‬حتی اگر لحنی عصبانی و کالمی بیادبانه داشته باشند‪ .‬آیا در صحبتهای او نکتۀ خوبی نهفته‬
‫است؟ آیا میتوان از تجربۀ او چیز جدیدی را یاد گرفت یا ایدۀ نابی را دنبال کرد؟ بیشتر اوقات جواب مثبت است‪.‬‬
‫معموالً در میان صحبتهای نیشدار یک فرد سمی نکات مفیدی پنهان است‪ .‬همیشه موضوع بحث را محدود به‬
‫مسائل فنی نگه داری د‪1 .‬‬

‫مثالی که در این زمینه خیلی موردعالقۀ ما قرار دارد‪ ،‬در مورد ایمیل خشمناک یکی از رهبران معروف پروژۀ‬
‫متنبازی است که به دستمان رسید‪ .‬موضوع ایمیل‪ ،‬گزارش یک ایراد در نرمافزار ما بود‪ ،‬ولی نحوۀ نگارش بیشتر‬
‫شبیه یک حملۀ بی رحمانه به هوش و استعداد ما بود‪ .‬تمام متن پیامش پر بود از تهمت و افترا و مبالغه‪ .‬به نظر‬
‫می آمد که هدف صرفاً ایجاد التهاب و ناراحتی برای تیم ما بود تا تالش برای رفع ایراد کد‪ .‬یکی از اعضای تیم به‬
‫ایمیل او پاسخ مختصری داد و چند سؤال فنی دربارۀ مشکلی که گزارش شده بود پرسید‪ .‬فرد گزارشکننده‬
‫سؤاالت را جواب داد‪ ،‬ولی پاسخ او همچنان در قالب همان لحن عصبانی و پُر تنش بود‪ .‬همکار ما همچنان به کالم‬
‫سمی بیتوجه بود و به سادگی پاسخ داد‪« :‬ممنون بابت گزارش این ایراد‪ .‬فهمیدیم که چگونه ایراد را در نسخۀ‬
‫بعدی برطرف کنیم‪».‬‬

‫به همکارمان به خاطر نحوۀ پاسخگویی او به شدت افتخار کردیم‪ .‬او با حفظ آرامش و تمرکز روی حقیقتهای‬
‫فنی مسئله‪ ،‬طوری رفتار کرد که هرچه مکالمه جلو رفت شخص مقابل بیشتر شبیه انسانهای مجنون و دیوانه به‬
‫نظر میآمد‪ .‬در پایان این رهبر معروف دنیای متنباز که ایراد ما را گزارش کرده بود‪ ،‬تمام احترام و اعتبار خود را‬
‫از دست داده بود و کمتر نزد ما میآمد‪.‬‬

‫‪ .1‬در مورد این موضوع کتا ‪ The Retrospective Prime‬از ‪ Norman Kerth‬را مطال ه کنید‪.‬‬
‫‪133‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫هیوالها را با سالح مهربانی شکست دهید‬

‫در ادامۀ بحث حفظ آرامش و پیگیری حقایق مسلم‪ ،‬گاهی میتوان صرفاً با مهربانی بیش از اندازه روبهروی‬
‫انسانهای سمی ایستاد‪ .‬به مکالمهای که در اتاق گفتوگوی اینترنتی پروژۀ سابورژن اتفاق افتاد توجه کنید‪:‬‬

‫هَری‪ :‬این سابورژن واقعاً مزخرفه! اعصاب من رو خُرد کرده‪.‬‬

‫ساسمن‪ :‬اگر کمکی الزم داری‪ ،‬بگو‪.‬‬
‫هَری‪ :‬میخوام با ‪ cvs‬فایلهای یه نفر رو از روی مخزن کد بردارم‪ ،‬ولی این یارو از یه چیزی به اسم سابورژن داره‬
‫استفاده میکنه‪ .‬به جای ‪ cvs‬فقط با ‪ svn‬کار میکنه‪.‬‬
‫ساسمن‪ :‬خوب از یه نرمافزار ‪ svn‬استفاده کن تا فایلهاش رو بتونی ببینی‪.‬‬

‫هَری‪ :‬خوب حاال گیرم من رفتم و سابورژن رو هم دانلود کردم‪ .‬بعدش میتونم راحت بقیۀ مواردش رو پیکربندی‬
‫و راهاندازی و نصب کنم‪ ،‬مثل‪cvs‬؟ معلومه که نه! البته به نظر من بیشتر تقصیر این یارو هست که داره از سابورژن‬
‫استفاده میکنه تا آدمهای پشت پروژۀ سابورژن‪.‬‬

‫ساسمن‪ :‬صرفاً به این دلیل که تو بلد نیستی سیستم رو پیکربندی کنی و بعدش نصب و راهاندازی کنی‪ ،‬به این‬
‫معنی نیست که سابورژن یه ایراد بزرگ داره‪ .‬مردم هر روز دارن ازش استفاده میکنن‪.‬‬

‫هَری‪ :‬من نگفتم که سابورژن کالً باگ داره‪.‬‬

‫ساسمن‪ :‬واقعاً فکر میکنی که ما نسخههای مختلف رو منتشر میکردیم‪ ،‬اگه همچین ایراد بزرگی وجود داشت؟!‬

‫هَری‪ :‬بابا من فقط دارم در مورد این یارو غر میزنم‪ .‬به نظر میآد که باید ‪ expat‬یا ‪ libxml‬رو نصب کنم‪ .‬ای خداا‪...‬‬

‫ساسمن‪ :‬اونا معموالً به صورت پیشفرض روی اکثر سیستمها وجود دارند‪.‬‬

‫ساسمن‪ :‬این دوست شما از سِروِر آپاچی استفاده میکنه؟ شاید فقط کافی باشه که فایل ‪ Binary‬رو دانلود کنی‪.‬‬

‫هَری‪ :‬نمیدونم‪ .‬فقط گفت ‪.svn‬‬

‫ساسمن‪ :‬از کدوم نسخۀ سیستمعامل استفاده میکنی؟‬

‫هَری‪FreeBSD :‬‬
‫‪134‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫ساسمن‪ :‬فقط کافیه وارد ‪ Ports Tree‬بشی و پُرت مربوط به آن را باز کنی‪.‬‬

‫هَری‪ :‬شما دارین غر زدنهای من رو خراب میکنید‪ .‬من اومدم اینجا یه کم دعوا کنیم خالی بشم… شما بیش از‬
‫حد دارین کمک میکنید‪.‬‬

‫ساسمن فقط یک استیکر لبخند میگذارد‪.‬‬

‫هَری‪ :‬از کی تا حاال آدم وقتی میآد اتاق گفتوگو همه مهربون میشن و میخوان کمک کنن؟! مسخره…‬

‫‪ ...‬هَری از اتاق گفتوگو خارج شد‪.‬‬

‫‪135‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫گاهی باید تسلیم شد‬

‫بعضی اوقات میبینید که هر چقدر تالش میکنید فایدهای ندارد‪ .‬باید بیخیال شد و راه را ادامه داد‪ .‬گاهی‬
‫حتی بعد از اینکه وقت و انرژی زیادی را در راستای تالش برای بهبود یک اخالق سمی هدر دادهاید‪ ،‬باید قبول‬
‫کنید که شکست خوردهاید‪.‬‬

‫به داستانمان دربارۀ چارلی بازگردیم‪ .‬فیلسوف مهربانی که دائماً در حال ارسال ایمیلهای گروهی بود‪ .‬عاقبت‬
‫ما آمار ایمیلها را بررسی کردیم و متوجه شدیم که چارلی ظرف مدت دو ماه به ردۀ سوم از لحاظ تعداد ایمیلهای‬
‫ارسالی رسی ده بود‪ .‬نفر اول و دوم هر دو از مشارکتکنندگان هستۀ اصلی پروژه بودند‪ ،‬که البته ‪ 70‬درصد از‬
‫ایمیلهای ارسالی آنها نیز صرفاً پاسخ به صحبتهای چارلی بود‪ .‬وقت و انرژی ما کامالً تلف شده بود‪ ،‬در حالی‬
‫که چارلی هیچ سوءنیتی هم نداشت‪ .‬راهحل نهایی ما این بود که به چارلی به صورت خصوصی ایمیل بزنیم و‬
‫مؤدبانه از او خواهش کنیم که ایمیلهایش را کمتر کند‪ .‬مکالمۀ دشواری بود‪ ،‬مخصوصاً که او نمیتوانست میزان‬
‫آسیبی را که به تیم میزند درک کند‪ .‬چند هفته گذشت و تغییری در طرز رفتار چارلی دیده نشد‪ .‬نهایتاً یکی از‬
‫ما طی یک گفتو گوی تلفنی طوالنی و سخت او را قانع کرد که کالً دست از ارسال پیام به تیم بردارد‪ .‬چارلی با‬
‫ناراحتی و سردرگمی به درخواست تیم احترام گذاشت و کنار رفت‪ .‬همۀ ما کمی از این اتفاق ناراحت بودیم‪ ،‬ولی‬
‫میدانستیم که کار درستی را انجام دادیم‪ ،‬چرا که چارلی هیچوقت متوجه اشتباهش نشد‪ .‬موقعیت ظریفی بود که‬
‫با دشواری و با اتکا به اصول ‪ HRT‬با رعایت ادب و احترام حل شد‪.‬‬
‫‪136‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫روی اهداف درازمدت تمرکز کنید‬

‫مسیر موفقیت یک پروژه لبریز از هزاران عامل حواسپرتی است‪ .‬نقطۀ اشتراک در تمام تجربههای سروکله زدن‬
‫با افراد سمی این است که در تمام آنها به راحتی می توان اسیر حواشی شد‪ .‬وقتی با یک رفتاری که به ظاهر‬
‫سمی است‪ ،‬مواجه می شوید دو سؤال اساسی را باید از خود بپرسید‪:‬‬

‫• حتی اگر دقت و توجه تیم شما در کوتاهمدت درگیر شود‪ ،‬آیا واقعاً فکر میکنید این رفتار در‬
‫طوالنیمدت به نفع شما خواهد بود؟‬

‫• آیا فکر میکنید مسئله به خودی خود حل و فصل میشود؟‬

‫اگر جواب شما به هر یک از این دو سؤال «نه» باشد‪ ،‬در اسرع وقت باید دستبهکار شوید و با رفتار سمی‬
‫برخورد کنید‪ .‬ممکن است این طور به نظر بیاید که شاید این رفتار پرخطر موقت است و شاید تحمل آن در‬
‫کوتاهمدت ارزش داشته باشد‪ ،‬ولی معموالً اینگونه نیست‪ .‬مثالً فردی ممکن است از نظر فنی بسیار قوی باشد‪،‬‬
‫ولی همچنان از خود رفتارهای سمی بروز دهد‪ .‬ممکن است وسوسه شوید تا از رفتارهای پرخطر او به خاطر‬
‫مشارکتهای تکنیکی و فنی او در پروژه چشمپوشی کنید‪ .‬ولی مواظب باشید! یک فرهنگ تیمی قوی بر اساس‬
‫‪137‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫اصول ‪ HRT‬غیر قابل جایگزین است‪ ،‬ولی مهندسین باهوش و توانا قطعاً پیدا می شوند‪ .‬به نقل از یکی از همکاران‬
‫قدیمی‪:‬‬

‫«دوستان زیادی دارم که او را کم و بیش می شناسند‪ .‬یکی از آنها میگفت‪ :‬فالنی روی یک مرز باریک بین‬
‫نابغه و بیشعوری در حرکته‪ .‬مشکل اصلی اینه که این روزها نابغهها به قدری زیاد هستند که دیگه نمی شه بهشون‬
‫به چشم یک استعداد نایاب نگاه کرد‪».‬‬
‫‪1‬‬
‫گِرِگ هادسن‬

‫البته گِرِگ اینجا در مورد نابغههای خاص و نایاب حرف نمیزد‪ .‬منظور او این بود که امروزه برنامهنویسهای‬
‫شایسته و با استعداد زیادی در دنیا پیدا میشوند‪ .‬اگر شما برنامهنویس باهوشی دارید که اخالق و رفتار مناسبی‬
‫ندارد و فرهنگ بلندمدت تیم شما را تهدید میکند‪ ،‬بهتر است به دنبال شخص دیگری بگردید‪.‬‬

‫چنین اتفاقی را یک بار در پروژۀ سابورژن تجربه کردیم‪ .‬تیم قانونی وضع کرده بود که تأکید میکرد هیچکس‬
‫اجازه ندارد اسم خود را درون فایل های کد قرار دهد (همان قانونی که در فصل دوم دربارهاش صحبت کردیم)‪.‬‬
‫معتقدیم که این کار باعث ایجاد قلمروهای شخصی غیر قابل مدیریت می شود‪ .‬اعضای تیم جرئت نمیکنند که به‬
‫کدی که نام شخص دیگری را دارد دست بزنند و اصوالً ضریب ثابت اتوبوسی تیم را پایین میآورد‪ .‬در عوض با‬
‫کمک سیستم کنترل نسخههای کد به مشارکتکنندگان پروژه اعتبار مناسب می دهیم و اسامی تمام اعضای تیم‬
‫را در یک فایل مشخص لیست میکنیم‪.‬‬

‫یک روز یک برنامهنویس باهوش وارد پروژه شد و داوطلب شد تا یک قابلیت به نسبت بزرگ و بسیار مورد نیاز‬
‫را به کد اضافه کند‪ .‬او کدش را برای بازبینی اعضای پروژه فرستاد‪ .‬مهمترین درخواست ما این بود که او صرفاً‬
‫نامش را از ابتدای فایل بردارد و ما نام او را به لیست اعضای پروژه (مانند سایرین) اضافه خواهیم کرد‪ .‬او قبول‬
‫نکرد و بحث ما با او نیز به جایی نرسید‪ .‬نهایتاً مجبور شدیم که کد او را رد کنیم‪ .‬او و قابلیت جدید پروژه هر دو‬
‫از تیم کنار رفتند‪ .‬البته که همۀ ما ناراحت شدیم‪ ،‬ولی بههیچوجه نمی خواستیم که قوانین خودمان را نقض و‬
‫فرهنگ تیم را فقط به خاطر به دست آوردن سریعتر یک قابلیت‪ ،‬ضعیف کنیم‪ .‬چند ماه بعد باالخره شخص دیگری‬
‫این قابلیت را به پروژۀ ما اضافه کرد‪.‬‬

‫دقیق میگوییم‪ :‬نفع و سود کوتاه مدت ارزش لطمه زدن به فرهنگ تیمی را ندارند‪ .‬مخصوصاً اگر موضوع یک‬
‫برنامهنویس باهوش باشد که به اصول ‪ HRT‬توجه نمیکند‪.‬‬

‫‪1. Greg Hudson‬‬

‫‪138‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫نتیجه‬

‫در این فصل داستانها و شخصیت های زیادی را شرح دادیم‪ .‬پس از شنیدن تمام نکات حق دارید اگر یک‬
‫حسی از بدبینی و دشمن پنداری در ته دل شما شکل گرفته باشد‪ .‬ولی یادتان باشد که دنیا مملو از آدمهای‬
‫بیشعور نیست‪ .‬یکی از دوستان ما میگفت‪« :‬آره‪ ،‬یه تعداد آدم دیوانه و روانی اون بیرون وجود دارند‪ ،‬فقط اینترنت‬
‫باعث شده حس کنیم همین بغل دست ما هستند‪».‬‬

‫یا به نقل قول از رابرت هانلن‪:‬‬

‫«رفتارهای اشتباه افراد ناشی از عدم توجه و حماقت آنهاست نه بدذاتی و کینهورزی‪».‬‬
‫به جای کلمۀ «حماقت» ما ترجیح میدهیم از «جهالت» یا «بیخبری» استفاده کنیم‪ ،‬ولی ایدۀ کلی جمله‬
‫یکی است‪ .‬همان طور که در ابتدای فصل توضیح دادیم‪ ،‬دستهبندی آدمها به یک گروه خوب و یک گروه بد بسیار‬
‫ساده لوحانه است‪ .‬افرادی که به عمد قصد تخریب فرهنگ تیم شما را داشته باشند به ندرت پیدا میشوند‪ .‬معموالً‬
‫چنین رفتاری ناشی از اطالعات غلط یا گمراهی آدمهاست‪ .‬یا حتی شاید آنها از لحاظ اجتماعی خجالتی باشند و‬
‫با چنین اخالقی به دنبال توجه سایرین هستند‪ .‬هر دلیلی که وجود داشته باشد‪ ،‬وظیفۀ شما این نیست که‬
‫کدخدایی کنید و انسانهای گمراه را از پروژه بیرون کنید‪ ،‬بلکه وظیفۀ شما این است که روبهروی رفتارهای مخرب‬
‫بایستید و انتظاراتی بر پایۀ اصول ‪ HRT‬تثبیت کنید تا واکنشهای سمی جایی در تیم پیدا نکنند‪ .‬تمییز دادن این‬
‫دو از هم نیازمند ذکاوت شما و ایفای بینقص این وظیفه نیازمند مهارت شماست‪.‬‬
‫‪139‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫فصل پنجم‬

‫دغلکاریهای سازمانی‬

‫تاکنون دربارۀ بُعد انسانی و اخالقی شخص شما و نیز تیمتان صحبت کردیم‪ .‬مهارتهای بنیادی برای رهبری‬
‫تیم و همچنین راههای مبارزه با انسانهای سمی را مرور کردیم‪ .‬عالوه بر موضوعات مطرح شده‪ ،‬الزم است راه و‬
‫روش ادارۀ امور در سلسلهمراتب سازمانی شرکت های خوب و بد (سمی) را نیز یاد بگیرید‪ .‬بیشتر آدمها در‬
‫شرکتهای بههمریخته کار میکنند و درگیر کاغذبازیهای بیخود سازمانی هستند‪ .‬بنابراین برای به ثمر رساندن‬
‫کارها نیاز است تا تکنیکهای خاصی را به کار بگیرند‪ .‬بعضی نام این مهارتها را « سیاستمداری» میگذارند و‬
‫بعضی دیگر آنها را «مهندسی اجتماعی» تلقی میکنند‪.‬‬

‫ما این مهارتها را «دغلکاریهای سازمانی» مینامیم‪.‬‬

‫‪140‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫خوب‪ ،‬بد و استراتژیها‬

‫شرکتهای بزرگ مثل یک معمای پرپیچوخم هستند‪ .‬برای عبور و راهگشایی حتی در بهترین شرکتها‪ ،‬به یک‬
‫چراغقوۀ قوی‪ GPS ،‬و یک کامیون بزرگ خُرده نان (برای نشانهگذاری مسیر) نیاز است‪.‬‬

‫ابتدا وضعیت یک تیم را بررسی میکنیم که در یک محیط ایدئال در یک شرکت کارآمد مشغول به کار است‪.‬‬
‫سپس راههای مختلفی را که شرکتهای نابهسامان سد راه موفقیت تیمها می شوند مرور میکنیم‪ .‬پس از آن‬
‫استراتژیهایی را مطرح میکنیم که به وسیلۀ آنها یک تیم میتواند در هر نوع شرکتی موفق شود‪ .‬نهایتاً اگر هیچ‬
‫یک از استراتژیها و مهارتهای مطرحشده موفقیتآمیز نبودند‪ ،‬استراتژی جایگزین )‪ (Plan B‬را به کار میگیریم‪.‬‬

‫جوری که شرایط باید باشند‬

‫ادارۀ امور یک شرکت از دیدگاه شما در دو سطح انجام می شوند‪ .‬سطح اول‪ :‬مدیر شما‪ ،‬که بیشتر وقتتان را با‬
‫او سروکار دارید‪ .‬و سطح دوم‪ :‬سلسلهمراتب اداری پشت مدیر شما که مدیران میانی‪ ،‬هیئترئیسه‪ ،‬تیم فروش‪ ،‬وکال‬
‫و … را شامل میشوند‪.‬‬
‫‪141‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫تجربۀ ایدئال یک کارمند‬

‫اگر مدیر شما یک رهبر خدمتگزار باشد که با بهکارگیری اصول ‪ HRT‬عمیقاً برای پیشرفت کاری و حرفهای‬
‫شما تالش کند‪ ،‬با بهکارگیری تکنیکهای زیر میتوانید هم کار او را سادهتر کنید و هم در زندگی کاری خود به‬
‫موفقیتهای بیشتری برسید‪.‬‬

‫به دنبال مسئولیتهای اضافه در کنار وظایف اصلی خود باشید‪ .‬مثال موردعالقۀ ما در مورد این موضوع‪ ،‬یک‬
‫جنگلبان است که شاگرد خود را برای از بین بردن یک درخت پیر و آسیبدیده به جنگل میفرستد‪ .‬شاگرد اگر‬
‫فقط روی وظیفه ای که به او محول شده تمرکز کند‪ ،‬درخت مورد نظر را قطع کرده و سربلند و با افتخار باز‬
‫می گردد‪ .‬اما اگر با دید بازتری به مسئولیتش نگاه کند‪ ،‬درون جنگل می رود‪ ،‬درخت مورد نظر را قطع میکند‪،‬‬
‫نقشۀ سایر درختهای پیر و آسیبدیدهای را که در مسیر مشاهده کرده تهیه میکند و به همراه یک طرح‬
‫پیشنهادی برای از بین بردن آنها باز میگردد تا با جنگلبان در راستای قطع آنها نیز مشورت کند و اجازه بگیرد‪.‬‬
‫در نتیجۀ این کار‪ ،‬در آینده هر زمانی که جنگلبان به دنبال شخصی میگشت تا کار دقیقی انجام دهد‪ ،‬به سراغ‬
‫همین شاگرد خود میآمد‪ ،‬چرا که نهتنها از انجامِ کار مطمئن است‪ ،‬بلکه نگرانی و فشار فکری کمتری نیز متحمل‬
‫میشود‪.‬‬
‫‪142‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫چنین حرکت فعاالنه و مسئوالنهای‪ ،‬سنگینیِ بارِ وظایف مدیر شما را کاهش میدهد و باعث می شود حداقل‬
‫یک موضوعِ کمتر برای نگرانی داشته باشد‪ .‬این کار بیانگر توانایی شما در راستای قبول مسئولیتهای بیشتر در‬
‫کنار وظایف اصلی و تمایل برای خروج از حاشیۀ امن و امتحانِ مهارتهای جدید نیز هست‪ ،‬بهخصوص وقتی که‬
‫ریسک و خطر کردن در تیم شما تشویق شود و افراد از اشتباه کردن ترسی نداشته نباشند‪.‬‬

‫خطر کنید و از شکست نترسید‪ .‬در مورد اهمیت ریسک کردن و پذیرش سریع شکست در فصلهای سوم و‬
‫چهارم مفصالً صحبت کردیم‪ .‬در کنار یک رهبر روشنفکر‪ ،‬ناکامی و شکست سریع ترین راه برای یادگیری‪ ،‬درک‬
‫محدودیتها و رشد مهارتهای شخصی ا ست‪ .‬یکی از دوستان ما‪ ،‬استیو هِیمن‪ ،‬که دائماً به سفرهای کاری میرود‬
‫معتقد است‪« :‬اگر حداقل یک بار در سال از پروازتان جا بمانید‪ ،‬همیشه زودتر از موعد مقرر در فرودگاه حاضر‬
‫میشوید!» این استعاره به خوبی در مورد تولید هر نوع محصولی صدق میکند‪ :‬اگر حداقل سالی یک بار شکست‬
‫نخورید‪ ،‬یعنی به اندازۀ کافی ریسک و خطر نمیکنید‪ .‬همانند موضوع قبول مسئولیتهای بیشتر‪ ،‬ریسک کردن‬
‫نیز بیانگر توانایی شما در قبول کارهای بزرگتر و مهمتر است‪.‬‬

‫اگر در کار خود ریسک نکنید‪ ،‬کمتر شکست میخورید‪ ،‬ولی موفقیتهای بزرگ کمتری نیز به دست میآورید‪.‬‬
‫یک مدیر خوب دوست دارد تا اعضای تیمش محدودیتها را کنار بزنند و ببینند چه کارهای دیگری را میتوانند‬
‫انجام دهند و در این راستا چیزهای جدیدی یاد بگیرند‪ .‬وقتی در کاری با شکست مواجه می شوید‪ ،‬مسئولیت آن‬
‫را به عهده بگیرید‪ ،‬به دنبال مقصر نشان دادن دیگران نباشید و تمام مراحل کار همراه با درسهای آموختهشده و‬
‫راه های جلوگیری از تکرار اشتباه را مکتوب کنید‪ .‬سپس دوباره از نو به دنبال ریسکهای جدید باشید‪.‬‬
‫‪143‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫بزرگ ساالنه رفتار کنید‪ .‬توصیه ای دیگر که شاید واضح و مبرهن به نظر بیاید این است که شما خود مسئول‬
‫طرز رفتار بقیه با خودتان هستید‪ .‬مدیران بد با اعضای تیمشان مثل بچهها رفتار میکنند‪ .‬اگر در گذشته با چنین‬
‫مدیرانی سروکله زدهاید‪ ،‬احتماالً به صورت پیشفرض رفتار مشابهی از سایر مدیران نیز انتظار خواهید داشت‪.‬‬

‫موضوعاتی را که به نظرتان مشکوک هستند به چالش بکشید‪ .‬اگر مدیر شما تصمیمی اتخاذ میکند که فکر‬
‫میکنید اشتباه است‪ ،‬از سؤ ال کردن و به چالش کشیدن او نترسید‪ .‬هر چند ممکن است مخالفت شما مانع اجرای‬
‫آن تصمیم نشود‪ ،‬ولی روحیۀ «بلهقربانگویی» هیچ کمکی به مدیر شما نخواهد کرد تا رهبری بهتری ارائه کند‪.‬‬

‫مدیر شما علم غیب ندارد‪ .‬دائماً مدیرتان را در جریان پیشرفت کارهایتان قرار دهید‪ ،‬قبل از آنکه الزم شود تا‬
‫او از شما دربارۀ وضعیت مسئولیتهایتان سؤال کند‪ .‬وقتی در کارتان با مانعی برخورد میکنید یا موفقیتی به دست‬
‫می آورید یا نیاز به کمکی دارید‪ ،‬یک پیام کوتاه برای مدیرتان ارسال کنید‪ .‬بدین روش همیشه مطمئن خواهید‬
‫بود که مدیر شما از کار های شما باخبر است‪ .‬گاهی بعضی از افراد از این حیله برای سروکله زدن با مدیرانی که در‬
‫کوچکترین کارها و مسئولیتها دخالتهای بیجا میکنند استفاده میکنند‪ .‬اگر مدیر شما مدام از شما در مورد‬
‫کارتان سؤال میکند‪ ،‬میتوانید با ارسال مرتب گزارش کار‪ ،‬قبل از اینکه او فرصت پیدا کند تا مدام شما را سؤالپیچ‬
‫کند‪ ،‬خود را از دست او آزاد کنید‪.‬‬

‫تمام این فنون و مهارتها فقط زم انی که شما در یک شرکت با ساختار سازمانی کارآمد مشغول به کار هستید‬
‫میتوانند به خوبی جوابگو باشند‪ ،‬ولی وقتی شرایط شرکت ایدئال نیست‪ ،‬چطور؟‬
‫‪144‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫شرایطی که معموالً وجود دارند‬

‫تمام خانوادههای خوشحال مانند هم هستند‪ ،‬ولی هیچ دو خانوادۀ غمگینی شبیه هم نیستند‪.‬‬
‫لئو تولستوی‪ ،‬از کتاب آناکارنینا‬
‫راههای بی شماری برای یک سازمان یا شرکت وجود دارند تا جلوی موفقیت شما را بگیرند‪ .‬این دستاندازها‬
‫معموالً در یکی از این دو دسته قرار میگیرند‪« :‬انسانهای بد‪ ،‬یا سازمانهای بد‪».‬‬

‫مدیر بد‬

‫توصیف ویژگیهای یک مدیر بد‪ ،‬آسان نیست‪ .‬فیلمها و سریالهای تلویزیونی مختلفی در راستای نکوهش‬
‫مدیران بد در دنیا ساخته شدهاند‪ .‬بیشتر ما در زندگی کاریمان این تجربه را داشتهایم تا حداقل با یک مدیر بد‬
‫سروکار داشته باشیم‪ .‬یک مدیر ناالیق به راحتی میتواند زندگی بهترین تیمهای مهندسی را به جهنم تبدیل کند‪.‬‬
‫در این فصل ویژگیهایی از مدیران بد را بررسی میکنیم که روی کار مهندسهای تیم بیشترین تأثیر منفی را‬
‫دارند‪.‬‬

‫معمول ترین خصوصیت مدیران ناالیق‪ ،‬ترس از شکست است‪ .‬این حس ناامنی و عدم اعتمادبهنفس باعث‬
‫میشود که در مدیریت بسیار محافظه کار باشند‪ .‬این رفتار معموالً در تضاد مستقیم با عملکرد یک مهندس و‬
‫برنامهنویس است‪ .‬اگر مدیر تیم به شما اجازۀ ریسک کردن ندهد‪ ،‬شما فرصتی برای پیاده سازی و یا امتحان کردن‬
‫ایدههایتان نخواهید داشت و نهایتاً محصولی را پیادهسازی میکنید که شخص دیگری آن را طراحی کرده است‪1 .‬‬

‫عدم اعتمادبهنفس یک مدیر باعث می شود که همیشه خودش را در تمام مکالمات و ارتباطات شما با افراد‬
‫خارج از تیم دخیل کند‪ .‬در نتیجه مانع صحبتِ مستقیم شما با سایرین و خارج از سلسلهمراتب فرماندهی میشود‪.‬‬
‫چنین مدیری‪ ،‬رابطۀ شما با دیگران و مخصوصاً با سایر مدیران را یک نوع نافرمانی و سرپیچی تلقی میکند‪ .‬از‬
‫شما توقع دارد که تمام ارتباطات شما از طریق او انجام شود تا اهمیت او برای همه روشن شده و قدرتش تثبیت‬
‫شود‪.‬‬

‫حتماً در مدرسه شعار «توانا بود هر که دانا بود» را بارها شنیده اید‪ .‬مدیر بد نیز با این شعار به خوبی آشناست‪،‬‬
‫ولی با یک تفاوت کوچک‪« :‬او می خواهد تمام دانش را برای خودش نگه دارد و برای دانایی شما و در میان گذاشتن‬
‫اطالعات با شما اهمیتی قائل نیست؛ صرفنظر از اینکه گاهی اطالعات بیشتر چقدر ممکن است کیفیت کار شما‬

‫‪ .1‬البته این هم روش قابلقبولیسرت برای برنامهنویسری و توسر ۀ نرمافزار‪ .‬ولی ما فکر میکنیم که شراید این راه برای مهندسرین خارقال اده روش‬
‫جذابی نباشد‪.‬‬
‫‪145‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫را باال ببرد‪ .‬چنین مدیری اطالعات را از شما مخفی میکند تا مطمئن شود که همیشه در جریان جزئیات کار است‬
‫و در تمام تصمیمگیری ها حضور دارد‪ .‬این اخالق برای تثبیت قدرت مدیر بد مانع پیشرفت کار کل تیم میشود و‬
‫به قیمت کم شدن سرعت توسعۀ نرمافزار تمام میشود‪.‬‬

‫مدیران ناالیق با احتکار اطالعات آنها را تبدیل به تنها مجرای ارتباطی تیم میکنن د که در نتیجه به آنها این‬
‫امکان را میدهد تا اعتبار و امتیاز موفقیتهای شما را به اسم خودشان تمام کنند‪ ،1‬در حالی که اشتباهات و‬
‫شکستهای شما (و حتی گاهی شکست های خودشان) را نیز به پای شما بنویسند‪ .‬بارها دیده شده که چنین‬
‫مدیرانی به اعضای تیمشان صرفاً به عنوان ابزار و وسیله ای برای ارتقای شغلی خودشان نگاه میکنند‪ .‬نهتنها هیچ‬
‫اهمیتی برای پیشرفت کار‪ ،‬بلکه برای حس شادی و رضایت شغلی اعضای تیمشان نیز قائل نیستند‪.‬‬

‫‪ .1‬که به شدت کالفهکننده است؛ چرا که شما با وجود تمام دخالتها و مزاحمتهای آنها کار را به موفقیت رساندهاید‪.‬‬
‫‪146‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫یکی از دوستان ما به اسم سوزان‪ ،‬چند سال با یک مدیر بد دستوپنجه نرم میکرد‪ .‬مدیر سوزان بدون هیچ‬
‫اطالعات کمکیای مسئولیت پروژهها را به او می سپرد‪ ،‬هیچ توضیحی در راستای نحوۀ اجرای کار فراهم نمیکرد‬
‫و هیچ شخص دیگری برای کمک یا اطالعات بیشتر نیز معرفی نمیکرد‪ .‬حتی اگر سوزان هیچ ایدهای از کار‬
‫نداشت‪ ،‬این مدیر همچنان به این روش ادامه می داد‪ .‬هدف او این بود که سوزان در طول مدت کارش و نیز برای‬
‫برقراری ارتباط با سایر تیمها به او وابسته باشد‪ .‬با جلوگیری از هرگونه ارتباطی بین سوزان و افراد خارج از تیم‬
‫اجازه نمی داد کسی متوجه شود که سوزان روی این پروژه کار میکند‪ .‬بارها سوزان با وجود تمام دستاندازهای‬
‫مدیرش موفق می شد به نحوی و هر طور شده نیازمندی های پروژه را درک کند و کار را به نتیجه برساند‪ ،‬ولی‬
‫بعدها متوجه می شد که مدیرش اعتبار کار سوزان را به اسم خودش تمام کرده است‪.‬‬

‫در تضاد مستقیم با ویژگی های یک رهبر خدمتگزار که در فصل سوم بررسی کردیم‪ ،‬یک مدیر بد همیشه به‬
‫دنبال این است که ببیند اعضای تیمش برای او چه کردهاند‪ .‬او حتی با کمکاریهای اعضای تیم نیز تا وقتی که‬
‫تیم را به قهقرا نبردهاند‪ ،‬برخوردی نمیکند‪ ،‬چرا که این کار زحمت زیاد و امتیاز شخصی کمی دارد‪ .‬همهچیز در‬
‫این سؤال خالصه میشود‪ :‬آیا مدیرتان شما را نجات میدهد یا شما مدیرتان را نجات میدهید؟‬
‫‪147‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫همکار سیاستمدار‬

‫هر چند که ما همیشه طرفدار اعتماد به آدمها هستیم‪ ،‬اما اطمینان به یک فرد سیاستمدار میتواند دشوار و‬
‫خطرناک باشد‪.‬‬

‫یک شخص سیاستمدار به سادگی و در نگاه اول قابل تشخیص نیست‪ ،‬چرا که چنین فردی مهارت باالیی در‬
‫مدیریت روابط انسانی دارد و شاید ابتدا خیلی دوستانه و صمیمی به نظر بیاید‪ .‬معموالً به خوبی میتواند از همکاران‬
‫و اعضای تیمش برای منفعت و پیشرفت شخصی سوءاستفاده کند‪ .‬همیشه به راحتی تقصیر را گردن دیگران‬
‫میاندازد و به سرعت موفقیتها را به نام خودش تمام می کند‪ .‬به ندرت به طور مستقیم با شما درگیر میشود‪،‬‬
‫برعکس معموالً دوستانه رفتار میکند و حرفهایی را میزند که شما دوست دارید بشنوید‪ .‬اگر موفق نشود از شما‬
‫سوءاستفاده کند‪ ،‬یا شما را نادیده میگیرد یا به شما به چشم یک تهدید نگاه میکند و تالش میکند شما را از‬
‫سر راه خود بردارد‪ .‬پس از مدتی همکاری با چنین افرادی‪ ،‬تشخیص آنها راحتتر میشود‪ .‬یک فرد سیاستمدار‬
‫بیشتر ادای کار کردن و تأثیرگذاری را درمیآورد تا اینکه واقعاً تأثیرگذار باشد‪.‬‬

‫توصیۀ ما این است که تا آنجا که میتوانید از افراد سیاستمدار دوری کنید‪ ،‬ولی پشت سر آنها پیش سایر‬
‫همکاران و افراد شرکت بدگویی نکنید‪ ،‬چرا که هیچوقت نمیتوان مطمئن شد چه کسی او را شناخته و چه کسی‬
‫فریب او را خورده است‪ .‬اگر شما فردی هستید که دوست دارد سرش در کار خودش باشد و فقط روی توسعۀ‬
‫محصوالت خالقانه و جذاب تمرکز کند‪ ،‬نزد افراد سیاست مدار باید در این استراتژی تجدیدنظر کنید‪ .‬اگر برای‬
‫ارتقای کاری تالش نکنید‪ ،‬چون دوست ندارید که درگیر «بازیهای شرکت» شوید‪ ،‬ممکن است ببینید که یک‬
‫فرد با سیاست به جای شما ترفیع گرفته است‪ .‬در این حالت عالوه بر همکار سیاستمدار با یک مدیر بد نیز روبهرو‬
‫هستید‪ .‬جلوتر در بخش ادارۀ روابط سازمانی دربارۀ این موضوع صحبت خواهیم کرد‪.‬‬
‫‪148‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫سازمان بد‬

‫با رشد شرکت‪ ،‬کاغذبازی و فرایندهای اداری در تالش برای مدیریت سود‪ ،‬کاهش ریسک و افزایش قابلیت‬
‫پیشبینی امور‪ ،‬به مرور بیشتر و بیشتر میشوند و بار زیادی را روی سازمان میگذارند‪ .‬چنین تشریفات و مقرراتی‬
‫کمکم میتوانند تا اندازهای زیاد شوند که مانع پیشرفت و موفقیت شرکت شوند‪ .‬همانند مدیران بد‪ ،‬دربارۀ‬
‫سازمان های بد نیز اطالعات زیادی نوشته شده است‪ .‬در این بخش ما به بررسی آن دسته از ویژگیهای بد سازمانی‬
‫میپردازیم که میتوانند مستقیماً روی عملکرد اعضای تیم تأثیر منفی بگذارند‪.‬‬

‫واقعیت ساده و انکارناپذیر این است که بیشتر شرکتها «مهندسیمحور» نیستند؛ به این معنا که مهندسین‬
‫صرفاً ابزار و وسیلهای هستند برای احقاق اهداف و مقاصد غیرفنی شرکت‪ .‬در نتیجه‪ ،‬ادارهکنندگان امور درک‬
‫صحیحی از مسائل فنی و مهندسی ندارند و تمرکز آنها روی نیازهای تجاری شرکت است‪ .‬بنابراین نیازهای‬
‫غیرمعمول و توقعات غیرواقعی از تیم مهندسی دارند‪ .‬حتی اگر فردی با دانش فنی مناسب عضو هیئترئیسۀ چنین‬
‫شرکتی شود و از تیم مهندسی دفاع کند‪ ،‬به مرور با افرادی که سالمتی و رضایت کارمندان را فدای نیازهای تجاری‬
‫شرکت میکنند‪ ،‬جایگزین می شود‪ .‬این طرز فکر رهبران شرکت‪ ،‬خود را به صورت ضرباالجلهای غیرمنطقی و‬
‫کمبود نیروهای متخصص و ماهر برای اتمام پروژهها نشان میدهد‪ .‬در چنین شرکتهایی شما وقت زیادی را برای‬
‫درخواست یک قطعۀ سختافزاری اتالف میکنید و تیم شما مجبور میشود هفتهها درگیر توسعۀ پروژهای باشد‬
‫که میتوانست با هزینۀ خیلی کمی خریداری شود‪ .‬این اتفاق مدام در شرکتهایی که با مهندسین خود به چشم‬
‫یک «واحد کار» یا صرفاً «منبع انسانی» نگاه میکنند تکرار میشود و آنها را در تصمیمگیریهای مهم دخیل‬
‫نمیکنند‪.‬‬

‫بدترین نوع سازمانها آن هایی هستند که ساختار فرمان و اجرا را مانند حکومتهای ملوکالطوایفی تعریف‬
‫کرده اند‪ .‬چند سال پیش یکی از دوستان ما به نام تِرِنس در شرکتی کار میکرد که قواعد سفت و سختی برای‬
‫گزارش ایرادهای نرمافزاری بین تیمها داشت‪ .‬یکی از تیم ها با تغییری که در کد ایجاد کرده بود باعث شده بود تا‬
‫قسمت کد تِرِنس دچار مشکل شود و هر چند ساعت با مشکل کمبود حافظه مواجه شود‪ .‬به جای آنکه مستقیماً‬
‫به تیم مسئول ایمیل بزند‪ ،‬یا به تاریخچه کدهای آن ها نگاه کند‪ ،‬تِرِنس تمام شب را بیدار ماند و تا جایی که‬
‫میتوانست دربارۀ این ایراد و مشکل اطالعات مختلفی جمع کرد تا پرونده محکمی علیه این تیم تهیه کند‪ .‬نهایتاً‬
‫تمام اطالعات جمع شده را برای مدیرش ارسال کرد‪ ،‬مدیرش به رئیس بخش ایمیل زد‪ ،‬رئیس بخش به رئیس‬
‫بخش تیم مسئول ایمیل زد‪ ،‬رئیس بخش تیم مسئول به مدیر تیم مسئول ایمیل زد و مدیر تیم مسئول شخصی‬
‫که دربارۀ آن تکه از نرم افزار اطالعات الزم را داشت شناسایی کرد‪ .‬بیش از ده روز بعد‪ ،‬تِرِنس در یک جلسه کنار‬
‫دو مدیر‪ ،‬دو رئیس بخش و سه مهندس دیگر نشسته بود تا دربارۀ این ایراد نرمافزاری صحبت کنند و بررسی کنند‬
‫که آیا میتوانند این مشکل را قبل از انتشار نسخۀ بعدی برطرف کنند یا خیر‪ .‬احمقانه است؟ متأسفانه چنین‬
‫اتفاقی خیلی معمول است‪ .‬از سوی دیگر وقتی فیتز به تازگی به گوگل پیوسته بود‪ ،‬همان هفتۀ اول یک اشتباه‬
‫‪149‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫تایپی در کد جی‪ .‬میل پیدا کرد‪ ،‬آن را اصالح کرد و برای تیم جی‪ .‬میل فرستاد‪ .‬آنها نیز از او بابت کمکش تشکر‬
‫کردند‪.‬‬

‫بسیاری از شرکتها مملو از آدمهایی هستند که روی سلسلهمراتب اداری وسواس عجیبی دارند‪ 1 .‬در نتیجه‬
‫مبارزه بر سر قدرت بسیار معمول است و مدیران برای حفظ نیروهای ارزشمند خود از انتقال اعضای تیمشان به‬
‫سایر تیمها جلوگیری می کنند‪ ،‬حتی اگر چنین انتقالی به نفع اهداف شرکت و خود عضو تیم باشد‪.‬‬

‫آیا تاکنون شرکتتان با شما مانند یک کودک شرور رفتار کرده است؟ شرکت با یک فایروال سفت و سخت‬
‫دسترسی شما به بعضی از وبسایتها را محدود کرده است؟ شما را مجبور میکند که تمام ساعات و دقایق کاری‬
‫روزتان را با دقت ثبت کنید؟ بعضی از سازمانها کارایی شما را با معیارهای بیمعنی و بسیار نادرست نظیر تعداد‬
‫‪2‬‬
‫خطوط کدهای نوشتهشده در هفته اندازهگیری میکنند‪.‬‬

‫هنوز کارمندانی وجود دارند که معیار موفقیتشان به جای اینکه تعداد محصوالتی که تولید کردهاند باشد‪ ،‬تعداد‬
‫جلساتی است که به آن دعوت می شوند‪ .‬شرکت شما ممکن است در اصول بسیار مهمی نظیر تمرکز‪ ،‬مسیر و هدف‬
‫)‪(Vision‬مشکالت جدی داشته باشد‪ .‬چنین کمبودهایی معموالً در نتیجۀ تعداد بیش از اندازۀ عناصر‬

‫‪ .1‬عالوه بر این‪ ،‬در بسیاری از شرکتهای بههم ریخته‪ ،‬افراد بیشتر درگیر عناوین شیلی هستند تا کارایی و رضایت خودشان‪.‬‬
‫ُ‬
‫‪ .2‬اصوال نباید ت داد خطوط ِ‬
‫کد برداشتهشده از ک ِد اضافهشده ارزشمندتر باشند؟‬
‫‪150‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫تصمیمگیرنده است‪ .‬وقتی کمیتهها به جای افراد تصمیم می گیرند‪ ،‬دستورات متناقض افزایش یافته و افراد در‬
‫حلقههای کوچکتر به دنبال اهداف خودشان حرکت میکنند‪ ،‬به جای اینکه همه در جهت مسیر کلی شرکت گام‬
‫بردارند‪.‬‬

‫تخلفاتی که مطرح کردیم‪ ،‬شرکتهای زیادی انجام میدهند و تخلفات زیاد دیگری هم وجود دارد که در کنار‬
‫اینها مرتکب میشوند‪ .‬ولی با وجود این‪ ،‬تمام این شرکتها باالخره مجموعهای از انسانها هستند و برای اینکه‬
‫بتوانید انسان ها را وادار کنید تا به شما کمک کنند نکات و ترفندهایی را میتوانید به کار بگیرید‪.‬‬
‫‪151‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫ادارۀ روابط سازمانی‬

‫اینجا یک محیط شبیهسازی شده برای دعواست! تمام اینجا مشابه محیط ماتریکس برنامهنویسی شده‪ .‬قوانین‬
‫اصلی مثل جاذبۀ زمین کامالً شبیه ماتریکس هستند‪ .‬چیزی که باید یاد بگیری این است که این قواعد مثل قوانین‬
‫کدگذاری شده در یک سیستم کامپیوتری هستند‪ .‬بعضی از آنها را میتوان خم کرد و بعضی را میتوان زیر پا‬
‫گذاشت‪ .‬فهمیدی؟ حاال اگر میتوانی من رو بزن!‬
‫«مورفیوس در فیلم ماتریکس»‬

‫دقیقاً مثل محیط شبیهسازیشدۀ مبارزه‪ ،‬شرکتها نیز از دستورات و قواعد مختلفی ساخته شدهاند‪ .‬بعضی از‬
‫این قوانین را میتوان خم کرد و بعضی را میتوان زیر پا گذاشت‪ .‬اگر تمرکز شما روی حالت ایدئال و قواعدی باشد‬
‫که «باید» در شرکت انجام شوند‪ ،‬معموالً ناامید و مستأصل خواهید شد‪ .‬عیب و نقصها را بپذیرید و تالش کنید‬
‫تا مابین ساختار و سلسلهمراتب شرکت راه و روشی را پیدا کنید که به وسیلۀ آن بتوانید کارهای خودتان را پیش‬
‫ببرید و به اهدافتان برسید‪ .‬صرفنظر از اینکه سازمانی که در آن کار میکنید خوب باشد یا بد‪ ،‬معتقدیم که‬
‫استراتژیهای زیر به شما برای پیش بردن کارهایتان کمک خواهند کرد‪.‬‬
‫‪152‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫‪1‬‬
‫عذرخواهی از اجازه گرفتن راحتتر است‬

‫پیش از هر چیزی به دنبال این باشید که ببینید تا کجا میتوان از بین مقررات شرکت قسر در رفت‪ .‬اگرچه‬
‫اجازه گرفتن از سایرین به شما کمک میکند که مسئولیت تصمیمگیری را به دوش شخص دیگری بیندازید‪ ،‬ولی‬
‫در مقابل به آن شخص فرصت «نه» گفتن را نیز میدهید‪ .‬دقت کنید چه کارهایی را میتوان بدون تأییدیۀ دیگران‬
‫در شرکت انجام داد‪ .‬توصیۀ ما این است که هرجا ممکن بود‪ ،‬کاری را انجام دهید که فکر میکنید به سود اهداف‬
‫شرکت است‪.‬‬

‫حتی اگر کامالً خود را آماده کرده اید تا برای بخشش التماس کنید‪ ،‬موضوعاتی که ارزش چنین مبارزهای را‬
‫دارند با دقت ان تخاب کنید‪ .‬هر بار شما در شرکت ادعایی علیه یا در مقابل فرد دیگری مطرح کنید از ذخیرۀ سرمایۀ‬
‫قدرت سیاسی خودتان هزینه میکنید‪ .‬اگر سرمایۀ سیاسی خود را خرج امور کماهمیت کنید‪ ،‬برای مسائلی که‬
‫ارزش بیشتری دارند اندوخته ای نخواهید داشت‪ .‬برای اموری مبارزه کنید که یا برایتان بیشترین اهمیت را دارند‬
‫و یا احتمال میدهید که میتوانید در آنها پیروز شوید‪ .‬مصرف کردن سرمایه سیاسی تان برای مبارزاتی که در‬
‫آنها شانسی برای برنده شدن ندارید‪ ،‬یک کار بیهوده و استرسآور است که جلوی پیشرفت کاری شما را میگیرد‪.‬‬
‫در بخش «حساب بانکی قدرت سیاسی شما‪ »،‬در این باره بیشتر صحبت میکنیم‪.‬‬

‫اگر مسیر «معذرتخواهی» را انتخاب میکنید‪ ،‬داشتن همکارانی که با شما و ایدههایتان همنظر هستند بسیار‬
‫مفید خواهد بود‪ .‬مخصوصاً اگر ایده های شما ریسک و خطر باالیی داشته باشند‪ .‬بهتر است که این همکاران هم‬
‫ایدۀ خوبی از کارهایی که در شرکت میتوان بدون اجازه انجام داد و قسر در رفت نیز داشته باشند‪.‬‬

‫هاپر‪ ،‬یکی از توس هدهندگان زبان برنامهنویسی ‪ COBOL‬نسبت دادهاند‪.‬‬ ‫‪ .1‬این جمله را به ِگ ِری‬
‫‪153‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫اگر راه را پیدا نمیکنید‪ ،‬راهی بسازید‬

‫یک روش دیگر برای ایجاد تغییر در یک سازمان این است که آدمهای زیادی را دربارۀ ایدههایتان قانع کنید‪.‬‬
‫اگر الزم است که تعدادی از همکارانتان با شما همعقیده شوند‪ ،‬کاغذبازیها و فرایندهای اداری نمیتوانند جلوی‬
‫عملی شدن ایدههای شما را بگیرند و مدیریت به ناچار مجبور میشود آنها را به رسمیت بشمارد‪ .‬ممکن است‬
‫ایده های شما را قبول کنند یا در مقابل آن (با صرف بودجهای از سرمایۀ سیاسی خود) بایستند‪ .‬این ترفند طی‬
‫سال های گذشته به مهندسین بسیاری کمک کرده تا نظراتشان را عملی کنند‪ .‬مثالً به این روش توانستهاند مدیریت‬
‫را قانع کنند که اجازه دهند از نرمافزارهای متنباز برای آسانتر کردن کارها در پروژه استفاده کنند‪.‬‬

‫متقاعدسازی به کمک دیگران‬

‫یک روش برای افزایش احتمال موفقیت در متقاعد کردن یک شخص این است که آدمهای دیگری را با خود‬
‫همنظر کنید و کاری کنید تا یکی از آن ها ایده یا پیشنهاد شما را با آن شخص مطرح کند‪ .‬حتی اگر شخصِ مورد‬
‫نظر از این نقشۀ شما به خوبی مطلع باشد‪ ،‬طبق اصول ابتدایی روانشناسی انسان‪ ،‬احتمال تأثیرگذاری پیشنهاد‬
‫شما افزایش مییابد‪ ،‬چرا که این ایده از طرف آدمهای متعددی مطرح میشود‪.‬‬

‫اصوالً موضوع ایدهپردازی‪ ،‬عجیب خارقالعاده است‪ :‬یک ایده به راحتی میتواند به موفقیت برسد‪ ،‬اگر بحث‬
‫مالکیت ایده و اعتباردهی به یک شخص خاص برای بیانِ آن مطرح نباشد! گاهی میبینید که آدمها فقط در‬
‫صورتی حاضرند یک ایده را پیگیری کنند که در اعتبار طرح ایده سهمی داشته باشند‪ .‬بنابراین باید تصمیم بگیرید‬
‫‪154‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫که چه چیزی برای شما اهمیت بیشتری دارد‪ :‬اخذ اعتب ار برای طرح یک ایده یا انتشار هرچه بیشتر موضوع ایده‪.‬‬
‫با وجود اینکه احتماالً بسیار سخت خواهد بود که ببینید شخصی ابتکار و پیشنهاد شما را به نام خودش ثبت کرده‬
‫و مطرح میکند‪ ،‬این روش سریعترین راه برای عملی شدن ایدۀ شماست‪ .‬به این فکر کنید که در این حالت ایدۀ‬
‫شما به جای اینکه در نطفه خفه شود‪ ،‬به گوش تعداد بیشتری از آدمها خواهد رسید‪.‬‬

‫حذف عادات بد در یک سازمان‪ ،‬درست مثل عادات بد انسانها سخت و دشوار است‪ .‬یکی از معلمان قدیمی‬
‫بِن حرف جالبی میزد‪« :‬حذف یک عادت بد غیرممکن است‪ ،‬مگر آنکه عادت بد را با یک عادت خوب جایگزین‬
‫کنید‪ ».‬هر آدمی که برای ترک سیگار تالش کرده باشد‪ ،‬به خوبی با این قضیه آشناست‪ .‬شرکتها و سازمانها هم‬
‫همین طور هستند‪ .‬اگر می خواهید یک فرایند و عادت بد را از بین ببرید‪ ،‬یک عادت بهتر را جایگزین آن کنید‪.‬‬
‫یک جلسۀ هفتگی را دوست ندارید؟ آن را با یک جلسۀ متفاوت یا یک نوع ارتباط جمعی دیگر جایگزین کنید‪ .‬از‬
‫مراحل یک گزارش نویسی ناراضی هستید؟ ناله و شکایت نکنید‪ ،‬گزارش بهتری بنویسید که به قدری خوب باشد‬
‫تا هیچکس نتواند به آن بی توجهی کند‪ .‬وقتی عادت جایگزین را پیدا کردید‪ ،‬زمان این میرسد تا با نیروی اینرسی‬
‫دائمی که همیشه جلوی تغییر را میگیرد مبارزه کنید‪ .‬توصیۀ ما این است که از تکنیک «پیشنهاد امتحان کردن»‬
‫استفاده کنید‪ .‬بدین صورت که به سایرین پیشنهاد کنید تا فرایند جایگزین را چند هفته به صورت آزمایشی‬
‫امتحان کنند تا ببینند چطور است‪ .‬این روش باعث میشود که تغییرات جدید ابتدا کمتر دائمی به نظر برسند و‬
‫کمتر ترسناک باشند‪ .‬وقتی همه از روش جدید راضی باشند‪ ،‬فراموش خواهند کرد که این عادت جدید را به صورت‬
‫آزمایشی انجام میدادند‪.‬‬
‫‪155‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫مدیریت فرا تیمی‬

‫صرفنظر از اینکه عضو یا رهبر تیم باشید‪ ،‬بخشی از وقتتان را باید برای مدیریت مسائل خارج از تیمتان‬
‫اختصاص دهید‪ .‬این کار به این معنی است که باید تالش کنید تا هم مدیرتان و هم سایر افراد خارج از تیم شما‬
‫نهتنها از کارهایی که انجام میدهید باخبر باشند‪ ،‬بلکه اطمینان دارند که کارهایتان را به خوبی انجام میدهید‪.‬‬
‫الزم است که خودتان را به دیگران اثبات کنید و قابلیتهایتان را به خوبی نشان دهید‪.‬‬

‫در فصل ششم توضیح خواهیم داد که در تعهدات خود تا جایی که امکان دارد قولهای کم و محدودی بدهید‪،‬‬
‫ولی در پایان نتیجه ای بیش از آنچه وعده داده بودید تحویل دهید‪ .‬منظور ما این نیست که برآورد زمانی کارها را‬
‫بیدلیل زیاد کنید و ضرباألجل کارها را بیاساس عقب بیندازید؛ بلکه توصیه ما این است که تا حد امکان در‬
‫مورد کارهایی که احتماالً نمیتوانید تهیه و آماده کنید‪ ،‬تعهد ندهید‪ ،‬حتی اگر این به معنی «نه» گفتنهای بسیار‬
‫باشد‪ .‬اگر دائماً مهلت ها را از دست بدهید و در تعهداتتان بدقولی کنید‪ ،‬همکارانتان دلیلی برای اعتماد کردن به‬
‫شما پیدا نمیکنند و برای درخواستهای بعدی به سراغ افراد دیگری میروند‪.‬‬

‫توصیه می کنیم که وقت و انرژی خود را بیشتر به انتشار محصوالت جدید اختصاص بدهید تا هر چیز دیگری‪.‬‬
‫تولید محصول بیش از هر چیزی در شرکت به شما اعتبار و شهرت میدهد و ذخیرۀ سرمایۀ سیاسی شما را افزایش‬
‫میدهد‪ .‬هر چقدر که رفع ایراد برنامهها و تمیزکاری کد وسوسهبرانگیز باشد‪ ،‬تقریباً هیچوقت برای افراد خارج از‬
‫تیمتان ارزشی نخواهد داشت‪ .‬در چنین حالتی در موقعیت خجالتآوری قرار میگیرید که عمالً چیزی برای نمایش‬
‫ندارید که از لحاظ سیاسی در شرکت حائز اهمیت باشد‪ 1 .‬در این حالت نه تنها اعتبار خود را از دست میدهید‪،‬‬
‫بلکه شاید حتی پروژۀ محصول شما منحل شود‪.‬‬

‫کارهای «تهاجمی» و کارهای «تدافعی»‬

‫آن اوایل که بِن مدیر شده بود‪ ،‬تیم او زیر بار بدهیهای فنی زیادی در کد و پروژه قرار گرفته بود‪ .‬او اولویت‬
‫اصلی تیم را تا مدتها تمیزکاری کدها و رفع اشکاالت برنامه قرار داد‪ .‬مدیران باالسری او مخالفتی با برنامههای او‬
‫نکردند و اجازه دادند تا بِن و تیمش کارشان را شروع کنند‪ .‬با وجود این تأییدیۀ ابتدایی‪ ،‬پس از مدتی مدیران بِن‬
‫از عملکرد تیم ناراضی به نظر میآمدند و نگران این بودند که چرا تیم «هیچ کاری انجام نمیدهد؟» ولی در واقعیت‬

‫‪ .1‬منظور ما این نیسررت که ف الیتهای پیشررگیریکننده نظیر رفع ایراد و تمیزکاری کد مهم نیسررتند‪ ،‬بلکه میگوییم چنین کارهایی به سررختی‬
‫میتوانند افراد خارج از تیم و مدیریت باالتر را تحتتأثیر قرار دهند‪.‬‬
‫‪156‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫تیم بِن کار های زیادی را انجام داده بودند و موفق شده بودند وضعیت پروژه و کد را به مراتب بهتر و تمیزتر کنند‪.‬‬
‫ولی به نظر میآمد که چنین کارهایی هیچ تأثیری از لحاظ روانی روی افراد خارج از تیم نمیگذارد و برای سایرین‬
‫بیشتر کسلکننده است‪.‬‬

‫بعد از چنین تجربۀ بدی‪ ،‬بِن کارهای تیم را به دو دستۀ «تهاجمی» و «تدافعی» تقسیم کرد‪ .‬کارهای تهاجمی‬
‫آن دسته از فعالیتهایی هستند که موجب افزایش یک قابلیت درخشان جدید در محصول می شوند که برای‬
‫کاربران قابل تشخیص و قابل رؤیت هستند‪ .‬چنین کارهایی به سادگی می توانند کاربران و سایر افراد خارج از تیم‬
‫را هیجانزده کنند (مثالً بهتر کردن رابط گرافیکی و یا بیشتر کردن سرعت برنامه)‪ .‬کارهای تدافعی ولی تالشهایی‬
‫هستند که کمک میکنند تا نرمافزار در طوالنیمدت سالمتی و توانایی بیشتری داشته باشد؛ مثالً افزایش کارایی‬
‫کد از طریق تغییر الگوهای پایگاه داده‪ ،‬دوبارهنویسی یک قابلیت نرمافزار‪ ،‬انتقال دادهها و یا توسعۀ مراحل بازبینی‬
‫کارهای تدافعی‪ ،‬به استحکام و پایداری نرمافزار کمک می کنند و اگرچه بسیار مهم و اساسی هستند‪ ،‬معموالً هیچ‬
‫اعتبار و توانایی سیاسیای بابت آنها کسب نمیکنید‪ .‬اگر تمامِ وقت خود را صرف کارهای تدافعی کنید‪ ،‬همه فکر‬
‫میکنند که توسعۀ نرم افزار محصول تیم شما متوقف شده است‪ .‬به هر حال باور ما از وضعیت یک چیز‪ ،‬بیشتر به‬
‫درک و احساس و نحوۀ تفکر ما دربارۀ آن بستگی دارد‪.‬‬
‫‪157‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫شانس و محبت کردن‬

‫صرفنظر از نوع شرکتی که در آن کار میکنید‪ ،‬گاهی شاید ساخت موقعیت و افزایش شانس و اقبال خیلی‬
‫دشوار نباشد‪ .‬ریچارد ویزمن‪ ،‬نویسندۀ کتاب «عامل شانس‪ ،»1‬آزمایشی دربارۀ قدرت افراد برای فرصتیابی و‬
‫شناسایی بخت و اقبال انجام داده است ‪:2‬‬

‫به هر دو گروه آدمهای خوش شانس و بدشانس یک روزنامه دادم و از آنها خواستم بگویند تعداد عکسهای‬
‫چاپ شده در روزنامه چقدر است‪ .‬آدم های بدشانس به طور متوسط دو دقیقه صرف شمارش عکسها کردند‪ ،‬در‬
‫حالی که آدمهای خوش شانس بعد از چند ثانیه آمادۀ پاسخ گویی بودند‪ .‬چرا؟ چون در صفحۀ دوم روزنامه یک پیام‬
‫بزرگ با حروف درشت که نیمی از صفحه را اشغال کرده بود وجود داشت که اینطور نوشته بود‪« :‬نیازی به شمارش‬
‫نیست‪ .‬این روزنامه ‪ 43‬عکس دارد‪ ».‬جواب سؤال من دقیقاً روبهروی چشمان شرکتکنندهها بود‪ ،‬ولی آدمهای‬
‫بدشانس عموماً به آن توجهی نداشتند؛ در حالی که خوششانسها آن را دیدند‪.‬‬
‫او در ادامه توضیح میدهد که آدمهای خوش شانس مهارتِ پیدا کردن فرصتها و موقعیتهایی را دارند که‬
‫شانس و اقبال آنها را افزایش میدهد‪ .‬ما معتقدیم که این نظریه در مورد کارمندان یک شرکت نیز صدق میکند‪.‬‬
‫اگر تمرکز شما تمام و کمال روی شغل و وظایف خودتان و در جهت تمام کردن تکالیف خودتان باشد و نه هیچچیز‬
‫دیگر‪ ،‬شانس این را ندارید که موقعیتها و فرصتهای خوب را پیدا کنید‪ .‬ولی اگر هر زمانی که امکانش را داشتید‬
‫به همکارانتان در کارهایشان کمک کنید‪ ،‬معموالً آنها نیز در فرصت مناسب محبت شما را پاسخ میدهند‪ .‬البته‬
‫هیچ وقت هنگام کمک و محبت کردن نباید فکر کنید که شخص مقابل وظیفه دارد کمکِ شما را جبران کند و‬
‫انتظار داشته باشید که روزی محبت شما را جواب دهد‪.‬‬

‫‪1. The Luck Factor - Published by Miramax - ISBN: 978-1401359416‬‬

‫‪2. http://bit.ly/luck_skill‬‬
‫‪158‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫حساب پسانداز سیاسی ــ اجتماعی شما‬

‫در هر شرکتی یک بازار مخفی بر پایۀ محبت و ادای دِین بین افراد وجود دارد که هیچ ارتباطی با ساختار‬
‫سلسلهمراتبی شرکت ندارد‪ .‬لطف و کمک شما به همکاران‪ ،‬اصلیترین منبع برای افزایش حساب پسانداز سیاسی‬
‫ــ اجتماعی شماست‪ .‬معموالً کار یا مشکلی وجود دارد که اگرچه مسئولیت آن به عهدۀ شخص دیگری است‪ ،‬ولی‬
‫انجام آن می تواند کمک بزرگی باشد‪ .‬بهتر است همیشه به دنبال فرصتی باشید تا به دیگران کمک کنید‪ .‬بیشتر‬
‫اوقات این خود افراد هستند که پیش شما میآیند و از شما بابت کاری درخواست کمک میکنند‪ .‬انجام چنین‬
‫محبتهایی هر بار کمی اعتبار به حساب پسانداز سیاسی ــ اجتماعی شما اضافه میکند‪ .‬به چنین اعتباراتی به‬
‫چشم شرط بندی نگاه کنید‪ .‬بعضی افراد به شما احساس دین میکنند و محبت شما را پاسخ میدهند و گاهی‬
‫عدهای محبت شما را فراموش میکنند‪ .‬حتی گاهی اوقات بعضی از همکارانتان محبت شما را چندین برابر بیشتر‬
‫و بزرگتر جبران میکنند‪ .‬از شما به عنوان شخصی یاد میکنند که در زمان گرفتاری به آنها کمک کردید‪ .‬با‬
‫مرور زمان وقتی یک روز شما در کاری نیاز به کمک داشتید‪ ،‬آنها حاضر و آمادهاند تا به شما کمک کنند‪ .‬حتی‬
‫اگر هیچوقت محبت شما را پاسخ ندهند‪ ،‬هنگامِ کمک به آنها‪ ،‬شما تجربۀ جدیدی کسب کردید و احتماالً موضوع‬
‫جدیدی در مورد کار آنها یاد گرفتهاید‪ .‬گذشته از همۀ این صحبتها‪ ،‬کمک و محبت به دیگران‪ ،‬عامل حس‬
‫رضایت و شادی در شما خواهد بود‪ .‬هنگام کمک کردن‪ ،‬به غیر از اندکی زمان و تالش‪ ،‬چه چیز دیگری را از دست‬
‫میدهید؟‬

‫وقتی برای کاری نیاز به کمک دیگران دارید می توانید از همان حساب پسانداز سیاسی ــ اجتماعی خود‬
‫برداشت کنید‪ .‬شاید الزم باشد از کسی بخواهید لطفی در حق شما انجام دهد یا ممکن است به اشتباه در کار‬
‫شخص دیگری دخالت کرده باشید‪ ،‬یا حتی شاید در موقعیتی صرفاً با یکی از همکارانتان اختالفنظر داشته باشید‪.‬‬
‫سعی کنید مهارت تشخیص اینکه چه زمانی به حساب پسانداز سیاسی ــ اجتماعی خود اضافه میکنید و چه‬
‫زمانی از آن برداشت میکنید را به دست بیاورید‪ .‬در غیر این صورت‪ ،‬به احتمال زیاد حساب پسانداز شما به زودی‬
‫خالی خواهد شد و در شرکت هیچ قدرت و نفوذی نخواهید داشت‪.‬‬
‫‪159‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫یکی از نکات جالب حساب پسانداز سیاسی ــ اجتماعی این است که این حساب با خروج شما از شرکت خالی‬
‫نخواهد شد‪ .‬هنوز می توانید برای درخواست کمک از همکاران قدیمی به سرمایۀ سیاسی ــ اجتماعی خود اتکا‬
‫کنید‪ .‬دقیقاً به همین دلیل است که هنگام خروج از شرکت نباید تحت هیچ شرایطی پلهای پشت سر را خراب‬
‫بیایند‪1 .‬‬ ‫کرد‪ ،‬اگرچه ممکن است بسیار وسوسهکننده به نظر‬

‫‪ .1‬بیشتر صنایع از آنچه که فکر میکنید بسیار کوچکتر هستند و آدمها بیشتر از چیزی که فکر میکنید با همدیگر صحبت میکنند‪ .‬بنابراین‬
‫فردی که امروز با آن مشکل دارید ممکن است همان فردی باشد که ده سال ب د فرم تقاضای کار شما را بررسی میکند‪ .‬خرا کردن پلهای پشت‬
‫سر تقریبا هیچوقت فکر عاقالنهای نیست‪ ،‬مگر آنکه برنامۀ شما این باشد که به یک جزیرۀ دورافتاده نقل مکان کنید و سبدهای حییری ببافید‪ .‬دوست‬
‫میآید و میرود‪ ،‬ولی دشمنان روی هم جمع میشوند‪.‬‬
‫‪160‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫به یک جایگاه امن ارتقا پیدا کنید‬

‫بیشتر مهندسین فکر می کنند که برای کسب ترفیع و ارتقای کاری‪ ،‬تنها چیزی که الزم است این است که‬
‫وظایف خود را بهنحواحسن انجام دهند‪ .‬متأ سفانه شرکتهای کمی اینگونه هستند و در بیشتر سازمانها و‬
‫شرکتها‪ ،‬عالوه بر اینکه باید وظایف خود را به بهترین وجه انجام دهید‪ ،‬برای گرفتن ترفیع باید کمی در راستای‬
‫«ارتقا و پیشرفت» نقش بازی کنید و تالش مضاعف داشته باشید‪.‬‬

‫اگر از جایگاه و موقعیت خود در کار راضی باشید‪ ،‬شاید ترجیح دهید که خود را درگیر بازیهای ارتقا و ترفیع‬
‫نکنید‪ ،‬ولی احتماالً با این کار وضعیت شما آسیبپذیر خواهد شد‪ .‬مثالً ممکن است ساختار اداری شرکت تغییر‬
‫کند و شما به تیمی منتقل شوید که رهبر خوبی نداشته باشد یا درگیر شخص سیاستمدار شرکت شوید‪.‬‬

‫هرچه جایگاه شما در شرکت باالتر برود (چه به عنوان عضو تیم و چه به عنوان رهبر تیم)‪ ،‬روی سرنوشت کاری‬
‫خود کنترل بیشتری خواهید داشت‪ .‬کمی تالش برای کسب درجۀ باالتر و ارتقای شغلی‪ ،‬وقتی که حتی از وضعیت‬
‫اکنون خود راضی هستید‪ ،‬بهترین سرمایهگذاری در شادی و امنیت کاری شماست‪ .‬دستاوردهای خود را یادداشت‬
‫‪161‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫کنید تا از آنها در ارزیابیهای شخصی خود استفاده کنید‪ .‬رزومۀ خود را به روز نگه داشته ‪ 1‬و با مدیر خود به‬
‫اشتراک بگذارید‪ .‬فرایند و پیشنیاز های ترفیع در شرکت را مطالعه کنید و با مدیر خود دربارۀ کارهایی که الزم‬
‫است برای به دست آوردن ارتقای کاری انجام دهید‪ ،‬شفاف صحبت کنید‪ .‬حتی اگر در ترفیع کاری هیچ قطعیتی‬
‫وجود نداشته باشد‪ ،‬هنوز برای باال بردن احتمال آن‪ ،‬کارها و تالشهای زیادی میتوان انجام داد‪.‬‬

‫‪ .1‬برخالف توصیههای عمومی ما در این کتا ‪ ،‬متن رزومۀ شما دقیقا جایی است که شما باید غرور خود را به کار بگیرید و از فروتنی خودداری‬
‫کنید‪ .‬ما طرفدار خیالپردازی در رزومه نیستیم‪ ،‬ولی توصیه میکنیم که تواناییها و قابلیتهای خودتان را با صدای بلند فریاد بزنید‪.‬‬
‫‪162‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫به دنبال دوستان قدرتمند باشید‬

‫هر شرکتی یک سلسلهمراتب نانوشته و در سایه دارد که قدرت و تأثیرگذاری افراد را نشان میدهد‪ .‬آدمها در‬
‫این سلسلهمراتب به دستههای مشخصی تقسیم میشوند‪.‬‬

‫«متصلکنندگان» افرادی هستند که آدمهای زیادی را در گوشه و کنار سازمان میشناسند و میتوانند شخص‬
‫مناسب برای هدف شما را معرفی کنند‪ .‬برای انجامِ بعضی از کارها فقط کافیست یک فرد خاص را پیدا کرد و‬
‫متصلکنندگان دقیقاً همکارانی هستند که میتوانند به شما در این راستا کمک کنند‪.‬‬

‫«کهنهکاران» آن دسته از افراد قدیمی در شرکت هستند که شاید مقام باالیی نداشته باشند‪ ،‬ولی به دلیل سابقۀ‬
‫کار زیادشان‪ ،‬دانش و تجربۀ باالیی در مورد نوع کارهای سازمان دارند‪ .‬در نتیجه‪ ،‬چنین افرادی قابلیت تأثیرگذاری‬
‫باالیی در امور شرکت خواهند داشت‪ .‬وقتی میخواهید از پیچوخم فرایندهای شرکت سر درآورید یا برای ایدۀ خود‬
‫نیازمند یک حامی هستید که مورد احترام همه باشد‪ ،‬بهترین کار این است که سراغ کهنهکاران شرکت بروید‪.‬‬

‫بیشتر افراد معموالً این موضوع را به شوخی بیان میکنند‪ ،‬ولی واقعیت این است که منشیها و دستیاران اداری‬
‫قدرت زیاد و توانایی تأثیرگذاری باالیی در سازمانها دارند‪ .‬آنها معموالً نمایندۀ مدیران و هیئترئیسه هستند و‬
‫نقشی کلیدی در راستای هماهنگی امور و ادارۀ کارها دارند‪ .‬بنابراین با مسئولیت خود (و با به خطر انداختن زندگی‬
‫کاری خود) با آنها بد رفتار ن کنید‪ .‬هیچ فرصتی را برای خوشحال کردنشان از دست ندهید‪ .‬زیربنای اقتصاد مبتنی‬
‫بر لطف و کمک‪ ،‬آنها هستند‪.‬‬
‫‪163‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫چطور از یک شخص بلندپایه درخواستی داشته باشیم… در ایمیل‬

‫وقتی مدتی در یک شرکت کار کرده باشید‪ ،‬باالخره زمانی خواهد رسید که برای درخواستی باید به یک مدیر‬
‫پرمشغله یا هر شخص دیگری ایمیل بزنید‪ .‬شاید برای تیمتان ابزاری نیاز داشته باشید یا بخواهید مسئلهای را رفع‬
‫و رجوع کنید‪ .‬هرچه باشد‪ ،‬احتماالً اولین بار است که می خواهید با این فرد ارتباط برقرار کنید‪ .‬در چنین حالتی‬
‫تقریباً همه اشتباه تازهکاران را مرتکب میشوند‪ .‬جملههای بیهوده و بیمعنی و طوالنی میبافند‪.‬‬

‫فیتز‪ ،‬چهارده سال پیش زمانی که در اپل کار میکرد‪ ،‬یک کامپیوتر «مَک» برای مادرش خریداری کرده بود‬
‫که چند ایراد کارخانهای داشت‪ .‬طبق توصیۀ همکاران‪ ،‬تصمیم گرفت یک ایمیل «کوتاه» برای «استیو جابز»‬
‫بفرستد‪ .‬از این ایمیل میتوان به عنوان یک الگو برای نحوۀ مناسب ارتباط با مدیران بلندپایه استفاده کرد ‪:1‬‬

‫تاریخ‪ :‬پنجشنبه‪ ،‬اول فوریه ‪۲۰۰۱‬‬

‫به‪: [email protected]‬‬

‫موضوع‪ :‬تجربۀ بسیار بد کاربر با سختافزار ما ـ چه کار میتوانم انجام دهم؟‬

‫بسیار سپاسگزار خواهم شد اگر توصیه کنید چطور می توانم این مشکل را حل کنم‪ .‬این قضیه هم برای من و هم برای شرکت اپل‬
‫خجالتآور است‪.‬‬

‫روز مادر‪ ،‬برای مادرم یک کامپیوتر ‪ iMac‬خریدم‪ .‬او معاون یک مدرسه در نیواورلئان است و در مدرسه با یک مکینتاش قدیمی کار میکند‪.‬‬
‫مادرم از داشتن این ‪ iMac‬بسیار هیجانزده بود و حتی تصمیم گرفته بود برای آزمایشگاه مدرسه نیز چند ‪ iMac‬خریداری کند و بودجۀ الزم را‬
‫هم تهیه کرده بود‪.‬‬

‫در ماه ژوئیه‪ ،‬بعد از قرار گرفتن روی حالت خاموشی موقت دیگر روشن نشد‪ .‬یکی از تعمیرگاههای مورد تأیید اپل تشخیص داد که یکی از‬
‫بُردهای الکترونیک آن خراب شده و آن را تعویض کرد‪ .‬مادرم ‪ iMac‬را به خانه آورد‪ ،‬آن را روشن کرد و با صداهای عجیب و غریب و‬
‫تصویر مکِ غمگین مواجه شد‪ .‬به تعمیرگاه بازگشت و آنها این بار یکی از بردهای آنالوگ آن را تعویض کردند‪ .‬در ماه سپتامبر مادرم را‬
‫قانع کردم که دوباره از قابلیت خاموش موقت استفاده کند‪ ،‬اما ‪ iMac‬دوباره روشن نشد و این بار بعد از تالش بسیار و قطع و وصل کاملِ‬

‫‪ .1‬فیتز ابتدا قید داشت که یک ایمیل طوالنی و مفیل برای استیو بفرستد‪ ،‬ولی همکارانش توصیه کردند که متنش را خالصه کند و نکاتی‬
‫مختیر و مفید به همراه یک درخواست مشخص در آن قرار دهد‪.‬‬
‫‪164‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫برق آن موفق شدیم که آن را روشن کنیم‪ .‬پس از آن کالً قابلیت خاموشی موقت را غیرفعال کردیم‪ .‬در ماه دسامبر‪ ،‬صفحۀ مانیتور دوباره‬
‫شروع به سوسو زدن کرد و لرزیدن رنگ های زرد و سبز و آبی بیشتر شد‪ .‬مادرم مجدداً آن را نزد تعمیرگاه برد و اکنون آنجاست‪.‬‬

‫این وضعیت االن من است‪ .‬مادرم فکر میکند که من سربهسرش گذاشتهام و به همه میگوید که ‪ iMac‬او یک کامپیوتر بهدردنخور‬
‫است‪ .‬تا آنجا که من میشناسم‪ ،‬هیچکس در شرکت نمیتواند به من کمک کند‪ .‬آیا میتوانم کاری انجام دهم تا او یک ‪ iMac‬سالم بگیرد؟‬

‫با احترام؛ فیتز‬

‫کمتر از ‪ 20‬ساعت بعد‪ ،‬شخصی از طرف استیو با فیتز تماس گرفت و دو هفته بعد مادر فیتز یک ‪ iMac‬جدید‬
‫در اختیار داشت‪.‬‬

‫یک راز بزرگ‪ :‬وقتی فرصت حل و فصل یک مسئله وجود داشته باشد‪ ،‬معموالً مسئوالن و مدیران صرفنظر‬
‫از میزان مشغلۀ کاری شان خوشحال خواهند شد تا به شما کمک کنند‪ .‬خیلی از آنها از حل کردن مشکالت لذت‬
‫میبرند و تمام آنها اهمیت به دست آوردن اندکی سرمایۀ سیاسی را درک میکنند‪ .‬متأسفانه صندوق ایمیل این‬
‫افراد مملو از ایمیلهای بیشمار است‪ .‬و اگر با یک ایمیل از طرف کسی که هیچوقت ندیدهاند مواجه شوند که از‬
‫‪ 3000‬کلمه و یک متن طوالنی‪ ،‬بدون هیچ فاصلهای بین پاراگرافها تشکیل شده باشد‪ ،‬به احتمال زیاد ‪ 1۵‬کلمۀ‬
‫اول را میخوانند‪ ،‬دکمۀ حذف را فشار میدهند و سراغ ایمیل بعدی میروند‪.‬‬

‫ولی اگر بتوانند با ‪ 10‬ثانیه خواندن یک ایمیل و تکان دادن عصای سحرآمیزشان (ایمیل زدن به دستیارشان‬
‫جهت اقدام) مشکلی را رفع و رجوع کنند‪ ،‬به احتمال خیلی زیاد این کار را انجام میدهند‪ .‬چند ثانیه برای محول‬
‫کردن کار وقت صرف خواهند کرد و مقدار زیادی امتیاز سی اسی از شما کسب میکنند‪.‬‬

‫پس از سالها سعی و خطا‪ ،‬به این نتیجه رسیدهایم که احتمال دریافت پاسخ از ایمیلهای کوتاه بیشتر است‪.‬‬

‫ما این روش را «تکنیک سه نکته و یک درخواست» مینامیم‪ .‬این روش‪ ،‬احتمال به نتیجه رسیدن درخواست‬
‫میدهد‪1 .‬‬ ‫و یا حداقل دریافت پاسخ از هر شخصی (نه لزوماً یک مدیر مسئول) را به شدت افزایش‬

‫یک ایمیل خوب و مطابق با اصولِ سه نکته و یک درخواست‪( ،‬حداکثر) سه نکتۀ اصلی در مورد موضوع مورد‬
‫بحث و یک و فقط یک درخواست دقیق و مشخص دارد‪ .‬همین! نه هیچچیز بیشتر و اضافهای‪ .‬باید ایمیلی بنویسید‬
‫که بتوان آن را به راحتی برای شخص دیگری ارسال کرد‪ .‬اگر در ایمیل خود از این در و آن در صحبت کنید‪،‬‬
‫مطمئن باشید که مخاطب فقط به یکی از موضوعات (دقیقاً همان موضوعی که کمترین اهمیت را برای شما دارد)‬

‫‪ .1‬اخطار‪ :‬این توصیه به شما کمک نمیکند تا با رئی جمهور یا مسئول فروش یک سوپرمارکت زنجیرهای بزرگ زمان میاحبه تنظیم کنید‪ .‬این تکنیک‬
‫فق به درد درخواستهای واقعبینانه میخورد‪.‬‬
‫‪165‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫پاسخ خواهد داد‪ .‬یا حتی شاید بدتر‪ ،‬نیاز بار ذهنی ایمیل شما به قدری زیاد می شود که شخص مورد نظرتان‬
‫احتماالً از پاسخگویی صرفنظر میکند‪.‬‬

‫نکات مطرح شده باید جمالت کوتاهی باشند (هر کدام در یک خط جای بگیرند)‪ .‬درخواست شما نیز باید تا‬
‫آنجا که ممکن است کوتاه باشد‪ .‬اگر به دنبال گرفتن جواب هستید‪ ،‬پاسخگویی را برای مخاطب آسان کنید تا‬
‫بتواند با یک یا دو کلمه کار شما را راه بیندازد‪ .‬نیم دوجین سؤال نپرسید‪ .‬سعی کنید که در هر پاراگراف و ترجیحاً‬
‫در هر ایمیل فقط یک سؤال پرسیده شود‪.‬‬

‫نهایتاً‪ ،‬ایمیل شما باید بر پایه و اصول ‪ HRT‬نوشته شود‪ :‬مؤدبانه‪ ،‬با احترام و عاری از اشکاالت امالیی و دستوری‪.‬‬
‫اگر واقعاً نمی توانید ایمیلتان را کوتاه کنید و نیاز دارید که حتماً اطالعات تکمیلی بیشتری ارائه دهید‪ ،‬این اطالعات‬
‫را در انتهای ایمیل و بعد از امضای خودتان تحت عنوان «اطالعات بیشتر» و یا «موضوعات پیشزمینه» قرار دهید‪.‬‬
‫‪166‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬
‫‪167‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫اکنون که به گذشته نگاه می کنیم‪ ،‬به نظرمان ایمیل فیتز به استیو خیلی هم خوب نبود و شاید طوالنیتر از‬
‫حالت ایدئال بود‪ .‬اگر میخواستیم ایمیل را امروز بنویسیم‪ ،‬اینطور مینوشتیم‪:‬‬

‫تاریخ‪ :‬پنجشنبه‪ ،‬اول فوریه ‪۲۰۰۱‬‬

‫به‪: [email protected]‬‬

‫موضوع‪ :‬تجربۀ بد یک مشتری ـ میتوانید کمک کنید؟‬

‫برای مادرم‪ ،‬که معاون یک مدرسه است‪ ،‬یک کامپیوتر ‪ iMac‬خریدم‪ .‬مادرم از داشتن این ‪ iMac‬بسیار هیجانزده بود و حتی‬
‫میخواست برای آزمایشگاه مدرسه نیز چند ‪ iMac‬بخرد و بودجۀ الزم را هم تهیه کرده بود‪.‬‬

‫ماه ژوئیه‪ ،‬شرکت اپل یکی از بردهای دیجیتال و یک ماه بعد یکی از بردهای آنالوگ آن را عوض کرد‪ .‬در ماه سپتامبر قابلیت خاموشی‬
‫موقت آن به کلی از کار افتاد و در ماه دسامبر صفحۀ نمایشگر دچار مشکالتی شد‪ .‬در حال حاضر این کامپیوتر در تعمیرگاه است‪ .‬مادرم به همه‬
‫میگوید که ‪ iMac‬او یک کامپیوتر بهدردنخور است و تا آنجا که من میشناسم هیچکس در شرکت نمیتواند به من کمک کند‪ .‬آیا میتوانم‬
‫کاری انجام دهم تا او یک ‪ iMac‬سالم به دست بیاورد؟‬

‫با احترام‪ ،‬فیتز‬

‫این ایمیل بازنویسیشده‪ ،‬بسی اری از حواشی نوشتاری را حذف کرده و یک مدیر پرمشغله‪ ،‬به راحتی و ظرف‬
‫‪ 10‬ثانیه میتواند آن را بخواند‪.‬‬

‫در طول زندگی کاریمان بارها و بارها به وسیلۀ این تکنیکها کارهایمان را راه انداختهایم‪ .‬ولی گاهی اوقات‬
‫تمام فوتوفن و حقههای حرفه ای دنیا نیز برای نتیجه گرفتن یک کار کافی نخواهند بود‪.‬‬
‫‪168‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫برنامۀ جایگزین‪ :‬خارج شوید!‬

‫در تمام این سالهایی که دربارۀ نحوۀ مواجهه با سازمانهای بد و یا آدمهای سمی صحبت کردهایم و سمینار‬
‫ارائه دادهایم‪ ،‬همیشه آدمهایی را دیدهایم که پس از پایان سخنرانیهایمان نزد ما آمده و ناامید میگفتند که همۀ‬
‫این راه و روشها را امتحان کردهاند‪ ،‬ولی هیچ بهبودی در روابط و پیشرفتی در کارهایشان ندیدهاند‪ .‬چه کار‬
‫میتوانند انجام دهند؟ متأ سفانه پاسخ ما به آنها این است‪« :‬احتماالً هیچ کار دیگری نمیتوانید انجام دهید‪ .‬قربانی‬
‫نباشید‪ .‬وسایلتان را جمع کنید و از آنجا خارج شوید‪».‬‬

‫اگر نمیتوانید سیستم را تغییر دهید‪ ،‬اتالف وقت و انرژی هیچ فایدهای ن دارد‪ .‬به جای تالش برای تغییر یک‬
‫نظام غیرقابل تغییر‪ ،‬نیرو و زمان خود را در راستای خروج از نظام سرمایهگذاری کنید‪« :‬رزومۀ خود را بهروز کنید‬
‫و از دوستان خود در مورد موقعیتهای شغلی موجود سؤال کنید‪ .‬مهارتهای جدید را یاد بگیرید؛ چرا که یکی از‬
‫فواید مهارتهای دانشمحور این است که این روزها همیشه مورد نیاز هستند و به شما کمک میکنند تا کنترل‬
‫آیندۀ خود را به دست بگیرید‪.‬‬

‫توانایی کنترل زندگی‪ ،‬به شدت آزادیبخش است‪ .‬وقتی با کمی جستوجو متوجه شوید که فرصتهای شغلی‬
‫دیگری نیز برای شما موجود است‪ ،‬کارایی شما در کارتان افزایش و تنش و آشفتگی شما کاهش مییابد‪ .‬زیرا‬
‫متوجه خواهید شد که اگر کارفرمای شما تصمیم بگیرد شما را اخراج کند‪ ،‬دنیا برای شما به اتمام نخواهد رسید‪.‬‬

‫یکی از مهندسین گوگل به نام چید منگتن‪ ،‬در وبالگ خود متنی نوشت که الهامبخش نحوۀ تصمیمگیری ما‬
‫در کارهایمان شد‪:‬‬

‫کار درست را انجام دهید‪ ،‬سپس صبر کنید تا اخراج شوید‪.‬‬

‫کارمندان جدید گوگل (به آنها نوگلر میگوییم) گاهی از من میپرسند که راز موفقیت من چیست‪ .‬جواب‬
‫توأم با شوخی من به آنها این است که من همیشه کاری را انجام میدهم که برای گوگل و دنیا خوب و درست‬
‫باشد‪ .‬سپس منتظر می نشینم تا مرا اخراج کنند‪ .‬اگر اخراج نشدم‪ ،‬کار درست را برای همه انجام دادهام‪ .‬ولی اگر‬
‫اخراج شدم‪ ،‬پس برای کارفرمای اشتباهی کار میکردم‪ .‬در هر دو صورت من برندۀ نهایی خواهم بود‪ .‬این استراتژی‬
‫کاری من است‪.‬‬
‫اگر هم یشه آماده باشید و حدود اختیار خود را بشناسید‪ ،‬آزادترین انسان روی زمین خواهید بود‪ .‬از تغییر‬
‫کارتان نترسید‪ .‬بیش از پنج سال است که دائماً همین نصیحت را به مهندسین میکنیم و خوشحالیم که بارها‬
‫افراد زیادی به ما ایمیل زدهاند تا اطالع دهند با عمل به این توصیۀ ما‪ ،‬اکنون جایی کار میکنند که احساس‬
‫رضایت و شادی بیشتری دارند‪ .‬یکی از بهترین ایمیل هایی که دریافت کردیم و شدیداً ما را خوشحال کرده این‬
‫است‪:‬‬
‫‪169‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫تاریخ‪ :‬پنجشنبه‪ ،‬اول دسامبر ‪۲۰۱۱‬‬

‫موضوع‪ :‬تشکر‬

‫از‪ :‬الکس مراولژویچ‬

‫به‪ :‬برایان فیتز‬

‫سالم برایان‪،‬‬

‫احتماالً مرا به یاد نمیآورید‪ ،‬ولی شما دو تا از بهترین توصیههایی که زندگی کاریام را از اینرو به آنرو کرده‪ ،‬به من دادهاید‪ .‬بعد از‬
‫سخنرانی شما در ‪ Google IO‬سال ‪ ۲۰۱۰‬نزد شما آمدم تا دربارۀ وضعیت کاریا م در آن زمان مشورت کنم‪ .‬به سادگی به من گفتید که‬
‫هرچه سریعتر از محل کارم بیرون بروم‪ .‬رزومۀ خودم را برای شما و به عنوان یک مدیر پروژه فرستادم‪ .‬پاسخ شما این بود که گوگل خیلی به‬
‫ندرت مدیر پروژههای غیر فنی را استخدام میکند‪.‬‬

‫در نتیجه تصمیم گرفتم که در مورد زندگی کاریا م به طور اساسی تجدیدنظر کنم‪ .‬خط مشی شرکت گوگل هرچه باشد‪ ،‬بیشتر شرکتها نیز از‬
‫آن پیروی خواهند کرد‪ .‬تنها انتخاب من این بود که مسیر شغلی خودم را تغییر دهم‪ .‬راحتترین راه برای من «مدیریت محصول» بود‪ .‬سخت‬
‫تالش و مطالعه کردم و نهتنها از شرکتی که در آن بودم‪ ،‬بلکه از کشورم هم خارج شدم‪ ،‬چرا که موقعیتهای شغلی زیادی برای مدیریت‬
‫محصول در ونزوئال وجود نداشت‪ .‬این بهترین تصمیم زندگی من شد!‬

‫اکنون و به دلیل همین تصمیم‪ ،‬اخیراً یک پیشنهاد کاری فوقالعاده به عنوان «رهبر محصول» در ژاپن به دست آوردهام و ماه فوریه به‬
‫شهر «کوبه» نقل مکان میکنم‪ .‬به خودم قول داده بودم که اگر همهچیز به خاطر توصیۀ شما خوب پیش رفت‪ ،‬برایتان یک نامۀ تشکر بفرستم‪.‬‬

‫این خدمت شما‪ :‬سپاسگزارم!‬

‫الکس‬
‫‪173‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫همهچیز از دست نرفته است‬

‫تمام این صحبتها دربارۀ استعفا از کار یا صبر کنید تا اخراج شوید‪ ،‬به این معنی نیست که اگر از کارتان یا‬
‫موقعیت خود ناراضی هستید‪ ،‬باید رزومۀ خود را بهروز کنید و راهی خیابان شوید‪ .‬کامالً برعکس‪ ،‬اولین هدف شما‬
‫باید ایجاد تغییرات الزم برای بهبود وضعیت کنونی و تالش برای رسیدن به اهدافتان در کارتان باشد‪ .‬این فصل به‬
‫شما ابزار و تکنیکهای زیادی در این راستا معرفی کرده است‪ .‬اگر برای ادارۀ روابط و مسائل سازمانی تالش نکنید‪،‬‬
‫بخشی زیادی از سرنوشت خودتان را به دست شانس و اقبال سپردهاید‪.‬‬
‫‪174‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫فصل ششم‬

‫کاربران هم آدماند‬

‫تاکنون فهرستی بلندباال از موارد اساسی برای توسعۀ موفقیتآمیز یک نرمافزار را بررسی کردیم‪.‬‬

‫با یک گروه از آدم های باهوش و خالق شروع کنید‪ .‬فرهنگی قوی مبتنی بر تواضع‪ ،‬اعتماد و احترام را به تیم‬
‫تزریق کنید‪ .‬رهبر خدمتگزار آنها باشید و به آنها اختیار تصمیمگیری و قدرت همکاری اهدا کنید‪ .‬آب‪ ،‬نور کافی‪،‬‬
‫خط سیر و انگیزههای درونی مناسب را برای آنها فراهم کنید‪ .‬از آنها در برابر نفوذ رفتارها و محیطهای مخرب‬
‫که فرهنگ و قدرت پیشرفت تیم را تهدید میکنند‪ ،‬محافظت کنید‪ .‬آنها را در دمای ‪ 22‬درجۀ سانتیگراد به‬
‫مدت شش ماه خوب بپزید تا یک نرمافزار فوقالعاده تولید کنید‪ .‬به همین سادگی‪ ،‬نه؟‬

‫بسیاری از برنامهنویسان کارشان را در همین نقطه به اتمام میرسانند‪ .‬یک نرمافزار برای خودشان توسعه دادهاند‬
‫و با رضایت از نتیجۀ کارشان اعالم پیروزی میکنند‪.‬‬

‫متأسفانه‪ ،‬دنیای واقعی اینطور کار نمیکند‪ .‬یک «نرمافزار خوب» بخش کوچکی از تعریف موفقیت است‪ .‬اگر‬
‫به دنبال کسب درآمد (و یا حتی بهتر کردن رزومۀ کاری خود) هستید‪ ،‬به افرادی نیاز دارید که با رضایت از نرمافزار‬
‫شما استفاده کنند‪ .‬فرایند توسعۀ نرمافزار با پرتابِ محصول نهایی به آن سوی دیوار به اتمام نمیرسد‪ .‬در حقیقت‪،‬‬
‫هیچوقت به اتمام نمیرسد‪ .‬مردم از نرمافزار شما استفاده میکنند و شما باید نسبت به خواستههای آنها‬
‫عکسالعمل نشان دهید و به مرور زمان نرم افزار را بهتر و مفیدتر کنید‪ .‬اگر مهارت الزم برای مدیریت حلقۀ بازخورد‬
‫از کاربران را به دست نیاورید‪ ،‬محصول شما از بین خواهد رفت‪.‬‬

‫در این فصل سه مرحلۀ کلی تعامل کاربر با نرمافزار را بررسی می کنیم‪ .‬ابتدا باید کاربران را متوجه کار خود‬
‫کنید‪ .‬آیا آنها از وجود نرمافزار شما مطلع هستند؟ قبل از شروع به کار چه درک و فهمی نسبت به نرمافزار شما‬
‫دارند؟ سپس باید به تجربۀ کاربری آنها با نرمافزار توجه کنید‪ .‬آیا انتظارات آنها برآورده میشود؟ آیا نرمافزار‬
‫قابلاستفاده است؟ آیا به کاربران قدرت به دست آوردن اهدافشان را میدهد؟ و نهایتاً بررسی میکنیم که چطور‬
‫میتوانیم به طور مؤثر با کاربران فعال نرم افزار ارتباط برقرار کنیم‪ .‬تمام موارد مطرحشده بخشی از مراحل گردشی‬
‫و طبیعی توسعۀ نرمافزار است‪.‬‬

‫حرف آخر ما این است‪ :‬مشارکت برای توسعۀ یک محصول خوب فقط محدود به کار کردن با اعضای تیمتان‬
‫نیست‪ .‬الزم است که دائماً با کاربران نرم افزار نیز همکاری و ارتباط داشته باشید‪.‬‬
‫‪175‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫اگر به این توصیهها عمل نکنید‪ ،‬تمام چیزی که به دست میآورید یک نرمافزار درخشان‪ ،‬ولی بدون هیچ کاربر‬
‫و استفاده کننده است‪ .‬در این شرایط شاید بهتر باشد که در انتخاب شغل خود تجدیدنظر کنید!‬
‫‪176‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫مدیریت تصورات عمومی‬

‫وقتی کلمه «بازاریابی» را می شنوید‪ ،‬نخستین چیزی که به ذهنتان میرسد چیست؟‬

‫احتماالً مثل بیشتر آدمها به یاد فروشندگان فریبکار می افتید که با لبخندهای تصنعی و موهای ژلزده سعی‬
‫دارند تصویری دل خواه از یک محصول به شما ارائه دهند‪ .‬اگر محصول شما یک تکه گوشت خام باشد‪ ،‬کار افراد‬
‫بخش ب ازاریابی و تبلیغات این است که با اضافه کردن صدای جیلیز ویلیز آن را تبدیل به یک استیک جذاب برای‬
‫مشتریان بکنند‪.‬‬

‫چرا این قضیه اینقدر اذیت کننده است؟ چرا فکر تبلیغات و بازاریابی لرزه به تنمان میاندازد؟‬

‫علت این است که برای ما برنامهنویسان‪ ،‬بازاریابی معرف فرهنگی متضاد با هنجارهای مهندسی است‪ .‬تمام فکر‬
‫و ذهن ما درگیر حقیقت است‪ .‬کد ما یا کامپایل میشود یا خیر‪ .‬نرمافزار ما یا یک قابلیت را دارد یا نه‪ .‬یا مسئلهای‬
‫را حل میکند یا خیر‪ .‬ما توصیفمان از دنیا را نمیپیچانیم‪ .‬حقایق را آنطور که هستند درک میکنیم و سعی‬
‫میکنیم تا آن ها را تغییر دهیم‪ .‬از دید ما بازاریابی سرشار از دروغ و فریب است و ما دوست نداریم که دروغ‬
‫بشنویم‪ .‬هنگام تصمیمگیری ما به دنبال نظم‪ ،‬وقایع قابل پیشبینی و توضیحات دقیق هستیم‪.‬‬

‫اصول بازاریابی و تبلیغات در تناقض با میل درونی یک سازنده برای شایستهساالری است‪ .‬ما معتقدیم که‬
‫همیشه بهترین محصول شایستۀ پیروزی است و منظور ما از «بهترین» محصول آن نرمافزاری است که واقعاً و‬
‫حقیقتاً باالترین کیفیت را داشته باشد‪ ،‬نه لزوماً آنکه بهترین تبلیغ را کرده است‪ .‬به تناوب‪ ،‬از اینکه میبینیم‬
‫فناوریها و نوآوریهای بهتر جای خود را به سایرین میدهند ناراحت شدهایم‪ .‬بسیاری از افراد معتقدند که‬
‫بیتاماکس از ‪ VHS‬بهتر بود‪ ،‬یا لیزردسک از دی وی دی بهتر بود و یا لیسپ ‪ 1‬بهترین زبان برنامهنویسی است‪.‬‬
‫حتی در دنیای سیستمهای کنترل نسخه‪ ،‬سابورژن بین شرکتها و سازمانهای بزرگ جایگاه خود را پیدا کرد‪،‬‬
‫در حالی که سیستمهای جدیدتر مثل گیت ‪ 2‬بسیار بهتر بودند‪.‬‬

‫‪LISP .1‬؛ یک زبان برنامهنویسی رایانه است که در سال ‪ 1958‬به وسیلۀ جان مککارتی ابداع شده است‪( .‬و‪).‬‬
‫‪Git .2‬؛ گیت یک نوع سیستم کنترل ورژن ‪ vcs‬است که میتوانید تیییرات اعمالشده در فایلها را سادهتر پیگیری کنید‪( .‬و‪).‬‬
‫‪177‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫از همۀ اینها بدتر اینکه‪ ،‬به عقیدۀ ما اعضای بخش تبلیغات معموالً بیش از ح ِد توانایی به مشتریان قول‬
‫میدهند‪ .‬در نتیجه همیشه اینطور به نظر میرسد که مهندسین انتظارات را برآورده نمیکنند‪ .‬این موضوع به‬
‫قدری ما مهندسین را عصبانی میکند که کَلهمان سوت میکشد!‬

‫ما اینجا برای شما یک خبر بد و یک خبر خوب داریم‪.‬‬

‫‪178‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫خبر بد اینکه خیر‪ ،‬نمیتوان از تبلیغات صرف نظر کرد‪ .‬بازاریابی مهم است و باید آن را انجام داد‪ .‬اما خبر خوب‬
‫این است که می توان با بخش تبلیغات و بازاریابی همکاری کرد‪ .‬لزومی ندارد روابط شما با آنها شکرآب باشد‪ .‬در‬
‫حقیقت می توان مشارکت با تبلیغات را به یک ابزار قدرتمند برای موفقیت تبدیل کرد‪.‬‬

‫برنامهنویسان معموالً توانایی منطق و استدالل قویتری نسبت به قوۀ احساسات دارند‪ ،‬در حالی که بیشتر آدمها‬
‫به یک اندازه تحت تأثیر منطق و احساس هستند‪ .‬بازاریابان در استفاده از احساسات انسانها تخصص دارند‪ .‬به‬
‫همین دلیل است که در کارشان بسیار کارآمد هستند‪ .‬حقایق و احساسات را با هم تلفیق میکنند تا توجه مخاطب‬
‫را به دست بیاورند‪ .‬اگر میخواهید برای نرم افزارتان کاربران جدیدی پیدا کنید‪ ،‬مجبور هستید که به درک و‬
‫برداشت احساسی آنها از نرمافزارتان اهمیت دهید‪ .‬هیچگاه نمیتوانید نحوۀ تصمیمگیری افراد را تغییر دهید‪.‬‬

‫شرکت اپل‪ ،‬استاد تمامعیار در زمینۀ جذب احساسات مشتریهای غیر فنی است‪ .‬چند سال به عقب‬
‫بازمیگردیم و میپرسیم‪« :‬آیا گوشی آیفون از اندروید بهتر است؟ از لحاظ قابلیتهای فنی‪ ،‬هر دو تقریباً مشابه‬
‫یکدیگر هستند‪ ،‬ولی اگر یک کاربر غیر فنی عمیقاً اعت قاد داشته باشد که آیفون یک گوشی سحرآمیز است‪ ،‬در‬
‫نتیجه آیفون حداقل برای آن تککاربر‪ ،‬یک گوشی سحرآمیز میشود‪ .‬ادراک احساسی و تصورات ما تشکیلدهندۀ‬
‫واقعیت هستند‪ .‬در حقیقت «تصور‪ ،‬نود درصد از واقعیت است‪».‬‬

‫وسوسهبرانگیز است که به اشتباه اینطور فکر کنیم که بهترین راه برای پیروزی در این بازی‪ ،‬شرکت نکردن‬
‫در بازی است‪ .‬ولی باید توجه داشت که بازاریابی بازیای نیست که بتوان از آن صرفنظر کرد‪ .‬حتی برای اینکه‬
‫بتوانید نرم افزار خود را صرفاً عرضه کنید و در معرض دید کاربران قرار دهید‪ ،‬نیاز به یک تدبیر حداقلی در زمینۀ‬
‫تبلیغات و بازاریابی دارید‪ .‬اگر دربارۀ آن هوشمندانه عمل کنید‪ ،‬متوجه می شوید که بازاریابی میتواند نیرویی باشد‬
‫که تالشهای شما در مهندسی نرمافزار را چند برابر میکند‪ .‬در این بخش‪ ،‬توصیههایی بنیادی را برای در دست‬
‫گرفتن کنترل امور بازاریابی بر پایۀ اصول ‪ HRT‬بیان میکنیم‪.‬‬
‫‪179‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫به تأثیرات اولیه توجه کنید‬

‫اگر گرسنه باشید و به دنبال یک رستوران بگردید‪ ،‬شکل ظاهری رستوران در خیابان برای شما اهمیت خواهد‬
‫داشت‪ .‬اگر ظاهر زشت و چندشآوری داشته باشد‪ ،‬وارد آنجا نمی شوید‪ .‬ولی اگر گرم و دوستانه باشد و میزبانی‬
‫مهربان داشته باشد‪ ،‬مشتاق می شوید تا آنجا را امتحان کنید‪ .‬تأثیر احساسی ابتدایی کاربران را وقتی که اولین بار‬
‫نرمافزار شما را میبینند دستکم نگیرید‪ .‬اگر تاکنون جعبۀ آیپَد یا ترموستاتهای نِست ‪ 1‬را باز کرده باشید‪،‬‬
‫میدانید که دقیقاً دربارۀ چه حرف میزنیم‪.‬‬

‫محصول شما در مقابل دید یک تازهکار چگونه است؟ آیا کاربر از آن استقبال میکند و گشتوگذار در نرمافزار‬
‫را تشویق میکند؟ از طرف دیگر برای یک کاربر حرفهای نیز آشنا به نظر میآید؟ در نگاه اول‪ ،‬آیا نرمافزار شما‬
‫کارایی را فریاد میزند یا نشان میدهد که نیازمند آموزشهای طوالنی و طاقتفرساست؟ به طور خاص‪ ،‬کاربر‬
‫نرمافزار در سی ثانیۀ نخست کار‪ ،‬با محصول شما چه تجربهای کسب می کند؟ به یک جواب منطقی اکتفا نکنید‬
‫که او یک منو شامل چند انتخاب میبیند و یک محل مشخص برای ورود به نرمافزار‪ .‬بلکه از بعد عاطفی و احساسی‬
‫نیز به قضیه توجه کنید‪ .‬نرمافزار بعد از یک دقیقۀ اول چه احساسی به کاربر شما القا میکند؟ توانمندی یا‬
‫سردرگمی؟ برای بهتر شدن این حس‪ ،‬چه کارهایی میتوانید انجام دهید؟ یک قدم به عقب بردارید و به وبسایت‬
‫محصول خودتان نگاه کنید‪ .‬حرفه ای و جذاب مثل ویترین خوب یک مغازه به نظر میآید؟ به تمام این موارد باید‬
‫با دقت توجه کنید تا دیگران نرمافزار شما را جدی بگیرند‪.‬‬

‫‪Nest .1‬؛ ترموسرتاتهای هوشرمند ِنسرت‪ ،‬یک ترموسرتات متیرل به برنامههای اندرویدی اسرت که به شرما این اجازه را میدهد تا از راه دور دمای‬
‫خانه را کنترل کنید‪( .‬و‪).‬‬
‫‪180‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫کم وعده دهید و فراتر از انتظار تحویل دهید‬

‫هنگام قول و قرار با مشتریان‪ ،‬اجازۀ پیشدستی به تیم تبلیغات و بازاریابی را ندهید‪ .‬وقتی کاربران دربارۀ یکی‬
‫از قابلیتهای آیندۀ نرمافزار یا برنامۀ زمانبندی انتشار نرمافزار سؤال میکنند‪ ،‬در برآورد و تخمین بسیار‬
‫محافظهکارانه عمل کنید‪ .‬اگر اختیار عمل را دست تیم تبلیغات بدهید‪ ،‬به سرنوشت بازی ‪Duke Nukem Forever‬‬
‫دچار میشوید که پانزده سال پس از موعد مقرر و وعده دادهشده منتشر شد‪ .‬ولی اگر پیام شما (که دقیقتر است)‬
‫زودتر به گوش کاربران برسد‪ ،‬همیشه از نتایج کارتان خوشحال و هیجانزده می شوند‪ .‬گوگل در این زمینه بسیار‬
‫خوب عمل میکند‪ .‬آنها هیچگاه قابلیتها و نوآوریهای خودشان را از قبل اعالم نمیکنند‪ .‬معموالً قابلیتهای‬
‫جدیدشان پس از انتشار‪ ،‬کاربران را شگفتزده میکنند‪ .‬این کار همچنین از نگرانیهای بیمورد برای رسیدن به‬
‫ضرباألجلهای خودساخته و اعالم شده جلوگیری میکند‪ .‬نرمافزار وقتی منتشر می شود که واقعاً آماده باشد‪.‬‬
‫‪181‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫با تحلیلگران صنعت با احترام رفتار کنید‬

‫بسیاری از برنامهنویسان از دنیای رسانه بیزار هستند‪ .‬از نظر آنها رسانهها همان تبلیغات و بازاریابی هستند در‬
‫یک لباس دیگر‪ .‬وقتی یک مجله یا ماهنامۀ تجاری به سراغ شرکت میآید‪ ،‬بسیاری از شرکتها هرچه را در دست‬
‫دارند زمین میگذارند و در برابر تمام درخواستهای آنها سجده میکنند‪ .‬شرکتها متوجه هستند که یک مقالۀ‬
‫مثبت (یا منفی) دربارۀ آن ها چقدر روی تصور مشتریان از محصوالتشان تأثیر میگذارد‪ .‬مهندسین ولی عموماً از‬
‫قدرت باالی چنین مقاالتی خشمگین هستند‪.‬‬

‫به عنوان مثال‪ ،‬زمانی بود که اعضای بنیاد نرمافزار آزاد آپاچی در مواجهه با اعضای رسانه و تحلیلگران مشکالتی‬
‫داشتند‪ .‬یکی از تحلیلگران رسانه که به دنبال مقالۀ استاندارد و صنعتی برای توضیح مشخصات سرور ‪HTTPD‬‬
‫بود‪ ،‬با این پاسخ مواجه میشد‪« :‬برو مثل بقیه‪ ،‬مستندات نوشتاری پروژه رو بخون!» در حالی که این جواب ممکن‬
‫بود حس درونی برنامهنویسانِ در راستای عدالت و شایستهساالری را ارضا کند‪ ،‬ولی کمکی به دیدگاه و تصور‬
‫عمومی از پروژه نمی کرد‪ ،‬مخصوصاً تصور کلی کاربران سازمانی و شرکتی‪ .‬نهایتاً مدیر روابط عمومی تالش کرد تا‬
‫اعضای بنیاد را در راستای نحوۀ برخورد با رسانه و تحلیل گران تعلیم دهد و از مشکالت مشابه جلوگیری کند‪.‬‬
‫خشونت پنهان و پرخاشگری منفعالنه هیچ کمکی نمیکند‪ .‬مثل این میماند که به یک منتقد رستوران بگوییم در‬
‫انتهای صف بایستد‪ .‬آیا با منتقدان باید رفتار خاص و ویژه داشت؟ احتماالً نه؛ ولی آیا باید اصول و قوانین را مدام‬
‫جلوی چشمشان آورد؟ قطعاً خیر‪ .‬موضوعاتی را که ارزش نبرد و مبارزه دارند با دقت و وسواس انتخاب کنید‪.‬‬
‫‪182‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫نرمافزار شما چقدر قابلاستفاده است؟‬

‫یک حقیقت سخت‪ :‬کاربران نرمافزار شما برنامهنویس نیستند‪ ،‬مگر آنکه محصول شما ابزارهای مهندسی باشد‪.‬‬
‫نتیجۀ این واقعیت این است که شما به عنوان یک مهندس‪ ،‬بدترین شخص برای ارزیابی قابلیت استفاده از‬
‫نرمافزارتان هستید‪ .‬یک واسط کاربری که شاید از دید شما بسیار منطقی و خوب به نظر بیاید‪ ،‬ممکن است باعث‬
‫شود همسایۀ غیر فنی شما موهایش را از شدت عصبانیت از جا بکند‪.‬‬

‫اگر فرض کنیم که «نرمافزار موفق» یعنی نرمافزاری که «آدمهای زیادی از آن استفاده کرده و راضی باشند‪»،‬‬
‫باید به کاربران خود توجه ویژه داشته باشید‪ .‬گوگل در این راستا شعار معروفی دارد‪:‬‬

‫«روی کاربران تمرکز کنید‪ ،‬سایر قضایا به دنبال شما میآیند‪».‬‬

‫‪183‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫این توصیۀ ما شاید خیلی پیشپا افتاده به نظر برسد‪ ،‬ولی در طول عمر کاریمان بارها و بارها نرمافزارهایی را‬
‫دیده ایم که فقط به خاطر قابلیت استفاده شان موفق شده یا شکست خوردهاند‪.‬‬

‫یکی از نقاط عطف در پیشرفت گوگل وقتی بود که میزان تأثیر تبلیغاتشان را سنجیدند‪ .‬اگر کاربری روی یک‬
‫لینک تبلیغاتی کلیک کند‪ ،‬پس آن لینک حتماً برای او مفید بوده است‪ .‬اگر هیچوقت کسی روی آن کلیک نکند‪،‬‬
‫پس احتماالً آن تبلیغ بیفایده و مزاحم است‪ .‬تبلیغات بد از سیستم خارج میشوند و به صاحب آنها این بازخورد‬
‫داده می شود تا نحوۀ تبلیغاتش را بهتر کند‪ .‬این استراتژی ابتدا ممکن بود زیانبخش به نظر برسد‪ ،‬چرا که گوگل‬
‫عمالً از پذیرش درآمد امتناع میکرد؛ ولی با مرکز توجه قرار دادن «جستوجوگر» به جای «تبلیغکننده» قابلیت‬
‫استفاده و کارایی نرمافزار را شدیداً بهبود بخشیدند و تعداد کاربران را در طوالنیمدت افزایش دادند‪.‬‬

‫در این بخش دربارۀ تعدادی از روشهای مهم تمرکز روی کاربران صحبت میکنیم‪.‬‬
‫‪184‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫مخاطبان اصلی را پیدا کنید‬

‫پیش از هر چیز‪ ،‬تصور کنید که کاربران شما از نظر قابلیت های فنی روی محور زیر قرار میگیرند‪:‬‬

‫کاربران ایدئال نرمافزار شما کجای این محور قرار میگیرند؟ اگر یک خط عمودی‪ ،‬بیانگر نقطۀ ایدئال روی‬
‫محور در مرکز این طیف قرار دهیم‪ ،‬به این معنی است که نیمی از کاربران (آن دسته که سمت راست خط عمودی‬
‫روی طیف کاربران قرار دارند) از کار کردن با نرمافزار شما راضی خواهند بود‪.‬‬

‫به عنوان مثال‪ ،‬به مسئلۀ نمایش محتوای اینترنت روی تلویزیونهای بزرگ توجه کنید‪ .‬راههای مختلفی با‬
‫قابلیت های کاری متفاوت برای این کار وجود دارند و برای به دست آوردن مخاطبهای بیشتر با یکدیگر رقابت‬
‫میکنند‪ .‬در ابتدا کاربران مجبور بودند که لپتاپهای خودشان را به کمک یک کابل مخصوص به تلویزیون متصل‬
‫کنند‪ .‬برای این کار الزم بود که درک خوبی از ورودیهای تلویزیون و خروجیهای لپتاپ و همچنین کابلهای‬
‫ویدئویی و صوتی مختلف داشته باشند‪.‬‬
‫‪185‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫برای راحت کردن این کار‪ ،‬شرکت اپل محصولی را معرفی کرد تحت عنوان اپل تی‪ .‬وی‪ 1‬که یک دستگاه‬
‫کوچک مشابه کامپ یوتر یا تلفن هوشمند بود و به کاربران قابلیت پخش تصاویر خصوصی یا اینترنتی خودشان را‬
‫روی تلویزیون میداد‪ .‬عدۀ بیشتری از کاربران بدون نیاز به دانش خاص فنی موفق شدند از این دستگاه استفاده‬
‫کنند‪ .‬همراه این دستگاه کابل های مخصوص و مناسب نیز وجود داشت و کار را برای کاربران راحتتر میکرد‪.‬‬

‫مدتی بعد‪ ،‬گوگل با معرفی دستگاه کرومکَست ‪ 2‬رقابت را در این راستا شدیدتر کرد‪ .‬یک دستگاه کوچک که‬
‫مستقیماً به ورودی ‪ HDMI‬تلویزیونها متصل می شود و تنظیمات بسیار سادهتری دارد‪ .‬عالوه بر سادگی‪ ،‬این‬
‫قابلیت را نیز به کاربران میدهد تا از دستگاه های اپل یا غیر اپل خود تصاویر را روی تلویزیون خود پخش ‪ 3‬کنند‪.‬‬
‫اکنون که این کتاب را مینویسیم‪ ،‬تلویزیونهای جدید به طور پیشفرض قابلیت اتصال به وایفای و پخش اینترنتی‬
‫را دارند‪ .‬فرزندان ما احتماالً هیچوقت به یاد نمیآورند که روزی تلویزیونها به طور پیشفرض نتفلیکس را‬
‫نداشتهاند!‬

‫نکتۀ کلیدی بحث ما این است که هنگام توسعۀ نرمافزار‪ ،‬باید تا آنجا که ممکن است این خط عمودی را به‬
‫سمت چپِ محور هدایت کنیم تا کاربران بیشتری بتوانند به راحتی از نرمافزار ما استفاده کنند‪ .‬به طور کلی هرچه‬
‫تعداد کاربران ما بیشتر باشد‪ ،‬نرمافزار ما موفقتر است (و شرکت ما درآمد بیشتری کسب میکند!) نتیجۀ اخالقی‬
‫این است که وقتی کاربران نرمافزار را در نظر میگیرید‪ ،‬با دقت فکر کنید که مخاطب اصلی شما کدام دسته از‬
‫کاربران هستند‪ .‬آیا نرمافزار شما برای بزرگترین گروه کاربران قابلاستفاده است؟ به همین دلیل است که سادگی‬
‫در رابطهای کاربری و نیز راهنماهای آموزشی دقیق بسیار اهمیت دارند‪.‬‬

‫‪1. Apple TV‬‬

‫‪2. Chromecast‬‬
‫‪3. cast‬‬
‫‪187‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫موانع استفاده از نرمافزار را بشناسید‬

‫به کاربرانی فکر کنید که نخستین بار از نرمافزار شما استفاده میکنند‪ .‬ورود به نرمافزار شما تا چه حد میتواند‬
‫برای آنها دشوار باشد؟ اگر کاربران به راحتی نتوانند محصول شما را امتحان کنند‪ ،‬نرمافزار شما را روی سیستم‬
‫خود نگه نخواهند داشت‪ .‬در نخستین مواجهه با نرمافزار‪ ،‬کاربر به دنبال مقایسۀ قابلیتهای محصول شما با رقبا‬
‫نیست‪ .‬او فقط میخواهد کاری را سریع و بیدردسر به نتیجه برساند‪.‬‬

‫برای درک بهتر موضوع به زبانهای برنامهنویسیای که برای نوشتن اسکریپت‪ 1‬استفاده میشوند توجه کنید‪.‬‬
‫اکثر برنامهنویسان معتقدند که پرل یا پایتون‪ 2‬نسبت به پی‪ .‬اچ‪ .‬پی ‪ ،3‬زبانهای «بهتری» هستند‪ .‬آنها باور دارند‬
‫برنامههایی که به وسیلۀ پرل و پایتون و یا روبی ‪ ،4‬نوشته شدهاند در طوالنیمدت قابلیت خوانایی و نگهداری‬
‫راحتتری نسبت به پی‪ .‬اچ‪ .‬پی دارند؛ از مجموعه کتابخانههای بالغتری برخوردارند و هنگام استفاده از اینترنت به‬
‫طور ذاتی امنیت بیشتری دارند‪ .‬با وجود این‪ ،‬میبینیم که زبان پی‪ .‬اچ‪ .‬پی حداقل برای برنامهنویسیهای تحت‬
‫وب محبوبتر است‪ .‬چرا؟ چون هر دانشآموز دبیرستانیای میتواند با کپی کردن کدهای دوستش وبسایت‬
‫خودش را با پی‪ .‬اچ‪ .‬پی درست کند‪ .‬برای یادگیری اولیه‪ ،‬نیازی به مطالعۀ هیچ کتاب یا حضور در هیچ کالس‬
‫درس طوالنیای و یا یادگیری الگوهای پیچیدۀ برنامهنویسی نیست‪ .‬فقط کافیست تا وبسایت خودتان را سر هم‬
‫کنید و فوت و فنهای پی‪ .‬اچ‪ .‬پی را از دوستانتان یاد بگیرید‪.‬‬

‫یک مثال دیگر میتواند نرمافزارهای ویرایش متن باشد‪ .‬آیا برنامهنویسان بهتر است از «ایمکس استفاده کنند‬
‫یا ویآی»‪ ۵‬؟ اصالً اهمیتی دارد؟ نه در واقع‪ ،‬ولی اصوالً چرا باید یک نفر یکی از این دو را به دیگری ترجیح دهد؟‬
‫یک حکایت واقعی‪ :‬وقتی بِن در دورۀ یکِ کارآموزی در سال ‪ 1990‬آموزش لینوکس را یاد گرفت‪ ،‬اولین بار نرمافزار‬
‫ویرایش متن «ویآی» را باز کرد و در کمتر از بیست ثانیه کالفه شد‪ .‬با اینکه میتوانست بین مکانهای مختلف‬
‫فایل حرکت کند‪ ،‬ولی نمیتوانست هیچچیزی بنویسد! البته که عالقهمندان «ویآی» میدانند برای نوشتن ابتدا‬
‫باید وارد ادیت مود‪ 6‬یا حالت ویرایش شد‪ .‬ولی این محدودیت میتواند یک تجربۀ نامطلوب برای تازهکاران ایجاد‬
‫کند‪ .‬وقتی بِن سراغ ایمکس رفت‪ ،‬به راحتی توانست همان ابتدا فایل مورد نظرش را ویرایش کند؛ چرا که تجربۀ‬
‫کاربری ایمکس بسیار شبیه نرمافزارهای ویرایش فایل خانگی نظیر ورد ‪ 7‬بود‪ .‬بِن بعد از آنکه چند دقیقه با ایمکس‬

‫‪1. script‬‬
‫‪Perl & Python .2‬؛ دو تا از زبانهای برنامهنویسی (و‪).‬‬
‫‪3. PHP‬‬
‫‪4. Ruby‬‬
‫‪Emacs & Vi .5‬؛ توسر هدهندگان و ادمینهای سریسرتم م موال برای کارهای روزمرۀ خود از یکی از ویرایشرگرهای متن ویآی یا ایمک اسرتفاده‬
‫میکنند‪ .‬هر دو ویرایشگر در اکثر توزیعهای مطرح لینوکسی در دسترس هستند‪( .‬و‪).‬‬
‫‪6. Edit mode‬‬
‫‪7. Word Processor‬‬
‫‪188‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫کار کرد‪ ،‬خودش را طرفدار آن اعالم کرد‪ .‬اگرچه این دلیل منطقیای برای انتخاب یک نرمافزار نیست‪ ،‬ولی اتفاقی‬
‫است‪1 .‬‬ ‫است که همیشه میافتد‪ .‬اولین دقیقۀ کار با یک محصول بسیار حیاتی‬

‫البته که راههای دیگری برای خراب کردن برداشتهای اولیۀ کاربران از نرمافزار نیز وجود دارند‪ .‬وقتی اولین بار‬
‫کاربر وارد نرمافزار می شود‪ ،‬یک فرم بزرگ و اجباری برای پر کردن و تنظیم مواردی که ترجیح میدهند‪ ،‬جلوی‬
‫آنها قرار ندهید‪ .‬تحمیل ثبتنام و ایجاد حساب کاربری برای استفاده از نرمافزار هم خیلی جالب نیست‪ .‬به کاربران‬
‫القا میکند که باید تعهدی طوالنیمدت بدهند‪ ،‬بدون آنکه حتی از سرویس استفاده کرده باشند‪ .‬یک خط قرمز‬
‫شخصی دیگر برای ما وقتی است که وبسایتها در همان دو ثانیۀ اول درخواست میکنند تا برای خبرنامههایشان‬
‫نامنویسی کنیم‪ .‬تمام این موارد باعث می شوند تا کاربران فریادزنان به سمت دیگری فرار کنند‪.‬‬

‫یک مثال خوب از یک سرویس بدون محدودیت ورود شاید وبسایت ‪ TripIt‬باشد که برای مدیریت برنامههای‬
‫سفری استفاده می شود‪ .‬برای استفاده از این سرویس فقط کافیست ایمیلهای تأییدیۀ بلیتهای هواپیما‪ ،‬رزرو‬
‫هتل و یا کرایه ماشین را به ایمیل ‪ [email protected]‬بفرستید‪ .‬همین! در همان لحظه شما استفاده از خدمات‬
‫وبسایت ‪ TripIt‬را آغاز کرده اید‪ .‬سرویس برای شما یک حساب کاربری موقت درست میکند‪ ،‬ایمیلهای شما را‬
‫تجزبه و تحلیل میکند و یک صفحۀ منظم و زیبای برنامۀ سفر برای شما درست میکند‪ .‬سپس یک ایمیل برای‬
‫شما میفرستد و می گوید که کار شما آماده است‪ .‬دقیقاً مشابه یک منشی شخصی کارهای شما را منظم میکند‪،‬‬
‫در حالی که کل کاری که شما باید انجام میدادید این بود که چند تا ایمیل را برای آنها بفرستید‪ .‬بدون هیچ‬
‫زحمتی شما وارد سیستم شدهاید و از سرویس استفاده می کنید‪ .‬اینجاست که دیگر شاید دوست داشته باشید‬
‫حساب کاربری دائمی نیز بسازید‪.‬‬

‫اگر از موانع ورودی نرمافزار خود مطمئن نیستید‪ ،‬سعی کنید چند آزمایش ساده انجام دهید‪ .‬نرمافزار خود را‬
‫به تع دادی انسان عادی (هم فنی و هم غیر فنی) بدهید و نحوۀ استفادۀ آنها از کارتان را در ح ِد یکی دو دقیقه‬
‫مشاهده کنید‪ .‬احتماالً از چیزی که میبینید شگفتزده خواهید شد‪.‬‬

‫‪ .1‬البتره که به طور کلی احتمراال یادگیری کامل ایمک ‪ ،‬به اندازۀ یادگیری «وی» پیچیده اسررت؛ ولی ما اینجا دربارۀ برداشررتهای اولیه صررحبت‬
‫میکنیم تا مقایسۀ منطقی‪.‬‬
‫‪189‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫میزان استفاده را اندازهگیری کنید‪ ،‬نه استفادهکنندگان را‪.‬‬

‫هنگام بررسی کاربران و قابلیت استفاده از نرمافزارتان‪ ،‬به معیار سنجش و اندازهگیری میزان استفاده از نرمافزار‬
‫توجه کنید‪ .‬دقت کنید که مقصود اندازهگیری استفاده است و نه استفادهکنندگان و تعداد دفعات نصب نرمافزار‪.‬‬
‫شما به دنبال کاربرانی هستید که از نرمافزار شما فعاالنه استفاده کنند‪ ،‬نه اینکه صرفاً تعداد دفعات دانلود و نصب‬
‫نرمافزار زیاد باشد‪ .‬شاید گاهی اوقات می شنوید که کسی میگوید‪« :‬محصول من سه میلیون بار دانلود شده! یعنی‬
‫سه میلیون کاربر از نرمافزار من راضی هستند!» صبر کن‪ ،‬تند نرو! چه تعداد از این سه میلیون نفر در حقیقت از‬
‫نرمافزار استفاده کردهاند؟ منظور ما از «استفاده» همین است‪.‬‬

‫یک مثالِ شاید کمی افراطی دیگر‪ :‬چه تعداد کامپیوتر در دنیا نرمافزار بایگانیسازی ‪ ar‬را نصب دارند؟ پاسخ‬
‫این است که تقریباً تمام سیستمعاملهای مبتنی بر یونیکس‪ ،1‬بعضی از نسخههای لینوکس‪ ،‬مک‪ .‬او‪ .‬اس ‪ ،2‬بی‪.‬‬
‫اس‪ .‬دی‪ 3‬و ‪ ...‬این نرمافزار را به صورت پیش فرض نصب دارند‪ .‬ولی چه تعداد از کاربران از این ابزار استفاده‬
‫میکنند؟ چند نفر از آنها حتی میدانند که چنین ابزاری وجود دارد؟ این نرمافزار با وجود اینکه میلیونها بار‬
‫روی سیستمهای مختلف نصب شده‪ ،‬تقریباً هیچ استفادهای ندارد‪.‬‬

‫میزان استفاده‪ ،‬معیاری است که خیلی از شرکتها (از جمله گوگل) به طور مدام آن را ارزیابی میکنند‪ .‬یکی‬
‫از واحدهای اندازهگیری متداول‪ ،‬تعداد کاربران فعال در بازههای زمانی هفت روزه و سی روزه است‪ .‬یعنی چند نفر‬
‫از کاربران از نرم افزار در طول هفته یا ماه گذشته استفاده کردهاند‪ .‬این داده به شما کمک میکند که ایدۀ خوبی‬
‫نسبت به میزان موفقیت نرمافزارتان داشته باشید‪ .‬به تعداد دانلودها توجه نکنید‪ .‬راهی پیدا کنید تا میزان استفادۀ‬
‫گوگل ‪4‬‬
‫فعال از نرمافزار را بسنجید‪ .‬به طور مثال اگر محصول شما یک وب سایت است‪ ،‬از ابزاری نظیر ابزار آنالیز‬
‫استفاده کنید‪ .‬این ابزار به شما کمک میکند تا نهتنها تعداد کاربران فعال را بدانید‪ ،‬بلکه اطالعاتی نظیر اینکه‬
‫کاربران چطور به وبسایت شما میآیند و چه مدت زمانی را در سرویس شما سپری میکنند هم به دست بیاورید‪.‬‬
‫این دادهها شاخصهای فوقالعادهای برای درک عملکرد نرمافزار شما هستند‪.‬‬

‫‪1. Unix‬‬
‫‪2. MacOS‬‬
‫‪3. BSD‬‬
‫‪4. Google Analytics‬‬
‫‪190‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫الگوهای طراحی‬

‫قبل از ظهور اینترنت‪ ،‬بزرگ ترین چالش فروش هر نوع محصولی‪ ،‬پخش و توزیع آن بود‪ .‬شرکتهای‬
‫انگشتشماری استطاعت توزیع بینالمللی محصوالتشان در هزاران فروشگاه سراسر دنیا را داشتند‪ .‬در نتیجه وقتی‬
‫شرکتی محصولی یا نرمافزاری را تولید می کرد مجبور بود که تالش بسیار زیادی در راستای تبلیغات و بازاریابی‬
‫انجام دهد‪ .‬طبیعتاً در هر دسته و موضوع نرمافزاری فقط یکی دو «برنده» میتوانستند در سطح بینالمللی ظاهر‬
‫شوند‪ :‬مثالً ماکروسافت وُرد در برابر وُرد پرفکت ‪ 1‬یا اکسل‪ 2‬در مقابل لوتوس ‪ 3‬و … ‪ .‬برای کاربران مهمترین‬
‫معیارهای تصمیمگیری هنگام انتخاب بین گزینههای موجود‪ ،‬قابلیتهای نرمافزار و هزینۀ آن بود‪ .‬کسی به زیبایی‬
‫یا زشتی نرمافزار توجهی نمیکرد‪.‬‬

‫ولی این قضیه تغییر کرده است‪.‬‬

‫اینترنت یک شبکۀ بزرگ توزیع بین المللی است که باعث شده کاربران تقریباً بدون هیچ هزینهای به هر‬
‫نرم افزاری که بخواهند دسترسی داشته باشند و شبکههای اجتماعی نیز این امکان را فراهم کردهاند تا کاربران به‬
‫راحتی نظرات و احساساتشان دربارۀ محصوالت مختلف در دنیا را با یکدیگر به اشتراک بگذارند‪ .‬این دو تغییر بزرگ‬
‫و اساسی (در کنار تغییرات کوچک و بی شمار دیگر) به مصرفکنندگان دامنۀ انتخاب وسیعتری دادهاند‪ .‬در این‬
‫محیط رقابتی بزرگ‪ ،‬صرفاً تولید یک نرمافزار با قابلیت های مورد نیاز کافی نیست‪ .‬محصول شما باید زیبا و راحت‬
‫باشد‪ .‬امروزه هیچ قدرت بازاریابی و تبلیغاتی نمی تواند یک محصول ضعیف را نجات دهد‪ .‬ولی نرمافزاری که به‬
‫خوبی طراحی شده باشد کمک میکند تا کاربرانی که از آن لذت میبرند‪ ،‬خود تبدیل به مبلغانی برای توزیع هرچه‬
‫بیشتر آن شوند‪.‬‬

‫‪1. WordPerfect‬‬
‫‪2. Excel‬‬
‫‪3. Lotus‬‬
‫‪191‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫اولویت اول را به کاربران بدهید‬

‫وقتی می گوییم اولویت اول با کاربران است‪ ،‬منظورمان این است که شما و تیمتان باید تمام تالشتان را انجام‬
‫دهید تا نحوۀ کار با نرمافزار جدید را راحتتر کنید‪ .‬گ اهی این کار به معنی حل یک سری مسائل سخت مهندسی‬
‫است‪ ،‬ولی معموالً به این معنی است که باید به جای کاربران در مورد طراحی ظاهری نرمافزار تصمیمات سختی‬
‫بگیرید؛ به نحوی که قدرت تصمیم گیری بیش از اندازه به کاربران داده شود‪ .‬به این موضوع «تنبلی محصول»‬
‫میگوییم‪ .‬تنبلی از نظر بعضی از افراد ویژگی مثبتی برای برنامهنویسان تلقی میشود؛ چرا که معموالً برنامهنویسانِ‬
‫تنبل کارهای بیشتری را به صورت خودکار طراحی میکنند‪ .‬از طرف دیگر‪ ،‬تنبلی در محصول باعث رنج و دردسر‬
‫زیادی برای کاربران میشود‪ .‬طراحی واسط کاربریای که استفاده از آن برای همه راحت باشد‪ ،‬یکی از بزرگترین‬
‫چالشهای توسعۀ نرمافزار است‪.‬‬

‫یکی از مثال های معمول در تنبلی محصول وقتی است که کاربران بیش از اندازه حق انتخاب داشته باشند‪.‬‬
‫امروزه مردم محصوالت ماکروسافت آفیس‪ 1‬در اواخر دهۀ ‪ 90‬را که پر از نوارهای دکمههای متفاوت بودند مسخره‬
‫میکنند‪ .‬آن نرمافزارها برای راحتی بیشتر! همۀ امکانات موجود را در قالب دکمههای مختلف در اختیار کاربران‬
‫قرار میدادند‪ .‬یکی از لطیفههای طراحان واسط کاربری‪ ،‬برگرفته از همین ایده است‪ ،‬وقتی که بیش از اندازه شدید‬
‫میشود‪:‬‬

‫‪1. Microsoft Office‬‬

‫‪192‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫حق انتخاب بیش از اندازه‪ ،‬سرسامآور‪ ،‬ترسناک و گیجکننده است؛ حتی دربارۀ اینکه چطور داشتن انتخابهای‬
‫زیاد باعث ایجاد اضطراب و افسردگی میشود کتابهای مختلفی نوشته شدهاند‪ 1 .‬حتی وقتی میخواهید به کاربران‬
‫امکان تنظیم سلیقهها و عالقهشان را نشان بدهید نیز باید وسواس به خرج دهید‪ .‬آیا میدانید اِدورا ‪ 2‬که یک‬
‫نرم افزار محبوب برای ارسال و دریافت ایمیل بود‪ ،‬سی صفحۀ مختلف برای تنظیم سلیقهها داشت؟! وقتی که‬
‫کاربران باید فرمی را با اطالعاتشان پر کنند‪ ،‬در مورد نوع اطالعات واردشده زیاد سخت نگیرید‪ .‬خودتان مشکل‬
‫فاصلههای اضافه‪ ،‬نقطهگذاری و … را حل کنید‪ .‬کاربر را مجبور به تجزیه و تحلیل اطالعات ورودیاش نکنید‪.‬‬
‫توهینآمیز است وقتی که ببینیم برنامهنویس میتوانسته واسط کاربری را سادهتر کند‪ ،‬ولی اهمیتی به این کار‬
‫نداده است‪.‬‬

‫‪ .1‬به عنوان مثال به کتا بری شوارتز با عنوان «تناقض در انتخا » مراج ه کنید‪The Paradox of Choice: Why More is Less (Ecco) .‬‬

‫‪2. Eudora‬‬
‫‪193‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫سرعت اهمیت دارد‬

‫بسیاری از برنامهنویسان اهمیت سرعت نرمافزار (یا با بیان علمیتر‪ :‬تأخیر ـ ‪ )latency‬را دستکم میگیرند‪.‬‬
‫سرعت نرمافزار تأثیراتی اساسی و عمیق دارد‪.‬‬

‫اوالً‪ ،‬کُندی نرم افزار خود یک مانع ورود برای کاربران است‪ .‬سرعت وب سایتها ما را بدعادت کردهاند‪ .‬هنگام‬
‫بررسی یک وبسایت جدید‪ ،‬اگر ظرف مدت حداکثر ‪ 3‬تا ‪ 4‬ثانیه آماده نشود‪ ،‬بیشتر آدمها کالفه شده و مرورگر‬
‫را میبندند‪ .‬هیچ بهانهای قابل قبول نیست‪ .‬مرورگر اینترنت کار را برای ما راحت کرده تا بتوانیم وبسایتی را ببندیم‬
‫و ‪ 12‬جای دیگر برای توجه داشته باشیم‪ .‬ما کارهای بهتری برای انجام دادن داریم تا اینکه بخواهیم بنشینیم و‬
‫منتظر بارگذاری وبسایتی شویم‪.‬‬

‫ثانیاً‪ ،‬وقتی نرم افزاری با سرعت عمل کند‪ ،‬از لحاظ روانی تأثیر مثبتی روی کاربران خواهد داشت‪ .‬آنها عالقهمند‬
‫خواهند شد که بیشتر و بیشتر از آن استفاده کنند‪ ،‬چرا که همهچیز سلیس و روان به نظر میآید‪ .‬کاربران در‬
‫ناخودآگاهشان قدرت و توانایی باالتری حس خواهند کرد‪ .‬در مقابل وقتی نرمافزاری کُند باشد‪ ،‬کاربران را کالفه‬
‫میکند و باعث می شود که به مرور کمتر و کمتر از آن استفاده کنند‪ ،‬حتی بدون آنکه خودشان متوجه شوند‪.‬‬

‫مشاهدۀ رشد تعداد کاربران و استفادۀ آنها از نرمافزار در روزهای اول انتشار نرمافزار بسیار هیجانانگیز است‪.‬‬
‫اما پس از مدتی میزان استفاده محدودتر شده و نمودار رشد متوقف شده و خطی می شود‪ .‬این همان زمانی است‬
‫که تیم تبلیغات و بازاریابی فریادزنان وارد می شوند و درخواست اضافه برای قابلیتهای جدیدتر‪ ،‬رنگهای زیباتر‬
‫و فونتهای جذابتر را میکنند‪ .‬گاهی اوقات ولی دلیل اصلی و واقعیِ توقف در رشد این است که نرمافزار کُند و‬
‫سرسام آور شده است‪ .‬همان طور که در نمودار زیر مشاهده میکنید‪ ،‬تعامل کاربر با محصول همراه با افزایش‬
‫تأخیرهای نرمافزار‪ ،‬کاهش مییابد‪.‬‬
‫‪194‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫یک حکایت واقعی از گوگل‪ :‬یکی از تیمهای مهندسی یک روز بدون اعالم و تبلیغ قبلی‪ ،‬سرعت سرویس نقشۀ‬
‫گوگل‪ 1‬را به شدت بهبود بخشید‪ .‬هیچ اطالعیه یا حتی پستی در وبالگ برای این تغییر وجود نداشت و انتشار این‬
‫تغییر کامالً پنهانی رخ داده بود‪ .‬با وجود این‪ ،‬یک افز ایش چشمگیر و دائمی در تعداد کاربران سرویس بعد از این‬
‫تغییر مشاهده شده‪ .‬یک موضوع روان شناسی عمیق و قدرتمند در اینجا نهفته است‪.‬‬

‫حتی بهبودهای کوچک هم در سرعت وبسایتها مهم هستند‪ .‬فرض کنید مثالً صفحۀ اصلی وب سایت شما‬
‫‪ 7۵0‬میلیثانیه طول میکشد تا بارگذاری شود‪ .‬زمان زیادی به نظر نمیرسد‪ ،‬درست است؟ برای یک کاربر خاص‬
‫زمانی کالفهکننده نیست؛ ولی اگر بتوانید این زمان را به ‪ 2۵0‬میلیثانیه کاهش دهید‪ ،‬این نیمثانیه افزایش سرعت‬
‫در مجموع خیلی به چشم خواهد آمد‪ .‬اگر به فرض یک میلیون کاربر داشته باشید که هر کدام بیست درخواست‬
‫در روز میدهند‪ ،‬با این افزایش سرعت در مدت زمان یک سال‪ ،‬در مجموع شما حدود صد و شانزده سال زمان‬
‫برای کاربرانتان صرفهجویی میکنید‪ .‬وقت کاربرانتان را تلف نکنید! افزایش سرعت‪ ،‬یکی از بهترین راهکارها برای‬
‫افزایش استفادۀ کاربران از نرمافزار و راضی نگه داشتن آنهاست‪ .‬به قول مؤ سسان شرکت گوگل‪« :‬سرعت‪ ،‬یکی از‬
‫قابلیتهای نرمافزار است‪».‬‬

‫‪1. Google Maps‬‬

‫‪195‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫همهکاره نباشید‬

‫آیا نرمافزار شما تالش میکند که همه کاری انجام دهد؟ ممکن است این سؤال احمقانه به نظر بیاید‪ ،‬ولی‬
‫بعضی از بدترین نرم افزارهای موجود به این دلیل بد هستند که بیش از اندازه جاهطلب هستند‪ .‬تالش میکنند که‬
‫همهکار را برای همه کس انجام دهند‪ .‬در سوی دیگر‪ ،‬بعضی از بهترین نرم افزارها به این دلیل خوب هستند که‬
‫صورت مسئله را به خوبی برای خود محدود کردهاند و یک راهحل کامل ارائه میدهند‪ .‬به جای اینکه تمام مسائل‬
‫موجود را ناقص برطرف کنند‪ ،‬یک مسئلۀ معمول را برای بیشتر کاربران به خوبی حل میکنند‪.‬‬

‫گاهی تبلیغات بعضی از ابزارآالت خندهدار را مسخره میکنیم‪ .‬اینجا را ببینید‪ ،‬یک چراغقوه برای اردو که درون‬
‫خود یک رادیو هم دارد… و خوب یک تلویزیون هم می شود‪ ...‬و ساعت زنگدار و … تمام اینها در کنار هم به‬
‫شدت گیجکننده است‪ .‬در عوض فرض کنید که نرم افزار شما یک اجاق کوچک است‪ .‬آیا میتواند همهچیز بپزد؟‬
‫قطعاً خیر؛ ولی بسیاری از غذاهای ساده و محبوب را می تواند بپزد و تقریباً برای همه مفید است‪ .‬مثل یک اجاق‬
‫کوچک باشید‪ .‬کمتر بهتر است‪.‬‬
‫‪196‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫پیچیدگیها را مخفی کنید‬

‫ممکن است بگویید‪« :‬نرم افزار من پیچیده است‪ .‬مسائل سخت و دشواری را حل میکند‪ .‬چرا باید‬
‫پیچیدگیهایش را مخفی کنیم؟» نگرانی شما منطقی است‪ .‬ولی در عین حال یکی از اصلیترین چالشهای طراحی‬
‫یک محصول خوب دقیقاً همین موضوع است‪ .‬یک طرح ظریف‪ ،‬موضوعات ساده را ساده و مسائل دشوار را قابلحل‬
‫جلوه میدهد‪ .‬نرمافزار شما حتی اگر روی مسئلۀ پیچیدهای کار میکن د‪ ،‬باید ظاهری مطمئن و یکپارچه داشته‬
‫باشد‪ .‬باز هم باید روی احساسات کاربران تمرکز کرد‪.‬‬

‫دشواری و پیچیدگی نرم افزار را پشت صحنه پنهان کنید تا محصول به ظاهر ساده و روان به نظر بیاید‪.‬‬

‫یک بار دیگر به شرکت اپل دقت کنید‪ .‬طراحی محصوالت در اپل‪ ،‬خارقالعاده است‪ .‬یکی از ذکاوتمندانهترین‬
‫کارهایی که اپل در طراحی انجام داد وقتی بود که مسئلۀ مدیریت فایلهای موسیقی ‪ MP3‬را با خالقیت حل کرد‪.‬‬
‫قبل از به وجود آمدن آیپاد ‪ ،1‬بازیچههای زیادی سعی کردند که برای مدیریت فایلهای ‪ MP3‬راهحلی ارائه دهند؛‬
‫ولی هوشمندی اپل در این بود که متوجه شد دستهبندی این فایلها پیچیدهتر از آن است که بتوان به راحتی‬
‫روی صفحههای کوچک دستگاههای قابلحمل انجام داد‪ .‬بنابراین با معرفی آیتونز ‪ 2‬راهحل را به صفحه نمایشهای‬
‫بزرگتر منتقل کردند‪ .‬به کمک کامپیوتر خود که صفحه نم ایش بزرگ‪ ،‬ماوس و کیبورد راحتتری دارد‪ ،‬فایلهای‬
‫‪ MP3‬خود را مرتب و منظم میکنید و از آیپاد فقط برای پخش استفاده میکنید‪ .‬در نتیجه آیپاد یک دستگاه‬
‫ساده‪ ،‬ظریف و زیبا خواهد بود و شما هم مشکل مرتب کردن فایلهای موسیقی را نخواهید داشت‪.‬‬

‫سرویس جستوجوی گوگل یک مثال دیگر از مخفی کردن پیچیدگیهاست‪ .‬از دید کاربران‪ ،‬گوگل تقریباً هیچ‬
‫مانعی برای ورود و استفاده ندارد‪ .‬فقط و فقط یک جعبۀ جادویی ساده برای تایپ کردن وجود دارد‪ .‬پشت این‬
‫جعبۀ جادویی ولی هزاران سرور در اقصینقاط دنیا به ازای هر یک دکمهای که فشار میدهید در حال پردازش و‬
‫جستوجو هستند‪ .‬وقتی که دکمۀ جستوجو را فشار میدهید‪ ،‬جستوجوی شما از قبل انجام شده و آماده است‪.‬‬
‫پیچیدگی تکنولوژی و پردازشی که پشت صحنه انجام می شود‪ ،‬حیرتآور است‪ ،‬ولی تمام آن از دید کاربر پنهان‬
‫است‪ .‬مثل یک شعبده عمل میکند‪ 3 .‬هدف طراحان نرمافزار باید پنهان کردن پیچیدگیهای نرمافزاری مثل گوگل‬
‫باشد که مظهری بدون حریف و کامالً ساده است‪.‬‬

‫‪1. Ipod‬‬
‫‪2. iTunes‬‬
‫‪ .3‬قانون سوم کالرک را مطال ه کنید‪https://en.wikipedia.org/wiki/Clarke's_three_laws#Third_Law_and_variants .‬‬
‫‪197‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫از همۀ این حرفها گذشته‪ ،‬باید توجه داشت که در بحث مخفی کردن پیچیدگی باید متوجه یک استثنا هم‬
‫بود‪ .‬با وجود اینکه پنهان کردن پیچیدگی همیشه قابل ستایش است‪ ،‬ولی نباید تبدیل به ابزاری برای بستن دستان‬
‫همۀ کاربران شود‪ .‬پوشاندن پیچیدگیها تقریباً همیشه باعث ایجاد الیههای انتزاعی خالقانه میشود که مانند پرده‬
‫روی هستۀ نرمافزار شما قرار میگیرند‪ .‬به عنوان یک مهندس نرم افزار باید توجه داشته باشید که این الیهها‬
‫خواه ناخواه روزی باالخره کنار خواهند رفت‪ .‬ممکن است این نفوذ چیزی ساده مثل یک پیام اِرور ‪ 404‬از سوی‬
‫سرویس وب باشد‪ .‬وحشت نکنید! برعکس از چنین نفوذهایی با ارائۀ راهحلهای مناسب استقبال کنید‪ .‬یک راه‬
‫مناسب برای این کار مثالً این است که برای سایر برنامهنویسان ‪API‬های مناسب ارائه دهید تا بتوانند به کمک‬
‫نرم افزارهای خودشان با سیستم شما ارتباط برقرار کنند‪ .‬یا برای آن دسته از کاربران که دانش فنی بیشتری دارند‪،‬‬
‫یک نسخه یا واسط کاربری مخصوص متخصصان ارائه دهید تا بتوانند روی محصول شما کنترل بیشتری داشته‬
‫باشند و پردههایی که پیچیدگیها را پوشاندهاند کنار بزنند‪.‬‬

‫عالوه بر اینکه واسط کاربری باید قابل انعطاف باشد و قابلیت تغییر شکل داشته باشد‪ ،‬الزم است که دادههای‬
‫کاربران نیز همیشه به سادگی در دسترس باشند‪ .‬فیتز همیشه وسواس زیادی روی «آزادی داده» در محصوالت‬
‫گوگل داشت‪ ،‬به این معنی که کاربران باید بتوانند به راحتی دادههای خودشان را از نرمافزار خارج کرده و هر کاری‬
‫که دوست داشته باشند با آن انجام دهند‪ .‬یک نرمافزار صرفنظر از سادگی و یکپارچگی‪ ،‬هیچوقت نباید کاربران را‬
‫درون خود زندانی کند‪ .‬با اجازۀ دسترسی آزادانۀ کاربران به دادهه ایشان‪ ،‬منصفانه رقابت کنید‪ .‬کاربران از نرمافزار‬
‫شما به این دلیل استفاده میکنند که دلشان میخواهد‪ ،‬نه اینکه مجبورند‪ .‬سعی کنید تا کاربران به شما اعتماد‬
‫کنند‪ .‬اعتماد‪ ،‬باارزشترین دارایی شماست که جلوتر دربارهاش بیشتر صحبت خواهیم کرد‪.‬‬
‫‪198‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫مدیریت روابط با کاربران‬

‫خوب پس نرم افزار شما توجه کاربران را جلب کرده است‪ .‬مانع خاصی برای ورود ندارد و کاربران پس از استفاده‬
‫از آن راضی به نظر میآیند‪ .‬چند ماه بعد چه میشود؟ با کاربرانی که سالها روزانه از نرمافزار شما استفاده میکنند‬
‫چطور ارتباط برقرار میکنید؟‬

‫شاید باورش دشوار باشد‪ ،‬ولی خیلی از کاربران دوست دارند که با شرکت و تیم شما ارتباط داشته باشند‪ .‬آن‬
‫دسته از کاربران که از محصول راضی هستند میخواهند که در مورد برنامههای آیندۀ شما بدانند و آن گروه که‬
‫به هر دلیلی از نرمافزار عصبانی هستند به دنبال راهی برای گالیه و شکایت هستند‪ .‬یکی از بزرگترین اشتباهاتی‬
‫که برنامهنویسان مرتکب می شوند این است که نرم افزار خودشان را پشت دیوار و برای کاربران میاندازند و راهی‬
‫برای دریافت نظرات و پیشنهادات آنها ایجاد نمیکنند‪.‬‬

‫درست مثل تبلیغات و بازاریابی‪ ،‬واژۀ خدمات مشتری نیز بار منفی مخصوص به خودش را به همراه دارد‪ .‬بخش‬
‫خدمات پس از فروش به اشتباه اتاقی پر از افرادِ تلفنبهدست را به ذهن انسان میآورد که همه در حال مکالمه با‬
‫مشتریان هستند‪ .‬ولی در واقعیت‪ ،‬خدمات مشتری یک شغل جانفرسای پشتمیزنشین برای افراد غیر فنی نیست‪،‬‬
‫بلکه یک فلسفه و طرز فکر در نحوۀ نگرش به نوع رابطه با مشتریان است‪ .‬این توجه به مشتریان باید در خون‬
‫شرکت شما‪ ،‬به عنوان یک تیم خالق باشد و نه صرفاً روشی برای پاسخ به سؤاالت و درخواستهای کاربران‪.‬‬

‫مهندسین معموالً از تعامل مستقیم با کاربران فراری هستند‪ .‬معتقدند که «کاربران هیچ نمیفهمند‪ ».‬فکر‬
‫میکنند که «همیشه روی مخ هستند و اصالً نمی شود با هیچ کاربری صحبت کرد‪ ».‬هیچکس از شما انتظار ندارد‬
‫که تک تک کاربران را از عشق و محبت سرشار کنید‪ ،‬ولی حقیقت ساده این است که بدانید کاربران دوست دارند‬
‫شنیده شوند‪ ،‬حتی اگر پیشنهادات غیرممکن یا انتقادات غیرمنطقی داشته باشند‪ ،‬باید به حرف دل آنها گوش‬
‫کرد و به صحبتهایشان توجه داشت‪ .‬هرچه بیشتر به حرفهای آنها اعتنا کنید‪ ،‬وفادارتر و راضیتر خواهند بود‪.‬‬
‫مجبور نیستید که با آنها موافقت کنید‪ ،‬ولی الزم است که نظراتشان را گوش کنید‪ .‬این کار دقیقاً در راستای اصل‬
‫«احترام» از اصول ‪ HRT‬است‪ .‬دنیای شبکههای اجتماعی درسهای زیادی را به شرکتها داده است‪ .‬فقط کافیست‬
‫تا مثل یک انسان عادی نزد کاربران بروند و نه مثل یک سازمان بزرگ و بیروح‪ .‬مردم از دیدن شرکتها وقتی بر‬
‫مبنای اصول ‪ HRT‬رفتار میکنند‪ ،‬لذت میبرند‪.‬‬
‫‪199‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫اهمیت مدیریت روابط عمومی با کاربران را به کمک یک نمودار (کمی غیرعلمی) اینطور نمایش میدهیم‪ .‬با‬
‫گذر زمان‪ ،‬تعداد کاربران نرمافزار شما به مرور افزایش مییابد‪ .‬همچنین هرچه قابلیتهای نرمافزار را «بهبود»‬
‫میبخشید‪ ،‬نرمافزار شما پیچیدهتر میشود‪:‬‬
‫‪200‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫مسئله اینجاست که با افزایش تعداد کاربران‪ ،‬میانگین قابلیتهای فنی کاربران کاهش مییابد‪ ،‬چرا که شما‬
‫جمعیت بیشتری از آدمها را حمایت میکنید‪ .‬این کاهش قابلیتهای فنی همزمان با افزایش پیچیدگی نرمافزار‬
‫باعث ایجاد یأس و ناامیدی کاربران میشود‪:‬‬

‫ناامیدی کاربران یعنی افزایش انتقادات‪ ،‬عصبانیت و نیاز تمام نشدنی به ارتباط مستقیم بین کاربران و‬
‫برنامهنویسان‪.‬‬

‫چطور میتوان از این روند جلوگیری کرد؟‬

‫اولین قدم این است که وجود این مسئله را باور داشته باشید‪ .‬بسیاری از شرکتها دیوارهای محکمی بین‬
‫کاربران و برنامهنویسان قرار میدهند‪ .‬تلفنهای پیغامگیرِ چندمرحلهای جلوی کاربران قرار میدهند تا نهایتاً یک‬
‫«درخواست کمک» به نام آنها از طرف اشخاصی که هیچوقت کد را ندیدهاند ثبت شود‪ .‬پیام کاربران بین الیههای‬
‫مختلف ردوبدل می شود تا مبادا مزاحم وقتِ برنامهنویسان شود و در نتیجه کاربران احساس عدم توجه و ناتوانی‬
‫میکنند و به مرور از نرمافزار جدا و دور میشوند‪.‬‬

‫راه بسیار بهتر این است که نیاز به ارتباط با کاربران را قبول کنید و راهی عام‪ ،‬باز و مستقیم مثل گزارش ایراد‬
‫نرمافزار برای آنها فراهم کنید‪ .‬یک آدرس مناسب ایمیل برای آنها اختصاص دهید یا در صفحات فضای مجازی‬
‫با آنها مستقیماً ارتباط داشته باشید‪ .‬اگر کد نرمافزار شما میتواند به صورت متنباز در اختیار همه باشد که چه‬
‫‪201‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫بهتر‪ .‬هرچه از دید کاربران بیشتر شبیه یک آدمیزاد در دسترس و قابل ارتباط باشید‪ ،‬آنها بیشتر به کار شما‬
‫اعتماد می کنند‪ .‬حواستان را جمع کنید که گاهی کاربران از محصوالت شما طوری استفاده میکنند که اصالً‬
‫انتظارش را ندارید‪ .‬این کار آنها میتواند گاهی حتی زیرکانه و هیجان انگیز باشد‪ .‬فقط و فقط از طریق برقراری‬
‫یک رابطۀ مستقیم و دوطرفه است که میتوانید بفهمید کاربران چطور از نرمافزار شما استفاده میکنند‪.‬‬
‫‪203‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫به هوش کاربران احترام بگذارید‬

‫به طور پیش فرض همیشه احترام کاربران را حفظ کنید‪ .‬یک باور غلط که عمدتاً باعث ترس از برقراری ارتباط‬
‫با کاربران میشود این است که آنها آدمهای باهوشی نیستند‪ .‬کاربران نرمافزار را درست نکردهاند‪ ،‬پس حتماً باید‬
‫از همهچیز بیخبر باشند‪ ،‬مگر نه؟ وقتی که فرصتِ صحبت با کاربران را به دست میآورید‪ ،‬اولین و مهمترین اصلی‬
‫که باید به یاد داشته باشید این است که از غرور و خودپسندی دور باشید و با فروتنی و خضوع رفتار کنید‪ .‬جُربزه‬
‫و زبردستی در کار با کامپیوتر‪ ،‬معیار باهوشی و خردمندی نیست‪ .‬بسیاری از افراد نابغه و با استعداد در دنیا از‬
‫کامپیوتر فقط به عنوان یک ابزار کار استفاده میکنند‪ ،‬نه هیچچیز بیشتر و دیگری‪ .‬آنها عالقهای برای بهکارگیری‬
‫روشهای اصولی و علمی حل مسئله های الگوریتمی و کامپیوتری ندارند‪ .‬خیلی از ما هیچ سررشتهای در تعمیر‬
‫قطعات ماشین هایمان نداریم‪ .‬اگر فرض کنید کاربران نرمافزار شما گیج و کمهوش هستند‪ ،‬درست مثل این است‬
‫که مکانیک ماشین شما تصور کند شما خنگ و نادان هستید؛ چرا که بلد نیستید جعبه دندۀ اتومبیل خود را‬
‫عوض کنید‪ .‬ماشین شما برای شما مثل یک جعبۀ سیاه دربسته میماند که شما از آن فقط برای نقلمکان استفاده‬
‫میکنید‪ .‬برای بیشتر آدمها نیز‪ ،‬کامپیوتر و نرم افزار شما مثل یک جعبه سیاه سربسته است‪ .‬کاربران معموالً‬
‫عالقهای به تحلیل و تجزیۀ آن ندارند؛ صرفاً دوست دارند تا کارشان را انجام دهند و این قضیه هیچ ارتباطی با‬
‫سطح درک و هوش آنها ندارد!‬
‫‪204‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫صبور باشید‬

‫نتیجۀ تمام بحث ما در این بخش این است‪ :‬عمیقاً صبور باشید‪ .‬بیشتر کاربران صرفاً لغات مناسب برای ابراز‬
‫مشکالت نرمافزاری خودشان را بلد نیستند‪ .‬سالها تمرین و تجربه الزم است تا یاد بگیریم آنها دقیقاً چه میگویند‪.‬‬
‫کافیست از افرادی که تالش کردهاند مشکالت کامپیوتری پدر و مادرشان را پشت تلفن حل کنند (احتماالً بیشتر‬
‫خوانندگان این کتاب!) بپرسید‪ .‬نیمی از صحبت بر سر این است که روی لغات و کلمات مناسب با آنها همنظر‬
‫شوید‪ .‬خیلی از آدمها نمیدانند که مثالً «مرورگر وب» چیست و فرض میکنند که بخشی از کامپیوتر آنهاست‪.‬‬
‫نرمافزارها را به عنوان «یک اتفاق» توصیف میکنند یا دربارۀ آیکونهای روی صفحه نمایش به صورت یک فرایند‬
‫اسرارآمیز صحبت میکنند‪ .‬واقعیت این است که باهوشترین افراد نیز راه و روش خودشان را برای درک و توصیف‬
‫رفتارهای کامپیوتری ابداع میکنند‪ .‬در نتیجه مشکالت کامپیوتری خود را با اصول و قواعدی که فقط در دنیای‬
‫خودشان معنی میدهد توضیح میدهند‪.‬‬

‫پدر‪ :‬کامپیوتر من خیلی کُند شده؛ فکر میکنم به خاطر اینه که حافظهاش پر شده‪.‬‬

‫شما‪ :‬چرا فکر میکنی حافظهاش پر شده؟ فضای خالی حافظهاش را چک کردی؟‬

‫پدر‪ :‬آره‪ ...‬خوب‪ ...‬ببین تمام صفحه نمایش من پر شده از آیکونهای مختلف‪ .‬احتماالً هیچ جایی برای‬
‫ایمیلهای من باقی نمونده‪ .‬شاید الزم باشه که تاریخچۀ مرورگر رو پاک کنم؛ نه؟ دفعۀ پیش همین طوری درست‬
‫شد‪.‬‬

‫شما‪ :‬؟!‬

‫مهارت حیاتی در اینجا این است که یاد بگیرید منظور دقیقِ پشت کلمات کاربر چیست‪ ،‬نه اینکه تکتک واژهها‬
‫را موبهمو دنبال کنید‪ .‬برای این کار عالوه بر مهارت ترجمۀ مفاهیم‪ ،‬نیاز به کمی هوش اجتماعی و ذهنخوانی نیز‬
‫دارید‪.‬‬

‫در این راستا فیتز خاطره ای شنیدنی دارد‪ .‬مادربزرگ فیتز یک روز با او تماس گرفت و پرسید‪« :‬برایان‪ ،‬این‬
‫کامیپوتر قدیمی من هیچ ارزشی دارد؟» فیتز پاسخ داد‪« :‬نه‪ ،‬یک مک کالسیک خیلی قدیمی است و بهتر است‬
‫که آن را دور بیندازیم‪ ».‬مادربزرگ پاسخ داد‪« :‬بسیار خوب‪ ،‬االن هم فقط وقتی روشنش میکنم که میخواهم‬
‫مدادم را تیز کنم‪».‬‬
‫‪205‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫فیتز که کامالً گیج شده بود‪ ،‬بعد از یک مکث طوالنی تصمیم گرفت سؤاالت بیشتری بپرسد تا منظور مادربزرگ‬
‫را متوجه شود‪ .‬نهایتاً کاشف به عمل آمد که مدادتیزکن و کامپیوتر قدیمی مادربزرگ هر دو به یک رابط برق‬
‫متصل هستند‪ .‬وقتی مادربزرگ وارد اتاق می شود تا مدادش را تیز کند‪ ،‬رابط برق را وصل میکند و باعث میشود‬
‫کامپیوتر نیز روشن شود‪ .‬بعد از تیز کردن مداد و هنگام خروج از اتاق رابط برق را مجدداً قطع میکند و کامیپوتر‬
‫بیچاره بدون آنکه فرصت کامل روشن شدن را پیدا کند‪ ،‬مجدداً خاموش میشود‪ 1 .‬این داستان یک مثال خیلی‬
‫خوب از وقتی است که یک کاربر غیرفنی با دایرۀ لغات محدود خود سعی میکند مشکالت کامپیوتریاش را‬
‫توضیح دهد‪.‬‬

‫گاهی آدمها حتی در مورد موتور جستوجوی گوگل باورهای عجیبی دارند‪ .‬خیلیها فکر میکنند که این‬
‫جستوجوگر صرفاً بخشی از کامپیوتر آنهاست‪ .‬سال ‪ 200۵‬وقتی به بقیه میگفتیم که در شرکت گوگل کار‬
‫میکنیم با تعجب به ما نگاه میکردند و میگفتند‪« :‬واقعاً؟ فکر نمیکردیم کسی در آنجا کار کند!» از سمت دیگر‬
‫یک بار مادربزرگ فیتز از اینکه همۀ کارمندان گوگل به یک سفر دستهجمعی میرفتند تا اسکی بازی کنند‪،‬‬
‫دلخور شده بود (وقتی که گوگل هنوز بسیار کوچک بود) و میگفت‪« :‬خیلی بده! چطور همه با هم سفر میکنند؟‬

‫‪ .1‬اگر نگران آن کامپیوتر بیچاره هستید‪ ،‬از آن وض یت وخیم خارج شده است‪.‬‬
‫‪206‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫پس کی جواب جستوجوهای اینترنتی من رو میده؟!» چقدر رفتار گوگل غیرمسئوالنه بود که کارمند کافی برای‬
‫فشردن دکمههای مناسب و پاسخگویی به جستوجوهای مادربزرگ باقی نمیگذاشت!‬
‫‪207‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫اعتمادسازی و دلشاد کردن‬

‫دو شعار هنگام برقراری ارتباط با کاربران را هیچگاه فراموش نکنید‪ :‬اعتمادسازی کنید و کاربران را دلشاد‬
‫کنید‪.‬‬

‫اعتماد‪ ،‬لغت ظریفی است‪ .‬هنگام مرور اصول ‪ HRT‬دربارۀ اعتماد بحث کردیم و روی اهمیت اعتماد به همکاران‬
‫و همتیمیها تأکید کردیم‪ .‬اکنون دربارۀ کسب اعتماد از سوی کاربران محصول صحبت میکنیم‪ .‬اعتماد یک کاربر‬
‫به شما یا شرکت شما معموالً در احساسات او ریشه دارد‪ .‬به ندرت میبینید کسی بگوید‪« :‬من به فالن شرکت‬
‫اعتماد دارم‪ ،‬چرا که این لیست طوالنی از اصول و حقایق موجود نشانگر حداقل میزانِ خطر من در موردِ ارتباط با‬
‫آنهاست!» کاربران به شما اعتماد میکنند‪ ،‬زیرا برایند تمام ارتباطاتی که آنها با شما داشتهاند برای آنها از نظر‬
‫عاطفی و احساسی مثبت بوده است‪.‬‬

‫به دوستان و خانوادۀ خود توجه کنید‪ ،‬چه تعداد از آنها یک مکانیک اتومبیل میشناسند که عمیقاً به او اعتماد‬
‫میکنند؟ این روزها تقریباً کسی به هیچ مکانیکی اعتماد ندارد‪ ،‬چرا که سالهاست وقتی برای یک سرویس معمولی‬
‫ساده مثل تعویض روغن نزد آنها میروید‪ ،‬شما را با یک مشت سرویس غیرمنتظرۀ دیگر روبهرو میکنند‪ .‬هیچکس‬
‫نظر آنها را کامل باور نمیکند‪ ،‬زیرا آنها میخواهند از هر فرصتی برای حداکثر کردن سود خود استفاده کنند‪.‬‬
‫چیزی به نام «عدم صداقت موقتی» وجود ندارد‪.‬‬

‫روابط خوب طوالنیمدت میتوانند به راحتی قربانی سودجوییهای کوتاهمدت شوند‪ .‬کمی اینجا و اندکی آنجا‬
‫از مشتریان خود سوءاستفاده کنید تا نهایتاً شانس اعتماد آنها را در طوالنیمدت از دست بدهید‪ .‬از سوی دیگر‪،‬‬
‫هرگاه فقط کمی برای آنها مفید باشید یا درخواست آن ها را با جدیت دنبال کنید‪ ،‬اندکی اعتماد درون صندوق‬
‫بانک فرضی ذهن آنها ذخیره کردهاید‪ .‬در طول سالها رابطه با مشتریان‪ ،‬این صندوقهای اعتماد به مرور پربارتر‬
‫و مفیدتر می شوند تا وقتی اسم محصول شما میآید‪ ،‬کاربران با رضایت قلبی به شما اعتماد میکنند‪.‬‬

‫ولی اعتماد میتواند بسیار خطرناک نیز باشد؛ چرا که این قابلیت را دارد که یکجا و به کل از بین برود‪ .‬دقیقاً‬
‫مثل یک حساب بانکی که به راحتی و با یک خرید احمقانه میتواند کامالً خالی شود‪ .‬اگر شرکت شما اشتباهی‬
‫مرتکب شود (حتی ناخواسته) که موجب بیاحترامی به کاربران شود‪ ،‬صندوق بانکی اعتماد یکشبه خالی میشود‪.‬‬

‫یک مثال خوب در این راستا مربوط به سال ‪ 2011‬است که نتفلیکس رابطه با کاربرانش را موقتاً خراب کرد‪.‬‬
‫نتفلیکس دو سرویس برای ارائۀ فیلم دارد‪ :‬یکی از طریق مشاهدۀ اینترنتی و دیگری از طریق کرایۀ دی وی دی‬
‫فیلمها و دریافت آنها به صورت پستی‪ .‬در طول یک دهه فعالیت‪ ،‬نتفلیکس به مرور محبوبیتی بین کاربران کسب‬
‫کرده بود‪ .‬ساده‪ ،‬مدرن‪ ،‬راحت و ارزان بود و اوایل سال ‪ 2011‬نزدیک به ‪ 23‬میلیون مشتری داشت‪.‬‬
‫‪208‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫ولی نتفلیکس متوجه شد که سرویس پخش اینترنتی و سرویس کرایه دی وی دی آنها در واقع دو شرکت‬
‫کامالً مجزا و با مدل سوددهی و نیاز مدیریتی متفاوت بودند‪ .‬بنابراین تصمیم گرفتند که این دو را از هم جدا کنند‬
‫و از کاربران به صورت مجزا هزینه را دریافت کنند که در عمل باعث میشد هزینۀ بعضی از کاربران تا ‪ 60‬درصد‬
‫افزایش یابد‪ .‬مشتریها به شدت خشمگین شدند‪ .‬در نتیجه نتفلیکس اعالم کرد که برای شفافیت و راحتی بیشتر‬
‫به دو شرکت متفاوت تقسیم می شود‪ .‬این خبر ولی برای کاربران به این معنی بود که باید به جای یکی‪ ،‬دو‬
‫صورتحساب مجزا پرداخت کنند‪ .‬وقتی نتفلیکس متوجه فاجعه شد‪ ،‬تالش کرد تا تمام اخبار و اعالمیههای خود‬
‫را پس بگیرد و به وضعیت سابق برگردد‪ ،‬ولی دیگر دیر شده بود‪ .‬با وجود یک دهه رشد متوالی حدود هشتصد‬
‫هزار مشتری را طی مدت کوتاه سه ماه از دست دادند‪ .‬سالها اعتمادی را که به زحمت جمع کرده بودند‪ ،‬با چند‬
‫تصمیم کوچک و ساده به باد دادند‪ .‬تصمیماتی که به ظاهر در راستای منافع شرکت بودند‪ ،‬ولی در عمل توجهی‬
‫به مشتریان نداشتند‪ .‬خوشبختانه طی سالهای بعد موفق شدند دوباره اعتماد خود را نزد مشتریهایشان به دست‬
‫آورند و با توجه به نیاز دقیق مشتریان خود‪ ،‬قویتر از قبل بازگردند‪.‬‬

‫اعتماد‪ ،‬مقدسترین ذخیرۀ شماست‪ .‬با دقت از آن مراقبت کنید‪ .‬قبل از هر تصمیمی به صندوق بانکی اعتماد‬
‫خود نزد مشتریان توجه کنید و ببینید که تصمیم شما چه تأثیری روی آن خواهد گذاشت‪ .‬روی جلوۀ طوالنیمدت‬
‫خود تمرکز کنید‪ ،‬نه راحتیهای کوتاهمدت‪.‬‬

‫درست شبیه اعتمادسازی‪ ،‬دل شاد کردن مشتریان‪ ،‬ی کی دیگر از ابزارهای شما برای بهبود روابط با کاربران‬
‫است‪ .‬خوشحال کردن آنها وقتی که انتظارش را ندارند‪ ،‬باعث ایجاد همان دلگرمی ناشی از رضایت در مشتریان‬
‫میشود و کمک میکند که در دید آنها بیشتر شبیه یک آدمیزاد به نظر بیایید‪.‬‬
‫‪209‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫برای شروع‪ ،‬به یاد داشته باشید که الزم نیست خودتان را بیش از حد جدی بگیرید‪ .‬گوگل رسمی داشت که‬
‫همیشه «روز دروغ آوریل» یک ادعای عجیب و غریب از یک محصول میداد‪ .‬مثالً یک سال هر ویدئویی که در‬
‫یوتیوب پخش میشد‪ ،‬به یک تکه رقص از یک ویدئوی معروف تبدیل کرده بود‪ .‬یا به عنوان یک مثال دیگر به‬
‫‪ www.woot.com‬توجه کنید‪ .‬یک وب سایت ساده برای فروش محصوالت مختلف با تخفیفهای روزانه‪ ،‬ولی با‬
‫این تفاوت که محصولی را که هر روز به عنوان تبلیغ معرفی میکند‪ ،‬در کنار شوخی و لطیفههای مسخره قرار‬
‫میدهد‪.‬‬

‫سعی کنید تا کاربران را با تکههای کوچک شادی و موضوعات خارقالعاده‪ ،‬شگفتزده کنید‪ .‬با وجود اینکه‬
‫گوگل یک شرکت بزرگ بر پایۀ علوم مطلق کامپیوتر است‪ ،‬هیچچیز به اندازۀ لوگوهای کارتونی آن که به‬
‫مناسبتهای مختلف عوض می شوند کاربران را هیجانزده نمیکند‪ .‬یک طرح گرافیکی ساده که وارد زندگی روزمرۀ‬
‫مردم شده‪ ،‬باعث نامههای بیشمار کاربران و صحبتهای تمامنشدنی بین آدمها شده است‪.‬‬
‫‪210‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫القای اندکی وحشت اگر همراه با شوخی باشد نیز گاهی میتواند مفید باشد! یک شرکت فضای مجازی برای‬
‫اینکه کاربران را تشویق کند تا یک عکس از خودشان آپلود کنند‪ ،‬به طور پیشفرض عکس دیک چِنی ‪ 1‬را روی‬
‫پروفایل آنها قرار میداد‪ .‬مردم برای آنکه عکس دیک چنی از روی پروفایل خود بردارند‪ ،‬خیلی سریع عکسهای‬
‫خود را به جای آن آپلود کردند‪.‬‬

‫کمی شادی و شوخطبعی اگر همراه با استراتژی مناسب باشد‪ ،‬به مشتریان شما نشان میدهد که شما به آنها‬
‫توجه میکنید‪ .‬در نتیجه رابطۀ شما با کاربران بهتر و صمیمیتر میشود‪.‬‬

‫‪Richard Bruce Cheney .1‬؛ متولد ‪ 1941‬در لینکلن‪ ،‬نبراسررکا؛ سرریاسررتمدار آمریکایی و چهلوشررشررمین م اون رئی جمهور ایاالت متحدۀ‬
‫آمریکا از سال ‪ 2001‬تا ژانویۀ ‪ 2009‬و در دوران جرج دبلیو بوش پسر‪ ،‬در این کشور بود‪( .‬و‪).‬‬
‫‪211‬‬ ‫یک دست صدا ندارد‬

‫کاربران را فراموش نکنید‬

‫نکات متنوعی را در این فصل مطرح کردیم؛ ولی نهایتاً سه اصل ساده را در مورد کاربران به یاد داشته باشید‪:‬‬

‫تبلیغات و بازاریابی‪ :‬به دیدگاه مردم از نرمافزار خودتان توجه کنید؛ چرا که عامل اصلی در‬ ‫‪-‬‬
‫تصمیمگیری آنها برای امتحان کردن یا نکردن محصول است‪.‬‬
‫طراحی محصول‪ :‬اگر نرمافزار شما ساده‪ ،‬سریع‪ ،‬قابل استفاده و در دسترس نباشد‪ ،‬کاربران دیگر‬ ‫‪-‬‬
‫از نرمافزار شما استفاده نخواهند کرد و از آن خارج میشوند‪.‬‬
‫خدمات مشتری‪ :‬نحوۀ ارتباط شما با کاربران در طوالنیمدت‪ ،‬معیار موفقیت محصول شما خواهد‬ ‫‪-‬‬
‫بود‪.‬‬
‫کار روزانۀ ما برنامهنویسان پر است از عوامل حواسپرتی؛ نظیر مرور کدها‪ ،‬جلسات طراحی‪ ،‬مبارزههای‬
‫تمامنشدنی با ابزارهای برنامهنویسی‪ ،‬خاموش کردن آتش ِسرورها‪ ،‬دستهبندی کارها‪ .‬به راحتی میتوان فراموش‬
‫کرد که چرا ما به دنبال توسعۀ نرم افزار هستیم‪ .‬هدف نه شما هستید‪ ،‬نه تیمتان و نه شرکتی که برای آن کار‬
‫میکنید‪ .‬هدف این است که زندگی را برای کاربران نرمافزارتان سادهتر کنید‪ .‬بنابراین الزم است که به صحبتهای‬
‫آنها توجه کنید‪ ،‬نحوۀ فکر کردنشان را درک کنید و تجربۀ آنها با نرم افزار را مشاهده کنید‪ .‬کاربران‪ ،‬خون جاری‬
‫در رگهای نرمافزار شما هستند‪ .‬هر آنچه را بکارید درو خواهید کرد‪.‬‬