Rozważania o sztuce

Bolesław Prus Kronika tygodniowa

Przeczytaj uważnie tekst, wykonaj związane z nim polecenia. Odpowiadaj tylko na podstawie tekstu i tylko
własnymi słowami, chyba że w zadaniu polecono inaczej.
Bolesław Prus Co to jest sztuka? (fragmenty)
1. Ale przede wszystkim: co to jest sztuka? Pytanie takie trzeba postawić z góry,
naprzód dlatego, że wszystkim zdaje się, iż rozumieją ten wyraz, a po wtóre – że właśnie pod
tym względem panuje wielki chaos. Dowodem są nie tylko krytycy, z których każdy o
jednym i tym samym dziele sztuki wypowiada całkiem inne zdanie, ale nawet sami estetycy,
prawodawcy krytyki, którzy również nie zgadzają się w pojmowaniu sztuki. […]
2. Sztuka prawdziwa, wielka, jest karmicielką całego naszego ducha, a więc: musi nie
tylko zadowalać uczucie i wyobraźnię a kłócić się z rozsądkiem, ale owszem: musi godzić się
i nawet rozwijać rozsądek, wskazywać nowe przedmioty, nowe własności, nowe zjawiska.
Musi budzić nie tylko ciekawość do rzeczy wielkich, ale i do małych; nie tylko życzliwość do
pięknych i sławnych, ale także do nieładnych i pokornych.
3. Sztuka spełnia misję cywilizacyjną: rozszerza ducha i potęguje zdolności ludzkie.
Kto umie tańcować, ten – ładnie chodzi; kto przypatruje się ludziom i rzeczom malowanym,
ten – nabiera ciekawości do badania ludzi i przedmiotów rzeczywistych; kto umie grać i
śpiewać, ten – rozmawia melodyjniej. […]
4. A cóż mówić o literaturze, dzięki której myślimy i odczuwamy tysiące tysięcy
rzeczy, których na oczy nie widzieliśmy, na poznanie których na drodze doświadczenia
dziesięć wieków by nam nie wystarczyło.
5. Sztuka więc nie jest cackiem, które bawi, ani niańką, która opowiada wzruszające
historie, ale razem z nauką – tworzy dwa skrzydła, za pomocą których ludzkość wznosi się
coraz wyżej nad świat zwierzęcy.
6. Sztuka nie po to istnieje, aby dziełami jej ozdabiać mieszkania bogatych
próżniaków, aby tylko jej dzieła uprzyjemniały nam życie. Ona robi więcej: nie odrywa nas
od rzeczywistości świata, ale raczej w nim samym uczy nas wyszukiwać stron pięknych.
„Spojrzyj – mówi ona – na ten las, na tę wodę, na tę grupę kamieni, na te dziurawe domy, ile
w nich jest ciekawych i miłych szczegółów. Przypatrz się temu żebrakowi, chłopu,
robotnikowi – oni nie są brzydcy, każdy z nich to kopalnia brylantów, byleś je szukać umiał.
Nie pogardzaj ich brudnym i połatanym ubiorem, bo i on ma strony malownicze. Rozmawiaj
z dziećmi i prostaczkami, a w ich naiwnych poglądach znajdziesz nowe źródła zadowolenia i
mądrości”.
7. Słowem – badaj i kochaj wszystko, co cię otacza: naturę, ludzi, nawet brzydotę
i ubóstwo. Nie pogrążaj się w jałowych marzeniach, ale staraj się zbliżyć do świata, a
znajdziesz w nim takie piękności, jakich nie wymyślił najgenialniejszy poeta.
8. Tak wygląda sztuka realna, rozumie się, że nie w rękach partaczy, ale mistrzów.
Ona nie podstawia urojeń i złudzeń zamiast prawdy, ale z rzeczywistości wydobywa treść
piękną i uczy ją odnajdywać w życiu codziennym, które w języku idealistów nazywa się
„szarym” i „płaskim”.
Bolesław Prus, Kronika tygodniowa, „Kurier Warszawski”, r. 1885, nr 18,
w: Orzeszkowa, Sienkiewicz, Prus. O literaturze, wybór Zdzisław Najder, Czytelnik, Warszawa 1956.

1. Autor podaje dwa argumenty na uzasadnienie postawienia tytułowego pytania. Zapisz

je własnymi słowami.
2. Podaj dwa dowody przywoływane przez Prusa w celu zobrazowania problemu
zawartego w tytułowym pytaniu.
3. Co to znaczy, że prawdziwa sztuka „musi godzić się i nawet rozwijać rozsądek”?
4. W akapicie 2. autor wykorzystuje trzy kontrasty. Zapisz, co z czym zestawia.
5. Zacytuj tezę, którą autor uzasadnia przykładami zawartymi w akapicie 3.
6. Na podstawie akapitu 5. określ, jaką funkcję Prus przypisuje sztuce.
7. W akapicie 6. autor stosuje mowę niezależną. Wskaż, w jakim celu to robi.
8. Jakie zadania wypełnia według Prusa „sztuka realna”?
9. Czym różnią się „idealiści” od zwolenników „sztuki realnej”?
10. Wypowiedzenie:
„Nie pogrążaj się w jałowych marzeniach, ale staraj się zbliżyć do świata”
a) zdaniem współrzędnie złożonym łącznym.
b) zdaniem współrzędnie złożonym rozłącznym.
c) zdaniem współrzędnie złożonym przeciwstawnym.
d) zdaniem współrzędnie złożonym wynikowym.
11. Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A albo B i odnoszące się do niej uzasadnienie: 1, 2
albo 3.
W wypowiedzeniu: „Kochaj wszystko, co cię otacza.”
podkreślona jego część to:
A. zdanie podrzędne podmiotowe
B. zdanie podrzędne dopełnieniowe
użyte w celu
1. dookreślenia rzeczownika ze zdania nadrzędnego.
2. dopełnienia zaimka nieokreślonego ze zdania nadrzędnego.
3. wskazania celu czynności ze zdania nadrzędnego.