sGr13OM EngiTechPracGuide
sGr13OM EngiTechPracGuide
sGr13OM EngiTechPracGuide
bxðfkare ;dlaIKfõoh
13 fY%aKsh
13 fY%aKsh
uqøKh(
wOHlaI ckrd,af.a mKsjqvh
i
ye¢kaùu
iii
mgqk
msgq wxlh
fmrjok i
ix{dmkh ii
ye|skaùu iii
mgqk iv
úIhud,d lñgqj v
iv
m%dfhda.sl ls%hdldrlu msgq wxlh
3'8'6 by<g .Kskhla Ndú; lr 50Hz ixLHd;hlska 1Hz ixLHd;hla ,nd .ekSu 67-69
4'2'1 fldgiaj,g .,jd we;s flakaødmidÍ fmdïmhla fldgia y÷kdf.k ksjerÈj
tl,ia lsÍu 70-74
5'1'1 hï lsis ìï fldgil msysgd we;s jia;=ka f.a o< msysàu lvodishla u;
ksrEmKh lsÍu 75-77
5'1'2 hï lsis ìï fldgil msysgd we;s jia;+kaf.a idfmalaI msysàu lvodishla u;
ksrEmKh lsÍu 78-83
5'2'1 .il Wi .Kkh lsÍu 84-86
5'2'2 .`.l m<, .Kkh lsÍu 87-92
5'3'1 oïje,a uekqï l%u Ndú; lr l=vd ìï fldgila uek tys ìï ie,eiau
ms<sfh, lsÍu 93-97
5'5'1 uÜgï .ekSfï isoaOdka;h Ndú; lr flá ud¾. fldgil Èlalvla ms<sfh, lsÍu 98-105
5'7'1 ;shfvd,hsÜgqj Ndú;fhka l=vd bvula uek tys ìï ie,eiau ms<sfh, lsÍu 106-112
6'3'1 c, lrduhla" lmdghla iy kdk j;=r u,la we;=<;a c, iïmdok fldgila 113-119
ia:dmkh lsÍu
v
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
wkqYdil;ajh ( wdpd¾h à'ta'wd¾'fcA' .=Kfialr ñh
wOHlaI ckrd,a
cd;sl wOHdmk wdh;kh
WmfoaYl;ajh ( wdpd¾h à'ta'wd¾'fcA' .=Kfialr ñh
wOHlaI ckrd,a
cd;sl wOHdmk wdh;kh
úIh kdhl;ajh yd iïnkaëlrKh (
tka'à'fla f,dl=,shk uhd
wOHlaI
;dlaIK wOHdmk fomd¾;fïka;=j" cd;sl wOHdmk wdh;kh
cS'fla' .uf.a ñh
lÒldpd¾h
;dlaIK wOHdmk fomd¾;fïka;=j" cd;sl wOHdmk wdh;kh
úIh lñgqj (
tka'à'fla' f,dl=,shk uhd wOHlaI"
;dlaIK wOHdmk fomd¾;fïka;=j
cd;sl wOHdmk wdh;kh
ta' ã' kkaofiak uhd wOHlaI ^;dlaIK& - ^úY%dñl&
wOHdmk wud;HdxYh" biqremdh" n;a;ruq,a,
wdpd¾h à' tka' úl%uwdrÉÑ ñh fcHIaG lÓldpd¾h" bxcsfkare mSGh" reyqK úYajúoHd,h'
wdpd¾h cS'î' il=rd ñh fcHIaG lÓldpd¾h" chj¾Okmqr úYajúoHd,h
wdpd¾h hQ'whs'fla' .,mam;a;s uhd fcHIaG lÓldpd¾h" bxcsfkare mSGh" reyqK úYajúoHd,h'
wdpd¾h fgrkaia frx.rdiq uhd fcHIaG lÓldpd¾h" bxcsfkare mSGh" reyqK úYajúoHd,h'
wdpd¾h fla'tka' wfíisxy uhd fcHIaG lÓldpd¾h" bxcsfkare mSGh" Y%S ,xld f;dr;=re
;dlaIK wdh;kh
wdpd¾h iqrdÊ ch;s,l uhd wxY m%Odk" fuldfg%dksla wxYh" jD;a;Sh yd ;dlaIK úYaj
úoHd,h" r;au,dk
mS' Ô' wd¾' tka' whs' mqiaie,a, uhd fcHIaG lÓldpd¾h" N+ ú{dmk mSGh" inr.uqj úYajúoHd,h'
B'tÉ' ch;=x. uhd fcHIaG lÓldpd¾h" bxcsfkare mSGh" reyqK úYajúoHd,h'
fÊ'wdßhisxy uhd fcHIAG WmfoaYl ^;dlaIK& - úY%dñl" ld¾ñl úoHd,h" urodk
ta'ta' kjr;ak uhd fcHIaG WmfoaYl" ;dlaIK úoHd,h" urodk
tia't,a' f,dl=,shk ñh lÓldpd¾h" mß.Kl úoHd mSGh" f;dr;=re ;dlaIK wdh;kh
ví'à'fca' fhda.dkkao uhd WmfoaYl" ld¾ñl bxcsfkare wNHdi wdh;kh'
ta' hQ' î' úoHdfialr uhd mdGud,d iïnkaëldrl" ,xld wfYdala f,a,kaâ iud.u
.dñKs .=Kfialr uhd mßY% l<ukdlre - úY%dñl" tlai;a cd;Skaf.a ixúOdkh"
fld<U 07
tÉ' wd¾' ta' mS' .=K;s,l uhd fcHIaG WmfoaYl" ld¾ñl úoHd,h" fydaud.u
tÉ' fjdlaia,s fmf¾rd uhd .=re WmfoaYl ^;dlaIK& - ^úY%dñl& y,dj; wOHdmk l,dmh
î'ã' wdßhjxY uhd Y%S','.='fia'" ^;dlaIKfõoh& - ^úY%dñl& udr$isoaOd¾: úoHd,h"
je,s.u
fÊ'wd¾' ,xldmqr uhd Y%S','.='fia'" ^;dlaIKfõoh&" .srs$ úl%uYs,d u'ú" .sßW,a,
wd¾'tï'tka'tia' fikúr;ak ñh Y%S','.='fia'" ^bxðfkare ;dlaIKfõoh&" j,sisxy yßiapkaø
úoHd,h" wkqrdOmqr'
vi
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
ã'ví' r;=.u ñh Y%'S ,'.='fia'" ^bxðfkare ;dlaIKfõoh&" f.da;ó nd,sld úoHd,h"
fld<U 10'
î'ta'ã'tka'ã' ch;s,l ñh Y%S','.='fia'" ^bxðfkare ;dlaIKfõoh&" jE;r uyd úoHd,h"
fmd,a.ia´úg'
ù'tia' tosßisxy uhd Y%S','.='fia'" ^bxðfkare ;dlaIKfõoh&" YS% f¾j; uyd úoHd,h"
uvdgq.u
wd¾'mS'tia'ã' ch;s,l ñh Y%S','.='fia' ^bxðfkare ;dlaIKfõoh&" nKavdrkdhl uOH
úoHd,h" fõhkaf.dv
î' Ô' wd¾' ux., uhd Y%S','.='fia'" ^bxðfkare ;dlaIKfõoh&" isßmshr;k uOH
úoHd,h" mdÿlal
tï'tï'fca'iS' fiakdr;ak nKavdr Y%S','.='fia'" ^bxðfkare ;dlaIKfõoh&" uhqrmdo uOH úoHd,h"
uhd kdrïu,
isxy, NdId ixialrKh ( ta' ã' kkaofiak uhd" wOHlaI ^;dlaIK& - ^úY%dñl&
wOHdmk wud;HdxYh" biqremdh" n;a;ruq,a,
vii
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m% d fhda . s l ls % h dldrlï
2'4'1 m%;Hdj¾; Odrd Odrs ;% l wdrïNl yd Odjk j¾.fha tl,d fm%a rK fudagrhl
t;=ï ksjerÈ j y÷kdf.k mßm:h ksjerÈ j iïnkaO lr Odjkh lsÍu
wfma l a I s ; l= i ,;d ( ² m%;Hdj¾; Odrd Odß;%l wdrïNl yd Odjk j¾.fha tl,d fm%arK
fudagrhl úÿ,s mßm:hg iïnkaO fldgia y÷kd .ekSu
² wdrïNl yd Odjk o`.r fjka lr y÷kd .ekSu
² fudagrfha úÿ,s mßm:h tl,ia lsÍu
² iemhqu ,nd § fudagrh Odjkh lsÍu
ye|s k a ù u ( ² úÿ,s mxld" j;=r fmdïm wdÈfha Ndú; jk m%;Hdj¾; Odrd Odß;%l
wdrïNl yd Odjk j¾.fha fudag¾j, N%uKh i|yd o`.r folla
fhdod .efka' tu o`.r fol fjka fjkaj y÷kd .ekSfuka o`.r fol
ksjerÈ j iïnkaO fldg tl,d úÿ,s iemhqu ,nd § Odjkh lrùu
fuu m%dfhda.sl l%shdldrlfï wruqK hs'
1
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
² u,aá ógrh m%;sfrdaë mrdifha iqÿiq w.hlg fhduq lr Y+kH ilid
.kak'
² u,aá ógrh wdOdrfhka Odß;%lfha w.% fol fjka lr y÷kd .kak'
² u,aá ógrh wdOdrfhka wLKav;dj mÍlaId fldg o`.r fofla w.% fjka
fjkaj y÷kd.kak'
² y÷kd.;a tla tla o.rfha m%;sfrdaOh uek igyka lr.kak'
² ,nd .;a m%;sfrdaë w.hka mÍlaId lsÍfuka o`.r fol kï lr y÷kd
.kak' ^m%;sfrdaë w.h jeä o`.rh wdrïNl o`.rh jk w;r m%;sfrdaë
w.h wvq o`.rh Odjk o`.rh fõ&
2
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
ks ß la I Khg u`. fmka ù u(
² o`.rj, m%;sfrdaOh uekSfï § m%;sfrdaë mrdifha tl u w.hl mj;ajd
.ekSfuka m%;sfrdaOh wvq fyda jeä o`.r myiqfjka y÷kd.; yels h'
² wdrïNl o`.rhg Odß;%lh fY%aKs.; lr o`.r iudka;r.; j iïnkaO
lr tl,d iemhqu ,nd §fuka fudagrh Odjkh fõ'
we.hS ï m;% s l dj - 01
3
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m% d fhda . s l ls % h dldrlï
2'4'2 Odrs ;% l wdrïNl yd Odjk tl,d m% ;Hdj¾; fudagrhl N%u K ÈYdj m%;sj ¾;H
ls Í u
ks m q K;dj 2 ( úÿ,s cjh W;amdokh" iïfm%aIKh" fnod yeÍu iy Ndú;h ms<sn|
j úu¾Ykh lrhs'
ksm q K;d uÜgu 2'4 ( m%;Hdj¾; Odrd hka;%j, l%shdldÍ;ajh wOHhkh lrhs'
ld,Éfca o ixLHdj ( 01
bf.kq ï M,h ( Odß;%l wdrïNl yd Odjk j¾.fha fm%arK fudagrhl N%uK ÈYdj
udre lr Odjkh lrhs
wfma l a I s ; l= i ,;d ( ² fudagrfha wka;¾.; o`.rj, iïnkaO;dj fjkia lsÍu i|yd w;r
ueÈ iaúphla (D.P.D.T. iaúphla) iïnkaO lsÍu yd thg iemhqu
,efnk ;ksux iaúphla iïnkaO lsÍu
² w;rueÈ iaúph iïnkaO lsÍfuka miq tl,d iemhqu u.ska fudagrfha
N%uK ÈYdj fjkia lsÍu
ye|s k a ù u ( l¾udka; lafIa;%fha Ndú; jk hka;%j, we;s fudag¾ wdÈfha iy
msgl=re mxldj, (exhaust fan) we;s fudag¾ jeks úúO wjia:dj, §
N%uKh jk ÈYdj udrelr Odjkh lsÍug wjYH fõ' tjeks wjia:dj,
§ fuu l%uh Ndú; lr fudagrh wjYH ÈYdjg N%uKh lsÍug yels
nj fmkajd oSu fuu m%dfhda.sl l%shdldrlfï wruqK hs'
l%ufõoh (
² m%;Hdj¾; Odrd Odß;%l wdrïNl yd Odjk j¾.fha fudagrh wdrlaI;
s j
jev nxl=j u; ;nd .kak'
² fudagrfha msg; frÈ len,s u.ska msßisÿ lr th tl,d m%;Hdj¾;
Odrd Odß;%l wdrïNl yd Odjk j¾.fha nj ;yjqre lr .kak'
² fudagrfha w.% iïnkaO;d bj;a lrkak'
² u,aá ógrh m%;sfrdaë mrdifha iqÿiq w.hlg fhduq lr Y+kH ilid
.kak'
4
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
² u,aá ógrh wdOdrfhka Odß;%lfha w.% fol fjka lr y÷kd .kak'
² u,aá ógrh wdOdrfhka wLKav;dj mÍlaId fldg o`.r fofla w.% fjka
fjkaj y÷kd.kak'
² y÷kd.;a tla tla o`.rfha m%;sfrdaOh uek igyka lr.kak'
² ,nd .;a m%;sfrdaë w.hka mÍlaId lsÍfuka o`.r fol kï lr y÷kd .kak'
^m%;sfrdaë w.h jeä o`.rh wdrïNl o`.rh jk w;r m%;sfrdaë w.h wvq
o`.rh Odjk o`.rh fõ&
² m%;fs rdaOh jeä o`.rfha tla fl<jrlg Odß;%lh fY%K
a .
s ; jk mßÈ iïnkaO
lrkak'
wdrïNl o`.rh
Odjk o`.rh
w;rueÈ
;ks ux jyrej
jyrej
rEmh 1
mßm:fha wdrïNl o`.rfha w.% udre lr N%uKh jk
ÈYdj udre lsÍfï mßm:h
wdrïNl o`.rh
Odjk o`.rh
w;rueÈ
;ks ux jyrej
jyrej
² mßm: rEm igyka wxl 1 mßÈ w;rueÈ iaúphg yd ;ks ux iaúphg fhd;a
iïnkaO lrkak'
² w;rueÈ iaúph tla me;a;lg ilid ;ks ux iaúph l%shd;aul lr fudagrh
Odjkh lrkak'
² N%uKh jk ÈYdj ksÍlaIKh lrkak'
5
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
úfYa I lreKq ( fuu j¾.fha l=vd m%udKfha fudag¾j, wdrïNl o`.rh yd Odjk o`.rh
w;r m%;sfrdaë w.fha ie,lsh hq;= fjkila fkdue;' WodyrKhla f,i
20 W l Odß;%l wdrïNl yd Odjk j¾.fha fm%arK fudagrhl wdrïNl
o`.rfha m%;sfrdaë w.h yd Odjk o`.rfha m%;sfrdaO w.h b;d wdikak
w.hka folla fõ' tneúka N%uKh jk ÈYdj udre lsÍu my; rEmfha
mßÈ Odß;%lh iïnkaO jk o`.rh udre lsÍfuka isÿ l< yels fõ'
6
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
we.hSï m;%sldj - 02
7
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m% dfhda . s l ls %h dldrlu
2'4'3 f;l,d fudagrhl N%uK osYdj udre lsrSu
ksm q K;d uÜgu 2'4 ( m%;Hdj¾; Odrd hka;%j, ls%hdldÍ;ajh wOHhkh lrhs'
ld,Éfca o ixLHdj ( 01
ye|s k a ù u ( ,shjk mÜg,a" fodUlr" úÿ,s fidamdk jeks p,s; ÈYdj udre lsÍug
wjYHjk hka;j % ,g Ndú; lrk fudag¾j, N%uK ÈYdj udre lsÍfuka
p,k ÈYdj udre lr .; yels h' fuu ld¾h b;d blauKska iy
ydksj,ska f;dr j isÿlr .ekSu o wjYH fõ' f;l,d fudag¾j,ska
ls%hdlrk hka;% ls%hdlrùfï § p,k ÈYdj udre lr .kakd wdldrh
ms<sn| yqrejla ,nd§u fuu m%dfhda.sl ls%hdldrlfï wruqK fõ'
8
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
9
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
ks Í la I Khg u.fmka ù u( ² fudagrfha N%uK ÈYdj ksÍlaIKh myiqj i|yd fudagrfha wlaIhg
lvodis lene,a,la fyda frÈ lene,a,la w,jd .kak'
ks . ukh i|yd Wmfoia ( ² iemhqfï ´kE u l,d folla oaúO%ej foúis iaúph yryd iïnkaO
lr iaúpfha msyg
s u
q fjkia lsÍfuka l,djka folla udre fõ' tneúka
fudagrfha N%uK ÈYdj fjkia lr .; yels h'
úfYa I lreKq ( ² fuu m%dfhda.sl ls%hdldrlu i|yd Ndú; lrk iaúÉ 400 V i|yd
Tfrd;a;= Èh hq;= neúka Ndú;hg fmr iaúÉ 400 V i|yd ks¾foaYs;
nj ;yjqre lr .kak'
² fuu mßm:hg m%;Hdj¾; fjda,aàh;dj iDcqj u iïnkaO jk neúka
wdrlaIs; mQ¾fjdamd wkq.ukh lsÍu flfrys jeä wjOdkhla fhduq
lrkak'
² úÿ,s iemhqu wdY%s; ls%hdldrlïj, § .=reNj;df.a u`. fmkaùu yd
Wmfoia mßÈ lghq;= lrkak'
² m%dfhda.sl Ndú;fha § l,d fol udre lsÍu i|yd my; i|yka
mßm:h Ndú; fõ' ta i|yd iam¾Y;S%h folla (contactors) Ndú; jk
w;r tajd ls%hd;aul jkafka K1 iy K2 hk o`.rj,g úÿ,sh
iemhSfuks' K1 ls%hd;aul jQ úg L1:L2:L3 ms<sfj<ska fudagrhg
,efnk w;r K2 ls%hd;aul jQ úg L2L1L3 ms<sfj<ska fudagrhg
,efí'
10
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
we.hSï m;%sldj - 03
11
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m% dfhda . s l ls %h dldrlu
2'5'1 ia Ór pq ïnl ir, Odrd fuda grhl wdfïp¾ Odrdj wkqj fõ.h
fjkia jk wdldrh ks ÍlaI Kh lsÍ u
ks m q K;d uÜgu 2'5 ( úúO ir, Odrd hka;%j, ,dlaIKsl wOHhkh lrhs'
ld,Éfca o ixLHdj ( 01
bf.kq ï M,h ( ir, Odrd fudag¾j, wdfïp¾ Odrdj wkqj fõ.h iy jHdj¾;h
fjkiajk wdldrh m%ia:dßlj ksrEmKh lrhs'
12
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
l% u fõoh ( ² úp,H m%;sfrdaOlh L yeve;s we¨ñkshï yrialvg iú lr .kak'
² rEmfha i|yka mßÈ mßm:h tl,ia lrkak'
Odrdj Ia fõ.h N
ks Í la I Khg u.fmka ù u (
² N%ufõ.udkh ^tachometer& u.ska lshfjk mdGdxlh ksrjoH lsÍug
fudag¾ wlaIhg lvodis máhla w,jkak'
² leiÜ hka;%hl fudagrh Ndú; lrkafka kï fudagrh msgqmi we;s
mßm:h .,jd bj;a lr .kak'
úfYa I lreKq (
² fudagrhg ,nd .kakd Odrd m%udKh (Ia) wkqj úp,H m%;sfrdaOlh
f;dard .kak'
13
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
we.hS ï m;% s l dj - 04
14
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m%dfhda. sl ls% hdldrlu
2'5'2 fuda grhla úÿ,s cklhla f,i Ndú; lrñka únr wkqj ,nd .kakd Odrdj
fjkia jk wkaou ksÍ laIKh lsrSu
15
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
² fudag¾ fofla fjda,aàh;d wiudk kï jeä fjda,aàh;dj iys;
fudagrh t<jqï fudagrh f,i Ndú; lrkak'
² m<uqj cklh f,i Ndú; lrk fudagrfha ikakdhl fol újD;j
;nd t<jqï fudagrhg ,nd .kakd Odrdj ukskak'
² cklh f,i Ndú; lrk fudagrfha m%;sodk w.%j,g uQK;a mykla
iïnkaO lr Odrdj ukskak'
² bkamiq m%;os dkhg uQK;a myka folla iudka;rj iïnkaO lr m%;os dk
Odrdj ukskak'
ks Í la I Khg u.fmka ù u( ² Odrdj uekSfï § u,aá ógrfha by< mßudKhlg f;aÍï iaúph
fhduq lrkak' Odrd w.h iaj,am jYfhka fjkia úh yels neúka
m%;siu ógrh Ndú; lrkak'
ks . ukh i|yd Wmfoia ( ² únr Odrdj jeäjk úg t<jqï fudagrhg ,nd.kakd Odrdj jeäfõ'
² ir, Odrd fudagrhla cklhla f,i Ndú; lrk ksid m%;sodk
fjda,aàh;dj iamkaodldr ir, Odrd fjda,aàh;djla fõ' m%;sodk
Odrdj mss<sn| j ks.ukh lsÍfï § ta ms<sn| j ie,ls,su;a úh hq;= h'
we.hS ï m;% s l dj 05
16
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m% dfhda . s l ls %h dldrlu
2'5'3 ir, Odrd Wmm: lafIa;% t;=ï fudagrhl N%uK ÈYdj fjkia lsÍu
ks m q K;dj 2 ( úÿ,s cjh W;amdokh" iïfm%aIKh" fnodyeÍu iy Ndú;h ms<sn| j
úu¾Ykh lrhs'
ks m q K;d uÜgu 2'5 ( úúO ir, Odrd hka;%j, ,dlaIKsl wOHhkh lrhs'
ld,Éfca o ixLHdj ( 01
bf.kq ï M,h ( Wmm: ir, Odrd fudagrhl N%uK ÈYd udre lr Odjkh lrhs'
wfma l a I s ; l= i ,;d ( ² Wmm: ir, Odrd fudagrhl t;=ïj, fl<jrj,a y÷kd .ekSu
² ir, Odrd fudagrhlg iemhqu ,nd §u
² úúO wjYH;d i|yd iqÿiq iaúp Ndú; lsÍu
² fudagrhlg ,nd .kakd Odrdjg wkqj iaúp f;dard .ekSu
ye|s k a ù u ( f¾Çh fyda N%ul p,s;hl ÈYdj m%;sj¾;H lsÍu i|yd ÈYdj udre l<
yels fudagrhla Ndú; l< yels h' ta i|yd ir, Odrd fudagrhla
Ndú; l< yels wkaou fuu m%dfhda.slfhka úia;r flf¾'
uQ , O¾uh ( fudagrhl N%uKh isÿjkafka pqïnl lafIa;%hla ;=< ;nd we;s Odrdjla
f.k hk ikakdhlhl isÿjk p,kfha ÈYdj ms<sn| j *af,ñka
úiska bÈßm;a lrk ,o kshuh wkqj h' tu kshuh wkqj Odrdj
.,dhk ÈYdj fyda pqïnl lafIa;%fha ÈYdj fjkia lsÍfuka N%ulh
N%uKh jk ÈYdj udre l< yels h' ir, Odrd fudagrhl pqïnl
lafIa;%h ,nd.ekSug iaÓr pqïnl fyda úÿ,s pqïnl Ndú; l< yels
h' pqïnl lafIa;%h ,nd .ekSug iaÓr pqïnl Ndú; lrk l=vd ir,
Odrd fudag¾j, pqïnl lafIa;%fha ÈYdj udre l< fkdyels w;r
wdfïprhg imhk Odrdfõ ÈYdj fjkia lsÍfuka N%ul ÈYdj fjkia
l< yels h'
úYd, m% u dKfha ir, Odrd fuda g¾j, pq ï nl la fIa ;% h úÿ,s
pqïnlj,ska ,nd .kakd ksid wdfïprfha .,dhk Odrdfõ ÈYdj
fjkia lsÍfuka fyda lafIa;% o`.rfha .,dhk Odrdfõ ÈYdj fjkia
lsÍfuka pqïnl lafIa;%fha ÈYdj udre lsÍu l< yels fõ' tu.ska
fudagrfha N%ul ÈYdj udre l< yels h' ir, Odrd fudag¾ j¾.
;=fkka Wmm: t;=ï fudag¾j, ^lafIa;% o`.rh wdfïp¾ o`.rhg
iudka;rj fhdod we;'& lafIa;%fha Odrdj .,dhk ÈYdj myiqfjka
udre l< yels h'
wjYH WmlrK yd øjH (
² 220 V, 50 W Wmm: t;=ï ir, Odrd fudag¾ 1
² oaúO%ej foúis (DPDT) iaúph
² iïnkaOl fhd;a
² ;ksO%ej ;ksúis (SPST) iaúph
² úp,H ir, Odrd iemhqu
l% u fõoh ( ² Wmm: t;=ï fudagrh iaÓr j iú lr .kak'
² fudagrfha t;=ï fol ksjerÈ j y÷kd .kak'
² lafIa;% o`.rhg iïnkaO ikakdhl fl<jr rEmfha i|yka mßÈ
iaúphg iïnkaO lrkak'
² wdfïpr o`.rhg iïnkaO fhd;a iDcq j iemhqug iïnkaO lrkak'
² iemhqu ;ks O%ej ;ksúis iaúphla yryd iïnkaO lrkak'
² oaúO%ej foúis iaúph tla milg fhduq lr fudagrh N%uKh jk
ÈYdj ksÍlaIKh lrkak'
² oaúO%ej foúis iaúph wfkla mig fhduq lr fudagrh N%uKh jk
ÈYdj ksÍlaIKh lrkak'
17
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
ks Í la I Khg u.fmka ù u( ² fudagrfha N%uK ÈYdj ksÍlaIKh lsÍu i|yd fudag¾ wlaIhg
lvodis ;Srejla w,jkak'
ks . ukh i|yd Wmfoia ( ² Wmm: t;=ï fudagrhl lafIa;% o`.rfha iemhqu udre lsÍfuka
N%uK ÈYdj udre l< yels h'
úfYa I lreKq ( ² SPST iaúph md,k iaúph f,i Ndú; lrkak' fudagrhg
wod< fjda,aáh;dj ksjerÈ j ,nd fokak'
we.hS ï m;% s l dj 06
18
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m% dfhda . s l ls %h dldrlu
2'6'1 wjlr mßKdul folla Ndú;fhka wêlr mßKdul ls %hdj ,nd .ekSu yd
mßKdul ls %h dj,s fha § cj ydksh la is ÿjk nj fmka ùu
ks m q K;dj 2 ( úÿ,s cjh W;amdokh" iïfma%IKh" fnod yeÍu iy Ndú;h ms<sn|
úu¾Ykh lrhs'
ks m q K;d uÜgu 2'6 ( úúO mßKdulj, Ndú; úu¾Ykh lrhs'
ld,Éfca o ixLHdj ( 01
bf.kq ï M,h ( ² mßKdulhl uQ, O¾uh meyeÈ,s lrhs'
² m%odk fjda,à a h;dj 230 V jk cj mßKdulhl m%;os dk fjda,à
a h;dj
uek tu.ska mßKdulfha j¾.h y÷kd.kshs'
wfma l a I s ; l= i ,;d ( ² m%odk yd m%;sodk fjda,aàh;d uek mßKdul j¾.h y÷kd .ekSu
² iudk wjlr mßKdul folla fhdod wêlr mßKdul ls%hdj ,nd
.ekSu
² mßKdulfha § cj ydkshla isÿjk nj mÍlaId;aul j ;yjqre lsÍu
² cj mßKdulhl t;=ïj, m%;sfrdaOh uek m%d:ñl yd oaú;Shsl o`.r
fjk fjk u y÷kd.ekSu
ye|s k a ù u ( mßKdulhl m%odk fjda,aàh;djg jvd m%;sodk fjda,aàh;dj wvq
kï th wjlr mßKdul f,i y`ÿkajhs' iudk wjlr mßKdul
folla Ndú;fhka tkï tla mßKdulhl m% ; s o dkh wfkla
mßKdulfha oaú;Shsl o`.rhg m%odkh lsÍfuka wêlr mßKdul
ls%hdj wdo¾Ykh l< yels fõ'
uQ , O¾uh ( mßKdulhl m%d:ñl yd oaú;Shsl o`.rj, fmdgj,a w;r wkqmd;h
fjda,aàh;d w;r wkqmd;hg iudk fõ'
mßKdulhl mßKduk ls%hdj,sfha § iq<s Odrd ydksh" ukaodhk
ydksh iy ;U ydksh ksid cj ydkshla we;sfõ'
wjYH WmlrK yd øjH (
² m%odk yd m%;so dk fjda,a àh;d iudk mßKdul folla
(230 V/ 12 V)
² ;=kal+re fmakqjla
² m%;siu nyqudkhla
² iïnkaOl fhd;a
² mßjrK má
19
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
ks . ukh i|yd Wmfoia ( ² wjlr mßKdulj, o`.rfha m%;sfrdaOh jeä o`.rh m%d:ñl o`.rh
f,i y÷kd .ekSu
² m<uq mßKdulfha m%odk fjda,aáh;djh 230 V ls'
tys m%;sodk fjda,aàh;dj 12 V la kï o" fojk mßKdulh m<uq
mßKdulhg iu jk ksid" tys m%odk fjda,aàh;dj 12 V ls' ta wkqj
m%;sodk fjda,aàh;dj 230 V úh hq;= h' tfy;a mÍlaIKfha m%;sM,
u; my; ;SrKj,g t<ôh yels h'
² m<uq wjlr mßKdulfha oaú;Shl s o`.rhg fojk wjlr mßKdulfha
oaú;Shl
s h iïnkaO lr m%d:ñl o`.rfha fofl<jßka wêlr mßKduk
ls%hdj ,nd .; yels ùuhs'
² fojk mßKdulfha m%;os dk w.%j, wfmalI a s; fjda,aàh;dj fkd,eìu
cj ydksh ksid isÿ ù we;'
20
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
we.hS ï m;% s l dj 07
21
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m%dfhda. sl ls% hdldrlu
3'2'1 m%;siu u,aá ógrh wdOdrfhka úúO vfhdavj, w.% y÷kd.ekSu
ks m q K;dj 3 ( bf,lafg%dksl ;dlaIKh tosfkod Ndú; i|yd fhfok wdldrh
úu¾Ykh lrhs'
ksm q K;d uÜgu 3'2 ( wjYH;dj wkqj úúO j¾.fha PN ikaê fhdod .kshs'
ld,Éfca o ixLHdj ( 01
bf.kq ï M,h ( iDcqldrl vfhdav" fik¾ vfhdav" LED iy ,laISh iïnkaO;d
vfhdavj, ls%hdldÍ;ajh iy Ndú; meyeÈ,s lrhs'
wfma l a I s ; l= i ,;d ( ² m%;siu u,aá ógrhl wfmalaIs; m%;sfrdaO mrdih f;dard .ekSu
² m%;siu u,aá ógrh Ndú;fhka vfhdavfha fmr keUqre wjia:dj
f;dard .ekSu
² ta weiqfrka vfhdavfha w.% fjka lr y÷kd .ekSu
ye|s k a ù u ( bf,lafg%dksl lafIa;%fha oS m%;Hdj¾; Odrd iDcqlrKh i|yd fuka
u" úúO ld¾hka i|yd vfhdav Ndú; flf¾' tjeks wjia:dj, oS
vfhdavh ksjeros j osYd .ekaùu l< hq;= w;r cj iemhqï moaO;sfha
fodaI we;s jQ úg vfhdav ksje/os ls%hdldÍ;ajfha mj;S oehs ;yjqre
lr .ekSug o isÿ fõ'
uQ , O¾uh ( vfhdavhla ksIamdokh lr we;af;a p yd n j¾.fha w¾O ikakdhl
u`.sks' fujeks vfhdavhla úÿ,shg iïnkaO l< úg fmr keUqre
wjia:dfõ muKla Odrdjla .,d hk w;r tu wjia:dfõ oS vfhdavfha
fofl<jr 0.6 V muK úNj wka;rhla r|jd .kS' miq keUqrefõ §
vfhdavh ;=<ska Odrdj .,d fkdhk w;r tu wjia:dfõ vfhdavfha
wNHka;r m%;sfrdaOh wkka; jk ksid" vfhdavh fofl<jr iemhqï
úNjh msysghs' tu uQ,O¾uh fuu m%dfhda.sl l%shdldrlfï oS fhdod
.efkhs'
wjYH WmlrK yd øjH ( ² 1N4001 iDcqldrl vfhdav" LED, fik¾ vfhdav" ,laISh iïnkaO
vfhdav
² jHdmD;s mqjrejla
² m%;siu u,aá ógrhla
l% u fõoh ( ² u,aá ógrh 10 ´ï mrdihg fhduq lrkak'
² u,aá ógrfha taIKSh w.% fol iam¾Y jk mßos iïnkaOlr Y=kH
ilikh wdOdrfhka o¾Ylh Y=kH jk mßos ilikak'
² iDcqldrl vfhdavh jHdmD;s mqjrefõ iïnkaO lrkak'
² u,aá ógrfha taIKSh w.% fol vfhdavfha iïnkaOl w.% folg ;nd
m%;sfrdaOh uek igyka lr .kak'
² u,aá ógrfha fofl<jr taIKSh w.% udre lr m%;sfrdaOh uek igyka
lr.kak'
² iDcqldrl vfhdach .,jd jrlg wfkla j¾.fha vfhdavh ne.ska
iïnkaO lr m<uq ls%hdj,sh u isÿ lrkak'
22
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
² m%;s frdaOh wvq wjia:dfõ § l¿ taIKsh iïnkaO w.%h
wefkdavhg o r;= taIKsh lef;davhg o iïnkaO ù we;'
ks Í la I Khg u.fmka ù u( ² m%;siu u,aá ógrhl ´ï mrdifha § r;= taIKSh w.%fha iDK
O%eùh;djla o" l¿ taIKSh w.%fha Ok O%eùh;djla o mj;S'
² m%;f
s rdaOh igyka lsÍfï oS u,aá ógr mdGdxlh i|yka mdGdxl
w.h 10 ka .=K l< hq;= fõ' ^f;dard.;a mrdih 10 ksid&
ks . ukh i|yd Wmfoia ( ² m%;sfrdaOh wvq wjia:dfõ oS vfhdavh fmr keUqre ù we;'
² tu wjia:dfõ oS u,aá ógrfha l¿ taIKSh w.%h ^+ O%eùh;dj&
iïnkaO fldg we;af;a wefkdav w.%hg h'
úfYa I lreKq ( ² úúO m%udKfhka $ úúO fla; l%u iys; vfhdav ksheoshka
f;dard .kak'
we.hS ï m;% s l dj 08
mshjr kshñ; ,enq fjk;a
,l=Kq ,l=Kq lreKq
fmr iQodku wjYH øjH yd WmlrK f;dard .ekSu 05
wjYH wdjqo f;dard .ekSu 05
iDcqldrl vfhdavh jHdmD;s mqjrejg iïnkaO lsÍu 05
m%;siu u,aá ógrh ilia lr .ekSu
² wod< rdYsh f;dard .ekSu ^05&
² wod< mrdih f;dard .ekSu ^05& 10
ls%hdj,sh u,a á ógrfha ta I KS w.% iDcq l drl vfhda v fha fofl<jrg ;nd 03
m%;sfrdaOh uek j.= .; lsÍu
u,aáógrfha taIKS w.%udrelr fmr mßos u vfhdavfha fofl<jr 04
m%;sfrdaOh uek j.= .; lsÍu
m%;sfrdaë w.hka ii`oñka vfhdavfha w.% kï lsÍu 05
,laIsh iïnkaO;d vfhdavh jHdmD;s mqjrefõ iúlsÍu 03
u,aá ógrfha taIkS w.% ,laISh iïnkaO;d vfhdavfha fofl<jrg 03
;nd m%;sfrdaOh uek j.= .; lsÍu
u,aá ógrfha taIKS w.% udre lr fmr mßos u vfhdavh fofl<jg 04
m%;sfrdaOh uek j.= .; lsÍu
m%;sfrdaë w.hka ii|ñka ,laISh iïnkaO;d vfhdavfha w.% kï 05
lsÍu
jHdmD;s mqrefõ LED iïnkaOlr" u,aá ógrh LED w.% fofl<jrg 03
;nd m%;sfrdaOh uek j.=.; lsÍu
u,aá ógrfha taIKS w.% udrelr fmr mßos u LED fofl<jrg ;n 04
m%;sfrdaOh uek j.= .; lsÍu
m%;sfrdaë w.h ii|ñka ^wvq m%;sfrdaë wjia:dfõ LED o,ajd LED w.% 05
kï lsÍu
fikd¾ vfhdavh jHdmD;s mqjrejg iïnkaO lsÍu 03
u,aá ógrfha taIKS w.% fikd¾ vfhdavfha fofl<jrg ;nd m%;sfrdaOh 03
uek j.= .; lsÍu
u,aá ógrfha taIKs w.% udre lr fikd¾ vfhdavfha fofl<jrg ;nd 05
m%;sfrdaOh uek j.=.l lsÍu
m%;sfrdaë w.hka ii|ñka fik¾ vfhdavfha w.% kï lsÍu 05
ld¾h wjika jQ miq u,aá ógrh Ndú;hg fkd.kakd mrdihg fhduq 05
lsÍu
wdl,am yd lKavdhfï wka wh iu`. iyfhda.fhka lghq;= lsÍu 03
w.h moaO;s l%shdj,sh ;=< wdrlaIl l%ufõo wkq.ukh lsÍu 03
iïm;a wrmsßueiafuka Ndú; lsÍu 03
wdjqo" WmlrK msßisÿ lr ia:dk .; lsÍu 03
jev ia:dkh msßisÿ j mj;ajd .ekSu 03
tl;=j 100
23
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m% dfhda . s l ls %h dldrlu
3'3'1 wjlr mßKdulhla Ndú; lr wvq fjda,aàh;d iemhqula tl,ia lsÍu
ks m q K;dj 3 ( bf,lafg%dksl ;dlaIKh tosfkod Ndú; i|yd fhfok wdldrh
úu¾Ykh lrhs'
ksm q K;d uÜgu 3'3 ( PN ikaê fhdod .ksñka m%;Hdj¾; fjda,aàh;dfjka ia:dhs ir,
Odrd fjda,aàh;djla ,nd .ekSfï l%u úu¾Ykh lrhs'
ld,Éfca o ixLHdj ( 02
bf.kqï M,h (
² ueo ijqk;a (center tapped) mßKdulhla Ndú; lr mQ¾K ;rx.
iDcqldrl mßm:hla uDÿ mEiaiSu u.ska tl,ia lrhs'
² fia;= iDcq ldrlhla Ndú; lr mQ¾K ;rx. iDcqldrl mßm:hlaa
tl,ia lrhs'
² fmrykla fh§fuka miq ir, Odrd fjda,aàh;d uÜgu jeä ù /<s;s
fjda,aàh;d uÜgu wvqjk nj olajhs'
wfma l a I s ; l= i ,;d (
² mEiaiqï mqjrejla u; mEiaiSfï yelshdj ,nd .ekSu
² mßm: mqjrejla u; tl,ia lsÍfï § Wmdx. ia:dk.; lsÍu
² tl,ia lrk ,o mßm:hla mÍlaId lsÍu
² m%;Hdj¾; fjda,aàh;djla ir, Odrd fjda,aàh;djla njg mßj¾;kh
lsÍu
ye|s k a ù u ( úúO ir, Odrd wjYH;d i|yd iEu úg u úh<s fldaI Ndú; l<
fkdyels fõ' úfYaIfhka cx.u fkdjk wjYH;d i|yd m%;Hdj¾;
fjda,aàh;dj ir, Odrd fjda,aàh;djla njg mßj¾;kh lr Ndú;
lsÍu jvd ld¾hlaIu iy ia:djr ir, Odrd iemhqï l%uh fõ' fuu
mßj¾;kfha § cj ydksh wju lsÍu ms<sn| j iy /<s;s bj;a lsÍu
ms<sn| j úfYaIfhka ie,ls,su;a ùu b;d jeo.;a fõ' fuu m%dfhda.l
s h
Ndú; lr wvq fjd,aàh;d iemhqï tl,ia lsÍfï l=i,;dj ,nd §u
o uDÿ mEiaiSfï l=i,;dj ,nd §u o wfmalaIs; h'
uQ , O¾uh ( vfhdavhla ;=<ska Odrdj tla ÈYdjlg muKla .,d hdfï yelshdj
m%fhdackhg f.k m%;Hdj¾; fjda,aáh;dj" ir, Odrd fjda,aàh;djla
njg m;a lr .; yels fõ' m%Odk m%;Hdj¾; iemhqfï fjda,aàh;dj
230 V jk w;r" ld¾hg WÑ; jk mßÈ m%;Hdj¾; fjda,aàh;dj wvq
lr .ekSug wjlr mßKdul fhdod .efkhs' wjlr mßKdul yd
vfhdav Ndú;fhka m%;Hdj¾; fjda,aàh;d wvq fjda,aáh;d ir, Odrd
iemhqï ilia l< o tys /<s;s fjda,aàh;dj jeä w.hl mej;Su wjdis
odhl jk neúka" tjeks mßm:hlg fmryka fh§fuka ir, Odrd
fjda,aàh;d w.h jeä lr .; yels fõ'
VAG VBG
dc
ac
1 j.=j
25
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
² m%Odk iemhqfï iaúph újD; lr 1N4007 vfhdav iïnkaO lrkak'
² u,aá ógrh 50 dc mrdihg fhduq lr XY w;r ir, Odrd fjda,à
a h;dj
uek .kak'
² XY w;rg 1000 F Odß;%lh iïnkaO lr Odß;%l fomi ir, Odrd
fjda,aàh;dj u,aá ógrh wdOdrfhka uek 2 j.=fõ igyka lr
.kak'
Odß;%l rys; Odß;%l iys; myka 1 fhdod myka 2 fhdod
VXY
dc
2 j.=j
² Odß;%lh fomig uQK;a mykla (12 V dial bulb) iïnkaO lr u,aá
ógrh wdOdrfhka ir, Odrd fjda,aàh;dj uek .kak'
² ;j;a uQK;a mykla m<uq mykg iudka;r.;j iïnkaO lr u,aá
ógrh wdOdrfhka ir, Odrd fjda,aàh;dj uek 2 j.=fõ igyka lr
.kak'
3 j.=j
² u,aá ógrfha dc mrdifha 50 V fj;g fhduq lr Y g idfmalaIj X
,laIHfha ir, Odrd fjda,aàh;dj uek 4 j.=fõ igyka lrkak'
² XY w;rg 1000 F Odß;%lh iïnkaO lr Odß;%l fomi ir, Odrd
fjda,aàh;dj u,aá ógrh wdOdrfhka 4 j.=fõ igyka lrkak'
² Odß;%lh fomig uQK;a mykla iïnkaO lr u,aá ógrh wdOdrfhka
ir, Odrd fjda,aàh;dj uek 4 j.=fõ igyka lrkak'
26
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
² ;j;a uQK;a mykla m<uq mykg iudka;r.; j iïnkaO lr u,aá
ógrh wdOdrfhka ir, Odrd fjda,aàh;dj uek 4 j.=fõ igyka
lrkak'
ks . ukh i|yd Wmfoia ( ² by; j.=j, wvx.= mdGdxl weiqßka mßKdul m%;sodkfha ir, Odrd
fjda,aàh;djla fkdmj;sk nj ks.ukh lrkak'
² únr iu`. ir, Odrd fjda,aàh;dj tu mßm:fha m%fhdackj;a
fjda,aàh;dj f,i ks.ukh lrkak'
úfYa I lreKq ( ² m%Odk úÿ,sh mßKdulh fj; imhk neúka tys m%d:ñl o`.rfha
fofl<jr fhd;a iïnkaOl u.ska (connectors) m%Odk úÿ,shg
iïnkaO lrkak'
² mEiaiSfï § mdykh" mEiaish hq;= ia:dkfha ;;amr lsysmhla ;nd r;a
jQ úg mEiaiSu i|yd Ndú; Bhï r;a jQ ia:dkhg .eàug i,iajd
Bhï lene,a, bj;a lr Bhï fyd¢ka iïnkaO jk f;la mdykh
iam¾Yj ;nd miqj mdykh bj;a lrkak'
² mdykh ;eîug r|jkhla (holder) Ndú; lrkak'
² firñla ;=v iys; mdykhla kï lsisúgl ;=v iSÍfuka j<lskak'
;=v msßisÿ lsÍug c,h fm`.jQ frÈ lene,a,la Ndú; lrkak'
27
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
we.hS ï m;% s l dj 09
mshjr kshñ; ,enq fjk;a
,l=Kq ,l=Kq lreKq
fmr iQodku wjYH øjH yd WmlrK f;dard .ekSu 05
wjYH wdjqo WmlrK f;dard .ekSu 05
ueos ijqk;a mßKdulfha m%d:ñl o`.rfha fofl<jrg 10
² foyr /yek iïnkaO lsÍu ^03&
² újD; w.% fmakqjg iïnkaO lsÍu ^03&
² iïnkaO ia:dk mßjdrl fhdod mßjrKh lsÍu ^04&
mßm: igyk wkqj mßKdulufha w.% iïnkaO lr mEiaiSu 10
ls%hdj,sh
u,aá ógrh m%;Hdj¾; fjda,aàh;dj uekSu i|yd fhduq lsÍu 10
² wod< rdYshg fhduq lsÍu ^05&
² wod< mrdihg fhduq lsÍu ^05&
mßm: igyk wkqj iïnkaOl mqjrejg O%eúh;dj ksjeros j vfhdav 10
iïnkaO lr mEiaiSu ^5 2&
iemhqu ,nd oS Wmfoia wkqj 2 j.=j iïmQ¾K lsÍu 05
vfhdav fla;= mßm:h jHdmD;s mqjrej u; tl,ia lsÍu 05
mßKdulfha b;sß w.% fol mßm:fha i|yka wdldrhg vfhdav fla;=jg 05
iïnkaO lsÍu
u,aá ógrh wdOdrfhka B j.=jg wod< o;a; ,ndf.k 3 j.=j 07
iïmQ¾K lsÍu
u,aá ógrh wdOdrfhka A j.=jg wod< o;a; ,ndf.k 4 j.=j 08
iïmQ¾K lsÍu
Wmfoia mßos wfkl=;a Wmdx. mßm:hg iïnkaO lrñka" u,aá ógrh 05
wdOdrfhka o;a; ,ndf.k 4 j.=fõ b;sß fldgi iïmQ¾K lsÍu
lKavdhfï wka wh iu`. iyfhda.fhka lghq;= lsÍu 03
wdl,am yd l%shdj,sh ;=< wdrlaIl l%ufõo wkq.ukh lsÍu 03
w.h moaO;s iïm;a wrmsßueiafuka lghq;= lsÍu 03
wdjqo" WmlrK msßisÿ lr ia:dk .; lsÍu 03
jev ia:dkh msßisÿ j mj;ajd .ekSu 03
tl;=j 100
28
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m% dfhda . s l ls %h dldrlu
3'3'2 wjlr mßKdul fh¥ cj iemhqï m% ;s o dkhlg fjda ,a àh;d hdulhla
iïnkaO lr ia:dhSlrKh jQ m%;sodkhla ,nd .ekSu'
ks m q K;dj 3 ( bf,lafg%dksl ;dlaIKh tosfkod Ndú; i|yd fhfok wdldrh
úu¾Ykh lrhs'
ksm q K;d uÜgu 3'3 ( PN ikaê fhdod .ksñka m%;Hdj¾; fjda,aàh;djfhka ir, Odrd
fjda,aàh;djla ,nd .ekSfï l%u úu¾Ykh lrhs'
ld,Éfca o ixLHdj ( 02
bf.kq ï M,h ( ix.Dys; mßm: fjda,aàh;d hdulhla iïnkaO lsÍfuka m%;sodk
fjda,aàh;dj ia:djr lrhs'
wfma l a I s ; l= i ,;d ( ² fjda,aàh;d hdul f,i Ndú; lrk ix.Dys; mßm:j, w.% y÷kd
.ekSu
² iDcqlrKh lrk ,o mßm:hlg fjda,aàh;d hdul ix.Dys; mßm:
iïnkaO lsßu
² fjda,aàh;d hdul fh¥ mßm:j, m%;sodk fjda,aàh;dj mÍlaId lsÍu
ye|s k a ù u ( cj iemhqulska Odrdjla ,nd fkd.kakd wjia:dfõ § iy m%u;
Odrdjla (rated current) ,nd .kakd wjia:dfõ § m%;sodk fjda,à
a h;dj
fjkia fkdúh hq;= h' ;j o iemhqï fjda,aàh;djfha hï iSudjla
olajd fjkia jQj o m%;sodk fjda,aàh;dj fjkia fkdúh hq;= h' ta
i|yd Ndú; jk fjda,aàh;d hdul yd tajdfha Ndú;h ms<sn|j fuu
m%dfhda.slfha úia;r fõ'
29
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
l% u fõoh ( ² my; rEmigyka wdY%fhka imhd we;s ix.Dys; mßm:fha w.% y÷kd
.kak'
ks . ukh i|yd Wmfoia ( ² únr l%ufhka jeä lsÍfuka fjda,aàh;d hdukh jk iSudj ks.ukh
l< yels h' ^fï i|yd uQK;a myka tlska tl iudka;r.;j iïnkaO
l< yels h'&
úfYa I lreKq ( ² tlu fjda,aàh;dj ,nd .; yels ix.Dys; mßm:j, b;d l=vd
fjkialï m%;sodkfha olakg ,efí' kuq;a iuia;hla f,i ie,l+úg
th fkdi,ld yeßh yels h'
² LM317 ix.Dys; mßm:h 2 V isg 37 V olajd o LM337 ix.Dys;
mßm:h -2 V isg -37 V olajd o hdukh l< yels úp,H iemhqï
i|yd fhdod .; yels ix.Dys; mßm: fõ'
30
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
we.hS ï m;% s l dj 10
mshjr kshñ; ,enq fjk;a
,l=Kq ,l=Kq lreKq
fmr iQodku mEiaiqï mqjrefõ mdiaik ,o mQ¾K ;rx. iDcqlrK mßm:h f;dard 05
.ekSu
ia:dëlrKh i|yd iqÿiq ix.Dys; mßm:h f;dard .ekSu 05
wjYH wdjqo yd WmlrK f;dard .ekSu 05
7809 ix.D;sl mßm:fha w.% kïlr y÷kd .ekSu 10
u,aá ógrh ir, Odrd fjda,aàh;dj uekSu i|yd ilia lsÍu 10
wod< rdYshg fhduq lsÍu ^05&
ls%hdj,sh
wod< mrdihg fhduq lsÍu ^05&
mßm: igyk wkqj ix.Dys; mßm:h wod< ia:dkj,g Bhï fhdod 15
mEiaiSu
^tla w.%h mEiau i|yd ,l=Kq 5 ne.ska w.% ;=k mEiaiSug&
u,aá ógrh m%;sodk m%;Hdj¾; fjda,aàh;d uekSu i|yd ilia lsÍu 10
wod< rdYshg fhduq lsÍu ^05&
wod< mrdihg fhduq lsÍu ^05&
ix.Dys; mßm:fha m%;sodk fjda,aàh;dj uekSu i|yd wod< rdYshg 10
yd mrdihg fhduq lr nyqudkH ilia lsÍu
wod< rdYshg fhduq lsÍu ^05&
wod< mrdihg fhduq lsÍu ^05&
tal,ia mßm:h m%;Hdj¾; 230 V iemhqug iïnkaO lr 10
² únr fkdfhdod ix.Dys; mßm:fha w.% 2 yd 3 w;r ir, Odrd
fjda,aàh;dj uek igyka lsÍu ^03&
² w.% 2 yd 3 w.%j,g uqyqK;a mykla fhdod tu w.% w;r ir,
Odrd fjda,aàh;dj uek igyka lsÍu ^05&
ix.Dys; mßm:fha w.% 2 yd w.% 3 w;rg uqyqK;a myka folla fhdod 05
fofl<jr fjda,aàh;dj uek igyka lsÍu ^05&
lKavdhfï wka wh iu`. iyfhda.fhka lghq;= lsÍu 03
wdl,am yd l%shdj,sh ;=< wdrlaIl l%ufõo wkq.ukh lsÍu 03
w.h moaO;s iïm;a wrmsßueiafuka lghq;= lsÍu 03
wdjqo" WmlrK msßisÿ lr ia:dk .; lsÍu 03
jev ia:dkh msßisÿ j mj;ajd .ekSu 03
tl;=j 100
31
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m% dfhda . s l ls %h dldrlu
3'4'1 g%dkaisiagrhl w.% y÷kd.ekSu
ks m q K;dj 3 ( bf,lafg%dksl ;dlaIKh tosfkod Ndú; i|yd fhfok wdldrh
úu¾Ykh lrhs'
ksm q K;d uÜgu 3'4 ( oaùO%ej g%dkaisiagrhla iaúphla f,i fhdod .ekSfï yelshdj úuid
n,hs'
ld,Éfca o ixLHdj ( 01
bf.kq ï M,h ( oaùO%ej g%dkaisiag¾ ;=< we;s PN ikaê fol keUqre l< hq;= wdldrh
meyeÈ,s lr wod< mßm: igyk w¢hs'
l% u fõoh ( ² g%dkaii
s g
a rfha kdulrKh i|yka me;a; bÈßhg msygs k mßÈ w.% ;=fkka
fofl<jr w.% fol uola wE;ajk mßÈ ilid jHdmD;s mqjrejg iïnkaO
lrkak'
² m%;siu u,aá ógrh m%;sfrdaë mrdifha 10 fyda 100 mrdihg fhduq
lr taIKs w.% tlg ;nd m%;sfrdaë o¾Ylh Y+kH jk f;la iSre udre
lrkak'
32
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
^m%;siu nyqudkhla m%;sfrdaë mrdihg fhduq l< úg l¿ taIKS
w.%fha O%eùh;dj + f,i;a r;= taIKS w.%fha O%eùh;djh - f,i;a
mj;S'&
A B C m%;sfrdaë w.h
+ -
+ -
+ -
- +
- +
- +
33
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
- mdou yer b;sß w.% folg m%;siu u,aá ógrfha taIKS fol
iïnkaO lrkak'
- NPN g%dkaisiga rhla kï + O%eùh;dj iemhQ g%dkaii
s g
a ¾
w.%h yd mdou w.%h 100k m%;fs rdaOlh u.ska iïnkaO
lr m%;sfrdaë w.h uek .kak'
- PNP g%dkaisiagrhla kï - O%eùh;d iemhQ g%dkaisiag¾
w.%h yd mdou w.%h" 100k m%;sfrdaOlh u.ska iïnkaO
lr nyqudkfha m%;sfrdaë w.h uek .kak'
34
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
we.hS ï m;% s l dj 11
mshjr kshñ; ,enq fjk;a
,l=Kq ,l=Kq lreKq
fmr iQodku wjYH wdjqo yd WmlrK f;dard .ekSu 05
g%dkaisiagrfha fofl<jr w.% uola wE;a lr jHdmD;s mqjrefõ iú lr 05
.ekSu
m%;siu u,aá ógrh m%;sfrdaOh uekSu i|yd jQ mrdifha 10 fyda 05
100 mrdihg fhduq lr .ekSu
m%;siu u,aá ógrh m%;sfrdaOh uekSu i|yd jQ mrdihg fhuq l< úg 05
taIKS w.%j, O%eúh;dj y÷kd .ekSu
ls%hdj,sh
w.% w;r m%;sfrdaOh uekSfuka m%;sfrdaOh wvq wjia:d fofla fmdÿ 20
w.% h
- mdou f,i kï lsÍu ^10&
- fmdÿ w.%hg iïnkaO taIKSfha O%eúh;dj wkqj g%ekaisiag¾ j¾.h
NPN fyda PNP f,i m%ldY lsÍu ^10&
Wmfoia mßos g%ekaisiagrh yd 100K m%;sfrdaOl iïnkaO lr" u,aá 20
ógrfha O%eúh;dj ksje/os j ,nd oS m%;sfrdaë w.hla uek igyka
lsÍu ^10 2&
,nd.;a o;a; mokï lr .ksñka úfudapl w.%h kï lsÍu 10
,nd.;a o;a; mokï lr .ksñka ix.%dyl w.%h kï lsÍu 10
u,aá ógrh Ndú;fhka miq wdrlaIs; mrdihlg fhduq lsÍu 05
lKavdhfï wka wh iu`. iyfhda.fhka lghq;= lsÍu 03
wdl,am yd 03
l%shdj,sh ;=< wdrlaIl l%ufõo wkq.ukh lsÍu
w.h moaO;s 03
iïm;a wrmsßueiafuka lghq;= lsÍu
wdjqo" WmlrK msßisÿ lr ia:dk .; lsÍu 03
jev ia:dkh msßisÿ j mj;ajd .ekSu 03
tl;=j 1 00
35
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m% dfhda . s l ls %h dldrlu
3.4.2 NPN g%dkaisiagrhla Ndú; lr g%dkaisiag¾ iaúphla ks¾udKh lsÍu
ks m q K;dj 3 ( bf,lafg%dksl ;dlaIKh tosfkod Ndú; i|yd fhfok wdldrh
úu¾Ykh lrhs'
ksmqK;d uÜgu 3'4 ( oaùO%ej g%dkaisiagrhla iaúphla f,i fhdod .ekSfï yelshdj úuid
n,hs'
ld,Éfca o ixLHdj ( 04
bf.kq ï M,h ( g%dkaii
s g
a rhl mßj¾;Sh ,dlaIKsl jl%h weiqßka iaúÖlrK l%h
s dj,sh
meyeos,s lrhs'
wfma l a I s ; l= i ,;d ( ² g%dkaisiagrhl mrsj¾;Sh ,dlaIKslh
² m%foaY kï lsÍu
² lmd yeß wjia:dj yd ix;Dma; wjia:d m%fhdackhg f.k iólrK
ls%hdj ,nd .ekSu
² lemS.sh yd ix;Dma; wjia:dj, ix.%dyl úfudapl fjda,aàh;dj
VCE fjkia jk wdldrh w;ayod ne,Su
ye|s k a ù u ( hdka;%sl iaúphla fjkqjg g%dkaisiagrhla iaúphla f,i fhdod .;
yels úúO wjia:djka mj;S' iaúphla f,i g%dkaisiagrh Ndú;hg
.ekSfï § g%dkaisiagrfha yeisÍug wod< ;;a;aj y÷kd.; hq;= fõ' ta
i|yd wjYH uQ,sl lreKq fuys § u;= lr ±la fõ'
mq<s`.= mekSula isÿ fkdjk neúka o" wê fõ.hlska ls%hd;aul l<
yels ùu o" fjda,aàh;djla u.ska md,kh l< yels ùu ksid o" hdka;%sl
iaúphlg jvd g%dkaisiag¾ iaúph m%fhdackj;a fõ'
uQ , O¾uh ( g%dkaisiagrhl mdoug 0.5 V lg jvd wvq fjda,aàh;djla ,ndÿka úg
ix.%dylfha isg úfudaplhg Odrdjla .,d fkdhhs' mdou fj; 0.7
Vl muK fjda,aà;djla ,nd ÿka úg ^iuyr g%dkaisiag¾ i|yd 0.6 V
la iEfya'& ix.%dylfha isg úfudaplh olajd Wmßu Odrdjla .,d hhs'
fuu w.% fol yryd Odrdjla .,d fkdhk wjia:dfõ § tu w.% fol
w;r m%;sfrdaOh wkka; jk w;r tu wjia:dj lmd yeÍfï wjia:dj
fyj;a iaúph OFF wjia:dj fõ' fuu w.% yryd Wmßu Odrdjla .,d
hk úg tu w.% fol yryd m%;sfrdaOh Y=kHhg wdikak jk ksid tu
wjia:dj ix;Dma; wjia:dj fyj;a iaúph ON wjia:dj fõ'
36
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
l% u fõoh ( ² rEmfha olajd we;af;a uQ,sl keUqre lsÍu iys; g%dkaisiag¾
iaúphl mßm:hls' fuys RB i|yd w.fhka l=vd m%;f
s rdaOlhla
iy úp,H m%;sfrdaOh i|yd w.fhka úYd, m%;sfrdaOlhla
Ndú; lrkak'
37
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
38
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
ks . ukh i|yd Wmfoia ( ² LED h ±,afjk úg g%dkaisiag¾ iaúph iaúÖlrKh ù we;s nj;a th
ksfjk úg g%dkaisiag¾ iaúph lemS hk nj;a ks.ukh l< yels h'
túg ms<sfj<ska VCE = 0 iy VCE = 5 V úh hq;= h' tfy;a iaúph
iaúÖlrKh jk úg VCE = 0 fkdfõ' thg fya;=j g%dkaisiag¾
iaúÖlrKh jqj o l=vd m%;sfrdaOhla mej;Su hs' ;j o LED ±,aùug
g%dkaisiagrh iïmQ¾Kfhka iaúÖlrKh ùug wjYH ke;'
39
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
we.hS ï m;% s l dj 12
mshjr kshñ; ,enq fjk;a
,l=Kq ,l=Kq lreKq
fmr iQodku mßm: 4 i|yd wjYH Wmdx. yd WmlrK f;dard .ekSu ^4 2& 08
jHdmD;s mqjrej u; 1 mßm:h tl,ia lsÍu 05
tl,ia mßm:h i|yd kshñ; O%eúh;djfhka iemhqu iïnkaO lsÍu 02
m%;siu u,aá ógrh ir, Odrd fjda,aáh;d uekSu i|yd .e<fmk 05
mrdihg ilia lsÍu
A yd B w.% f;;a lrk ,o we`.s,s ;=vq j,ska iam¾Y lr 05
LED oe,afjk úg
ls%hdj,sh
- mdou - úfudapl fjda,aàh;dj ^VBE& uek igyka lrkak ^02&
- ix.%dyl - úfudapl fjda,aàh;dj ^VCE& uek igyka lrkak ^03&
we`.s,s ;=v bj;g f.k ^túg LED fkeoe,afõ& uek igyka lsÍu
VBE (02), VCE (03) 05
jHdmD;s mqjrej u; 2jk mßm:h tl,ia lr ksjeros O%eúh;djfhka 05
iemhqu ,nd oSu
A yd B w.% c, n`ÿkla ;=<g we;=¿ lr LED oe,afjk úg u,aá 05
ógrfhka
- VBE (02), - VCE (03) uek igyka lsÍu
A w.%h c, n`ÿfkka bj;g f.k u,aá ógrfhka 05
- VBE (02), - VCE (03) uek igyka lsÍu
jHdmD;s mqjrefõ wxl 3 mßm:h tl,ia lr ksje/os O%eúh;djfhka 05
iemhqu ,nd oSu
LDR fj;g wdf,dalh fkd ,efnkfia wdjrKh lr LED oe,afjka 03
f;la úp,h m%;sfrdaOlh iSre udre lsÍu
LDR ksrdjrKh fldg LED ksù hk f;la fiñka úp,H m%;sfrdaOlh 02
iSre udre lsÍu
LED oe,afjk ;;a;ajhg m;alr my; i|yka o;a; u,aá ógrh 05
wdOdrfhka ,nd .ekSu
- VBE (02), - VCE (03)
(LED fkdoe,afjk úg& LDR ksrdjrKh fldg my; i|yka o;a; 05
u,aá ógrh wdOdrfhka ,nd .ekSu
- VBE (02), - VCE (03)
jHdmD;s mqjrefõ 4 jk mßm:h tl,ia lr ksjeros O%eúh;djfhka 05
úÿ,s iemhqu iïnkaO lsÍu
LED oe,afjk f;la úp,h m%;sfrdaOlh iSreudre lsÍu 05
LED oe,afjk úg u,aá ógrh wdOdrfhka my; o;a; ,nd .ekSu 05
- VBE (02), - VCE (03)
r;al< úÿ,s mdykhla NTC fj; ióm lr LED ksfjk f;la úp,H 05
m%;sfrdaOlh iSreudre lsÍu
LED ksù we;s úg u,aá ógrh wdOdrfhka my; o;a; ,nd .ekSu 05
- VBE (02), - VCE (03)
lKavdhfï wka wh iu`. iyfhda.fhka lghq;= lsÍu 02
l%shdj,sh ;=< wdrlaIl l%ufõo wkq.ukh lsÍu 02
wdl,am yd iïm;a wrmsßueiafuka Ndú; lsÍu 02
w.h moaO;s wdjqo" WmlrK msßisÿ lr ia:dk .; lsÍu 02
jev ia:dkh msßisÿ j mj;ajd .ekSu 02
tl;=j 100
40
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m% dfhda . s l ls %h dldrlu
3.5.1 NPN g% dkai siagrhla Ndú; lr l= vd ix{d j¾Olhla tl,ia lr fjda,aàh;d
,dNh fiùu ^fok ,o mßm:hg wkq j &
ks m q K;dj 3 ( bf,lafg%dksl ;dlaIKh tosfkod Ndú; i|yd fhfok wdldrh
úu¾Ykh lrhs'
ks m q K;d uÜgu 3'5 ( ix{d j¾Okh i|yd g%dkaisiag¾ Ndú;h úuid n,hs'
ld,Éfca o ixLHdj ( 02
bf.kq ï M,h ( ² § we;s mßm: igyklg wkqj úNj fnÿï keUqrej Ndú; lr l=vd
ix{d j¾Olhla tl,ia lrhs'
² foda,fkalaIh Ndú;fhka m%odk iy m%;sodk ;rx.dldr ixikaokh
lrhs'
wfma l a I s ; l= i ,;d ( ² jHdmD;s mqjrejl mßm:hla tl,ia lsÍu
² j¾Olhla f,i keUqre lsÍu
² j¾Olhl fjda,aàh;d j¾Okh mÍlaId lsÍu
² ix{d ckl Ndú;h
² foda,fkalaIfhka m%;Hj¾; fjda,aàh;djl úia;drh uekSu
² j¾Olhl ir, Odrd fjda,aàh;djka uekSu
ye|s k a ù u ( w¾O ikakdhl Wmdx.hla jk oaù O%ej g%dkaisiagrh m%Odk jYfhka
iaúphla iy j¾Olhla f,i Ndú; l< yels h' j¾Olhlska ix.%dyl
cjh jeä lsÍu lrkq ,efí' ta ioyd fjda,aàh;dj fyda Odrdj fyda
ta fol u j¾Okh l< yels h' fuu m%dfhda.slfhka g%dkaisiag¾
j¾Olhlska m%odk fjda,aàh;dj j¾Okh l< yels wkaou úia;r fõ'
uQ , O¾uh ( oaù O%ej g%dkaisiagrh Odrd md,k Wml%uh ls' tkï mdou Odrdj hï
wkqmd;hlg j¾Okh lr ix.%dylh ;=<ska ,nd.; yels h' tneúka
g%dkaisiagrh ;=<g ix{djla .uka lrúh hq;af;a Odrd ;rx.hla
f,i h' j¾Olhg m%odkh lrkq ,nkafka ix{d fjda,aàh;djhls'
ix{dj m%;sodkh lrkq ,nkafka o fjda,aàh;d ix{djla f,i h'
tneúka g%dkaii s agrfha ir, Odrd keUqre fjda,á
a h;dj u.ska ix.%dylh
iemhqï fjda,aàh;djfhka Nd.hl mj;ajd .; hq;= h' ,ndfok
m%;Hdj¾; ix{dj fjkiajkafka mdoug ,ndfok uOH fjda,aàh;djg
idfmalaIj h' ir, Odrd keUqre fjda,aàh;dj uOH w.hl mj;ajd
.ekSu ioyd keUqre m%;f s rdaOlj, w.h fjkia l< hq;= w;r ta wkqj
m%;sodk fjda,aàh;d ix{dj m%;sodk ir, Odrd fjda,aàh;djg
idfmalaIj ,efí'
fuu ix{d fol kd<S folla iys; (dual channel) foda,f a kalaIlhlska
tljr u ksÍlaIKh l< yels w;r tu ix{dj, úia;drh uekSfuka
m%;Hdj¾; ix{d ,dNh ,nd .; yels h'
41
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
l% u fõoh ( ² rEmfha ±lafjk mßm:h jHdmD;s mqjrejl tl,ia lrkak'
42
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
we.hS ï m;% s l dj 13
mshjr kshñ; ,enq fjk;a
,l=Kq ,l=Kq lreKq
fmr iQodku wjYH øjH yd WmlrK f;dard .ekSu 05
imhd we;s mßm: igykg wkqj mßm:h tl,ia lsÍu 05
tl,ia mßm:h i|yd ksjeros O%eúh;djfhka iemhqu ,nd oSu 05
m%;siu u,aá ógrh ir, Odrd fjda,aáh;d uekSu i|yd .e<fmk 05
mrdihg ilia lsÍu
úp,h m%;sfrdaOlh ^R2& ix.%dyl fjda,à
a h;dj" iemhqï fjda,à
a h;dfjka 10
wvla jk mßos ilia lsÍu
ls%hdj,sh
ix{d cklh iemhqug iïnkaO lr iemhqu ,nd oS m%;Hdj¾; ix{dfõ 05
YS¾I fjd,aàh;dj ^Vm& 20 mV f;la iSreudre lsÍu
foda,fkalaIfha m<jk kd,sldj kshñ; mrdihg fhduq lr ix{dj 10
uekSu
20 mV fjda,aàh;d mßm:fha m%odk ix{dj f,i ,nd oSu 05
foda,fkalaIfha kd,sld 2 ^CH2& ys tAIKSh w.% ix.%dylhg iïnkaO 05
lsÍu
foda,fkalaIfha fojk kd,sldj m%;sodk ix{dj uekSu i|yd iSre 05
udre lsÍu
kd,sld 2 ys m%;sodk fjda,aàh;dfha YS¾I w.h uekSu 05
fjda,aàh;d ,dNh .Kkh lsÍu 05
úp,H m%;sfrdaOlh ^R2& fiñka iSreudre lrñka m%;sodk ix{dfõ 05
úia;dr lefmk wjia:dj ,nd .ekSu u`.ska tu wjia:dfõ m%odk
fjda,aàh;dfõ YS¾I w.h uekSu
m%;siu u,aá ógrh wdOdrfhka Rc m%;sfrdaOlh yryd fjda,aàh;dj 05
uekSu
m%;siu u,aá ógrh wdOdrfhka ix.%dyl - úfudapl fjda,aàh;dj 05
uekSu
,nd.;a mdGxl fol tl;= lr iemhqï fjda,aàh;dj yd ixikaokh 05
lsÍu
lKavdhfï wka wh iu`. iyfhda.fhka lghq;= lsÍu 02
l%shdj,sh ;=< wdrlaIl l%ufõo wkq.ukh lsÍu 02
wdl,am yd iïm;a wrmsßueiafuka lghq;= lsÍu 02
w.h moaO;s wdjqo" WmlrK msßisÿ lr ia:dk .; lsÍu 02
jev ia:dkh msßisÿ j mj;ajd .ekSu 02
tl;=j 100
43
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m% dfhda . s l ls %h dldrlu
3'6'1 m% l dY ixfõolhl ixfõ§;dj jeä ls Í u ioyd ldrld;a u l j¾Olhla
Ndú;fhka ilia l rk ixika o lhla fhdod .ekS u
ks m q K;dj 3 ( bf,lafg%dksl ;dlaIKh tosfkod Ndú; i|yd fhfok wdldrh
úu¾Ykh lrhs'
ks m qK;d uÜgu 3'6 ( ldrld;aul j¾Olj, Ndú; úuid n,hs'
ld,Éfca o ixLHdj ( 01
bf.kq ï M,h ( ² ldrld;aul j¾Olhla Ndú; lr ixfõ§;dj j¾Okh lsÍu ioyd
ixikaol mßm: tl,ia lrhs'
wfma l a I s ; l= i ,;d ( ² ldrld;aul j¾Olhl w.% y÷kd .ekSu
² ldrld;aul j¾Olhl mßmQ¾K ,dlaIKsl wOHhkh lsÍu
² ldrld;aul j¾Ol mßm: jHdmD;s mqjrefõ tl,ia lsÍu
² ldrld;aul j¾Olhlg ksjerÈ O%eùh;dj iys; iemhqu ,nd §u
² wjYH ixfõ§;dj ,nd .ekSug wjYH iSre udre isÿ lsÍu
² ixikaol ls%hdj,sh fjk;a wjYH;d i|yd fhdod .ekSu
ye|s k a ù u ( ldrld;a u l j¾Olh (operational amplifier) hkq fjda , a à h;d
ixikaolhla (comparator) mdol lr.ksñka ks¾udKh lrk ,o
ix.Dys; mßm:h ls' ldrl j¾Olhla Ndú; lr ia:djr fjda,à a h;djla
wdfYah
% fjda,à
a h;djla (referance voltage) iu. ixfõolhlska ckkh
lr .; yels fjda,aàh;djla iei§fuka ixfõolhl ixfõ§;dj
j¾Okh l< yels wdldrh fuu m%dfhda.slfhka meyeÈ,s flf¾'
uQ , O¾uh ( wjl,k j¾Olhlg (differential amplifier) iudk fjda,aàh;d folla
,ndÿka úg m%;os dkhla fkd,efnk w;r b;d iq¿ fjda,à a h;d fjkila
we;s jQ úg m%;sodkh úYd, jYfhka fjkia fõ' fuu uQ,O¾uh
Ndú; lr wdfYa%h fjda,aàh;djlg idfmalaIj fjk;a ia:dkhl
fjkiajk fjda,aàh;djla iei§ug mq¿jk' ldrl j¾Olhl m<uqj
fhdod we;af;a wjl,k j¾Olh ls' bkamiq b;d iq¿ fjkila iys;
fjda,aàh;djka folla ,ndÿka úg m%;sodkfhka ,efnk fjda,aàh;dj
;j;a j¾Okh lr m%;sodkh lrkq ,efí' fï wkqj LDR jeks
wdf,dalhg ixfõ§ m%;sfrdaOlhl b;d iq¿ wdf,dal fjkia ùul §
fjkia jk m%;sfrdaë w.h ksid fjkiajk fjda,aàh;dj hï ia:djr
fjda,aàh;djla iu. iei§fuka b;d l=vd wdf,dal fjkiaùula jqj
o ixfõokh lr .; yels h'
(inverting input)
(Inverting Input)
(output)
(Output)
(Noninverting
(non Inverting Input)
input)
44
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
fjda,à
a h;dj wmj¾;l m%odkfha fjda,aàh;djg jvd b;d iq¿ jYfhka
jeä jQ úg m%;sodkh iemhqfï Ok fjda,aàh;d w.hg wdikakj
,efí'
ks Í la I Khg u.fmka ù u (² LDR fj;g tl t,af,a ,efnk wdf,dalh muKla ,efnk f,i
2 cm muK È. l=vd PVC fyda ldâfndaâ k< lene,a,la LDRh g
bÈßmig iú lrkak'
² LDR fj; wdf,dalh §u iaÓr m%Njhlska flfrkafka kï Wiia
m%;sM, ,nd.; yels h'
ks . ukh i|yd Wmfoia ( ² ldrl j¾Ol u.ska ixfõolj, ixfõ§;dj jeä l< yels h'
² fuu ixikaolh WIaK;aj ixfõol fyda iam¾Y ixfõol ioyd o
Ndú; l< yels h'
úfYa I lreKq ( ² m%;os dk u.ska m%Odk úÿ,sh md,kh lsÍu fyda fjk;a únrla lsh
% d;aul
lsÍug fhdod.kafka kï m%;sodkh u.ska g%dkaisiagrfhka keUqre lr
ms<shjkhla ls%hd;aul l< hq;= h'
we.hS ï m;% s l dj 14
mshjr kshñ; ,enq fjk;a
,l=Kq ,l=Kq lreKq
fmr iQodku wjYH øjH wkqj yd WmlrK f;dard .ekSu 05
wjYH wdjqo f;dard .ekSu 05
f;dard.;a ix.Dys; mßm:fha w.% wkq ms<sfj< y÷kd .ekSu 05
jHdmD;s mqjrefõ ix.Dys; mßm:h iú lsÍu 10
mßm: igyk wkqj ix.Dys; mßm:fha w.%j,g wfkla Wmdx. iïnkaO 21
lsÍu ^Wmdx. 7 iïnkaO lsÍu 7 3&
ix.Dys; mßm:fha Ok úNj iemhqï w.%h iy iDK úNj iemhqï w.% 04
ls%hdj,sh
ikakdhl u.ska iïnkaOl lsÍu
mßm:h i|yd ir, Odrd iemhqï iïnkaO lsÍu 05
mßm:fha ksis ls%hdldÍ;ajh ,efnk f;la úp,H m%;sfrdaOlh iSre 10
udre lsÍu
LDR u; wdf,dalh fkdjefgk úg yd LDR u; wdf,dalh jefgk 10
úg LED fha ls%hdj wdo¾Ykh lr fmkaùu
tl,ia mßm:fha ksudj 10
lKavdhfï wka wh iu`. iyfhda.fhka lghq;= lsÍu 03
wdl,am yd l%shdj,sh ;=< wdrlaIl l%ufõo wkq.ukh lsÍu 03
w.h moaO;s iïm;a wrmsßueiafuka Ndú; lsÍu 03
wdjqo" WmlrK msßisÿ lr ia:dk .; lsÍu 03
jev ia:dkh msßisÿ j mj;ajd .ekSu 03
tl;=j 100
46
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m% dfhda . s l ls %h dldrlu
3'6'2 ldrld;aul j¾Olhla Ndú; lr wmj¾;l j¾Olhla tl,ia lsÍu
-V
47
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
Vout R
fjda,aàh;d ,dNh = = - f
Vin Rin
741 wxlh orK ix.Dys; mßm:h j¾Olhla f,i Ndú; l< yels
mßm:hls' tys o;a; by; ±la fõ'
l% u fõoh ( ² ,nd § we;s mßm:h i|yd wjYH øjH yd WmlrK imhd .kak'
² my; ioyka mßm:h jHdmD;s mqjrej u; tl,ia lrkak'
10 k 100 k
47 k 100 k
100 k 47 k
100 k 100 k
48
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
ks Í la I Khg u.fmka ù u( ² m%odkhg ,nd fok ix{dfõ iy m%;sodkfhka ,efnk ix{dfõ
l,d fjki (phase difference) ii|kak'
² foda,fkalaIh l%udxlkh lr mÍlaIKh wdrïN lrkak'
² ir, Odrd fjda,aàh;djla jqj o m%odkh fj; fhÈh yels h'
ks . ukh i|yd Wmfoia ( ² tla tla wjia:dfõ § m%;sodk fjda,aàh;dj fiùu i|yd my; m%ldYh
fhÈh yels h'
úfYa I lreKq ( ² ldrl j¾Olh u.ska ir, Odrd fjda,aàh;djla jqj o j¾Okh lr
.; yels h' tneúka m%;Hdj¾; ix{djla ,nd Èh fkdyels kï ir,
Odrd fjda,aàh;djla ,nd Èh yels h' fuh wmj¾;l j¾Olhla jk
ksid m%;sodkh 1800 l l,d fjkila iys; j msysg hs'
we.hS ï m;% s l dj 15
mshjr kshñ; ,enq fjk;a
,l=Kq ,l=Kq lreKq
fmr iQodku wjYH øjH yd WmlrK f;dard .ekSu 05
ix.Dys; mßm:fha w.% ksje/os j y÷kd .ekSu 10
imhd we;s mßm: igyk wkqj ix.Dys; mßm:fha w.% iu`. Wmdx. 10
iïnkaO lsÍu ^5 2&
ix.Dys; mßm:fha ls%hdldß;ajh i|yd ksje/os O%eúh;djfhka WÑ;j 10
ir, Odrd iemhqu iïnkaO lsÍu
ix{dcklh úÿ,s iemhqug iïnkaO lr tys m%;sodkh foda,fkalaIh 05
ls%hdj,sh Ndú; lr uekSu u`.ska YS¾I w.h 20 mV f;la iqir lr ieliSu
ix{dcklfha 20 mV fjda,aàh;dj mßm:fha N+.; w.%hg idfmalaIj 05
wmj¾;k m%odkhg iïnkaO lsÍu
foda,fkalaIfha fojk kd,sldfõ ^CH2& taIKS w.% m%;sodkhg iïnkaO 05
lsÍu
m%;sodk fjda,aàh;djfha YS¾I fjda,aàh;dj uekSu 10
Rf yd Rin fj; iïnkaO l< hq;= m%;sfrdaë w.hka fjkia lrñka 10
m%;sodk fjda,aàh;dj uekSu ^2 5&
49
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m% d fhda . s l l% s h dldrlu
3'8'1 msú iq ï fodrj,a ;= kla iys; ksjil fodrj,a újD;j ;sfí±hs mÍlaI d ls Íug ;¾l
oa jdr Nú;fhka wdrlaI l moaO ;s hla ks ¾udKh ls Íu'
ksm q K;d uÜgu 3'8'1( wjYH;dj wkqj hï l%shdj,shla md,kh lsßu i|yd ixLHdxl
;dlaIKh Ndú; lrhs'
ld,õfPa o ixLHdj ( 01
bf,kq ï M,h ( úúO m%odkhkaf.a iïnkaO;dj wkqj m%;sodkh ,nd.; yels ir,
ldrl mßm: tl,ia lrhs'
wfma l a I s ; l= i ,;d ( ² jHdmD;s mqjrejl ix.Dys; mßm:hla (IC) fhdod mßm:hla tl,ia
lsÍu
² ;¾l oajdrhlg m%odkhka ,nd §u
² ;¾l oajdr mßm:hlska m%;sodkhka ,nd .ekSu
² ;¾l oajdr mßm:hl m%odkhka ixLHdj wkqj i;H;d j.=j ,sùu
² ;¾l oajdrhl i;H;d j.=j wkqj wjYH;djg .e<fmk ;¾l oajdr
f;dard .ekSu
A B myk A B myk
50
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
wjYH øjH yd WmlrK (² SPDT iaúp 03 la fyda l%shd;aul l< úg úikaê jk tnqï iaúp
(push off) 03 la
² ir, Odrd iemhqu (5 V)
² 220 m%;sfrdaOlhla
² LED 1 la
² 7432/4075 ix.Dys; mrsm:h
² iïnkaOl /yeka
C B A m%;sodkh
0 0 0
0 0 1
1 0 0
1 0 1
0 1 0
0 1 1
1 1 0
1 1 1
51
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
ks.ukh i|yd Wmfoia ( i;H;d j.=j wkqj fodrj,a 1la fyda újD;j mj;Skï LED h
±,aúh hq;= h'
úfYa I lreKq ( m%odk fofla OR oajdr Ndú; lrkafka kï m%odkhka 3la ,nd
.ekSug OR oajdr 2 la Ndú; l< yels h' m%odk ;=fka OR oajdr
Ndú; lrkafka kï tla oajdrhla m%udKj;a fõ' m%odk ;¾l
;;a;ajh fjkia kï ^Wod -( fodrj,a újD; j we;s úg ;¾l
"0" o ixjD; jQ úg ;¾l "1" kï o& Bg .e<fmk oajdr l%shdjla
f;dard .; hq;= h'
we.hS ï m;% s l dj 16
mshjr kshñ; ,enq fjk;a
,l=Kq ,l=Kq lreKq
fmr iQodku wjYH øjH yd WmlrK f;dard .ekSu 05
o;a; m;s%ld Ndú; lr ix.Dys; mßm:fha kdulrK wxlh wkqj 05
m%odk fofla $ m%odk ;=fka oajdr f;dard .ekSu
f;dard.;a ix.Dys; mßm:fha w.% y÷kd .ekSu 05
m%odkhka i|yd iaúp ;=fka ueo w.%h iïnkaO lsÍu ^3 5& 15
SPDT iaúp ;=fka b;sß tla w.%h ne.ska iïnkaO lr iemhqfï Ok 10
w.%hg iïnkaO lsÍu
ls%hdj,sh
SPDT iaúp ;=fka b;sß wks;a w.%h ne.ska iïnkaO lr iemhqfï Ok 10
w.%hg iïnkaO lsÍu
m%;sodk w.%hg 220 m%;sfrdaOlh yd LED O%eúh;dj ksje/os j 05
iïnkaO lsÍu
tl,ia mßm:hg O%eúh;dj ksje/os j iemhqu ,nd oSu 05
i;H igyk wkqj iaúp tlsfkl ls%hd;aul i;H igykl iïmQ¾K 10
lsÍu
i;H igyk Ndú; lr ls%hdldß;ajh úia;r lsÍu 10
mßm:fha ksudj 05
lKavdhfï wka wh iu`. iyfhda.fhka lghq;= lsÍu 03
wdl,am yd
l%shdj,sh ;=< wdrlaIl l%ufõo wkq.ukh lsÍu 03
w.h moaO;s
iïm;a wrmsßueiafuka Ndú; lsÍu 03
wdjqo" WmlrK msßisÿ lr ia:dk .; lsÍu 03
jev ia:dkh msßisÿ j mj;ajd .ekSu 03
tl;=j 100
52
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m%dfhda. sl ls% hdldrlu
3'8'2 AND iy OR oAjdr Ndú; lr iajhx /|jqï mßm:hla tl,ia lsÍu
ksmqK;dj 3 ( bf,lafg%dksl ;dlaIKh tÈfkod Ndú; i|yd fhfok wdldrh
úu¾Ykh lrhs'
ksm q K;d uÜgu 3'8 ( wjYH;djh wkqj hï ls%hdj,shla md,kh lsÍu i|yd ixLHdxl
;dlaIKh Ndú; lrhs'
ld,Éfca o ixLHdj ( 01
bf.kq ï M,h ( úúO m%odkhkaf.a iïnkaO;dj wkqj m%;sodkh ,nd .; yels ir,
;¾l mßm: tl,ia lrhs'
53
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
54
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
ks Í la I Khg u.fmka ù u (² jHdmD;s mqjrejg ix.Dys; mßm: iïnkaO lsÍfï § fma<s fofla w.%
tlsfklg iïnkaO fkdjk mßÈ iú lrkak'
² mßm:h ksjerÈj iïnkaO jQfha kï S1 jrla Tnd w; yeßh úg
myk fkdlvjd ±,a fõ'
² myk ksùug wjYH kï S2 jrla Tnd w; yeßh hq;= h'
ks . ukh i|yd Wmfoia ( ² iaúÉ j¾. fol kshñ; mßÈ ls%hdlrkafka ±hs m<uqj mÍlaId lrkak'
² iemhqu úikaê lr kej; iïnkaO l< úg LED fkd±,aùfuka
mßm:h wl%sh ù wdrlaId ù we;s nj ks.ukh l< yels h'
úfYa I lreKq ( ² ix.Dys; mßm: m%;sodkfhka jeä Odrdjla ,nd.; fkdyels ksid
m%;sfrdaOhla yryd g%dkaisiagrhla keUqrelr jeä Odrdjlska
ls%hd;aul lrk Wmdx.hka md,kh l< yels h'
we.hS ï m;% s l dj 17
mshjr kshñ; ,enq fjk;a
,l=Kq ,l=Kq lreKq
fmr iQodku wjYH øjH" wdjqo WmlrK f;dard .ekSu 05
wod< iaúÉ fjkalr y÷kd .ekSu 05
jHdmD;s mqjrej u; ix.Dys; mßm: fol iú lsÍu 05
ix.Dys; mßm: o;a; Ndú; lr tajdfha wka;¾.; oajdr y÷kd .ekSu
^5 2& 10
OR oajdrhg m%odkhla ,nd §u 05
AND oajdrhg m%odkhla ,nd §u 05
ls%hdj,sh
imhd we;s mßm: igyk wkqj jHdmD;s mqjrej u; mßm:h tl,ia
lsÍu 10
imhd we;s iaúp fol mßm:hg iïnka lsrSu ^5 2& 10
tl,ia lrk ,o mßm:hg ksje/È O%eúh;djfhka iemhqu ,nd §u 05
iaúp ls%hdlrjd mßm:fha ls%hdldÍ;ajh fmkajd §u 10
mßm:fha ksudj ^mßm: mqjrefjys iïnkaOl lïì t<Su& 10
wdl,am yd lKavdhfï wka wh iu`. iyfhda.fhka lghq;= lsÍu 04
w.h moaO;s l%shdj,sh ;=< wdrlaIl l%ufõo wkq.ukh lsÍu 04
iïm;a wrmsßueiafuka Ndú; lsÍu 04
wdjqo" WmlrK msßisÿ lr ia:dk .; lsÍu 04
jev ia:dkh msßisÿ j mj;ajd .ekSu 04
tl;=j 100
55
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m% d fhda . s l l% s h dldrlu
3.8.3 X-OR oajdr Ndú; lr ia:dk ;=klska md,kh jk myka mßm:hla tl,ia
ls Í u'
ksm q K;d uÜgu 3'8 ( wjYH;dj wkqj hï ls%hdj,shla md,kh lsÍu i|yd ixLHdxl
;dlaIKh Ndú; lrhs
ld,ÉfPao ixLdj ( 02
bf.kqï M,h ( úúO m%odkhkaf.a iïnkaO;dj wkqj m%;sodkh ,nd.; yels ir,
;¾l mßm: tl,ia lrhs'
wfma l a I s ; l= i ,;d ( ² jHdmD;s mqjrejl ix.Dys; mßm: fhdod mßm:hla tl,ia lsrSu
² ;¾l mßm:hg m%odkhka ksjerÈ j ,nd §u
² ;¾l oajdrhlg fhduq flfrk m%odkhka ixLHdj wkqj i;H igyk
,sùu
² ;¾l mßm: m%;sodkhla u.ska cj mßm:hla l%shd;aul lsÍu
ye|s k a ù u ( ia :dk ls ys m hls k a úÿ,s mykla ±,a ù ug wjYH jka fka ;Ügq
f.dvke.s,, a l ;rmamq fm<la i|yd wdf,dalh imhk mykla md,kh
lsrSug fyda fldßfvdajl (corridor) fhdod we;s mykla md,kh lsÍug
h' fï i|yd foux iaúp folla iy w;rueÈ iaúp wjYH fõ' by;
l%shdj,sfha Ndú; jk md,k mßm:h oajdr mßm:hla u.ska isÿ lrk
wdldrh fuu m%dfhda.slfhka úia;r flfrhs'
uQ , O¾uh ( X-OR oajdr mßm: u.ska ixLHdxl ixLHd fldgil "1" ixLHd ;sfnk
m%udKh T;af;a ixLHdjla o" ke;fyd;a brÜfÜ ixLHdjla ±hs ks.ukh
l< yels h' ;sfnk "1" ixLHd .Kk T;af;a kï "1" o" brÜfÜ kï
"0" o m%;sodkh f,i ,efí' fï wkqj ia:dk ;=kla i|yd m%odk
;=fka X-OR oajdr mßm:hla fh¥ úg my; wdldrhg i;H igyk
,súh yels h'
mshjr C B A F
1. 0 0 0 0
2. 0 0 1 1 ^T;af;a&
3. 0 1 0 1 ^T;af;a&
4. 0 1 1 0 ^brÜfÜ&
5. 1 0 0 1 ^T;af;a&
6. 1 0 1 0 ^brÜfÜ&
7. 1 1 0 0 ^brÜfÜ&
8. 1 1 1 1 ^T;af;a&
56
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
by; i;H;d j.=j wkqj A, B iy C hkq m%odkh ,nd §u i|yd fh¥
iaúp 3ls' m<uq ;;a;ajfha mj;sk wjia:djl tu iaúp ;=fkka ´kE
u iaúphl muKla mj;sk ;;a;ajh fjkia l< úg m%;sodkh o
fjkia jk nj fmfka' iaúÉ ;=k u by<g fhduq l< úg ;¾l "0"
o my<g fhduql< úg ;¾l zz1ZZ o fõ' 1 mßm:hg 5 V iemhqula
iïnkaO lr we;ehs is;uq' m<uq wjia:dfõ § A, B iy C iaúÉ
by<g fhduq lr we;' túg m%;sodkh zz0ZZ fõ' fojk" ;=kajk yd
miajk mshjrj, § tla iaúphla muKla my<g fhduqlr we;s úg
m%;os dkh "1" fõ' tkï m%;os dkhg iïnkaO l< myk ±,a fõ' y;rjk
mshjfrys A iaúph my<g fhduq lr we;s úg B iaúph o my<g
fhduqlr we;'
túg m%;sodkh "0" fõ' A, B, C hkq ;Ügq f.dvke.s,,
a l uy,a ;=kla
i|yd fhdod we;s iaúp ;=kl iy F hkq tu ;Ügq ;=kg .uka lsÍug
fhdod we;s mykls' tla tla ;Ügqfõ fldßfvdafõ msgjk fldgfia
fh¥ iaúph mj;sk ;;a;ajh fjkia l< úg myk ±,afõ' fjk;a
´kE u ;Ügqjlg f.dia tu ;Ügqfõ fh¥ iaúpfha mj;sk ;;a;ajh
fjkia lsÍfuka myk ksúh yels h'
57
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
ks Í la I Khg u.fmka ù u (² LED fhka ksÍlaIKh l< yelafla mßm:fha m%;sodkh muKls'
58
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m% d fhda . s l ls % h dldrlu
3.8.4 NE555 ix.Dys; mrsm: Ndú; lr wia:dhS nyq lïml iy talia:dhS nyq lïml
mßm:hla tl,ia ls Í u
ks m q K;dj 3 ( bf,lafg%dksl ;dlaIKh tÈfkod Ndú; i|yd fhfok wdldrh
úu¾Ykh lrhs'
ksm q K;d uÜgu 3'8 ( wjYH;djh wkqj hï ls%hdj,shla md,kh lsÍu i|yd ixLHdxl
;dlaIKh Ndú; lrhs'
ld,Éfþo ixLHdj ( 04
NE555
60
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
ksÍ la I Khg u. fmkaù u ( ² m<uq jk mßm:fha m%;sodk iamkao mshú weig fmfkk
m%udKhg ixLHd;h wvq jk neúka ;rx. ld,h úrdu
>áldjla Ndú; lr ueksh yels h'
² fojk mßm:fha m%;sodk ixLHd;h jeä neúka mshú weig
fkdfmfk k ks id ;rx. ksÍl aIKh lsÍ u i| yd
fodaa,fkalaIh Ndú; lsÍug isÿ fõ'
² f;jk mßm:fha m%;sodk ld,h úrdu >áldjlska ueksh
yels h'
úfYa I lreKq ² fuu ix.Dys; mßm:hg jeä Odrdjla wjYH úÿ,s mykla
jeks únrla iïnkaO l< úg iamkaoj, ld,dj¾; fjkia
úh yels h'
61
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
we.hS ï m;% s l dj 19
62
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m% d fhda . s l ls % h dldrlu
3.8.5 7493 fyda 74192 fyda 4518 ix.Dys; mßm: Ndú; lr
by<g .Kskhla ks¾udKh lsÍu
ksm q K;d uÜgu 3'8 ( wjYH;djh wkqj hï ls%hdj,shla md,kh lsÍu i|yd ixLHdxl
;dlaIKh Ndú; lsÍfï yelshdj úu¾Ykh lrhs'
ld,Éfþo ixLHdj ( 02
wfma l a I s ; l= i ,;d (
² ixLHdxl ix.Dys; mßm:j, w.% y÷kd.ekSu
² ix.Dys; mßm:j, o;a; igyka wjfndaO lr .ekSu
² jHdmD;s mqjrej u; ix.Dys; mßm:hla tl,ia lsÍu
² O%eùh;djh ksjerÈ f,i iemhquys ,nd§u
² ixLHdxl ix.Dys; mßm:hlg m%odkhka iemhSu
² ixLHdxl ix.Dys; mßm:hlg >áld iamkao iemhSu
² ixLHdxl mßm:j, m%;sodkhka ,nd .ekSu
ye¢ka ù u ( iamkao ixLHdjl m%udKh fiùu i|yd by<g .Kka lsÍu isÿ l<
hq;= h'
by<g .Kka ls Í u oYuh ixLHdj,s k a is ÿ l< yels kuq ; a
bf,lafg%dksl mßm: Ndú; lr oYuh ixLHdj,ska by<g .Kka
lsÍu i|yd .Kskhla (counter) tl,ia lsÍug jvd oaùuh ixLHdj,ska
by<g .Kka l< yels .Kskhla tl,ia lsÍu myiq fõ'
.Kka l< miq ta ta oaùuh iïnkaO;dj oYuh ixLHdj,g mßj¾;kh
lsÍu myiq fõ' oaúuh ixLHdj,ska by<g .Kka lsÍu i|yd ks¾udKh
lr we;s ix.Dys; mßm: lSmhla Ndú; lsÍu fuu m%dfhda.slfha § isÿ
flf¾'
63
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
QA QB oYu ixLHdj,ska
jákdlu
0 0 0
0 1 1
1 0 2
1 1 3
fuys § tla tla >áld iamkaOh wjidkfha § m%;sodk foflys ;¾l
iïnkaO;djhka ms<sfj<g i`oyka l< úg jákdlï jeä jk
wdldrhg ,efnk nj fmfka' ta wkqj ms<sfmd< 2la Ndú; l< úg
4la olajd .Kkh l< yels h' tkï 22 n,h fõ' fufia ms<sfmd<
3la fh¥ úg 23 fyj;a 8 olajd o" ms<sfmd< 4la fh¥ úg 24 fyj;a
16 olaajd o .Kka l< yels h' my; i|yka 7493 ix.Dys; mßm: 16
olajd .Kka lsÍu i|yd ks¾udKh lr we;' fuu ix.Dys; mßm:fhys
ms<sfmd< 4la fhdod we;s w;r tajd we;=<;ska iïnkaO lr we;' R1
iy R2 hkq m%;sodkh Y=kH lsÍu i|yd fhdod we;s CLR (clear) w.%
fõ' fuu w.% folu ;¾l z1Z jQ úg m%;sodk ish,a,la u Y=kH fõ'
64
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
l%ufõoh - ² my; mßm:h tl,ia lrkak'
>Àld iamkaO QA QB QC QD
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
ksÍ laIKh ioyd u. fmkaù u (
² LED, QA, QB, QC, QD f,i wkqms<f
s j<g jHdmD;s mqjerfõ iú lrkak'
² >áld iamkao ,nd§ug ´kE u mßukaok rys; >áld iamkao cklhla
ilia lrkak'
ks . ukh i|yd Wmfoia (
ms<sfmd< ixLHdj wkqj .Kka l< yels wjidk ixLHdj o¾Ykh
fkdfõ' tfy;a tu ixLHdj olajd .Kka lrhs' WodryKhla f,i
ms<f
s md< 4la iys; .Kskhl 16 w.h o¾Ykh fkdfõ' tfy;a ms<f s md<
m%;sodkhka Y=kH ;;a;ajhg m;ajkqfha 16 § h'
65
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
úfYa I lreKq ( >áld iamkaO ,nd§u i|yd Ndú; lrk iamkao cklfhka msßisÿ
iamkaohla ,nd .; hq;= h' 2 fla n,hla jk ´kE u ixLHdjla olajd
.Kka lsÍu i|yd fuu .Kskhla Ndú; l< yels h' 74192 iy
4518 ix.Dys; mßam: o by<g .Kskhka fõ' fuu ix.Dys; mßm:
folg wod< o;a; igyka yd mßm: Ndú; lr by<g .Kskhla
tl,ia lr .; yels h'
we.hS ï m;% s l dj 20
mshjr kshñ; ,enq fjk;a
,l=Kq ,l=Kq lreKq
fmr iQodku wjYH øjH yd WmlrK f;dard .ekSu 05
ix.Dys; mßm:fha w.% kï lr y÷kd .ekSu 05
jHdmD;s mqjrej u; ix.Dys; mßm:h iú lsÍu 05
ix.Dys; mßm:hg m%;sodk f,i 220 yd LED 1 ne.ska m%;sodk 20
y;r iïnkaO lsÍu ^5 4&
imhd we;s mßm: igyk wkqj ikakdhl u.ska mßm:h iïnkaO 10
ls%hdj,sh lsÍu
m%odkh yd iamkao cklh w;rg tnqï fnd;a;ula iïnkaO lsÍu 08
tnqï fnd;a;u ls%hdlrjd 1 - 16 f;la oaúuh ixLHd ksrEmk jk 32
wdldrh LED ±,aùu u.ska m%o¾Yk lsÍu wjia:d 16 ^2 16&
lKavdhfï wka wh iu`. iyfhda.fhka lghq;= lsÍu 03
l%shdj,sh ;=< wdrlaIl l%ufõo wkq.ukh lsÍu 03
wdl,am yd iïm;a wrmsßueiafuka Ndú; lsÍu 03
w.h moaO;s wdjqo" WmlrK msßisÿ lr ia:dk .; lsÍu 03
jev ia:dkh msßisÿ j mj;ajd .ekSu 03
tl;=j 100
66
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m%dfhda. sl ls% hdldrlu
3'8'6 by<g .Ksk mrsm:hla Ndú; lr 50 Hz ixLHd;hlska
1 Hz ixLHd;hla ,nd .ekS u'
ks m q K;dj 3 ( bf,lafg%dksl ;dlaIKh tÈfkod Ndú; i|yd fhfok wdldrh
úu¾Ykh lrhs'
ksm q K;d uÜgu 3'8 ( hï ls%hdjla md,kh lsßu i|yd ixLHdxl ;dlaIKh Ndú; lrhs'
ld,Éfca o ixLHdj ( 02
bf.kq ï M,h ( by<g .Kskhla ixLHd fnokhla f,i Ndú; l< yels wdldrh
meyeÈ,s lrhs'
ye|s k a ù u ( úúO ld¾hka i|yd ;;amrh hk ld,h b;d ksjerÈ j ;SrKh lsÍug
isÿ fõ' fï i|yd ksjerÈ u l%uh wê ixLHd; iamkao fY%aKshla
ckkh lr th fnod ;;amrhg tla iamkaokhla ,nd .ekSu hs' fuu
m%dfhda.slfhka 50 Hz ixLHd;hlska ;;a;amrhg tla iamkaohl 1
Hz ,nd .kakd wdldrh úia;r fõ'
uQ , O¾uh ( m%Odk úÿ,sfha ixLHd;h 50 Hz jk w;r tu w.h fndfyda úg
ksjerÈ w.hl ;nd .kS' tu ksid m%Odk úÿ,sfha ixLHd;h y;/ia
iamkaohlg mßj¾;kh lr tu w.h 10 ka iy 5 ka fn¥ úg 1 Hz
,nd .; yels h' fï i|yd 10 g .Kskhla iy 5 g .Kskhla wjYH
fõ' ms<sfmd< 2 la 3 la iy 4 la Ndú; lr by<g .Ksk tl,ia
l< úg ms<sfj<ska 4 g 8 g iy 16g .Kka l< yels h' tkï tu
ixLHdj wjidkfha § ,efnk iamkaoh ^my< hk fl<jr& fjk;a
.Kskhl >áld iamkaohla f,i Ndú; l< yels h' tfy;a 10 g
fyda 5 g .Kka l< úg wjika iamkaoh ,nd .ekSug tu ixLHd
wjidkfha § ms<sfmd< m<uq ;;a;ajhg meñKSfï l%ufõohla wjYH
fõ'
WodyrKhla jYfhka ms<sfmd< 3 la Ndú;fhka 8 olajd .Kka l<
yels w;r th 5 olajd muKla .Kka lsÍu i|yd by<g .Kskhla
tl,ia lsÍu my; i|yka f,i isÿ l< yels h'
67
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
iEu ms<sfmd<l u (clear CLR) w.%hla fhdod we;s w;r tu w.%h ;¾l
z0Z jQ úg ish¨ u ms<sfmd< m%;sodkhla u z0Z fõ' 5 g iudk oaùuh
iïnkaO;dj 101 fõ' tu ksid 5 g .Kka lr k;r lsÍu ioyd
QAiy QC ''1'' jk úg CLR w.% 0 jk f,i tu m%;sodkhka NAND
oajdrhla u.ska CLR w.%h fj;g fhÈh yels h' ta yd iudk j u 10
olajd .Kka lr 10 wjidkfha § Y+kH lsÍug .Ksk m%;sodkh 1010
jk úg QB iy QD m%;sodkhka NAND oajdrhka yryd CLR w.% fj;g
iïnkaO lsÍfuka isÿ l< yels h'
fï wkqj my; mßm:h u.ska 1 Hz ,nd .; yels h' 7493 ix.Dys;
mßm:fha 2 yd 3 w.%j,g mßm:h ;=< § oajdrfhka iïnkaO lr we;s
w;r tys m%;sodkh ms<sfmd<j, CLR w.%hg fhdod we;'
ks Í la I Khg u.fmka ù u( ² ;;amrhg iamkaoh ne.ska ,efí ±hs ksÍlaIKh lsÍug úrdu >áldjla
ls%hd;aul lr úkdähla ;=< § iamkao 60la ,efí ±hs .Kka lsÍfuka
;SrKh l< yels h'
ks . ukh i|yd Wmfoia ( ² fjk;a m%Njhlska iamkao ixLHdjlaa f.k wod< ixLHdfjka fn§fuka
mßm:fha ksrjoH;dj ks.ukh l< yels h' WodyrKhla f,i
NE555 ka iamkao 1024 la ,nd .ekSug ie,iqïlr 210 fn§fuka
1 Hz ,nd .; yels h'
68
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
úfYa I lreKq ( ² 50 Hz ix{d cklfhka ,nd .ekSu fjkqjg m%Odk úÿ,sfha mj;sk
50 Hz ixLHd;h ,nd .; yels h' ta i|yd wjlr mßKdulhla
u.ska fjda,aàh;dj wvq lr w¾O ;rx. iDcqlrKh l< úg 50 Hz
y;/ia fkdjk iamkaohla ,efí' th iamkao yev .kajkhla u`.ska
y;/ia ;rx.hla njg mßj¾;kh l< yels h' túg 50 Hz >áld
iamkao fY%aKshla ,efí' my; i|yka mßm:h ta i`oyd Ndú; l<
yels h'
we.hS ï m;% s l dj 21
mshjr kshñ; ,enq fjk;a
,l=Kq ,l=Kq lreKq
fmr iQodku wjYH øjH yd WmlrK f;dard .ekSu 05
ix.Dys; mßm: f;dardf.k tajdfha w.% kï lr y÷kd .ekSu ^5 2& 10
ix.Dys; mßm:h iqÿiq mßÈ jHdmD;s mqjrefõ iú lsÍu 10
mßm: igyk wkqj iïnkaOl lïì u.ska ix.Dys; mßm: w.% iïnkaO 20
lsÍu
ix.Dys; mßm: ls %h dldÍ;aj h i|yd ir, Odrd iemhq u ks j e/È 10
O%eúh;djfhka iïnkaO lsÍu ^5 2&
ls%hdj,sh
ix{d cklh 50Hz iamkao ,efnk mßÈ iSreudre lsÍu 05
ix{d cklfha m%;sodkh ix.Dys; mßm:fha 14 w.%hg iïnkaO lr 10
ls%hdlrùu
m%;sodk ix{dj ,efnk ld,h ks¾Kh lr m%ldY lsÍu 05
mßm:fha ksudj ^2 5& 10
wdl,am yd lKavdhfï wka wh iu`. iyfhda.fhka lghq;= lsÍu 03
w.h moaO;s l%shdj,sh ;=< wdrlaIl l%ufõo wkq.ukh lsÍu 03
iïm;a wrmsßueiafuka Ndú; lsÍu 03
wdjqo" WmlrK msßisÿ lr ia:dk .; lsÍu 03
jev ia:dkh msßisÿ j mj;ajd .ekSu 03
tl;=j 100
69
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m%dfhda . s l ls %h dldrlu
4'2'1 fla k a ødmidÍ fmdïmhla .,jd fldgia y÷kd.ks ñ ka ks j erÈ j tl,ia ls Í u'
ks m q K;dj 4 ( úúO ld¾h i|yd ;r, Ndú; hka;% fhdod .ekSfï yelshdj úuid
n,hs'
ks m qK;d uÜgu 4'1 ( ;r, hka;%j, ld¾h úuid n,hs'
ksm q K;d uÜgu 4'2 ( ld¾hg WÑ; fmdïmh f;dard .ekSfï yelshdj m%o¾Ykh lrhs'
ld,Éfca o ixLHdj ( 02
bf.kq ï M,h ^4'1& ( ² ;r, hka;%j, m%Odk Wmdx.j, ld¾h meyeÈ,s lrhs'
bf.kq ï M,h ^4'2& ( ² iïmSvl$fmdïm j¾. yrialv rEm igyka wdOdrfhka fjkalr
y`ÿkd.kshs'
wfma l a I s ; l= i ,;d ( ² flakaødmidÍ fmdïmhla .e,ùug wod< ksjerÈ wdjqo iy WmlrK
f;dard .kshs'
² flakaødmidÍ fmdïmhla ksjerÈ wdldrhg fldgiaj,g .,jhs'
² flakaødmidÍ fmdïmfha fldgia ksjerÈ j y÷kd .kshs'
² fmdïmhl uqød fhÈh hq;= ia:dk iy tajdfha jeo.;alu y÷kd .kshs'
² .,jk ,o fldgia kshñ; ia:dkj,g fhdod fmdïmh tl,ia lrhs'
ye|s k a ù u ( ;r, iïfma%IK ld¾hfha § nyq, f,i Ndú; jk ;r, hka;%hla
f,i flakøa dmidÍ fmdïm ^rEmh 01& ie,lsh yels h' fuu fmdïmj,
we;s fldgia iy uqød ksjerÈ j y÷kd.ekSu" tajdfha ls%hdldÍ;ajh
ms<sn| ksis wjfndaOh ,nd .ekSu iy tajdfha fodaI y÷kdf.k h:d
;;a;ja hg m;alr .ekSfï yelshdj ,nd§u fuu.ska wfmalI a d flf¾'
rEmh 01
rEmh 02
² bka miqj fmdïm ksfjiakdfõ (pump casing) bÈß m¿j iúlr we;s n|eK
$uqßÉÑ (nut & bolt) iqÿiq h;=re Ndú;fhka .,jd bj;a lr .kak'
² rn¾ ñáh wdOdrfhka l%udkql+,j ksfjiakdfõ bÈß m¿j jgd fifuka myr
t,a, lrñka" m%fõYfuka .,jd bj;a lr .kak'
² fmd<Ujkh uOHfha we;s uqßÉÑh ju;a fmdg fyda ol=K;a fmdg ±hs ksÍlaIKh
lr ;yjqre lr .kak'
² fmd<Ujkh iys; BIdj N%uKh ùu je<elaùu i|yd iqÿiq l%uhla wkq.uk lr
fmd<Ujkh ueo we;s uqßÉÑh flfjks h;=rla Ndú;fhka .,jd .kak'
^rEmh 03&
rEmh 03
² bkamiq iqÿiq m%udKfha zzyhkhlaZZ (puller) Ndú; lr fmd<Ujkh .,jd .kak'
² fmd<Ujkh .,jd bj;a lsÍfuka miq BIdj yd iïnkaOj we;s lS,h (key) .,jd
bj;a lr .kak'
² Tn Ndú; lrk fmdïmfha ldnka uqød tl,i (carbon seal assembly) bÈßfhka
uqÿ w.=,la (circlip) fhdod we;s kï" th uqÿ w.=,a w`vqj (circlip plier) Ndú;fhka
.,jd bj;a lrkak'
² uqÿ w.=, .e,ùfuka miq ldnka uqød tl,i .,jd bj;g .kak' ^rEmh 04&
71
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
rEmh 04
² nqreiqj iy msßisÿ frÈ len,s iqÿiq mßÈ Ndú; lrñka" wjYH ia:dk iy
.,jk ,o fldgia msßisÿ lr .kak'
² .,jd bj;a lrk ,o fldgia" ksfjiakdj we;=<; iy N%uK BIdfõ" iy
ldnka uqød tl,fiys uqyqK;aj, fodaI we;a±hs mÍlaId lr fodaI we;akï
thg iqÿiq ms<shï fhdokak' ^rEmh 05&
rEmh 05 rEmh 06
² ldnka uqød tl,i iïnkaOjk fmfofia BIdj jgd ;=kS .S%ia mg,hla
wdf,am lrkak' ^rEmh 06&
² ldnka uqød tl,fiys fldgia ms<sfj<g kej; tl,ia lr iú lrkak'
^rEmh 07&
^rEmh 07&
² ldnka uqød tl,ia ÿkak (carbon seal coil spring) w;ska miqmig f;rmñka
uqÿ w.=, Bg wod< we,sh (groove) fj; uqÿ w.=,a w`vqj Ndú;fhka we;=¿
lrkak'
² BIdfõ we;s lS, lvq,af,a (key way) .%Sia iaj,amhla ;jrd th ;=<g lS,h
ksis mßÈ we;=¿ lrkak'
² fmd<Ujkfha uOHfha we;s isÿf¾ iq,iaNdjh (taper) yd lS, lvq,af,a
msysàu ksÍlaIKh lrñka th ksjerÈ j fiñka BIdj ;=<g we;=¿ lrkak'
72
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
² fmd<Ujkfha uOHfha we;s uqßÉÑh kej; we;=¿ lr idudkH m%udKhg
w;ska lrljd ;o lrkak'
² bka miq fmd<Ujkh w;ska fomig lrljñka lS,h fmd<Ujkfha uOHfha
we;s lS, lvq,a, yd ksis mßÈ w.=¿ ù we;a±hs ;yjqre lr .kak'
² uOH uqßÉÑh flfjks h;=r yd iïu; m%udKfha yev,h Ndú;fhka ksis
mßÈ ;o lrkak'
² kej; fmd<Ujkh tla mfilg jg lSmhla w;ska lrljñka ksfjiakdfjys
fkd.efgk nj ;yjqre lr .kak'
² fmdïm ksfjiakdj yd .,jk ,o ksfjiakd bÈß m¿j w;r msysáh hq;=
uqødj(seal) by; tla uqyqK;la u; ksis mßÈ ia:dk.; lrkak'
² fmdïm ksfjiakdj yd ksfjiakd bÈß m¿j tlsfklg iïnkaO jk f,i
msysgqjd ne|eK $ uqßÉÑ fhdod iïu; h;=re (spanners) Ndú;fhka ;o
lrkak'
² fmdïmfha wfkla mi we;s mxldj iqÿiq l%uhlg lrljñka fmd<Ujkh
ksfjiakdfõ fkd.efgk nj ;yjqre lr .kak'
my; rEmh 8 ys olajd we;af;a flakøa dmidÍ fmdïmhl tl,ia rEm igykls'
fmdïm ysi firñla uqÿj
fmd<Ujkfha iïnkaOl
fudagrh
uqßÉÑh ldnka uqød bial=remamq
tl,i
fmd<Ujkh
msgmq i
l,ïmh
;eáh fudagrfha iïnkaOlh
ksjiakfha fmdïm BIdj
uqødj
rEmh 8
ks Í la I Khg u.fmka ù u (
² iEu mshjrl § u fmdïmfha ksfjiakdj yd fmd<Ujkhg ydks isÿ
fkdjk whqßka ls%hdldrlfuys ksr; ùu
² iEu úg u ld¾hg kshñ; wdjqo yd WmlrK Ndú; lsÍu
² n|eK $ uqßÉÑ ;o lsÍfï § wkjYH f,i ;o lsÍfuka je<lSu
² muK blaujd .%Sia wdf,amfhka je<lSu
² ksfjiakd ljrh tl,ia lsÍfï § uqødj ksjerÈ f,i msysgqjd we;a±hs
;yjqre lr .ekSu
73
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
úfYa I lrKq ( fmdïmfha fldgia fjka lsÍu i|yd my; mshjr wkq.ukh lrkak'
² fmd<Ujkh .e,ùfï § th N%uKh ùu je<elaùu i|yd"
BYdfõ isÿrla we;akï tu isÿr ;=<k
s a jdfka lïì l+rla we;=¿ lr
BIdj N%uKh ùu j<lajd .kak'
fmdïmfha msgqmi ljrh iy mxldj .,jd bj;a lr tu BId
we.hS ï m;% s l dj 22
mshjr kshñ; ,enq fjk;a
,l=Kq ,l=Kq lreKq
fmr iQodku wjYH øjH f;dard .ekSu 05
wjYH wdjqo yd WmlrK f;dard .ekSu 05
fldgia ksjeros j y÷kd .ekSu 10
c, uqødj ksjerÈ ÈYdjg fhduq lr iú lsÍu 05
ksjerÈ wdldrhg uqÿ w.=, (circlip) ia:dk .; lsÍu' 05
ksjerÈ wdldrhg lS, lvq,a, ia:dk .; lsÍu 05
ksjerÈ ÈYdj f;dard bïms,rh ^fmd<Ujkh& BYdjg iïnkaO lsÍu' 10
ls%hdj,sh iqÿiq l%ufõohla wkq.ukh lrñka bïms,rfha ^fmd<Ujkfha& uqßÉÑ
ksjerÈ j iú lsÍu 10
ksfjiakdfõ uqødj ksjerÈ f,i fh§u 10
ksfjiakdfõ weK uqßÉÑ ksjerÈ l%ufõohlg wkqj iú lsÍu 05
tl,ia l< fmdïmfha ls%hdldÍ;ajh ^w;ska N%uKh lsÍfuka 10
mÍlaId l< yels h&
wdl,am yd lKavdhfï wka wh iu`. iyfhda.fhka lghq;= lsÍu 05
w.h moaO;s iïm;a wrmsßueiafuka lghq;= lsÍu 05
ld¾hg WÑ; wdjqo" WmlrK f;dard .ekSu yd Ndú;h 05
wdrlaIs; ms<sfj;a wkq.ukh lsÍu 05
tl;=j 100
74
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m%dfhda . s l ls %h dldrlu
5'1'1 hïlsis ìï fldgil msysgd we;s jia;+kaf.a o< msysàu lvodishla u; ksrEmKh
ls Í u
ks m q K;dj 5 ( ìï uekSu iy uÜgï .ekSu ms<sn| uQ,O¾u úuid n,hs'
ks m q K;d uÜgu 5'1 ( ìï uekqfï uQ,O¾u (principles of surveying) meyeÈ,s lrhs'
ld,Éfca o ixLHdj ( 01
bf.kq ï M,h ( mdi,a j;af;a fldgila u; msyg
s k N+ ,laIKj, ^f.dvke.s,"s ud¾.
wd§& idfmalaI msysàu fmkajk o< igykla w¢hs'
wfma l a I s ; l= i ,;d ( ² ìï ie,iqula u; ksrEmKh l< hq;= iajNdúl jia;+ka iy boslsÍï
y÷kd .ekSu
² by; y÷kd .;a jia;+kays o< msysàu lvodishla u; ksrEmKh lsÍu
ye|s k a ù u ( ìï fldgila u; msysgk iajNdúl jia;+ky a s iy boslÍ
s ïj, idfmalaI
msysàu (relative position) fiùug ñkqï .ekSu ìï uekqfï oS isÿ
flf¾' ´kE u uekqï ls%hdj,shlg fmr" wod< ìï fldgi u;
msysgk úúO jia;+ka ms<sn| j iy tajdfha o< msysàï ms<sn| j hï
woyila ,nd .ekSu b;d jeo.;a h' fuys oS ueksh hq;= ìï fldgi
jgd weúo" wod< o< msyà s ï lvodishla u; w|skq ,efí' fuh fmßlaiïq
igyk (prospection diagram) f,i y÷kajk w;r th we|Sug
mßudKhla Ndú; fkdflf¾'
uQ , O¾uh ( hï lsis jia;=jl idfmalaI msysàu ksrEmKh lsÍu
wjYH WmlrK yd øjH(² we|Sfï WmlrK iy lvodis (drawing tools and papers)
² ud,sudj (compass)
75
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
W
n ke
ksÍlaIlhd isáh bvfï udhsu
hq;= m%foaYh
ks o
ig
h l
wxY d% :ñ
fo
m
.Ks;d.drh
7 jir
f.dvke.s,a,
úÿ,s myka
lKqj
lS%v
dm
.h fo sáh
ud¾ ig
8 jir
mO % dk f.dvke.s,a,
isg
q fõ
aÜg
f.
w`osk ,oafoa(
w;aik
^ku&
oskh
76
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
ksÍlaIKhg u.fmkaùu (
² ìï ie,iqula u; ksrEmKh lsÍug n,dfmdfrd;a;= jk N+ ,laIK
ms<sn| j i,ld n,kak'
² W;=re osYdj ksjeros j f;dard .;af;a oehs úuis,su;a jkak'
² w|sk lvodish W;=re osYdj foig fhduq lrf.k isà oehs ;yjqre lr
.kak'
² o< igyk we£fï § jia;+kaf.a idfmalaI msysàfuys ksjerÈ msysàu
ms<sn| j ie,ls,su;a jkak'
² o< igyk u; oela úh hq;= wfkla Wmldrl o;a; ms<n s | j ie,ls,u
s ;a
jkak'
ks.ukh i|yd Wmfoia ( ² uekqï ls%hdj,shg fmr fmßlaiqï igykla we`§fï jeo.;alu
² ud,sudjla u.ska W;=re osYdj y÷kd .ekSu
² Wmldrl o;a;j, wjYH;dj jgyd .ekSu
úfYaI lreKq ( ² fuu mÍlaIKh i|yd ;eks;,d m%foaYhla f;dard .kak'
² ,laIHhuh ^Wod' úÿ,s myka lKqj&" f¾Çh ^Wod( ud¾.h& iy
nyqwi%dldr ^Wod( f.dvke`.s,s& úúO N+ ,laIK tllaj;a we;=<;a
jk mßos ìï fldgila f;dard .kak'
we.hS ï m;% s l dj 23
,l=Kq ,nd oSu
mshjr kshñ; ,enq fjk;a
,l=Kq ,l=Kq lreKq
fmr iQodku wjYH øjH WmlrK f;dard .ekSu 05
N+ñfha W;=re osYdj ksjeros j y÷kd .ekSu 05
fmßlaiqï igyk u; ksrEmKh l< hq;= o;a; y÷kd .ekSu
² ,laIHhuh o;a;hla i|yd 05
² f¾Çh o;a;hla i|yd 05
² nyqwi%dldÍ o;a;hla i|yd 08
fmßlaiqï igyk we|Su ^ñkqï rys; j" idfmalaI msysàu muKla&
ls%hdj,sh ² ,laIHhuh o;a;hla ksjeros j ksrEmKh lsÍu iy kï lsÍu 15
² f¾Çh o;a;hla ksjeros j ksrEmKh lsÍu iy kï lsÍu 15
² f.dvke`.s,a,la ksjeros j ksrEmKh lsÍu iy kï lsÍu 15
Wmldrl o;a; ksrEmKh lsÍu
² W;=re osYdj 05
² ud;Dldj 05
² w`osk ,o ;eke;a;df.a úia;r 05
lKavdhfï wka wh iu`. iyfhda.fhka lghq;= lsÍu 03
wdl,am yd ls%hdj,sh ;=< wdrlaIl l%ufõo wkq.ukh lsÍu 03
w.h moaO;s wdjqo WmlrK msßisÿ lr ia:dk .; lsÍu 03
ls%hdj,sfha wkqms<sfj, ie,iqï lsÍu 03
tl;=j 100
77
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m% dfhda . s l ls % h dldrlu
5'1'2 hï lsis ìï fldgil msysgd we;s jia;+ kaf.a idfmalaI msysàu lvodishla u;
ksr EmKh ls Íu'
ks m q K;dj 5 ( ìï uekSu iy uÜgï .ekSu ms<sn| uQ,O¾u úuid n,hs'
ks m q K;d uÜgu 5'1 ( ìï uekqfï uQ,O¾u (principles of surveying) meyeÈ,s lrhs'
ld,Éfca o ixLHdj ( 01
bf.kq ï M,h ( hïlsis ia:dkhl idfmalaI msysàu m%ia;dßlj ksrEmKh lrhs'
wfma l a I s ; l= i ,;d ( ² hï uekqï f¾Ldjlg idfmalaIj N+ ,laIKhl msysàu i|yd ñkqï
.ekSug yelsùu
² tu ñkqï ksjeros j lafIa;% fmd; u; igyka lsÍu
² ,nd.;a ñkq ï Ndú; lr tu ia:dkfha idfma la I msys àu hï
mßudKhlg wkqj ksrEmKh lsÍu
ye|s k a ù u ( úúO N+ ,laIKj, idfmalaI msysàu ksrEmKh lsÍu i|yd ñkqï
,nd.ekSug uekqï f¾Ld fhdod .efka' tu uekqï f¾Ldj, isg ,nd
.kakd f¾Çh (linear) iy fldaKsl (angular) ñkqï u.ska wod<
N+ ,laIKj, msyà
s u lvodishla u; hï mßudKhlg wkqj ksrEmKh
l< yels h'
uQ , O¾uh ( ² uekqï f¾Ldjlg idfmalaIj hïlsis N+ ,laIKhl msysàu ks¾Kh
lsÍug ñkqï .ekSfï oS" ta i|yd m%Odk jYfhka l%u 04 la we;'
^1& f¾Çh ñkqï folla u.ska ^we, wkq,ïn l%uh - oblique offset method&
^2& f¾Çh ñkqula iy fldaKsl ñkqula u.ska (linear and angular mea-
surements)
^3& fldaKl
s ñkqï folla u.ska (two angular measurements)
^4& N+ ,laIKfha isg uekqï f¾Ldjg we;s ,ïnl ÿr u`.ska ^iDcq fldaKS
wkq,ïn l%uh - perpendicular offset method)
² fuu l%shdldrlfï oS fldaKsl ñkqï Ndú; fkdlrk ksid by; l%u
04ka" ^1& iy ^4& l%u ms<sn| j muKla wjOdkh fhduq flf¾'
wjYH WmlrK yd øjH (
² 50 m / 30 m ñkqï máh (50 m /30 m measuring tape)
² 20 m / 10 m ñkqï máh (20 m /10 m measuring tape)
² ,S fyda isfuka;s l+[a[ 02 (wooden or cement pegs)
² fm< .ekajqï o~q 03 (ranging poles)
² we£fï WmlrK iy lvodis (drawing tools and papers )
78
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
² .i
B
j
¾ Ld ² úÿ,s myka
f lKqj
qï
k
ue
f.dvke.s,a,
A
B
A
² tfuka u ish¨ u ñkqï tu wjia:dfõ oS u igyka lr .ekSu o isÿ
l< hq;= h'
² ñkqï igyka lrk lvodish fyda fmd; m<uqfjka W;=re osYdjg
yrjd .kak'
² ñkqï igyka lsÍu i|yd oaú;aj ;Sre l%uh ^double line method) fhdod
.kak' fuys oS uekqï f¾Ldj ^AB& tlsfklg 1 cm mr;rh isák fia
iudka;r f¾Ld follska o" uekqï ia:dk úIalïNh 1 cm jk
jD;a;hlska o ksrEmKh flf¾'
² uekqï f¾Ldj" fmdf<dfõ tu f¾Ldj mj;sk osYdj Tiafia u jk
mßos lvodish u; oaú;aj f¾Ld u.ska we|.kak'
² wdrïNl uekqï ia:dkh i|yd my; mßos ixfla;h fhdokak'
79
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
20
m 20
ñk m
qï m dG ñ
wj má dxl kqï
u fh h m
20 jk a m je áf
md m ñ dG ä f ha 50m ñkqï máh
Gd k wj dxl õ
x l qï i h
h m a:dj
wv f á
q f õ ha
'
f.dvke.s,a,
B
19
.9
13
15 5.4
.1
.0
úÿ,s myka
8.7
lKqj
3.4
6.2
10.1
0
7.8
A f.dvke.s,a,
80
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
² fuys § iDcqfldaKS wkq,ïn i|yd Wmßu iSudj 15m f,i fhdod
.kak' iDcqfldaKS wkq,ïn ÿr 15m g jvd jeä kï fyda uekqï
f¾Ldj iy o;a;h w;r ndOlhla we;s kï we, wkq,ïn l%uh fhdod
.kak'
² by; ñkqï my; mßos lafIa;% fmd; u; igyka flf¾'
.i
4.2
7.1
19
.9
B
15 1 5
.0
13
.
.4
úÿ,s myka
8.7
lKqj
6.2
3.4
10.1
A
7.8
f.dvke.s,a,
f.dvke.s,a,
A
mßudKh 1(100
ñkqï .;a ;eke;a;d ^w;aik&
ku
ms<sfh, lrkakd ^w;aik&
ku"
oskh
81
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
ks Í la I Khg u.fmka ù u (² f;dard.;a ia:dkfha msysgd we;s N+ ,laIKj, msysàu ms<sn| j
úuis,su;a jkak'
² iDcq fldaKS wkq,ïn l%uh iy we, wkq,ïn l%uh fhdod .kakd
wdldrh ms<sn|j ie,ls,su;a jkak'
² uekqï ia:dk fmdf<dj u; i,l=Kq lrk wdldrh ms<n s | j ie,ls,us ;a
jkak'
² W;=re osYdj ksjeros j f;dard .;af;a oehs úuis,su;a jkak'
² ñkqï ,nd.kakd wdldrh iy tajd fha ksrjoH;dj ms<n s | j ie,ls,us ;a
jkak'
² lafIa;% fmd; u; ñkqï ksjeros j igyka lrk wdldrh ms<sn| j
úuis,su;a jkak' wjYHkï Wmfoia ,nd fokak'
² is;shu $ ìï ie,iqu we|Su i|yd iqÿiq mßudKhla f;dard .kakd
wdldrh ms<sn| j Wmfoia ,nd fokak'
² ìï ie,iqu w|sk wdldrh ms<sn| j úuis,su;a jkak'
² Wmldrl o;a; ms<sn| j o ie,ls,su;a jkak'
82
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
we.hS ï m;% s l dj 24
83
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m%dfhda . s l ls %h dldrlu
5'2'1 .il Wi .Kkh lsÍu
ks m q K;dj 5 ( ìï uekSu iy uÜgï .ekSu ms<sn| uQ,O¾u úuid n,hs'
ks m q K;d uÜgu 5'2 ( ìï uekqfï § Ndú; jk úúO ñkqï iy ta i|yd fhdod .kakd
WmlrK j¾. kï lrhs'
ld,Éfca o ixLHdj ( 01
bf.kq ï M,h ( isria;,j, fldaK fhdod .ksñka .il Wi .Kkh lrhs'
wfma l a I s ; l= i ,;d ( ² wdk;sudkh Ndú;fhka isria fldaK uekSu
² isria fldaK iy ;sria ÿr Ndú; lr .il Wi .Kkh lsÍu
ye|s k a ù u ( .il Wi" .`.l m<, wd§ iDcqj ueksh fkdyels È. fyda Wi ks¾Kh
lsÍug isÿjk wjia:dj, § fjk;a È. fyda fldaK uek ;s%fldaKñ;sl
iQ;% fhdod .ksñka wod< È. fyda Wi .Kkh lrkq ,efí'
uQ , O¾uh ( isria ÿr ks¾Kh lsÍug isÿjk wjia:djl § isria fldaKh iy ;sria
ÿr uek ;s%fldaKñ;sl iQ;% Ndú;fhka my; mßÈ isria ÿr .Kkh
l< yels h'
h2 H ^.fiys Wi&
;sria f¾Ldj
A B h1
d
d - WmlrKh iy .i w;r ;sria ÿr
- wdk;sudkh u.ska .fiys uqÿkg uksk ,o wdfrdayK fldaKh
H- .fiys Wi
h1- ;sria f¾Ldj .i fþokh lrk ia:dkhg .fiys mduq, isg Wi
h2- ;sria f¾Ldj .i fþokh lrk ia:dkfha isg .i uqÿkg we;s Wi
ABC- iDcqfldaKS ;s%fldaKh i|yd
iïuqL mdoh
noaO mdoh
h2 = d tan ( )
.fiys Wi (H) = h1 + h2
84
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
l% u fõoh ( ² ;eks;,d m%foaYhl msysá 10 m la muK Wi" iDcq l|la we;s .ila
f;dard .kak'
² .fia isg ;sria ÿr 10 m la muK jk ia:dkhla f;dard f.k tu
ia:dkh ,S $ isfuka;sl+[a[hla u.ska fmdf<dj u; i,l=Kq lrkak'
² tu ia:dkh u; iDcqj isgf.k wdk;sudkh ;=<ska .fia uqÿk foi
n,kak' túg ,efnk isria fldaKh ^ & igyka lr .kak'
² wdk;sudkh ;sria j ;nd ta ;=<ska ksÍlaIKh lr tu oDIaá f¾Ldj
.i fþokh lrk ia:dkh (B) i,l=Kq lr .kak'
² 20 m fyda 30 m ñkqï máh u.ska l+[a[fha isg (B) g we;s ;sria ÿr
(d) uek .kak'
² .fia mduq, isg (B) ,laIHhg we;s isria ÿr (h1) uek.kak'
² ;s%fldaKñ;sl w.hka Ndú; lr h2 i|yd w.h ,nd .kak' ^by;
uQ,O¾ufha i|yka mßÈ&
² .fia Wi (H) = h1 +h2 u.ska .Kkh lrkak'
ks Í la I Khg u.fmka ù u (
² fuu mÍlaIKh iu;, m%foaYhl isÿ l< yels jk mßos ie,iqï
lrkak'
² fmdf<dj u; iDcqj by<g úysfok .ila fyda úÿ,s myka lKqjla
fyda fï i|yd fhdod.kak'
² wdk;sudkh Ndú;fhka fldaK uksk wdldrh ksÍlaIKh lrkak'
² .Kkh lsÍu isÿ lrk wdldrh ms<sn| j úuis,su;a jkak'
ks . ukh i|yd Wmfoia (
² Wi iDcqj uek.; yels lKqjl Wi ñkqï máhlska uek ms<s;=re
ixikaokh lrkak' fuys § isria ñkqï .ekSfï § wi, we;s úÿ,s
/yeka ms<sn| j ie,ls,su;a jkak'
úfYa I lreKq ( ² wdk;sudkh Ndú;hg fmr tys ksrjoH;dj ms<sn| j ksÍlaIKh
lrkak'
² WmlrKj, wdrlaIdj ms<sn| j ie,ls,su;a jkak'
85
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
we.hS ï m;% s l dj 25
mshjr kshñ; ,enq fjk;a
,l=Kq ,l=Kq lreKq
fmr iQodku Wi uekSug iqÿiq .ila iys; ;e;s;,d ia:dkhla f;dard .ekSu 04
øjH yd WmlrK f;dard .ekSu 04
wdk;s udkh Ndú; lrk ia:dkh l+[a[ fhdod i,l=Kq lsÍu 05
wod< ia:dkfha isg .fia uqÿk wdk;sudkfhka o¾Ykh flfrk úg 10
iEfok fldaKh uek .ekSu
wdk;s udkh ;sria j ;nd .fia my< ksÍlaIK u.ska msysgk ia:dkh 10
.fia i,l=Kq lsÍu ^isria Wi&
ls%hdj,sh
oDIaá f¾Ldfõ isg wdk;sudkh msysgjQ ia:dkh we;s f¾Çh ÿr uekSu 10
.fia mduq, isg oDIaá f¾Ldj i,l=Kq ,laIHhg we;s ÿr uek igyka
lsÍu 10
.fia Wi ;s%fldaKñ;sl .Kkh i|yd Ndú; lr
² ,nd.;a o;a; weiqfrka Ndú; l< hq;= ;%sfldaKñ;sl iQ;%h
igyka lsÍu 05
² ;%sfldaKñ;sl j.= Ndú;fhka wod< fldaKh i|yd w.h wdfoaY
lsÍu 10
;s%fldaKñ;sl .Kkh u.ska .fia uqÿfka isg oDIaá f¾Ldj u.ska
i,l=Kq ,laIHhg ÿr .Kkh lsÍu 10
.Kkh u.ska .fia Wi ,nd .ekSu 10
lKavdhfï wka wh iu`. iyfhda.fhka lghq;= lsÍu 04
wdl,am yd l%shdj,sh ;=< wdrlaIl l%ufõo wkq.ukh lsÍu 04
w.h moaO;s wdjqo" WmlrK msßisÿ lr ia:dk .; lsÍu 04
tl;=j 100
86
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m%dfhda.sl ls%hdldrlu
5'2'2 .`.l m<, .Kkh lsÍu
ks m q K;dj 5 ( ìï uekSu iy uÜgï .ekSu ms<sn| uQ,O¾u úuid n,hs'
ks mq K;d uÜgu 5'2' ( ìï uekqfï § Ndú; jk úúO ñkqï iy ta i|yd fhdod .kakd
WmlrK j¾. kï lrhs'
ld,Éfca o ixLHdj ( 01
bf.kq ï M,h ( ;sria;,fha fldaK fhdod .ksñka .`.l m<, .Kkh lrhs'
wfma l a I s ; l= i ,;d ( ² ;shfvd,hsÜgqj Ndú;fhka ;sria fldaK uekSu
² ;sria fldaK iy ;sria ÿr Ndú; lr .`.l m<, .Kkh lsÍu
ye|s k a ù u ( hï ia:dk folla w;r ;sria ÿr iDcq j uekSu wmyiq wjia:dj, §
;sria fldaK iy fjk;a ÿr uekSu u.ska wod< fiúh hq;= ÿr .Kkh
lrkq ,efí'
uQ , O¾uh (
A
d
C B
AB = d - .f`.a m<,
d1 - .f`.a m<, ±lafjk f¾Ldjg ,ïnl jk f¾Ldjla u; msysgqjk
,o C ,laIHhg A isg ÿr
- C ys§ msyg
s qjk ;shfvd,hsÜgqj u`.ska ,nd .kakd CA yd CB w;r
wka;¾.; fldaKh
by; mdGdxl weiqßka
87
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
l% u fõoh ( ² .x.djl msysàula ±lafjk mßÈ f¾Ld folla mdi,a ìfï ;eks;,d
m%foaYhl i,l=Kq lrkak' .x bjqr fomi .`.g ,ïnl jk fia
A iy B ,laIHhka folla l+[a[ u.ska fmdf<dj u; i,l=Kq lr
.kak'
A
f;mdfõ mdoj, msysàu
x x
;shfvd,hsÜgqj
m%ldY ,Uh
uekqï ia:dkh
² ó<`.g isÿ l< hq;= jkafka m%ldY ,Ufha flakaøh" uekqï ia:dkh
iu`. iumd; lsÍuhs' fï i|yd f;mdfõ tla mdohla fmdf<djg
;Èka iúlr wfkla mdo foflka WmlrKh by<g Tijd m%ldY
,Uh ;=<ska ksÍlaIKh lrñka WmlrKh fiñka Auekqï ia:dkfha
msysàu u;g m%ldY ,Ufhys flakaøh f.k hkak' bkamiq f;mdfõ
mdo fyd¢ka fmdf<djg iú lrkak'
m%ldY ,Ufha flakaøh
uÜgï nqnq<
nqnq¿ ngh
jD;a;dldr uÜgï nqnq< ^uQ,sl wjia:dfõ §&
^uq,sl wjia:dfõ §&
89
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
uÜgï nqnq<
² fuu ls%hdj,sh iEu mdohla Tiafia u isÿ lsÍfuka uÜgï nqnq< tys
uOHhg .kq ,efí'
² fuu ls%hdj,sh isÿ lsÍfï § jD;a;dldr uÜgï nqnq< o l%ufhka tys
uOHhg meñfKa' wjidkfha § uÜgï nqnq¿j, msysàu my; mßÈ úh
hq;= h'
A
00 0
00Z
00Z
Z
B
A
00 0
00Z
ZZ
00
00Z
Z
00Z
90 0
B
A
d1 d
C B
91
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
ks Í la I Khg u`. fmka ù u (
² iu;, m%foaYhl .`.la ±lafjk f,i tys msysàï i,l=Kq lrkak'
² ;shfvd,hsÜgqj yiqrejk wdldrh ms<sn| j ie,ls,su;a jkak'
² .Kkh lsÍu isÿ lrk wdldrh ms<sn| j ksÍlaIKh lrkak'
ks. ukh i|yd Wmfoia ² by; i,l=Kq lrk ,o ia:dk fol (A iy B) w;r ;sria ÿr (d)
iDcq j u uek .kak'
we.hS ï m;% s l dj 26
mshjr kshñ; ,enq fjk;a
,l=Kq ,l=Kq lreKq
fmr iQodku wjYH øjH yd WmlrK f;dard .ekSu 05
f;mdj ksjerÈ j msysgqùu ^A u;& 05
;shfvd,hsÜgqj ksjerÈ j uOH.; lsÍu ^A u;& 10
;shfvd,hsÜgqj ksjerÈ j uÜgï lsÍu ^A u;& 10
;sria fldaKh 000 lsÍu ^A isg B foig& 05
d1 ÿr uekSu ^AC ÿr& 05
ls%hdj,sh C u; f;mdj ksjerÈ j msysgqùu 05
;shfvd,hsÜgqj ksjerÈ j uOH.; lsÍu ^C u;& 10
;shfvd,hsÜgqj ksjerÈ j uÜgï lsÍu ^C u;& 10
;sria fldaKh 000 lsÍu ^C isg A foig& 06
ACB wka;¾.; fldaKh uekSu ^wdikak wxYlhg& 10
AB ÿr .Kkh lsÍu 10
lKavdhfï wka wh iu`. iyfhda.fhka lghq;= lsÍu 03
wdl,am yd l%shdj,sh ;=< wdrlaIl l%ufõo wkq.ukh lsÍu 03
w.h moaO;s
wdjqo" WmlrK msßisÿ lr ia:dk .; lsÍu 03
tl;=j 100
92
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m% d fhda . s l ls % h dldrlu
5'3'1 oïje,a uekqï l%uh Ndú; lr l=vd ìï fldgila uek tys ìï ie,eiau ms<sfh,
ls Í u
ks m q K ;dj ( ìï uekSu iy uÜgï .ekSu ms<sn| uQ,O¾u úuid n,hs'
ks m q K ;d uÜgu 55'3
'3 ( oïje,a uekqï l%uh Ndú;hg .kshs'
ld,Éfca o ixLHdj ( 04
bf.kq ï M,h ( ² oïje,a uekqï l%uh Ndú; lr l=vd ìï fldgila uek tys ìï
ie,eiau ms<sfh, lrhs'
wfma l a I s ; l= i ,;d ( ² l=vd ìï fldgila uekSu i|yd wjYH uekqï ia:dk iy uekqï f¾Ld
i|yd iqÿiq ia:dk f;dard .ekSu
² oïje,a uekqfï § ;s%fldaKSlrKh Ndú; jk wdldrh ms<sn| j woyi
,nd .ekSu
² uekqï f¾Ldj, isg N+ ,laIK i|yd wkq,ïn .ekSu
² wjidk ìï ie,eiau ioyd iqÿiq mßudKhla f;dard .ekSu
² ìï ie,eiau mßudKhg we| iïmQ¾K lsÍu
ye|s k a ù u ( l=vd bvï fldgila uekSu i|yd we;s b;d myiq" ir, iy ksrjoH
l%uhla f,i oïje,a uekqï l%uh ye`Èkaúh yels h' fuys § uekqï
ia:dk lsym s hla u.ska wod< ìï fldgi u; ;sf % ldaKhla fyda ;sf
% ldaK
lsyms hla msyg
s j
q kq ,efí' bka miq tu uekqï f¾Ldj, isg f.dvke`.s,s
udhsï" bvfï udhsï wd§ N+ ,laIK i|yd ñkqï" wkq,ïn l%uh u.ska
tl;= lrkq ,efí' uekqfï ksrjoH;dj msßlaiSu ioyd msßlaiqï
f¾Ld msysgqùu;a ta i|yd ñkqï ,nd.ekSu;a fï w;r u isÿ l< hq;=
h' tfuka u tu ñkqï ksjerÈ j lafIa;% fmd; u; igyka lsÍu o
b;d jeo.;a h' bka miq wod< ìï fldgfia ìï ie,eiau we`§u i|yd
fhda.H mßudKhla f;dard .; hq;= h' wjidkfha § ie,iqï lvodish
u; pdm fþokh u.ska ;s%fldaK we|" msrslaiqï f¾Ldj, ñkqï u.ska
uekqfï ksrjoH;dj msßlaid uekqï f¾Ld u; wkq,ïn ñkqï ,l=Kq
lsÍfuka ìï ie,iqu ms<sfh, lrkq ,efí'
uQ , O¾uh ( oïje,a uekqfï § f¾Çh ñkqï iu. muKla uekqï lsh % dj,sh isÿlrkq
,efí' úúO nyqwi% ks¾udKh lsÍu ms<sn| j ie,lSfï §" f¾Çh
ñkqï Ndú;fhka muKla we`Èh yels tl u nyq wi%h ;s%fldaKh f,i
ie,lsh yels h' ;s%fldaKhl mdo ;=fkys È. okakd úg tla mdohla
ksjerÈ j we| tys fldka foflys isg kshñ; ÿrj,ska pdm we|" tajd
fþokh jk ia:dkfhka ;sf % ldaKfha ;=kj
a k YS¾Ifhys msyà
s u ks¾Kh
l< yels h' fï wkqj oïje,a uekqfï § ;s%fldaK iu. muKla
uekqï ls%hdj,sh isÿ l< hq;= h' tkï oïje,a uekqfï uQ,O¾uh
;s%fldaKSlrKh hs'
C C
hï lsis
y y
mßudKhlg wkqj
B
z
B
z
x x
A ienE ;s%fldaKh u; ñkqï ìï ie,iqu u; ;s%fldaKh we£u
93
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
wjYH WmlrK yd øjH( oïje,a uekqfï §" tys kug wkqj uekqï ls%hdj,sh i|yd oïje,a
Ndú; l< hq;= jqj;a" Ndú;fha myiq;dj i,ld j¾;udkfha § oïje,a
fjkqjg ñkqï má fhdod .efka
² 30 m / 50 m ñkqï máh (30 m/ 50 m measuring tape)
² 10 m / 20 m ñkqï máh (10 m/ 20 m measuring tape)
² fm< .ekajqï o`vq 3la (3 ranging poles)
² ,S$isfuka;s l+[a[ (wooden or cement pegs)
² lafIa;% fmd; (field book)
² we`§fï WmlrK iy lvodis (drawing tools and papers)
úoHd.drh
.Ks;d.drh
bksjeg
94
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
úoHd.drh
.Ks;d.drh
bksjeg
95
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
;dmamh
9.6
10.4
.7
30
3.0 .4
12
.3
4.0 26
.0
6.7
25
.1
.1 23
12
3.1 .4
.5 15
23
10.3 6.2 6.7
29
.42 4.3
21.4 5.1
27.6 4.9
34.3
5.0
4.7 28.
8
12
.5 5.
0
27
.2
10 3.5
.3
12.
3
30
.6
bksjeg
we.hS ï m;% s l dj 27
mshjr kshñ; ,enq fjk;a
,l=Kq ,l=Kq lreKq
fmr iQodku wjYH øjH yd WmlrK f;dard .ekSu 03
bvfï o< igyk ksjerÈ j we| ;sîu 03
uekqï ia:dk msysgqjd we;s wdldrh ^;sria ÿr ueksh yels ùu" wkq 04
,ïn ÿr myiqfjka ueksh yels ùu&
m%Odk uekqï f¾Ldfõ È. uekSu ^wdikak 10 cmg& 05
m%Odk uekqï f¾Ldj we|Su - oaú;aj ;Sre l%uh 05
tys È. ksjerÈ j igyka lsÍu 05
ls%hdj,sh
wfkla uekqï f¾Ldjl È. uekSu ^wdikak 10 cm g& 05
tu f¾Ldj ksjerÈ j we|Su 05
È. ksjerÈ j igyka lsÍu 05
msßlaiqï f¾Ld Ndú;h iy È. uekSu 05
È. igyka lsÍu 05
ñkqï ,nd .ekSu ^wkq,ïn& o;a; folla i|yd muKla i,ld n,kak 04
tu ñkqï igyka lsÍu 04
lafIa;% fmdf;ys msßisÿ Ndjh 03
mßudKh f;dard .ekSu 04
m%Odk uekqï f¾Ldj mßudKhg we|Su 04
wfkla f¾Ldjla mßudKhg we|Su 05
o;a; 02la ksjerÈ j ,l=Kq lsÍu 05
ìï ie,eiau iïmQ¾K lsÍu - ^udhsï hdlr& 05
Wmldrl o;a; ,l=Kq lsÍu 05
wjidk ìï ie,eiafï ksjerÈ nj 05
lKavdhfï wka wh iu`. iyfhda.fhka lghq;= lsÍu 02
wdl,am yd l%shdj,sh ;=< wdrlaIl l%ufõo wkq.ukh lsÍu 02
w.h moaO;s
wdjqo" WmlrK msßisÿ lr ia:dk .; lsÍu 02
tl;=j 100
97
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m% d fhda . s l ls % h dldrlu
5'5'1 uÜgï .ekSfï is oaOdka;h Ndú; lr flá ud¾. fldgil
Èlalvla ms <sfh, ls Íu
ye|s k a ù u ( fndfyda bÈlsÍï wdY%s; ld¾hka ys § wod< jev N+ñfha úúO ia:dkj,
WÉphka i|yd ñkqï ,nd.ekSug" uÜgï ls%hdj,sh Wmfhda.S lr
.kS'
uQ,O¾uh ( uÜgï WmlrKhla u.ska ;sria;,hla ks¾udKh lr foa' tu ;,hg
wkqj uÜgï háfhys mdGdxlh ,nd .ekSfuka fmdf<dfõ W!ks;
Wi okakd ia:dkhlg idfmalaIj fjk;a ia:dkhl W!ks; Wi
fiúh yels h'
WmlrKh úiska
,ndfok ;sria
oDIaá ;, f¾Ldj
2.48 m 2.63 m ^iudka;rK f¾Ldj&
A B
Wi okakd fmdf<da Wi fiúh
ia:dkh ;,h hq;= ia:dkh
Ays Wi = 538.43 m
iudka;rK f¾Ldfõ Wi = 538.43 + 2.48 = 540.91 m
B ys Wi = 540.91 - 2.63 m = 538.28 m
wjYH WmlrK yd øjH( ² uÜgï WmlrKh (level instrument)
² uÜgï háh (levelling staff)
² ke.=ï neiqï (rise and fall method) l%uhg ms<sfh< l< uÜgï fmd;l
msgqjla
² we£fï WmlrK iy lvodis (drawing tools and papers)
98
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
l% u fõoh ( ² È. 100 m muK jk u| nEjqula iys; flá ud¾. fldgila f;dard
.kak'
² tu ud¾. fldgfia uOH f¾Ldj (centre line) Èf.a ;sria mr;rh 10m
jk mßÈ ia:dk i,l=Kq lrkak'
0+000
0+010
0+020
0+030
0+040
0+050
0+060
0+090
0+070
0+100
0+080
² mdGdxl igyka lsÍug uÜgï fmd;l msgqjla ms<sfh, lr .kak'
uÜgï miq o¾Yk w;rueÈ fmr o¾Yk ke.au (+) neiau (-) W!ks; úia;rh
mdGdxlh o¾Yk mdGdxlh
ia:dkh uÜgu
(BS) mdGdxlh
(FS)
(IS)
² tla WmlrK ia:dkhlska w;rueÈ o¾Yk 2la fyda 3la wdjrKh l<
yelsjk mßÈ" WmlrKh fmdf<djg iú lsÍug iqÿiq ia:dk 3la fyda
4la ud¾.h whsfka bv we;s ia:dkj, f;dard .kak' ^wod< WmlrK
ia:dkfha isg miq o¾Yk mdGdxl ia:dkhg iy fmr o¾Yk mdGdxl
ia:dkhg ÿr yels ;dla iudk ÿßka msysgqùug W;aidy .kak'&
BS IS BS
IS IS IS
FS
IS FS
0+000
0+010
0+020
0+030
0+040
0+050
0+060
0+070
0+080
0+090
0+100
FS
IS
IS
BS
uÜgï nqnq<
99
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
² WmlrKfha ÿf¾laIh f;dard.;a mdbial=remamq follg iudka;r
jkfia ilikak'
ÿf¾laIh
mdbialr
= emamq
fyda
fyda
uÜgï nqnq<
1.48m
uÜgï miq o¾Yk w;rueos fmr o¾Yk ke.au neiau W!ks; Wi úia;rh
ia:dkh mdGdxlh o¾Yk mdGdxlh
mdGdxlh
01 1.48 0+000
101
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
² ó<. g uÜgï WmlrKh tfia u ;sfnkakg yer uÜgï háh B<`.
uÜgï ia:dk (0 + 010 iy 0+ 020) lrd ms<sfj<ska f.dia fmr mßÈ
u ÿf¾laIh lrleùu u.ska wod< ia:dkfha uÜgï há mdGdxl (1.52
m , 1.55 m) ,nd.kak'
² fuu mdGdxl w;r ueos o¾Yk mdGdxl (intermediate sight) f,i igyka
lrkak'
uÜgï miq o¾Yk w;r ueos fmr o¾Yk ke.au neiau W!ks; Wi úia;rh
ia:dkh mdGdxlh o¾Yk mdGdxlh
mdGdxlh
01 1.48 0 + 000
02 1.52 0 + 010
03 1.55 0 + 020
² fuu WmlrK ia:dkfhka (instrument station) .kq ,nk wjidk
ia:dkh (0 + 030) i|yd mdGdxlh (1.59m) f.k th fmr o¾Yk
mdGdxlh (fore sight) f,i igyka lrkak'
uÜgï miq o¾Yk w;r ueos fmr o¾Yk ke.au neiau W!ks; Wi úia;rh
ia:dkh mdGdxlh o¾Yk mdGdxlh
mdGdxlh
01 1.48 01 0 + 000
02 1.52 02 0 + 010
03 1.55 03 0 + 020
04 1.59 0 + 030
² bkamiq uÜgï háh tu iaa:dkfha u (0 + 030) ;sfnkakg i,iajd
uÜgï WmlrKh B<`. ia:dkhg f.k f.dia tys iúlr uÜgï
lrkak'
² fmr WmlrK ia:dkfhka mdGdxl .;a wjidk ia:dkhg (0+030)
kj WmlrK ia:dkfha isg kej;;a mdGdxlh (2.02 m) .kak' th
tu ia:dkfha miq o¾Yk mdGdxlh f,i igyka lrkak'
uÜgï miq o¾Yk w;r ueos fmr o¾Yk ke.au neiau W!ks; Wi úia;rh
ia:dkh mdGdxlh o¾Yk mdGdxlh
mdGdxlh
01 1.48 01 0 + 000
02 1.52 02 0 + 010
03 1.55 03 0 + 020
102
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
uÜgï miq o¾Yk w;r ueos fmr o¾Yk ke.au neiau W!ks; Wi úia;rh
ia:dkh mdGdxlh o¾Yk mdGdxlh
mdGdxlh
01 1.48 0 +000
02 1.52 0+ 010
03 1.55 0 + 020
05 2.08 0 + 040
06 2.12 0 + 050
07 2.07 0 + 060
09 1.37 0 + 080
10 1.32 0 + 090
11 1.28 0 + 100
103
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
uÜgï miq o¾Yk w;r ueos fmr o¾Yk ke.au neiau W!ks; Wi úia;rh
ia:dkh mdGdxlh o¾Yk mdGdxlh
mdGdxlh
01 1.48 100.00 0 +000
99.5
;sria ÿr m
0+080
0+030
0+040
0+050
0+060
0+100
0+000
0+020
0+070
0+010
0+090
104
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
ksÍlaIKhg u. fmkaùu ( ² uo nEjqula iys; ud¾. fldgila f;dard .kak
² fmdf<dj u; ÿr i,l=Kq lrkak'
² WmlrKh tys fmÜáfhka t<shg .kakd wdldrh iy th f;mdj
u; iú lrk wdldrh i|yd ksjerÈ j u. fmkajkak'
² WmlrKh uÜgï lrk wdldrh ksÍlaIKh lrkak'
² uÜgï háh ksjerÈ j msysgqjk wdldrh ksÍlaIKh lrkak'
² mdGdxl ,nd .kakd wdldrh;a tajd ksjerÈ j igyka lrk
wdldrh;a ms<sn| j ie,ls,su;a jkak'
* fuu ,l=Kqj,g wod< m%dfhda.sl ls%hdldrlï YsIHhd úiska isÿ lsÍug fmr .=rejrhd úiska mdGdxl
,ndf.k Èlalv we| ;sìh hq;= h' tu igyka YsIHhd úiska bÈßm;a lr we;s igyka iu`. iudk
kï fuu ,l=Kq Èh yels h' ^wdikak 10 mm g&
105
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m% dfhda . s l ls %h dldrlu
5'7'1 ;shfvd,hsÜgqj Ndú;fhka l=vd bvula uek tys ìï ie,eia u ms<sfh, lsÍu
ks m q K;dj 5 ( ìï uekSu yd uÜgï .ekSu ms<sn| uQ,O¾u úuid n,hs'
ks m q K;d uÜgu 5'7 ( ;shfvd,hsÜgq uekqu lafIa;%fha § fhdod .kshs'
ld,Éfca o ixLHdj ( 06
bf.kq ï M,h ( ;shfvd,hsÜgqj Ndú;fhka iDcq udhsï iys; l=vd bvï fldgil udhsï
i|yd WmlrKfha isg È.xY iy ñkqï máhla Ndú;fhka ÿr ms<sn|
mdGdxl ,nd .kshs'
by; ñkqï Ndú; lr bvfï ìï ie,eiau mßudKhlg w¢hs'
wfma l a I s ; l= i ,;d ( ² ;shfvd,hsÜgqjla hï ia:dkhla u; msysgqùu
² ;shfvd,hsÜgqj uÜgï lsÍu
² wiïmd; fodaI bj;a lsÍu
² ;shfvd,hsÜgqfõ ;sria fldaKh Y=kH ^000 00' 00'') lsÍu
² ;shfvd,hsÜgqj u.ska È.xY uekSu
uekqï
ia:dkh
uekqï
ia:dkh
f;mdj
² f;mdfõ mdo iSre udre lsÍfuka ,Ufha ;=v wod< ia:dkhg f.k wd
yels h'
² m%ldY ,Uh Ndú;fha § f;mdfõ tla mdohla fmdf<djg fyd¢ka
iú lr b;sß mdo foflka WmlrKh Tijd .kak' bkamiq m%ldY
,Uh ;=<ska ksrSlaIKh lrñka Tnf.a tla mdohla WmlrKh háka
tafï w;g p,kh lrkak' túg Tfí mdoh o¾Ykh jk ia:dkh
u; ±kg WmlrKh uOH.; ù we;' tu ia:dkfhys iy uekqï
ia:dkfhys msysàu w;r fjki fidhd WmlrKh p,kh l< hq;=
ÈYdj fidhd .kak' ta wkqj WmlrKh wod< ÈYdjg p,kh lr
kej;;a Tfí wei ;nd WmlrKh uOH.; ù we;s ia:dkh foi
n,kak' bkamiq f;mdfõ mdo iSre udre lsÍu u.ska WmlrKh ksjerÈ
j uOH.; lrkak'
uekqï
uekqï ia:dkh
ia:dkh
107
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
² ;shfvd,hsÜgqj uekqï ia:dkh u; uOH.; lsÍfuka miq ó<`. ld¾h
jkqfha WmlrKh uÜgï lsÍu hs' fï i|yd mdbial=remamq iSre udre
lsÍu l< yels kuq;a tys § WmlrKfha uOH.; ùu kej;;a fjkia
fõ' ta ksid ;shfvd,hsÜgqj uÜgï lsÍu i|yd f;mdfõ mdoj, Wi
fjkia l< yels h' tfuka u ;shfvd,hsÜgqjla jD;a;dldr nqnq<lska
iy uÜgï nghlska iukaú; h' uÜgï ngh b;d ixfõ§ fõ'
² ta wkqj f;mdfõ tla mdohla Èf.a uÜgï ngh msysgk mßÈ ÿf¾laIh
lrljd tu mdofhys Wi iSre udre lsÍu u.ska uÜgï ngh u; we;s
uÜgï nqnq< tys uOHhg .kq ,efí'
uÜgï nqnq<
108
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
² ;j o uÜgï ls%hdj,sh wjika ùfuka miq WmlrKfhys uOH.; ùu
fjkia ù we;s o hkak o ksÍlaIKh l< hq;= h' th fjkia ù
we;akï WmlrKh f;mdfjka u|la nqre,a lr tys msysàu iSre udre
l< hq;= h' fuys § kej;;a WmlrKh ksjerÈ j uÜgï ù we;s o
hkak ksÍlaIKh lrkak'
² fï jk úg ;shfvd,hsÜgqj uekqï ia:dkh u; ksjerÈ j uOH.;
lr iy uÜgï lr wjidk h' tkï WmlrKh mdGdxl .ekSfï
ls% h dj,s h i|yd iQ o dkï h' kuq ;a fuu uekq ï ls %h dj,sfha §
;shfvd,hsÜgqj Ndú;fhka È.xYh ms<sn| j ñkqï ,nd .kakd ksid
W;=re ÈYdj Tiafia WmlrKh úiska ,ndfok ;sria fldaKfhys
w.h ^000 00' 00'') úh hq;= h' ó<`.g ;sria fldaKh ilid .kakd
wdldrh ms<sn| j i,ld n,uq'
² msßlaiï q lsh
% dj,sfha § ukskq ,nk bvug wod< W;=re ÈYdj y÷kdf.k
we;' äðg,a ;shfvd,hsÜgqjlska fuu uekqu isÿlrkafka kï" W;=re
ÈYdjg ;sria fldaKh ^000 00' 00'') f,i ieliSu b;d myiq h'
tjeks WmlrKhl ;sria fldaKh Y=kH lsÍu i|yd fjk u u tnqï
iaúÉÑhla (''o set'') we;' WmlrKfha ÿf¾laIh W;=re ÈYdjg yrjd
by; iaúÉÑh tîfuka WmlrKfha ;sria fldaKh ^000 00' 00'') f,i
ielish yels h'
² idudkH ;shfvd,hsÜgqjlska uekqï ld¾h isÿ lrk wjia:djla ó<`.g
i,ld n,uq' idudkHfhka fujka WmlrKhla ;eá follska ^há
;eáh -lower plate Wvq ;eáh - upper plate & iukaú;h' há ;eáh
u; fldaK udkh msysgqjd we;' fuys we;s úfYaI;ajh jkqfha fuu
;eá fol fjk fjk u l,ïm (clamp) lsÍug yels ùuhs' Wvq ;eáh
iy j¾ksh¾ Wmdx. lrleùu u.ska WmlrKfha ;sria fldaKh ^000
00' 00'') f,i ilia lr Wvq ;eáh l,ïm lrkak' flfia kuq;a há
;eáh w.=¿ yeÍu (unclamp) u.ska fuu wjia:dfõ § ÿf¾laIh lrleúh
yels h' kuq;a Wvq ;eáh w.=¿ oud we;s ksid WmlrKfha ;sria
fldaKh ksh;j mj;S' tkï tys w.h ^000 00' 00'') fõ' ó<`.g há
;eáh u.ska ÿf¾laIh W;=re ÈYdj foig fhduq lr th l,ïm
lrkak' ±ka fï jk úg ;eá fol u w.=¿ oud we;' tfuka u ;sria
fldaKh ^000 00' 00'') fõ'
W;=re ÈYdjg
;sria fldaKh ^000 00' 00'')
uekqï
ia:dkh
² ±ka isÿ l< hq;= jkafka by; bvfï udhsï fjkia jk ia:dk i|yd
È.xYh uekSfï ls%hdj,sh hs' by; bvu udhsï ia:dk 4lska
iukaú; h' (A,B,C,D)
109
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
² há ;eáh tfia u ;sfnkakg yer Wvq ;eáh w`.=,a yeÍu u.ska
ÿf¾laIh lrleúh yels h' túg há ;eáhg idfmalaIj Wvq ;eáfha
isÿjk N%uKhg wkqj ;sria fldaKfha w.h fjkia jkakg mgka
.kS' bkamiq ÿf¾laIh A ys msysgqjd we;s fm< .ekajqï oKav foig
fhduq lr Wvq ;eáh l,ïm lrkak' ÿf¾laIh foiska neÆ úg
fndfyda úg th ksjerÈ j b,lal .; fkdù ;sìh yels h'
fm< .ekajqï
;sria yria flkao
oKav
isriayria
flkao
110
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
² fuu mdGdxl my; mrsos igyka flf¾'
² ó<`.g ìï ie,eiau we£u isÿ flf¾' fuys § wod< uekqu isÿ l<
bvu lvodishla u; ksrEmKh lsÍug fhda.H mßudKhla uq,ska u
f;dard .kak'
² bkamiq lvodish u; bvfuys ie,eiau we| wod< Wmldrl o;a; o
we;=<;a lr iïmQ¾K lrkak'
3
12.
0 18'
H
341
96012'
H
10.7
10.3
H
263042'
175031'
H
13.5
ks Í la I Khg u.fmka ù u (
² b;d l=vd ysia bvï fldgila f;dard .ekSug Wmfoia fokak'
² WmlrKh msyg s ù
q u" uOH.; lsÍu iy uÜgï lsÍu ms<n
s | j ksÍlaIKh
lrkak'
² mdGdxl ,nd .kakd wdldrh ms<sn| j ie,ls,su;a jkak'
111
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
we.hS ï m;% s l dj 29
mshjr kshñ; ,enq fjk;a
,l=Kq ,l=Kq lreKq
fmr iQodku wjYH øjH yd WmlrK f;dard .ekSu 03
o< igyk we£u 03
uekqï ia:dkh i|yd iqÿiq ia:dkhla f;dard .ekSu ^bvu uOHfhys& 05
uekqï ia:dkh u; l+[a[hla ksjerÈ j iú lsÍu ^fmd<fjka Wvg 05
u;= fkdjk fia&
f;mdj o< jYfhka uÜgï ùu 04
WmlrKh uOH.; lsÍu 05
ls%hdj,sh
WmlrKh uÜgï lsÍu 05
W;=re ÈYdj y÷kd .ekSu 05
W;=re ÈYdjg ;sria fldaKh 000 ùu 10
tla udhsula i|yd È.xYh uekSu 10
È.xYh ksjerÈ j igyka lsÍu 05
uekqï ia:dkfha isg udhsug we;s ;sria ÿr uekSu 05
mßudKhla f;dard .ekSu 04
ìï ie,eiau u; tla È.xYhla iy tys È. we`o wod< ,laIHh ksjerÈ 05
j ksrEmKh lsÍu
ìï ie,eiau iïmQ¾K lsrSu 05
ìï ie,eiau ksjerÈ ùu 04
Wmldrl o;a; ,l=Kq lsÍu 05
wdl,am yd lKavdhfï wka wh iu`. iyfhda.fhka lghq;= lsÍu 04
w.h moaO;s l%shdj,sh ;=< wdrlaIl l%ufõo wkq.ukh lsÍu 04
wdjqo" WmlrK msßisÿ lr ia:dk .; lsÍu 04
tl;=j 100
112
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
m%dfhda. sl ls% hdldrlu
6'3'1 c, lrduhla" lmdghla iy kdk j;=r u,la we;=<;a c, iïmdok fldgila
ia : dmkh ls Í u
ks m q K;dj 6 ( .Dyia: c, iïmdokh yd li< l<uKdlrKh ms<n s | j wOHhkhl
fhfohs'
ks m qK;d uÜgu 6'3 ( .Dyia: c, iïmdok moaO;shla $ fldgila ie,iqï lr ia:dmkh
lrhs'
ld,Éfca o ixLHdj ( 03
bf.kq ï M,h ( .Dyia: c, iemhqï moaO;shla $ fldgila ia:dmkh lrhs'
wfma l a I s ; l= i ,;d ( ² ia:dmkhlg wjYH k<" jeoaÿï iy Wmdx. ,ehsia;= .; lsÍu
² k< i|yd lemqï È. .Kkh lsÍu
² k< lemSu
² k< uQÜgq lsÍu
² k< ux i|yd k< yd jeoaÿï tl,ia lsÍu
² ksjerÈ wdjqo f;dard .ekSu
² wdjqo ksjerÈ j Ndú;h yd kv;a;=j
² jev lsÍfï § wdrlaIl mQ¾fjdamd wkq.ukh lsÍu
² hym;a .Dy md,k (house keeping) mqreÿ wkq.ukh lsÍu
ye|s k a ù u ( .nvd gexlshl fyda m%Odk fiajd k<fha isg WjdrKhla fj; c,h
,nd .ekSug k< ux (pipe line) Ndú; fõ'
f.dvke.s,a,l iEu WjdrKhla fj; u c,h imhk k< ux yd
jeoaÿïj, (fittings) tl;=j c, iemhqï moaO;sh (water supply system)
f,i ye¢kafõ'
uQ , O¾uh ( iEu c, iemhqï moaO;shl u c,h .,d hkqfha mSvkhla hgf;a h'
fuu mSvkh c, ysi (water head) u.ska fyda c, fmdïmhla u.ska
,nd Èh yels h' k<hla ;=<ska .,d hk c, mSvkh flfrys k<
ì;a;s yd k< jeoaÿï u.ska we;s lrk >¾IKh n,mdhs' >¾IKh wju
j mj;ajd .ekSfuka jeä mSvkhla ,nd.; yels fõ' fï ksid k<
ux fhdok úg ta i|yd wvq u k< È." wvq u yereï yd wvq u jeoaÿï
.Kkla fhdod .ekSfuka id¾:l c, iemhqula ,nd .; yels fõ'
tfuka u ta ta k< j¾.j,g wdfõKsl k< uQÜgq (pipe joint) j¾.
we;' fï ksid k< ux ia:dmkfha § ksjerÈ uQÜgq l%uh f;dard .;
hq;= w;r tu uQÜgq c, ldkaÿ fkdjk fia ilia l< hq;= h'
fuys § Ndú; jkqfha mS'ù'iS' (PVC) k< fyhska tu k< uQÜgq lsÍfï
uQ,O¾uh o jeo.;a h' mSùiS k< uQÜgq lrk l%u w;ßka fuys § fhdod
.kqfha ødjl fj,aäka (solvent welding) l%uh hs' fuys § ødjl isfuka;s
(solvent cement) u.ska k< fl<jr yd Bg iïnkaO jk jeoaÿï fl<jr
uDÿ lr tu fldgia fol ú,hkh (fusion) ùfuka mEiaiSu isÿ fõ'
113
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
0.390 m
20 mm je,ñg keïu
20 mm lmdg flfjksh
20 mm je,ñg keïu 20 mm j;=r u,
20 mm PVC k<h
20 mm lmdg flfjksh
20 mm kej;=ï lmdgh
20 mm lmdg flfjksh
25 x 20 mm W!k; flfjksh
20mm ìí lrduh
20mm lrdu flfjksh
0.150 m
25 x 20 mm W!k; à flfjksh
2.100 m
25 mm PVC k<h
0.750 m
25 x 25 mm iudk à
ìï uÜgu
rEmh 6'3'1
114
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
² k< Íurh (pipe reamer) ² k< msi ±óu i|yd msßisÿ lmq frÈ
lene,a,la (wiping cloth)
115
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
l%ufõoh ( ² § we;s rEm igyk wkqj tl,i i|yd wjYH k< È. .Kkh lr ta ta k< fldgfia
lemqï È. fjk fjk u igyka lr .kak'
jeo.;a - uQÜgq jdish tl;= lrkak'
116
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
² .Kkh lrk ,o lemqï È.g k< fldgia lmd .kak' f,day lsh; fyda
k< lmkh Ndú; lrkak'
² ñ'ñ 25 à jeoaÿu me;af;a isg k< fldgia tl,ia lrkak' iEu uqÜgqjl § u
ødjl isfuka;s m<uqfjka wdf,am l< hq;af;a mSùiS jeoaÿfï we;=¿ mDIaGfha h'
k< fl<jf¾ msg; mDIaGfha i,l=Kq l< jeoaÿï .eUqr olajd ødjl isfuka;s
fojkqj wdf,am lrkak'
117
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
ødjl isfuka;s wdf,am lr uQÜgq tlsfkl joaokak' jeoaÿfï uq¿ .eUqrg u
we;=¿ jk f;la k< fl<jr ;,a¨ lrkak'
uQÜgqj mEiaiSug uo fõ,djla .; jk fyhska k< fl<jr we;=¿ l< miq
;;amr 30la muK fldgia fol ;o lr w,a,df.k isákak'
² bial=remamq fmdg iys; Wmdx. ^ìí lrdu jeks& jEoaÿug iú lsÍfï § fmdg uqød
Ndú; lrkak'
² ish¨ u k< fldgia yd jeoaÿï tl,ia l< miq iEu uQÜgqjla u kshñ; ñkqug
tl,ia ù ;sfí±hs uek mÍlaId lrkak'
² ±ka fuu tl,i c, iemhqï moaO;shlg iïnkaO lr ldkaÿ mÍlaId l<
yels h'
² wdjqo" WmlrK yd jev ia:dkh msßisÿ lrkak'
ks Í la I Khg u.fmka ù u (
² m%dfhda.slh lrk w;f¾ jegyS .sh lreKq fuys i|yka lrkak'
WodyrK f,i
² WmlrK yd øjHj, fodaI $ wvqmdvq ;snqKs kï tajd"
² m%dfhda.slh i|yd ,enqK ld,h
² wdjqo Ndú;fha § hï wmyiq;djka we;sjqks kï tajd
² fok ,o ñkqï iu. .e<mSu
² ldkaÿ we;akï Bg fya;=
118
bxcsfkare ;dlaIKfõoh m%dfhda.sl ls%hdldrlï ix.%yh
úfYa I lrKq ( ² ødjl isfuka;s fhdod mSùiS k< uQÜgq l< miq uQÜgqj iú jk f;la
ta ;=<ska c, iemhqu fkdl< hq;= h' ødjl isfuka;s j¾.h u; fuu
ld,h fjkia fõ' fndfyda úg ødjl isfuka;s weiqreï Ndckfha
msg me;af;a fuu ld,h uqøKh lr we;'
² tla k< fl<jrla ødjl isfuka;s .d uQÜgq l< miq ta ú.iu tys
wfkla fl<jf¾ o uQÜgqj ilia lsÍfuka m<uq uQÜgqj nqre,a ùug
bv we;' k< uQÜgq lsÍfï § fï .ek ie,ls,su;a úh hq;= h' fuhska
je<lSug tla l%uhla jkafka uQÜgq tlla wer tlla jeoa§u h' tl,fia
w;r ueÈ uQÜgq joaok úg l<ska jeoa¥ uQÜgq iú ù ;sîu ksid ydksh
j<lS'
we.hS ï m;% s l dj 30
119