KONSERVASYON RAPORU 03

AIM, CONTEXT AND PREPARATION OF A ‘CONSERVATION REPORT’

SUMMARY
The main principle for the conservation of cultural heritage is to identify the conditions for retarding
decay and evaluate its existing state. Direct and indirect conservation techniques and their materials are
determined from this research. Interventions may vary from periodical maintenance to reconstruction in
different grades depending on the object’s age and state of conservation. Each project has to be handled
as a case study on its own with unique solutions against the deterioration medium. This overview refers to
Editörden an academic and specialized teamwork to establish the methodology. The scientific document including
whole testing techniques for the characterization of the materials and the deterioration types, causes and
the decay processes, test programmes for these purposes, test results with recommended implementation
methods and correlating these with each other is named as ‘Conservation Project’. This project, developed
Umut Veren Başlangıç… by an interdisciplinary work, mainly leads and supports the Documentation, Diagnosis and Treatment.
Documentation refers to periodical, material and pathological analyses that are preferred to be carried
Süreli yayın olarak çıkarmayı Kamu kuruluşu yayını olduğu- vasyon Laboratuvarı” olarak neler out simultaneously with the laboratory work after surveying. Documentation studies include updating
başarabildiğimiz “Restorasyon ve muz için, dergimiz para ile satılma- yapabildiğimizi anlatarak amacımı- the ‘archive’ with additional sketches, drawings and photographs during the site-work and sharing the
Konservasyon Çalışmaları” adlı maktadır; ancak bize adres bildirildi- zı, yapılanmamızı tanıtmak gere- experiences via some publications after the treatment either.
dergimiz, umduğumuzun ötesinde bir ği takdirde imkan nispetinde sizlere ğini duyduk ki sizlerle yapacağımız In Diagnosis, the relevant scientific investigation is described. Steps of the process are sampling with standard
heyecanla karşılandı. göndermeye çalışabiliriz. çalışmaların çeşitliliği açısından bu techniques and experimental work programmes for various kinds of materials such as stone, brick, tile, mortar,
Bu ilginin özellikle akademik ca- Biz restorasyon ve konservasyon tanıtım önemliydi. plaster, painted decoration, traditional paint, metal or timber. After the comparative evaluation of the results, the
miadan gelmesi moralimizi yükseltti alanında böyle bir yayın ihtiyacını Bugün, hakemli ulusal bir bilim essential data including the constervation materials and methodologies for the treatments is determined.
şevkimizi artırdı. hissediyor ve bu boşluğu İstanbul ve dergisiyiz. Aşamalı olarak ulusla- Implementation involves the restoration and conservation activities based on the scientific data obtai-
İl Özel İdareleri, Rölöve ve Anıt- Anadolu’daki çeşitli disiplinlerden rarası hakemli bilim dergisi olma- ned from the previous studies. Treatments such as cleaning, consolidation, surface protection and reinteg-
lar ile Vakıflar Bölge Müdürlükleri, ilgili uzmanlarla da devamlı payla- yı umuyoruz. Nihai hedefimiz de ration should be thoroughly defined in the Report.
Kültür ve Tabiat Varlıkları Bölge şıyorduk. indekslere giren bir dergi statüsüne It’s briefly stated in the article that Conservation Report is the basic scientific outline of the interventi-
Koruma Kurulları, Üniversitelerin Ülkemizde yakın zamana kadar kavuşabilmek.. ons and a reference document for the inspections, as it defines the processes clearly. Reports describing the
ilgili Fakülteleri ve Restorasyon “Restorasyon”, yıkma ve yeniden İlk sayımıza gösterilen ilgiden pros and cons of the treatments also take place in scientific literature to serve either educational activities or
Meslek Yüksek Okulları, İl ve İlçe yapma olarak uygulanmış. “Koru- dolayı sizlerin katkılarıyla bunların further conservation studies.
Belediye Başkanlıkları ilgili birim- ma” kavramı ise az sayıda uzma- hepsinin mümkün olacağı konusun-
leri, Müdürlüğümüz konservasyon nın ilgilendiği bir bilim dalı olarak da şüphemiz kalmadı.
laboratuvarı ile çalışan ve mimari
restorasyon yapan, kısacası resmi
kalmıştır.
Amacımız; koruma ve uygulama
Dergimiz hakkındaki görüşleri-
nizi, koruma-uygulama alanındaki Konservasyon Raporunun Önemi,
ve özel, ilgili tüm kurum ve kişilere alanındaki çalışmaların metodo- sorularınızı ve sorunlarınızı tartış-
iki bin beş yüz dergi, ücretsiz olarak
gönderildi.
lojisini biçimlendirip kurumsal-
laştırarak çeşitli disiplinlerdeki siz
maya açmak ve de özellikle değerli
uygulama çalışmalarınızı yayımla-
İçeriği ve Hazırlanma Adımları
Şimdi, dur-durak bilmeyen telefon meslektaşlarımızla paylaşmak ve bu mak üzere bekliyoruz.
Prof Dr. AHMET ERSEN 1 sayılı ilke kararında tanımlandığı rakterizasyonu, bozulma süreçleri
ve e-postalar…“Derginizi gördük, bilgileri tarihi obje çalışmalarında Ayrıca, dergimizin yayınlanması-
Doç. Dr. AHMET GÜLEÇ 2 gibi, yapının tarihi-estetik değeri ve bunların birbirleriyle ilişkilerini
mükemmel ama nasıl alabiliriz, abone istifadelerinize sunmaktır. na reklamlarıyla katkıda bulunan Kim. Müh. NİMET ALKAN ile korunmuşluk durumuna göre, doğru verilere dayanarak tanımla-
olabilir miyiz, nerelerde satılıyor?.” İlk sayımızda geniş bir şekilde, mimari restorasyon firmalarına da Y. Mimar (Restorasyon) ESRA KUDDE bakım-onarım’dan rekonstrüksiyon’a mak ve yapılacak olan konservasyon
gibi bizleri teşvik eden olumlu tepkiler.. İBB KUDEB Müdürlüğü “Konser- teşekkür ediyoruz.
kadar çeşitlilik gösterir (F.1). Be- uygulamasını tespit etmek amacıyla;
nimet alkan Eski eserlerin, geçerli sayılan lirlenen müdahalelerin ve koruma farklı uzmanlık alanlarının (mimarlık,
koruma ilkeleri doğrultusunda, ko- önerilerinin neden tercih edildiği, restorasyon, sanat tarihi, konservas-
runmaları ve gerektiğinde onarılma- nasıl oluşturulduğu ve hangi şartlarda yon, jeoloji, kimya, biyoloji, arkeoloji,
ları için gerekli ilk adım; nitelikli bir uygulanacağı, konservasyon raporu malzeme bilimi, vb.) birlikte çalışma-
araştırma ve belgeleme çalışması ile, ile tanımlanmaktadır. Eski eserlerle sına dayanmaktadır.
HAKEM KURULU eserin mevcut durumunun ve ihtiyaç- ilgili alınması planlanan kararların ve Konservasyon Raporu, “Belge-
Prof. Dr. Zeynep Ahunbay Doç. Dr. Yegan Kahya Rest. Y. Mimar larının tespit edilmesidir. Restorasyon koruyucu önlemlerin konservasyon leme, Teşhis ve Uygulama-Tedavi”
Prof. Dr. Erol Gürdal Doç. Dr. Ahmet Güleç Burçin Altınsay kararları ve onarım amaçlı müdahale raporu ile desteklenmesi, özellikle aşamalarını içeren ve yönlendiren
önerileri, söz konusu tespitler esas “denetim” aşaması için önemli bir kapsamlı bir bilimsel dokümandır.
Prof. Dr. Ahmet Ersen Doç. Dr. Gülsün Tanyeli Kimya Müh. Güven Gökçe
alınarak ve çalışılan esere özgü olarak referans sağlamaktadır. Bir Konservasyon Raporu’nda:
Prof. Dr. Nur Akın Y. Doç. Dr. A. Vefa Çobanoğlu Kimya Müh. Nimet Alkan
belirlenir. Müdahale dereceleri, 660 Koruma bilimi, malzeme ka- Çalışılan eserin adı ve konumu,
Prof. Dr. Hasan Böke Y. Doç. Dr. Namık Aysal Uzm. Rest. Konservatör
Prof. Dr. Mustafa Erdoğan Y. Mimar M. Şimşek Deniz Gülseren Dikilitaş
1
Prof. Dr. Ahmet Ersen; İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü Restorasyon Anabilim Dalı
2
Doç. Dr. Ahmet Güleç; İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Taşınabilir Kültür Varlıklarını Koruma ve Onarım Bölümü
04 KONSERVASYON RAPORU KONSERVASYON RAPORU 05

Raporun hazırlanma amacı ve gösterir; sıralama basit spot testlerden Uygulamada kullanılacak malzeme-
içeriği, aletli ileri analizlere doğru yapılır.), ler, teknikler ve konservasyon
Alınan malzeme örneklerinin, Analiz sonuçları ve karşılaştırmalı önerileri, Belgeleme
gözleme dayalı ön tanımları değerlendirmeler, Koruma yöntemleri ve bakım Koruma süreci: araştırma, eseri tanıma-anlama- çizimleri ve raporlarına ek olarak, konservasyon
Yapılan analizlere ve edinilen Gerekli görülen yardımcı bilgiler önerileri, yorumlama, projelendirme, uygulama, denetim raporu, müdahale paftaları, eski ve güncel fotoğ-
verilere ilişkin bilgi, tablo ve açıkla- (Eserin sorunlarını, bozulma süreçle- İlgili görseller (mikroskop fotoğraf- ve sürekli bakım süreçlerinden oluşmakta; bu raf albümleri gibi eserle ilgili tüm yazılı, görsel,
malar, (Test programı, çalışılan esere rini, vb. ifade eden gözlem ve ları, örnek yerlerini gösteren çizimler, süreçlerin tamamında “Belgeleme” önemli yer mimari ve bilimsel dokümanlar bu süreçte bir
ve araştırılan konuya göre çeşitlilik açıklamalar), vb.) yer alır. tutmaktadır. Konservasyon uygulamalarında ön araya getirilir. Evrensel olarak kabul görmüş ko-
koşul, belgelemenin ilgili tüm bilimsel araştırma ruma ilkelerine göre; uygulama sırasında eserden
ve analiz çalışmalarını içerecek ölçek ve ayrın- edinilen yeni bilgi ve detaylarla arşivi güncelleme,
tıda hazırlanmış olmasıdır. Belgelemenin ölçek restorasyon aşamalarının kaydedildiği bir şantiye
ve kapsamı, eserin tarihi değerine, korunmuşluk albümü oluşturma ve deneyimleri yayınlama gibi
durumuna ve ihtiyaçlarına göre belirlenir. Proje sürece yayılan işler de belgeleme kapsamındadır.

Analitik Rölöve
Analitik rölöve, eserde görülen farklı dö- Şekil 2: Lejant
HADIM HASAN PAŞA MEDRESESİ SARIYER-320/24 nem izleri, malzeme cinsleri ve bozulma- örneği, Malzeme
lar gibi eserin okunabilirliğini sağlayacak Tespiti
tüm tespitlerin yapılarak, rölöve çizimleri
üzerine işlenmesidir. Analitik Rölöve:
A. Özgün ve sonraki dönem izlerini
ve dağılımını gösteren Dönem Tespiti,
B. Malzemelerin tür ve dağılımını
gösteren Malzeme Tespiti,
C. Bozulmaların tür, derece ve dağılı-
mını gösteren Hasar Tespiti’ni içine alır.
Yapılan tespitler, rölöve çizimleri
üzerinde, mapping (haritalama) tekniğiy-
KOSOVA FATİH CAMİİ ELİFİ EFENDİ TEKKESİ le gösterilir. Bu teknik, farklı renkler ve/
veya tarama ile, hazırlanan lejant (Şekil
1-3) doğrultusunda, tespitlerin çizim Şekil 1: Lejant
üzerine lekeler halinde işlenmesidir. örneği, Dönem
İçerikleri esere özgü olduğu Tespiti
için; lejantlar her çalışmada
yeniden düzenlenir.
Analitik Rölöve hazırla-
ma sürecinin, Konservasyon
Raporu kapsamında yapılan
bilimsel çalışma ile paralel,
DAMAT İBRAHİM PAŞA ÇEŞMESİ
MARDİN ZİNCİRİYE MEDRESESİ mümkünse eş zamanlı yü-
rütülmesi tercih edilir. Varı-
lan sonuçlar, ileriki süreçte,
Şekil 3: Lejant örneği, Hasar Tespiti
restorasyon kararlarına da
(KUDEB Proje Grubu, 2009)
yön verecektir.

Teşhis leri ve derecelerinin belirlenmesi programa göre, alınan örnekler,

için, yerinde ve laboratuvar orta- basit spot testlerden aletli ileri
“Teşhis” süreci; malzeme- mında yapılan bir dizi çalışmayı analizlere kadar çeşitli işlemlere
lerin karakterizasyonu, eserin ifade eder. Araştırılan konuya tabi tutularak sonuçları değer-
geçirdiği dönemlerin tespiti, bo- ve eserin durumuna göre, önce lendirilir ve karşılaştırılarak
BULGAR MEKTEBİ İCADİYE 592/8
zulmaların nedenleri, morfoloji- bir test programı belirlenir. Bu yorumlanır.
F.1: Konservasyon Raporu hazırlanan ve çeşitli derecelerde müdahale gerektiren bazı eserler (İBB KUDEB Rest. ve Kons. Lab., 2007-2009)
06 KONSERVASYON RAPORU KONSERVASYON RAPORU 07

daha az sayıda örnekle çalışmak da üzerine işaretlenmelidir. 5. Örnekler, kilitli şeffaf poşetlerde
Örnek Alma İşlemi ve Tanımlama yeterli görülebilir. 4. Örneklerin alındığı yerler, saklanmalı; örneğin adı, yeri, numa-
3. Örneklerin alındığı yerler, makro ve mikro fotoğraflarla göste- rası, alım tarihi gibi bilgiler üzerine
sistematik olarak Rölöve çizimleri rilmelidir (F.4). kaydedilerek arşivlenmelidir (F.5).
Teşhis sürecinin ilk ve belirle- * Gerektiğinde, yapı üzerinde boya, ahşap, vb.) gibi nitel gözleme
yici adımıdır. Proje müellifi ile ilgili iklim (nem-sıcaklık dağılımı) ölçüm- dayalı ön bilgileri içine alır. Önerilen
Laboratuvar Grubu’nun uzmanları leri yapılmalı ve periyodik kontrolleri çalışma yöntemi: sürecin başında, 2
(restorasyon uzmanı mimar, restoratör, başlatılmalıdır. alınan tüm örneklerin sınıflandırıla- 1
konservatör, gerektiğinde jeoloji mühen- Örnek üzerinde, öncelikle görsel rak, ayrı ayrı “TANIM”larının
disi, arkeolog, vb.), eserin bulunduğu analize dayalı tanımlama yapılır yapılmasıdır. (F.2) 4
alana giderek sorun ve hastalıkları Tanım: Petrografi gibi aletli ileri analiz-
yerinde teşhis eder. Gözleme bağlı örneğin alındığı yer ve eser lerde, hazırlanan ince kesit üzerin-
7
tespitlerin somut bilimsel verilere üzerindeki konumu (yön, seviye, vb.) de, mikroskobik boyutta çalışıl- 5
dayandırılabilmesi amacıyla, yeterli rengi maktadır. Bulguların, araştırmanın
6
sayıda örnek alınması önemlidir. homojenliği/ heterojenliği (doku bütününe hizmet edebilmesi için;
Eserin, gerekli ve/veya uygun görü- farkı, tabakalaşma, vb.) örnek hakkında yerinde alınan
len kısımlarından, yapılacak analizle- sağlamlık derecesi (elle parçala- notlar ve gözleme dayalı tanımlar
rin gerektirdiği nitelik şekil, boyut ve nabilme, kırılganlık, vb.) ile ilişkilendirilerek değerlendiril-
sayıda örnek alınmalıdır. malzemenin türü (harç, sıva, meleri önemlidir.

Örnek 3: Şehzade
Külliyesi- Bosnalı 8
İbrahim Paşa Türbesi,
iç mekan- sağ (güney)
ikinci dolap içi alt kıs-
mından alınmış olan,
beyazımsı- gri renkli,
heterojen yapılı, irili 3
ufaklı tuğla kırıkları ve
bitkisel lifleri görülen,
sağlam olmayan çini F.3: Sıva raspası ve cephe konservasyonu öngörülen şekildeki duvarda, uygulama tekniği ve malzemeleri belirlemek amacıyla, şu
altı harç örneğidir. örnekler üzerinde çalışılması faydalı olur:

1) özgün sıva 2) muhdes sıva 3) muhdes sıva 4) derz harcı

5) derz harcı 6) kir örneği 7) özgün yapı taşı 8) boya
F.2: Örneğin tanımlanması (KUDEB Rest. ve Kons. Lab., 2007)

Örnek Alma İşinde Dikkat Edilmesi Gereken Esaslar

1. Örnek alınırken, araştırılacak dönmek ve başlangıçtaki durumla Özellikle arkeolojik alanlar,

konuya (kirlilik ve bozulma neden- karşılaştırma yapabilmek için, önemli anıt eserler ve araştırma
leri, temizleme tekniği, malzeme yedekte müdahale edilmemiş projeleri gibi çalışmalarda, doğru
seçimi, dönem tayini, vb.) referans örneklere ihtiyaç duyulabilir. değerlendirme için, amaca hizmet
oluşturabilecek uygun noktalar se- Araştırılan konuya göre, bir edecek yerlerden (yapının özelliklerini
çilmeli; karşılaştırmalı olarak sonuca örnekten edinilen veri yeterli ya da homojen olarak yansıtan; renk, malze-
gitmek üzere, her araştırma için kesin olmayabilir; ya da aynı me, doku ve yapım tekniğinin değişim
mümkünse 1’den fazla (ideali 3’er adet) karakterde ama farklı seviyelerden gösterdiği; uzman(lar) tarafından
örnek alınmalıdır. Çünkü: alınmış başka örneklerle çalışmak gerekli görülen yerlerden), mümkünse
Laboratuvarda, örneğin aynı gerekebilir. Böyle durumlarda, yeterli minimum sayıda temsili ör-
tarihte ve aynı koşullarda alınmış bir uygun konumlardan alınmış birden nek alınması gereklidir (F.3). Pratik
yedeğinin bulunması faydalı olacak- fazla örnekle çalışılırsa, karşılaştırma mimari korumanın hedeflendiği
tır. yapma imkanı sağlanabilir. bazı yapılarda, malzemenin tipolojik
Bazı analizler, örneğin parça- 2. Örnek sayısını belirlemede karakteri ve benzerleri ile birlikte
lanması, ezilmesi gibi ön işlemler temel ölçüt, analizlerin hedefi olma- değerlendirilme imkanı varsa; esere
gerektirir. Analizlerden sonra geri lıdır: zarar vermemek için, yerine göre F.4: Örnek alınan yerin, eser üzerindeki konumunu gösteren fotoğraflar (KUDEB Rest. ve Kons. Lab., 2007)
08 KONSERVASYON RAPORU KONSERVASYON RAPORU 09

Çalışmanın amacına göre, eserin bütünlüğüne zarar verme nülen taşın özelliklerini belirleme/ D. Mekanik özelliklerin tespiti
uygulanacak test programı belir- tehlikesi varsa, alınması müm- Taşlar kontrol etme (taş seçimi) için gerekli testler (Şekil 7 , F.7)
lenir (Şekil 4-8). Örnek sayısını kün olan örnekler üzerinden 4. Taş değiştirilecekse, taşın yapılmalıdır.
belirlerken, yapılacak testlerle değerlendirme yapılmalı ve örnek cinsi, E. Gerekirse, biyolojik problem-
ilgili standartlar (TSE, EN, DIN, sayıları optimize edilebilmelidir. Taş örnekleri üzerinde, aşağıda fiziksel ve mekanik özellikleri, lerin (mantar, bakteri, liken, vb.) tes-
ASTM, vb.) ya da literatürde Bu gibi kararların, yerinde incele- belirtilen amaçlarla çalışma yapı- bozulma nedenleri, derinliği, piti ve çözümü için; yerinde görsel
belirtilen test prosedürleri baz me esnasında verilebilmesi için, labilir: derecesi ve morfolojisini tespit etme analiz ve/veya laboratuvar ortamın-
alınır. Ancak arkeolojik kalıntı- örnek alımı mutlaka uzmanlarca 1. Niteliği bilinmeyen bir taş Sağlam ve bozulmuş kısımlar- da Biyolojik Analizler yapılır.
lar ya da önemli anıt eserlerde, yapılmalıdır. varsa, niteliğini belirleme (karakteri- dan alınan örnekler üzerinde, kar- F. Gerekirse, çeşitli bozulma et-
zasyon), şılaştırmalı olarak değerlendirilmek kilerine karşı dayanımın laboratuvar
TEST PROGRAMLARI 2. Bozulmaların türünü, derin- ve bir arada yorumlanmak üzere, ortamında oluşturulan koşullarda
liğini, morfolojisini, nedenlerini ve yerine göre; gözlenmesi için, Eskitme Testleri de
taşın fiziksel-kimyasal özelliklerinde A. Fiziksel ve Kimyasal özellikle- yapılır (Şekil 8)
Fiziksel ve Kimyasal Özelliklerin Tespiti için Test Programı
neden olduğu değişimleri belirleme rin tespiti için gerekli testler (Şekil 4) Yapılan testlerin karşılaştırmalı
Yoğunluk- Özgül ağırlık tayini (ahşap için) … (F.6); ortamla korelasyonunu kurma B. Petrografik Analiz (Şekil 5) olarak değerlendirilmesi ve yo-
Kılcallık katsayısının tayini Tuz testleri ve uygun bir sağlamlaştırıcı ya da C. Özellikle anıt eser,arkeolojik rumlanması ile, mevcut duruma
Porozite (gözeneklilik) tayini (Cl-, SO4-², CO3-², NO3)- koruyucunun etkinliğini araştırma kalıntı,vb karmaşık yapılarda Aletli yönelik koruma ve onarım önerileri
Su emme ve kuruma hızının tayini Asit Kaybı ve Elek Analizi 3. Onarımda kullanılması düşü- İleri Analizler (Şekil 6) geliştirilebilir.
İletkenlik ölçümü Kızdırma Kaybı (Kalsinasyon)
Protein-Yağ testleri Nem ölçümü
Kimyasal lekeleme teknikleri pH ölçümü
Örnek Miktarları
Şekil 4: Fiziksel ve Kimyasal Özelliklerin tespiti için yapılan testler Her cins taş ve değişik problemler için, en
az 5’er adet (örnek alınamayan veya esere
Petrografik Analiz ve Aletli İleri Analizler zarar verme riski bulunan noktalarda 1’er
Mikroskobik İnceleme SEM-EDXA (Scanning adet) taş örneği alınmalıdır. Amaca göre,
Electron Microscopy & Energy Fiziksel özelliklerin tespiti için,
Stereo mikroskop ile Dispersive X-Ray Analysis) 25-40gr düzensiz şekilli parçalar ve/veya
görsel analiz ICP-MS (Inductively Coupled
5x5x5cm³ küp ve/veya
İnce kesit hazırlama parlatma Plasma/Mass Spectrometer)
4x4x16cm³ prizma ve/veya
Polarizan mikroskop ile XRD (X-Ray Diffraction)
1-2inch (~2,5-5cm) çaplı karot ile örnek
görsel analiz TEM (Transmission Electron
Microscopy) alınmalıdır.
ESEM (Environmental Mekanik özelliklerin tespiti için,
Şekil 5: Petrografik Analiz ve
Scanning Electron Microscopy) 5x5x5cm³ veya 7x7x7cm³ küp ve/veya
Mikroskobik İnceleme programı
HPLC ile Kromatografik analiz 4x4x16cm³ prizma ve/veya
(High Pressure/ Performance 1-2inch(~2,5-5cm) çaplı karot ile düzenli
Mekanik Özelliklerin Liquid Chromatograph) geometriye sahip örnek alınmalıdır.
Tespiti İçin Test Programı İyon Kromatografisi Petrografik analiz için, ortalama 2cm² ince
DTA-TG kesit alanı verecek boyutta (~20-30g) örnek
Basınç direnci
(Differential Thermal Analysis &
Çekme direnci alınmalıdır.
Thermal Gravimetry Analysis)
Eğilme direnci Atomik Absorbsiyon
Burulma direnci Spektroskopisi.
Aşınma direnci
Şekil 6: Aletli İleri Analizler
Esneklik (elastisite) modülünün tayini
Schmidt çekici ile Eskitme Testleri
rebound (geritepki) değeri ölçümü Donma-Çözülme (Erime)
Noktasal yükleme (harçlar için) çevrimleri
Makaslama direnci (ahşap için) Tuz Kristallenme Çevrimleri
Yarılma direnci (ahşap için) SO3 (Kükürt Trioksit) ve
Sertlik (Yüzey, Brinell, vs.) H2SO3 (Sülfüroz Asit) Testleri
UV Testi
Yorma (ahşap için)
Çözünürlük Testi (su ve
Atterberg Limitleri (killer için) … seyreltik H2SO4 çözeltisinde
çözünürlük direnci) F.7: Örnek alma imkanı olmayan yerlerde basınç dayanımının tes-
Şekil 7: Mekanik Özelliklerin tespiti için F.5: Örnek alımı, fotoğraflama, sınıflandırma piti için, Schmidt Çekici ile rebound (geritepki) değeri ölçülebilir.
yapılan testler Şekil 8: Eskitme Testleri ve arşiv (KUDEB Rest. ve Kons. Lab., 2009) F.6: Taş yüzeylerinde görülen çeşitli bozulmalar (KUDEB Proje Grubu, 2008) (KUDEB Rest. ve Kons. Lab., 2007).
10 KONSERVASYON RAPORU KONSERVASYON RAPORU 11

Tuğla,
Seramik F.11: HPLC
ile kromatog-
Yerinde boyut ölçümü ve rafik analiz
damga, renk, kırılganlık gibi çalışması
özelliklerin ön tespitine ek (KUDEB Rest. ve
olarak; malzemenin, Kons. Lab., 2009)
Fiziksel ve mekanik
özellikleri,
Bozulma nedenleri, F.10: İnce kesit üzerinde yapılan mikroskobik inceleme ile
derinliği, derecesi ve katmanların tanımlanması (KUDEB Rest. ve Kons. Lab., 2008)
morfolojisinin tespiti için
gerekli analiz programı
belirlenir (Şekil 4-8). F.8: Esere zarar vermemek için, yerindeki ile aynı özellikte ise, kırılmış tuğlalardan örnek alınması
yeterli olur (KUDEB Rest. ve Kons. Lab., 2007). Sıvalar, Kalem İşleri, Boyalı Dekorasyonlar
(Malakari, Alçı, Tutkallı kireç, vb.) ve Boyalar
Örnek Değişik problemler için, en az 3’er adet 4x4x16cm³ prizma ve/veya
(örnek alma imkanının kısıtlı olduğu 1-2inch (~2,5-5cm) çaplı karot ile 1. Renk araştırması yapılır. (Şekil teşkil etmesi, sıva-sıva üstü dekoras- boya katmanlarını gösterecek nitelikte
Miktarları yerlerde 1’er adet) tuğla/ seramik örneği örnek alınmalıdır. 4-6),(Mikroskobik inceleme, Kimyasal yon tabakalarının tesbiti, duvardan İnce Kesit hazırlanır (F.10).
alınmalıdır (F.8). Mekanik özelliklerin tespiti için, Analiz ve Kromatografik Analiz ile) ayrılma ve yüzey kavlanması varsa 3. Bağlayıcı ve boyar maddelerin
Gerekirse, Fiziksel özelliklerin 5x5x5cm³ veya 7x7x7cm³ küp ve/veya 2. Harç-sıva tabakalarının sağlamlaştırma ve stabilizasyon tek- karakterizasyonu için: Basit spot test-
tespiti için, 4x4x16cm³ prizma ve/veya (dönem katmanlarının) karakte- niklerinin araştırılabilmesi amacıyla; ler ve Kromatografik Analiz Yöntemleri
25-40gr düzensiz şekilli parçalar ve/veya 1-2inch(~2,5-5cm) çaplı karot ile düzenli rizasyonu için: İnce raspaya temel zaman içindeki farklı dönemlere ait ( F.11) uygulanır.
minimum 5x5x5cm³ küp ve/veya geometriye sahip örnek alınmalıdır.

örnekler üzerinde, karşılaştırmalı B. Petrografik Analiz (Şekil 5)

Metal Elemanlar
F.12: Demir
olarak değerlendirilmek üzere: C. Gerektiğinde, Aletli İleri 1. Metalin cinsinin (dövme demir,
Harçlar dökme demir, bakır, tunç, bronz, prinç,
şebekede
A. (Örneğin içeriği, agrega/ Analizler (Şekil 6) meydana
bağlayıcı oranı, tanecik boyutu D. Mekanik Özellikler’in tayini vb.) ve özelliklerinin, yerinde ve/ veya gelen korozyon
Harcın karakterizasyonu, ile ve dağılımı, katkı maddelerinin (Şekil 7) yapılır. Harçlarda, ba- çok küçük örnekler üzerinde karakteri- ve korozyon
bozulma nedenleri, morfolojisi ve için cinsi ve oranı gibi) fiziksel ve sınç dayanımının saptanmasında, zasyonu yapılır. (Görsel Analiz, Basit Kim- sonucu taşlarda
derecelerinin tespiti amacıyla; fark- kimyasal özelliklerin tespiti gerekli “Noktasal Yükleme” yönetiminin yasal Analiz ve/veya Doku (kesit) Analizi meydana gelen
lılık gösteren kısımlardan alınan testler (Şekil 4) uygulanması tercih edilir. ile, (Şekil 4-6)) bozulmalar (KUDEB
2. Korozyon (F.12), yüzey kirliliği, Proje Grubu, 2008)
doku, ayrışma durumu ve boya katman-
larının tespiti yapılır. (Kimyasal Analizler
Örnek Miktarları ve Kromatografik Analiz ile)

Gözleme dayalı tanımlar ve basit analizler

için, yapıdaki tüm tarihsel katmanlardan
F.9: Harcın
temsili en az 3’er adet, 25-50gr (örnek
içinde görülen
alma imkanının kısıtlı olduğu yerlerde
agrega, katkı
10gr’dan az olmamak koşuluyla) müm- gibi maddeler
kün olduğu kadar kütle halinde harç not edilmelidir.
örneği alınmalıdır (F.9). (KUDEB Rest. ve
Petrografik Analiz için, 5-10gr, 5cm³ Kons. Lab., 2009).
(ceviz büyüklüğünde),
Kimyasal Analizler için, 1-5gr, 1cm³
(toz-fındık büyüklüğü aralığında) örnek
yeterlidir.
12 KONSERVASYON RAPORU KONSERVASYON RAPORU 13

Ahşap Elemanlar Uygulama (Tedavi)

1. Ahşabın cinsi tayin edilir (Şekil Bu aşamada, “Belgeleme ve vasyon uygulamaları tanımlanır ramlanarak gerektiğinde Kon-
4-6): (Görsel analiz ve mikroskobik inceleme Teşhis” süreçlerinde edinilen ve gerçekleştirilir. Konservasyon servasyon Projesi’nin hazırlığı,
ile; anatomik yapı, lif, vb. özellikler tespit bilimsel veriler değerlendirilir. uygulamaları, “bakım, temiz- yerinde uygulama koşullarının
edilebilmektedir.) “Özgünlük”, “sürdürülebilirlik” leme, sağlamlaştırma ve yüzey tanımı, denetimi ve çalışma
2. Ahşabın, fiziksel ve mekanik ve “yeni malzeme ile mevcut koruma, bütünleme” gibi çeşitli sonuçlarının yayınlanması gibi
özellikleri belirlenir (Şekil 7): (Renk-doku, malzemenin birbirine uyumu” ölçeklerdeki müdahaleleri ifade çeşitli adımları içeren bir bütün
Deformasyon, Aşınma miktarı, Çalışma başta olmak üzere evrensel eder. olarak ele alınmalıdır. Konser-
miktarı tespitleri, vb.) koruma ilkeleri göz önünde Uygulama (Tedavi) süreci, vasyon Raporu, bu bütün içeri-
3. Ahşap malzemede rutubet tayini bulundurularak; gerekli konser- konservasyon önerilerinin prog- sinde belirleyici bir role sahiptir.
yapılır. (Rutubet ölçerler ve Kurutma ile)
4. Ahşapta gözlenen mantar, böcek
gibi zararlıların neden olduğu tahribatın
türü, yapısı ve miktarı tespit edilir. (Şekil
4, (F.13): (Görsel Analiz, Mikroskobik ince-
leme, Tuzaklar, Lekeleme teknikleri ile) Konservasyon Projesi
5. Yüzeydeki katmanların (astar, boya,
vernik, vb.) tespiti yapılır (Şekil 4-6): (Gör-
Özellikle önemli anıt eserler, c. “Müdahale Paftaları”nı 3. Kullanılması öngörülen
sel Analiz, Mikroskobik inceleme ve Kroma-
arkeolojik kalıntılar ya da araş- içine alır. farklı malzeme, bileşim ve uygu-
tografik Analiz ile)
tırma projeleri söz konusu ise; Konservasyon Önerileri, Anali- lama teknikleri, çizimler üzerinde
F.13: Organizma faaliyetine bağlı olarak, ahşapta görülen bozulmalar özgünlüğün (malzeme, yapım tik Rölöve’de olduğu gibi, Müda- lekeler halinde gösterilmiş olur.
ve kesit kaybı (KUDEB Rest. ve Kons. Lab., 2008) tekniği, hatta işlev, vb.) korun- hale Paftaları üzerine, mapping Yapılması planlanan uygu-
ması ve en az müdahale ile eserin (haritalama) tekniğiyle işlenir. lamaların, haritalama tekniği
ömrünün uzatılması amacıyla, Böylece:
ile ifade edilmesi; mikro ölçeğe
mutlaka Konservasyon Projesi’nin 1. Yerinde konservasyonu yapı-
kadar inen çalışmaların bütündeki
hazırlanması gereklidir. larak korunacak özgün kısımlar,
Konservasyon Projesi, 2. Bütünleme, sağlamlaştırma, yerinin tanımlanmasında, metraj
Kirliliğin Tespiti çıkarılmasında ve işin kontrolünde
a. “Analitik Rölöve”, vb. işlere ait uygulama alanlarının
Yüzey kirliliğini oluşturan ve derecesini belirler. Kir ta- b. “Konservasyon Raporu” net sınırları ve koşulları, kolaylık sağlayacaktır.
nedenlerin ve temizleme bakasının gerisindeki yüzeyle
tekniğinin belirlenmesi için, ilişkisi, malzemenin cinsi ve
farklı derecelerde kirlenme gözenek yapısı, değerlendir-
gözlenen noktalardan, ayrı mede mutlaka dikkate alın- F.15: F.16: Kont-
ayrı kir örnekleri alınır (F.14). malıdır. Kir oluşumu kabuk Mermer üze- rollü mikro
Eserin konumu, kirlilik gözle- halinde ise uygun bir yerden rinde AB57 kumlama ile
nen kısımların yönü, seviyesi, parça kopartılarak, ince taba- uygulaması yüzey temiz-
yapılan müdaheleler gibi ka halinde ise hafifçe kazına- (KUDEB Rest.
liği (A.Güleç,
etkenler; kirliliğin kaynağını rak, kir örnekleri alınabilir. ve Kons. Lab.,
2007)
2009)

Koruma amaçlı müdahale Konservasyon uygulamaları,

önerileri, mümkün olan en uzun Konservasyon “Temizleme”, “Sağlamlaştırma,
ömürlü çözümü sağlamak üzere; Yapıştırma ve Yüzey Koruma”,
doğal koşullara, malzemelerin Önerilerinin “Bütünleme” olarak üç başlıkta
yapıdaki işlevine, konumu-
na, cinsine, fiziksel ve mekanik
Belirlenmesi özetlenebilir:

özelliklerine, bozulmaların tipine 1-TEMİZLEME

ve derecesine göre çeşitlidir. Bazı Kirliliğe neden olan etkenlerin
durumlarda, hiç müdahale edil- koşulları ve tekniklerini belirleme- (atmosfer etkileri, hava kirliliği, tra-
meden, sadece bozulma hızını de temel ölçüt, eserin durumu ve fik, kullanım şekli ve kullanıcı etkisi,
yavaşlatıcı günlük tedbirlerin alın- “özgün malzemenin davranışına vb.) ve maddelerin (tuzlar, asit
F.14: Çeşitli derecelerde kirlenme örnekleri (KUDEB Proje Grubu, 2009) ması yeterli görülebilir. Uygulama uyum” olmalıdır. yağmuru, vb.) türüne göre; çeşitli
14 KONSERVASYON RAPORU KONSERVASYON RAPORU 15

temizleme teknikleri söz konusu- katsayısı, su buharı difüzyon direnç

dur. Eserin ömrünü uzatmak ama- faktörü gibi fiziksel özelliklerinin Taş Seçimi
cıyla yapılmış bile olsa, müdahale tespiti ve
esnasında tarihi esere zarar verme b. UV Testi yapılmalıdır.
Bütünleme uygulamalarında kulla-
riski olduğu hiçbir zaman unutul- 3. Koruyucu ya da su iticilerin nılacak taşın, özgün taşa uyumlu özel-
mamalı; uygulama koşulları dik- durabilitesinin belirlenmesi için, liklere (mineral yapısı, dokusu, fiziksel
katle belirlenmeli, sınırlandırılmalı yerine göre, Eskitme Testleri’nden özellikleri, mekanik dayanımı, vb.) sahip
ve uzman denetiminde yapılması biri veya birkaçı uygulanarak karşı- olması gerekir. Onarımda kullanılması
sağlanmalıdır. laştırılmalıdır (Şekil 8). düşünülen yeni taşın özelliklerinin tespiti
1. Yüzey temizliği’nde kulla- 4. Sağlamlaştırma yapılmış için, test programına göre, 4x4x4 cm³ ve
nılacak teknik ve detaylar, açıkça örnekler üzerinde, yerine göre, 5x5x5cm³ ve 4x4x16cm³ gibi çeşitli boyut-
tanımlanmalı; uygun olmayan Eskitme Testleri’nden biri veya larda, en az 25 adet taş örneği gereklidir.
tekniklerin kullanımını engellemek birkaçı uygulanarak karşılaştırılma- Taş Ocağı’nın adı ve konumu mutlaka
için, sınırlar net olarak çizilmelidir. lıdır (Şekil 8). belirtilmelidir. Yerindeki özgün taştan ise,
Temizleme teknikleri, yerine göre: F.17: Kalem işi konservasyonu uygula- 5. Ahşap elemanlarda, bozulan esere zarar vermeden alınabilecek uygun
Atomize su püskürtme, ması, sıva tabakasının Paraloid B72 ile parçaların sağlamlaştırılması ve noktalardan, mümkün olan en fazla sayı-
Absorblayıcı killer ve kağıt sağlamlaştırılması (KUDEB Kayserili Ahmet Paşa korunması için: da örnek, karşılaştırma amacıyla alınma-
Konağı- duvar resimlerinin konservasyonu, 2008) lıdır. Uygulanacak test programına göre,
hamurları, Eğer ahşap parçalar çürümüşse ve
Absorblayıcı jeller, bunların kesilip atılarak yenilerinin örnek sayısı ve boyutları, laboratuvar
Kontrollü mikro kumlama, malzemeyi olumsuz etkile- yapılması sakıncalı görülüyor- uzmanlarınca belirlenir ve değiştirilebilir.
Kuru buz ile mekanik temizleme yebileceği unutulmamalıdır. sa, kimyasal maddeler (doğal ve Üzerinde çalışılan taşın özgün taşa
Küçük el aletleri ile mekanik Böyle durumlarda, işlerin sentetik reçineler) ile güçlendirme uygunluğunun denetlenmesi amacıyla,
temizleme, vb. olabilir (F.15, 16). öncelik sıralaması ve alına- ve gerekli tümlemelerin yapılması taşın;
! Özellikle su emme değer- bilecek tedbirler de raporda önerilebilir. Petrografik (mineral) yapısı belirlen-
leri yüksek, gözenekli yapıya belirtilmelidir. 6. Metal elemanların sağlamlaş- melidir (Şekil 5-6).
sahip doğal taşlarda, aşınmış tırılması ve korunması için: İçeriğinde suda çözünebilir tuz, kil,
2_ SAĞLAMLAŞTIRMA, toprak, vb. maddelerin bulunmadığı
yüzeylerde ve ahşap, me- İnce raspa ve özgün boya kat-
YAPIŞTIRMA VE YÜZEY KORUMA tespit edilmelidir (Şekil 4).
tal gibi su etkisiyle bozulan manlarının renk analizi yapılarak,
Yüzey sağlamlaştırmanın gerekli Fiziksel ve mekanik özellikleri tespit
malzemelerde, kuru temizlik onarım teknikleri (yüzey stabilizas-
olup olmadığı belirlenmeli; gerek- edilmelidir (Şekil 4, 7).
yöntemleri ve mümkün oldu- yonu, vb.) ve/veya boyama progra-
liyse, sağlamlaştırıcının etkinlik ve Eskitme testleri yapılarak çevresel
ğu kadar küçük el aletleri ile, mının belirlenmesi gereklidir.
durabilitesi’ni tanımlayan testler etkenlere karşı direnci test edilmelidir
uzman kontrolünde çalışma 7. Bezemeli yüzeylerde, beze-
yapılmalıdır. Piyasada bulunan (Şekil 8).
önerilmelidir menin niteliği, korunmuşluk du-
her yapı kimyasalı, her geleneksel Test sonuçları özgün taşa ait verilerle
2. Ahşap elemanlar için: rumu ve malzemeleri göz önünde
karşılaştırılmalıdır. F.18: Uygun olmayan bütünleme ve imitasyon uygulamalarından örnekler
Yerinde korunacak ahşap malzemeye uygun olmayabilir. bulundurularak, öncelikle gerideki
Bu nedenle, sağlamlaştırıcının (KUDEB Proje Grubu, 2009)
malzemenin temizleme ve koruma sıva, ahşap gibi tabakaların sağ-
teknikleri tanımlanmalı; özellikle fiziksel ve mekanik özelliklerinin lamlaştırılması gerekebilir (F.17).
nem sorunu varsa, nemi oluşturan ve yerindeki malzemeye uyumu-
kaynağın durdurulması için önlem- nun önce laboratuvar ortamında
denenmesi ve sonuçlarının göz-
3_ BÜTÜNLEME
Onarım Harçları, Sıvaları ve Enjeksiyon Şerbetleri
ler tarif edilmelidir. Raporda, “Pe- Bütünleme uygulamaların-
riyodik Bakım Programı” belirlen- lenmesi tercih edilir. da, çok gerekli olmadığı sürece,
meli; lisanslı şirketlerce senede en 1. “Penetrasyon derinliği” imitasyon tercih edilmemektedir. 1.Onarım harcının terkibi için: ye- özgün harç/ sıvanın “Elek Analizi” uygulama metodu belirlenmeli ve
az 1 defa (özellikle bahar dönem- ve buna göre, “Sağlamlaştırma/ Özellikle özgüne uygun olmayan rindeki özgün harcın ya da harçla- ve mikroskobik analiz sonuçlarına tarif edilmelidir.
lerinde) ilaçlama yapılması ihtiyacı Konsolidasyon Derinliği” tes- malzeme ya da detaylarla ger- rın yapısına ve içeriğine dayanarak; dayanarak belirlenir. 5. Önemli anıt eserler ve/ veya
mutlaka ifade edilmelidir. pit edilmelidir. Konsolidasyon çekleştirilen uygulamalar, eserin bağlayıcı cinsi, bağlayıcı/ agrega 3. Enjeksiyon şerbetleri için; araştırma projeleri için; gerekli du-
3. Metal elemanlarda: Derinliği’nin tespiti için, bozulma süreçlerini hızlandırabilir oranları, agrega tipleri, tanecik bağlayıcı, dolgu, katkı ve su miktarları rumlarda (hidrolik kireç ve sönmüş
a. İyot Buharı (F.18). Bu nedenle, bozulma derin- boyutları, varsa lifli veya organik (su/ katı oranı) tanımlanmalıdır. kireç bağlayıcılı harçlarda), fiziksel ve
Yapılan analiz sonuçlarına da-
b. Ditizon liğinin fazla olduğu ve bütünleme katkıları tespit edilir. Buna göre, 4. Üzerinde kalem işi gibi boyalı mekanik özelliklerin, belirli sürelerde
yanarak; yüzey temizliği ve koruma
c. Su damlası deneylerinin uygun bir onarım harcı bileşimi dekorasyon içeren sıvaların adez- izlenmesi gerekir. Bu süre:
tekniğinin ve/veya boyama progra- gerektiren durumlarda: renk,
oluşturulur. Benzer dönem özelliği yon amaçlı ve yüzey sağlamlaştırma sönmüş kireç bağlayıcılı harçlar
mının belirlenmesi gereklidir. yapılması ve doku, fiziksel ve mekanik özel-
gösteren, bölge, konum, tarih gibi işlemlerinde; da, minimum 6 ay sonra,
! Bir eserde, farklı türde d. SEM-EDXA fotoğrafının likler yönünden mevcut özgün etkenlere bağlı olarak geleneksel a. Kullanılacak sağlamlaştırıcı ve hidrolik kireç bağlayıcılı harçlar
malzemelerin ve uygulama incelenmesi uygun olacaktır. malzeme ile uyumlu yeni malze- ya da karakteristik nitelik taşıyan koruyucunun tipi, da ise, 1-3-6-12 aylık periyodlardır.
tekniklerinin bir arada kulla- 2. Yüzey koruyucu ve sağlam- melerin belirlenmesi ve kullanıl- harç terkiplerinden de, uzmanların b. Yeni üretimlerde kullanılacak Yerinde, belirlenen küçük bir
nılması gerekebilir. Ayrıca, bir laştırıcı malzemelerin etkinliğinin ması gerekir. Söz konusu ilke, taş, uygun gördüğü ölçüde faydalanılır. bağlayıcının tipi, deneme alanında, önerilen bileşim-
malzemeyi temizlemek için belirlenmesi için: tuğla, harç, sıva, ahşap gibi tüm 2. Onarımda kullanılacak ag- c. Duvara adezyon amaçlı kul- ler denenerek, etkileri gözlenir ve
kullanılacak kürün, başka bir a. Toplam su emme, kılcallık malzeme sınıfları için geçerlidir. regaların cins ve granülometrileri, lanılacak enjeksiyonun terkibi ve karşılaştırılır.
16 KONSERVASYON RAPORU MAKALE 17

Ahşap Seçimi CONSERVATION OF HISTORIC BUILDINGS WITH THEIR AUTHENTIC VALUES

SUMMARY
Bütünleme uygulamalarında kul- leri ya da kullanım yerine uygun
lanılması gereken ahşabın yerindeki emprenye maddesi ve tekniğiyle Building materials which are the part of the values that determine the authenticity of historic
ahşap ile uyumlu olması ve birlikte emprenye edilmiş olmalıdır. buildings comprise technological, historical and artistic information about the period they belong
çalışabilmesi gerekmektedir. Yeni Üzerinde çalışılan ahşabın, öz- to. Determination of building material characteristics and production technologies contributes to
ahşabın; gün olana uygunluğunun denet- the documentation of building as a part of the cultural heritage as well as preserving that building.
However, in our country, information about original material characteristics, deterioration prob-
Cinsi, özgün malzeme ile aynı lenmesi için;
lems and degree and sources of these problems, selection of new materials is not required in the
olmalıdır. Ahşapta görsel hasar ve
project contracts prepared for the conservation of historic buildings. Therefore, interventions car-
Lif dokusu, vb. fiziksel özellik- deformasyon (budak, çatlama,
ried out according to these contracts become far from the required level of conservation. Conse-
leri, özgün malzemeye uyum dönme,vb.) ile biyolojik gelişmeye quently, interventions to historic buildings should be limited by immediate measurements until the
sağlamalıdır (F.19). bağlı hasar (böcek, mantar, vb.) legal, administrative and technical problems of conservation are solved.
Nem içeriği, özgün malzemeye olup olmadığı kontrol edilmelidir.
uygun olmalıdır. (Yeni malzemenin Ahşap malzemenin cinsi ve
kurutulmuş ve çalışma prosesini
tamamlamış olması gerekir.)
yapısı tayin edilmelidir (Şekil 5,6).
Ahşabın lif yapısı, fiziksel ve Tarihi Yapıların Özgün
Çekme, eğilme, burulma mekanik özellikleri belirlenmelidir
direnci gibi mekanik özellikleri,
mevcut malzemeninkilerle uyumlu
(Şekil 4, 7).
Testlerin sonuçları, özgün
Değerleri ile Korunması
olmalıdır. ahşap malzemeye ait verilerle Dr. ELİF UĞURLU*
Yeni ahşap malzeme, müm- F.19: Ahşap yapı elemanında bütünleme karşılaştırılmalıdır. Prof Dr. HASAN BÖKE*
künse vakumlu emprenye sistem- örneği (KUDEB Ahşap Atölyesi, 2009)
Tarihi bir yapının önemi ve
korunmasının gerekliliği genellikle
o yapının “özgünlüğü” ile ilişki-
Değerlendirme ve Sonuçlar lendirilir. 1994 yılında Uluslararası
Anıtlar ve Sitler Konseyi (ICO-
MOS) tarafından Nara’da düzen-
Amacı, kapsamı ve koruma 4. Doğru, güvenilir ve hata payı 7. Uygulamaların, malzeme- lenen konferansın sonunda açıkla-
süreçlerindeki (Belgeleme, Teşhis düşük “metraj” çıkarılarak; uygula- detay ölçeğinde “kontrolü” müm- nan belgede bir anıtın özgünlüğü
ve Uygulama-Tedavi) yeri belirtilen ma esnasında çıkabilecek sorunlar kün hale gelir. o anıtın bir çok bilgi kaynağını
Konservasyon raporu (gerektiğinde (malzeme temini, bütçe yönetimi, içermesine bağlanmıştır [1]. Bu
Konservasyon Projesi) ile: vb) en aza indirilebilir. 8. Yapım ve denetim aşamala- bilgi kaynakları, “tasarım ve biçim,
rında referans alınacak bir “bilim- malzeme ve nesne, kullanım ve
1. “Doğru ve detaylı belgele- 5. Onarım malzemelerinin sel belge” elde edilir. işlev, gelenek ve teknikler, konum
me” imkanı elde edilir. özgün malzemeye “uygunluğu” ve yerleşim, ruh ve anlatım ve
9. Eser için uzun vadeli koruma tarihsel evrim”dir [1]. Bu kaynak-
denetlenebilir.
yöntemleri ve “bakım programı” ların oluşturduğu bütünlük kültür
2. Müdahale dereceleri ve “ko- Şekil 1. Tarihi bir konutda özgün yapı malzemelerinin kaldırılıp
belirlenebilir. mirasının çok boyutlu bir şekilde
ruma yöntemleri” belirlenir. 6. Uygulamadaki eksiklikler yerine gazbetonun kullanıldığı restorasyon örneği
tanımlanmasını sağlamaktadır.
tespit edilerek, gerekli yönlendirme 10. “Sürdürülebilir Koruma” Bu değerlerin bir parçası olan
3. Eserin hangi kısmında, nasıl yapılabilir; böylece hatalı restoras- ilkesinin öngördüğü gibi: Yapılan tarihi yapı malzemeleri ait olduk-
uygulama yapılacağı net ve anlaşılır yon nedeniyle oluşacak “zaman”, her ölçekteki uygulamanın ve verilen ları dönem ile ilgili teknolojik, ta- Şekil 2:
biçimde tanımlanmış olur; böylece “maliyet”, “işçilik” ve en önemlisi kararların sonraki devirler için doğru rihsel ve sanatsal bilgileri içermek- Tarihi bir yapı
“bilimsel ve doğru restorasyon” “tarihi belge değeri” kayıpları bir bilimsel “kaynak” oluşturması tedir. Tarihi yapı malzemelerinin yüzeyinin özgün
yapılabilir. engellenmiş olur. sağlanmış olur. özelliklerinin ve üretim teknoloji- dokusunun ve
lerinin belirlenmesi, yapının kül- malzemesinin
türel miras olarak belgelenmesine yüzey temiz-
katkı sağladığı gibi o yapının ko- leme diski ile
runması için de gereklidir. Ancak, zarar görmesi
malzeme özelliklerinin ve üretim
teknolojilerinin belirlenmesi o
yapıların korunması için tek başına
yeterli olmamaktadır. Malzeme-

* Mimari Restorasyon Bölümü, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü