AMEA

Filologiya və Sənətşünaslıq, 2020, № 1

UOT: 821(100) Eşqanə Babayeva*

“SƏRVƏT-İ FÜNUN” VƏ MİLLİ ƏDƏBİYYAT

Xülasə

Türk ədəbiyyatına yeni baxış tərzi gətirən “Sərvət-i Fünun” topluluğu, müasir türk ədəbiyyatının mühüm mərhələ-
lərindən birini təşkil edir. Bu dövrün yazıçıları Qərb ədəbiyyatına meyil etmiş, xüsusən də fransız ədəbiyyatının təsirin-
də qalmışlar. II Əbdülhəmidin hakimiyyəti dövründə ölkədəki siyasi şərtlər, təzyiqlər, mənfi psixoloji vəziyyət “Sərvət-
i Fünun” yazıçılarına da böyük təsir etmiş, qələmə alınan əsərlərdə dərin pessimizm, ümidsizlik hakim mövqe tutmuş-
dur. Milli ədəbiyyat dövründə isə roman tamamilə fərqli, yeni inkişaf sürəcinə qədəm qoymuşdur.
Məqalədə, müasir türk romanının formalaşmasında önəmli rolu olan hər iki böyük mərhələ tədqiq edilmişdir.

Açar sözlər: Cümhuriyyət dövrü türk romanı, Milli Ədəbiyyat, Sərvət-i fünun topluluğu, qərbləşmə, ədəbiyyatda
pessimizm

Giriş. Müasir türk ədəbiyyatının, xüsusən bu dərgi ətrafında toplanıb, fəaliyyətə başladı-
də nəsrinin inkişafında, “Sərvət-i Fünun” və lar. Beləliklə, qısa müddət sonra, bu, böyük
Milli ədəbiyyat mərhələsinin xüsusi yeri vardır. ədəbi hərəkata çevrildi. “Sərvət-i Fünun” və ya
Tənzimat dövründən başlayaraq, inkişaf etməyə Ədəbiyyat-ı Cədidə adıyla tanınan bu hərəkatın
başlayan türk nəsri “Sərvət-i Fünun” dövründə əsas nümayəndələri poeziya sahəsində T.Fikrət,
daha da püxtələşdi. Özündən sonra böyük ədəbi C.Şəhabəddin, H.Siyrət, H.Suad, Ə.Ə.Bolayır,
məktəb qoyan Xalid Ziya Uşaqlıgil kimi böyük Ə.Rəşid, S.Nazif, S.Nəsib, F.Ə.Ozansoy və
yazıçı məhz bu mərhələdə yetişmişdir. “Sərvət- C.S.Erozan, nəsr sahəsində X.Z.Uşaqlıgil, M.Ra-
i Fünun” dövründə dinamik sürətlə inkişaf edən uf, H.C.Yalçın, Ə.Hikmət, S.Ziya və tənqidçi
türk romanı Milli ədəbiyyat dövründə isə tama- Ə.Şuayb idi. Bu hərəkatın ortaya çıxdığı dövr II
milə yeni səciyyə qazandı. Cümhuriyyət dövrü Əbdülhəmidin istibdad illərinin ən burulğanlı
türk romanının əsas qaynaqları olan hər iki dönəminə təsadüf edirdi. K.Akyüz bu mərhələ-
mərhələni müqayisəli tədqiq etmək bu baxım- ni belə xarakterizə edir: “Çağdaşlaşmanın həra-
dan əhəmiyyət kəsb edir. rətli tərəfdarları və Tənzimat dövrü yazıçıları-
nın hürriyyət düşüncələri ilə bəslənən bu gənc-
1. Türk romanının “Sərvət-i Fünun” lər, əlbəttə ki, dövrün bu ağır havası altında sı-
mərhələsi. xılırdılar. Nə nəşr etsən böyük bir nəzarət, basqı
Ə.E.Toxgözün 17 mart 1891-ci ildə İstan- və senzuraya məruz qalırdı. Onların edə biləcə-
bulda nəşr etməyə başladığı “Sərvət-i fünun” yi bir şey yox idi. İsibdad yaxşıca yerləşmiş,
məcmuəsi, adından da göründüyü kimi, müxtə- bütün künc-bucağı tutmuşdu” [1, s.89]. Tədqi-
lif sahələrlə bağlı yazıların əks olunduğu bir qatçı, buna həmin dövrdə geniş yayılmış xəfiy-
jurnal idi. T.Fikrətin 1896-cı ildə bu jurnala ya- yəçiliyi, bir sözlə, siyasi təzyiqləri də əlavə edə-
zı işləri müdiri təyin edilməsi ilə məcmuə tama- rək, “Sərvət-i fünun”çu yazıçıların əsərlərində
milə məcrasını dəyişərək, sırf sənət-ədəbiyyat öz əksini tapan fərdiyyətçi, özünə qapalı, dep-
jurnalına, daha sonra isə ədəbi hərəkata çevril- ressiv ruhun səbəblərini göstərirdi. M.K.Şanın
di. Bir qrup gənc şair və yazıçı modern türk araşdırmasında isə “Sərvət-i fünun” dövrü yazı-
ədəbiyyatını yaratmağı əsas məqsəd götürərək çıları, Dostoyevski və yaşadığı dövrün siyasi
__________________________
*
Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu. Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru. E-mail: [email protected]
Eşqanə Babayeva www.phil-art.journal.az

təzyiqləri ilə müqayisə edilərək, melanxolik əh- müsbət xüsusiyyətləri ilə türk romançılığının
val-ruhiyyənin sırf siyasi məsələlərdən qaynaq- inkişafında önəmli yerə sahib oldular. Sərvət-i
lanmadığı mülahizəsi irəli sürülür [2, s.85]. Hə- fünunçu yazıçıların arasında X.Z.Uşaqlıgil və
qiqətən də Qərb ədəbiyyatı heyranı olan bu ya- M.Raufun yeri xüsusi ilə böyükdür. M.Rauf
zıçıların əsərlərindəki cəmiyyətdən qopuqluğu, “Sentyabr” (Eylül) əsəri türk ədəbiyyatında ilk
özünə qapanıqlığı tamamilə siyasi məsələlərə psixoloji roman hesab olunur. X.Z.Uşaqlıgilin
bağlamaq o qədər də düzgün deyil. X.Z.Uşaqlı- “Eşq-i məmnu” və “Mavi və siyah” əsərləri də
gil öz xatirələrində, Şərqin çox gözəl, bəlkə də türk romanında böyük əks-səda oyandırmışdı.
zəngin bir keçmişə sahib olduğunu, amma gələ- S.Kantarcıoğlu, X.Z.Uşaqlıgilin “Mai və siyah”
cəyin Qərbdə olduğunu vurğulayırdı [3, s.489]. əsərini ilk modern roman kimi xarakterizə edir
Tənhalıq, xəstəlik, ölüm, intihar, küskünlük cə- [4, s.34]. Bu mərhələnin əsərlərini Tənzimat
miyyətdən tamamilə uzaqlaşıb özünə qapan- dövrünün romanları ilə müqayisə etdikdə, əslin-
maq, yadlaşmaq kimi məsələlər bu mərhələdə də “Sərvət-i fünun” yazıçılarının əsərlərində də-
qələmə alınan əsərlərin əsas mövzusuna çevril- rin dramatizmin olduğunu, forma baxımdan da
mişdir. Balzak, Qüstav Flober, Stendal, Emil modern romanın tələblərinə tamamilə cavab
Zola və s. fransız yazıçılardan təsirlənən Sər- verdiyini görürük. Qeyd edək ki, bu ədəbi top-
vət-i fünunçuların əsərlərində realizm və natu- luluq yalnız 1901-ci ilə qədər davam etdi.
ralizm ədəbi cərəyanlarının izləri hiss olunur. H.C.Yalçının fransız dilindən tərcümə edərək
Dövrün romanlarından, X.Z.Uşaqlıgilin “Səfi- çap etdiyi “Ədəbiyyat və hüquq” məqaləsi siya-
lə”, “Nəmidə”, “Bir ölünün dəftəri”, “Eşq-i si xarakter daşıdığı üçün bir müddət jurnalın
məmnu” (“Yasaq eşq”), “Mavi və siyah”, “Qı- fəaliyyəti dayandırılmış, yenidən nəşr olunma-
rıq həyatlar”, M.Raufun “Fərdayı qaram”, ğa başladığı vaxt isə ədəbi topluluq demək olar
“Sentyabr” (“Eylül”), “Bir zambaq”, “Gənc qız ki, tamamilə dağılmışdır. V.M.Qocatürk, bu hə-
qəlbi”, “Bir eşqin tarixi”, “Bənövşə” (“Mənək- rəkatın 1908-ci ilə qədər öz təsirini davam et-
şə”), H.C.Yalçının “Nadidə”, “Xəyal içində”, dirdiyini, daha sonra isə bir qrup gəncin “Fəcri
S.Ziyanın “Salon köşələrində” və s. adlarını ati” (Gələcəyin şəfəqi) (1909-1912) adı altında
qeyd edə bilərik. Romanlarda ələ alınan bədbin- yeni bir ədəbi topluluq yaratdığını qeyd edir [5,
lik romanların adlarında da özünü büruzə verir- s.730]. Beləliklə, 25 mart 1909-cu ildə “Sərvət-
di. Məsələn, “Mavi və siyah”, “Xəyal içində”, i fünun” jurnalında (müvəqqəti olaraq) F.Əlinin
“Qırıq həyatlar” və s.ümidsizlik, küskünlük ifa- rəhbərliyi ilə Fəcri-ati əncümənin qurulduğu
də edir. Bu əsərlərdə ilk dəfə olaraq insanın da- haqqında xəbər dərc edilir. Bu bəyanatda Fəcri-
xili aləmi, ruh dünyası diqqət mərkəzinə alına- atiçilərin sənət haqqında görüşləri də öz əksini
raq, psixoloji təhlillərə yer verilmişdir. Dil- tapmışdır. Fəcri-atiçilərə görə “sənət şəxsi və
üslub baxımından olduqca ağır olan bu roman- möhtərəm” idi. “Sərvət-i fünun”çular kimi on-
lar bəlli bir zümrə üçün nəzərdə tutulurdu. Sər- lar da belə bir sənət prinsipi irəli sürərək,
vət-i fünunçulara görə sənət toplum üçün deyil, mümkün qədər siyasi çəkişmələrdən uzaq qal-
məhz sənət üçün olmalı idi. Bu yazıçıların ağır mağa çalışsalar da, buna müvəffəq olmamış,
üslubu klassik ədəbiyyat tərəfdarlarının (Şeyx Ə.Səmim və Ə.Süxənin “Hilal” qəzetində 31
Vəsfi, Ə.Rasim, Ə.Kamal və s.) etirazlararına mart hadisəsini lənətləyən yazılarına görə, mət-
səbəb olmuş, bir sıra tənqidi fikirlər səsləndiril- bəə üsyançılar tərəfindən basılmış, bir müddət
mişdir. Onlar, “Sərvət-i fünun”çuları fransız sonra isə Ə.Səmim faciəli şəkildə öldürül-
ədəbiyyatına həddindən artıq bağlı qalıb təqlid- müşdür. “Sərvət-i fünun” jurnalının sonrakı
çi, qeyri-milli, kosmopolit bir ədəbiyyat yarat- nömrələrində Ə.Səmimə ağılar, İttihad və Tə-
maqda, istər dil, istərsə də fransız şeirindən al- rəqqiçilərə qarşı çıxışlar öz əksini tapır [6,
dıqları simvollarla ədəbiyyatı anlaşılmaz vəziy- s.1343-1348]. Ədəbi topluluğun əsas nümayən-
yətə gətirməkdə günahlandıraraq, kəskin tənqid dələri Ə.Haşim, İ.Sübhi, C.Sahir, R.Xalid,
edirdilər [1, s.90]. Etiraf etməliyik ki, bütün Ş.Süleyman, F.Köprülü və b. idi. Fəcri-aticilə-
bunlara baxmayaraq, bu romanlar mənfi və rin də əsərləri dil-üslub baxımından olduqca

- 164 - AMEA
Filologiya və Sənətşünaslıq, 2020, № 1
www.phil-art.journal.az Eşqanə Babayeva

ağır, ərəb-fars tərkibli idi. Nəsr sahəsində, zələrin bir qismi ilə razılaşaraq, bu hərəkatın
xüsusən də roman janrında o qədər də uğur əldə rəsmi olaraq 1911-ci ildə “Gənc qələmlər”lə
edilməmiş, bu sahədə İ.M.Devrimin “Təzad” ədəbiyyat aləminə girdiyi qənaətinə gəlirik.
(1912), C.S.Alyanaqoğlunun “Siyah gözlər” “Gənc qələmlər” 1910-1912-ci illərdə Selanik-
(1912), “İnhizam” (yarımçıq qalıb, 1911) və də çap olunan milliyyətçiliyi təbliğ edən bir jur-
“Qadın ruhu” (yarımçıq, 1914) romanları nəşr nal idi. Jurnalın sahibi N.Sarım, baş redaktoru
edilmişdir. Ümumiyyətlə, o qədər də uzun isə Ə.Canib idi. “İttihad və Tərəqqi”nin maddi
sürməyən bu ədəbi topluluğun nümayəndələri- və mənəvi dəstəyi ilə çıxan bu jurnal milli ədə-
nin bir qismi o cümlədən M.F.Köprülü, biyyat axımının əsas öncüsü olmuş, dildə sadə-
R.X.Qaray, Y.Q.Qaraosmanoğlu, Ə.C.Yöntəm, ləşmə hərəkatının başlanmasına rəvac vermiş-
H.Sübhi və Ş.Süleyman onlardan ayrılaraq, dir. “Gənc qələmləri”in, yəni bu yeni hərəkatın
milli ədəbiyyatçılara qoşulmuş və orada fəaliy- əsas nümayəndələri Ə.C.Yöntəm, Ö.Seyfəddin
yətlərini davam etdirmişlər. və Z.Göyalp idi. Qısa müddət sonra “Gənc qə-
ləmlər” jurnalı böyük bir ədəbi hərəkata çevri-
2. Milli ədəbiyyat mərhələsi lir. Beləliklə, türkçülük idealogiyasını mənim-
Türk ədəbiyyatında milli ədəbiyyat mər- səyən yazıçılar, ədəbiyyatın təkcə ziyalı təbəqə-
hələsi isə 1911-23-cü illərdə ortaya çıxmışdır. yə xitab etməsinə qarşı çıxaraq, Sərvət-i fünun-
Bu illərdə Türkiyənin həyatında bir sıra mühüm çuların ədəbiyyata gətirdiyi ərəb-fars tərkibli
ictimai-siyasi hadisələr baş vermiş, bütün bun- dili kəskin tənqid atəşinə tuturdular. K.Akyü-
lar isə milli ədəbiyyatın inkişafına zəmin yarat- zün ifadəsi ilə desək, onlar Tənzimat dövrünə
mışdır. Həmin dövrdə Osmanlı dövlətinin par- qədər İranın, daha sonra isə Fransanın təqlidçisi
çalanma prosesi sürətlənmiş, 1911-ci ildə Trab- hesab etdikləri türk ədəbiyyatının, artıq “təqlid
lisqarb müharibəsi, 1912-13-cü illərdə Balkan səhifəsindən çıxaraq, yaratma səhifəsinə keç-
savaşları, 1914-18-ci illərdə I Dünya müharibə- məsini” bunun üçün də “türk xalqının həyatına
si, 1919-1923-cü illərdə isə milli mücadilə baş- yönəlməsini” istəyirdilər [1, s.168]. Beləliklə,
lamış, beləliklə, yeni bir dövlətin ilk addımları milli ədəbiyyatın yalnız sadə, xalqın başa düşə-
atılmışdır. Bütün bunlar heç şübhəsiz ki, ədə- cəyi bir dildə yazılacağını düşünən türkçülər
biyyata da öz təsirini göstərmiş, yeni mövzu ax- dildə sadələşmə hərəkatına başladılar. “Gənc
tarışlarına, ən başlıcası isə ədəbiyyatda milliliyə qələmlər”in bu görüşləri Sərvət-i fünun və
önəm verilmişdir. Tədqiqatçı M.Dayanç, öz Fəcr-i atiçilər tərəfində xoş qarşılanmır, pole-
araşdırmasında bu məsələyə toxunaraq milli mikalara səbəb olurdu. M.Rauf, H.Cahid,
ədəbiyyat qavramının dörd təməl əsər, yəni X.Z.Uşaqlıgil, C.Şəhabəddin, F.Köprülü və s.
1911-1923-cü illər zaman kəsiyi kontekstində şair və yazıçıların etirazdolu məqalələrində,
tədqiq edilə biləcəyini yazır: 1) Ə.H.Müftüoğ- əsasən “yeni lisanın ədəbiyyatın deyil, yalnız
lunun “Üzümçü” (1911) hekayəsi; 2) Z.Göyal- elmin dili ola biləcəyi”, sənət əsərlərinin millət-
pın “Sənət” (1917) şeiri; 3) Y.K.Bəyatlının lərarası olma səbəbiylə “ədəbiyyatın da milli
“Azansız səmtlər” (1922) adlı esse-yazısı 4) ola bilməyəcəyi” və “Gənc qələmlər”də çıxan
F.N.Çamlıbelin “Sənət” (1926) şeiri [7, s.93]. milli ədəbiyyat anlayışının “irqçi xarakter daşı-
Ümumiyyətlə, bu mərhələnin dəqiqliklə hansı dığı” kimi məsələlər vurğulanırdı [1, s.168].
tarixlərdə başlayıb, bitməsi haqqında bir sıra fi- Təxminən bir il sürən bu çəkişmələrdən sonra
kirlər vardır. Kantarcıoğlu, kökü 1896-cı ilə qə- H.Sübhi, C.Sahir, F.Köprülü, R.X.Qaray və s.
dər gedən bu hərəkatın Əli Canib-Ömər Sey- kimi şair və yazıçılar yeni lisan hərəkatını qəbul
fəddin-Ziya Göyalp üçlüyünün “Gənc qələm- etdiklərini bəyan edib, onlara qoşulurlar. Ə.Və-
lər” məcmuəsini çıxardığı dövrdən [4, s.41] fiq Paşa, Ə.Suavi, N.Asim, Ş.Sami, V.Çələbi,
başladığını, S.Tural bu mərhələnin 1908-1922- Z.Göyalp, Ə.Canib, Y.Akçura, İ.Qaspiralı,
ci illəri əhatə etdiyini [8, s.486], İ.Çetişli isə, bu Ə.Ağaoğlu, Ö.Seyfəddin, Ə.H.Müftüoğlu və s.
hərəkatın 1940-cı illər Qərib hərəkatına qədər əsas türkçü-ziyalılar idi. Türkçülüyün atası he-
davam etdiyini qeyd edir [9, s.127]. Bu mülahi- sab edilən Z.Göyalp bu səpkidəki görüşlərini

ANAS - 165 -
Philology and Art Studies, 2020, № 1
Eşqanə Babayeva www.phil-art.journal.az

“Türkləşmək, islamlaşmaq, müasirləşmək” adlı Milli ədəbiyyat dövründə poeziya ilə ya-
əsərində toplamış, “Türkçülüyün əsasları” adlı naşı, nəsr də inkişaf etmiş, çoxlu roman və he-
əsəri ilə bu idealogiyanın əsasnaməsini yazmış- kayələr yazılmışdır. Bunlardan, X.Ə.Adıvarın
dır.Professor B.Əhmədov “Türklüyün üçlü for- “Xəndan”, “Yeni Turan”, “Son əsər”, “Atəşdən
mulu” monoqrafiyasında bu məsələyə toxun- köynək”, A.Gündüzün “Zifaf xatirəsi”, Y.Q.Qa-
muş, Z.Göyalp, Əli Suavi kimi türkoloqlar haq- raosmanoğlunun “Kirayə ev”, “Nur baba”,
qında dəyərli mülahizələr irəli sürmüşdür [10]. R.N.Güntəkinin “Xarabalar çiçəyi”, “Çalıqu-
Milli ədəbiyyat dövrünü dəyərləndirər- şu”, “Gizli əl”, “Dodaqdan qəlbə”, M.F.Təkin
kən, digər görüşlərə, o cümlədən islamçılığa da “Aydəmir”, Ə.H.Müftüoğlunun “Könül xanım”
diqqət yetirməyi məqsədəuyğun hesab edirik. və s. qeyd edə bilərik.
İslamçılarla türkçülər arasında bəzi toqquşma- Xüsusilə vurğulayaq ki, milli ədəbiyyat
lar olsa da, bu iki cərəyanı heç də bir-birinə dövrü ana xətlərlə Cümhuriyyət dövründən ay-
zidd olaraq səciyyələndirmək doğru deyildir. rılmır, əksinə, onun davamı səciyyəsini daşıyır-
M.A.Ərsoyun rəhbərliyi ilə başlayan bu ədəbi dı. Təsadüfi deyil ki, R.N.Güntəkin, Y.Q.Qara-
istiqamətin nümayəndələri “Sirat-i Müstəqim” osmanoğlu, X.Ə.Adıvar, A.Gündüz, X.Qaray
və “Səbilürrəşad” dərgisi ətrafında toplandılar. kimi yazıçılar Cümhuriyyət dövrünün də
Türkçülər kimi, islamçılar da parçalanmaqda görkəmli şəxsiyyətləri kimi tanınırlar.
olan dövləti yenidən birləşdirmək üçün öz tək- Nəticə. Bildiyimiz kimi, ilk türk romanla-
liflərini irəli sürürdülər. Qeyd edək ki, islamçı- rı Tənzimat dövründə yaransa da, “Sərvət-i
lıq və osmanlıçılıq ilk öncə siyasi sahədə ortaya Fünun” mərhələsindən başlayaraq çoxşaxəli in-
çıxıb, ədəbiyyata keçsə də, milliyyətçilik idea- kişaf sürəcinə qədəm qoymuşdur. Müasir ro-
logiyası ilk öncə ədəbiyyat və fikir adamları tə- man tələblərinə cavab verən əsərlərin, eləcə də,
rəfindən irəli sürülmüş, daha sonra isə siyasi sa- ilk psixoloji romanların “Sərvət-i Fünun” döv-
həyə keçmişdir. Ə.Vəfiq Paşanın cağatay ründə qələmə alınması o mərhələnin roman jan-
türkcəsindən çevirdiyi “Şəcərə-i türki” əsəri, rı üçün əhəmiyyətini göstərir. “Sərvət-i fünun”
“Ləhcə-i Osmani” sözlüyü, Süleyman Paşanın dövründən sonra isə milli kimlik arayışları baş-
“Tarix-i ələm”, Ə.M.Əfəndinin “Əhməd Mətin lamış, ədəbiyyat tamamilə fərqli istiqamətdə in-
və Şirzad” , N.Asimin “Türk tarixi”, Ş.Saminin kişaf etmiş, Cümhuriyyət romanını hazırlayan
“Qamus-i türki” kimi əsərləri bu baxımdan ma- milli zəmin yaranmışdır. Tədqiqat nəticəsində
raq doğurur. Hələ 1897-ci ildə M.Ə.Yurdaqu- müasir türk romanının inkişaf edib formalaşma-
lun “Anadoluda bir səs – yaxud – Cəngə gedər- sında “Sərvət-i Fünun” və milli ədəbiyat dövrü
kən” mənzuməsindəki məşhur “Mən bir tür- nəsrinin önəmli mənbə olduğu qənaətinə gəli-
kəm, dinim, cinsim uludur” misrası siyasi və rik.
ideoloji türkçülüyün şüarına çevrilmişdir [11,
s.159].

ƏDƏBİYYAT

1. K.Akyüz. Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri. K.Akyüz. İstanbul, İnkilap Kitabevi, 1995.
2. M.K.Şan. Toplumsal değişme açısından Servet-i Fünun romanı: Sakarya Universitesi Sosyoloji Bölümü
yapılan doktora tezi. Sakarya, 1998.
3. H.Z.Uşaklıgil. Kırk yıl (anılar). H.Z.Uşaklıgil. İstanbul, İnkilap Kitabevi, 1987.
4. S.Kantarcıoğlu. Türk ve Dünya Romanlarında Modernizm. S.Kantarcıoğlu. Ankara, Akçağ Yayınları, 2004.
5. V.M.Kocatürk. Türk Edebiyatı Tarihi. Başlangıçtan Bugüne Kadar Türk Edebiyatının Tarihi, Tahlili ve
Tenkidi. V.M.Kocatürk. Ankara, Edebiyat Yayınevi, 1964.
6. C.Şen. Fecr- Ati Encümeni Edebiyatı. Ankara, Turkish Studies - İnternational Periodical for the Languages,
Literature and History of Turkish or Turkic, 2009. 4 (I-II), Winter.
7. M.Dayanç. Milli Edebiyat Dönemi. Milliyetçi Edebiyat ve Milli Edebiyat Kavramı Üzerine Düşünceler.
Eskişehir, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2012. 13(1), Haziran.
8. S.Tural. K. II. Meşrutiyet Döneminde Türk Edebiyatı. Türk Dünyası El Kitabı –Edebiyat: [3 ciltte]. S.K.Tural.
Ankara, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, c.3, 1992.

- 166 - AMEA
Filologiya və Sənətşünaslıq, 2020, № 1
www.phil-art.journal.az Eşqanə Babayeva

9. İ.Çetişli. Memduh Şevket Esendal: İnsan ve Eser. İ.Çetişli. Isparta, Kardelen Kitabevi, 1999.
10. B.Əhmədov. Türkçülüyün üçlü formulu: nəzəri və tarixi aspektlər. B.Əhmədov. Bakı, 2019.
11. O.Okay. Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı. Fikirler.Türler. Topluluklar. Temalar. O.Okay. İstanbul, Dergah
Yayınları, 2016.

NOVEL GENRE DURING THE “SERVET-I FUNUN”

Summary

In the development of modern Turkish literature, the Servet-i Funun Community (1896-1901) has played an
important role, which brought a new world view. The writers of this period wrote their works under the great influence
of the French literature. Due to the political conditions and the negative psychological state in the country during the
reign of Abdulhamid II, the writers fell into pessimism, lost faith and hoped for a better future. In this period, sense of
pessimism dominated on the works. In the period of national literature, the novel developed at a completely different
and new level.
In this article is explored two main stages that play an important role in the development of modern Turkish
novel.

Key words: Turkish novel of the republican period, national Turkish literature, community of Sarvat-i Funun,
westernization, pessimism in literature

ЖАНР РОМАНА В ПЕРИОД «СЕРВЕТ-И ФЮНУН»

Резюме

В развитии современной турецкой литературы важное значение играет общество Сервет-и Фюнун (1896-
1901), которое принесло новый взгляд на мир. Писатели этого периода творили свои произведения под
большим влиянием французской литературы. Из-за политических условий и отрицательного психологического
состояния в стране в период правления Абдулхамида II, художники слова Сервет-и Фюнун впали в пессимизм,
потеряли веру и надежду в лучшее будущее. В данный исторический период в жанре романа, который активно
развивался в литературе, доминирующим стало чувство пессимизма. В результате чего в национальной
турецкой литературе жанр романа развивался на совершенно ином качественном уровне.
В этой статье исследованы два основных этапа, которые играют важную роль в развитии современного
турецкого романа.

Ключевые слова: турецкий роман республиканского периода, национальная литература, общество

ANAS - 167 -
Philology and Art Studies, 2020, № 1