0% found this document useful (1 vote)
655 views440 pages

კახა 3

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1/ 440

Tbilisi

2015
ra aris
Ta­v i­s uf­l e­b a?
krebuli mesame
ra aris Tavi­suf­le­ba?
krebuli mesame

Sem­dgen­le­bi: Ta­maz jo­lo­gua


ka­xa jam­bu­ria

red­ko­le­gia: ni­no Wum­bu­ri­Ze
Tea du­la­ri­Ze
nai­ra cxve­dia­ni
gu­lavr Wa­re­liS­vi­li

teq­stis ak­re­fa da ko­req­tu­ra:


ni­no ka­xa­Ze
ma­riam Ro­Ra­Ze

ISBN 978-9941-??????????????
sarCevi

winaTqma....................................................................................7

franc kaf­ka
ka­no­nis wi­na­Se (Tar­gmna petre javaxiSvilma) .......................9

Wa­bua ami­re­ji­bi
go­ra mbor­ga­li (naw­yve­ti) ....................................................15

eduard hei­li
usam­Sob­lo ka­ci (Tar­gmna Ta­maz nat­roS­vil­ma) ................47

me­rab aba­Si­Ze
aqeT maS­xa­le­bi, kva­zi­mo­do! ................................................83

var­lam Sa­la­mo­vi
aleq­san­dre Ro­Ro­be­ri­Ze (Tar­gmna Ta­maz nat­roS­vil­ma) ..... 141

uka­nas­kne­li brZo­la maior pu­ga­Co­vi­sa


(Tar­gmna Ta­maz nat­roS­vil­ma) ........................................... 149

gior­gi baq­ni­Ze
or­mo­ci dRe da or­mo­ci Ra­me ........................................... 169

jek lon­do­ni
qa­lis sai­dum­lo (Tar­gmna gior­gi niS­nia­ni­Zem) ............... 199

no­dar dum­ba­Ze
did­ro ................................................................................. 253

5
aziz ne­si­ni
gi­Ji maR­la avi­da! (Tar­gmna gu­ram ba­TiaS­vil­ma) ............. 269

gu­ram do­Ca­naS­vi­li
sa­mo­se­li pir­ve­li (naw­yve­ti) ............................................ 277

jo­zef he­le­ri
xa­fan­gi 22 (Tar­gmna lia jam­bu­riam) ................................ 349

pla­to­ni
sa­xel­mwi­fo (naw­yve­ti) ....................................................... 379

Tu­ki­di­de­si
pe­rik­les sit­yva da­ce­mul gmir­Ta dak­rZal­va­ze ............. 421

va­Ja-fSa­ve­la
ras hqvian Ta­vi­suf­le­ba ................................................... 431
winaTqma

wi­nam­de­ba­re kre­bul­Si Se­ta­nil teq­stebs er­Ti ram aer­


Tia­nebs _ Te­ma­tu­ri Tval­saz­ri­siT yo­ve­li maT­ga­ni ama Tu
im for­mi­Ta da ra­kur­siT pi­rov­ne­bis Ta­vi­suf­le­bas­Tan da­
kav­Si­re­bul prob­le­mebs exe­ba: ra aris Ta­vi­suf­le­ba? sad
iw­ye­ba da sad mTav­rde­ba igi? ro­gor war­mog­vid­ge­nia Ta­
vi­suf­le­bi­sa da pa­su­xis­mgeb­lo­bis ur­Tier­Tmi­mar­Te­ba? ra
mo­va­leo­bas akis­rebs ada­mians sa­zo­ga­doe­bis wev­rad yof­na?
ram­de­nad zRu­davs Ta­vi­su­fal pi­rov­ne­bas sa­zo­ga­doe­bis an
sa­xel­mwi­fos mier Seq­mni­li wes­ri­gi? yo­ve­li epo­qa da yo­ve­
li mwe­ra­li Ta­vi­se­bur pa­suxs iZ­le­va am kiT­xveb­ze. kre­bu­
lis Sem­dge­nel­Ta mi­za­nia, daa­fiq­ros Cve­ni axal­gaz­rdo­ba am
sa­si­coc­xlo mniS­vne­lo­bis prob­le­meb­ze, ra­Ta Ti­Toeul­ma
maT­gan­ma ig­rZnos, rom sa­ku­Tar (ise­ve, ro­gorc, gar­kveu­li
az­riT, mTe­li qvey­nis) mo­ma­vals Tvi­Ton­ve qmnis. sa­zo­ga­doe­
bis Ti­Toeul­ma wev­rma un­da ai­Ros pa­su­xis­mgeb­lo­ba ima­ze,
Tu ra xde­ba qve­ya­na­Si, ra gziT da ro­gor un­da gan­vi­Tar­des
Cve­ni sa­zo­ga­doe­ba. es kre­bu­li swo­red am mi­mar­Tu­le­biT
fiq­ri­sa da, Tu gne­bavT, dis­ku­siis daw­ye­bis mcde­lo­baa.
wig­ni ga­mo­ce­mu­lia ara­sam­Tav­ro­bo or­ga­ni­za­cia `mo­qa­la­
qis~ da­fi­nan­se­biT da isa­xavs ima­ve mi­zans, ro­me­lic amoZ­
ra­vebT proeq­tis _ `sa­mo­qa­la­qo ga­naT­le­bis olim­pia­da~ _
ini­cia­to­reb­sa da or­ga­ni­za­to­rebs. es mi­za­nia ise­Ti Tvi­
Tor­ga­ni­ze­bu­li sa­zo­ga­doe­bis Ca­mo­ya­li­be­bis xel­Sew­yo­ba,
ro­me­lic Ta­na­med­ro­ve glo­ba­lis­tur sam­ya­ro­Si Sei­nar­Cu­
nebs is­to­riul ga­moc­di­le­ba­ze da­fuZ­ne­bul erov­nul in­
di­vi­dua­lizms da Seq­mnis Ta­na­med­ro­ve ga­mow­ve­ve­bis mi­marT
adek­va­tur sa­xel­mwi­fo­sa da sa­zo­ga­doe­bas.
Cvens mkiT­xve­lebs ki­dev er­Txel Se­vax­se­nebT va­Ja-fSa­ve­

7
ra aris Tavisufleba?

las sit­yvebs teq­sti­dan `ra aris Ta­vi­suf­le­ba?~, ro­me­lic


wi­nam­de­ba­re ga­mo­ce­mis pir­vel kre­bul­Sia Se­su­li: `Ta­vi­suf­
le­ba moq­me­de­baa, gan­xor­cie­le­baa ne­bi­sa, az­ri­sa, grZno­bi­sa
da ara gan­sve­ne­ba, uq­mad yof­na. Ta­vi­suf­le­ba pi­rov­ne­bi­sa
da eri­sa er­Ti er­Tma­neT­Tan mWid­rod aris da­kav­Si­re­bu­li.
sa­dac araa pi­rov­ne­ba Ta­vi­su­fa­li, iq eri da­mo­ne­bu­lia da
da­mo­ne­bul er­Si, ra Tqma un­da pi­rov­ne­bac mo­naa, uTa­vi­suf­
lo, sxvis xel­Si sa­Ta­ma­So niv­Ti~.

8
f
franc kaf­ka dai­ba­da 1883 wels pra­Ris eb­raul
ge­to­Si. mwe­ra­li ger­ma­nul ena­ze wer­da, Tum­ca
Ce­xur­sac Ta­vi­suf­lad flob­da. gim­na­ziis dam­
Tav­re­bis Sem­deg swav­la ga­nag­rZo pra­Ris uni­
ver­si­tet­Si, sa­dac mii­Ro sa­mar­Tlis doq­to­ris
xa­ris­xi. 1922 wlam­de igi mu­Saob­da um­niS­vne­lo
Ta­nam­de­bo­beb­ze sa­daz­Rve­vo uw­ye­ba­Si, ro­me­lic
avad­myo­fo­bis ga­mo da­to­va. 1923 wels mwe­ra­li 19
wlis do­ra di­man­tTan er­Tad sac­xov­reb­lad ga­
da­vi­da ber­lin­Si, Tum­ca sa­bo­lood mainc pra­Ra­
Si dab­run­da. kaf­kas na­we­re­bis ume­te­so­ba ga­moq­
vey­nda mi­si gar­dac­va­le­bis Sem­deg. gar­daic­va­la
1924 wels ve­nas­Tan ax­los mde­ba­re sa­na­to­rium­Si
ye­lis tu­ber­ku­lo­ziT. dak­rZa­lu­lia pra­Ris eb­
raul sa­saf­lao­ze.
Ta­vis Se­moq­me­de­ba­Si kaf­ka Zal­ze xSi­rad iye­nebs
ab­sur­dis ele­men­tebs, ra­Ta uf­ro STam­beW­da­vad
ga­mo­sa­xos su­lie­re­bi­sa­gan dac­li­li mi­si Ta­na­
med­ro­ve rea­lo­ba. `ka­no­nis ka­rib­We dax­Su­lia!~
_ ac­xa­debs franc kaf­ka moT­xro­ba­Si `ka­no­nis
wi­na­Se~, da iq, sa­dac ka­no­nis ka­rib­We dax­Su­lia,
ada­mia­ni (da sa­zo­ga­doe­bac!) xde­ba in­fan­ti­lu­ri,
Cer­de­ba dro da isi­ni (pi­rov­ne­bac, sa­zo­ga­doe­
bac) xan­grZli­vi da mtan­jve­li ga­dag­va­re­bis­Tvis
arian gan­wi­rul­ni.

9
ka­n o­n is wi­n a­S e

franc kaf­k a

ka­n o­nis wi­n a­S e

ka­no­nis ka­rib­Wis win ka­ris mcve­li dgas. am ka­ris mcvel­


Tan er­Ti sof­le­li ka­ci mi­va da sTxovs ka­non­Tan SeS­ve­bas.
mag­ram ka­ ris mcve­ li am kacs et­ yvis, rom am­ Ja­
mad mi­
si iq
SeS­ve­ba ver mo­xer­xde­ba. ka­ci Ca­fiq­rde­ba, me­re mcvels hkiT­
xavs, iq­neb mi­si iq SeS­ve­ba mog­via­ne­biT mo­xer­xdes. `Se­saZ­
le­be­lia~, _ miu­gebs ka­ris mcve­li, _ `mxo­lod ax­la ara~. ka­
no­ni­sa­ken mi­ma­val gza­ze ka­rib­We, ro­gorc yo­vel­Tvis, Riaa
da ro­ca mcve­li gver­dze gad­ga, ka­ci ga­dai­xa­ra, rom kars
Sig­niT See­xe­da. ka­ris mcvel­ma ka­cis es moZ­rao­ba Se­niS­na da
si­ci­liT uT­xra: _ `Sen Tu es ase gi­zi­davs miu­xe­da­vad Ce­mi
ak­rZal­vi­sa, sca­de Sig­niT Ses­vla, mag­ram dai­max­sov­re, _ me
yov­lis­Sem­Zle var da amas­Tan yve­la­ze dab­la mdgo­mi ka­ris
mcvel­Ta So­ris. iq mo­So­re­biT ki dar­ba­zi­dan dar­baz­Si sxva
er­Ti­meo­re­ze uf­ro Zal­mo­si­li ka­ris mcve­le­bi dga­nan, er­
Tma­neT­ze uf­ro yov­lis­Sem­Zle­ni. uk­ve me­sa­me mcvels mec ki
ver vus­wo­reb Tvals.~
aseT siZ­ne­leebs Tu waaw­yde­bo­da, sof­lel kacs nam­dvi­
lad ar ego­na. ka­no­ni xom yo­vel­Tvis da yve­las­Tvis xel­mi­

11
franc kaf­ka

saw­vdo­mi un­da iyos _ fiq­robs igi; mag­ram ax­la uk­ve, ro­


ca is mcvels qur­qze ak­vir­de­ba, ak­vir­de­ba mis did wve­tian
cxvirs, grZel, Txel, Sav TaT­ rul wvers, ga­ daw­
yvi­
ta, um­
jo­be­sia moc­da im drom­de, sa­nam Ses­vlis ne­bar­Tvas mii­Rebs.
ka­ris mcve­li mas ta­bu­rets mis­cems da kar­Tan mo­So­re­biT
daj­do­mas ava­lebs. iq zis is mra­va­li wlis gan­mav­lo­ba­Si.
mcde­lo­bas ar ak­lebs, rom iq­neb ro­gor­Rac SeaR­wios Sig­
niT da Ta­ vi­
si xvew­na-mu­da­riT qancs ac­ lis mcvels. mcve­
li xSi­rad pa­tar-pa­ta­ra da­kiT­xveb­sac uw­yobs; ekiT­xe­ba mis
sam­Sob­lo­ze da bevr sxva ra­me­ze; mag­ram es ugu­lo kiT­xve­bi
imas hgavs, ra­sac gav­le­nia­ni per­so­ne­bi iZ­le­vian xol­me. sul
bo­los ki mcve­li kacs ga­mud­me­biT ax­se­nebs, rom mas mi­si
SeS­ve­ba ar SeuZ­lia. ka­ci, ro­mel­sac gzad bev­ri ram wa­mou­
Ria Tan, iye­nebs yve­la­fers, yve­la­ze fa­seul­sac ki, ra­Ta
iq­neb ro­gor­me moq­rTa­mos ka­ris mcve­li. es uka­nas­kne­li ki
iRebs yo­ve­li­ves, mag­ram iq­ve das­Zens: _ `me amas mxo­lod imi­
tom vi­Reb, rom Sen ar ge­go­nos _ Za­lis­xme­va daa­ke­li~.
es ka­ci wle­bis gan­mav­lo­ba­Si ga­nuw­yvet­liv ak­vir­de­ba ka­
ris mcvels; da­Ji­ne­biT adev­nebs Tval­yurs. iviw­yebs yve­la
im da­nar­Cen ka­ris mcvelT da mar­to es ka­ci miaC­nia er­Ta­
derT dab­rko­le­bad ka­no­nis­ken mi­ma­val gza­ze. is mou­ri­deb­
lad xma­maR­la wyev­lis da kru­lavs mov­le­na­Ta uiR­blo dam­
Txve­vas. mog­via­ne­biT ki, ro­ca Se­ber­de­ba, mxo­lod­Ra dud­
Ru­nebs Ta­vis­Tvis ra­Ra­cebs. sru­liad in­fan­ti­lu­ri xde­ba.
ro­ca mcvel­ze di­di xnis dak­vir­ve­bis Sem­deg mi­si qur­qis
sa­ye­lo­ze rwyi­lebs Se­niS­navs, ax­la rwyi­lebs uw­yebs ved­re­
bas, rom iq­neb ro­gor­me dai­yo­lion mcve­li.
bo­los mxed­ve­lo­ba Za­lian usus­tde­ba. ve­Rar ar­Cevs mar­
Tla Ca­mow­ve­ba xol­me bin­di mis gar­Se­mo, Tu es mxo­lod mi­si
daq­vei­Te­bu­li mxed­ve­lo­bis bra­lia. Tum­ca­Ra SeuZ­le­be­lia
am uku­neT­Si ver gaar­Cios­DdauS­re­te­li na­Te­li, ro­me­lic
ka­ri­dan iR­vre­ba. oRond mas sik­vdi­lam­de bev­ri aRar dar­
Ce­nia. sik­vdi­lis win mis Tav­Si mTe­li mi­si cxov­re­bi­seu­li
ga­moc­di­le­ba mxo­lod er­Ta­derT kiT­xva­Si iy­ris Tavs, ro­

12
ka­n o­n is wi­n a­S e

me­lic mcve­lis­Tvis jer ar daus­vams. vi­nai­dan ga­Se­Se­bul


sxeuls ve­Rar mar­Tavs, mxo­lod da­sus­te­bu­li xe­lis moZ­
rao­biT­Ra ux­mobs mcvels. mcve­li iZu­le­bu­lia mis­ken Rrmad
dai­xa­ros, rad­gan ma­Ti si­maR­le­Ta sxvao­ba ka­cis sa­sar­geb­
lod ar aris. `ax­la ki­dev ra gin­da ico­de~, _ ekiT­xe­ba mcve­
li, _ `Sen xom nam­dvi­lad gau­maZ­Ra­ri xar~. `yve­la xom ase
dauo­keb­lad miil­tvis ka­no­nis­ken?~ _ am­bobs es ka­ci, _ `maS,
Cem gar­da, mra­va­li wlis gan­mav­lo­ba­Si ra­tom ara­vin moin­
do­ma Sig Ses­vla?~
mcvel­ma ig­ rZno, rom es ka­ ci sik­ vdi­ lis pi­ ras iyo da,
rom gae­go­ne­bi­na mis­Tvis xma­maR­la Cas­Za­xa: `Sen gar­da ara­vis
SeeZ­lo ne­bar­Tvis mi­Re­ba Se­sas­vle­lad, vi­nai­dan es Se­sas­
vle­li mxo­lod Sen ge­kuT­vno­da. ax­la me wa­val da dav­xu­rav
mas~.

Tar­gmna pet­re ja­va­xiS­vil­ma

13
W
Wa­b ua (mze­W a­b uk) ami­r e­j i­b i 1921 wels dai­ba­
da. 1939 wels Cai­ric­xa Tsu-is iu­ri­diul fa­kul­
tet­ze, er­Ti wlis Sem­deg ki fi­lo­lo­giis fa­kul­
tet­ze ga­da­vi­da. omis daw­ye­bis meo­re dRes­ve waiy­
va­nes jar­Si, sai­da­nac ma­le­ve daiT­xo­ves, rad­gan
rep­re­si­re­bul­Ta Svi­lebs san­dod ar miiC­nev­dnen.
1943 wels igi daa­pa­tim­res da ajan­ye­bis mza­de­bis
bral­de­biT miu­sa­jes 25 we­li, rac ma­le dax­vre­
tis ga­na­Ce­niT Sec­va­les. mwe­ral­ma sam­Tve­na­xe­va­ri
gaa­ta­ra sik­vdil­mis­jil­Ta sa­kan­Si, ris Sem­de­gac
isev 25-wlia­ni pa­tim­ro­ba mie­sa­ja. pa­tim­ro­bis 16
we­li man gaa­ta­ra ya­ra­gan­dis, ko­li­mis, mor­do­
ve­Tis, tai­mi­ris na­xe­var­kun­Zu­lis, aR­mo­sav­leT
cim­bi­ri­sa da So­reu­li aR­mo­sav­le­Tis ba­na­keb­Si.
ga­da­sax­le­bi­dan dab­run­da 1959 wels. 1972 wels
Jur­nal­ma `cis­kar­ma~ daiw­yo mi­si pir­ve­li ro­ma­
nis, `da­Ta Tu­TaS­xias~, beW­dva, 1978 wels ki mi­si­
ve sce­na­riT ga­dai­Res ama­ve sa­xel­wo­de­bis fil­mi.
or­jer (1996, 1999) iyo li­te­ra­tu­ris dar­gSi no­
be­lis pre­miis no­mi­nan­ti. 2010 wels be­rad aRik­
ve­ca. gar­daic­va­la 2013 wels.
Wa­bua ami­re­ji­bis ro­ma­ni `go­ra mbor­ga­li~ 1995
wels ga­moq­vey­nda. mas­Si aR­we­ri­lia sab­Wo­Ta re­
Ji­mis mier `xal­xis mtrad~ Se­rac­xi­li pa­tim­ris,
ia­gor kar­ga­re­Te­lis, igi­ve go­ra mbor­ga­lis, e. w.
`mar­ben­lis~ ga­nuw­yve­te­li gaq­ce­ve­bi sta­li­nu­ri
ba­na­ke­bi­dan. go­ras­Tvis gaq­ce­va da aTa­so­biT ki­
lo­met­riT da­So­re­bul ma­ta­reb­lis rel­sze daj­
do­ma aris, er­Ti mxriv, pro­tes­ti usa­mar­Tlo­bis
wi­naaR­mdeg, xo­lo meo­re mxriv, ga­mo­xa­tu­le­ba
Ta­vi­suf­le­bi­sa­ken swraf­vi­sa. `ada­mia­ni Ta­vi­si si­
coc­xlis man­Zil­ze sul wyvdiads ar miar­Rvevs?..~
_ svams kiT­xvas ba­na­ki­dan gaq­ceu­li go­ra mbor­ga­
li da Tvi­Ton­ve upa­su­xebs: `mar­be­na­li var, gav­
rbi­var imis­Tvis, rom vi­coc­xlo~.

15
Wa­b ua ami­r e­j i­b i

go­r a mbor­g a­l i


(naw­yve­ti)

i­yo mSve­nie­ri dro, ro­ca ba­na­kis yo­vel ba­rak­Si, yve­la­ze


Tval­sa­Ci­no ad­gil­ze eki­da stam­bu­rad da­beW­di­li, Car­Co­Si
Cas­mu­li da bu­ze­bis eq­skre­men­te­bis­gan Su­SiT da­cu­li sa­
pa­tim­ro ad­gi­le­bis `Si­na­ga­na­we­si~. es sit­yva vee­ba asoe­biT
ibeW­de­bo­da. uf­ro pa­ta­re­biT _ `uf­le­be­bi da mo­va­leo­be­bi~
da qve­moT teq­sti, ro­me­lic sa­mi mux­lis­gan Ses­dge­bo­da: `pa­
ti­mars ak­rZa­lu­li aqvs~, `pa­ti­ma­ri val­de­bu­lia~ da `sas­je­
lis zo­me­bi~. uf­le­be­bi­sa ara­fe­ri ewe­ra, rad­gan pa­ti­mars
uf­le­ba sru­liad araf­ri­sa hqon­da, yve­la­fe­ri ak­rZa­lu­li
iyo da ro­ca yve­la­fe­ri ak­rZa­lu­lia, ma­Sin yve­la­fe­ri ne­ba­
dar­Tu­lia. asec gax­ldaT, yve­la­fe­ri SeiZ­le­bo­da da amis
ga­mo iyo is dro mSve­nie­ri! ama­Si cu­di ara­fe­ria. ga­na vin­
mes, sad­me, ro­dis­me, vis­Tvis­me da ri­si­me uf­le­ba ne­ba­yof­
lo­biT miu­cia? uf­le­ba SeiZ­le­ba moi­po­vo, mii­ta­co, miiT­
vi­so, ga­mos­Za­lo, eS­ma­ko­biT Caig­do xel­Si, moi­pa­ro, mag­ram
Tu WkuaT­myo­fe­li xar, sa­Cuq­rad ar un­da moe­lo­de, rad­gan
is­to­riam daam­tki­ca, sa­var­Zel­Si mjdo­mi mu­cel­ze mo­xo­xia­
les pan­Ru­ris mets ara­fers ubo­Zebs. ase­Ti Se­xe­du­le­bis

17
Wa­bua ami­r e­j i­b i

Seq­mna-Se­mu­Sa­ve­ba ze­mox­se­ne­bu­li ga­na­we­sis ar­se­bo­bam moi­


ta­na da ami­tom ba­na­keb­Si yve­la­fe­ri SeiZ­le­bo­da, gar­da ada­
mia­nis mier ada­mia­nis eq­sploa­ta­cii­sa. amis uf­le­ba mxo­lod
Ce­kis­teb­sa da ka­no­nier qur­debs hqon­daT. igu­lis­xme­ba pa­
tim­ris ga­mo­ye­ne­ba um­Zi­mes sa­mu­Saoeb­ze da Si­na Tu xel­ze
mo­sam­sa­xu­ree­bad, anu la­qie­bad.
sam­wu­xa­rod, da­sa­ba­miT­vea cno­bi­li, rom bo­lo yve­la­
fers aqvs da im pe­ riod­ mac gaia­ ra, ro­ ca yve­la­ fe­ri SeiZ­
le­bo­da. ba­na­ke­bis mTa­var­ma sam­mar­Tve­lom ga­niz­ra­xa, pa­tim­
re­bis­Tvis uf­le­be­bi mie­ca. go­ra mbor­ga­li ir­wmu­ne­ba, rom
uf­le­be­bis mi­ni­We­bis pro­ce­si sa­qar­Tve­los uSiS­roe­bis sa­
mi­nis­tros Si­na­gan ci­xe­Si pir­vel­ma wa­moiw­yo am ci­xis eqim­
ma, xa­za­Zem, mi­si, anu go­ra mbor­glis Tan­das­wre­bi­Ta da, vai,
rom uneb­lie mo­na­wi­leo­bi­Tac. ase yo­fi­la:
gai­Ro orad­gi­lia­ni sak­nis ka­ri, ze­dam­xed­vel­ma xa­za­
Ze Ta­vi­si yu­Tian-Su­Se­bia­ni fer­Sli­TurT Se­mouS­va. sa­kan­
Si umal spir­tis sur­ne­le­ba dat­rial­da. ci­xis med­punqts
sa­de­zin­feq­cio ma­sa­le­biT ma­Sin nor­ma­lu­rad ama­ra­geb­dnen,
ami­tom ba­to­ni xa­za­Ze ga­mud­me­biT uf­ro RaJ­Ra­Ja gax­ldaT,
vid­re es al­bi­nos­sac ki Seh­fe­ris.
_ aaa, mob­rZan­diT, ba­to­no eqi­mo, mob­rZan­diT, ke­Ti­li
iyos Tqve­ni fe­xi! _ xma­maR­la mie­sal­ma sak­nis meo­re mdgmu­
ri, gva­rad ku­pa­ta­Ze, ri­Tac dis­cip­li­na uxe­Sad daar­Rvia:
Si­na­gan ci­xeeb­Si mxo­lod Cur­Cu­lia ne­ba­dar­Tu­li, xmiT la­
pa­ra­ki Tu sxva sa­xis rai­me xmau­ri sa­ja­ri­mo izo­la­to­riT
mTav­rde­ba.
_ SSS! _ gan­ ris­
xda xa­ za­Ze da Cur­ Cu­ liT hkiT­ xa: _ ras
uCi­viT?!
_ iR­bals, ba­to­no eqi­mo, iR­bals, _ xmiT­ve miu­go ku­pa­
ta­Zem, ra­zec eqim­ma, ze­dam­xed­vel­ma da yu­Tian-Su­Se­bian­ma
fer­Sal­ma er­Tdrou­lad dai­Si­Si­nes.
_ Tqven? _ ax­la go­ras See­kiT­xa xa­za­Ze.
_ max­ve­lebs, ba­to­no eqi­mo, Za­lian max­ve­lebs, _ wai­Civ­la
go­ram ya­si­dad.

18
go­r a mbor­ga­l i

xa­za­Ze ze­dam­xed­vels miub­run­da da uT­xra:


_ ax­ve­los aman. ax­ve­los! _ sTqva da wa­vi­da.
pa­ti­mar­ma dax­ve­le­bis, anu xmau­ris uf­le­ba mii­Ro!
ase dam­Tav­rda eqi­mis yo­vel­kvi­reu­li vi­zi­ti. TiT­qos,
ara­fe­ri, mag­ram mis mier naT­qvam­ma fra­zam di­di miT­qma-
moT­qma, da­va-ka­ma­Ti da cxa­re dis­ku­sie­bi ga­moiw­via. sul
sa­mio­de dRis Sem­deg be­rin­gis sru­ti­dan sa­xel­mwi­fos da­
sav­leT saz­Rvram­de yve­la sa­pa­tim­ro­sa da ba­nak­Si daiw­yo am
mov­le­nis Rrma ana­li­zi. in­te­re­si Te­mis mniS­vne­lo­biT iyo
ga­mow­veu­li, xo­lo gav­rce­le­bis tem­pi im cno­bi­li da ele­
men­ta­ru­li WeS­ma­ri­te­biT, rom verc er­Tma sa­xel­mwi­fo Tu
ker­Zo in­for­ma­ciis wya­rom ver uz­run­vel­hyo cno­bis gav­
rce­le­bis ise­Ti sis­wra­fe, ro­gor­sac sa­pa­tim­ro ad­gi­leb­ma
miaR­wies. dRe­sac mrav­lad aris ma­ga­li­Te­bi, ro­ca mov­le­na
jer ar mom­xda­ra, mag­ram ci­xem uk­ve daw­vri­le­biT icis, Tu
ra, da, sa­xel­dobr, ro­gor mox­da. in­for­ma­ciis gav­rce­le­bis
ase­Ti sis­wra­fis mi­ze­ze­bis wi­na­Se mec­nie­re­ba um­weo aR­moC­
nda. ami­tom faq­tis aR­niS­vniT dav­kma­yo­fil­deT. asea Tu ise,
dis­ku­siam alia­qo­Tam­de mi­su­li aJio­ta­Ji ga­moiw­via. xmac ki
gav­rcel­da, vi­Tom vor­ku­ti­sa Tu tai­Se­tis ro­me­li­Ra­ca ba­
nak­Si, er­Tma yo­fil­ma pro­fe­sor­ma meo­re yo­fil pro­fe­sors
sa­xe­Si Sea­fur­Txa, mag­ram es, sa­bed­nie­rod, mo­ri­gi `pa­ra­Sa~
aR­moC­nda.
kvle­vis sa­ga­ni Ta­vi­dan is iyo, aseT ga­mo­nak­liss xa­za­Ze
Ta­vi­si ini­cia­ti­viT dauS­veb­da Tu ara. am sa­kiT­xze sa­yo­vel­
Tao az­ri Se­da­re­biT io­lad Se­mu­Sav­da _ ar dauS­veb­da, da­
va­le­ba Seas­ru­la! es rom cxa­di Seiq­mna, ma­Sin ana­li­zi iqiT
wa­ri­mar­Ta, Tu ra un­da moh­yo­lo­da amas. az­ri gai­yo. er­Tni
am­bob­dnen, ua­re­si iq­ne­bao; op­ti­mis­te­bi, _ re­Ji­mi Sem­su­buq­
de­bao. skep­ti­ko­seb­ma imar­jves: xa­za­Zis am­nis­tias be­la­dis
gar­dac­va­le­ba moh­yva; be­la­dis gar­dac­va­le­bas _ ba­na­ke­bis
sis­te­ma­Si Sfo­Ti, ga­fic­ve­bi da ajan­ye­be­bi. axal­ma be­lad­ma,
_ saq­me ase win ver wa­vao, da xa­za­Zis wa­mow­ye­bu­li de­mok­
ra­ti­za­ciis pro­ce­si srul­hyo. es imiT ga­moi­xa­ta, rom ba­

19
Wa­bua ami­r e­j i­b i

na­keb­Si `aq­ti­vis sab­Woe­bi~ daar­sda, pa­ti­mar­ma am sab­Woeb­Si


sxva pa­tim­re­bis `ar­Ce­vis~ uf­le­ba mii­Ro. amis Se­de­gad amom­
rCev­leb­ma­ca da ar­Ceu­leb­mac `Si­na­ga­na­we­sis~ ga­nux­re­li aR­
sru­le­bis fun­qcia ikis­res da, aqe­dan ga­mom­di­na­re, da­bez­
Re­bis val­de­bu­le­bac. das­me­nis uf­le­bis ga­mo­ye­ne­bam TiT­
qmis sa­yo­vel­Tao xa­sia­Ti mii­Ro, rad­gan pro­ce­sis Sem­dgo­mi
sa­fe­xu­ri iyo `pi­ro­biT va­dam­de ga­Ta­vi­suf­le­bis~ per­speq­
ti­va, rac pir­vel rig­Si im pa­tim­re­bis­Tvis war­moad­gen­da
rea­lo­bas, vinc Si­na­ga­na­we­sis xel­myof­Ta das­me­nis uf­le­biT
sxva­ze xSi­rad da Se­de­gia­nad isar­geb­leb­da. de­mok­ra­ti­za­
ciam­de dam­sme­ni Ti­To-oro­la iyo da ima­Tac, mxi­le­bis Sem­
Txve­va­Si, Tavs moaW­rid­nen xol­me. ax­la saq­me iqam­de mi­vi­da,
rom oper­rwmu­ne­bu­lis ba­nak­Si Se­mos­vlis­Ta­na­ve mis ka­bi­net­
Tan dam­smen­Ta di­di ri­gi dge­bo­da. oper­rwmu­ne­bu­li drois
uqon­lo­bis ga­mo Ser­Ce­vis me­To­diT moq­me­deb­da da uar­yo­
fil­ni, rig­Si saa­To­biT yur­yu­tis Sem­deg, Sin xa­xam­Sra­li
brun­de­bod­nen, mag­ram mtki­ced icod­nen, rom am­je­rad ga­
mou­ye­ne­be­li das­me­na Sem­dgom­Si ueW­ve­lad ga­saR­de­bo­da.
pa­ti­mar­ma yve­la­fe­ri icis!
Si­na­ga­na­we­sis axal teq­stSi meoT­xe mux­li gaC­nda _ `pa­
ti­mars uf­le­ba aqvs~ _ Sa­vad, TeTr, qaT­qa­Ta qa­Ral­dze da
ga­ci­le­biT la­ma­zi Srif­tiT iyo da­beW­di­li, mag­ram buz­Tsa­
wi­naaR­mde­go Su­Se­bi wai­Res, rad­gan ma­Ti, dam­smen­Ta mi­marT,
civ ia­ra­Rad ga­mo­ye­ne­bis Sem­Txve­veb­ma ka­tas­tro­fu­lad ima­
ta. ai­ria mo­nas­te­ri, Zal­ze se­rio­zu­lad ai­ria. ase imi­tom
mox­da, rom pa­ti­mars uf­le­be­bi mie­ca. ro­ca saq­me xe­li­dan
im zo­mam­de wa­va, rom uf­le­bebs ne­ba­yof­lo­biT mog­ce­men,
ai, ma­Sin ico­deT, rom uk­ve nam­dvi­lad aRa­ra­fe­ri SeiZ­le­ba,
gar­da imi­sa, ri­si uf­le­bac mog­ces!
ase ic­va­la sa­xe ba­nak­ma.
go­ra mbor­ga­li or­mo­ci wlis asa­kam­de, anu axal­gaz­rdo­
ba­Si, anu ma­Sin, ro­ca yve­la­fe­ri SeiZ­le­bo­da imi­tom, rom
yve­la­fe­ri ak­rZa­lu­li iyo, ram­de­ni­me­jer ij­da. ba­na­ke­bi­dan
ram­den­jer­me gaiq­ca da ram­de­ni­me­jer swo­red amis­Tvis ij­

20
go­r a mbor­ga­l i

da, To­rem Zi­ri­Ta­di na­sa­mar­Tlo­ba er­Ti hqon­da. sxva da­na­


Sau­li, miu­xe­da­vad imi­sa, rom gul­xel­dak­re­fi­li ar yo­fi­
la, ve­ra­vin ve­ra­fe­ri daum­tki­ca, mxed­ve­lo­ba­Si Tu ar mi­
vi­RebT sis­xlis sa­mar­Tlis ko­deq­sis gar­kveu­li mux­le­bis
ugul­ve­bel­yo­fas, raic yo­vel­nai­ri gaq­ce­vis au­ci­le­be­li
Ta­nam­gzav­ria. sa­moc wels mi­ta­ne­bul­ma ru­seT­Si ra­Rac `Cai­
di­na~, Ta­vi isev ba­nak­Si amoh­yo, ro­ca ze­moaR­we­ril vi­Ta­re­
bas daak­vir­da, im das­kvnam­de mi­vi­da, rom Tu­ki gaq­ce­va saer­
Tod sai­dan­me iyo sa­Wi­ro, ra Tqma un­da, swo­red aqe­dan un­da
gaq­ceu­li­yo, ai, am areu­li mo­nas­tri­dan da, sa­xel­dobr, am­
si­So­ri­dan _ So­reu­li aR­mo­sav­le­Tis rki­nig­zis ma­gis­trals
swo­ri xa­ziT aTas xu­Ta­si-aTas Svi­da­si ki­lo­met­riT da­So­
re­bu­li, imier­po­la­ru­li ba­na­ki­dan. go­ra na­xe­var we­li­wads
em­za­de­bo­da! ase­Ti gaq­ce­ve­bi iS­via­Tia, vi­nai­dan am­de­ni xnis
gan­mav­lo­ba­Si mza­de­bas, vi­Ra­ca iq­ne­ba, Se­niS­navs da, ro­gorc
qar­Tve­le­bi it­yvian _ kar­gad me­yo­le! mza­de­bis geg­ma da xa­
ris­xi go­ras mier war­sul­Si Se­Ze­nil um­did­res ga­moc­di­le­
bas sav­se­biT eTa­na­de­bo­da da, Sec­do­ma ra saT­qme­lia, xar­ve­
zic ki ara­nai­ri dauS­via, amas Sem­dgom­Si da­vi­na­xavT.
ga­saq­ce­vi gza go­ras sa­mu­Sao ad­gil­ma apov­ni­na. saq­me ase
iyo: ro­de­sac aq ma­Ra­ro, ga­mam­did­re­be­li fab­ri­ka, per­so­
na­lis sac­xov­re­be­li da­ba da sxva au­ci­le­be­li na­ge­bo­be­bi
Sen­de­bo­da, ai­go saq­va­bec Ta­vi­si wyal­sa­qa­Ci­Ta da ko­leq­to­
re­biT. Tav­da­pir­ve­lad pa­ti­mar­Ta kon­tin­gen­tis ga­mo­ye­ne­ba
gan­zra­xu­li ar yo­fi­la, am sa­Wi­roe­bam me­re iCi­na Ta­vi da pa­
ti­mar­Ta sac­xov­re­be­li zo­nac aSen­da. erT-er­Ti ba­ra­ki zed
ko­leq­tor­ze daid­ga. go­ram po­la­ru­li zaf­xu­lis pe­riod­Si
qvis sam­tex­lo­ze xel­saw­yos me­kuW­na­ved imu­Sa­va. iq Se­mod­
go­mi­dan di­di yin­ve­bis ga­mo mu­Sao­ba wyde­bo­da da go­ram ax­
la ba­rak­Si, pa­tim­re­bis pi­ra­di niv­Te­bis me­kuW­na­veo­bas mih­yo
xe­li. es pri­vi­le­gi­re­bu­li Ta­nam­de­bo­ba mas si­be­rem, `meo­re
jgu­fis in­va­li­do­bam~ da sai­me­dod mi­ma­lul­ma as­ma­ne­Tian­
ma mia­ni­Wa. ga­zaf­xul­ze sam­tex­lo­Si mu­Sao­ba ga­nax­lda. ax­la
uk­ve bri­ga­di­reb­ma moiT­xo­ves, _ go­ra­ze ukeT iq ve­ra­vin

21
Wa­bua ami­r e­j i­b i

gvem­sa­xu­re­bao. go­ram, _ am me­kuW­na­veo­bas ver dav­Tmob, ori­


ves Se­vi­Tav­se­bo. uf­ro­se­bi da­Tan­xmdnen. ba­na­ki cxe­li hae­
riT Tbe­bo­da, go­ras sa­kuW­nao­Si gaT­bo­bis mi­li ba­ra­kis qve­
mo­dan amo­dio­da. imis mix­ved­ras, rom ia­tak­qveS ko­leq­to­ri
un­da yo­fi­li­yo, ar­cTu di­di ni­Wi un­do­da. go­ram orio­de
fic­ris ay­ra da hi­po­Te­zis Se­mow­me­ba wi­na zam­Tar­sve moa­xer­
xa. va­rau­di da­das­tur­da, ko­leq­to­ri iyo da ba­na­kis ga­re­
Tac ga­dio­da. gah­yva. zo­nis mav­Tul­xlar­Te­bi­dan oc­daa­Ti
met­ris da­So­re­biT Tu­jis xu­fiT da­xu­ru­li Wac iyo. amis
nax­vam go­ras Tav­Si gaq­ce­vis brwyin­va­le geg­ma Sva. igi mux­
leb­ze dae­ca, xe­le­bi cad aRap­yro da Wis xufs Seh­Ra­Ra­da:
_ Rmer­To, Rmer­To! aha, aba, ra aris es?! jer aseT mSve­
nie­re­bas mo­ma­ni­Web, yul­fSi Tavs ga­ma­yo­fi­neb da me­re msay­
ve­du­rob, _ es ra Cai­di­neo!..
yo­ve­li­ve amas un­da daer­Tos, rom ba­na­kis ad­mi­nis­tra­
cias gaq­ce­vis am­gva­ri sa­Sua­le­ba mxed­ve­lo­bi­dan hqon­da ga­
mor­Ce­ni­li. saer­Tod, im ga­da­sa­kar­ga­vi­dan gaq­ce­va, ma­Ti az­
riT, mxo­lod ui­me­do idiots Tu moep­ria­ne­bo­da. mar­Ta­lia,
war­sul­Si, anu ba­na­kis ar­se­bo­bis pir­ve­li wle­bis man­Zil­ze,
ori gaq­ce­va mox­da, mag­ram ori­ve sik­vdi­liT dam­Tav­rda da,
amas­Tan, ori­ve ga­mam­did­re­be­li fab­ri­ki­dan gan­xor­ciel­da
da ara sac­xov­re­be­li zo­ni­dan. gaq­ce­va­Ta ze­mo­moy­va­nil­ma
fi­nal­ma ad­mi­nis­tra­cia sa­bo­lood daaar­xei­na, xo­lo pa­tim­
rebs gaq­ce­va­ze fiq­ri daa­viw­ya. daa­viw­ya yve­las, go­ras gan­
zrax­vam­de ki­dev er­Ti ka­cis gar­da. es iyo mi­Sa fi­li­po­vi,
fes­viT cim­bi­re­li, im fa­na­ti­ko­se­bis Ca­mo­ma­va­li, vinc jer
ki­dev meC­vid­me­te sau­ku­ne­Si cen­tra­lu­ri ru­se­Ti­dan sa­mi
Ti­TiT pir­jvris we­ras ga­moeq­ca da obi­sa da eni­seis Suam­
di­na­re­Tis uR­ran tyeeb­Si ori Ti­TiT pir­jvris we­ris uf­
le­ba gai­naR­da. mi­Sa fi­li­povs `sta­ro­ve­ro­bi­sad­mi~ da­mo­ki­
de­bu­le­ba ba­nak­Si araf­riT gaum­JRav­ne­bia. kac­ma rom sTqvas,
Rmer­TTan in­ti­mu­ri sau­ba­ri ra sa­ja­rod ga­mo­sa­ta­ni saq­mea!
am mxriv fi­li­po­vi Rrma sai­dum­loe­bis lib­riT iyo mo­cu­li,
ami­si ara­vin ara­fe­ri ico­da, mag­ram ga­reg­no­bi­Ta da Tav­da­

22
go­r a mbor­ga­l i

We­riT rom sa­yo­vel­Tao yu­rad­Re­bas ip­yrob­da _ nam­dvi­lia.


es ka­ci po­la­re­Tis­pi­ra tai­ga­Si dai­ba­da. TxuT­me­ti wli­sa
uk­ve pro­fe­siu­li mo­na­di­re iyo, am saq­mis ma­ma­sa­viT ma­ga­
ri mcod­ne da mTel eni­sei­ze cno­bi­li msro­le­li. meo­re
msof­lio om­Si mo­xa­li­sed wa­vi­da. ma­Sin xe­lis mo­we­ra ico­da
da sro­la _ sxva ara­fe­ri. iq snai­pe­rad iyo. daz­ver­va­zec
dah­yav­daT. mtris zur­gSi erT-er­Ti rei­dis dros, mdev­ris
Se­sa­yov­neb­lad da­to­ve­bu­li, mZi­med daiW­ra da gons ger­ma­
nul hos­pi­tal­Si­Ra moe­go. im vi­reS­ma­ka ka­xe­li­sa ar iyos,
ga­mom­Zie­be­li Caa­civ­da, _ tyved ro­gor Ca­var­di, ga­mot­ydi,
To­rem ase da ise gi­za­mo!.. ra vi­ci, ba­to­no ga­mom­Zie­be­lo,
aba, ra giT­xra? aq rom va­gon­Si Seg­vya­res, rus­ma Cag­vke­ta
da, ram­de­ni xa­ni gva­ta­res, vin icis da, aki ger­ma­nel­ma gaa­
Ro va­go­nis ka­ri, _ Ca­mo­diT, tyvee­bi xar­To! ra­vi, aba?! ho,
fi­li­po­vi gons ki moe­go, mag­ram mex­sie­re­ba er­Tia­nad ga­mo­
ber­tyi­li aR­mouC­nda, sa­ku­Ta­ri gva­ric ki ve­Ra­raf­riT gaix­
se­na. sxva daW­ri­leb­ma `ne­pom­niaS­Ci~ daar­qves da ger­ma­nel
eqi­meb­sac es gva­ri uT­xres. we­li­wad­ze me­ti iq gaa­ta­ra. mo­
mag­rda, gaiq­ca, Seip­yres, daab­ru­nes. Sep­yro­bi­sas mi­Re­bu­li
Wri­lo­be­bis mo­Su­Se­bas ki­dev ram­de­ni­me Tve moun­da. am xnis
man­Zil­ze ges­ta­pom ba­re sam­jer moa­kiT­xa _ da­sax­vre­tad Tu
ba­nak­Si wa­say­va­nad, kac­ma ar icis. hos­pit­lis uf­ros­ma ar
gaa­ta­na, _ mo­var­CenT da me­re dax­vri­te­To. am sa­SiS­roe­ba­Si
iyo, rom uk­ve TiT­qmis ga­mo­jan­sa­Re­buls, vla­so­ve­le­bi es­
tum­rnen, Ta­vis jar­Si mii­pa­ti­Jes. mi­Sa fi­li­pov­ma es gag­rZe­
le­ba ar­Cia, _ ra­Ra ges­ta­poe­lebs da­vex­vre­ti­no, vla­so­vis
sa­la­fav­ze mov­Ro­nier­de­bi da par­ti­za­neb­Tan ga­viq­ce­vio.
fi­li­po­vis ga­mo­jan­mrTe­le­ba ima­Sic ga­moi­xa­ta, rom mex­sie­
re­ba daub­run­da, vla­sov­Tan Ta­vi­si gva­riT iyo da Ta­vi­si­
ve gva­riT gaiq­ca par­ti­za­neb­Tan. uk­rai­nis gan­Ta­vi­suf­le­bis
Sem­deg ar­miis erT-erT na­wil­Si Cai­ric­xa, da­sav­leT­Sic io­
ma, aR­mo­sav­leT­Sic, Sin or­moc­da­Ter­Tme­ti wlis da­saw­yis­Si­
Ra dab­run­da. isev na­di­ro­bas mih­yo xe­li, da­col­Svil­da da
cxov­rob­da ma­ma­pa­peul skit­Si mSvi­dad da aum­Rvrev­lad oc­

23
Wa­bua ami­r e­j i­b i

dar­va wlis man­Zil­ze, sa­nam raio­nul cen­trSi dai­ba­reb­dnen.


gaem­gzav­ra da aRarc dab­ru­ne­bu­la, TxuT­me­ti wlis pa­tim­
ro­ba iSov­na, mkac­ri re­Ji­mis ba­na­keb­Si sas­je­lis mox­diT.
ia­fad ga­dar­Ca! saq­me is aris, rom uk­rai­nis ro­me­li­Rac
saol­qo qa­la­qis ci­xe­Si, swo­red im wli­na­xev­ris man­Zil­ze,
ro­ca mi­Sa fi­li­po­vi da­ku­wul-dam­tvreul sxeuls ger­ma­
nel­Ta hos­pi­tal­Si iSu­Seb­da, di­dis gul­mod­gi­ne­biT ja­
la­Tob­da ka­ci, ro­me­lic mi­xeil fi­li­po­vad iyo cno­bi­li.
gan­ge­bis ne­biT ja­la­Tis kva­lis sas­wau­leb­ri­vi gaq­ro­ba da
hos­pit­li­dan mi­Sa fi­li­po­vis vla­so­ve­leb­Tan ga­da­bar­ge­bis
Ta­ri­Re­bi er­Tma­neTs daem­Txva. sam­Zeb­ro or­ga­noe­bi ja­laTs
im­Ta­viT­ve di­dis ru­du­ne­biT dae­Zeb­dnen da, ra Tqma un­da,
sa­xel­mwi­fo­Si ram­de­ni fi­li­po­vic moi­Zeb­ne­bo­da, yve­las asa­
val-da­sa­va­li Seis­wav­les. mi­Sa fi­li­povs jer ki­dev aR­mo­
sav­le­Tis fron­tze yof­ni­sas Ca­moar­Tves Cve­ne­ba, Tu sad
im­yo­fe­bo­da ze­mox­se­ne­bu­li wli­na­xev­ris man­Zil­ze. ro­ca ja­
la­Tis mig­ne­bas saS­ve­li aRar daad­ga, ma­Sin im ger­ma­nu­li
hos­pit­lis am­ba­vi gaix­se­nes. arc ru­seT­Si, arc ger­ma­nie­bis
ar­qi­veb­Si, hos­pit­li­sa ara­fe­ri aR­moC­nda; ga­mo­Zie­bis xel­mi­
saw­vdom­ze verc iqaur eqim­Ta­ga­ni Tu uf­ros­Ta­ga­ni ga­moi­na­
xa vin­me; fi­li­po­vis mier da­sa­xe­le­bu­li avad­myo­fe­bi­sa da im
pir­Ta pov­na, vinc igi hos­pit­li­dan vla­so­vis ar­mia­Si waiy­va­
na, SeuZ­le­be­li aR­moC­nda. es ga­sak­vi­ri arc aris, rad­gan mi­
Sa fi­li­po­vi­viT gvar­Sec­vli­li tyve im ger­ma­nul hos­pi­tal­
Si da vla­so­vis laS­qar­Si blo­mad iq­ne­bo­da. ax­la ise­Te­bi,
vinc Sin Tu uc­xoeT­Si Ta­vi­si dRiT dai­xoc­nen? an omi­sa­ve
wleb­Si ram­de­ni ga­dai­Rer­Ra da ram­de­ni ara, vin icis? er­Ti
sit­yviT, mi­Sa fi­li­pov­ma hos­pi­tal­Si yof­na ve­raf­riT daam­
tki­ca. sa­ma­gie­rod, ga­moC­nda er­Txel va­da­mox­di­li, gaux­sne­
li da­na­Sau­lis­Tvis xel­meo­red da­pa­tim­re­bu­li ka­ci, vinc
xe­li daa­do, _ es is ka­cia, vi­si fo­to­su­ra­Tic maC­ve­ne­To! _
er­Ta­der­Ti coc­xa­li ka­ci, ro­me­lic ja­la­Tis moR­va­weo­bis
Sem­swrec iyo da, fi­li­po­vis eW­viT, Ta­nam­dgo­me­lic. er­Ti,
rom fo­to­su­ra­Ti wi­nas­war uC­ve­ne­biaT; meo­re _ sam­Sob­los

24
go­r a mbor­ga­l i

Ra­la­tis­Tvis er­Txel sas­jel­mox­di­li da meo­red, sxva imav­


droin­de­li bo­rot­moq­me­de­bis­Tvis pa­su­xis­ge­ba­Si mi­ce­mu­li
pa­ti­ma­ri, oRond dax­vre­ta aic­di­nos, yve­la­fers it­yvis; me­
sa­me, yve­la drois sam­Zeb­ro pro­ce­si­sa da da­na­Sau­lis ga­
mo­Zie­bis­Tvis da­ma­xa­sia­Te­be­li, `gaux­sne­li saq­mis da­xur­vis~
sa­Wi­roe­baa. ager, oc­daa­Ti wlis gaux­sne­li da­na­Sau­li da,
ager, mSve­nie­ri mi­Sa fi­li­po­vi, ro­me­lic Ta­vis si­mar­Tles
ver am­tki­cebs...
TxuT­me­ti we­li­wa­di!
ase­Ti ga­mo­nak­li­se­bis ar­se­bo­bas yve­la qvey­nis yo­ve­li
pa­tio­sa­ni iu­ris­ti daa­das­tu­rebs.
mi­Sa fi­li­po­vi bu­ne­biT Wkvia­ni ka­ci gax­ldaT, ga­mo­Zie­
bis pro­ces­Si xe­dav­da, rom vi­Rac ga­rew­ris ma­giv­rad laf­
das­xmuls dax­vre­tiT un­da daem­Tav­re­bi­na si­coc­xle, mag­
ram ga­mo­sa­va­lic ar Can­da da vi­Ta­re­bas, TiT­qmis Seu­rig­da
ki­dec. sa­fiq­re­be­lia, ama­Si mi­si ori Ti­TiT Tay­van­sa­ce­mi
Rmer­Tic mo­na­wi­leob­da. ro­ca ga­na­Ce­ni wau­kiT­xes, _ TxuT­
me­ti we­li­wa­di mo­ge­sa­jao, jer ve­ra­fe­ri gai­go, daib­na da
ro­ca gons moe­go, mi­si pir­ve­li reaq­cia uki­du­re­si gan­cvif­
re­ba iyo, rom dax­vre­tas ga­dar­Ca.
drom gaia­ra, gan­cvif­re­ba­mac gaia­ra. mi­Sa fi­li­pov­ma
yve­la im pir­Ta amom­wu­ra­vi sia Sead­gi­na, vi­sac mi­si si­mar­
Tle SeeZ­lo dae­das­tu­re­bi­na da maT Zeb­nas mih­yo xe­li. xu­
Ti wlis yo­vel­dRiu­ri, da­Ji­ne­bu­li Sro­mis Se­de­gad dar­CaA
gag­zav­ni­li we­ri­le­bis, gan­cxa­de­be­bi­sa Tu sa­Civ­re­bis as­le­
bi­Ta da mi­Re­bu­li pa­su­xe­biT sav­se ori sqe­li sa­qa­Ral­de da
gac­rue­bu­li ime­de­bi. mis­ma im afo­riz­mma, rom `Tu sxveb­
ma ver Ses­Zles Se­ni si­mar­Tlis dad­ge­na, ma­Sin Ta­vad un­da
daad­gi­no igi~, sru­li kra­xi ga­ni­ca­da da mis ma­giv­rad iS­va
meo­re: `ro­ca sxvebs ar surT da­gib­ru­non war­Tmeu­li, ma­Sin
Ta­vad un­da daib­ru­no~. saer­Tod, mi­Sa fi­li­po­vi afo­ris­
tu­lad az­rov­neb­da, es saq­me exer­xe­bo­da da er­Txel, ro­ca
go­ra mbor­ga­li Ta­vis sa­kuW­naos­Tan lod­ze ij­da da da­sa­
lier­ze mit­mas­nil, um­weod mbJu­tav mzes gas­cqe­ro­da, gver­

25
Wa­bua ami­r e­j i­b i

diT miuj­da, dar­wmun­da, _ ara­vin gvis­men­so, da ki­dev er­Ti


afo­riz­mi sTqva: `nam­dvil saq­mes pa­ta­ra ris­ki usa­Tuod un­
da ax­ldes!~
_ swo­ria, _ miu­go go­ram. _ ager be­lo­vi. xe­dav? fe­xi­sad­
gil­Si Se­dis. ris­kia!
_ ro­gor?.. _ co­ta Sec­ba mi­Sa fi­li­po­vi.
_ fi­ca­ri rom Caut­ydes?
fi­li­pov­ma gai­Ri­ma da sTqva:
_ ra­Rac un­da gTxo­vo.
_ eg Txov­na risks Sei­cavs?
_ im risks, rom SeiZ­le­ba ua­ri miT­xra.
_ sTqvi.
fi­li­pov­ma pa­ta­ra xans iyoy­ma­na.
_ Se­ni so­ro un­da ga­mo­vi­ye­no, _ go­ras sa­kuW­naos gu­lis­
xmob­da.
_ ro­gor ga­moi­ye­neb?
_ iat­ki un­da av­ya­roT, sa­mio­de fi­ca­ri. Ra­miT ka­ci mo­va,
ia­tak­qve­SeT­Si ra­Ra­cas da­mi­to­vebs.
_ so­ro­Si ro­gor Se­mo­va?.. kli­te adevs.
_ zur­gis fic­re­bic un­da av­ya­roT da isev iq­ve ya­si­dad
da­va­mag­roT. mox­snis, Se­va. das­to­vebs, ga­mo­va, fic­rebs isev
daa­mag­rebs. vet­yvi, ro­me­li fic­re­bi iq­ne­ba ay­ri­li _ TviT
so­ro­Sic da zur­gi­da­nac.
_ et­yvi?..
_ Ce­mi Zma Ca­mo­vi­da. pae­ma­ni mom­ces. sa­Ra­mo­Ti vet­yvi.
am saub­ris man­Zil­ze go­ra kvla­vin­de­bu­rad mzes gas­cqe­
ro­da. me­re fi­li­povs Tva­li Tval­Si gau­ya­ra da hkiT­xa:
_ ra ici, Cem­Tan ege­Ti la­pa­ra­ki SeiZ­le­ba?
_ vi­ci, SeiZ­le­ba.
_ ga­mo­dis, rom men­do­bi.
_ gen­do­bi.
_ ma­Sin isic un­da miT­xra, ra un­da da­gi­to­vos.
_ ir­mis bew­vis tan­sac­me­li, un­te­bi... ki­dev ra­Rac-ra­Ra­
ce­bi.

26
go­r a mbor­ga­l i

_ ru­ka? _ kar­ga xnis me­re­Ra ikiT­xa go­ram.


_ ru­ka, seq­stan­ti, kom­pa­si. Sar­San rom iyo, sia mi­ve­ci...
moi­ca, Sen ege­ni ra­tom gain­te­re­sebs?!
_ wa­mo, av­ya­roT, _ uT­xra go­ram.
sa­kuW­nao­Si Se­vid­nen.
_ am­de­ni da­xe­lov­ne­bu­li ja­Su­Si, rac am ba­nak­Sia, uc­xoe­
Tis arc erT sa­xel­mwi­fos ara hyavs. eg­re, pir­da­pir, saq­me­Si
ga­mouc­de­li ka­cis ndo­ba SeiZ­le­ba? _ usay­ve­du­ra go­ram.
_ SeiZ­le­ba. xa­bi­bu­lac ik­ma­reb­da da... _ fi­li­pov­ma ube­Si
xe­li afa­Tu­ra, qa­Ral­di amoi­Ro, da­xe­da da go­ras gau­wo­da.
qar­Tu­lad ewe­ra:
`go­rav! es mi­Sa fi­li­po­vi aqau­ri ka­cia, kai ka­cia. ga­
moad­ge­biT er­Tma­neTs. re­zo~.
_ kvi­ca­Ze! _ gai­Ri­ma go­ram. _ sad na­xe?
_ ian­var­Si, da­ma­te­bi­Ti ga­mo­Zie­bi­dan rom mov­yav­di aqeT,
eni­seis gan­ma­na­wi­le­bel­Si na­vi­ga­ciam­de er­Tad vi­ya­viT, dav­
Zma­kac­diT. ico­da, rom aqa xar.
_ es qa­Ral­di sul ji­be­Si ge­do?
_ ba­liS­Si mqon­da. dRes amo­vi­Re.
_ aqam­de ra­tom ar mo­me­ci?
_ gi­yu­reb­di.
_ re­zo ro­dis aiy­va­nes, ga­reT ram­de­ni xa­ni iyo?
_ eq­vsi Tu Svi­di Tvis win. Tve­na­xe­va­ri ia­ra.
go­ra da­fiq­rda, gai­Ri­ma:
_ eg sul eg­rea. kar­gad gar­bis, cu­dad ima­le­ba.
saq­mes mor­Cnen. mi­Sa fi­li­pov­ma sTqva:
_ iq­ne­ba ajo­bos, aqau­ro­bas Ta­vi mia­ne­bo?
go­ram eW­viT Se­xe­da.
_ Ce­mi was­vlis Sem­deg SeiZ­le­ba gaiT­qvas, rom Sen Se­mi­
ked­le. usia­mov­ne­be­bi Seg­xvde­ba. iq­neb sjobs, sxva mo­vi­des?
_ ise­Ti rom mo­vi­des, rom qeq­vas mih­yos xe­li, sa­ma­lavs
miag­nos da gag­qur­dos... an ga­gam­xi­los?.. ege­Ti Sem­Txve­va
ya­ra­gan­da­Si mqon­da, gam­qur­des... Tu we­sie­ri ka­ci mo­vi­da,
cu­dub­ra­lod ra­tom un­da dai­Cag­ros?.. ra ici, vin mo­va.

27
Wa­bua ami­r e­j i­b i

_ mar­Ta­li xar.
es im ga­zaf­xul­ze mox­da, bri­ga­di­reb­ma me­kuW­na­ved go­ra
rom moiT­xo­ves. er­Ti maT­ga­ni mi­Sa fi­li­po­vi iyo.
Se­mod­go­ma dad­ga, sam­tex­lo dai­xu­ra. co­ta xnis Sem­deg
mi­Sa fi­li­povs umaR­les­ma sa­sa­mar­Tlom rea­bi­li­ta­ciiT ga­
Ta­vi­suf­le­ba ac­no­ba. Cans, im da­ma­te­biT­ma ga­mo­Zie­bam da­de­
bi­Ti Se­de­gi moi­ta­na, `sa­mar­Tal­ma pu­ri Wa­ma~. sa­nam ba­na­kis
ad­mi­nis­tra­ciam sa­Wi­ro sa­bu­Te­bi mii­Ro, Tve­ze me­ti ga­vi­da,
uda­na­Sau­lo dam­na­Sa­vis dam­Tav­re­bu­li sam­za­di­si mem­kvid­
reo­biT go­ras er­go, im uzar­ma­za­ri man­Zi­lis gav­lis­Tvis
sa­Wi­ro yve­la­nair cno­beb­Tan, gan­mar­te­beb­Ta­na da rCe­va-da­
ri­ge­beb­Tan er­Tad.
ga­mar­Tle­bul sta­ro­vers, ro­gorc iq­na, dau­Za­xes.
es seq­tem­bris da­saw­yis­Si iyo.

go­ra Wa­Si ga­mo­xox­da, ze­ze ad­ga, Rrma amo­sun­Tqvas daf­


ru­tu­ne­ba amoa­yo­la, Wis sar­qvels far­nis Wav­li miab­ji­na.
kar­Si Sa­vi pur­ga mZvin­va­reb­da. mia­yu­ra, kvne­sis mag­va­ri ram
gai­go­na.

`ro­go­ri nac­no­bi xmaa! ra­Rac iseTs waa­gavs, ro­dis­Rac rom


msme­nia da mex­sie­re­ba­Si Cam­rCa... mSo­bia­re qa­lis kvne­saa?! ki,
ma­Sin... is qa­li zus­tad ase kvne­so­da _ grZel naw­yve­te­bad, gan­
wi­ru­lad~.

er­Txans ki­dev us­mi­na da Cac­ma-da­xur­vas mih­yo xe­li: Tbi­


li sac­va­li, mo­xe­ris svit­ri, ir­mis bew­vis Sar­va­li, Cuq­Cu­
ri un­te­bi, ir­mi­sa­ve ka­piu­So­nia­ni ze­da­ta­ni dun­duls qve­viT
mkvid­rad Se­mo­sak­ra­vi zor­tiT. me­re yu­re­bia­ni bew­vis qu­di,
amis ze­moT re­zi­nis we­bo­Si amov­le­bu­li ti­los qar­gaum­ta­ri
ba­la­xo­ni da sul ga­re­dan _ TeT­ri, wvi­ve­bam­de CaS­ve­bu­li,
usaS­ve­lod far­To ni­Rab­xa­la­Ti, ro­mel­sac sa­gan­ge­bo kon­
struq­ciis wya­lo­biT, kar­vis ma­giv­ro­bac un­da gae­wia.
qa­ma­ri Se­moir­tya, wel­Si xel­ni­Ca­bi gai­Ca­ra. Zirs zur­

28
go­r a mbor­ga­l i

gCan­Ta ido. ima­ze ga­mob­mu­li ba­wa­ri qa­mar­ze Sei­ba da gai­


na­ba.
mSo­bia­re qa­li kvla­vin­de­bu­rad kvne­so­da. go­ram mar­jve­
na ko­leq­to­ri­dan xa­ra­Co ga­moi­Ro, zed Sed­ga, Wis sar­qvels
be­We­biT miaw­va. sar­qve­li daiZ­ra, mag­ram ar­cTu xa­li­sia­nad
_ ze­ mo­
dan blo­ mad Tov­ li edo. Rri­ Wo ga­moC­nda da pur­
gam kvne­sas Ta­vi mia­ne­ba, ki­vi­li mor­To. mo­gu­du­lad is­mo­da,
ro­gorc me­zo­be­li bi­ni­dan... ki­dev er­Ti Za­lis­xme­va da sar­
qve­li gan­ze ga­dai­wia.
Wa ax­di­li iyo. pur­ga kio­da. go­ram Ta­vi ah­yo, mii­xed-
moi­xe­da. wyvdia­di id­ga, mki­va­ni gri­ga­li mi­liar­do­biT ga­yi­
nul fifqs daa­bo­ria­leb­da, mtka­vel­ze ara­fe­ri Can­da.

`ase imi­tom bne­la, rom Ra­mea? imi­tom, rom Sa­vi pur­gaa? Tu


imi­to­mac da imi­to­mac?.. TeT­ri wyvdia­di! ase jer ki­dev ko­li­
ma­ze da­var­qvi, ba­ra­ki­dan sa­sa­di­lom­de gab­mul Toks rom miv­
yve­bo­di xol­me _ TeT­ri wyvdia­di!.. TiT­qos, as­vlac SeiZ­le­ba,
go­rav!~

Tov­lze avi­da, Wa­Si Ca­ki­de­bul ba­wars da­xe­da, axal­gaz­


rdo­bis­droin­del mo­go­ne­bas Seh­Ri­ma... ya­ra­gan­da­Si, du­bov­
ka­ze or­moc­da­sam­met­ria­ni xvre­li gai­ta­nes. ken­WiT pir­ve­li,
anu is, vi­sac bo­lo ori mtka­ve­li un­da gae­ta­na da ga­su­li­
yo, kar­pu­xi­ni gax­ldaT. am kacs `xvre­le­bis gi­Ji~ er­qva, vi­
nai­dan ram­de­ni­me war­ma­te­bu­li gaT­xris mo­na­wi­le iyo da er­
Txe­lac ver gaiq­ca: `bo­lo na­bi­jis una­ri~ ar gaaC­nda, Ria­ze
gas­vli­sa _ iq, Se­saZ­loa, ges­ro­lon!
Cam­wkriv­dnen _ kar­pu­xi­ni, ku­cen­ko, or­Toi­Ze, go­ra, bog­
da­ni. kar­pu­xin­ma mi­wa gaan­gria, siom Se­moa­wia, gas­vlaa sa­Wi­
ro. kar­pu­xins mkvdris ga­Se­Se­bam da­ria xe­li _ verc ram gai­
go­na, arc ku­cen­kos mier dun­dul­Si naC­xvle­ti da­nis wve­ri
ug­rZvnia. mo­ri­viT ido, So­ki!.. bog­dan­ma sTqva:
_ go­ra, kiev­Si ko­leq­cio­ners vic­nob, pre­zer­va­ti­vebs
ag­ro­vebs, xu­Tas­ze me­ti aqvs! Ta­vad cve­da­nia, im­po­ten­ti...

29
Wa­bua ami­r e­j i­b i

`ki, im­po­ten­ciac sxva­das­xva­nai­ria. bo­lo, ga­dam­wyve­ti


na­bi­ji! eg yve­la­fer­Si Zne­lia, yo­vel­Tvis Wirs... pur­ga isev
ki­vis. ga­mo­da­re­bas mSo­bia­robs?.. de­das tki­vi­li akiv­lebs.
bavSvs _ bo­lo, `ga­dam­wyve­ti na­bi­ji~ uWirs, yoy­ma­nobs, dai­
ba­dos Tu ara?.. ar aris sa­yoy­ma­no? iq ar ur­Cev­nia? siT­bo­Si,
si­maZ­Rre­Si, sim­Svi­de­Si. de­debs yve­la­ze uf­ro al­baT swo­red
bav­Svis yoy­ma­nis dros stki­vaT... pur­ga Se­niT mSo­bia­robs da
ami­tom ki­vis. yoy­ma­nob? gvia­ni ro­dia, Cab­run­di... ra­Ras ud­ge­
xar, go­rav, sa­ku­Tar Tavs um­tki­ceb, rom mSvi­di xar da araf­
ris Si­Si ici?.. Cav­brun­de? uk­ve da­vi­ba­de, yoy­ma­ni ara­so­des
mqo­nia, fiq­ri mqon­da da isic Wa­Si dar­Ca. pur­gam un­da ga­miy­
va­nos sam­Svi­do­bos, er­Ta­der­Ti Se­saZ­leb­lo­baa. da­vi­ba­de! xa,
xaa, am­je­rad xal­va­To­ba iyo, ad­vi­li mSo­bia­ro­ba! pir­ve­li, ro­
ca qvey­nie­re­bas mo­vev­li­ne, ToT­xmet­na­xe­va­ri gir­van­qa vyo­
fil­var, eq­vsi ki­log­ra­mi oras gram­nak­leb. ma­Sin gir­van­qo­ba
iyo. ro­go­ri ga­sa­Ce­ni vi­ya­vi! meo­red ka­ris Rri­Wo­Si gaZ­ro­ma
mo­mix­da. viw­ro iyo, oxe­ri, im­de­nad viw­ro, rom yve­la­fe­ri ga­
vi­xa­de, meoT­xe cda­ze­Ra ga­ve­tie. es sa­qar­Tve­lo­Si iyo, pe­ran­
gis ama­ra mo­mix­da sia­ru­li. kar­gi, rom zaf­xu­li id­ga. me­sa­med
_ ya­ra­gan­da­Si, glej­viT was­vli­sas, man­qa­nia­nad, Txri­li da
brus­tve­ri... meoT­xe nam­dvil da­ba­de­bas hgav­da, xvre­li viw­ro
da grZe­li iyo, Zlivs ga­vaR­wie. es me­xu­Tea, ko­leq­to­ris Wam
mSva da pur­gam. meoT­xe da me­xu­Te mSo­bia­ro­ba, qa­le­bis­gan ga­
mi­go­nia, sul ad­vi­li yo­fi­la... pir­ve­lad, de­da­Ce­mis sit­yviT,
pe­ran­giT da­vi­ba­de, meo­re­dac _ nac­ri­fe­ri pe­ran­gi mec­va. me­sa­
med da meoT­xed _ ya­ra­gan­da­Si, ori­ve­jer xa­mi ti­los pe­ran­gi,
ki­na­Ram da­vix­rCe. es me­xu­Te da­ba­de­baa, TeT­ri pe­ran­gi maqvs...
Ta­viT fe­xe­bam­de bew­veul­Si var gax­veu­li, am­de­ni arc erT Tbi­
li­sel la­maz­mans ar eq­ne­ba da, sa­naZ­leos dav­deb, da­ba­de­bi­sas
zur­gCan­Ta Ze­xor­ciels ara­vis ga­moh­yo­lia! amo­vi­RoT da ga­
vud­geT gzas qvis sam­tex­los­ken... ra xa­nia, aq dge­xar da ra­Rac
si­su­le­leeb­ze fiq­rob. xom daum­tki­ce sa­ku­Tar Tavs, rom uSi­
Sa­ri xar da `fe­xeb­ze gki­dia ori da aTi Sau­ri~? kma­ra, `wa­di,

30
go­r a mbor­ga­l i

Svi­lo, Sko­la­Si~, To­rem mo­va bua da Seg­Wams!.. mar­Ta­li xar.


pur­ga­Si gu­Sa­gebs xSi­rad amow­me­ben, e mand, ki ar Ca­moia­ron-
da! gau­mar­jos qvis sam­tex­los, ro­gorc ime­di­sa da sa­soe­bis
sa­xes, gi­na _ xats. ve­raf­riT da­vad­gi­ne, ro­me­lia uf­ro mar­Te­
bu­li, sa­xe Tu xa­ti? ier­sa­xe­sac xma­ro­ben... ka­co, ra da­va-ka­ma­
Ti agit­yda, ro­me­lic gne­bav­des, is iyos swo­ri da mar­Te­bu­li.
saq­mes mi­xe­de!..~

go­ram ba­wa­ri mo­zi­da, zur­gCan­Ta amoi­ta­na. Wis sar­qvels


ejaj­gu­ra, mZi­me iyo. ro­gorc iq­na, Cas­va bu­de­Si. niC­biT
Tov­li mia­ya­ra, mias­wor-moas­wo­ra, ni­Ra­bi ri­gia­nad moir­go
da daiZ­ra.

`aRa­ra­fe­ri un­da, da­nar­Ce­ni qar­buq­ma imu­Saos. xu­Ti wu­


Tis Sem­deg qvey­nie­re­ba­ze yve­la­ze kox­ta da Wkua­max­vi­li Tov­
lis ba­buac ki ve­Rar ipov­nis ad­gils, sai­da­nac go­ra mbor­ga­li
amoZ­vra... sam­xre Rve­de­bi zo­ma­ze ga­nie­ri mom­svlia. da­va­viw­
roeb. yve­la-yve­la da, am yia­meT­sa da war­Rvna­Si, amo­de­na tvir­
TiT sia­ru­li ro­go­ria!.. mar­jvniv _ gzam­de da me­re gziT _ sa­
mi ki­lo­met­ri... Прощай, преступная братия, на хлеб беспечный
падкий род. И вы, погоны золотые, и ты, покорный жребью сброд.
es ana­to­li iva­niC Sul­cis Se­dev­ria, Sua aziis gaq­ce­va­Si SeT­
xzu­li... TeT­ri wyvdia­di! ra­ki sul ax­la­xan iS­viT, ba­to­no go­
ra, Tval­Ta­xed­vis sa­kiT­xi, mo­gex­se­ne­baT, er­Txans ga­dauW­re­li
dar­Ce­ba. ami­tom, jer ora­si na­bi­ji _ zus­tad da­sav­le­Tis­ken.
or­moc­daa­Ti uk­ve gav­li­lia. ge­zi Se­va­mow­moT... kom­pa­sis isa­ri
zo­ma­ze me­tad ner­viu­lobs, mag­ram es ar aris mag­ni­tu­ri qa­riS­
xa­li. swo­rad miv­di­varT, viT­va­loT na­bi­ji~.

mi­dio­da go­ra, Tov­lis fif­qe­bis ko­rian­tels miar­Rvev­


da, fex­TqveS ar iyu­re­bo­da. ec­qi­ra ki­dec, wels qve­viT
mainc ve­ra­fers dai­na­xav­da. TaT­man­ze da­mag­re­bul kom­pass
wa­ra­ma­ra das­cqe­ro­da. ase­Ti si­zus­te, iq­neb sa­Wi­ro arc iyo.

31
Wa­bua ami­r e­j i­b i

sam­tex­los­ken mi­ma­va­li gza go­ras ge­zis per­pen­di­ku­la­ru­


lad mie­mar­Te­bo­da, iri­ba­dac ev­lo, mi­sag­nebs mainc ver as­
cde­bo­da, Tu mix­vde­bo­da, rom gza­ze Ses­dga fe­xi. mix­ved­ra
ki av­to­man­qa­ne­bis mier zaf­xul­Si da­to­ve­bu­li na­bor­bla­re­
biT SeiZ­le­bo­da, sxva orien­ti­ri ar iyo. bo­lo oci na­bi­ji
jox­da­kar­gul usi­naT­lo­sa­viT ia­ra _ mi­wis re­liefs fe­xis­
gu­le­biT sin­jav­da. ora­si na­bi­ji daiT­va­la, Se­Cer­da, fa­ra­ni
Car­To, kom­pass da­xe­da.

`swo­rad miv­lia, na­bor­bla­re­bi aq sad­Rac un­da iyos, es


man­Zi­li ram­de­ni­me­jer maqvs Tva­liT ga­zo­mi­li da im va­rau­
diT, rom pur­ga­Si na­bi­ji uf­ro mok­le meq­ne­bo­da. ma­Sa­sa­da­me,
cdo­mi­le­ba Tu ki­dev aris, mniS­vne­lo­va­ni _ ga­mo­ric­xu­lia.
Tov­lic da­ba­lia, un­da vig­rZno. aba, go­rav, aTio­de na­bi­ji
win!.. aris! ro­gor ga­daux­ve­tia, mi­wa, TiT­qmis SiS­ve­lia... qa­ri
Crdi­loe­Ti­saa, zur­gSi mo­maw­ve­ba. wa­ve­diT! am sam ki­lo­metrs
erT saaT­Si nam­dvi­lad ga­viv­li... ki­dev er­Txel vian­ga­ri­SoT?..
mo­di!.. dRes, anu oc­da­sam oq­tom­bers da­vi­ba­de, oc saaT­ze. oc­
daer­Ti saa­Tis­Tvis gav­li­li meq­ne­ba sa­mi ki­lo­met­ri da bar­
xa­nia­ni ci­ga ame­ki­de­ba. tun­driT, ug­zod, zur­gis qa­ris miu­
xe­da­vad, saaT­Si or ki­lo­met­rze me­ti ver ga­mo­mi­va. xval, di­
lis rva saa­Tis­Tvis, anu wa­mos­vli­dan Tor­me­ti saa­Tis Sem­deg,
ba­naks oc­da­xu­Ti ki­lo­met­riT viq­ne­bi da­So­re­bu­li. mi­vi­RoT
ka­tas­tro­fu­li va­rian­ti, rom pur­ga ama­Ram­ve Cac­xre­ba da di­
lis ga­daT­vli­sas, ese igi, ro­ca pa­tim­rebs di­lis cvla­Si gaiy­
va­nen, ka­ci daak­lde­baT. xe­la­xal ga­daT­vla-gad­moT­vlebs ki­
dev ori saa­Ti das­Wir­de­ba. aTi saa­Tis­Tvis imis dad­ge­nas daiw­
ye­ben, Tu sa­xel­dobr vin ak­liaT.
go­ra!..
ax­la imis dad­ge­nas Seud­ge­bian, ga­vi­qe­ci Tu mi­ma­sak­la­va
vin­mem da na­buq­Si, an sxva­gan sad­me dam­fla? da­vuS­vaT, dar­
wmun­dnen, rom ga­vi­qe­ci. ro­gor, sai­dan da saiT? saer­Tod, dai­
je­re­ben, rom oq­tom­bris meo­re na­xe­var­Si sam­xre­Tis­ken wa­ve­
di?.. er­Ti sit­yviT, mde­vars dRis or saaT­ze ad­re ver ga­mo­mi­

32
go­r a mbor­ga­l i

ye­ne­ben. am drois­Tvis me Tvra­me­ti saa­Tis wa­mo­su­li viq­ne­bi da


gav­li­li meq­ne­ba oc­daC­vid­me­ti ki­lo­met­ri... un­da dais­ve­no!..
diax, eq­vssaa­Tia­ni Zi­li. vi­va­rau­doT, rom mde­va­ri Cem­ze mar­
dad iv­lis _ saaaT­Si sam ki­lo­metrs, da Ce­mi Zi­lis dros eqvs
saaT­Si Tvra­met ki­lo­metrs ga­moiv­lis. ro­ca kvlav da­viZ­re­
bi, Cem­sa da mde­vars So­ris man­Zi­li cxra­me­ti ki­lo­met­ri iq­
ne­ba. am cxra­me­ti ki­lo­met­ris ga­mov­las mde­va­ri eqvs saaTs
moan­do­mebs, oc­daC­vid­me­ti eq­ne­ba ga­mov­li­li, mag­ram me ki­dev
Tor­mets ga­viv­li. ma­Sa­sa­da­me, mde­va­ri uk­ve Tor­me­ti saa­Tis
gan­mav­lo­ba­Si, uaR­re­sad mZi­me pi­ro­beb­Si, Seus­ve­neb­liv moZ­
raobs. ges­mis?! me das­ve­ne­bul-ga­mo­Zi­ne­bu­li Tor­me­ti saa­
TiT vas­wreb da ga­mov­li­li maqvs or­moc­dac­xra ki­lo­met­ri.
am Tor­me­ti ki­lo­met­ris ga­mov­las igi oTx saaTs moan­do­mebs,
me ki­dev rvas ga­viv­li da or­moc­da­meT­vra­me­te ki­lo­met­rze
da­So­re­ba Cvens So­ris iq­ne­ba rva ki­lo­met­ri... ka­co, ra gla­
xa WriaS­vi­li­viT ici xol­me _ gaa­bam da ve­Ra­ra­fe­ri ga­Ce­rebs.
ram­den­jer un­da ian­ga­ri­So? kar­ga xnis dad­ge­ni­lia, mde­va­ri
sa­moc­da­meeq­vse ki­lo­met­rze un­da da­ge­wios, Tvra­me­ti saa­
Tis Seus­ve­neb­liv sia­ru­lis Sem­Txve­va­Si. tan­ke­biT mog­de­ven?
kar­gi, vTqvaT da­ge­wiv­nen. ra mox­de­ba?.. ax­la, ra vi­ci, ras sCa­
dian. war­sul­Si gaq­ceuls Tu iseT ad­gi­leb­Si moi­xel­Teb­dnen,
sa­dac mi­mos­vlis sa­Sua­le­be­bi ar­se­bob­da, moh­yav­daT, ba­na­kis
WiS­kar­Tan xvret­dnen. gva­mi ram­de­ni­me dRis man­Zil­ze iq eg­do.
sar­tyels gaaC­nia, sic­xe­Si ma­le fuW­de­ba. tai­ga­Si, Sors da­We­
rils gaa­SiS­vleb­dnen, xe­ze mkvid­rad mia­bam­dnen. da­nar­Cens
mum­li da na­di­ri sCa­dio­da. tun­dra­Si _ zam­Tar­Si da Sors,
sa­To­fe­ze Tu dae­weod­nen, es­rod­nen, hklav­dnen, iq­ve sto­veb­
dnen. sa­mi­ve Sem­Txve­va­Si gaq­ce­vis mcde­lo­bi­sas mok­vlis oq­mi
Ses­dge­bo­da. ex­la sxva droa, aseT fi­nals eri­de­bian, mag­ram
aris Sem­Txve­ve­bi, ia­raRs Seug­de­ben xol­me, _ wi­naaR­mde­go­ba
gag­vi­wia, iZu­le­bu­li Se­vi­qe­niT, mog­vek­lao!..
ar vi­ci, ras iza­men... mTa­va­ri is aris, me ras vi­zam!
ama­ze ar mi­fiq­ria da imi­tom, rom ara­fe­ri am­dag­va­ri ar

33
Wa­bua ami­r e­j i­b i

mox­de­ba. ai mi­ze­ze­bi: oq­tom­ber­Si, imier­po­la­reT­Si, Ra­miT,


pur­ga­Si sia­ru­li saer­Tod SeuZ­le­be­lia. ar­se­bobs mdev­ris
az­rov­ne­bis ste­reo­ti­pi _ gaq­ceu­li iv­lis, daiR­le­ba, mie­
Zi­ne­ba, gai­yi­ne­ba, mok­vde­ba da es swo­red asea. ma­Ti az­riT, am
pi­ro­beb­Si gaq­ceu­lis er­Ta­der­Ti xsnaa, sad­me ax­lo­max­lo mi­
yuC­des... da­vuS­vaT, ga­dar­Ca da pur­gis Sem­deg sia­ru­li ga­nag­
rZo. saiT wa­va? cxa­dia, mxo­lod eni­seis­ken, rad­gan sam­xre­TiT
uax­loes xu­Tas ki­lo­met­rze er­Ti da­sax­le­bu­li pun­qtic ki
ar ar­se­bobs. eni­seis­ken wa­suls ad­vi­lad dae­we­vian da Tu ver
dae­wiv­nen, kor­dons mainc ver gas­cde­ba, es praq­ti­kiT aris da­
das­tu­re­bu­li. ex­la, vTqvaT gaq­ceu­li gi­Jia, su­liT avad­myo­
fi da, pur­ga rom Cac­xre­ba, sam­xre­Tis­ken gas­wevs. Sors wa­va?
maq­si­mum aTi-TxuT­me­ti ki­lo­met­riT gaas­wrebs mde­vars. dae­
we­vian. isic da­vuS­vaT, rom pur­gas ar See­pua da ia­ra. zam­Tar­Si
da pur­ga­Si ki ara, zaf­xul­Si vinc ia­ra _ wa­vi­da? mag­ram we­si
we­sia da mde­va­ri mainc iq­ne­ba. iq­ne­ba da, es Se­saZ­leb­lo­bac na­
va­rau­de­vi maqvs. dav­Zi­noT mxo­lod, gam­qce­vi var, da­yov­ne­ba
si­coc­xlis fa­sad mi­Rirs; mdev­ris en­Tu­ziaz­mi Tu sam­sa­xu­
reb­ri­vi gzne­ba oci saa­Tis man­Zil­ze pur­ga­Si sia­ruls ver
gas­wvde­ba da Ce­mi da­We­ra-dau­Wer­lo­bac mis­Tvis ar­cTu di­di
be­de­naa. mi­vaq­cioT yu­rad­Re­ba ima­sac, rac Ta­vi­dan­ve ga­mo­va­
pi­ro­beT _ pur­ga Cad­ga, aRar aris! es me sa­Sua­le­bas Se­miq­mnis,
ori ki ara, daax­loe­biT sa­mi ki­lo­met­ris sis­wra­fiT via­ro. me
na­var­ji­Se­vi var, mde­va­ri Cem­ze sus­tia, miu­xe­da­vad asak­Si di­
di gan­sxva­ve­bi­sa. ege­ni er­TTa­vad ya­raul­Si dga­nan, da­ku­te­bu­
le­bi arian. es ga­re­moe­ba sam saaTs mainc mo­ma­ge­bi­nebs, cxel
wya­roebs iqiT ga­vas­wreb. aqe­dan gaq­ce­vis ora­do­ri Sem­Txve­va
iyo sam­xre­Tis­ken was­vliT da xom cno­bi­lia, rom or­moc ki­
lo­met­rze me­ti arc erT mde­vars ar uv­lia. sa­moc­daT­xuT­me­
ti ki­lo­met­ri da cxel wya­roe­bam­de dev­na pa­tak­Si ewe­ra, iZu­
le­bi­Ti sic­rue iyo. ja­ni uk­ve oc­daa­Ti ki­lo­met­ris Sem­deg
ka­ceb­sac ga­moe­ca­laT da ZaR­leb­sac. dae­yar­nen, dais­ve­nes da
wa­Can­Cal­dnen, sai­da­nac wa­mo­vid­nen. ga­mo­dis, ye­la­fe­ri Cem­

34
go­r a mbor­ga­l i

ze hki­dia, Cems gam­Zleo­ba­sa da ne­bis­yo­fa­ze. ga­vuZ­leb _ wau­


val; wa­viq­ce­vi _ mSvi­do­biT, siy­va­ru­lo... ax­la, Se­moab­ru­ne da
sau­ke­Te­so va­rian­ti sTqvi... in­tui­cia mkar­na­xobs, pur­ga or
dRes gas­tans da, sul co­ta, or­mo­ci saa­Tis upi­ra­te­so­ba meq­
ne­ba, gar­da eq­vssaa­Tia­ni Zi­li­sa da das­ve­ne­bi­sa. ege­ni pur­ga­Si
ja­ris­ka­cebs ver ga­moag­de­ben, wes­de­biT aqvT ak­rZa­lu­li. me
ki swo­red pur­giT vi­sar­geb­leb, ma­Ti ga­mos­vlis drois­Tvis
cxel wya­roeb­Tan, mi­Sa fi­li­po­vis ru­ka­ze aR­niS­nul qox­Si,
Ce­mi axal­gaz­rdo­bis sat­rfia­lo mo­go­ne­be­biT viq­ne­bi gar­Tu­
li... ara, drois na­wils im fiq­ris­Tvis ga­mo­vi­ye­neb, So­reu­li
aR­mo­sav­le­Tis rki­nig­zis ma­gis­tral­ze rom un­da Ca­mov­jde.
zed rel­sze!..
es idea­fiq­sad un­da vaq­cio _ rel­sze Ca­moj­do­ma! sav­se­biT
nor­ma­lu­re­bi, ukom­pleq­so ada­mia­ne­bi, ci­vi go­ne­bis ama­ra pi­
rov­nu­lad Tu ka­cob­riu­lad did­mniS­vne­lo­vans bevrs ve­ra­
fers aR­we­ven. ne­ta­ri un­da iyo, axi­re­bu­li. mi­za­ni idea­fiq­sad
un­da gqon­des qceu­li. ne­bis­yo­fa bo­lom­de mxlod am pi­ro­biT
imu­Sa­vebs, mxo­lod ma­Sin gi­kar­na­xebs in­tui­cia Ca­na­fiq­ris rea­
lo­bad qce­vis xerxs, sa­Sua­le­bas, wuT­sa da wams. es gan­sa­kuT­re­
biT po­li­ti­ko­seb­sa da re­vo­lu­cia­Ta be­la­debs exe­baT. yo­ve­li
maT­ga­ni ram­de­nad­me mainc ne­ta­ri iyo, ua­mi­sod mi­zans ver miaR­
wev­dnen... ge­nio­se­bi?.. ki, ge­nio­so­bis upir­ve­le­si pi­ro­bac eg
aris, mag­ram arc mxo­lod­Ra ne­ta­ro­baa sak­ma­ri­si, ni­Wia sa­Wi­ro,
spe­ci­fi­ku­ri ni­Wi. es me­re iyos, dro Tav­say­re­li iq­ne­ba.
ho, yo­ve­li­ve ama­ze ad­re is un­da meT­qva, rom am mi­mar­Tu­le­
biT Zeb­nas isi­ni ram­de­ni­me mi­ze­ziT ar da­miw­ye­ben. pir­ve­li is,
rom gaq­ceu­lis aqeT wa­mos­vla da sam­Svi­do­bo­ze gas­vla Sle­gi
fan­ta­ziis­Tvi­sac ki war­moud­ge­ne­lia, rad­gan tun­dri­Ta da me­
re cim­bi­ris gau­va­li tai­giT or aTa­sam­de ki­lo­metrs ori-sa­
mi we­li­wa­di un­da. aqe­dan ma­gis­tral­ze gaR­we­vis pre­ce­den­ti
ar ar­se­bobs. aris ori mkvda­ri `Cur­ba­na~ da in­gu­Si sei­sa­la­
mi. mo­na­di­reebs daa­va­le­ben, _ ga­zaf­xul­ze Tu sad­me mkvdars
waaw­ydeT, Seg­vat­yo­bi­ne­To... ti­lo­ze qi­miu­ri fan­qriT ga­day­

35
Wa­bua ami­r e­j i­b i

va­ni­li mi­Sa fi­li­po­vis ru­ka da sxva sa­Wi­ro aR­Wur­vi­lo­ba rom


maqvs, ma­gaT ami­sa ra­me gae­ge­baT?.. meo­re _ ician, mar­be­na­li
var, gav­rbi­var imis­Tvis, rom vi­coc­xlo da ami­tom aqeT ar wa­
mo­val. me­sa­me _ ma­Ti sa­bu­Te­biT xei­ba­ri, meo­re jgu­fis in­va­li­
di var. ris ime­diT wa­vi­do­di ris­kze?.. er­Ti sit­yviT, isi­ni am
mi­mar­Tu­le­biT Zeb­nas ga­zaf­xul­ze­Ra da­miw­ye­ben, ro­ca yve­la­
nai­ri ime­di ga­dauw­yde­baT, ma­Sin... ma­gaT ra ician, rom iR­blia­
no­bis daus­wre­be­li msof­lio Cem­pio­na­tis lau­rea­ti var!..
Cems iR­blia­no­ba­ze xma­maR­la, yve­las ga­sa­go­nad vam­bob xol­me,
rad­gan iR­ba­li Rmer­Tis bo­Ze­bu­lia da riT vac­no­bo mas Ce­mi
mad­lie­re­ba, Tu ara sa­ja­ro aRia­re­biT?! sa­wi­naaR­mde­go ar­gu­
men­te­bic aris: pur­gam, iq­ne­ba mTlad ver wa­Sa­los Ce­mi kva­li
da amiT gai­gon, sai­Tac avi­Re ge­zi. ki­dev, yin­vam Tu aT-Tor­met
gra­du­sam­de ik­lo, ZaR­lebs ga­moiy­va­nen. ki­dev _ ra? al­baT,
aRa­ra­fe­ri, Tu ram Cem­gan da­mou­ki­de­be­li ar Cae­ria saq­me­Si.
ra­Ra ar xde­ba mzi­sa qve­Se!~

gri­gals Ro­ne ema­te­bo­da. go­ra mir­bo­da. ram­de­ni­me­jer


na­buq­Si mox­vda, waiq­ca. ma­Sin kom­pass pir­qve dam­xo­bi­li das­
cqe­ro­da xol­me. wo­le­la uf­ro mo­xer­xe­bu­lic ki aR­moC­nda.
me­re na­bor­bla­ri od­nav Se­maR­le­bul­ze gaw­va, ga­dat­vle­pi­
li iyo, sia­ru­li gaad­vil­da.

`ase­Ti Sem­weo­bis ime­di da­loc­vi­li de­da­bu­ne­bis­gan, mar­


Ta­li giT­xra, ara mqo­nia!.. cu­dad maqvs dac­di­li, ro­ca rai­me
saq­mes Ta­vi­dan­ve war­ma­te­ba efi­ne­ba... axal­gaz­rdo­ba­Si, po­ke­
riT rom vi­ya­vi ga­ta­ce­bu­li, da­saw­yis­Si Tu kar­gi kom­bi­na­cie­
bi mom­dio­da, Ta­ma­Sis bo­los­Tvis usa­Tuod wa­ge­bu­li vrCe­bo­
di... po­ke­ri al­baT er­Ta­der­Ti ram iyo Sens cxov­re­ba­Si, sa­dac
iR­blia­no­ba ara­so­des ga­Wa­Wa­ne­bu­la... mar­Ta­lia, mag­ram isic
mxed­ve­lo­ba­Sia mi­sa­Re­bi, rom me am sak­vir­vel Ta­maSs Za­lian
co­ta dro da­vuT­me da yo­vel­Tvis par­tnio­reb­ze ua­re­sad vTa­
ma­Sob­di. Se­saZ­loa, sai­mi­so ni­Wic mak­lda...~

36
go­r a mbor­ga­l i

na­bor­bla­ri isev da­ce­mul­Si Caw­va, isev aRi­mar­Tnen nam­


qris vee­ba bor­cve­bi. go­ra Zliv­sRa mii­wev­da. er­Ti ise­Ti na­
bu­qi dax­vda, Tov­lma ye­lam­de uwia. ga­mob­run­da da Se­mov­la
ga­daw­yvi­ta. ama­ze si­cil­ma da­ria xe­li. ro­me­li­Rac ba­nak­Si
iyo, ba­rak­sa da ba­raks Sua `day­va­ni­li~ mo­ban­da­leb­da _ dis­
tro­fi­ki, ba­na­ku­rad _ `do­xo­dia­ga~. gzis gar­di­gar­dmo sqe­
li mo­ri eg­do. day­va­ni­li mors miad­ga, aT­va­lie­ra, al­baT
gai­fiq­ra, _ amis ga­da­la­je­bis Zal-Ro­ne sad maq­vso, gars
Se­moua­ra da gza ga­nag­rZo...
go­ram fa­ra­ni Car­To, kom­pass Caa­Cer­da, gezs zur­gi ub­
ru­na, dab­rko­le­ba zus­tad Crdi­loe­Tis­ken ga­moar­Rvia. me­re
mux­lam­de Tov­lSi aTio­de na­bi­ji da­sav­le­Tis­ken gaia­ra da
kvlav sam­xre­Tis­ken ga­nag­rZo sia­ru­li. or­moc­daa­Ti na­bi­ji
daiT­va­la, aTi na­bi­ji _ isev aR­mo­sav­le­Tis­ken da sam­xre­Tis­
ken gas­wia.

`am jo­jo­xeT­Si, ne­ta­vi, ki­dev vin­me Tua kar­Si?.. uf­ro


Zlie­ri qar­bu­qi ga­yi­nul, qvi­Sad qceul fifqs Sig Sei­tans da
Cu­mi, swra­fi mo­yi­nu­lo­bac mzad aris. sa­xe? am­Ja­mad yin­va oci
gra­du­sia da qa­ris sis­wra­fe al­baT, oc met­ram­dea. ese igi, or­
moc­gra­du­sia­ni yin­vaa. jan­da­bas, oc­daT­xuT­me­ti vTqvaT _ Raw­
ve­bi­sa da cxvi­ris mo­yin­vas er­Ti-ori wu­Ti un­da. ad­gi­lob­ri­vi
mcxov­reb­le­bi ni­Rabs ka­te­go­riu­lad ar scno­ben... mo­su­le­bic
ar scno­ben... ara­da, er­Tob praq­ti­ku­li ram aris _ Tu ori-sa­
mi ca­li gaqvs, rom ic­va­lo. ise, kacs ra­nai­ri ga­sa­Wi­ri un­da
hqon­des, Sav pur­ga­Si ia­ros? dae­lo­de­ba, Cac­xre­ba av­da­ri da
me­re ga­mo­va... es ra­Ra ox­ro­baa?! mav­Tul­xlar­Ti! gau­mar­jos
sam­tex­los!... ni­Ra­bi rom ara, lo­yas am eS­ma­ki­sa da sa­ta­nis na­
xe­lavs Se­va­xev­di. kar­gi, ex­la _ mar­jvniv. WiS­kris ca­li ka­ri
waq­ceu­li un­da iyos, vi­Ra­cam moi­ta­na am­ba­vi. waq­ceu­li nu iq­
ne­ba, ver Se­val Tu ro­gor?.. vna­xoT da ci­ga sa­ma­lav­Si aRar
dam­xvdes!.. Teo­riu­li Se­saZ­leb­lo­ba, ra Tqma un­da, aris, mag­

37
Wa­bua ami­r e­j i­b i

ram guls wi­nas­war nu gai­xeTq, eg sa­sia­mov­no siur­pri­zi Ta­vi­


sas me­rec gaa­ke­Tebs... eee, mar­Tla waq­ceu­lia. er­Ti ki ara, qars
ori­ve frTa mouw­yve­tia.~

go­ram WiS­kris da­nam­qru­li zRur­bli ga­daia­ra, ge­zi ai­Ro


da fic­rul ba­raks miad­ga. ba­ra­ki we­lam­de si­maR­lis qvis sa­
Zir­kvel­ze id­ga. sam­xre­Ti­dan Se­moua­ra. ke­de­li dau­nam­qra­vi
iyo, mag­ram Tov­li mainc blo­mad ido. niC­biT ga­dax­ve­ta da
ya­si­dad mi­lur­smul fic­rebs mis­dga. xu­Ti fi­ca­ri Ca­mox­sna,
sa­gan­ge­bo ri­gi­To­biT daaw­yo, rom ci­gas ro­ca ga­moi­tan­da,
zus­tad ima­ve ad­gil­ze mie­go. zur­gCan­Ta ga­reT das­to­va,
Rri­Wo­Si SeZ­vra. mia­naT-moa­na­Ta, iqau­ro­ba gul­das­miT daaT­
va­lie­ra. niC­be­biT, we­raq­ve­biT, Za­la­yi­ne­biT sav­se iyo oTa­xi.
kuT­xe mo­ca­la, ia­ta­kis fic­re­bi ah­ya­ra, pir­qve daw­va, Caa­na­Ta.
ci­ga ad­gil­ze ido!
Tas­mas das­wvda. ze­ze wa­moi­mar­Ta. amo­Re­ba sca­da, gauZ­
nel­da. ma­Sin Sig Ca­vi­da. ci­gas dae­Wi­da da ia­tak­ze amoi­ta­na.
ki­dev daa­na­Ta, ri­gia­nad daaT­va­lie­ra. ci­ga­ze wyal­gaum­ta­
ri, bre­zen­tis ji­beeb­Se­mo­ke­re­bu­li to­ma­ra Rve­de­biT iyo
dab­mu­li. go­ra Ca­cuc­qda, wi­nas­war da­de­bu­li niS­ne­bi Sea­
mow­ma, _ xe­li xom ara­vis ufa­Tu­re­biao. tom­ris yel­sa da
eq­vsi­ve ji­bes niS­ne­bi xe­lux­le­be­li hqon­da. ci­ga ga­reT gai­
ta­na, Se­mob­run­da. uj­ri­dan zaf­xul­Si­ve mo­Ta­da­ri­ge­bu­li
Jan­gia­ni lur­smne­bi amoi­Ro, ia­ta­kis fic­re­bi Zvel­sa­ve ad­
gil­ze daa­We­da da gan­ze ga­da­la­ge­bu­li ia­ra­Re­bi uwin­de­li
wes­ri­giT daaw­yo. ki­dev Se­moa­ta­ra far­nis Wav­li. min­greu­li
sa­var­Ze­li id­ga, ima­Si Caj­da da ga­yuC­da.
pur­ga kvla­vin­de­bu­rad mZvin­va­reb­da. far­Ra­la­la ked­
li­dan qar­bu­qi dro­dad­ro mge­li­viT Se­mo­var­de­bo­da xol­
me, yve­la kuT­xe-kun­Wuls eZ­ge­re­bo­da da gah­qre­bo­da, vi­Tom
tun­dra­Si ga­dau­de­be­li saq­mee­bi hqon­da mi­to­ve­bu­li.
go­ra ad­ga, ga­reT gaZ­vra. fic­re­bis mir­ge­bas Seud­ga.
saq­mes mor­Ca, Ca­qu­Ci mois­ro­la. Can­Ta ai­ki­da, ci­gis mo­

38
go­r a mbor­ga­l i

sar­Ta­ve­bi miir­go da daiZ­ra. ci­ga­ze oci ki­log­ra­mi tvir­Ti


ido. zur­gCan­Ta Tor­mets iwo­ni­da! go­ram WiS­ka­ri ga­daia­ra,
pi­ri ba­na­kis­ken ib­ru­na da daiZ­ra.

`ehei, ba­ya­ye­bo, mom­ye­viT, vi­sac mux­li da su­li ger­CiT!.. uh,


uh, daiy­vi­re, daiy­vi­re, er­Tba­Sad ara­vis ra­me gaa­go­no... Ta­va­dac
ver ga­vi­go­ne, das­wyev­los Rmer­Tma. vi­ci, rom viy­vi­re da ver ki
ga­vi­go­ne... ke­Ti­li da pa­tio­sa­ni. ex­la, mdi­na­rem­de _ ori ki­lo­
met­ri da me­re mdi­na­ris ka­la­po­tiT _ ki­dev sa­moc­daa­Ti cxel
wya­roe­bam­de... Rmer­To, gviS­ve­le! mar­Ta­lia, ma­Sin­Ra ma­gon­de­bi,
ro­ca mi­Wirs, mag­ram Cven ra xa­nia Sev­Tan­xmdiT, rom es ase iq­
ne­ba xol­me. ato­cis wmin­da gior­giv, es saq­mec aR­mas­ru­le­bi­ne,
ga­miy­va­ne!.. ise, Cven­Si dar­Ces, Rir­si ara var? mTe­li si­coc­xle
Se­ni gze­biT ar via­re? ra Tqma un­da, Ce­mi Se­saZ­leb­lo­be­bis saz­
Rvrebs vgu­lis­xmob, Se­ni gze­biT-meT­qi, ro­ca vam­bob... es ra sa­
za­re­li xme­bia!.. ager, ra­nai­ri xar­xa­ria, si­xa­ru­lis xar­xa­ri...
ex­la, TiT­qos To­To bav­Svi ti­ris... ga­moc­dil­ma, mcod­ne kac­ma
_ mi­Sa fi­li­pov­ma, xom ga­gaf­rTxi­la, _ pur­gis xmebs ar ah­yveo!..
ax­la­xan da­ba­de­bu­li bal­Ris pir­vel wa­mo­ti­re­ba­sa­viT xma ar
iyo?.. al­baT, Ta­vad me vyvi­ri, ax­la­xan da­ba­de­bu­li var, maS ra
var... ia­re, go­rav, RvTiv­bo­Ze­bu­li Wa­pa­ni zi­de!~

fex­qveS yi­nu­li ido, mag­ram mdi­na­ri­sa iyo? Tu Se­sar­


Tav­Si ga­zaf­xu­li daig­via­neb­da da mdi­na­re iq isev yi­nuls
hqon­da Sek­ru­li, ma­Sin ze­mo­wel­Si nad­no­bi wya­li gzas ver
ik­vlev­da, gub­de­bo­da da im ad­gi­leb­Si, sa­dac ax­la go­ra id­
ga, mdi­na­re na­pi­rebs ga­da­dio­da, saz­Rvrebs hkar­gav­da, tun­
dras gar­di­gar­dmo ki­lo­met­ro­biT man­Zil­ze tbo­rav­da. isec
xde­bo­da xol­me, qve­mo­wel­Si sa­nam siT­bo da ze­mow­yle­bis
mo­wo­la yi­nu­lis gar­Rve­vas Ses­Zleb­da, Sua da ze­mo­wel­Si
dat­bo­ril siv­rceebs yin­va mous­wreb­da xol­me da ka­la­po­tis
wyleb­Tan er­Tad si­pi yi­nu­liT hkrav­da. aseT wyleb­Si mdi­na­
ri­sa da mi­si ka­la­po­tis pov­na Za­lian Wir­da, mag­ram wleuls
ga­zaf­xu­li ad­reu­li iyo, wyal­ma dro­ze Caia­ra, mdi­na­re jer

39
Wa­bua ami­r e­j i­b i

dac­xra, sak­mao siR­rmis ka­la­pot­Si Caw­va, me­re­Ra gai­yi­na da


go­ram es ico­da.
win da ukan ixe­tia­la, sa­nam dar­wmun­da, rom Sveul na­pi­
rebs So­ris im­yo­fe­bo­da. ba­la­xo­ni ai­Ce­Ca, Sar­vlis tot­ze da­
ke­re­bu­li bu­de­sa­viT ji­bi­dan xel­jo­xi amoi­Ro. du­ra­lu­mi­nis
mi­le­bi­sa iyo. mi­le­bi er­Tma­neT­Si Se­dio­da, sa­Wi­roe­bi­sas sig­
rZe­Si iS­le­bo­da da am sa­xiT kar­vad dad­gmu­li ni­Rab­xa­la­Tis
say­rde­nad un­da ga­mom­dga­ri­yo. joxs cal bo­lo­Si fo­la­dis
wve­ti hqon­da, meo­re­Si fo­la­di­sa­ve sa­Ti­Te eke­Ta. go­ra yi­
nul­ze daw­va, jo­xiT daa­ka­ku­na, mia­yu­ra. pur­ga kvla­vin­de­bu­
rad Rmuo­da, cu­dad is­mo­da. iqam­de aka­ku­na, sa­nam qar­bu­qis
wa­mog­ria­le­bebs So­ri­seb­Si ka­ku­nis mo­Za­xils mka­fiod gai­go­
neb­da. yi­nu­li mdi­na­ri­sa iyo, buy­bu­ya xmas iZ­leo­da. wyal­sa
da yi­nuls So­ris ar­se­bu­li siv­rce buy­bu­yeb­da. dat­bo­ril
nia­dags mkveT­ri, ja­xa­ni­viT xma aqvs, rad­gan iq si­ca­rie­le ar
aris, wya­li da nia­da­gi erT mTlian ma­sad ik­vris.
go­ram saa­Ti na­xa, Caab­ru­na da gas­wia.

`ro­gorc it­yvian, gra­fik­Si vzi­var. mdi­na­ris sa­Ta­vem­


de, anu cxel wya­roe­bam­de un­da via­ro. ka­la­po­ti daik­lak­
ne­ba, mag­ram qa­ri iri­bad, na­pi­ris­ken mo­maw­ve­ba da orien­ti­
ri meq­ne­ba. xu­Ti-eq­vsi saa­Tis me­re mdi­na­rem mar­jvniv un­da
gaux­vios. ma­Sin zus­tad sam­xreT-da­sav­le­Tis­ken wa­val... ra
mSve­nie­ri pur­gaa, oc­daoTx saaTs mainc rom gag­rZel­des!..
oc­daoT­xi saa­Ti am wyvdiad­sa da meo­red mos­vla­Si!.. ada­mia­
ni Ta­vi­si si­coc­xlis man­Zil­ze sul wyvdiads ar miar­Rvevs?..
mTe­li si­coc­xlis man­Zil­ze? ara, eg bav­Svo­ba­Sia, daax­loe­biT
cxra-aTi-Ter­Tme­ti wlis asa­kam­de. Tval­da­xu­Wu­li­viT mi­dis.
mSob­le­bi, oja­xis wev­re­bi, sxva bav­Sveb­Tan ur­Tier­To­ba, er­Ti
sit­yviT, ga­re­mo kar­na­xobs, ro­gor un­da ia­ros da mi­dis. ese­ni
arian mi­si kom­pa­si, saa­Ti, xel­jo­xi da ki­dev sa­ku­Ta­ri in­stin­
qte­bi da Cvi­li go­ne­ba, rac Ta­vi­dan yo­vel­Tvis da yve­laf­ris
wi­naaR­mde­gia, mag­ram bo­los da um­rav­les Sem­Txve­va­Si mor­Ci­
li da dam­yo­li... es un­da da­vix­so­moT, kar­gi sa­fiq­ra­lia... ki,

40
go­r a mbor­ga­l i

me­re iyos... eg­re ici, sa­me­reod sdeb xol­me. gax­sovs, ya­ra­gan­


di­dan rom wa­ve­diT, gkiT­xe, _ Ta­vi­su­fa­li xar, ra­tom ar gi­
xa­ria-meT­qi? ma­ga­ze me­re vi­fiq­ro­To, sTqvi. ima­ve gaq­ce­vis
dReeb­Si iyo, gkiT­xe, _ ras gaur­bi­xar, mi­ze­zi ra aris-meT­qi?
Sen, _ me­reo. ram­de­ni ga­da­de­bu­li sa­fiq­ra­li dag­rov­da! sa­caa,
sa­mo­cis gax­de­bi, sai­qios ise un­da wax­vi­de, rom es kiT­xve­bi pa­
sux­gau­ce­me­li das­to­vo?.. mar­Ta­lia, eg kar­gi sa­fiq­ra­le­bia.
ai, ge­zi Se­va­mow­moT da ma­geeb­ze vi­fiq­roT~.

go­ram mi­mar­Tu­le­ba gaar­kvia. isev sia­ru­li daa­pi­ra da


of­li ig­rZno. ci­gis mo­sar­Ta­ve­bi Seix­sna, fex­ze mii­ba. TeT­
ri ba­la­xo­ni gaiZ­ro, da­ke­ca, yi­nul­ze pir­qve daw­va. ci­ga­ze
dab­mul to­ma­ras Tas­me­bi hqon­da, erT-er­Ti gax­sna. ba­la­xo­ni
sai­me­dod Sea­ba, ad­ga, mo­wes­rig­da da gzas gaud­ga.

`Sua azia­Si bu­ran­ma saT­va­le rom wa­mar­Tva da wai­Ro! ve­Rar


vi­pov­ne, Wi­ri mog­Wa­ma. iq qa­ri qvi­Sas daa­bo­ria­lebs, ami­tom
hqvia bu­ra­ni. sa­ha­ra­Si sa­mums et­yvian... haa, wai­Re ra­me?! ver
mo­gar­Tves!.. `Rin­tlia­no qar­Tve­le­bo, vi­si ka­cia sa­Ta­ve­Si!~ eg
sai­dan­Ra mo­ga­gon­da... al­baT, niS­nis­ge­bis aso­cia­ciiT. pur­gas
Sev­Za­xe, ba­la­xo­nis war­Tme­va mo­min­do­ma... kar­gi, ex­la ga­da­de­
bu­li kiT­xve­bi­sa vTqvaT. ra­tom da ris­Tvis gav­rbi­var xol­me,
ara? ma­ga­ze mi­fiq­ria, mag­ram mi­sa­Reb das­kvnam­de ve­ra­so­des mi­
ve­di. ra vi­ci, aba? ga­mo­ric­xvis we­siT vim­sje­loT.
war­sul jdo­meb­Si ise­Ti ara­fe­ri Sem­mTxve­via, rom gaq­ce­va
au­ci­le­be­li yo­fi­li­yo. kom­for­tiT ara­so­des mic­xov­ria, amis
moT­xov­ni­le­ba ar mqon­da. Tu ras­me kargs mar­gu­neb­da Rmer­Ti,
msia­mov­neb­da, mag­ram cxov­re­bis au­ci­le­bel pi­ro­bad ar mi­
miC­ne­via. Zi­ri­Ta­dad xel­mok­leo­ba­Si ga­vi­zar­de, sam­xed­ro sam­
sa­xu­ri, omi ga­mov­li­li mqon­da. am­de­nad, ba­lan­da,A ba­ra­ki,AA­
mouw­yo­be­li yo­fa da pa­tim­ro­bis sxva mSve­nie­re­be­bi gaq­ce­vas
ver mai­Zu­leb­dnen; ise­Ti cod­va arc ga­re­dan Se­mom­yo­lia, arc
ba­nak­Si da­mid­via, rom pa­ti­mar­Ta ris­xva da­mem­sa­xu­re­bi­na, Ta­vi

41
Wa­bua ami­r e­j i­b i

uxer­xu­lad meg­rZno da am mi­ze­ziT me­kis­ra gaq­ce­va; `mas­te­bis~


om­Si qar­Tvel po­lit­pa­tim­rebs saer­Tod mo­na­wi­leo­ba ara­so­
des miu­RiaT. pi­ri­qiT, mu­dam gam­Sve­leb­li­sa da mom­ri­geb­lis
rols vas­ru­leb­diT. ami­tom arc is mo­sis­xle mte­ri myo­lia,
vi­sac un­da gav­qceo­di; ojax­Si, sa­zo­ga­doe­ba­Si dab­ru­ne­ba, am­
xa­nag-me­gob­reb­Tan ur­Tier­To­be­bis aR­dge­na mxo­lod ka­no­
nie­ri gan­Ta­vi­suf­le­biT SeiZ­le­ba. gaq­ce­va amas ver mom­cem­da;
ki­dev ra un­da ga­mov­ric­xoT? gaq­ce­va, ro­gorc pro­tes­ti usa­
mar­Tlo­bis wi­naaR­mdeg! vi­sac hgo­nia, rom usa­mar­Tlod zis,
mas isic hgo­nia, rom sa­mar­Ta­li aris da WeS­ma­ri­te­ba bo­los­
da­bo­los aR­srul­de­ba.
is­xdnen, sa­Civ­reb­sa swer­dnen. eg aris, oc­daa­Tia­ni wle­bi­
dan mo­yo­le­bu­li sta­li­nis sik­vdi­lam­de, po­lit­pa­tim­ris ga­
mar­Tle­ba da ga­Ta­vi­suf­le­ba mzis dab­ne­le­ba­sa­viT iS­via­Tad
xde­bo­da. moq­me­deb­da fra­za: `Cve­ni sa­xe­lo­va­ni Ce­kis­te­bi ara­
so­des scde­bian!~, vi­Ta­re­ba sa­xed­ris­Tvi­sac ki ga­sa­ge­bi gax­
ldaT, mag­ram po­li­ti­ku­re­bi mainc WeS­ma­ri­te­bis ime­dad iy­
vnen _ swer­dnen! ar­se­bob­da ga­mo­nak­li­sic, mag­ram usa­mar­Tlo­
bis wi­naaR­mdeg pro­tes­tis niS­nad gaq­ce­vis ma­ga­li­Ti Cem­Tvis
cno­bi­li ar aris. me usa­mar­Tlod das­ji­lis kom­pleq­si ar mqo­
nia, iR­blis usaz­Rvrod mad­lie­ri vi­ya­vi, rom ar dam­xvri­tes.
Sem­deg _ Ta­vi­suf­le­bis wyur­vi­li! sta­li­nis, anu Ce­mi wi­na gaq­
ce­ve­bis dros `Ta­vi­suf­le­ba­Si~ cxov­re­ba ba­nak­Si yof­nis­gan,
saer­Tod di­dad ar gan­sxvav­de­bo­da. amas­Tan er­Tad, gaq­ceu­li
ka­cis si­coc­xle ga­mud­me­bu­li sif­rTxi­le, eW­vi, ma­Zeb­ris xel­
Si Ca­var­dnis Si­Sia da amas sit­yva `Ta­vi­suf­le­ba~ ver mier­ge­ba.
im dro­Si go­nie­ri ka­cis­Tvis Ta­vi­suf­le­ba efe­me­ra iyo, gaq­ce­
vis sa­ba­bad ar var­go­da. sxvaa, ro­ca ga­reT kon­kre­tu­li, mniS­
vne­lo­va­ni saq­me ge­lo­de­ba. ma­Sin swo­red ase me­go­na. Cems pir­
vel gaq­ce­vas sa­fuZ­vlad brZo­lis ga­nax­le­bis wyur­vi­li edo.
Zve­li or­ga­ni­za­cia jer ki­dev Cve­ni da­pa­tim­re­bi­sas iyo ga­nad­
gu­re­bu­li. Ti­To-oro­la, Rmer­Tis mad­liT ga­dar­Ce­nil­ma kac­
ma ga­daW­riT uar­hyo po­li­ti­ku­ri brZo­lis ga­nax­le­bis idea.

42
go­r a mbor­ga­l i

sa­qar­Tve­lo om­Si ga­mar­jve­bas zei­mob­da, Wri­lo­bebs iSu­Seb­da,


msxverpls mis­ti­ro­da, sa­So­var­ze iyo ga­da­ge­bu­li, xal­xi pat­
rio­tizms jer sta­li­ni­sa da me­re po­lit­biu­ros yve­la wev­ris
per­so­na­lu­ri sad­Reg­rZe­loe­biT ga­mo­xa­tav­da...
sxvas ara­fers da­vu­Za­xi­var. ga­moq­ce­va amao aR­moC­nda. miv­
xvdi, lo­di­ni iyo sa­Wi­ro. iZu­le­bu­li gav­xdi, sa­qar­Tve­los
gav­clo­di, sxva gza me­na­xa.
ki­dev or­jer mo­va­xer­xe gaq­ce­va, Ta­vad ar vi­ci _ ris­Tvis.
ga­mo­dis, rom pa­suxs ver mi­va­ge­niT... ma­Sin sa­kiT­xi ase dav­svaT:
saer­Tod, vin gar­bis, ro­go­ri fsi­qi­kis ada­mia­ne­bi gar­bian?
gaq­ce­vis mi­ze­zi xa­sia­Tis, na­tu­ris Ta­vi­se­bu­re­beb­Si ve­Ze­boT
da ara Si­na Tu ga­re ga­mom­wvev faq­to­reb­Si. ra Tvi­se­bam un­da
gix­mos, rom sa­sik­vdi­lo xi­faT­Si Caig­do Ta­vi?..
sta­li­niz­mma daun­do­be­li te­ro­ri­Ta da aR­vi­rax­sni­li
pro­pa­gan­diT wyo­bi­le­bis wi­naaR­mdeg efeq­tia­ni brZo­lis Se­
saZ­leb­lo­ba TiT­qmis mos­po, sis­te­mas Seu­va­lo­ba mia­ni­Wa... eg
an eg­rea, an ase aix­sne­ba: xe­li­suf­le­bis in­sti­tut­ma ar­se­bo­
bis ram­de­ni­me aTas­wleu­lis man­Zil­ze Tav­dac­vi­sa da Si­na­ga­ni
mtris uv­ne­bel­yo­fis ise­Ti ga­moc­di­le­ba Sei­Zi­na, rom wi­naR­
mde­go­bas per­speq­ti­va­Si mxo­lod da­mar­cxe­ba aqvs, Tu is­to­
riul­ma vi­Ta­re­bam, wyo­bi­le­bis lpo­bis pro­ces­ma Ta­vad­ve ar
Seq­mna mi­si dam­xo­bis au­ci­leb­lo­ba... mag­gva­ri mid­go­mac da­
saS­ve­bia. ise, gul­ze xe­li rom da­vi­doT, Zve­li re­vo­lu­cio­
ne­re­bis gaq­ce­ve­bi, SeT­xve­va­Ta did um­rav­le­so­ba­Si, Tav­su­fa­
li da­sax­le­bi­dan wa­mos­vlas niS­nav­da da emig­ra­ciis miz­niT
xor­ciel­de­bo­da. arc TviT gaq­ce­va iyo Zne­li, ise­ve, ro­gorc
yal­bi pas­por­tis Sov­na da sa­xel­mwi­fos saz­Rvris ga­da­lax­va _
Jan­dar­me­bi ma­ga­ri doy­la­pie­bi iy­vnen. isic ga­saT­va­lis­wi­ne­be­
lia, rom ga­moq­ceul re­vo­lu­cio­ners cen­treb­Si CaR­we­vis­Ta­
na­ve da xSi­rad CaR­we­vam­dec, Ta­na­moaz­re­Ta kar­gad or­ga­ni­ze­
bu­li jgu­fis sai­me­do mfar­ve­lo­ba da yo­vel­mxri­vi dax­ma­re­ba
uz­run­vel­yo­fi­li hqon­da. sta­li­nu­ri epo­qis gam­qce­vi ga­lo­
ki­li Ti­Ti­viT mar­to­ka­ci gax­ldaT. mas, aram­cTu mfar­ve­lo­

43
Wa­bua ami­r e­j i­b i

bi­sa da dax­ma­re­bis ime­dis na­sa­xi ar gaaC­nda, ara­med, Tu sin­


di­sie­ri ka­ci iyo, nac­nob­sa da me­go­bars Ta­vad ar gae­ka­re­bo­
da. po­li­ti­ku­ri pa­tim­ris Tun­dac er­Ti Ra­miT mi­Re­bas, er­Ti
luk­miT dax­ma­re­bas, gaT­qmis Sem­Txve­va­Si, um­kac­re­si ga­na­Ce­ni
mos­dev­da. naT­qvams dav­sZi­noT, rom sta­li­nis drois gam­qce­
vis bo­lo, sik­vdi­li Tu ara, isev ci­xe iyo. es gar­du­va­li Se­
de­gi yve­la mar­be­na­lis­Tvis cxad­ze uc­xa­de­sia. sa­kiT­xa­vi mxo­
lod is aris, ram­den xans dah­yof ga­reT, ukeT vTqvaT, ram­den
xans gam­yo­febs kar­Si Se­ni sif­rTxi­le, go­nie­re­ba da iR­ba­li...
`xo­lo Cven pir­vel­sa­ve sit­yva­sa ze­da mo­vi­deT!..~ Zi­ri­Tad sa­
kiTxs ra­Rac saeW­vod ut­ria­leb, So­riax­los iqe­qe­bi da zed
ki ver mi­sul­xar. xom ar ga­gi­Wir­da, Zmo­bi­lo?.. ga­mi­Wir­da, ar
vit­yvi, me ra­tom dav­rbi­var, tra­ba­xis mag­va­ri ram ga­mo­mi­va,
we­sier kacs ar SeS­ve­nis. mTa­va­ri ki is aris, rom ada­mians gan­
di­de­bis ma­nia sa­ku­Ta­ri Rir­se­be­bi­sa da miR­we­ve­bis mra­val­gzi­
si aR­niS­vnis Se­de­gad ip­yrobs. es aris avad­myo­fo­ba, ro­me­lic
Tan­da­yo­lil Tu si­coc­xlis man­Zil­ze Se­Ze­nil mra­val sa­Wi­ro
Tvi­se­bas spobs, ga­moc­di­le­bas aba­Ti­lebs, pi­rov­ne­bis deg­ra­
da­cias iw­vevs. me su­lie­ri da xor­cie­li jan­mrTe­lo­ba mWir­
de­ba, rel­sze un­da dav­jde! ami­tom vit­yvi mxo­lod imas, Tu
sxva gam­qcev­TaT­vis ra Tvi­se­be­bi Se­mi­niS­navs.
pa­tiv­moy­va­ree­bi. ese­ni cdi­lo­ben Zlie­ri pi­rov­ne­bis ma­ga­
li­Ti gai­meo­ron, Rir­seu­li ka­cis sa­xe­li moix­ve­Won da ama­Si
sa­ku­Ta­ri Ta­vic daar­wmu­non. daud­gro­me­le­bi _ gam­qce­ve­bi,
ro­mel­Ta saq­cie­li ar­se­bo­bis for­mis mo­yir­We­bi­dan ga­mom­
di­na­reobs. ese­ni bri­ga­di­dan bri­ga­da­Si ga­da­dian, ba­na­ki­dan
ba­nak­Si ga­da­bar­ge­bas axer­xe­ben. me­gob­rebs ic­vlian, SfoT­ven,
ar ed­go­mi­le­baT da bo­los sxveb­Tan er­Tad gar­bian mxo­lod
imi­tom, rom yo­vel­dRiu­ro­bas, cxov­re­bis er­Tfe­rov­ne­bas ve­
Rar uZ­le­ben. arian ise­Te­bic, vinc praq­ti­ku­li mo­saz­re­be­biT
gar­bis, gam­qce­vi sa­xels gav­le­nian pa­tim­reb­Tan ax­lo ur­Tier­
To­bis dam­ya­re­bis­Tvis da ba­na­kis mza­reu­le­bi­sa Tu ama­na­Tia­ni
pa­tim­re­bi­sa­gan gem­rie­li saW­mlis zrdi­lo­bia­ni ga­mo­Zal­vis

44
go­r a mbor­ga­l i

sa­Sua­le­bad iye­nebs. ese­ni praq­ti­ko­se­bi arian, gan­sxva­ve­biT


im idea­lis­te­bis­gan, vinc gam­qce­vis sa­xels mxo­lod da mxo­
lod sa­yo­vel­Tao aRia­re­bis­Tvi­sa da po­pu­la­ro­bis­Tvis ix­
veWs. vfiq­rob, zo­gi maT­ga­ni im WeS­ma­ri­te­bam­de, rom `sjobs
sa­xe­li­sa mox­ve­Wa yo­vel­sa mo­sax­ve­Wel­sa~, vef­xis­tyaos­nis
daux­ma­reb­lad mi­vi­da. ki­dev er­Ti ju­ris gam­qce­ve­bi arian. me
maT `gam­qcev-ma­zo­xis­te­bi~ da­var­qvi _ mZaf­ri, mwva­ve gan­cde­
bis trfia­li aqvT. ase­Tis bed­nie­re­bi­sa da ne­ta­re­bis mwver­
va­lia, ro­ca es­ro­les da ver moax­ved­res. Tu ki­dev es­ro­les
da isev ver moax­ved­res, SeiZ­le­ba gu­li da­de­bi­Ti stre­sis­gan
gaus­kdes da mok­vdes. es nam­dvi­lad asea! ex­la _ mor­kin­le­bi.
zo­gi ka­ci wi­naaR­mde­go­bis su­liT aris ga­mo­te­ni­li. oRond
Se­mo­da­ve­bis sa­ba­bi mie­ci da purs nu aW­mev. `me da­gim­tki­ceb,
rom...~ _ es aris mi­si per­ma­nen­tu­li su­lie­ri mdgo­ma­reo­ba. igi
gar­bis imi­tom, rom gaq­ce­va ak­rZa­lu­lia. ba­na­kis WiS­ka­ri rom
gau­Ron da uT­xran, _ wa­dio, SeiZ­le­ba arc wa­vi­des. mor­kin­leb­
Si ase­Te­bic arian _ gaiq­ce­va da ram­de­ni­me dRis Sem­deg dau­pa­
ti­Je­be­li stu­ma­ri­viT isev ba­na­kis kars moad­ge­ba. mis­Tvis mTa­
va­ria, ak­rZa­lu­li xi­lis ge­mo na­xos. ai, ase, Ce­mo kar­go. gar­
bian, vis­Tvi­sac ze­mo­Ca­moT­vlil Tvi­se­ba­Ta­gan erT-er­Ti, an
er­Tdrou­lad ram­de­ni­me miu­cia gan­ge­bas. Tu ara­fe­ri ga­mom­
rCa, ma­Sin mZlev­reb­ze­Ra dam­rCa saT­qme­li. ese­ni se­rio­zu­li
xal­xia, mTe­li si­coc­xle Znel­Ta uZ­ne­les saq­meebs eWi­de­bian,
Se­moq­me­de­bis, ax­lis Seq­mnis, daZ­le­vi­sa da job­nis dauo­ke­be­
li Ji­ni aw­va­lebT. Tu vi­Ta­re­ba ise­Ti Seiq­mna, rom mi­saR­we­vi da
da­saZ­le­vi Tval­sa­wier­ze aRa­ra­fe­ria _ eZe­ben, pou­lo­ben da
siZ­ne­lee­bis uRels kvlav da kvlav ne­ba­yof­lo­biT, azar­ti­Ta
da uR­rme­si in­te­re­siT ewe­vian. ase­Ti ka­ci pa­tim­ro­ba­Si did­
xans ver ga­Cer­de­ba, gaiq­ce­va, Tu saa­mi­so fi­zi­ku­ri mo­na­ce­me­bi
aqvs. ra aris mi­si mi­za­ni? mis wi­na­Sea uzar­ma­za­ri im­pe­ria saa­
Ti­viT aw­yo­bi­li dam­sje­li me­qa­niz­me­biT, msof­lio­Si ma­Ra­li
pro­fe­sio­na­liz­miT cno­bi­li sam­Zeb­ro sam­sa­xu­re­biT, mkac­ri
sa­pas­por­to re­Ji­miT, cen­tre­bi­dan aTas ki­lo­met­ro­biT da­So­

45
Wa­bua ami­r e­j i­b i

re­bu­li, dac­vi­sa da sa­ya­rau­lo teq­ni­kis uka­nas­kne­li miR­we­


ve­biT aR­Wur­vi­li sa­pa­tim­ro ad­gi­le­bi­Ta da ma­Ti ga­mo­ye­ne­bis
udi­de­si praq­ti­ku­li ga­moc­di­le­bis mqo­ne mra­val­ric­xo­va­ni
ar­miiT. ai, aseT mo­wi­naaR­mde­ges­Tan da­pi­ris­pi­re­bis Se­saZ­leb­
lo­ba mZle­va­ri ka­cis­Tvis el­do­ra­do, qud­be­di da RvTis mad­
lia. gar­bis! mis­Tvis gaq­ce­vis pro­ce­si sa­ku­Ta­ri sti­qiis rea­
li­za­ciaa da sam­Svi­do­bos gas­vla _ did saq­me­Ta­gan erT-er­Tis,
Se­saZ­loa, uZ­ne­le­sis aR­sru­le­baa. mZle­va­ri gar­bis imis­Tvis,
rom icoc­xlos, sxva Znel­Ta uZ­ne­les saq­meebs See­Wi­dos da ara
imis­Tvis, rom vaJ­ka­cu­rad mok­vdes, Tu sik­vdi­li zneob­ri­vad
au­ci­le­be­li ar aris.
me­ti ar vi­ci. vinc icis _ sTqvas!~

isev ise­Ti, ga­co­fe­bu­li pur­ga iyo da TeT­ri wyvdia­di,


ro­ca go­ra kldeebs miad­ga. ka­la­pot­ma mxa­ri ic­va­la, mar­
jvniv gaux­via. go­ra Ca­moj­da. saaTs daa­na­Ta. aT wuTs ij­da
da isev gzas gaud­ga.

`sain­te­re­so kia, kac­ma Ta­vi­si xa­sia­Tis, da­mo­ki­de­bu­le­bis,


pi­rov­ne­bis Ca­mo­ya­li­be­bis pro­cess gaa­dev­nos go­ne­ba, daad­gi­
nos, ra­tom aris ise­Ti, ro­go­ric aris da ara sxva­nai­ri... gaa­
dev­nos Ta­vi­dan bo­lom­de, bal­Ro­bi­dan mo­yo­le­bu­li... Se kai
ka­co, ma­gis­Tvis dro gak­lia Tu mex­sie­re­ba? mis­de­qi da ifiq­re.
rel­sze daj­do­mas oT­xi-xu­Ti Tve un­da... mar­Ta­lia. ise nu wax­
val am qvey­ni­dan, rom ar gas­ce pa­su­xi kiT­xvas: ra­tom var ase­
Ti, ra da­mar­be­ni­nebs?..~

Wa­bua ami­re­ji­bi. go­ra mbor­ga­li.


Tb: sa­qin­for­mki­no. 1995

46
a
ame­ri­kel eduard heils (1822-1909) mwer­li­
saT­vis sak­maod iS­via­Ti pro­fe­sia hqon­da _ sa­su­
lie­ro pi­ri iyo. XX sau­ku­nis dam­degs, ram­de­ni­me
wlis gan­mav­lo­ba­Si, igi moR­va­weob­da aSS-is se­na­
tis ka­pe­la­nad. er­Txel hkiT­xes: `doq­tor heil,
Tqven lo­cu­lobT se­na­ti­saT­vis?“ heil­ma upa­su­
xa: `ara, me vu­yu­reb se­na­to­rebs da vlo­cu­lob
xal­xi­saT­vis“.
hei­li wer­da moT­xro­bebs, eseebs, me­mua­rebs. iyo
gu­lis­xmie­ri da go­nie­ri kri­ti­ko­si _ pir­ve­li ga­
moex­mau­ra gul­Tbi­lad uolt uit­me­nis wigns `ba­
la­xis foT­le­bi“. hei­lis mwer­lu­ri TviT­myo­fa­
do­ba mka­fiod ga­mov­lin­da mis yve­la­ze cno­bil
na­war­moeb­Si `usam­Sob­lo ka­ci~, ro­me­lic man 1863
wlis zaf­xul­Si (sa­mo­qa­la­qo omis dros) da­we­ra
da ima­ve wlis bo­los Jur­nal `at­lan­tik man­slis“
fur­cleb­ze ga­moaq­vey­na. ra aris sam­Sob­los mow­
yve­ti­li ka­cis cxov­re­ba? ra fa­si aqvs Ta­vi­suf­le­
bas sam­Sob­los ga­re­Se? _ es mwva­ve da ma­ra­diu­li
Te­maa mxat­vru­lad da­mu­Sa­ve­bu­li am moT­xro­ba­Si.
`usam­Sob­lo kac­Si~ aR­we­ri­lia ame­ri­ke­li ofic­ris
tra­gi­ku­li be­di, be­di fi­lip no­la­ni­sa, ro­mel­mac
axal­gaz­rdo­ba­Si war­moT­qva sa­be­dis­we­ro sit­yve­bi:
`eS­mak­ma das­wyev­los Tqve­ni Seer­Te­bu­li Sta­te­
bi!..“, amis ga­mo usam­Sob­lood yof­na mie­sa­ja da am
sas­jel­ma mra­va­li wlis me­re aT­qme­vi­na: `ada­mian­Ta
miR­ma... ofic­rebs miR­ma, mTav­ro­bis miR­ma da mTe­li
xal­xis miR­mac aris TviT sam­Sob­lo, Se­ni sam­Sob­lo
da Sen mi­si Svi­li xar, ise­ve ro­gorc Se­ni mSo­be­li
de­di­sa da ise­ve ekuT­vni mas, ro­gorc de­das~.
fi­lip no­la­ni ma­le iq­ca erov­nul mi­Tad. uol­
ter dem­roS­ma am moT­xro­bis mi­xed­viT Seq­mna ope­
ra, ro­me­lic 1937 wels niu-ior­kSi, `met­ro­po­li­
ten ope­ris“ sce­na­ze, daid­ga.

47
eduard hei­li

usam­S ob­l o ka­c i

aTas­Si er­Ti mkiT­xve­li Tu moh­krav­da Tvals ga­zeT `niu-


iork he­ral­dis“ (13 ag­vis­to, 1863) kuT­xe­Si mi­yu­Jul sam­
glo­via­ro gan­cxa­de­bas:
`no­la­ni. aSS kor­vet `le­van­tis“ bor­tze... 11 maiss gar­
daic­va­la fi­lip no­la­ni“.
es gan­cxa­de­ba Sem­Txve­viT mom­xvda Tval­Si. na­pir­ze ga­
mo­ri­yu­li vbi­nad­rob­di ma­ki­nous Zve­li mi­siis Se­no­ba­Si; ve­
lo­di gems, ro­mel­sac er­qva `leik su­pe­rior“ da ro­me­lic
ig­via­neb­da. vid­re ja­ga­ri mo­me­de­bo­da pi­ri­sa­xe­ze, vSTan­Tqe
mTe­li sa­kiT­xa­vi, rac ki xelT Ca­mi­var­da _ sam­glo­via­ro da
sa­qor­wi­no gan­cxa­de­be­bis CaT­vliT `he­ral­dis“ fur­cleb­ze.
sa­xe­le­bi da sa­xee­bi kar­gad ma­max­sov­rde­ba da mkiT­xve­li mix­
vde­ba, Tu­ki gaag­rZe­lebs kiT­xvas, rom fi­lip no­la­ni ueW­ve­
lad un­da mxso­me­bo­da.
aTa­so­biT mkiT­xve­li CaaS­ter­de­bo­da aR­niS­nul gan­cxa­de­
bas, mis av­tors, `le­van­tis“ ofi­cers am­gva­rad rom Seed­gi­
na: `11 maiss gar­daic­va­la usam­Sob­lo ka­ci“.
diax, swo­ red `usam­ Sob­lo ka­ cad“ iyo cno­ bi­li es sab­

49
eduard hei­li

ra­lo fi­lip no­la­ni im ofi­cer­Ta So­ris, ro­mel­Tac mas­ze


eva­le­bo­daT meT­val­yu­reo­ba daax­loe­biT or­moc­daa­Ti wlis
gan­mav­lo­ba­Si; ase­ve ic­nob­dnen ma­Ti xel­qvei­Te­bi naos­no­bi­
sas. gav­be­dav da vit­yvi, rom mra­valT, vi­sac Wi­qa miu­Wa­xu­ne­
bia no­la­ni­saT­vis or kvi­ra­Si er­Txel mainc sam­wlia­ni krui­
zis dros, ara­so­des Seut­yviaT, rom igi iyo gva­rad no­la­ni
an­da saer­Tod hqon­da Tu ara gva­ri bed­kruls.
am­Ja­mad aRa­ra­fe­ri da­Sav­de­ba, Tu­ki ga­vix­se­nebT am sab­ra­
lo ka­cis Tav­ga­da­sa­vals. dRem­de ar SeiZ­le­bo­da _ daw­ye­bu­
li im droi­dan, ro­de­sac me­di­so­nis pre­zi­den­to­ba gas­rul­
da 1817 wels; am am­bis sai­dum­los mkac­rad Se­nax­va iT­vle­bo­
da Rir­se­bis saq­med sam­xed­ro-saz­Rvao flo­tis ofi­cer­Ta
So­ris, ro­mel­Tac Ta­na­mim­dev­ro­biT eva­le­bo­daT meT­val­yu­
reo­ba no­lan­ze. am ka­cis Tav­ga­da­sa­va­li sav­se­biT uc­no­bi
rom dar­Ca pre­si­saT­vis da, vgo­neb, mTe­li qvey­nis­Tvi­sac _
es uTuod met­yve­lebs mez­Rvaur­Ta kas­tur su­lis­kve­Te­ba­sa
da pi­ra­di Rir­se­bis grZno­ba­ze.
ro­de­sac sam­Se­neb­lo biu­ro­Si dam­niS­nes sa­mu­Saod, sam­
xed­ro-saz­Rvao ar­qi­veb­Si vi­qe­qe­bo­di da vas­kvni, rom yo­ve­
li ofi­cia­lu­ri pa­ta­ki, ro­me­lic exe­bo­da no­lans, al­baT,
daiw­va 1814 wels, ro­de­sac in­gli­sel­ma ge­ne­ral­ma ros­ma
cecxls mis­ca mTav­ro­bis da­we­se­bu­le­ba­ni va­Sin­gton­Si. in­
glis­Tan omi rom mTav­rde­bo­da, erT-erTs ta­ker­Ta­gan, an
Se­saZ­loa uot­son­Ta­gan, dae­va­la no­la­nis meT­val­yu­reo­ba da
Ta­vi­si krui­zi­dan dab­ru­ne­bi­sas pa­ta­ki Caa­ba­ra va­Sin­gton­
Si erT-erTs krau­nin­Sil­dTa­gan, ro­me­lic mo­ka­la­Te­bu­li­yo
sam­xed­ro-saz­Rvao sa­mi­nis­tro­Si. mag­ram iq Za­lian iuc­xo­ves
no­la­nis mTe­li saq­me. war­mod­ge­na ara maqvs, mar­Tlac ara­
fe­ri icod­nen amis Tao­ba­ze Tu es iyo `Non mi ricordo“ (`me ar
max­sovs“), Ca­mo­ya­li­be­bu­li po­li­ti­kur prog­ra­mad. mag­ram is
ki nam­dvi­lad vi­ci, rom 1817 wli­dan, da Se­saZ­loa, co­ta ad­
ri­da­nac, arc erT sam­xed­ro-saz­Rvao ofi­cers ar moux­se­ne­
bia no­la­ni Ta­vis pa­tak­Si gan­vli­li krui­zis Se­sa­xeb.
mag­ram, vi­meo­reb, uk­ve aRar aris au­ci­le­be­li sai­dum­

50
usam­Sob­l o ka­ci

loe­bis Se­nax­va da ax­la, ro­de­sac is sa­co­da­vi mkvda­ria,


egeb Rir­des mo­giT­xroT mi­si Tav­ga­da­sa­va­li, ra­Ta vuC­ve­no
Cve­ni drois axal­gaz­rda ame­ri­ke­lebs _ ras niS­navs `usam­
Sob­lo ka­cad“ yof­na.
fi­lip no­la­ni gax­ldaT ueb­ro axal­gaz­rda ofi­ce­ri,
ro­me­lic msa­xu­rob­da `da­sav­leT le­gion­Si“, ro­gorc ma­Sin
eZax­dnen Cve­ni ar­miis da­sav­leT di­vi­zias. ro­de­sac aa­ron
bar­ma Ta­vi­si pir­ve­li ga­be­du­li eq­spe­di­cia ga­na­xor­cie­
la niu-or­lea­ni­sa­ken 1805 wels, fort ma­sak­Si, Tu sad­Rac
sxva­gan mdi­na­ris ze­mo di­ne­ba­Si, av­su­li­viT ga­dae­ya­ra am
mxia­rul, ma­mac­sa da go­ne­ba­max­vil axal­gaz­rdas; es mox­da,
vgo­neb, ro­me­li­Rac wveu­le­ba­ze. bar­ma ga­moar­Cia no­la­ni,
ga­moe­la­pa­ra­ka, er­Tad gai­seir­nes. me­re Ta­vis brtyel­Zi­ra
nav­ze mii­pa­ti­Ja da er­Ti-ori dRe im­gzav­res mdi­na­re­ze. er­
Ti sit­yviT, moa­ja­do­va axal­gaz­rda ka­ci. mom­dev­no wels ki
sa­ya­zar­mo cxov­re­ba Zal­ze mo­saw­ye­ni Seiq­na sab­ra­lo no­la­
ni­saT­vis. igi dro­dad­ro sar­geb­lob­da di­di ada­mia­nis ne­
bar­TviT _ we­ri­li mie­we­ra mis­Tvis. vrcel, ma­Ral­far­do­van
da STa­go­ne­bul we­ri­lebs Txzav­da. sab­ra­lo jee­li me­re ga­
da­wer­da xol­me da as­lsac am­za­deb­da. mag­ram ara­so­des er­Ti
stri­qo­nic ki ar miu­Ria pa­su­xad im brwyin­va­le aram­za­dis­
gan.
gar­ni­zo­nis ofic­re­bi das­ci­nod­nen no­lans, rad­ga­nac igi
ik­leb­da gar­To­bas, sxve­bi sro­la­sa Tu niC­bos­no­ba­Si rom
pou­lob­dnen. no­la­ni ki ud­rtvin­ve­lad ga­nag­rZob­da ja­fas
am vrce­li we­ri­le­bis Se­sad­ge­nad Ta­vi­si di­di me­gob­ri­sad­mi.
mis ko­le­gebs ver gae­goT, ra­tom Cai­ke­te­bo­da xol­me no­la­
ni, ro­ca isi­ni dros ata­reb­dnen sxva­das­xva azar­tu­li Ta­ma­
Se­biT. po­ke­ri jer ar iyo ga­mo­go­ni­li.
mag­ram ma­le ymaw­vil­kac­ma re­van­Si ai­Ro. erT mSve­nier
dRes mi­si aR­ma­te­bu­le­ba, friad pa­tiv­ce­mu­li aa­ron ba­ri
kvlav ga­moC­nda as­pa­rez­ze, oRond sul sxvag­va­ri ie­riT.
miT­qma-moT­qmis Ta­nax­mad, mas zurgs umag­reb­da ar­mia da win
elo­da di­di Za­lauf­le­ba. im­xa­nad yve­la Wa­buks Sur­da mi­si.

51
eduard hei­li

bars oci wu­Tic ar ula­pa­ra­kia me­Taur­Tan da ma­Sin­ve sTxo­


va, ex­moT lei­te­nan­ti no­la­ni. xan­mok­le saub­ris Sem­deg Ses­
Ta­va­za mo­na­xu­le­ba mdi­na­ri­sa. na­viT ga­vi­seir­noT, le­lia­ni
da bam­bis xee­bi da­vaT­va­lie­ro­To. si­nam­dvi­le­Si _ no­la­nis
cdu­ne­ba ewa­da. da ro­de­sac dab­run­dnen seir­no­bi­dan, no­la­
ni su­li­Ta da xor­ciT ba­ris ker­Zi iyo. swo­red am droi­dan,
Tum­ca Tvi­Ton az­rzec ar mo­su­la, daiw­yo cxov­re­ba, ro­
gorc usam­Sob­lo kac­ma.
Zvir­fa­so mkiT­xve­lo, Tqven­ze me­ti ara­fe­ri vi­ci imis
Tao­ ba­ze, Tu ra Ca­ na­
fiq­ri hqon­ da bars. ax­ la aRarc Rirs
xse­ne­bad. ma­Sin ki, ro­de­sac di­di ka­tas­tro­fa moax­lov­da da
pre­zi­den­tma je­fer­son­ma, Ta­vis vir­ji­nie­leb­Tan er­Tad, wa­
moiw­yo jvar­cma yve­la Se­saZ­lo kla­ren­si­sa awin­de­li ior­kis
sag­va­reu­lo­dan, sa­xel­mwi­fo Ra­lat­Si bral­de­bul­Ta di­di
sa­sa­mar­Tlo pro­ce­si gai­mar­Ta riC­mon­dSi. xo­lo So­reu­li
mi­si­si­pis vel­ze, ro­me­lic uf­ro Sors iyo Cven­gan, vid­re
dRes piu­jet-saun­dia, wvril­fe­xo­bam Ta­vis pro­vin­ciul
sce­na­ze gai­meo­ra speq­tak­li. fort adam­sSi, zaf­xu­lis er­
Tfe­rov­ne­bis da­sar­Rve­vad sam­xed­ro sa­sa­mar­Tlos ga­das­ces
ofic­re­bi _ ram­de­ni­me pol­kov­ni­ki da er­Ti maio­ri. da sia
srul­yo­fi­li rom gam­xda­ri­yo, imaT lei­te­nan­ti no­la­nic
mia­yo­les. mis wi­naaR­mdeg ki, Rmer­Tma­ni, sak­ma­ri­sad moi­po­
ve­bo­da sa­bu­Te­bi _ sam­sa­xu­ri mo­bez­re­bu­li hqon­da, mzad
iyo Ra­la­ti­saT­vis da dae­mor­Ci­le­bo­da yo­vel brZa­ne­bas, wa­
su­li­yo iqiT, sai­Tac et­yod­nen da waey­va­na isi­nic, vinc gah­
yve­bo­da _ `mi­si aR­ma­te­bu­le­bis a. ba­ris me­Tau­ro­biT“.
sa­sa­mar­Tlo pro­ce­si ga­Wia­nur­da. di­di Tev­ze­bi gaus­
xltnen msjavrs _ ram­de­na­dac vi­ci, sa­mar­Tlia­nad. xo­lo
no­la­nis da­na­Sau­li sak­ma­ri­sad miiC­nies sas­je­li­saT­vis. mag­
ram verc Tqven, Zvir­fa­so mkiT­xve­lo, da verc me ve­ra­so­des
ga­vi­geb­diT mis sa­xels, sa­sa­mar­Tlos Tav­mjdo­ma­res, sxdo­
mis da­sas­ruls, rom ar ekiT­xa mis­Tvis, xom ara gsurT rai­me
TqvaT imis da­sam­tki­ceb­lad, rom yo­vel­Tvis er­Tgu­li iya­
viT Seer­Te­bu­li Sta­te­bi­sao.

52
usam­Sob­l o ka­ci

da uec­rad no­lan­ma gaaf­Tre­biT iy­vi­ra: `eS­mak­ma das­wyev­


los Tqve­ni Seer­Te­bu­li Sta­te­bi! Rmer­To Ce­mo, ara­so­des
aRar ga­ma­go­noT Seer­Te­bu­li Sta­te­bis sa­xe­li!“
me mgo­ni, man ar ico­da, ro­gor SeaZ­rwu­neb­da mi­si naT­
qva­mi xan­daz­mul pol­kov­nik mor­gans, ro­me­lic Tav­mjdo­
ma­reob­da sa­sa­mar­Tlos. isic saT­qme­lia, rom sa­sa­mar­Tlos
wevr ofi­cer­Ta na­xe­va­ri em­sa­xu­re­bo­da re­vo­lu­cias, saf­
rTxe­Si ag­deb­da si­coc­xles da Tav­sac swi­rav­da swo­red im
idei­saT­vis, ro­me­lic gam­Zvin­va­re­bul­ma no­lan­ma ase utif­
rad SeaC­ve­na.
no­la­ni, Ta­vis mxriv, iz­rde­bo­da im­droin­del da­sav­leT
mxa­re­Si, `es­pa­nu­ri SeT­qmu­le­bis“, `or­lea­nis SeT­qmu­le­bis“
da ki­dev sxva SeT­qmu­le­ba­Ta wiaR­Si. ga­naT­le­ba mii­Ro plan­
ta­cia­Si, sa­dac ma­Ral sa­zo­ga­doe­bas war­moad­gen­dnen es­pa­ne­
li ofi­ce­ri an­da fran­gi va­Wa­ri or­lea­ni­dan. mi­si ga­naT­le­
ba, ase Tu ise, srul­yo­fil iq­na sa­vaW­ro eq­spe­di­cieb­Si ve­ra
kru­sam­de. Ta­vad no­la­nis­gan vi­ci, rom ma­ma­mis­ma ker­Zo re­
pe­ti­to­rad dai­qi­ra­va in­gli­se­li ka­ci da man er­Ti zam­Ta­ri
dah­yo iq. no­lan­ma na­xe­va­ri si­Wa­bu­ke gaa­ta­ra uf­ros Zmas­Tan
er­Tad _ te­xas­Si ve­lur cxe­neb­ze na­di­rob­dnen.
er­Ti sit­yviT, `Seer­Te­bu­li Sta­te­bi“ no­la­ni­saT­vis Zne­
lad war­mo­sad­ge­ni rea­lo­ba iyo. mag­ram swo­red Seer­Te­bu­
li Sta­te­bi aW­mev­da mas purs ar­mia­Si sam­sa­xu­ri­sas; swo­red
Seer­Te­bul Sta­tebs Seh­fi­ca er­Tgu­le­ba, ro­gorc qris­tian­
ma; swo­red Seer­Te­bul­ma Sta­teb­ma ubo­Za mas ofic­ris mun­
di­ri da xma­li.
eh, Ce­mo sab­ra­lo no­lan, Seer­Te­bul Sta­tebs rom ar See­
mo­se Rir­se­biT da ar ga­moec­xa­de­bi­na Sen­Tvis ndo­ba, es meam­
bo­xe aa­ron ba­ri ZaR­la­dac ar Ca­gag­deb­da, ise­ve ro­gorc im
me­na­veebs, rom­le­bic em­sa­xu­re­bod­nen mas.
me ar va­mar­Tleb no­lans; mxo­lod min­da gan­vu­mar­to
mkiT­xvels, Tu ra­tom das­wyev­la man Ta­vi­si sam­Sob­lo da
ra­tom moiT­xo­va, ara­so­des aRar ga­ma­go­noT mi­si sa­xe­lio.
ara­so­des aRarc gau­go­nia er­Ti Sem­Txve­vis gar­da. am

53
eduard hei­li

droi­dan, e.i. 1807 wlis 23 seq­tem­bri­dan vid­re 1863 wlis


11 mai­sam­de, ro­de­sac su­li da­lia, mas ara­so­des aRar gau­
go­nia mi­si sa­xe­li. na­xe­var sau­ku­ne­ze met­xans no­la­ni iyo
`usam­Sob­lo ka­ci“.
pol­kov­ni­ki mor­ga­ni, ro­gorc mo­gax­se­neT, sas­ti­kad SeZ­
rwun­da. no­lans rom See­da­re­bi­na jorj va­Sin­gto­ni mo­Ra­la­
te ge­ne­ral be­ne­diqt ar­nol­di­saT­vis an­da ey­vi­ra: `Rmer­To,
hfar­vi­de in­gli­sis me­fes“, mor­ga­ni amas uf­ro io­lad ga­dai­
tan­da. man dau­yov­neb­liv gaiw­via mo­sa­mar­Tle­ni Ta­vis ka­bi­
net­Si da TxuT­me­ti wu­Tis Sem­deg dab­run­da. sa­xe­ze mit­klis
fe­ri edo. ai, ra war­moT­qva:
`pa­ti­ma­ro, is­mi­neT sa­sa­mar­Tlos ga­na­Ce­ni! sa­sa­mar­Tlom
ga­daw­yvi­ta, Tu­ki pre­zi­den­ti das­turs mog­vcems, rom Tqven
ara­so­des aRar gai­go­noT sa­xe­li Seer­Te­bu­li Sta­te­bi­sa“.
no­lans si­ci­li aut­yda, mag­ram sxvas ara­vis gau­ci­nia.
pol­kov­nik mor­gans Zal­ze se­rio­zu­li ga­mo­met­yve­le­ba
hqon­da da wu­TiT sa­ma­ri­se­bu­ri si­Cu­me Ca­mo­var­da dar­baz­Si.
no­lan­mac ki myis­ve da­kar­ga Ta­vi­si kad­nie­re­ba da Sec­bu­ne­
bu­li gai­rin­da. me­re mor­gan­ma das­Zi­na:
`ba­to­no aR­mas­ru­le­be­lo, waiy­va­neT pa­ti­ma­ri or­lean­Si
sam­xed­ro na­viT da Caa­ba­reT iq sam­xed­ro-saz­Rvao me­Taurs“.
aR­mas­ru­le­bel­ma gas­ca gan­kar­gu­le­ba da pa­ti­ma­ri gaiy­
va­nes dar­ba­zi­dan.
`ba­to­no aR­mas­ru­le­be­lo“, ga­nag­rZo pol­kov­nik­ma mor­
gan­ma, `Tval­yu­ri ge­Wi­roT, rom pa­ti­mars ara­vin ux­se­nos
Seer­Te­bu­li Sta­te­bi. ba­to­no aR­mas­ru­le­be­lo, or­lean­Si
mo­mi­kiT­xeT lei­te­nan­ti mit­Ce­li da sTxo­veT, gas­ces brZa­
ne­ba, rom gem­ze yof­ni­sas pa­ti­mars ara­vin ux­se­nos Seer­Te­
bu­li Sta­te­bi. am sa­Ra­mos Tqven mii­RebT we­ri­lo­biT brZa­ne­
bebs mo­ri­ge ofic­ri­sa­gan... sa­sa­mar­Tlos sxdo­me­bi ga­da­de­
bu­lia gaur­kve­ve­li va­diT“.
pol­kov­ni­ki mor­ga­ni, vgo­neb, Ta­vad Ca­vi­da va­Sin­gton­Si
da sa­sa­mar­Tlos ga­daw­yve­ti­le­ba pi­ra­dad moax­se­na mis­ter
je­fer­sons. ueW­ve­lia, rom pre­zi­den­tma moi­wo­na es ga­na­Ce­

54
usam­Sob­l o ka­ci

ni, Tu­ki ven­do­biT im ada­mia­nebs, ro­mel­Tac Ta­vi­si Tva­liT


una­xavT mi­si xel­mo­we­ra. am­ri­gad, vid­re `nau­ti­lu­si“, sa­dac
gaam­we­ses pa­ti­ma­ri, niu-or­lea­ni­dan miaR­wev­da Crdi­loeT
at­lan­ti­kis sa­na­pi­ros, ga­na­Ce­ni dam­tki­ce­bu­li iq­na da no­
la­ni ga­daiq­ca `usam­Sob­lo ka­cad“.
geg­ma, ro­me­lic Tav­da­pir­ve­lad Sead­gi­nes, ar­se­bi­Tad
igi­ve rCe­bo­da Sem­dgom­Sic. Se­saZ­loa, es ga­moiw­via au­ci­leb­
lo­bam, rom pa­ti­ma­ri gaeg­zav­naT zRviT or­lea­ni­dan. sam­xed­
ro-saz­Rvao mi­nistrs _ es un­da iyos pir­ve­li krau­nin­Sil­
dTa­gan, Tum­ca igi me ar max­sovs _ daa­va­les, rom moe­Tav­se­
bi­naT no­la­ni sam­xed­ro gem­ze, ro­mel­sac xan­grZli­vi krui­zi
hqon­da, da brZa­ne­ba gae­ca, ise Seez­Ru­daT pa­ti­ma­ri, rom mas
ara­so­des ena­xa Ta­vi­si sam­Sob­lo da ara­so­des gae­go­na mi­si
sa­xe­li. im­xa­nad sam­xed­ro ge­me­bi nak­le­bad da­diod­nen xan­
grZli­vi krui­ze­biT da sam­xed­ro-saz­Rvao flots Za­lia­nac
ar ane­biv­reb­dnen. rad­gan TiT­qmis mTe­li es am­ba­vi ga­daq­
ceu­ la Tqmu­ le­bad, ro­ gorc vTqvi, zus­ tad arc vi­ ci, ro­
me­li iyo no­la­nis pir­ve­li krui­zi. mag­ram me­Taur­ma, vi­sac
igi mian­des _ Se­saZ­loa, es gax­ldaT tin­ji an­da Sou, Tum­ca
vfiq­rob, rom iq­ne­bo­da vin­me uf­ro axal­gaz­rda­Ta­gan, Cven
ax­la sak­maod xnier­ni varT, _ moa­wes­ri­ga eti­ke­ti da ga­maf­
rTxi­le­be­li zo­me­bi. da mi­si geg­ma srul­de­bo­da, al­baT, no­
la­nis sik­vdi­lam­de.
daax­loe­biT oc­daa­Ti wlis Sem­deg, ro­de­sac ge­mis ka­pit­
nis Ta­na­Sem­wed vmsa­xu­rob­di `in­tre­pid­ze“, vna­xe in­struq­
cia­Ta Tav­da­pir­ve­li nus­xa. dRem­de vwux­var, rom mi­si as­li
ar gad­mo­mi­Ria. asea Tu ise, igi am­gva­rad ga­moi­yu­re­bo­da:
va­Sin­gto­ni (Ta­ri­Ri, ro­me­lic un­da iyos 1807 wlis mi­
wu­ru­li)
`ser, lei­te­nant ni­lis­gan Tqven Cai­ba­rebT tu­saR fi­lip
no­lans, Seer­Te­bu­li Sta­te­bis ar­miis yo­fil lei­te­nants.
am per­so­nam Ta­vis pro­ces­ze, sam­xed­ro sa­sa­mar­Tlo­Si,
wyev­la-krul­viT ga­moT­qva sur­vi­li, ara­so­des aRar ga­ma­go­
noT Seer­Te­bu­li Sta­te­bis sa­xe­lio.

55
eduard hei­li

sa­sa­mar­Tlom miu­sa­ja mas am sur­vi­lis dak­ma­yo­fi­le­ba.


am­Ja­mad, pre­zi­den­tma brZa­ne­bis Ses­ru­le­ba mian­do sam­
xed­ro-saz­Rvao sa­mi­nis­tros.
Tqven aiy­vanT tu­saRs Tqvens gem­ze da yve­la­nair zo­mebs
mii­RebT, ra­Ta Ta­vi­dan aic­di­noT mi­si gaq­ce­va.
Tqven uz­run­vel­yofT mas im­gva­ri sac­xov­ri­siT, ra­cio­
ni­Ta da sa­mo­se­liT, rac See­fe­re­ba mi­si ran­gis ofi­cers _
TiT­qos igi im­yo­fe­bo­des Tqvens gem­ze mgzav­rad, ro­me­lic
Ta­vi­si mTav­ro­bis gar­kveul da­va­le­bas as­ru­lebs.
ge­mis ofic­re­bi Se­Tan­xmde­bian tu­saR­Tan maT­Tvis Se­sat­
yvi­si ur­Tier­To­bis Tao­ba­ze. ar un­da mia­ye­non rai­me dam­
ci­re­ba da arc is aris au­ci­le­be­li, rom Seax­se­non xol­me,
tu­sa­Ri xa­ro.
mag­ram man, ara­vi­Tar Sem­Txve­va­Si, ara­so­des aRar un­da
gai­go­nos Ta­vi­si sam­Sob­los sa­xe­li an wai­kiT­xos cno­be­bi
sam­Sob­los Se­sa­xeb. da Tqven sa­gan­ge­bod un­da gaaf­rTxi­
loT ge­mis yve­la ofi­ce­ri, ra­Ta iz­ru­non ima­ze, rom es
we­si, ra­sac iT­va­lis­wi­nebs mi­si sas­je­li, sxva­das­xva Se­Ra­va­
Te­bis ga­we­vi­sas ar dair­Rves.
mTav­ro­bis mi­za­ni isaa, rom tu­saR­ma ve­ra­so­des ve­Rar
na­xos Ta­vi­si sam­Sob­lo, ro­mel­sac ga­nud­ga. Tqve­ni krui­zis
da­sas­ruls Tqven mii­RebT brZa­ne­bebs, rom­le­bic uz­run­vel­
yo­fen am gan­zrax­vis gag­rZe­le­bas.
pa­ti­vis­ce­miT _ Tqve­ni u. sauT­her­di,
sam­xed­ro-saz­Rvao mi­nis­tris ma­gier“.
mTlia­nad rom Se­me­na­xa es do­ku­men­ti, aRar gaC­nde­bo­da
xar­ve­zi Ce­mi mo­naT­xro­bis da­saw­yis­Si­ve. ka­pi­tan­ma Soum, Tu­
ki es mar­Tlac Sou iyo, ga­das­ca do­ku­men­ti Ta­vis mem­kvid­
re-meT­val­yu­res, ima­nac _ Ta­vis mem­kvid­res da, vgo­neb, `le­
van­tis“ ka­pi­tans dRe­sac eq­ne­ba igi, ro­gorc rwmu­ne­bu­le­ba
_ hyo­lo­da no­la­ni ar­cTu mkacr pa­tim­ro­ba­Si.
im ge­meb­ze, sa­dac Sev­xved­ri­var `usam­Sob­lo kacs“, Ta­vi­
dan­ve mi­Re­bu­li we­si, me mgo­ni, mem­kvid­reo­biT ga­da­dio­da.
arc erT kaiut-kom­pa­nias ar exa­li­se­bo­da mi­si stum­ro­ba,

56
usam­Sob­l o ka­ci

rad­ga­nac iZu­le­bul­ni iy­vnen, krin­ti ar daeZ­raT sam­Sob­


lo­ze an­da Sin dab­ru­ne­bis per­speq­ti­veb­ze, po­li­ti­ka­sa Tu
li­te­ra­tu­ra­ze, mSvi­do­ba­sa Tu om­ze _ er­Ti sit­yviT, ek­
rZa­le­bo­daT la­mis yve­la­fe­ri, ra­zec saub­ro­ben xol­me So­
reul naos­no­ba­Si. mag­ram Zal­ze ul­mo­be­li iq­ne­bo­da, mxo­
lod sal­miT dav­kma­yo­fi­le­bu­li­ya­viT da sa­bo­lood yve­la­
ni erT qvab­Si vi­xar­Se­bo­diT. no­lans ne­ba ar hqon­da, rom ga­
mo­la­pa­ra­ke­bo­da mat­ro­sebs _ ofic­ris daus­wreb­lad. xo­lo
ofic­reb­Tan ne­ba­dar­Tu­li hqon­da, Tu­ki isi­ni ine­beb­dnen da
ro­gorc ine­beb­dnen. mag­ram no­la­ni mor­cxvob­da, Tum­ca zo­
gierTs sak­ maod dauax­ lov­da da erT-er­ Ti maT­ ga­ ni me gax­
ldiT.
ge­mis ka­pi­ta­ni yo­vel­Tvis epa­ti­Je­bo­da sa­di­lad or­Sa­
ba­To­biT. yo­ve­li kaiut-kom­pa­nia, Ta­vis mxriv, mo­ri­geo­biT
iw­vev­da xol­me. ofi­cer­Ta kaiut-kom­pa­nia­Si uwev­da stum­ro­
ba xSi­rad Tu iS­via­Tad _ ge­mis si­di­dis Se­sa­ba­mi­sad. sauz­
mes igi miir­Tmev­da Ta­vis kaiu­ta­Si, ro­mel­sac yo­vel­Tvis
ga­mou­yof­dnen. kaiu­tis kars fxiz­lad adev­neb­da Tvals gu­
Sa­gi an­da ro­me­li­me mo­ri­ge. mar­tod­mar­to uwev­da da­nay­
re­ba. xan­da­xan, ro­de­sac saz­Rvao qvei­Te­bi Tu mat­ro­se­bi
aw­yob­dnen sa­zei­mo wveu­le­bas, maT ne­bas aZ­lev­dnen dae­pa­ti­
JaT `sa­mo­qa­la­qo Ri­le­bi“, ro­gorc isi­ni eZax­dnen no­lans.
oRond un­da mi­su­li­yo ofic­ris Tan­xle­biT. mas­pin­Zlebs,
cxa­dia, ek­rZa­le­bo­daT xmis amo­Re­ba sam­Sob­lo­ze da er­Ti
su­li hqon­daT, ro­dis gais­tum­reb­dnen `usam­Sob­lo kacs“.
Ce­mi az­riT, yo­ve­li­ve es miz­nad isa­xav­da, rom no­la­nis
sas­jels Wkua es­wav­le­bi­na yve­las­Tvis. mat­ro­seb­ma imi­tom
Sear­qves mas `sa­mo­qa­la­qo Ri­le­bi“, rom mar­Ta­lia mas ec­va
wes­de­biT dad­ge­ni­li sam­xed­ro mun­di­ri, mag­ram ne­bas ar aZ­
lev­dnen eta­re­bi­na sam­xed­ro Ri­le­bi, sa­dac aR­beW­di­li iq­
ne­bo­da ini­cia­le­bi an em­ble­ma mi­si sam­Sob­lo­si, ro­mel­sac
ga­nud­ga.
ma­gon­de­ba, rom flot­Si Ce­mi Ca­ric­xvi­dan co­ta dro iyo
ga­su­li, ro­de­sac na­pir­ze vim­yo­fe­bo­di Cve­ni ge­mi­sa da `bren­

57
eduard hei­li

diuai­nis“ (aleq­san­dria­Si rom Se­ve­ya­reT) ram­de­ni­me uf­ros


ofi­cer­Tan er­Tad. ne­ba dag­vrTes, gag­ve­seir­na kai­ro­sa da
pi­ra­mi­de­bi­sa­ken. vi­re­biT miv­Caq­Ca­qeb­diT. sit­yva Ca­mo­var­da
no­lan­ze da er­Tma ofi­cer­ma gag­vac­no is sis­te­ma, ro­me­lic
Ta­vi­dan­ve iyo mi­Re­bu­li mi­si wig­ne­bi­sa da sxva sa­kiT­xa­vis
Tao­ba­ze. no­lans xom TiT­qmis ara­so­des aZ­lev­dnen na­pir­ze
ga­das­vlis ne­bas, Tun­dac ge­mi Tveo­biT da­yov­ne­bu­li­yo nav­
sad­gur­Si. ase rom, mis­Tvis Zal­ze mo­saw­ye­nad mie­di­ne­bo­da
dro. ami­to­mac yve­las SeeZ­lo eT­xo­ve­bi­na wig­ne­bi, Tu­ki isi­
ni ar iyo ga­moq­vey­ne­bu­li ame­ri­ka­Si an ame­ri­ka ar iq­ne­bo­da
iq nax­se­ne­bi. am pi­ro­bis Ses­ru­le­ba sak­maod iol­de­bo­da ma­
Sin, vi­nai­dan de­da­mi­wis aR­mo­sav­leT na­xe­var­sfe­ro­Si im­de­
ni­ves la­pa­ra­kob­dnen ame­ri­ka­ze, ram­den­sac am­Ja­mad Cven­Si _
pa­rag­vai­ze.
no­la­ni na­xu­lob­da TiT­qmis yve­la uc­xour ga­zeTs, ro­
me­lic, ad­re Tu gvian, aR­wev­da ge­mam­de; oRond jer vin­mes
un­da ga­dae­kiT­xa, amoeW­ra yo­ve­li gan­cxa­de­ba an gzaab­neu­li
Se­niS­vna, sa­dac ax­se­neb­dnen ame­ri­kas. es zog­je­rac, co­ta ar
iyos, si­sas­ti­kes waa­gav­da, rad­ga­nac amoW­ri­li meo­re mxa­
re SeiZ­le­ba yo­fi­li­yo ise­ve ucod­ve­li, ro­gorc he­sio­de.
ase ma­ga­li­Tad, na­po­leo­nis erT-er­Ti brZo­lis aR­we­ri­lo­
bis Sua­gul­Si an­da ka­nin­gis mo­ri­gi sit­yvis kiT­xvi­sas saw­
ya­li no­la­ni uec­rad waaw­yde­bo­da did nax­vrets, vi­nai­dan
am gver­dis meo­re mxa­re­ze da­beW­di­li iyo gan­cxa­de­ba niu-
ior­kSi mi­ma­val sa­fos­to gem­ze an­da naw­yve­ti pre­zi­den­tis
mi­mar­Tvi­dan.
ai, ase Se­vit­yve im geg­mis Se­sa­xeb, ro­me­lic Sem­dgom­Si
mec un­da Se­mes­ru­le­bi­na zed­mi­wev­niT be­ji­Tad. es kar­gad
max­sovs, rad­gan fi­lip­sma, ro­gorc ki sit­yva Ca­mo­var­da no­
la­nis sa­kiT­xav­ze, gviam­bo, Tu ra Seem­TxvaT ke­Ti­li ime­dis
kon­cxTan, no­la­nis pir­ve­li mog­zau­ro­bi­sas. sxva ara­fe­ri
msme­nia am mog­zau­ro­ba­ze.
isi­ni miuax­lov­dnen koncxs da Se­yov­ndnen, ra­Ta swveod­
nen stum­rad in­gli­sel ad­mi­rals. Sem­deg elo­daT xan­grZli­

58
usam­Sob­l o ka­ci

vi krui­zi in­doe­Tis okea­ne­Si. fi­lip­sma blo­mad wig­ne­bi iT­


xo­va iqau­ri ofic­ri­sa­gan, rac im­xa­nad, ise­ve ro­gorc ax­la,
did iR­blad CaiT­vle­bo­da. am wig­nebs So­ris, TiT­qos­da eS­mas
gan­kar­gu­le­biT, aR­moC­nda `ba­la­da uka­nas­kne­li me­nes­tre­li­
sa“, ro­me­lic yve­las ki hqon­da ga­go­ni­li, mag­ram Tva­liT
ara­so­des ena­xaT. et­yo­ba, ax­lad iyo ga­moq­vey­ne­bu­li. ke­Ti­
li da pa­tio­sa­ni, mag­ram ara­vis mos­vlia Tav­Si, rom no­la­ni­
saT­vis iq saf­rTxe ram moi­po­ve­bo­da. Tum­ca fi­lip­si ifi­ce­
bo­da, ji­gar­ma Soum, vid­re no­lans ga­das­cem­da, Seq­spi­ri­dan
amoW­ra `qa­riS­xa­li“, rad­ga­nac `ber­mu­dis kun­Zu­le­bi Cve­ni
un­da iyos da, RvTis wya­lo­biT, ki­de­vac gax­de­bao“.
ho­da, erT Suad­Res bi­Web­ma Si­nau­ru­lad mii­pa­ti­Jes, no­
la­ni, Se­mog­vier­Tdio. gem­ban­ze Ca­mom­sxda­riy­vnen, Tam­ba­qos
eweod­nen da mo­ri­geo­biT kiT­xu­lob­dnen wigns xma­maR­la. am­
Ja­mad aseT su­raTs iS­via­Tad waaw­yde­biT, mag­ram Cems axal­
gaz­rdo­ba­Si, Zal­ze xSi­rad, ase va­ta­reb­diT dros.
ke­Ti­li. ama­so­ba­Si no­la­nis je­ric dad­ga, wig­ni xel­Si ai­
Ro da Seud­ga kiT­xvas. ro­gorc miam­bes, Za­lian kar­gad kiT­
xu­lob­da. iq myof­Ta­gan poe­mis er­Ti stri­qo­nic ki ara­vis
wae­kiT­xa ma­nam­de. mxo­lod is icod­nen, rom ja­doq­ro­ba­sa da
rain­deb­ze iyo da yve­la­fe­ri xde­bo­da la­mis aTi aTa­si wlis
wi­naT.
sab­ra­lo no­lan­ma Seu­fer­xeb­lad wai­kiT­xa me­xu­Te sim­Re­
ra, wu­TiT Se­Cer­da, co­ta ga­dak­ra ki­dec da ga­nag­rZo. az­rze
ar iyo, win ra elo­da.

viT coc­xlobs ka­ci, mkvda­ri su­li­Ta,


rom ve­ra­so­des wa­moi­Za­xebs...…

dRes SeuZ­leb­lad gveC­ve­ne­ba, rom vin­mes wa­kiT­xu­li ar


hqon­des es stri­qo­ne­bi; mag­ram ras izam, am bi­Webs mar­Tla
pir­ve­lad es­mo­daT da sab­ra­lo no­lan­mac ga­nag­rZo jer isev
gauaz­reb­lad Tu me­qa­ni­ku­rad:

59
eduard hei­li

es aris Ce­mi mSo­be­li mi­wa!

da uk­ve yve­la mix­vda, rom saq­me ver iyo rig­ze. mag­ram


no­lans ime­di gauC­nda, dab­rko­le­bas swra­fad ga­dav­la­xa­vo.
Tqvenc ar mo­mik­vdeT. vgo­neb, od­nav ga­fiT­rda da TiT­qos
mo­rev­Si ga­daeS­vao, amoig­mi­na:

da vi­si gu­lic ar aen­Te­ba,


ro­ca sam­Sob­lo mis na­bijs ic­nobs
uc­xoe­Ti­dan mob­ru­ne­bi­sas...…
nu­Tu ar­se­bobs ase­Ti vin­me?

aq ki yve­las Tav­gza aeb­na. ewa­daT, rom ra­me­nai­rad iZu­


le­bu­li gam­xda­ri­yo ga­dae­fur­cla oriod gver­di, mag­ram
no­lans saa­mi­sod mxneo­ba ar eyo. er­Txans dum­da, pi­ri­sa­xe
wa­mou­War­xlda da bor­Zi­kiT ga­nag­rZo:

mgo­sa­ni mis­Tvis ar am­Rer­de­ba,


vinc un­da iyos _ sa­xe­lia­ni
sim­did­ri­Ta Tu Zal­mo­si­le­biT,
bed­kru­li aris da gul­Cak­lu­li.

sab­ra­lo jeels sun­Tqva Seek­ra, aRar Za­luZ­da gaeg­rZe­


le­bi­na kiT­xva. ze­ze wa­moiW­ra da wig­ni zRva­Si mois­ro­la.
me­re ki gau­Ci­nar­da Ta­vis kaiu­ta­Si.
`iu­pi­ters vfi­cav“, Tqva fi­lip­sma, `ori Tve Tva­li aRar
mog­vik­ravs. me ki, sxva ra gza mqon­da, ra­Rac ubad­ru­ki zRa­
pa­ri Sev­Txze im in­gli­se­li qi­rur­gi­saT­vis, uol­ter sko­ti
ra­to­mac ver da­gib­ru­ne-meT­qi“.
es mox­da daax­loe­biT im dros, ro­de­sac no­la­nis sim­tki­
ces uk­ve bza­ri gas­Ce­no­da. ro­gorc am­bo­ben, Tav­da­pir­ve­lad
ara­fers epue­bo­da, Ta­vi­si pa­tim­ro­ba miaC­nda ub­ra­lo far­
sad. tkbe­bo­da zRva­ze mog­zau­ro­biT da a.S. mag­ram fi­lip­sis

60
usam­Sob­l o ka­ci

sit­yviT, uol­ter sko­tis Sem­deg ba­re ori Tve rom ga­vi­da


da kaiu­ti­dan ga­mo­su­li vna­xeT, wi­nan­del no­lans er­Ti be­
wo­zec aRar hgav­dao. wig­ni aRa­ra­so­des wau­kiT­xavs xma­maR­
la, Tu­ki es ar iq­ne­bo­da bib­lia an­da Seq­spi­ri, an ki­dev sxva
ram _ ase­ve eW­vmiu­ta­ne­li da usaf­rTxo.
mag­ram mar­too­den es ar ik­ma­ra. ara­so­des aRar daam­xa­
na­ge­bia axal­gaz­rdebs. ro­de­sac ga­vi­ca­ni, mu­dam mor­cxvad
iq­ceo­da. Zal­ze iS­via­Tad la­pa­ra­kob­da. Tu­ki ar gae­saub­
re­bo­di, xma­sac ar amoi­Reb­da. er­Ti-ori ka­cis ga­mok­le­biT
ara­vis eka­re­bo­da. xan­da­xan Tu aen­Te­bo­da xol­me. max­sen­de­
ba, rom er­Tob gvian ga­vi­go­ne mi­si xma. sak­mao mWev­rmet­yve­
le­biT am­tki­ceb­da ra­Ra­cas fle­Se­ris qa­da­ge­beb­Tan da­kav­Si­
re­biT. saer­Tod ki hqon­da ner­viu­li da ara­qaT­ga­moc­li­li
ga­mo­xed­va Sig gul­Si daW­ri­li ka­ci­sa.
ro­de­sac ka­pi­ta­ni Sou brun­de­bo­da Sin _ vi­meo­reb, Tu­
ki es iyo Sou _ yve­ las­ Tvis mou­ lod­ne­lad Ru­ za CauS­
ves
uin­dvor­dis kun­Zul­Tan da daax­loe­biT er­Ti kvi­ra da­yov­
ndnen. bi­We­bi am­bob­dnen, ofic­rebs yel­Si amou­vi­daT da­ma­
ri­le­bu­li xor­ci _ vid­re Sin dav­brun­de­biT, kus su­fi mainc
vi­ge­mo­To.
ram­de­ni­me dRis Sem­deg kun­Zuls `uo­re­ni“ moad­ga. ge­me­bi
er­Ti­meo­res mie­sal­mnen sig­na­liT. `uo­re­ni­dan“ fi­lip­ssa da
sxva Sin­mi­ma­valT ga­das­ces we­ri­le­bi da ga­ze­Te­bi. ac­no­bes,
So­reul kruiz­Si mi­ve­mar­Te­biT, Se­saZ­loa, xmel­Ta­Sua zRva­
Sio.
da sab­ra­lo no­la­ni ki, Ta­vi­si bar­gi-bar­xa­niT, gem­ze aiy­
va­nes. igi Zal­ze gaog­ne­bu­li Can­da, ro­de­sac uT­xres, gaem­
za­deo. sak­ma­ri­sad er­kveo­da var­skvla­veb­Si, rom mim­xvda­ri­
yo, swo­red am wu­Tam­de igi `Si­ni­sa­ken“ miem­gzav­re­bo­da. mag­
ram ax­la aS­ka­ra Seiq­na is, rac ma­nam­de egeb arc ufiq­ria _
rom mis­Tvis ga­mo­ric­xu­li iyo `Sin was­vla“, ci­xe­sac ki ar
aRir­seb­dnen. da es gax­ldaT pir­ve­li im oci ga­daad­gi­le­bi­
dan, ro­me­lic Sem­dgom­Si uwev­da. man moia­ra Cve­ni flo­tis
sau­ke­Te­so ge­me­bis na­xe­va­ri, mag­ram ram­de­ni­me aseul mil­ze

61
eduard hei­li

ax­los ar mis­dgo­mia im qvey­nis mi­was, ro­mel­zec Tqva, ma­gis


sa­xels nu­Rar ga­ma­go­neb­To.
Se­saZ­loa, es mox­da am meo­re krui­zis dros, ro­de­sac
xmel­Ta­Sua zRva­Si im­yo­fe­bod­nen, da mi­sis gre­fi, sam­xreT
Sta­te­bis im­droin­de­li mSve­ne­ba da sia­ma­ye, ecek­va no­lans.
ge­mi did­xans id­ga reid­ze nea­po­lis yu­re­Si da Cve­ni
ofic­re­bi friad gau­Si­naur­dnen in­gli­sis flots. zei­meb­sa
da gar­To­bebs bo­lo ar uCan­da da Cve­neb­mac ga­niz­ra­xes, rom
gae­mar­TaT di­di mej­li­si. ro­gor moa­xer­xes es `uo­ren­ze“,
ve­raf­ riT ver ga­ mi­
gia. vin icis, egeb es ar iyo `uo­ re­
ni“
an­da, Se­saZ­loa, qal­ba­to­ne­bi ma­Sin ar ika­veb­dnen im­den ad­
gils, ram­den­sac dRes.
ofic­reb­ma moin­do­mes no­la­nis kaiu­tis ga­mo­ye­ne­ba ra­Rac
miz­niT da eu­xer­xu­laT, rom ar miew­viaT mej­lis­ze. ka­pi­tan­
ma ne­ba dar­To, Tu­ki pa­suxs ageb­dnen ima­ze, rom no­la­ni xmas
ar gas­cem­da ara­vis, `vinc miaw­vdi­da in­for­ma­cias“.
ga­CaR­ da mej­ li­si. gav­
be­
dav da vit­ yvi, rom es iyo um­
Sve­nie­re­si sa­Ra­mo, ro­me­lic ki odes­me ga­mar­Tu­la da ara­
so­des msme­nia msgav­si mej­li­si ro­me­li­me sam­xed­ro gem­ze.
qal­Ta sa­zo­ga­doe­bas Sead­gen­da ame­ri­ke­li kon­su­lis oja­xi,
er­Ti Tu ori mog­zau­ri, ro­mel­sac gae­be­da eso­den So­reu­
li voia­Ji da brwyin­va­le gun­di in­gli­se­li go­goe­bi­sa da
qal­ba­to­ne­bi­sa. mgo­ni, maT So­ris TviT le­di ha­mil­to­nic
im­yo­fe­bo­da.
ke­Ti­li da pa­tio­sa­ni. ofic­re­bi er­Tma­neTs enac­vle­bod­
nen, ax­los rom et­ria­laT no­lan­Tan da me­gob­ru­lad Seeq­
ciaT igi, ra­Ta sxva ara­vin ga­mo­la­pa­ra­ke­bo­da. cek­va xa­li­
sia­nad grZel­de­bo­da da mok­le xan­Si ma­Tac ki, vinc no­la­nis
sa­pa­tio meT­val­yu­ree­bad gaam­we­ses, gauq­raT Si­Si imi­sa, rom
gauT­va­lis­wi­ne­be­li ram mox­de­bo­da. mxo­lod ma­Sin, ro­de­sac
er­Tma in­gli­sel­ma qal­ba­ton­ma, Se­saZ­loa es iyo swo­red le­
di ha­mil­to­ni, iT­xo­va `ame­ri­ku­li cek­ve­bis“ ga­mar­Tva _ mox­
da mo­sax­de­ni. im­xa­nad yve­la cek­vav­da kon­trdan­sebs.
Sav­ka­nian­Ta or­kes­trma `ame­ri­kul cek­vebs“ aR­tki­ne­biT

62
usam­Sob­l o ka­ci

mia­kuT­vna `vir­ji­ni ril“, me­re dauk­res `ma­ni-mask“, ro­mel­


sac im­droin­de­li we­si­Ta da ri­giT un­da moh­yo­lo­da `Cve­ni
Zvir­fa­si ca­me­ti Sta­ti“. mag­ram ro­gorc ki di­ri­Jor­ma, sa­
xe­lad dik­ma, Ta­vi­si jo­xiT ni­Sa­ni mis­ca vio­li­noebs da nam­
dvi­li zan­gu­ri mox­de­ni­lo­biT Seb­run­da sa­zo­ga­doe­bi­sa­ken,
ra­Ta ga­moec­xa­de­bi­na: ba­to­ne­bo da qal­ba­to­ne­bo, Cve­ni Zvir­
fa­si ca­met­nio, ise­ve ro­gorc ma­nam­de ga­moac­xa­da `vir­ji­ni
ril, ge­Tay­va“ da `ma­ni-mask, ge­Tay­va“, swo­red ma­Sin ka­pit­nis
fa­reS­ma mxar­ze mou­Ta­Tu­na xe­li, ra­Rac Cas­Cur­Cu­la yur­
Si da diks aRar ga­mouc­xa­de­bia sa­xel­wo­de­ba cek­vi­sa; Ta­vis
dak­vra ik­ma­ra da me­lo­diac aJ­Rer­da. yve­la mix­vda yve­la­
fers, uf­ro swo­rad _ mix­vdnen Cve­ni ofic­re­bi, in­gli­sel
go­goebs rom as­wav­lid­nen Cve­ne­bu­ri cek­vis ile­Tebs, oRond
aRar aux­sniaT maT­Tvis, Tu ra­tom waer­Tva sa­xel­wo­de­ba am
cek­vas.
mag­ram pir­vel sit­yvas mo­vi­deT. cek­ve­bi grZel­de­bo­da.
ro­gorc mo­gax­se­neT, no­la­ni da Cve­ni bi­We­bi uk­ve im­de­nad
ga­laR­dnen, rom sav­se­biT bu­neb­ri­vi eC­ve­naT, ro­de­sac man
Ta­vi dauk­ra am ga­da­sa­rev mi­sis grefs da uT­xra:
`miss rat­ lij, ime­ di maqvs, rom gax­ so­varT. Tqven­ Tan
cek­vis pa­tivs Tu dam­debT?“
es ise swra­fad mox­da, rom no­la­nis Tan­mxleb­ma fe­louz­
ma ver moas­wro Ca­re­va. qal­ma gai­ci­na da Tqva:
`mis­ter no­lan, me aRa­ra var miss rat­li­ji, mag­ram su­
ler­Tia, mainc vi­cek­veb Tqven­Tan“, _ fe­louzs ux­mod aniS­
na, nu­raf­ris Si­Si nu geq­ne­ba­To da gauZ­Rva no­lans sa­cek­vao
moed­ni­sa­ken.
no­lan­ma ifiq­ra, bed­ma ga­mi­Ri­mao. igi ic­nob­da am qals
fi­la­del­fii­dan da sxva­ga­nac araer­Txel Sex­ved­ro­da. mar­
Tlac RvTis wya­lo­bad moeC­ve­na mi­si nax­va. kon­trdan­seb­
Si bev­ri la­pa­ra­ki araa mi­Re­bu­li, ro­gorc ko­ti­lion­sa Tu
val­sis pau­zeb­Si; mag­ram aqac SeiZ­le­ba er­Ti-ori sit­yvis
Tqma an­da saT­qme­lis ga­mo­xat­va Tva­le­biT.
no­lan­ma So­ri­dan moua­ra, sit­yva Ca­moug­do mis mog­zau­

63
eduard hei­li

ro­ba­ze ev­ro­pa­Si, ax­se­na ve­zu­vi, fran­ge­bi, me­re ki, ro­ca er­


Ti Ta­lia moa­Ta­ves da Ta­vis jers elod­nen, ji­qur daus­va
Se­kiT­xva par­tniors. Ta­nac fe­ri wau­vi­dao _ ase miam­bo am
qal­ma mra­va­li wlis Sem­deg.
`mi­sis gref, sam­Sob­lo­dan ra­Ra is­mis?“
da am brwyin­va­le qmni­le­bam Tva­li Tval­Si gau­ya­ra no­
lans. Rmer­To Ce­mo, ver war­moid­genT, ro­go­ri mze­ra es­ro­
la.
`sam­Sob­lo­dan?! mis­ter no­lan!!! me mgo­ni, Tqven swo­red
is ka­ci brZan­de­biT, sam­Sob­los sa­xe­lis ga­go­ne­bac rom aRar
isur­va“.
esa Tqva da myis­ve gae­Su­ra gem­ban­ze myo­fi Ta­vi­si qmri­
sa­ken. sab­ra­lo no­la­ni, ro­gorc yo­vel­Tvis, kvlav mar­tod
dar­Ca. me­ti aRarc ucek­via.
ar Zal­miZs, rom da­la­ge­biT mov­yve mi­si Tav­ga­da­sa­va­li.
an­ki vin SeZ­leb­da am­Ja­mad. da ar­ca vcdi­lob.
giam­bobT im gad­mo­ce­mebs, rom­le­bic ga­mo­var­Cie mi­Te­bi­
sa­gan, no­lan­ze rom Seiq­mna or­mo­ci wlis gan­mav­lo­ba­Si. mis
Se­sa­xeb SeT­xzul sic­rue­Ta sa­xe­li le­gio­nia. bi­We­bi am­bob­
dnen xol­me, rom si­nam­dvi­le­Si is iyo `rki­nis ni­Ra­bi“; xo­lo
saw­ya­li jorj pon­si ise Ca­vi­da sa­ma­re­Si, rom no­la­ni ego­na
`ju­niu­sis“ av­to­ri, ro­me­lic da­sa­jes Ta­vi­si sa­xel­gan­Tqmu­
li ci­lis­wa­me­bi­saT­vis pre­zi­dent je­fer­son­ze. ras izam,
pon­si mwyra­lad iyo is­to­rias­Tan.
yve­la­ze saa­mo am­ba­vi no­la­ni­sa omis­droin­de­lia da ma­le
moh­yva ze­moT­qmuls. es msme­nia sa­mi Tu oT­xi ver­siiT. da vin
icis, egeb mxo­lod er­Txel ro­di mom­xda­ra. mag­ram sa­xel­
dobr ro­ mel gem­ ze mox­ da, ver get­ yviT. asea Tu ise, erT
saz­Rvao duel­Si in­gli­se­leb­Tan _ es iyo Cve­ni flo­tis nam­
dvi­li sab­rZo­lo naT­lo­ba _ mtris­gan nas­ro­li Wur­vi pir­
da­pir borts mox­vda da pir­wmin­dad gaaq­ro TiT­qmis mTe­li
gun­di me­zar­baz­ne­Ta Ta­vi­si me­Tau­ria­nad.
ax­la Tqven SeiZ­le­ba brZa­noT si­ma­ma­cis Tao­ba­ze _ rac
mo­gep­ria­ne­baT, mag­ram Se­sa­xe­da­vad sru­lia­dac ar yo­fi­la

64
usam­Sob­l o ka­ci

mim­zid­ve­li sa­na­xao­ba. ro­de­sac ga­dar­Ce­nil­ni gons mo­vid­


nen da sa­nit­reb­Tan er­Tad gai­ta­nes da­Ru­pul­Ta cxed­re­bi,
uec­rad ga­moC­nda no­la­ni. Ji­le­ti ec­va da zum­bi eWi­ra xel­
Si. TiT­qos me­Tau­ri iyo, ise­Ti Tav­da­je­re­biT gas­ca brZa­ne­
ba, vis un­da waey­va­na daW­ril­ni kub­rik­Si da vin un­da dar­Ce­
ni­li­yo ad­gil­ze. mSvi­dad da dar­wmu­ne­biT iq­ceo­da, sxveb­
sac rom eg­rZnoT, yve­la­fe­ri rig­zea da yve­la­fe­ri rig­ze
iq­ne­bao.
no­lan­ma Ta­vi­si xe­liT da­te­na qve­me­xis lu­la, mi­zan­Si
amoi­Ro mte­ri da brZa­na: cec­xlio. qve­me­xis me­Tau­rad dad­
ga, mtris cec­xlqveS myof bi­Webs am­xne­veb­da. Ca­mom­jda­ri­yo
la­fet­ze, sa­nam qve­me­xis lu­la gril­de­bo­da, Tav­Se­sa­fa­ri
ar uZeb­nia da Ta­vi­sia­nebs as­wav­li­da, Tu ro­gor dae­Wi­raT
xel­Si mZi­me Wur­vi, aci­neb­da ki­dec sa­ku­Tar Sec­do­meb­ze.
ro­de­sac qve­me­xis lu­la kvlav gag­ril­da, da­te­na da or­jer
me­ti six­Si­riT is­rod­nen, vid­re odes­me us­ro­liaT am gem­ze.
ama­so­ba­Si meb­rZol­Ta ga­sam­xne­veb­lad da­wi­naur­da ge­mis ka­
pi­ta­ni. no­la­ni, mi­sal­me­bis niS­nad, xe­liT See­xo Ta­vis quds
da moax­se­na ka­pi­tans:
`ser, me vas­wav­li­di bi­Webs, ro­gor va­ke­TebT amas ar­ti­
le­ria­Si“.
da ai, aq ki yve­la le­gen­da er­Tma­neTs em­Txve­va.
ka­pi­tan­ma Tqva:
`me mSve­niv­rad vxe­dav, rac gaa­ke­TeT da mad­lo­bas mo­gax­
se­nebT, ser; da me ara­so­des da­ma­viw­yde­ba es dRe da Tqvenc
ara­so­des da­ga­viw­yde­baT, ser“.
mas Sem­deg, rac yve­la­fe­ri mo­Tav­da da in­gli­se­le­bi dag­
vneb­dnen, ofi­cia­lu­ri ce­re­mo­nia­lis dros ge­mis ka­pi­tan­ma
Tqva:
`sad aris mis­ ter no­ la­
ni? sTxo­ veT mis­
ter no­ lans, aq
mob­rZan­des“.
da ro­de­sac no­la­ni mo­vi­da, ka­pi­tan­ma ase mi­mar­Ta:
`mis­ter no­lan, dRes Cven yve­la­ni Zal­ze mad­lier­ni varT
Tqve­ni; dRes Tqven er­Ti Cven­ga­ni xarT; Tqven mox­se­nie­bul

65
eduard hei­li

iq­ne­biT pa­tak­Si“.
da me­re am xan­Se­sul­ma kac­ma Ta­vi­si xma­li ga­das­ca no­lans
da ai­Zu­la, welT Se­moer­tya. es yve­la­fe­ri TviT­mxil­vel­ma
miam­bo. no­la­ni bal­Ri­viT ti­ro­dao da dia­xac un­da eti­ra.
mas xom aRar uta­re­bia xma­li im wyeu­li dRi­dan fort adam­
sSi. amie­ri­dan ki sa­zei­mo ce­re­mo­nieb­ze mu­dam ata­reb­da am
mox­de­nil fran­gul xmals, ge­mis ka­pi­tan­ma rom ubo­Za.
ka­pi­tans sit­yva ar gau­te­xavs da mar­Tlac moix­se­nia no­
la­ni Ta­vis pa­tak­Si. ima­sac am­bob­dnen, no­la­nis Sew­ya­le­ba
iT­xo­vao. sa­gan­ge­bo we­ri­li gaug­zav­nia sam­xed­ro mi­nis­tris
sa­xel­ze. mag­ram amas ara­vi­Ta­ri Se­de­gi ar moh­yo­lia. ro­
gorc vTqvi, es mox­da daax­loe­biT im xa­neb­Si, ro­ca no­la­nis
saq­me uk­ve aRa­ra­vis ax­sov­da va­Sin­gton­Si da mi­si pa­tim­ro­ba
grZel­de­bo­da, vi­nai­dan ve­ra­vin Sew­yvet­da sas­je­lis aR­sru­
le­bas Si­ni­dan axa­li brZa­ne­bis miu­Reb­lad.
ro­gorc msme­nia, no­la­ni ax­lda por­ters, ro­de­sac man
dai­ka­va nu­ka­hi­vas kun­Zu­le­bi. am por­ters ki ar vgu­lis­xmob,
Tqven rom ic­ nobT, ara­ med uwin­ del por­ ters anu ma­ ma­miss
— por­ters `eseq­si­dan“. dRe­van­de­li `eseq­si“ ar ge­go­noT,
wi­nan­de­li `eseq­sis“ por­ters vam­bob. ro­gorc ar­ti­le­riis
ofi­cer­ma, ro­me­lic ad­re msa­xu­rob­da da­sav­leT saz­Rvar­
ze, no­lan­ma for­ti­fi­ka­cie­bis, am­bra­zu­re­bis, ra­ve­li­ne­bi­sa
da ki­dev ra­Rac-ra­Ra­cee­bis Se­sa­xeb ga­ci­le­biT me­ti ico­
da, vid­re sxva vin­mem. igi di­dad ir­je­bo­da, ra­Ta ba­ta­rea
wes­rig­Si yo­fi­li­yo. yo­vel­Tvis vfiq­rob­di, rao­den sa­va­
la­loa-meT­qi, rom por­ter­ma igi ar da­to­va me­Tau­rad gem­
blTan er­Tad. es moag­va­reb­da yve­la­fers mis sas­jel­Tan
da­kav­Si­re­biT, Cven ki aRar dav­kar­gav­diT am kun­Zu­lebs da
am­Ja­mad ba­za gveq­ne­bo­da wynar okea­ne­Si. xo­lo Cve­ni fran­
gi me­gob­re­bi, rom­le­bic ag­reT­ve epo­ti­ne­bod­nen am pa­ta­ra
saz­Rvao ku­rorts, dai­na­xav­dnen, rom igi uk­ve da­ka­ve­bu­lia.
mag­ram me­di­son­ma da mis­ma vir­ji­nie­leb­ma es saq­me, ra­sak­vir­
ve­lia, gan­ze ga­da­des.
yo­ve­li­ve es mox­da daax­loe­biT or­moc­daa­Ti wlis wi­naT.

66
usam­Sob­l o ka­ci

Tu no­la­ni ma­Sin oc­daa­Ti wli­sa iyo, ma­Sa­sa­da­me oT­xmocs


mi­ta­ne­bu­li gar­dac­vli­la. ase or­mo­cis rom iq­ne­bo­da, sa­
mo­ci wlis mo­xu­cad ga­moi­yu­re­bo­da, mag­ram Sem­dgom­Si er­
Ti be­wo­zec aRar Sec­vli­la. ro­de­sac war­mo­vid­gen mis asa­
val-da­sa­vals, rac Ce­mi Tva­liT mi­na­xavs da rac sxva­Ta­gan
msme­nia, vfiq­rob, rom igi nam­yo­fi iq­ne­bo­da yve­la zRva­ze
da TiT­qmis aRa­ra­so­des daud­gams fe­xi xme­leT­ze. ama­so­ba­Si
igi gaic­nob­da Cve­ni flo­tis im­den ofi­cers, ram­de­nic sxvas
ara­vis dae­siz­mre­ba. er­Txe­lac miT­xra Ta­vi­si naR­vlia­ni Ri­
mi­liT: mTe­li de­da­mi­wis zur­gze ka­ci ar moi­Zeb­ne­ba, Cem­sa­
viT aw­yo­bil-daw­yo­bi­li cxov­re­biT cxov­rob­de­so.
`xom iciT, bi­We­bi am­bo­ben Cem­ze, rki­nis ni­Ra­bi ari­so.
is ki, mo­gex­se­ne­baT, rao­den mouc­le­li vin­me brZan­de­bo­da“.
me­re das­Zi­na: gau­Ta­veb­lad wig­ne­bis kiT­xva ar var­ga, ise­ve
ro­gorc sxva ne­bis­mie­ri saq­mia­no­bao. ase miT­xra: `me­re vav­
seb Cems ubis wig­na­kebs, xan ras vi­wer da xan ras. ga­da­maqvs
al­bo­meb­Si“. es mar­Tlac Zal­ze sain­te­re­so iyo. eq­vsi Tu
Svi­di al­bo­mi hqon­da _ sxva­das­xva Te­meb­ze. er­Ti eZ­Rvne­bo­
da is­to­rias, meo­re _ bu­ne­bis­met­yve­le­bas da a.S. iyo al­bo­
mi, ro­mel­sac eZax­da `aTas­gvar wvril­mans“. mag­ram mar­too­
den ga­ze­Te­bi­dan amoW­ri­li teq­ste­bi ro­di bi­nad­rob­dnen iq.
ras ar waaw­yde­bo­diT: gam­xmar mce­na­reebs, ni­Ja­rebs, xi­sa da
Zvlis mo­Cu­qur­Tme­bul na­ke­To­bebs. da yve­la­fers am­Sve­neb­
da na­xa­te­bi. ga­sa­gi­Jeb­lad xa­tav­da. Zal­ze sa­sei­ro na­xa­te­
bic hqon­da da er­Tob gu­li­sa­ma­Cu­ye­be­lic. ase­Ti na­mu­Se­va­ri
iS­via­Tad mi­na­xavs Cems si­coc­xle­Si. ne­ta­vi vi­co­de, vis Cau­
var­de­ba xelT no­la­nis al­bo­me­bi.
ase miT­xra, kiT­xva da Ca­na­we­re­bi Cems xe­lo­bad ga­daiq­
cao. am saq­mia­no­bas yo­vel­dRe uT­mob­da, Se­sa­ba­mi­sad, xuT­
sa da or saaTs. me­re Tqva: `yo­vel ada­mians xe­lo­bis gar­da
ga­ta­ce­bac un­da moe­po­ve­bo­des. bu­ne­bis­met­yve­le­ba gax­lavT
Ce­mi ga­ta­ce­ba“. esec or saaTs ar­Tmev­da yo­vel­dRiu­rad.
moh­qon­daT mis­Tvis Ci­te­bi da Tev­ze­bi, mag­ram xan­grZliv
kruiz­Si kma­yo­fil­de­bo­da mra­val­fe­xe­bi­Ta Tu ta­ra­ka­ne­biT

67
eduard hei­li

da sxva msgav­si wi­ko-ma­koe­biT. is iyo er­Ta­der­Ti na­tu­ra­


lis­ti, odes­me rom Sem­xved­ria, vinc ico­da yve­la­fe­ri bu­
ze­bi­sa da ko­Roe­bis Cve­veb­ze. es swav­lu­li vaJ­ba­to­ne­bi mo­
gax­se­ne­ben, le­pi­dop­te­raa Tu step­to­po­te­ra, mag­ram ro­gor
un­da moi­So­ro Ta­vi­dan isi­ni, an­da ro­gor ga­gis­xlte­bian,
ro­de­sac ur­tyam _ ama­ze li­neim ico­da ise­ve co­ta, ro­gorc
dRes jon foim.
am­ri­gad, es cxra saa­Ti Sead­gen­da no­la­nis re­gu­la­rul,
yo­vel­dRiur saq­mia­no­bas. da­nar­Cen dros vin­mes ela­pa­ra­ke­
bo­da an­da seir­nob­da. Rrma si­be­rem­de bevrs da­dio­da da
var­ji­Si ar eza­re­bo­da. ara­so­des msme­nia mi­si avad­myo­fo­
ba. Tu­ki sxva vin­me gax­de­bo­da avad, kai mom­vle­li qa­li­viT
Tavs das­tria­leb­da. ge­mis eqi­meb­ze ukeT er­kveo­da me­di­ci­
na­Si. vin­me rom mok­vde­bo­da, ka­pi­ta­ni myis­ve ix­mob­da no­lans
da isic yo­vel­Tvis mzad iyo, loc­va­ni wae­kiT­xa. mSve­niv­rad
kiT­xu­lob­da.
fi­lip no­la­ni ga­vi­ca­ni, ro­de­sac Cems pir­vel kruiz­Si
gar­de­ma­ri­nad vmsa­xu­rob­di gem­ze. in­glis­Tan omi­dan eq­vsi-
Svi­di we­li iq­ne­bo­da ga­su­li. swo­red im­xa­nad dai­do xel­
Sek­ru­le­ba mo­naT­vaW­ro­ba­ze da Cve­ni mmar­Tve­li sag­va­reu­
lo, ro­me­lic isev vir­ji­niel­Ta­gan Sed­ge­bo­da, jer ki­dev
am­JRav­neb­da sen­ti­men­ta­lizms im dam­Trgun­vel sa­Si­ne­le­ba­
Ta ga­ mo da ra­ Rac aR­ mkveT zo­ mebs iReb­ da. swo­ red am­ gvar
saq­me­ze vim­yo­fe­bo­diT sam­xreT at­lan­ti­ka­Si.
Tav­da­pir­ve­lad me­go­na, rom no­la­ni iyo ra­Rac sae­ro ka­
pe­la­nis msgav­si anu ka­pe­la­ni-mat­ro­si. ara­so­des ga­mo­mi­kiT­
xavs mi­si vi­nao­ba. gem­ze yve­la­fe­ri ise­dac meuc­nau­re­bo­da.
vi­co­di, rom ari­fo­ba iyo Se­kiT­xve­bis das­ma da vfiq­rob­di,
`sa­mo­qa­la­qo Ri­le­bi“ yve­la gem­sa hyavs-meT­qi. kvi­ra­Si er­
Txel vxvde­bo­di sa­dil­ze saer­To sa­sa­di­lo­Si da gvaf­rTxi­
leb­dnen, rom im dRes ara­fe­ri Tqmu­li­yo sam­Sob­los Se­sa­
xeb. mag­ram Cven­Tvis rom eT­qvaT, xma ar amog­ve­Ro pla­ne­ta
mar­sis Se­sa­xeb an­da `meo­re rju­lis“ wig­nze Zve­li aR­Tqmi­
dan, mi­zezs ma­Si­nac ar ga­mo­ve­ki­de­bo­di. mra­va­li ram iyo

68
usam­Sob­l o ka­ci

gem­ze, rac ase­ve ga­gak­vir­veb­da.


`usam­Sob­lo ka­cis“ am­ba­vi pir­ve­lad Se­vit­yve, ro­de­sac
wa­mo­ve­wieT erT pa­ta­ra da bin­Zur Sxu­nas, ro­mel­sac mo­ne­bi
ga­dah­yav­da. ge­mi­dan ofi­ce­ri gauS­ves saq­mis mo­sag­va­reb­lad
da ram­de­ni­me wuT­Si ukan ga­mog­zav­na na­vi. gvTxov­da, vin­
me maax­leT, por­tu­ga­liu­ri rom ico­de­so. yve­la­ni ga­dav­
yu­reb­diT zRvas, ro­ca es gvauw­yes da vfiq­rob­diT, ne­ta­vi
por­tu­ga­liu­ri vi­co­de­To.
ge­mis ka­pi­tan­ma ikiT­xa, por­tu­ga­liu­ri vin ici­so? mag­ram
arc er­Tma ofi­cer­ma ar ico­da. da swo­red ma­Sin, ro­ca ka­
pi­tan­ma mat­ro­sebs miap­yro Tva­li, no­lan­ma win wad­ga na­bi­ji
da Tqva: por­tu­ga­liu­ri vi­ci da mo­xa­ru­li viq­ne­bi, Tar­
jim­no­ba gav­wio, Tu­ki ka­pi­ta­ni ine­beb­so; ka­pi­tan­ma mad­lo­ba
ga­dau­xa­da. meo­re na­vi CauS­ves da mi­si way­va­na, iR­blad, me
da­me­va­la.
ro­de­sac Sxu­nas mi­va­de­qiT, iq ise­Ti sa­na­xao­ba dag­vxvda,
ro­me­lic iS­via­Tad Tu gi­na­xavT da ara­so­des isur­veb­diT
nax­vas. eniT ga­mouT­qme­li si­bin­Zu­re da au­we­re­li qao­si su­
fev­da. zan­ge­bi bev­rni ar yo­fi­lan. vo­gen­ma, rom miex­ved­
re­bi­na, Ta­vi­su­fal­ni xar­To, xel-fex­ze bor­ki­le­bi Seux­sna
da am­jo­bi­na, rom Sxu­nis eki­pa­Ji _ es aram­za­de­bi See­bor­ka.
zan­ge­bi Sej­guf­dnen bin­Zur gem­ban­ze da gars Se­moer­tynen
vo­gens. mi­mar­Tav­dnen aTas­nair dia­leq­tsa da ki­lo­ze _ zu­
lu­su­ri enis wkla­pu­ni­dan ra­Rac gau­go­nar dud­Ru­nam­de.
fe­xi rom Sev­dgiT gem­ban­ze, vo­gen­ma gad­mog­vxe­da vee­ba
kas­ri­dan, ro­mel­zec am­Zvra­li­yo sa­so­war­kve­Ti­le­biT Sep­
yro­bi­li da gviT­xra: `RvTis gu­li­saT­vis, egeb ra­me gaa­ge­
bi­noT am ube­du­rebs. ro­mi da­va­le­vi­neT, mag­ram mainc ver
daw­ynar­dnen. ager, es ay­la­yu­da or­jer ga­va­go­re Zirs da
ama­nac ar gaW­ra. Cok­tous to­mis ena­zec ki da­ve­la­pa­ra­ke,
mag­ram ki­sers mo­viW­ri, Tu­ki ima­ze me­ti gae­goT, in­gli­su­
rad rom dav­la­pa­ra­ke­bo­di“.
no­lan­ma Tqva, por­tu­ga­liu­ri vi­cio da er­Ti-ori kar­gi
Se­sa­xe­dao­bis zan­gi ga­moaT­ries jgro­dan. ro­gorc gair­kva,

69
eduard hei­li

er­Txans umu­Sa­viaT por­tu­ga­lie­leb­Tan fer­nan­do pos sa­na­


pi­ro­ze.
`uT­xa­riT maT, Ta­vi­su­fal­ni xar­To“, Tqva vo­gen­ma, `da
isic uT­xa­riT, rom am na­biW­vrebs Ca­mo­vax­rCobT, ro­gorc ki
vi­So­viT sak­ma­ris To­kebs“.
no­lan­ma mi­si naT­qva­mi ga­dau­Tar­gmna anu aux­sna ise­Ti
por­tu­ga­liu­riT, ro­me­lic es­mo­daT am zan­gebs da maT ki,
Ta­vis mxriv, sxveb­sac am­cnes ga­sa­geb ki­lo­ze. at­yda gau­go­
na­ri wi­vil-ki­vi­li si­xa­ru­li­sa, muS­te­bis aR­mar­Tva haer­Si,
xtu­nao­ba da cek­va _ no­lans fe­xebs ukoc­nid­nen; yve­la gar­
bo­da, Tay­va­ni rom ecaT vo­ge­ni­saT­vis, ro­me­lic id­ga kas­
rze, ro­gorc am bed­nie­ri mov­le­nis `deus eqs ma­xi­na“.
`uT­xa­riT maT“, Tqva Zal­ze na­sia­mov­neb­ma vo­gen­ma, `rom
yve­las gav­gzav­ni pal­ma­sis kon­cxze“.
am sit­yvebs ki zan­gTa aR­ta­ce­ba aRar ga­mouw­ve­via. pal­
ma­sis kon­cxi praq­ti­ku­lad ise­ve Sors iyo ma­Ti sam­Sob­lo­
dan, ro­gorc niu-or­lea­ni an­da rio-de-Ja­nei­ro. isi­ni sa­
ma­ra­di­sod mos­wyde­bod­nen sam­Sob­los. da ma­Ti Tar­jim­ne­bi,
ram­de­na­dac gves­mo­da, myis­ve aya­yan­dnen: `oh, ara pal­ma­si;
pal­ ma­
si _ ara“. da asa­ xe­
leb­ dnen uam­rav sxva ad­ gils uam­
rav ki­lo­kav­ze. vo­ge­ni Zal­ze imed­gac­rue­bu­li dar­Ca imiT,
rom amaod Caua­ra gu­lux­vo­bam da mouT­men­lad hkiT­xa no­
lans, ras mied-moe­de­bia­no. sab­ra­lo no­lans of­lis wve­Te­
biT dae­na­ma ga­fiT­re­bu­li Sub­li, zan­ge­bi Caa­Cu­ma da Tqva:
`is am­bobs: pal­ma­si arao. is am­bobs: wag­viy­va­neT sam­Sob­
lo­Si, wag­viy­va­neT Cvens mSo­bel mi­wa­ze, wag­viy­va­neT Cvens
sa­ku­Tar sax­lSi, Cvens sa­ku­Tar co­leb­Tan da Cvens sa­ku­Tar
Svi­leb­Tan wag­viy­va­ne­To. is am­bobs: Cems mo­xuc ded-ma­mas
dar­di mok­lavs, Tu­ki ve­Rar mna­xa­ve­no. ager, es ki am­bobs:
mTe­li so­fe­li das­neul­da da ga­vem­gzav­re fer­nan­do­Si,
TeT­ri eqi­mi­saT­vis rom meT­xo­va Cven­Tan wa­mos­vla da Sve­
la. am wyeu­leb­ma da­mi­Wi­res Ce­mi sam­Sob­los max­lob­lad da
mas Sem­deg Tvis­to­mi Tva­liT aRar mi­na­xav­so“. no­lan­ma su­li
moiT­qva da me­re Zlivs amo­Rer­Ra:

70
usam­Sob­l o ka­ci

`da es ki am­bobs, rom eq­vsi Tvea sam­Sob­lo­dan er­Ti sit­


yvac ara msme­nia mas Sem­deg, rac am wyeul Sxu­na­ze ga­mo­mam­
wyvdie­so“.
vo­ge­ni me­re am­bob­da, gav­Wa­Ra­rav­di, vid­re no­la­ni Ta­vi­si
Tar­jim­no­biT itan­je­bo­dao. me war­mod­ge­nac ki ar mqon­da
no­la­nis Se­Wir­ve­ba­ze da mainc vig­rZe­ni, rom hae­ri ise ga­
var­var­da, TiT­qos ra­Rac sa­Si­ne­le­ba un­da mom­xda­ri­yo.
zan­geb­mac ki Sew­yvi­tes kvne­sa-go­de­ba, ro­ca Se­niS­nes no­
la­nis tan­jva-wva­le­ba da ise­Ti­ve Za­lis Ta­nag­rZno­ba vo­ge­
ni­sa­gan, ro­mel­mac sxa­pas­xu­piT war­moT­qva:
`uT­ xa­
riT maT, diax, diax-Tqo. uT­ xa­
riT, rom Tun­ dac
mTva­re­ze wa­viy­van, Tu­ki moi­sur­ve­ben. Sxu­niT udab­nos ga­da­
cur­va rom dam­Wir­des, mainc wa­viy­van sam­Sob­lo­Si!“
no­lan­ma ris vai­vag­la­xiT uTar­gmna zan­gebs vo­ge­nis naT­
qva­mi da isi­ni kvlav ukoc­nid­nen fe­xebs. ewa­daT, niS­nad mad­
lie­re­bi­sa, cxvi­ris mi­xa­xu­ne­ba cxvir­ze.
no­lans ara­qa­Ti ga­moe­ca­la. ukan dab­ru­ne­bis ne­bar­Tva
iT­xo­va da nav­Si Cav­sxe­diT. ro­gorc ki mov­Tav­sdiT ki­Co­ze
da da­vi­Za­riT, no­lan­ma miT­xra:
`ymaw­vi­lo, dae ico­de dRei­dan, Tu ras niS­navs yof­na uo­
ja­xod, usax­lka­rod da usam­Sob­lod. da odes­me Tu­ki mo­gep­
ria­ne­ba Tqma an ga­ke­Te­ba ise­Ti ra­mi­sa, rac mog­wyvets Sens
ojaxs, Sens saxl-kars da Sens sam­Sob­los, See­ved­re RmerTs,
rom moi­Ros mow­ya­le­ba da bo­lo mo­gi­Ros. Zmo­bi­lo, mie­jaW­
ve Sens ojaxs, dai­viw­ye sa­ku­Ta­ri Ta­vi. ifiq­re mxo­lod Sens
ojax­ze. ifiq­re Sens saxl-kar­ze, Zmo­bi­lo. gzav­ne da gzav­ne
we­ri­le­bi Sin. nu da­ge­za­re­ba. dae, uf­ro ax­los da ax­los
iyos Sens fiq­reb­Si Se­ni saxl-ka­ri, Se­ni sam­Sob­lo, rac uf­
ro me­tad da­Sor­de­bi mas. da swra­fad gae­Su­re Si­ni­sa­ken,
ro­de­sac be­di ga­gi­Ri­mebs, dau­yov­neb­liv gae­Su­re, ro­gorc
es sab­ra­lo zan­ge­bi mie­Su­re­bian“.
sit­yve­bi yel­Si eC­xi­re­bo­da.
`xo­lo sam­Sob­lo... xo­lo es dro­Sa (xe­liT ma­niS­na ge­mis­
ken)... ara­so­des Se­mo­ge­pa­ros gul­Si sxva oc­ne­ba gar­da im

71
eduard hei­li

oc­ne­bi­sa, rom em­sa­xu­ro mas, ro­gorc gib­rZa­nebs, Tun­dac am


sam­sa­xur­ma aTa­si jo­jo­xe­Ti ga­mo­ga­ta­ros. da rac ar un­da
da­ge­mar­Tos, vinc ar un­da gaa­mos an­da da­gam­ci­ros, ara­so­
des Se­xe­do sxva dro­Sas. da er­Ti Ra­mec ar ga­mo­to­vo, rom
ar See­ved­ro RmerTs _ akur­Txos es dro­Sa. gax­sov­des Zmo­
bi­lo, rom im ada­mian­Ta miR­ma, vi­sac ga­daey­re­bi cxov­re­ba­Si,
ofic­rebs miR­ma, mTav­ro­bis miR­ma da mTe­li xal­xis miR­mac
aris TviT sam­Sob­lo, Se­ni sam­Sob­lo da Sen mi­si Svi­li xar,
ise­ve ro­gorc Se­ni mSo­be­li de­di­sa da ise­ve ekuT­vni mas,
ro­gorc de­das. da med­grad da­de­qi mis da­sa­ca­vad, ise­ve ro­
gorc dai­cav­di de­da­Sens, Tu­ki es eS­ma­kis ker­Zni Tavs daes­
xmod­nen“.
mis­ma wynar­ma da Tav­Se­ka­ve­bul­ma mRel­va­re­bam sas­ti­kad
da­maf­rTxo. Zlivs amo­vix­ria­le: vfi­cav yve­la­fers, asec iq­
ne­ba da sxvag­va­rad ara­so­des mi­fiq­ria-meT­qi. Ce­mi sit­yve­
bi, mgo­ni, arc gau­go­nia. TiT­qmis Cur­Cu­liT war­moT­qva: `eh,
vin­mes rom ase dae­ri­ge­bi­na Wkua Cem­Tvis, ro­ca Sen­xe­la vi­
ya­vi!“
vgo­neb, mi­si ndo­ba da­vim­sa­xu­re, rac ara­so­des una­nia. es
am­ba­vic, Sem­dgom­Si di­dad rom dag­va­me­gob­ra, dRem­de ara­so­
des miT­qvams. Zal­ze gu­li­Ta­dad meq­ceo­da. Ce­mi mo­ri­geo­bi­
sas, Ram­Ra­mo­biT xSi­rad mes­tum­re­bo­da xol­me da vseir­nob­
diT gem­ban­ze. ga­ma­naT­la ma­Te­ma­ti­ka­Si da Zal­ze da­va­le­bu­li
var mis­gan. maT­xo­veb­da wig­nebs da war­mar­Tav­da Cems swav­
la-ga­naT­le­bas. ase gu­lax­di­lad ki aRar ux­se­ne­bia Ta­vi­si
ga­sa­Wi­ri. mag­ram ra­sac giam­bobT, oc­daa­Ti wlis man­Zil­ze
msme­nia sxva­das­xva ofi­cer­Ta­gan. ro­de­sac Cve­ni krui­zis da­
sas­ruls er­Tma­neTs dav­Sor­diT wm. To­ma­sis yu­re­Si, mi­Wirs
imis ga­mo­xat­va, Tu rao­den dam­wux­re­bu­li vi­ya­vi, da rao­den
ga­mi­xar­da, ro­de­sac kvlav Sev­xvdi 1830 wels.
mog­via­ne­biT ki, gar­kveu­li gav­le­na rom mo­vix­ve­We va­Sin­
gton­Si, ca da mi­wa Sev­Za­ri, ra­Ta gae­Ta­vi­suf­le­bi­naT no­
la­ni. mag­ram es imas hgav­da, rom See­ca­do sap­yro­bi­li­dan
ga­moy­va­na aC­rdi­li­sa. isi­ni miiC­nev­dnen, rom ase­Ti ka­ci ar

72
usam­Sob­l o ka­ci

ar­se­bobs da ara­so­des ar­se­bob­dao. isi­ni ax­lac amas it­


yvian. Se­saZ­loa, maT mar­Tlac ar ician no­la­nis ar­se­bo­ba.
es pir­ve­li Sem­Txve­va ro­di iq­ne­ba, ro­ca sa­mi­nis­tro­Si ar
ician is, rac un­da icod­nen we­si­Ta da ka­no­niT.
am­bo­ben, rom er­Txe­lac no­la­ni Sex­ved­ria bars Cvens
erT-erT gem­ze, ro­de­sac ame­ri­kel­Ta jgu­fi mog­zau­rob­da
xmel­ Ta­Sua zRva­ Si. mag­
ram me mgo­ ni, es sic­ruea an, uf­ro
swo­rad, kar­gad mo­fiq­re­bu­li mi­Ti gax­lavT. vi­Tom­da no­
lan­ma sa­Si­ne­li wyev­la-krul­viT Seam­ko ba­ri da me­re hkiT­xa,
ro­gor mog­wonT usam­Sob­lod yof­nao? mag­ram ba­ris biog­
ra­fii­dan cxa­dia, rom ara­fe­ri amis msgav­si ar mom­xda­ra. es
am­ba­vi mo­vix­se­nie mxo­lod imis saC­ve­neb­lad, Tu ro­gor war­
moiq­mne­ba miT­qma-moT­qma ro­me­li­me mov­le­nis gar­Se­mo, Tun­
dac mci­reo­de­ni idu­ma­le­biT rom aris Se­mo­si­li.
sab­ra­lo fi­lip no­la­ni mTe­li si­coc­xle na­nob­da ymaw­
vil­ka­cur ugu­nu­re­bas da vaJ­ka­cu­rad dae­mor­Ci­la Ta­
vis unu­ge­So xvedrs, ro­me­lic Tvi­Ton­ve dai­te­xa Tavs. mas
ara­so­des daum­Zi­me­bia Seg­ne­bu­lad ma­Ti tvir­Ti, vi­sac mis
meur­veo­bas ava­leb­dnen. ra­Rac gau­geb­ro­ba­ni mom­xda­ra, mag­
ram no­lans ara­so­des miuZ­Ro­da bra­li.
lei­te­nan­tma teq­ston­ma miam­bo: ro­de­sac te­xass da­ve­
pat­ro­neT, ofic­rebs So­ris msje­lo­ba ga­CaR­da, no­la­nis
sauc­xoo ru­ke­bis kom­pleq­ti xelT xom ar vig­doT, ra­Ta
msof­lio­sa da meq­si­kis ru­ke­bi­dan te­xa­si amov­Wra­To. Seer­
Te­bu­li Sta­te­bi xom ma­Sin­ve amoW­res, ro­gorc ki uyi­des
geog­ra­fiu­li at­la­si. mag­ram bo­los sav­se­biT sa­mar­Tlia­
nad daas­kvnes, rom amiT Tval­naT­liv gaum­JRav­neb­dnen, rac
mox­da an, ro­gorc ha­ri koul­ma Tqva, afiq­re­bi­neb­dnen, rom
be­ber­ma bar­ma war­ma­te­bas miaR­wia.
no­la­nis bra­li su­lac ar yo­fi­la, iaR­li­Si rom Seg­
vem­Txva Cems suf­ra­ze, ro­de­sac mci­re xniT vme­Tau­rob­di
kor­vet `jorj va­Sin­gtons“ sam­xreT ame­ri­kis erT ba­za­ze.
Cven vim­yo­fe­bo­diT la-pla­tas yu­re­Si. na­pir­ze ga­da­su­li
ofic­re­bi is-is iyo Se­mog­vier­Tdnen da gvar­Tob­dnen, Tu ra

73
eduard hei­li

uiR­blo­ba­ni ga­dax­daT, ro­de­sac bue­nos-ai­re­sis na­xev­rad­


ve­lur cxe­nebs daa­We­neb­dnen. no­la­nic Se­mog­ves­wro. uC­veu­
lod karg gu­ne­ba­ze iyo da la­pa­ra­ki mos­wyu­re­bo­da. cxe­ne­
bi­dan tya­pa-tyups rom hyve­bod­nen, Ta­vi­si axal­gaz­rdo­bac
gaix­se­na, ve­lur cxe­nebs rom iWer­da te­xas­Si Ta­vis avan­tiu­
rist bi­ZaS­vil­Tan er­Tad. ma­Sin jer ki­dev ymaw­vi­li iq­ne­bo­
da. di­di ga­ta­ce­biT gviam­bob­da da wu­Tie­ri si­Cu­me Ca­mow­va,
ro­me­lic xSi­rad moh­yve­ba xol­me karg mo­naT­xrobs. si­Cu­me
Tvi­Ton no­lan­ma daar­Rvia da sru­liad gauc­no­bie­reb­lad
ikiT­xa:
`miT­xa­riT ge­Tay­va, ra dae­mar­Ta te­xass? mas Sem­deg rac
meq­si­ke­leb­ma da­mou­ki­deb­lo­ba moix­ve­Wes, vi­fiq­re, rom te­
xa­sis pro­vin­cia Zal­ze swra­fad da­wi­naur­de­bo­da. es xom
erT-er­Ti um­Sve­nie­re­si re­gio­nia mTe­li de­da­mi­wis zur­gze;
es xom am kon­ti­nen­tis nam­dvi­li ita­lia aris... mag­ram am oci
wlis gan­mav­lo­ba­Si er­Ti sit­yvac ara msme­nia te­xas­ze“.
ori te­xa­se­li ofi­ce­ri gves­wre­bo­da. no­lans am­den xans
imi­tom ar sme­no­da te­xa­si, rom mi­si asa­val-da­sa­va­li gul­
mod­gi­ned amoW­ri­li iyo xol­me im ga­ze­Te­bi­dan, no­lans rom
aZ­lev­dnen _ mas Sem­deg, rac os­tin­ma sa­Ta­ve dau­do iqaur
da­sax­le­bebs. ase rom, ro­ca igi kiT­xu­lob­da hon­du­ras­ze
an­da ta­mau­li­pa­ze da co­ta mog­via­ne­biT _ ka­li­for­nia­ze, am
ukac­riel­ma pro­vin­ciam, sa­dac mi­si Zma ase Sors mog­zau­
rob­da da, vgo­neb, iq da­lia su­li, Sew­yvi­ta ar­se­bo­ba no­la­
ni­saT­vis.
no­la­nis gu­lub­ryvi­lo Se­kiT­xva­ze or­ma te­xa­sel­ma, uo­
ter­sma da ui­liam­sma, pir­qu­Sad Se­xe­des er­Tma­neTs da Tavs
Zlivs ika­veb­dnen, rom ar gas­ci­ne­bo­daT. eduard mo­ri­sis
yu­rad­Re­ba miip­yro me­sa­me rgol­ma ge­mis ka­pit­nis Wa­Ris jaW­
vSi. uat­rouzs cxvi­ris ce­mi­ne­ba aut­yda. Tvi­Ton no­la­nic
mix­vda, ra­Rac Se­me­Sa­lao, mag­ram ver Cam­wvda­ri­yo saq­mis
arss. me, ro­gorc mas­pin­Ze­li, iZu­le­bu­li gav­xdi meT­qva:
`te­xa­si ru­kis ga­reT aris, mis­ter no­lan... gi­na­xavT
Tqven ka­pi­tan be­kis friad sain­te­re­so an­ga­ri­Si ser To­mas

74
usam­Sob­l o ka­ci

rous mob­rZa­ne­ba­ze?“
am krui­zis Sem­deg aRa­ra­so­des mi­na­xavs no­la­ni. sul mci­
re _ we­li­wad­Si or­jer vwer­di we­rils, rad­ga­nac mog­zau­ro­
bi­sas Za­lian da­vuax­lov­diT er­Tma­neTs. mag­ram mas ara­so­des
mou­we­ria pa­su­xi. miT­xres, rom am TxuT­me­ti wlis man­Zil­ze
igi Zal­ze swra­fad da­ber­da, mag­ram kvla­vin­de­bu­rad iyo ke­
Ti­li, Tvi­nie­ri da mdu­ma­red itan­je­bo­da. Rir­seu­lad ix­di­
da sas­jels, sa­ku­Tar Tavs rom ga­mou­ta­na. nak­le­bad eta­ne­
bo­da axal­gac­no­bil ada­mia­nebs, mag­ram be­ji­Tad zru­nav­da
axal­gaz­rda nac­no­beb­ze, sam­sa­xurs uwev­da da dah­fo­fi­neb­
da. isi­ni ki la­mis aR­mer­Teb­dnen no­lans. da ax­la, es Zvir­
fa­si ka­ci, Cans, aRa­raa coc­xal­Ta So­ris. sa­bo­lood ipo­vi­
da Ta­vis sax­lsac da sam­Sob­lo­sac.
es rom dav­we­re, kar­ga xans vfiq­rob­di, ga­mo­meq­vey­ne­bi­na
Tu ara, ro­gorc gaf­rTxi­le­ba axal no­lan­Ta, dRe­van­de­li
va­lan­di­ge­me­bi­sa da tet­no­le­bis mi­sa­mar­TiT; Se­mex­se­ne­bi­na,
Tu ras niS­navs gay­ra sam­Sob­los­Tan. da swo­red ma­Sin mi­vi­Re
we­ri­li den­for­sis­gan, `le­van­tze“ rom msa­xu­rob­da, da mas­
Si aR­we­ri­li iyo no­la­nis si­coc­xlis uka­nas­kne­li wu­Te­bi.
aman mos­po Ce­mi WoW­ma­ni mi­si Tav­ga­da­sav­lis ga­moq­vey­ne­bis
Tao­ba­ze.
mkiT­xve­li gai­gebs den­for­sis we­rils an mis da­saw­yiss
mainc, Tu­ki gaix­se­nebs, rom no­la­nis mok­ve­Ti­dan aTio­de
wlis Sem­deg yo­ve­li ka­pi­ta­ni, ro­mel­sac mi­si meur­veo­ba eva­
le­bo­da, sa­Co­Ti­ro dRe­Si var­de­bo­da. mTav­ro­bas daa­viw­yda
ga­nax­le­ba 1807 wlis brZa­ne­bi­sa no­la­nis Se­sa­xeb. ra un­da eq­
na kacs? gaeS­va tu­sa­Ri Sin? sa­mi­nis­tros pa­su­xi rom moeT­
xo­va 1807 wlis brZa­ne­bis dar­Rve­vis ga­mo, ra wyal­Si Ca­var­
dni­li­yo?! dae­to­ve­bi­na gem­ze? mag­ram Tu­ki no­lans er­Txe­
lac iq­ne­bo­da da gaa­Ta­vi­suf­leb­dnen, xom SeeZ­lo sar­Ce­li
aReZ­ra uka­no­no pa­tim­ro­bi­sa an mo­ta­ce­bis ga­mo yo­ve­li maT­
ga­nis wi­naaR­mdeg, vinc meur­veob­da? me var­wmu­neb­di da vum­
tki­ceb­di amas sauT­hards da, vgo­neb, sxva ofic­re­bic ima­ves
ake­Teb­dnen. mag­ram mi­nis­tri yo­vel­Tvis am­bob­da, ro­gorc

75
eduard hei­li

xSi­rad ician xol­me va­Sin­gton­Si, rom sa­gan­ge­bo brZa­ne­ba


araa ga­ce­mu­li da Tqven sa­ku­Ta­ri gan­sjiT un­da imoq­me­do­
To. es imas niS­navs, rom Tu­ki imar­jvebT, mxars da­gi­We­ren
da Tu­ki ar ga­gi­mar­TlaT, Tqven­ze xels ai­Re­ben. ke­Ti­li da
pa­tio­sa­ni, ro­gorc den­for­si am­bobs, ax­la yve­la­fe­ri gas­
rul­da. dae, mim­cen sis­xlis sa­mar­Tlis pa­su­xis­ge­ba­Si si­mar­
Tlis ga­mom­JRav­ne­bi­saT­vis.
ai, den­for­sis we­ri­li:
kor­ve­ti `le­van­ti“...…
`Zvir­fa­so fred! mxneo­bas vik­ref imis saT­qme­lad, rom
Cve­ni Zvir­fa­si no­la­ni aRar aris. am mog­zau­ro­bi­sas mas­
Tan uf­ro met­xans vi­ya­vi xol­me, vid­re odes­me vyo­fil­var
da Se­miZ­lia miv­xvde, Tu ra­tom la­pa­ra­kob­diT ase gul­Tbi­
lad am kac­ze. vxe­dav­di, rom uk­ve aRar iyo jan­ze, mag­ram
ar me­go­na moax­loe­ba aR­sas­ru­li­sa. eqi­mi be­ji­Tad adev­neb­da
Tval­yurs. gu­Sin di­liT mo­vi­da Cem­Tan da miT­xra, no­la­ni
Tavs uqei­fod grZnobs da Ta­vi­si kaiu­ti­dan ar ga­mo­su­lao
_ rac ara­so­des mom­xda­ra aqam­de. no­lan­ma ne­ba dar­To eqims,
mi­su­li­yo da gae­sin­ja igi. eqim­ma pir­ve­lad moi­na­xu­la mi­si
kaiu­ta. no­lans uT­qvams, rom Ce­mi nax­va ewa­da. oh, Ce­mo kar­
go, xom gax­sovT, ras ar vi­go­neb­diT mi­si oTa­xis Se­sa­xeb,
ro­de­sac `in­tre­pid­ze“ vmsa­xu­rob­diT?
ho­da, Se­va­bi­je mis kaiu­ta­Si. es sab­ra­lo ka­ci iw­va Ta­
vis sa­wol­ze da gu­li­Ta­di Ri­mi­liT Ca­mo­mar­Tva xe­li. Zal­
ze mi­sus­te­bu­li meC­ve­na. une­bu­rad mi­vi­xed-mo­vi­xe­de. Ta­vi­
si kaiu­ta pa­wia sam­loc­ve­lod ga­daeq­cia. var­skvla­ve­bi da
zo­le­bi Se­mox­veod­nen jorj va­Sin­gto­nis por­trets. Ta­vi­si
xe­liT dae­xa­ta di­de­bu­li ar­wi­vi, nis­kar­ti­dan el­vas rom
ak­ve­seb­da, klan­We­bi Cae­Wi­da mTe­li de­da­mi­wi­saT­vis da zed
ga­dae­Sa­la frTe­bi. be­ri­kac­ma Tva­li moh­kra Cems cno­bis­moy­
va­re mze­ ras da naR­ vlia­ ni Ri­mi­
liT Tqva: `ai, aq aris Ce­ mi
sam­Sob­lo!“ me­re xe­li gaiS­vi­ra ked­li­sa­ken sa­wo­lis bo­lo­
Si, sa­dac eki­da Seer­Te­bu­li Sta­te­bis vee­ba ru­ka. ro­gorc
ax­sov­da, ise­Ti dae­xa­ta da mwo­lia­res mu­dam Tval­win hqon­

76
usam­Sob­l o ka­ci

da. Tval­Si mom­xvda msxvi­li asoe­biT ga­moy­va­ni­li uc­nau­


ri da uC­veu­lo war­we­re­bi: `in­dia­nas te­ri­to­ria“, `mi­si­si­pis
te­ri­to­ria“ da `lui­zia­nas te­ri­to­ria“. al­baT Cve­ni ma­me­bi
swav­lob­dnen am­gva­ri ru­ke­biT. be­ri­kacs mie­ma­te­bi­na te­xa­
sic. da­sav­leT saz­Rva­ri miy­va­ni­li iyo wynar okea­nem­de, mag­
ram aRa­ra­fe­ri wae­we­ra.
`oh, ka­pi­ta­no“, Tqva man, `vi­ci, rom vkvde­bi. sam­Sob­lo­
Si ve­Ra­ra­fe­ri da­mab­ru­nebs. egeb ax­la mainc miT­xraT ra­me.
ara, moi­caT, moi­caT! ara­fe­ri TqvaT ma­nam­de, vid­re get­yo­
deT, Tum­ca dar­wmu­ne­bu­li var, ise­dac ge­co­di­ne­baT, rom
am gem­ze da saer­Tod mTels ame­ri­ka­Si _ Rmer­Tma akur­Txos
igi! _ ar moi­Zeb­ne­ba ka­ci, Cem­ze me­tad rom iyos er­Tgu­li
sam­Sob­lo­si. ar moi­Zeb­ne­ba ka­ci, vi­sac Cem­sa­viT uy­var­des
Cve­ni nao­ma­ri dro­Sa da Cem­sa­viT lo­cu­lob­des mas­ze an­da
Cem­sa­viT sje­ro­des mi­si. den­fors, dro­Sa­ze ax­la oc­da­ToT­
xme­ti var­skvla­via, ami­saT­vis mad­lo­bas vwi­rav RmerTs, Tum­
ca ar vi­ci ma­Ti sa­xe­le­bi. et­yo­ba, arc er­Ti ar waur­Tme­viaT
Cven­Tvis. mad­ lo­ ba RmerTs! aqe­ dan vas­ kvni, rom arc erT
aa­ron bars ar ga­mar­Tle­bia“.
me­re amoiox­ra:
`o, den­fors, den­fors! wyeul Ra­mis siz­mrad meC­ve­ne­ba
ymaw­vi­lu­ri oc­ne­ba sa­xe­lis mox­ve­Wa­ze an­da ra­Rac uaz­ro
da­mou­ki­deb­lo­ba­ze, ro­ca ukan vi­xe­de­bi da vxe­dav gan­vlil
gzas. mag­ram miam­beT, miam­beT ra­me. yve­la­fe­ri miam­beT, den­
fors, vid­re mov­kvde­bo­de“.
in­gem, ge­fi­ce­bi, rom Ta­vi vig­rZe­ni ur­Cxu­lad imis ga­mo,
rom ma­nam­de ara­fe­ri miT­qvams mis­Tvis. sa­xi­fa­To iq­ne­bo­da
Tu sa­Co­Ti­ro, me vin vi­ya­vi, rom am xnis man­Zil­ze ti­ra­ni­viT
vep­yro­bo­di am saT­no, wmin­da­nis­dar be­ri­kacs, ro­mel­mac
mTe­li Ta­vi­si mo­wi­fu­li cxov­re­biT uk­ve ga­mois­yi­da ymaw­
vil­ka­cu­ri Ra­la­tis siS­le­ge?
`mis­ter no­lan“, vuT­xa­ri me, `yve­la­fers get­yviT, ra­sac
ki mTxovT. oRond mib­rZa­neT, sai­dan da­viw­yo?“
ne­ta­ri Ri­mi­li ga­dae­fi­na fer­mkrTal sa­xe­ze. xe­li Cam­

77
eduard hei­li

Wi­da da Tqva:
`Rmer­Tma dag­lo­coT! miT­xa­riT ma­Ti sa­xe­le­bi“, mi­mi­Ti­
Ta var­skvla­ve­bi dro­Sa­ze, `uka­nas­kne­li, ro­me­lic Se­vit­yve,
aris ohaio. ma­ma­Ce­mi ken­tu­ki­Si cxov­rob­da. vxvde­bi mi­Ci­gans,
in­dia­nas da mi­si­si­pis _ es un­da iyos iq, sa­dac mde­ba­reob­da
fort adam­si. sul oci ga­mo­dis, mag­ram da­nar­Ce­ni ToT­xme­ti
sai­dan gaC­nda? Zve­li Sta­te­bi xom ar daa­quc­ma­ceT?“
io­li mo­sa­yo­li iyo da da­vu­sa­xe­le axa­li Sta­te­bi im­gva­
ri Ta­na­mim­dev­ro­biT, ro­gorc ga­max­sen­da. mTxo­va, Ca­mo­mex­
sna ked­li­dan mi­si mSve­nie­ri ru­ka da fan­qriT ga­me­ke­Te­bi­
na war­we­re­bi. igi aR­frTo­va­ne­bu­li dar­Ca, ro­de­sac vuam­be
te­xa­sis Se­sa­xeb. miT­xra, ro­gor dai­Ru­pa iq mi­si bi­ZaS­vi­li.
oq­ros jvriT hqon­da mo­niS­nu­li is ad­gi­li, sa­dac mi­si sa­
ma­re egu­le­bo­da swo­red te­xas­Si. aR­ta­ce­bam Seip­yro, ro­de­
sac vuT­xa­ri ka­li­for­nia da ore­go­ni. ama­so, Tqva man, mec
vxvde­bo­di, rad­ga­nac na­pir­ze ga­das­vlis ne­bas ara­so­des maZ­
lev­dnen, Tum­ca ge­me­bi di­di xniT da­yov­ne­bu­lan iq.
me­re kvlav So­reul war­sul­Si gab­run­da _ Rmer­To Ce­mo,
ram­si­So­re­ze! Se­me­kiT­xa `Ci­za­pi­kis“ Se­sa­xeb da da­sa­jes Tu
ara be­ ro­ ni imis ga­ mo, rom da­ neb­da `leo­ pards“ da aa­ ron
bars ki­dev xom ar uc­dia rai­me ma­ma­ZaR­lo­ba. am sit­yveb­ze
kbi­le­bi mZvin­va­red daax­rWia­la. mag­ram ma­Sin­ve moeS­va da
Tqva: `Rmer­Ti mo­mi­te­vebs, rad­ga­nac mje­ra, rom me mi­vu­te­ve
mas“. Sem­deg ikiT­xa gan­vli­li omis Se­sa­xeb da miam­bo, ro­gor
me­Tau­rob­da me­zar­baz­neebs im dRes, ro­de­sac xelT vig­deT
`ia­va“. me­kiT­xe­bo­da `Zvir­fa­si de­vid por­te­ris“ Se­sa­xeb, ro­
gorc igi eZax­da. me­re myud­rod mo­Tav­sda da bed­nie­re­biT
aR­vsi­li elo­da, rom mo­meT­xro, Tu ra mox­da Rir­sSe­sa­niS­
na­vi am or­moc­daa­Ti wlis man­Zil­ze.
ne­ta­vi Cems ad­gi­las mrav­lis­mcod­ne ka­ci yo­fi­li­yo! mag­
ram rac Se­meZ­lo, yve­la­fe­ri vi­Ro­ne da yve­la­fe­ri ga­vix­
se­ne. vuam­be in­glis­Tan omi, vuam­be ful­to­ni da or­Tqlis
ge­me­bis ga­Ce­na. vuam­be skot­sa da jek­son­ze; vuam­be yve­la­
fe­ri, rac ga­max­sen­da mi­si­si­pis, niu-or­lea­nis, te­xa­si­sa da

78
usam­Sob­l o ka­ci

mi­si mSob­liu­ri ken­tu­kis Se­sa­xeb. da Tqven war­moid­gi­neT,


man mkiT­xa: `da­sav­le­Tis le­gions“ vin me­Tau­rob­so? vuT­xa­
ri, rom es aris Zal­ze ma­ma­ci ofi­ce­ri, gva­rad gran­ti da
uka­nas­kne­li cno­bis Ta­nax­mad, igi api­reb­da ga­dae­ta­na Ta­
vi­si Stab-bi­na vik­sbur­gSi. mkiT­xa: `sad aris vik­sbur­gi?“
vuC­ve­ne ru­ka­ze. daax­loe­biT asi mi­li iq­ne­bo­da mi­si fort
adam­si­dan. gul­Si ga­vi­fiq­re, ax­la fort adam­sis nan­gre­ve­bi­
Ra dar­Ce­bo­da-meT­qi. `es un­da iyos be­be­ri vi­kis plan­ta­cia
kak­lis bor­cveb­ze“, Tqva man, `es mar­Tlac axa­li am­ba­via“.
in­gem, un­ da giT­ xra, rom Zal­ ze Zne­li iyo Ca­ me­tia na­
xe­var­sau­ku­no­va­ni is­to­ria xan­mok­le sau­bar­Si sneul­Tan.
aRarc max­sovs, ras veub­ne­bo­di. vuam­be ga­da­sax­le­ba­ni da ma­
Ti mniS­vne­lo­ba, or­Tqlis ge­me­bi, rki­nig­ze­bi, te­leg­ra­fi,
ga­mo­go­ne­ba­ni, wig­ne­bi, li­te­ra­tu­ra, ko­le­je­bi... mag­ram iseT
ra­Ra­ceeb­ze maw­yve­ti­neb­da sit­yvas, gaoc­de­bi. ges­mis, es iyo
axa­li ro­bin­zon kru­zo, ro­me­lic mis­vam­da Se­kiT­xvebs, or­
moc­da­Teq­vsme­ti wlis gan­mav­lo­ba­Si rom daug­rov­da.
mkiT­xa, am­Ja­mad pre­zi­den­ti vin ari­so? da ro­de­sac vu­pa­
su­xe, dain­te­res­da, Cve­ni ei­bi ge­ne­ral ben­ja­min lin­kol­nis
Svi­li xom ar ari­so? Tqva, rom siy­maw­vi­le­Si una­xavs ge­ne­ra­
li lin­kol­ni, in­die­leb­Tan rom deb­da xel­Sek­ru­le­bas. ara-
meT­qi da vuT­xa­ri, ei­bi Tqven­sa­viT ken­tu­ki­dan aris, oRond
ar vi­ci, ro­me­li oja­xi­dan-meT­qi. da isic vuT­xa­ri, rom xal­
xis wia­Ri­dan aR­zev­da.
`Za­lian kar­gi“, wa­moi­Za­xa no­lan­ma, `Za­lian mi­xa­ria; ama­
ze bev­rjer dav­fiq­re­bul­var da vas­kvni, rom qvey­ni­saT­vis
sa­xi­fa­Toa war­Ci­ne­bu­li war­mo­So­bis pir­Ta mud­mi­vi Za­lauf­
le­ba“.
me­re vuam­be va­Sin­gton­Si Ce­mi vi­zi­tis Se­sa­xeb, vuam­be Sex­
ved­ra ore­go­nel kon­gres­men har­din­gTan. vuam­be smit­so­nis
in­sti­tut­sa da sa­mec­nie­ro eq­spe­di­cie­bis Se­sa­xeb. vuam­be
ka­pi­to­liu­mi­sa da fron­ton­ze qan­da­ke­ba­Ta Se­sa­xeb, vax­se­ne
krou­for­dis `Ta­vi­suf­le­ba“ da gri­ne­fis `va­Sin­gto­ni“.
in­gem, vuam­be yve­la­fe­ri, rac uC­ve­neb­da mi­si sam­Sob­los

79
eduard hei­li

si­dia­des da ay­va­ve­bas, mag­ram ena ar mo­mib­run­da, rom mex­se­


ne­bi­na es wyeu­li sa­mo­qa­la­qo omi!
no­la­ni tkbe­bo­da Ce­mi mo­naT­xro­biT ise, rom ar Zal­miZs
amis gad­mo­ce­ma. uf­ro da uf­ro sit­yva­Zun­wob­da. mainc ar
me­go­na, rom dai­Ra­la an­da mi­sus­tda. mi­va­wo­de Wi­qa wya­li,
man mxo­lod dais­ve­la tu­Ce­bi da miT­xra, jer ar wax­vi­deo.
me­re mTxo­va mi­me­wo­de­bi­na mis­Tvis pres­vi­te­rian­Ta `wig­ni sa­
ja­ro loc­vi­sa“, ro­me­lic iq­ve ido, da Ri­mi­liT miT­xra: sa­
Wi­ro ad­gi­las Tvi­Ton ga­daiS­le­bao. asec mox­da. iq iyo mi­si
or­ma­gi wi­Te­li niS­nu­li fur­clis Zir­Si. mux­li mo­vi­ya­re da
da­viw­ye kiT­xva. no­la­ni imeo­reb­da:
`Cven­Tvis da Cve­ni qvey­ni­saT­vis, mow­ya­leo ufa­lo, mad­
lo­bas gwi­ravT Sen, rom miu­xe­da­vad Cve­ni ga­dax­ve­ve­bi­sa Se­ni
wmin­da ka­no­ne­bi­dan, sao­car si­ke­Tes ar iSu­reb Cven­Tvis“...
da ase Sem­deg.
me­re no­la­ni miub­run­da am wig­nis da­sas­ruls da me wa­vi­
kiT­xe sit­yve­bi, uf­ro uke­Te­sad rom vic­nob­di:
`mTe­li su­li­Ta da gu­liT ge­ved­re­biT Sens wya­lo­bas,
rom akur­Txo Se­ni msa­xu­ri _ Seer­Te­bu­li Sta­te­bis pre­zi­
den­ti da mTe­li Cve­ni xe­li­suf­le­ba“:
`den­fors“, Tqva man, `me vi­meo­reb am loc­vebs dRi­siT da
Ra­miT, uk­ve or­moc­daT­xuT­me­ti we­li­wa­dia“.
me­re miT­xra, ax­la ki da­vi­Zi­ne­bo. Ta­vi da­max­re­vi­na da
Sub­lze meam­bo­ra. bo­los miT­xra:
`ka­pi­ta­no, ro­de­sac mov­kvde­bi, Cai­xe­deT Cems bib­lia­Si“.
dav­ to­ve igi, mag­ ram ar mi­ fiq­
ria, rom es iyo aR­ sas­ru­
li. me­go­na, dai­Ra­la da dai­Zi­nebs-meT­qi. vi­co­di, rom usaz­
Rvrod bed­nie­ri iyo da msur­da, rom mar­tod dar­Ce­ni­li­yo.
mag­ram er­Ti saa­Tis Sem­deg, ro­de­sac eqi­mi fe­xak­re­fiT
Se­vi­da mas­Tan, dai­na­xa, rom no­la­ni Ri­mi­liT Sex­ved­ro­da
sik­vdils. ra­Rac miek­ra tu­Ceb­Tan. es iyo ni­Sa­ni cin­ci­na­tis
or­de­ni­sa, ma­ma­miss rom ekuT­vno­da.
Cven Ca­vi­xe­deT mis bib­lia­Si da da­vi­na­xeT qa­Ral­dis niS­
nu­li im ad­gi­las, sa­dac xaz­gas­mu­li iyo ai, es teq­sti:

80
usam­Sob­l o ka­ci

`mag­ram uke­Te­sis­ken miil­tvod­nen, ese igi, ze­ciu­ris


mi­
marT; ami­ to­mac RmerTs ar rcxve­ nia maT ga­ mo da maTs
RmerTs uwo­debs Ta­vis Tavs, rad­ga­nac ga­num­za­da maT qa­la­
qi“ (eb­rael­Ta mi­marT _ 11, 16).
qa­Ral­dis nag­lej­ze ewe­ra:
`dam­mar­xeT zRva­Si. zRva iyo Ce­mi sax­li da me Se­miy­var­da
is. egeb vin­mem er­Ti qva da­dos Cems mo­sax­se­nieb­lad fort
adam­sSi an­da or­lean­Si, ra­Ta Ce­mi Ser­cxve­na ar iyos ima­ze
me­ti, vid­re da­vim­sa­xu­re. dae, am qva­ze da­we­ron:
`Seer­Te­bu­li Sta­te­bis ar­miis lei­te­nan­tis fi­lip no­la­
nis mo­sax­se­nieb­lad.
mas uy­var­da Ta­vi­si sam­Sob­lo, ro­gorc ar hyva­re­bia ara­
vis; mag­ram is iyo yve­la­ze uRir­si mis Svil­Ta­gan“.

in­gli­su­ri­dan Tar­gmna Ta­maz nat­roS­vil­ma


ga­ze­Ti `Cve­ni mwer­lo­ba~, 2003, #8.

81
m
me­r ab aba­S i­Z e dai­
ba­
da 1950 wels qa­
laq Tbi­
lis­Si. sa­Sua­lo ga­naT­le­ba mii­Ro 29-e sko­la­Si
da swav­la ga­nag­rZo sa­me­di­ci­no in­sti­tut­Si, ro­
me­lic 1975 wels daam­Tav­ra. me­rab aba­Si­Ze wer­da
leq­sebs; moT­xro­be­bis we­ra 19 wlis asak­Si daiw­
yo. pir­ve­li moT­xro­baa `aqeT maS­xle­bi, kva­zi­mo­
do!“ mas moh­yva `poe­ziis xan­Zris qa­liS­vi­li“ da
`wyal­Si ga­day­ri­li mi­xa­ke­bi“. mwer­lis moT­xro­be­
bi pir­ve­lad Jur­nal `cis­kar­Si“ dai­beW­da da di­di
re­zo­nan­sic hqon­da. sxva­das­xva dros wig­nad ga­
mo­ce­mu­lia mwer­lis na­war­moe­be­bi: `aqeT maS­xle­
bi, kva­zi­mo­do!“, `ce­ro­de­na an­ge­lo­zi“, `jva­ri“.
moT­xro­be­bi Tar­gmni­lia ru­sul ena­ze. mwer­lis
Se­moq­me­de­bis mi­xed­viT ga­da­Re­bu­lia sa­mi fil­mi _
`aqeT maS­xle­bi, kva­zi­mo­do!“, `se­ra­fi­ta“, `me­Tev­
ze“; dad­gmu­lia speq­tak­le­bi da ra­dio-speq­tak­
le­bi. 2001 wels ga­moi­ca or­to­meu­li, ro­mel­Sic
me­rab aba­Si­Zis sru­li Se­moq­me­de­baa Tav­moy­ri­li.
me­rab aba­Si­Ze gar­daic­va­la 2000 wels.
an­ti­kur sam­ya­ro­Si miaC­ndaT, rom mSve­nie­ri su­li
mxo­lod mSve­nier sxeul­Si un­da yo­fi­li­yo. qris­
tia­no­bam ki ga­Ti­Sa su­lie­ri da xor­cie­li saw­
yi­si da su­liers mia­ni­Wa upi­ra­te­so­ba. ami­to­ma­
caa, rom qris­tia­nul sa­su­lie­ro teq­steb­Si, ro­
gorc we­si, per­so­na­Jis ga­reg­no­bis aR­we­ra ar­sad
gvxvde­ba, rad­gan ada­mia­nis ga­reg­no­bas ara­vi­Ta­ri
mniS­vne­lo­ba ara aqvs. ase rom, ku­zia­ni, sa­Si­ne­li
ga­reg­no­bis kva­zi­mo­doc (per­so­na­Ji viq­tor hiu­
gos ro­ma­ni­sa `pa­ri­zis RvTis­mSob­lis ta­Za­ri~) ki
SeiZ­le­ba su­lie­rad srul­yo­fi­li ada­mia­ni iyos.
mag­ram fiq­robs Tu ara am­gva­rad Ta­na­med­ro­ve sa­
zo­ga­doe­ba? _ svams kiT­xvas Ta­vi­si moT­xro­biT
me­rab aba­Si­Ze, _ Tu is saer­Tod ver itans ada­mia­
nis gas­xva­ve­bu­lo­bas? sa­dam­de mig­viy­vans am­gva­ri
miu­Reb­lo­ba da Seuw­yna­reb­lo­ba?

83
me­r ab aba­S i­Ze

aqeT maS­xa­l e­b i,


kva­z i­m o­d o!

1.

ga­mar­jo­baT, ba­to­no Ce­mo! rom ico­deT, ram­de­ni vi­fiq­


re, ro­gor war­vmdga­ri­ya­vi Tqvens wi­na­Se. min­do­da ra­me axa­
li, ori­gi­na­lu­ri xer­xiT da­mew­yo es ro­ma­ni, ro­gorc dRes
mra­va­li ake­Tebs; ma­ga­li­Tad: an Ca­mex­ve­le­bi­na _ m h h, m h
h-meT­qi, an ki­dev, pir­da­pir kla­si­ko­se­bis lan­ZRva­ze ga­dav­
su­li­ya­vi; hai, ase­Te­bi da ise­Te­bi, bav­Svo­ba da ra­Rac ki ara,
ax­la ro­go­ri var ise­Ti mna­xeT-Tqo!
bo­los isev we­sie­rad, pa­tios­nad sal­mis mo­ce­ma ga­dav­
wyvi­te da qud­sac di­di sia­mov­ne­biT mo­gix­di­diT, mag­ram
Tqven al­baT ve­ra­vi­Tar es­Te­ti­kur sia­mov­ne­bas ver mo­ga­ni­
WebT Cems ke­fa­ze amo­bur­cu­li qva­sa­viT ma­ga­ri, meo­re (Se­da­
re­biT pa­ta­ra) Ta­vis da­nax­va, ase rom, nu Ca­mo­mar­TmevT am
qud­moux­de­lo­bas uz­rde­lo­ba­Si.
ise, bav­Svo­bis am­be­bis mo­yo­liT arc me Se­gaw­yenT Tavs da
xan­da­xan Ca­vax­ve­leb ki­dec Tqve­nis ne­bar­TviT. Tu mo­saw­ye­ni
geC­ve­noT, Se­giZ­liaT es wig­ni da­xu­roT da `hek­lbe­ri fi­nis~

85
me­r ab aba­Si­Ze

an `sa­mi muS­ke­te­ris~ kiT­xviT Seiq­cioT Ta­vi, ri­Tac Za­lian


da­ma­va­lebT; ise­dac mi­Wirs Ce­mi is­to­riis mo­yo­la, ase rom
ara­so­des ar gav­Sli xe­lebs da ar da­veb­Rau­We­bi Cems ga­sas­
re­sad gam­za­de­bul wig­nis ydebs.... arc av­yvir­de­bi: ar qnaT
eg usin­di­so­ba, ar gam­Wyli­toT-Tqvah! h... h! hm! mh!
ase da am­gva­rad, uk­ve gai­geT, rom me Tav­ze ki­dev er­Ti
pa­ta­ra buS­ti maqvs wa­mod­gmu­li... he, he... mag­ram is ai­riT
sav­se ro­dia, ba­to­no Ce­mo! is ara­so­des ar daf­ri­navs ca­Si,
rad­gan Seig­no, rom es mTe­li Ce­mi or­ga­niz­mis­Tvis sik­vdils
ud­ris...
me-20 sau­ku­ne­Si, ra Tqma un­da, uk­ve sxva prob­le­me­bi ain­
te­re­sebs xalxs... ra xe­li gaqvT Aa­seT si­ma­xin­jeeb­Tan, ara?!
al­baT arc da­gain­te­re­sebT ki­dev er­Ti ma­xin­jis da­nax­va!
maag­raam! rom ico­deT, ra ori­gi­na­lu­ri da say­va­re­li ar­se­
ba var: mar­to Ta­vis zo­miT ki ar ga­mo­vir­Ce­vi aqam­de ar­se­
bul did­Ta­veb­Si da ku­zia­neb­Si!.. ta­nic yve­la maT­ze uf­ro
pa­ta­ra maqvs...
sul co­ ta xnis win, er­ Ti Tur­ qi mwer­ lis wig­ nSi (mi­si
gva­ri _ Ta­ne­ria, vgo­neb), amo­vi­kiT­xe, rom am wig­nis av­tors
Tav­Si saa­Ti hqo­nia, ris ga­moc is wik-wi-kebs (hi! hi! hi!) da
drois msvle­lo­bas zus­tad aR­nus­xavs.
sau­be­du­rod, am moT­xro­bis wa­kiT­xva bo­lom­de ar dam­cal­
da... Ce­mi da Se­mo­vi­da, wig­ni ga­mom­gli­ja; ra dros kiT­xvaa...
adi, sa­xu­ra­vi Sea­ke­Te, Cems sa­wol­Tan wylis gu­be dga­so...
ro­ca sa­xu­ra­vi Se­va­ke­Te da Zirs Ca­mo­ve­di, did­xans ve­Ze­be
wig­ni, mag­raaam... hih (h... h... hm, mh) saoc­re­bav, mi­wam Cay­la­pa
Tu cam... ar vi­ci da... ve­Rar­sad ve­Rar vna­xe... al­baT sa­ta­nam
Tu waaT­ria.
lo­gin­Si Cav­we­qi da mTe­li Ra­me im wig­nze vfiq­rob­di.
Se­sa­val­Si ewe­ra, rom am mwe­rals, no­be­lis pre­mia mia­
ni­Wes am moT­xro­bis (Tu ro­me­li­Rac sxva moT­xro­bis) ga­mo,
da ami­tom main­te­re­seb­da, ro­gor mTav­rde­bo­da es mSve­nie­ri
fi­lo­so­fiu­ri traq­ta­ti.
ima­Si, rom is wik­wi­kebs, _ no­be­lis pre­mias ara­vin mia­ni­

86
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

Web­da; al­baT is saa­Ti wkria­leb­da ki­dec da ise ga­lob­da,


rom pre­miis mim­ni­Web­le­bi mo­xib­la...
ax­la uyu­reT, ra fiq­re­bi da­me­ba­da; ro­gorc wa­vi­kiT­
xe, is mwe­ra­li nor­ma­lu­ri gan­vi­Ta­re­bis yo­fi­la, e. i. qo­nia
Cveu­leb­ri­vi Ta­vi. im Tav­Si, ra Tqma un­da, mxo­lod pa­ta­ra
zo­mis maR­vi­Za­ra Tu Cae­teo­da... da mainc... ise dauw­kria­le­
bia, rom ra­Rac mou­xer­xe­bia...
ax­lah (h... h... hm, mh), Tqven war­moid­gi­neT, ra bed­nie­ri
viq­ne­bo­di, mec rom Se­meZ­los Ta­vis qa­lis ax­da. ma­Sin me Sig
pa­ta­ras ki ara, uS­ve­le­be­li zo­mis Zve­le­bur saaTs Ca­vid­gam­
di, ro­me­lic ki ar daiw­kria­leb­da... ara­med dai­gu­gu­neb­da,
das­Weq­da... dah­yef­dahhh!
ma­Sin me or­mag pre­mias mo­ma­ni­Web­dnen da im fu­liT Sev­
Zleb­di axa­li Sar­val-pi­ja­kis yid­vas, rad­gan Zve­li, co­ta
ar iyos, dai­xa...
mag­ram, meo­res mxriv, es co­ta sa­xi­fa­To­dac meC­ve­ne­ba;
vai­Tu am saaT­ma ise daig­ria­los, (xe­lov­ne­bis... ara, ara­fers
vit­yvi, mainc tra­bax­Si Ca­mo­mar­TmevT) rom pre­miis mim­ni­
We­be­li ko­mi­siis wev­rebs yu­ris ba­rab­ne­bi dau­xeT­qos. ra­Ra
vqna ma­Sin: mo­va vin­me pre­miis mo­sa­ce­mad... met­yvis _ ha, Zmao,
Se­ger­go­so!
vet­yvi _ mad­lobT, ba­to­no Ce­mo!
is yur­Tan mii­tans xels da mkiT­xavs _ hah! rao, rao?!
ga­vu­meo­reb _ mad­lobT-meT­qi.
is ki­de _ hah?!
da­vub­Rav­leb _ mad­lobT! mad­lobT-meT­qi!
is ki­de _ hah...
da me er­Txel uk­ve mo­gax­se­neT, rom ara var uz­rde­li,
ra­Ta mas _ `zax­ru­mahh~-meT­qi, mi­va­xa­lo!
maaag­raam! hi! hi! uz­rde­lo­ba ra Sua­Sia! aq mar­to es ki
ar aris, ara­med imis Si­Sic, vai­Tu mhim­hni­We­bel­man mar­to es
`zax­ru­ma~ gai­go­nos da pre­mia isev ma­gi­dis­ken waa­cun­cu­los.
um­tki­ce me­re Tu bi­Wi xar: ver gai­geT, `zax­ru­ma~ ki ar miT­
qvams, `ra gsur­daT, ba­to­no _ giT­xa­riT-meT­qi~.

87
me­r ab aba­Si­Ze

2.

ase da am­gva­rad, uk­ve Se­mo­ga­pa­reT, rom myavs da, maqvs


Zve­li Sar­val-pi­ja­ki, Ca­mom­dis wya­li da a.S.
me­kiT­xe­biT: ro­gor vi­tan amas?! mSve­niv­rad.
vi­tan­je­bi mxo­lod imis ga­mo, rom... dam­ci­nian.
maag­raam! ar ifiq­roT, rom da­cin­va mwyins. ara! am pa­ta­ra
briy­vu­Cu­nebs hgo­niaT, rom ro­ca maT da­cin­vas ga­may­rue­
be­li, gu­lis­was­vlam­de mo­mak­vdi­ne­be­li xar­xa­riT vpa­su­xob,
maT hgo­niaT, rom es xar­xa­ri ga­naw­ye­ne­bu­li ka­cis ia­ra­Ria
da me­ti ara­fe­ri...
xi! xi! ba­to­no Ce­mo! Tqvens wi­na­Se ara dgas ise­Ti mar­ti­
vi da pri­mi­tiu­li ar­se­ba, ro­mel­sac guls mouk­lavs Tqve­
ni wkli­pur­te­bi... Cve­ni mRvde­li eg­re ara wi­ravs, ara-meT­
qi! ax­la rom si­xa­ru­liT xo­ru­mi Ca­mo­vua­ro, ima­zec it­yviT,
rom vTa­ma­Sob...
hi! hi! pa­ta­ra ka­cu­ne­bo! d i d a r s si­ma­xin­je igi _
uf­liT na­bo­Ze­bi! is me gzas mix­snis im sam­ya­ros­ken, rom­lis
xil­va­sac Tqven ve­ra­so­des eRir­se­biT!
ara! (aq Ta­vi mo­vi­qe­qe), `Tqven, ra Tqma un­da uk­ve iciT,
rac un­da giT­xraT~ (Cvens xalxs miv­mar­Tav, er­Ti nac­no­bis
sit­yve­biT), mix­vde­biT, rom meh _ da­Cag­rul­ma da ga­naw­ye­ne­
bul­ma _ ga­dav­wyvi­te bu­ne­bis sim­Sve­nie­riT dav­tkbe. ra Tqma
un­da, bu­ne­ba ara­so­des ar kar­gavs Ta­vis mom­xib­vle­lo­bas.
maaag­ram! maaag­ram! maaag­ram!
ar ge­go­noT, ise vtkbe­bo­de, ro­gorc me-19 sau­ku­nis
es­Tet­ni...
isi­ni bu­ne­bas­Tan mi­diod­nen ro­gorc qal­Tan, me ki mas­
Tan miv­di­var ro­gorc ma­ma­kacs mow­yu­re­bu­li qa­li kac­Tan.
isi­ni pae­mans uniS­nav­dnen var­de­bis baRs da mtkvris na­
pirs, me ki... (ar Saic­xa­do pe­lo-jan!) kldes­Tan! raio? xom
ar ggo­niaT, rom ori­gi­na­lu­ri min­da ga­mov­Cnde?! ara, ba­to­
no Ce­mo, me ara­so­des ar Ca­mo­vaf­xa­tav Cems vne­bebs si­yal­bi­sa

88
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

da ori­gi­na­lo­bis ni­Rabs!
hoi, kldeo, Ce­mi sax­lis win mdga­ro... maT go­niaT, rom
Ce­mi Sen­da­mi siy­va­ru­li ori­gi­na­lo­baa! al­baT, ram­de­ni
Tqven­ga­ni aTas­gva­ri iu­mo­ris­tu­li epi­Te­te­biT Seam­kobs
Cems ltol­vas!
eh! imaT­ ma rac un­ da Tqvan da, me ki miy­ vars dam­ci­na­
vi, yu­re­bam­de axeu­li gam­qir­da­vi Ri­mi­liT mib­re­cil-mob­
re­ci­li si­fa­Tu­ne­bis zRva­Si myofs Sens win dgo­ma, kldeo...
rac me­tia am myra­li zRvis tal­Re­bis rwe­va, mec miT uf­ro
vne­ta­reb da uf­ro mZaf­rde­ba Ce­mi Sen­da­mi siy­va­ru­li... am
dros msurs Se­gem­sxvre, Se­ge­le­ko, Zvle­bad, xor­cis naf­le­
Te­bad, sis­xlis Sxe­fe­bad...
ar aris es ltol­va uxe­Si, nu mo­mi­So­reb ci­vad, ziz­RiT...
mar­Tla! er­Ti ar­gen­ti­ne­li mwer­lis wig­nSi wa­vi­kiT­xe (ra
gva­ria is mwe­ra­li, da­ma­viw­yda, kor­ta­sa­ria vgo­neb!), ho­da,
iq er­Ti qa­lia ga­moy­va­ni­li, ro­me­lic mow­ya­le­bis dad mu­
Saob­da erT-erT hos­pi­tal­Si. daW­ri­li una­xavs er­Ti, jer
mour­Ce­nia, me­re ki, ro­ca dau­na­xavs, rom am kacs sxva ra­mec
un­da, arc ima­ze uT­qvams ua­ri. ar uy­var­da, arc mo­won­da,
maaag­ram! _ hu­ma­nu­ro­ba, ba­to­no! ada­mia­nu­ro­ba!
he! he! ar ge­go­nos, kldeo, im hos­pi­tal­Si mox­ved­ras
voc­ne­bob­de!
ara! me sxva ram min­da giT­xra! me ara var ise­Ti `hu­ma­nu­ri
mo­Ra­la­te~, Senc nu iq­ne­bi ci­vi Cem­da­mi da ga­maT­be. o, ro­
gor mi­xi­ci­ne­ben Se­ni ale­si­li qi­me­bi... ra xar! ra xar! nu­Tu
fiq­rob, rom yva­vi­leb­ze an mtkvar­ze Se­miZ­lia gag­cva­lo?!

3.

xSi­rad dav­fiq­re­bul­var: ra­tom maqvs ase­Ti ltol­


va?! ram war­moS­va igi?! iman rom sau­ku­nee­bis gan­mav­lo­ba­Si
grZno­be­bi im zo­mam­de ga­fa­qiz­dnen, rom un­daT bu­ne­bas Seem­
sxvrnen da mas­Si Seir­wyan, Tu ub­ra­lod, mxo­lod si­la­ma­ziT

89
me­r ab aba­Si­Ze

tkbo­bis una­riT da­vu­jil­doe­bi­var gan­ge­bas, am si­la­ma­ziT


mtvir­Tavs da mav­sebs, xo­lo ga­reT ki ve­Rar ga­mo­dis?! (me
xom xe­lo­va­ni ara var!).
he! he! ara­da... xe­lo­va­ni rom vi­yo, kldeo! ma­Sin mec Sev­
Zleb­di yvi­Tel Tmad da­me­Sa­le da mu­si­kad da­me­wa­ni, ro­
gorc es beT­ho­ven­ma gaa­ke­Ta.
mag­ram... er­Ti ram main­te­re­sebs! ma­Si­nac avi­tan­di Tu ara
i m s i c i l s? ma­Si­nac Sev­Zleb­di me­ne­ta­ra Sen­Tan? ara
mgo­nia!


ise ki, an­dro da mi­si am­fso­ne­bi rom ar mo­geZ­Rvna Cem­
Tvis, gan­ge­bav, am buS­tTan er­Tad, kai iq­ne­bo­da! an ara­da...
uCin-ma­Ci­nis qu­di mainc ge­bo­Ze­bi­na! ra­Ta iZu­le­bu­li ar vi­
yo di­lis 7 sT. da 0.0. wT-ze ar wa­mov­xte lo­gi­ni­dan da sam­
sa­xu­ris kar­Tan saaT­na­xev­ris gan­mav­lo­ba­Si ar vid­ge. RvTis
gla­xa­sa­viT vu­ca­do, ro­dis mo­va Cve­ni sko­lis dam­la­ge­be­li
da gaa­Rebs...
ho! mar­ Tla... vin aris an­ dro?! an­ dro Cven me­ zob­lad
mde­ba­re ek­le­siis mRvdlis Svi­lia... 8 sT-dan (zus­tad 8 sT-
dan) ga­moeT­re­va sax­li­dan Ta­vis Zma­ka­ceb­Tan er­Tad...
jer sa­xa­Se­Si Sev­len...
daur­tya­men pa­tar-pa­ta­ras...
me­re ga­reT ga­mov­len da...
Tqvenc kar­gad mo­gex­se­ne­baT...
aris er­Ti gam­vle­li go­goe­bis mas­xrad ag­de­ba da sxva
ub­ne­le­bis ybe­bis la­wa-lu­wi...
Cems das pa­ti­vis­ce­miT ep­yro­bian da mas­Tan ro­ca ga­viv­
li, xmas ara­vin iRebs... mag­ram am bo­lo dros, ro­ca qu­Ca­Si
gav­di­varT, Cems das ram­de­ni­me­jer crem­le­bi Sev­niS­ne... et­
yo­ba sa­Sin­lad ga­nic­dis, rom gver­dze ase­Ti araes­Te­tiu­ri
ga­reg­no­bis pi­rov­ne­ba miy­ve­ba da mec ga­dav­wyvi­te mar­tom
via­ro...
am mar­to sia­rul­ma xom mom­spo da ga­ma­Ta­va...

90
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

bi­We­bis da­cin­vas ki vi­tan, mag­ram ro­ca am gam­qir­dav xiT­


xiTs kai-kai pan­Ru­re­bi moy­ve­ba xol­me, es ver gax­lavT main­
cda­mainc sa­xar­bie­lo ram (bo­lo-bo­lo gza yo­vel­Tvis ata­
la­xe­bu­lia... xom SeiZ­le­ba da­ve­ce... isi­ni ga­mi­rec­xa­ven me­re
Tu ra?!).
mag­ram icoc­xle, er­Txel mec mi­va­de ma­gar-ma­ga­ri! Ta­nac
vis?! an­dros... pi­ra­dadhhh!
sa­Ra­mo iyo da Sin vbrun­de­bo­di.
is vi­Rac qal­ba­ton­Tan er­Tad mo­dio­da...
da­mi­na­xa...
mo­vi­da...
mta­ca uceb qa­mar­Si xe­li da ar am­wia? Tan Ta­vis ga­Tax­si­
re­bul me­go­bars ekiT­xe­ba: ro­gor mog­won­so? is ki­dev ke­Ti­
li aR­moC­nda (hih! ke­Ti­li!), mo­ki­da xe­li mxreb­Si da ukiv­la
_ ax­la­ve Zirs Ca­mouS­vio!
an­dros ki vu­ka­vi­var da xar­xa­rebs...
mec av­xar­xar­di...
ro­gorc ki vTxo­ve, dam­svi-meT­qi, im wam­sve frTxi­lad
Ca­mo­miS­va, me­re ji­be moiC­xri­ka, kam­fe­ti amoi­Ro (axa­li wlis
meo­re dRe iyo) da mo­ma­wo­da.
kam­fe­ti, ra Tqma un­da, gea­xe­liT, am mSve­nier wyvil­Tan
mas­laa­TiT gan­vag­rZeE gza, da... ro­ca saxls mi­vuax­lov­
diT... avi­Re ezos win dag­de­bu­li agu­ri, Se­va­Ta­ma­Se... da...
Cems Seu­rac­xmyo­fels _ `dump!~ Sig aqo­Te­bul yvri­mal­Si!
(er­Ti ki ar ga­mo­mi­vi­da kar­gad; vxeT­qe Tu ara, im wuT­Si­
ve mo­vus­vi).
ga­mo­me­ki­da... mag­ram ro­gor ga­mo­me­ki­da...
sir­bi­lis dros Ta­vi ver Se­vi­ka­ve, da­ve­ci da yi­ra­ma­la
or­jer Tu sam­jer ga­da­ve­di... is reg­ve­nic ar gad­mo­mem­xo?
el­vis sis­wra­fiT ga­mo­vus­xlti da oTx fex­ze dam­dgars ki­
dev er­Ti ma­ga­ri wix­li vu­Ta­va­ze kbi­leb­Si... saaR­dgo­mo
kver­cxi­viT Se­vu­Re­be sa­xe...
dav­de­qi ase... muS­teb­mo­mar­jve­bu­li... Tan sa­zar­lad da­
ve­man­We.

91
me­r ab aba­Si­Ze

wa­mod­ga...
co­ta ar iyos gaog­ne­bu­li iyo ase­Ti mou­lod­ne­li Se­te­
viT.
ki­dev ga­vi­wie, mag­ram uceb fex­ze wa­mo­var­da da ise amom­
cxo erT ad­gi­las, rom... ki­dev er­Txel av­bzrial­di haer­Si
da frTa­dam­sxvreu­li an­ge­lo­si­viT Ca­ve­nar­cxe mtver­Si.
rac me iman dRe ma­ya­ra...
si­coc­xle­Si ma­Sin pir­ve­lad mo­mad­ga crem­le­bi (mag­ram...
ar Rirs ex­ la ama­ ze la­ pa­ra­
ki da)... ho... mar­Tla... me, ra
Tqma un­da, Se­meZ­lo gav­qceu­li­ya­vi, mag­ram (ram­den­jer vi­
meo­reb am sit­ yvas, ara?) uec­ rad vig­rZe­ni, rom m a i n t
e r e s e b d a, sa­dam­de SeeZ­lo wix­le­bis qne­va am nal­dak­
rul Cli­qebs, Sev­wyvi­te `crem­lTfrqve­va~ da yo­ve­li mo­ri­
gi dar­tymis Sem­deg ama­yad aR­vi­mar­Te­bo­di xol­me mis win _
mtver­sa da WuW­ySi amo­gan­glu­li!
es Ce­mi `his­te­riu­li~ moq­me­de­ba mkiT­xvels SeiZ­le­ba ba­
na­lu­ri moeC­ve­nos, mag­ram miu­xe­da­vad ami­sa, me m a i n c
vxar­xa­reb­di. meC­ve­ne­bo­da, rom Cems win ada­mia­ni ki ara, klde
dgas, ro­mel­sac T v i T o n u n d a rom Se­mo­mem­sxvres! (ra
uc­nau­ri grZno­baa, ara, ba­to­ne­bo da qar­rrrrba­to­ne­bo?!)
Cems win id­ga ga­bo­ro­te­bu­li bu­ne­ba, ro­mel­sac ada­mia­nis sa­
xe mie­Ro da dau­zo­ga­vad mcem­da! o, ra ne­ta­re­baa... Rmer­To
Ce­mo! ki­dev! ki­dev, me yve­la­fers avi­tan! uf­ro mag­rad! ase!
ma­wa­meT! me Tqven xe­lebs da­gi­koc­niT! Ca­ma­zi­leT wix­le­bi! _
isi­ni me sxva sam­ya­ros­ken mix­snian gzas! mux­leb­Si Ca­gi­var­
de­biT... Se­viS­rob lo­ya­ze Ca­mo­de­nil crem­lebs! am Tva­leb­Si
ar giz­gi­zebs Su­ris­ma­Zieb­lu­ri cec­xli mtan­jve­li­sad­mi! me
Tqven miy­var­xarT! o, ro­gor miy­var­xarT! da­mi­le­weT sus­ti
sax­sre­bi! ga­mi­ya­reT San­Te­bi! da­mas­xiT adu­Re­bu­li kup­ri!
me mainc xar­xa­riT aR­vi­mar­Te­bi Tqvens wi­na­Se... gav­Sli xe­
lebs... da vid­ge­bi ase... dar­tymis mo­lo­din­Si!


he! he! ba­to­no ev­ro­pe­lo! al­baT fiq­robT, rom gu­li

92
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

min­da agiC­vi­loT?! ro­gor ge­kad­re­baT... ZaR­lis gag­de­bu­


li vi­yo, Tu ase­Ti ram Tav­Si ga­viv­lo... nu­Tu ggo­niaT, rom
me im­de­nad da­vim­ci­reb Tavs, rom fi­nia lek­vi­viT ku­dis qi­
ci­niT ga­gi­gor­de­biT fex­qveS da get­yviT _ na­xeT, es Ce­mi
tan­jve­bi axa­li ra­mee­bia da iwa­meT ma­Ti siax­le grZno­ba­Ta
sfe­ro­Si-meT­qi?!
Tqven al­baT ima­sac it­yviT, rom get­yo­ba pro­vin­cie­lo­
ba, bo­diSs rom gvix­di da gin­da Ta­vi imar­Tlo vi­Ra­cis Tu
ra­Ra­cis wi­na­Seo?! ada­mia­ni yvel­gan ada­mia­nia, mi­si si­xa­ru­
li da mwu­xa­re­ba er­Tma­neTs gavs yvel­ga­no.
es­pa­nel poets, lor­kas (ar aris es cu­di ka­ci), aqvs nax­
se­ne­bi erT Ta­vis sta­tia­Si sit­yva _ `d u e n d e~. mi­wis xma,
Tu Za­la! er­Ti sit­yviT, es ka­ci am­bobs _ Tu `d u e n d e~
ar ig­rZno­ba xe­lo­va­nis Se­moq­me­de­ba­Si, da­Ru­pu­lia main­co!
aba, ra giT­xraT ba­to­no, es­pa­ne­le­bo! Tu Tqve­ni `d u e n
d e~ ima­Si ga­moi­xa­te­ba, rom pa­pis nun­cias le­webT, an erT Wi­
qa arays daur­tyamT da Cax­le­Ci­li xmiT im­Re­rebT aris­tok­
ra­tiu­li kax­pe­bi­sa da RvTis­msa­xu­re­bis win, Cve­ni `duen­de~
gvai­Zu­lebs vef­xvebs veb­rZo­loT an kldes Se­vem­sxvreT...
am ne­ta­re­bas nu CaT­vliT ma­zo­xiz­mad, ba­to­no Ce­mo!
Ce­mis az­riT, igi im­de­nad axa­li grZno­baa, rom ka­cob­rio­
bas mis­Tvis jer ar ga­mou­na­xavs sa­xe­li.
ra Tqma un­da, igi am Sem­Txve­va­Si C e m i a _ ma­xin­ji­sa...
mag­ram, miu­xe­da­vad ami­sa, is mainc sxva­nai­ria...
es ar gax­lavT he­min­gueis `wi­Tu­ra xrin­wia­nis~ ma­zo­xiz­
mi...
mo­di, nu ai­RebT mas xel­Si da nu da­xe­davT da­cin­viT...
am da­cin­vas uk­ve naR­dad ver avi­tan!

4.

mkiT­xvel­ma, ase Tu ise, dai­na­xa, ras war­mo­vad­gen! ax­la


Za­lian min­da ga­gac­noT Ce­mi da.

93
me­r ab aba­Si­Ze

Ca­moar­Tvi bi­Zias xe­li, nin­ka!


xe­davT... rcxve­nia! yo­vel­Tvis ase­Ti mor­cxvi iyo... mor­
cxvi da Wor­flia­ni! mag­ram ise... es Wor­fli su­lac ar auS­
no­vebs! pi­ri­qiT, ala­ma­zebs ki­dec...
na­xeT, ra Ca­mos­xmu­li tan-fe­xi aqvs... ma­Ra­li mker­di,
saT­no ie­ri... amas­Tan er­Tad, ram­de­nic SeuZ­lia, siT­bo­sac
iCens Cem­da­mi, Tum­ca... ar dav­ma­lav da mgo­ni mo­xa­ru­li iq­
ne­ba, Tu erT mSve­nier dRes Tav­ga­WeW­yils mo­mi­ta­nen sax­lSi.
ara! Tqven er­Ti wa­mi­Tac ar ifiq­roT, rom amiT i s i q
n e b a bed­nie­ri! ara! is fiq­robs, rom amiT me gan­vTa­vi­suf­
lde­bi tan­jva-wa­me­bi­sa­gan! ra sa­sa­ci­loa, ara?!
ise ki, nin­kac p o i i (ap­cxih!) i e t u r i n a t u r i
s mqo­ne ar­se­baa; ro­gorc SeiZ­le­ba iyos qa­li, ro­me­lic ka­
pa­si xmiT ac­xa­debs _ ra­tom gaa­yo­la lev tol­stoim na­ta­Sa
piers co­la­do... TiT­qos am wve­re­bian ba­buas ne­ba­ze iyo da­
mo­ki­de­bu­li ra­me.
`omi da mSvi­do­ba~ ro­gorc iq­na Caa­Ta­va da ax­la `ana ka­
re­ni­nas~ SeuC­nda... ai­Rebs am wigns xel­Si, Caw­ve­ba lo­gin­Si,
ga­da­fur­clavs, ga­da­fur­clavs da er­Ti wu­Tis Sem­deg is­mis
sa­wo­li oTa­xi­dan: ah! oh! eh!
ar vi­ci, Ce­mi ga­Ri­zia­ne­ba un­da Tu im­de­nad Ste­ria, rom
mar­Tla xe­davs iq ra­mes gu­li­sa­ma­Cu­ye­bels.
ara! mkiT­ xvels ar ego­ nos, rom am mwe­ rals pa­tivs ar
vcem, mag­ ram es ka­ ci Tvi­ Ton das­ ci­
no­ da Ta­vis gmirs da,
Rmer­To mom­ka­li, me vi­Tom ra ise­Ti sko­lis go­go­na mna­xeT,
rom am anaa Tu vi­Ra­caa, gu­li ami­Cu­yos da xbo­sa­viT crem­
le­bi ma­di­nos!
hih! ara... nin­kas ar gaem­tyu­ne­ba, mag­ram me mainc kon­vul­
siu­ri krun­Cxve­bi mom­dis meo­re oTax­Si, ro­ca es sa­co­da­
vi kna­vi­li mes­mis... da saer­Tod, xe­lov­ne­bis mier Seq­mni­li
verc er­Ti gmi­ris grZno­bebs ver vi­zia­reb, rad­gan vgrZnob,
rom x e l o v n e b a C e m S i a.
ise ki... erT ra­mes vnat­ru­lob, so­mer­set moe­mi ma­na­xa
sad­me mo­fa­re­bul­Si! ro ga­da­vux­te­bo­di da da­vej­Ra­ne­bo­di!

94
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

ho, ho, ho, ras mo­coc­xav­da pir­jvris­we­riT! ver vi­tan Wkuis


dam­ri­ge­bel xalxs. es moe­mi ki ner­veb­ze mSlis pir­da­pir; ise
it­yvis daR­vre­mi­li Ri­mi­li­Ta da Ta­vis qi­ci­niT: he, Svi­lo,
axal­gaz­rda xar jer, daR­vin­de­bi da me­re vna­xoT ro­gor
iWik­Wi­ke­bo.
vi­Wik­Wi­keb ara, bi­Wo, is ar gin­daT!
ara, dar­ tymiT ar da­ var­ tyam­ di. ki­dev ra­ Rac iseT fi­
lo­so­fiurs mo­mat­ye­peb­da _ (aihh... ixi­leT aR­tyi­ne­ba ma­xin­
ji­sao, an ra­me am­dag­var gra­ma­ti­kul-is­to­riuls), rom sul
ga­dam­rev­da da... me­re... ooo! sxva­nai­rad dat­rial­de­bo­da
saq­me!
am bo­lo dros, ro­ca mi­si `Se­ja­me­ba~ wa­vi­kiT­xe, sul wa­
mix­da gu­ne­ba... ras aja­mebs es ka­ci, rom ver ga­vi­ge?!
er­Ti ro­ma­ni aqvs ki­dev vi­Rac `ge­nios~ mxat­var­ze...
mar­Ta­li giT­xraT, sit­yva `ge­nio­si~ im­de­nad mur­dlad
Ca­mes­mis, rom ro­ca mZi­navs, siz­mar­Si meC­ve­ne­ba, TiT­qos am
sit­yva­ze xo­Woe­bi da­co­ca­ven.
ver war­moid­genT, ra sa­Sin­lad maqvs ga­fa­qi­ze­bu­li
grZno­be­bi.
hi! hi! ggo­nia, rom ki­dev vo­ri­gi­na­lob, ara?!
es sa­Si­ne­li koS­ma­ria, uhhh...
ki­dev er­Txel mo­mi­vi­da ase­Ti ram er­Ti Ce­mi Ta­na­med­ro­ve
poe­te­sa qa­lis leq­sis kiT­xvis dros... (ar get­yviT ax­la am
leqss ra qvia). ho­da... mZi­navs da... ar vxe­dav uceb, rom am
leq­sis stri­qo­neb­Si es sa­ziz­Ra­ri xo­Woe­bi ar da­Ro­Ra­ven?!
Sem­za­ra­vi Rria­liT ga­mo­viR­vi­Ze...
nin­ka Se­mo­var­da pe­ran­gi­sa­ma­ra: _ ra mo­gi­vi­dao!
_ ara­fe­ri, mo­meC­ve­na TiT­qos ana ka­re­ni­na un­da Se­var­
dni­li­yo ma­ta­reb­lis bor­bleb­qveS-meT­qi, _ vu­pa­su­xe of­lSi
mcu­rav­ma.

95
me­r ab aba­Si­Ze

5.

er­Ta­der­Ti ka­ci, ro­mel­Ta­nac sam­sa­xur­Si saer­To ena ga­


mov­na­xe, gi­via. ver get­yviT, rom is me­tad Wkvia­ni da mgrZno­
bia­rea, mag­ram... h... h... hm... mh! ke­Til­So­bi­le­bas nam­dvi­lad
ver dau­kar­gav. is ki ara da... ram­den­je­rac gves­tum­ra, im­
den­jer nin­kas yva­vi­le­bi moar­Tva. gi­vi is­to­rias as­wav­lis
sko­la­Si, me ki qar­Tul ena­sa da li­te­ra­tu­ras. er­Ti wlis
win da­vam­Tav­re pe­da­go­giu­ri in­sti­tu­ti. xom war­mo­gid­ge­
niaT, ra Tav­za­ri dae­ce­mo­da di­req­tors, ro­ca mis ka­bi­net­Si
ga­mov­cxad­di _ dip­lo­miT xel­Si.
gaS­te­re­bu­li mi­yu­reb­da... ro­gorc iq­na amo­Rer­Ra _ dab­
rZan­di­To. mec avi­Re da skam­ze Sev­xti, fe­xe­bic ava­qa­na­ve.
moR­re­ci­li si­fa­Ti Tan­da­Tan gaus­wor­da da ci­vi xmiT mkiT­
xa _ ra gne­bav­To (ise ki _ ga­naT­le­bis sa­mi­nis­tro­dan da­re­
ki­li iyo, rom pen­sia­Si ga­su­li vi­Rac Tev­do­ra­Zis nac­vlad
ma­le mii­Reb­da Sem­cvlels).
dip­lo­mi arc ga­mour­Tme­via; _ xval Se­moia­reT, ax­la saq­
me maq­vso, _ miT­xra. mec av­de­qi da ga­mo­ve­di. mos­wav­lee­bi
gao­ce­bul­ni mim­zer­dnen.
`jer sa­da xarT _ ga­vi­fiq­re gu­ne­ba­Si, _ ma­Sin na­xeT,
klas­Si rom ga­mo­gec­xa­de­biT~.
meo­re dRes di­req­to­ri dam­tkba­ri da­mix­vda. al­baT Seat­
yo­bi­nes, rom miu­xe­da­vad `simmm... ap­cxih!.. axin­ji­sa~ di­dad
eru­di­re­bu­li da ga­naT­le­bu­li ka­ci var.
ga­mi­ba sau­ba­ri dRe­van­del po­li­ti­kur vi­Ta­re­ba­ze, ga­
mom­kiT­xa (o _ ara, a) oja­xis ge­nea­lo­gia, esao, isao, er­Ti
sit­yviT _ et­yo­ba gu­Sin­de­li utaq­to saq­cie­lis ga­mos­wo­re­
bas api­reb­da. mec... ra un­da meq­na?! yve­la­fer­ze Tavs vu­qi­
ci­neb­di!
ro­ca klas­Si ga­mov­cxad­di, bav­Svebs pir­da­pir gan­vuc­xa­
de; _ Za­lian gTxovT, nu miaq­cevT yu­rad­Re­bas Cems mSve­nier
ga­reg­no­bas, is Tqven go­ne­bas ga­gi­fan­tavT da xels Se­giS­

96
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

liT gak­ve­Ti­lis aT­vi­se­ba­Si-meT­qi.


(ara­da, me-9 kla­se­leb­Tan ar gin­da ase­Ti gog­riT gak­ve­
Ti­lis Ca­ta­re­ba?!).
...mag­ram Tqven war­moid­gi­neT... ar mi­rev­dnen... eh, bav­Sve­
bi, bav­Sve­bi... ma­Sin isev da­meuf­la ra­Rac uc­nau­ri grZno­ba,
ro­ca da­vi­na­xe ra uc­nau­rad mim­zer­dnen... aseT ra­meebs SeC­
veu­li ar gax­la­varT da... uceb ase­Ti li­ri­ka!
vgrZnob­di, rom mi­co­deb­dnen, mag­ram ara ise... ro­gorc
sxve­bi! aq uf­ro di­di ram iyo! S e m z a r a v i d a d i
a d i!

6.

ro­ca gi­vi ga­vi­ca­ni, pir­ve­lad mo­su­le­lo ti­pad meC­ve­


na... ai ise­Tad, Ta­na­med­ro­ve qar­Tve­li mwer­le­bi­viT rom
iZa­xis: ar gvin­da es fi­lo­so­fo­so­ba, ba­to­no, ara-voh! da­we­
re mtre­deb­ze-voh, siy­va­rul­ze-voh! am mSve­nier ca­ze-voh!
an ara da sxar­ti iu­mo­riT gaaT­be mkiT­xve­li, gaam­xia­ru­le,
ga­xeT­qe si­ci­liT, aa­cun­dru­ke mai­mu­ni­viT, ta­Si ar­tyme­vi­ne
da ago­ra­ve mu­cel­ze xe­leb­Se­mo­We­ri­lio...
ra sa­Wi­roa es fi­lo­so­fo­so­ba... ap­cxih!
swo­ria, Ce­mo Se­var­dne­bo! Tqven nam­dvi­lad ar un­da ifi­
lo­so­fo­soT. ho­da... ras vam­bob­di! gi­vic aseT ti­pad mo­meC­
ve­na-meT­qi... (_ ye­ye­Cad, mok­led rom mov­WraT da mo­va­Ta­
voT). da ra­tom?! er­Txel vkiT­xe: ras it­yo­di, re­li­giur­ma
sam­ya­rom mgo­nia axa­li ker­pi un­da Seq­mnas ie­sos ma­giv­rad,
ro­mel­sac ta­ni qris­te­si eq­ne­ba, sa­xe ki eS­ma­ki­sa-meT­qi?!
mi­yu­ra... mi­yu­ra da... ar gai­ci­na?! jer me­go­na, imi­tom
ici­nis, rom ba­na­lu­ri ra­Ra­ca wa­mov­ro­Se, me­re Tur­me nu
it­yviT... moeC­ve­na Tur­me, rom m e v f i l o s o f o s o b!
ma­gi­das­Tan vi­je­qiT, sa­mas­wav­leb­lo­Si... win gra­fi­ni id­
ga. vi­fiq­re, avi­Reb ax­la am gra­fins da Ca­vir­tyam Tav­Si! vin
mai­Zu­lebs, rom ase­Ti ra­mee­bi vi­tik­ti­ko am idio­te­bis wi­

97
me­r ab aba­Si­Ze

na­Se?!
mag­ram, miu­xe­da­vad ami­sa, ra­Rac saer­To mainc vna­xeT...
ara­da... di­di sa­sa­ci­loe­bi ki vi­ya­viT al­baT, ro­ca qu­Ca­Si
gav­dio­diT; is ay­la­yu­da, gam­xda­ri, gac­qin­tu­li cxvir-pi­
riT, me ki Ce­mi vee­ber­Te­la Ta­viT da mok­le tan-fe­xiT...
jer veW­via­nob­di, nin­kas­Tan rom yva­vi­le­bi moh­qon­da, me­
re Se­veC­vie amas da... Ta­nac, esec ar iyos... nin­kas sul fe­
xeb­zec ar eki­da is... (ki ara da xan­da­xan vxe­dav­di _ ro­gor
aRi­zia­neb­da am ka­cis sen­ti­men­ta­lu­ri mop­yro­ba).
ise, mar­Tla di­di uS­no vin­me iyo, me da Cem­ma mzem. ara,
me, ra Tqma un­ da, sxva­ ze xmis amo­ Re­bis uf­le­
ba ara maqvs,
mag­ram mainc...
mu­si­ka uy­var­da Cvens Zmas... _ ba­xio! _ am­bob­da _ uho! es
aris rac ari­so... beT­ho­ven­ze xom _ mwuo! aba da egaao...
mar­Ta­li mo­gax­se­noT da... mu­si­kas­Tan ve­ra var karg da­
mo­ki­de­bu­le­ba­Si... ar vi­ci, ri­si bra­lia es.
ax­la mo­giy­ve­biT im `rTul in­te­leq­tua­lur hi! hi! hi!
da­mo­ki­de­bu­le­ba­ze~, ro­me­lic Cvens So­ris dam­yar­da (aseT
da­mo­ki­de­bu­le­bas or ube­dur kacs So­ris di­di xnis is­to­ria
aqvs).
e. i. _ o r i s u l i e r i s a m y a r o:
er­Ti _ tkbe­ba mu­si­kiT,
meo­re _ bu­ne­biT!
ori­ve er­Ti xvi­Toa!
s a u b r o b e n e r T m a n e T S i...
ra­ze saub­ro­ben?! _ go­ne­bam ar icis!
su­li _ grZnooob... sh!
ho­ da, Sen xar Ce­ mi ba­
to­ ni, el­pi­
de xar Tu ki­ mo­Te, Sen
verc grZnob mgo­nia, ras vla­pa­ra­kob da arc ges­mis da... da­
ke­te ai wig­ni da ei­Re `mar­ga­ri­ta go­tie~ jo­bia...
Tqven ki, ba­to­no Ce­mo, _ mig­deT yu­ri;
ro­gor fiq­robT, ra da­var­qvaT am sau­bars?! ab­straq­tu­
li?! ve­rah! ver da­var­qmevT! ra­tom?! imi­tom, rom (Ce­mis az­
riT, Ce­mis az­riT... Tav­ze ara­vis ar mo­gax­vevT sa­ku­Tar mo­

98
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

saz­re­bebs) ab­straq­tu­li az­rov­ne­ba _ go­ne­bi­dan da su­li­dan


wa­mo­su­li si­naT­lis sxi­ve­bis ga­dak­ve­Tis Se­de­gad mi­Re­bu­li
Su­qis Wav­lia... aq ki... op! aq go­ne­bam mog­Wa­ma Wi­ri! ar gje­
raT?! ara, ki, saub­ris da­saw­yis­Si Cven SeiZ­le­ba ab­straq­tu­
lad vaz­rov­neb­diT... me­re ki ave­diT... ave­diT... ave­diT... (ar
Ca­mo­var­de­biT, Za­mia, nu ge­Si­nia), da _ gaq­ra go­ne­bis sxi­vi
(Ce­mo be­yei­ra­To ium­mmor­rris­tu­ke­lav).
dar­Ca su­li­dan gad­mo­var­dni­li si­naT­lis zo­li...
zo­li Tan­da­Tan gam­kvriv­da da SiS­vel, mgrZno­bia­re ner­
vad iq­ca.
ori SiS­ve­li ner­vi dar­Ca...
gaq­ra ada­mia­ne­bi, dro, yve­la­fe­ri...
gve­li­viT ik­lak­ne­bian es ner­ve­bi da er­Tma­neTs eb­rZvian...
ro­me­li gai­mar­jvebs? is, vinc mu­si­kis me­lo­die­biT tkbe­
ba Tu is, vinc bu­ne­bis si­dia­diT Tvre­ba da ne­ta­rebs?!
b u n e b a i m a r j v e b s! _ ra­me­Tu mu­si­ka Svi­lia mi­si!
b u n e b a _ yve­laf­ris ma­ma! brZe­ni mo­xu­ci!
am dros xde­ba er­Tgva­ri hin­te­leq­tua­lu­ri Zvra... biZ­gi,
da Sen grZnob, rom Sen­Tan mo­saub­re uk­ve da­mor­Cil­da Sens
`d i a d s u l s~.
ro­ca amas ig­rZnob, un­da ga­Cum­de, ad­ge da gax­vi­de...
me ki ase ar mo­vi­qe­ci: ro­ca dab­neul gi­vis Sev­xe­de, ga­
da­vi­xar­xa­re da aR­gzne­bul­ma Sub­lze wki­pur­ti gav­ka­ri _ Se
Zve­lo-meT­qi!

7.

ax­la aRar ga­va­Wia­nu­reb am am­bavs da Txro­bas im ad­gi­li­


dan gan­vag­rZnob, ro­ca an­drom ro­gorc iq­na gaa­Ce­ra wix­le­
bis kvra da bur­tyu­niT wa­vi­da Ta­vi­si mze­Tu­na­xa­vis­ken.
sis­xli wur­wu­riT Ca­mom­dio­da, tu­Ce­bi da­xeT­qi­li mqon­
da, da­sie­bul enas Zlivs vab­ru­neb­di pir­Si... mainc vxar­xa­
reb­di da wa­suls va­gi­neb­di... is ki mi­dio­da, xan­da­xan war­

99
me­r ab aba­Si­Ze

bSek­ru­li mom­xe­dav­da xol­me.


_ hei! eg gom­bio vin aris Se­ni! _ da­vuy­vi­re mxia­ru­lad.
Sed­ga.
_ ras da­de­qi! _ da­vuR­ria­le isev, _ kiT­xva­ze upa­su­xe
uf­ro­sebs, Se Ro­ris din­go, Se­na!
er­Ti na­bi­ji win ga­mod­ga... kbi­le­bi daax­rWia­la da... isev
mit­rial­da.
go­go akan­ka­le­bu­li eca... sa­xe­ze xe­li Ca­mous­va: `es ra
uq­nia im na­dir­so~, _ Ce­mi mi­sa­mar­TiT brZa­na da gza ga­nag­
rZes.
_ da­ger­tya er­Tic! _ dav­sWe­qe da ga­ki­de­ba ga­dav­wyvi­te,
mag­ram ise vi­ya­vi Za­la­ga­moc­li­li, rom mo­Ti­bul Zna­sa­viT
Ca­vi­ke­ce iq­ve...
ro­gorc iq­na, wa­mov­de­qi da sax­lis­ken wav­bar­bac­di.
kar­Tan mi­vaR­wie da... isev da­ve­ci. veg­de ase, er­Tsar­Tu­
lia­ni sax­lis qvis ki­beeb­ze... cis­ken miS­ve­ri­li, daW­ye­ti­li
Tva­le­biT. et­yo­bo­da nin­ka Sin ar iyo, To­rem aseT bra­xuns
nam­dvi­lad gai­go­neb­da...
`ara, ca xan­da­xan klde­ze nak­leb ro­di at­kbobs ada­mia­nis
suls~ _ ga­vi­fiq­re mTlad sis­xlSi moT­xvril­ma da acax­ca­xe­
bu­li xe­li Ca­mo­vis­vi da­xeT­qil Sub­lze. uceb isev wa­mo­mia­ra
ra­Rac uC­veu­lo grZno­bam... sko­la­Si, bav­Sve­bis win rom da­
me­mar­Ta... TiT­qos yel­Si ra­Rac Cam­wyda... mag­ram... Se­vi­mag­re
Ta­vi da... ga­vi­ci­ne!
did­xans vi­ya­vi ase. ro­gorc iq­na, nin­kac ga­moC­nda, Ta­vis
me­go­bar qal­ba­ton­Tan er­Tad. da­mi­na­xes Tu ara, Seh­kiv­les
da Cem­sken ga­moiq­cnen.
_ rao?! _ miv­mar­Te aR­re­nil­ma _ ra wio­ko­ba ate­xeT?!
jer xe­lis mo­ki­de­ba ver ga­mi­be­des... sis­xlSi vcu­rav­di...
maT ki axalT-axa­li ka­be­bi ec­vaT. me­re, et­yo­ba, nin­kam Ta­vis
ga­mo­Ce­na ga­daw­yvi­ta Ta­vi­si hu­ma­nu­ro­biT da Tav­gan­wi­ru­li,
ama­yi sa­xiT mom­var­da (ho, ras ar gai­RebT xan­da­xan msxver­
plad, rom ke­Til­So­bil­ni ga­moC­ndeT).
sul er­Tia­nad moeT­xup­na axa­li, Sav­win­wkle­bia­ni TeT­ri

100
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

ka­ba.
xel­Si ay­va­ni­li mi­maT­ries lo­gi­nam­de da dam­des. gza­Si
or­jer ki­na­Ram ga­vu­var­di... (vi­Tom di­di mZi­me me var, rom
ki­dev xe­li­dan vus­xlte­bi).
Sar­va­li Tvi­Ton wa­mo­vi­xa­de. sul ar mov­ri­de­bi­var mis
am­xa­
nags. is ka­ cad ar mTvlis da me ra­ tom un­ da da­vuw­
yo
bev­ri ce­re­mo­nie­bi?!
_ aba ex­la mo... dam­to­veT (mous­viT-meT­qi, min­do­da meT­
qva, mag­ram vig­rZe­ni, rom uma­du­ro­ba iq­ne­bo­da).
nin­ka io­dis da Se­sas­xve­vis mo­sa­ta­nad ga­var­da.
_ Ta­vi­siT gax­me­ba, _ vuT­xa­ri me (ra sa­sia­mov­noa uyu­ro,
say­va­re­li da Zrwol­viT gix­vevs Wri­lo­bebs, _ aqao­da amis
mu­nian Tavs ar Se­ve­xoo).
ro­gorc iq­na, Se­mix­via...
am pro­ce­sis Jams, sa­nam is Tva­leb­Si, ziz­RCam­dga­ri, Cems
Tav­ze dax­ri­li, cod­vi­lob­da, siS­ma­ge meuf­le­bo­da, da ro­ca
yve­la­fers mor­Ca, Cem­ma gaaf­Tre­ba­mac ze­nits miaR­wia...
_ nin­ka! _ da­vuy­vi­re aR­gzne­bul­ma, _ ra kar­gi da saT­no
go­go xar, nin­ka!
xe­lis er­Ti moq­ne­viT Ca­mo­vig­li­je ga­sis­xlia­ne­bu­li sax­
ve­vi, lo­gin­ze aR­vi­mar­Te da avaf­ria­le. Ce­mi da gao­ce­bu­li
mi­yu­reb­da.
_ ra ke­Ti­li go­go xar, nin­ka! _ vRria­leb­di da gi­Ji­viT
vxto­di.
oTax­Si mi­si da­qa­lic Se­mo­pa­kun­da.
dad­gnen da mi­yu­re­ben Ste­re­bi­viT.
_ nin­ka! _ vbRao­di mTe­li xmiT, _ sax­ve­vi, ro­me­lic Sen
al­ya­sa­viT Se­moav­le Cems ci­xe­si­mag­res, me­tad viw­roa... me
un­da ga­var­Rvio igi! vi­ci, amis ga­mo SeiZ­le­ba sis­xli­sa­gan
da­vi­ca­lo, mag­ram iZu­le­bu­li var ase mo­viq­ce. me Ta­vi­suf­
le­ba miy­vars, qal­ba­to­ne­bo! me ar mWir­de­ba Tqve­ni io­de­bi
da ban­de­bi. jer mcemT, me­re mmkur­na­lobT, ara? wyeu­limc
iya­viT! ase Tqven vin­me uw­lo­vans Se­giZ­liaT moeq­ceT! me
ki... ce­ma­zec mad­lo­be­li var. mce­meT... oRond me­re Wri­lo­

101
me­r ab aba­Si­Ze

bas nu­Rar Se­mix­vevT! da Tu Se­mix­vevT, nu­Rar Se­mom­xe­davT...


(ziz­RiT-meT­qi, min­do­da meT­qva, mag­ram Cem­ma uku­do am­par­
tav­no­bam pir­ze xe­li ama­fa­ra).
Za­la­ga­moc­li­li Ca­ve­nar­cxe lo­gin­Si, er­Txans ase ga­vi­
rin­de, mag­ram im wuT­Si­ve miv­xvdi, rom es ar iyo im ka­cis
ga­rin­de­ba, ro­me­lic mo­po­ve­bu­li ga­mar­jve­biT tkbe­ba. er­Ti
ki­dev da­va­pi­re wa­mox­to­ma, mag­ram uk­ve aRa­raf­ris Ta­vi aRar
mqon­da; ba­liS­Si Ca­vem­xve da mkvda­ri­viT Ca­me­Zi­na.

8.

meo­re di­la­sac ase­Ti­ve xa­siaT­ze ga­viR­vi­Ze. kai 9 saa­Ti


iyo uk­ve... er­Ti ki ga­vi­fiq­re, ase sko­la­Si was­vla ar Rirs-
meT­qi, da... uceb vig­rZe­ni, rom sa­Sin­lad min­do­da bav­Sve­bis
nax­va.
klas­Si Ses­vlis­Ta­na­ve sa­ma­ri­se­bu­ri si­Cu­me Ca­mo­var­da...
mos­wav­lee­bi gao­ce­bul­ni mim­zer­dnen (al­baT ga­dak­rul­
Sic ve­go­ne co­ta).
_ bav­Sve­bo! _ miv­mar­Te er­Tia­nad acax­ca­xe­bul­ma, _ Ce­mo
kar­go bav­Sve­bo! (vgrZnob­di, rom si­su­le­le iyo ima­ze la­pa­
ra­ki, ra­zec maT­Tan msur­da me­saub­ra, mag­ram... me msme­ne­li
mWir­de­bo­da, ba­to­ne­bo! vgiJ­de­bo­di, ise min­do­da vi­Ra­cas
yu­ri daeg­do Cem­Tvis!).
_ bav­Sve­bo, _ xma Ca­mex­rin­wa aRel­ve­bi­sa­gan, _ me ara­so­
des ar mi­la­pa­ra­kia ima­ze, rac ax­la un­da giT­xraT, vi­ci...
ar viq­ce­vi swo­rad, vi­ci... zo­gierTs arc da­gain­te­re­sebT...
mag­ram me mgo­ni es ni­ko lo­mour­ze sain­te­re­so un­da iyos!
(dRes ki prog­ra­miT am mwer­lis Se­moq­me­de­ba un­da gan­gve­xi­
la)... bav­Sve­bo! Se­xe­deT am mi­nis say­va­vi­les! (xel­Si avi­ta­ce
mog­rZo zo­mis va­za da ze­viT Se­viq­nie) ara­da... im wam­sve miv­
xvdi, rom su­lac ar msur­da am sa­gan­ze sau­ba­ri. ra­Rac sxva
un­da meT­qva... sir­cxvi­liT gav­wiT­ldi ki­dec. ra Sua­Si iyo
es saw­ya­li say­va­vi­le?.. mag­ram Ta­vi imiT da­vim­Svi­de, rom

102
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

say­va­vi­le­dan da­viw­yeb­di sau­bars da me­re uf­ro Rrma­dac


Se­viW­re­bo­di... me min­do­da ame­to­ke­bi­na es pa­ta­ra, Cvi­li su­
le­bi, Sev­xe­bo­di am su­leb­Si ga­da­Wi­mul si­mebs da ameJ­Re­re­
bi­na isi­ni... maT me ara­so­des ar mo­veq­ceo­di ise, ro­gorc
gi­vis ga­vu­ke­Te _ Sub­lze rom wki­pur­ti da­var­tyi.
mag­ram ar vi­ci... ra iyo is uxi­la­vi Za­la, ro­mel­mac im
dRes mai­Zu­la ena pir­Si Ca­meg­do da ase... say­va­vi­liT xel­Si,
gak­ve­Ti­lis dam­Tav­re­bam­de, qan­da­ke­ba­sa­viT vmdga­ri­ya­vi im
ucod­ve­li kra­ve­bis win!

9.

mkvda­ri­viT wav­las­las­di sax­lis­ken. gza­ze isev Se­mo­me­


yar­nen an­dros am­fso­ne­bi (Tvi­Ton ar gax­ldaT), mag­ram xma
ara­vis gau­cia... er­Ti ki uc­nau­rad gad­mom­xe­des; al­baT ise­
Ti da­ tan­
ju­li sa­ xe mqon­ da, rom ifiq­ res _ ar Rirs dRes
are­vao. ux­mod ga­via­re war­bSek­rul si­fa­Tebs So­ris da ek­
le­siis baR­Si Se­ve­di.
skam­ze dav­je­qi.
ezo­Si say­dris gla­xe­bi is­xdnen.
mom­ka­li da ver vi­tan am xalxs...
mRvdli­sa da mor­wmu­nis yu­re­ba ki­dev Se­miZ­lia, ki­dev,
mag­ram am Cem­sken ga­moS­ve­ril xe­lebs rom vu­yu­reb... hih.
_ es peS­ve­bi zo­gierT reg­vens yu­la­ba hgo­nia da yris Sig
Sau­ria­nebs da or­Sau­ria­nebs. zo­gi `whhhmin­da­ni~ ma­ne­Tian­
sac gai­me­tebs xan­da­xan.
hih! ke­Til­So­bi­lo ka­cob­rio­bav, ggo­nia ma­giT ga­mois­yi­
di Sens cod­vebs?
mi­diT, mi­diT, ba­to­no ke­Til­So­bil­no, ya­reT sa­fur­Txe­
bel­Si oq­ros Tum­nia­ne­bi... me ki... me.... mce­meT, kbi­le­bi amo­
mim­tvrieT, WuW­ysa da mtver­Si ma­go­ra­veT da da­cin­viT mir­
tyiT pan­Ru­re­bi!
mir­tyiT, ba­to­ne­bo! me mainc yve­la­fers avi­tan!

103
me­r ab aba­Si­Ze

ver vam­Cnev­di da Tur­me, ro­ca amas vfiq­rob­di, Tan xe­


leb­sac viq­nev­di da muS­teb­sac vu­Re­reb­di vi­Ra­cas...
mxar­ze vi­Ra­ca Se­me­xo...
gvel­nak­be­ni­viT mov­brun­di.
Cems win mo­Ri­ma­re mRvde­li id­ga.
_ oh! Tqven brZan­ de­biT! _ di­ dis am­biT `Tay­ va­
ni ve­ci~
(Tan Tvi­Ton ga­mik­vir­da, ro­gor ga­vu­be­de am kacs ase­Ti mas­
xru­li to­niT mi­mar­Tva).
ima­nac ise Se­mom­xe­da, ro­gorc mi­si Svi­li mi­yu­rebs xol­
me. ga­dav­wyvi­te, ar Sev­mdrka­li­ya­vi. ise vi­ya­vi ata­ce­bu­li,
rom sul fe­xeb­ze me­ki­da, ga­das­cem­da Tu ara am am­bavs Ta­vis
vaJ-ba­tons (Tqven, al­baT, ga­gak­vir­vebT grZno­ba­Ta ase­Ti
Seu­sa­ba­mo­ba: Tu ma­zo­xis­ti xar, da ce­ma gsia­mov­nebs, maS ri­
Ra­si ge­Si­nia, Se ZaR­lis gag­de­bu­loo _ met­yviT. Tqven war­
moid­gi­neT me kbe­nis ise ar me­Si­nia, ro­gorc ye­fis. ham... ham
da gav­rbi­var xol­me. aki im dRe­sac ase iyo... jer ga­vi­qe­ci,
me­re ki, ro­ca uk­ve mom­xvda ma­gar-ma­ga­ri, _ gav­mag­rdi da yo­
vel dar­tyma­ze sul uf­ro vkaJ­de­bo­di da vfo­lad­de­bo­di).
_ rao, wmi­dao, _ vkiT­xe Cems mou­lod­ne­li dam­ci­na­vi ki­
lo­Ti gaog­ne­bul mRvdels, _ ar mog­wons Ce­mi sis­xlia­ni si­
fa­Ti, ara?!
mi­yu­ra, mi­yu­ra... me­re Ta­vi ra­Rac ziz­Rna­re­vad ga­daiq­
nia, gul­ze Ca­mo­ki­de­bu­li jva­ri Seis­wo­ra da gam­cil­da.
er­Txans ga­Se­Se­bu­li vi­de­qi. ra­tom­Rac sa­Sin­lad imoq­me­
da am Se­mo­xed­vam.
ga­ve­ki­de... gaaf­Tre­bu­li ve­ci ana­fo­ris kal­Ta­Si da Se­
mo­vab­ru­ne.
_ rao! _ da­vuR­ria­le da gao­ce­bi­sa­gan Tva­leb­daW­ye­tils
sa­xes­Tan sul ax­los mi­vu­ta­ne sa­xe, _ rao! ar mog­won­var, ma­
mao?! me ki me­go­na, rom Sen mainc ar iu­kad­ri­seb­di Cem­Tvis
Tav­ze xe­lis ga­das­mas!

104
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

wmin­da­nis ie­riT Se­mom­yu­reb­da da es uf­ro ma­co­feb­da.


mis Tval­Si me al­baT eS­ma­ki gax­ldiT. Tum­ca, mgo­ni Tvi­Ton
arc ie­so swam­da da arc sa­ta­na.
_ wa­di Sin!
hoh! bi­Wo! ra ub­ra­lo da mow­ya­le to­niT gad­mo­mig­do.
esec di­di hu­ma­nu­ro­ba da fi­lo­so­fiaa Tqve­nis mxriv.
_ ara ma­mao! _ mo­vi­ka­tu­ne uceb Ta­vi, _ sax­lSi Ce­mi da ar
aris, me ki mSia... Tu ne­bas dam­rTav, Sen­Tan wa­mo­val.
Sem­cbar­ma Se­mom­xe­da. Tva­le­bi mo­Wu­ta da...
_ wa­mo­dio, _ ar amos­cra uceb...
(wa­mo­dio! _ va­ha­ha­ha­ha­ha... wam­dio _ vo­ho­ho­ho­ho...)
siS­ma­gem Se­mip­yro... mag­ram Ta­vi Se­vi­ka­ve, Tan me­tad sa­
sia­mov­no iyo am kac­Tan sau­ba­ri.
_ ar gew­yi­nos Zia To­da... _ vuT­xa­ri uceb dar­cxve­ni­li
sa­xiT, _ am bo­lo dros ra­Rac me­mar­Te­ba... pir­da­pir ar vi­ci
ra mom­dis...
na­Za­la­de­vad ga­mi­Ri­ma... xe­li wa­moi­Ro... mgo­ni Tav­ze mo­
ca­cu­ne­bas mi­pi­reb­da, mag­ram et­yo­ba ve­Rar ga­ris­ka da be­Web­
ze mo­mi­fa­Tu­ra, Tan et­yo­ba ga­saq­ce­vad iyo mzad (fiq­rob­da
al­baT _ ga­giJ­dao).
_ xe­li iqiT! _ vuy­vi­re isev da el­da­nak­ra­vi­viT ga­dav­xti
ukan.
pir­jva­ri ar ga­dai­we­ra?!
pir­jva­ri ga­dai­we­rao?! ve­Rar mo­viT­mi­ne, ki­ser­Si ve­ci,
jva­ri Ca­mov­gli­je da fe­xeb­Tan da­vug­de.
_ ai­Re! _ miT­xra akan­ka­le­bu­li xmiT.
sa­zar­lad ga­da­vi­xar­xa­re...
_ ai­Re!
igi­ve pa­su­xi...
_ ai­Re, To­rem dag­wyev­li!
ax­la ki mar­Tla da­vi­xa­re, avi­Re, is iyo... ro­gorc Ca­fiq­
re­bu­li mqon­da, Sors un­da mo­mes­ro­la, rom... uceb ra­Rac
Rmui­li Se­mo­mes­ma...
Cem­sken ga­ve­Se­bu­li an­dro mor­bo­da... (et­yo­ba fan­jri­

105
me­r ab aba­Si­Ze

dan ak­vir­de­bo­da am am­bavs) ax­la ki vi­kad­re da mov­coc­xe...


jvriT xel­Si!
xar­xa­riT miv­rbo­di qu­Ca­Si.
oq­ro­Ti mo­sir­mu­li ver­cxlis jva­ri Tva­lis­mom­Wre­lad
elav­da mze­ze. gam­vle­le­bi gao­ce­bul­ni Cer­de­bod­nen.
_ kur­ Txeul iya­ viT! kur­ Txeul! kur­ Txeul! _ vbRao­ di
mTe­li xmiT da gav­rbo­di. an­dro fex­da­fex mom­dev­da. gza­
ze bav­Svia­ni qa­li Se­mom­xvda... Se­ve­ja­xe da ori­ve gav­Sxlar­
TeT... hoi! ra daiR­nav­la pa­ta­ram! mainc ar gav­Ce­re­bul­var!
me mom­de­ven, ba­to­ne­bo! me mom­de­ven! ai, vi­Rac be­ri­ka­ci ava­
yi­ra­ve... ba... ba... ba... ra wyev­la mo­ma­dev­na!
_ ar mo­mi­va! Rmer­Ti da­mi­fa­ravs! _ da­vuy­vi­re mxia­ru­lad
da jva­ri haer­Si Se­va­Ta­ma­Se.
wa­miT Sev­de­qi su­lis mo­sab­ru­neb­lad da... es na­biW­va­ric
aq­ve ar aris!
er­Ti cru moZ­rao­ba, meo­re... da... hol­la! isev Ta­vi­su­
fa­li var! Ta­vi­suf­le­ba, ba­to­ne­bo! gau­mar­jos Ta­vi­suf­le­
bas!!! kur­Txeul iyav Ce­mo Ta­vi­suf­le­bav! amin!
ai... mgo­ni isev miax­lov­de­bian! ar mim­tyu­noT Ce­mo mog­
re­xi­lo, pa­wia fe­xe­bo! Tqven SeC­veu­li xarT sir­bils! ax­
lac ivar­geT! ga­maq­ro­leT da da­mi­fa­reT! he! e! Cli­qe­bi­Ta
da jvri­Ta mov­di­var Tqven­sken, ba­to­ne­bo da qal­ba­to­ne­bo!
ilo­ceT Cem­ze! mo­gev­li­neT axa­li ker­pi! mag­ram jer dam­
ma­leT... nu Ca­mag­debT im bil­wi iu­de­ve­lis xel­Si... Cqa­ra...
Cqa­ra... ai... isev mta­ca qe­Co­Si xe­li... mag­ram... ara... ara­fe­ri
Se­ge­Sa­los! eg mxo­lod Ce­mi pe­ran­gia! me ki aqa var... Sen­ze
win! va­ha­ha­ha­ha!.. vo­ho­ho­ho­ho!.. ye­ye­Co! mRvdlis Svi­lo! ZaR­
lis gag­de­bu­lo! _ me bu­ne­bis Svi­li gax­la­varT, Zne­lia Ce­mi
da­We­ra! op! op! co­ta frTxi­lad! sa­fur­Txeb­lis­Tvis fe­xis
mir­tyma ar giS­ve­liT! Ta­nac SeiZ­le­ba ja­ri­mac mo­gat­ye­pon!
rao, qa­liS­vi­lo?! ras ga­mo­ma­dev­ne gak­vir­ve­bu­li Tva­le­bi?!
ggo­nia mxda­li var da imi­tom gav­rbi­var?! ro­gor gek­da­re­
baT! Cven mor­ben­le­bi gax­la­varT! is ka­ci Ce­mi me­go­ba­roa!
niZ­la­vi gvaqvs da­de­bu­li... vinc `fi­niS­Tan~ pir­ve­li mi­va da

106
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

am jvars iq mii­tans, di­di ga­sam­rje­lo xvde­ba wi­lad! ar vi­


ci, ra iq­ne­ba sa­Cuq­rad, mag­ram es ka­ci Tu da­me­wia, ma­Sin rom
sxva ga­sam­rje­los mi­vi­Reb, eg naR­dia! op! op! `don­ner­ve­ter!
ge­ben zi mir ain pelf... bit­te... op... mai­ne klai­nen... klai­
nen ver?! nixt fer­Ste­hen?! mai­ne fus­xen... ia! ia! Snel­ler!
Snel­ler ka­me­ra­den! o. main got! er ge­hort main ruf und
Steht vi ain ezel! en­de! op!~
of­lSi gaR­vril­ma mov­xe­de Sua gza­ze dam­dgar, aqo­Si­ne­
bul, vi­ri­viT yu­reb­Ca­moy­ril an­dros... muS­ti mo­vu­Re­re da
ki­dev er­Txel ga­da­vi­xar­xa­re!

10.

Sua­Ra­mem­di vic­di­di er­Ti Cab­ne­le­bu­li Ci­xis kuT­xe­Si.


ro­gorc ki Ca­mow­kva­ram­da, frTxi­lad ga­mo­ve­di da... sad un­
da wav­su­li­ya­vi?.. ase, na­xev­rad SiS­ve­li! bo­los da bo­los
_ cio­da. sax­lSi mis­vlam­de _ ga­vi­yi­ne­bo­di. ga­dav­wyvi­te gi­
vis vstum­re­bo­di (iq­ve cxov­rob­da). miv­dio­di da vfiq­rob­di,
ro­gor STa­beW­di­le­bas mo­vax­den­di mas­ze _ ase, gax­di­li da
jvriT xel­Si. me­ci­ne­bo­da, ro­ca mis ga­mo­Tay­va­ne­bul sa­xes
war­mo­vid­gen­di.
asec mox­da. ga­mi­Ro ka­ri da... ar mo­mi­xu­ra bi­Wo, uceb
gvel­nak­be­ni­viT. av­qir­qil­di (mag­ram ra me­qir­qi­le­bo­da _ vi­
yi­ne­bo­di ka­ci) da­vab­ra­xu­ne... (co­ta ar iyos mew­yi­na ki­dec).
kai na­xe­va­ri saa­Ti ma­yur­yu­ta... me­re cxvi­ris wve­ri
frTxi­lad ga­mo­yo Rre­Wo­dan, da­mak­vir­da (al­baT fiq­rob­da:
ga­giJ­da, Tu ra dae­mar­Tao).
am ux­mo Se­kiT­xvas sit­yvie­ri pa­su­xi ga­ve­ci (Ta­nac er­Ti
sam­sar­Tu­lia­ni).
ma­Sin ki ikad­ra da ga­mi­Ro.
Sev­var­di da pir­da­pir mis lo­gin­Si Cav­xti...
_ ya­vas ga­gi­ke­Teb, _ ar Seim­Cnia usia­mov­no grZno­ba, ro­
me­lic Tbil sa­re­cel­Tan ue­car­ma ga­moT­xo­ve­bam ga­moiw­via.

107
me­r ab aba­Si­Ze

_ vin da­gi­Sa­la... _ vuT­xa­ri da xe­li mis sas­Tu­mal­Tan da­


de­bul moT­xro­be­bis wigns da­vav­le... sar­trih! ohoh! arc es
aris cu­di ka­ci, mag­ram mTe­li Ce­mio si­coc­xle main­te­re­seb­
da, ama­sac uy­var­da Tu ara na­po­leo­ni. ima­sac rom mov­ka­ri
yu­ri... (ise... sad­Rac, gak­vriT), rom Jan-Jak ru­sos mkvle­li
coc­xa­li da saR-sa­la­ma­Ti gauS­ves, xom sul gav­giJ­di da
co­fe­bi vya­re...
ise, yo­vel­Tvis voc­ne­bob­di, ru­sos mkvle­li ma­na­xa sad­me
xe­leb­Sek­ru­li-Tqva... vai! me wa­me­bis xer­xebs mo­vi­go­neb­di?!
jer ar­na­xuls, ba­to­ne­bo! ori ka­cis wa­me­ba­ze voc­ne­bob­di
mu­dam _ TviT hit­ le­ ris da Sem­ deg ru­ sos mkvle­ li­ sa. xom
ar ggo­niaT, ise vcem­di, Tqven rom mi­ra­xu­nebT xol­me?! huh!
mag­ram... hit­lers miez­Ro mgo­ni sa­kad­ri­si. er­Ti ki saw­
ye­nia, rom uk­ve mkvdars wau­ki­des cec­xli da ara coc­xals.
o, ro­go­ri sia­mov­ne­biT ga­vuZ­Rve­bo­di moe­dan­ze day­ri­li
fiC­xis­ken xe­leb­Sek­rul ja­la­Tebs! (ho! jer va­wa­meb­di, es ar
dag­va­viw­ydes)...… me­re... es vin aris? ne­ro­ni, ka­li­gu­la, ma­
ke­do­ne­li, esec Ce­mi eris Seu­rac­xmyo­fe­li Sah-aba­si, es ki­
dev na­po­leo­ni! aba, ba­to­ne­bo, ras gvet­yviT sik­vdi­lis win?!
Tum­ca... ve­ra­fers... ene­bi uk­ve di­leg­Si amo­gag­li­jeT mar­
wu­xe­biT, mun­ju­rad ma­niS­neT, ina­niebT Tu ara da­na­Sauls.
na­po­leo­ni pir­qu­Sad dums. ase­ve ma­ke­do­ne­lic. hit­le­ri an­
Te­bu­li Tva­le­biT mim­zers... he, he, dag­Txri­di mag nak­ver­
Cxlebs, mag­ram min­da uyu­ro am au­to­da­fes...
aba, ax­la ki mo­ma­wo­deT maS­xa­le­bi!
me! did­Ta­va ma­xin­ji _ brals gdebT sim­Sve­nie­ri­sa da ada­
mia­nu­ri wmin­da grZno­be­bis Seu­rac­xyo­fi­saT­vis!
a q e T m a S x a l e b i... k v a z i m o d o!
ai, isic mor­bis... Ce­mi Zve­li am­fso­ni da am­qa­ri! ra mox­
de­bo­da mi­si ja­ni moe­ca RmerTs Cem­Tvis.
ara, kva­zi... ar da­ga­ne­beb! me un­da wa­vu­ki­do amaT cec­
xli! me!
Tqve­ni sa­xe­liT, ba­to­ne­bo! _ kon­cla­ger­Si da­bu­gu­li
bav­Sve­bi­sa da sax­rCo­be­la­ze Ca­mo­ki­de­bu­li mo­xu­ce­bis sa­xe­

108
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

liT!
cir­kSi moas­pa­re­ze, mker­dSem­sxvreu­li gla­dia­to­re­bis
sa­xe­liT!
na­mu­sax­di­li de­bi­sa da co­le­bis sa­xe­liT!
Jan-Jak ru­sos sa­xe­liT!
siy­va­ru­lis sa­xe­liT!
Ta­vi­suf­le­bis sa­xe­liT!
ha­ha! avar­da sa­Si­ne­li sam­sjav­ros ko­cons pir­ve­li ali!
o, ro­gor dait­ka­cu­na da ga­Sa­la frTe­bi mcxun­va­re qa­
riS­xal­ma!
mi­di, wi­Te­lo, uZ­le­ve­lo ar­wi­vo, dau­Rad­re bas­ri klan­
We­biT sxeu­le­bi mtar­va­lebs!
ha­ha! coc­xlad iw­vian ja­la­Te­bi!
izei­me, ka­cob­rio­bav!
o, ra ama­yi da ke­Til­So­bi­li Can­xar _ am var­dis­fer Suq­Si
gax­veu­li!
ax­la ise­Ti ie­ri gaqvs, rom la­mi­saa da­ma­viw­ydes Se­ni
wkli­pur­tu­ne­bi da yve­la­fe­ri ga­pa­tio!


_ eg sad iSov­ne, _ Se­mo­vi­da oTax­Si ya­vis ori Wi­qiT xel­
Si gi­vi.
_ ha... o, es im sar­wmu­noeb­riv brZo­la­Si! _ Ca­vi­ci­ne, jva­
ri sa­wol­ze da­vag­de, Wi­qa ga­mo­var­Tvi da cxe­li ya­va el­vis
sis­wra­fiT ga­da­vuS­vi yron­tSi.
_ re­pe­te! _ ga­vu­wo­de ca­rie­li fin­ja­ni.
gao­ce­bul­ma Se­mom­xe­da... ad­ga, sam­za­reu­lo­Si ga­vi­da...
er­Txans iq ifa­Tu­ra... me­re msxvre­vis xma Se­mo­mes­ma, Sem­deg
gaur­kve­ve­li bur­tyu­ni da bo­los isev daim­sxvra ra­Rac.
ra fe­xi maqvs, da­ge­nac­vleT! sa­dac ar un­da mi­vi­de, yvel­
gan re­vo­lu­ciu­ri gan­wyo­bi­le­ba Se­maqvs... Tef­Seb­mac ki ig­
rZnes, rom meo­re oTax­Si TviT am­bo­xe­ba zis _ sar­tris moT­
xro­be­bis kre­bu­liT xel­Si...
ro­gorc iq­na, Se­mo­vi­da... mag­ram isev lo­gin­Tan ki ar mo­

109
me­r ab aba­Si­Ze

su­la, oTa­xis Sua­gul­Si mdgar ma­gi­da­ze da­do Wi­qa _ Tu


gne­bavs, mo­di da miir­Tvio...
ra Za­la iyo! av­de­qi... mi­ve­di... avi­Re... ba... ba... ba... ra
Sem­civ­da uceb! gav­qan­di da skup!... isev sa­wol­Si! vai... vai...
vai!.. tfu! am xto­ma-xto­ma­Si cxe­li ya­va zed Tav­ze ar ga­da­
vis­xi?! Tan mTe­li ze­wa­ri mov­Txva­re!
gaS­te­re­bul­ma Se­mom­xe­da...
_ ar ga­ mi­
jav­ rde, ra! _ da­ vej­Ra­ne da ori Ti­ Ti yel­ ze
mi­vi­de.
er­Txans ase mi­yu­ra...… me­re Ta­vi ga­daaq­nia...
(er­Ti ra­me maqvs Sem­Cneu­li... Cems moq­me­de­ba­ze yve­la
Tavs aq­nevs... nu­Tu mar­Tla su­le­li vgo­ni­var am xalxs... ha?
mkiT­xve­lo? er­Tic ga­vi­xe­doT da am qi­cin-qi­cin­Si is Ta­vi
kom­bos­to­sa­viT moZ­vraT?).
_ ax­la rom mos­wav­leeb­ma gna­xon! _ dai­rox­ro­xa uceb.
(brZe­nia, ra! ra ar mou­va az­rad!).
_ ama­ze ua­res dRe­Si vu­na­xi­var! _ vu­pa­su­xe mSvi­dad (heh.
es ar aris? ami­si ya­va aq ar dgas, ka­co?!).
_ Sen ga­gi­mar­jos, Ce­mo `plu­tarq!~ _ av­wie `sas­mi­si~ da
isic _ ylump!
_ Zils ar api­reb?! _ mkiT­xa... xval pir­ve­li gak­ve­Ti­li
gaqvs mgo­ni...
uceb ga­max­sen­da rom... ara­da... gac­de­nac ar SeiZ­le­ba...
di­req­tor­ma brZa­na _ ko­mi­sia mo­dis ga­naT­le­bis sa­mi­nis­
tro­da­no.
_ ro­me­li saa­Tia? _ vkiT­xe Se­fiq­ria­ne­bul­ma...
_ sa­mia daw­ye­bu­li...
Ta­vi mo­vi­qe­qe...
_ mar­Tla! _ veub­ne­bi Sem­pa­ra­vad, _ bav­Svo­bis tan­sac­me­
li xom ara gaqvs ra­me Se­mor­Ce­ni­li?!
_ rad gin­dao? _ gao­ce­bu­li...
_ aba, ase, SiS­ve­li, jvriT xel­Si ga­mov­cxad­de gak­ve­Til­
ze?
mi­yu­ra... mi­yu­ra... da... ar gai­ci­na?!

110
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

_ arao! _ ba­to­niS­vi­lo, bav­Svo­bis tan­sac­me­li aRar dam­


rCao...
_ sul mu­zeum­ma wai­Ro? _ `Sev­SfoT­di~ me...
briy­vu­lad mi­yu­rebs da iR­ri­je­ba (sa­daa ax­la er­Ti la­ye
kver­cxi!).
_ ar wa­val da is iq­ne­ba, _ vTqvi uceb, _ gag­de­biT ver
ga­mag­de­ben da...
_ ra­tom ggo­nia vi­Tom? (er­Ti su­li aqvT, ra­me Sa­ri mog­
don, ra­Ta kin­wis­kvriT mi­gab­rZa­no­no... mag­ram aRar daam­
Tav­ra).
gu­li uc­nau­rad Se­mi­far­Tqal­da da mo­me­wu­ra. mainc ar
Se­vim­nie; ga­ci­ne­ba vca­de... ar ga­mo­mi­vi­da.
_ da­vi­Zi­noT? _ gab­za­ru­li xmiT vkiT­xe (ra­Rac xom un­da
meT­qva).
_ di­liT ras Caic­vam mainc?
_ sax­lSi ga­val da iq...
_ me­zo­bels ga­mo­var­Tmev­di... mag­ram uxer­xu­lia...
_ maR­vi­Za­ra Tu gaqvs?
_ ha... ara... maR­vi­Za­ra ara maqvs...
Cav­fiq­rdi.
_ Sen rom gax­vi­de da mo­mi­ta­no?
_ ha?.. ki, ba­to­no... _ Tqva co­ta xnis yoy­ma­nis Sem­deg, _
mag­ram...
_ ra mag­ram?
xe­lis Ti­Te­biT miC­ve­na _ fu­li iox-o.
(ara­da... swo­ria... Ce­mi sax­li aqe­dan aT ki­lo­met­rzea,
tro­lei­bu­siT xom ar wa­va).
_ tfu, _ `gav­braz­di~, _ sa­mi ma­ne­Ti ara gaqvs, bi­Wo?
_ `arao~, _ mun­ju­rad, dar­cxve­niT...
_ eg mainc eses­xe me­zo­bels...
_ mo­vi­fiq­rebT ra­mes... _ Tqva da tax­tze wa­mo­kot­rial­
da.
ara­da... ra da­ma­Zi­neb­da...
Cems ise­dac aR­gzne­bul xa­siaTs ori Wi­qa ya­vac mie­ma­ta

111
me­r ab aba­Si­Ze

da... kar­gad me­yo­leT awi!


eh... ba­to­ne­bo... Tum­ca ara... ara­fers ar vit­yvi...
hi! hi! hi!.. er­ Txel uk­ ve mo­gax­
se­neT, rom ara var ise­
Ti pri­mi­tiu­li da meS­Ca­ni ar­se­ba, rom wu­wu­ni da­viw­yo Cems
tki­vi­leb­ze.
gan­vac­xa­deb _ r i s g a n a a t k i v i l i g a m o w v
e u l i, mag­ram _ m t k i v a-meT­qi... ooo, amas ara­so­des ar
vit­yvi.
hei, Ce­mo si­ma­xin­jev! uf­liT na­bo­Ze­bo!
ga­gik­vir­de­ba, ise­Ti ram un­da vi­nat­ro ax­la: min­da rom
ar­se­bob­des Sa­vi yva­vi­le­bi...
mov­wyvet­di or cals... da­vi­deb­di sas­Tu­mal­Tan...
ro­ca Ra­me mob­rZan­de­bo­da, avi­Reb­di maT xel­Si da sa­xes­
Tan mi­vi­tan­di...
iciT, ra aris es ori Sa­vi yva­vi­li?
isi­ni Ra­mis Tva­le­bia!
o, ra cis­fe­ri ali mov­le­biaT gar­Se­mo...
Ria sa­ma­re­Si vwe­var.
bne­la.
ra­Rac mo­wi­Ta­lo, Wre­li pep­le­bi daf­ri­na­ven ir­gvliv...
es ra aris? pa­ta­ra, laJ­var­do­va­ni ba­ya­yi mo­vi­da da gul­
ze amo­RoR­da...
o, ra naR­vlia­ni Tva­le­biT mim­zers...
min­da mo­ve­fe­ro...
xels vki­deb... muW­Si vim­wyvdev... is ki sa­po­ni­viT mis­xlte­
ba da sa­xe­ze met­ylap­ne­ba uS­nod ga­CaC­xu­li xel-fe­xiT...
msia­mov­nebs Sub­lze mi­si gri­li, wyna­rad mfeT­qa­vi sxeu­
li...
ci­dan brWyvia­la foT­le­bi cvi­va...
min­da vu­yu­ro am araC­veu­leb­riv fo­Tol­cve­nas...
ba­ya­yi xed­vas miS­lis...
frTxi­lad vi­So­reb sa­xi­dan...
mo­vi­So­re... mag­ram im foT­lebs uk­ve pir­Tam­de auv­siaT
saf­la­vi...

112
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

xe­lebs viq­nev...
min­da cas Sev­xe­do, mag­ram brWyvia­la foT­le­bi gu­lis Se­
ma­wu­xeb­lad xra­Wu­ne­ben...
im­sxvre­vian...
mtvrad iq­ce­vian...
da hae­ris nac­vlad am mtvers vi­sun­Tqav...
sun­Tqva mek­vris...
vix­rCo­bi...
vxro­ti­neb...
gan­wi­ru­li xmiT mo­viT­xov Sve­las...
vi­Rac xels miw­vdis...
veb­Rau­We­bi...


_ ra mo­gi­vi­da? _ SeS­fo­Te­bu­li xmiT me­kiT­xe­ba gi­vi.
im wuT­Si­ve ver­kve­vi ga­re­mo­Si.
(tfu! mainc Cam­Zi­ne­bia!).
_ ro­me­li saa­Tia?
_ kai cxris na­xe­va­ria uk­ve...
_ eri­ha! _ wa­mov­xti lo­gi­ni­dan da... av­duR­di, _ ras Sve­
bi me­re?
_ ra un­da vqna, _ ai­Ce­Ca mxre­bi, _ mec am wuT­Si ga­meR­vi­
Za... ise iy­vi­re ro...
(ara­da... mar­Tla ra­Si va­da­na­Sau­leb am kacs, ha, mkiT­xve­
lo?!).
`ise, Sen xom ara gaqvs Sem­ Txve­
viT er­ Ti xe­
li pe­ ran­gi
da pi­ ja­ ki? Se­
moag­de, Tu Zma xar, aqeT... ha! ras ga­ Cum­di?
ge­na­ne­ba? ra iyo, Se ka­co... da­gib­ru­neb erT saaT­Si... ra ga­
ci­nebs? maS... ara, xom? kar­gi, ba­to­no, Cem­ze iyos Se­ni pa­
ti­vis­ce­ma...~
_ ra vqna aba ex­la?
_...
_ ra yve­la­fer­ze mxrebs iCe­Cav! _ ame­Sa­la isev ner­ve­bi.
_...

113
me­r ab aba­Si­Ze

_ ma­na­xe Se­ni ro­me­li­me pe­ran­gi, _ veub­ne­bi.


ux­mod mi­vi­da ka­ra­das­Tan, gaa­Ro, aqe­qa, amoar­Cia, frTxi­
lad mo­ma­wo­da.
ga­mov­ta­ce da mo­vi­zo­me.
gae­ci­na.
_ ras iR­ri­je­bi! _ da­viR­ri­ne me.
_ ra vqna, aba? _ dai­rox­ro­xa... _ va... ha... ha­vo!
dro aRar mqon­da imis Rre­jis sa­yu­reb­lad... el­vis sis­
wra­fiT ga­da­vic­vi.
tfu! ra­Ra CC... ap­cxih!... Cve­ni mRvdlis ana­fo­ra da ra­
Ra es!
pi­jaks ar ic­vam? _ xiT­xi­Tebs `plu­tar­qi~.
_ moi­ta, aba, moi­ta! _ mo­vim­xia­ru­le mec Ta­vi, ve­ci skam­
ze ga­da­ki­de­bul pi­jaks, avi­ta­ce, Se­viq­nie, mxreb­ze mo­vis­xi...
ara, jo­bia Ca­vic­vam!
_ me? _ (ax­la­Ra mo­vi­da gons), _ me ra­Ra Ca­vic­va? (er­Ti
pi­ja­ki hqon­da).
_ er­Ti Se­ni... _ da­vuy­vi­re mxia­ru­lad, ka­rebs ve­ta­ke, ga­
va­Re da Tav­qve da­veS­vi.
`ver viq­ce­vi kar­gad~, _ ga­vi­fiq­re gza­Si, mag­ram, eh...
jan­da­bas! imas pir­ve­li gak­ve­Ti­li ara aqvs, mgo­ni, da ma­nam­
de ra­mes moa­xer­xebs.
swra­fi na­bi­jiT wa­ve­di tro­lei­bu­sis ga­Ce­re­bis­ken.
qal­ba­to­no! Tqven rom im dRes gza­ze Sem­xved­ro­diT,
nam­dvi­lad moi­xib­le­bo­diT Ce­mi Zvel-meom­ru­li hie­riT! er­
Ta­der­Ti, rac Cems aR­Wur­vi­lo­bas ak­lda, es iyo _ rki­nis
CaC­qa­ni. al­baT, ami­tom mi­yu­reb­dnen gam­vle­le­bi gao­ce­biT:
ne­tav mu­za­ra­di ra uyoo!
es am­ba­vi co­ta ar iyos, mar­Tob­da.
tro­lei­bus­Si Wyle­ta iyo, maag­ram... xal­xma umal­ve ig­
rZno, vin id­ga maT win! da ek­vrod­nen igi­ni ur­TierTs, ra­
Ta ar Se­xe­bod­nen Cems wmi­da gvam­sa... hhh! oo! xan­da­xan mec
vgrZnob Tavs bed­nie­rad, me­gob­re­bo! vi­de­qi ama­yad! ase ig­
da, al­baT, ne­ro­ni Ta­vis di­de­bul­Ta So­ris.

114
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

ro­gorc iq­na, mi­Caq­Caq­da sko­lam­de rki­nis `ro­si­nan­ti~.


au­Rel­veb­lad Se­ve­di sko­la­Si (za­ri uk­ve da­re­ki­li iyo),
re­ve­ran­siT mi­ve­sal­me sko­lis dam­la­ge­bels, xe­li mo­vu­ca­
cu­ne be­Web­ze da­rajs, yur­Si gar­Wo­bi­li si­ga­re­ti ga­mo­vaZ­re
Sro­mis mas­wav­le­bels, mo­vu­ki­de, ga­va­bo­le, Se­vel sa­mas­wav­
leb­lo­Si, ga­mo­vel (Jur­na­li­Tah), Ca­vaq­re si­ga­re­ti, dah...
as­kin­ki­liT kla­sis-ken!
ko­mi­siis wev­re­bi uk­ve klas­Si iy­vnen. pat. di­req­to­ric iq
brZan­de­bo­da (sak­la­so oTa­xis fan­jri­dan mov­ka­ri Tva­li).
er­Ti ki ga­viv­le gu­ne­ba­Si _ miv­trial­de­bi da wa­val, jan­da­
bas sko­lac da sam­sa­xu­ric-meT­qi, mag­ram... gvian iyo, gviian,
mak­ri­ne Ce­mo!.. uk­ve!
b a t o n e b o! war­moid­gi­neT kuS­tad Sek­ru­li oT­xkuT­
xe­di si­fa­Te­bi, ro­me­lic Cem­ma ue­car­ma ga­moc­xa­de­bam uceb
re­zi­nis nes­ve­bi­viT Ca­mo­we­la.
mer­xma, ro­mel­zec di­req­to­ri ij­da, sa­Si­ne­li Wra­Wu­ni
ate­xa da al­baT taS­sac da­mik­rav­da, mis xe­lis­gul­ze im­xe­la
Ri­pi rom ar yo­fi­li­yo Se­mo­de­bu­li.
ix­ti­ba­ri ar ga­vi­te­xe, ma­gi­das­Tan dav­je­qi, sa­xe­loe­bi ha­
vi­ka­pi­we, sia ha­mo­vi­kiT­xe, dah!..
_ ra­ze gav­Cer­diT wi­na gak­ve­Til­ze? _ vkiT­xe pir­vel
mer­xze mjdom go­go­nas.
wa­mod­ga (si­cils Zlivs ika­veb­da)... ra­Rac amoik­nav­la.
_ ga­mo­di! _ vuT­xa­ri, rac Se­meZ­lo mkac­rad.
ga­mo­pa­kun­da.
uceb! (ho­ho!) ko­mi­siis erT-er­Ti wev­ri zan­tad wa­maiz­
laz­na... dah! de­mon­stra­ciu­lad, mxed­ru­li svliT da­to­va
kla­si...
TiT­qos amas elod­ne­no... uceb... fiu... fit... yve­la wev­
ri wa­mox­ta da im erTs gae­ki­da... TiT­qos Svi­le­bi mis­de­ven
ax­lad gar­dac­vli­li ma­mis oTa­xi­dan ga­mo­sul no­ta­rius­so.
dav­rCiT me da pat. di­req­to­ri pi­ris­pir.
imas ki et­yo­ba sul ar ain­te­re­seb­da awi ro­gor Ca­va­ta­
reb­di gak­ve­Tils...

115
me­r ab aba­Si­Ze

mi­yu­ra, mi­yu­ra... gad­mo­qa­Ca Tva­le­bi, Cai­sun­Tqa hae­ri,


Zliv­Zli­vo­biT wa­moi­marT-wa­moi­yay­va, daa­Ro pi­ri da...
_ ha­mo! _ er­Ti ise­Ti dai­ye­fa, rom or sa­Jen­ze av­xti ka­
ci.
ax­ta-vo! da... gad­mo­xeT­qa dag­ro­vil­ma si­cil­ma bav­Sve­bis
pi­ri­dan.
yi­nu­lis pa­ta­ra Txi­le­bi­viT ex­le­bo­da kis­ki­si kla­sis
Wer­ze Ca­mo­ki­de­bul bro­lis WaRs. Wa­Ric wkria­leb­da da
xiT­xi­Teb­da. kvde­bo­da pir­da­pir si­ci­liT.
mec ga­me­Ri­ma, ax­la xom sul ga­da­fi­Cin­dnen bav­Sve­bi...
_ wa­mob­rZan­diT er­Ti qve­viT... _ war­bSek­vriT miT­xra di­
req­tor­ma. kar­Tan mi­vi­da, ga­moa­Ro da mic­dis.
_ ex­la­ve agix­sniT yve­la­fers... _ wa­mov­de­qi co­ta ar
iyos nir­wam­xda­ri.
_ wa­mob­rZan­diT, wa­mob­rZan­diT... aq cir­ki ki ar gax­lavT,
me­go­ba­ro... bav­Sveb­ma nel-ne­la mos­xi­pes si­ci­li...
gi­vis sit­yve­bi ga­max­sen­da; er­Ti su­li aqvT, sa­nam ga­gag­
de­be­no.
_ ar wa­mo­val! _ dav­We­qe uceb da skam­ze dav­je­qi...
at­yda isev gnia­si da Rrian­ce­li.
ho, ho, ho, ras mbur­Ravs Tva­le­biT.
_ jam­ba­zi! _ amos­cra co­ta xnis du­mi­lis Sem­deg ziz­RiT,
ka­ri mii­ja­xu­na... kvlav Se­mob­run­da, TiT­qos ra­Rac daa­viw­
ydao, xe­li gaiq­nia (vi­Tom _ awi Ta­vi­su­fa­li brZan­de­bio) da
gab­run­da.
_ bav­Sve­bo! _ xma­maR­la war­mov­Tqvi isev, ro­ca si­ci­li
miw­ynar­da. _ Ce­mo say­va­re­lo bav­Sve­bo! dRes vxsni uka­nas­
knel gak­ve­Tils... dag­vrCa ra­mo­de­ni­me wu­Ti... mis­mi­nos yve­
lam:
_ is, rac ax­la msurs giT­xraT, ar aris qris­tia­nu­li moZ­
Rvre­ba, ro­me­lic moy­va­si­sad­mi siy­va­ruls mog­vi­wo­debs ise,
xom a r g v a s w a v l i s r o g o r S e v i y v a r o T...
es arc mxo­lod bu­ne­bis sim­Sve­nie­riT tkbo­bis una­riT
da­jil­doe­bu­li ma­xin­ji ka­cis sit­yvaa, ro­me­lic bo­rot si­

116
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

xa­ruls ga­nic­dis, ro­ca grZnobs, rom Ta­vi­si ma­giu­ri Za­lis


mqo­ne sit­yvis gav­le­niT dai­mor­Ci­la gu­lub­ryvi­lo msme­ne­
li...
es ar gax­lavT aR­sa­re­ba `aR­ze­ve­bu­li si­ma­xin­ji­sa~...
me ub­ra­lod gTxovT erT ra­mes:
_ gTxovT Tqven _ wmin­ da­nebs, vis yur­ sac jer Taf­ lis
wve­Tad ar CaR­vria oq­ros wkria­li.
vi­si Tva­le­bic jer ar aum­Rvre­via Surs...
vi­sac jer ar gan­gic­diaT uzo­mo si­xa­ru­li an uzo­mo
mwu­xa­re­ba, rom­lis Se­de­ga­dac ada­mia­ni sa­mu­da­mod ifi­te­ba!
ai, vdge­var Tqvens wi­na­Se, gon­ji, pa­ta­ra ada­mia­ni... ko­We­
bam­de Ca­mo­var­dni­li tan­sac­mliT...
dRes, 1949 wlis 13 oq­tom­bers, orio­de wu­Tis win dav­
kar­ge sa­mu­Sao... arc ki vi­ci, vi­So­vi Tu ara amie­ri­dan mas...
ax­la­xan mo­ma­ye­nes Seu­rac­xyo­fa, rad­gan vu­pa­su­xe ima­ve
ton­Si, ro­go­ri­Tac mom­mar­Tes...
me mce­men qu­Ca­Si uq­mad mo­yia­le laz­Ran­da­re­bi...
sa­ku­Ta­ri da, ro­me­lic mar­tom aR­vzar­de mSob­le­bis gar­
dac­va­le­bis Sem­deg _ oc­ne­bobs Tav­ga­WeW­yi­li mi­maT­rion
Sin...
bav­Sve­bo! dRem­dis bev­rjer dge­bod­nen ma­xin­ji, mag­ram
ke­Til­So­bi­li ada­mia­ne­bi brbos wi­na­Se, ro­gorc msa­jul­ni
ava­zak­Ta xro­vis win, mag­ram bo­los, mainc ga­Te­lav­dnen da
ia­var­hyof­dnen xol­me maT!
an ro­gor SeuZ­liaT yas­bebs da pa­ta­ra vaW­ru­ka­nebs, ro­
mel­Tac yu­re­bi sis­xlia­ni bam­bi­Ta aqvT amo­te­ni­li, gai­gon
xma si­mar­Tli­sa!
me mog­mar­TavT Tqven _ wmin­da­nebs!
mar­Ta­lia, mi­ze­zi, ris ga­moc miT­xo­ven _ sa­sa­ci­loa!
sa­sa­ci­loa Ce­mi ga­mo­met­yve­le­bac! ie­ric... yve­la­fe­ri!
da mainc... me miv­di­var mo­zei­me da sa­ku­Tar Tav­Si dar­
wmu­ne­bu­li!
Ce­mi Txov­nac es aris _ nu das­ci­nebT mo­zei­me ma­xin­jebs...
da... (xma Ca­miw­yda mRel­va­re­bi­sa­gan) _ ro­ca aqe­dan ga­val...

117
me­r ab aba­Si­Ze

iwa­meT Rmer­Ti... nu gai­ci­nebT ram­de­ni­me wuTs... war­moid­gi­


neT, rom mic­va­le­buls mia­ci­lebT sa­ma­ri­sa­ken.
kla­si­dan ga­mo­ve­di Tu ara, za­ric dai­re­ka.
TiT­qos ra­Rac sim­bo­lu­ri iyo es za­ri.
mTav­rde­bo­da Ce­mi mas­wav­leb­lo­ba da... ra iw­ye­bo­da ne­
tav?
isev ra­Rac uc­nau­ri grZno­biT gan­vim­sWva­le.
de­ref­neb­Si Ji­vil-xi­vi­liT ga­moc­viv­dnen bav­Sve­bi.
yve­la­ni Cem­ken iyu­re­bod­nen.
swra­fad Ca­vir­bi­ne ki­bee­bi da qu­Ca­Si gav­var­di.
sad wav­su­li­ya­vi?
`gi­vis­Tan wa­val~, _ ga­vi­fiq­re.
fe­xiT gav­ye­vi gzas. sax­lSi ar da­mix­vda...
ka­ris win da­ge­bu­li pa­ta­ra xa­li­Ca av­wie...
(ga­sa­Rebs aq ina­xav­da xol­me).
ka­ri ga­va­Re da Se­ve­di...
Ta­vi mib­ruo­da...
pir­Si uc­naur sim­la­Ses vgrZnob­di...
ara­qaT­ga­moc­li­li miv­we­qi tax­tze...
fer­dSi Cxvle­ta vig­rZe­ni...
vxe­dav _ jva­ri!
_ rao? _ ve­kiT­xe­bi naR­vlia­nad, _ ra gne­bavs?
_ ara­fe­rio! _ Se­mom­ci­nis yviT­lad. _ di­di reg­ve­ni vin­me
brZan­de­bio...
_ auh! ra axa­li ra­me Tqvi. _ veub­ne­bi lo­ye­bis ber­vi­Ta
da Ta­vis qan­qa­riT.
_ Sen ima­sac ver xvde­bi, ra­tom xar reg­ve­ni...
_ aba, miT­xa­ri er­Ti, miT­xa­ri... _ `da­vin­te­res­di~.
_ ra sa­Wi­roa, _ am­bobs igi, _ Sen mainc ar da­me­Tan­xme­bi...
me ki tyui­lub­ra­lod ybe­do­ba ar mCve­via...
_ uh! ra­sa brZa­nebT... _ `Se­vic­xa­de~, _ aqam­de ki me­go­na,
rom yve­la­ze ena­wag­de­bu­li cru­pen­te­la Tqven brZan­de­bo­
diT am­qvey­nad...
_ he... he... _ Caib­zi­na isev, _ Sen Tu ggo­nia, dav­Ru­pul­

118
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

var aba da egaa... mag­ram... _ Ca­fiq­re­biT war­moT­qva uceb, _


ma­Sin ra­tom gain­te­re­sebs Ce­mi az­ri?
_ ra haz­ri?
_ ai, co­ta xnis win `vi­Tom xum­ro­bis~ in­to­na­cie­biT aR­
sav­se ki­ lo­ Ti mkiT­ xe, _ ra­ tom ar mes­ mis, ra­ Si var reg­
ve­
nio... me­re ki meub­ne­bi, rom ena­wag­de­bu­li var... Tum­ca ara...
ar Rirs ax­la ama­ze ka­ma­Ti... Cve­nam­dec bevrs ula­pa­ra­kia
am Te­ma­ze... da­ka­da­kam­dec mi­su­lan, mainc ver gaur­kve­viaT
WeS­ma­ri­te­ba, Tum­ca­Ra am­bo­ben WeS­ma­ri­te­ba paeq­ro­bis Jams
iba­de­bao.
_ mdaa... _ war­mov­Tqvi `Ca­fiq­re­biT~, _ e. i. WeS­ma­ri­te­ba
har hi­ba­de­ba da ha­mi­tom ar vi­ka­ma­ToT? (ise ki, nam­dvi­lad
ar mqon­da imas­Tan laq­la­qis Ta­vi).
_ ra Tqma un­da... ai, war­moid­gi­ne ori sxva­das­xva po­lu­
sis mqo­ne mag­ni­ti... miuax­lo­ve er­Tma­neTs... xom Seiq­mne­ba
ve­li? Seiq­mne­ba! mag­ram am vels ga­na CaT­vli WeS­ma­ri­te­bad?
es WeS­ma­ri­te­ba xom mainc er­Tma­ne­Tis sa­wi­naaR­mde­god ubiZ­
gebs am or mag­ni­tis na­texs.
_ ici ra, _ ga­vaw­yve­ti­ne uceb bra­zia­nad, _ mec avi­Reb, im
Sens mag­ni­tis na­texs Se­mo­vab­ru­neb da... tkac! zed uka­nal­ze
mi­va­we­peb Cem­sas... mor­Caaa... egec Se­ni WeS­ma­ri­te­ba...
_...
_ tut! xma aRar amoi­Ro... _ ga­vuw­ye­ri, _ aki ar Rirs ka­
ma­Tio!
Ta­vi ba­liS­ze miv­de da...


wi­Te­li yi­nu­lis sa­far­ve­liT da­fa­ru­li tba...
zed jag­la­gi cxe­ni dgas...
fe­xi ucu­ravs, mux­le­bi eke­ce­ba, ece­ma, isev dge­ba...
TeT­ri wyal­mce­na­ree­bis Ta­ve­bi ba­la­xi­viT amow­ve­ri­lan
yi­nul­ze...
cxe­ni ix­re­ba... un­da mo­Zo­vos, mag­ram kvlav us­xlte­ba fe­
xi da kbi­le­bi em­sxvre­va...

119
me­r ab aba­Si­Ze

im ad­gi­leb­Si, sa­dac yi­nu­lis sis­xlis wve­Te­bi ece­mian,


Sa­vi yva­vi­le­bi amo­dian...
ci­dan veS­ve­bi...
min­da mov­wyvi­to...
mag­ram Re­ro ab­re­Su­mis Za­fi­viT miW­ris Ti­Tebs...
mTe­li xe­li ia­re­biT ifa­re­ba...
ai, ro­gorc iq­na amov­gli­je, mag­ram yi­nu­li ib­za­re­ba da
cxe­ni nap­ral­Si var­de­ba...
min­da vuS­ve­lo...
fa­far­Si vav­leb xels...


is ki iZi­re­ba da mec miT­revs...
tbis fsker­ze var...
wya­li cis­fe­ria da gam­Wvir­va­le...
cxe­ni ula­ma­zes, SiS­vel qal­wu­lad iq­ca...
oq­ros­fe­ri Tva­le­bi aqvs...
mi­si mker­di _ ori cxe­li, lbi­li mar­ma­ri­los bir­Tvi...
aT­rTo­le­bu­li vu­Wer Ti­Tebs sis­xli­viT wi­Tel Zu­Zus
ker­teb­ze...
qa­liS­vi­li ik­run­Cxe­ba da ne­ta­rebs...
mTe­li sxeu­li mib­Juis...
vix­lak­ne­biT TeTr lia­neb­Si...
wel­ze vex­ve­vi...
is ki xe­li­dan mis­xlte­ba...
ze­viT mi­cu­ravs...
min­da gav­yve, mag­ram vqvav­de­bi da Ta­va­weu­li vu­yu­reb
maR­la...
Ca­mo­dis da pa­ta­ra, Tbi­li, SiS­ve­li fe­xis­gu­le­biT sa­xe­ze
mad­ge­ba...
fe­xis gu­leb­ze vkoc­ni...
vi­yi­ne­biT ase...
ro­gorc qvis fu­Ze­ze Se­mod­gmu­li mar­ma­ri­los qan­da­ke­
ba...

120
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!


Tva­li ga­va­xi­le...
gi­vi dgas da pleds ma­fa­rebs...
wa­mov­je­qi...
Ta­vi isev mib­ruis...
gu­ne­ba­wam­xda­ri ka­cis ie­riT ga­mi­Ri­ma...
wa­mov­de­qi, fan­ja­ras­Tan mi­ve­di, Se­va­Re...
gril­ma niav­ma dau­be­ra...


_ awi ras api­reb? _ me­kiT­xe­ba gi­vi.
_ ... _ (mxrebs vi­Ce­Cav).
_ dRes yve­lam vTxo­veT, mag­ram...
_...
_ wa­mo, ga­via­roT... _ cvlis uceb saub­ris Te­mas.
_ ki... dab­nel­des jer co­ta. _ vpa­su­xob an­ga­riS­miu­cem­
lad.
sam­za­reu­lo­Si ga­dis.
_ Se­ni da ar giJ­de­ba, ori dRe Sin rom ar mi­sul­xar? _
mes­mis da­gu­du­li xma.
kiT­xvas upa­su­xod vto­veb.
sam­za­reu­lo­dan ta­fis SiS­xi­ni is­mis. me­re gu­lis­ga­maw­
vri­le­be­li wri­pi­ni... (et­yo­ba da­nis wver­ze wa­moc­mu­li ka­ra­
qis na­Wers us­vams ta­fis kria­la ze­da­pirs).
maJ­rJo­lebs. yu­reb­Si Ti­Tebs vi­cob.
ma­le isev Se­mo­dis.
_ mo­di, _ meub­ne­ba da er­bok­ver­cxian, ox­Si­va­ra­var­dnil
ta­fas ma­gi­dis Sua­gul­Si dgams.
vWamT.
_ si­ga­re­ti ara gaqvs? _ ve­kiT­xe­bi da tu­Cebs xel­sa­xo­ciT
viw­mend.
maw­vdis.
_ mar­Tla... di­req­tor­ma... (yoy­ma­nobs).

121
me­r ab aba­Si­Ze

_ ra...
_ sa­bu­Te­bi xval­ve wai­Ros, To­rem cud da­xa­sia­Te­bas miv­
ce­mo.
_...
_ guls nu gai­tex, ra ar xde­ba.
_...
_ ga­vi­deT?
_ ara, _ amo­viox­re, _ jo­bia wa­val...
_ ho, mec ga­mo­val...
_ ara, mar­to wa­val.


qu­Ca­Si wvims.
sve­li, lur­jad mo­cim­ci­me si­me­bi gab­mu­lan ca­sa da de­
da­mi­was So­ris...
...da me, ma­xin­ji mu­si­ko­si, xe­leb­gaS­li­li, Ta­va­weu­li mi­
var­Rvev maT...
vwyvi­tav am si­mebs, mag­ram isi­ni mainc mTlian­de­bian da
uC­veu­lod wkria­le­ben.
gam­Wvir­va­le zaim­fSi ix­ve­va qa­la­qi...
bin­dSi iZi­re­ba Tbi­li­si _ pa­ta­ra, mom­xib­vle­li mo­na­zo­ni
qa­li...
_ Zin! _ me­ce­mian sa­xe­ze mo­naz­vnis crem­le­bi...
ti­ris Tbi­li­si.
...
_ ras gav­xar! _ meub­ne­ba gao­ce­bu­li nin­ka.
ux­mod miv­di­var saa­ba­za­nos­ken, svel pe­rangs vix­di, aba­
za­na­Si vwu­rav da ukan vbrun­de­bi...
_ sad iya­vi?
_...
_ mar­Tla, _ meub­ne­ba uceb Sec­vli­li, ci­vi xmiT, _ To­da
bi­Zia vna­xe...
_ sa­bo­lood aaf­ri­ne?
_...

122
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

_ ra gin­do­da im bun­Cu­la ka­ci­sa­gan?


uceb vgrZnob, rom sit­yva `bun­Cu­la~ Cems ner­veb­ze ise­ve
moq­me­debs, ro­gorc da­nis wri­pi­ni ta­fa­ze, _ gi­vis­Tan rom
mo­vis­mi­ne...
_ an­droc vna­xe...
_...
_ ga­co­fe­bu­lia... miT­xra Se­ni xaT­riT xels ar mov­ki­deb,
mag­ram is jva­ri Tu mar­Tla sad­me ga­daag­do, sxva­nai­rad mo­
ve­la­pa­ra­ke­bio...
_...
_ ra uya­vi jva­ri?
_...
_ ge­kiT­xe­bian!
_ ga­da­vag­de! _ vpa­su­xob ga­Ri­zia­ne­bu­li.
_ ro­ gor Tu ga­ daag­de? _ ax­ la ki mar­ Tla gam­ war­
da. _
Sens ga­mo me­zob­leb­Si ver un­da ga­vi­de?
_ me­zob­leb­Si! _ Rrej­viT war­mov­Tqvi me.
_ ras iR­ ri­
je­bi! _ dai­ wiv­
la uceb da vxe­ dav _ (sa­
caa
atir­de­ba) _ ra uya­vi jva­ri!
_ gi­vis­Ta­naa, ho... daw­ynar­di!
_ mo­vi­tan! _ da ic­vams.
_ moi­ca, jer ga­dai­Ros... sad mi­di­xar am Tav­sxma­Si...
war­bSek­ru­li xsnis la­ba­das sa­kid­li­dan..
_ me Tvi­Ton mo­vi­tan xval...
_ ax­la­ve moi­ta­ne! _ mic­xa­debs ka­pa­si xmiT...
_ ax­la ar Se­miZ­lia, _ vpa­su­xob da isev ra­Rac uC­veu­lo
grZno­ba meuf­le­ba...
mi­dis...
sar­kes­Tan vdge­bi.
_ Ce­mo saw­ya­lo! _ ve­Cur­Cu­le­bi sa­ku­Tar ga­mo­sa­xu­le­
bas... _ ra un­daT Sen­gan?
uceb vgrZnob, rom oreuls ar mo­wons ase­Ti sen­ti­men­ta­
lu­ri to­ni...
veT­xo­ve­bi da sa­wol­Si vwve­bi...

123
me­r ab aba­Si­Ze

Cav­Tvli­me...


bro­lis xe...
fu­Ru­ro­Si pa­ta­ra, TeT­ri ciy­vi zis da tu­Cebs ac­ma­cu­
nebs...
mi­ve­di...
oq­ros ka­ka­li ga­vu­wo­de...
ga­mo­mar­Tva, `mad­lob­To~, _ Ta­vi da­miq­nia da miir­Tmevs...
uceb... cu­dad xde­ba...
Sem­za­ra­vad wi­vis...
min­da vuS­ve­lo... xel­Si viy­van... aqeT-iqeT vaw­yde­bi...
is ki uk­ve mo­mak­vda­vi­viT far­Txa­lebs...


ga­meR­vi­Za...
yu­reb­Si isev wi­vi­li mid­gas...
oTax­Si nin­ka Se­mo­dis...
xel­Si jva­ri uWi­ravs da ici­nis...
_ Se­ni Zma­ka­ci co­tas af­ren­so, _ meub­ne­ba.
_ ra­tom?
_ sax­lam­de mo­ma­ci­la... qol­giT xel­Si...
_...
_ vex­ve­we, Se­mo­di-meT­qi, _ ar qna...
_ ra­tom af­rens mainc?
xma­maR­la kis­ki­sebs...
_ er­Ti ge­na­xa, ra si­fa­TiT mom­yve­bo­da... veub­ne­bi, mo­me­
ci, me da­vi­Wer qol­gas-meT­qi, is ki­de... gab­Ren­Zi­li _ ara,
iZa­xis da mom­devs.
_...
_ Cai agi­du­Ro?
...(mxrebs vi­Ce­Cav).
svel tan­sac­mels ix­dis, xa­laTs ic­vams.
_ mgo­ni sic­xe maqvs, _ am­bobs da miax­lov­de­ba... _ da­ma­de

124
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

xe­li!
Sub­li sa­Sin­lad cxe­li aqvs...
_ Ca­we­qi!
_ ex­la­ve, ba­rem Cai­sac ava­du­Reb...
_ Ca­we­qi, me mo­vam­za­deb...
wve­ba. wam­le­bis yu­Ti mo­mi­ta­ne, _ sa­xe wiT­lad ulap­la­
pebs.
mi­maqvs.
me­re sam­za­reu­lo­Si gav­di­var, Cai­dan­Si wyals vas­xam, gaz­
qu­ra­ze vdgam da vi­rin­de­bi...
_ 37 da 8. _ is­mis meo­re oTa­xi­dan.
_ ele­ne dei­das da­vu­Za­xeb!
Sev­di­var, sa­xe of­lis wve­Te­biT dac­var­via...
(ele­ne Cvens me­zob­lad cxov­robs, eqi­mia).
_ ara! _ mpa­su­xobs. _ ara maqvs ax­la imi­si Wo­re­bis sme­nis
Ta­vi...
sam­za­reu­lo­dan Si­Si­nis xma mes­mis. et­yo­ba wya­li gad­mo­
vi­da.
_ xom giT­xa­ri, am Tav­sxma­Si nur­sad nu mi­di­xar-meT­qi, _
veub­ne­bi da isev sam­za­reu­lo­Si gav­di­var.
_ ara, uk­ve ma­nam­dec mqon­da pa­ta­ra sic­xe.
gav­mwar­di. Se­mov­brun­di.
_ ver miT­xa­ri, me­re?
xmas ar mcems.
Cais Wi­qa­Si vas­xam da mi­maqvs...
_ ar Se­miZ­lia... da­vi­Zi­neb jo­bia...


di­liT nin­kas sic­xem or­mo­cam­de au­wia.
er­Ti-or­jer wa­moa­bo­da ki­dec...
ab­re­Su­mis oq­ros­fer, lur­jyva­vi­le­bian sa­ban­Si Caf­lu­
li pa­ta­ra sa­xe an­ge­lo­zi­sas miu­gavs.
naR­vlia­ni Tva­le­biT mi­yu­rebs.
_ dau­Za­xe ele­nes. _ am­bobs sa­co­da­vi xmiT.

125
me­r ab aba­Si­Ze

gav­di­var.
mom­yavs.
ele­ne sin­javs, me­re ma­gi­das­Tan jde­ba, re­cepts wers...
va­ci­leb...
_ SeiZ­le­ba saa­vad­myo­fo­Si ga­day­va­na dag­vWir­des. _ meub­
ne­ba Cur­Cu­liT.
_ se­rio­zu­lia ra­me?
_ ha... ara... ise­Ti ara­fe­ri... fil­tve­bis an­Te­ba aqvs et­
yo­ba... mag­ram Za­lian sus­ti go­goa... yo­vel­dRiur dak­vir­ve­
bas sa­Wi­roebs... aq mo­vuv­li­di, mag­ram xom ici, di­liT sam­
sa­xur­Si var...
_...
_ Cem­Tan da­vaw­ven, _ am­bobs Ca­fiq­re­bu­li sa­xiT, _ ho,
mar­Tla, wa­mal­ze ax­la­ve wa­di...
_ da ro­dis da­vaw­vi­noT?
_ dRes da xval ver mo­xer­xde­ba al­baT... sa­Ra­mos Se­gat­
yo­bi­neb.
mi­dis.
_ sul sve­li var, _ am­bobs nin­ka da pa­ta­ra, gam­xdar xels
is­vams of­lian Sub­lsa da yel­ze...
Se­wu­xe­bu­li sa­xiT vu­yu­reb...
(ro­gor min­da ax­la mo­ve­fe­ro).
_ ma­le mo­val! _ veub­ne­bi Cu­mad. re­cepts vi­Reb da ka­
ris­ken miv­di­var.


isev wvims...
ata­la­xe­bu­li, qvia­ni gza nac­ris­fe­ri lo­ko­ki­ne­biT mo­
fe­nil vels gavs, ro­mel­Tac sa­ku­Ta­ri sxeu­li­dan ga­mo­su­li
we­bo­va­ni wve­ni ga­daR­vriaT...
fe­xi mis­xlte­ba...
Zlivs vi­mag­reb Tavs, rom srial-sria­liT ar wa­vi­de dab­
la.
esec Se­ni af­Tia­qi _ Se­Wir­xlu­li, cis­frad moel­va­re mi­

126
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

ne­bi­Ta da mor­yeu­li moa­ji­riT.


swra­fad av­rbi­var qvis ki­be­ze.
TeT­rxa­la­Tia­ni, msu­qa­ni qa­li gak­vir­ve­biT mi­yu­rebs...
usit­yvod vuw­vdi pria­la qa­Ralds.
ga­mo­mar­Tva. da­xe­da. amom­xe­da. da­mib­ru­na.
_...
_ sam­wu­xa­rod, am re­cep­tSi Se­ma­va­li niv­Tie­re­be­bis na­wi­
li ara gvaqvs.
_...
_ Tum­ca... _ au­Rel­veb­lad ga­mo­mar­Tva re­cep­ti. _ moiT­
mi­neT... lia! _ gas­Za­xa uka­na oTax­Si wam­le­bis Ta­ros­Tan
mdgar da­ba­li ta­nis go­go­nas. _ na­xe er­Ti, brom-xro­ma­ti
Tu dag­vrCa...
_ sai­dan?
_ ho... ara... ara...
_ ra vqna?
_ ... (mxrebs iCe­Cavs).
_...
_ mTa­var af­Tiaq­Si ikiT­xeT...
ax­la mTa­var af­Tiaq­Si miv­di­var.
iq Ses­ve­ne­baa.
erT saaTs vuc­di, sa­nam gaa­Re­ben...
ro­gorc iq­na _ eS­ve­laT.
_ sa­Ra­mos mzad iq­ne­ba. _ am­bobs zus­tad ise­Ti­ve age­bu­
le­bi­sa da ie­ris man­di­lo­sa­ni, ro­gorc pir­vel af­Tiaq­Si.
_ Za­lian meC­qa­re­ba... _ veR­ri­je­bi me. _ co­ta uf­ro swra­
fad rom...
_ ra aris... me­nin­gea­lu­ri mov­le­ne­bi xom ara?
_ ara! ah! fil­tve­bis an­Te­ba aqvs!
_ hoo... kar­giT... or saaT­Si ga­moia­reT...
_...
_ uf­ro ad­re ar Seg­viZ­lia...
_ da­vic­di, Tu SeiZ­le­ba...
_ ro­gorc ge­ne­boT...

127
me­r ab aba­Si­Ze

skam­ze vjde­bi. isev ra­Rac uc­nau­ri grZno­ba meuf­le­ba.


min­da mo­vi­So­ro, mag­ram is uk­ve crem­le­biT sav­se buS­tad
qceu­la da yel­Si mom­dgo­mia (ra ba­na­lu­rad JRers ara, ba­
to­ne­bo, es _ crem­le­biT sav­se buS­ti?). ras izam, ro­ca kacs
boR­ma gaR­rCobs, sul fe­xeb­ze gki­dia, gaa­Ri­zia­nebs Tu ara
`grZno­beb­ga­fa­qi­ze­bu­li~ mkiT­xve­lis Ti­Tebs Se­ni xor­klia­
ni, wiT­lad da­Wor­fli­li ner­ve­bi­sa­gan moq­so­vi­li tom­si­ka,
ro­mel­Sic tan­jva-wa­me­bis vee­ba zRva pa­ta­ra, mTrTol­va­re
gun­dad Ca­kum­Su­la da sak­ma­ri­sia sul co­ta­Ti mainc ki­dev
dai­Za­bos, ra­Ta sa­za­rel zva­vad gad­mo­xeT­qos da wa­le­kos
yve­la da yve­la­fe­ri...
das­wyev­los eS­mak­ma!
ax­la mar­Tla Za­lian mi­Wirs...
ni­ka­pi mi­kan­ka­lebs...
ma­ciebs...
Tva­le­bi meb­li­te­ba...
mTe­li sxeu­li mtki­va...
uaz­rod miv­Ste­re­bi­var ke­del­ze Ca­mo­ki­de­bul bee­ber­Te­
la saaTs.
_ wik...wik... _ aka­ku­nebs Ja­mi er­Tma­neT­ze or pa­ta­ra, ma­
rad uc­veT kenWs...
uceb, Tval­win isev war­mo­mid­ga oq­ros si­la­Si Cap­neu­li
yva­vi­le­bi...
sai­dan­Rac qar­ma wa­mou­be­ra...
si­la haer­Si ai­fan­ta, gam­Wvir­va­le, brWyvia­la man­di­lad
iq­ca da am una­ze­si, oq­ros­fe­ri zaim­fi­dan nin­kas lur­jma
Tva­leb­ma Se­mo­ma­na­Tes... ` _ cu­da­da var~, _ meub­ne­ba ux­mod
da ti­ris... _ `Za­lian cu­dad~.
_ ax­la­ve Ce­mo kar­go, _ vCur­Cu­leb da vgrZnob, rom sa­caa
mec crem­le­bi wam­skde­ba... _ ax­la­ve...
wik... wik... ir­Rve­va myud­roe­ba...
ra ne­la ga­dis dro...
fan­jri­dan vi­xe­de­bi...
cis­ken xe­lap­yro­bi­li, sa­mos­Se­mo­Zar­cu­li xee­bi ra­Ra­cas

128
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

eved­re­bian ufals...
ras Ses­Txo­ven ne­ta? frTebs xom ara, ra­Ta da­to­von es
WuW­yia­ni, ax­mau­re­bu­li qu­Ce­bi da ga­dai­nac­vlon Sors... zur­
mux­tis­fer sa­moT­xe­Si, sai­da­nac bed­ma daun­dob­lad amog­li­
ja isi­ni da mtvria­ni hae­ris ga­saw­men­di ven­ti­la­to­re­bi­viT
Caar­Wo aq?!
ara­vin uw­yis!


ro­gorc iq­na... wa­ma­lic mza­daa...
ka­re­bis­ken miv­di­var...
_ fu­li! _ mes­mis da­cin­va­na­re­vi xma. _ fu­lis ga­dax­da
da­ga­viw­ydaT, me­go­ba­ro...
vbrun­de­bi... vaw­vdi daW­muW­vnil ma­ne­Tians...
...
ne­la avu­ye­vi aR­marTs...
mze Ca­dis...
ci­va...
pal­tos sa­ye­lo avi­wie... (verc aman miS­ve­la).
Tav­bru mes­xmis...
xe­le­bi mi­cax­ca­xebs...
ar iq­na da is uc­nau­ri grZno­ba ver mo­vi­ci­le...
vgrZnob, rom sa­caa gad­mos­kde­ba am­den xans da­qu­bu­li da
dag­ro­vi­li...
ye­li miS­re­ba...
es ra aris?
mex­da­ce­mu­li­viT gav­SeS­di!
gza­ze mTvra­le­bis xor­xo­ci is­mis...
frTxi­lad mi­vi­pa­re­bi da are­ma­res vzve­rav...
gu­li uc­nau­rad mo­me­wu­ra da Se­mi­far­Tqal­da!
an­dro da mi­si am­xa­na­ge­bi!
wel­mow­yve­ti­li miv­brun­di ukan da xes amo­ve­fa­re...
ve­lo­de­bi, sa­nam Caiv­lian...
isi­ni ki, et­yo­ba, jer­je­ro­biT ar­sad ar api­re­ben was­

129
me­r ab aba­Si­Ze

vlas...
ra vqna? ga­viq­ce, ga­var­Rvio es brbo da... pir­da­pir sax­
li­sa­ken... Tu?
Tu ra?
rom Ca­mav­lon?
mi­ma­sik­vdi­le­ben!
jan­da­bas! mi­ma­sik­vdi­lon... wam­lia­ni boT­li rom gat­
ydes?
verc ki vig­rZe­ni... ise Cav­cur­di xes miy­rdno­bi­li da
pir­da­pir ta­lax­Si Cav­je­qi. wam­lis boT­li win da­vid­gi da
ga­yi­nu­li Tva­le­biT vu­yu­reb...
_ `cu­da­da var~, _ Ca­mes­ma uceb _ `Za­lian cu­dad~.
ver­cxlis eJ­va­ni­viT gaiw­kria­la am xmam...
_ `cu­da­da var~, _ afar­fat­dnen haer­Si mo­mak­vda­vi bge­re­
bi _ `Za­lian cu­dad~.
Ta­vi ga­dav­wie da cas mi­vaS­ter­di...
spi­len­Zis­fer cas var­dis buC­qe­bi­viT Se­le­kod­nen Ca­ma­va­
li mzis Suq­Si gax­veu­li Rrub­le­bi.
ga­lak­tio­nis leq­si ga­max­sen­da:
Se­ni cxov­re­ba aris es buC­qi,
Ca­mof­le­Ti­li yof­nis ka­ram­dis,
sa­dac sik­vdi­li da sa­dac WuW­yi
ga­nu­yo­fe­lad mi­dis ma­ra­dis...
Se­ni cxov­re­ba _ viT Se­mod­go­ma
aras­dros aRar dai­zam­Tre­ba...
aciv­da da Sens gar­Se­mo dgo­ma
ex­la ara­vis ar enat­re­ba...
Se­ni cxov­re­ba Ro­ne­mix­di­li
aris ta­la­xi, bo­se­li, qar­Ta.
ris­Tvis ga­Si­nebs, miT­xar, sik­vdi­li,
Tu ar­vin mo­va sik­vdi­lis gar­da?
vi­ci, Tu ro­gor ga­di­xar­xa­rebs,
ro­ca gai­gebs sik­vdi­lis xve­las,
Se­ni cxov­re­ba ar­vis axa­rebs...

130
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

Se­ni sik­vdi­li axa­rebs yve­las.


Ra­pa­Ru­piT gad­mom­cviv­da crem­le­bi... wa­ma­li avi­Re da
gul­ze mi­vi­xu­te. jer Cu­mad vti­ro­di... me­re uceb xma­maR­la,
gu­la­mos­kvniT av­qvi­Tin­di.
wa­mov­de­qi...
Cem­Tvis ax­la yve­la­fe­ri sul er­Ti iyo...
bar­ba­ciT avu­ye­vi aR­marTs...
ai, ga­moC­ndnen mTvra­li, dam­ci­na­vi Ri­mi­liT dab­re­ci­li
sa­xee­bi...
er­Tba­Sad yve­lam Sew­yvi­ta xor­xo­ci da me mo­maS­ter­da...
maR­la aR­vmar­Te wam­lia­ni boT­li!
_ nin­ka! _ vam­bob Cax­le­Ci­li, gab­za­ru­li xmiT da vqvi­Ti­
neb. _ ga­ma­ta­reT bi­We­bo... gat­yde­ba boT­li... nin­ka cu­dad
aris! Za­lian cu­dad... ga­ma­ta­reT... Za­lian gTxovT!..


aRar Se­gaw­yenT Tavs fu­Wi ybe­do­biT...
ga­mov­to­veb ram­de­ni­me fur­cels Ce­mi is­to­rii­dan...
ise, Tu gain­te­re­sebT, mok­led mo­gax­se­nebT, ro­gor gan­
vi­Tar­da mov­le­ne­bi... Tum­ca Wkvia­ni mkiT­xve­li ise­dac mix­
vde­ba, ro­gor Set­rial­de­bo­da saq­mis vi­Ta­re­ba.
an­dro, ra Tqma un­da, `Cax­vda~ ra­Rac-ra­Ra­ceebs, `ghu­li
mhoul­ba~, Cem­ma im­dRe­van­del­ma moq­me­de­bam aR­Zra mis ar­se­
ba­Si `ke­Til­So­bi­lu­ri him... puh... lse... bi dah... dav... Zma...
kac... dhiT!~
(mkiT­xve­li al­baT fiq­robs, rom va­War­beb, ro­ca ase­Ti
ag­de­bu­li to­niT vyve­bi, mag­ram es ner­viu­lo­bis bra­lia, ase
rom, ra­me ar Se­ge­Sa­loT da ma­Ral gan­cdis­mier re­gis­trSi
ay­va­ni­li, da­Za­bu­li da mTrTol­va­re `h~ er­Ti ka­cis pir­dab­
Ce­nil `a~-d ar mi... hiC... ni... oT! (Zvir­fa... ap­cxi... su­ne­bo!)
ax­la Se­vi­xe­doT oTax­Si, sa­dac me da an­dro vzi­varT (uh!
bo­di­Si, pa­tiv­ce­mu­lo kon­stan­ti­ne, _ vsxed­varT).
Rmer­To ki mom­ka­li... es ra aris... ha?
ram­de­ni vut­ria­le im oxer oTaxs da ver­sad WuW­ru­ta­na

131
me­r ab aba­Si­Ze

ver vu­po­ve...
ka­ri ki­dev ise mag­ra­daa Cag­ma­nu­li rom... fhiueee... kai
qur­dic ver gaa­Rebs...
jan­da­bas, isev mo­giy­ve­biT...


Cve­ni da­me­gob­re­ba imiT daiw­yo, rom meo­re di­las an­
dro Tvi­Ton gveax­la, avad­myo­fi moi­na­xu­la, me­re gver­di­Ta
oTax­Si ga­miy­va­na da miT­xra _ Tu ra­me dag­Wir­deT, ha Ce­mi
ki­se­ri da Tqve­ni xma­lio...
amis Sem­deg Cve­ni xSi­ri stu­ma­ri gax­da...
mkiT­xve­li­saT­vis al­baT sain­te­re­soa, mo­vax­se­no am ur­
Tier­To­bis Se­sa­xeb...
e. i. da­me­gob­rdnen mtar­va­li da msxver­pli...
ra­gind saT­no da ke­Til­So­bi­li ar un­da gax­des mtar­va­li
msxver­plis mi­marT, ro­go­rac ar un­da eca­dos Zve­li Sec­do­
me­bis ga­mos­wo­re­bas, mainc did tki­vi­lebs aye­nebs tan­juls,
rad­gan am uka­nas­kne­lis avad­myo­fur Tav­moy­va­reo­bas mis­da­
mi es Tbi­li, ma­maS­vi­lu­ri da­mo­ki­de­bu­le­ba war­sul wa­me­ba­ze
nak­leb ro­di aRi­zia­nebs.
Ta­nac, ma­yu­reb­lis Tan­das­wre­biT xom sul uf­ro ewe­we­ba
da eZa­be­ba ner­ve­bi.
(ma­yu­re­be­li _ nin­ka gax­ldaT).
ba­to­ne­bo! rom ge­yu­re­bi­naT Ce­mi sa­co­dao­bi­saT­vis...
mkiT­xav­da ra­mes is vi­riS­vi­li aler­sia­nad da... hah! xe­
lad da­fe­Te­biT vu­yu­reb­di Tva­leb­Si, veg­ri­xe­bo­di, vep­ran­
We­bo­di, fi­nia­sa­viT vwkav­wka­veb­di, mker­dze vax­te­bo­di Ta­Te­
biT... (Tan me­Si­no­da mi­si axal­Ta­xa­li kos­tu­mi ar da­mes­va­ra),
xan­da­xan ve­bu­te­bo­di...
ma­Sin is Zvals mo­mig­deb­da, Tav­ze xels ga­da­mis­vam­da, qe­
Cos mom­fxan­da da mec vmSvid­de­bo­di da isev mor­Ci­lad Sev­
yu­reb­di Tva­leb­Si.
ho... er­Ti sa­sa­ci­lo am­ba­vi giT­xraT... gi­vi eW­via­nob­da...
da ra­ze?

132
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

ego­na, rom an­dro nin­kas sa­na­xa­vad mo­dio­da xol­me (isaa.


nin­kas da an­dros am­ba­vi main­cda­mainc arc me mom­won­da. na­
me­ta­ni xSi­rad ij­dnen xol­me cal­ke da ra­Ra­cas tkbi­lad
Wuk­Wu­keb­dnen).
Tum­ca, ra me­gi­vie­bo­da da me­nin­ke­bo­da, ise vi­ya­vi Ce­mi
axa­li me­gob­riT ga­ta­ce­bu­li. mTe­li Ce­mi fiq­re­bi mis­ken iyo
mi­mar­Tu­li.
im­dens say­va­rel qal­ze ar ifiq­rebs al­baT ka­ci, ram­den­
sac me ima­ze vfiq­rob­di.
saw­ya­li gi­vi!
mo­vi­do­da, Ca­moj­de­bo­da skam­ze da gvi­yu­reb­da.
sce­ne­bi iyo! ho da ho!
Teat­reb­Si rom ase­Ti speq­tak­le­bi id­gme­bo­des, zRva­sa­
viT miaw­yde­bo­da xal­xi.
oda... Ce­mo pe­la­gie, qec mi­xa­ro­da Sin yof­na da qec vgiJ­
de­bo­di...
an­dros, et­yo­ba main­cda­mainc ar sia­mov­neb­da mi­si iq
yof­na da `iaz­vebs~ uS­veb­da, mag­ram... ap­ru­wu­wun! gi­vi mainc
er­Ti wu­TiT ar gvcil­de­bo­da ga­nuy­rel sa­meuls.
er­Ti sit­yviT, an­dros gar­da yve­la­ni adu­Re­bu­li kup­riT
sav­se qvab­Si vi­je­qiT...
vi­wo­diT, ma­ra... vi­ci­no­diT da kacs, ro­me­lic fiCxs uma­
teb­da ko­cons, xe­lebs vu­lo­kav­diT.
Tqven al­baT mkiT­xavT, _ nin­ka ra­Ra­ze ix­ra­ke­bo­dao?
ra­ze da ima­ze, rom an­dros sit­yva­ze Tu Se­mo­xed­va­ze
isic Cven­sa­viT wiT­lde­bo­da da fe­rad­de­bo­da...


bo­los... gi­vim ga­daw­yvi­ta xma ae­maR­le­bi­na ar­se­bu­li wes­
wyo­bi­le­bis wi­naaR­mdeg...
im­Ja­mad Sin ar vi­ya­vi...
ro­ca sax­lSi mi­ve­di, nin­ka tax­tze Cam­xo­bi­li­yo da qvi­
Ti­neb­da.
ir­gvliv yve­la­fe­ri yi­ra­ze id­ga...

133
me­r ab aba­Si­Ze

_ ra mox­da?
ara­fe­ri mi­pa­su­xa...
ux­mod ga­ve­di sam­za­reu­lo­Si, Ca­mov­xse­ni ke­del­ze Ca­mo­
ki­de­bu­li pa­ta­ra, xor­cis sa­ke­pi na­ja­xi da kar­Tan mi­ve­di.
nin­ka wa­mod­ga da...
_ vTxov­de­bio, _ miT­xra.
gav­SeS­di...
_ vi­ze? _ amoi­luR­lu­Ra `vi­Ra­cam~.
_ an­dro­ze!
aR­gzne­bu­li iyo. Tva­le­bi uc­nau­rad ub­rwyi­nav­da.
gaog­ne­bu­li mi­ve­di da gver­diT mi­vu­je­qi.
_ es raa? _ mi­vu­Ti­Te dam­sxvreul avej­ze da dab­dRvnil
sab­neb­sa da ba­li­Sis­pi­reb­ze.
isev ti­ri­li was­kda.
_ iC­xu­bes! _ amoR­nav­la.
_ me­re?
gul­ze mo­mey­rdno. er­Tia­nad cax­ca­xeb­da.
_ me­re?
_ saw­ya­li gi­vi!...
es iyo da es.
or kvi­ra­Si iqor­wi­nes ki­dec.
Za­lian min­do­da xe­lis mo­we­ras dav­swre­bo­di, mag­ram an­
dros da nin­kas Se­vat­yve, rom main­cda­mainc ar esia­mov­ne­bo­
daT Ce­mi iq yof­na, ase rom... av­de­qi da im dRes saer­Tod ar
ga­mov­Ce­nil­var.
(ho, mar­ Tla... _ ar da­ ga­
viw­
ydeT: mTe­ li es xa­ ni TiT­
qos siz­mar­Si vi­ya­vi). ver war­mo­med­gi­na, _ nin­ka da an­dro _
col-qma­ri. nin­ka _ an­dros mier Sec­de­ni­li da mig­de­bu­li _
ki­dev ho, mag­ram _ nin­ka mi­si meuR­le? es nam­dvi­lad ga­da­
sa­re­vi ram gax­ldaT... mag­ram me mainc ar ga­dav­reul­var da
xe­lis­mo­we­ris dRes gi­vis­Tan ave­di.
er­Ti ge­na­xaT _ ras gav­da.
et­yo­ba, am ori kvi­ris gan­mav­lo­ba­Si, rac Cve­ni sax­li­dan
Sin na­Je­Ji mib­run­da, tan­sac­me­li ar ga­moec­va­la. Tva­le­bi

134
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

amo­lur­je­bu­li hqon­da, Ta­vi Sex­veu­li, ga­xeT­qil Raw­vze


io­di waes­va.
_ ro­go­ra xar?
ara­fe­ri mi­pa­su­xa, wa­vi­da da pa­ta­ra ta­bu­ret­ze Ca­moj­da.
_ ha, ra cxvi­ri Ca­mouS­vi, _ vca­de ga­mem­xne­ve­bi­na.
dum­da. me­re na­ce­mi ZaR­li­viT amom­xe­da, mo­mak­vda­vi ka­cis
Ri­mi­liT ga­mi­Ri­ma, saC­ve­ne­be­li Ti­Ti sa­xe­ze dai­do da...
_ xe­dav, ra miq­nao, _ amoix­ria­la.
_ ra mox­da, Se ka­co, _ da­vam­Svi­de, _ ise, ra­tom mo­gi­vi­
daT Cxu­bi?
gab­ra­ze­bul­ma Se­mom­xe­da, xe­li Caiq­nia, ra­Rac Cai­bur­
dRu­na.
_ ha... amo­Rer­Re... (vi­Tom ar vi­co­di).
_ di­di uTav­moy­va­reo ka­ci xar! _ daiR­ri­na uceb.
Ca­vi­ci­ne.
_ ra ga­ci­nebs, Se...
_ hmh... daam­Tav­re!..
wa­mod­ga, ziz­RiT amaT­va­lie­ra, ...dah! isev ta­bu­ret­ze
das­kup­da.
_ mar­Tla... _ (ar vet­yo­di, mag­ram am Se­mo­xed­vam sa­Sin­
lad imoq­me­da) _ qor­wil­Si xom ar wav­su­li­ya­viT?
...war­bSek­rul­ma Se­mom­xe­da.
ma­gi­das­Tan mi­ve­di, si­ga­re­tis ko­lo­fi avi­Re, er­Ti ca­li
ga­mo­vaZ­re, pir­Si ga­vir­We, mo­vu­ki­de, ga­va­bo­le... fhiu-meT­qi!
_ ha... (ra­Rac sa­dis­tu­ri grZno­ba da­meuf­la. Tum­ca, ra
ga­sak­vi­ria, sa­diz­mi da­ge­mar­Tos kacs Cems mdgo­ma­reo­ba­Si) _
ras it­yvi, xom ar wav­su­li­ya­viT?
_ vis qor­wil­ze? _ xrin­wia­ni xmiT ikiT­xa.
_ Ce­mi dai­ko­si da an­dro­si...
gao­ce­biT Sem­yu­reb­da.
_ ra iyo? _ vkiT­xe da mis win Ca­vi­cuc­qe.
_...
_ rao, ras mo­maS­ter­di? ra ge­go­na aba, me­Za­vi iyo nin­ka,
Tu ro­gor? uy­var­daT er­Tma­ne­Ti, maS! uy­var­daT!

135
me­r ab aba­Si­Ze

_...
_ ra mo­gi­vi­da? _ vkiT­xe Se­Si­ne­bul­ma, ro­ca da­vi­na­xe, ro­
gor Cae­tet­ka uec­rad sa­xe da mic­va­le­buls daem­sgav­sa.
_ ra da­ge­mar­Ta? _ vu­meo­reb!
_ ra da­ge­mar­Ta! _ vyvi­ri!
is ki zis...
Ta­viT fe­xe­bam­de cax­ca­xebs...
uceb wa­mo­var­da, sa­ye­lo­Si Ca­mav­lo xe­li da mag­rad Se­
ma­jan­jRa­ra... min­da Ta­vi ga­vin­Ta­vi­suf­lo, mag­ram ise Cam­
bRau­We­bia, rom gan­Zre­vis sa­Sua­le­ba ara maqvs... kbi­le­bi sa­
zar­lad dauk­re­Wia da ax­rWia­lebs, xro­ti­nebs... ix­rCo­ba...
_ ra mo­gi­vi­da? _ vCur­Cu­leb aT­rTo­le­bu­li. xels miS­
vebs.
_ wa­di! _ meub­ne­ba.
ux­mod miv­di­var.
...
ori dRis Sem­deg ga­vi­ge, gi­vim Ta­vi moik­la.
or­lu­lia­ni To­fi­dan ga­mo­var­dni­li Ja­ka­ni wer­ti­li­viT
daer­Wo mi­si xan­mok­le si­coc­xlis bo­lo­Si.
da mar­Tlac... TviT­mkvle­le­bis si­coc­xle ra­Ra­ciT ma­
go­nebs leq­sis stri­qo­nebs.
ax­la er­Ti sa­sa­ci­lo am­ba­vi giT­xraT:
Cems me­go­bars sik­vdi­lis win ba­ra­Ti dae­we­ra, ro­me­lic
aRel­ve­buls ima­ve lo­gin­ze daeg­do, sa­dac Sem­deg wa­mo­wo­
li­li­yo da Ta­vi moek­la. sa­sam­rTlo eq­sper­ti­zam mxo­lod
er­Ti sit­yvis wa­kiT­xva SeZ­lo _ `Zvir­fa­so~... da­nar­Ce­ni sis­
xlSi moT­xvri­li­yo.
ro­ca es am­ba­vi ga­vi­ge, Cem­ma avad­myo­fur­ma go­ne­bam im­
wuT­Si­ve war­moid­gi­na, ro­gor moW­muW­vnid­nen saq­mis­Tvis ga­
mou­sa­de­gar qa­Ralds sa­sa­mar­Tlos mo­xe­lee­bi da fan­ja­ra­Si
mois­rod­nen.
im dRes al­baT qa­ri iq­ne­bo­da...
afar­fat­de­bo­da qar­Si ukan­sak­ne­li gan­wi­ru­li go­de­ba,
ai­luf­xe­bod­nen sis­xlSi moT­xvri­li bge­re­bi da haer­Si mo­

136
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

ria­le yvi­Te­li foT­le­bi er­Tma­neT­Si...


gab­rwyin­de­bod­nen uC­veu­lod...
wa­mo­vi­do­da ci­ci­na­Te­le­bis wvi­ma da laJ­var­do­van Sa­
ra­van­de­dad daed­gme­bo­da maT­gan wa­mo­su­li si­naT­lis sxi­
ve­bis­gan daw­nu­li gvir­gvi­ni Ce­mi me­gob­ris gam­xmar sxeuls,
ro­me­lic _ mok­run­Cxu­li da ga­Se­Se­bu­li, _ yi­nu­lis qan­da­
ke­ba­sa­viT iw­va di­di qa­la­qis ro­me­li­Rac WuW­yian, Sav pro­
zeq­tu­ra­Si.
...
ga­mox­da xa­ni (Zve­li me­ma­tia­nis Tqmi­sa ar iyos).
an­dro Cven­Tan da­bi­nav­da.
sax­lSi ma­ma­miss sa­mi rZa­li ej­da...
ase rom, Cve­ni se­na­ki ar­Cia.
Tum­ca... ra­tom se­na­ki? sa­mo­Ta­xia­ni bi­na ar aris pa­ta­ra.
Ta­nac me imaT xels ar vuS­li­di. sam­za­reu­lo­Si mi­mi­Ci­nes
kuT­xe. al­baT iqi­da­nac ga­mo­mag­deb­dnen, ma­ra _ hiu­ma­niu­ro­
ba, pa­te­ni, ada­mia­niu­ro­ba!
bo­lo dros si­Zu­ke­lam isev gaix­se­na Zve­le­bu­ri ho­fo­fe­
bi da... Ra­miT mTvra­li rom mob­run­de­bo­da, mec mo­mi­na­xu­
leb­da xol­me sam­za­reu­lo­Si, mag­ram me mis aseT gu­lis­xmie­
re­bas fi­lo­so­fiur ax­sna-gan­mar­te­bas vaZ­lev­di. igi _ re­
li­giis Svi­li gax­ldaT _ ie­zui­ti... wmin­da­ni! me ki _ al­qa­ji.
ase rom, is Cem­Tvis zru­nav­da da cdi­lob­da uw­min­du­ri su­li
amoe­ber­tya eS­ma­kis gva­mi­dan.
mag­ram Ce­mi su­li ar gax­ldaT ase ad­vi­lad ga­sa­Ze­ve­be­li
Ta­vi­si sam­flo­be­lo­dan. me ki ar mgav­da _ sam­za­reu­lo­Si
rom gav­frin­di da Tu met­yod­nen sa­xu­rav­zec avi­do­di.
igi jiu­tad eb­Rau­We­bo­da xorcs da glu­vi kun­Te­bis­gan
aSe­ne­bul, wi­Te­li da lur­ji Zar­Rve­biT mo­far­dax­tul ked­
le­bian san­gar­Si Cam­jda­ri erT na­bijs ar dgam­da _ arc win,
arc ukan.
ho... mar­Tla! nin­ka fex­mZi­med iyo _ meS­vi­de Tve­Si.
xan­da­xan, ro­ca es­mo­da, ro­gor mi­ra­xu­neb­dnen sam­za­reu­
lo­Si, Se­mo­vi­do­da da da­Co­qe­bu­li emu­da­re­bo­da Cems ja­

137
me­r ab aba­Si­Ze

laTs _ Ta­vi daa­ne­be, Zma aris Ce­mio.


ma­Sin an­dro ki­Webs gaak­ra­wu­neb­da (W-ara, w!) da erTs ima­
sac wau­Ta­qeb­da xol­me.
er­Txel ise uTa­qa, rom nin­kas mu­ce­li mow­yda da saa­vad­
myo­fo­Si wa­say­va­ni gag­vix­da.
hoh... ro­gor dag­vit­kba xe­lad an­dro-ba­to­ni...
maag­ram... Ce­mi mo­wa­meob­ri­vi sim­Svi­de, sa­nam saa­vad­myo­
fo­Si nin­kas Tav­ze va­de­qi, Tan­da­Tan siS-le-ge-Si ga­da­dio­da
da... erT di­las, ro­ca sa­no­va­giT xel­Si saa­vad­myo­fo­Si mi­ve­
di... xo­lo eq­Tan­ma Se­wu­xe­bu­li sa­xiT ga­miy­va­na gver­diT da
gab­za­ru­li xmiT miT­xra, _ wu­xel isev sis­xlis de­na aut­yda
da gar­daic­va­lao, _ eq­Ta­nis win uk­ve gi­Ji id­ga, ro­mel­sac
sa­no­va­giT sav­se ka­la­Ta gul­ze miek­ra da Sem­za­ra­vad xar­xa­
reb­da.


dav­mar­xe Tu ara er­Ti mic­va­le­bu­li, im dRi­dan­ve Se­vu­
de­qi meo­re­ze fiqrs... rad­gan Cems war­mo­sax­va­Si an­dro uk­ve
moa­ru­li gva­mi iyo da sxva ara­fe­ri.
ax­la sa­Wi­ro iyo yve­las dae­na­xa, rom mic­va­le­bu­li mxo­
lod mi­wa­Si un­da iw­ves!
ia­raR­Si, ro­mel­sac yve­las­Tvis ki­dev er­Txel un­da euw­
ye­bi­na es uZ­ve­le­si WeS­ma­ri­te­ba, _ cxra ca­li axalT-axa­li,
Sa­vad moel­va­re tyvia ido!
sam cal­ze _ n i n k a ewe­ra!
sam­ze _ gi­vi!
da­nar­CenT jvre­bi da­vus­vi!


mag­ram... an­dro ga­reT ar ga­mo­dio­da...
ami­tom ga­dav­wyvi­te Tvi­Ton mo­me­na­xu­le­bi­na...


ba­to­ne­bo! sad­Rac yu­ri mo­mik­ravs _ sa­mar­Tlia­ni Su­ris­

138
aqeT maS­x a­l e­bi, kva­zi­m o­do!

Zie­ba bed­niers xdis ada­mian­so. ar vi­ci, ram­de­nad swo­rad


mo­ga­wo­deT es sad­Rac ga­go­ni­li, mag­ram yo­vel Sem­Txve­va­Si
me ax­lac bed­nie­rad vgrZnob Tavs, ro­ca ia­raR-mo­mar­jve­
bu­li vdga­var Ce­mi mtris sax­lis ka­ris win, er­Tia­nad vcax­
ca­xeb da da­ka­ku­ne­ba ver ga­mi­be­davs; vai­Tu ma­ma­mis­ma an sxva
vin­mem gaa­Ros ka­ri, yvi­ri­li as­te­xos da dam­na­Sa­vem fan­jri­
dan ga­dax­to­miT uS­ve­los Tavs.
mag­ram ara! es ar SeiZ­le­ba rom mox­des!
da­mer­wmu­neT, Zvir­fa­so skep­ti­ko­se­bo, rom kars mxo­lod
an­dro gaa­Rebs, da sxva ara­vin!
da ro­gorc ki gaa­Rebs _ ga­daw­yve­ti­li maqvs pir­ve­li
tyvia mu­cel­Si vxeT­qo! ro­ca igi dae­ce­ma, tki­vi­le­bi­sa­gan
mTlad dak­run­Cxuls mker­dze fe­xi da­vad­ga, da­va­Wi­ro da
au­Rel­veb­lad, mSvi­di Ri­mi­liT dav­cxri­lo!
o, ra wkva­ra­mi Ra­mea!
me mgo­ni mkiT­xve­li ver dai­na­xavs am sa­mar­Tlia­ni gan­Ci­
ne­bis aR­sru­le­bas...
ver Seam­Cnevs Sav sisxls, ro­me­lic am sib­ne­le­Si ki­dev
uf­ro Ca­muq­de­ba...
ver gaar­kvevs wyvdiad­Si _ mo­mak­vda­vi bo­rot­moq­me­dis
tki­vi­le­bis­gan dab­re­cil sa­xes!
maS... ga­va­Ci­raR­dnoT eSa­fo­ti!
a q e T m a S x a l e b i... k v a z i m o d o!

me­rab aba­Si­Ze. aqeT maS­xa­le­bi, kva­zi­mo­do!


ga­mom­cem­lo­ba `sab­Wo­Ta aWa­ra~. ba­Tu­mi. 1978.

139
v
var­l am Sa­l a­m o­v i 1907 wels dai­ba­da vo­log­
da­Si, ru­se­Tis im­pe­ria­Si. 1914 wels daiw­yo swav­la
gim­na­zia­Si, ro­me­lic 1924 wels daam­Tav­ra da gaem­
gzav­ra mos­kov­Si, sa­dac jer kun­ce­vos qar­xa­na­Si
mu­Saob­da, me­re ki _ 1926-28 wleb­Si _ mos­ko­vis sa­
xel­mwi­fo uni­ver­si­tet­Si swav­lob­da sab­Wo­Ta sa­
mar­Tlis fa­kul­tet­ze. iqi­dan ga­mo­ric­xes, rad­gan
mi­Re­bi­sas da­ma­la, mRvdlis Svi­li rom iyo. pir­ve­
lad daa­pa­tim­res 1929 wels troc­kis­tTa jgu­fis
wev­ro­bis bral­de­biT da sa­mi we­li ga­da­sax­le­ba­Si
gaa­ta­ra Crdi­loeT ural­Si. 1932 wels mos­kov­Si
dab­run­da da daiw­yo sta­tie­bi­sa da fe­le­to­ne­bis
beW­dva Jur­na­leb­Si. 1937 wels xe­lax­la daa­pa­tim­
res kon­trre­vo­lu­ciu­ri moR­va­weo­bi­saT­vis da xu­
Ti wliT ga­daa­sax­les ko­li­ma­ze. 1943 wels mas uk­ve
aTi we­ li miu­ sa­jes imis ga­ mo, rom emig­rant rus
mwe­rals, ivan bu­nins, kla­si­ko­si uwo­da. 1951 wels
igi gaa­Ta­vi­suf­les, Tum­ca 1953 wlam­de ko­li­ma­ze
da­to­ves; Sem­deg mos­kov­Si dab­run­da, sa­dac sik­vdi­
lam­de cxov­rob­da. mwe­ra­li 1982 wels gar­daic­va­
la in­va­lid­Ta da mo­xu­ce­bul­Ta Tav­Se­sa­far­Si.
var­lam Sa­la­mo­vi sta­li­nu­ri kon­cla­ge­re­bis ut­
yua­ri me­ma­tia­ne iyo da mis mier da­xa­tul um­Zi­mes
su­ra­Teb­Si aqa-iq si­naT­lis sxi­vi­viT ga­moa­na­Tebs
xol­me si­ke­Ti­Ta da Ta­nag­rZno­biT aR­sav­se ada­
mia­nis sa­xe. ase­Ti pi­rov­ne­ba iyo qar­Tve­li eqi­mi
aleq­san­dre Ro­Ro­be­ri­Ze, rom­lis er­Ta­der­Ti da­
na­
Sau­ li (ro­ gorc av­ to­ ri wers) is iyo, rom igi
le­van Ro­Ro­be­ri­Zis Zma iyo. moT­xro­ba­Si `uka­
nas­kne­li brZo­la maior pu­ga­Co­vi­sa~ naT­lad Cans
30-ia­ni wle­bis rep­re­sie­bis mTe­li si­sas­ti­kec da
sa­pa­tim­ro ba­na­ke­bis koS­mar­Si mox­ved­ri­li ada­
mia­ne­bis tra­gi­ku­li xved­ric. coc­xa­li le­Si­viT
dal­po­bas brZo­la­Si sik­vdils am­jo­bi­ne­ben maio­
ri pu­ga­Co­vi da sxva SeT­qmu­le­bi, rom­leb­mac kar­
gad ician, ri­Ti dam­Tav­rde­ba ma­Ti gaq­ce­va, mag­ram
mainc gar­bian.

141
var­lam Sa­la­m o­vi

aleq­s an­d re Ro­R o­b e­r i­Z e

da­xeT, ra da­me­mar­Ta: sul ra­Rac TxuT­me­ti we­li­wa­di ga­


vi­da, me ki la­ge­ris fer­Slis aleq­san­dre Ro­Ro­be­ri­Zis ma­
mis sa­xe­li da­ma­viw­yda. skle­ro­zia, ma ra ari! TiT­qos­da mi­si
vi­nao­ba sa­mu­da­mod un­da aR­beW­di­li­yo tvi­nis uj­re­deb­Si _
Ro­Ro­be­ri­Ze xom im ada­mian­Ta­gan iyo, vinc am­Sve­nebs cxov­
re­bas. me ki mi­si ma­mis sa­xe­li da­ma­viw­yda. is ar yo­fi­la mxo­
lod fer­Sa­li ka­nis gan­yo­fi­le­bi­sa tu­saR­Ta cen­tra­lur
saa­vad­myo­fo­Si ko­li­ma­ze. is iyo Ce­mi pro­fe­so­ri far­ma­ko­
lo­gia­Si. leq­to­ri sa­fer­Slo kur­seb­ze. oh, ro­gor gau­Wir­
daT epo­vaT far­ma­ko­lo­giis mas­wav­le­be­li oci iR­blia­ni tu­
sa­Ri­saT­vis, si­coc­xli­sa da ga­dar­Ce­nis ga­ran­tiad rom moev­
li­naT swav­la sa­fer­Slo kur­seb­ze. briu­se­le­li pro­fe­so­ri
uman­ski da­Tan­xmda wae­kiT­xa la­Ti­nu­ri enis kur­si. uman­ski
po­lig­lo­ti iyo. brwyin­va­led flob­da aR­mo­sav­lur enebs
da sit­yvis mor­fo­lo­gia ki­dev uf­ro uke­Te­sad ico­da, vid­
re pa­To­lo­giu­ri ana­to­mia, ro­mel­sac ag­reT­ve kiT­xu­lob­da
sa­fer­Slo kur­seb­ze. Tum­ca pa­To­lo­giu­ri ana­to­miis kurss
er­Tgva­ri xar­ve­zi ax­lda. briu­se­le­li pro­fe­so­ri co­ta­Ti

143
var­l am Sa­l a­mo­vi

az­rze iyo la­ge­ris Se­sa­xeb (uman­ski me­sa­me Tu meoT­xe va­


diT ij­da, ro­gorc yve­la­ni _ oc­daa­Tian wleb­Si, sta­li­nur
saq­meeb­ze) da ga­daW­riT iua­ra, rom Ta­vi­si ko­li­me­li stu­
den­te­bi­saT­vis wae­kiT­xa mo­nak­ve­Ti ka­ci­sa da qa­lis sas­qe­so
or­ga­noeb­ze, oRond gan­sa­kuT­re­bu­li si­mor­cxvis ga­mo ro­di
iua­ra. er­Ti sit­yviT, es mo­nak­ve­Ti stu­den­tebs da­mou­ki­
deb­lad un­da aeT­vi­se­bi­naT. far­ma­ko­lo­giis wa­kiT­xva bev­rma
moin­do­ma, mag­ram ise mox­da, rom vi­sac un­da es­wav­le­bi­na es
sa­ga­ni, gaem­gzav­ra `pe­ri­fe­ria­ze~ an­da `tai­ga­Si~, `tra­sa­ze~
_ ase am­bob­dnen xol­me im xa­neb­Si. kur­se­bis gax­sna ise­dac ga­
Wia­nur­da da ma­Sin Ro­Ro­be­ri­Zem, war­sul­Si far­ma­ko­lo­giis
msxvi­li sa­mec­nie­ro-kvle­vi­Ti in­sti­tu­tis di­req­to­rad rom
mu­Saob­da sa­qar­Tve­lo­Si, dai­na­xa, sa­fer­Slo kur­sebs CaS­la
emuq­re­ba­To da mou­lod­ne­lad da­Tan­xmda. ho­da, kur­se­bic
gaix­sna.
Ro­Ro­be­ri­Zes kar­gad es­mo­da am kur­se­bis mniS­vne­lo­ba
oci `stu­den­tis­Tvi­sac~ da TviT ko­li­mis­Tvi­sac. kur­seb­ze
as­wav­lid­nen si­ke­Tes, Te­sav­dnen go­nie­re­bas. fer­Sals di­di
Za­lauf­le­ba moe­po­ve­ba la­ger­Si, xei­ri (an­da zia­ni) mis­gan
Zal­ze sag­rZno­bia.
amis Se­sa­xeb xSi­rad vbaa­sob­diT me da Ro­Ro­be­ri­Ze Sem­
dgom­Si, ro­de­sac gav­xdi la­ge­ris sru­luf­le­bia­ni `le­pi­la~
(tu­ saR­Ta Jar­ gon­ze niS­navs `fer­ Sals~ _ T. n.) da ves­ tum­
re­bo­di xol­me saa­vad­myo­fos ka­nis gan­yo­fi­le­bis `ka­bin­ka­
Si~. saa­vad­myo­fos ba­ra­ke­bi Sen­de­bo­da ti­piu­ri proeq­te­bis
mi­xed­viT _ gan­sxva­ve­biT na­ge­bo­ba­Ta­gan ma­ga­dans da­So­re­
biT, sa­dac saa­vad­myo­foeb­sa da am­bu­la­to­riebs `tai­gu­ri~
mi­wu­re­bi uf­ro eT­qmo­da. Tum­ca sik­vdi­lia­no­bis pro­cen­ti
ise­Ti iyo, rom mi­wu­re­bi mia­to­ves da sa­me­di­ci­no da­we­se­bu­
le­bebs dauT­mes sac­xov­re­be­li ba­ra­ke­bi. sad­goms iT­xov­da
yba­da­Re­bu­li `de~ jgu­fi _ droe­biT gan­Ta­vi­suf­le­bul­ni
sa­mu­Sao­dan da ma­Ti ode­no­ba sul iz­rde­bo­da da iz­rde­bo­da
Seu­ka­veb­lad. ro­gorc ar un­da ax­sna, sik­vdi­li aris sik­vdi­
li. ax­sna-gan­mar­te­bi­sas SeiZ­le­ba ic­ruo da eqi­me­bi ai­Zu­lo,

144
aleq­s an­d re Ro­R o­b e­ri­Z e

rom SeT­xzan friad ma­Ral­far­do­va­ni diag­no­ze­bi _ mTe­li


kla­via­tu­ra la­Ti­nur da­bo­loe­ba­Ta zi­zil-pi­pi­le­bi­sa, Tu­
ki ar­se­bob­da rai­me Se­saZ­leb­lo­ba mi­ge­Ti­Te­bi­na Ta­nam­de­vi
mi­ze­ze­bi da mi­geC­qma­la mTa­va­ri. mag­ram ma­Si­nac ki, ro­de­sac
SeuZ­le­be­li iyo miC­qmal­va mTa­va­ri­sa, eqim­Ta da­sax­ma­reb­lad
mois­wra­fod­nen `po­lia­vi­ta­mi­no­zi~, `pe­lag­ra~, `di­zen­te­
ria~, `su­ra­van­di~. ara­vis ar sur­da, rom war­moeT­qva sit­yva
`Sim­Si­li~. le­nin­gra­dis blo­ka­dis droi­dan­Ra pa­To­lo­goa­
na­to­miur­sa da, uf­ro iS­via­Tad, avad­myo­fo­bis is­to­ria­Ta
kli­ni­kur diag­no­zeb­Si ga­moC­nda ter­mi­ni `ali­men­ta­ru­li
dis­tro­fia~, ro­mel­mac ma­Sin­ve Sec­va­la `po­lia­vi­ta­mi­no­ze­
bi~, gaa­mar­ti­va saq­me. swo­red im­xa­nad di­di po­pu­la­ro­biT
sar­geb­lob­da la­ger­Si stri­qo­ne­bi ve­ra in­be­ris `pul­ko­vos
me­ri­dia­ni­dan~: `dam­dna­ri san­Tlis wva­sa­viT aris, yve­la ni­
San­Ta Ca­moT­vla mSra­li _ ra­sac ar­qme­ven swav­lul-eqim­ni
ali­men­ta­rul dis­tro­fia­so da la­Ti­nu­ris uco­di­na­ri aR­
niS­navs ru­su­li sit­yviT `Sim­Si­li~.
vai rom, pro­fe­so­ri uman­ski, ro­gorc pa­To­lo­goa­na­to­
mi, ki­de­vac fi­lo­lo­gob­da da ki­de­vac la­Ti­nis­tob­da. seq­
ciis oq­mebs mra­va­li wlis man­Zil­ze am­kob­da Tav­sam­tvre­vi
la­Ti­nu­ri bo­lo­sar­Te­biT.
aleq­san­dre Ro­Ro­be­ri­Ze sit­yvaZ­vi­ri da din­ji ka­ci iyo
_ la­ger­Si is­wav­la Tav­Se­ka­ve­ba, moT­mi­ne­ba, is­wav­la ada­mia­nis
ga­moc­no­ba ara Cac­mu­lo­biT _ buS­la­ti iq­ne­bo­da Tu bam­la­
gu­ri qu­di, ara­med mTe­li ri­gi aux­sne­li, mag­ram naR­di ni­
San-Tvi­se­be­biT. sim­pa­Tie­bi iba­de­ba swo­red am uCi­nar ni­San-
Tvi­se­ba­Ta aR­mo­Ce­ni­sas. kacs ka­ci­saT­vis jer ori sit­yvac
ar uT­qvams da uk­ve grZno­ben or­mxriv su­lier siax­lo­ves,
an mtro­bas, an gul­gri­lo­bas, an­da sif­rTxi­les. `ga­liis~
ga­reT es pro­ce­si uf­ro ne­la mim­di­na­reobs; aq ki, la­ger­
Si, qvec­no­bie­ri sim­pa­Tie­bi Tu an­ti­pa­Tie­bi uf­ro swra­fad,
uyoy­ma­nod, Seuc­dom­lad Cnde­ba. la­ge­ris mkvid­ris uzar­ma­
za­ri cxov­re­bi­seu­li ga­moc­di­le­ba, mi­si ner­ve­bis da­Za­bu­
lo­ba da ada­mia­nur ur­Tier­To­ba­Ta di­di ub­ra­loe­ba, ada­

145
var­l am Sa­l a­mo­vi

mian­Ta Sec­no­bis ase­ve di­di ub­ra­loe­ba aris mi­ze­zi am­gva­ri


msjav­ris Seuc­dom­lo­bi­sa.
saa­vad­myo­fos ba­rak­Si, ori Se­sas­vle­li da Sua­Si ta­la­ni
rom hqon­da, gan­la­ge­bu­li iyo oTa­xe­bi _ e. w. `ka­bin­ke­bi~,
ro­mel­Tac io­lad ga­daaq­cev­di sa­kuW­naod, af­Tia­qad an­da
saa­vad­myo­fos izo­la­to­rad, `boqss~ rom eZax­dnen. am `ka­bin­
keb­Si~, Cveu­leb­riv, cxov­rob­dnen tu­sa­Ri eqi­me­bi, fer­Sle­
bi. er­Tob ar­se­bi­Ti sa­yo­fac­xov­re­bo pri­vi­le­gia gax­ldaT.
`ka­bin­ka~ pa­wa­wi­na iyo, ori met­ri or­ze an­da ori met­ri
sam­ze. am pa­wia oTax­Si id­ga sa­wo­li, tum­bo, xan­da­xan _ ce­
ro­de­na ma­gi­dis msgav­si ram. `ka­bin­kis~ Sua­gul­Si, zam­Tar-
zaf­xul, en­To pa­waw­kin­te­la Ru­me­li _ im­nai­ri, ko­li­me­li
Sof­re­bis ka­bi­ni­saT­vis rom am­za­de­ben. es Ru­me­li da sai­
mi­so Se­Sa _ wvri­li na­fo­te­bi _ kar­ga moz­rdil sac­xov­re­
bel farTs ar­Tmev­dnen bi­nis pat­rons. mag­ram yo­ve­li­ve amas
mainc sa­ku­Ta­ri sac­xov­re­be­li far­Ti er­qva _ sa­ku­Tar mos­
ko­vur bi­na­sa­viT. pa­wia sar­kmel­ze mar­la aek­raT. `ka­bin­kis~
mTe­li da­nar­Ce­ni siv­rce eWi­ra Ro­Ro­be­ri­Zes. vee­ba ta­ni­sa
iyo, mxar­be­Wia­ni, did­yu­ra, msxvi­li xe­le­bi da fe­xe­bi hqon­
da, yo­vel­Tvis Tav­ga­da­par­su­li da­dio­da. er­Ti sit­yviT,
Zal­ze waa­gav­da spi­los. fer­Slis TeT­ri xa­la­Ti mWid­rod
et­mas­ne­bo­da uS­ve­le­bel sxeuls da aZ­lie­reb­da am `zoo­lo­
giur~ STa­beW­di­le­bas. mxo­lod Tva­le­bi ar miu­gav­da spi­
lo­sas _ nac­ris­fe­ri, el­va­sa­viT Tva­le­bi. it­yo­di, mar­Tlac
rom ar­wi­vis Tva­le­bi aq­vso.
Ro­Ro­be­ri­Ze fiq­rob­da qar­Tu­lad, xo­lo ru­su­lad la­pa­
ra­ki­sas nel-ne­la ar­Cev­da sit­yvebs. ga­ge­biT ki myis­ve igeb­
da da iWer­da naT­qva­mis azrs _ Tva­le­bis cim­cim­ze em­Cneo­da.
ro­de­sac ga­vi­ca­ni, 1946 wels, ma­ga­da­nis max­lob­lad,
mgo­ni, sa­mocs kar­ga ga­da­ci­le­bu­li iq­ne­bo­da. did­ro­ni da
fun­Tu­Sa mtev­ne­bi xe­li­sa beb­ru­lad Se­lur­je­bu­li hqon­da.
din­jad daa­bi­jeb­da, TiT­qmis yo­vel­Tvis jo­xi eWi­ra xel­Si.
Sor­smxed­vel­Ta saT­va­les, `beb­rul~ saT­va­les Cveu­li moZ­
rao­biT moir­geb­da xol­me. Cven ma­le dav­rwmun­diT, rom mis

146
aleq­s an­d re Ro­R o­b e­ri­Z e

gi­gan­tur sxeuls jer ki­dev Ser­Ce­no­da moq­ni­lo­ba da mTe­li


Ta­vi­si mris­xa­ne Zal-Ro­ne.
Ro­Ro­be­ri­Zis uSua­lo uf­ro­si brZan­de­bo­da eqi­mi kro­
li, ka­nis sneu­le­ba­Ta spe­cia­lis­ti; msjav­rde­bu­li sa­yo­fac­
xov­re­bo sta­tiiT, zus­tad ar vi­ci, spe­ku­la­cii­sa Tu TaR­
li­To­bis ga­mo. xiT­xi­Ta qle­sa, uxam­si ka­ci, ro­me­lic Ta­vis
leq­cieb­ze ar­wmu­neb­da kur­san­tebs, Tu­ki ka­nis sneu­le­bebs
Seis­wav­liT, `ka­ra­qia­ni pu­ri~ ar mo­gak­lde­ba­To _ Wi­ris dRe­
sa­viT af­rTxob­da yo­vel­gva­ri `po­li­ti­ka~ (Tum­ca im wleb­Si
vis ar af­rTxob­da!). meq­rTa­me, la­ge­ris spe­ku­lan­ti, kom­bi­
na­to­ri, mu­dam Sek­ru­li qur­deb­Tan, rom­le­bic ama­ra­geb­dnen
sa­Tox­la­viT da nif­xav-pe­ran­giT.
qur­debs uk­ve kar­ga xa­nia hyav­daT kro­li `an­kes­ze~ da
ro­gorc un­do­daT, ise ab­zria­leb­dnen. Ro­Ro­be­ri­Ze xma­sac
ar scem­da Ta­vis uf­ross _ rac eva­le­bo­da, imas as­ru­leb­
da. avad­myo­febs nemss uke­Teb­da, Wri­lo­bebs ux­vev­da, eqi­mis
da­niS­nu­le­ba­ni ar aviw­yde­bo­da, mag­ram krols sa­saub­rod ar
eka­re­bo­da. da ai, er­Txe­lac Ro­Ro­be­ri­Zem Seit­yo, rom erT-
erT tu­saRs _ bla­tians ki ara, fraers _ krol­ma mos­Txo­
va qro­mis Ceq­me­bi imis sa­fa­su­rad, rom daaw­ven­da sam­kur­na­
lod Ta­vis gan­yo­fi­le­ba­Si da isic Seit­yo, rom qrTa­mi uk­ve
miar­Tves. ho­da, dau­yov­neb­liv daiZ­ra, mTe­li gan­yo­fi­le­ba
gaia­ra da kro­lis oTaxs miad­ga. kro­li uk­ve Sin iyo, ka­ri
Ca­ra­zu­li hqon­da mZi­me ur­du­liT, ro­me­li­Rac avad­myo­fis
os­ta­tu­ri na­xe­la­vi rom iyo. Ro­Ro­be­ri­Zem Ca­mog­li­ja ka­ri
da Sea­la­ja kro­lis oTax­Si, pi­ri­sa­xe wa­mo­War­xlo­da, xe­le­
bi ucax­ca­xeb­da. Ro­Ro­be­ri­Ze spi­lo­sa­viT bRao­da, brdRvi­
nav­da. xe­li sta­ca Ceq­mebs da am qro­mis Ceq­me­biT ga­Sol­ta
kro­li sa­nit­re­bi­sa da avad­myof­Ta Tval­win, me­re pat­rons
daub­ru­na Ceq­me­bi. Ro­Ro­be­ri­Zem dauw­yo lo­di­ni ze­dam­xed­
ve­li­sa an ko­men­dan­tis vi­zits. ko­men­dan­ti, ra­sak­vir­ve­lia,
kro­lis pa­ta­kis sa­fuZ­vel­ze xu­li­gans Cas­vams izo­la­tor­Si;
isic Se­saZ­le­be­lia, rom la­ge­ris uf­ro­si Ro­Ro­be­ri­Zes Tavs
uk­ravs saer­To fi­zi­kur sa­mu­Saoeb­ze _ am­gvar `sa­ja­ri­mo~

147
var­l am Sa­l a­mo­vi

Sem­Txve­veb­Si xan­daz­mu­lo­ba dam­na­Sa­ves ver ix­sni­da sas­je­


lis­ gan, mag­ ram krols ar Cau­ ba­
re­
bia pa­ta­ ki. xels ar aZ­
lev­da, rom Tun­dac um­ci­re­si si­naT­le moh­fe­no­da mis bnel
saq­me­Ta kvals. eqi­mi da fer­Sa­li ag­rZe­leb­dnen er­Tad mu­
Sao­bas.
Cems gver­diT, sas­ko­lo mer­xze ij­da kur­san­ti ba­ra­Te­li.
ar vi­ci, ro­me­li sta­tiiT iyo msjav­rde­bu­li, vgo­neb, or­
moc­da­meT­vra­me­te sta­tia ar un­da hqo­no­da. ba­ra­Tel­ma er­
Txel da­mi­sa­xe­la Ta­vi­si sta­tia, mag­ram sis­xlis sa­mar­Tlis
ko­deq­se­bi im­Ja­mad ma­Ral­far­dov­ne­biT ga­moir­Ceo­da da is
sta­tia da­ma­viw­yda. ba­ra­Tel­ma cu­dad ico­da ru­su­li, mi­sa­
Re­bi ga­moc­de­bi ver Caa­ba­ra, mag­ram Ro­Ro­be­ri­Ze di­di xa­nia
mu­Saob­da saa­vad­myo­fo­Si, pa­tivs scem­dnen, an­ga­riSs uwev­
dnen da man mia­Re­bi­na ba­ra­Te­li fer­Sal­Ta kur­seb­ze. Ro­Ro­
be­ri­Ze ame­ca­di­neb­da mas, mTe­li we­li­wa­di apu­reb­da Ta­vi­si
ulu­fiT, ma­xor­kas da Sa­qars yi­du­lob­da mis­Tvis. ba­ra­Te­li
emad­lie­re­bo­da mo­xucs, gul­Tbi­lad eki­de­bo­da. ra­to­mac
ar iq­ne­bo­da mad­lie­ri!
gaia­ra am gmi­ru­li swav­la-ga­naT­le­bis rva Tvem. sru­
luf­le­bia­ni fer­Sa­li mi­vem­gzav­re­bo­di sa­mu­Saod axal saa­
vad­myo­fo­Si, ma­ga­da­ni­dan 500 ki­lo­met­ris da­So­re­biT rom
iyo.
ga­mo­sam­Svi­do­beb­lad mi­ve­di Ro­Ro­be­ri­Zes­Tan. man mZi­me-
mZi­med mkiT­xa:
_ xom ar iciT, sad im­yo­fe­ba eS­ba?
1946 wlis oq­tom­ber­Si da­mis­va es kiT­xva. eS­ba, sa­qar­Tve­
los kom­par­tiis erT-er­Ti Tval­sa­Ci­no moR­va­we, rep­re­si­re­
bu­li iyo kar­ga xnis wi­naT, jer ki­dev eJo­vis dros.
_ eS­ba mok­vda, _ vTqvi me, _ mok­vda ser­pan­tin­ka­ze oc­
daC­vid­me­ti wlis mTlad mi­wu­rul­Si, Tum­ca vin icis, egeb,
oc­daT­vra­me­tam­dec gaZ­lo. Cem­Tan er­Tad mu­Saob­da `par­ti­
za­nis~ sa­ba­do­Si, 1937 wlis dam­levs ki, ro­de­sac ko­li­ma­
ze `cec­xli ga­CaR­da~, eS­ba, mra­val­Ta da mra­val­Ta ric­xvSi,
`sie­biT~ waiy­va­nes ser­pan­tin­ka­ze, sa­dac iyo Crdi­loe­Tis

148
aleq­s an­d re Ro­R o­b e­ri­Z e

sam­To sam­mar­Tve­los sa­ga­mo­Zie­bo ci­xe da sa­dac oc­daT­vra­


me­ti wlis dam­de­gi­dan dam­le­vam­de TiT­qmis ga­nuw­yvet­liv
mi­dio­da dax­vre­te­bi.
`ser­pan­tin­ka~ _ sa­xe­li ro­gor mog­wonT? iq, mTeb­Si gaW­
ri­li gza mar­Tlac rom ser­pan­ti­nis len­ti­viT miik­lak­ne­ba,
_ ho­da, kar­tog­ra­feb­mac eg­re daar­qves. ma­gaT xom did-di­
di uf­le­ba­ni aqvT. ko­li­ma­ze mdi­na­rec ki foq­stro­ti­viT
mo­naT­les, `rio-ri­tas~ eZa­xian. aris `mo­cek­va­ve ka­poe­te­bis
tbac~, da wya­ro­Ta­gan zogs `ne­xai~ hqvia, zog­sac _ `Ce­koi~.
ra qnan, er­To­bian sti­lis­te­bi.
1952 wlis zam­Tar­Si mo­mix­da sa­fos­to mgzav­ro­ba _ ir­me­
biT, ZaR­le­biT, cxe­ne­biT, sat­vir­To man­qa­nis Za­riT, qvei­Tad
da me­re isev Za­riT, vee­ber­Te­la Ce­xos­lo­va­kiu­ri `tat­ra~
iyo, isev cxe­ne­biT, ZaR­le­biT, ir­me­biT _ saa­vad­myo­fom­de,
sa­dac odes­Rac, jer ki­dev er­Ti wlis wi­naT vmu­Saob­di, swo­
red iq Se­vit­yve im saa­vad­myo­fos eqim­Ta­gan, sa­dac vswav­lob­
di, rom Ro­Ro­be­ri­Zes, ro­mel­sac mis­ji­li hqon­da 15 we­li da
ki­dev 5 wliT uf­le­ba­Ta ay­ra, coc­xals moux­dia sas­je­lis
va­da da ia­ku­tia­Si gaug­zav­niaT sa­mu­da­mo ga­da­sax­le­ba­Si. es
ki­dev uf­ro sas­ti­ki ram iyo, vid­re Cveu­leb­ri­vi sa­mu­da­mo
mi­mag­re­ba la­ge­ri­dan uax­loes da­sax­le­ba­Si, ro­gorc ake­Teb­
dnen mog­via­ne­biT, la­mis 1955 wlam­de. Ro­Ro­be­ri­Zem moi­po­va
imis uf­le­ba, rom dar­Ce­ni­li­yo ko­li­mis erT-erT da­sax­le­
ba­Si da ar gam­gzav­re­bu­li­yo ia­ku­tia­Si. mo­xu­cis or­ga­niz­mi
aS­ka­rad ver gauZ­leb­da am­gvar mgzav­ro­bas So­reul Crdi­
loeT­Si. Ro­Ro­be­ri­Ze da­bi­nav­da ia­god­noes da­sax­le­ba­Si, ma­
ga­da­ni­dan 543-e ki­lo­met­rze. mu­Saob­da saa­vad­myo­fo­Si. ro­
de­sac Cems sa­mu­Sao ad­gil­ze vbrun­de­bo­di, oi­mia­kon­Tan rom
iyo, ia­god­noe­Si Sev­Cer­di da Ro­Ro­be­ri­Zis sa­na­xa­vad Se­via­
re. Ta­nam­Sro­mel­Ta saa­vad­myo­fo­Si iw­va. ro­gorc avad­myo­
fi, ise iw­va. iq fer­Slad an­da far­ma­cev­tad ro­di mu­Saob­da.
hi­per­to­nia awu­xeb­da, uZ­lie­re­si hi­per­to­nia!
pa­la­ta­Si Se­ve­di. sa­mi ca­rie­li sa­wo­li sai­dan­Rac gver­
di­dan kaS­ka­Sa Su­qiT iyo ga­na­Te­bu­li da zed wi­Tel-yvi­Te­li

149
var­l am Sa­l a­mo­vi

sab­ne­bi efi­na. meoT­xe sa­wol­ze Ro­Ro­be­ri­Ze iw­va, Wye­te­la


yvi­Te­li sa­ba­ni we­lam­de fa­rav­da. ma­Sin­ve mic­no, mag­ram la­
pa­ra­ki Zal­ze uWir­da Ta­vis tki­vi­lis ga­mo.
_ ro­go­ra xarT?
_ ra mi­Savs, _ nac­ris­fe­ri Tva­le­bi uwin­de­li­viT coc­
xlad ub­rwyi­nav­da. nao­We­bi ki mom­rav­le­bo­da.
_ aba ga­mo­keT­diT, ga­mo­jan­saR­diT!
_ ra vi­ci, ra vi­ci...
da­vem­Svi­do­beT er­Tma­neTs.
ai, sul es aris, rac vi­ci Ro­Ro­be­ri­Ze­ze. uk­ve `did mi­wa­
ze~ vcxov­rob­di, ro­de­sac mom­we­res, rom aleq­san­dre Ro­Ro­
be­ri­Ze mom­kvda­ra ia­god­noe­Si. coc­xa­li ver moes­wro rea­bi­
li­ta­cias.
ase­Tia xved­ri aleq­san­dre Ro­Ro­be­ri­Zi­sa, ro­me­lic dai­
Ru­pa mxo­lod imi­tom, rom le­van Ro­Ro­be­ri­Zis Zma iyo. le­
va­nis Se­sa­xeb ki ixi­leT mi­qoia­nis mo­go­ne­ba­ni.

150
uka­n as­k ne­l i brZo­l a
maior pu­g a­C o­v i­s a

am mov­le­na­Ta da­saw­yi­si­dan vid­re da­sas­ru­lam­de bev­ri


dro un­da iyos ga­su­li _ So­reul Crdi­loeT­Si Tvee­bi xom
wle­bad iT­vle­ba _ im­de­nad mdi­da­ria ga­moc­di­le­ba, ro­mel­
sac ada­mia­ni iq iZens. amas sa­xel­mwi­foc aRia­rebs, ro­de­sac
Crdi­loeT­Si mo­mu­Sa­veebs ja­ma­girs uz­rdis, Se­Ra­va­Tebs um­
rav­lebs. imed­Ta am mxa­re­Si da ma­Sa­sa­da­me, _ miT­qma-moT­qmis,
va­rau­de­bis, ga­mo­ca­na­Ta ga­moc­no­bi­sa da hi­po­Te­ze­bis mxa­
re­Si yo­ve­li mov­le­na le­gen­dis el­fe­riT imo­se­ba ma­nam­de,
sa­nam el­vi­se­bu­ri siC­qa­riT ma­va­li fel­de­ge­ri moas­wreb­des
am mov­le­nis Se­sa­xeb ad­gi­lob­ri­vi uf­ro­sis mox­se­ne­bi­Ti ba­
ra­Tis Ca­ta­nas `umaR­les sfe­roeb­Si~.
xma dair­xa, TiT­qos­da tu­sa­Reb­Tan mob­rZa­ne­bul­ma `en­ka­
ve­des~ did­mox­lem dai­Civ­la, kul­tmu­Sao­ba la­ger­Si ori­ve
fe­xiT moi­koW­leb­so da kul­tor­gma, yo­fil­ma maior­ma pu­ga­
Cov­ma sa­pa­tio stu­mars ase moax­se­na:
_ nu Re­lavT, mo­qa­la­qe uf­ro­so, Cven iseT kon­certs
vam­za­debT, rom mTe­li ko­li­ma ama­ze ala­pa­rak­de­ba.
Txro­ba SeiZ­le­ba dag­vew­yo pir­da­pir eqim-qi­rur­gis

151
var­l am Sa­l a­mo­vi

brau­des pa­ta­kiT, ro­me­lic cen­tra­lu­ri saa­vad­myo­fo­dan


miav­li­nes sab­rZo­lo moq­me­de­ba­Ta raion­Si.
SeiZ­le­ba dag­vew­yo ag­reT­ve tu­saR iaS­ka ku­Ce­nis we­ri­
liT, ro­me­lic sa­nit­rad mu­Saob­da da ax­la saa­vad­myo­fo­Si
iw­va. we­ri­li mar­cxe­na xe­liT iyo da­we­ri­li _ mar­jve­na mxa­ri
ku­Ce­ni­sa SaS­xa­nis gam­Wol tyvias gaex­vri­ta.
an­da dag­vew­yo Txro­ba eqim po­ta­ni­nas naam­bo­biT, ro­mel­
sac ara­fe­ri una­xavs da ar­fe­ri sme­nia, vi­nai­dan ad­gil­ze ar
im­yo­fe­bo­da, ro­de­sac es mou­lod­ne­li am­be­bi dat­rial­da.
da swo­red es `ad­gil­ze ar­yof­na~ ga­mom­Zie­bel­ma gan­saz­Rvra,
ro­gorc `cru ali­bi~, ro­gorc da­na­Sau­leb­ri­vi umoq­me­do­ba
Tu, ra vi­ci, ki­dev ra hqvia amas iu­ri­diul ena­ze.
da­pa­tim­re­ba­ni oc­daa­Tian wleb­Si iyo Sem­Txve­viT gan­wi­
rul ada­mian­Ta da­pa­tim­re­ba­ni. isi­ni msxver­plad See­wir­nen
yal­bsa da sa­za­rel Teo­rias _ so­cia­liz­mis gan­mtki­ce­bas­
Tan er­Tad kla­sob­ri­vi brZo­lac uf­ro da uf­ro CaR­de­bao.
pro­fe­so­rebs, par­tmu­Sa­kebs, sam­xed­roebs, in­Jin­rebs,
gle­xeb­sa da mu­Sebs, rom­leb­mac uzo­mod gaav­ses im­droin­
de­li ci­xee­bi, sul­Si ara­fe­ri eba­daT da­de­bi­Ti, Tu­ki ar
Cav­TvliT, egeb, pi­rad pa­tios­ne­bas an mia­mi­to­bas, _ er­Ti
sit­yviT, iseT ni­San-Tvi­se­bebs, ma­Sin­del `mar­Tlmsa­ju­le­
bas~ dam­sjel mu­Sao­bas rom gauad­vi­leb­da _ nac­vlad gaZ­ne­
le­bi­sa.
sa­yo­vel­Tao ga­maer­Tia­ne­be­li ideis uqon­lo­ba Zal­ze
asus­teb­da pa­ti­mar­Ta mo­ra­lur sim­tki­ces. isi­ni arc xe­li­
suf­le­bis mtre­bi yo­fi­lan da arc sa­xel­mwi­fo dam­na­Sa­ve­ni.
da ise kvde­bod­nen, ve­raf­riT ver­ca xvde­bod­nen, ra­tom un­
da mom­kvda­riy­vnen.
ar­fe­ri eba­daT sul­Si, ra­sac SeiZ­le­ba day­rdno­bo­da ma­
Ti Tav­moy­va­reo­ba da gu­lis­wyro­ma. er­Tma­ne­Tis­gan ga­Ti­
Sul­ni kvde­bod­nen ko­li­mis Tov­lian udab­no­Si _ Sim­Si­liT,
si­ci­viT, mra­val­saa­Tia­ni Sro­miT, ce­ma-tye­pi­sa da sneu­le­
ba­Ta­gan. isi­ni er­Tba­Sad gai­waf­nen ima­Si, rom er­Tma­neTs ar
ga­moh­qo­ma­ge­bod­nen, er­Ti­meo­ris­Tvis mxa­ri ar dae­Wi­raT.

152
uka­n as­kne­l i brZo­l a maior pu­g a­Co­v i­sa

uf­ro­so­bac xom amas es­wra­fo­da. coc­xlad dar­Ce­nil­Ta su­


leb­ma ga­ni­ca­des sru­li gax­rwna, xo­lo maT sxeu­lebs ar
moe­po­ve­bo­daT fi­zi­ku­ri mu­Sao­bi­saT­vis sa­Wi­ro Tvi­se­ba­ni.
omi rom dam­Tav­rda, am­gvar pa­ti­mar­Ta sa­nac­vlod sxva
ju­ri­sa­ni ga­moC­ndnen. ge­mi gems moh­yve­bo­da da Ca­moh­yav­da
re­pat­ri­re­bul­ni _ ita­lii­dan, saf­ran­ge­Ti­dan, ger­ma­nii­dan
_ pir­da­pi­ri ge­ziT uki­du­res Crdi­lo-aR­mo­sav­le­Tis­ken.
aq blo­mad iy­vnen ada­mia­ne­bi, sxvag­va­ri Cve­ve­bi da zne-
Cveu­le­ba­ni rom SeeT­vi­se­bi­naT omis wleb­Si _ usaz­Rvro
gu­la­do­ba, una­ri ris­kis ga­we­vi­sa da rwme­na mar­too­den ia­
ra­Ri­sa. iy­vnen me­Tau­re­bic da sal­da­Te­bic, mfri­na­ve­bi da
mzve­ra­ve­bi...
la­ge­ris ad­mi­nis­tra­cia, miC­veu­li `troc­kis­tTa~ an­ge­
lo­zur moT­mi­ne­ba­sa da mo­nur mor­Ci­le­bas, su­lac ar SeS­
fo­Te­bu­la da arc elo­da rai­mes axals.
axal­be­de­bi ki da­Ji­ne­biT ekiT­xe­bod­nen ga­dar­Ce­nil `abo­
ri­ge­nebs~:
_ gag­va­ge­bi­neT er­Ti, ra­to­maa, rom wvnian­sa da fa­fas sa­
sa­di­lo­Si WamT, xo­lo pu­ri ba­rak­Si mi­gaqvT? purs wvnian­Tan
er­Tad ra­tom ara WamT, ro­gorc we­si da ri­gia?
ad­gi­lob­ri­vi mkvid­rni iRi­me­bod­nen ga­lur­je­bu­li pi­ris
nap­ra­le­biT, su­ra­van­dis­gan amoT­xri­li kbi­le­bis ad­gi­las
rom gas­Ce­no­daT da gu­lub­ryvi­lo axal­be­debs ase pa­su­xob­
dnen:
_ or kvi­ra­Si yve­la­ni mix­vde­biT amas da ima­ves gaa­ke­TebT.
ro­gor un­da gaa­ge­bi­no maT, rom Ta­vis si­coc­xle­Si ara­
so­des ga­mouc­diaT nam­dvi­li Sim­Si­li, ro­me­lic wlo­biT
grZel­de­ba da ne­bis­yo­fas gim­sxvrevs da ver Seeb­rZo­le­bi
mgzne­ba­re, da­mat­yve­ve­bel wa­dils _ rac SeiZ­le­ba did­xans
gaa­Wia­nu­ro Wa­mis pro­ce­si, Se­ni pu­ris ulu­fa ba­rak­Si mia­ta­
no cxel, uge­mur, Tov­lis nad­nob wyals da udi­de­si ne­ta­re­
biT bo­lom­de mo­wuw­no yo­ve­li nam­ce­ci.
mag­ram axal­be­da­Ta­gan yve­la ro­di gad­ge­bo­da gan­ze ziz­
Ria­nad da Ta­vis ga­daq­ne­viT.

153
var­l am Sa­l a­mo­vi

maio­ri pu­ga­Co­vi sxva ra­Ra­ceeb­sac mSve­niv­rad xvde­bo­da.


mis­Tvis na­Te­li iyo, rom isi­ni aq Ca­moiy­va­nes sa­sik­vdi­lod _
ra­Ta Seec­va­laT es coc­xa­li gva­me­bi. Ca­moiy­va­nes Se­mod­go­
ma­ze, zam­Tar­Si xom ver­sad gaiq­ce­vi, mag­ram zaf­xul­Si, Tu­ki
gaq­ce­va war­ma­te­biT ar dam­Tav­rde­ba, imas mainc moa­xer­xeb,
rom Ta­vi­su­fal ada­mia­nad mok­vde.
da mTe­li zam­Ta­ri iq­so­ve­bo­da qse­li am SeT­qmu­le­bi­sa,
la­mis er­Ta­der­Ti rom ga­mod­ga mTe­li oci wlis man­Zil­ze.
pu­ga­Co­vi mix­vda, rom aqau­ri zam­Tris ga­da­ta­nas da me­
re gaq­ce­vas SeZ­leb­dnen mxo­lod isi­ni, vinc ar imu­Sa­veb­da
saer­To sa­mu­Saoeb­ze, san­grev­Si. bri­ga­du­li Sro­mis ram­de­
ni­me kvi­ra sak­ma­ri­si iyo imi­saT­vis, rom gaq­ce­va ve­Rarc ki
dag­siz­mre­bo­da.
SeT­qmu­le­bis mo­na­wi­le­ni nel-ne­la, er­Ti­meo­ris mi­yo­le­
biT, pou­lob­dnen `Tbil ad­gi­lebs~ mom­sa­xu­re­bis sfe­ro­Si.
sol­da­to­vi gax­da mza­reu­li, Ta­vad pu­ga­Co­vi _ kul­tor­gi,
er­Tic _ fer­Sa­li. or­ni bri­ga­di­re­bad daa­wi­nau­res, yo­fi­li
me­qa­ni­ko­si ivaS­Cen­ko ia­ra­Ris Sem­ke­Teb­lad da­niS­nes dac­vis
raz­mSi.
mag­ram tu­sa­Rebs `mav­Tuls miR­ma~ ubad­ra­god ar uS­veb­
dnen.
ama­so­ba­Si mo­var­da Tva­lis­mom­Wre­li ko­li­mu­ri ga­zaf­xu­
li. er­Txe­lac ar uw­vi­mia, arc mdi­na­re Cau­dio­da la­gers,
yi­nul­Tsvla rom ena­xaT; arc Ci­te­bis Wik­Wi­ki sme­niaT. cot-
co­ ta­Ti qre­ bo­da Tov­ li _ mze wvav­ da. iq ki, sa­dac mzis
sxi­ve­bi ve­ra swvde­bod­nen, xeo­beb­sa da xe­veb­Si Tov­li isev
rCe­bo­da, ver­cxlis mad­nis zo­de­bi­viT, mo­ma­val wlam­de.
da ai, da­niS­nu­li dRec dad­ga.
la­ge­ris ka­rib­Wes­Tan Se­sas­vlel-ga­mo­sas­vle­li vax­tia,
sa­dac, wes­de­bis Ta­nax­mad, mu­dam mo­ri­geobs ori ze­dam­xed­
ve­li. vax­tis pa­wia sad­go­mis kar­ze daa­ka­ku­nes. mo­ri­gem daam­
Tqna­ra da saaTs Se­xe­da. di­lis xu­Ti saa­Ti iyo. `jer mxo­
lod xu­Tia~, _ gai­fiq­ra mo­ri­gem.
man gas­wia ka­ris ra­za da Se­mouS­va la­ge­ris mza­reu­li

154
uka­n as­kne­l i brZo­l a maior pu­g a­Co­v i­sa

tu­saR­Ta­gan _ sol­da­to­vi, pro­duq­te­bis sa­kuW­naos ga­sa­Re­


bis­Tvis rom mo­su­li­yo. ga­sa­Re­bi vax­tze ina­xe­bo­da da sol­
da­to­vi dRe­Si sam­jer mo­dio­da mis wa­sa­Re­bad. me­re ukan­ve
ab­ru­neb­da xol­me.
we­si­Ta da ka­no­niT mo­ri­ges Tvi­Ton un­da gae­Ro es ka­ra­da
sam­za­reu­lo­Si, mag­ram mo­ri­gem isic ico­da, rom mza­reu­lis
ga­kon­tro­le­ba _ ui­me­do saq­mea. ve­ra­vi­Ta­ri kli­te ver giS­
ve­lis, Tu­ki mza­reu­li mo­par­vas daa­pi­rebs _ ho­da, ga­sa­Rebs
an­dob­da mza­reuls. miT ume­tes, ro­de­sac di­lis xu­Ti saa­Ti
iyo.
mo­ri­ges uk­ve aT we­li­wad­ze me­ti em­sa­xu­ra ko­li­ma­ze. di­
di xa­ nia iReb­ da or­ mag ja­
ma­girs da aTas­ jer mainc miu­ cia
mza­reu­li­saT­vis xel­Si ga­sa­Re­bi.
_ ai­Re, _ uT­xra mo­ri­gem sol­da­tovs, xe­li daav­lo sa­xa­
zavs da Ta­vi Car­go di­lis pa­ta­kis da­sa­xa­za­vad.
mo­ri­gis zur­gsu­kan sol­da­tov­ma lur­smni­dan Ca­moi­Ro
ga­sa­Re­bi, ji­be­Si Cai­do da me­re yel­Si swvda mo­ri­ges. im­wam­
sve ka­ri gai­Ro da vax­tze la­ge­ris mxri­dan Se­mo­vi­da ivaS­
Cen­ko, me­qa­ni­ko­si. igi miex­ma­ra sol­da­tovs, rom miex­rCoT
ze­dam­xed­ve­li da mi­si gva­mi ka­ra­dis miR­ma SeeT­riaT.
ga­reT mzi­ra­li fan­jri­dan dai­na­xes, rom bi­lik­ze mo­
dio­da meo­re mo­ri­ge. ivaS­Cen­kom sas­wra­fod Caic­va mok­lu­
lis fa­ra­ja, dai­xu­ra mi­si­ve qu­di, moir­go qa­ma­ric da ze­dam­
xed­ve­li­viT miuj­da ma­gi­das. meo­re mo­ri­gem ka­ri gaa­Ro da
vax­tis bnel sad­gom­Si Se­moa­bi­ja. ima­ve wuT­Si xe­li sta­ces,
miax­rCves da isic ka­ra­dis miR­ma Seag­des.
ax­la sol­da­to­vi ga­moew­yo mo­ri­gis sa­mo­sel­Si. uk­ve or
SeT­qmuls moe­po­ve­bo­da ia­ra­Ri da sam­xed­ro for­ma. yve­la­
fe­ri ise mi­dio­da, ro­gorc maior­ma pu­ga­Cov­ma da­geg­ma, mag­
ram uec­rad vax­tze mob­rZan­da meo­re ze­dam­xed­ve­lis co­li
_ isic ga­sa­Re­bi­saT­vis, ro­me­lic Sem­Txve­viT ga­moh­yo­lo­da
qmars.
_ de­da­kacs nu mi­vax­rCobT, _ Tqva sol­da­tov­ma. qa­li ga­
ko­Wes, pir­sa­xo­ci Cau­te­nes pir­Si da sad­go­mis kuT­xe­Si daa­

155
var­l am Sa­l a­mo­vi

bi­na­ves.
ama­so­ba­Si sa­mu­Sao­dan dab­run­da er­Ti bri­ga­da. ase­Ti Sem­
Txve­vac iyo gaT­va­lis­wi­ne­bu­li. or­ma `ze­dam­xed­vel­ma~ myis­
ve ga­naia­ra­Ra da Se­bo­Wa vax­tze Se­mo­su­li bad­ra­ga. SeT­qmu­
leb­ma xelT ig­des SaS­xa­na. am wu­Ti­dan me­Tau­ro­ba Ta­vis
Tav­ze ai­Ro maior­ma pu­ga­Cov­ma.
ka­rib­Wis win mde­ba­re ba­qans tyvia swvde­bo­da ori kuT­
xu­ri sa­ya­rau­lo koS­ku­ri­dan, sa­dac id­gnen gu­Sa­ge­bi. mag­ram
maT ara­fe­ri gan­sa­kuT­re­bu­li ar Seu­niS­navT.
an­ki ra un­da See­niS­naT? bri­ga­da od­nav ad­re rom daew­yo
sa­mu­Sao­ze wa­sas­vle­lad? mag­ram Crdi­loeT­Si ne­ta vis Za­
luZs zus­tad Tqvas, ras hqvia ad­re da ras hqvia gvian. ho,
TiT­qos od­nav ad­re daew­yvnen, mag­ram vin icis, egeb, od­nav
gvia­nac iyo.
bri­ga­da _ aTi ka­ci, mwyob­rSi or-orad, daiZ­ra san­gre­vi­
sa­ken mi­ma­val gza­ze. win da ukan, tu­saR­Ta mwyob­ri­dan eq­vsi
met­ris man­Zil­ze, ro­gorc dad­ge­ni­lia wes­de­biT, mia­bi­jeb­
dnen fa­ra­jia­ni bad­ra­ge­bi. erT maT­gans SaS­xa­na eWi­ra xel­Si.
gu­Sag­ma sa­ya­rau­lo koS­ku­ri­dan Tva­li moh­kra, rom bri­
ga­dam gzi­dan ga­daux­via bi­lik­ze, ro­me­lic Cauv­li­da dac­vis
raz­mel­Ta sad­goms. iq cxov­rob­dnen sa­bad­ra­go sam­sa­xu­ris
meb­rZol­ni _ mTe­li raz­mi sa­mo­ci ka­cis ode­no­biT.
bad­ra­ge­bis sa­Zi­ne­be­li oTa­xi iyo siR­rme­Si, xo­lo zed
ka­ris win iyo sad­go­mi raz­mis mo­ri­gi­sa da iq­ve ae­yu­de­bi­naT
ia­ra­Ris pi­ra­mi­da. ma­gi­das­Tan mjda­ri mo­ri­ge Tvlem­da da
Zil-bu­ran­Si Zlivs gaar­Cia, rom ro­me­li­Rac bad­ra­gas mih­
yav­da tu­saR­Ta bri­ga­da im bi­li­kiT, dac­vis raz­mel­Ta fan­
ja­ras rom Cauv­li­da.
`es, al­baT, Cer­nen­koa, _ ver ic­no bad­ra­ga da ase iva­rau­
da, _ usa­Tuod dav­wer ma­ga­ze pa­taks~.
mo­ri­ge da­xe­lov­ne­bu­li iyo sa­Sa­ro saq­meeb­Si da xe­li­dan
ar gauS­veb­da Se­saZ­leb­lo­bas, vin­me gae­Tax­si­re­bi­na ka­no­nier
sa­fuZ­vel­ze.
me­ti fiq­ri aRar das­cal­da. ka­ri gai­Ro da sa­mi ka­ci Se­

156
uka­n as­kne­l i brZo­l a maior pu­g a­Co­v i­sa

mo­var­da ya­zar­ma­Si. ori sa­Zi­ne­be­li oTa­xis kars eca, xo­lo


me­sa­mem mib­rjniT miax­vri­ta mo­ri­ge. ja­ris­ka­ce­bad ga­dac­mu­
lebs Se­moh­yvnen tu­sa­Re­bi. isi­ni mi­var­dnen pi­ra­mi­das, SaS­xa­
neb­sa da av­to­ma­tebs dae­pat­ro­nen.
maior­ma pu­ga­Cov­ma, rac Za­li da Ro­ne hqon­da, Sean­gria
ya­zar­mis sa­Zi­ne­be­li oTa­xis ka­ri. sac­vle­bi­sa­ma­ra da fex­SiS­
ve­la meb­rZol­ni ka­ris­ken gaiW­rnen, mag­ram av­to­ma­tis or­ma
jer­ma Wer­Si isi­ni erT ad­gil­ze gaaq­va­va.
_ da­we­qiT, _ gas­ca gan­kar­gu­le­ba pu­ga­Cov­ma da ja­ris­ka­
ce­bi sa­wol­qveS SeZ­vrnen. meav­to­ma­te zRur­blTan id­ga sa­
da­ra­jo­ze.
`bri­ga­da~ auC­qa­reb­lad ga­moew­yo sam­xed­ro for­ma­Si. ima­
ra­geb­dnen pro­duq­tebs, ia­raR­sa da vaz­nebs.
pu­ga­Cov­ma ak­rZa­la rai­me pro­duq­tis wa­Re­ba, gar­da ga­le­
te­bi­sa da So­ko­la­di­sa. sa­ma­gie­rod, ia­ra­Ri da vaz­ne­bi im­de­
ni ai­Res, ram­de­nis ta­re­ba­sac SeZ­leb­dnen.
fer­Sal­ma mxar­ze ga­daig­do Can­Ta pir­ve­li dax­ma­re­bis
af­Tia­qiT.
SeT­qmu­leb­ma Ta­vi isev meom­re­bad ig­rZnes.
maT wi­na­Se ga­da­Wi­mu­li­yo tai­ga _ mag­ram ga­na is uf­ro
sa­Si­ne­li iyo, vid­re, sto­xo­dis Wao­be­bi, fron­tze yof­ni­sas
rom gaev­loT?
tra­sa­ze ma­le ga­vid­nen. gzat­ke­ci­lis pi­ras pu­ga­Cov­ma xe­
li as­wia da sat­vir­To av­to­man­qa­na gaa­Ce­ra.
_ ga­moZ­ve­ri! _ Tqva man da ka­bi­nis ka­ri ga­moa­Ro.
_ me xom...
_ ga­moZ­ve­ri-meT­qi, Sen geub­ne­bi.
So­fe­ri ga­moZ­vra. sa­Wes miuj­da sa­tan­ko ja­re­bis lei­te­
nan­ti gior­ga­Ze. gver­diT pu­ga­Co­vi mo­Tav­sda. da­nar­Ce­ne­bi
Za­ra­Si aZ­vrnen da sat­vir­To av­to­man­qa­na ga­qan­da.
_ aq mgo­ni mo­sax­ve­via.
man­qa­nam Seux­via.
_ fuh, ben­zi­ni gag­vi­Tav­da!..
pu­ga­Cov­ma pa­su­xad Sei­gi­na.

157
var­l am Sa­l a­mo­vi

tai­ga­Si ise Se­vid­nen, ro­gorc wyal­Si yvin­Ta­ven xol­me _


myis­ve Cai­kar­gnen uzar­ma­zar, mdu­ma­re tye­Si. ru­kas ak­vir­
de­bod­nen, rom gaek­vliaT gza sa­nuk­va­ri Ta­vi­suf­le­bi­sa­ken.
gul­da­gul mia­bi­jeb­dnen aqaur ga­sao­car qar­qceul­Si.
xee­bi Crdi­loeT­Si ada­mia­ne­bi­viT mwo­lia­re­ni kvde­bod­
nen. ma­Ti Ro­nie­ri fes­ve­bi hgav­da mta­ce­be­li frin­ve­lis vee­
ba klan­Webs, qvas rom Cas­Wi­de­bod­nen. am gi­gan­tu­ri klan­
We­bi­dan qve­viT, ma­ra­di ga­yi­nu­lo­bis­ken gar­bo­da aTa­so­biT
wvri­li sa­ce­ci-mor­Ci. zaf­xu­lo­biT ga­yi­nu­lo­ba od­nav ukan
ixev­da da gam­dna­ri nia­da­gis yo­vel goj­Si ad­gi­lis da­sa­We­
rad myis­ve SeZ­vre­bo­da ya­vis­fe­ri fes­vi-sa­ce­ci.
xee­bi aq sim­wi­fis asaks aR­wev­dnen ma­Sin, sa­ma­si wli­sa rom
xde­bod­nen da am sust fes­veb­ze day­rdno­bil­ni nel-ne­la aR­
mar­Tav­dnen Ta­vianT mZi­me, Ro­nier sxeuls.
qa­riS­xlis­gan waq­ceu­li xee­bi gu­laR­ma ece­mod­nen da
kvde­bod­nen ga­wo­lil­ni xav­sis rbil­sa da sqel fe­na­ze, kaS­
ka­Sa var­dis­fe­ri an­da mwva­ne fe­ri­sa rom iyo.
swra­fad daiw­yes mza­de­ba Ra­mis ga­sa­Te­vad, SeC­veu­le­bi
iy­vnen om­Si.
oRond aSo­ti da ma­li­ni­ni ve­ra da ver daw­yna­re­bu­liy­
vnen.
_ rao, ra­ze daobT? _ hkiT­xa pu­ga­Cov­ma.
_ ai aSo­ti me­ram­de­ned mim­tki­cebs, ada­mi sa­moT­xi­dan
cei­lon­ze gaa­sax­le­so.
_ ro­gor Tu cei­lon­ze?
_ mah­ma­dia­ne­bi ase am­bo­ben, _ Tqva aSot­ma.
_ Sen rao, Ta­Ta­ri xar?
_ Ta­Ta­ri ara var, mag­ram co­li myavs Ta­Ta­ri.
_ ara­so­des msme­nia, _ Tqva pu­ga­Cov­ma Ri­mi­liT.
_ ai, ai, arc me msme­nia ara­so­des, _ sit­yva ai­ta­ca ma­li­
nin­ma.
_ ge­yo­faT, Zi­lis droa!..
cio­da da co­ta xnis Sem­deg maior pu­ga­Covs gaeR­vi­Za.
sol­da­to­vi ij­da, av­to­ma­ti mux­leb­ze edo da gu­lis­yu­rad

158
uka­n as­kne­l i brZo­l a maior pu­g a­Co­v i­sa

qceu­li­yo. pu­ga­Co­vi gu­laR­ma daw­va, Tva­liT miag­no ca­Si


mo­kia­fe po­la­rul var­skvlavs _ qvei­Tad ma­val­Ta say­va­rel
var­skvlavs. Ta­na­var­skvla­ved­ni aq ise ar iy­vnen gan­la­ge­bu­
li, ro­gorc ev­ro­pa­Si, ru­seT­Si _ var­skvla­via­ni cis ru­ka
od­nav dab­re­ci­li iyo da di­di daT­vis Ta­na­var­skvla­ve­di ho­
ri­zon­tis xa­zis­ken mi­co­cav­da.
tai­ga­Si mkac­ri si­Cu­me su­fev­da. vee­ber­Te­la foT­lo­va­ni
xee­bi er­Ti­meo­ris So­ri-Sor azi­du­liy­vnen ze­viT. tye gaem­
sWva­la im sa­gan­ga­So mdu­ma­re­bas, ro­mel­sac yo­ve­li mo­na­di­
re kar­gad ic­nobs. am­je­rad pu­ga­Co­vi mo­na­wi­le ki ar iyo,
ara­med _ mxe­ci, rom­lis kval­sac eZeb­dnen da tyis mdu­ma­re­
ba sam­gzis sa­gan­ga­Sod eC­ve­ne­bo­da.
pir­vel Ra­mes ata­reb­da, ro­gorc Ta­vi­su­fa­li ada­mia­ni;
Ta­vi­suf­le­bis pir­ve­li Ra­me daud­ga maior pu­ga­Covs _ sa­za­
re­li jvar­cmis gza­ze xan­grZli­vi svlis Sem­deg. iw­va da ix­
se­neb­da, Tu ro­gor daiw­yo is, rac ax­la swra­fad tria­leb­da
mis Tval­win mZaf­rsiu­Je­tia­ni fil­mi­viT. TiT­qos pu­ga­Cov­ma
Tor­me­ti ka­cis cxov­re­bis am­sax­ve­li ki­no­fi­ri sa­ku­Ta­ri xe­
liT ise daat­ria­la, rom yo­vel­dRiu­ri zo­zi­na brun­vis nac­
vlad, mov­le­ne­bi dau­je­re­be­li siC­qa­riT gaf­rin­dnen. da ai,
war­we­rac ga­moC­nda _ fil­mis da­sas­ru­li. isi­ni Tav­su­fal­ni
arian, da iw­ye­ba brZo­la, Ta­ma­Si, cxov­re­ba...
maior pu­ga­Covs gaax­sen­da ger­ma­nu­li la­ge­ri, sai­da­nac
1944 wels ga­moiq­ca. fron­ti uax­lov­de­bo­da qa­laqs. is mu­
Saob­da sat­vir­To av­to­man­qa­nis Sof­rad uS­ve­le­be­li la­ge­
ris Sig­niT da iqau­ro­bis da­la­ge­bis saq­mes em­sa­xu­re­bo­da.
gaax­sen­da, ro­gor gaa­qa­na sat­vir­To av­to­man­qa­na da ga­da­qe­
la er­Tri­gia­ni mav­Tul­xlar­Ti, naC­qa­re­vad Cas­mu­li bo­Ze­
bi sul amog­li­ja. iyo gu­Sag­Ta sro­la, yvi­ri­li, ga­xe­le­bu­
li We­ne­ba man­qa­ni­sa qa­laq­Si sxva­das­xva mi­mar­Tu­le­biT. me­re
mia­to­va man­qa­na, Ram­Ra­mo­biT mih­yve­bo­da gzas fron­ti­sa­ken
da ai, bo­los miad­ga Ta­vi­sia­nebs. ma­Sin­ve mouw­yves da­kiT­xva
sa­gan­ge­bo gan­yo­fi­le­ba­Si. Spio­na­Jis bral­de­ba wau­ye­nes da
ga­na­Ce­nic ga­mou­ta­nes _ pa­tim­ro­ba oc­da­xu­Ti wliT.

159
var­l am Sa­l a­mo­vi

maior pu­ga­Covs gaax­sen­da vla­so­vis emi­sar­Ta vi­zi­te­bi


la­ger­Si. isi­ni mo­diod­nen dam­Seul, qan­cgaw­yve­til, ga­tan­
jul rus ja­ris­ka­ceb­Tan da ukiT­xav­dnen dat­yve­ve­bu­li ru­
si ge­ner­lis `ma­ni­fests~.
_ Tqven­ma xe­li­suf­le­bam di­di xa­nia ua­ri Tqva Tqven­ze.
yo­ve­li tyve _ mo­Ra­la­tea Tqve­ni xe­li­suf­le­bis Tval­Si, _
am­bob­dnen vla­so­ve­le­bi da tyveebs uC­ve­neb­dnen mos­ko­vur
ga­ze­Tebs sa­Ta­na­do brZa­ne­be­bi­Ta da sit­yve­biT. tyveeb­ma es
ad­rec icod­nen. tyui­lad ro­di iyo, rom rus tyveebs ama­
na­Te­bi ar mos­dio­daT. fran­gebs, ame­ri­ke­lebs, in­gli­se­lebs
_ yve­la erov­ne­bis tyveebs mos­dio­daT ama­na­Te­bi, we­ri­le­bi;
maT saT­vis­to­mo­ni Ca­moa­ya­li­bes, er­Tma­neTs me­gob­rob­dnen.
ru­sebs ara­fe­ri gaaC­ndaT, gar­da Sim­Si­li­sa da boR­mi­sa, am­
qvey­nad yve­la­fers rom swvde­bo­da. da arc aris ga­sak­vi­ri,
rom `ru­se­Tis gan­ma­Ta­vi­suf­le­bel ar­mia­Si~ ewe­re­bo­da mra­
va­li tu­sa­Ri sam­xed­ro tyve­Ta ger­ma­nu­li la­ge­re­bi­dan.
maior pu­ga­Covs ara sje­ro­da vla­so­ve­li ofic­re­bi­sa _
ara sje­ro­da ma­nam­de, vid­re ar miaR­wev­da wi­Te­li ar­miis na­
wi­lebs. yve­la­fe­ri, ra­sac vla­so­ve­le­bi am­bob­dnen, mar­Ta­li
ga­mod­ga. xe­li­suf­le­bas aRar sWir­de­bo­da pu­ga­Co­vi. xe­li­
suf­le­bas mi­si eSi­no­da.
me­re iyo tu­saR­Ta va­go­ne­bi gi­so­se­bi­Ta da bad­ra­giT _
mra­val­dRia­ni gza So­reu­li aR­mo­sav­le­Ti­sa­ken, zRva, ge­mis
triu­mi _ da bo­los, uki­du­re­si Crdi­loe­Tis oq­ros sa­ba­
doe­bi... da mSie­ri zam­Ta­ri.
pu­ga­Cov­ma wa­moi­wia da wa­moj­da. sol­da­tov­ma xe­li dauq­
nia. swo­red sol­da­tovs ekuT­vno­da pa­ti­vi am saq­mis daw­ye­
bi­sa, Tum­ca is erT-er­Ti uka­nas­knel­Ta­ga­ni iyo, vinc Caa­bes
SeT­qmu­le­ba­Si. sol­da­to­vi ar Se­Si­ne­bu­la, ar dab­neu­la, Ra­
la­ti gul­Sic ar gauv­lia. yo­CaR, sol­da­tov!
pu­ga­Co­vis fer­xTiT wevs mfri­na­vi, ka­pi­ta­ni xrus­ta­lio­
vi, rom­lis be­di waa­gavs pu­ga­Co­vi­sas. ger­ma­ne­le­bis mier Ca­
mog­de­bu­li TviT­mfri­na­vi, tyveo­ba, Sim­Si­li, gaq­ce­va _ tri­
bu­na­li da la­ge­ri. ai, xrus­ta­lio­vi gver­dze ga­dab­run­da.

160
uka­n as­kne­l i brZo­l a maior pu­g a­Co­v i­sa

er­Ti lo­ya meo­re­ze me­tad gas­wiT­le­bia _ et­yo­ba, dae­bu­


Ja. maio­ri pu­ga­Co­vi, ram­de­ni­me Tvis win, pir­ve­lad xrus­ta­
liovs gaen­do gaq­ce­vis Tao­ba­ze. uT­xra, pa­tim­ris si­coc­
xles sik­vdi­li sjob­so. um­jo­be­sia, rom ia­ra­RiT xel­Si mok­
vde, vid­re Sim­Si­li­Ta da kon­dax­qveS mu­Sao­biT ga­daR­lils
bad­ra­ga­Ta Ceq­meb­qveS amog­xdes su­lio.
xrus­ta­lio­vi­ca da maio­ric saq­mia­ni ada­mia­ne­bi iy­vnen
da is um­ci­re­si San­si, rom­lis gu­lis­Tvi­sac Tor­me­ti ka­cis
si­coc­xle ax­la saf­rTxe­Si Ca­var­da, daw­vri­le­biT iq­na gan­
xi­lu­li da gan­sji­li. geg­mis mi­xed­viT, xelT un­da eg­doT
ae­rod­ro­mi, TviT­mfri­na­vi. ax­lo-max­lo ram­de­ni­me ae­rod­
ro­mi iyo da ai, ax­la isi­ni tai­ga­Si mia­bi­je­ben uax­loe­si ae­
rod­ro­mi­sa­ken.
xrus­ta­lio­vi swo­red is bri­ga­di­ri gax­ldaT, ro­me­lic
ix­mes SeT­qmu­leb­ma dac­vis raz­mze Tav­das­xmis Sem­deg _ pu­
ga­Covs ar sur­da mie­to­ve­bi­na la­ger­Si uax­loe­si me­go­ba­ri.
ai, ager sZi­navs xrus­ta­liovs, mSvi­dad da mag­rad sZi­navs.
gver­diT ki ivaS­Cen­ko uwevs, ia­ra­Ris os­ta­ti, dac­vis re­
vol­ve­re­bi­sa da SaS­xa­ne­bis Se­ke­Te­ba rom eva­le­bo­da. ivaS­
Cen­kom Seit­yo yve­la­fe­ri, rac war­ma­te­bis­Tvis iyo sa­Wi­ro
_ sad ala­gia ia­ra­Ri, vin da ro­dis mo­ri­geobs raz­mSi, sad
aris sab­rZo­lo ma­sa­lis saw­yo­bi. ivaS­Cen­ko _ yo­fi­li mzve­
ra­via.
er­Tma­neTs mih­xu­te­bian da mag­rad sZi­navT le­vic­kis da
ig­na­to­viCs _ ori­ve mfri­na­via, ka­pi­tan xrus­ta­lio­vis am­xa­
na­ge­bi arian.
tan­kist po­lia­kovs ori­ve xe­li ga­dauS­lia me­zo­bel­Ta
zur­geb­ze _ ese­ni arian go­lia­Ti gior­ga­Ze da Tav­mot­vle­
pi­li xu­ma­ra aSo­ti, vi­si gva­ric maiors ga­daa­viw­yda, sa­ni­ta­
ru­li Can­Ta Tav­qveS amou­dia da sZi­navs sa­Sa ma­li­nins. jer
iyo sam­xed­ro fer­Sa­li, me­re _ la­ge­ri­sa, ax­la ki pu­ga­Co­vis
sa­gan­ge­bo jgu­fis sa­ku­Ta­ri fer­Sa­li gam­xda­ra.
pu­ga­Covs gae­Ri­ma. yo­vel maT­gans, al­baT, Ta­vi­se­bu­rad
war­moed­gi­na es gaq­ce­va. mag­ram is ga­re­moe­ba, rom yve­la­

161
var­l am Sa­l a­mo­vi

fe­ri rig­ze mi­dio­da, rom usit­yvod es­mo­daT er­Ti­meo­ri­


sa, pu­ga­Covs mar­too­den Ta­vis si­mar­Tles ro­di um­tki­ceb­
da. yo­vel­ma maT­gan­ma ico­da, rom mov­le­ne­bi vi­Tar­de­ba ise,
ro­gorc sa­Wi­roa. gvyavs me­Tau­rio, gvaqvs mi­za­nio. hyav­daT
sa­ku­Tar Tav­Si dar­wmu­ne­bu­li me­Tau­ri da hqon­daT rTu­
li mi­za­ni. Seia­ra­Re­bul­ni arian da Ta­vi­suf­le­ba moix­ve­Wes.
SeiZ­le­ba dai­Zi­no mSvi­di, ja­ris­ka­cu­li Zi­liT Tun­dac am
ga­yur­sul mkrTa­lia­sam­nis­fer po­la­rul Ra­miT, ro­de­sac
uc­nau­ri, um­zeo Su­qi su­fevs da xeebs Crdi­li dau­kar­gavT.
pu­ga­Co­vi maT Ta­vi­suf­le­bas Seh­pir­da da mii­Res ki­dec
Ta­vi­suf­le­ba. igi maT uZ­Rve­bo­da sik­vdi­li­sa­ken _ isi­ni ar
Seu­Sin­dnen sik­vdils.
`da arc er­Tma ar gag­vca~, fiq­rob­da pu­ga­Co­vi, `bo­lo
dRem­de ara­vin gag­vca~. gan­zra­xu­li gaq­ce­vis am­ba­vi, ra Tqma
un­da, la­ger­Si bev­rma ico­da. gaq­ce­vis msur­ve­lebs xom ram­
de­ni­me Tvis gan­mav­lo­ba­Si ag­ro­veb­dnen. mra­val­ma maT­gan­ma,
vi­sac gu­lax­di­lad dae­la­pa­ra­ka pu­ga­Co­vi, iua­ra gaq­ce­va.
mag­ram arc er­Ti ar ga­var­dni­la da­sa­bez­Reb­lad vax­tze. es
ga­re­moe­ba iw­vev­da pu­ga­Co­vis Se­ri­ge­bas cxov­re­bas­Tan. `yo­
CaR bi­We­bo, yo­CaR bi­We­bo~, _ Cur­Cu­leb­da igi da iRi­me­bo­da.
sa­xel­da­xe­lod Seeq­cnen ga­le­tebs, So­ko­lads. me­re xmaa­
mou­Reb­liv daiZ­rnen. od­nav Se­sam­Cnev bi­liks mih­yve­bod­nen.
_ daT­vi­saa, _ Tqva se­li­va­nov­ma. cim­bi­re­li mo­na­di­re iyo.
pu­ga­Co­vi da xrus­ta­lio­vi avid­nen uRel­te­xil­ze, kar­
tog­ra­fiul sam­fe­xas­Tan Se­Cer­dnen da dur­bin­diT gah­yu­
reb­dnen qve­viT ga­wo­lil or nac­ris­fer zols _ mdi­na­re­sa
da gzat­ke­cils. mdi­na­re Cveu­leb­ri­vad mie­di­ne­bo­da mdi­na­
re­sa­viT, mag­ram gzat­ke­ci­li ram­de­ni­me aTeu­li ki­lo­met­ris
sig­rZe­ze gaev­soT ada­mia­ne­biT dat­vir­Tul sat­vir­To av­to­
man­qa­nebs.
_ al­baT tu­sa­Re­bi arian, _ iva­rau­da xrus­ta­liov­ma.
pu­ga­Co­vi kar­gad daak­vir­da.
_ ara, ja­ris­ka­ce­bi arian. Cven mog­vde­ven. ga­yo­fa mog­vi­
wevs, _ Tqva pu­ga­Cov­ma. _ rva kac­ma zvi­neb­Si gaa­Tios Ra­me.

162
uka­n as­kne­l i brZo­l a maior pu­g a­Co­v i­sa

Cven oT­xni ki ai, am xeo­bas ga­vuy­veT. di­liT dav­brun­de­biT,


Tu­ki yve­la­fe­ri rig­ze iq­ne­ba.
Wa­las gver­di aua­res da na­ka­du­lis ka­la­pot­Si Sea­bi­jes.
droa, ukan gav­brun­de­To.
_ Se­xe­de er­Ti, Zal­ze bev­rni arian. mo­di na­ka­duls av­
yveT ze­viT.
mZi­med sun­Tqav­dnen da swra­fad mih­yve­bod­nen na­ka­du­lis
ka­la­pots maR­la da maR­la. qve­bi xra­Su­ni­Ta da gria­liT
cvio­da qve­viT, swo­red moie­ri­Se­Ta fex­qveS.
le­vic­ki ukan mib­run­da, Sei­gi­na da dae­ca. tyvia pir­da­
pir Tval­Si mox­ved­ro­da.
gior­ga­Ze Se­Cer­da vee­ba lod­Tan, pi­riT gzat­ke­ci­li­sa­ken,
da av­to­ma­tis je­ri miuS­va ja­ris­ka­ceb­ze, rom­le­bic fex­da­
fex moh­yve­bod­nen, mag­ram mxo­lod mci­re xniT Sea­yov­na isi­ni
_ av­to­ma­ti dau­dum­da da SaS­xa­nas­Ra is­ro­da.
xrus­ta­liov­ma da maior­ma pu­ga­Cov­ma moas­wres as­vla ga­
ci­le­biT maR­la, zed uRel­te­xil­ze.
_ Sen wa­di, _ uT­xra maior­ma xrus­ta­liovs, _ co­ta xans
dav­rCe­bi, erT-ors mi­va­sik­vdi­leb.
auC­qa­reb­lad es­ro­da yo­vel ja­ris­kacs, ro­me­lic ki ga­
moC­nde­bo­da.
xrus­ta­lio­vi dab­run­da yvi­ri­liT:
_ mo­dian! _ da dae­ca. di­di lo­dis uka­na mxri­dan mdev­
re­bi mor­bod­nen.
pu­ga­Co­vi mos­wyda ad­gils, es­ro­da mdev­rebs da na­ka­du­
lis viw­ro ka­la­po­tiT Ca­gor­da uRel­te­xi­li­dan. gzad Cae­
Wi­da ti­ri­fis tots, Ta­vi Sei­mag­ra da gan­ze ga­xox­da. qve­bi,
ro­mel­Tac var­dni­sas See­xo, gru­xu­niT eS­ve­bod­nen qve­viT.
pu­ga­Co­vi ug­zod mia­bo­teb­da tai­ga­Si, vid­re ara­qa­Ti
gauw­yde­bo­da.
tyis pi­ras mde­ba­re ve­lo­bi ki gaa­na­Ta mzem da Ti­vis zvi­
neb­Si Ca­ma­lu­leb­ma kar­gad gaar­Cies sam­xed­ro­for­mia­ni fi­
gu­re­bi _ ve­lobs yo­ve­li mxri­dan gars Se­mor­tymod­nen.
_ rao, yve­la­fe­ri ga­Tav­da? _ Tqva ivaS­Cen­kom da iday­vi

163
var­l am Sa­l a­mo­vi

gah­kra xa­Ca­tu­rians.
_ ro­ gor Tu ga­ Tav­da? _ Tqva aSot­ ma, SaS­xa­
na moi­ mar­
jva da dau­miz­na. Cax­max­ma gait­ka­cu­na da ja­ris­ka­ci bi­lik­ze
dae­ca.
im­wam­sve yo­ve­li mxri­dan au­te­xes sro­la zvi­nebs.
ja­ris­ka­ce­bi brZa­ne­bi­sa­mebr ga­var­dnen Wao­bi­dan zvi­ne­bi­
sa­ken. azu­zun­da tyvie­bi, is­mo­da daW­ril­Ta kvne­sa.
Se­te­va moi­ge­ries. ram­de­ni­me daW­ri­li eg­do Wao­bis kol­
bo­xeb­ze.
_ sa­ni­ta­ro, ga­xox­di, _ gan­kar­gu­le­ba gas­ca ro­me­li­Rac
me­Taur­ma.
saa­vad­myo­fo­dan win­da­xe­du­lad wa­moey­va­naT sa­ni­ta­ri
tu­saR­Ta­gan _ iaS­ka ku­Ce­ni, da­sav­leT be­lo­ru­siis mkvid­
ri. pa­ti­ma­ri ku­Ce­ni sit­yvis uT­qme­lad ga­xox­da daW­ri­li­sa­
ken, haer­Si aq­nev­da sa­ni­ta­ris Can­Tas, mag­ram amaod aq­nev­da.
tyvia mxar­Si mox­vda da Sua gza­ze Sea­Ce­ra.
_ hei, ivaS­Cen­ko, sol­da­tov, pu­ga­Cov... dag­vneb­diT, gar­
Se­mor­tymu­li xarT. ve­Rar­sad gag­veq­ce­viT.
_ mo­di, Cai­ba­re ia­ra­Ri, _ zvi­ni­dan gas­Za­xa ivaS­Cen­kom.
da bo­bi­lio­vi, dac­vis uf­ro­si, Waob­Si Wya­pu­niT gaiq­ca
zvi­ne­bi­sa­ken. ro­de­sac bi­li­kis na­xe­va­ri gair­bi­na, ivaS­Cen­kom
es­ro­la da tyviam Sub­li gaux­vri­ta bo­bi­liovs.
_ ji­ga­ri xar, _ Sea­qo sol­da­tov­ma am­xa­na­gi. _ uf­ro­si
xom imi­tom vaJ­ka­cob­da, rom mis­Tvis su­ler­Ti iyo: Cve­ni
gaq­ce­vi­saT­vis an dax­vret­dnen an­da imo­de­nas mius­jid­nen...
aba, ga­mag­rdi!
yo­ve­li mxri­dan is­rod­nen. aka­kan­da mo­ta­ni­li tyviam­
frqve­ve­bi.
sol­da­tov­ma ig­rZno, rom ori­ve fe­xi gau­var­da. me­re
mxar­ze mie­xa­la mok­lu­li ivaS­Cen­kos Ta­vi.
meo­re zvi­ni dum­da.
aTio­de gva­mi eya­ra Waob­Si.
sol­da­to­vi is­ro­da, vid­re ra­Rac ar sdru­zes Tav­Si da
grZno­ba da­kar­ga.

164
uka­n as­kne­l i brZo­l a maior pu­g a­Co­v i­sa

mTe­li ko­li­mis la­ge­re­bis dac­vis uf­ro­sis (oT­xi ko­li­


me­li ge­ner­li­dan erT-er­Ti­sa) ge­ne­ral-maior ar­te­mie­vis
sa­te­le­fo­no gan­kar­gu­le­biT, ni­ko­loz ser­gee­viC brau­de,
cen­tra­lu­ri saa­vad­myo­fos uf­ro­si qi­rur­gi uec­rad ga­moi­
Za­xes li­Ca­nis da­sax­le­ba­Si `oTx fer­Sal­sa, sax­vev ma­sa­la­sa
da in­stru­men­tTan~ er­Tad _ ro­gorc met­yve­leb­da te­le­fo­
nog­ra­ma.
brau­des fu­Wi mkiT­xao­ba ar dauw­yia, sas­wra­fod gaem­za­
da da saa­vad­myo­fos mrav­lis­mnax­ve­li to­na­na­xev­ria­ni sat­
vir­To av­to­man­qa­na daiZ­ra mi­Ti­Te­bu­li mi­mar­Tu­le­biT. mas
gzat­ke­cil­ze ga­nuw­yvet­liv us­wreb­dnen Seia­ra­Re­bu­li ja­
ris­ka­ce­biT ga­We­di­li mZlav­ri `stu­de­be­ke­re­bi~. sul ra­Rac
or­mo­ci ki­lo­met­ri iyo ga­sav­le­li, mag­ram sad­Rac win man­
qa­na­Ta Seg­ro­ve­bis ga­mo xSir-xSi­rad Cer­de­bod­nen, Ta­nac sa­
bu­Tebs yo­vel fe­xis na­bij­ze umow­meb­dnen, da brau­dem mxo­
lod sa­mi saa­Tis Sem­deg miaR­wia da­niS­nu­le­bis ad­gils.
ge­ne­ral-maio­ri ar­te­mie­vi elo­da qi­rurgs ad­gi­lob­ri­
vi la­ge­ris uf­ro­sis bi­na­ze. brau­dec da ar­te­mie­vic Zve­li
ko­li­me­le­bi iy­vnen da bed­ma pir­ve­lad ro­di Seh­ya­ra isi­ni.
_ rao, omia aq Tu ra xde­ba? _ mi­sal­me­bis Sem­deg hkiT­xa
brau­dem ge­ne­rals.
_ omi ar aris, mag­ram pir­ve­li­ve brZo­la­Si oc­dar­va ka­ci
dag­ve­Ru­pa. daW­ril­ni ki, Tqven Tvi­Ton na­xavT, ram­de­ni­caa.
da sa­nam brau­de xe­lebs iban­da kar­Tan Ca­mo­ki­de­bu­li
pir­sa­ba­ni­dan, ge­ne­ral­ma uam­bo tu­saR­Ta gaq­ce­vis Se­sa­xeb.
_ yve­la­fers ajo­beb­da, _ Tqva brau­dem da pa­pi­ross mou­
ki­da, _ rom TviT­mfri­na­ve­bi ga­mo­ge­Za­xaT, ori-sa­mi es­kad­ri­
lia sak­ma­ri­si iq­ne­bo­da. ge­bom­baT da ge­bom­baT... an­da su­lac
ato­mu­ri bom­bi geT­xli­SaT!
_ Tqven xum­ro­bis gu­ne­ba­ze xarT, _ Tqva ge­ne­ral-maior­
ma, _ me ki ra me­xum­re­ba. brZa­ne­bas ve­lo­de­bi. ki­dev ara
uSavs, Tu­ki dac­vi­dan daT­xov­na mak­ma­res, To­rem sa­mar­Tal­Si
rom mim­cen, ras Svre­bi?! yve­la­fe­ri xde­ba am­qvey­nad.
ho, brau­dem ico­da, rom yve­la­fe­ri xde­ba. ram­de­ni­me

165
var­l am Sa­l a­mo­vi

wlis win sa­mi aTa­si ka­ci zam­Tar­Si qvei­Tad gag­zav­nes erT-


er­Ti nav­sad­gu­ri­sa­ken, sa­dac sa­na­pi­ro saw­yo­be­bi qa­riS­xals
gae­nad­gu­re­bi­na. vid­re `eta­pi~ miaR­wev­da iqau­ro­bas, sa­mi
aTa­si ka­ci­dan coc­xa­li dar­Ca sa­ma­si. da sam­mar­Tve­los uf­
ro­sis moad­gi­le, ro­mel­mac xe­li moa­we­ra `eta­pis~ gam­gzav­
re­ba­ze, zva­ra­kad aq­cies da sa­mar­Tal­Si mis­ces.
brau­de, fer­Sleb­Tan er­Tad, sa­Ra­mom­de iReb­da daW­ril­
Ta sxeu­le­bi­dan tyviebs, ake­Teb­da am­pu­ta­ciebs, Sex­ve­vebs.
daW­ril­Ta So­ris iy­vnen mxo­lod dac­vis ja­ris­ka­ce­bi _ am­
den daW­ril­Si arc er­Ti gaq­ceu­li ar Sex­ved­riaT.
meo­re dRes, sa­Ra­mo rom dge­bo­da, isev Ca­moiy­va­nes daW­
ri­le­bi. dac­vis ofic­re­biT gar­Se­mor­tymul­ma or­ma ja­ris­
kac­ma Se­moi­ta­na sa­ka­ce, sa­dac iw­va pir­ve­li da er­Ta­der­
Ti gaq­ceu­li, ro­me­lic ixi­la brau­dem. gaq­ceuls sam­xed­ro
for­ma ec­va da ja­ris­kac­Ta­gan gan­sxvav­de­bo­da mxo­lod gau­
par­sa­vi pi­riT. mas hqon­da cec­xlsas­ro­li ia­ra­RiT mi­ye­ne­bu­
li mo­te­xi­lo­ba ori­ve wvi­vi­sa, mar­cxe­na mxri­sa da Wri­lo­ba
Tav­Si Txe­mis Zvlis da­zia­ne­biT. gaq­ceu­li ug­rZnob­lad iyo.
brau­dem aR­mou­Ci­na pir­ve­li dax­ma­re­ba da, ar­te­mie­vis
brZa­ne­biT, bad­ra­ge­bis Tan­xle­biT waiy­va­na daW­ri­li did
saa­vad­myo­fo­Si, sa­dac moi­po­ve­bo­da sa­Ta­na­do pi­ro­be­bi se­
rio­zu­li ope­ra­cii­saT­vis.
ase dam­Tav­rda yve­la­fe­ri. So­riax­los id­ga bre­zen­tiT
ga­da­xu­ru­li sam­xed­ro sat­vir­To av­to­man­qa­na _ iq eya­ra
mok­lul gaq­ceul­Ta gva­me­bi. gver­diT, meo­re man­qa­na­Si, mok­
lu­li ja­ris­ka­ce­bis gva­me­bi ew­yo.
am ga­mar­jve­bis Sem­deg ar­mia SeiZ­le­ba daeT­xo­vaT ya­zar­
meb­Si, mag­ram ki­dev mra­va­li dRis gan­mav­lo­ba­Si sat­vir­To
av­to­man­qa­ne­bi, zed msxdo­mi ja­ris­ka­ce­bi­TurT, Seus­ve­neb­
liv moZ­raob­dnen win da ukan ori aTas ki­lo­met­ria­ni gzat­
ke­ci­lis yve­la mo­nak­veT­ze.
me­Tor­me­te _ maio­ri pu­ga­Co­vi _ ar­sad Can­da.
sol­da­tovs did­xans mkur­na­lob­dnen da sa­bo­lood gan­
kur­nes _ ra­Ta daex­vri­taT. oRond es iyo er­Ta­der­Ti sa­sik­

166
uka­n as­kne­l i brZo­l a maior pu­g a­Co­v i­sa

vdi­lo ga­na­Ce­ni sa­mo­ci ga­na­Ce­ni­dan _ ai, gaq­ceul­Ta am­de­ni


nac­nob-me­go­ba­ri mox­vda `tri­bu­nal­qveS~. ad­gi­lob­ri­vi la­
ge­ris uf­ross miu­sa­jes aTi we­li. sa­ni­ta­ru­li na­wi­lis uf­
ro­si, eqi­mi po­ta­ni­na sa­sa­mar­Tlom gaa­mar­Tla; da ro­gorc
ki das­rul­da pro­ce­si, man ma­Sin­ve ga­moic­va­la sa­mu­Sao ad­gi­
li. ge­ne­ral-maior ar­te­mievs enam uyiv­la _ Ta­nam­de­bo­bi­dan
mox­sens da dac­vis sam­sa­xu­ri­da­nac sa­mu­da­mod daiT­xo­ves.

........

pu­ga­Co­vi ga­Wir­ve­biT CaZ­vra ga­moq­va­bu­lis viw­ro xa­xa­Si


_ es iyo daT­vis bu­na­gi, sa­zam­Tro bi­na mxe­ci­sa, kar­ga xa­nia
rom mie­to­ve­bi­na da tai­ga­Si daZ­rwo­da. ga­moq­va­bu­lis ked­
leb­sa da fske­ris qveb­ze Tval­Si mog­xvde­bo­da daT­vis bew­
ve­bi.
`ai, ra ma­le mo­Tav­da yve­la­fe­ri, _ fiq­rob­da pu­ga­Co­vi.
_ ZaR­lebs moiy­va­nen da mi­pov­nian. da Se­mip­yro­ben~.
iw­va ga­moq­va­bul­Si da Ta­vi­si cxov­re­ba agon­de­bo­da _ Zne­
li, ma­ma­ka­cu­ri cxov­re­ba, ax­la daT­vis bu­nag­Si rom mTav­
rde­bo­da. gaix­se­na ada­mia­ne­bi, yve­la­ni gaix­se­na, vi­sac pa­tivs
scem­da da vinc uy­var­da _ daw­ye­bu­li mSo­be­li de­di­dan.
gaix­se­na Ta­vi­si sko­lis mas­wav­le­be­li ma­ria iva­nov­na, ro­
mel­sac ec­va xol­me ga­xu­ne­bu­li da gac­ve­Ti­li Sa­vi xa­ver­
diT­Yda­fa­ru­li bam­bis kof­Ta. da ki­dev mra­va­li, mra­va­li
ada­mia­ni gaix­se­na, vinc bed­ma Seax­ved­ra cxov­re­bis gza­ze.
mag­ram yve­la­ze uke­Tes­ni, yve­la­ze Rir­seul­ni ese­ni iy­
vnen _ mi­si Ter­Tme­ti da­Ru­pu­li am­xa­na­gi. ara­vis imaT­gan,
vi­sac ki ic­nob­da, ara­vis ar ga­dau­ta­nia am­de­ni gul­ga­te­xi­
lo­ba, am­de­ni mot­yue­ba, am­de­ni sic­rue da am Crdi­loe­Tis
jo­jo­xeT­Si maT ipo­ves Za­la Ta­vis Tav­Si, rom min­do­bod­nen
pu­ga­Covs da xe­le­bi gaew­vdi­naT Ta­vi­suf­le­bi­sa­ken; da brZo­
la­Si da­xo­ci­liy­vnen. ho, ese­ni iy­vnen sau­ke­Te­so­ni im ada­
mian­Ta­gan, Ta­vis cxov­re­ba­Si rom una­xavs.
pu­ga­Cov­ma mog­li­ja wi­Te­li moc­vi, ro­me­lic ga­moq­va­bu­

167
var­l am Sa­l a­mo­vi

lis Se­sas­vlel­Tan abuC­qe­bu­li­yo qva­ze. Sar­San­de­li ken­


kra, fer­mkrTa­li da da­nao­We­bu­li, Ti­Teb­Si gaus­kda. myis­ve
gai­lo­ka Ti­Te­bi. ga­dam­wi­fe­bu­li ken­kra Tov­lis na­Ju­ri­viT
uge­mu­ri iyo. mi­si qer­qi miek­ra ga­mom­Sral enas.
ho, ese­ni sau­ke­Te­so ada­mia­ne­bi iy­vnen. da aSo­tis gva­ric
gaax­sen­da _ xa­Ca­tu­ria­ni iyo.
maior­ma pu­ga­Cov­ma yve­la­ni gaix­se­na _ er­Ti­meo­ris mi­yo­
le­biT Ter­Tme­ti­ve gaix­se­na _ da yo­vel maT­gans gau­Ri­ma.
me­re pir­Si Cai­do pis­to­le­tis lu­la da Ta­vis si­coc­xle­Si
uka­nas­kne­lad gais­ro­la.

ru­su­li­dan Tar­gmna Ta­maz nat­roS­vil­ma

var­lam Sa­la­mo­vi. am­ba­vi aleq­san­dre Ro­Ro­be­ri­Zi­sa.


ru­su­li­dan Tar­gmna
Ta­maz nat­roS­vil­ma. Tb.: ga­mom­cem­lo­ba `in­te­leq­ti~.
2007.

168
g
gior­g i ba­q a­n i­Z e (1938-1996) dai­ba­da ozur­ge­
Tis raio­nis so­fel Txin­val­Si. 1962 wels Cai­ric­
xa Tbi­li­sis sa­xel­mwi­fo uni­ver­si­te­tis aR­mo­sav­
leT­mcod­neo­bis fa­kul­tet­ze. sxva­das­xva dros
msa­xu­rob­da ga­mom­cem­lo­ba `na­ka­dul­Si“, ki­nos­
tu­dia `qar­Tul fil­mSi“, sa­qar­Tve­los mwe­ral­
Ta kav­Sir­Tan ar­se­bul mxat­vru­li Tar­gma­ni­sa da
li­te­ra­tu­ru­li ur­Tier­To­be­bis mTa­var sa­re­daq­
cio ko­le­gia­Si, Jur­nal `cis­kar­Si“, ga­moir­Ceo­da
uC­veu­lo li­te­ra­tu­ru­li da pi­rov­nu­li ke­Til­
sin­di­sie­re­biT, zneob­ri­vi prin­ci­pe­bi­sad­mi ukom­
pro­mi­so er­Tgu­le­biT, cxov­re­bis araor­di­na­lu­
ri we­siT.
mSo­bel­Ta zrun­va­sa da mfar­ve­lo­bas mok­le­bu­li
bav­Svi sas­ti­ki si­nam­dvi­lis wi­na­Se _ es aris Te­
ma gior­gi ba­qa­ni­Zis moT­xro­bi­sa `or­mo­ci dRe da
or­mo­ci Ra­me~. sa­zo­ga­doe­ba ki ar un­da da­vic­vaT
ase­Ti bav­Sve­bis­gan, pi­ri­qiT, bav­Sve­bi un­da da­vic­
vaT gul­gri­li Tu ag­re­siu­li sa­zo­ga­doe­bi­sa­gan,
gveub­ne­ba av­to­ri da es aris ma­ra­diu­li prob­
le­ma, ro­me­lic arc droi­Ta da arc siv­rciT ar
aris Se­mo­saz­Rvru­li. arc is aris Sem­Txve­vi­Ti,
rom moT­xro­bis mTa­var per­so­naJs hqvia io­bi _
sa­xe­li bib­liu­ri iob mra­val­vne­bu­li­sa. `wa­va ma­
ta­re­be­li da io­bic wai­Rebs am Ca­bin­dul ba­qans,
am cas, am mi­ was, am Ra­ mes...~ _ am fra­ ziT mTav­
rde­ba es STam­beW­da­vi teq­sti, ro­me­lic sas­ti­ki
cxov­re­bis wi­na­Se uqo­ma­god dar­Ce­ni­li sa­so­war­
kve­Ti­li mo­zar­di­sad­mi siy­va­rul­sa da Ta­nag­
rZno­bas aR­Zravs.

169
gior­g i ba­q a­ni­Ze

or­m o­c i dRe da


or­m o­c i Ra­m e
`...miav­li­ne xe­li Se­ni da Sea­xe Zual­Ta mis­Ta da xor­
cTa mis­Ta, uke­Tu pi­ri­Ta­Ra ga­kur­Txos Sen. xo­lo
hrqua ufal­ man eS­mak­sa: aha mig­cem Sen mas, garnaÁ
sul­sa mis­sa eri­de. xo­lo ga­mo­vi­da eS­ma­ki...~

(wig­ni io­bi­sa, Ta­vi b)

_ gad­mo­di! gad­mo­di-meT­qi!.. mainc ver­sad wa­mix­val!


mag­ram io­bi uCum­rad, lan­di­viT ga­dai­pa­ra meo­re mxa­res,
sa­fe­xurs Cae­kon­wia­la, fe­xis wve­ri frTxi­lad dauw­vdi­na
blant, ma­zu­TiT Se­we­bil xvin­Was. mo­ku­zu­li, muS­tad­qceu­li
miZ­vre­bo­da va­go­ne­bis Crdil­Si, dro­dad­ro mxreb­Si Car­gul
Tavs ab­ru­neb­da _ ca­li Tva­liT zve­rav­da bor­ble­bis miR­ma
aria­le­bu­li far­nis mZi­me, yvi­Tel si­naT­les. gu­Sa­gis fe­xe­bis
Crdi­li lian­dag­sa da bor­bleb­Si ix­lar­Te­bo­da, ga­moR­miT Ca­
ri­ge­bul far­Ra­la­la saw­yo­bebs swvde­bo­da, kan­ka­liT da­co­
cav­da Ca­Ra­me­bu­li Ria ka­re­bis ki­de-ki­de... io­bi Se­Cer­da, vee­
ba pul­ma­nis Crdils See­ria, gai­na­ba: Ca­moia­ra gu­Sag­ma; mi­si
na­bi­je­bis xra­Sax­ru­Si Tan­da­Tan yruv­de­bo­da, Tan­da­Tan Sor­
de­bo­da iobs _ mo­qa­na­ve far­nis si­naT­le Ca­lus­ku­me­bul Spa­
leb­ze mnaT bur­bu­Se­le­bad hyri­da Suq­dak­ru­li bor­ble­bis
na­xe­var­wre­xa­zebs, rel­se­bis mor­ka­lur na­wi­bu­rebs... me­re
kvlav Ca­mob­nel­da. Sors xa­muS-xa­muS qSi­nav­da da qsu­tu­neb­da
ara­qaT­gac­li­li, ax­la­xan Se­Ce­re­bu­li or­Tqlma­va­li. vi­Ra­cam
sas­tvens Cah­be­ra da ir­gvliv mo­Za­le­bu­li bne­le­Ti nel-ne­la

171
gior­g i baq­n i­Z e

dai­mux­ta Si­Si­Ta da Zrwol­viT... io­bi va­go­nis wi­na­ba­qan­ze ai­


pa­ra, Ser­ki­nul ke­dels miey­rdno, mie­yi­na. Ti­Toeul Cqams
iWer­da, ga­fa­ci­ce­bu­li ayu­ra­deb­da Ra­mes. grZe­li, mTel ba­
qan­ze ga­daw­var­Tu­li Se­mad­gen­lo­ba suls iT­qvam­da, ofls iS­
rob­da, is­ve­neb­da da ise­Ti wki­pi­ni da tka­ca­ni Ses­dgo­mo­da,
TiT­qos ga­var­va­re­bu­li rki­nis zo­di nel-ne­la civ­de­ba da
uxi­lav bza­re­bad skde­bao.…mar­jvniv da mar­cxniv, zed rki­
nig­zas­Tan mom­dga­ri Cqo­le­bis miR­ma, Ca­Jal­ta­me­bul vel­ze
iw­va Sua­Ra­me. ma­ta­reb­lis Tav­Si xel­far­nia­ni rki­nig­ze­le­bi
bo­ria­lob­dnen, Tan­da­Tan ax­lov­de­bod­nen, Ti­Toeul Rer­ZTan
Cer­de­bod­nen... erT-or­gan fa­ra­nic as­wies, dak­vir­ve­biT moaT­
va­lie­res va­go­ni. san­do ar iyo es mo­Ria­ve­bu­li wi­na­ba­qa­ni _
io­bi fe­xak­re­fiT Cai­pa­ra sa­fe­xur­ze, Cax­ta, ukan gaiq­ca. ux­
mau­rod inac­vleb­da fe­xebs ma­zuT­Si aluf­xul xreS­ze. Se­SiT
amo­sa­yad­le­bu­li Ria ba­qa­ni Sear­Cia, da­bal borts moe­Wi­da,
aZ­vra, ris vai-vag­la­xiT mo­ka­laT­da kuT­xe­Si. ij­da ji­beeb­Si
xe­leb­Ca­yo­fi­li, sul­Tqma­Sek­ru­li, sme­na­ga­max­vi­le­bu­li. es­
mo­da moax­loe­bu­li rki­nig­ze­le­bis nam­Zi­na­re­vi la­pa­ra­ki, na­
bij­Ta blag­vi xra­Su­ni, xel­saw­yo­Ta yru Cxe­re­ba. aha, mo­vid­
nen: borts ze­moT, rki­nig­zis ga­daR­ma, Suq-Crdi­li moev­lo
da wam­sve mos­cil­da Txme­lis wax­ril ken­we­ros, te­leg­ra­fis
ga­kup­rul boZs. iob­ma Ta­vi Cas­wia, su­li Sei­gu­ba, Sei­ka­va la­
vi­web­Tan amob­je­ni­li cax­ca­xi, Jruan­te­lad CaR­va­ra muc­lis­
qve­SeT­Si, gaa­ne­la ga­lig­ve­bul fer­deb­ze. `da­mi­na­xes~, _ gai­
fiq­ra da sa­so­war­kve­Tis sim­Svi­dem mou­fo­na gu­li. ko­Rom
gau­wui­la mar­cxe­na yur­Tan, mag­ram ji­bi­dan xe­li ar amou­Ria,
mxris­Ta­vi­Ra Sea­qa­na. yurs miusv-mous­va, gan­dev­na mwe­ri. rki­
nig­ze­le­bi sul ax­los, borts miR­ma id­gnen: ise­Ti xma ga­mo­vi­
da, TiT­qos Tu­jis Ru­mels kau­Wi mos­des da tka­ca­niT Seu­Res
ka­ri: wu­Tic da, io­bis Tav­TiT wa­mo­yu­de­bul pul­man­ze ga­dai­
nac­vles, ima­sac mo­Sor­dnen, nel-ne­la miw­yda na­bij­Ta Cqa­mi.
iob­ma Sve­biT amoi­sun­Tqa, be­We­bi mouS­va, fe­xe­bi uf­ro mo­xer­
xe­bu­lad gaaw­yo Se­Sis na­po­beb­sa da borts So­ris, moi­ra­xa­Ta.
us­men­da gaw­bi­le­bu­li ko­Ros wyve­til, spi­ra­li­viT dax­veul

172
or­mo­c i dRe da or­mo­ci Ra­m e

bzuils, kan­ka­liT rom da­co­cav­da Ra­mis gril mker­dze, Tan­


da­Tan rom ikar­ge­bo­da gat­ru­nul siv­rce­Si. mer­me ga­mom­tve­
ril pir­Si dam­Zi­me­bu­li ena gas­Zra, qa­fia­ni ner­wyvi moag­ro­va,
Za­li­Za­lad Cay­la­pa da uceb Seig­rZno Sem­pa­li mer­qnis, Ca­xu­
re­bu­li abe­dis, je­rac Tbi­li lian­da­gis su­ni Tu ge­mo, mis­
wvda mSe­neb­lo­bis mtvri­Ta da of­liT ga­zin­zRlu­li Ta­vi­si
spec­xa­la­Tis sim­Za­Rec da ma­Sin­ve wa­mouf­rin­da xsov­na­Si mi­
nav­lu­li Cve­ne­ba: ga­zan­gu­li bi­We­biT da­xun­Zlu­li sa­mi av­to­
man­qa­na mux­ru­We­bis RrWia­li­Ta da saq­Se­ne­bis baT­qa­buT­qiT
eS­ve­ba qa­la­qi­sa­ken, mis­devs pa­pa­na­qe­biT adu­Re­bul Cax­veul-
Ca­ki­dul gzas... Se­ZeZ­vil Ro­beeb­ze abol­qvi­li kom­Sis buC­qe­
bi­dan iW­yi­te­bian da man­qa­nis moax­loe­bis­Ta­na­ve sax­leb­Si Ser­
bian fex­SiS­ve­la, wi­Tel­ka­ba go­go­ne­bi. mdog­vis­fer ca­ze
brdRvia­lebs yviT­lad gaS­xe­fi­li mze... er­Tma­neT­Si ire­va Sa­
vad ga­San­Tu­li fo­la­dis ba­gi­re­bi... mi­dian da mo­dian, er­Tma­
neTs xvde­bian da scil­de­bian, klde­Si miZ­vre­bian da kldi­dan
moZ­vre­bian xo­Woe­bi­viT zo­zi­na va­go­ne­te­bi... ser­da­ser mox­vi­
vis Cxvle­tia qa­ri, moaf­ria­lebs did­ro­van fan­te­lebs, TeTr
wree­bad da na­kaw­re­bad ic­re­ba Ca­lis­fer kldeeb­ze... Tov­li
fo­fi­nobs qa­la­qis Tav­ze, bo­ria­lobs vee­ber­Te­la yom­ral
qvab­Si, efi­ne­ba mo­Ru­Sul qu­Cebs, wve­ba tyviis­fer mdi­na­re­ze,
cvi­va xi­dis moa­ji­re­bi­dan... Tvle­ma wa­moe­pa­ra iobs, Zil­ma Se­
moax­via sif­ri­fa­na, fio­ra qse­li, aam­Ca­ta, aa­tiv­ti­va... Zirs
Cai­xe­da iob­ma, Si­Si­sa­gan SeZ­rul­ma Cai­xe­da Zirs da ixi­la: mo­
qu­ru­xe­bul ri­ye­ze eg­do av­to­mo­bi­lis da­Jan­gu­li Con­Cxi; iq­
ve pir­du­Jia­ni, kbi­leb­Ra­ju­na ka­ci id­ga, ca­li xe­li ga­mo­Sig­
nul man­qa­na­ze edo, meo­re­Ti _ Sub­lze gad­moT­qria­le­bul
sisxls iw­men­dda da, Tva­leb­da­kar­klu­li, xid­ze gad­mo­ja­rul
bi­Webs Seh­bRao­da: `Ce­mia! Ce­mi man­qa­naa!..~ io­bi bi­Web­Si gaZ­vra,
moa­jirs miad­ga, daak­vir­da ga­sis­xlul kacs, uf­ro da uf­ro
daak­vir­da... uceb, sad­Rac Sors da ax­los, uki­de­ga­no da ufe­
ru­li siR­rmee­bi­dan amo­tiv­tiv­da az­ri: `ara, es ax­la ar xde­
ba, es uwin iyo, ax­la siz­mar­Si vxe­dav amas~. da ma­Sin­ve, da­bin­
du­li go­ne­bis erT-er­Tma mRvi­Za­re da mo­da­ra­je kun­Wul­ma

173
gior­g i baq­n i­Z e

Sea­ka­va da gai­sig­rZe­ga­na es cim­ci­ma az­ri, gae­ki­da bin­dSi gak­


ve­sil am sxivs da, ro­ ca xid­ze mo­ ja­rul­ ma bi­ Web­
ma ki ara,
ro­me­li­Rac uxi­lav­ma qo­rom das­We­qa: `se­vo! se­vo! se­vo!~ _
sa­bo­loo ga­mof­xiz­le­ba­mac bnel gvi­rab­Si mim­qro­la­vi ma­ta­
reb­li­dan da­na­xu­li ga­sas­vle­lis cia­li­viT iw­yo gaz­rda da
moax­loe­ba. iob­ma er­Txe­lac dai­na­xa ri­ye _ wa­mo­Se­ni­li qve­bis
set­yva­Si bRa­vi­liT gaq­ceu­li ka­ci, mer­me Tva­le­bi gaa­xi­la,
sa­xe moif­Svni­ta, wa­moi­wia, mii­xed-moi­xe­da: ukac­riel sad­
gurs mkvdru­li si­Cu­me das­wo­lo­da, ga­yur­su­li­yo Ra­me­nas­va­
mi ve­li, rel­sebs dah­yin­vo­da dam­Zi­me­bu­li Se­mad­gen­lo­ba,
haer­Si sig­ri­le gam­jda­ri­yo. iobs SeaJ­rJo­la, Sea­Zag­Za­ga. isev
Caj­da, qu­di yu­reb­ze Ca­moi­wia, xe­le­bi kvlav ji­beeb­Si Cai­yo,
iday­ve­bi fer­deb­ze miik­ra. isev wa­mouq­ro­la ko­Rom, mie­te­va
xan mar­jvni­dan, xan mar­cxni­dan, gas­cil­da, So­riax­los fren­
da, xe­la­xa­li Se­mo­te­vi­saT­vis em­za­de­bo­da. mi­si sab­rZo­lo
zu­zu­nis od­nav Se­sag­rZno­bi TrTol­va iobs sa­xes uken­kav­da;
Cxvle­tis mo­lo­di­nic _ xan aq, xan iq, _ uJ­ria­leb­da Sem­sWva­
lul nak­vTebs... aha, isev gai­wui­la, Raw­vis­Tav­ze miaf­rin­da,
gaa­ba­jij­ga mJa­ve fe­xe­bi, ga­moiw­va­da Sa­Sa­ri, Caa­so da iob­mac
im­wam­sve, ji­bi­dan xe­la­mou­Reb­lad aiq­nia mxris­Ta­vi, Raw­vic
Sea­ge­ba da ko­Ro zed miig­li­sa. em­wa­ra, mag­rad Seaf­xa­na mxars
nak­be­ni, moi­So­ra gaW­yle­ti­li mwe­ris lor­wo da msus­xa­vi sax­
sre­bi, _ mainc ver daia­ma tki­vi­li; isev xe­li amoi­Ro ji­bi­dan,
saC­ve­ne­be­li Ti­Tis wa­moz­rdi­li frCxi­li gar­di­gar­dmo CaaW­
do amo­fue­bul nak­bens da tki­vi­li tki­vi­liT gaa­yu­Ca. mer­me
or­Tqlma­val­ma dai­kiv­la. am yi­va­na, JRria­la Za­xil­ma wax­ve­ta
cis­qve­Se­Ti da ise uki­de­ga­no siv­rce gaam­JRav­na, rom iobs
uec­rad Seu­kum­Sa gu­li mar­too­bi­sa da miu­saf­ro­bis SiS­neul­
ma Seg­rZne­bam. So­reul So­reT­Si ma­Sin­ve wa­mod­ga da ga­da­qan­da
li­lis­fe­ri, gam­zia­ne­bu­li qe­di, gak­rTa bor­cva­ki­dan gad­mo­
Za­bu­li mi­mo­za da io­bis gul­mac uCum­rad Tqva: `de­da, de­da,
de­di­lo~... mag­ram gai­Zag­ra or­Tqlma­va­li, bu­fe­re­bis ja­xa­
ju­xi az­vav­da, da­saw­yis­Si­ve Cay­ruv­da da ay­va­ve­bu­li mi­mo­zac
wam­sve Seeq­sva sa­saf­lao­ze wa­xu­rul ufe­rul siv­rces. isev

174
or­mo­c i dRe da or­mo­ci Ra­m e

ain­To So­reu­li ri­ye, Zun­Zu­liT gaq­ceul­ma kac­ma moi­xe­da,


Ro­ja kbi­le­bi gaael­va, Sa­vi muS­ti mu­qa­riT Se­mar­Ta da gaiq­
nia bnel­Si... gar­bod­nen da ga­mor­bod­nen da­qiC­ma­Ce­bu­li rki­
nig­ze­le­bi, er­Tma­neTs uyiod­nen, far­nebs aq­nev­dnen, stven­
dnen. xra­Sax­ru­SiT Cair­bi­na ka­ra­bi­nian­ma gu­Sag­ma. iob­ma Ta­vi
wa­moh­yo, Tva­li gaa­yo­la: gu­Sa­gi ufar­nod iyo da, sib­ne­le­Si
rom rai­mes ar ga­das­wydo­mo­da, fe­xebs mo­ci­gu­ra­ve­sa­viT miiq­
nev­da... meo­red gai­wia or­Tqlma­val­ma, wi­ni­dan daiZ­ra bu­fe­
re­bis Wa­xa­ni, Ta­vi­dan bo­lom­de tal­Ra­sa­viT Cah­yva mTel Se­
mad­gen­lo­bas da bo­lo va­go­ni­dan Cay­rue­bul eqod wa­mo­vi­da
ukan­ve.…isev gai­Zag­ra or­Tqlma­va­li, zaT­qi­Ta da gria­liT
wa­mo­su­li axa­li tal­Ra sad­Rac Sua va­go­neb­Si Seem­sxvra bo­
lo­dan daZ­rul, Tan­da­Tan mzard eqos da yve­la­fe­ri air-dai­
ria, ga­may­rue­bel grial-JRria­lad iq­ca. bo­los od­nav­ma,
Zliv­sSe­sam­Cnev­ma ga­we­vam uceb moa­wes­ri­ga da Caax­So alia­qo­
Ti da nel-ne­la, ux­mau­rod gas­rial­dnen mZi­me va­go­ne­bi. dro­
dad­ro axa­li da axa­li biZ­gi Tu Sean­jRrev­da am Ta­na­bar
svlas, ak­re­fi­li mux­ru­Wi Tu gaiW­ra­Wu­neb­da da daiq­su­tu­
neb­da, an bu­fe­re­bi Tu SeaJ­Rria­leb­dnen er­Tma­neTs. mTe­li
Se­mad­gen­lo­ba erT na­bijs ah­yva. aS­xuil­dnen gzis­pi­ras gat­
yor­cni­li buC­qe­bi. pi­ra­pi­reb­ze mim­qro­la­vi bor­ble­bis er­
Txmo­va­ni, rbi­li da­ga­du­gi xan sul ax­los, zed io­bis fer­
xTiT rek­da, xa­nac So­reu­li Can­Cqe­ris Sxui­li­viT Cay­ruv­de­
bo­da da am Ta­na­bar­zo­mier, mdo­re mo­nac­vleo­bas Tan­da­Tan
neb­de­bo­da da fexs uw­yob­da io­bis mi­lu­Su­li tvi­ni da ta­ni.
iob­ma mom­Cva­ru­li qu­di mar­jve­na yur­ze Ca­moif­xa­ta, Ta­vi Se­
Sis na­pob­ze mis­do, mar­cxe­na xe­liT brmad mos­Zeb­na xa­la­Tis
sa­ye­lo, amos­wia, Tav­ze gad­moi­ta­ra, qud­Si SeW­muW­na, qu­dic
uf­ro mWid­rod dai­xu­ra, CaT­bun­da am er­Tcic­qna sim­yud­ro­
ve­Si, wyna­rad amoik­ru­tu­na da Zils mi­neb­da. wuT­sac ar gauv­
lia, ara­mi­wie­ri si­naT­liT gas­xi­vos­ne­bul or­Ro­be­Si mia­bi­
jeb­da, aqeT da iqiT, yo­reeb­ze, ay­va­ve­bu­li bro­weu­le­bi gad­
mox­ri­liy­vnen. yo­reeb­zec da mi­wa­zec bro­weu­lis yva­vil­Ta
sif­ri­fa­na fur­cle­bi da ma­Ti­ve alis­fe­ri, dak­bi­lu­li Cen­

175
gior­g i baq­n i­Z e

Coe­bi eya­ra. io­bi yo­res moeb­Rau­Wa, afof­xda, Stoe­bi mis­wi-


mos­wia da wi­Tel­ka­bia­ni go­go­na dai­na­xa. win­da­win ico­da, go­
go­na rom aq ima­le­bo­da da ki­dec mo­Zeb­na. ax­la usit­yvod
uyu­reb­da mis ka­bis kal­Tas, qva­sa­viT wa­mow­ve­til um­wi­far
mux­lis­Ta­vebs, Tu­Tis wve­niT da­la­qa­ve­bul gu­lis­pirs, wri­pa
yels, wen­go­Ti Se­Sa­ve­bul zaf­ra­na tu­Cebs... go­go­na­mac dai­na­
xa io­bi, ma­Sin­ve Sef­rTxial­da, skup-sku­piT gaiq­ca, ga­dair­bi­
na mo­si­naT­le­bu­li ezo, sax­lis bo­kons moe­fa­ra da iqi­dan
iW­yi­te­bo­da. uc­nau­ri Si­Si Seud­ga iobs uec­rad, _ win­da­win
grZnob­da io­bi am SiS­sac...E`da­mi­Wi­res, _ gai­fiq­ra SeZ­rwu­ne­
bul­ma, _ ce­miT mom­klavs ax­la os­ta­ti~. ukan ar mou­xed­nia,
mag­ram ico­da: Sa­vad ga­da­xun­Zlu­li man­qa­na id­ga mis be­Web­
Tan... mob­run­da io­bi, man­qa­ni­sa­ken wa­vi­da. arc bi­Webs um­zer­
da, os­tat­sac ver us­wo­reb­da Tvals, `mom­klavs~, _ fiq­rob­
da... mag­ram os­ta­ti bor­tTan mod­ga, ga­moi­wo­da Wor­flia­ni,
yvi­Tel­bal­nia­ni mar­jve­na, mxar­Si Caav­lo iobs, azi­da maR­la...
mag­ram man­qa­na­ze ki ara, erT pir­ze Se­le­si­li sve­li ked­lis
Zi­ras, agu­ris gro­va­ze ij­da os­ta­ti, na­xe­var­wred Se­mom­sxdar
bi­Webs Tval­win qaf­Cas ut­ria­leb­da da imoZ­Rvre­bo­da:
_ ar ga­ ma­
go­ noT aq de­ da da ma­ ma, Zma da Zmis­ wu­
li... me
Ca­ma­ba­res Tqve­ni Ta­vi, me var Tqve­ni de­dac da ma­mac. ga­mi­
go­nebT, xom kar­gi da pa­tio­sa­ni, ara da... amas xe­davT? xe­li
maqvs bal­Ra­mi!.. aba, Wkua hqna xri­ka­Zem? ga­vi­qe­cio, imas rom
hkiT­xo, ise ki sam dRe­Si moa­Caq­Ca­qa mi­li­ciam. vin ga­ga­tans
Tqven xal­xis qo­ne­bas; mo­ge­ciT, ba­to­no, avan­si: sam-sa­mi Tu­
ma­ni; aqeT ki­dev leib-sa­ba­nio, We­rio, tan­sac­me­lio.. muq­Ti
ggo­niaT? Tqven­ve ga­we­riaT zur­gze. Cven, bi­Zi, le­nin­grad­Si
vuS­vebT da­nom­ril Tev­zebs da foT­Si vi­WerT mer­me Ti­To-
Ti­Tod. ise ki araa, Tqven rom ggo­niaT...
_ io­bi, io­bi gar­bo­da! io­bi! _ er­Txmad ixuv­les uceb bi­
Web­ma.
_ io­bi..
iob­ma ico­da, ar­sa­dac rom ar gaq­ceu­la da Cu­mad Tqva:
_ me ar gav­rbo­di. me... aq var.

176
or­mo­c i dRe da or­mo­ci Ra­m e

mag­ram gvian­Ra iyo. os­ta­ti uk­ve mis­ken mi­dio­da... Tva­


le­ba­nak­ver­cxle­bu­li sa­xe dae­Ri­ra iobs, ver­cxlis kbi­le­biT
ga­mo­We­di­li pi­ri miuax­lov­da.. aha, xe­lic, _ bal­Ra­mi... mag­
ram uceb vi­Ra­cam mu­qa­riT Tqva io­bis zur­gsu­kan:
_ ga­dai­Reb? me Sen geub­ne­bi: ga­dai­Reb?
mii­xed-moi­xe­da iob­ma: Tav­ga­da­xot­ri­li bi­We­bi id­gnen ke­
del­Tan. pa­rik­ma­xers mak­ra­te­li moe­mar­jve­bi­na da iobs uc­
di­da. ia­tak­ze bRu­ja-bRu­jad ido Tmis nak­re­Wi.
_ daj­de­bi? _ isev dai­bu­xu­na xmam zur­gsu­kan. _ ar ges­mis?
Tu sxva­nai­rad gin­da ga­ga­go­no?..
`ro­dis viua­re~, _ sul amis Tqmas la­mob­da io­bi, mag­ram
ve­ra da ver amo­Rer­Ra sit­yva. das­ves, Tmis sak­re­Wi mia­des
mar­jve­na sa­feT­qel­ze, mag­rad mia­Wi­res blag­vi kbi­la­ne­bi...
su­li See­xu­Ta iobs, la­mis sa­feT­qe­li gaus­kda, mag­ram uceb
im uki­de­ga­no da ufe­ru­li siR­rmee­bi­dan isev amo­tiv­tiv­da
xsna: `siz­ma­ria... arc Tmis sak­re­Wi man­qa­naa es... Se­Sa­ze mi­
Zevs Ta­vi...~ sad­Ra­ci­dan ma­Sin­ve ga­moiw­ve­ra TeT­ri si­naT­le,
Sxuil-Sxui­liT Cair­Rva mZi­na­re tvin­Si, Se­qan­da da kvlav
ga­wo­nas­wor­da siv­rce, ga­Ten­da, da ga­bur­sa­le­bul­ma biW­mac
Ta­vi wa­mos­wia. ij­da, Tva­lebs if­Svnet­da, Se­Sis na­pob­ze na­
deb sa­feT­qels brmad izel­da mji­RiT. mer­me sul ga­mof­xiz­
lda, wa­moi­wia, win gai­xe­da: Cab­ne­le­bul xeo­ba­Si gak­lak­ni­li
ma­ta­re­be­li uk­ve nel-ne­la ga­mo­dio­da vel­ze. win, mkveTr
mo­sax­vev­Si, bor­cvsa da borcvs So­ris ga­mow­ve­ri­li mTva­re
ga­fa­ci­ce­biT iT­vli­da va­go­nebs: usis­xlo Su­qi rig­ri­go­biT
xa­tav­da ga­kup­rul ro­no­debs, zon­zro­xa pul­ma­nebs, Ria ba­
qan­ze alan­dul, Sa­li­Teb­Si ga­tot­vil uc­naur man­qa­nebs;
gak­rTnen cis­ter­ne­bi _ si­naT­le mdo­red ga­daev­lo tyviis­
fer zur­gebs da wa­miT aa­lap­la­pa xu­fe­bi­dan Ca­mo­naR­ven­Ti
nav­To­bis ga­la­qu­li ene­bi. mer­me Se­mad­gen­lo­ba gas­wor­da da
mTva­rem gaa­na­Ta bor­tis Crdil­Si mi­WuW­ku­li io­bic _ fir­
fi­ta ni­ka­pi, awu­ru­li mxre­bi, ki­ri­sa da ce­men­tis xsna­riT
da­la­qa­ve­bu­li qu­di, wi­Te­li zon­riT erT-or­gan amo­Tas­mu­li
wa­Ra... Sek­rTa io­bi, moi­kun­ta, mag­ram ma­le­ve mix­vda: ki­dec

177
gior­g i baq­n i­Z e

rom Seem­CniaT, ka­ciS­vi­li ver dai­Wer­da ase Tav­pi­ris­mtvre­


viT mim­qro­lav ma­ta­re­bel­ze. dam­Svid­da, nel-ne­la iqar­veb­da
siz­mris­gan ga­mo­yo­lil zaf­ras. Zi­li wa­moe­pa­re­bo­da _ xi­di
an es­ta­ka­da ifeT­qeb­da bor­bleb­qveS, im­wam­sve Cay­ruv­de­bo­da
da, ukan gat­yor­cni­li, ax­la mo­gu­du­li da Jan­gia­ni rax­ra­
xiT­Ra uyef­da win­gam­sxltar va­go­nebs; xa­nac, er­Tba­Sad moir­
Rveo­da gzis­pi­ra kbo­dee­bis uw­yve­ti ke­de­li, ze­vi­dan Ca­mo­
var­dni­li ro­me­li­me xeo­ba moiq­nev­da da gaS­li­da mklavs, gax­
sni­li siv­rce wam­sve Sex­vrep­da Se­gu­be­bul xmaurs, eqo­sa­viT
gaa­ne­leb­da ze­viT da ze­viT _ mru­me exeb­sa da kar­Cxa­leb­Si,
da xe­lax­la wa­mom­dgar-gam­Tlia­ne­bu­li ked­li­sa da ma­ta­reb­
lis er­Tob­li­vi xvi­vi­li uk­ve Ta­vis­Ta­vad ki ar ar­se­bob­da, _
io­bis vee­ber­Te­la, am Ra­me­sa­viT gaz­rdil da mbru­nav sxeul­
Si qSuo­da TiT­qos. gaS­lil vel­ze xmau­ri Cac­xra, xan­da­xan
Tu gai­wiv­leb­da gzis­pi­ra Wyan­tob­ze cxvir­pir­dan­Txeu­li Ca­
lam­ka­la­mi, an­da eu­lad mdga­ri Txme­la Tu CaiC­xria­leb­da,
TiT­qos gaal­ma­se­bu­li pir­qa­ri wvri­li sa­fan­ti­Taa sav­se da
er­Tba­Sad cxri­lavs foT­leb­so. er­Txans ara­fers fiq­rob­
da io­bi, ij­da da Ta­vi­si sxeu­li­sa Tu ma­ta­reb­lis rit­mul
rwe­vas ayu­ra­deb­da. me­re uceb gaax­sen­da, be­biam rom pir­ve­
lad waiy­va­na ma­mas­Tan... Se­mod­go­ma iyo. va­go­nis sar­kmli­dan
Can­da xeeb­Si ga­mom­krTa­li zRvis viw­ro, cis­fe­ri si­naT­le.
xeebs wel­qve­moT­Ra Ser­Ce­no­da meC­xe­ri, yvi­Te­li fo­To­li..
la­wa­lu­wiT ga­mor­bo­da xe, sar­kmels dau­pir­da­pir­de­bo­da _
qve­mo­Ta to­te­bi­dan er­Tba­Sad wa­moiS­le­bod­nen yvi­Tel-yvi­Te­
li foT­le­bi, fa­ci­fu­ciT See­reod­nen er­Tma­neTs da, da­ce­
re­bul­ni, uceb Cae­qa­ne­bod­nen sad­Rac ukan da qve­viT... sxva
xe mo­var­de­bo­da _ isev wa­mo­for­Txial­de­bod­nen oq­ros­fe­ri
Ci­te­bi, isev ga­dai­kar­ge­bod­nen... gun­di da gun­di fren­da xi­
dan xem­de, xi­dan xem­de.. me­re pal­me­biT ga­xas­xa­se­bul cic­qna
ezo­Si iy­vnen yve­la­ni. be­bia jor­ko­ze mof­la­su­li­yo, kal­Ta­Si
dam­Wkna­ri xe­le­bi Cae­ya­ra, fla­ne­lis­xa­la­Tian faS­fa­Sa qals
epu­tu­ne­bo­da xma­dab­la. iq­ve leR­vis xe­ze mi­baw­ru­li wi­Te­li
yvin­Ci­la da­bar­ba­ceb­da, je­rac gons ver mo­su­li­yo nam­gzav­ri

178
or­mo­c i dRe da or­mo­ci Ra­m e

da na­yan­ya­le­vi, mainc aT­va­lie­reb­da axal ga­re­mos, bo­los yi­


vi­lic moin­do­ma, ta­ni Seam­za­da, mag­ram ver ga­be­da da ukan­ve
Caib­ru­na ui­la­jo Se­mar­Te­ba. ma­mac aq­ve ij­da, nards eTa­ma­Se­
bo­da ka­ris me­zo­bels. ne­ba-ne­ba Ta­ma­Sob­dnen, Tavs iq­cev­dnen.
me­zo­be­li qo­Si­niT ix­re­bo­da nar­dze, uTim­Ti­meb­da mez­Rvau­
ris mai­sur­qveS ga­Tan­Ta­le­bu­li mker­di da Ri­pi. dro­dad­ro
mi­nav­lu­li pa­To­siT das­Wyio­da don­dlod gay­ril ka­maT­lebs.
io­bi ki er­TTa­vad ma­mas Ses­ci­ci­neb­da, siy­va­ru­li da krZa­
lu­le­ba ed­ga Tva­leb­Si, uxa­ro­da mi­si yo­ve­li ga­mo­xed­va, Ti­
Toeul mis sit­yvas iWer­da. ai, ma­mam Tqva: `mov­ka­li ax­la es
ud­Reu­ri~, mer­me ga­daab­nia ka­maT­le­bi, did­xans swo­ni­da uke­
Tes sa­Ta­ma­Sos, Tan xma­dab­la Ri­Ri­neb­da... aha, ro­gorc iq­na
ga­be­da da iyiv­la yvin­Ci­lam. ma­mam iqiT gai­xe­da, mer­me isev
nards daa­Cer­da da TiT­qos gu­lis­ga­reT (ga­sa­Ta­ma­Se­be­li qvi­
dan xe­lic ar au­Ria), si­nam­dvi­le­Si ki ra­Rac­nai­ri da­da­ra­
je­bi­Ta da yal­bi ri­xiT dai­Za­xa: `na­ta­lia, qa­lo, dag­vek­la
es mam­lu­Ca, ha?~ mag­ram pa­su­xi rom ver mii­Ro, ix­ti­ba­ri ar
gai­te­xa da gan­mar­ta; `ga­mog­vay­rua xal­xi ma­gis xli­Cin­ma~. me­
zo­bel­mac ga­xe­da yvin­Ci­las, Rip­ze xe­li Ca­mois­va, Ca­fiq­rda
da Tqva: `kar­gia kar­gi cxov­re­ba~. ra­Rac aew­va iobs gul­Si,
ad­ga io­bi, be­bias­Tan mi­vi­da, ma­mals dauw­yo cqe­ra, gaax­sen­da
so­fe­li da de­dac dai­na­xa: Cais foT­liT ga­ZeZ­gil go­dor­Tan
id­ga, ca­li xe­liT sam­xres eweo­da da wvi­vis miS­ve­lie­biT la­
mob­da god­ris wa­mo­we­vas; bo­los dau­Za­xa: `mo­di, bi­Wo, Se­mad­
gme­vi­ne am skam­ze, sad kur­mu­xeT­Si iyu­re­bi!..~ moiw­yi­na iob­ma,
be­bias­Tan mi­vi­da, mxar­ze mieg­la­su­na da uCur­Cu­la: `wa­vi­deT,
be­bia, Sin~. be­bias su­lac ar gau­go­nia _ vi­Rac xnier­ma qal­ma
er­Tia­nad Se­baf­Tu­li go­go­na Ca­moiy­va­na ki­be­ze da imis mi­
sa­ge­beb­lad ad­ga tus­tu­siT. ako­ca bavSvs, miua­ler­sa, mer­me
io­bi­sa­ken Se­moab­ru­na da wa­mou­biZ­ga: `mi­di, Svi­lo, uc­xo ki
araa, Zmaa Se­ni. mi­di~. go­go­nam pir­Si sa­lo­ki Ti­Ti Cai­do, uyu­
ra da uyu­ra ma­mal­sa da iobs, fe­xi ar wad­ga win. er­Txans ase
id­gnen ori­ve­ni, bo­los, ro­ca uf­ro­seb­ma Tva­li moa­So­res,
go­go­na ga­Ta­mam­da, iob­Tan mi­vi­da, Ti­Tic ga­moi­Ro pi­ri­dan da

179
gior­g i baq­n i­Z e

ama­yad uT­xra:
_ me baR­Si dav­di­var!
io­bi ara­fers am­bob­da, dai­mor­cxva. isev go­go­nam uT­xra:
_ sa­Ta­ma­Soe­bi giC­ve­no? gin­da?
_ ki. _ miu­go iob­ma.
waiy­va­na go­go­nam io­bi, das­va grZel tax­tze miy­ril-moy­
ril sa­Ta­ma­Soeb­Tan, rig­ri­go­biT wa­rud­gi­na yve­la de­do­fa­
la, ciy­ve­bi, Tev­ze­bi, da­Tu­nie­bi... bo­los Ta­ma­Si as­wav­la: ga­
mou­miz­neb­da Ta­vis bun­Cu­la TiTs, bah! _ dai­Za­xeb­da da io­bic
im­wam­sve un­da ga­das­ve­ne­bu­li­yo tax­tze, aqao da mov­kvdio _
Tva­le­bi un­da dae­xu­Wa, go­go­na acoc­de­bo­da tax­tze, ako­ceb­
da iobs er­Txel, or­jer, sam­jer... me­sa­me koc­na­ze iobs Tva­
le­bi un­da gae­xi­la, un­da wa­mom­jda­ri­yo da ekiT­xa:
`vin ga­ma­coc­xla?~ Tva­leb­gab­rwyi­ne­bu­li go­go­nac amas
elo­da, ma­Sin­ve mou­geb­da: `me!~ me­re ro­le­bi ic­vle­bo­da, ax­
la go­go­na im­kvda­ru­neb­da Tavs da me­sa­me koc­na­ze axel­da
isic Tva­lebs... ki­dev did­xans mou­wev­daT Ta­ma­Si, iobs rom
ar ekiT­xa uca­be­dad:
_ baR­Si is­wav­le es?..
_ ara, Cem­ma ma­mi­kom mas­wav­la. xom kar­gi Ta­ma­Sia?
_ kar­gia. _ Tqva iob­ma da uceb Ca­fiq­rda, moiw­yi­na, xo­lo
ro­ca go­go­nam isev ga­mou­miz­na Ti­Ti da `es­ro­la~, aRar waq­
ceu­la, arc Tva­le­bi dau­xu­Wavs; Cu­mad Tqva:
_ aRar min­da me­ti...
da mainc, sa­Ra­mom­de ise SeeT­vis­nen er­Tma­neTs, rom da­Zi­
ne­bis win go­go­nam er­Ti am­ba­vi daa­wia: iob­Tan un­do­da da­wo­
la. ma­mam Tan­xmo­ba Tqva, mag­ram im xnier­ma qal­ma yu­ri ara­vis
aT­xo­va, bavSvs xe­li Cah­ki­da da ti­ril-ti­ri­liT gaar­be­ni­na
ro­me­li­Rac So­reul oTax­Si. is oTa­xi meo­re di­liT­ve aC­ve­na
go­go­nam iobs: erT kuT­xe­Si da sa­wol­qve­Sac man­da­ri­ne­bis oq­
ros­fe­ri xva­vi eya­ra. sa­wol­qveS SeZ­vrnen, miu­CoC­dnen man­da­
ri­nebs, Cum­Cu­mad su­tav­dnen tkbil leb­nebs... ise ga­mab­rueb­
lad fSven­da ba­jaR­lo xva­vi, ise uc­nau­ri, TiT­qos­da cvi­
li­sa da ka­ra­qis su­ni udio­da bav­Svis Tmas, rom iob­ma ve­Rar

180
or­mo­c i dRe da or­mo­ci Ra­m e

moiT­mi­na da gu­lis­fan­cqa­liT Tqva: `me leq­se­bis ga­moT­qma


vi­ci!~ go­go­nas od­na­va­dac ar gah­kvir­ve­bia es am­ba­vi, `mec vi­
ci leq­se­bi, _ Tqva da aTi­ve Ti­Ti uC­ve­na: _ ai, am­de­ni leq­se­bi
vi­ci~...
mi­dio­da da mi­dio­da ma­ta­re­be­li. Sors ilan­de­bo­da Ca­bin­
dul ca­ze gad­Rab­ni­li mTag­re­xi­li. mTag­re­xi­lis wi­nam­Teb­Si
cim­ci­ma si­naT­lee­bi Se­yu­Ju­liy­vnen, tkbil-mwa­re sev­diT um­
Zi­meb­dnen iobs suls. borts miR­ma ze­di­zed mih­qrod­nen xe­Ta
mru­me zroe­bi. Seum­Cnev­lad bru­nav­da dab­lob­ze da­wo­li­li,
aqa-iq mTva­ris Su­qiT Se­nis­lu­li bin­di. Tvlem­da pi­ra­pi­reb­
ze ga­dar­be­ni­li bor­ble­bis rbi­li, rit­mu­li Zig­Zi­gi. iob­sac
nel-ne­la ede­bo­da ru­li... Tva­leb­dab­le­ti­li da mo­Ran­tu­li,
uk­ve gauc­no­bie­reb­lad mo­na­wi­leob­da am abo­le­bu­li ci­sa da
mi­wis er­Tob­liv bo­rial­Si, ise­ve grZnob­da, ro­gor ekar­ge­
bo­da sxeu­li, ro­gor Sual­de­bo­da mi­si Ti­Toeu­li uj­re­di
mo­na­na­ve siv­rcis vee­ba rkal­Si... aha, Zi­lad miq­ceul­ma ubo­
loo sxeul­ma nel-ne­la Sei­wo­va da moad­no es Zig­Zi­ga ma­ta­
re­be­li, es mde­va­ri xmau­ri, es vrce­li dab­lo­bi, es Ra­me _
ga­yur­su­li da Si­Sia­ni...Ga­ha, uxi­la­vi Cve­ne­ba­ni: mod­gnen da
mod­gnen, rkal­ze gad­mo­dian, wa­mie­rad kaS­ka­Se­ben, ima­le­bian,
ub­run­de­bian rkal­smiR­meul bne­leTs... aha, yve­la dau­max­sov­
re­be­li siz­ma­ri _ da­co­ca­ven, pirs ar aCe­nen, mag­ram yve­la
aqaa, rad­gan sul uf­ro da uf­ro ig­rZno­ba maT­gan mo­de­ni­li
amaz­rze­ni Si­Si... da sad­Rac Sig­niT, siv­rcis cen­trSi, yrud
Zgers er­Ta­der­Ti mya­ri wer­ti­li _ Raw­vis­Tav­ze wa­mo­zi­du­li
nak­be­ni we­Ran­de­li ko­Ro­si...…bun­dov­nad grZnobs sxeu­li am
wer­tils, amaod la­mobs Ta­vis­Tav­Si ukuq­ce­va­sa da gan­mtki­ce­
bas, am er­Ta­der­Ti say­rde­nis gar­Se­mo dad­gi­ne­bas (Zirs, da­
bin­du­li dab­lo­bis gul­Si, cxroia­ni­viT cax­ca­xebs da­yur­sul
ba­lax­ze mjdo­mi na­mis bur­Tu­la, Sep­yro­bi­li­viT Ses­ci­ci­nebs
mTva­ris mCxi­bav Tvals, xo­lo de­da­mi­wis mZi­me qve­Se­Ti mTe­li
Za­liT eb­Rau­We­ba cis­ken aRe­ril pa­wa­wa ato­mebs)... aha. si­naT­
lis naf­le­Ti, _ Cae­qa­na qve­viT da qve­viT... aqaa io­bi, mtvris
ko­rian­tel­Si arax­ra­xe­bul be­ton­mrevs um­zers; la­jeb­Si amo­

181
gior­g i baq­n i­Z e

ta­re­bul niC­bis­tars iR­liiT Ca­moy­rdno­bia, ase ze­zeu­lad


wevs da is­ ve­
nebs... da uceb, is­ mis sim­
Re­ra... io­bi aqeT-iqiT
iyu­re­ba, ni­Cabs xels uS­vebs, dgas SeZ­rwu­ne­bu­li, rad­gan
icis: su­lac ar is­mis sim­Re­ra, es sim­Re­ra ro­gor­Rac saer­
Tod aris, ar­se­bobs aq­ve, am ti­xars iqiT, mag­ram ar­ki is­mis...
da iz­rde­ba, ik­run­Cxe­ba Si­Si... mag­ram uceb eZa­xian:
_ iob, dag­va­fa­se er­Ti, aqeT mog­vxe­de!
io­bi mi­dis, ukan-ukan rCe­ba fe­xe­bi. icis: fuls waar­Tme­
ven ax­la...
_ nu ge­Si­nia, os­tat­ma Cve­ni Wi­ri wai­Ro. eqvs saa­Tam­de ver
ad­ge­ba, ma­gis oq­ro xa­sia­Ti rom vi­ci.
_ aha, Zmao, es pu­ri da Zex­vi daur­tyi. mainc muq­Taa: ager
saw­yob­Si ga­dav­Zve­riT, tom­re­bi vna­xeT, ga­giJ­de­bi ise­Ti tom­
re­bia... mam­le­bi xa­tia zed, ki­dev ra­Rac awe­ria saz­Rvar­ga­re­
Tu­lad. sul ri­xin-ri­xi­niT wa­vi­da. ade­qi Tu gin­da, Se­moix­vie
wel­ze er­Ti aTi ca­li, ga­cun­cul­di ba­zar­Si... ga­keT­de­bi Sa­vi
de­da­li­viT: Ti­To­Si Ti­To ma­neTs eg­re­ve mog­ce­men gle­xe­bi.
is ki ara, rigs da­gi­ye­ne­ben, cxvir­pirs daam­tvre­ven er­Tma­
neTs, xom ici ma­ga­Ti am­ba­vi...
_ Senc dauw­ye amas...
_ ded-ma­mis suls vfi­cav, sa­si­Zod min­da es bi­Wi. mom­wons
da ra vqna. aba, Zma­kac, nu ge­ri­de­ba.
_ ver dav­lev...
_ xom giT­xa­ri: sa­si­Zod min­di­xar. ar vxum­rob, Cem­ma mzem.
_ ar vsvam me...…ver dav­lev arays.
_ vai, Sen Ce­mo Ta­vo, arays ver dav­le­vo. ra dros ga­mo­me­
lia Rvi­no, Rvi­no­zea ka­ci naC­ve­vi. dag­vrCa ra­me im qvev­rSi?
_ er­Ti-ori boT­li ro­gor ar iq­ne­ba, Se ka­co.
_ ho­da, ras ma­la­pa­ra­keb, ki­na­Ram Sev­rcxvi am kac­Tan. ga­
vuS­vaT, Tvi­Ton amoi­Ros, me­ti la­za­Ti eq­ne­ba...
_ aba, Zmao, Se­ di er­Ti im saw­ yob­
Si, mar­jvniv, kuT­ xe­
Si...
yuTs gad­moab­ru­neb da qvev­ric iqaa. aba, coc­xlad! ver Tqvi,
ka­co, Rvi­no Tu gin­do­da?
_ ar vsvam... ar vsvam me...

182
or­mo­c i dRe da or­mo­ci Ra­m e

_ kai vin­mea, Cem­ma mzem, fe­xis ga­dad­gma eza­re­ba.


_ maS, ka­co!.. isev me un­da av­dge, gza mi­vas­wav­lo.
_ ar Se­val... aha, ai­ReT: es ori Tum­nia­ni maqvs... er­Ti min­
da... sul ar mrCe­ba me...
_ eg­ re, Se kar­ go ka­co. ai, ase... nu ge­ ri­de­ba, moi­
ta is
meo­rec, xal­xni varT... ai, es sam­ma­ne­Tia­ni, Cai­de ji­be­Si. ara,
ver it­yvi: xal­xis pa­ti­vis­ce­ma nam­dvi­lad icis. amas ver dau­
kar­gav, ar eS­le­ba. aki vTqvi: sa­si­Zod min­da-meT­qi. arc enas
gas­Zravs sad­me. aba, sxva vin­me ad­ge­ba da et­yvis di­req­tors,
ko­men­dants, ki­dev aTas vi­Ra­cas. ra un­da qna: ad­ge un­da Sua­
Ra­mi­sas da miax­rCo pir­sa­xo­ciT... ara, eg naR­di bi­Wia, ar­sad
ar aris wam­svle­li. arc ga­mo­var­Tmev­di am gro­Sebs, mag­ram
yve­la sad­Rac-sad­Rac gak­ri­fes: dur­gle­bi da ka­la­to­ze­bi
kve­reT­Sio, sxve­bi ki­dev _ sad­Rac jan­da­ba­Si da ox­ro­ba­Si,
ro­gor gin­da Ta­vi gai­ta­no, To­rem ra Svi­li... aki avi­ReT es
dip­lo­me­bi _ gag­viS­van; mo­me­ci Ce­mi pas­por­ti da ga­miS­vi, sa­
dac min­da, iq wa­val, Sen ra gin­da. ro­dis aa­naz­Rau­reb amaT
tan­sac­mels da gax­re­kil avanss, ma­nam­de xom gav­giJ­di am qa­
laq­Si. ara, ara var aq gam­Ce­re­be­li...
cax­ca­xebs io­bi, bne­li Si­Si Rviv­de­ba sad­Rac ax­los.. ara,
mo­Za­la­dee­bi­sa ar eSi­nia iobs, sxva Si­Sia eg, sxvag­niT mo­
su­li; aha, Se­mo­dis sxeul­Si, ip­yrobs yve­la asos, Tim­Ti­mebs
mu­cel­Si... bun­dov­nad grZnobs io­bi: ra xa­nia ga­Ce­re­bu­la ma­
ta­re­be­li, ax­la xel­far­nia­ni rki­nig­ze­le­bi Tu gu­Sa­ge­bi uax­
lov­de­bian Ria ba­qans, es­miT bi­Wis kru­su­ni, Cer­de­bian, ayu­ra­
de­ben... da­ban­gul go­ne­ba­Si ay­vi­re­bu­li er­Ta­der­Ti mo­da­ra­je
kun­Wu­li ra xa­nia wel­ze fexs id­gams, mainc ver aZe­vebs dam­
Zi­me­bul bne­leTs... kvlav im pir­tit­vel, beb­ru­lad mom­Wknar
sa­xes xe­davs io­bi. wylian Taf­lis­fer Tva­lebs ki­deeb­Si wir­
plia­ni, Se­wiT­le­bu­li qu­Tu­To mos­Za­le­bia; kbi­leb­Ca­Sa­ve­bu­
li di­di pi­ri nel-ne­la sZravs mom­Ja­ve­bul ba­geebs, ci­vad,
gul­gri­lad am­bobs: `gaa­far­To­ves bo­los moe­da­ni da hai­da
Ce­mi sax­li, tyui­lad eZeb, ras ipo­vi. qu­Tais­Si mog­vces er­
Ti oTa­xi. me mainc ra Sav qvad min­da, ax­la aqa var, ye­lam­de

183
gior­g i baq­n i­Z e

sav­se yve­laf­riT. Ce­mi dai cxov­robs iq, ani­ko, ax­la mgo­ni


mea­Te klas­Si iq­ne­ba. tyui­lia uke­Te­si go­go. ima­ze giT­xa­ri,
waiy­va­ne da gyav­des, Tu gaqvs sax­li da ka­ri... pa­tio­sa­ni ka­
ci min­da me, ar min­da wyal­wa­Re­bu­li~... iZag­re­ba io­bi, ar­yis
su­ni ax­rCobs iobs, un­da wa­mod­go­ma, gaq­ce­va, mag­ram vi­Ra­cam
xe­li gaav­lo, Sea­jan­jRa­ra. ai, um­zers ki­dec, Ro­ja kbi­leb­ze
dor­bli da du­Ji Ca­mos­dis, ga­xeT­qil Sub­lze sis­xli scxia,
uy­vi­ris: `Ce­mia! Ce­mi man­qa­naa!~ aha, ga­da­qan­da siv­rce, Ca­Ra­me­
bu­li mdi­na­ris na­pir­ze aiW­ra mo­Za­xi­li: `se­vo! se­vo! se­vo!..~
gaib­rZo­la iob­ma, wa­mod­go­ma sca­da. ax­los yi­yi­neb­dnen ba­
ya­ye­bi, win qSen­da or­Tqlma­va­li, es mZi­me xe­li ki, sa­ye­lo­Si
rom Caf­re­no­da, da eqa­Ce­bo­da, im ka­ra­bi­nia­ni gu­Sa­gis xe­li
iyo... nel-ne­la gaa­xi­la Tva­li, Ta­vi ai­Ro.
_ aba, amoZ­ve­ri! Cqa­ra, bev­ri ar ma­la­pa­ra­ko! Cqa­ra, Se­ni...
io­bi usit­yvod wa­moi­Zur­wa, bor­tze ga­da­ko­lik­da, Cax­ta
far­ne­biT ga­Su­qe­bu­li baq­nis naf­leT­ze, Ta­vi da­Ru­na. mo­sax­
de­ni mox­da _ dam­Svid­da io­bi; ig­rZno Ta­vi­si usu­su­ro­ba da
tre­lo­ba _ aman daam­Svi­da... arc sce­mes, mxo­lod eg iyo: er­
Tma rki­nig­zel­Ta­gan­ma mklav­Si Caav­lo mar­wu­xi­viT xe­li da
ise Se­fer­Txa, la­mis be­Wi amoug­do.
_ Seg­vik­la am la­wi­ra­kis dev­nam!
meo­rem fa­ra­ni as­wia, sa­xe­Si Sea­na­Ta:
_ zes­ta­fon­Si amo­vi­da. Tavs mo­vik­lav: fe­zeo­dan aris ga­
moq­ceu­li. ga­moi­qe­ci xom?
io­bi xmas ar iReb­da, id­ga moz­Rar­bu­li, Tav­Ca­ki­de­bu­li.
_ mun­ jia es oxe­ ri da ox­ ris Svi­ li! _ Tqva ka­ ra­
bi­
nian­ ma
gu­Sag­ma, _ sam­tre­dia­Si Ca­mov­svaT, mi­li­cias Ca­va­ba­roT. ga­gi­
xa­ria, iq aa­pe­te­lon da acek­von, ician ama­Ti wa­ma­li. waaT­rie,
Sen­Tan aiy­va­ne... raJ­dens ar an­do, imas er­Ti ba­ti rom Caa­ba­
ro, ima­sac ver mouv­lis, isea ga­mo­ben­te­re­bu­li. ga­dah­yva im
Ta­vis kax­pa de­da­kacs...
_ aq ara var? _ jir­ki­viT da­bal­ma da jij­gva rki­nig­zel­
ma ma­ja­Si Caav­lo xe­li iobs, ji­kav-ji­ka­viT gaig­do win, or­
Tqlmav­li­sa­ken waiy­va­na.

184
or­mo­c i dRe da or­mo­ci Ra­m e

or­Tqlma­val­Tan awo­wi­li, pir­Si Ci­bux­gaC­ri­li me­man­qa­ne


id­ga:
_ ga­qa­CeT? _ ikiT­xa yru, xrin­wia­ni xmiT.
_ sam­tre­dia­Si un­da Ca­viy­va­noT.
_ hm... de­dis rZe ar SeS­ro­bia pir­ze.
or­Tqlmav­li Se­maR­le­bul va­kis­ze alan­du­li­yo. iobs
mker­dTan upir­da­pir­de­bo­da qve­da sa­fe­xu­ri. Ror­Rian fer­
dze fe­xi ucur­de­bo­da. xvin­Wa Cxria­liT Cai­Sa­la _ sad­re­na­
Jo ar­xis dam­pal wyal­Si tya­pat­yu­piT inac­vleb­dnen ad­gils
ba­ya­ye­bi.
_ aba, ax­ti ax­la! _ dai­bu­xu­na da­bal­ma, _ coc­xlad! To­rem
ise­Tebs gTxli­Sav, Tir­kmlebs wa­mo­gay­re­vi­neb cxvi­ri­dan!
io­bi sa­xe­lurs moe­Wi­da, ris vai-vag­la­xiT ai­ta­na ta­ni!
_ ra iyo!.. bav­Svia, ve­ra xe­dav? _ gaw­yra me­man­qa­ne; ah­yva
iobs, gver­diT dauj­da. kar­ga xans iyo Cu­mad. qve­viT dar­Ce­
ni­li da­ba­li ra­Ra­cas ukir­ki­teb­da man­qa­nas, qan­Csa­Rebs ara­
ku­neb­da da, Si­ga­da­Sig, ru­su­lad igi­ne­bo­da.
_ ga­moi­pa­re? _ xma­dab­la hkiT­xa me­man­qa­nem iobs; arc ga­
mou­xed­nia. CaS­re­til Ci­buxs fer­Txav­da da Ceq­mis cxvir­ze
ika­ku­neb­da win­wax­ri­li.
_ ho, _ Cu­mad miu­go iob­ma.
_ ax­la saiT ga­gi­we­via... sad un­da wax­vi­de, ne­ta­vi.
da­gu­du­li, naR­vlia­ni xma hqon­da, TiT­qos xma­maR­la fiq­
rob­da.
_ ba­Tum­Si min­do­da, Cas­vla... _ yoy­ma­niT miu­go iob­ma.
_ iq ra, flavs ari­ge­ben?
_ ma­ma­Ce­mi cxov­robs iq.
_ de­da?..
_ de­da ara myavs.
_ mo­gik­vda?
_ ho.
_ ma­ma... RviZ­li ma­maa?
_ ki...
me­man­qa­ne da­dum­da. ij­da ga­yu­Ce­bu­li. mer­me uceb xve­le­ba

185
gior­g i baq­n i­Z e

aut­yda. ma­Sin­ve ti­los par­kSi Se­fu­Tu­li sa­Tu­Tu­ne moi­xel­


Ta, sai­dan­Rac Wad­ra­kis pai­ki ga­moaZ­vri­na; jer saC­ve­ne­be­li
Ti­TiT te­ni­da Ci­buxs, mer­me pai­kiT Ca­bek­na amo­pir­Ta­ve­bu­li
xe­we­wi. gaa­Ca­Ra Ci­bu­xi, ze­di­zed mos­wia, Cai­la­pa­ra­ka:
_ mainc ver mo­va­So­re nax­Si­ris su­ni, oxe­ri.
isev da­dum­da.
io­bi win iyu­re­bo­da. or­Tqlmav­lis kaS­ka­Sa Su­qi uZ­ra­vad
ido lian­da­geb­ze. mo­sax­vev­Si, ga­Cax­Ca­xe­bul fer­dobs meC­xe­
ri buC­qna­ri as­dev­da da Can­da na­li­viT mor­ka­lu­li sa­man­qa­no
gza, TeT­rad Se­feT­qi­li pun­qti­ris sve­te­biT mo­saz­Rvru­li.
uf­ro Sors, Ca­mox­ve­wil fla­tes nek­ne­bi­viT aC­nda kir­qvis
Sree­bi. mer­me si­naT­lis blon­da­fa­re­bu­li bne­le­Ti iw­ye­bo­da.
_ ra­me xe­lo­ba is­wav­le? _ mob­run­da me­man­qa­ne.
_ ki, mle­sa­vi var.
_ Se­giZ­lia mer­me?
_ ce­men­tiT ki. ga­ji mi­Wirs co­ta.
_ ba­Tum­Si ras izam, imu­Sa­veb?
_ aba ra. seq­tem­ber­Si sa­Ra­mos sko­la­Sic Se­val.
_ Sen ici. _ me­man­qa­ne isev da­dum­da. Ca­fiq­re­biT um­zer­da
biWs. iobs Ta­vi Cae­Ru­na, grZnob­da am uZ­rav, mZi­me mze­ras, ek­
leb­ze ij­da, mag­ram ga­reg­nu­lad ara­fers im­Cnev­da. mer­me da
mer­me Tan­da­Tan auw­ria­la su­li am mze­ram, da­tuq­su­li lek­
vi­viT moi­kun­ta, Tva­le­bi aa­xam­xa­ma, gau­be­da­vad axe­da kacs da
SeC­qvif­da: su­lac ar um­zer­da igi, sad­Rac mis Tav­ze­viT iyu­
re­bo­da bnel siv­rce­Si... uZi­ro So­re­Ti­dan mom­zi­ral Tva­
leb­Si sneu­li, moS­li­li tvi­ni Can­da amaz­rze­nad... Se­Sin­da
io­bi, ci­vi JrJo­la moer­Rva sa­feT­qleb­Tan, gaud­na Tmis­Zi­
reb­Si... dai­Za­ba io­bi, da­da­raj­da... aha, me­man­qa­nes nel-ne­la
Ca­mou­var­da da gau­SeS­da qve­da yba, pir­Si gaC­ri­li Ci­bu­xic
mia­viw­yda _ gauc­no­bie­reb­lad aka­veb­da Ro­ja kbi­liT, enis­
wve­riT ato­keb­da nel-ne­la... ga­saq­ce­vad moi­mar­Ta io­bi; Ta­
vic ar gau­to­ke­bia, ise daae­la­ma mar­jve­na Tva­li, daz­ve­ra
ki­de­Si ga­lan­du­li sar­kmlis Rio­bi, sad­Rac mxars ukan gam­
krTa­li xis bne­li ken­we­roc da­lan­da. mer­me ig­rZno, ro­gor

186
or­mo­c i dRe da or­mo­ci Ra­m e

Se­tok­da me­man­qa­ne da Sek­rTa, gau­be­da­vad gaus­wo­ra mze­ra:


_ gaq­ce­va gin­do­da? _ hkiT­xa me­man­qa­nem; wyro­mis na­ta­ma­
lic ar iyo mis xma­Si, TiT­qos mRel­va­re­ba ig­rZno­bo­da.
Ta­vi Ca­Ru­na iob­ma, ij­da ga­su­su­li. mag­ram axal­ma kiT­xvam
gaaog­na:
_ ro­me­li gas­cil­da?.. ma­ma­Se­ni Tu de­da­Se­ni?
_ ma­ma. _ amo­Rer­Ra iob­ma.
_ Ca­si­Ze­bu­lia?
Sve­bis Tbil­ma tal­Reb­ma aaC­qro­la io­bis gu­li:
_ ic­nobT? _ gu­laZ­ge­re­bul­ma ikiT­xa.
_ ara, ar vic­ nob. ise... _ Tva­ le­bi­
dan kvlav ga­ moi­
xe­
da
bnel­ma, sneul­ma tvin­ma. _ nu ge­Si­nia, Ca­giy­van Sens ba­Tum­
Si, ra gax­ da... Sen­xe­
la Svi­ li un­ da myav­des ax­ la me, mag­
ram
ka­ciS­vi­li ar myavs, si­mar­Tle Tu gin­da. co­li myav­da er­Ti
da igic gaiq­ca, ver Se­vew­yveT er­Tma­neTs... Senc ra mo­gar­be­
ni­neb­da, yo­fi­li­ya­vi er­Txans. mer­me Tvi­Ton ga­mo­giS­veb­dnen.
iq­ne­bo­di Sens sax­lSi. xom gaqvs saxl-ka­ri?
_ ki, ba­to­no.
_ pat­ro­nobs vin­me?
_ bi­Za­Ce­mia meur­ved. bi­Za­Ce­mi da bi­co­la­Ce­mi.
_aba, aqeT ra gin­do­da, Se ka­co.
io­bi Ca­fiq­rda, ga­xe­da or­Tqlmav­lis Su­qiT ga­na­Te­bul
gzis mo­nak­veTs, ra­Ra­cas daak­vir­da So­reT­Si, wa­mie­rad da­
lan­da Ca­Sa­ve­bu­li bux­ris­pi­ri, da­bal ma­gi­da­ze dad­gmu­li
lam­pa­ri; so­xa­ne­ze gad­mod­gmu­li, or­Tqlia­ni mWa­diT pir­sav­
se ke­ci... ai, mti­ra­la dvri­nic gax­mian­da: `Wa­me, Svi­lo, Wa­me,
mad­lia Sen Tu ra­mes Se­Wam~.
_ ra vi­ci... _ yoy­ma­niT Tqva iob­ma. _ fil­tve­bis si­sus­te
mqon­da, ori we­li ar miv­lia sko­la­Si. Se­miC­ndnen, ra­me xe­lo­
ba mainc is­wav­leo; raio­ni­da­nac iyo moT­xov­na... geg­miT ori
un­do­daT da ara­vin ar wa­mo­vi­da... me mo­mi­wia...
_ did­xans iya­vi?
_ eq­ vsTvia­ ni swav­la iyo, Tan vmu­ Saob­diT... bo­ los sul
obieq­tze ga­ve­diT.

187
gior­g i baq­n i­Z e

_ Zne­li iyo?
_ mu­Sao­ba ara, xal­xi iyo cu­di. ra vi­ci...
_ hoo... _ Tqva me­man­qa­nem da ga­Cum­da. Ta­vis sa­fiq­rals
fiq­rob­da, mia­viw­yda io­bi. mer­me moi­xe­da da Tan iobs um­zer­
da, Tan mi­nav­lu­li Ci­bu­xis gaR­vi­ve­bas cdi­lob­da Cqar-Cqa­
ri sut­viT. bo­los gaaR­vi­va, ro­gorc iq­na, daar­tya na­fa­zi,
ga­daa­fur­ Txa da uceb Tqva: _ mec Sen­ sa­
viT vi­ ya­
vi... oRond
me ci­xe­Si vi­je­qi. aTa­si ox­ro­ba da ma­ma­ZaR­lo­ba vis­wav­le iq.
di­ di xnis ar ge­ go­no, oc­ daT­ xuT­ me­
ti wlis ka­ ci var da ax­
lac ver var kar­gad. dav­jde­bo­di sax­lSi, mag­ram vi­ci, Wkui­
dan Se­viS­le­bi... Tum­ca, al­baT ma­le mainc da­ma­to­ve­bi­ne­ben
am saq­mes, xom ici: asi Tva­li da yu­ri un­da... _ wa­mod­ga, sad­
Ra­ci­dan er­Ti cic­qna Ce­mo­da­ni ga­moi­Ro, ga­sa­Re­biT gax­sna,
Sig xe­li moa­fa­Tu­ra (su­na­mos sur­ne­li amoiW­ra Ce­mod­ni­dan;
pud­ri­sa da ki­dev ra­Ra­cis mZafr sun­Tan Se­reu­li), gai­ci­na:
_ Ce­mi qa­lic sad­me mag mxa­res iq­ne­ba, zRva uy­var­da Za­lian...
SeiZ­le­ba ki na­xo, iq­ne­ba wa­mo­go­re­bu­li plaJ­ze... cno­ba ar ga­
gi­Wir­de­ba, nu ge­Si­nia, de­vi­viT qa­lia... Ta­nac mar­to ra gaa­
Ce­rebs, eyo­le­ba vin­me... im­wuT­Si­ve mix­vde­bi... _ uceb xma auT­
rTol­da: _ wa­val, bri­ga­dirs mo­ve­la­pa­ra­ke­bi, ar Ca­ga­ba­rebT
sam­tre­dia­Si. Tum­ca... Tu gin­da, Ca­di, SeZ­vre­bi ager tye­Si...
daiZ­vre­ba da, ra un­da Se­mox­to­mas, sul ad­vi­li am­ba­via... aq
ar ga­Cer­de, qve­viT dau­ye­vi... iq­ne­ba ki­dec av­te­xo yvi­ri­li,
mag­ram ar Se­Sin­de, wa­di da wa­di. aba he, mi­xe­de saq­mes.
_ di­di mad­lo­ba. _ uT­xra iob­ma: eSi­no­da am uc­naur kac­
Tan mar­to dar­Ce­na; am sig­rZe ma­ta­re­bel­zec ro­gor ver ga­
mo­na­xav­da ad­gils. fe­xi Cad­ga sa­fe­xur­ze, daa­yu­ra­da: me­man­
qa­nis Ta­na­Sem­we, is Ca­mor­gvi­li rki­nig­ze­li, aRar­sad Can­da,
sa­ma­gie­rod So­riax­los sa­mi Tu oT­xi sxva vi­Rac Sey­ri­li­yo.
er­Ti maT­ga­ni bo­xi xmiT hyve­bo­da ra­Ra­cas, ara­vin ewi­naaR­
mde­ge­bo­da _ mainc skde­bo­da gul­ze...
_ ma­se araa mag, _ gais­ma anaz­dad ma­ta­reb­lis qve­Si­dan, _
So­fer­ma mok­la, Tu gin­da mar­Ta­li.
_ ax­la mas­wav­lis me. _ SeeW­vda bo­xi xma. _ kac­ma ar icis,

188
or­mo­c i dRe da or­mo­ci Ra­m e

vin mok­la...
iob­ma isev ze­viT ad­ga fe­xi, me­man­qa­nes ga­xe­da, Tva­li Seas­
wro: ra­Rac na­rin­jis­fe­ri amoe­Ro Ce­mod­ni­dan, xel­Si eR­vre­
bo­da, ji­be­Si iCur­Tav­da na­ma­le­vad... ma­Sin­ve moa­ri­da Tva­li,
kvlav Cas­vla daa­pi­ra. cxvir­Si eca is we­Ran­de­li sur­ne­li...
rki­nig­ze­lebs ga­xe­da ra­Rac­nai­ri SiS­na­re­vi TrTol­viT
gul­SeZ­rul­ma. moes­ma Ce­mod­nis sa­ke­tis wka­pu­ni, mer­me _ me­
man­qa­nis xma;
_ aba, ra­Ras uc­di, Ca­di nel-ne­la... saaT­ze mets vid­ge­biT
aq, sa­xal­xo un­da Seg­vxvdes. aba, Sen ici, nu ge­Si­nia, ma­ge­ni
az­rze ver mov­len, ise gaZ­vre­bi.
io­bi fe­xak­re­fiT Cai­pa­ra sa­fe­xu­reb­ze, Ca­kon­wial­da, fe­xi
dauw­vdi­na Ror­Rian ferds. sus­ti Sxria­liT Cai­Sa­la xvin­Wa
sad­re­na­Jo ar­xis ma­zu­Tis­fer wyal­Si. gat­ya­pun­da ba­ya­yi. ga­
tok­da le­li. wai­ku­za io­bi, SeZ­vra Cqo­leb­Si, See­ria sib­ne­les.
TxuT­me­tio­de na­bi­jis ga­dad­gmac ver moas­wro, yi­Ji­ni moes­ma
uk­ni­dan. iS­vi­ra fe­xi, gaiq­ca, wa­moe­do ra­Ra­cas, liam­pal­Si
moa­di­na tya­pa­ni. wa­moj­da, gai­na­ba... es­mo­da rki­nig­zel­Ta Za­
xi­li da Sli­gin-Sli­gi­ni, gu­li amo­var­dna­ze hqon­da, sa­xe­zec
la­fi mos­cxe­bo­da _ suls uy­ro­leb­da es sli­pi­na wun­wu­xi.
uZ­ra­vad ij­da, sa­nam rki­nig­zel­Ta fo­ria­qi ar Caw­ynar­da. ax­
la sad­Rac ukan, ma­ta­reb­lis Sua­wel­Tan is­mo­da bra­gab­ru­gi,
stve­na, ga­Za­xil-gad­mo­Za­xi­li. dam­frTxa­li ba­ya­ye­bis uwes­ri­
go yi­yi­nic Cac­xra, uk­ve rig­ri­go­biT yi­yi­neb­dnen sxva­das­xva
xma­ze, TiT­qos amow­meb­dnen, xom yve­la­ni varT, vin­me xom ar
gvak­liao. io­bic dam­Svid­da. er­Txans ki­dev ic­di­da, mer­me pa­
wa­wa ve­lo­bi gaar­Cia mkrTal mTva­rian­Si, ga­moZ­vra Jal­ta­mi­
dan, kur­kan­te­liT ga­da­bu­rul mur­yan­Tan Se­Cer­da. mTva­rem
ga­moi­xe­da Rrub­le­bi­dan, moa­si­naT­la Se­mo­ga­re­ni. gam­kveT­rda
va­kis­ze alan­du­li ma­ta­re­be­li, Su­qi moev­lo cis­ter­nebs. co­
ta xans ki­dev id­ga io­bi, va­go­nebs um­zer­da, ad­gils ir­Cev­da...
mer­me mis­wi-mos­wia Ca­mo­jen­ji­li Stoe­bi, na­bi­ji gad­mod­ga da
gaq­vav­da: awo­wi­li lan­di ga­moe­yo mru­me tevrs, ga­Cer­da si­
naT­le­Si, mze­ra mi­moa­ta­ra, wa­mo­vi­da ve­lo­bis ki­de-ki­de, moax­

189
gior­g i baq­n i­Z e

lov­da, aTiod na­bij­ze Sed­ga... ic­no: me­man­qa­ne iyo... mTva­re


miad­ga mis fer­mkrTal sa­xes, ci­vad mbzi­nav Tva­lebs _ ga­moa­
na­Ta bnel­ma, sneul­ma tvin­ma... SiS­ma Se­Wir­xla io­bis sxeu­li.
`kac­ma ar icis, vin mok­la~... _ gax­mian­da sad­Rac ax­los; SeJ­
rial­dnen mur­ynis foT­le­bi.
_ eli­ko... _ yru, mTrTol­va­re xmiT Tqva uceb kac­ma, _ Se­
vi­deT ager, eli­ko... _ xma Cauw­yda... ga­fa­ci­ce­biT mi­moi­xe­da,
ra­Rac TeT­ri amo­Sa­la ji­bi­dan, ga­dad­ga na­bi­ji, Crdils See­
ria... gu­li auC­qrol­da iobs, cxe­li tal­Ra moas­kda, CaeR­va­ra
mux­leb­Si; Seb­run­da, daoT­xi­li ga­fof­xda Ra­da­Ru­da tev­rSi,
gas­cil­da iqau­ro­bas, ukan moi­xe­da, daa­yu­ra­da. Ca­mi­Cu­mi ar
is­mo­da, mag­ram ra­Rac bne­li da idu­ma­li ltol­va sa­Si­ne­li
Za­liT eweo­da mis suls ukan... igi­ve ltol­va _ gauc­no­bie­re­
bel SiS­Tan, ziz­RTan da sir­cxvil­Tan Se­reu­li _ ima­ve Za­liT
aZe­veb­da, iSo­reb­da... daiZ­ra io­bi, fa­Tur-fa­Tu­riT mi­dio­da,
mit­ya­pu­nob­da aS­mo­re­bul Wyan­tob­Si, miZ­vre­bo­da bar­deb­sa da
la­qa­Seb­Si, Ca­mo­yu­rul Cqo­leb­Si, _ rki­nig­zis gas­wvriv mi­
dio­da... me­re mTva­re Rru­bels mie­fa­ra da sqe­li bin­di Ca­mow­
va. iob­ma xe­lis ce­ce­biT mo­Zeb­na ra­Rac _ mya­ri da mSra­li,
xa­la­Tis kal­TiT Sei­xo­ca ga­la­fu­li sa­xe da xe­le­bi. kar­ga
xans ij­da, sa­nam ar ga­mou­nel­da zaf­ra da bun­do­va­ni gu­lis­
Tqma... mer­me bin­dSi alan­dul va­go­nebs ga­xe­da. jer sa­xal­xo
un­da ga­mo­Ce­ni­li­yo wi­ni­dan. ma­Sin­ve gai­go­neb­da mis ki­vils,
So­reul da­ga­dugs; mie­pa­re­bo­da ro­me­li­me va­gons, uCum­rad
aZ­vre­bo­da... di­liT­ve Ca­vi­do­da Sin. al­baT sat­vir­To­ze ga­
Cer­de­ba, iqi­dan ki _ ra­Ra dar­Ca, ori na­bi­jia... aha, Jan­gis­
frad Se­Re­bi­li me­se­ri, mes­ris miR­ma ga­tot­vi­li leR­vis xe,
pal­me­bis fria­la ken­we­roe­bi, sa­Re­ba­va­Cen­Ci­li rki­nis WiS­ka­
ri... aha, io­bic: WiS­kars miad­ga... Sa­vi sa­ti­nis xa­la­Ti ac­via,
mker­dzec mo­Tal­xu­li su­ra­Ti aqvs mi­ke­re­bu­li... aka­ku­nebs
io­bi, JRria­lebs Jan­gis­fe­ri rki­na... ar is­mis Ca­mi­Cu­mi... me­
zo­be­li mod­ga tri­fo­lia­tis Ro­bes­Tan: isaa, nards rom Ta­
ma­Sob­da... `vin gin­da?~ _ gad­moi­Za­xa, `ege­ni min­da~. _ WiS­kar­ze
mia­Ti­Ta iob­ ma. `ar arian Sin. er­ Ti Tvea, kis­ lo­vod­ skSi wa­

190
or­mo­c i dRe da or­mo­ci Ra­m e

vi­da yve­la. kis­lo­vod­skSi Tu sad­Rac mag mxa­res. ra gin­da,


kar­gia kar­gi cxov­re­ba. Cven ki vix­rCo­biT aq, am du­gu­na sic­
xe­Si. da­We­des sax­li da mous­ves. ase _ Ce­mo kar­go da ke­Ti­lo.
Sen... ra gin­do­da? saq­me gqon­da?~
`ki~. _ es­Ra amoT­qva iob­ma; yel­Si wye­nis gor­ga­li amoaw­
va, Ro­be-Ro­be wa­las­las­da wel­mor­Rveu­li, sa­so­war­kve­Ta uw­
ylav­da guls, iq­ve wa­mo­yu­de­bul daum­Tav­re­bel saxls mia­
Su­ra, Se­var­da, miey­rdno gril ke­dels, atir­da, ga­mos­ca­la
gu­li.
je­rac Sin iq­ne­bian, ax­la­xan daiw­yo iv­ni­si... kai­Za­li droa
jer. yve­la Sin iq­ne­ba. aha, si­naT­le­mac gah­ba­na So­re­Ti _ pa­
wa­wa, Tva­leb­cis­ka­ra sa­xe ga­mob­rwyin­da:
`vin ga­ma­coc­xla?~
`me!~ _ da­re­ka io­bis gul­ma.
na­zi, na­Te­li xa­re­ba Se­moad­ga iobs nel-ne­la. tki­vi­lian­ma
naR­vel­ma mou­sal­bu­na amod. mTva­re ga­mo­coc­da Rrub­le­bi­dan
_ io­bis pi­ris­pir dam­dgar cis­ter­neb­ze Seum­Cnev­lad dag­rov­
da si­ naT­le. `vin ga­ ma­coc­ xla?~ _ isev ikiT­ xa wkria­ la xmam
So­reT­Si, mag­ram io­bi bor­cva­ki­dan gad­mo­Za­bul yva­vi­lo­van
mi­mo­zas xe­dav­da ax­la _ mis­ma gul­ma xma ar gai­Ro. `me~ _ ram­
den­jer­me gax­mian­da sad­Rac ga­res­knel­Si, mag­ram io­bi­sa ar
iyo igi xma... Sek­rTa io­bi, SiS­ma da­mux­ta siv­rce xe­lax­la...
aw­rial­dnen dau­max­sov­re­be­li siz­mre­bi... aha, awo­wi­li lan­di
ga­mo­vi­da mTva­rian ve­lob­ze: usi­naT­lo Tva­le­bi arial­dnen
io­bis el­vis wree­bad gak­ve­sil tvin­Si; aha, mod­gnen wam­wa­meb­
Tan _ bne­leT­ma Se­xe­da iobs... Se­Zag­Zag­dnen foT­le­bi, gai­
lur­sa mi­wa, su­ni auS­va liam­pal­ma. So­riax­los SeS­fo­Te­biT
wa­moi­kut­ku­ta gom­be­Som, xma Caiw­yvi­ta ma­Sin­ve. `kac­ma ar icis,
vin mok­la~... _ idu­ma­li gan­ga­Si moe­do siv­rces... sad­Rac vee­
ba bu­zi mie­ja­xa sar­kmlis mi­nas, gaiW­ra ga­reT; gam­wa­re­bu­li
zria­li wai­Ro ze­cam _ Sors, Sors, Sors... `wmin­dao gior­gi,
da­mi­fa­re~... _Tqva uceb iob­ma da da­zaf­ra Ta­vis­ma­ve xmam,
tan­Si JrJo­la moh­ki­da... sad­Rac ax­los kvlav dai­kut­ku­ta
SeS­fo­Te­bul­ma gom­be­Som da ra­Ra­cam wa­moi­ku­Ta bnel­Si. av­be­

191
gior­g i baq­n i­Z e

di­Ti buy­bu­yi amouS­va Wan­Wrob­ma. yru, gag­rZe­le­bu­li kvne­sa


gad­na Ra­me­Si. xa­xu­ti kun­Zis fos­fo­rul­ma Tva­leb­ma ga­moi­xe­
da yia­me­Ti­dan. moi­buZ­ga io­bi _ vi­Ra­cis Ca­cie­bu­li, mzak­vru­
li mze­ra ig­rZno mis­ma sxeul­ma... Rrma, bne­li sa­ma­la­vi­dan
amo­vi­da eS­ma­keu­li, uCum­rad dad­ga mis ukan... Wao­bis mwva­ne
si­ci­ve aa­coc­da iobs be­Web­ze, vi­Ra­cam erT wam­Si daiT­va­la
mi­si ka­nis yve­la bu­su­si, Sea­xo ga­yi­nu­li xe­li... wa­moiW­ra io­
bi, gaiq­ca Tav­qud­mog­le­ji­li, gaiq­ca va­go­ne­bi­sa­ken. ga­moen­
To ki­vi­lad gam­skda­ri cis­qve­Se­Ti...
(aqeT, aqeT, iob!.. aqa var... aha, gic­ qe­
ri, giw­ vdi xels...
Cem­sken... Cqa­ra, Cqa­ra, Cqa­ra, _ iob!..)
ka­ra­bi­nia­ni gu­Sa­gi ga­moe­yo va­go­nis Crdils, mod­ga Ra­
mis na­pir­Tan, daak­vir­da mTva­ris mkrTal bu­rus­Si Ca­yur­sul
buC­qnars, amoi­Ro sas­tve­ni... ax­la sxvam moir­bi­na Cla­xaC­lu­
xiT, ima­nac da­Za­ba sme­na, gas­Za­xa Ra­mes:
_ ehe­he­he­heeii!
Sed­ga io­bi, ukui­xe­da: SeZ­rwu­ne­bul bne­leTs hki­da Tva­li,
isev win wa­mo­vi­da, Seam­Cnia ori­ve... er­Tma­neT­Si ae­ria Sve­ba da
zaf­ra: SiS­ma gau­qar­va Si­Si. Sua­Si id­ga: aq arc bne­li dab­lo­
bis sun­Tqva Se­za­rav­da, aRarc rki­nig­zel­Ta xe­li mos­wvde­bo­
da... gau­xal­vaT­da Sem­sWva­lu­li be­We­bi, gau­yuC­da daw­yve­ti­li
mye­se­bi, Sve­bis of­li moe­di­na. ayu­ra­deb­da mker­dqveS mfeT­qav
guls, aS­xiv­le­bul sa­feT­qlebs, sus­tma buy­buy­ma mi­moia­ra Si­
ga­ni, Cac­xra ise­ve.
_ ehe­he­he­heeii!.. _ kvlav gax­mian­da Za­xi­li da mur­ynis
foT­le­bi Ca­mox­li­wa nas­rol­ma qvam. gai­na­ba io­bi, moi­kun­ta,
mag­ram me­tad aRar us­ro­liaT, es­Ra Tqva erT-er­Tma maT­gan­ma:
_ is la­wi­ra­ki iq­ne­ba, me­ti vin...
ukan mid­ga ori­ve, va­gon­Ta Crdils See­riv­nen. va­go­nebs
daak­vir­da io­bi _ is uc­nau­ri, Sa­li­Teb­Si gak­ru­li man­qa­ne­bi
da­lan­da; swo­red am va­go­nebs ed­ga ya­rau­li. mer­me rki­nig­zis
gas­wvriv ga­lan­du­li sad­re­na­Jo ar­xi moi­niS­na (ar­xi­dan amo­
Su­Se­bu­li mce­na­reu­lo­ba mTe­li Ta­viT as­ci­le­bo­da gvim­rnars
da muq­ver­cxlis­fer ked­lad ga­mok­rTo­da buC­qeb­Si), ge­zi ai­

192
or­mo­c i dRe da or­mo­ci Ra­m e

Ro da dauy­va va­go­nebs. Zlivs miik­vlev­da gzas Jver­Si. Cas­cda


sa­SiS Ria baq­nebs, ukan moi­to­va ori-sa­mi da­jav­Snu­li pul­ma­
ni, si­min­dis ya­na­Si ga­vi­da. si­min­de­bi wel­ze Zlivs swvde­bo­da,
_ ki­de-ki­de mi­dio­da ami­to­mac. ga­lia ya­na, moaT­va­lie­ra va­
go­ne­bi, wi­na­baq­nia­ni va­go­ni amoar­Cia, Caj­da ma­Ral an­wleb­Si,
na­cec­xlar kun­Zze. an­wlis, gvim­ris, wa­li­kis sun­TqviT yar­da
hae­ri, kun­Zsac ar ga­mo­ne­le­bo­da na­ti­su­sa­li, of­lmo­de­ni­
li ma­ta­reb­li­sa da lian­da­gis su­nic mZaf­rad ig­rZno­bo­da.
daf­le­Til Rrub­leb­Si ga­mow­ve­ri­li mTva­ris Wvir­va­li nis­li
efi­na dab­lobs, Se­mo­ga­re­ni tyvii­sa­gan na­qan­da­kevs hgav­da. va­
go­ne­bis miR­ma, cis er­Ta­derT mow­men­dil ka­ba­don­ze, ci­vad
Jik­Ji­keb­dnen var­skvla­ve­bi _ var­skvla­vebs um­zer­da io­bi...Qa­
ha, mow­yda er­Ti, qve­viT dae­qa­na, zed cis­ter­nis Tav­ze SeaS­ra
ze­cas. Sek­rTa io­bi, cis­ter­nas miaS­ter­da, gons moe­go... Sim­
Sil­ma gaiR­vi­Za Si­gan­Si, dai­yur­yu­la, mi­moia­ra naw­la­ve­bi, isev
ga­yuC­da... Sors, xme­le­Tis ki­de­ze dai­ba­da el­mav­lis mok­le,
stve­na­na­re­vi zu­zu­ni _ dab­lobs Se­moad­ga Za­lo­va­ni man­qa­na;
ga­ve­Se­bu­li moh­qro­da bnel­Si, moaz­ria­leb­da ca­sa da mi­was,
fxrew­da si­Cu­mes. aq jer Ca­mi­Cu­mic ar is­mo­da, mag­ram mi­wam
uk­ve ig­rZno cxra mTas iqiT azav­Te­bu­li xmau­ri: Ta­vi wa­mos­
wies ba­la­xeb­ma, foT­le­bi mi­lag-mo­lag­dnen, mis­wi-mos­wies er­
Tma­ne­Ti, Za­la Cai­ye­nes yun­web­Si; xeeb­ma Seum­Cnev­lad das­wies
ca­li mxa­ri. Sem­zad­dnen mex­Ta­te­xis Se­sax­ved­rad. gu­li auC­
qrol­da iobs, Tbil­ma Si­na­gan­ma cax­cax­ma auv­so ta­ni, moaw­va,
kan­Si gac­ra. wa­mod­ga io­bi, mur­ya­nis Ca­mo­yu­rul tots wae­
ta­na, Ca­moJ­ve­ra fo­To­li, muW­Si moiq­cia, mo­sor­sla, daj­da
ise­ve, ayu­ra­deb­da siv­rces, sa­xes if­Svnet­da, ned­li mur­ynis
nac­nob, mom­wa­ro suns iy­no­sav­da. mkvdru­li si­Cu­me su­fev­da
ir­gvliv _ suls uw­ria­leb­da es mo­da­ra­je, mo­lo­di­niT da­
mux­tu­li du­mi­li. isev Se­qan­da ca­ze var­skvla­vi, isev Cain­
Tqa bne­leT­Si. did­xans um­zer­da io­bi na­var­skvlevs, cis­Tvis
mieS­te­re­bi­na Tva­le­bi. yve­la­fe­ri ga­daa­viw­yda... uzar­ma­za­ri
tal­Ra Seud­ga gul­Si wveT-wve­Tad, gauv­so gu­li na­pi­re­bam­
de: aha, isev ukan ixevs tal­ Ra, na­bij-na­bij Sor­de­ba, sto­

193
gior­g i baq­n i­Z e

vebs uki­de­ga­no si­ca­rie­les da ax­la es si­ca­rie­le iz­rde­ba


usaS­ve­lod... aqaa io­bi, zis am oTax­Si... na­Suad­Re­vis mze mos­
dgo­mia ufar­do sar­kmels, sar­kmlis na­Te­li oT­xkuT­xe­di hxa­
tia ia­tak­ze; di­di, lur­ji bu­zi daf­ri­navs oTax­Si, bzui­liT
ga­di-ga­mo­dis, ga­dauf­rens am na­Tel oT­xkuT­xeds da in­Te­ba
wa­mier el­vad... uc­xo de­da­be­ri da­fa­Tu­robs ked­lis miR­ma,
dax­va­ve­bul jam-Wur­Wels aC­xria­lebs; sar­kmlis qve­mo­Tac
uc­xo ma­ma­ka­ce­bi iZ­le­vian gan­kar­gu­le­bebs, mi­moaqvT ma­gi­de­
bi, ska­me­bi... qve­ya­nam dRes moi­ca­la io­bis­Tvis, yve­la efe­re­
bo­da, yve­la hkvi­rob­da mis did­bi­Wo­bas, mis si­la­ma­zes. ax­la _
yve­la wa­su­la. mainc ar dar­dobs io­bi, arc ti­ris: ara­fe­ric
ar mom­xda­ra, yve­la­fe­ri isev-isea... zis io­bi, bu­zis bo­rials
ayo­lebs Tvals: ro­dis gaif­rens si­naT­lis Cqe­ral­Si, ro­dis
iel­vebs... aha, ga­mo­qan­da, ke­dels See­xa­la, da­re­tian­da, Ca­mo­
var­da ia­tak­ze, kvlav af­rin­da, Seas­kda sar­kmlis mi­nas... aha,
ga­sas­vle­li na­xa, ga­reT gaiW­ra _ gam­wa­re­bu­li zria­liT gae­
ki­da siv­ces... wa­mo­var­da io­bi, ka­rebs eca: ca­rie­lia mo­Tal­
xu­li tax­ti, ara­vi­naa. ai­van­ze gaiW­ra: aR­mar­Tebs Ses­dgo­mia
Sa­vi brbo, ga­dax­ri­la mkbe­na­ra mzei, ga­tia­le­bu­la qve­ya­na,
ka­ciS­vi­li ar dar­Ce­ni­la io­bis RviZ­li, mi­si moy­va­si, mi­si mom­
fe­re­be­li. ab­Rav­lda io­bi, gaiW­ra...
(vai, Ce­mo Svi­ lo, Ce­ mo Zmao, Ce­ mo sis­ xlo da xor­ co _
aqeT, iob, aqeT!..)
mag­ram... wi­Tel­saf­rian ma­gi­das­Tan zis io­bi. uxer­xu­lad
zis ma­ga­ri ska­mis ki­de­ze. ma­gi­dis kuT­xe­Si mdgar wylian gra­
fins ak­vir­de­ba, kacs Tvals ari­debs... su­lac araa uc­xo es
ka­ci, ka­ris me­zo­be­lia, Cais kre­fa­Si mix­ma­re­bia mas io­bi, ab­
re­Su­mis par­kis ga­mox­vew­va­Siac Seh­xi­de­bia, mag­ram aq, am ma­gi­
das­Tan, am sa­Re­ba­vis su­niT ga­je­re­bul oTax­Si ve­ra da ver
dai­bo­xa xma, verc xe­le­bi gai­Ce­ra mux­leb­ze, verc mze­ra gais­
wo­ra...
_ aba, ase, bi­Zi! _ uT­xra kac­ma; wam­dau­wum me­lot Tav­ze
is­vam­da mar­cxe­na xels. _ raa eq­vsi Tve: ara­fe­ri... wax­val da
gzas ewe­vi. sa­fab­ri­ko-sa­qar­xno sko­laa. Zne­li ar iq­ne­ba iq

194
or­mo­c i dRe da or­mo­ci Ra­m e

swav­la. aq mainc vin gyavs pat­ro­ni, es be­bia­Se­nic da­jan­dag­da,


aRa­raa qa­li... uf­ro­so­ba­sac moa­wo­neb Tavs, wax­val da wax­val.
iq­ne­ba bo­los in­Ji­ne­ric ki ga­mox­vi­de _ ar ga­gik­vir­des Sen,
asea. Ca­mox­val da Cven ki viq­ne­biT isev am Cai­Si Cam­xrCva­li.
ya­var­jneb­ze day­rdno­bi­li sqe­li ka­ci ga­moC­nda gver­di­
Ta oTa­xis Ria kar­Si. Wra­Wu­ni­Ta da xvne­SiT wa­mo­vi­da, io­bis
gver­diT daeS­va skam­ze.
_ ki­dev wer leq­sebs? _ hkiT­xa.
_ ki, ba­to­ni. _ dai­mor­cxva iob­ma.
_ nu gauS­veb amas, la­du­Sa, _ Tqva ya­var­jnian­ma, _ qvey­nis
upat­ro­no baR­ne­bi iq­ne­ba moy­ri­li... wax­de­ba bi­Wi.
_ kar­ gi ax­la, nu it­ yvi ma­gas, ra aqvs wa­ sax­de­ni. aba, ra
vqna me, ki­ri­les bi­Wi min­do­da (arc klas­Sia, arc To­xi da ba­
ri un­da) _ Ta­vi moik­la ki­ri­lem, ar qna aras­di­de­biT...
_ agic wa­va sko­la­Si, age­raa pir­ve­li seq­tem­be­ri...
_ su­ler­Ti araa? iqac swav­laa. tyui­lad ara­vin ga­ga­Ce­
rebs dRes, nu ge­Si­nia. mec cod­va var: am di­li­Tac da­mi­re­ka
raion­ma. bav­Svi vi­yo, me av­dge­bo­di da me wa­vi­do­di, ar var da
ra­Rai... ra gin­da, uar­ze araa es ka­ci...
iob­ma mad­lie­ri mze­ra Sea­na­Ta ya­var­jnians, mer­me me­lots
gaus­wo­ra Tva­li:
_ ki wa­val, la­du­Sa bi­Zia, ga­mi­ke­Te sa­bu­Te­bi... wa­val...
(isev aqa var da gim­zer, Zmao... ga­mo­di aw, dro­ze ga­mo­di _
mo­dis is ma­ta­re­be­li... aha, Su­qi moad­ga fer­dobs. gaw­va lian­
dag­ze, aqa­nav­da... ri­ye­sa­viT ga­qaT­qaT­da ba­qa­ni, ga­naT­da qve­
bi, foT­le­bi, ba­la­xe­bi... Se­ni sat­vir­Toc aid­gams ma­le fexs...
Cqa­ra, Cqa­ra, Cqa­ra, _ iob!..)
da­fa­cur­da io­bi, gu­laC­qro­le­bu­li ga­moZ­vra Jve­ri­dan,
Tva­li mia­We­da amor­Ceu­li va­go­nis Zi­ra sa­fe­xurs, da­da­raj­
da... aha, bor­ble­bis miR­ma ci­vi cec­xli moe­ki­da ni­Ja­re­bi­viT
ga­TeT­re­bul ken­Webs _ lian­dag­ze Se­mo­var­da el­ma­va­li, ki­vi­
li­Ta da zria­liT Caiq­ro­la, gai­yo­la va­gon­Ta zva­vi. Ca­moiq­
ca ze­ca, win ga­qan­da, gai­ta­ca io­bi, gai­bur­Ta­va... aha, bo­lo
va­gon­mac Caiq­ro­la, ga­mo­wu­ru­li boT­li­viT mois­ro­la io­bi,

195
gior­g i baq­n i­Z e

daar­Wo ima­ve ad­gi­las, sa­dac id­ga Ta­vi­dan­ve... ki­dev did­xans


Sxuo­da Sor­swa­su­li bo­lo va­go­ni, ki­dev did­xans ar­Rvev­da
da miiT­rev­da io­bis sxeul­Si da­gor­glil xmaurs, ki­dev did­
xans bru­nav­da re­ti... mer­me or­Tqlma­va­lic abuR­rav­da win,
bu­fe­re­bis ja­xa­ju­xi Cah­yva ba­qans, ga­tok­da is aR­Tqmu­li sa­
fe­xu­ri da sul ne­la, sul Seum­Cnev­lad ga­mo­cur­da io­bi­sa­
ken. me­ba­du­ri­viT fex­gad­gmu­li da mxar­dad­re­ki­li elo­da io­
bi sa­fe­xurs... aha, gau­pir­da­pir­da isic. bnels ga­moe­yo io­bi,
dai­Za­ba...
(vai, Ce­mo Zmao, da­gi­na­xa gu­Sag­ma, ga­mor­bis Tva­leb­nak­ver­
cxlia­ni! gi­yi­vis, gim­tu­tebs ded-ma­mis suls, ga­mor­bis.. ca
da mi­wa daiZ­ra, mog­devs, ci­vi klan­We­biT Cag­fre­nia ki­ser­Si!
Ca­mo­gag­de­ben, mi­ga­to­ve­ben am tial sad­gur­ze!)
fac­xa­fuc­xiT aiW­ra io­bi wi­na­ba­qan­ze da gu­Sa­gic moev­lo
sa­fe­xurs. meo­re mxa­res ga­daZ­vra io­bi, Cax­ta, Caf­xo­kial­da
Ca­Ror­Ril va­ki­si­dan. Caa­ta­ra er­Ti va­go­ni, meo­re, me­sa­me...
meoT­xes dau­da­raj­da, mag­ram Ria ba­qa­ni ga­mod­ga, ara­fe­ri
hqon­da xel­mo­sa­Wi­di. aha, mok­le-mok­le, ga­kup­ru­li ro­no­
de­bi Ca­mar­cvles pi­ra­pi­reb­ma. aha, im uc­naur­man­qa­nian­ma Ria
ba­qan­ma Caig­ria­la _ gu­Sa­gis yi­vi­li gae­ki­da bol­qvad gat­
yor­cnil jo­jo­xeTs. aha, cis­ter­na, mag­ram uwi­na­baq­no... ui­
la­jo­bis, gan­wi­ru­lo­bis mdu­Ra­re crem­leb­ma ixuv­les io­bis
sul­Si. id­ga io­bi, ve­ra­fers xe­dav­da: gam­Tlia­ne­bu­li, mro­
ka­vi Crdi­le­bi mih­qrod­nen Tval­win, yrud re­kav­da va­gon­Ta
So­ris gam­krTa­li si­naT­lis rit­mu­li feT­qva... uceb moaw­yda
Tva­lebs na­Te­li: mxar­mar­cxniv uka­nas­kne­li va­go­ni ga­SeS­da
wa­miT da ma­Sin­ve biZ­gnak­ra­vi­viT ga­mo­qan­da. va­go­ni ara, _ sa­
xe­lu­re­bi, Sa­vi sa­xe­lu­re­bi!.. is­ku­pa iob­ma... iR­lia­Si Ca­moi­ca­
la me­xi, yvi­Te­li zig­za­ge­bi Seas­kda Subls, gaib­na nac­ris­fer
siv­rce­Si..
_ Se­ni Wi­ri­me, bi­Zia... bi­Zia!..
_ Ca­di-meT­qi! Ca­ga­We­de ax­la es Ceq­ma... Cqa­ra!..
_ Caag­de, ma­gi­si!.. aik­les qve­ya­na!
_ Se­ni Wi­ri­me, Zia...

196
or­mo­c i dRe da or­mo­ci Ra­m e

aha, Sav­Si­ne­lia­ni ax­ma­xi: nes­to­ze msxvi­li, xa­lia­ni me­


We­Wi; vee­ba pir­Si _ did­ro­va­ni, To­xa kbi­le­bi... aha, rki­nis
xe­li: mklav­Si af­rin­de­ba iobs, ap­ro­wia­lebs, xe­lebs aS­ve­bi­
nebs, iSo­rebs, gu­du­ra­sa­viT ag­debs Zirs. ma­zu­Tian xvin­Was
enar­cxe­ba io­bi, dge­ba, gar­bis gu­la­mo­var­dni­li, mis­devs or
mar­jnis­fer Su­qu­ras, mis­devs... aha, isars ga­daaw­yda, kis­riT
wa­vi­da, mias­kda amo­yi­ra­ve­bul de­da­mi­was _ cec­xli dair­Rva
Ra­me­Si. sas­wau­li: qva-Ror­Ri mox­ve­Wa iob­ma, wa­mod­ga, dgas
mux­leb­mo­cax­ca­xe, qvebs uSens bnel­Si mo­na­na­ve wi­Tel Tva­
lebs, igi­ne­ba io­bi, uS­ve­ri sit­yve­bi amo­dis io­bis pi­ri­dan!..
aha, mo­sax­vevs SeaS­ra er­Ti wi­Te­li Tva­li, mih­yva meo­rec... ax­
la si­ca­rie­lea win. ori lian­da­gi Sez­rdia er­Tma­neTs, Jria­
le­ben Tbi­li rel­se­bi, mkrTa­lad lic­li­ce­ben mom­Tva­ru­li
gan­Ze­le­bi. slu­kun-slu­ku­niT mo­dis io­bi, mji­RiT ixo­cavs
Tva­lebs, koW­lo­biT gad­mo­dis lian­da­gi­dan, Se­dis saw­yo­bis
mo­fia­Te­bul ka­reb­Si, azo­tis Sem­tki­cul xvav­ze jde­ba. gam­
Te­niis Jria­la nef­xva gam­jda­ra haer­Si, Sem­Rva­li azo­tic
ci­via yi­nu­li­viT, mag­ram iw­vis io­bis ka­ni. bnel sa­fiq­rals
fiq­robs io­bi, jo­jo­xe­Ti Rviv­de­ba io­bis gul­Si... aha, dais­ma
gaa­na­Ta pa­wa­wa bor­cvi, ga­mof­rin­da mi­mo­zis yvi­Te­li, sev­dia­
ni to­ti, mag­ram ar igua io­bis tvin­ma, Caaq­ro im­wam­sve; aha,
Tva­leb­cis­ka­ra go­go­na kiT­xu­lobs So­reT­Si: `vin ga­ma­coc­
xla?~ _ igic ma­Sin­ve moi­ci­la io­bis tvin­ma; aha, gak­rTa mo­
qu­ru­xe­bu­li ri­ye, gar­bis kbi­leb­Ra­ju­na ka­ci, miar­be­ni­nebs
ga­sis­xlul Subls, ki­Ji­nebs qo­ro: `se­vo! se­vo! se­vo!~ _ Sav­ma
sa­wa­dis­ma SeaJ­rJo­la io­bis sxeu­li... dai­Za­ba io­bi, mi­mo­dis,
eZebs... aha, vi­Ra­cam mou­Zeb­na da mia­wo­da: `kac­ma ar icis, vin
mok­la~... mor­Ca: am fra­zas eZeb­da io­bis tvi­ni; Tvi­Ton fra­
zas ara, _ sit­yve­bis miR­ma mi­ma­lul ra­Ra­cas, am Ra­me­sa­viT
bnel­sa da sa­Si­nels... ax­la yve­la­fe­ri rig­zea: wa­moe­wia ri­
ye­ze gaq­ceuls, dah­kra muS­ti (`bal­Ra­mi~... _ gaax­sen­da tvins
So­reu­li Si­Si...), waaq­cia (ri­ye­ze ara _ ma­zu­Tian gan­Ze­leb­ze),
ai­Ro qva, wa­moaj­da... ara, araa es se­vo; is RvTis gla­xa se­vo
araa es, es Sav­Si­ne­lia­ni ax­ma­xia, isaa. aha, nes­to­ze wa­moz­

197
rdi­li me­We­Wic, did­ro­va­ni, To­xa kbi­le­bi... ur­tyams io­bi,
gam­wa­re­biT ur­tyams, zei­mobs io­bis gu­li: `xe­li maqvs bal­
Ra­mi... xe­li maqvs bal­Ra­mi... xe­li maqvs bal­Ra­mi...~ ik­lak­ne­ba
io­bis msxver­pli, iT­xovs pa­tie­bas, xria­lebs, Tan­da­Tan civ­
de­ba, iyi­ne­ba...
(di­dia Ce­mi ta­ni _ mainc mtki­va Se­ni sim­Zi­me, iob. dam­na­ya
Sen­ma qvam, Zval-rbi­li da­mi­CeC­qva Sen­ma qvam. wa­vi­qe­ci, vkvde­
bi, Svi­lo... aha, mod­ga ma­ta­re­be­li, is­mis Za­xi­li...…nu wax­val
jer, ga­ma­coc­xle da wa­di mer­me).
ho: mar­Tlac is­mis ma­ta­reb­lis Za­xi­li. es _ sa­xal­xo mox­
vi­vis bnel­Si. nel-ne­la dge­ba io­bi, dgas saw­yo­bis mor­Rveul
ka­reb­Si. iqiT, aR­mo­sav­le­TiT, uk­ve cis fu­Ze Ses­Zra ais­ma.
ho­ri­zon­tze da­jor­gi­li Rrub­lis ki­de­Si nel-ne­la amoi­Ro
mzem pir­ve­li mWle sxi­vi. iw­ye­ba dRe. Sors, er­Ta­der­Ti na­Tu­
ris Su­qiT mos­xi­ve­bu­li baq­nis naf­leT­ze Ti­To-oro­la mgzav­
ric ga­mo­bo­rial­da, dga­nan aR­mo­sav­le­TiT pir­miq­ceu­li.
ma­le lian­dags ga­daiv­lis io­bi, meo­re mxa­res dae­lo­de­ba...
Ca­mod­ge­ba sa­xal­xo, uCum­rad ava io­bi, moi­kun­te­ba sa­fe­xur­ze,
moiz­Rar­be­ba; wa­va ma­ta­re­be­li da io­bic wai­Rebs am Ca­bin­dul
ba­qans, am cas, am mi­was, am Ra­mes...

gior­gi ba­qa­ni­Ze. moT­xro­be­bi.


Tb.: ga­mom­cem­lo­ba `me­ra­ni~. 1974.…
j
jek lon­d o­n i (igi­ve _ jon gri­fit Cei­ni) 1876
wels dai­ba­da san-fran­cis­ko­Si. daw­ye­bi­Ti sko­la
ok­len­dSi daam­Tav­ra. mu­Sao­ba swav­lis pe­riod­
Si­ve daiw­yo. Sem­deg Caa­ba­ra mi­sa­Re­bi ga­moc­de­bi
ka­li­for­niis uni­ver­si­tet­Si, mag­ram usax­sro­bis
ga­mo swav­ la ve­
Rar ga­ nag­
rZo. 1897 wels igi oq­
ros sa­Zieb­lad gaem­gzav­ra alias­ka­ze, sai­da­nac
uSe­de­god dab­run­da er­Ti wlis Sem­deg, Tum­ca
iq mi­Re­bu­li STa­beW­di­le­be­biT uam­ra­vi per­so­na­
Ji Seq­ mna. 1900 wels da­ qor­ win­
da da ori Svi­ li
eyo­la. 1903 wels mia­to­va oja­xi da meo­re co­li
Seir­To. is jer sam­xed­ro ko­res­pon­den­tad mu­
Saob­da, Sem­deg ki Tan­da­Ta­no­biT yve­la­nair sa­
mu­Saos Ta­vi daa­ne­ba da mxo­lod li­te­ra­tu­rul
moR­va­weo­bas eweo­da. jek lon­do­ni glen-elen­Si
gar­daic­va­la 1916 wels mor­fis di­di do­zi­sa­gan,
ra­mac war­moS­va ver­sia, rom Tir­kmlis uk­ma­ri­so­
biT daa­va­de­bul­ma mwe­ral­ma Ta­vi moik­la.
jek lon­do­nis mra­val­ric­xo­van Tzu­le­ba­Ta So­
ris ga­moir­Ce­va `smok be­liu~ _ moT­xro­be­bis kre­
bu­li, ro­mel­sac er­Ti per­so­na­Jis am­be­bi aer­Tia­
nebs. `qa­lis sai­dum­lo~ am kre­bu­lis uka­nas­kne­li
moT­xro­baa, sa­dac gad­mo­ce­mu­lia mTa­va­ri per­
so­na­Jis swraf­va Ta­vi­suf­le­bi­sa­ken. smok be­lium
icis, rom ga­ dar­Ce­
nis San­ si TiT­ qmis ara aqvs,
mag­ram mainc gar­bis, rad­gan tyveo­bas (Tun­dac
kom­for­tuls) Ta­vi­suf­le­ba­Si sik­vdi­li ur­Cev­
nia. av­to­ri mis­Tvis da­ma­xa­sia­Te­be­li os­ta­to­biT
gviam­bobs siy­va­ru­lis, Tav­gan­wir­vi­sa da Ta­vi­
suf­le­bi­sa­ken ltol­vis is­to­rias.

199
jek lon­do­ni

qa­lis sai­d um­l o

_ Sen ra­Rac co­lis Txo­vas aRar Cqa­rob, _ Se­niS­na Sor­


tim, ro­de­sac ram­de­ni­me wu­Tis du­mi­lis Sem­deg sau­ba­ri ga­
naax­la.
smoks pa­su­xi ar gau­cia. mat­ylis sab­nis ki­de­ze ij­da da
Tov­lSi zur­gze ga­daw­ve­nil aw­kav­wka­ve­bul ZaRls Ta­Tebs
usin­jav­da. Sor­tim jo­xis wver­ze Ca­moc­mu­li ox­Si­var­mo­
ki­de­bu­li mo­ka­si­ni cecxls mou­nac­vla da me­go­bars sa­xe­Si
CaaS­ter­da.
_ er­Ti Crdi­loe­Tis cials Se­xe­de, _ ga­nag­rZo man, _ ra
cva­le­ba­dia, gau­ta­ne­li qa­li­viT, Tav­Si rom cxra qa­ri ut­
ria­lebs. Tu qa­li su­le­li ar aris, qa­raf­Su­ta mainc un­da
iyos. me­re­da ro­gor hgva­nan yve­la­ni ka­tebs, pa­ta­re­bi­ca da
di­de­bic, la­ma­ze­bi­ca da ma­xin­je­bic. mag­ram Tu ka­cebs SeuC­
ndnen da Seiy­va­res, ma­Sin gaa­ve­bul af­Treb­sa da dam­Seul
lo­mebs daem­gva­ne­bian xol­me.
isev Sew­yda Sor­tis mo­no­lo­gi. smok­ma Tav­Si Cah­kra xe­li

201
jek lon­d o­n i

ZaRls, ro­ca man kbe­na dau­pi­ra, da isev mis da­Je­Jil da ga­


sis­xlia­ne­bul Ta­Tebs dauw­yo kir­ki­ti.
_ fuh! _ xe­lax­la gaa­ba Sor­tim, _ rom mo­vin­do­mo, ga­na
mar­Tla ver viT­xov cols? iq­neb Za­li­Tac Se­moe­Ce­Ce­bi­naT
qa­li, dro­ze rom ar meS­ve­la Ta­vis­Tvis. smok, aRar mkiT­xav,
ram ga­da­gar­Ci­na-Tqo? ram da qa­ri­viT sir­bil­ma. main­te­re­
seb­da, ro­me­li ka­bia­ni da­me­weo­da. smok­ma ZaR­li gauS­va da
cec­xlTan mi­fic­xe­bul jo­xeb­ze wa­mo­ge­bul Ta­vis mo­ka­si­
nebs miub­run­da.
_ xval mTe­li dRe mo­ka­si­ne­bi un­da vke­roT ZaR­le­bis­
Tvis, _ ga­daW­riT Tqva man, _ To­rem mTlad dae­Je­JaT fe­xe­bi.
_ gza mainc un­da gan­vag­rZoT, _ Seub­ru­na sit­yva Sor­tim,
_ ukan da­sab­ru­neb­lad saW­me­lic ar gve­yo­fa. Tu am dReeb­Si
ir­mebs an TeTr in­die­lebs ar ga­da­ve­ya­reT, ma­Sin ZaR­lebs
da­vuw­yebT Wa­mas da maT da­Je­Jil fe­xeb­sac Ca­vax­ra­mu­nebT.
ne­tav TeT­ri in­die­le­bi vin­mes Tu una­xavs? an ra­nai­ri TeT­
ri un­da iyos in­die­li? ma­Sin mo­di da Sav­ka­nia­neb­sac TeT­
ri dau­Za­xe. smok, xval au­ci­leb­lad un­da da­viZ­raT, Senc
kar­gad ici, am kvi­ ra­Si kur­ dRlis kva­ li ra aris, isic ar
gvi­na­xavs, ara­da, ra­dac ar un­da dag­vij­des, Ta­vi un­da da­
vaR­wioT am daw­yev­lil mxa­res. iseT ad­gil­ze mainc ga­vi­deT,
xor­ci iSo­ve­bo­des.
_ er­Ti dRe rom da­vas­ve­noT, ZaR­le­bi uke­Te­sad iv­lian,
_ uT­xra smok­ma, _ er­Ti rom moic­li, sad­me go­rak­ze ga­di da
moaT­va­lie­re aqau­ro­ba. sa­caa al­baT im swor va­ke­ze ga­valT,
la per­lma rom mig­vas­wav­la. xom gax­sovs.
_ uh, la per­li, Tvi­Ton ar mog­viy­va, rom am ad­gi­leb­Si
aTi wlis win yo­fi­la da Sim­Sils ise gauog­ne­bia, Tvi­To­nac
ar ico­ da, ras uyu­ reb­da Tur­ me. ar gax­ sovs, mTis wver­ ze
uzar­ma­za­ri dro­Se­bi fria­leb­dao, rom hyve­bo­da? ax­la xom
mix­vdi, ra Wkua­zec iyo. Tvi­Ton­ve ara Tqva, arc er­Ti TeT­
ri in­die­li ar mi­na­xav­so. eg am­be­bi en­ton­ma moC­ma­xao. Ta­nac
nu da­ga­viw­yde­ba, rom en­to­ni ori wlis win gaud­ga sai­qios
gzas, sa­nam Cven alias­ka­Si mo­vi­do­diT. me mainc wa­val da mo­

202
qa­l is sai­d um­lo

vaT­va­lie­reb aqau­ro­bas. ra ici, iq­ne­ba cxen-ire­mic mo­vaT­


rioT sai­dan­me, ras it­yvi, ar da­vi­Zi­noT ax­la?

II

mTe­li is di­la smo­ki qox­Si ZaR­lis mo­ka­si­ne­bis ker­va­sa


da mo­sar­Ta­ve­bis Se­ke­Te­bas moun­da. Suad­Ri­sas xor­ci Sew­va,
Ta­vi­si ulu­fa Se­Wa­ma da Sor­tis dab­ru­ne­bas dae­lo­da. er­
Ti saa­Tis Sem­deg Txi­la­mu­re­bi dai­mag­ra da me­gob­ris kvals
gah­yva. gza mdi­na­ris ka­la­po­tis aR­ma, viw­roebs miuy­ve­bo­da
da cxen-ir­me­bis sa­Zo­var trial min­dor­ze ga­dio­da. mag­ram
Se­mod­go­mas aqeT, pir­ve­li Tov­lis me­re, er­Ti ar una­xavT am
ad­gi­leb­Si. Sor­tis Txi­la­mu­re­bis kva­li min­dors sWri­da da
pa­ta­ra go­raks mih­yve­bo­da. smo­ki qed­ze Se­Cer­da.
`ne­tav ram­den mgzavrs mouq­cies mxa­ri Ce­mam­de am mris­
xa­ne mTeb­ma~, _ fiq­rob­da smo­ki, _ mar­Ta­lia, la perls ukan
ar dau­xe­via, mag­ram man aR­mo­sav­le­Ti­dan gad­mok­ve­Ta `sa­li
kldee­bis“ kal­Te­bi.
smoks Sua­Ra­mem­de en­To uzar­ma­za­ri cec­xli, rom Sor­tis
gza ga­moeg­no. di­liT, ro­gorc ki ina­Ta, ba­na­ki aSa­la, ZaR­
le­bi Sea­ba da kvals gauy­va. viw­roeb­Si me­wi­na­ve ZaR­lma yu­
re­bi cqvi­ta da aw­kmu­tun­da. co­ta xnis Sem­deg smo­ki mis­ken
mo­ma­val eqvs in­diels ga­daaw­yda. isi­ni umar­xi­lod, msu­bu­
qad mo­diod­nen. zur­gze sa­laS­qro Can­Te­bi eki­daT. ise swra­
fad Se­moer­tynen gars, smo­ki sax­tad dar­Ca. aS­ka­ra iyo, mas
eZeb­dnen. isic ma­le ga­moir­kva, rom isi­ni arc erT im ena­ze
ar la­pa­ra­kob­dnen, rom­lis Ti­To sit­yva mainc gae­ge­bo­da
smoks da arc TeT­ri in­die­le­bi iy­vnen, Tum­ca iu­ko­nis au­
zis in­die­leb­ze uf­ro maR­le­bi da Ro­niv­re­bi Can­dnen. xu­Ti
maT­ga­ni hu­fo­nis yu­ris kom­pa­niis Zve­le­bu­ri grZel­ta­ria­
ni muS­ke­tiT iyo Seia­ra­Re­bu­li. meeq­vses ki mis­Tvis kar­gad
nac­no­bi vin­Ces­te­ri eWi­ra xel­Si.
in­die­lebs bev­ri ar ula­pa­ra­kiaT, ise daa­pa­tim­res smo­ki.

203
jek lon­d o­n i

uia­ra­Ro smoks is­Ra dar­Ce­no­da, rom da­mor­Ci­le­bo­da. mar­


xil­ze da­de­bu­li tvir­Ti in­die­leb­ma Can­Teb­Si dai­na­wi­les,
smoks ki fu­Ta ah­ki­des, ro­mel­Sic mi­si da Sor­tis bew­vis
sab­ne­bi iyo ga­mok­ru­li. me­re ZaR­le­bi ga­mox­snes, xo­lo ro­ca
smok­ma pro­tes­ti ga­nac­xa­da, erT-er­Tma in­diel­ma mi­niS­ne­biT
miax­ved­ra, rom win sa­mar­xi­lo gza ar iyo. smoks aRa­ra­fe­ri
uT­qvams, mar­xi­li mdi­na­ris pi­ras Tov­lSi Caf­la da in­die­
lebs mZi­me na­bi­jiT gah­yva.
pir­ve­li Ra­me im ad­gi­las gaa­Ties, sa­dac ram­de­ni­me dRiT
ad­re, et­yo­bo­da, sxve­bic mdga­riy­vnen. in­die­leb­ma aq ora­
gu­lis SaS­xi da xor­cis naW­re­bi na­xes da Ta­vianT Can­Teb­
Si ga­dau­Za­xes. am ad­gi­li­dan Txi­la­mu­re­bis mra­va­li kva­li
mi­dio­da. smo­ki mix­vda, rom isi­ni Sor­tis dam­tyve­veb­lebs
ekuT­vno­da. sa­nam Se­bin­dde­bo­da, smok­ma Sor­tis Txi­la­mu­
re­bis kva­lic gaar­Cia. igi in­diel­Ta Txi­la­mu­reb­ze uf­ro
wvri­li iyo. xo­lo, ro­ca in­die­lebs miu­Ti­Ta kval­ze, maT
Ta­vi dauq­nies da Crdi­loe­Ti­sa­ken gaiS­vi­res xe­li.
Suad­Ri­sas mTis ga­yi­nu­li na­ka­dis far­To ka­la­pots dauy­
vnen, Caua­res Tov­lSi Ca­mar­xul wno­reb­sa da ga­SiS­vle­bul
ver­xvebs, gad­moW­res xSi­ri Wa­le­bi da erT did ba­naks miad­
gnen. smok­ma xu­Ta­sam­de na­cec­xla­ri Seam­Cnia da mix­vda, rom
am ba­nak­Si aTa­so­biT ka­ci un­da mdga­ri­yo. ba­na­ki­dan uam­ra­
vi axal­Ta­xa­li nak­va­le­vi ga­dio­da, Tov­li ise dat­kep­ni­li­
yo, rom smok­ma da mis­ma meg­zu­reb­ma Txi­la­mu­re­bi moix­snes
da mo­ka­si­ne­bis ama­ra uf­ro swra­fad ga­nag­rZes gza. mgli­sa
da ji­qis na­fe­xu­re­bic bev­ri xvde­bo­daT, rac imas mia­niS­
neb­da kacs, rom es kar­ gi sa­na­
di­ ro ad­ gi­
li iyo. uceb er­
Tma in­diel­ma aR­ta­ce­bi­sa­gan wa­moiy­vi­ra da Tov­lSi gaS­lil
trial min­dor­ze miu­Ti­Ta, ro­me­lic ir­me­bis gap­ria­le­bu­li
Ta­vis qa­le­biT iyo mo­fe­ni­li. ga­Te­li­li da aCiC­qni­li Tov­
li iseT STa­beW­di­le­bas to­veb­da, TiT­qos aq di­di brZo­la
ga­mar­Tu­li­yo. smo­ki mix­vda, rom uka­nas­kne­li Tov­lis Sem­
deg mo­na­di­reebs au­rac­xe­li na­di­ri dae­xo­caT.
uk­ve bin­di id­ga, mag­ram ara­vin mom­za­de­bu­la Ra­mis ga­sa­

204
qa­l is sai­d um­lo

Te­vad. wyvdia­di Za­las ik­reb­da, in­die­le­bi ki mtki­ced mii­


wev­dnen win.
uwes­ri­god mi­mob­neul kar­vebs rom miuax­lov­dnen, yur­
Tas­me­nis­wam­Re­bi Rrian­ce­li zRvis tal­Ra­sa­viT Se­moe­ge­ba
maT. me­re es yvi­ri­li­sa da mi­sal­me­be­bis, Se­kiT­xve­bi­sa da
pa­su­xe­bis, da­cin­vi­sa da Se­xum­re­bis tal­Ra mo­sulT Tan ae­
dev­na. aR­muv­le­bu­li qo­fa­ke­bi ris­xviT eZ­ger­nen smo­kis uc­
xo ZaR­lebs, maT Rav­Ravs in­diel­Ta qa­le­bis dam­tuq­sa­vi Se­
Za­xi­li, bav­Sve­bis si­ci­li da xiT­xi­Ti, Cvi­le­bis kna­vi­li da
avad­myof­Ta kvne­sa Seuer­Tda. es iyo im ve­lu­ri da pir­vel­
yo­fi­li xal­xis jo­jo­xe­Tu­ri gu­gu­ni, ro­mel­mac ar ico­da,
ra iyo ner­ve­bi.
meg­zu­reb­ma ke­te­bi­Ta da To­fis kon­da­xe­biT moi­ge­ries
qo­fa­ke­bi, xo­lo smo­kis ZaR­lebs, rom­le­bic ase Sea­Si­na au­
rac­xe­li mtris ga­mo­Ce­nam, mris­xa­ned ae­Sa­laT bew­vi. iR­ri­ne­
bod­nen da Ta­vinT mfar­vel in­die­lebs fe­xeb­ze ek­vrod­nen.
axal­mo­su­le­bi dat­kep­nil Tov­lze dan­Te­bul cec­xlTan
Se­Cer­dnen. iq Sor­ti da ori axal­gaz­rda in­die­li Ca­cuc­qu­
liy­ vnen da ir­ mis xor­ cis grZlad aq­ nil naW­rebs wvav­ dnen.
naZ­vis to­teb­ze mwo­lia­re, tya­veb­Si gax­veu­li sa­mi in­die­li
dai­na­xes, rom­le­bic ma­Ti miax­loe­bi­sas wa­mos­xdnen. Sor­tim
me­go­bars gad­mo­xe­da, mag­ram axal­gaz­rda in­die­lis msgav­sad,
war­bic ar Seux­ria. TiT­qos­da ara­fe­riao, isev xorcs miub­
run­da.
_ ra da­ge­mar­Ta? _ gab­raz­da smo­ki, _ ena xom ar Ca­gi­var­
da?
Sor­tis Cveu­li Ri­mi­liT daeR­ri­ja sa­xe.
_ ara, _ miu­go man, _ mec in­die­li var. vcdi­lob in­die­
le­bi­viT gul­gri­li gav­xde. ro­dis da­gi­Wi­res?
_ Se­ni wa­mos­vli­dan meo­re dRes.
_ hm, _ Cai­ci­na Sor­tim da Tva­le­bi Zve­le­bu­rad au­kiaf­
da. _ Ce­mi saq­me kar­gad mi­dis, ua­ress verc inat­reb. aq yve­la
ucol­Svi­lo varT, _ man xe­li ga­Sa­la, rom smo­ki­saT­vis eC­ve­
ne­bi­na ko­co­neb­sa da Tov­lze ga­fe­ni­li naZ­vis to­te­bis sa­wo­

205
jek lon­d o­n i

le­bis, ir­mis tya­vis vig­va­me­bis, naZ­vis daw­nu­li to­te­bi­sa da


ti­ri­fis wkne­le­bis qar­sa­fa­re­bis di­de­bu­le­ba. _ ai, Tvi­Ton
uco­loe­bic, _ man axal­gaz­rda in­die­leb­ze miu­Ti­Ta, me­re
ram­de­ni­me xor­xis­mie­ri sit­yva war­moT­qva da amiT in­die­lebs
Tva­leb­sa da ba­geeb­ze Ri­mi­li moh­gva­ra. _ Se­ni mos­vla aq Za­
lian gau­xar­daT, smok, da­je­qi, mo­ka­si­ne­bi gaiS­re, me ki ama­
so­ba­Si saW­mel­sac mo­gim­za­deb. xom kar­gad vla­pa­ra­kob amaT
ena­ze. smok, arc Sen gaw­yens mi­si swav­la, ro­gorc Cans, kar­ga
xans mo­gi­wevs aq yof­na. aq er­Ti TeT­rka­nia­nic aris, ir­lan­
die­lia. eq­vsi wlis wi­naT moiy­va­nes Tur­me, `mo­ne­bis did
tbas­Tan“ dau­We­riaT. de­ni mak-kens eZa­xian. ojaxs moh­ki­de­
bia da uk­ve ori Svi­li­ca hyavs. mag­ram Tu Sem­Txve­va mie­ca,
sia­mov­ne­biT ai­Te­se­ba. cecxls rom xe­dav, iq cxov­robs.
_ yu­ri mig­de, smok, mgo­ni mag­rad ga­ve­biT da ase ad­vi­lad
Tavs ver da­ viZ­vrenT. ese­ ni, rom it­ yvian, mar­ Tla wmin­da
wylis ve­lu­ri in­die­le­bi arian. Tvi­Ton ar arian TeT­rka­nia­
ne­bi, mag­ram be­la­di TeT­ri hyavT. ise la­pa­ra­kobs, TiT­qos
pir­Si cxe­li fa­fa hqon­des. pir­wa­var­dni­li Sot­lan­die­lia.
Tu vcde­bi, ma­Sin Sot­lan­die­le­bic Sot­lan­die­le­bi ar yo­fi­
lan. am brbos mTa­va­ri be­la­di­ca da Rmer­Tic Tvi­Ton aris.
mi­si sit­yva ka­no­nia. de­ni mak-ke­ni eq­vsi we­lia gaq­ce­vas api­
rebs. de­ni kar­gi bi­Wia, rom ico­de, mag­ram mainc ve­ra­fe­ri
mou­xer­xe­bia. aqe­dan ga­sas­vle­li gzac kar­gad icis, er­Txel,
na­di­ro­bis dros dau­max­sov­re­bia. Cven rom mog­viy­va­nes, imis
da­sav­le­TiT aris Tur­me. im­de­ni gam­be­dao­ba ar yof­nis, rom
mar­to gaiq­ces. mag­ram sa­mi­ve er­Tad ra­Ra­cas mo­va­xer­xebT.
wve­ria­ni ma­ga­ri vaJ­ka­cia, mag­ram srul Wkua­ze ar un­da iyos.
_ wve­ria­ni vin­Raa? _ dae­kiT­xa smo­ki da mo­lo­din­Si cxe­
li xor­cis Wa­ma wa­miT Sew­yvi­ta.
_ vin aris da ama­Ti be­la­dia, _ Sot­lan­die­li-meT­qi, rom
geub­ne­bi, da­Ca­Ca­na­ke­bu­la uk­ve. ax­la al­baT Zi­navs, xval gna­
xavs da ub­ra­lod da­gim­tki­cebs, rom mis sam­flo­be­lo­Si Sen
mxo­lod sa­co­da­vi lif­si­ta xar. yve­la­fe­ri mas ekuT­vnis.
es az­ri mag gog­ra­Si un­da SeuS­va. es ad­gi­le­bi arc ara­vis

206
qa­l is sai­d um­lo

ga­mouk­vle­via da arc ara­vin icis, mi­si ba­ton-pat­ro­ni Tvi­


Ton aris. ime­ di gqon­ des, rom amas araf­ riT da­ ga­viw­
yebs.
aq al­baT oci aTa­si kvad­ra­tu­li mi­lis sa­na­di­ro ad­gi­lia
da sul mi­sia. ai, swo­red eg aris TeT­ri in­die­li da ki­dev
mi­si qa­liS­vi­li... hm! ras mi­yu­reb? moi­ca­de, Se­ni Tva­liT
na­xav, kar­gi go­go ki aris, ma­ma­sa­viT, ese igi wve­ria­ni­viT,
TeT­ria. ir­mebs aRar it­yvi? Ce­mi Tva­liT vna­xe. jog­Si asi
aTa­si msu­qa­ni ire­mi mainc iq­ne­ba. mar­to aTi aTa­sam­de mge­
li da le­lia­nis ka­ta das­devs ukan. dauZ­lu­re­bu­lebs ita­
ce­ben da na­mus­rev­sac kar­gad Seeq­ce­vian. na­mus­re­vi bev­ri
gvrCe­ba. jo­gi aR­mo­sav­le­Ti­sa­ken mi­dis da Cvenc dRe-dRe­ze
da­viZ­vre­biT. xar-ir­mebs vWamT da ra­sac ver ve­re­viT, vSaS­
xavT, ga­zaf­xu­lis­Tvis vi­ma­ra­gebT, sa­nam Tev­zis We­ris dro
dad­ge­ba. da­mi­je­re, smok, ram­de­nic wve­rians ora­gu­le­bi­sa
da ir­me­bis gae­ge­ba, imis na­xe­va­ric ara­vis eco­di­ne­ba mTel
qve­ya­na­ze.

III

_ ai, wve­ria­nic. ise mo­dis, TiT­qos ra­Ra­ca awu­xeb­so, _


was­Cur­Cu­la Sor­tim, mar­xi­lis ban­jgvlian ZaRls ga­das­wvda
da mis bew­vze qo­nia­ni xe­le­bi Seiw­min­da.
di­la iyo. cec­xlis pi­ras Ca­cuc­qu­li uco­loe­bi ma­dia­
nad Seeq­ceod­nen Sem­wva­ri ir­mis xorcs. smok­ma Ta­vi as­wia
da pa­ta­ra gam­xdar kacs moh­kra Tva­li. tan­ze tya­vi ec­va
ve­lu­ri­viT, mag­ram nam­dvi­li TeT­rka­nia­ni iyo. igi ko­co­ni­
sa­ken wa­mo­vi­da, ukan Tor­me­tio­de in­die­li ga­moh­yva. smok­ma
Zva­li ga­dak­vni­ta, cxe­li tvi­ni ga­mo­wuw­na da mis­ken mo­ma­
va­li mas­pin­Ze­li yu­rad­Re­biT aaT­va­lie­ra. kvam­li­sa­gan Sey­
viT­le­bu­li xSi­ri wve­ri da nac­ris­fe­ri Tma sa­xes TiT­qmis
mTlia­nad ufa­rav­da, Tum­ca Cac­ve­ni­li da dam­Wkna­ri lo­ye­bi
mainc mou­Can­da. `gam­xda­ria, mag­ram jan­mrTe­li un­da iyos“, _
gai­fiq­ra smok­ma, ro­ca Tva­li moh­kra mis ga­be­ril nes­toeb­sa

207
jek lon­d o­n i

da far­To mkerds, rac mis did sa­si­coc­xlo Za­la­sa da si­


jan­sa­Re­ze met­yve­leb­da.
_ ga­mar­jo­ba, _ Tqva man, _ xel­TaT­ma­ni waiZ­ro da xe­li
ga­mou­wo­da, _ sna­si, _ das­Zi­na man, ro­ca er­Tma­neTs xe­li Ca­
moar­Tves.
_ be­liu, _ miu­go smok­ma da ra­Rac gan­sa­kuT­re­bu­li
uxer­xu­lo­ba ig­rZno, ro­ca mas­pin­Zels gam­Wol Sav Tva­leb­Si
Ca­xe­da.
_ ro­gorc vxe­dav, saW­me­li ar gak­liaT.
smok­ma Ta­vi dauq­nia da Zvlis tvi­ni amo­wuw­na. sna­sis
Sot­lan­diu­ri JRur­tu­li esia­mov­na mis yurs.
_ uxe­Si saW­me­lia, mag­ram, sa­ma­gie­rod, iS­via­Tad vSim­Si­
lobT, qa­la­qur de­li­ka­te­sebs mainc sjo­bia.
_ get­yo­baT, qa­laqs ver itanT, _ si­ci­liT miu­go smok­ma,
mxo­lod imi­tom, rom ra­Rac eT­qva, mag­ram Zal­ze gaoc­da,
ro­ca mis­ma sit­yveb­ma mas­pin­Zels sul Seuc­va­la sa­xe.
um­weo mce­na­re­sa­viT Seir­xa da acax­cax­da. me­re Tva­leb­Si
sa­Si­ne­li, eniT ga­mouT­qme­li tki­vi­liT ga­mow­veu­li ve­lu­ri
ziz­Ri da si­Zul­vi­li Caud­ga. uc­bad Set­rial­da, Tavs Za­la
daa­ta­na da TiT­qos ara­fe­riao, ise gad­mos­Za­xa:
_ Cven isev Sev­xvde­biT er­Tma­neTs, mis­ter be­liu, ir­me­bi
aR­mo­sav­le­Ti­sa­ken mi­dian. me dav­wi­naur­de­bi da ba­na­ki­saT­vis
ad­gils Se­var­Cev. Tqven ki yve­la­ni xval wa­mox­valT.
_ ai, esec wve­ria­ni, _ wai­bur­tyu­na Sor­tim, ro­ca sna­si
da mi­si Tan­mxleb­ni iqau­ro­bas ga­Sor­dnen da xe­le­bi er­Txel
ki­dev Seiw­min­da qo­fak­ze, ro­mel­mac di­di sia­mov­ne­biT ai­lo­
ka bew­vi.

IV

co­ta xnis Sem­deg smo­ki ba­nak­Si sa­xe­tia­lod wa­vi­da, ba­na­


ki Cveu­leb­ri­vad fus­fu­seb­da. is-is iyo mo­na­di­ree­bis di­di

208
qa­l is sai­d um­lo

jgu­fi dab­run­da da ko­co­neb­Tan gai­fan­ta. qa­le­bi da bav­


Sve­bi msu­buq mar­xi­leb­Si ZaR­lebs abam­dnen da na­na­di­re­vis
mo­sa­ta­nad mi­diod­nen. ukan ki axa­li, mag­ram mainc Se­yi­nu­li
xor­ciT dat­vir­Tu­le­bi brun­de­bod­nen. ad­reu­li ga­zaf­xu­
lis sus­xi id­ga, ve­lu­re­bi oc­daaT­gra­du­sian yin­va­Si saq­mia­
nob­dnen. qa­lebs cec­xlis pi­ras xor­ci ga­moh­yav­daT. de­de­
bis zur­gze mik­ru­li bal­Re­bi iqau­ro­bas mrgva­li Tva­le­biT
aT­va­lie­reb­dnen da qo­nis naW­rebs loR­nid­nen. mglis msgav­si
ZaR­le­bi smo­kis da­nax­va­ze sa­Sin­lad ibur­Zgle­bod­nen da yu­
rad­Re­biT yno­sav­dnen uc­nobs, mag­ram smoks xel­Si pa­ta­ra
ke­ti eWi­ra da ZaR­le­bi Za­lau­ne­bu­rad Si­nau­ri­viT eq­ceod­nen
axal­mo­suls.
ba­na­kis Sua­gul­Si smo­ki pir­da­pir sna­sis ko­cons miad­ga.
sad­go­mi droe­bi­Ti iyo, mag­ram mtki­ced na­ge­bi. sxveb­ze ga­
ci­le­biT uke­Te­si Can­da. axer­glil Se­Sa­ze ise eya­ra da­ke­ci­
li da dag­rag­ni­li tya­ve­bi da mo­sar­Ta­ve­bi, rom ZaR­le­bi ver
mis­wvde­nod­nen. di­di bre­zen­ti ka­ra­vi­viT iyo ga­da­Wi­mu­li
ise, rom mis qveS da­Zi­ne­bac SeiZ­le­bo­da da cxov­re­bac. iq­ve,
ax­los, id­ga ab­re­Su­mis ka­ra­vi, ro­me­lic ase Za­lian uy­varT
mkvle­va­reb­sa da na­di­ro­bis trfialT. smoks ase­Ti ram Ta­
vis dRe­Si ar ena­xa. ma­Sin­ve mis­ken gas­wia. uc­bad kar­vis kal­
Ta ga­daix­sna da iqi­dan axal­gaz­rda qa­li ga­mo­vi­da. ise­Ti
swra­fi iyo mi­si moZ­rao­ba da ise mou­lod­ne­li mi­si ga­mo­Ce­na,
rom smo­ki Tva­lebs ar uje­reb­da. et­yo­bo­da, go­go­nac gao­
ce­bu­li iyo. ram­de­ni­me wams isi­ni usit­yvod Ses­cqe­rod­nen
er­Tma­neTs.
qals bew­veu­li emo­sa, mag­ram aseT mox­de­nil da Zvir­fas
tya­vis sa­moss smo­ki ve­ra­so­des war­moid­gen­da. qals ra­Rac
uc­nau­ri Ria ver­cxlis­fe­ri bew­vis par­ka ec­va ukan ga­dag­de­
bu­li Tav­sa­bu­ra­viT. se­la­pis tyav­ga­mok­ru­li muk­lu­ki ji­qis
mo­ver­cxlis­fe­ro Ta­Te­bi­sa­gan iyo Sek­ru­li. Ca­moS­ve­bul sa­
xe­loeb­sac da wviv­sak­ra­veb­sac Ria ver­cxlis­fe­ri dah­krav­
da da gam­Wvir­va­le sus­xian haer­Si cim­ci­meb­da. am mo­cim­ci­me
ver­cxlSi ma­Ral ki­ser­ze la­ma­zi Ta­vi Se­mar­Tu­li­yo _ cis­

209
jek lon­d o­n i

fe­ri Tva­le­bi, mo­var­dis­fro Raw­ve­bi da yu­re­bi, rom­le­bic


ni­Ja­rebs uf­ro hgav­da. mis Ria wab­lis­fer Tmas yi­nu­lis uc­
xo bzin­va­re­ba da Wir­xli moh­ki­de­bo­da.
smoks Ta­vi siz­mar­Si ego­na. bo­los ga­moer­kva da xe­li qu­
di­sa­ken gaeq­ca. uc­bad qa­lis Tva­leb­Si aR­beW­di­li gao­ce­ba
Ri­mi­lad iq­ca. qal­ma swra­fad da coc­xlad gaiZ­ro xel­TaT­
ma­ni da smoks xe­li gau­wo­da.
_ ga­mar­jo­ba, _ wai­but­bu­ta man xma­dab­la ra­Rac uc­nau­ri
da sa­sia­mov­no aq­cen­tiT. mis xma­sac ver­cxli ereo­da TiT­
qos. in­diel qal­Ta xrin­wian yvi­rils SeC­veu­li smo­ki am xmam
gaao­ca.
smok­ma ra­Rac wai­luR­lu­Ra, fra­ze­bi, rom­le­bic ma­Ral
sa­zo­ga­doe­ba­Si mi­Re­bu­li ma­ne­re­bis gau­be­da­vi mo­go­ne­ba­Ra
iyo.
_ sa­sia­mov­noa Tqve­ni gac­no­ba, _ au­Rel­veb­lad ga­nag­
rZob­ da qa­ li, sit­ yvebs eZeb­ da da Ri­ mils ver ika­ veb­
da, _
ma­pa­tieT, ge­Tay­va, in­gli­su­rad kar­gad ver vla­pa­ra­kob. mag­
ram mec Tqven­sa­viT in­gli­se­li var, _ me­tis­me­tad da­mar­
wmu­ne­be­li ki­lo­Ti ga­nac­xa­da man, _ ma­ma­Ce­mi Sot­lan­die­lia.
de­da gar­da­mec­va­la. is fran­gic iyo da in­gli­se­lic, na­wi­
lob­riv _ in­die­lic. ma­ma­mi­si did ka­cad iT­vle­bo­da hu­Zo­
nis yu­ris kom­pa­nia­Si. uh, Za­lian ci­va, _ qal­ma xel­TaT­ma­ni
sas­wra­fod wa­moic­va da ga­TeT­re­bu­li yu­re­bi mois­ri­sa, _
mo­diT, cec­xlTan mi­vi­deT da iq vi­la­pa­ra­koT. me la­bis­kvi
mqvia. Tqven ra gqviaT?
ase gaic­no smok­ma la­bis­kvi, sna­sis qa­liS­vi­li, ro­mel­sac
sna­si mar­ga­rets eZax­da.
_ sna­si ma­ma­Ce­mis nam­dvi­li sa­xe­li ar aris, _ uT­xra man
smoks, _ sna­si in­diel­Ta sa­xe­lia.
bev­ri ram Seit­ yo smok­ ma im dRes da Sem­ deg­Sic, ro­ ca
ba­na­ki ai­ya­ra da ir­me­bis kvals gah­yva. isi­ni mar­Tlac is ve­
lu­ri in­die­le­bi iy­vnen, rom­leb­sac ram­de­ni­me wlis wi­naT
en­to­ni ga­dae­ya­ra da gaq­ce­viT uS­ve­la Tavs. aq­ve, max­lob­
lad, ma­Ti sa­na­di­ro ad­gi­le­bis da­sav­le­Ti saz­Rva­ri ga­dio­

210
qa­l is sai­d um­lo

da. zaf­xu­lo­biT isi­ni Crdi­loe­TiT, yi­nu­lo­va­ni okea­nis na­


pi­re­bis ga­yo­le­biT, tun­dre­bi­sa­ken mii­wev­dnen da aR­mo­sav­
le­TiT mdi­na­re lus­kvam­de mi­diod­nen. rac See­xe­ba lus­kvas,
smok­ma ve­raf­riT gai­go, ro­me­li mdi­na­re un­da yo­fi­li­yo
igi. amis ax­sna verc la­bis­kvim SeZ­lo da verc mak-ken­ma. xan­
ga­moS­ve­biT sna­si yve­la­ze ma­gar mo­na­di­reebs Sear­Cev­da da
aR­mo­sav­le­Ti­sa­ken gas­wev­da xol­me, sal kldeebs ga­daiv­li­
da, tbeb­sa da ma­ken­zis mdi­na­res Cauv­li­da da mwir mi­web­
Si Ca­vi­do­da. swo­red am mi­da­moeb­Si uka­nas­kne­li mgzav­ro­bis
dros ipo­ves is ab­re­Su­mis ka­ra­vi, ro­me­lic ax­la la­bis­kvis
sad­go­mi iyo.
_ igi mi­li­sen­ti­sa da ed­be­ris eq­spe­di­cias ekuT­vno­da, _
uT­xra snas­ma smoks.
_ oh, kar­gad max­sovs. ori­ve­ni dom­bebs ga­moud­gnen Tur­
me, mag­ram Sem­deg maS­vel­ma eq­spe­di­ciam verc er­Tis kvals
ver miag­no.
_ isi­ni me vi­po­ve, _ uT­xra snas­ma. _ ori­ve mkvda­ri iyo.
_ ax­lac ara­fe­ri ar ician. ve­ra­fe­ri gai­ges.
_ verc gai­geb­dnen, _ Ri­mi­liT daam­Svi­da snas­ma.
_ ese igi, coc­xle­bi­saT­vis rom mi­ges­wroT... _ snas­ma Ta­
vi dauq­nia.
_ Cven­Tan dar­Ce­bod­nen.
_ en­to­ni xom ga­geq­caT, _ ga­mom­wve­vad miu­go smok­ma.
_ en­to­ni? ase­Ti sa­xe­li ar max­sovs. ro­dis mox­da es?
_ ToT­xme­ti Tu Teq­vsme­ti wlis wi­naT, _ upa­su­xa smok­ma.
_ maS, mainc dag­viZ­vra, ara? me ki Za­lian main­te­re­seb­da
mi­si am­ba­vi. Cven mas `grZel kbils“ ve­Zax­diT. ma­ga­ri ka­ci
iyo, Za­lian ma­ga­ri.
_ aTi wlis wi­naT am mxa­re­Si la per­lmac gaia­ra.
snas­ma Ta­vi gaiq­nia.
_ Tqve­ni ba­na­kis kvals waaw­yda. zaf­xu­li yo­fi­la.
_ ma­Sin ga­sa­ge­bia, _ upa­su­xa snas­ma, _ Cven zaf­xu­lo­biT
Crdi­loeT­Si varT. aseu­li mi­lis mo­So­re­biT.
ro­gor ar eca­da smo­ki, mag­ram mainc ver Seit­yo sna­sis

211
jek lon­d o­n i

war­su­li. ga­naT­le­bu­li ka­ci Can­da, Tum­ca vin icis, ram­de­ni


we­li­wa­di iyo arc wig­ni wae­kiT­xa, arc ga­ze­Ti. ar ico­da, ra
xde­bo­da qve­ya­na­ze da arc sur­vi­li hqon­da scod­no­da. ga­
go­ni­li hqon­da klon­dai­kis cieb-cxe­le­bi­sa da oq­ros­ma­Zie­
bel­Ta am­ba­vi iu­kon­ze, mag­ram oq­ros­ma­Zieb­le­bis saz­Rvre­bi
Sors iyo aqe­dan da es Za­lian axa­reb­da. ga­re sam­ya­ro mainc
ar ar­se­bob­da mis­Tvis. mis xse­ne­ba­sac ki eri­de­bo­da.
verc la­bis­kvim uT­xra smoks rai­me sna­sis war­sul­ze. la­
bis­kvi aq, mo­na­di­re­Ta sad­gom­Si, dai­ba­da. de­da ma­Sin gar­
daec­va­la, ro­ca eq­vsi wli­sa iyo. de­da­mi­si Za­lian la­ma­zi
qa­li yo­fi­la.
_ er­Ta­der­Ti TeT­rka­nia­ni qa­li iyo, ro­me­lic odes­me
mi­na­xavs, _ gu­lis­tki­vi­li­Ta da mwu­xa­re­biT imeo­reb­da la­
bis­kvi er­Tsa da ima­ves.
man im di­di sam­ya­ros ar­se­bo­bac ico­da, ro­mel­sac ma­ma­
mi­si sa­mu­da­mod ga­ne­ri­da. mag­ram es mi­si sai­dum­loe­ba iyo,
kar­gad es­mo­da, rom amis ub­ra­lo xse­ne­bac ki aS­ma­geb­da ma­
ma­miss.
en­to­nim Tur­me erT in­diel qals uam­bo la­bis­kvis de­dis
am­ba­vi. eT­qva, ma­ma­miss di­di Ta­nam­de­bo­da hqon­da hu­Zo­nis
yu­ris kom­pa­nia­Sio. yo­ve­li­ve es la­bis­kvis me­re im in­die­li
qa­li­sa­gan gae­go. mag­ram de­dis sa­xe­li mainc ve­ra­vin uT­xra.
ager cxra we­li­wa­di iyo de­ni mak-ke­ni am ve­lu­reb­Tan er­
Tad dae­xe­te­bo­da. ad­re san-fran­cis­ko­Si cxov­rob­da. er­
Txel daaT­vres da ve­Sap­mWer gem­ze Seit­yues. ba­ros kon­cxze
sam am­xa­nag­Tan er­Tad ge­mi­dan gaiq­ca. ori gza­Si gar­daic­va­
la, me­sa­mem ki mia­to­va, ro­ca sam­xre­Ti­sa­ken di­di ga­Wir­ve­biT
miik­vlev­dnen gzas. ori we­li­wa­di es­ki­mo­seb­Tan cxov­rob­da.
Za­las ik­reb­da, rom sam­xre­Ti­sa­ken sa­Si­ne­li mgzav­ro­ba gae­
be­da. da is iyo, hu­Zo­nis yu­ris kom­pa­niis uax­loes pun­qtam­
de ram­de­ni­me dRis sa­va­li­Ra dar­Ca, rom sna­sis axal­gaz­rda
mo­na­di­reeb­ma Seip­yres. mak-ke­ni pa­ta­ra, go­ne­baC­lun­gi ka­ci
iyo, Tva­le­bis tki­vils uCio­da. sul ima­ze oc­ne­bob­da da
la­pa­ra­kob­da, ro­gor dab­ru­ne­bu­li­yo Ta­vis say­va­rel san-

212
qa­l is sai­d um­lo

fran­cis­ko­Si da isev Ta­vis saq­mi­saT­vis, ka­la­to­zo­bi­saT­vis


moe­ki­da xe­li.

_ Tqven er­Ta­der­Ti ga­naT­le­bu­li ka­ci xarT, ro­me­lic ki


Cven­Tan odes­me yo­fi­la, _ uT­xra smoks snas­ma erT sa­Ra­mos
cec­ xlis pi­ ras, _ mo­ xuc oT­ xTva­las Tu ar Cav­ TvliT. es
sa­xe­li mas in­die­leb­ma Sear­qves. ax­lom­xed­ve­li iyo da saT­
va­les ike­Teb­da. zoo­lo­giis pro­fe­so­ri iyo (smok­ma Se­niS­na,
rom snas­ ma es sit­ yva zus­tad ga­ moT­qva). er­Ti we­lia, rac
gar­daic­va­la. Cem­ma bi­Web­ma por­ku­pai­nis ze­da­wel­Tan daat­
yve­ves. eq­spe­di­cias as­cde­no­da. mar­Tla ga­naT­le­bu­li ka­ci
iyo, mag­ram co­ta Ste­ric. yo­vel­Tvis mxa­ri eq­ceo­da xol­me.
geo­lo­gia kar­gad es­mo­da da li­To­neb­Sic er­kveo­da. mdi­na­re
lus­kva­ze qva­nax­Si­ri moi­po­ve­bo­da, iq mSve­nie­ri sam­Wed­loc
gag­vi­mar­Ta. To­fe­bis Se­ke­Te­bac SeeZ­lo da axal­gaz­rdeb­sac
bev­ri ram as­wav­la. Sar­San gar­daic­va­la, Za­lian mog­vak­lda
mi­si xe­li. ba­na­ki­dan ra­Rac er­Ti mi­lis mo­So­re­biT mxa­ri ec­
va­la da Tov­lSi gai­yi­na. ase dai­Ru­pa saw­ya­li.
ima­ve sa­Ra­mos snas­ma smoks uT­xra:
_ gir­Cev­niaT sa­co­le mo­na­xoT da sa­ku­Ta­ri ke­ra gai­Ci­
noT. es uf­ro xel­say­re­lia, vid­re axal­gaz­rda mo­na­di­reeb­
Tan xe­tia­li. Cven­Tan ase­Ti we­sia: Sua zaf­xul­Si, ro­ca ora­
gu­li daiZ­re­ba, qa­liS­vi­le­bi cecxls an­Te­ben _ amas qal­
wu­le­bis dRe­sas­wauls eZa­xian _ da saq­mroebs ir­Ce­ven. Tu
Tqven gin­daT, Se­miZ­lia es dRe­sas­wau­li da­vaC­qa­ro.
smok­ma gai­ci­na da Ta­vi gaiq­nia.
_ nu da­ga­viw­yde­baT, _ au­Rel­veb­lad daas­kvna snas­ma,
_ rom en­to­ni er­Ta­der­Ti iyo, ro­mel­mac aqau­ro­bas Ta­vi
daaR­wia. et­yo­ba iR­blia­ni iyo, mar­Tlac bed­ma gau­Ri­ma.
araer­Txel eT­qva la­bis­kvis smo­ki­saT­vis, rom ma­ma­miss
rki­nis ne­bis­yo­fa hqon­da.

213
jek lon­d o­n i

_ oT­xTva­la mas ga­yi­nul me­kob­res uwo­deb­da. ar vi­ci, es


ras niS­navs. yi­nu­lis ti­ran­sac eZax­da, pir­vel­yo­fil mxec­
sac da ga­moq­va­bu­lis daT­vsac, ir­me­bis me­fe­sac da wve­rian
ava­za­sac. da ki­dev bevr sxva sa­xels. oT­xTva­las Za­lian mos­
won­da ase­Ti sit­yve­bi. in­gli­su­ric man mas­wav­la. yo­vel­Tvis
xum­rob­da. ve­ra­fers gau­geb­di. ro­ca gav­braz­de­bo­di, Ta­vis
me­go­bar jiqs me­Zax­da, ras niS­navs es? yo­vel­Tvis ase mab­ra­
zeb­da xol­me.
smoks ve­raf­riT ver gae­go, ro­gor SeeZ­lo am mo­wi­ful
qals ase­Ti gu­lub­ryvi­lo, bav­Svu­ri ti­ti­ni.
diax, ma­ma­mi­si Seud­re­ke­li ka­ci iyo. yve­las eSi­no­da mi­si.
yve­las Tav­zars scem­da, maCv-zRar­be­bi­sa da lus­kvas to­me­
bis meS­veo­biT sna­si faq­to­rieb­Si tya­vebs asa­Reb­da da im
fu­liT tyvia-wa­mal­sa da Tam­ba­qos ima­ra­geb­da. gul­wrfe­
lad en­do­bo­da me­zob­lebs, mag­ram maCv-zRar­be­bis be­lad­ma
mot­yue­ba dauw­yo. or­jer gaaf­rTxi­la igi snas­ma, bo­los so­
fe­li ga­dauw­va da ocio­de ka­ci brZo­la­Si dau­xo­ca. me­re ki
ve­Rar be­dav­dnen sna­sis ga­cu­re­bas. er­Txel, ro­ca la­bis­kvi
jer ki­dev pa­ta­ra iyo, er­Tma TeT­rka­nian­ma gaq­ce­va sca­da
da moh­kles. ara, Tvi­Ton ma­ma­mis­ma ki ar moh­kla Ta­vi­si xe­
liT, axal­gaz­rda mo­na­di­reebs moak­vle­vi­na. jer arc erT
in­diels ar Seub­ru­ne­bia mis­Tvis sit­yva.
da rac uf­ro mets uy­ve­bo­da smoks la­bis­kvi, sul uf­ro
da uf­ro miuw­vdo­me­li xde­bo­da mis­Tvis sna­sis sai­dum­loe­
ba.
_ er­Ti miT­xa­riT, mar­Ta­lia, _ ekiT­xe­bo­da la­bis­kvi, _
rom qve­ya­na­ze iyo er­Ti qa­li da ka­ci, ro­mel­Tac pao­lo da
fran­Ces­ka er­qvaT da maT er­Tma­ne­Ti Za­lian uy­var­daT?
smok­ma Ta­vi dauq­nia.
_ es oT­xTva­lam miam­bo, _ qal­ma aRar ico­da, ra eq­na si­
xa­
ru­ liT. _ ese igi, Tvi­ Ton ar SeuT­ xzavs. me ki mar­ Ta­li
giT­xraT, ar mje­ro­da. ma­ma­sac vkiT­xe, mag­ram, uh, Za­lian
ga­mib­raz­da. ro­gorc me­re in­die­leb­ma miT­xres, ma­mas Tur­
me Za­lian gau­lan­ZRavs oT­xTva­la. tris­ta­ni da izol­dac,

214
qa­l is sai­d um­lo

ara... mgo­ni ori izol­dac ki iyo. Za­lian naR­vlia­ni am­ba­via.


mag­ram ase­Ti siy­va­ru­li mec min­da. ase uy­varT Tqvens qve­ya­
na­Si er­Tma­ne­Ti qa­leb­sa da ka­cebs? Cven­Tan ki _ ara. aq mxo­
lod Txou­lo­ben da Txov­de­bian. aq TiT­qos siy­va­ru­li­saT­
vis ar­ca sca­liaT. me in­gli­se­li var da in­diels ara­so­des
ar gav­yve­bi: Tqven ras met­yviT? Ce­mi sa­qal­wu­lo cec­xli
aqam­de imi­tom ar amin­Tia. bev­rma axal­gaz­rdam moa­bez­ra Ta­
vi ma­mas, rom cec­xli da­men­To. li­baS­mac ki sTxo­va. li­ba­Si
di­di mo­na­di­rea. mah­ku­ki ara­so­des usim­Re­rod ar Ca­miv­lis.
sa­sa­ci­loa. ama­Ram Se­bin­de­bul­ze rom Cems ka­rav­Tan mox­vi­
deT, mis sim­Re­ra­sac gai­go­nebT, am si­ci­ve­Si. ma­ma ki meub­
ne­ba, ro­gorc Sen gin­ do­des, ise moi­ qe­
cio. me cecxls ar
van­Teb. iciT, ro­ca qa­li gaT­xo­ve­bas ga­daw­yvets, cec­xlis
dan­Te­biT at­yo­bi­nebs amas axal­gaz­rdebs. es we­si Za­lian
mos­won­da oT­xTva­las. mag­ram Tvi­Ton mainc ar uT­xo­via co­
li. es SeiZ­le­ba si­be­ris bra­lic iyo. bev­ri Tma ar hqon­da,
mag­ram ara mgo­nia, Rrmad mo­xu­ce­bu­li yo­fi­li­yo. ro­gor
un­da mix­vdeT, rom Sey­va­re­bu­li xarT? ise xarT Sey­va­re­bu­
li, ro­gorc pao­lo da fran­Ces­ka?
smo­ki daab­nia qa­lis cis­fe­ri Tva­le­bis siw­min­dem.
_ iciT, ro­gorc am­bo­ben, _ wai­luR­lu­Ra man bo­los, _
vi­sac uy­vars, igi siy­va­ruls si­coc­xles am­jo­bi­nebs. ro­ca
qa­li an ka­ci mix­vde­ba, rom Sey­va­re­bu­li yve­las ur­Cev­nia...
saer­Tod ase xde­ba, mag­ram amis ax­sna mainc Zne­lia. amas mxo­
lod grZno­ben, es aris da es.
la­bis­kvim cec­xlis bol­qve­bad dam­dgar kvamls ga­xe­da.
amoiox­ra, da isev mih­yo xe­li bew­vis xel­TaT­ma­nis amo­kem­
svas.
_ eh, _ ga­nac­xa­da man, _ yo­vel Sem­Txve­va­Si, me ara­so­des
ar gav­Txov­de­bi.

VI

215
jek lon­d o­n i

_ Tu­ki er­Txe­lac iq­na da aqe­dan ro­gor­me ga­vi­qe­ciT,


Tav­qud­mog­le­ji­li sir­bi­li mog­vi­wevs, _ Tqva Sor­tim wu­
xi­liT.
_ mar­Tlac rom did xa­ fan­gSi varT ga­ mom­wyvdeu­
li. _
dae­Tan­xma smo­ki.
mo­tit­vle­bu­li mTis wve­ri­dan maT sna­sis Tov­lSi Caf­
lul sam­flo­be­los ga­da­xe­des. aR­mo­sav­le­Ti­dan, da­sav­le­
Ti­dan da sam­xre­Ti­dan iqau­ro­bas kldis wve­re­bi da usas­ru­
lo mTag­re­xi­li er­tya. Crdi­loe­Tis­ken ki bor­cvia­ni ze­ga­ni
cis da­sa­lier­Si ikar­ge­bo­da. mag­ram maT kar­gad icod­nen,
rom am mxa­re­sac ki gza­ze eq­vsio­de mTag­re­xi­lis ga­da­lax­va
mainc mou­wev­daT.
_ wlis am dros me Se­miZ­lia sa­mi dRi­Tac ga­giS­vaT win, _
uT­xra snas­ma smoks im sa­Ra­mos. _ xom iciT, rom kvals ve­
raf­riT da­ma­lavT. en­to­ni ma­Sin gaiq­ca, ro­ca Tov­li aRar
ido. Ce­mi axal­gaz­rda mo­na­di­ree­bi ara­fer­Si Ca­mor­Ce­bian
Tqve­ne­bur sau­ke­Te­so moT­xi­la­mu­reebs. amas isic dau­ma­teT,
rom Cve­ne­bi Tqvens gak­va­lul Tov­lSi iv­lian. ro­ca Tov­
li gal­xve­ba, ra­Rac gzas ga­mov­na­xav, rom Tqvenc en­to­ni­viT
gaq­ce­va ar daa­pi­roT. aq mSve­niv­rad vcxov­robT. qve­ya­nas
ma­le dai­viw­yebT, me dRem­de mik­virs, ra ad­vi­lad SeuZ­lia
kacs ui­mi­sod cxov­re­ba.
_ xel­Si Se­mik­la de­ni mak-ken­ma, _ eub­ne­bo­da smoks Sor­
ti. _ gza­Si gro­Si iq­ne­ba mi­si fa­si, mag­ram ifi­ce­ba, da­sav­
le­Tis gza kar­gad vi­cio. me mgo­ni, un­da Seu­Tan­xmde, smok,
Tu xi­faTs ar gin­da ga­dae­ya­ro.
_ mar­to me? ga­na yve­la erT ta­fa­Si ar viw­viT? _ upa­su­xa
smok­ma.
_ ara, Ce­mo kar­go, Sen gan­sa­kuT­re­biT frTxi­lad un­da
iyo.
_ vi­Tom ra­to­mao?
_ ar ga­gi­gia ara­fe­ri? _ smok­ma Ta­vi gaaq­nia. _ ucol­Svi­
loeb­ma gad­mom­ces. ima­Tac es-es aris vi­Ra­cis­gan gai­ges. we­
siT ram­de­ni­me Tvis Sem­deg un­da mom­xda­ri­yo, mag­ram Tur­me

216
qa­l is sai­d um­lo

ama­Ram aw­yo­ben. smok­ma mxre­bi ai­Ce­Ca.


_ ar gain­te­re­sebs, ra xde­ba? _ gan­geb aRi­zia­neb­da Sor­
ti.
_ miT­xa­ri ba­rem.
_ ra da de­ nis col­ ma uT­ xra ucol­ Svi­
loebs, _ Sor­ ti
mra­val­mniS­vne­lov­nad Se­Cer­da wa­miT, _ da, ra Tqma un­da,
ucol­Svi­loeb­ma me gad­mom­ces, rom sa­qal­wu­lo ko­co­nebs
ama­Ram an­Te­ben. ai, ra xde­ba. Sen mainc ro­gor mog­wons, es
am­ba­vi?
_ mainc ar mes­mis, Sor­ti, ri­si Tqma gin­da?
_ ar ges­ mis, xom? ki mag­ ram, ra aris aq gau­ ge­ba­
ri da
bun­do­va­ni? erT qals Tva­li uWi­ravs Sen­ze da swo­red mas
un­da Sen­Tvis ko­co­nis dan­Te­ba. am qals la­bis­kvis eZa­xian.
eh, ram­den­jer mo­mik­ravs mis­Tvis Tva­li, Sen rom gi­yu­reb­da.
ko­co­ni aqam­de ar daun­Tia, am­bob­da, in­diels ara­so­des ar
gav­yve­bio. ra­ki ax­la ko­co­nis dan­Te­ba ga­daw­yvi­ta, ra Tqma
un­da, rom Ce­mi saw­ya­li me­gob­ri­saT­vis un­da daan­Tos.
_ mar­Tals un­da am­bob­de, _ upa­su­xa smok­ma da gul­ze
dar­di Se­moaw­va. moa­gon­da, ro­gor iq­ceo­da la­bis­kvi am bo­
lo dros.
_ amas la­pa­ra­ki ar un­da, _ gau­meo­ra Sor­tim. _ ase ar
aris yo­vel­Tvis? gaq­ce­va­ze vfiq­rob­diT da aha, aqac qa­li
Se­mog­veC­xi­ra, mo­va da yve­la­fers au­revs. eh, ico­de, saq­me
mar­Tla ga­fuW­de­ba, smok.
sa­mi mo­xu­ci qa­li mak-ke­nis kar­Tan Se­Cer­da, ucol­Svi­
loe­bis ba­na­kis So­riax­lo da maT So­ris uxu­ce­si Cax­rin­wu­li
mwi­va­na xmiT ra­Ra­cis la­pa­raks moh­yva.
smok­ma sa­xe­le­bi ki gaar­Cia, mag­ram mainc ve­ra­fe­ri gai­go.
Sor­tim Sem­de­gi gad­mou­Tar­gmna mwa­re Ri­mi­liT:
_ la­bis­kvi, di­di be­la­dis, wvi­mis mom­yva­nis, sna­sis qa­
liS­vi­li, am Ra­miT Ta­vis pir­vel sa­qal­wu­lo ko­cons an­Tebs.
ma­ka, mglis mdev­ris, iuit­sis qa­liS­vi­li...
ase ga­daT­va­les mac­neeb­ma Tor­me­tio­de qal­wu­lis sa­xe­
li. me­re sa­mi­ve­ni ba­nak­Si Se­vid­nen, ra­Ta yve­la­saT­vis euw­ye­

217
jek lon­d o­n i

bi­naT es am­ba­vi.
ucol­Svi­loe­bi, rom­leb­mac axal­gaz­rdu­li fi­ciT Sek­
res pi­ri qals Ta­vis dRe­Si ar da­la­pa­ra­ke­bod­nen, gul­gri­
lad moe­kid­nen am am­bavs, da uf­ro aS­ka­rad rom ga­moe­xa­taT
Ta­vian­Ti ziz­Ri, iq­ve Seud­gnen im So­reu­li mgzav­ro­bi­saT­vis
mza­de­bas, rac maT Tvi­Ton snas­ma daa­va­la, Tum­ca gam­gzav­re­
ba meo­re dRis­Tvis hqon­daT gan­zra­xu­li. mo­xu­ci mo­na­di­ree­
bis az­riT, im mi­da­moeb­Si main­cda­mainc bev­ri ire­mi ar un­da
yo­fi­li­yo. sna­si ki ar er­wmu­na maT va­rauds. mi­si fiq­riT,
Tu ir­me­bi mar­Tlac ase co­ta iyo, maS, jo­gi orad ga­yo­fi­
la. ho­da, Crdi­loeT­sa da da­sav­leT­Si ga­fan­tu­li or­me­bis
kvals ucol­Svi­loe­bis jgu­fi gau­ye­na, uzar­ma­za­ri jo­gis
da­kar­gu­li na­xe­va­ri rom epov­naT.
la­bis­kvis ga­daw­ve­ti­le­biT aw­ria­le­bul­ma smok­ma ga­moac­
xa­da, mec ucol­Svi­loebs gav­yve­bio, mag­ram jer Sor­ti­sa da
mak-kens moe­la­pa­ra­ka.
_ Sen iq me­sa­me dRes un­da iyo, smok, _ uT­xra Sor­tim, _
Cven ki saW­mels wa­mo­vi­RebT da ZaR­leb­sac wa­mo­vas­xamT.
_ ar da­ga­viw­ydes, Tu er­Tma­neTs av­cdiT, gza ga­nag­rZeT
da iu­kon­ze ga­da­diT. amas la­pa­ra­ki ar un­da. Tu Tavs daaR­
wevT, Cems wa­say­va­nad zaf­xul­Si amo­diT, xo­lo me Tu ga­mi­
mar­Tla, ma­Sin me amo­val.
mak-ke­ni cec­xlis pi­ras dad­ga da Tva­liT erT ci­ca­bo
mTa­ze aniS­na da­sav­le­Ti­sa­ken, sa­dac ma­Ra­li, miu­va­li mTag­
re­xi­le­bi swor­ze ga­mo­dio­da.
_ ai, is aris, _ Tqva man, _ sam­ xre­Tis mxri­dan mdi­na­re
Ca­mou­dis. di­ne­bas aR­ma un­da av­yveT. me­sa­me dRes Tqvenc Se­
mog­vier­Tde­biT. sa­dac ar un­da ga­mox­vi­deT, im wyal­ze Cven
Tu ara, Cvens kvals mainc waaw­yde­biT.

VII

mag­ram smoks ar gau­mar­Tla _ me­sa­me dRes ucol­Svi­loeb­

218
qa­l is sai­d um­lo

ma mi­mar­Tu­le­ba Seic­va­les. im dros, ro­ca Sor­ti da mak-


ke­ni Ta­vian­Ti ZaR­le­biT mdi­na­ris aR­ma miik­vlev­dnen gzas,
smo­ki da ucol­Svi­loe­bi daT­qmu­li ad­gi­li­dan sa­mio­de mi­
lis mo­So­re­biT Crdi­loe­TiT ir­me­bis meo­re jo­gis kvals
waaw­ydnen. ram­de­ni­me dRis Sem­deg Tov­lis fan­te­le­biT Se­
bu­rul mwux­rSi isi­ni ba­nak­Si dab­run­dnen. cecxls rom Caua­
res, er­Tma in­diel­ma qal­ma go­de­ba Sew­yvi­ta da smo­ki­sa­ken
ga­moe­qa­na. ga­bo­ro­te­bul qals Tva­le­bi ue­lav­da, mwa­red iw­
yev­le­bo­da da xe­lebs tyav­Si gax­veu­li umoZ­rao sag­ne­bi­sa­ken
iS­ver­da, rom­le­bic jer ki­dev mar­xil­ze ido.
smo­ki gu­ma­niT mix­vda, rac mox­da da ro­ca mak-ke­nis
cecxls uax­lov­de­bo­da, is iyo axa­li wyev­la-krul­vi­saT­vis
moem­za­da, rom Ti­Ton mak-ke­ni dai­na­xa, mak-ke­ni ij­da da di­
dis gul­mod­gi­neo­biT Seeq­ceo­da ir­mis xorcs.
_ me meo­ma­ri ara var, _ awu­wun­da igi. _ Sor­ti ki gaiq­ca,
Tum­ca mis dev­nas isev ga­nag­rZo­ben. jo­jo­xe­Tu­ri brZo­la
gau­mar­Ta in­die­lebs. Tum­ca rad gin­da, mainc dai­We­ren. ori
daW­ra, mag­ram isi­nic ma­le mom­jo­bin­de­bian, xo­lo erTs Sig
gul­Si Caa­We­da tyvia.
_ vi­ci, _ uT­xra smok­ma, _ mok­lu­lis qvri­vi Sem­xvda.
_ snass Tqven­Tan la­pa­ra­ki surs, _ das­Zi­na mak-ken­ma, _
brZa­na, ro­gorc ki dab­run­de­ba, Cems ko­con­Tan mo­vi­de­so. ar
ga­gam­xelT. kar­gad dai­max­sov­reT, rom Tqven am am­bis ara­fe­
ri iciT. Cven Cve­ni sur­vi­liT ga­vi­qe­ciT.
sna­sis ko­con­Tan smo­ki la­bis­kvis See­ya­ra. mis Tva­leb­
Si man im­de­ni siT­bo da aler­si dai­na­xa, rom, co­ta ar iyos,
See­Sin­da ki­dec.
_ ro­gor mi­xa­ria, rom Tqvenc ar gai­qe­ciT, _ Tqva man, _
xe­davT me... _ igi Se­yoy­man­da, mag­ram Tva­le­bi ar daux­ria.
Sig Cam­dga­ri Su­qi od­na­va­dac ar Ser­xeu­la, _ ko­co­ni da­
van­Te, ra Tqma un­da, Tqven­Tvis da­van­Te. Ce­mi droc dad­ga.
me Tqven yve­las mir­Cev­ni­xarT qve­ya­na­ze. ma­ma­ze uf­roG­me­ta­
dac miy­var­xarT. aTas li­baS­sa da mah­kuk­Sic ar gag­cvliT.
me Sey­va­re­bu­li var. ra uc­nau­ria, mec ise­Ti­ve Sey­va­re­bu­li

219
jek lon­d o­n i

var, ro­go­ric fran­Ces­ka da izol­da. oT­xTva­la mar­Tals


am­bob­da, in­die­leb­ma ar ician ase­Ti siy­va­ru­li, mag­ram me
cis­fe­ri Tva­le­bi maqvs da TeT­rka­nia­ni var. Cven xom ori­ve­
ni TeT­re­bi varT?
qa­li­sa­gan ase­Ti ram Ta­vis si­coc­xle­Si ar gau­gia smoks
da ar ico­da, ro­gor moq­ceu­li­yo. uf­ro me­tic, es qa­lis
Txov­na­sac ar hgav­da, rad­gan smoks Tan­xmo­ba­sac ar ekiT­xe­
bod­nen.
la­bis­kvis ise cxa­dad da mar­ti­vad hqon­da es war­mod­
ge­ni­li da im­de­ni siT­bo iR­vre­bo­da mi­si Tva­le­bi­dan, rom
smoks gauk­vir­da ki­dec, ra­tom aqam­de ar Se­moaW­do qal­ma
mkla­ve­bi ki­ser­ze da mis mker­dze ar mies­ve­na. me­re mix­vda,
rom miu­xe­da­vad ase­Ti ubi­woe­bi­sa da gu­lub­ryvi­lo siy­va­
ru­li­sa, qal­ma ar ico­da siy­va­ru­lis idu­ma­li gze­bi da ut­
kbi­le­si aler­si. ara­vis ar sWir­de­bo­da ase­Ti ram pir­vel­yo­
fil­Ta So­ris da igi mis­Tvi­sac uc­xo iyo.
qa­li Ru­Ru­neb­da da Ta­vi­si siy­va­ru­lis une­ta­res tvir­
Tze ga­lob­da. va­Ji ki Tavs Za­las atan­da, Ro­nes io­keb­da,
rom ul­mo­be­li si­mar­TliT ga­neg­mi­ra mi­si gu­li. `ami­si
droc dad­gao“, _ fiq­rob­da smo­ki.
_ yu­ri mig­deT, la­bis­kvi, _ wa­moiw­yo man, _ dar­wmu­ne­bu­
li xarT, rom oT­xTva­lam yve­la­fe­ri giam­boT pao­lo­sa da
fran­Ces­kas siy­va­rul­ze?
qal­ma xe­li xels Se­moh­kra da usaz­Rvro si­xa­ru­li­sa­gan
si­ci­li au­var­da.
_ oh, ra Tqma un­da, siy­va­rul­Si ki­dev me­ti ra­Rac aris.
me asec vi­co­di. sa­nam ko­cons da­van­Teb­di, ama­zec vi­fiq­re!
me...
mag­ram am dros Tov­lis fan­te­leb­Si sna­si ga­moC­nda, cec­
xli­sa­ken gad­moa­la­ja da smok­ma ve­raf­ris Tqma ve­Rar moas­
wro.
_ sa­Ra­mo mSvi­do­bi­sa, _ wai­buz­Ru­na man, _ Tqven­ma am­xa­
nag­ma au­ria. mi­xa­ria, rom Tqven uf­ro Wkvia­ni ga­mo­de­qiT.
_ miT­xa­riT, ra dae­mar­Ta Cems me­go­bars? _ mouT­men­lad

220
qa­l is sai­d um­lo

ikiT­xa smok­ma.
TeT­rma kbi­leb­ma ara­sa­sia­mov­nod gaiel­va sna­sis kvam­liT
Sey­viT­le­bul wver­Si.
_ ra Tqma un­da, get­yviT. Tqven­ma am­xa­nag­ma er­Ti ka­ci
mok­la. cin­glia­ni lif­si­ta mak-ke­ni pir­vel­sa­ve gas­ro­la­
ze ukan ga­mob­run­da. is Ta­vis dRe­Si ve­Rar gaiq­ce­va. Cem­ma
mo­na­di­reeb­ma Tqve­ni am­xa­na­gi mTeb­Si moim­wyvdies da ma­le
dai­We­ren ki­dec. ase rom, iu­kons ve­Rar eRir­se­ba. Tqven ki
amie­ri­dan Cems ka­rav­Tan dai­Zi­nebT. mo­na­di­reebs aRar­sad
gah­yve­biT. me Tvi­Ton ga­dev­nebT Tvals.

VIII

snas­Tan ga­da­bar­ge­bam sa­go­ne­bel­Si Caag­do smo­ki. ax­la


ga­ci­le­biT xSi­rad xvde­bo­da la­bis­kvis. smo­ki­saT­vis sa­Si­
ne­li iyo qa­lis ubi­wo da una­ze­si siy­va­ru­lis gu­lax­di­lo­
ba. mi­si Ti­Toeu­li Se­mo­xed­va mxo­lod siy­va­ru­li iyo, mi­si
Ti­Toeu­li sit­yva ki _ usaz­Rvro aler­si. aTas­jer daa­ta­na
Tavs Za­la yve­la­fe­ri eT­qva mis­Tvis joi gas­tel­ze, mag­ram
ga­be­du­le­ba ar eyo. amis ga­dau­la­xa­vi mi­ze­zi la­bis­kvis mom­
xib­vle­lo­bac iyo. mi­si yu­re­ba sia­mov­ne­bas hgvri­da. yo­ve­li
Sex­ved­ri­sas smoks Ta­vi sZul­da, mag­ram es wu­Te­bi mainc yve­
la­ze Zvir­fa­si iyo mis­Tvis. Ta­vis si­coc­xle­Si igi pir­ve­lad
ec­no­bo­da qals WeS­ma­ri­tad da ise­Ti ubi­wo iyo la­bis­kvis
su­li, ise­Ti sao­ca­ri mi­si ucod­ve­lo­ba da gu­lub­ryvi­lo­ba,
rom smoks ar SeeZ­lo bo­lom­de ar Cae­kiT­xa am siy­va­ru­lis
yve­la stri­qo­ni. la­bis­kvis sqe­sis mTe­li pir­vel­yo­fi­li si­
ke­Te ax­lda Tan am siy­va­ruls, cod­nis pi­ro­bi­To­biT dau­
sa­xiC­re­be­li da egoiz­mis si­yal­biT Seub­Ra­la­vi. moa­gon­da
odes­Rac wa­kiT­xu­li So­pen­haue­ri da mis­Tvis cxa­di gax­da,
ro­gor cde­bo­da es gul­CaT­xro­bi­li fi­lo­so­fo­si. qa­lis
gac­no­ba, ise ro­gorc smok­ma gaic­no la­bis­kvi, imas niS­nav­da,

221
jek lon­d o­n i

rom yve­la qal­Tmo­Zu­le ma­ma­ka­ci avad­myo­fi un­da yo­fi­li­yo


uci­lod.
sao­ca­ri iyo la­bis­kvi da mainc mi­si sa­xis gver­diT mud­
mi­vad Cnde­bo­da, ro­gorc cec­xlo­va­ni Cve­ne­ba, joi gas­te­lis
sa­xe­ba. joi mu­dam Tav­Se­ka­ve­bu­li da mok­rZa­le­bu­li iyo, ci­
vi­li­ze­bu­li qa­lis yo­vel­gva­ri kde­ma da ri­di ax­lda, mag­ram
war­mo­sax­vis Za­liT smo­ki joi gas­tels ima­ve si­ke­TiT ajil­
doeb­da, rac la­bis­kvis axa­sia­Teb­da. er­Ti meo­res av­seb­da da
mTe­li qvey­nis qa­le­bi amaR­ldnen smo­kis Tval­Si imis wya­lo­
biT, rac man la­bis­kvis sul­Si dai­na­xa sna­sis ko­co­nis pi­ras,
Tov­lis qve­ya­na­Si.
Ta­vi­si Ta­vic Seic­no smok­ma. joi gas­te­li gaix­se­na da
mix­vda, rom uy­var­da igi. da mainc usaz­Rvro Sve­bas ga­nic­di­
da smo­ki la­bis­kvis gver­diT. ra un­da yo­fi­li­yo es Sve­ba, Tu
ara siy­va­ru­li? da ga­na SeeZ­lo sxva ra­me ewo­de­bi­na mis­Tvis
da daem­ci­re­bi­na? es mxo­lod siy­va­ru­li un­da yo­fi­li­yo.
smoks Tav­za­ri das­ca imis ga­fiq­re­ba­mac ki, rom mi­si bu­ne­ba
Ta­vis fes­veb­Si mra­val­co­lia­no­bas gu­lis­xmob­da. moa­gon­da,
ro­gor ka­ma­Tob­dnen san-fran­cis­ko­Si er­Txel: kacs SeuZ­lia
er­Tdrou­lad uy­var­des ori da sa­mi qa­lic kio. ma­Sin es ar
sje­ro­da. an ro­gor un­da er­wmu­na, ro­ca ar ga­moe­ca­da? ax­la
ki sxva am­ba­vi iyo: mas mar­Tlac ori qa­li uy­var­da da, Tum­
ca ume­te­sad im az­ris iyo, rom joi gas­te­li uf­ro uy­var­da,
iyo ise­Ti wu­Te­bic, ro­ca ase­Ti­ve siZ­lie­riT swam­da, rom
la­bis­kvi uy­var­da uf­ro me­tad.
_ qve­ya­na­ze bev­ri qa­li un­da iyos, _ uT­xra la­bis­kvim
erT dRes. _ qa­lebs ki ka­ce­bi uy­varT. Tqven bevr qals un­da
mos­wo­ne­bo­diT... miam­beT yve­la­fe­ri.
smok­ma ara­fe­ri upa­su­xa.
_ miT­xa­riT, _ ar eS­ve­bo­da igi.
_ me ara­so­des myo­lia co­li, _ Ta­vi aa­ri­da pir­da­pir pa­
suxs smok­ma.
_ da Tqven ara­vi­na gyavT? im mTe­bis iqiT meo­re izol­da
ar aris?

222
qa­l is sai­d um­lo

ax­la ki mix­vda smo­ki, rom la­Ca­ri iyo. arao, une­bu­rad


wa­mos­cda, mag­ram mainc xom ic­rua. Ta­vi gaaq­nia da gai­Ri­ma.
verc war­moid­gen­da, Tu aseT siy­va­ruls ig­rZnob­da, ro­ca
la­bis­kvi amis ga­go­ne­ba­ze si­xa­ru­li­sa­gan cas ewia.
smok­ma sa­ku­Ta­ri Ta­vis ga­mar­Tle­ba sca­da, Tavs yal­bi
ar­gu­men­te­biT it­yueb­da, _ diax, aba ra un­da vqna? ise­Ti
spar­ ta­ne­li xom ar iyo, rom ase ul­ mob­lad daem­ sxvria am
pa­ta­ra go­go­nas gu­li.
sna­si­sac rcxve­no­da smoks. mis Sav Tva­lebs ka­ci ve­ra­
fers ga­moa­pa­reb­da da Ti­Toeul mis sit­yvas Rrma az­ris be­
We­di et­yo­bo­da.
_ arc er­Ti ka­ci ar es­wraf­vis Ta­vi­si qa­liS­vi­lis gaT­
xo­ve­bas, _ uT­xra man smoks. _ miT ume­tes, Tu co­ta war­mo­
sax­vis una­ric aqvs. ase­Ti ram mo­mak­vdi­neb­lad imoq­me­debs
mas­ze. ga­mo­git­yde­biT, ama­ze fiq­ric ki mi­Wirs, mag­ram ra
gaew­yo­ba, cxov­re­bis ka­nons ver waux­val. mar­ga­re­ti odes­me
mainc xom un­da gaT­xov­des.
du­mi­li Ca­mo­var­da. smo­ki am dros ima­ze fiq­rob­da, ra
ima­le­bo­da am ka­cis war­sul­Si.
_ er­Ti uxe­Si da sas­ti­ki ka­ci var, _ ga­nag­rZo snas­ma, _
mag­ram ka­no­ni _ ka­no­nia. da mec mar­Ta­li var. aq, am pir­vel­
yo­fil ada­mia­neb­Si me ka­no­nic var da sa­mar­Ta­lic. sit­yvas
ver­vin Se­mo­mib­ru­nebs. nu da­ga­viw­yde­baT, rom me ma­mac var
da mTe­li Ce­mi dRe da mos­wre­ba oc­ne­ba­Si ga­mi­ta­re­bia.
smo­ki mainc ver mix­ vda, ri­ si Tqma un­ do­da snass, rad­
gan swo­red am dros la­bis­kvis kar­vi­dan Rre­na da ver­cxli­
viT wkria­la si­ci­li gais­ma. la­bis­kvi ax­lad moy­va­nil mglis
lekvs eTa­ma­Se­bo­da. snass ga­mouT­qme­li tki­vi­li­sa­gan sa­xe
daeR­mi­Wa.
_ ara uSavs, ro­gor­me avi­tan. _ wai­du­du­na kri­Wa­Sek­rul­
ma snas­ma. _ mar­ga­re­ti un­da gaT­xov­des da, Cven­da iR­blad,
Tqvenc aqa xarT. oT­ xTva­las ime­ di me ara mqon­ da. mak-ke­
ni ise­Ti usu­su­ri aR­moC­nda, rom ise­Ti qa­li Se­va­Ce­Ce xel­
Si, ro­me­lic oci we­li an­Teb­da Ta­vis sa­qal­wu­lo ko­cons.

223
jek lon­d o­n i

Tqven rom ara, Ce­mi si­Ze in­die­li un­da gam­xda­ri­yo. al­baT


li­ba­Si gax­de­bo­da Ce­mi Svi­liS­vi­le­bis ma­ma.
kar­vi­dan am dros la­bis­kvi ga­mo­vi­da da cec­xli­sa­ken ga­
moe­mar­Ta. xel­ Si mglis lek­ vi eWi­ ra. igi pir­da­
pir im ada­
mians uyu­reb­da, ro­me­lic mag­ni­ti­viT izi­dav­da. Tva­leb­Si
is siy­va­ru­li en­To, rom­lis da­far­vac mis­Tvis ara­vis es­wav­
le­bi­na.

IX

_ yu­ri mig­de, _ uT­xra smoks mak-ken­ma, _ ga­zaf­xu­lic


dad­ga, ax­la Tovls li­pi moe­ki­de­ba. mgzav­ro­bis­Tvis sauc­
xoo droa, mxo­ lod es aris, rom mTeb­ Si qar­ bu­
qi icis. me
es kar­gad vi­ci. sxvas­Tan er­Tad me ar ga­viq­ceo­di, mag­ram
Tqven­Tan yve­la­fer­ze Ta­nax­ma var.
_ Tqven gaq­ ce­vis Ta­vi vin mog­ caT? _ Seub­ ru­na sit­yva
smok­ma. _ zed­met tvir­Tad ae­ki­de­biT kacs, mux­le­bi don­
dlo­sa­viT ge­ke­ce­baT. Tu gaq­ce­vaa, mar­to ga­viq­ce­vi. mag­ram
me uk­ve da­ma­viw­yda qve­ya­na da iq­neb aRa­ra­so­des mov­Sor­de
aqau­ro­bas. ir­mis xor­ci Za­lian me­gem­rie­la... ma­le zaf­xu­
lic mo­va da ora­gu­lic mog­ve­ma­te­ba.
_ Tqve­ni me­go­ba­ri coc­xleb­Si aRar aris. _ Tqva er­Txel
snas­ma, _ Cems mo­na­di­reebs ar mouk­lavT igi. isi­ni mis gvams
waaw­ydnen, ga­zaf­xu­lis qar­bu­qebs gae­yi­na mTeb­Si. aqe­dan ka­
ci ver ga­va. ro­dis ga­da­vi­xa­doT Tqve­ni qor­wi­li?
la­bis­kvim ki ase uT­xra:
_ me Tvals ga­dev­nebT. Tva­leb­Si da sa­xe­ze di­di mwu­xa­
re­ba gem­Cne­vaT. kar­gad vic­nob Tqvens sa­xes. ki­ser­ze pa­ta­ra
naW­ri­lo­be­vi gaqvT, swo­red yu­ris Zir­Si. ro­ca gi­xa­riaT,
ba­gis kuT­xee­bi maR­la ge­zi­de­baT. xo­lo ro­ca mwa­re fiq­re­bi
gaw­va­lebT, dab­la Ca­mo­gi­var­de­baT xol­me. ro­ca iRi­me­biT,
Tva­leb­Tan sa­mi an oT­xi nao­Wi giC­nde­baT. mag­ram ro­ca ici­
niT _ eq­vsi. zog­jer Svi­di nao­Wic ki Se­mim­Cne­via. ax­la ki er­

224
qa­l is sai­d um­lo

Tic aRa­ra gaqvT. wig­ni me ara­so­des wa­mi­kiT­xavs, kiT­xvac ar


vi­ci. mag­ram oT­xTva­lam bev­ri mas­wav­la. Ce­mi cod­na ut­yua­
ria. igi oT­xTva­lam gad­mom­ca. mis Tva­leb­Si xSi­rad mi­na­xavs
mwu­xa­re­ba, ro­ca mas di­di qve­ya­na Sio­da. xSi­rad Sio­da mas
qve­ya­na, Tum­ca aq mrav­lad iyo kar­gi xor­ci, Tev­zi, ken­kra­
ca da Zir­xve­nac blo­mad gvqon­da. fqvi­lic ar gvak­lda aq _
maCv-zRar­be­bi da lus­kve­bi bew­veul­Si gvic­vlid­nen fqvils.
mag­ram mas mainc Sio­da qve­ya­na. ga­na ase­Ti kar­gia is qve­ya­na,
rom Tqvenc mog­Siv­daT igi? oT­xTva­las aq ara­fe­ri eba­da.
Tqven ki me gya­varT. _ qal­ma amoiox­ra da Ta­vi Ca­qin­dra. _
oT­xTva­las im Sim­Si­liT amox­da su­li. Tqven rom sa­mu­da­mod
aq dar­ CeT, al­baT Tqvenc es Sim­ Si­li mo­ gi­
RebT bo­los. me
ki sru­le­bi­Tac ar vic­nob im qve­ya­nas. gin­daT im qve­ya­na­Si
gaq­ce­va?
smok­ma ve­ra­fe­ri upa­su­xa, mag­ram la­bis­kvi yve­la­fers
mix­vda mi­si tu­Ce­bis moZ­rao­biT.
ori­ve­ni dum­dnen, la­bis­kvi ra­Ra­cas eb­rZo­da. smo­ki sa­
ku­Tar Tavs wyev­li­da si­sus­ti­saT­vis. ro­gor un­da gaem­xi­la
mis­Tvis es wu­xi­li, ro­ca er­Ti sit­yvac ver uT­xra mas say­
va­rel qal­ze.
la­bis­kvim amoiox­ra.
_ ke­Ti­li, me ise miy­var­xarT, rom ar da­ve­Zeb ma­mis gan­
ris­xe­bas. Tum­ca igi mTeb­Si ate­xil qa­riS­xal­ze uf­ro sa­Si­
Sia. Tqven mas­wav­leT, ra aris siy­va­ru­li. es ki siy­va­ru­lis
ga­moc­daa. me Tqven gaq­ce­va­Si da­gex­ma­re­biT.

smoks mSvi­dad ga­moeR­vi­Za da ar gan­Zreu­la. pa­ta­ra Tbi­


li xe­li lo­ya­ze gae­xa­xu­na da tu­Cebs See­xo. sa­xe­ze ga­yi­
nul­ma, civ­ma bew­vma miu­Ri­ti­na, da yur­Tan Cur­Cu­liT naT­
qva­mi sit­yva gai­go­na: `wa­mo­diT“. smo­ki frTxi­lad wa­moj­da
da yu­ri miug­do. ba­na­kis qo­fa­kebs uk­ve wa­moew­yoT Ta­vian­Ti

225
jek lon­d o­n i

Ra­meu­li sim­Re­ra, mag­ram am gnias­Si smok­ma iq­ve, mis ax­los,


sna­sis msu­bu­qi Ta­na­ba­ri sun­Tqva gaar­Cia.
la­bis­kvi frTxi­lad eweo­da sa­xe­lo­Si da smo­ki mix­vda,
rom un­da gah­yo­lo­da. man mo­ka­si­ne­bi da ger­ma­nu­li win­de­bi
ak­ri­fa da Ra­mis mo­ka­si­ne­biT fe­xak­re­fiT ga­vi­da Tov­lSi.
mif­Su­kul cec­xlSi dar­Ce­ni­li naR­ver­dle­bis Suq­ze la­bis­
kvim aniS­na, fex­ze Caic­vio, Tvi­Ton ki, TiT­qos gaq­rao, er­
Tba­Sad gau­Ci­nar­da da ma­mis ka­rav­Si Se­vi­da.
smok­ma saa­Ti Ti­Te­biT mo­sin­ja, Ra­mis pir­ve­li saa­Ti iyo.
`kar­ga Tbi­ la, _ gai­ fiq­ra man, _ mi­ nus aT­ze me­ti ar iq­ne­
ba“. ma­le la­bis­kvic dab­run­da da Ca­Zi­ne­bu­li ba­na­kis bnel
Su­keb­Si SeuZ­Rva. rac SeeZ­loT, cdi­lob­dnen ux­mau­rod ev­
loT, ga­yi­nu­li Tov­li Ti­Toeu­li fe­xis ga­dad­gma­ze mainc
Wra­Wu­neb­da, mag­ram Cqa­mi iq­ve qo­fa­ke­bis Rrian­cel­Si ikar­
ge­bo­da. ZaR­le­bi ise gul­da­gul ymuod­nen, rom gam­vle­le­bi­
saT­vis ar eca­laT.
_ la­pa­ra­ki uk­ve SeiZ­le­ba, _ Tqva la­bis­kvim, ro­ca uka­
nas­kne­li ko­co­ni na­xe­va­ri mi­liT Ca­moi­to­ves.
qal­ma sa­xe­Si Se­xe­da da var­skvla­ve­bis Suq­ze smok­ma pir­
ve­lad Seam­Cnia, rom la­bis­kvi dat­vir­Tu­li mo­dio­da. smok­
ma xe­li Sea­xo mis tvirTs; es iyo mi­si Txi­la­mu­re­bi, To­fi,
tyvie­bis ori as­xma da bew­vis sab­ne­bi.
_ yve­la­fe­ri wi­nas­war mo­vi­fiq­re, _ Tqva qal­ma da gu­lia­
nad gai­ci­na, _ sur­sa­Tis or­mos amoT­xras ori dRe mo­vun­di.
Sig xor­ci, fqvi­li, asan­Ti da wvri­li Txi­la­mu­re­bi ga­dav­
ma­le. mo­li­pul­ze kar­gia Txi­la­mu­re­biT sia­ru­li. yi­nu­li
ro­ca gat­yde­ba, ma­Sin mow­nu­li Txi­la­mu­re­biT viv­liT. o, me
kar­gad vi­ci Tov­lSi sia­ru­li da Cven swra­fad viv­liT, Ce­mo
siy­va­ru­lo.
smoks sit­yvis Tqmac aRar SeeZ­lo. mas is ao­ceb­da, rom
la­bis­kvim gaq­ce­va­Si xe­li Seuw­yo, mag­ram imas ki aRar elo­
da, Tu Tvi­To­nac Tan wah­yve­bo­da. ar ico­da, ro­gor moq­ceu­
li­yo. me­re Ca­moar­Tva la­bis­kvis mTe­li tvir­Ti, dab­neul­ma
xe­li moh­xvia qals da gul­ze miik­ra.

226
qa­l is sai­d um­lo

_ Rmer­Ti ke­Ti­lia, _ wai­Cur­Cu­la li­bis­kvim, _ man Sey­va­


re­bu­li ga­mo­mig­zav­na.
im­de­ni mxneo­ba eyo smoks, rom mar­to gam­gzav­re­ba­ze sit­
yva aRar dauZ­ravs. da sa­nam isev ras­me it­yo­da, mis go­ne­ba­Si
na­Te­li qvey­ni­sa da mziT gab­rwyi­ne­bu­li mi­we­bis mo­go­ne­beb­ma
er­Tba­Sad ifeT­qa da isev gaq­ra.
_ ukan dav­brun­deT, la­bis­kvi, _ Tqva man, _ Sen Ce­mi co­li
gax­de­bi da Cven mu­dam ir­mis xal­xTan er­Tad vic­xov­rebT. MY
_ ara, ara! _ la­bis­kvim Ta­vi gaiq­nia da wi­naaR­mde­go­bis
ga­mo­sa­xa­ta­vad va­Jis Se­moW­do­bil mkla­veb­Si gas­wor­da. _ me
es kar­gad vi­ci. bev­ri vi­fiq­re ama­ze, di­di qvey­nis Sim­Si­li
Senc Se­ga­wu­xebs da Cve­ne­bur grZel Ra­meeb­Si guls Se­gi­Wams.
ase mok­vda oT­xTva­la da Senc es dRe ge­lis. vinc Cven­Tan
mo­su­la, yve­la am dar­dma ga­dai­yo­la. me ki Se­ni sik­vdi­li ar
min­da. Cven am Tov­lian mTebs ga­da­viv­liT da sam­xre­Ti­sa­ken
ga­vud­ge­biT gzas.
_ mo­mis­mi­ne, Zvir­fa­so, _ ar eS­ve­bo­da smo­ki. _ ukan un­da
dav­brun­deT. la­bis­kvim xel­TaT­ma­nia­ni xe­li tu­Ceb­ze mia­do
da xma aRar amoa­Re­bi­na.
_ giy­var­var? miT­xa­ri, rom giy­var­var.
_ miy­var­xar, la­bis­kvi. Sen Ce­mi siy­va­ru­li xar.
qal­ma isev aler­siT mia­do xe­li tu­Ceb­ze.
_ saW­mlis or­mos­Tan mi­vi­deT, _ mtki­ced uT­xra qal­ma. _
aqe­dan sa­mio­de mi­lis mo­So­re­bi­Taa.
smo­ki ad­gi­li­dan ar daZ­ru­la, qal­ma xe­li xel­Si Cah­ki­da,
mag­ram ver daZ­ra. co­tac da smoks al­baT wa­mos­cde­bo­da,
rom iq, sam­xreT­Si, mas sxva qa­li elo­de­bo­da.
_ Se­ni ukan dab­ru­ne­ba di­di Sec­do­ma iq­ne­ba, _ uT­xra la­
bis­kvim, _ me... me mxo­lod ve­lu­ri go­go var da di­di qvey­nis
me­Si­nia. mag­ram Se­ni Si­Si uf­ro maqvs. rac miT­xa­ri, swo­red
is me­mar­Te­ba. me Sen yve­la­fers mir­Cev­ni­xar. Tav­ze uf­ro me­
tad miy­var­xar. in­diel­Ta ena ver get­yvis amas, verc in­gli­
su­ri get­yvis. Ce­mi gu­lis fiq­re­bi cis mo­kaS­ka­Se var­skvla­
ve­bia _ maT verc er­Ti ena ver miud­ge­ba. ro­gor gad­mog­ce?

227
jek lon­d o­n i

ai, na­xe.
man xel­TaT­ma­ni waaZ­ro smoks, mi­si xe­li bew­vis mo­sas­
xa­mis qveS Sea­cu­ra da zed gul­ze mii­do. did­xans, did­xans
es­mo­da smoks mi­si gu­lis­ce­ma da ico­da, rom am gu­lis Ti­
Toeu­li feT­qva siy­va­ru­li iyo. da me­re ne­la, Seum­Cnev­lad,
ise, rom xe­li ar mou­So­re­bia mker­di­dan, la­bis­kvi gai­wia
da sur­sa­Tis or­mo­sa­ken wa­vi­da. smoks wi­naaR­mde­go­bis ga­we­va
aRar SeeZ­lo. ego­na, Tvi­Ton guls mih­yav­da igi, guls, ro­
me­lic xel­Si eWi­ra.

XI

wi­na dRiT gal­xo­bi­li Tov­li ise moi­li­pa Ra­mis sus­xSi,


rom isi­ni swra­fad mis­ria­leb­dnen Txi­la­mu­re­biT.
_ ai, iq, im xee­bis qveS, aris saW­mlis or­mo, _ uT­xra la­
bis­kvim smoks.
amis Tqmac ver moas­ wro, rom gao­ ce­
bul­ ma uc­ bad xe­
li
sta­ca smoks. pa­ta­ra ko­co­nis ali mxia­ru­lad far­fa­teb­da
xee­bis Zir­Si. cec­xlis pi­ras mak-ke­ni Ca­cuc­qu­li­yo. la­bis­
kvim kbi­leb­Si ra­Rac sit­yva ga­mos­cra in­diel­Ta ena­ze. sit­
yvam Sol­ti­viT gaiS­xui­la haer­Si da smoks im­wam­sve gaax­sen­
da, rom erT dros oT­xTva­la la­bis­kvis jiqs eZax­da.
_ vi­co­di, rom uCe­mod wax­vi­do­diT, _ daiw­yo mak-ken­ma,
ro­ca isi­ni cec­xlTan mi­vid­nen da wvri­li, gaiZ­ve­ra Tva­le­bi
au­Ta­maS­da. _ am go­gos Tvals va­dev­neb­di da ro­ca Txi­la­
mu­re­bi da saW­me­li gad­mo­zi­da, ma­Sin mec wa­mo­ve­di. Tan Ce­mi
Txi­la­mu­re­bi da saW­me­lic wa­mo­vi­Re. ra, cec­xli? ara­fe­ri
aq sa­Si­Si ar aris. ax­la mTe­li ba­na­ki xvri­navs. Tqvens mo­
lo­din­Si co­ta Sem­civ­da da cec­xli imi­tom da­van­Te. ax­la
wa­valT?
la­bis­kvim Se­Si­ne­bu­li Tva­le­bi smoks miap­yro. me­re uc­
bad ra­Rac ga­daw­yve­ti­le­ba mii­Ro _ sad­Ra iyo ax­la is bav­
Svi Ta­vi­si gu­lub­ryvi­lo siy­va­ru­liT. igi uf­ro im ada­mians

228
qa­l is sai­d um­lo

hgav­da, ro­mel­mac icis, ro­gor un­da moiq­ces da ar sWir­de­


ba rai­me rCe­va an mxar­da­We­ra.
_ Sen, mak-ken, ZaR­li xar, _ kbi­le­bis RrWe­niT Tqva man
da mris­xa­ne­bis­gan Tva­le­bi aen­To. _ Tan rom ar wa­giy­va­noT,
vi­ci, wax­val da mTel ba­naks fex­ze daa­ye­neb. ke­Ti­li, wa­mo­
di, Sen xom ma­ma­Cems kar­gad ic­nob, ico­de, mec im­nai­ri var.
Cve­no­de­ni saq­me Senc un­da gaa­ke­To. da yve­la­fer­Si un­da
dag­ve­mor­Ci­lo, xo­lo Tu Tval­Tmaq­co­ba Se­gam­Cnie, wa­mos­
vlas ga­na­neb.
mak-ken­ma axe­da, Ro­rul Tva­leb­Si Si­Si da ziz­Ri ga­mo­
xat­vo­da. la­bis­kvi smoks miub­run­da da ris­xva uc­bad gas­xi­
vos­ne­bu­li aler­siT Seec­va­la.
_ ga­na swo­rad ar mo­vi­qe­ci? _ hkiT­xa man smoks.
dRis si­naT­lem maT im mTag­re­xil­Tan mius­wro, ro­me­lic
bor­cve­bian dab­lobs mTia­ne­Tis­gan hyof­da.
_ vi­sauz­moT, _ Ses­Ta­va­za maT mak-ken­ma, mag­ram isi­ni ar
Se­Ce­re­bu­lan. ga­daw­yvi­tes, ma­Sin da­nay­re­bu­liy­vnen, ro­ca
Suad­Ris mo­li­pu­li Tov­li gal­xve­bo­da da mgzav­ro­ba gaZ­
nel­de­bo­da.
mTe­bi uf­ro ci­ca­bo xde­bo­da da is pa­ta­ra mdi­na­re, rom­
lis Se­yi­nul di­ne­bas isi­ni miuy­ve­bod­nen, ax­la uf­ro Rrma
da Ca­var­dnil xeo­beb­Si Se­vi­da. aq uk­ve aRar ig­rZno­bo­da ga­
zaf­xu­li, Tum­ca erT xeo­ba­Si mo­var­dni­li qaf­mo­ki­de­bu­li
wya­li Se­niS­nes da or­gan dag­va­lul ti­ri­feb­ze da­xeT­qil
kok­reb­sac moh­kres Tva­li.
la­bis­kvim smoks ga­nu­mar­ta, ra ad­gi­le­bi un­da gaev­loT
da ro­gor un­da ae­riaT kva­li mdev­re­bi­saT­vis. sul ori gza
ar­se­bob­da _ da­sav­le­Ti­sa da sam­xre­Tis­ken mi­ma­va­li. sna­si
Ta­vis axal­gaz­rda mo­na­di­reebs au­ci­leb­lad am gzeb­ze daq­
saq­sav­da. mag­ram sam­xre­Tis­ken sxva gzac mi­dio­da, Tum­ca es
gza ma­Ral mTebs ga­daiv­li­da, da­sav­le­Tis­ken Se­mob­run­de­
bo­da, sam did qeds ga­ da­
la­ xav­
da da mxo­ lod Sem­ deg uer­
Tde­bo­da sam­xre­Tis mTa­var gzas. ro­ca mde­va­ri sam­xre­Tis
mTa­var gza­ze kvals ver Se­niS­navs, ma­Sin ukan, da­sav­le­Tis­

229
jek lon­d o­n i

ken, gab­run­de­ba au­ci­leb­lad da az­rad ara­vis mou­va, rom


ltol­vi­le­bi ug­rZes­sa da gau­val gzas amoir­Cev­dnen.O
la­bis­kvim mak-kens ga­da­xe­da, ro­me­lic ukan mo­Can­Ca­leb­
da, me­re smoks miub­run­da da xma­dab­la uT­xra:
_ iluk­me­ba. es Za­lian cu­dia.
smok­mac mii­xe­da. ir­lan­diels ir­mis qo­nis naW­re­biT ji­
bee­bi ga­moe­te­na da gza­dag­za iR­mur­Zle­bo­da.
_ mxo­lod das­ve­ne­bis dros Wa­meT, _ ub­rZa­na smok­ma, _
na­di­ri ar­sad ar Seg­vxvde­ba da saW­me­lic aqe­dan­ve Ta­nab­rad
un­da ga­vi­na­wi­loT. pa­tios­nad Tu ar moiq­ce­viT, nu iv­liT
Cven­Tan er­Tad.
pir­ve­li saa­Tis­Tvis Tov­li ise gal­Rva, rom wvri­li Txi­
la­mu­re­bi Sig ef­lo­bo­daT, er­Ti saa­Tis Sem­deg mow­nu­li
Txi­la­mu­re­biT gau­Wir­daT sia­ru­li. ltol­vi­leb­ma pir­ve­
lad Cai­mux­les da Wa­mas Seud­gnen. smok­ma sak­ve­bis ma­ra­gi
gaian­ga­ri­Sa. mak-kens um­ci­re­si aR­moaC­nda. tom­si­ka Sav­mu­ra
me­liis Ta­ve­biT ise ga­moe­te­na, rom sak­ve­bi­saT­vis mci­re ad­
gi­li­Ra dar­Ce­no­da.
_ mar­Ta­li giT­xraT, am­de­ni ar me­go­na, _ daiw­yo man Ta­vis
mar­Tle­ba. _ sib­ne­le­Si vaw­yob­di. sa­ma­gie­rod, kar­gi fu­li
icis. To­fi da tyvia-wa­ma­li Tav­ze­say­re­li gvaqvs, vxo­coT
na­di­ri da io­lad ga­valT.
_ mgle­bi rom Seg­Wa­men, ma­Sin mar­Tlac io­lad gax­valT.
_ dau­ma­ta Se­wu­xe­bul­ma smok­ma. la­bis­kvis ki isev Tva­le­bi
aen­To.
ori­ves va­rau­diT, sak­ve­bi erT Tves eyo­fo­daT, Tu­ki mom­
Wir­neo­bas ga­moi­Cen­dnen da mu­cels ar ah­yve­bod­nen. smok­ma
mTe­li tvir­Ti awo­na, ga­da­zo­ma da orad gaa­na­wi­la, mag­ram
bo­los, la­bis­kvis da­Ji­ne­bu­li moT­xov­nis Sem­deg, er­Ti tom­
si­ka ma­sac mis­ca.
meo­re dRes mdi­na­rem isi­ni erT trial min­dor­ze gaiy­va­
na mTeb­Si. gam­lxval Tov­lSi ef­lo­bod­nen. ro­gorc iq­na, qe­
dis kal­Tebs miaR­wies, Tov­li aq Tan­da­Tan uf­ro gam­yar­da.
_ aTio­de wu­Tic rom dag­veg­via­na, am vels ve­Rar gad­mov­

230
qa­l is sai­d um­lo

Wri­diT. _ Tqva smok­ma, ro­ca su­lis mo­saT­qme­lad qe­dis mo­


SiS­vle­bul Tav­ze Seis­ve­nes. _ mgo­ni aTa­si fu­tiT amo­ve­diT.
mag­ram la­bis­kvis ara­fe­ri uT­qvams: man dab­la min­dvri­sa­
ken gaiS­vi­ra xe­li. xeebs Sua xu­Ti mu­qi wer­ti­li moZ­raob­da.
_ axal­gaz­rda mo­na­di­ree­bi, _ Tqva la­bis­kvim.
_ we­lam­de Tov­ lSi ef­ lo­ bian, _ uT­ xra smok­ ma. _ dRes
ama­ze swra­fad ve­Rar iv­lian. Cven ki ama­so­ba­Si ram­de­ni­me
saa­TiT ga­vus­wrebT win. wa­vi­deT, mak-ke­ni. fe­xi ga­moad­giT.
ma­nam­de ar vi­sa­di­lebT, sa­nam ara­qa­Ti ar ga­mog­ve­le­va.
mak-ken­ma amoiox­ra, mag­ram ji­be­Si qo­nis naW­re­bi aRar
edo da fe­xaT­re­viT ukan gah­yva maT.
maR­la isev min­dor­ze ga­vid­nen, mo­li­pu­li Tov­li Suad­
Ris sam saa­Tam­de ar gam­lxva­la. ama­so­ba­Si vel­ze da­ge­bul
Crdils miaR­wies, Crdil­Si Tov­li isev iyi­ne­bo­da. mxo­lod
er­Txel Se­Cer­dnen wa­miT, ir­mis qo­nis is naW­re­bi amoi­Res,
mak-kens rom waar­Tves. gza­dag­za Seeq­ceod­nen, xor­ci yin­va­
Si qva­sa­viT ga­mag­re­bu­li­yo da cec­xlze gau­fic­xeb­lad ver
Se­Wam­dnen, qo­ni ki pir­Si ad­vi­lad if­Svne­bo­da da ku­Wis tki­
vil­sac ase Tu ise ayu­Ceb­da.
xan­grZli­vi mwux­ris Sem­deg, cxra saaT­ze, ro­ca ca Sa­vi
Ra­miT aiv­so, maT ju­ja naZ­ve­bis tev­rSi Cai­mux­les. mak-ke­
ni um­weod wu­wu­neb­da da Cio­da. mTe­li dRis mgzav­ro­biT
mar­Tlac qan­cga­moc­li­li iyo, mag­ram ar­qti­ka­Si cxra wlis
cxov­re­bis ga­moc­di­le­bam ve­ra­fe­ri Ses­Zi­na mak-kens da Ta­
vis daR­li­lo­bas isic miu­ma­ta, rom gza­Si Tovls dauw­yo
Wa­ma da ax­la wyur­vi­li hklav­da, pir­Si cec­xli eki­de­bo­da.
ko­cons buz­Ru­niT miuj­da. la­bis­kvi da smo­ki kar­vis ga­mar­
Tvas Seud­gnen.
la­bis­kvim ar ico­da, ra iyo daR­la. smo­ki aR­ta­ce­ba­Si
moh­yav­da mi­si sxeu­lis sa­si­coc­xlo Za­las, mi­si su­li­sa da
kun­Te­bis gam­Zleo­bas. mas­Si ara­fe­ri iyo ara­bu­neb­ri­vi an
iZu­le­bi­Ti. smo­ki­saT­vis mas mu­dam mzad hqon­da si­ci­li da
Ri­mi­li. ro­ca Sem­Txve­viT ma­Ti xe­le­bi er­Tma­neTs Sex­vde­
bo­da, la­bis­kvi aler­siT did­xans ar iSo­reb­da maT. mag­ram

231
jek lon­d o­n i

sak­ma­ri­si iyo mak-ke­ni­saT­vis See­xe­da, rom wam­sve pir­qu­Si da


umow­ya­lo xde­bo­da da Tva­leb­Si sus­xi Caud­ge­bo­da.
Ra­miT qa­ri amo­var­da da Tov­li wa­mo­vi­da. mTe­li dRe
Zlivs miik­vlev­dnen gzas qar­buq­Si. Tov­lis ko­rian­tel­Si
ver Se­niS­nes na­ka­du­lis ka­la­po­ti, ro­mel­mac da­sav­le­Ti­
sa­ken gaux­via da qe­di ga­daW­ra. or dRe­ze me­ti ram­de­ni­me
qe­dis ga­da­lax­vas moan­do­mes da xe­tial­Si ukan Ca­moi­to­ves
ga­zaf­xu­li da zam­Tris sab­rZa­ne­bel­Si amo­vid­nen.
_ mo­na­di­reeb­ma Cve­ni kva­li da­kar­ges, ra mox­de­ba rom
er­Ti dRiT mainc Se­vis­ve­noT? _ See­ved­ra mak-ke­ni.
mag­ram Ses­ve­ne­bis dro aRar iyo. smo­ki da la­bis­kvi kar­
gad grZnob­ dnen saf­ rTxes. mTeb­ Si gza da­ kar­ ges da verc
na­dirs ras­me ga­dae­yar­nen. na­di­ris nak­va­le­vic ki ara­fers
em­Cneo­da. di­di brZo­liT ga­diod­nen am ukac­riel da miu­sa­
far ad­gi­lebs, dro­dad­ro xeo­ba­Ta la­bi­rin­Teb­Si amo­yof­
dnen xol­me Tavs, mag­ram arc er­Ti xeo­ba da­sav­le­Ti­sa­ken ar
mi­dio­da. aseT xeo­bas er­Txel umi­sa­mar­Tod bo­lom­de gah­
yvnen. ori­ve mxri­dan yin­viT mo­Wi­qu­li wa­ra­fe­bi da Tval­
Seud­ga­mi, Seu­va­li da su­lis­Sem­xuT­ve­li mTag­re­xi­le­bi id­ga.
mTe­li Za­la da ener­gia mih­qon­da si­ci­ve­sa da gzas­Tan brZo­
las, mag­ram iZu­le­bul­ni iy­vnen ki­dev uf­ro Seem­ci­re­bi­naT
dRiu­ri ulu­fa.
er­Txel, Ra­miT, smo­ki ra­Rac xmaur­ma ga­moaR­vi­Za. am ad­
gi­las, sa­dac mak-ke­nis eZi­na, ra­Rac xro­ti­neb­da da far­Txa­
leb­da. smok­ma naR­ver­dle­bi gad­mo­qe­qa da avar­dnil alis
Suq­ze la­bis­kvi dai­na­xa, qals ir­lan­die­li­saT­vis xe­li yel­Si
Cae­Wi­ra da pi­ri­dan na­xev­rad da­Re­Wil­Gxor­cis na­Wers ac­li­
da. smok­ma Tva­li moh­kra, ro­gor wai­Ro la­bis­kvim xe­li we­
li­sa­ken da ma­le cec­xlis Suq­ze ga­SiS­vle­bul­ma da­nam iel­va.
_ la­bis­kvi! _ mka­cad dauy­vi­ra smok­ma.
qals xe­li haer­Si gau­SeS­da.
_ ma­gas nu izam! _ uT­xra smok­ma, ro­ca mas­Tan mi­vi­da.
qa­li sib­ra­zi­sa­gan TrTo­da, mag­ram da­na wa­mie­ri yoy­ma­nis
Sem­deg bu­ de­Si Caa­go. TiT­ qos­da imis Si­ SiT, rom Tavs ver

232
qa­l is sai­d um­lo

Sei­ka­veb­da, qa­li cec­xlTan mi­vi­da da Se­Sa Seu­ke­Ta. mak-ke­


ni wa­moj­da, Si­Si­sa­gan mTlad ga­fiT­re­bu­li Ta­vis ga­sa­mar­
Tleb­lad ra­Rac gaur­kve­vel bur­tyuns moh­yva.
_ sai­dan gaqvT xor­ci? _ See­kiT­xa smo­ki.
_ gaC­xri­ke! _ gad­mos­Za­xa la­bis­kvim. dauo­ke­be­li sib­ra­zi­
sa­gan xma ukan­ka­leb­da.
mak-ken­ma wi­naaR­mde­go­bis ga­we­va sca­da, mag­ram smok­ma
Caav­lo xe­li da gaC­xri­ka. ubi­dan ir­mis xor­cis na­We­ri amou­
Ro, ro­me­lic mak-kens Se­saT­bo­bad iR­liis qveS amoe­do. la­
bis­kvis ue­car wa­moy­vi­re­ba­ze smok­ma une­bu­rad mis­ken mii­xe­
da. qa­li mak-ke­nis Can­Tas eZ­ge­ra da gax­sna dauw­yo. xor­cis
nac­vlad iqi­dan xav­si, naZ­vis wiw­vi da to­te­bi gad­moc­viv­da.
ai, riT amoe­te­na igi mak-kens, ra­Ta xor­cis mo­par­vis Sem­deg
Sem­su­bu­qe­bul Can­Tas Ta­vi­si Zve­le­bu­ri for­ma da zo­ma isev
Ser­Ce­no­da.
isev ita­ca xe­li da­na­ze la­bis­kvim da ava­zaks ek­ve­Ta. mag­
ram smok­ma Sea­ka­va. smo­kis mkla­veb­Si ga­yu­Ce­bul qals Ta­vi­si
uZ­lu­re­bis ga­mo qvi­Ti­ni au­var­da.
_ Ce­mo say­va­re­lo, me xom saW­mli­saT­vis ar va­ke­Teb amas?
_ gu­li yel­Si eb­ji­ne­bo­da la­bis­kvis, _ Sen­Tvis, Se­ni si­coc­
xli­saT­vis. o, is ZaR­li! is Sen gWams, Sen!
_ Cven mainc vi­coc­xlebT, la­bis­kvi, _ am­Svi­deb­da smo­
ki, _ amis Sem­deg mas fqvils av­ki­deb. fqvils xom mainc ar
dauw­yebs Wa­mas; mag­ram Tu esec ga­be­da, Ce­mi xe­liT mov­klav,
_ smok­ma qa­li mker­dze miik­ra, _ siy­va­ru­lo, ka­cis mok­vla
isev ka­cis saq­mea. qa­lebs aq ra xe­li aqvT.
_ me rom es ZaR­li mo­mek­la, Seg­Zul­de­bo­di? _ ikiT­xa
gao­ce­bul­ma la­bis­kvim.
_ ase aRar mey­va­re­bo­di, _ gan­geb miu­go smok­ma.
la­bis­kvim amoiox­ra.
_ maS, kar­gi, _ mor­Ci­le­biT Tqva man, _ ar mov­klav!

XII

233
jek lon­d o­n i

mo­na­di­ree­bi Seus­ve­neb­lad mis­dev­dnen ltol­vi­lebs. ra­


ki er­Txel ga­daaw­ydnen maT kvals, nam­qer­Sic aRar dau­kar­
gavT igi. Ta­nac am mi­da­moebs isi­ni Ta­vian­Ti xe­lis­gu­li­viT
ic­nob­dnen. ro­ca wa­mo­To­va, smok­ma da la­bis­kvim sru­liad
sa­wi­naaR­mde­go ge­zi ai­Res. aR­mo­sav­le­Ti­sa­ken gae­mar­Tnen,
ro­ca ga­ci­le­biT io­li gza sam­xre­Ti­sa da da­sav­le­Ti­sa­ken
mi­dio­da. Ta­nac gza­dag­za ga­da­sa­la­xav qe­debs miu­val ci­ca­
boebs am­jo­bi­neb­dnen xol­me. mag­ram ax­la, ra­ki da­kar­gu­lad
Tvlid­nen Tavs, az­ri aRa­ra­fers hqon­da. verc mdev­rebs aub­
nies gza-kva­li. zog­jer ram­de­ni­me dRi­Tac da­wi­naur­de­bod­
nen, mag­ram bo­los mainc ga­moC­nde­bo­da xol­me mo­na­di­ree­bis
jgu­fi. qar­bu­qis Sem­deg, ro­ca nam­qer­ma kva­lis na­ta­ma­lic
ki wa­Sa­la, mo­na­di­ree­bi mwev­re­bi­viT daiq­saq­snen, da is, vinc
pir­ve­li waaw­yde­bo­da kvals, ko­cons an­Teb­da da mi­si kvam­
liT Ta­vis­ken ux­mob­da me­gob­rebs.
smoks drois an­ga­ri­Si ae­ria, aRar ico­da, ram­den­ma dRem
da Ra­mem gaia­ra, ram­den­jer Seis­ve­nes an ram­de­ni qar­bu­qi
ga­dai­ta­nes. yve­la­fe­ri erT uS­ve­le­bel tan­jva­sa da ur­va­
Si gaer­Tian­da da mainc win mii­wev­dnen. mak-ke­ni yo­vel­Tvis
sad­Rac maT ukan mi­Can­Ca­leb­da da Ta­vis ma­ra­diul oc­ne­ba­ze,
san-fran­cis­ko­ze, luR­lu­Reb­da. civ laJ­var­dSi avar­dni­
li ul­mo­be­li da mkac­ri mwver­va­le­bi ga­nu­So­reb­lad ad­gaT
Tavs. Tvi­Ton ki xan Ca­Ra­me­bul xeo­beb­Si mi­bob­Rav­dnen, rom­
lis ci­ca­bo kal­Teb­ze Tov­lic ver iki­deb­da fexs da xa­nac
ver­cxlis­frad mo­Wi­qul ve­leb­ze ga­diod­nen, sa­dac uam­ra­vi
ga­yi­nu­li tba xvde­bo­daT. er­Txel Ra­miT qar­bu­qis Sem­deg
ca So­reu­li vul­ka­nis cec­xlma ga­daa­na­Ta. amis Sem­deg ase­
Ti ram aRa­ra­so­des gan­meo­re­bu­la da eW­vi See­pa­raT, xom ar
mog­veC­ve­nao.
yi­nu­li axa­li, ram­de­ni­me iar­dis sis­qis Tov­liT dai­fa­ra,
Tov­li moi­li­pa da zed isev daa­To­va. alag-alag xeo­beb­sa
da uf­skru­leb­Si aso­biT fu­tis sis­qis Tov­lze mi­diod­nen,
xo­lo zo­gan nap­ra­leb­Si, sa­dac gam­Wo­li qa­ri ube­rav­da da

234
qa­l is sai­d um­lo

Tov­lis erT fan­tel­sac aRar to­veb­da, pa­tar-pa­ta­ra myin­


va­reb­ze ga­da­diod­nen. mdu­ma­re aC­rdi­le­bi­viT Cauv­lid­nen
kldis Zgi­de­ze Se­Ce­re­bul Tov­lis uzar­ma­zar zvi­nebs, rom­
le­bic yo­vel wam­Si sik­vdi­liT imuq­re­bod­nen. xo­lo Ram-Ra­
mo­biT zva­ve­bis gria­li aR­vi­Zeb­daT. wa­ra­feb­ze, sa­dac pa­ta­
ra ZeZ­vi an ja­gic ar moi­Ze­ve­bo­da, ucec­xlod aTev­dnen Ra­
meebs. xorcs Ta­vian­Ti sxeu­liT aT­bob­dnen da ise Wam­dnen.
mag­ram miu­xe­da­vad yve­laf­ri­sa, la­bis­kvi mainc la­bis­kvi
iyo. mak-ke­ni rom ara, igi mu­dam mxne da mxia­ru­li iq­ne­bo­da.
verc au­ta­nel­ma sus­xma da verc mo­qan­cu­lo­bam ver Sea­sus­ta
mi­si siy­va­ru­li.
ka­ta­sa­viT uT­val­Tva­leb­da la­bis­kvi saW­mlis ga­na­wi­le­
bas, bev­rjer Seu­niS­navs smoks, ro­gor uk­lav­da mak-ke­nis
Ti­Toeu­li luk­ma la­bis­kvis guls. er­Txel Tvi­Ton gaa­na­wi­
la saW­me­li. mak-ke­ni­sa da Ta­vis­Tvi­sac mci­re ulu­fa dai­to­
va qal­ma da yve­la­ze me­ti Seax­ved­ra smoks. amis Sem­deg yo­
vel­Tvis smo­ki ana­wi­leb­da saW­mels. er­Txel zvav­Si moh­yvnen
da uc­bad asi iar­diT dab­la Ca­cur­dnen. Tum­ca uv­neb­lad
ga­dar­Cnen, mag­ram gai­ToS­nen, mak-ke­ni xel­ca­rie­li ga­moZ­
vra Tov­li­dan, fqvi­liT sav­se to­ma­ra xe­li­dan ga­var­dno­da.
meo­re did­ma zvav­ma tom­ris pov­nis ime­dic dau­kar­ga ltol­
vi­lebs. Tum­ca es mak-ke­nis bra­lic ar iyo, mag­ram amis Sem­
deg la­bis­kvis er­Txe­lac ar Seu­xe­davs mak-ke­ni­saT­vis.
_ al­baT Tavs ver Sei­ka­vebs, _ fiq­rob­da smo­ki.

XIII

araC­veu­leb­ri­vad mSvi­di di­la ga­Ten­da. maR­la lur­ji,


aum­Rvre­ve­li ca id­ga da Tov­li mzis Suq­ze Tva­lis­mom­We­
ra­lad bzi­nav­da. isi­ni erT grZel mo­li­pul kal­Tas aR­ma
miuy­ve­bod­nen. da­qan­cul lan­debs uf­ro hgav­dnen am gaq­va­
ve­bul sam­ya­ro­Si. ga­yi­nul mdu­ma­re­ba­Si hae­ric ar iZ­vro­da.
asio­de mi­lis iqiT ho­ri­zon­tze ise ga­mok­ve­Ti­liy­vnen sa­li

235
jek lon­d o­n i

kldee­bis dak­bi­lu­li qon­gu­re­bi, TiT­qos­da sul ra­Rac xu­


Ti mi­liT iy­vnen da­So­re­bul­ni.
_ ra­Rac un­da mox­des. _ wai­Cur­Cu­la la­bis­kvim. _ ver
grZnob? yve­la­fe­ri uc­nau­ria.
_ si­ci­ves vgrZnob, yin­vi­sa ar un­da iyos, _ upa­su­xa smok­
ma. _ da arc Sim­Si­lis bra­lia.
_ eg si­ci­ve tvin­sa da gul­Si atans, _ dae­Tan­xma aRel­ve­
bu­li la­bis­kvi. _ mec mci­va.
_ ara, gul­Si ki ara, _ gaus­wo­ra smok­ma. _ TiT­qos ra­Ra­ca
mCxvlets da Ti­Toeul nervs mi­wiw­knis.
TxuT­me­tio­de wu­Tis Sem­deg Se­sas­ve­neb­lad Se­Cer­dnen.
_ ve­Rar vxe­dav So­reul mwver­va­lebs. _ Tqva smok­ma.
_ hae­ri Ses­qel­da da dam­Zim­da, _ uT­xra la­bis­kvim, _ sun­
Tqvac mi­Wirs.
_ age sa­ mi mze, _ xrin­ wia­
ni xmiT Tqva la­ bis­
kvim. isi­ ni
Sed­gnen da cas ga­xe­des, ca­ze axal-axa­li mzee­bi iba­de­bo­da.
_ Rmer­To Ce­mo, ca uT­va­la­vi mziT dai­fa­ra, _ iy­vi­ra Se­
Si­ne­bul­ma mak-ken­ma.
da mar­Tlac, sai­Tac ki gai­xe­dav­diT, ca axal mze­Ta Tva­
lis­mom­Wre­li brwyin­va­le­biT iyo sav­se.
uc­bad mak-ken­ma gao­ce­bi­sa­gan da tki­vi­li­sagn iR­ria­la:
_ viw­ve­bi! _ iy­vi­ra man da isev aR­rial­da. me­re la­bis­kvi­
mac ikiv­la da smok­sac sa­xe­Si TiT­qos ga­yi­nu­li nem­si See­
soo, daw­va da amou­TuT­qa. aman war­su­li gaax­se­na, ba­nao­bis
dros me­du­zam da­SuS­xa er­Txel. da ax­la, une­bu­rad lo­ya­ze
mois­va xe­li, TiT­qos da­SuS­xul ad­gils ia­meb­da.
uc­bad uc­nau­ri yru gria­li gais­ma. kal­Tis qve­viT axal­
gaz­rda mo­na­di­ree­bi Txi­la­mu­reb­ze id­gnen da ze­di­zed es­
rod­nen ltol­vi­lebs.
_ dai­fan­teT, _ ub­rZa­na Ta­vi­sia­nebs smok­ma, _ ze­viT wa­vi­
deT. mwver­va­lam­de TiT­qmis aRa­ra­fe­ri gvak­lia. isi­ni meoT­
xe­di mi­liT dab­la arian. es ki imas niS­navs, rom ram­de­ni­me
mi­liT ga­vas­wrebT, Tu­ki qeds ga­dav­cde­biT da Tav­qve da­veS­
ve­biT.

236
qa­l is sai­d um­lo

sa­mi­ve­ni aR­marTs ek­veT­nen. sus­xi yi­nu­lis nem­se­biT


Cxvlet­da sa­xes. sro­lis ga­gu­du­li gria­li uc­nau­rad Caes­
mo­daT yur­Si.
_ mad­lo­ba RmerTs, _ miub­run­da gu­la­mom­jda­ri smo­ki
la­bis­kvis. _ oT­xni muS­ke­te­biT arian, mxo­lod erTs aqvs
vin­Ces­te­ri. am mzee­bis ga­mo mi­zan­Si ver amog­vi­Res. man­Zils
ver an­ga­ri­So­ben. er­Ti asi fu­tiT mainc gvcde­ba tyvia.
_ et­yo­ba ma­ma­Ce­mi Za­lian gan­ris­xda, _ ga­moe­pa­su­xa la­
bis­kvi, _ rom sro­lis uf­le­bac ki mis­ca maT.
_ ra uc­nau­rad la­pa­ra­kob, _ uT­xra smok­ma, _ TiT­qos­da
sad­Rac Sors id­ge.
_ pi­ri mo­ku­me, _ Seh­kiv­la uceb la­bis­kvim. _ nu la­pa­ra­
kob, me vi­ci, es rac aris. sa­xe­lo­Ti dai­fa­re pi­ri. ai ase,
da ga­Cum­di.
mak-ke­ni pir­ve­li dae­ca da Zlivs aiT­ria we­li. me­re sa­mi­
ve­ni rig-ri­go­biT ece­mod­nen, sa­nam mwver­vals ar miaR­wies.
kun­Tebs mo­me­te­bu­lad Za­bav­dnen da ver gai­ges, ro­gor waer­
TvaT xel-fe­xi. ukan rom moi­xe­des, in­die­lebs moh­kres Tva­
li. isi­nic ece­mod­nen, bar­ba­ceb­dnen da mainc maR­la-maR­la
moi­wev­dnen.
_ aqam­de ver amoaR­we­ven, _ Tqva la­bis­kvim, _ es TeT­ri
sik­vdi­lia. me es ga­go­ni­li mqon­da, Tum­ca ara­so­des me­na­xa.
mo­xu­ce­bi­sa­gan ga­mi­gia. ma­le nis­li Ca­mow­ve­ba, is arc bu­rus­
sa hgavs da arc Cveu­leb­riv nisls sus­xian amin­dSi. mxo­lod
Ti­To-oro­las una­xavs igi da ga­dar­Ce­ni­la.
mak-kens sun­Tqva Seek­ra da hae­ris Wa­ma daiw­yo.
_ pi­ri mo­ku­meT! _ ub­rZa­na smok­ma.
ga­re­mo Tva­lis­mom­Wre­li brwyin­va­le­biT aiv­so da smok­
ma isev uam­ rav mzes Se­ xe­
da. isi­ni krTod­ nen da Tan­ da­Tan
ibu­re­bod­nen. hae­ri cec­xlis au­rac­xe­li nem­se­biT daiq­saq­sa.
uax­loe­si Wiu­xe­bi am uc­naur­ma da sa­Si­nel­ma nis­lma wa­Sa­la
da axal­gaz­rda in­die­le­bi, rom­le­bic isev di­di gul­mod­
gi­ne­biT eb­rZod­nen aR­marTs, am nis­lSi dain­Tqnen. mak-ke­ni
Tov­lSi Caj­da da sa­xe­ze xe­le­bi ai­fa­ra.

237
jek lon­d o­n i

_ wa­ve­diT! _ brZa­ne­ba gas­ca smok­ma.


_ aRar Se­miZ­lia, _ wa­moik­vne­sa mak-ken­ma.
igi wel­Si orad mox­ri­li­yo da to­ti­viT ir­weo­da. smo­ki
ne­la, di­di ga­Wir­ve­biT wa­mo­vi­da mis­ken. igi Zlivs ereo­da im
le­Tar­gias, ro­mel­mac yve­la kun­Ti gauq­va­va. is ki Se­niS­na,
rom go­ne­ba sa­Ri hqon­da. mxo­lod sxeu­li dau­Za­bun­da.
_ Ta­vi daa­ne­be, _ uk­me­xad uT­xra la­bis­kvim.
smok­ma ar dai­Sa­la. ir­lan­die­li fex­ze wa­moa­ye­na da pi­
riT im kal­Tis­ken miab­ru­na, ro­me­lic maT un­da Caev­loT.
me­re xe­li hkra da mak-ke­ni Tav­qve daeS­va. xel­Si mou­xer­xeb­
lad da­We­ri­li jo­xi xan ex­ma­re­bo­da da xa­nac xels uS­li­da
srial­Si. ma­le igi bri­lian­tis mtvris ko­rian­tel­Si Cai­kar­
ga.
smok­ma la­bis­kvis ga­da­xe­da. qal­ma gau­Ri­ma, Tum­ca Tavs
Zlivs imag­reb­da, rom ar waq­ceu­li­yo. smok­ma Ta­vi dauq­nia,
da­veS­va­To. la­bis­kvi ax­los mi­vi­da mas­Tan, ma­le mxar­dam­xar,
sul ram­de­ni­me fu­tiT da­So­re­bul­ni, er­Tad daeS­vnen da yi­
nu­lis cec­xlSi Ses­rial­dnen.
smo­ki, rac ki SeeZ­lo, svlas ane­leb­da, mag­ram ra­ki la­
bis­kvi­ze ga­ci­le­biT mZi­me iyo, ma­le kar­ga man­Zi­liT gaus­
wro. sa­Si­ne­li sis­wra­fiT ga­var­da win, mag­ram mo­li­pul ze­
gan­ze Sei­ka­va Ta­vi da dae­lo­da, sa­nam qa­li gaus­wor­de­bo­da.
maT isev mxar­dam­xar ga­nag­rZes gza. siC­qa­res Tan­da­Ta­no­biT
uk­les da bo­los Zliv­sRa unac­vleb­dnen fexs. le­Tar­giam
uf­ro Zlie­rad Cas­Wi­da xe­li. uka­nas­kne­li Za­la moik­ri­bes,
mag­ram mainc lo­ko­ki­na­sa­viT mi­Ro­Rav­dnen. mak-kens Caua­res.
isev Tov­lze mo­kun­tu­li­yo. smo­ki ar Se­Ce­re­bu­la, ise gau­
wo­da ir­lan­diels jo­xi da fex­ze wa­moa­ye­na.
_ Se­vis­ve­noT, _ Zlivs wai­Cur­Cu­la la­bis­kvim, To­rem
mov­kvde­biT. Ta­vi sad­Rac un­da Se­va­fa­roT, mo­xu­ce­bis­gan ase
ga­mi­go­nia.
la­bis­kvim Sex­sna ki ar dauw­yo tom­ris naskvs, Tas­ma SeaW­
ra: smo­kic ase moiq­ca. maT ki­dev er­Txel axe­des mo­mak­vdi­ne­
bel cec­xlo­van nisls da uam­rav mzes, Tav­ze bew­vis sab­ne­bi

238
qa­l is sai­d um­lo

Se­moi­fuT­nes da er­Tma­neTs Caek­vrnen. me­re ra­Rac dae­ja­xa


maT. ma­le mik­na­ve­bu­li ti­ri­li da gi­ne­ba gai­go­nes, ro­me­lic
uc­bad sa­Si­nel­ma xve­le­bam STan­Tqa. ori­ve­ni mix­vdnen, vinc
iq­ne­bo­da.
me­re su­li See­xu­TaT. Seu­ka­ve­bel­ma mSral­ma xve­le­bam ki­
na­Ram gu­li amoug­do ori­ves. smok­ma au­ta­ne­li sic­xe ig­rZno.
am tan­jva­Si iyo la­bis­kvic. xve­la ise gaux­Sir­daT, rom su­
lis moT­qmac uWir­daT. mxo­lod sa­Ra­mo xans ig­rZnes co­tao­
de­ni Sve­ba da Tva­lis mot­yue­bac sca­des da­qan­cu­leb­ma.
mak-kens yve­la­ze mets ax­ve­leb­da. mi­si ga­nuw­yve­te­li
kvne­ sa da ox­ vra Caes­ mo­daT. mix­vdnen, rom is ugo­ nod iyo.
er­Txel smok­ma sca­da, moe­So­re­bi­na qur­qi da ir­lan­die­li­
saT­vis mie­xe­da, mag­ram la­bis­kvim xe­le­bi mag­rad moh­xvia da
ar daa­ne­ba.
_ nu izam ma­ gas, _ See­ ved­
ra igi, _ es au­ ci­
le­bel sik­
vdils niS­ navs. Ta­ vi mker­dze da­ ma­
de, ne­la isun­ Tqe da nu
ila­pa­ra­keb. ai, ise, ro­gorc me va­ke­Teb.
isi­ni sib­ne­le­Si Tvlem­dnen. uf­ro iS­via­Tad ax­ve­leb­dnen,
Tum­ca er­Tis dax­ve­le­ba meo­res im­wam­sve aR­vi­Zeb­da. uk­ve
Sua­Ra­me iq­ne­bo­da ga­da­ci­le­bu­li, smo­kis va­rau­diT, ro­
ca mak-ken­ma uka­nas­kne­lad daax­ve­la. me­re ki ga­nuw­yvet­liv
kvne­so­da sneu­li pi­rut­yvi­viT.
smo­ki la­bis­kvis tu­Ceb­ma ga­moaR­vi­Za, igi qa­lis mkla­veb­Si
iw­va da Ta­vi mis mker­dze mie­do. la­bis­kvis mis­Tvis Cveu­li
igi­ve wkria­ la, mxia­ ru­
li xma hqon­ da. aRar is­ mo­
da is yru
bge­re­bi.
_ uk­ve dRea, _ Tqva man da ga­da­fa­re­bu­li bew­vi ga­da­wia.
_ gai­xe­de, Ce­mo siy­va­ru­lo, uk­ve dRea, ga­dav­rCiT da aRarc
gvax­ve­lebs. mo­di qve­ya­nas ga­dav­xe­doT, Tum­ca me sau­ku­nee­bi
Se­meZ­lo ase dav­rCe­ni­li­ya­vi Sen­Tan. ra tkbi­li iyo es uka­
nas­kne­li saa­Ti. ar me­Zi­na, Sen gi­yu­reb­di da miy­var­di.
_ mak-ke­nis xma aRar is­mis, _ uT­xra smok­ma. _ ra dae­mar­
TaT ne­tav mo­na­di­reebs, ra­tom Tav­ze ar wa­mog­vad­gnen?
smok­ma sa­ba­ni ga­daiZ­ro da ca­ze er­Ta­der­Ti nam­dvi­li mze

239
jek lon­d o­n i

dai­na­xa. sus­ti nia­vi ube­rav­da, sus­xi jer ki­dev ax­lda, mag­


ram mo­ma­va­li Tbi­li dRee­bis ma­xa­ro­be­li iyo. Cveu­leb­ri­vi
iyo mTe­li sam­ya­roc. mak-ke­ni gu­laR­ma iw­va. dau­ba­ne­li, ko­
co­ni­sa­gan Se­bo­li­li ga­yi­nu­li sa­xe mar­ma­ri­los miu­gav­da.
mis da­nax­va­ze la­bis­kvi ar aRel­ve­bu­la.
_ Se­xe­de! _ wa­moi­Za­xa man. _ Tov­lis Ci­ti! es kar­gi ni­Sa­
nia.
axal­gaz­rda mo­na­di­ree­bi aRar­sad Can­dnen. isi­ni an qe­dis
ga­daR­ma da­Ru­pu­liy­vnen, an­da ukan dab­ru­ne­bu­liy­vnen.

XIV

saW­me­li ise mci­re hqon­daT, rom imis mea­Te­dis Wa­ma­sac


ve­ra be­dav­dnen, rac au­ci­le­be­li iyo, ndo­miT ki as­jer me­ti
un­do­daT. yi­nu­lis mTeb­Si xan­grZliv xe­tial­Si daC­lun­gda
da dai­bu­ra, TiT­qos siz­mars daem­sgav­sa yve­la­fe­ri. Ja­mi­dan
Jams smo­ki TiT­qos bu­ra­ni­dan ga­moer­kveo­da da xvde­bo­da,
rom gau­Ta­ve­bel, Tov­lian mwver­va­lebs Seh­yu­reb­da, Tan ra­
Ra­cas uaz­rod luR­lu­Reb­da. mis­da une­bu­rad emar­Te­bo­da
ase. bo­los eC­ve­ne­bo­da, sau­ku­nee­bi ga­vi­dao da isev sa­ku­Ta­
ri xma af­xiz­leb­da xol­me. la­bis­kvic bu­ran­Si iyo TiT­qos.
Seuc­nob­lad moZ­raob­dnen da mainc ga­mud­me­biT da­sav­le­Tis­
ken mii­wev­dnen. win axal-axa­li mwver­va­le­bi da qe­de­bi eRo­
be­bo­daT da Za­lau­ne­bu­rad xan sam­xre­Ti­sa­ken ib­ru­neb­dnen
pirs, xa­nac _ Crdi­loe­Ti­sa­ken.
_ sam­xre­Ti­sa­ken gza ar aris, _ am­bob­da la­bis­kvi, _ mo­
xu­ceb­ma kar­gad ician es. da­sav­le­Ti­sa­ken, mxo­lod da­sav­le­
Ti­sa­ken SeiZ­le­ba was­vla.
mdev­re­bi aRar awu­xeb­dnen. sa­ma­gie­rod Sim­Si­li­sa­gan er­
Ti wu­Ti­Tac ar iyo mos­ve­ne­ba.
erT dRes isev aciv­ da, mo­ To­ va ki­ dec. Tovls aRarc
hgav­da, ra­Rac yi­nu­lis wvri­li kris­ta­le­bi wa­mo­vi­da, qvi­Sis
msgav­si. mTe­li dRe da Ra­me Tov­da da sa­mi dRe ar ga­dau­Ria.

240
qa­l is sai­d um­lo

sia­ru­lic SeuZ­le­be­li gax­da, vid­re ga­zaf­xu­lis mzem ar mo­


li­pa Tov­li. ma­nam­de isi­ni bew­vis sab­neb­Si iw­vnen. ra­ki is­
ve­neb­dnen, Wa­mi­Tac co­tas Wam­dnen. im­de­nad mci­re iyo ma­Ti
dRiu­ri ulu­fa, rom Sim­Sil­sac ver ayu­Ceb­da. ku­Wi, uf­ro ki
Ta­vi stkio­daT. la­bis­kvi er­Txel ise ga­xel­da, rom wam­sve
ga­day­la­pa Ta­vi­si wi­li, me­re pa­ta­ra cxo­ve­li­viT si­xa­ru­li­
sa­gan wa­moiy­vi­ra, aq­vi­Tin­da, aluR­luR­da, meo­re dRis ulu­
fa­sac eca da pir­Si Sei­te­na.
ax­la ki smok­ma axa­li saoc­re­ba ixi­la: la­bis­kvis luk­ma
ar ga­daey­la­pa, rom gons moe­go, saW­me­li ukan­ve gad­moag­do
da gan­ris­xe­bul­ma mTe­li Za­liT Se­moik­ra mo­ku­mu­li xe­li
cod­vil tu­Ceb­ze.
Sem­deg­Sic ki­dev mra­va­li saoc­re­ba ixi­la smo­kis Tva­leb­
ma. am gau­Ta­ve­be­li To­vis Sem­deg qa­ri amo­var­da, qvi­Sa­sa­viT
ga­da­re­ka yi­nu­lis mar­cvle­bi. mTe­li Ra­me Rmuo­da qa­riS­xa­
li; meo­re dRes na­Te­li, qa­ria­ni di­la ga­Ten­da. smok­ma mii­
xed-moi­xe­da. Tva­le­bi crem­le­biT ev­se­bo­da, Tav­bru ex­veo­da
da Ta­vi siz­mar­Si ego­na. yo­ve­li mxri­dan wve­tia­ni mwver­va­
le­bi mo­Can­da, _ di­de­bi da pa­ta­re­bi. zo­gan gu­Sa­ge­bi­viT gan­
mar­toe­bu­li. alag-alag ki mZle­Tam­Zle ti­ta­ne­bi­viT bWo­bad
Sey­ri­liy­vnen da Ti­Toeu­li mwver­va­li­dan lur­ji cis ka­ma­
ra­ze mdo­red ir­xeod­nen da fria­leb­dnen Tov­lis uzar­ma­
za­ri dro­Se­bi _ uki­de­ga­no, rZis­fe­ri da Se­nis­lu­li dro­Se­
bi, ro­mel­Tac tal­Re­bad ga­fe­ni­li Su­qi da Crdi­le­bi ad­gaT
ver­cxlis­frad mTo­va­re mzis wya­lo­biT.
_ Cem­ma Tva­leb­ma ufa­li ixi­les, di­de­biT mo­ma­va­li, _
wai­Ri­Ri­na smok­ma da Tva­li ar mou­So­re­bia ab­re­Su­mi­viT lap­
la­pa Tov­lis mtvris mof­ria­le bai­ra­Re­bi­saT­vis.
igi Tval­mou­So­reb­lad Seh­yu­reb­da da Tov­lia­ni mwver­
va­le­bi ar qre­bo­da. Ta­vi mainc siz­mar­Si ego­na. la­bis­kvic
wa­moj­da.
_ me siz­mar­Si var, la­bis­kvi. _ uT­xra smok­ma. _ aba, gai­
xe­de, iq­neb da­ge­siz­mros.
_ es siz­ma­ri ar aris, _ upa­su­xa qal­ma, _ mo­xu­cebs bev­

241
jek lon­d o­n i

rjer mou­yo­liaT Cem­Tvis. amis Sem­deg Tbi­li qa­re­bi gad­


moiv­lis. Cven aRar da­vi­Ru­pe­biT da da­sav­leT­sac mi­vaR­wevT.

XV

smok­ma Tov­lis Ci­ti mok­la da Sua­ze gaiy­ves. vel­ze ga­


mo­vid­nen, Tov­lSi mdgar ti­ri­febs kvir­te­bi da­xeT­qo­daT.
smok­ma kur­dRe­li mok­la. bo­los er­Ti gam­xda­ri sin­dio­fa­
lac moig­do xel­Si. amis me­ti ara­fe­ri Sex­ved­riaT, Tum­ca
er­Txel Za­lian maR­la, da­sav­le­TiT, iu­ko­ni­sa­ken, af­re­nil
ga­reu­li ix­ve­bis gunds moh­kres Tva­li.
_ dab­la, bar­Si, uk­ve zaf­xu­lia, _ uT­xra la­bis­kvim, _ ma­
le aqac ga­zaf­xul­de­ba.
sa­xe mTlad dae­lia la­bis­kvis. Tva­le­bi mainc mo­me­te­
bu­lad ub­rwyi­nav­da. ise­dac did­ro­ni Tva­le­bi ki­dev uf­ro
gau­did­da da Su­qic moe­ma­ta. mis ga­mo­xed­va­Si ra­Rac ve­lu­ri,
ara­mi­wie­ri si­la­ma­ze ga­mos­Wvio­da.
dRee­bi ga­dio­da. Tov­lma dai­wia. dRi­siT li­pi lxve­bo­
da. Ra­miT ki isev iyi­ne­bo­da. isi­ni ga­riJ­raJ­ze dge­bod­nen da
gvian Ra­mem­de ad­gnen gzas, xo­lo dRi­siT, ro­ca li­pi lxve­
bo­da ise, rom SeuZ­le­be­li xde­bo­da sia­ru­li, iZu­le­bu­li
iy­vnen Se­Ce­re­bu­liy­vnen da daes­ve­naT. ro­ca Tov­lis mkveT­ri
brwyin­va­le­ba smoks Tvals mos­Wri­da, la­bis­kvi Toks ga­moa­
bam­da, meo­re bo­los wel­ze Sei­nas­kvav­da da TiT­qmis miaT­
rev­da me­go­bars. xo­lo ro­ca la­bis­kvi dab­rmav­de­bo­da, ma­Sin
smoks mih­yav­da igi. Sim­Si­li­sa­gan dao­se­bul­ni, siz­ma­ru­li
na­bi­je­biT mii­wev­dnen win am uda­bu­re­ba­Si, ro­me­lic ax­la­Ra
iw­yeb­da ga­moR­vi­Ze­bas.
Tum­ca da­qan­cu­lo­bi­sa­gan fex­ze Zlivs id­ga smo­ki, mag­ram
ra­Rac SiSs Seep­yro, yo­vel da­Zi­ne­ba­ze amaz­rzen siz­mrebs
xe­dav­da am ukac­riel mi­wa­ze, mu­dam saW­me­li esiz­mre­bo­da, is
iyo pi­ri un­da dae­ka­re­bi­na gem­rie­li luk­mi­saT­vis, rom siz­
mar­Ta mzak­va­ri mbrZa­ne­be­li yve­la­fers uc­bad sta­ceb­da xe­
li­dan. Zvel san-fran­cis­koel me­gob­rebs sa­di­lebs umar­Tav­

242
qa­l is sai­d um­lo

da, pi­ri ner­wyviT ev­se­bo­da da Tva­lebs ver aZ­Rob­da. Ta­vi­si


xe­liT aw­yob­da da apa­tios­neb­da suf­ras, mwi­fe, mzis­fe­ri
foT­le­biT da­fa­ru­li yur­Znis mtev­ne­biT rTav­da, stum­re­bi
TiT­qos gan­geb ig­via­neb­dnen. me­re ka­reb­Tan Se­mox­vde­bo­da
axal­mo­sulT da erT-or sit­yvas et­yo­da me­gob­rebs. mag­ram
su­li eleo­da. un­do­da ma­le Se­mos­xdo­mod­nen suf­ras. bo­
los Cu­mad mi­vi­do­da ma­gi­das­Tan, qur­du­lad mu­Wa ze­Tis­
xils ai­Reb­da, mob­run­de­bo­da da axa­li stu­ma­ri Ser­Ce­bo­da
xel­Si. isev gau­Ta­ve­be­li xum­ro­ba da si­ci­li iw­ye­bo­da. mas
ki ma­lu­lad Cab­Ru­jul ze­Tis­xil­ze gu­li eleo­da.
uam­rav am­gvar sa­dils mar­Tav­da igi da mu­dam mSie­ri rCe­
bo­da. gar­gan­tuas sa­kad­ris Rreo­beb­sac mra­val­jer daes­
wro. am Rreo­beb­ze uam­ra­vi xal­xi iy­ri­da Tavs, isi­ni uzar­
ma­za­ri may­le­bi­dan iT­rev­dnen dau­fex­Soe­bel xa­rebs da bas­
ri da­ne­biT iT­lid­nen ox­Si­var­mo­de­bu­li xor­cis did­ron,
msu­qan naW­rebs. zog­jer pir­da­Re­bu­li Seh­yu­reb­da, ro­gor
hyid­da TeT­rwin­sa­fa­ra­fa­re­bu­li ba­ya­li au­rac­xel in­daurs.
mis gar­ da yve­ las SeeZ­ lo amis yid­ va. Tvi­ Ton qu­ Cis meo­ re
mxa­re­ze id­ga da ra­Rac Ti­lis­miT fe­xi ver moec­va­la. xa­nac
bav­Svi iyo, xel­Si kov­zi moe­mar­jve­bi­na, mag­ram ve­raf­riT
ver Ses­wvdo­mo­da maR­la Se­mom­dgar rZiT sav­se qi­la­sa da
purs. xan Se­Si­ne­bul fu­rebs das­dev­da Wa­leb­Si, itan­je­bo­da,
rom ro­gor­me ma­Ti Tbi­li rZe ga­moe­wo­va, mag­ram amaod. xa­
nac jur­Rmu­leb­Si saW­mlis nar­Ce­ni­saT­vis na­gav­Si vir­Txebs
eb­rZo­da. yo­vel­nai­ri saW­me­li Sli­da Wkua­ze. xSi­rad uS­ve­
le­bel sa­ji­ni­boeb­Sic gax­ldaT, sa­dac na­pa­tie­bi cxe­ne­bi
usas­ru­lo mwkri­ve­bad id­gnen. Tvi­Ton ki qa­to­sa da Svrias
eZeb­da da ver­sad pou­lob­da.
er­Txel ro­gor­Rac siz­mar­ma ar um­tyu­na. ge­mi dai­Ru­pa
Tu mez­Rvau­reb­ma gad­mos­ves, igi erT ukac­riel kun­Zul­ze
aR­moC­nda. ai, igi wyna­ri okea­nis moq­ce­vas eb­rZvis, kldi­
dan ram­de­ni­me ni­Ja­ra Ca­mox­sna daG­na­pi­ri­sa­ken wa­mo­vi­da, ra­
Ta ga­mo­ri­yu­li na­fo­te­bi­sa­gan cec­xli daen­To. ma­le nak­
ver­Cxleb­Si Seax­via Ta­vi­si Zvir­fa­si na­dav­li. ai, or­Tqlic

243
jek lon­d o­n i

avar­da da ga­dax­sni­li ni­Ja­re­bi­dan xor­ci ga­moC­nda. mzad


aris, xel­sac ara­vin uS­lis am mi­to­ve­bul kun­Zul­ze. ro­
gorc iq­ na, _ fiq­ robs igi, _ siz­ ma­
ri bo­ los ga­ mar­Tlda.
ax­la mainc Seeq­ce­va gem­riel saW­mels. uc­bad eW­vi See­pa­ra,
moC­ve­ne­bis gaq­ro­ba­sac dae­lo­da, ro­ca cxe­li ma­di­saR­mZvre­
li xor­ci pir­Si Cai­do. kbi­le­bi mainc daa­Wi­ra da Se­Wa­ma.
saoc­re­ba mox­da. Tav­zar­ma ga­moaf­xiz­la. ir­gvliv bne­lo­da,
Tvi­Ton gu­laR­ma iw­va. me­re sa­ku­Ta­ri fru­tu­ni­sa da si­xa­ru­
lis xme­bi Caes­ma. ybe­bi moZ­raob­da da kbi­le­bi xor­cis na­Wers
Re­Wav­da. igi ar gan­Zreu­la, ma­le tu­Ceb­ze pa­ta­ra Ti­Te­bi
See­xo da pir­Si xor­cis pa­ta­ra na­We­ri Cau­cur­da. mag­ram man
Wa­ma aRar ga­nag­rZo da uf­ro amis ga­mo, vid­re imi­tom, rom
gau­jav­rdnen, la­bis­kvi mwa­red atir­da da ki­dev did­xans ti­
ro­da mis mkla­veb­Si ga­mom­wyvdeu­li, sa­nam bo­los da bo­los
ar Cae­Zi­na. smo­ki ki did­xans gu­laR­ma iw­va da ao­ceb­da qa­lis
siy­va­ru­li da idu­ma­le­ba.
is droc mo­vi­da, ro­ca saW­me­li mTlia­nad gau­Tav­daT.
ukan dar­Ca ul­mo­be­li mwver­va­le­bi, qe­de­bic uf­ro da­dab­
lda da da­ sav­
le­ Tis gzac uk­ ve win iyo. mag­ram Za­ la aRar
Ser­CaT. ma­le is Ra­mec dad­ga, ro­ca meo­re di­liT uW­me­lo­
bi­sa­gan ve­Rar wa­mod­gnen. ro­gorc iq­na, smok­ma wa­moi­wia, mag­
ram ma­Sin­ve dae­ca, me­re oT­xze ga­bob­Rda da cec­xli mainc
daan­To. la­bis­kvis yve­la cda amao iyo _ wa­mod­ge­bo­da da
uki­du­re­si si­sus­ti­sa­gan isev zur­gze ece­mo­da. smo­kic mis
gver­diT Cai­ke­ca. tu­Ceb­ze uRim­Ra­mo Ri­mi­li moe­fi­na imis
ga­mo, rom amaod daS­vra da ase­Ti usar­geb­lo cec­xli daan­
To. Se­saw­va­vi ara­fe­ri hqon­daT da Tbi­li dRec iyo. naZ­vis
to­teb­Si nia­vi ox­rav­da; Tov­li gam­qra­li­yo da yo­ve­li mxri­
dan uCi­na­ri na­ka­du­le­bis Cux­Cu­xi is­mo­da.
la­bis­kvi uZ­ra­vad iw­va, TiT­qmis aRarc sun­Tqav­da. zog­
jer mkvda­ric ego­na smoks. na­Suad­Rev­ze ciy­vis wi­win­ma ga­
moaR­vi­Za smo­ki, mZi­me Tofs xe­li daav­lo da Wyap­Si ga­for­
Txda. ram­de­ni­me­jer wa­mod­go­mac daa­pi­ra, mag­ram dae­ca.
ciy­vi ki TiT­qos ajav­reb­so, mis win dax­to­da da Tan­da­Ta­

244
qa­l is sai­d um­lo

no­biT Sor­de­bo­da. im­de­ni Za­la ar Ses­wev­da smoks, rom uc­


bad gaes­ro­la, arc ciy­vi Cer­de­bo­da did­xans erT ad­gi­las.
si­sus­ti­sa­gan ram­den­jer­me pir­qve dae­ca Wyap­Si da atir­da
ki­dec. eC­ve­ne­bo­da, rom si­coc­xlis uka­nas­kne­li na­per­wka­li
sto­veb­da mis sxeuls da ma­Sin gar­Se­mo wyvdia­di Ca­mod­ge­bo­
da xol­me. aRar ax­sov­da, ram­de­ni xa­ni eg­do uZ­ra­vad gul­Se­
Ro­ne­bu­li, mag­ram ro­ca ga­moer­kva, sa­Ra­mo iyo. mTe­li ta­ni
ukan­ka­leb­da da ga­lum­pu­li ta­ni­sa­mo­si Ra­mis si­ci­vi­sa­gan
mo­li­pul yi­nuls Se­we­be­bo­da. ciy­vi aRar­sad iyo. di­di ga­
Wir­ve­biT miaR­wia la­bis­kvim­de. ise iyo mi­sus­te­bu­li, mTe­li
Ra­me mkvda­ri­viT eg­do, arc siz­mrebs Seu­wu­xe­bia.
mze amo­su­li­yo, xeeb­Si isev is ciy­vi wi­wi­neb­da, ro­ca la­
bis­kvis xe­li lo­ya­ze See­xo smoks da ga­moaR­vi­Za.
_ gul­ze da­ma­de xe­li, siy­va­ru­lo, _ uT­xra man mka­fio,
mag­ram sus­ti da So­reu­li xmiT, _ Cems gul­Si siy­va­ru­lia
da xe­li moh­ki­de.
TiT­qos sau­ku­neeb­ma gan­vlo, sa­nam la­bis­kvi isev ra­mes
it­yo­da.
_ gax­sov­des, rom sam­xre­TiT gza ar aris. es kar­gad icis
ir­mis xal­xma. da­sav­le­Ti _ ai, sad aris gza, da Senc aRa­ra­
fe­ri gik­lia _ bo­lom­de mix­val.
smo­ki isev Zil­Si wa­vi­da, es Zi­li uf­ro sik­vdils hgav­da.
mag­ram la­bis­kvim ga­moaR­vi­Za isev.
_ tu­Ce­bi tu­Ceb­ze da­ma­de, uT­xra man, _ ase mov­kvde­bi.
_ Cven er­Tad mov­kde­biT, siy­va­ru­lo, _ miu­go smok­ma.
_ ara, _ uRo­nod ga­daaq­nia xe­li la­bis­kvim da gaa­Ce­ra
igi.
Zliv­sRa is­mo­da mi­si mim­qra­li xma. mag­ram vaJ­ma mainc
gai­go­na qa­lis sit­yve­bi. la­bis­kvi ga­Wir­ve­biT mis­wvda Ta­vis
ubes, iqi­dan pa­ta­ra par­ki ga­moi­Ro da smoks ga­das­ca.
_ ax­la ki ma­ko­ce, Ce­mo siy­va­ru­lo. ma­ko­ce da gul­ze xe­
li da­ma­de.
smo­ki la­bis­kvis tu­Cebs mis­wvda da TvalT daub­nel­da.
ro­ca ga­moer­kva, ig­rZno, rom mar­to dar­Ca, da mi­si sik­vdi­

245
jek lon­d o­n i

lic ax­lo iyo. gau­xar­da ki­dec, rom un­da mom­kvda­ri­yo.


me­re xel­Si pa­ta­ra par­ki mox­vda. gul­Si gae­Ri­ma; im­de­
ni cno­bis­moy­va­reo­ba Ser­Ce­no­da, rom par­kis gax­sna moin­do­
ma. Tas­ma Sex­sna da iqi­dan saW­mlis nam­ce­ce­bi gad­moc­viv­da.
smok­ma Ti­Toeu­li na­We­ri da nam­ce­ci ic­no _ isi­ni la­bis­
kvim moi­pa­ra. zo­gi nam­ce­ci im­droin­de­li iyo, sa­nam mak-ke­ni
fqvils da­kar­gav­da, zo­gic _ xor­cis nar­Ce­ne­bi da ir­mis qo­
nis nak­vne­te­bi. maT So­ris kur­dRlis bar­ka­lic eria, TeT­
ri sin­dio­fa­las bar­ka­li da fe­xis na­wi­lic. Tov­lis Ci­tis
frTas la­bis­kvis kbi­le­bi aC­nda, SeW­ma ki ve­Rar gae­be­da. aq­ve
iyo frin­ve­lis xor­cis nam­ce­ce­bi, rom­le­bic ul­mo­bel Sim­
Sils mis­ma siy­va­rul­ma ga­mos­ta­ca.
smo­ki gi­Ji­viT axar­xar­da. par­ki yi­nul­ze mois­ro­la da
isev wyvdiad­Si Cain­Tqa.
dae­siz­mra: iu­ko­ni dam­Sra­li­yo, Tvi­Ton ata­la­xe­bul gu­
beeb­sa da yi­nul­mo­qer­clil lo­deb­Si daa­bo­teb­da da oq­ros
msxvil zo­debs kref­da. oq­rom daam­Zi­ma, mag­ram uc­bad yve­
la oq­ro saW­me­lad iq­ca. smo­ki xar­bad dae­ta­na. bo­los da
bo­ los ra fa­ si aqvs oq­ ros, ase rom aR­ mer­Te­ben, Tu ver
ga­gaZ­Robs?
meo­re di­liT ga­moeR­vi­Za. uc­nau­rad saR go­ne­ba­ze iyo.
aRarc TvalT ub­nel­de­bo­da da arc Sim­Si­li awu­xeb­da. Tavs
ise msu­bu­qad grZnob­da, TiT­qos sxeul­Si mTe­li ga­zaf­xu­
li Ca­sax­le­bo­da. ne­ta­re­ba daeuf­la. la­bis­kvis ga­saR­vi­Zeb­
lad gver­dze gad­mob­run­da, da­xe­da da yve­la­fe­ri gaax­sen­da.
Tov­lze day­ril saW­mlis nam­ce­cebs dauw­yo Zeb­na, mag­ram
ve­Ra­ra­fe­ri ipo­va. smo­ki mix­vda, rom iu­ko­nis oq­ros zo­de­bi
mi­si siz­mri­sa Tu bu­ra­nis na­yo­fi iyo mxo­lod. siz­mar­sa da
bu­ran­Si man si­coc­xle mii­Ro la­bis­kvis mier Se­mo­wi­ru­li,
mii­Ro si­coc­xle im ada­mia­ni­sa, ro­mel­mac sa­ku­Ta­ri gu­li
xel­Si Cau­do da qal­sa da mis sao­car sul­ze Tva­li au­xi­la.
smo­ki gaoc­da, ise msu­bu­qad moZ­raob­da. im­de­ni Za­la eyo,
rom bew­vSi gax­veu­li la­bis­kvi mo­SiS­vle­bul qvi­Sa­yar­ze mii­
ta­na, na­ja­xiT sa­ma­re gauT­xa­ra da da­mar­xa.

246
qa­l is sai­d um­lo

sa­mi dRe uW­me­li mii­wev­da da­sav­le­Tis­ken. Suad­Ri­sas erT


gan­mar­toe­biT mdgar naZ­vis Zir­Si mieg­do far­To mdi­na­ris
gver­diT, ro­me­lic, mi­si va­rau­diT, klon­dai­ki un­da yo­fi­
li­yo. sa­nam Tav­bru daex­veo­da, ma­nam­de moas­wro da fu­Ta
gax­sna, qve­ya­nas Zi­li ne­bi­sa usur­va da sa­ban­Si gaex­via.
da­sa­bu­deb­lad aJ­Rur­tu­le­bul­ma frin­ve­leb­ma ga­moaR­
vi­Zes. mwux­ri Ca­mom­dga­ri­yo. maR­la, naZ­vis to­teb­Si TeT­ri
kak­be­bi Se­yu­Ju­liy­vnen. Sim­Sil­ma ai­Zu­la swra­fad emoq­me­da,
Tum­ca Zlivs iReb­da Tofs da mxar­ze imar­jveb­da. meo­re xu­
Ti wu­Tic ga­vi­da, vid­re gu­laR­ma mwol­ma Cax­maxs ga­moh­kra
Ti­Ti. aac­di­na, er­Ti Ci­tic ar Ca­mo­var­dni­la, mag­ram er­Tic
ar af­re­ni­la, mxo­lod Sef­rTxial­dnen da uaz­ro Sa­ri-Su­ri
ate­xes. smoks mxa­ri et­ki­na. meo­re gas­ro­lac uSe­de­go iyo,
rad­gan Cax­maxs ma­Sin ga­moh­kra, ro­ca tki­vi­li­sa­gan une­bu­rad
SeiS­muS­na. al­baT am sam dRe­Si Tu dae­ca da da­Sav­da, mag­ram
is ki ve­Rar gaex­se­ne­bi­na, sad da ro­gor.
kak­be­bi arc am­je­rad af­re­ni­lan. ma­Sin sa­ba­ni oT­xad da­
ke­ca da mar­jve­na mklav­sa da mxars Sua amoi­do. me­re To­fis
kon­da­xi sa­bans miab­ji­na, gais­ro­la da er­Ti Ci­ti Ca­moag­do.
xar­bad eca, mag­ram Cits co­ta xor­ci­Ra Ser­Ce­no­da _ ume­te­si
na­wi­li msxvil tyvias gaeg­li­ja da mis­Tvis frTe­bi­Ra dae­
to­ve­bi­na. kak­be­bi mainc ar frTxe­bod­nen da igi mix­vda, rom
Tu Tav­Si ar moax­ved­reb­da, amaod daS­vre­bo­da. Tav­Si dauw­
yo da­mi­ze­ba. aac­di­na... moar­tya... da su­lel­ma kak­beb­ma, ro­
mel­Tac af­re­na dae­za­raT, pan­ta­pun­tiT iw­yes cve­na. smo­ki
si­coc­xles ar­Tmev­da maT, ra­Ta Tvi­Ton coc­xa­li dar­Ce­ni­
li­yo. cxra Ci­ti Ca­moag­do. mec­xre­sac rom moug­ri­xa ki­se­ri,
gu­laR­ma ga­daw­va da umi­ze­zo si­ci­li da ti­ri­li au­var­da.
er­Ti umad ga­day­la­pa. me­re wa­mow­va da mii­Zi­na, Ci­tis si­
coc­xlem axa­li sa­si­coc­xlo Za­la Seh­ma­ta mis sxeuls. Ra­
miT ga­moeR­vi­Za. Sio­da, cec­xlis da­san­Te­bad Za­la Ses­wev­da.
ga­Te­ne­bam­de wvav­da da Wam­da, aqam­de gauq­me­bu­li kbi­le­biT
Zvlebs fqvav­ da. me­ re mTe­ li dRe iZi­ na da isev Ra­ miT ga­
moeR­vi­Za. kvlav dai­Zi­na da di­lam­de aRar ga­moR­vi­Ze­bia.

247
jek lon­d o­n i

gao­ce­bul­ma agiz­gi­ze­bul cecxls moh­kra Tva­li, cecxls


ze­vi­dan axa­li wye­ba fiC­xi eya­ra, gver­diT ki, nak­ver­Cxleb­ze,
Se­bo­li­li ya­va­da­ni id­ga, gar­Se­mo or­TqliT mo­cu­li. iq­ve,
nak­ver­Cxleb­Tan, ise ax­los, rom smoks SeeZ­lo xe­li­Tac Se­
xe­bo­da, ij­da Sor­ti, Sa­vad Se­bo­li­li ya­vis­fer qa­Ral­dSi
gax­veul si­ga­rets abo­leb­da da me­go­bars yu­rad­Re­biT mis­
Ce­re­bo­da. smoks tu­Ce­bi auT­rTol­da, mag­ram sit­yva yel­Si
gaeC­xi­ra da sa­tir­lad mom­za­de­buls gu­li dae­TuT­qa. pa­pi­
ro­si­saT­vis xe­li gai­wo­da da xar­bad Sei­sun­Tqa mi­si bo­li.
_ di­di xa­nia aRar mo­mi­we­via, _ Tqva man bo­los da­ba­li,
mSvi­di xmiT, _ Za­lian di­di xa­ni.
_ da arc ara­fe­ri gi­Wa­mia, get­yo­ba, _ buz­Ru­niT dau­ma­ta
Sor­tim.
smok­ma Ta­vi dauq­nia da xe­liT kak­bis mi­mo­fan­tul frTeb­
ze miu­Ti­Ta.
_ mxo­lod ax­la­xan vWa­me, _ miu­go man, _ ici, Wi­qa ya­vas
sia­mov­ne­biT dav­lev, ya­vis ge­mo sul ga­da­ma­viw­yda. arc pu­
ri­sa da qo­nis na­Wer­ze vit­yo­di uars.
_ lo­bio­ze ro­go­ra xar? _ mac­du­rad Cae­kiT­xa Sor­ti.
_ lo­bio xom Rmer­Te­bis sa­kad­ri­sia. ro­gorc Cans, me ki­
dev gva­ria­nad mSia.
sa­nam er­Ti cec­xlTan tria­leb­da, meo­re ki Wam­da, maT
mok­led uam­bes er­Tma­neTs, rac gan­So­re­bis Sem­deg ga­dax­
daT.
_ me­re klon­daik­ze yi­nu­li gat­yda, _ am­Tav­reb­da Sor­
ti Ta­vis am­bavs. _ yi­nu­lis Cav­las da­ve­lo­deT. eq­vsi bi­Wi
Sev­ya­re, eq­vsi­ve er­Tma­neT­ze uma­ma­ce­si, Sen yve­las ic­nob,
da ori na­vi gav­mar­TeT. mTe­li sis­wra­fiT wa­mo­ve­diT. zo­gan
Wo­kebs vi­mar­jveb­diT, zo­gan ba­war­sac vxma­rob­diT da zo­gan
ki xe­liT mi­vaT­rev­diT na­vebs. mag­ram am wyal­var­dni­leb­ma
mTe­li er­Ti kvi­ra mainc da­ma­kar­gvi­na. na­ve­bi bi­Webs Ca­va­ba­re
kldeeb­ze gad­mo­saT­re­vad. me ki gu­li sul imas meub­ne­bo­da,
rom un­da av­Cqa­re­bu­li­ya­vi. blo­mad wa­mo­vi­Re sur­sa­Ti da wa­
mo­ve­di. vi­co­di, rom sad­Rac sul­ze mo­gis­wreb­di.

248
qa­l is sai­d um­lo

smok­ma Ta­vi dauq­nia da ux­mod mou­Wi­ra xe­li xel­ze.


_ maS, kar­gi, wa­vi­deT! _ uT­xra man.
_ ver mo­gar­Tvi! _ afeT­qda Sor­ti, _ aq dav­rCe­biT. ori
dRe mainc un­da dais­ve­no da kar­gad Wa­mo.
smok­ma Ta­vi Ca­qin­dra.
_ er­Ti Se­ni Ta­vi da­ga­nax­va! _ Seu­tia Sor­tim.
smo­ki mar­Tlac usia­mov­no Se­sa­xe­da­vi iyo. sa­xe wve­riT
da­far­vo­da. uw­ve­ro ad­gi­le­bi Sav-wiT­lad mou­Can­da. ga­mud­
me­bul susxs ka­ni ae­qer­cla. lo­ye­bi ise Cac­ve­no­da, rom, miu­
xe­da­vad mo­de­bu­li bal­ni­sa, kan­qveS ad­vi­lad dauT­vli­diT
sa­Ti­Taod yve­la kbils. Sav-wi­Te­li hqon­da Sub­lic, yvri­ma­
le­bi­ca da Rrmad Ca­var­dni­li Tva­le­bis upee­bic. wve­ri oq­
ros­fe­ri ki aRar iyo, cec­xlTan gde­bi­sa­gan ga­Sa­ve­bo­da da
Wvar­tli­Ta da WuW­yiT ga­zin­Tvo­da.
_ bar­gi Caa­la­ge, jo­bia wa­vi­deT, _ uT­xra smok­ma.
_ Cvi­li­viT um­weo xar. sad Se­giZ­lia sia­ru­li, an sad geC­
qa­re­ba?!
_ Sor­ti, me klon­daik­Si yve­la­ze Zvir­fas ra­mes ve­Zeb da
ar Se­miZ­lia lo­di­ni. mor­Ca da ga­Tav­da. Caa­la­ge. am qvey­nad
igi yve­la­fer­ze me­tia. igi oq­ros mTeb­sa da oq­ros tba­ze
uf­ro Zvir­fa­sia. da uf­ro di­de­bu­lia,Gvid­re Tav­ga­da­sav­
liT sav­se cxov­re­ba, nam­dvi­li vaJ­ka­co­ba da daT­vis xor­cis
Wa­ma.
Sor­tim gao­ce­bi­sa­gan Tva­le­bi da­qa­Ca.
_ RvTis gu­li­saT­vis, ra un­da iyos ase­Ti? _ ikiT­xa man
xrin­wia­ni xmiT. _ Sen, Tu Zma xar, xom ar Sei­Sa­le?
_ ara, me srul Wkua­ ze var. al­ baT kac­ma Cem­sa­
viT un­
da iSim­Si­los, rom Tva­le­bi ae­xi­los. yo­vel Sem­Txve­va­Si, me
ise­Ti ram vna­xe, rac ma­nam­de arc dam­siz­mre­bia. ax­la uk­ve
vi­ci, ra aris qa­li.
Sor­tim pi­ri daa­Ro, tu­Ceb­ze dam­ci­na­vi Ri­mi­li au­Ta­maS­
da, Tva­leb­Si mxia­ru­li Su­qi au­kiaf­da, mag­ram smok­ma aRar
aca­da:
_ ar gin­da, _ rbi­lad uT­xra man, _ Sen ar ici, me vi­ci.

249
jek lon­d o­n i

Sor­tim xum­ro­bi­sa­gan Ta­vi Sei­ka­va.


_ ha, _ Tqva man, _ Ta­ vis mtvre­ vac ar mWir­ de­ba, ma­
gis
mi­
sax­
ved­rad _ ise­ dac vi­ ci, vinc aris. yve­ la rom `sao­
car tbas“ eca da amoS­ ro­ ba dauw­yo, joi gas­ tels fe­ xic
ar mouc­vlia. igi dou­son­Si zis da elo­de­ba, rom mi­giy­van.
xo­lo Tu­ki xel­ca­rie­li dav­brun­di, dai­fi­ca, rom yve­la­
fers ga­yi­dis, mo­na­di­ree­bis mTel ar­mias dai­qi­ra­vebs, ir­mis
xal­xTan wa­va da im snas­sa da mis toms mi­was­Tan gaas­wo­rebs.
moi­ca, sad mi­di­xar? co­ta da­ma­ca­de, yve­la­fers Ca­va­la­geb
da mec ga­mog­yve­bi!

in­gli­su­ri­dan Tar­gmna gior­gi niS­nia­ni­Zem

gad­mo­beW­di­lia veb­gver­di­dan:
http://www.mytopbook.org/books/Full_Version/
jeklondonismokbeliu.pdf

250
n
no­d ar dum­b a­Z e dai­ba­da 1928 wels Tbi­lis­Si.
bol­Se­vi­ku­ri rep­re­sie­bis ga­mo bav­Svo­ba­Si­ve dar­
Ca mSob­le­bis ga­re­Se. Tbi­li­sis sa­xel­mwi­fo uni­
ver­si­te­tis eko­no­mi­kis fa­kul­te­tis dam­Tav­re­bis
Sem­deg Ta­nam­Srom­lob­da Jur­nal `cis­kar­Si~, iyo
Jur­nal `nian­gis~ re­daq­to­ri, mwe­ral­Ta kav­Si­
ris mdi­va­ni, Sem­deg _ Tav­mjdo­ma­re. mi­si ro­ma­
ne­bi: `me, be­bia, ili­ko da ila­ rio­ ni~, `me vxe­dav
mzes~, `mzia­ni Ra­me~ da sxv. ga­moq­vey­ne­bis­Ta­na­ve
bes­tse­le­re­bad iq­ca. no­dar dum­ba­Zis Se­moq­me­de­
ba ga­moir­Ce­va brwyin­va­le iu­mo­riT, si­ke­Tis rwme­
ni­Ta da ada­mia­nis siy­va­ru­liT. gar­daic­va­la 1984
wels. dak­rZa­les mi­si­ve ini­cia­ti­viT Seq­mnil bav­
SvTa qa­laq `mziur­Si~, sai­da­nac 2009 wels mTaw­
min­dis pan­Teon­Si ga­daas­ve­nes.
`did­ro~ mwer­lis erT-erT sau­ke­Te­so moT­xro­
bad iT­vle­ba. igi mog­viT­xrobs ram­de­nad mar­toa
go­neb­ri­vad Ca­mor­Ce­ni­li ada­mia­ni sa­zo­ga­doe­ba­Si,
ro­me­lic Zne­lad itans gan­sxva­ve­bul pi­rov­ne­bas
da mud­mi­vad das­ci­nis mas. mwe­ra­li Zal­ze emo­
ciu­rad da uaR­re­sad STam­beW­da­vad xa­tavs `sxva­
nai­ri~ ada­mia­nis tra­ge­dias.

251
no­dar dum­b a­Ze

did­r o

sxvam rom Cin-med­le­bi Ca­moi­ta­na ru­seT-ia­po­niis omi­dan,


ede­mi­ka ve­Sa­pi­Zem port-ar­tu­ri­dan ma­ma­li aTa­San­gi Ca­moi­ta­
na, me­re Ta­vis da da­fi­no af­xa­za­vas tvin­gaw­ya­le­bul na­yofs
did­ro daar­qva da vi­Tom aq ara­fe­riao, ise daik­ri­fa gul­ze
xe­li da ise aT­re­via Ta­vi oTx mut­ruks kon­cxou­las sa­saf­
lao­ze. ob­lad dar­Ce­nil­ma did­rom, Ta­vis mxriv, de­da uti­ra
Ta­vi­si di­di sex­niis, fran­gi gan­ma­naT­leb­lis de­ni did­ros
moZ­Rvre­bas ada­mia­nis Tan­da­yo­li­li ni­Wis Se­sa­xeb da sad­Rac
or­jer or­sa da sam­jer sams So­ris rom Ro­bea, ima­Si gaek­ve­xa
Ta­viT sa­mu­da­mod.
_ eu! did­roia, port-ar­tu­ris Spio­no!
_ eu! did­roia, oia­mas na­biW­va­ro! _ gah­ki­vian suf­sis Wa­la­
Si gu­Tu­re­li bi­We­bi da si­ci­liT as­kde­bian er­Tma­neTs.
_ da­de­qiT, Tu bi­We­bi xarT, Tqve So­bel­gaR­le­ti­le­bo da
gi­ti­rebT de­dis suls! _ bRa­vis did­ro da mo­Re­re­bu­li qviT
das­devs Wa­la­Si ga­fan­tul bi­Webs.
_ did­roia bur­Zga­la!
_ did­roia xa­ba­ka!

253
no­d ar dum­ba­Z e

_ did­roia qa­fu­ra! _ mih­ki­vian suf­sis Wa­la­Si Zun­Zu­liT


mi­ma­val did­ros gu­Tu­re­li bi­We­bi da me­re sam­ge­lias mo­rev­
Si ig­ri­le­ben ga­xu­re­bul be­Web­sa da cxel qvi­Sa­ze sir­bi­liT
da­fuf­qul fe­xis­gu­lebs.
jer ar yo­fi­la Sem­Txve­va, did­roias mo­Re­re­bu­li qva es­
ro­los bav­Sve­bi­saT­vis, moiq­nevs xels, me­re im moq­neul xels
Suag­za­ze mo­To­kavs, ise da­xe­davs im ri­yis qvas, TiT­qos qva ki
ara, mar­ga­li­ti iyos da sa­soe­biT Cai­debs da­kon­kil Sar­vlis
ji­be­Si.
did­ro da did­ros­nai­ri sa­xe­le­bi vis gah­kvir­ve­bia gu­ria­
Si. mar­to gu­Tur­Si sa­ma­mu­lo oma­ma­de 4 ote­lo, 8 ham­le­ti,
7 Seq­spi­ri, 5 dez­de­mo­na da 3 ofe­lia cxov­rob­da, mag­ram wi­
vil-ki­vi­li­Ta da Ji­vil-xi­vi­liT ara­vin da­dev­ne­bia. did­ro
sxva iyo. did­ro, gar­da imi­sa, rom did­ro iyo, ki­dev bur­Zga­
la iyo, xa­ba­ka iyo da qa­fu­ra iyo.
bur­ Zga­
la imi­tom iyo did­ ro, rom Tma hqon­ da zRar­ bi­
viT abur­Zgnu­li da, gar­da ami­sa, niZ­lav­ze xi­dan Ca­mog­de­bul
wabls bur­Zga­las SiS­ve­li fe­xiT ac­li­da.
xa­ba­ka imi­tom iyo did­ro, rom ma­ga­ze met sim­Zi­mes ka­ci
ver wev­da. ram­den­jer mi­na­xavs, ro­gor mia­ci­leb­da sam ma­
ne­Tad an ma­ne­Tad ori­ve mxar­ze xur­ji­neb­ga­da­ki­de­bu­li da
ga­ZeZ­gi­li ka­la­Te­biT mkla­veb­daw­yve­ti­li did­ro sof­li­dan
raio­nul cen­trSi vi­Ra­cas. ka­ci an ga­mouc­de­li an xva­da­gi
un­da yo­fi­li­yo, aseT dros did­ros rom mi­sal­me­bo­da. me Sen
get­yvi, ar ga­gi­Cer­de­bo­da, bargs Ca­mod­gam­da, Ca­moj­de­bo­da,
dais­ve­neb­da da ise ga­mo­ge­la­pa­ra­ke­bo­da. dad­ge­bo­da ase aq­
le­mi­viT dat­vir­Tu­li, ki­ser­wag­rZe­le­bu­li, Tva­leb­gad­mo­
kar­klu­li da ga­gi­bam­da mu­saifs.
_ vi­si xar Sen, ki ver gi­ca­ni!
_ me var no­da­ri, qiS­var­dis ba­di­Si!
_ au, ra kat­lets maW­mev­da ufa­sod ba­bua­Se­ni gu­Tu­ris sa­
sa­di­lo­Si pov­rad rom mu­Saob­da. sai­dan mo­di­xar?
_ qa­la­qi­dan.
_ xo­maa mSvi­do­ba?

254
didro

_ ki.
_ ram­de­ni dRiT Ca­mo­di?
_ er­Ti kvi­riT.
_ au, ras dam­gva­ne­bi­xar, bi­Wo! er­Ti kvi­ra ga­mo­ga­ke­Tebs
Sen?
_ did­roia, ga­moad­gi fe­xi, mag­vian­de­ba av­to­bus­ze! _ aC­qa­
rebs bar­gis pat­ro­ni.
_ ma­ca­le, bi­Wo, kac­Tan la­pa­ra­ki. Tva­ra da­giy­ri am xa­baks
ager Sa­ra­ze da ga­dai­xie is Se­ni sa­mi ma­na­Ti Tav­ze! _ af­rTxi­
lebs bar­gis pat­rons, _ la­di­kos bi­Wia, ka­lan­da­Zis, _ mac­
nobs Sem­deg me.
_ vic­nob, did­ro!
_ au, ra gau­xar­de­ba ma­mi­da­Sens ax­la Se­ni da­nax­va! gai­geb­
di al­baT, gvel­ma rom uk­bi­na Ta­ma­zias, Sens ma­mi­daS­vils!
_ aq ar vi­ya­vi, did­roia, ma­Sin? _ ga­vax­se­ne did­ros.
_ isic ge­co­di­ne­ba, aba, jar­Si rom waiy­va­nes!
_ ma­gic vi­ci!
_ yve­la­fe­ri Tu ico­di, ra­Ras mo­dio­di, ver dar­Ci qa­laq­
Si? _ ew­yi­na did­ros.
_ gav­brun­de­bi, aba, ukan, rad­gan asea! _ veub­ne­bi did­ros.
_ fe­xi ar moic­va­lo aqe­dan, mi­vur­be­nieb am gla­xas am xa­
baks av­to­bu­sam­de da am wuT­Si aq gav­Cnde­bi! _ meub­ne­ba did­ro
da Zun­Zu­liT gar­bis. me­re uceb trial­de­ba da mex­ve­we­ba: _
ar da­mi­Za­xo bi­Wo, ax­la, did­roia xa­ba­kao, da rom mov­brun­de­
bi, ufu­lod wa­gi­Reb mag Ce­mo­dans so­fel­Si. mainc iqiT maqvs
gzai.
yel­Si mob­je­nil burTs Zlivs vab­ru­neb ukan da Ri­mi­liT
vuq­nev Tavs did­ roias. Ri­ mils vam­ bob, To­ rem vai aseT Ri­
mils, er­Ti ti­ri­li qve­ya­nas mir­Cev­nia. me­re Ce­mo­dans vdgam
gzis pi­ras, zed vjde­bi da Zun­Zu­liT mi­ma­val did­roias ve­
lo­de­bi.
rac See­xe­ba zed­met sa­xels `qa­fu­ras“, igi am sa­mi wlis win
Seer­qva did­ros Ce­mi Tan­das­wre­biT.

255
no­d ar dum­ba­Z e

sa­zaf­xu­lo ar­da­de­geb­ze gax­ldiT Ca­su­li so­fel­Si. kvi­


ra dRe iyo. mTel gu­Tu­rel laz­Ran­da­rebs sa­pa­rik­ma­xe­ro­Si
moe­ya­raT Ta­vi da ga­fa­ci­ce­biT adev­neb­dnen Tval-yurs da­
laq eq­vTi­me yva­pu­ta­sa da did­ros paeq­ro­bas. sa­pa­rik­ma­xe­ro­
Si rom Se­ve­di, paeq­ro­ba kar­ga xnis daw­ye­bu­li iyo da Cem­Tvis
yu­rad­Re­ba ara­vis mouq­ce­via.
_ did­ro ba­to­no, ki­dev er­Ti amo­ca­na mkiT­xe da Tu ver
amov­xse­ni, mTe­li Tve ufa­sod gpar­sav. _ ex­ve­we­bo­da eq­vTi­me
yva­pu­ta did­ros (eq­vTi­mes `yva­pu­tas“ mi­si mor­Ci­li ta­ni­sa da
sim­suq­nis ga­mo eZax­dnen. mTel so­fel­Si eq­vTi­me er­Ta­der­Ti
ka­ci iyo, ro­me­lic did­ros ba­to­no­biT ela­pa­ra­ke­bo­da. did­
ro, ra Tqma un­da, da­cin­vas ver xvde­bo­da da `ba­to­nos“ Rir­
seu­lad ife­reb­da).
_ kar­gi, aba, Tvi­Ton ba­to­no eq­vTi­me, miT­xa­ri me Sen, ori
qvey­nis: ame­ri­ki­sa da ia­po­niis saz­Rvar­ze ma­ma­li zis Ro­be­ze,
Ta­vi iqiT aqvs _ ia­po­niis saz­Rvar­ze, da ku­di aqeT _ ame­ri­
kis­ken. dad­va uceb ma­mal­ma kver­cxi zed Sua saz­Rvar­ze, rom­
li­saa kver­cxi _ ame­ri­ki­sa Tu ia­po­niis? _ hkiT­xa did­rom da
pa­su­xis mo­lod­nSi Tva­le­bi mow­ku­ra.
_ ame­ri­kis! _ dai­Za­xa vi­Tom ga­xa­re­bul­ma eq­vTi­mem.
_ ra­tom? _ hkiT­xa iro­niu­lad did­rom.
_ imi­tom, rom ku­di ame­ri­kis­ken aqvs, did­ro ba­to­no! _
daa­sa­bu­Ta yva­pu­tam.
_ ma­gi ara­fers ar niS­navs. _ Cau­ya­ra wyal­Si naS­ro­mi did­
rom.
_ ia­po­nii­saa kver­cxi! _ dai­xia ukan eq­vTi­mem (es cno­bi­
li amo­ ca­na laf­ su­
sia, ker­ Zod is, rom ma­ ma­li kvercxs ar
debs, did­ ros ar mos­ wons, rad­ gan mTel­ ma msof­ liom icis
mi­si amox­sna. did­ros sxva, axa­li, uf­ro sain­te­re­so da mou­
lod­ne­li fi­na­li aqvs mom­za­de­bu­li).
_ vai, Sen ab­da­la, sa­da aqvs ame­ri­kas da ia­po­nias saz­Rva­
ri? _ hkiT­xa da­cin­viT did­rom eq­vTi­me yva­pu­tas.

256
didro

sa­pa­rik­ma­xe­ro Sea­zan­za­ra si­cil­ma.


_ Se­ni yo­fi­la, ba­to­no did­ro, qve­ya­na da esaa. _ ga­Sa­la
xe­le­bi wa­ge­bul­ma eq­vTi­mem. _ mainc sad is­wav­le es amo­ca­na?..
_ sad da, port-ar­tur­Si! _ ise Tqva did­rom, TiT­qos gu­
Sin dab­ru­ne­bu­li­yos iqi­dan.
_ ro­dis moas­wa­ri, did­ro ba­to­no, port-ar­tur­Si yof­na?
_ me da ma­ma­Ce­mi sad vi­ya­viT aba, cxraas oT­xSi? _ hkiT­xa
Ta­vis mxriv did­rom.
_ de­da­Se­ni sad iyo ma­Sin?
_ ra un­da ve­la­pa­ra­ko am ab­da­las, _ mog­vib­run­da Cven
did­ro. _ ma­ma­Cem­ma me­re ar Seir­To de­da­Ce­mi, port-ar­tu­ri­
dan rom dab­run­da?
yve­lam Tan­xmo­bis niS­nad Ta­vi dauq­nia.
_ Sen sad iya­vi ma­Sin, did­ro ba­to­no? _ Cas­dia qves­knel­Si
yva­pu­tam.
_ sad vi­ya­vi da, ma­ma­Cem­Si!
_ max­sov­ro­ba maq­vso, aman un­da Tqvas! _ Sea­qo yva­pu­tam da
uceb uzo­mod Se­wu­xe­bu­li xmiT sTxo­va ga­xa­re­bul did­ros: _
did­ro ba­to­no, ra­Rac na­sic­xars gav­xar, aba, er­Ti ena ga­mo­
ya­vi ga­reT!
Se­Si­ne­bul­ma did­rom jer Cven Se­mog­vxe­da, Sem­deg mor­
cxvad ga­mo­yo enis wve­ri da dael­me­bul­ma da­xe­da zed.
_ ma­ga­ze ra Se­gat­yo, did­ro ba­to­no, ga­moi­me­te ma­gi ena
ki­dev co­ta, Se ka­co!.. _ usay­ve­du­ra eq­vTi­mem.
did­rom Tva­le­bi gad­mo­qa­Ca, uzar­ma­za­ri ena gad­moag­do
co­fia­ni ZaR­li­viT da swo­red ma­Sin daus­va eq­vTi­me yva­pu­tam
im erT mtka­vel­ze gad­mog­de­bul ena­ze ga­qa­fu­li fun­ji.
_ euo! _ amoig­mi­na did­rom, mag­ram qa­fiT ga­mo­te­ni­li pi­ri
rom ver da­xu­ra, gul­ze afa­re­bu­li WuW­yia­ni ze­wa­ri Cai­buS­
ta pir­Si da zmui­liT ga­var­da ga­reT, ga­var­da da... swo­red im
dRi­dan mie­ma­ta did­ros ki­dev er­Ti zed­me­ti sa­xe­li. swo­red
im dRi­dan gax­da did­ro did­roia qa­fu­ra.
_ eu, did­roia qa­fu­ra, Se port-ar­tu­ris Spio­no!
_ eu, did­roia qa­fu­ra, Se oia­mas na­biW­va­ro!

257
no­d ar dum­ba­Z e

_ eu, did­roia qa­fu­ra! _ mih­ki­vian im dRi­dan gu­Tu­re­li


bi­We­bi suf­sis Wa­la­Si Zun­Zu­liT mi­ma­val did­ros da er­Tma­
neTs as­kde­bian si­ci­liT.

............

am­ba­vi, ro­mel­sac qve­moT mo­giT­xrobT, Sar­San mox­da. ga­


zaf­xul­ze so­fel­Si vi­ya­vi sa­mi dRiT Ca­su­li, oda­ze kra­mi­
tis ga­moc­vla­Si un­da miv­xma­re­bo­di ma­mi­da­Cems. mai­sis Tve
iyo. ga­ga­nia mu­Sao­bis dro.
Cais kre­fis geg­ma ar Cag­vi­var­de­so da, raio­nis da­zaf­
rul xel­mZRva­ne­lo­bas mas­wav­leb­lian-mos­wav­lee­bian, di­req­
to­rian-da­ra­jian, da­la­qian, mke­ra­vian, mrec­xa­vian, dax­li­da­
rian, mwve­la­vian, mTes­ve­lian, mba­ra­vian, mTox­ne­lia­nad yve­
la Cais plan­ta­cia­Si hyav­da ga­moy­ri­li. ser­gia bri­ga­di­ris
Txov­niT, im di­liT mec ga­ve­di sa­mu­Sao­ze.
Cais du­yi erT mtka­vel­ze alor­Tqi­li­yo da kvals Se­seul
TeT­rwin­saf­rian da wi­Tel-yvi­Tel pe­ran­ga go­go-bi­Webs ise
aeW­re­le­bi­naT bar­dna­las fer­do­bi, ga­gik­vir­de­bo­daT, gu­Sin
rom wvi­ma ar iyo, erT Ra­me­Si am­de­ni yva­vi­li mTis am mwva­ne
kal­Ta­ze ram amoa­bi­bi­nao.
Cais Zi­ri­Ta­dad, ra Tqma un­da, qa­le­bi da mos­wav­lee­bi
kref­dnen. ma­ma­ka­ce­bi ki zo­gi mwo­na­veb­sa da mzi­da­vebs ex­ma­
re­bo­da, zo­gic gver­dze gam­dga­ri­yo da Tu­Tu­nis kvam­lSi gax­
veu­li qvey­nis am­bebs yve­bo­da. Cems mo­va­leo­bas mok­re­fi­li
Cais dav­Tar­Si aR­nus­xva da mi­si da­xa­ris­xe­ba Sead­gen­da. swo­
red am saq­miT vi­ya­vi gar­Tu­li, rom vi­Ra­cam dai­Za­xa, _ did­
roia qa­fu­ra mo­di­so.
did­ro ze­vi­dan qve­viT moy­ve­bo­da bar­dna­las. yu­re­bam­de
ga­Ri­me­bu­li aqeT-iqiT sa­lams ari­geb­da, Tan qva­mo­Re­re­bu­li
af­rTxi­leb­da bav­Svebs.
_ ga­mar­jo­ba Tqve­ni, baR­ne­bo, ar da­mi­Za­xoT ax­la qa­fu­
rao, Tva­ra am Tav­daR­mar­TSi verc er­Ti ver ga­mas­wrebT.
_ did­roia bur­Zga­las gau­mar­jos!

258
didro

_ ra giT­xa­riT me Tqven?! _ cqvi­ta yu­ri did­rom.


_ ax­la ar Tqvi, did­roia, qa­fu­ra ar da­mi­Za­xo­To? _ Seax­
se­na vi­Ra­cam.
_ ram ga­yo qa­fu­ra da bur­Zga­la?! _ mkac­rad ikiT­xa did­
rom.
_ aba, Sen ga­gi­mar­jos did­roia xa­ba­ka!
_ a ki­do?! _ Sed­ga did­ro da iqiT­ken gai­xe­da, sai­da­nac
`xa­ba­ka“ dau­Za­xes.
_ aba, ra qnan, did­ro ba­to­no, am baR­neb­ma, aRarc bur­Zga­
la, aRarc xa­ba­ka da aRarc qa­fu­ra Tu ar da­gi­Za­xes, yve­la
Cem­sa­viT RvTis­nie­ri xom ar iq­ne­ba? _ Seab­ra­la bav­Sve­bi did­
ros eq­vTi­me yva­pu­tam.
_ ma­gas ki­dev port-ar­tu­ris Spio­ni mi­Za­xon, is mir­Cev­nia,
me xom vi­ci, rom ar var da... _ air­Cia did­rom, me­re Cem­Tan
mo­vi­da, mxar­ze xe­li dam­kra da miT­xra: _ Se­mi­ta­ne sia­Si, qiS­
var­dies ba­di­So!
_ ro­mel sia­Si, mkre­fa­ve­bis, mwo­na­ve­bi­sa, Tu mzi­da­ve­bis?
_ vkiT­xe did­ros.
_ ro­me­li jo­bia? _ mTxo­va rCe­va did­rom.
_ me Tu mkiT­xav, ax­la, ager, xis Zir­Si mxar­Te­Zo­ze wa­mo­
wo­las ara­fe­ri jo­bia, did­ro!
_ mxar­Te­Zo­ze sax­lSic ki vi­we­qi, ab­da­la. Cam­we­re mzi­da­
veb­Si! _ ga­daw­yvi­ta did­rom.
Cav­we­re.
_ ro­gor Cam­we­re? _ mkiT­xa daeW­ve­biT.
_ did­ro ede­mi­kas Ze ve­Sa­pi­Ze! _ wa­vu­kiT­xe me.
_ Se­ma­xe­de!
Se­va­xe­de. did­rom did­xans uyu­ra sias, me­re eq­vTi­me yva­pu­
tas miub­run­da da hkiT­xa:
_ das­tur ase we­ria, eq­vTi­ma?
_ das­tur!
_ arc bur­Zga­la, arc xa­ba­ka, arc qa­fu­ra?
_ arc bur­Zga­la, arc xa­ba­ka, arc qa­fu­ra, did­ro ba­to­no!
_ aba, ami­wieT ma­gi go­do­ri! _ eca go­dors ga­xa­re­bu­li

259
no­d ar dum­ba­Z e

did­ro. go­do­ri vee­ber­Te­la iyo da mZi­me.


_ ma­gi go­ do­ri di­ dia da mZi­ me, did­ ro ba­
to­ no, Tan Cai
sve­lia, jer cvria­ni, ga­gi­Wir­de­ba, _ gaaf­rTxi­la eq­vTi­me yva­
pu­tam.
did­ros gae­Ri­ma, gver­diT mdgom qes­ki­na me­li­vas biWs iR­
lieb­ze xe­li Seu­cu­ra, go­dor­ze Seag­do da _ da­mi­bek­neo, uT­
xra, qes­ki­nas biW­ma go­do­ri Sua­ze Caiy­va­na.
_ dau­ma­teT! _ Tqva did­rom.
dau­ma­tes.
_ ki­de!
ki­dev dau­ma­tes. pir­Tam­de gaiv­so go­do­ri, gai­ZeZ­ga.
_ eyo­fa, Se ma­ma­ZaR­lo, xom xe­dav, wve­ni gau­vi­da! _ Ca­moag­
do eq­vTi­me yva­pu­tam god­ri­dan qes­ki­nas bi­Wi. did­rom go­do­
ri mo­sin­ja, em­su­bu­qa.
_ amas kref­diT mTe­li so­fe­li? _ gvi­say­ve­du­ra, _ daa­de­
viT ma­gi to­ma­ra ze­vi­dan!
daad­ves.
_ meo­rec!
_ ga­del­da! _ Tqva yva­pu­tam.
_ niZ­la­vi! _ Tqva did­rom.
_ asi ga­par­sva! _ wa­moi­Za­xa yva­pu­tam.
_ eq­vTi­ma, er­Ti wlis ga­par­sva maqvs Sen­Tvis mo­ge­bu­li
dRe­Si or­jer. ax­la Sen da­me­niZ­la­ve, qiS­var­dis ba­di­So, mag
Sar­val­ze, _ miT­xra did­rom da Cems te­xa­sur Sar­vals CaaS­
ter­da.
_ ar min­da niZ­la­vi, did­ro, ise mog­cem.
_ ise ra, Se­ni maT­xo­va­ri ki ar var! _ ew­yi­na did­ros.
_ ax­la nu gam­xdi da Sin rom mi­val, ga­mo­vic­vli da mo­gar­
Tmev.
did­rom isev mo­sin­ja go­do­ri, od­nav Se­yoy­man­da, mag­ram
ukan aRar dai­xia.
_ ami­wieT! _ Tqva da god­ris win Cai­mux­la. vi­Ra­cam ba­wa­ri
moar­be­ni­na, is ori ga­te­ni­li to­ma­ra ze­vi­dan daak­res tyvia­
sa­viT ga­ZeZ­gil go­dors da oT­xma kac­ma di­di ga­Wir­ve­biT moh­

260
didro

ki­da zur­gze did­ros go­do­ri.


_ ga­mag­rdi, did­roia xa­ba­ka! _ SeeS­ve­la vi­Ra­ca.
_ ar wax­de, bur­Zga­la!
_ mi­di, qa­fu­ra, mia­we­qi!
did­ro da­bar­bac­da, me­re uceb tun­gos xes sta­ca xe­li da
fe­xe­bi gaa­bo­ji­ya.
_ au, did­ roia, gauS­ vi xe­
li, To­ rem waa­ge! _ das­ Wyiv­
la
vi­Ra­cam. did­rom dam­duR­ru­li­viT waar­Tva xe­li tun­gos da
isev da­bar­bac­da.
_ SeeS­vi, did­ro, ma­gas da ax­la­ve vix­di Sar­vals. _ vTxo­
ve me, mag­ram did­ros ga­Ce­re­ba aRar SeiZ­le­bo­da. igi daiZ­ra,
jer mTvra­li ka­ci­viT zig­za­ge­biT gah­yva bi­liks, me­re nel-
ne­la ga­mar­Ta na­bi­ji, ki­dev, ki­dev da bo­los Za­lian mZi­me,
Za­lian din­ji da Za­lian ne­li na­bi­jiT gaud­ga gzas Cais pun­
qti­sa­ken. Rve­de­bi Ti­Tis da­de­ba­ze Cauj­da mxreb­Si. kis­ris
mye­se­bi im Rve­de­bi­viT dae­Wi­ma, Sub­lze lur­ji Zar­Rvi amoe­
bur­ca da Tva­le­bi sis­xliT aev­so.
_ gaa­Ce­re! _ vTxo­ve eq­vTi­me yva­pu­tas.
_ suf­sas gaa­Ce­reb ax­la da ma­gas ve­ra! _ Tqva eq­vTi­mem.
_ Cais pun­qtam­de 250-300 met­ri iq­ne­bo­da. xal­xi er­Txans
gaS­te­re­bu­li id­ga, ka­ci ar Can­da, maT win fe­xad­gmu­li uzar­
ma­za­ri, ufor­mo, kldis nag­le­ji Tu ra­Rac or­fex­ze Sem­
dga­ri ga­naT­xa­ri gi­gan­tu­ri cxo­ve­li mia­bi­jeb­da. me­re brbo
uceb daiZ­ra da im fe­xad­gmul zRap­rul maj­la­ju­nas ae­dev­na.
bav­Sve­bi win ga­var­dnen.
_ mi­di, did­roia!
_ co­ta da, Se­nia no­da­ras Sar­va­li!
_ mi­di, mi­di, did­roia! _ am­xne­veb­dnen bav­Sve­bi.
_ ax­la ma­gis sa­co­dao­ba Tu gin­da, un­da daua­ro Ta­vi da
ga­mar­jo­ba un­da uT­xra! _ ixum­ra vi­Ra­cam. xal­xma gu­lia­nad
gai­ci­na.
_ mi­di, did­ro, aTi fe­xis na­bi­ji dag­rCa!
_ rva... Svi­di... eq­vsi...
_ gau­Ze­li, did­ro!

261
no­d ar dum­ba­Z e

_ sa­mi... ori...
_ er­Ti... did­ro, ka­ci xar, ka­ci! _ kiod­nen bav­Sve­bi da gu­
gu­neb­da xal­xi.
did­ro god­ria­nad daj­da mi­wa­ze sas­wo­ris gver­diT. er­
Txans dam­bla­da­ce­mu­li­viT ij­da, mkla­veb da fe­xeb­mow­yve­ti­
li. si­lur­jem rom gaua­ra da ki­ri­viT ga­fiT­re­bul tu­Ceb­Si
sis­xli rom daub­run­da, gai­Ri­ma da gu­laR­ma ga­gor­da ba­lax­
ze. me­re pir­daR­ma Cab­run­da da of­lia­ni sa­xe gril ba­lax­ze
ga­daa­gor-gad­moa­go­ra. oT­xma kac­ma ris vai-vag­la­xiT Seag­des
go­do­ri sas­wor­ze. yve­la­ni sas­wors miv­cviv­diT. er­Ti gi­ri
Se­moug­des, meo­re, me­sa­me, meoT­xe, ve­ra­fer­ma rom ve­Rar ga­
da­wo­na, qva dau­des gver­diT _ aT ki­los ud­ri­so.
_ mo­ka­liT RvTis­Svi­li, So­bel­ZaR­le­bo? _ ikiT­xa gao­ce­
bi­sa­gan Tva­leb­gad­moc­ve­nil­ma be­ne­diq­te mwo­nav­ma.
_ ram­de­nia? _ ikiT­xa vi­Ra­cam.
_ 141 ki­lo! _ Tqva be­ne­diq­tem.
_ auuu! _ amoig­mi­na xal­xma. yve­la iqiT Seb­run­da, sa­dac
ga­go­re­bu­li did­ro egu­le­bo­daT, mag­ram did­ro iq aRar iyo.
igi Tav­Ca­qin­dru­li, wel­Si mox­ri­li da mkla­veb­Ca­moy­ri­li
ukan­mou­xe­da­vad mi­Zun­Zu­leb­da bi­lik­ze, suf­sis Wa­la­Si. es
iyo er­Ta­der­Ti dRe mis cxov­re­ba­Si, ro­de­sac ara­vin da­dev­
ne­bia did­roia, port-ar­tu­ris Spio­nos, did­roia, oia­mas na­
biW­va­ros, did­roia, bur­Zga­las, did­roia, qa­fu­ras, did­roia,
xa­ba­kas Za­xi­liT.
141 kg Cai Cav­we­re did­ro ede­mi­kas Ze ve­Sa­pi­Zis gas­wvriv
wi­Te­li fan­qriT da dav­Ta­ri dav­xu­re.
sa­Ra­mos is te­xa­su­ri Sar­va­li ga­vi­xa­de, did­ros Tva­li
rom zed dar­Ca, ga­zeT­Si ga­vax­vie, sxva Sar­va­li Ca­vic­vi... ga­
zeT­Si gax­veu­li Sar­va­li iR­lia­Si amo­vi­Ca­re da did­ros­Tan
wa­ve­di.

did­ros yav­riT ga­da­xu­ru­li or­Tva­lia­ni pa­ta­ra oda zed

262
didro

suf­sis pi­ras dgas. mTe­li Ce­mi bav­Svo­ba am sax­lis gar­Se­mo


sir­bil­Si ga­va­ta­re da aras­dros az­rad ar mom­svlia Sig Se­me­
xe­da. ar vi­ci Si­Sis grZno­ba iyo es Tu ri­di­sa, ro­mel­sac yve­
la mar­to­xe­la ka­cis sax­li iw­vevs; arc is vi­ci, ma­Sin ro­me­li
grZno­ba mWar­bob­da. er­Ti ki cxa­dia, did­ros sax­lSi ara­so­
des Se­mi­xe­dia. ise ki yo­vel ga­zaf­xuls saa­To­biT vmdgar­var
ga­da­reu­li suf­sis pi­ras da Se­Si­ne­bu­li, gu­lis­fan­cqa­liT
ve­lo­di, ai ax­la, ai ax­la daar­tyams tal­Ra, da­le­wavs da na­
fo­ti­viT wai­Rebs did­roias saxls-meT­qi, mag­ram sax­li id­ga
ar­xei­nad, war­bSeux­re­lad da ga­de­le­bul suf­sas araf­rad ag­
deb­da. ram­den­jer ga­mim­xe­lia ba­bua­Ce­mi­saT­vis es bav­Svo­bis
Si­Si da ima­ sac uT­ qvams: _ Sen ki ara, ba­ bua, mec bav­Svo­ bi­
dan, yo­vel lan­qro­bas ve­lo­de­bi mag sax­lis wa­Re­bas, mag­ram
ar daad­ga saS­ve­li. ku­dia­ni iyo did­roias ma­ma ede­mi­ka, iseT
klde­ze ud­gas fe­xi im odas, er­Ti ki ara, ori suf­sa ver ga­
mouT­xris Zirs, ise sul bew­vze ki hki­dia SeC­ve­ne­bu­li.
suf­sa am ga­zaf­xul­zec usaS­ve­lod adi­de­bu­li iyo. ho­da,
ax­
la did­ ros ezo­ Si rom Se­ ve­
di, jer im bav­ Svo­bis Si­
Si da­
meuf­la, me­re si­xa­ru­li, rom sax­li isev ise ar­xei­nad id­ga
da am Ra­me­Si er­Ta­der­Ti an­Te­bu­li Tva­liT gas­cqe­ro­da ga­da­
reul mdi­na­res.
ca ise iyo mow­men­di­li da var­skvla­ve­biT ga­We­di­li, mTva­
res fe­xis mo­sac­vle­li ad­gi­li aRar dar­Ce­no­da da Sua ca­Si
id­ga ga­fiT­re­bu­li da gaS­te­re­bu­li.
cno­bi­lia, gi­Jebs uzo­mod uy­varT cxo­ve­le­bi, gan­sa­kuT­
re­biT ZaR­le­bi, ami­tom ro­de­sac did­ros ezo­Si Ca­ve­di da
oT­xi Tu xu­Ti ZaR­li Se­mo­me­ge­ba ku­dis qi­ci­ni­Ta da wkmu­tu­
niT, ar gam­kvir­ve­bia. isic vi­ci, rom ZaR­li sxvis ezo­Si kacs
ar uyefs, ami­tom ro­de­sac am xu­Ti­dan er­Tma da­mi­ye­fa da
Se­mo­miR­ri­na, miv­xvdi, did­ro­si iyo. gav­Cer­di, ZaR­lis sa­xe­li
ar vi­co­di da ya­si­dad, did­ro, did­ro-meT­qi da­vu­Za­xe, Tan
Tva­liT qvas da joxs da­vuw­ye Zeb­na. ZaR­li uceb ga­Cer­da, me­
re ku­dis qi­ci­niT ga­me­xa­xu­na _ mob­rZan­diT, ba­to­noo da kar­
gi mas­pin­Ze­li­viT amiZ­Rva ai­van­ze. oTa­xis ka­ri Ria iyo. Sua

263
no­d ar dum­ba­Z e

oTax­Si Zve­le­bur mrgval ma­gi­da­ze Wra­qi bo­lav­da. ai­si­sa Tu


dai­sis mag­va­ri bin­di id­ga oTax­Si. Tva­li rom Se­vaC­vie binds,
da­vi­na­xe: mar­jve­na kuT­xe­Si pa­ta­ra, da­bal ma­gi­da­ze RvTis­
mSob­lis xa­ti es­ve­na, win bzis gam­xma­ri to­ti edo. mar­cxniv
ke­del­ze ori ga­xu­ne­bu­li su­ra­Ti eki­da axal­gaz­rda qa­li­
sa da ul­va­Se­baw­kvi­ti­ne­bu­li Co­xo­sa­ni ma­ma­ka­ci­sa. da­fi­no da
ede­mi­kaa al­baT, ga­miel­va fiq­rma. su­ra­Te­bis qveS tax­ti id­ga.
tax­tze did­ro iw­va tan­gaux­de­lad. Tav­Tan, sam­fe­xa skam­ze,
pa­ta­ra sve­li do­qi id­ga. oTax­Si ki­dev er­Ti mrgval­sa­zur­
gia­ni se­lis ska­mi id­ga. es yve­la­fe­ri Tva­lis er­Ti mov­le­biT
Se­vam­Cnie, me­ti ve­ra­fe­ri. Tum­ca, ara, oTa­xis Wer­ze eleq­
tro­na­Tu­rac eki­da, mag­ram ar en­To.
_ did­ro, SeiZ­le­ba? _ vkiT­xe mo­ri­de­biT.
Ta­vi da­miq­nia Ri­mi­liT, me­re se­lis skams Se­xe­da, al­baT _
dab­rZan­di­To, un­do­da eT­qva.
_ is­ve­neb, did­ro? _ vkiT­xe.
_ arao, _ ga­daiq­nia Ta­vi.
_ ra­me xom ar gtki­va, did­ro?
_ kio, _ Ta­vi da­miq­nia. usia­mo Jruan­tel­ma da­mia­ra tan­Si.
ax­los mi­ve­di, do­qi tuC­Tan mi­vu­ta­ne, Ta­vi wa­mo­vu­wie da wya­
li da­va­le­vi­ne.
_ ra gtki­va, did­ro?
_ gaw­yda, _ Tqva did­rom Cur­Cu­liT, wya­li rom mos­va.
_ ra? _ Cur­Cu­liT vkiT­xe mec Za­lau­ne­bu­rad.
_ ar vi­ci!
_ sad, did­ro?
_ aq da aq... _ did­rom mar­cxe­na xe­li gul­ze dai­do, mar­
jve­na sa­feT­qel­Tan mii­ta­na. _ aqa da aq gaw­yda!
isev da­mia­ra Jruan­tel­ma. mxo­lod ax­la Se­vam­Cnie, did­
ros sa­xe nac­ris­fe­ri hqon­da, Tva­le­bi ki _ Se­Si­ne­bu­li.
_ wa­val da eqims mo­viy­van! _ vTqvi da was­vla da­va­pi­re.
_ ar dam­to­vo!
mta­ca xe­li did­rom da ise mag­rad mo­mi­Wi­ra, Za­lau­ne­bu­
rad dav­je­qi. Tvals ar ma­ci­leb­da, is Zve­le­bu­ri el­va aRar

264
didro

daur­bo­da Sig.
_ ram­de­ni iyo? _ mkiT­xa.
_ ra? _ ga­mik­vir­da da me­re miv­xvdi, Cai­ze me­kiT­xe­bo­da.
_ 141 ki­lo, did­ro!..
_ ma­gi ram­de­nia?
_ Za­lian bev­ri.
_ mainc?
_ rva fu­Ti da ca­me­ti ki­lo.
_ bev­ria ma­gi?
_ 17 baT­ma­ni da 5 ki­loa, did­ro!
_ ki yo­fi­la bev­ri!
_ wa­val ax­la da eqims mo­viy­van, did­ro! _ wa­mod­go­ma da­
va­pi­re.
_ ar dam­to­vo!
Se­me­ved­ra Se­Si­ne­bu­li did­ro da ise mag­rad mo­mi­Wi­ra xe­
li ma­ja­ze, Zvleb­ma gait­ka­cu­nes. yvi­ri­li min­do­da, mag­ram
Sem­rcxva da ga­vu­Ze­li.
_ Sar­va­li mo­gi­ta­ne, did­ro!
_ ra Sar­va­li, bi­Wo? _ mkiT­xa da od­nav Se­miS­va xe­li.
_ wa­ge­bu­li Sar­va­li.
_ bi­Wo, Sen xum­ro­ba ar ici? _ mkiT­xa did­rom.
_ me mainc ori maqvs, did­ro...
did­rom ma­gi­dis­ken gai­xe­da, sa­dac gax­veu­li Sar­va­li ido,
did­xans fiq­rob­da, me­re mo­mib­run­da da isev Cur­Cu­liT miT­
xra.
_ Tqvi: de­da mo­mik­vdes, ma­ma mo­mik­vdes, yve­la da­me­xo­cos
Tu mi­ga­to­vo did­roia-Tqva!
_ de­da mo­mik­vdes, ma­ma mo­mik­vdes, yve­la da­me­xo­cos Tu
mi­ga­to­vo did­roia. _ ga­vi­meo­re xmis kan­ka­liT.
_ mi­ di ax­la Skaf­ Tan da ga­ moa­
Re qve­ da uj­ ra. _ miT­ xra
did­rom da Za­lian frTxi­lad ga­miS­va xe­li.
me gan­ji­ni­sa­ken wa­ve­di. Tva­li ga­mo­ma­yo­la. mi­ve­di. da­vi­xa­
re da qve­da uj­ra ga­mo­va­Re.
_ aris ra­me Sig? _ mkiT­xa did­rom. uj­ra sav­se iyo ma­ne­

265
no­d ar dum­ba­Z e

Tia­ne­bi­Ta da sam­ma­ne­Tia­ne­biT. _ ram­de­nia?


_ bev­ri.
_ mainc?
_ iq­ne­ba ase. 100-200 ma­ne­Ti.
_ Sen Sar­vals eyo­fa?
_ ga­giJ­di, did­ro?
_ mo­di aq ax­la da da­je­qi!
mi­ve­di. isev mta­ca ma­ja­Si xe­li, oRond ax­la uf­ro frTxi­
lad.
_ Se­nia ma­gi, no­da­ra! me ax­la mov­kvde­bi. am Sar­vliT, me
rom mac­via, ka­cis da­mar­xva sa­co­dao­baa. agi gam­xa­de da igi
Ca­mac­vi, oRond ax­la ara, met­ki­ne­ba, me­re, rom mov­kvde­bi... _
did­rom Tva­le­bi da­xu­Wa. did­xans, Za­lian did­xans dum­da. mi­
si mag­rad mo­We­ri­li da mxur­va­le xe­li rom ara, da­Zi­ne­buls
hgav­da. sun­Tqvac ise­Ti hqon­da.
_ bi­Wo no­da­ra, ga­naT­da! _ Tqva did­rom uceb da lo­gin­
ze wa­moj­da. _ ga­naT­da, bi­Wo, yve­la­fe­ri da dab­run­da Ta­vis
ad­gi­las, dab­run­da da da­lag­da. yve­la­fe­ri Ta­vis ad­gi­las
dad­ga _ sax­li, Wa­la, suf­sa, ZaR­li, Zro­xa, do­qi, Wra­qi, xbo,
bu­xa­ri, xa­ti, de­da­Ce­mi, ma­ma­Ce­mi, ad­re rom bnel­Si da­bo­ria­
lob­da, yve­la­fe­ri ga­naT­da da da­lag­da. _ fan­ja­ra­Si gai­xe­
da. _ Rmer­Ti ga­moC­nda, Rmer­Ti, dai­lo­cos, Rmer­To, Se­ni
Za­la, es ra hqe­ni, ra­fer gaa­na­Te da daa­la­ge yve­la­fe­ri ase.
ga­mo­di, dae­nax­ve no­da­ras... ga­mo­di... or­jer ori oT­xia, no­
da­ra, sam­jer sa­mi _ cxra... ga­naT­da da da­lag­da... _ did­rom
mar­jve­na xe­li sa­feT­qel­ze mii­do, mar­cxe­na­Ti isev Ce­mi ma­
ja eWi­ra. _ ager ga­naT­da aq... yve­la­fers vxe­dav Sig­ni­Tac
da ga­re­Tac. vxe­dav, no­da­ra, vxe­dav, Sig­niT vkvde­bi da ga­
reT ga­mov­di­var... vto­veb Sig­niT yve­la­fer tki­vils, vto­
veb da ga­reT ga­mov­di­var... ga­mo­di, su­lo, ga­mo­di si­naT­le­ze,
ge­nac­va­los did­ro... ras Sve­bi, Rmer­To, ga­giJ­di? _ ikiv­la
uceb. _ mklav, Rmer­To? ax­la, yve­la­fe­ri rom gaa­na­Te da ga­
mar­Te, yve­la­fers Ta­vi­si ad­gi­li rom miu­Ci­ne, ax­la mar­Tmev
suls? ga­Cer­di, me Sen ge­la­pa­ra­ke­bi, da­de­qi, ar gauS­va, no­

266
didro

da­ra, Txo­ve, no­da­ra, ar mom­klas, bi­Wo, sa­da aqvs sa­mar­Ta­li,


ax­la mklavs, yve­la­fe­ri rom ga­mi­na­Ta da da­mi­la­ga? ga­mo­vi­
des da da­ge­na­xos, da­ge­na­xos da da­ge­la­pa­ra­kos! ax­la mklavs,
qa­fu­ra rom aRa­ra var, bur­Zga­la rom aRa­ra var... ras Sve­bi,
Rmer­To, ar mom­kla, e, bi­Wo no­da­ra, Txo­ve, er­Ti dRe raa ma­
gis­Tvis, er­Ti dRe ma­coc­xlos ase na­Te­li, da­la­ge­bu­li da
ga­mar­Tu­li... me­re mom­klas, Txo­ve, no­da­ra, Sen uR­mer­To da
una­mu­so, Txo­ve!.. _ did­ro yvi­ri­li­dan Cur­Cul­ze Ca­mo­vi­da,
me­re sul waer­Tva xma, sul gauq­ra da gu­laR­ma ga­da­var­da.
ax­la mxo­lod tu­Ce­bis moZ­rao­ba­ze vat­yob­di, isev imas mex­ve­
we­bo­da, Rmer­Tis­Tvis meT­xo­va ki­dev er­Ti, mxo­lod er­Ti dRe
ecoc­xle­bi­na ase ga­mar­Tu­li, da­la­ge­bu­li da ga­na­Te­bu­li. wa­
mox­to­ma da gaq­ce­va da­va­pi­re, mag­ram did­ros ise mag­rad ve­
Wi­re, xels Tu vin­me moW­ri­da, To­rem ise Ce­mi gam­Sve­bi ar iyo
da ma­Sin vi­kiv­le mec:
_ miS­ve­leT, xal­xo! did­ro kvde­ba, ei, xal­xo! eqims dau­
Za­xeT, did­ro kvde­ba, did­roooo! ehe-heee! ga­mo­diT ga­reT,
uS­ve­leT did­roias, kvde­ba did­ro!!! _ ga­reT ki ga­da­reu­li
suf­sa bRao­da, moan­grev­da xes da mi­was da Ce­mi ki­vi­li ara­vis
es­mo­da. ma­Sin mux­leb­ze da­ve­ci da oTa­xis mar­jve­na kuT­xe­Si
das­ve­ne­bul RvTis­mSo­bels mi­vap­yar mze­ra.
_ nu mok­lav, Rmer­To, did­roias, ax­la ma­gis sik­vdi­li ga­
go­ni­la? ax­la, yve­la­fe­ri rom dau­lag­da, gaus­wor­da da gau­
naT­da!.. Rmer­To!.. _ me­re nel-ne­la vig­rZe­ni, ro­gor mo­dun­
da did­ros xe­li, ro­gor ga­Sa­la Ti­Te­bi da ro­gor daes­ve­na
mi­si mte­va­ni sam­fe­xa do­qis gver­diT. did­ro aRar sun­Tqav­da.
_ es aris, Rmer­To, sa­mar­Ta­li?
ux­mod av­de­qi da ga­reT ga­mo­ve­di. ezo ca­rie­li iyo. ZaR­
le­bi sad­Rac wa­su­liy­vnen. mxo­lod did­ros ZaR­li iw­va WiS­
kar­Tan, Ta­vi win gaw­vdil Ta­Teb­ze dae­do da uzo­mod Wkvia­ni
Tva­le­biT mi­yu­reb­da.
ca­Si avi­xe­de, nac­ris­fe­ri Rru­be­li mom­Zlav­re­bu­li­yo da
ax­la mTva­re dam­na­Sa­ve­sa­viT efa­re­bo­da im Rru­bels, Tan Cu­
mad mii­pa­re­bo­da ci­dan.

267
no­d ar dum­ba­Z e

suf­sa Rria­liT as­kde­bo­da kldian na­pirs, did­ros oda


isev bew­vze eki­da da isev Se­ma­wu­xa bav­Svo­bis­droin­del­ma SiS­ma.
_ Rmer­To, ax­la mainc daar­tyi tal­Ra, daan­grie da gaa­
ta­ne suf­sas es ube­du­ri sax­li! _ ase vTxo­ve xma­maR­la. suf­
sa gau­go­na­ri siZ­lie­riT Rria­leb­da. me al­baT ver ga­va­go­ne
ze­ciers ved­re­ba. sax­li isev ise ar­xei­nad id­ga da araf­rad
ag­deb­da ga­de­le­bul lan­qers.
ezo­dan ga­ve­di. ZaR­li ad­ga da wel­mow­yve­ti­li­viT ga­mom­
yva.
_ sad mo­di­xar, ZaR­lo? _ vkiT­xe me. ZaR­lma, TiT­qos Ser­
cxvao, Tva­li ama­ri­da, Ta­vi da­xa­ra da ku­di amoi­Zua.
wa­ve­di. co­ta xnis Sem­deg mo­vi­xe­de. ZaR­li isev mom­dev­da,
oRond ax­la uf­ro mo­So­re­biT.
_ sad iya­vi, bi­Wo, am Sua­Ra­mi­sas? _ ga­mo­mar­kvia vi­Ra­cis
xmam. Sev­krTi. av­xe­de, Tei­mu­ra­zi iyo, Wa­niS­vi­li, Cve­ni sof­
lis af­Tia­qa­ri.
_ did­ros­Tan vi­ya­vi!
_ rao did­rom?
_ mok­vda did­ro, Tei­mu­raz ba­to­no, aRar aris, gar­daic­
va­la. _ vuT­xa­ri me.
_ ar ga­dam­rio, _ Seic­xa­da man, _ ise ki uq­nia RmerTs mad­
li; sa­co­dao­ba iyo ma­gis si­coc­xle. dai­lo­cos, Rmer­To, Se­ni
sa­mar­Ta­li. _ pir­jva­ri ga­dai­sa­xa, Seb­run­da da did­ros sax­
lis­ken Cqa­ri na­bi­jiT wa­vi­da. did­ros ZaR­li ax­la Tei­mu­raz
Wa­niS­vils gah­yva Tav­Ca­Ru­nu­li da ku­da­mo­Zue­bu­li.
cas av­xe­de. mTva­re saer­Tod wa­su­li­yo ci­dan.

no­dar dum­ba­Ze. Txzu­le­ba­ni oTx wig­nad. wgn. III.


Tb.: ga­mom­cem­lo­ba `me­ra­ni~. 1990, gv. 172-187.

268
a
aziz ne­s i­n i yi­ri­mel Ta­Tar­Ta STa­mo­ma­va­li iyo.
igi 1915 wels dai­ba­da Tur­qeT­Si, mar­ma­ri­los
zRvis erT-erT kun­ Zul­ ze. 1939 wels daam­

deg _ an­ka­ra­Si. 1943 wli­dan daiw­yo Jur­na­lis­


Tav­
ra sam­xed­ro-teq­ni­ku­ri sas­wav­le­be­li um­cro­si
ofic­ris Ci­niT. msa­xu­rob­da jer fra­kia­Si, Sem­

tu­ri moR­va­weo­ba. aziz ne­si­ni ara mar­to uam­ra­


vi sta­tiis, eses Tu mxat­vru­li teq­stis av­to­ri
iyo, ara­med cno­bi­li sa­zo­ga­do moR­va­wec, ro­me­
lic 1976-1989 wleb­Si sa­Ta­ve­Si ed­ga `Tur­qe­Tis
mwe­ral­Ta sin­di­kats~. mxat­vrul Se­moq­me­de­ba­Si
mwe­ra­li Zi­ri­Ta­dad da­mou­ki­deb­lo­bi­sa da pi­rov­
nu­li Ta­vi­suf­le­bis Te­mebs exe­ba, ga­moir­Ce­va so­
cia­lu­ri sim­Zaf­ri­Ta da max­vi­li iu­mo­riT. mi­si
Txzu­le­be­bis saer­To ti­raJ­ma 2010 wlis­Tvis 8
mi­lions ga­daa­War­ba. aziz ne­si­ni 1995 wels gar­
daic­va­la.
`gi­Ji maR­la avi­da!~ ale­go­riu­li na­war­moe­bia da
Za­lauf­le­bi­sa­ken swraf­vis pa­ro­dias war­moad­gens.
po­li­ti­ko­se­bis Ta­vi­se­bu­ri kre­bi­Ti sa­xe gi­Jia,
ro­me­lic sa­xu­rav­ze asu­la, ra­Ta xalxs ze­mo­dan
esaub­ros. av­to­ri iga­vu­ri for­miT gad­mog­vcems
Ta­vis saT­qmels: mxo­lod giJs (Tu po­li­ti­koss?)
SeiZ­le­ba ego­nos, rom cxov­re­ba­Si yve­la­ze di­di
bed­nie­re­ba is aris, rom sxva­ze maR­la moeq­ce.

269
aziz ne­s i­ni

gi­J i maR­l a avi­d a!

_ sa­xu­rav­ze gi­Jia, gi­Ji! _ dai­Za­xa vi­Ra­cam.


mTe­li uba­ni fex­ze dad­ga.
qu­Ca Ta­vi­dan bo­lom­de xal­xiT gaiv­so. yve­las sei­ris yu­
re­ba un­do­da. ma­le po­li­cie­le­bic mog­rial­dnen mo­to­cik­
le­te­biT. zo­gi sa­gu­Sa­go­dan mo­dio­da, zo­gic _ TviT sam­
mar­Tve­lo­dan. sa­xan­Zro raz­mic uceb ga­moi­Za­xes, ar dau­
yov­ne­biaT.
_ Ce­mo Svi­lo, Ce­mo say­va­re­lo, Ce­mo Wkvia­no, Ca­mo­di
Zirs! _ ex­ve­we­bo­da de­da giJs.
_ sof­lis Ta­vad Tu ar amir­CevT, aqe­dan gad­mov­var­de­bi!
_ pa­su­xob­da gi­Ji.
me­xan­Zreeb­ma Ta­da­ri­gi dai­Wi­res da qve­viT di­di xa­li­Ca
ga­Sa­les. cxra me­xan­Zre gaS­li­li xa­li­CiT dar­bo­da sax­lis
ir­gvliv _ ra vi­ciT, gad­mox­to­ma sad moep­ria­ne­bao. im­de­ni
ir­bi­nes, ara­qa­Ti ga­moe­liaT, of­li wur­wu­riT Ca­mos­dio­daT
sa­xe­ze.
_ Za­lian gTxov, Zmo­bi­lo, Ca­mo­di qve­viT! _ eZax­da giJs
ko­mi­sa­ri. mis xma­Si mu­qa­rac ig­rZno­bo­da da mu­da­rac.

271
aziz ne­s i­n i

_ sof­lis Ta­vi gam­xa­deT da Ca­mo­val, ara da Tavs mo­vik­


lav, Ca­mov­var­de­bi, _ pa­su­xob­da gi­Ji.
cu­dad iyo saq­me.
_ Ca­mo, Zmao! Ca­mo, Tu ka­ci xar...
_ er­Ti amas da­mi­xe­deT! Tqven gin­daT, me Ca­mo­miy­va­noT
Zirs da Tvi­Ton ax­vi­deT maR­la?.. ar ga­mo­va.
_ kar­gi, kar­gi, gir­CevT sof­lis Ta­vad! _ dai­Za­xa vi­Ra­
cam.
_ tyui­lia. gi­Ji da sof­lis Ta­vi?! ver mo­mat­yuebT, ve­ra!
_ ala­his mad­lma, mar­Tla agir­CieT, _ as­Za­xa er­Tma xel­
jo­xian­ma mo­xuc­ma.
_ ar mje­ra, me­xum­re­biT.
_ Ca­mo­di, ar ge­xum­re­biT.
_ ar Ca­ mo­val, qve­ moT Ca­mos­
vla eg­ re io­ li ki ar aris!
sxvebs ver xe­davT? vinc maR­la avi­da, Zirs arc er­Ti ar Ca­
mo­su­la, yve­las maR­la yof­na un­da.
_ kar­gi ax­la, Ca­mo­di!
_ ar Ca­mo­val.
_ uk­ve sof­lis Ta­vi xar, Ca­mo­di!
_ rad min­da sof­lis Ta­vo­ba! qa­la­qis mej­li­sis wev­rad
Tu ar amir­CevT, Tavs mo­vik­lav, aqe­dan gad­mov­var­de­bi.
be­ri­ka­ce­bi gan­ze gad­gnen.
_ ax­la ro­gor­Ra mo­viq­ceT?
_ Se­vus­ru­loT, rac surs.
_ mainc ar Ca­mo­va, gi­Ji Ta­vi­dan­ve ar un­da auS­va maR­la,
To­rem Zirs ve­Rar Ca­moiy­van me­re.
mainc dau­Za­xes:
_ ga­dav­wyvi­teT, Zmao, qa­la­qis mej­li­sis wev­rad agir­
CieT... Ca­mo­di, me­gob­rebs nu alo­di­neb.
_ ar Ca­mo­val, vid­re qa­la­qis mu­ni­ci­pa­li­te­tis Tav­mjdo­
ma­red ar gam­xdiT.
_ xom giT­xa­riT. ai, sa­dam­de mi­vi­da! _ Tqva gab­ra­ze­biT
er­Tma mo­xuc­ma. _ ma­gas ra­Ra Ca­moiy­vans.
_ ra mox­de­ba, Tav­mjdo­ma­red rom avir­CioT? _ ikiT­xa

272
gi­Ji maR­l a avi­da!

sa­xan­Zro raz­mis uf­ros­ma, ro­me­lic gva­ria­nad gaof­li­li­


yo aqeT-iqiT sir­bi­liT. me­re tuC­Tan xe­li mii­ta­na da giJs
as­Za­xa:
_ Ca­mo­di, Zmao, mu­ni­ci­pa­li­te­tis Tav­mjdo­ma­red agir­
CieT, Ca­mo­di da mo­va­leo­bis as­ru­le­bas Seu­de­qi.
giJ­ma mu­ce­li Sea­Ta­ma­Sa da cek­va daiw­yo.
_ ar Ca­ mo­
val, ra min­ da Tqven­ Tan? ra saer­ To maqvs im
xal­xTan, giJs rom qa­la­qis mu­ni­ci­pa­li­te­tis Tav­mjdo­ma­red
ir­Cevs? ara, ar Ca­mo­val.
_ ki mag­ram, aba ra gin­da?
_ mi­nis­tro­ba min­da. mi­nis­tri gam­xa­deT da Ca­mo­val.
qve­moT er­Txans iTaT­bi­res da me­re ase ga­daw­yvi­tes:
_ iyos ne­ba Se­ni, mi­nis­tri xar! ax­la mainc Ca­mo­di, xom
xe­dav, ram­de­ni xal­xi ge­lo­de­ba?
giJ­ma xe­li cxvir­Tan mii­ta­na, Ti­Te­bi ga­Sa­la da dait­
ria­la:
_ ver mo­ gar­TviT! ra saq­ me maqvs im xal­ xTan, gi­Ji rom
mi­nis­tri ga­xa­da?
_ amaod cdi­lobT, ar Ca­mo­va. me Za­lian kar­gad vic­nob
mag­nair gi­Jebs. mi­nis­trad ki air­CieT, mag­ram Ta­vi ise un­da
moaC­ve­noT, TiT­qos Ca­mos­vlas ar sTxov­deT. _ Tqva isev im
mo­xuc­ma.
_ pre­mier-mi­nis­trad amir­CieT, To­rem gad­mov­var­de­bi da
Tavs mo­vik­lav, _ ay­vir­da gi­Ji.
_ ki, ba­to­no, ki, ba­to­no, pre­mier-mi­nis­tri xar, Ca­mo­di!
_ ar Ca­mo­va! _ Tqva mo­xuc­ma.
giJ­ma kvlav daiw­yo cek­va.
_ me­fed amir­CieT. me­fo­ba min­da. amir­CieT da Ca­mo­val.
mo­xu­cis sit­yve­bi mar­Tlde­bo­da.
isev moi­TaT­bi­res.
_ awi ukan da­xe­va ar SeiZ­le­ba. ra­xan am­dens Se­pir­diT,
mih­yeT bo­lom­de. _ Tqva mo­xuc­ma.
_ agir­CieT, me­fe xar! _ as­Za­xes giJs. _ ax­la mainc Ca­mo­
di.

273
aziz ne­s i­n i

giJ­ma kvlav aa­Ta­ma­Sa mu­ce­li.


_ ar Ca­mo­val.
_ ra­Ra gsurs, me­fe gag­xa­deT da me­ti ra gin­da?
_ ara, ara. im­pe­ra­to­rad Tu ar amir­CieT, erT na­bij­sac
ar gad­mov­dgam... Tavs moi­vik­lav!
_ mar­Tla gad­mo­var­de­ba, _ Tqva mo­xuc­ma.
_ kar­gi. eg­re iyos, _ iy­vi­ra er­Txmad yve­lam, _ im­pe­ra­
to­ri xar, Ca­mo­di.
_ Cem­nair im­pe­ra­tors Tqve­nis­Ta­na ga­moS­te­re­bul xal­
xTan ra xe­li aqvs?
_ ki, mag­ram es mainc gviT­xa­ri, sxva ra gsurs? gviT­xa­ri
da ga­va­ke­TebT.
_ uk­ve im­pe­ra­to­ri var, ara? _ ikiT­xa giJ­ma.
_ im­pe­ra­to­ri xar, im­pe­ra­to­ri!
_ ra­xan im­pe­ra­to­ri var, ro­ca mo­mep­ria­ne­ba, ma­Sin Ca­mo­
val. Tu ar mo­min­da, su­lac ar Ca­mo­val.
_ gad­mo­var­de­ba da gad­mo­var­des, _ gab­raz­da ko­mi­sa­ri, _
er­Ti gi­JiT nak­le­bi iq­ne­ba qve­ya­na­ze.
_ ax­la ro­gor­Ra mo­viq­ceT? _ miub­run­da me­xan­Zre­Ta uf­
ro­si mo­xucs, _ es gi­Ji qve­viT Ca­mos­vlas ar api­rebs.
_ Ca­mo­va, _ uT­xra mo­xuc­ma.
_ ro­gor?
_ ma­ca­deT, ax­la­ve Ca­mo­viy­van...
_ Cve­no di­do im­pe­ra­to­ro, _ as­Za­xa mo­xuc­ma giJs, _ iq­neb
Tqven­ma upa­tiv­ce­mu­le­so­bam meeq­vse sar­Tul­ze Ca­mob­rZa­ne­ba
ine­bos?
giJ­ma Ta­vi moi­se­rio­zu­la.
_ sia­mov­ne­biT.
gi­Ji ki­be­ze daeS­va da meeq­vse sar­Tu­lis fan­jri­dan xalxs
ga­mo­xe­da.
_ Cve­no di­de­bu­lo, Cve­no mxse­ne­lo, me­xu­Te sar­Tul­ze
Ca­mos­vla ara gne­bavT?
_ ra­to­mac ara, _ upa­su­xa giJ­ma.
yve­la­ni gao­ce­bu­li Seh­yu­reb­dnen mo­xucs. giJ­ma meoT­xe

274
gi­Ji maR­l a avi­da!

sar­Tu­lis fan­jri­dan rom gad­moi­xe­da, mo­xuc­ma as­Za­xa:


_ Tqve­no brwyin­va­le­bav, Cve­no im­pe­ra­to­ro, iq­neb me­sa­me
sar­Tul­ze Ca­mob­rZa­ne­ba moi­wa­di­noT?
_ SeiZ­le­ba, _ iyo pa­su­xi.
gi­Ji uk­ve me­sa­me sar­Tu­lis fan­jri­dan iyu­re­bo­da. ax­la
ise aRar cek­vav­da, ise aRar aTa­ma­Seb­da mu­cels, ro­gorc
sa­xu­rav­ze yof­ni­sas. ax­la maT­ken TiT­qos nam­dvi­li me­fe mo­
dio­da.
_ Tqve­no ub­rwyin­va­le­so­bav, meo­re sar­Tul­ze Ca­mos­vlas
xom ar ine­beb­diT?
_ sia­mov­ne­biT.
xo­lo ro­ca gi­Ji meo­re sar­Tul­ze Ca­mo­vi­da, mo­xuc­ma as­
Za­xa:
_ Tu Tqve­ni upa­tiv­ce­mu­le­so­ba pir­vel sar­Tul­ze Ca­
mob­rZan­de­ba, Cvens si­xa­ruls saz­Rva­ri ar eq­ne­ba...
gi­Ji qu­Ca­Si ga­mo­vi­da. xal­xSi See­ria. me­re mo­xu­ci­sa­ken
gae­mar­Ta, miuax­lov­da, xe­li moh­xvia da uT­xra:
_ ei, Zmo­bi­lo, get­yo­ba, erT dros Senc gi­Ji iya­vi. gi­
Jis ena giJ­ma icis. _ me­re ko­mi­sars miub­run­da da uT­xra: _
aba, er­Ti vna­xoT, ro­gor brZa­neb, Seh­ka­riT da fsi­qiat­riul
saa­vad­myo­fo­Si waiy­va­ne­To! ax­la xom mainc is­wav­le, ro­gor
un­da moua­ro giJs?
gi­Jis wa­say­va­nad Sek­re­bi­li cno­bis­moy­va­re xal­xi mo­xucs
moub­run­da:
_ mo­xu­co, ro­gor moa­xer­xeT, ro­gor Ca­moiy­va­neT?
_ eeh, eg arc ise io­lia. or­mo­ci we­li po­li­ti­ka­Si med­ga
fe­xi!.. me­re er­Ti Zlier amoiox­ra da das­Zi­na: _ ax­la rom
Za­la mqon­des, mec avi­do­di maR­la da aba na­xav­diT, Tu vin­me
Ca­mo­miy­van­da Zirs.

Tar­gmna gu­ram ba­TiaS­vil­ma

275
g
gu­ram do­Ca­naS­vi­li dai­ba­da 1939 wlis 26 marts q.
Tbi­lis­Si. 1946 wels sas­wav­leb­lad mia­ba­res vaJ­Ta
pir­vel sko­la­Si. 1956 wels daa­pa­tim­res an­ti­sab­Wo­
Ta pro­pa­gan­dis bral­de­biT da sam­wlia­ni pa­tim­ro­
ba miu­sa­jes, rac Sem­deg pi­ro­bi­Ti sas­je­liT Seec­
va­la. 1957 wels eq­ster­nad daam­Tav­ra 61-e sa­Sua­lo
sko­la da mu­si­ka­lu­ri sas­wav­le­be­li. ima­ve wels
Cai­ric­xa iv. ja­va­xiS­vi­lis sa­xe­lo­bis Tbi­li­sis sa­
xel­mwi­fo uni­ver­si­tet­Si, is­to­riis fa­kul­tet­ze
da aq­tiu­rad mo­na­wi­leob­da ar­qeo­lo­giur gaT­
xreb­Si. uk­rav­da uni­ver­si­te­tis or­kes­trSi. 1962-
1975 wleb­Si iyo is­to­riis, ar­qeo­lo­gii­sa da eT­
nog­ra­fiis in­sti­tu­tis ar­qeo­lo­giu­ri gan­yo­fi­le­
bis um­cro­si mec­nier-Ta­nam­Sro­me­li. mo­na­wi­leob­da
30-mde qvis xa­nis ar­qeo­lo­giur eq­spe­di­cia­Si. 1975-
1985 wleb­Si iyo Jur­nal `mna­To­bis“ pro­zis gan­yo­
fi­le­bis gam­ge. xel­mZRva­ne­lob­da pro­zis seq­cias
mwe­ral­Ta kav­Sir­Si. 1985 wli­dan ki­nos­tu­dia `qar­
Tu­li fil­mis“ mTa­va­ri re­daq­to­ria. mi­si Se­moq­me­
de­bi­dan yve­la­ze po­pu­la­ru­lia ro­ma­ni `sa­mo­se­li
pir­ve­li“, ro­me­lic sab­Wo­Ta diq­ta­tu­ris dros ga­
moq­vey­nda da mwe­rals di­di po­pu­la­ro­ba mou­ta­na.
mo­ce­mul naw­yvet­Si da­xa­tu­lia ti­ra­nis _ mar­Sal
be­tan­ku­ris _ amaz­rze­ni sa­xe da naC­ve­ne­bia, er­Ti
mxriv, diq­ta­tu­ru­li re­Ji­mis mTe­li gax­rwni­le­ba
da, meo­re mxriv, Ta­vi­suf­le­ba­mow­yu­re­bu­li mwyem­
se­bis _ va­kei­roe­bis _ mar­ti­vi da ama­ve dros vaJ­
ka­cu­ri cxov­re­bis si­la­ma­ze. sa­Wi­roa mxo­lod wi­
nam­ZRo­lis _ kon­se­lei­ros _ ga­mo­Ce­na, rom cxa­di
gax­des: am ori, er­Tma­ne­Tis­gan mkveT­rad gan­sxva­ve­
bu­li sam­ya­ros Ta­naar­se­bo­ba SeuZ­le­be­lia da ami­
to­mac Ta­vi­suf­le­bis­moy­va­re ada­mia­ne­bi men­des ma­
sie­lis wi­nam­ZRo­lo­biT daiZ­re­bian, ra­Ta mia­to­von
to­ta­li­ta­ru­li rea­lo­ba da Ta­vi­suf­le­bis qa­la­qi
Seq­mnan.

277
gu­r am do­C a­naS­vi­li

sa­m o­s e­l i pir­v e­l i


(naw­yve­ti)

dros­ta­re­ba­ni

...pol­kov­ni­ki se­zar mar­Sal be­tan­ku­ris mi­sa­Reb oTax­Si


ga­Wi­mu­li id­ga, di­di mar­Sa­li ed­mon­do be­tan­ku­ri ki er­
Txans sa­xea­qa­ve­bu­li um­zer­da, iS­muS­ne­bo­da, TiT­qos xvli­ki
ram dauZ­vre­bo­da tan­ze da Sem­dgom TiT­qos ga­daua­ra, da,
SiS­na­Wam gran­dhal­les Se­ka­ve­bu­li aler­siT uT­xra:
_ dab­rZan­diT, Ce­mo pol­kov­ni­ko.
_ gmad­lobT, gran­dis­si­mo­hal­le, _ Tqva pol­kov­nik­ma da
da­saj­do­mad ga­nem­za­da. mag­ram di­di mar­Slis xmam Sea­Ce­ra, _
mand ara, ara, meo­re­ze da­jeq!
_ gmad­lobT, gran­dis­si­mo­hal­le, _ sa­miod na­bi­ji fe­xis­
wve­reb­ze ga­dad­ga pol­kov­nik­ma da sa­var­Zlis ki­de­ze frTxi­
lad Ca­moj­da. mar­Sal­ma ed­mon­do be­tan­kur­ma ki gaiar-ga­
moia­ra, Sed­ga, ked­li­sa­ken iq­cia pi­ri, gver­dze ga­dai­xa­ra,
od­nav gaaJ­rJo­la ki­dec da me­re qus­le­biT Rrmad rom Caef­
lo nox­Si, ikiT­xa:

279
gu­r am do­C a­naS­vi­li

_ Sua qa­laq­Si ra am­be­bia.


_ Tqve­nis Se­wev­niT, ara uSavs ra, gran­dis­si­mo­hal­le.
di­di mar­Sa­li Se­mob­run­da da, tu­Ceb­ga­we­lil­ma, Tval­mo­Wu­
tul­ma, hkiT­xa:
_ ra­Rac yvi­ri­li mo­mes­ma Ra­miT.
_ greg ri­kios va­Si­neb­diT wu­xel.
_ vi­Tom, un­do­da?
_ imas? ah, ara...
_ imas ki ara, saq­mes... _ Cae­Ri­ma mar­Sal be­tan­kurs.
_ ra vi­ci, ro­gor mo­gax­se­noT... rac ar un­da iyos, mainc...
yo­vel­Sem­Txve­vi­saT­vis, gran­dis­si­mo­hal­le, _ ri­diT Seac­
qer­da pol­kov­ni­ki.
ed­mon­do be­tan­kur­ma ki gul­ze Ro­niv­rad Se­moiW­do xe­
le­bi, da­ra­baak­ru­li fan­jris­ken cal­Tval­mo­Wu­tul­ma gai­
xe­da, dain­te­res­da:
_ is Tu gaa­sa­ReT.
_ ki, ro­gor ara, gran­dis­si­mo­hal­le.
da saq­mia­nad, sxa­pas­xu­piT ala­pa­rak­dnen:
_ sad ga­daag­deT.
_ saer­Tod dav­wviT.
_ vis Sea­we­reT.
_ kap­ral elio­do­ros.
_ ro­go­ri ka­cia.
_ kar­gi bi­Wia.
_ Za­lian kar­gi, _ Tqva mar­Sal­ma be­tan­kur­ma, _ yo­CaR.
Se­qe­biT aR­frTo­va­ne­bu­li pol­kov­ni­ki se­zar mad­lo­bis
saT­qme­lad wa­mod­go­mas api­reb­da, mag­ram mar­Sal­ma wa­miT aC­
ve­na xe­lis­gu­li, Sea­Ce­ra da hkiT­xa:
_ kae­ ta­
nos mci­ red rai­ me xom ar daur­ Rve­
via _ nor­mis
far­gleb­Si...
_ or­gzis, gran­dis­si­mo­hal­le.
_ er­Ti al­baT iq, meo­re, Ce­mo?
_ pe­te-eqi­mi mih­yav­da fex­mZi­mes­Tan. mSvi­do­biT moar­Ci­
na...

280
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

_ Za­lian kar­gi. ga­sam­rje­lo Tu ga­dai­xa­da? _ ixum­ra ki­


dec mar­Sal­ma be­tan­kur­ma.
_ aba ra, hal... _ da xma Cauw­yda, frTxi­lad ga­day­la­pa
ner­wyvi, _ diax, gran­dis­si­mo­hal­le...
_ swo­rad moq­ceu­la, _ aR­niS­na ed­mon­do be­tan­kur­ma; er­
Tia­nad da­Za­bu­li, TiT­qos sxeu­liT ra­Ra­cas uc­di­da, me­re
ise Tval­naT­liv gaaJ­rJo­la, pol­kov­ni­kic Seac­bu­na da Zvir­
fas xa­laT­Si Sei­yo xe­li. pol­kov­nik­ma Ta­vi Ca­Ru­na, mar­Sal­
ma ki mo­mu­Wu­li Ti­Te­bi viw­ro ji­be­Si wva­le­biT Cai­yo, daw­
ynar­da, maR­la Sve­biT ai­xe­da, Wa­Ris ori er­Tnai­ri bur­Tu­la
awon-da­wo­na Tva­liT, erT-er­Ti me­tad Sea­fa­sa da Tqva:
_ Za­lian kar­gi. bav­Svze uke­Te­si raa am­qvey­nad.
_ meo­re bav­Svi.
mar­Sals ga­mo­naT­qva­mi moe­wo­na da Ri­mi­liT dae­kiT­xa:
_ daa, meo­re bav­Svze uke­Te­si?
_ ki­dev sxva bav­Svi.
aq ki Ta­ma­Sis iS­ta­ze dam­dgar mar­Sal be­tan­kurs ga­mo­
sac­de­lis CaW­ra moun­da da hkiT­xa:
_ da yve­la bav­Svze uke­Te­si?
mag­ram pol­kov­nik­ma yo­Ca­Rad Sea­ge­ba:
_ Tqve­ni gvri­te­bi, gran­dis­si­mo­hal­le!
mar­Sal be­tan­kurs jer od­nav, sul od­nav gauk­vir­da ki­
dec mi­si mo­xer­xe­bu­lo­ba, mag­ram ma­Sin­ve mix­vda:
_ wi­nas­war moi­fiq­re, ara?
_ ra? _ gu­lub­ryvi­lod ikiT­xa pol­kov­nik­ma.
_ aeg pa­su­xi.
mkac­rad um­zer­da.
_ diax, grand...
_ mainc kar­gia, _ rbi­lad war­moT­qva mar­Sal­ma be­tan­kur­
ma da Ta­vi­si­ve xma rom euc­nau­ra, ma­Sin­ve tax­tze ga­daw­va,
Tav­Ca­Ru­nu­li pol­kov­ni­kis uCum­rad fe­xi ga­Sa­la, viw­ro ji­
bi­dan xe­li amoa­co­ca da mun­dir­qveS ra­Rac SeiZ­vri­na, mkac­
rad Tqva: `pol­kov­ni­ko!“ `diax gran­dis­si­mo­hal­le!“ `lmo­
bie­ri var, _ aR­niS­na mar­Sal­ma be­tan­kur­ma, _ Senc kar­gad

281
gu­r am do­C a­naS­vi­li

ici, lmo­bie­ri var“.


Tva­le­bi avad ub­rwyi­nav­da, gaJ­ria­le­bis­gan sas­wau­liT
ika­veb­da Tavs, sxeu­lis nac­vlad Tva­le­bi uJ­ria­leb­da da
sa­nam pol­kov­niks ci­vi of­li daas­xam­da, did­ma mar­Sal­ma Sem­
pa­ra­vad Tqva: _ moo­di, aru­fa!
far­da Seir­xa da saoc­rad grZel­bew­via­ni, fum­fu­la ka­
ta fe­xak­re­fiT miuax­lov­da, rbil Ta­Teb­Si See­ma­la grZe­
li Wan­ge­bi; mar­Sa­lis fer­xTiT Se­Cer­da, Tva­leb­Si Seac­qer­
da da me­re msu­bu­qad ax­ta, kal­Ta­Si gauw­va da be­tan­kur­
mac na­zi sia­viT Seu­cu­ra bew­vSi Ti­Te­bi, im Ta­vis Se­ka­ve­bul
Jruan­tels ka­ta­sac ga­das­cem­da TiT­qos, msu­bu­qad uwiw­kni­
da yels. ak­ru­tu­ne­bu­li ka­ta ax­la zur­gze ga­da­gor­da, da
ise rbi­lad ik­lak­ne­bo­da, TiT­qos mis mu­cel­ze da­Ro­Rav­da
xvli­ki. mar­Sals kria­lo­sa­ni dau­var­da nox­ze, pol­kov­ni­ki
mswrafl wa­moiW­ra, dai­xa­ra da qve­mo­dan­ve mox­ril­ma aa­wo­da,
Sec­bu­ne­bu­li um­zer­da. ed­mon­do be­tan­kur­ma Tva­liT aniS­
na igiv sa­var­Zel­ze da ka­tas da­fiq­re­bu­li uxi­ci­neb­da. me­
re iq­ve, ma­gi­da­ze, Zvir­fas ni­Rabs ca­li xe­liT ga­das­wvda,
ca­li xe­liT­ve mii­mag­ra sa­xe­ze. `lmo­bie­ri var, _ Za­lum
kru­tun­Si Zliv­sRa is­mo­da mar­Slis wyna­rad Sem­pa­ra­vi xma,
_ di­dad lmo­bie­ri, ga­na ar vi­ci, stel­las yo­vel na­bij­ze
rom Ra­la­tob, me­re­da vis­Tan... ico­de eg­re ara­vin miy­vars
dis­Svi­leb­Si. Ce­mi gaz­rdi­lia... mag­ram gpa­tiob _ saq­mee­biT
ga­da­qan­culs, vi­ci, gWir­de­ba das­ve­ne­ba da ami­tom gpa­tiob
meuR­li­sad­mi or­gu­lo­bas, Ta­nac, Se­nis­Ta­na sa­pa­su­xis­mgeb­
lo sa­mu­Saoia­ni ka­cis­Tvis au­ci­le­be­lia sxva­das­xva­nai­ri qa­
li da eg ara­fe­ri, nair-nair de­da­ka­ceb­Si rom daZ­rwi... ise,
xom ici, Cems xelT ro­ma xar... _ da Seu­Za­xa, _ ege­ba ara!“
`ki ro­ gor ara, diax, grand...“ mag­ram mar­ Sal­ma gaaw­ yve­ti­
na _ jer xe­lis­gu­li aC­ve­na, me­re ki ise, ka­tis aler­si arc
Seuw­yve­tia, mom­cro ba­li­Si is­ro­la pir­vel sa­var­Zel­ze da
mok­le tka­cu­niT sa­var­Zlis zur­gi­dan wver­wa­ma­xu­li xiS­ti
ga­mo­var­da da gai­yi­na, sad iyo mainc Ca­ma­lu­li, da pol­
kov­nik­ma gan­cvif­re­bis­gan pi­ri daa­Ro. `ai, xom xe­dav, Ce­mo

282
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

gran­dhal­le, _ rbi­lad mi­mar­Ta ni­Ra­ba­fa­re­bul­ma mar­Sal­ma,


_ rom dam­jda­ri­yav, rac mox­de­bo­da... mag­ram miy­var­xar, ro­
gorc er­Tgu­li“. da rad­gan gao­ce­bu­li pol­kov­ni­ki sa­var­
Zels Tvals ve­Rar aSo­reb­da, iq­ve aux­sna: `eg raa, ara­fe­ri,
xom ar ggo­ nia uf­ ro did mTa­ var sai­dum­
loe­bebs, me rom
mrav­lad maqvs, imaT­gan ro­me­li­mes gav­Tqvam­di, raa, es raa,
sxve­bi rom ico­de... heeee?!“
da isev ka­tas efe­re­bo­da, su­lic ki Seu­be­ra, ase Caa­sun­
Tqa: _ huu-u, aru­faa. qve­da qa­laq­Si ra am­be­bia.
_ kar­gi, mar­Sa­lo, er­Tma­neTs kla­ven.
_ Za­lian xom ar SeT­xel­dnen.
_ ara, gran­dis­si­mo­hal­le... ise, zo­mie­rad. rac ar un­da
xo­con er­Tma­ne­Ti, sa­ma­gie­rod, kar­gad mrav­lde­bian... vir­
Txe­bi­viT, gran­dis­si­mo­hal­le.
_ aeg kar­gia, _ Tqva be­tan­kur­ma da gu­lis­pir­Si Sei­co­ca
xe­li _ da Cve­ni Za­la ma­gaT­Si­caa, ico­de, se­zar...
_ diax, mar­Sa­lo.
_ ri­go ra­sa iqms, Cve­ni ri­go­ber­to, isev pir­ve­lobs?
_ diax, grand...
_ da ise­Ti­ve amaz­rze­nia?
_ Zal­ze sa­Si­Si gax­lavT, gran...
_ ga­va­sa­Re­bi­neb­diT vin­mes, mag­ram sxva vin ipir­ve­lebs
qve­da qa­laq­Si, _ Ca­fiq­rda di­di mar­Sa­li, _ sul air-dai­re­
vian. ara, gran­dha­lee?
_ diax, mar­Sa­lo.
_ yu­ri da­mig­de. di­lis qal­Ta­gan erT-erTs daa­va­leT,
ri­gos na­yo­fi Sei­nar­Cu­nos. yve­la­fe­ri aqvs mag ada­mians,
rac sa­Wi­roa Cven­Tvis, gar­da er­Ti­sa _ xe­la­Re­bu­lia. Tav­
ze­xe­la­Re­bu­li yve­la kia qve­da qa­laq­Si, mag­ram is Sen wi­
na­Sec ki ar dai­xevs _ sul­ze­xe­la­Re­bu­li­caa, gran­dhal­le.
da SeiZ­le­ba cod­vac it­vir­Tos _ Sen­zec as­wios is gam­rje
xe­li da Svi­li rom See­Zi­ne­ba, ukan da­xe­va­sac SeZ­lebs _ xom
ici, Svi­li _ siy­va­ru­lia, siy­va­ru­li ki _ tvir­Ti... pa­ta­ra
Si­Sic See­pa­re­ba, sul, sul pa­ta­ra, Za­lian mci­re, Cven rom

283
gu­r am do­C a­naS­vi­li

gvaw­yobs, aii, ise­Ti... bav­Svi sir­bi­les gau­Cens gul­Si, To­To


xe­le­biT, da ned­li Ta­viT... Seuy­var­de­ba, Ce­mo gran­dhal­le,
bav­Svze uke­Te­si raa am­qvey­nad, mZev­la­dac da­vi­to­vebT xol­
me da ri­gos­Ta­na Tav­sul­ze­xe­la­Re­bul­sac ki Seg­vir­bi­lebs
er­Ti ra­Rac fsli­kia­ni, bav­Svze uke­Te­si raa am­qvey­nad...
_ WeS­ma­ri­te­ba Ra­Ra­debs Tqve­ni pi­riT, di­do mar­Sa­lo.
_ Za­lian kar­gi. sa­Ta­ma­So rom gai­Ci­ne, rad ar miT­xa­ri.
_ jer gaw­vrTna un­da.
_ gauw­vrTne­la­dac main­te­re­sebs. im kvi­ras mom­gvri, mer­
se­de­sis da­ba­de­bis dRes.
_ au­ci­leb­lad, di­do mar­Sa­lo.
_ mad­lo­be­li var da­pi­re­bi­saT­vis, _ das­ci­na ki­dev mar­
Sal­ma be­tan­kur­ma, aru­fas pir­Si Cau­yo Ti­Ti, _ da sam­wva­
neT­Si ra am­be­bia?
_ kvlav, isev uy­varT iqau­ro­ba.
_ Za­lian uy­varT?
_ diax, mar­Sa­lo. im­de­nad uy­varT, de­da­sam­Sob­los eZa­
xian.
_ ma­gaT, me mgo­ni, er­Tma­ne­Tic ara sZulT, _ da­fiq­rda
mar­Sa­li be­tan­ku­ri, _ ra­Rac­nai­rad, Tbi­lad arian er­Tma­
neT­ Si da eg ki ve­ raa kar­ gi am­ba­
vi. un­da dav­ qsaq­
soT. ara­
da, Za­liT _ uxer­xu­lia. da ula­ma­zo. tye ga­vu­Ce­xoT, vi­Tom
gvWir­de­ba, me­re ki vi­Ras en­do­me­ba xrio­ki sam­Sob­lo... tye
ga­vu­Ce­xoT, pol­kov­ni­ko, tye ga­vu­Ce­xoT da ga­dag­var­de­bian...
_ ag­re iq­ne­ba, di­do mar­Sa­lo.
_ oRond er­ Tba­
Sad nu miad­ ge­biT _ Sen gul­ fic­xi xar.
ise, Tan­da­Tan... Tan­da­Ta­no­biT... da mieC­ve­vian. ga­da­sulT
kar­gi pi­ro­be­bi Seuq­me­niT, da ser­ta­na­Siac ubo­ZeT aTiod
fe­xi sa­qo­ne­li. da ser­ta­na­Si ro­gor arian...
_ kar­gad, mwyem­sa­ven.
_ tbian sof­leb­Si ra am­be­bia...
_ eh, isev ise _ WkuiT arian. ca da qve­ya­na ain­te­re­sebT.
var­skvla­vebs sWvre­ten. ba­laxs swav­lo­ben, ak­vir­de­bian...
_ eg ara­fe­ri _ isev ise gam­xdre­bi xom ar arian?

284
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

_ diax, mar­Sa­lo. da co­ta ar iyos, ga­be­du­li xal­xi­caa...


aq ki mar­Sal­ma ed­mon­do be­tan­kur­ma aru­fas mux­le­bi ah­
kra, rbi­ lad dae­ ca ka­ ta rbil nox­ ze, did­ ma mar­ Sal­
ma ki
Zvir­fa­si ni­Ra­bic moix­sna, pol­kov­niks dak­vir­ve­biT Seac­
qer­da, Tva­li gau­ya­ra Tval­Si:
_ er­Ti ico­de, Ce­mo pol­kov­ni­ko, er­Ti ico­de _ ma­ga­Ti
wa­ma­li sim­suq­ne­Sia. Ce­mo gran­dhal­le, sau­ke­Te­so mza­reu­
le­bi gaug­zav­ne, Ro­ris xor­cis kar­gad Sek­maz­va rom icod­
nen, swo­red ise­Te­bi _ da Ce­mi saw­yo­be­bi­dan mJa­ves da cxa­res
nu dai­na­neb, wyal­sac aw­yu­rebs ege­Ti xor­ci, Rvi­nos xom _
uf­ro, da rad­gan yve­la ra­Rac gar­kveul sia­mov­ne­bas wiw­knis
ama cxov­re­bas, ci­sa da qvey­nis ga­ge­bis sur­vi­li ZRo­mis sur­
vi­lad ga­daeq­ce­vaT da aes sim­suq­ne imi­Ta­caa kar­gi, ga­be­du­
le­ba­sac dau­kar­gavs _ ada­mians xor­ci xom uy­vars, da Ta­vi­
si _ uf­ro da, ra­me iyos, msu­qa­ni xal­xi wi­naaR­mde­go­ba­sac
nak­le­bad gas­wevs _ ver ga­be­da­ven, ve­Rar ga­be­da­ven, maZ­Rar
Tvle­ma­Si, ges­mis, gran­dhal­le?
_ diax, gran­dis­si­mo­hal­le.
da aq mar­Sal­ma ise mou­lod­ne­lad uT­xra, pol­kov­niks
jer ego­na, mo­mes­mao. _ ax­la ki wa­di.
_ ra... gran­dis­si­mo­hal­le?
did­ma mar­Sal­ma ki Ro­niv­rad Se­moiW­do gul­ze mok­le Ti­
Te­bi da gau­meo­ra:
_ nax­vam­dis, wa­di.
ro­gor um­zer­da!

mZi­na­re col-Svils dab­neu­li das­cqe­ro­da di­di mwyem­si,


ze, im siy­va­ru­liT usu­su­rad xe­leb­Ca­moy­ri­li. es ma­rad­Se­
mar­Tu­li di­di va­kei­ro, ze, mxo­lod mZi­na­re col-Svi­lis
da­nax­va­ze moi­kun­te­bo­da da, dar­bi­le­buls, ra ar ut­ria­
leb­da gul­Si, da um­Tav­re­si, rom Ta­vi­su­fa­li araa, ara. rom
mis la­maz cols, ax­la mci­red afue­buls, Zil­Si, Ta­vi­su­fa­

285
gu­r am do­C a­naS­vi­li

li qma­ri ara hyavs, da rom _ cod­vaa, rom ager, mis biWs,


ma­mis ma­Ce­te­Ti xis­gan ga­mo­Cor­kni­li cxvre­bi rom gaum­wkri­
ve­bia Tav­TiT, ne­ta ra elis _ ma­sac mwyem­so­ba al­baT da ma­
ma­mi­si­viT, isic Ta­vi­su­fa­li, eh, ar iq­ne­ba, ara... da mis laR
go­gos ax­la ise la­ma­zad rom ga­daug­dia Tav­sze­moT xe­le­bi
da sZi­navs, sZi­navs, ah, ro­gor sZi­navs, siy­va­ru­lis­gan mra­va­
le­kal­naZ­ge­re­bi sxeu­li ae­bur­Zgle­bo­da zes, oho _ kaq­tu­si,
xo­lo is Cveu­li tan­jva, rom Ta­vi­su­fa­li araa, ara, gul­sa
da yels ukum­Sav­da zes, da di­di ar­xei­ni ma­nue­lo kos­tac ki
grZnob­da mTva­ris ba­cad Ca­mom­wvdom Suq­ze, ra­Rac rom ak­
lda, mib­ne­di­li qa­le­bis, Cau­qi cxe­ni­sa da gi­ta­ris gar­da, da
amas­ve grZnob­da Joao aba­do, igiv naR­ve­liT gul­Si da mo­xu­
ci san­to­sic, Zil­Sic, gul­ze ai­ba­gu­neb­da Ro­nier muS­tebs...
ra­Rac swyu­ ro­daT mo­ mavl rCeulT, da ma­ nam­
de ki Tav-Ta­
vianT dards sul sxva­nai­rad, sxva­das­xva­nai­rad ik­lav­dnen.
Tva­le­ba­mo­Ra­me­bu­li mo­xu­ci san­to­si mTel Ta­vis so­fels
yov­lad ufa­sod Se­Sas upob­da, Ro­niv­rad daiq­nev­da im Za­
lum mkla­vebs da ra kun­Zi un­da yo­fi­li­yo qvey­nad ise­Ti,
Sxui­liT wa­mo­su­li mi­si na­ja­xi­saT­vis rom gaeZ­lo, `hax!“ _
daa­yo­leb­da ka­mo­rel­Ta Jle­tis war­mod­ge­niT eS­xSi Se­su­li
mo­xu­ci san­to­si, axal kunZs Sear­Cev­da, isev mris­xa­ned Se­
mar­Tav­da xe­lebs. me­re im­de­nad daC­veul xars, awe­vi­sas isev
rom icox­ne­bo­da, di­la-sa­Ra­mos mi­was Ro­niv­rad aa­ci­leb­da
da msu­bu­qad­ve mi­wa­ze ab­ru­neb­da, da mTe­li so­fe­li ma­lu­
lad, mo­ri­de­biT aT­va­lie­reb­da am kuSt mo­xucs, mo­sa­Ra­moe­
bul­ze ki, uc­nau­rad ga­na­ze­bu­li san­to­si Ta­vis saf­lav­Si
Cad­ge­bo­da, frTxi­lad miaw­yob­da mci­re bor­cvze pa­ta­ra mo­
sa­kiTxs da, im grZno­biT gul­Si, dak­ni­ne­bu­lad tan­jva rom
hqvia, na­zad am­bob­da _ `dRes... dRes ise­Ti ara­fe­ri, me­zob­
lis Zro­xam dRes xbo moi­go, msxa­li mo­gi­ta­ne, mir­ca...
msxle­bi mo­gi­ta­ne, Svi­lo...“ da Zil­Si, Zil­Si, mors mar­wu­xi­
viT Ti­Teb­Caf­re­ni­li, uu, kvne­so­da ro­gor: `mas­si­mo, Se­ni...“
_ Ta­vi­su­fa­li ar iyo, ara. da Ta­vi­su­fa­li­ve ar iyo Joao
aba­do, sru­liad ser­ta­nis pir­ve­li uJ­mu­ri, im wyeul Seg­

286
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

rZne­bis ga­sa­fan­ta­vad di­li­dan sa­Ra­mom­de, Tu­ki eca­la,


col-Svils rom gau­Ta­veb­lad ejaj­Ra­ne­bo­da: `es sad da­gig­
diaT, amas iq ra un­da, sa­daa To­ki...“ buz­Run-buz­Ru­niT mi­
mo­dio­da Ta­vis Ra­rib qox­Si da, iih, eg ara­fe­ri, _ Ta­vi­su­
fa­li ar iyo, ara! da, gam­wa­re­buls, es­Ra am­Svi­deb­da _ gau­
Ta­ve­be­li `sa­daa“, `ris­Tvis“, `ro­gor Tu...“, `ra­tom...“ da
Tu, msu­bu­qi Sa­ris mo­de­ba­Si friad ga­moc­dils, fa­qi­zi co­
lis gul­mod­gi­neo­bi­sa ga­mo sa­say­ve­du­ro mainc Se­moak­lde­
bo­da, hoi, sir­cxvi­lo, _ Joao aba­do rai­me nivTs sad­me kun­
Wul­Si ga­da­ma­lav­da da me­re cxa­rob­da: `sa­daa kov­zi... is
Ce­mi kov­zi sa­daa-meT­qi!“ sru­liad ser­ta­nis upir­ve­le­si
mwyem­ si ki, di­di ze, xi­ fa­Tian Wi­dil­ Si droe­ biT Tu pou­
lob­da ga­mo­sa­vals _ xan­da­xan mar­cxe­na xels zurgs ukan,
qa­mar­Si Cai­yof­da da ase, ca­li mkla­viT imor­Ci­leb­da Ro­
nier xa­rebs. da Tu ser­ta­na­Si ro­me­li­me cxo­ve­li ga­cof­de­
bo­da, na­xirs Se­mo­Ro­bil­Si Se­re­kav­dnen mwyem­se­bi da zes­Tan
gar­bod­nen. ze din­jad wa­moi­mar­Te­bo­da ma­Ral fe­xeb­ze, sxva­
das­xva­nai­ri ram ia­ra­Ri mih­qon­da _ Tu leo­par­di an ga­reu­
li ka­ta iyo, Su­biT mia­lur­smav­da si­la­Si an xe­ze, Tu ZaR­li
iyo, Su­bis­Tvis Sin arc Seiv­li­da, ub­ra­lod, kets daav­leb­da
xels da Tu ka­me­Ci ga­cof­de­bo­da, ze mo­rei­ra Za­lian grZel,
wver­wa­ma­xul sam­Ra­rian max­vils, ta­ris­ken od­nav rom msxvil­
de­bo­da, me­zo­bels ga­moar­Tmev­da, ales­va Tu ak­lda, umal
aab­zi­neb­da da meo­re xel­Si ki grZe­li Wo­kiT, mi­wa­ze TiT­
qos­da ar­xei­nad rom mia­Co­Cia­leb­da, ser­ta­nis gaS­lil,
vrcel qviS­rob­ze ga­vi­do­da da iq, mar­tod­mar­tos, Ca­moq­vei­
Te­buls, mxo­lod ma­nue­lo kos­ta, er­Ta­der­Ti Zma­bi­Wi, am­
xed­re­bu­li mih­yve­bo­da, ori mZi­me Su­biT xel­Si, sxve­bi So­
riax­los did xeeb­ze aZ­vre­bod­nen xol­me. `kar­gi, ar gin­da,
rom...“ _ eub­ne­bo­da ze, da ma­nue­loc ver am­Tav­reb­da wi­na­
da­de­bas“ `ro­gor ar...“ ra Zne­li iyo ga­co­fe­bu­li ka­me­Cis
mok­vla _ ise­dac Zliers, Ro­niers isec, Za­la da mris­xa­ne­ba
ema­te­bo­da. ma­nue­lo kos­ta xee­bis fon­ze dge­bo­da, jer is
rom ar Seem­Cnia ka­meCs, rad­gan cxe­nia­na ka­meC­Tan ve­ra­fers

287
gu­r am do­C a­naS­vi­li

gax­de­bo­da, me­re ki, fe­xo­san zes­ken rom ga­var­de­bo­da daoT­


xi­li, mZi­me duJ­da­ki­de­bu­li cxo­ve­li, ma­nue­loc ma­Sin­ve de­
zebs Caa­sob­da cxens da zes da­sax­ma­reb­lad ga­Wen­de­bo­da. di­
di ve­li iyo. zes­ken Tav­Ca­Ru­nu­li, rqeb­da­miz­ne­bu­li moh­
qro­da uzar­ma­za­ri Sa­vi Za­la da ze, awu­ru­li, Se­mar­Tu­li,
da­Za­bu­li, ax­la, am­Ja­ma­dac yve­la­ze mox­de­ni­li mwyem­si, ka­
meCs asiod na­bij­ze rom dai­gu­leb­da, Tvi­To­nac sir­bi­liT
gaiW­re­bo­da mis­ken; Wo­ki win gaeS­vi­ra, da mar­jve­na­Ti Wok­Tan
er­Tad is grZe­li max­vi­lic Ro­niv­rad Caeb­Ru­ja. es bev­rad
uf­ro Zne­li ram gax­ldaT, vid­re ma­sais Su­biT lo­mis mok­
vla _ mxo­lod­Ra Su­biT ve­ra­fers daak­leb­da da gin­dac mar­
jved eZ­ge­re­bi­na, mainc ga­dai­qe­le­bo­da, uf­ro ram me­ti, sul
sxva xri­ki esa­Wi­roe­bo­da da­sa­mar­cxeb­lad am swraf Sav Za­
las da mxo­lod am­gva­rad _ Wo­ki­Ta da max­vi­liT Tu daa­mar­
cxeb­da, da ze sir­bi­li­sas sa­sur­vel man­Zils rom dai­gu­leb­
da, ga­qa­ne­bu­li, Wo­kis gaS­ve­ril, So­reul wvers aTiod na­bi­
jiT win daa­sob­da, mTe­li Ta­vi­si mos­xle­ti­li ta­niT ubiZ­
geb­da mSob­liu­ri ser­ta­nis mi­was da Wo­kis ken­we­ro­ze moq­
ceu­li, amaR­le­bu­li, haer­Si sas­wau­liT yov­nde­bo­da da Woks
rom daeZ­ge­re­bo­da is Sa­vi Za­la, ze mTe­li Ta­vi­si sim­Zi­miT
maR­li­dan ece­mo­da da im grZel max­vils qe­di­dan muc­lam­de
Caa­We­deb­da ka­meCs da mo­var­dni­li ma­nue­lo kos­tac _ zes ka­
me­Cis­Tvis rom aec­di­na mo­mak­vdi­ne­be­li dar­tyma, _ ma­nue­lo
ma­Sin­ve Subs aZ­ge­reb­da da cxen­dac­xen ga­moit­yueb­da ka­meCs,
Su­biT ege­ba oriod wams mainc See­Ce­re­bi­na ra­Rac idu­ma­le­
biT ga­mow­veu­li Sa­vi cxo­ve­lis es mris­xa­ne am­bo­xi da _ ara,
ara, duJ­mo­reu­li, mor­Ci­lad iw­va, did­Tva­leb­Ca­fer­fli­li,
ki, ki, ser­ta­ne­leb­ma kar­gad icod­nen, ra­sac niS­nav­da es ga­
xe­ve­ba, ra­Rac pir­qu­Sa­dac ki eco­de­bo­daT, da me­re zes gam­
be­dao­biT aR­frTo­va­ne­bu­li ro­me­li­me mwyem­si pir­vel va­kei­
ros Tu­ki et­yo­da: `Sen gai­xa­re... ra gin­da Cven­gan“, ze yo­
vel­Tvis er­Tsa da ima­ves upa­su­xeb­da: _ ma­riams ar uT­xraT
(rad­gan daiw­yeb­da is: es ra giq­nia, ra­me rom mog­svlo­da, ze,
me kar­gi, Ce­mi Ta­vi jan­da­bas, mag­ram Svi­lebs vis, vis uto­

288
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

veb­di, ro­gor ga­be­de, sxvas gae­be­da, es ra giq­nia...). da Tu­ki


vin­me gaio­ceb­da: `ver ga­mi­gia, ra­tom uma­lav, sxva Sens ad­
gil­ze it­ra­ba­xeb­da“, ze erTs ki Se­xe­dav­da amis mTqmels
Tval­Si, da ma­riam­ma, ra­Ra Tqma un­da, ara­fe­ri ico­da. va­kei­
ro­Ta co­le­bic ara­so­des Wo­raob­dnen _ saq­me ise­dac Tav­
say­re­lad hqon­daT da... ze Cu­mad mad­lo­be­li iyo ma­nue­lo
kos­ta­si, ma­sa­viT Tav­da­de­bu­li mwyem­sis, is ki, ax­la od­nav,
sul od­nav mxia­ru­lad gaa­ma­ye­bu­li, la­Rad ici­no­da... ma­
riams ki, eeh, ma­riams ase­Ti Zma­bi­Wo­bi­sa ra gae­ge­bo­da, mis­
Tvis mTa­ va­ri is iyo, ze da ma­ nue­
lo xan­ da­xan er­ Tad rom
svam­dnen da mxia­ru­li mwyem­sis da­nax­va­ze, mi­si mos­xle­ti­li
sa­xe­lis ga­go­ne­bis­Ta­na­ve sas­ti­kad iw­yev­le­bo­da. yve­la­ni fa­
ru­li krZal­viT, Cu­mi aR­ta­ce­biT Ses­cqe­rod­nen zes, da er­
Ta­der­Ti: `su­lac ar iyo is ka­me­Ci ga­co­fe­bu­li, tyui­lad
ra­tom moak­vle­vi­neT“, _ buz­Ru­neb­da Joao. ai, ase da amis­
Ta­neb­Si ik­lav­da um­Tav­res javrs di­di va­kei­ro _ rom Ta­vi­
su­fa­li araa, ara...
ma­nue­lo kos­ta ki, mxia­ru­li mwyem­si, la­Rad daa­We­neb­
da ser­ta­na­Si cxens, la­Rad­ve miem­gzav­re­bo­da baz­ro­ba­Ta
qa­laq­Si, nat­vrad da­var­dnil qal­Ta gu­li saa­mod rom aeC­
qro­le­bi­na, ho­hoo, ma­nue­lo kos­tas ga­mo­Ce­nis­Ta­na­ve ra­Raa­
ra­nair mi­mo­qar­gul sa­ye­loebs ib­nev­dnen yel­ze, ma­nue­los
ki tan­sac­mli­sa dar­di ram, ro­gorc ase­Ti, od­na­va­dac ki
ara qon­da. pi­ri­qiT, srul zed­me­to­ba­dac miaC­nda da, meo­
re di­liT Ri­Rin-Ri­Ri­niT brun­de­bo­da Zro­xa­sa da cxvar­Si.
uc­nau­ri ram bed­nie­re­ba sWir­da ma­nue­lo kos­tas _ ise­Ti
cqe­ra SeeZ­lo, yo­ve­li­ves ala­ma­zeb­da da mTe­li fe­ra­di qve­
ya­na Ra­tak ma­nue­lo­si gax­ldaT _ uc­nau­ri, su­yo­ve­li­ves am­
Tvi­se­be­li Tva­li hqon­da. an ro­gor bin­dde­bo­da, an ro­gor
Ten­de­bo­da mZi­med Wrel ser­ta­na­Si, ro­gor lRve­bo­da zam­
Tro­biT Ra­me, mzec ro aS­rob­da naw­vi­mar Wa­las da ma­nue­los
Ta­ma­mi su­lic, da­naw­vi­ma­ri, maR­la, ci­sa­ken or­Tqlde­bo­da
da _ yve­la­ze kar­gi mpyro­be­li gax­ldaT. yov­lad um­sgav­
si ro­me­li­me qva ma­nue­los­Tvis _ Sve­ba iyo da, xel­Si Tbe­

289
gu­r am do­C a­naS­vi­li

bo­da, idu­ma­li xa­ze­biT nac­ris­frad da­Wir­xlu­li, da Tu


ima­sac war­mo­vid­genT, rom, xan­da­xan, ca­ze, ki­diT-ki­dem­de
Ta­vad ci­sar­tye­la ga­dai­Wi­me­bo­da, an Ca­ma­va­li mziT ro­gor
Suq­de­bo­da awe­wil-da­we­wi­li moT­bo Rru­be­li, ra lur­ji
iyo ser­ta­nu­li ca, Ta­vis­ken ro­gor avi ved­re­biT uq­nev­da
ga­mow­vdil brWyals Sim­Si­liT zmo­re­baa­te­xi­li kaa­tin­ga _
mo­di, aq mo­di _ eci­ne­bo­da, ra miiy­van­da, kaa­tin­gac ki Ri­
mil­sa hgvri­da; fer­Ta Cu­mi wva Se­mod­go­mo­biT, es gac­re­cam­
de na­ti­fi ali, da mo­var­dni­li ga­zaf­xu­lo­biT adi­de­bu­li
mWa­xe mdi­na­re Ta­vi­suf­le­bis sim­Re­ras hgav­da da ma­nue­lo
kos­ta, uec­rad mow­ye­ni­li da da­dar­dia­ne­bu­li, una­gir­ze­ve
mo­dun­de­bo­da _ Ta­vi­su­fa­li ar iyo, ara. Ta­vi­suf­le­ba xom
_ suls er­Cia, ubi­ri qo­xi da na­xi­ris na­ma­tis meoT­xe­di ra­Ra
jan­da­bad un­do­da, mTe­li qve­ya­na imi­si iyo, mag­ram Ta­vi­su­
fa­li ver gax­ldaT, ara... qa­leb­Si xan­da­xan ki aviw­yde­bo­da
es, mag­ram... Cems mters, sul qa­li, ga­Ri­zia­ne­bu­li fiq­rob­
da da mTva­ris bac Suq­ze, ga­xe­ve­bu­li, mow­ye­ni­li ma­nue­lo
Ra­mes­Tan ij­da, Ta­vi Cae­qin­dra da da­dar­dia­ne­bul mxia­rul
mwyemss gak­vir­ve­bu­li Ses­cqe­ro­da xes amo­fa­re­bu­li cal­fe­
xa Win­ka, sa­si, col­Svi­lia­ni, am Sua­Ra­miT ser­ta­na­Si mci­re
sa­So­var­ze ga­mo­su­li... eh, ma­nue­loc ki, qvey­nis pat­ro­ni,
ci­sa da mi­wis mqo­ne­be­li, Ta­vi­su­fa­li ar iyo, ara, ro­gorc
san­to­si, ro­ gorc Joao da di­ di mwyem­si, ze mo­ rei­
ra, mag­
ram baz­ro­ba­Ta qa­laq­Si did kas­rze uk­ve Sem­dga­ri­yo Sav­tan­
sac­me­laf­ria­le­bu­li men­des ma­sie­li, ro­mel­sac uk­ve ori
mim­de­va­ri _ gre­go­rio pa­Ce­ko da se­no­bio lჲosa hyav­da, da
gao­ce­bul brbos ase ux­mob­da:
_ Zme­bo! Zme­bo, Sor­saa Cven­gan di­di mi­we­bi _ ro­mi, ba­bi­
lo­ni, pom­pea da rio de Ja­nei­ro...

***

_ yu­ri da­mig­de, Ce­mo do­me­ni­ko, _ wa­moiw­yo pol­kov­nik­

290
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

ma, afo­ria­qe­bu­li Can­da. da rad­gan mxo­lod or­ni iy­vnen,


ke­del­ze ak­rul vi­Rac ama­yis por­trets Ses­cqe­ro­da, _ er­
Ta­der­Ti xar, vi­sac gen­do­bi, mxo­lod Sen, bi­Turs, Se­miZ­lia
bo­lom­de gen­do, yu­ri da­mig­de, _ WaR­ze ga­dai­ta­na mze­ra, _
Sen xom ar grcxve­nia Ce­mi?
_ ara.
_ ho­da, ma­Sin me ra­tom un­da mrcxve­no­des Se­ni da arc me
ara mrcxve­nia da, do­me­ni­ko, kar­gi bi­Wi, Cems Zvir­fas baR­Si
pae­ma­ni maqvs, oRond _ fa­ru­li. sa­dac gib­rZa­neb, iq un­da
dad­ge da Ce­mi sa­Tay­va­ne­be­li meuR­le Tu ga­moC­nde­ba, vards
da­ga­ka­ve­bi­neb xel­Si da ma­Sin­ve cxvir­Tan mii­ta­ne, ges­mis?
xom ges­mis?
_ Tqvens cols ar vic­nob.
_ co­li ki ara, jer es eg er­Ti, meuR­lea da imis ga­moc­
no­bas ara­fe­ri un­da _ moax­le­Ta­gan Cac­mu­lo­biT ga­moar­Cev,
xronw na­Te­sav­Ta­gan _ axal­gaz­rdo­biT. ise ki, mainc rom
ico­de, ax­la, sa­Ra­mos, Tma mxreb­ze eq­ne­ba Ca­moS­li­li, mag­
ram, ar vi­ci, am sa­Ra­mo­Ti raf­rad Sei­Re­bav­da da saer­Tod
ki, Txe­li qa­lia, Za­lian Txe­li, mag­ram di­di, Zro­xa­sa­viT
mker­di aqvs, ve­nac­va­le.
_ arc ise di­di hqo­nia.
_ Za­lian di­di, ai aqam­de... aki giT­xa­ri, Zro­xa­sa­viT-meT­
qi.
_ mker­di xars me­ti aqvs.
_ ah, ga­da­ta­ni­Ti mniS­vne­lo­biT giT­xar, aba, im sit­yvebs
xom ar get­yo­di, ro­gor ver mix­vdi, _ gai­Ri­ma pol­kov­nik­ma,
ax­la isev amay por­trets Ses­cqe­ro­da, _ xar­Tan da ka­meC­Tan
Se­da­re­ba ro­gor SeiZ­le­ba, Tum­ca ka­me­Ci SeiZ­le­ba mded­ro­bi­
Tic iyos, ah, ma­wo­ni aqvs kar­gi, da­niT iW­re­ba, mok­led, jan­
da­bas, _ aS­ka­rad Re­lav­da gran­dhal­le, _ da stel­lam rom
Ca­mav­los, ah, mtri­sas, mtri­sas, sa­ku­Tar baR­Si? ah, mtri­sas,
mtri­sas... swo­ric iq­ne­ba, rad­gan ga­re-ga­re yve­laf­ris uf­
le­ba bo­Ze­bu­li maqvs. arao­fi­cia­lu­rad, ha­le. amas imi­tom
gix­sni, gan­sa­kuT­re­bu­li pa­su­xis­mgeb­lo­ba rom ig­rZno da,

291
gu­r am do­C a­naS­vi­li

rom ico­de, Sen gar­da msgavs Sem­Txve­va­Si ve­ra­vis ven­do­bi,


yve­la Se­ber­tyi­lia, da SeiZ­le­ba gran­dis­si­mos­Tan da­ma­bez­
Ron, oja­xi gaib­za­rao, di­di mar­Sli­sa ki mkvid­ri dis­Svi­li
gax­lavs Ce­mi sa­nuk­va­ri meuR­le stel­la, is ZaR­lis­Svi­li, da
mok­led, Sen er­Ti myav­xar san­do, bi­Tu­ri, Ce­mo ha­le­ko, ha­
le, da Tu ise ar moiq­ce­vi ro­gorc sa­Wi­roa, sa­ku­Tar xe­liT
ga­mog­Wri yels. xom da­mi­je­reb!
_ ki.
_ mi­Ci­nios­Tan Se­gag­deb oTax­Si, hxa­le!
ise daz­ri­naa...
_ wa­mo­di, wa­mo.
xe­li Ca­ki­da; usu­sur­sa da dab­neuls, saiT­Rac miuZ­Ro­da.
da do­me­ni­kos ra­Rac uk­vir­da _ ho, SiSs ar grZnob­da... gza­Si
ra­tom­Rac SiSs ve­ra grZnob­da, gza mainc sxva, iyo, gza yo­
vel­Tvis rom sul sxva ra­mea, heh! mag­ram pol­kov­nik­ma kar­
Tan Sea­Ce­ra da gver­di­Ta ke­del­Tan sa­xiT daa­ye­na, da uceb
do­me­ni­kos Tval­win, sak­vir­ve­le­bav, ked­lis na­wi­li mZi­med
Sei­Ro, da pol­kov­nik­mac zur­gSi ubiZ­ga:
_ wa­di, ha, wa­di... _ da ga­daas­wro.
gaog­ne­bu­li mih­yve­bo­da _ is ke­de­li ka­ri yo­fi­la da nam­
dvil kars rom hgav­da, is al­baT _ ke­de­li... Tum­ca, vin icis,
ege­ba isic ka­ri iyo da... ras gai­geb­di.
_ aq da­mi­ca­de. ax­la­ve mo­val.
pol­kov­nik­ma se­zar­ma mom­cro ki­be msu­bu­qad Cair­bi­na,
oRond mar­ma­ri­los bo­lo sa­fe­xurs ga­daax­ta, or­jer Se­
moh­kra ta­Si, me­re bnel, Zvir­fas baR­Si Ta­ma­mad Sea­bi­ja da
erT-erT var­dTan mi­was Ro­niv­rad dah­kra fe­xi. var­de­bis
wye­ba ma­Sin­ve yal­yze Sed­ga da ze­dam­xed­ve­li na­vo­lec aR­mo­
cen­da _ ngis­menT, ngran­dhal­le...
_ ori saa­TiT saaR­lu­mos ia­tak­qveS daw­ve­bi. ani­se­to da
elio­do­ro isaub­re­ben. yve­la­fers Tu ver dai­max­sov­reb, vai
Se­ni bra­li, ico­de. ico­de, qa­Ral­dze da­we­ri­li sau­ba­ri eq­
ne­baT, Cems mier Sed­ge­ni­li, Se­va­mow­meb, da...
mag­ram na­vo­le main­cda­mainc ar Se­wu­xe­bu­la _ al­baT ima­

292
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

sac hqon­da qa­Ral­di.


_ Cem gar­da ver­vin ga­mo­gi­Za­xebs, ni­Sa­ni ase­Ti iq­ne­ba _
xuT­jer eq­vsi er­Tia. me ki ma­nam­de _ do­me­ni­kos­ken gaiS­vi­ra
Ti­Ti, _ sa­Ta­ma­Sos ga­va­seir­neb baR­Si, haer­ze. gai­meo­re.
_ nsan­Ta­ma...
_ briy­vo! ni­Sa­ni...
_ nxun­Tjer en­qvsi er­nTiaa, _ Tqva ze­dam­xed­vel­ma na­vo­
lem, wix­liT nat­ken gverds na­zad if­xan­da.
_ wa­di, ha, wa­di, nu­Rar ayov­neb... Ce­mo lei­te­nan­to. xom
ara­vin Se­gi­niS­navs baR­Si.
_ ara, ras am­nbonbT.
_ kar­gi, ho, wa­di.
da Tva­li rom gaa­yo­la, Cai­la­pa­ra­ka:
_ Ce­mi xe­liT xar yel­ga­mo­saW­re­li, mag­ram ras vi­zam _
ase maw­yobs da... Tum­ca me­ve mo­gat­yue da, ras Se­niS­nav­di,
_ da do­me­ni­ko si­si­niT miix­mo, _ sul bo­lo sa­fe­xurs nu
daa­bi­jeb... _ ki­bes Cauy­va mgzav­ri, xelT var­di Sea­Ce­Ces: _
ai, aq da­deq da Tu meuR­le ga­mo­va, ma­Sin­ve cxvir­Si it­ki­ce,
ges­mis?
`meuR­le, qa­li... co­li, meuR­le... aa­na... ma­ri...“
_ ras ga­moS­ter­di... _ ris­xviT Seu­si­si­na pol­kov­nik­ma.
_ diax, gran­dhal­le.
_ es ra wa­mos­cda, ak­rZa­lu­li sit­yva, da gaax­sen­da _
aleq­san­dros Zma! _ mi­moi­xe­da, vai­Tu aqac iyo, gaaz­ria­la _
ba­Ris ke­del­Tan vi­Ra­ca id­ga... aleq­san­dros Zma? _ di­di, ga­
nie­ri qu­di Tva­leb­ze Ca­moef­xa­ta, mo­sas­xam­Si Se­fuT­ni­li­yo,
da daS­nis ta­ric mou­Can­da da swo­red mis­ken fe­xis­wve­reb­ze
gae­mar­Ta pol­kov­ni­ki se­zar. Za­lian frTxi­lad ki uax­lov­
de­bo­da, mag­ram, et­yo­ba, mi­wa­ze dag­de­bu­li mo­sas­xa­mi ver
Seam­Cnia mRel­va­re­bis­gan da wai­bor­Zi­ka, ga­xev­da, Si­SiT moi­
xe­da ukan. me­ re isev idu­ ma­
li gza ga­ nag­
rZo da im vi­ Ra­
cas
mouax­lov­da, uT­xra: _ sad da­giy­ria... _ xe­le­bi Se­mox­via da,
ima­nac mkla­ve­bi Se­moaW­do da, aq kii, daib­na do­me­ni­ko _ ise
hkoc­nid­nen er­Tma­neTs or­ni...

293
gu­r am do­C a­naS­vi­li

_ vin mo­giy­va­na...
_ elio­do­rom...
qa­lis xma iyo!
_ su­zan­na, Ce­mo yve­lav...
_ uma­ma­ce­so...
mag­ram pol­kov­niks sus­xi daet­yo xma­Si:
_ ram mo­giy­va­na!
_ me aRar Se­miZ­lia, fe­de­ri­ko, aRar Se­miZ­lia, ges­mis? _
Cio­da qa­li, ka­cu­rad ec­va, _ me aRar Se­miZ­lia ase.
_ ro­gor Tu ase...
_ ro­gor da... mSve­niv­rad ici, rac min­da.
_ ra gin­da, suz­zi...
_ me sa­xi­fa­To siy­va­ru­li mwams...
_ sa­xi­fa­To araa, Sen­Tan Ram­Ra­mo­biT rom da­vi­pa­re­bi? am
wo­de­bis ka­ci...
_ araa sa­xi­fa­To _ Sen yve­la­fe­ri mu­dam gaan­ga­ri­Se­bu­li
gaqvs, fe­de­ri­ko...
_ me­re, cu­dia?
_ cu­dia, diax... aes vi­naa...
_ Cve­ni bi­Wia... ra­to­maa cu­di, su­zan­na... _ na­zad dae­kiT­
xa pol­kov­ni­ki da isev mag­rad Caik­ra gul­Si.
_ me sa­xi­fa­To siy­va­ru­li mwams. swo­red ase­Ti... da ki­dev
uf­ro...
me­re Za­lian aix­lar­Tnen er­Tma­neT­Si, ve­Ra­ra­fers ar­Cev­
da do­me­ni­ko.
_ su­zan­na, su­zi...
_ fe... ffe­de­ri­ko...
_ suz­zi, msxmoia­rev...
_ mand nu ma­ko­ceb, dReg­rZe­li iyos di­di mar­Sa­li...
_ greg ri­kio xom ar uar­yofs da...
da ga­lia­Se­mov­le­bul­ma kae­ta­no­mac sad­Rac Sua qa­laq­Si
sWe­qa: _ Ra-amis pir­ve­li saa­Tia da yve­la­fe­ri gee­nia­lu­raaa­
daaaaa!

294
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

me­re ki, ro­ca pol­kov­nik­ma se­zar­ma xis mo­sas­xam­sa da


ni­Rab­Si sai­me­dod Se­fuT­na daW­muW­ni­li qa­li, pir­vel sa­fe­
xur­ze Sed­ga da ma­Sin­ve iq­ve ga­Ce­nil elio­do­ros uT­xra: _
gaa­ci­le, _ da do­me­ni­kos mrgva­li Ta­vis da­je­re­bu­li moZ­
rao­biT aniS­na ki­be­ze as­vla, sa­Ta­ma­Som Tqva:
_ er­Ti Txov­na maqvs.
_ Txov­na? Tqvi, gis­men... uh, kar­gi iyo.
_ Tu SeiZ­le­ba, me... Tu ne­bas dam­rTavT...
_ Tqvi, ho... mi­di, ha...
_ da xval rom ga­Ten­de­ba, dRi­siT, _ ro­gor Re­lav­da, _
Tqve­ni ba­Ris erT kuT­xe­Si Se­miS­viT, ra... gTxovT.
_ ro­mel kuT­xe­Si, uh, kar­gi iyo...
_ Tval­sa­Ci­noe­bi­saT­vis ro­maa...
_ Win­War-gvim­ra­Si?
_ diax, gran­dhal­le.
tuC­ze ik­bi­na, mi­moi­xe­da _ ara­vin iyo...
_ ki ba­to­no ki, _ Tqva pol­kov­nik­ma, _ mag­ram rad gin­da...
_ ra vi­ci... min­da.
_ miT­xa­ri-meT­qi!
_ miy­vars me... gvim­ra.
aq pol­kov­nik­ma wa­miT sa­xe­zec ki mou­cu­ra mze­ra:
_ xum­rob Tu... ha­le?
xo­lo oTax­Si, ro­ca mom­lo­di­ne do­me­ni­ko _ dam­dab­le­bu­
li pir­ve­lad su­li _ did mad­lo­ba­sa da qe­bas uc­di­da, pol­
kov­nik­ma Tqva: _ ara­vis uT­xra, Se na­biW­va­ro.
_ me na­biW­va­ri ara var.
_ ma ra xar _ ara­vi­na gyavs.
_ ma­ma myavs.
_ sa­da gyavs, aba, _ um­ber­tos Tva­le­bi mou­Wu­ta pol­kov­
nik­ma.
_ maR­la myavs, sof­lad. ma­Ral so­fel­Si...
_ sof­lad ara, is... ara­vi­si xar, ma­ma ara gyavs.
_ myavs.
_ sa­da gyavs, aba, sa­daa ma­ma?! _ da ra­tom­Rac Ro­niv­rad

295
gu­r am do­C a­naS­vi­li

gam­wa­re­bu­li pol­kov­ni­ki tax­tis ga­da­sa­fa­re­bels das­wvda,


mois­ro­la, dai­xa­ra, da tax­tqveS Sei­xe­da, me­re gan­ji­na ga­
moa­Ro, Ta­roeb­ze aa­fa­Tu­ra xe­li, sa­wo­li aan­gria, sa­var­
Zels fe­xi hkra da aa­yi­ra­va, um­ber­tos ji­be amout­ria­la,
gam­Wvir­va­le tol­Ca­Siac ki Cai­xe­da da gam­wa­re­bu­li da­cin­
viT ase iZax­da, _ sa­daa, aba? sa­daa ma­ma! ma­ma ara, is... sa­daa,
aba? ma­ma­Se­ni ar ar­se­bobs, ara, ho, ara, ges­mis?

mag­ram do­me­ni­ko Tav­ga­da­weu­li id­ga da Wers Ses­cqe­ro­


da.

***

...dRe­sas­wau­li icod­nen er­Ti, mTva­rian Ra­mes... did, ga­


nier quds dai­ xu­
rav­da ze, skup er­ Ti! _ da ij­ da, fa­Sa­
tis
fer­deb­ze wvi­veb­mik­ru­li; me­re gad­moix­re­bo­da, ma­riams wel­
ze Seav­leb­da mar­wu­xa Ti­Tebs da ima­sac cxen­ze Se­mois­vam­da,
mom­cro fe­xis­gu­lebs tyu­pad ab­jen­da ma­ria­mi cal, gan­Ta­vi­
suf­le­bul uzangs, did mwyemss ki­ser­ze Se­moaW­dob­da ori­ve
xels, ze ki cdi­lob­da, am uC­veu­lo, xal­xi­saT­vis Tval­Si­sa­
ce­mi ax­lob­lo­biT ga­mow­veu­li mRel­va­re­ba dae­fa­ra da, Sub­
lSeW­mux­vni­li, Tav­ze qud­Ca­mof­xa­tu­li, ama­yad ij­da. Cu­mi
ek­lo­va­ni, mCxvle­ta­vi ved­re­biT cis­ken aR­wvdil kaq­tu­sebs
So­ris mi­dio­da dam­Zi­me­bu­li fa­Sa­ti, da So­ri­dan­ve mo­Can­da
saR­Re­sas­wau­lod agiz­gi­ze­bu­li, ze­zeu­rad Ca­mom­xma­ri xe.
yo­ve­li mxri­dan din­jad moa­ro­ni­neb­dnen cxe­nebs ser­ta­ne­le­
bi, aa­le­bu­li xis ir­gvliv iy­rid­nen Tavs da co­lebs mi­wa­ze
rom Ca­mos­vam­dnen, Ta­vad am­xed­re­bul­ni rCe­bod­nen, Tum­ca,
ra­Ra am­xed­re­ba er­qva _ cxe­neb­ze gaz­rdilT, sul ara­rao­
bad miaC­ndaT es da uc­nau­rad mof­la­Su­le­bi, dau­dev­rad is­
xdnen. da gre­go­rio pa­Ce­ko, do­lis ja­do­qa­ri, mux­leb­Sua
moim­wyvdev­da er­Tis Se­xed­viT mar­tiv, tlu sak­ravs da,
Tval­da­xu­Wu­li, jer gab­mu­lad aa­Cur­Cu­leb­da _ frTxi­lad

296
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

us­vam­da xe­lis­guls mSral ze­da­pir­ze, mag­ram... koJ­re­bi


hqon­da, da uxe­Sad naz xa­xun­Si ik­ri­be­bod­nen ser­ta­ne­le­bi,
da am uc­xo Sa­ri­Surs ayo­li­li, So­ri­dan frTxi­lad ic­qi­re­
bo­da ko­co­ni­sa­ken ki­ser­waw­vdi­li gve­li, da ja­mi­sa­ken gve­
li­viT ga­dae­xa­ra Sors, ka­mo­ra­Si, Ta­vi ka­di­mas, cxel wvnians
Wam­da. pu­ris fin­Cxebs aa­gor­go­la­veb­da, aw­va­leb­da, sres­da,
me­re or­Tqla­de­nil jam­Si ag­deb­da _ Za­lian cxe­li wvnia­ni
uy­var­da ka­di­mas, pi­ri mo­ka­lu­li Tu hqon­da, is sim­xur­va­le
Ro­nes ma­teb­da da, kbi­la niors gver­du­lad, Rrmad ideb­da
pir­Si. da enas mainc uTuT­qav­da im­de­ni nio­ri, ka­di­ma grZel,
viw­ro enas ga­moag­deb­da da haer­Si aa­sav­sa­veb­da, me­re ki gac­
re­cil tu­Cebs moam­rgva­leb­da da iq­ve awe­lil san­Tels suls
ube­rav­da, ik­lak­ne­bo­da ali, da wa­mo­mar­Tu­li ka­di­mac sa­
Zul­vel si­naT­les mTe­li ta­niT ga­moa­jav­reb­da, _ isic ir­
xeo­da, ir­weo­da, ik­lak­ne­bo­da, da Tu nio­ri ebev­re­bo­da, iq­ve
mdgar qi­la­Si moq­nil, uZ­vlo Ti­Tebs Cah­yof­da da kom­Sis
mu­ra­bas mu­WiT ideb­da pir­Si, ni­kap­ze Tu Ca­moeR­vre­bo­da, eg
ara­fe­ri, an grZe­li eniT Cai­lo­kav­da, an _ xe­lis zur­giT
Seiw­men­dda da ga­we­bil Ti­Tebs sia­mov­ne­bi­sa­gan Tval­mi­lu­
lu­li ug­la­su­neb­da er­Tma­neTs, mkrTa­lad ab­Ju­te­bul oTax­
Si ma­dia­nad iz­mo­re­bo­da _ fex­ze id­ga da, Txe­miT ter­fam­de,
ik­lak­ne­bo­da, da mTel sxeul­ze, dab­li­dan maR­la, ne­li, da­
gu­du­li tal­Ra amos­dev­da, Zvle­bi ar hqon­da tan­Si ka­di­mas
da mo­Zu­le­bul san­Tels alis sa­wa­meb­lad isev rom Seu­be­
rav­da suls, uf­ro di­di da te­xi­li rxe­viT imeo­reb­da mis
yo­vel moZ­rao­bas sa­za­re­li aC­rdi­li. ga­we­bil Ti­Tebs mo­
muS­tav­da, da muS­tebs zed be­We­bam­de ai­go­reb­da, uc­nau­ri
ram epo­le­te­bi edo mxar­ze _ dax­veu­li mkla­ve­bi _ Zvle­bi ar
hqon­da, da pir­ga­we­wils, Ri­mi­li­sas yviT­lad mou­Can­da orad-
ori far­To kbi­li, me­re uec­rad ga­xev­de­bo­da, da amaz­rze­ni
da­Ji­ne­biT miaS­ter­de­bo­da ia­tak­Tan, xvrels da­nay­re­bu­li
ka­di­ma, xvre­li­dan Tva­le­biT ra­Ra­cas is­ru­tav­da, da no­tio
ram wer­ti­li Tu ga­moC­nde­bo­da, uf­ro eyi­ne­bo­da mze­ra, da
im yi­nu­leT­Si ra­Rac avi cec­xlic bJu­tav­da, da am yi­nu­lo­

297
gu­r am do­C a­naS­vi­li

van brZa­ne­bad ga­daq­ceu­li Tva­le­bi­sa­ken rom ga­moe­Su­re­bo­


da ba­la­na­jag­ru­li Tag­vi, ka­di­ma iq­ve, tax­tze mdga­ri ga­
lii­sa­ken gaa­co­ceb­da xels da did­Wan­ge­bian ka­tas uS­veb­da.
da ise ux­mau­rod, Tbi­li Ta­Te­bis oriod dak­vriT mi­var­de­
bo­da ka­ta xvre­liT ga­moy­va­nil msxverpls, zur­gSi klan­Webs
asob­da da klan­Web­sve grZnob­da zur­gSi, iqiT, aTiod saxls
miR­ma ke­dels ak­ru­li ka­ci, vin­me de­met­rio, sa­xe­ze gaof­li­
li xe­lis­gu­le­bi ae­fa­re­bi­na, `sxva gza ar aris, de­met­rio,
un­da gaiq­ce... _ ti­ro­da qa­li, _ un­da gaiq­ce!“ `egeb ar gam­
ces...“ `vi­na, Ci­Ciom? aba ras izams...“ `dRes­ve, am Ra­miT ga­
viq­ce­vi... kae­ta­nos mo­vis­yi­di, rig­ri­go­biT gag­va­pa­rebs, na­
Te­sa­va­dac co­ta gver­ge­ba“. `ro­gor gen­do­ba im sai­dum­lo
gzis Cve­ ne­bas...“ `Tva­
lebs amix­ vevs al­ baT, da ise...“ uf­
rTxia­leb­da, sa­co­davs, gu­li, da Soors, So­reul ser­ta­na­Si,
do­lis ja­do­qa­ri gre­go­rio pa­Ce­koc msu­bu­qad aka­ku­neb­da
Ta­vis sak­rav­ze da­koJ­ril Ti­Tebs, Tva­le­bi ucim­ci­meb­daT
cek­vis eS­xiT JrJo­la­mog­vril mwyem­sebs, da do­lis msu­bu­
qad acel­qe­bul xmas uceb floq­ve­bis Tqa­raT­qu­ri fa­rav­da,
es _ mxia­ru­li mwyem­si, ma­nue­lo kos­ta mo­We­naob­da baz­ro­ba­
Ta qa­la­qi­dan, yov­lad umaq­ni­si nam­cxvre­bia­ni ab­giT zur­gze
da, aa­le­bul xes­Tan cxens rom gaaq­va­veb­da, did or­kuT­xa
quds la­ma­zad moix­di­da, mdab­lad mie­sal­me­bo­da yve­las, da
ma­ria­mi sao­ca­ri xaz­gas­miT miab­ru­neb­da Tavs. ma­nue­lo ki
Tvals Cauk­rav­da zes, Zma­biWs, da ui­la­jod iRi­me­bo­da.
vrce­li ser­ta­nis er­Tian gu­lad ga­daiq­ceo­da gre­go­rio pa­
Ce­kos da­koJ­ri­li xe­lis­gu­le­bis wya­lo­biT do­li, ser­ta­na­
sa­viT xan idu­ma­lad aCur­Cul­de­bo­da, xan ki, ser­ta­na­sa­viT
xi­fa­Tia­ni da mou­lod­ne­li, mZlavr gu­lis­ce­mad gam­JRav­
nde­bo­da, Ro­niv­rde­bo­da, da avis­mo­mas­wa­veb­lad ax­mian­de­bo­
da me­re _ es xom af­Ta­ri epa­re­bo­da qur­du­lad msxverpls
da, ga­na­bu­li, is­ku­peb­da me­re, mag­ram ser­ta­na­Si _ xme­li,
gu­la­di, pir­da­pi­ri ma­ma­ka­ce­bi cxov­rob­dnen da maT sa­di­de­
bels agu­gu­neb­da gre­go­rio pa­Ce­ko da ser­ta­ne­lebs, agiz­gi­
ze­bul xes­Tan am sa­yo­vel­Tao gu­lis­ce­miT gaer­Tia­ne­bulT,

298
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

uT­qmelT da um­ZraxT, er­Ti­meo­ri­saTvs xe­le­bis Ca­Wi­de­ba da


fer­xu­lad dat­ria­le­ba sur­daT _ ax­lob­lo­ba­sa grZnob­
dnen... da dao­ ke­
bul wria­ la sur­ vils, im­ de­
nad Zliers da
sag­rZnobs ise, zmo­re­bam­dec ki mih­yav­da mTe­li sxeu­li da
do­lis eS­xiT aZig­Zi­ge­bu­li gre­go­rio pa­Ce­ko qve­da tuCs
kbi­leb­Sua ga­moim­wyvdev­da da, Tav­ga­dag­de­bu­li, Tva­leb­da­
xu­Wu­li, ga­me­te­biT rom aa­gu­gu­neb­da Ro­nier sak­ravs, ma­nue­
lo kos­ta de­zebs Caa­sob­da cxens da aa­le­bu­li xis ir­gvliv
Se­moa­We­neb­da; oriod wres rom Se­moif­ren­da, una­gi­ris wi­na
qims Cae­Wi­de­bo­da aTi­ve Ti­TiT, gad­mox­te­bo­da, wa­miT dah­
krav­da mi­wa­ze fe­xebs da ma­Sin­ve isev am­xed­rde­bo­da. Sea­Ce­
reb­da cxens, da rig­ri­go­biT yve­la ser­ta­ne­li igiv ad­vil
ileTs Za­la­dau­ta­neb­lad imeo­reb­da. da mxo­lod sa­mi va­kei­
ro ar ah­yve­bo­da xol­me Se­jibrs _ gre­go­rio pa­Ce­ko, Joao
aba­do da ze. pir­vels _ ra eq­na, ser­ta­nel­Ta did, mrgval,
er­Tian guls war­mar­Tav­da, meo­re _ di­di uJ­mu­ri gax­ldaT
da me­sa­mes ki, di­di mwyem­sis kva­lo­ba­ze, ar ekad­re­bo­da es.
da isev We­ne­biT Se­mour­ben­da im uzar­ma­zar san­Tlad dan­Te­
bul xes ma­nue­lo kos­tas sul­swra­fi cxe­ni, mi­si Cau­qi pat­
ro­ni ki am fre­nia We­ne­bi­sas ga­daix­re­bo­da, ga­daix­re­bo­da,
ca­li xe­liT uzangs Cab­Rau­We­bu­li, cxens mu­cel­qveS moeq­
ceo­da, Tav­qve­da­ki­de­bu­li, Ro­nier Ti­Tebs meo­re uzangs
Cas­Wi­deb­da, me­re _ una­girs, amo­tiv­tiv­de­bo­da da isev ga­
mar­Tu­li ij­da Ta­vis cxe­nis ir­gvliv Ca­li­Ca wre­Se­mor­tymu­
li mxia­ru­li mwyem­si, `fiih, tin­gi­ca“, abuz­Run­de­bo­da Joao
aba­do. da igiv ileTs suy­ ve­
la mwyem­ si imeo­reb­ da, isev im
sa­mi va­kei­ros gar­da, da ga­me­te­biT das­cxeb­da dols srbo­
lis iS­ta­ze mo­su­li gre­go­rio pa­Ce­ko, da sxa­pas­xu­piT naT­
qvam siy­va­ruls hgav­da yru, da­gu­du­li es gu­lis­ce­ma, ser­
ta­na Cve­ni, er­Tfe­ro­va­ni... da tka­cu­neb­da la­ma­zad gan­wi­ru­
li agiz­gi­ze­bu­li xe, mag­ram gre­go­rio pa­Ce­kos grZneu­li
do­li yo­ve­li­ve sxva xmas hfa­rav­da, da ma­nue­loc, uc­nau­ri
xri­ke­bis iS­ta­ze dam­dga­ri, mi­We­naob­da da me­re, uceb, una­
gir­ze Tav­da­yi­ra id­ga! `fih, qa­raf­Su­ta,“ _ SeiW­mux­ne­bo­da

299
gu­r am do­C a­naS­vi­li

Joao, mag­ram ser­ta­nel­Ta um­rav­le­so­ba igiv rTul ileTs


imeo­reb­da da mous­ven­rad cmu­kav­da cxen­ze Ta­vis axal jers
mom­lo­di­ne mxia­ru­li mwyem­si. do­lis gu­gu­ni mZlav­rad is­
mo­da mTel ser­ta­na­Si, Tva­lebs afa­xu­leb­dnen SeS­fo­Te­bu­li
tu­re­bi, ga­ma­le­bu­li wve­li­da upat­ro­nod mi­to­ve­bul Zro­
xebs cal­fe­xa Win­ka, sa­si, ser­ta­ne­le­bi ki grZlad Cam­wkriv­
de­bod­nen, er­Ti­meo­ri­sa­gan sa­miod na­bij­ze id­gnen, xelT _
aa­le­bu­li maS­xa­le­bi ep­yraT, da ur­Tu­le­si xri­kis Se­sas­ru­
leb­lad em­za­de­bo­da ma­nue­lo, Ca­moq­veiT­de­bo­da. mRel­va­re­
biT aR­vsi­li, cxe­nis sa­da­ves ro­me­li­me ser­ta­nels Caa­ba­reb­
da da lic­li­ca mwkri­vis Sua­gu­lis­ken ga­mar­Tu­li mia­bi­jeb­
da. Sed­ge­bo­da da iRi­me­bo­da, da me­re _ ro­gor; sxvag­va­rad
ro­gor! xels as­wev­da da mis­ken ga­mo­Wen­de­bo­da sul­swra­fi
cxe­ni, xel­maS­xlian­Ta gas­wvriv mih­qro­da, da ma­nue­los rom
miuax­lov­de­bo­da, mxa­ru­kuR­ma ga­mo­xe­dav­da mxia­ru­li mwyem­
si, sir­bi­liT ga­var­de­bo­da win da cxe­ni ga­das­wre­bas rom
dauw­yeb­da, xe­lebs Ro­niv­rad daiq­nev­da, skup er­Ti! _ da ij­
da, _ qa­ri­viT ulays zed una­gir­ze daax­te­bo­da da, sak­vir­
ve­le­bav, si­xa­ru­li­sa­gan erT-ors qa­li­viT Seh­kiv­leb­da ki­
dec. me­re si­ci­liT­ve brun­de­bo­da giz­gi­za xes­Tan. Joaos
gar­da, ga­Ri­me­bul­ni Ses­cqe­rod­nen, ase gan­sa­jeT, ma­ria­mic
ki uW­vri­ti­neb­da _ an ra si­ci­li ico­da mainc, ro­go­ri TeT­
ri kbi­le­bi hqon­da! da mo­lo­di­niT iv­se­bo­da, mTva­res nat­
rob­da, ukeT rom dae­na­xa suy­ve­la­fe­ri _ bo­los da bo­los,
zes gu­li ver uT­men­da da, gan­ris­xe­bul dols ayo­li­li,
isic ki, isic, di­di mwyem­si, ur­Tu­le­si ile­Tis Se­sas­ru­leb­
lad em­za­de­bo­da _ sul­wa­su­li, din­jad, Rir­seu­lad Ca­moq­
veiT­de­bo­da. cxens ma­nue­los Caa­ba­reb­da da ga­su­sul xel­
maS­xlian­Ta mwkriv­Si mia­bi­jeb­da, me­re ga­mar­Tu­li, ama­yi,
mom­lo­di­ne, id­ga. cxe­nis ga­mo­We­ne­bas uc­di­da er­Tia­nad ak­
re­fi­li di­di mwyem­si, da ma­nue­loc zes xe­lis awe­vis­Ta­na­ve
kai ma­gar si­las ubo­ro­tod mia­we­beb­da ga­va­ze fa­Sats, da
ga­Wen­de­bo­da cxe­ni. Tav­da­viw­ye­bu­li gre­go­rio pa­Ce­koc ki
Sew­yvet­da xol­me do­lis ba­ga­bugs da im si­Cu­me­Si mxo­lod

300
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

floq­ve­bis yru sxa­pas­xu­pi da aa­le­bu­li xis tka­ca­ni is­mo­da,


ze ki mos­xle­ti­lad ae­dev­ne­bo­da cxens, gver­dig­verd gar­
bod­nen, zes xe­le­bic ki zur­gsu­kan, qa­mar­Si ma­je­bam­de Cae­yo,
ah, ir­Tu­leb­da am ileTs uf­ro, gar­bo­da ro­gor, mainc ram­
si­maR­le fe­xe­bi hqon­da, me­re ki, uceb skup er­Ti! _ da fa­Sa­
tis ga­va­ze id­ga di­di mwyem­si, isev qa­mar­Si Ti­Teb­Ca­yo­fi­li,
va­kei­roT­gan upir­ve­le­si, ze mo­rei­ra, da mo­xib­lu­li um­zer­
da co­li, Raw­vebs si­wiT­le dau­bu­Jeb­da da ar­xei­nad id­ga
gaf­re­nil fa­Sat­ze di­di mwyem­si, ze, kox­tad ki id­ga, mag­ram
isev is, Zve­li, Cveu­li dar­di mrTel guls uR­rRni­da _ Ta­
vi­su­fa­li ar iyo, ara... la­gams das­wvde­bo­da, od­nav moi­zi­
dav­da da ga­xev­de­bo­da cxe­ni, une­bu­ri sia­ma­yiT Ca­moq­veiT­de­
bo­da ze, Tva­leb­Si Ro­niv­rad ukia­feb­da aa­le­bu­li, gaa­ve­bu­
lad sul­Tmob­rZa­vi xis ax­tu­na­ve­bu­li cec­xli, da iqiT, Za­
lian Sors, ka­mo­ra­Si, cec­xli­ve ukia­feb­da uec­rad sax­vev­Ca­
mog­le­jil, kae­ta­nos viw­ro ga­lia­Si mdgar vin­me de­met­rios
_ dab­neu­li da gak­vir­ve­bu­li, Tor­met xel­maS­xlians Ses­cqe­
ro­da, mdu­ma­re wred rom Se­mor­tymod­nen ga­lias ir­gvliv,
da erT-er­Ti ki Ra­mis go­ro­zi da­ra­ji, kae­ta­no gax­ldaT,
cbie­rad iRi­me­bo­da. gran­dhal­les baR­Si, Zvir­fas, sa­za­rel,
ki, baR­Si id­ga vin­me de­met­rio, ga­yi­du­li, da idu­mal meg­
zurs miub­ run­ da _ iqa­ mom­de kae­ta­ no ego­na... iman ki, meg­
zur­ma, jer xel­TaT­ma­ne­bi da­ya­ra, me­re _ xis mo­sas­xa­mi da
bo­los ni­Ra­bic rom moi­ci­la, Si­SiT gam­wvan­da de­met­rio _
viw­ro ga­lia­Si ka­di­ma id­ga, TviT be­tan­ku­ris uSua­lo aR­
msru­le­be­li, di­di ja­la­Ti... Si­Si iyo Tu brma gam­wa­re­ba,
swra­fad mouq­nia da­nia­ni xe­li, mag­ram avad ga­Ri­me­bu­li ka­
di­ma grZe­li, uZ­vlo Ti­Te­biT ma­ja­Si swvda da viw­ro da­na
ma­Sin­ve, wam­Si gaag­de­bi­na, me­re ki­ser­ze or­jer Se­moag­rag­na
ci­vi, moq­ni­li, da­qer­cli­li mkla­ve­bi da meo­re xe­lis klak­
ni­li Ti­Te­bi xor­xSi Caav­lo da mou­Wi­ra. Tva­le­bi amoe­bur­
ca gan­wi­ruls, sqe­li mu­ra­biT ga­we­bi­li, sa­za­re­li Ti­Te­biT
Caf­re­no­da yel­Si, da sia­mov­ne­ba rom ga­moe­zo­ga, ka­di­ma
msxverpls wva­le­bis ga­sag­rZe­leb­lad krun­Cxvad da­Re­bul

301
gu­r am do­C a­naS­vi­li

pir­Si niv­riT ay­ro­le­bul suls ube­rav­da da, me­re ki ve­Rar


moiT­mi­na, im orad-ori yvi­Te­li kbi­liT, tuC­ze uk­bi­na! er­Ti
ki asav­sav­da da ma­Sin­ve mo­dun­da msxver­pli, xe­leb­Ca­moy­
rils, ka­di­mam er­Txe­lac ga­mo­zo­gi­li sia­mov­ne­biT Caa­sun­
Tqa, me­re klak­vnad­qceu­li Ti­Te­bi SeuS­va, or­ma­gad Se­mo­
sal­tu­li xe­lic moa­ci­la da iq­ve, pir­qve Caem­xo di­di mar­Sa­
lis ma­gi­ne­be­li. nac­ris­fe­ri Tva­le­bi ue­lav­da mi­Ci­nios, ju­
ja um­ber­tom ka­di­mas rZiT ga­pi­pi­ne­bu­li di­di ja­mi miur­be­
ni­na, pol­kov­nik­ma mTe­li am drois gan­mav­lo­ba­Si gul­ze ama­
yad ga­daW­do­bi­li xe­le­bi Ca­mouS­va, do­me­ni­kos­ken ga­dai­xa­ra,
`xom kar­gad xe­dav, ra­sac uS­vre­ba, _ jer ase Cas­Cur­Cu­leb­da
do­me­ni­kos, ise, rom ga­da­nas­kvul wyvils Tvals ar aSo­reb­
da, _ sad aris, aba, sa­daa ma­ma...“ do­me­ni­kos ki guls azi­deb­
da, ner­wyvmo­Za­le­buls, mag­rad moe­ku­ma pi­ri da, Si­ga­na­mom­
jda­ri, sim­wris crem­le­bad iR­vre­bo­da, Tva­le­bi Cau­sis­
xlian­da, _ `ma­ma rom iyos... _ ga­xa­re­bu­li Cas­Cur­Cu­leb­da
pol­kov­ni­ki, _ amas dauS­veb­da?! amas izam­da?! sa­daa, aba, sad
aris ma­ma... ma­ma ara, is...“ ka­di­mam maR­la as­wia rki­nis ba­de,
ga­moa­la­ja, ja­mi­sa­ken waig­rZe­la xe­le­bi, var­deb­Si Car­Ca de­
met­rio da imi­si da­na. da, gu­lis­re­va rom See­ka­ve­bi­na, ba­Ris
So­reu­li kuT­xi­sa­ken ga­var­da mgzav­ri, Win­War-gvim­ra­Si sa­
xiT Caem­xo, msus­xav, cec­xlo­van foT­lebs gaaf­Tre­bu­li
glej­da da mag­rad ixa­xu­neb­da sa­xe­ze, cxvir-pirs Win­Wris
foT­le­biT dau­zo­ga­vad ixur­veb­da da im sib­ne­le­Si ra­Rac
eg­ri­la... es _ gvim­ra iyo, gaog­ne­bu­li das­cqe­ro­da ubad­ruk
mce­na­res, Ta­nam­grZno­bi, gvim­ra... ra­Rac­nai­rad, mWa­xed mSvi­
di su­ni hqon­da, ga­ma­le­bu­li yno­sav­da aT­val­wu­ne­bul mce­na­
res, da gul­ma siy­va­ru­lis reC­xi rom uyo, na­zad mois­va da­
TuT­qul sa­xe­ze, yu­rad­Re­bas ve­Rar aq­cev­da Tav­TiT wa­mo­Wi­
mu­li pol­kov­ni­kis xar­xars _ `es vi­na yo­fi­la, es ra yo­fi­la,
pirs Win­WriT ibans, ar ga­ma­ci­na am­xe­la ka­ci?“ _ ro­gor la­
Rob­da pol­kov­ni­ki se­zar, ici­no­da ro­gor, _ uh, mov­kvdi,
mov­kvdi, vai, mu­ce­li, sa­po­nic xom ar gin­da, agu­ris sa­po­ni?
ze win miuZ­Ro­da cxens, daR­lil fa­Sat­ze ma­ria­mi ij­da.

302
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

sad­Rac zur­gsu­kan xrCo­lav­da ak­vam­le­bu­li, Ca­nax­Si­re­bu­


li xe, da gak­vir­ve­biT um­zer­da did, sev­dian va­kei­ros rZiT
gaW­ye­pi­li cal­fe­xa Win­ka, sa­si, _ Ta­vi­su­fa­li ar iyo va­kei­
roT­gan upir­ve­le­si, Ta­vi­su­fa­li ar iyo, ara... da Joao aba­
do cols um­Zra­xad rom miiy­van­da Sin da Tavs dai­mar­to­xe­
leb­da, Sors, ser­ta­nis siR­rme­Si gah­yav­da cxe­ni, da ma­nue­lo
kos­tas xri­kebs gu­laC­qro­le­bu­li, da mainc war­bSey­ri­li
imeo­reb­da _ di­di uJ­mu­ric WeS­ma­ri­ti va­kei­ro gax­ldaT...
da, mow­ye­ni­li, Sin brun­de­bo­da, sev­dia­nad gas­cqe­ro­da Ra­
meul ser­ta­nas ubi­ri qo­xis win Ca­mom­jda­ri ma­nue­lo kos­ta,
mxia­ru­li mwyem­si, mTad das­wo­lo­da es bne­li Ra­me, uZ­ra­vad
ij­da. ka­lab­ria­Si iw­va san­to­si, da rki­nis gle­xi Zil­Si bor­
gav­da _ ara, ar iy­vnen Ta­vi­suf­le­bi, Ta­vi­suf­le­bi ar iy­vnen.
mag­ram Sav­tan­sac­me­laf­ria­le­bu­li men­des ma­sie­li ma­le
did kas­rze Sed­ge­bo­da da Wre­laW­ru­la brbos di­dis xmiT
ase Seu­Za­xeb­da:
_ Zme­bo! Zme­bo, Sor­saa Cven­gan di­di mi­we­bi _ ro­mi, ba­bi­
lo­ni, pom­pea da rio de Ja­nei­ro, mag­ram...
ka­mo­ra­Si ki mZlav­rad is­mo­da: _ Raa­mis oT­xi saa­Tiaa da
yve­la­fe­ri gee­niia­lu­raa­daaaaa!

***

_ dRes ise­Ti­ve la­ma­zi xar, ro­gorc yo­vel­Tvis, da ki­


dev uf­ro, su­lo, _ xel­ze em­Txvia na­Suad­Revs gaR­vi­Ze­bul
meuR­les, stel­las, pol­kov­ni­ki se­zar, _ ro­gor ge­Zi­na
Zvir­fa­so, Ra­miT, TeT­ri Rrub­le­bis qu­la­Si iweq Tu ga­wu­
xeb­da avi siz­mre­bi?
_ ro­me­li saa­Ti iq­ne­ba... _ ikiT­xa stel­lam, da gaik­vir­va,
_ ra dro ga­su­la?
_ Za­lia­nac kar­gi, did­xans rom ge­Zi­na _ sa­Ra­mos xom Se­ni
ma­Ra­li bi­co­la­Se­nis da­ba­de­bis dReo­baa da mSve­niv­rad un­da
ga­moi­yu­re­bo­de, su­lo, ra­tom giy­var­var?

303
gu­r am do­C a­naS­vi­li

_ ra un­da va­Cu­qoT?
_ ra­Rac-ra­Ra­ca maqvs Se­na­xu­li: bri­lian­tis beW­de­bi da
pla­ti­nis er­Tic sim­bo­lu­ri da­na.
main­cda­mainc da­la­ge­bu­lad ver saub­rob­da yo­Ca­Ri pol­
kov­ni­ki, Re­lav­da al­baT.
_ xom kar­ge­bia... _ du­ned ikiT­xa stel­lam da Ri­laks Ti­
Ti rom daa­Wi­ra, na­zi Sria­liT ativ­tiv­da Zvir­fa­si far­da.
_ as-asia­ni. ra­tom giy­var­var?
_ wvims.
_ fuh...
_ ra­tom _ fuh... _ dain­te­res­da stel­la.
_ rad­gan wvims, su­lo.
`wi­nam­ZRo­li, eh“ _ Ta­ro­ze sa­xe­da­la­qu­li do­me­ni­ko ij­
da.
_ ro­dis wa­vi­deT.
_ Svi­dis­Tvis, ase...
_ gvi­ra­biT ga­valT?
_ ra vi­ci... Sen ro­gorc ine­beb, su­lo, ge­nat­re­bo­di?
_ es ro­dis...
_ Ra­miT.
_ aes vi­naa?
_ sa­Ta­ma­Soa, Zvir­fa­so, stel­la, ga­giJ­de­bi, ise­Ti kar­gi
ra­Ra­caa _ dil­di­lao­biT pirs Win­WriT ibans da me­re gvim­
riT im­Sra­lebs xol­me, na­xe, ra­sa hgavs, ase da­la­qa­ve­bu­li
ro­gor wa­mo­viZ­Rva­nio da­ba­de­bis dRe­ze, Tumc, sa­Ra­mom­de
al­baT ga­dauv­lis da mu­si­kao, Tu et­yvi, ti­ris. ho, mar­Tla,
stel­la, iq xom dauk­rav?
_ Tu­ki bi­co­la mer­se­de­si mTxovs...
_ mog­Txovs, aba ra, da ar un­da wai­var­ji­So?
_ mar­Tla, xo ici... _ Ca­fiq­rda stel­la.
_ mas­wav­le­be­li ar gin­da me­re?
_ ki, ro­gor ara.
_ ax­la­ve mog­gvri, _ mtki­ced aRuT­qva pol­kov­nik­ma da
kox­ta za­ri gaaw­ka­ru­na.

304
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

kap­ra­li elio­do­ro zRrub­lze rom gai­Wi­ma, pol­kov­


nik­ma do­me­ni­kos Se­xe­da da Tqva: _ sul aT wuTs gaZ­lev _
sru­liad ka­mo­ras ro­me­li­me upir­ve­le­si mas­wav­le­be­li un­da
mom­gva­ro, mu­si­kis dar­gSi. aT wuT­Si-meT­qi _ an coc­xa­li, an
mkvda­ri.
_ mkvda­ri raT min­da... _ gaik­vir­va stel­lam.
_ ho, ara, ara, au­ci­leb­lad coc­xa­li iyos, es ra vTqvi?!
_ ga­moas­wo­ra pol­kov­nik­ma, da mor­Cil kap­rals wa­miT sa­xe­ze
mou­cu­ra mze­ra, _ oc­daS­vi­di oT­xia.
_ mes­mis, gran­dhal­le, _ Ta­vi Ca­Ru­na elio­do­rom, _ wa­
vi­de?
_ wa­di.
gaS­pa.
_ yu­ri da­mig­de, Zvir­fa­so, stel­la, _ wa­moiw­yo pol­kov­
nik­ma, aRel­ve­bu­li Can­da, _ eg­Ra mak­lia, Zvir­fa­so su­lo,
vi­Rac mas­wav­le­bels pir­da­pir dax­vde. wa­di, Caic­vi... ara, ee,
sxva tan­sac­me­li ga­daic­vi, ro­gor gix­de­ba, ah _ var­dis­fe­ri,
wai­sauz­me da kar­gad ico­de, Sen, swo­ru­pov­rad di­di mar­Sa­
lis mkvidr dis­Svil­sa da mi­si mar­jve­na xe­lis qmris cols,
ara, pir­da­pir cols, ar ge­kad­re­ba, vi­Rac vi­gin­da­ras sa­me­
ca­di­nod ai eg­re­ve, gam­za­de­bu­li dax­vde, greg ri­kioc xom
ar uar­yofs amas. sa­mi.
_ raao?
_ eee, ara... ho, is giT­xa­ri, jer er­Ti, Sen ar ge­kad­re­ba-
meT­qi, meo­rec _ me ar me­kad­re­ba da me­sa­mec _ greg ri­kio ar
uar­yofs-meT­qi _ sa­mi-meT­qi. ga­mi­ge?
_ ara.
_ stel­la, stel­li­ta, Wuk-Wuk, _ dauy­va­va pol­kov­nik­
ma, _ yu­ri da­mig­de, Sen, Cem­ma col­ma Cveu­leb­riv mo­qa­la­qes
ociod wu­Ti mainc un­da ac­de­vi­no. ax­la ga­mi­ge?
_ ax­la ho.
da qa­li ro­gorc ki ga­vi­da, fiqrs ga­yo­lil­ma pol­kov­
nik­ma ase ikiT­xa:
_ xom di­di mker­di aqvs?

305
gu­r am do­C a­naS­vi­li

_ diax.
_ ve­nac­va­le.
di­di sar­kis win bol­Ta­sa scem­da. Tma­ze fa­qi­zad ga­dais­
va xe­li.
_ oc­daS­vi­di oT­xia? _ Ta­vi Se­moh­yo kap­ral­ma elio­do­
rom.
_ Se­moiy­va­ne, Se­moiy­va­ne, _ afo­riaq­da pol­kov­ni­ki se­zar
da xa­ver­dis niR­bian- mo­sas­xa­mia­ni qa­li ise mi­zan­swra­fu­lad
ga­moe­mar­Ta mis­ken, wa­miT Tva­le­ba­cim­ci­me­bul pol­kov­niks
fe­ri ec­va­la da kap­rals miug­do: `gad-dai­kar­ge, Ce­mo kap­
ra­lo“, sam­ni­Ra dar­Cnen, qal­ma gza­dag­za ni­Ra­bi moi­ci­la,
`Ca­mo­di, bi­Wi, _ Tqva pol­kov­nik­ma, su­zan­nas xe­lis­gu­liT
aniS­na Se­Ce­re­ba, aR­frTo­va­ne­bu­li Ses­cqe­ro­da _ aim kar­Tan
da­deq, bi­Wi, da kar­gi stel­la ro­gorc ga­moC­nde­ba, Cven­ken
mob­run­di da wa­moi­ti­re _ mSiaa, mSiaaaa... ga­mi­ge?“
_ diax.
da do­me­ni­ko jer kar­Ta­nac ar iyo mi­su­li, pol­kov­ni­ki
su­zan­nas rom Se­moex­via, mag­rad miik­ra ma­ma­cur mker­dze,
yur­ze hkoc­ni­da. `ah, fe­de­ri­ko, _ Zlier Ro­niv­rad Cur­
Cu­leb­da Tav­ga­dag­de­bu­li qa­li, _ me sa­xi­fa­To siy­va­ru­li
mwams...“ `suz­ zi, msxmoia­ rev...“ `ro­ gor miy­ var­ xar... Sen Tu
giy­var­var?“ `aba eg ga­na sa­kiT­xa­via? _ gai­mar­Ta pol­kov­
ni­ki da Tva­leb­Si da­ma­na­mu­seb­lad Ca­xe­da, _ aba, ras am­bob,
ha, suz­zi?“ `ra­tom giy­var­var?“ _ acel­qda qa­li, `kar­gi ra,
suz­zi, _ gu­ne­ba waux­da pol­kov­niks _ aba, ro­gor SeiZ­le­ba
ma­gi­si ax­sna? miy­var­xar da mor­Ca, es Seix­se­ni...“ `rom Se­mo­vi­
des?“ `nu ge­Si­nia, es ab­Rav­lde­ba“. `me me­Si­nia? _ Rir­seu­lad
gaio­ca qal­ma da pa­wia Ril­ze waiv­lo xe­li, _ me xom sa­xi­
fa­To siy­va­ru­li mwams...“ `ra­tom, Wu­ki-Wuk?!“ `aba, ra vi­ci,
mwams, mwams da mor­Ca, dReg­rZe­li iyos di­di mar­Sa­li...“
aq pol­kov­nik­ma war­bi azi­da: _ er­Ti mo­sas­xa­mi maC­ve­ne
Se­ni...
_ rad gin­da, fe­de­ri­ko?
_ vah, ras ga­dav­rCiT?! _ msu­bu­qad gaik­vir­va pol­kov­

306
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

nik­ma, _ Sua ka­mo­ra­dan amo­giy­va­nes vi­Tom da _ wve­Tic ar


dag­ce­mia?
_ ra­tom un­da dam­ce­mo­da.
_ gai­xe­de... wvims.
_ aba, me ra vi­ci, fe­de­ri­ko, iseT oTax­Si da­mam­wyvdieT
da ga­ma­Te­vi­neT Ra­me, arc fan­ja­ra hqon­da, arc ka­ri da ra­
nai­rad un­da ga­me­go... da ki­dev kar­gi, is mainc rom da­mid­
giT.
_ Wer­ze mainc ar aka­kun­da?
_ aba, ra vi­ci, gu­li mi­cem­da. Ta­nac, sax­ve­vi yu­reb­ze­dac
mqon­da Se­mov­le­bu­li... da egeb lan­do­Ti mo­ve­di Tqven­Tan?
_ da Zvir­fas baR­Si, var­deb­zec lan­dos ga­daa­ta­reb­dnen,
ara?
_ ho, ar ga­mo­dis, _ da­Tan­xmda suz­zi, _ iman rai­me xom
ar iyi­da?
_ ara, mTe­li Ra­me va­mo­ri­ge­ve da sa­Ra­mom­dec var­deb­Si
iw­ve­ba. aba, ga­Sa­le...
da pol­kov­nik­ma nox­ze ga­fe­nil mo­sas­xams mrav­lad ap­
ku­ra wya­li, skam­ze Tval­Si­sa­ce­mad ga­da­fi­na me­re. `mo­di aq,
suz­ zi...“ `ra-atom?“ _ isev ga­ cel­qda qa­li, `iii-mi­ toom“,
_ cel­qad­ve upa­su­xa yo­CaR­ma pol­kov­nik­ma, mag­ram aq do­me­
ni­kom frTxi­lad wa­moi­ti­ra: `mSia, mSiaa...?“ _ pol­kov­ni­ki
mom­cro ma­gi­das ga­daax­ta da pir­da­pir rbil sa­var­Zel­Si gaa­
di­na msu­bu­qi brag­va­ni, awe­wil Tma­ze ga­dais­va xe­li, suz­zim
ki sas­wra­fod Seib­nia Ri­li, kde­ma­mo­si­lad ais­ve­ta Zvir­fas
sak­rav­Tan da Ta­vi Ca­qin­dra.
_ sad xar aqam­de, Zvir­fa­so, stel­la, _ ze­wa­moiW­ra pol­
kov­ni­ki, meuR­les xel­ze ako­ca da qveS-qveS mom­zi­ral­ma su­
zan­nam ki msu­ bu­qad moik­vni­ta tu­Ci, _ Tum­ ca ho... diax...
er­Ti Txov­na maqvs _ gi­yu­ro-min­da.
_ mi­yu­re ra...
_ me ise miy­vars, ro­ca Sen uk­rav... fian­daz xma­zed... kar­
gad ame­ca­di­neT, qa­lo, To­rem Cem­Tan geq­ne­baT saq­me.
_ cdas ar da­gak­lebT, gran­dhal­le, _ miu­go suz­zim, ka­

307
gu­r am do­C a­naS­vi­li

ba­ze waiv­lo Ti­Te­bi, od­nav ga­Sa­la da wa­miT Cai­mux­la.


_ Sen ki­dev, bi­Wi, Tu gSia, ager, nam­cxvre­bi da miir­Tvi,
mar­ge­be­lia sit­kbo.
_ aman sia­ru­lic icis?! _ du­ned dain­te­res­da stel­la.
_ ki, ro­gor ara... ki. Ta­vi­suf­lad... ra mSve­nie­ri sa­Ta­ma­
Soa, xom?! _ da­qoq­vac ar un­da da ara­fe­ri.
_ xom ar dag­vew­yo? _ ikiT­xa stel­lam.
da, dat­rial­da: lap­la­pa sak­ravs mius­xdnen or­ni, pol­
kov­ni­ki rbil sa­var­Zel­Si ga­daef­lo, do­me­ni­ko _ Ta­ro­ze
aZ­vra `er­Tio­ri­sa­mioT­xi, er­Tio­ri... _ xma­maR­la iT­vli­da
su­zan­na, stel­la ki Tum­ca ugu­lod, mag­ram sak­maod mo­xer­
xe­bu­lad aTa­ma­Seb­da Ti­Tebs sak­rav­ze, _ sa­moTx... es bge­
ra _ pam _ me­sa­me Ti­TiT un­da age­RoT, mo­xer­xe­bu­lia uf­
ro, ma­Ra­lo qal­ba­to­no“ _ ur­Cia suz­zim, stel­la­mac sca­da,
da moe­wo­na, _ `ah, ra kar­gia? ro­gor ver miv­xvdi...“ di­dad
mxia­ru­li ram mar­Si gax­ldaT, mag­ram gul­ci­vad uk­rav­da
stel­la, moS­ve­bu­la­dac ij­da... Ta­ro­ze Ses­ku­pu­li, yel­Si
gor­gal­gaC­ri­li do­me­ni­ko ki am su­le­lur mu­si­ka­zec Zlivs
ika­veb­da msxvil, mZi­me crem­lebs _ sab­ra­lo mgzav­ri... fe­
de­ri­ko se­zar ki Za­lian grZel da Cax­lar­Tul fiq­rebs mis­
ce­mo­da _ ra­tom­Rac ego­na, rom es yve­la­fe­ri, yo­ve­li­ve es
_ ro­des­Rac uk­ve iyo. da dak­vir­ve­biT aT­va­lie­reb­da ia­taks,
ska­mebs. ki, ki, ki, iyo, nam­dvi­lad iyo, ver ix­se­neb­da Tum­ca
da ra­Rac Ca­sab­Rau­We­be­li izi­dav­da, miuw­vdo­me­li da uxi­la­
vi, ise­Ti uc­xo, ise sli­pi­na, ah, So­reu­li ise­Ti ra­Rac, da
mainc mi­si, Ta­vi­seu­li, su­lis siR­rmi­dan amom­di­na­ri, nac­no­
bi ise, _ Se­Sin­da ki­dec da uf­ro ad­vil, msu­buq fiq­reb­ze
ga­da­vi­da. `uc­nau­ria, _ ase msje­lob­da pol­kov­ni­ki se­zar, _
sad Cai­sa­xa es ori qa­li, vin ra­nai­rad ga­vi­ca­ni, ro­gor aR­
mov­CndiT aq ax­la, er­Tad, an­da es ro­gor ga­mom­yva co­lad,
la­ma­zi ki var, mag­ram arc ara­so­des ar vyva­re­bi­var, ro­gor
ga­mom­yva, an amas ra­tom Se­vuy­var­di, Tan sa­xi­fa­Tod. me rom
saer­Tod ar dav­ba­de­bu­li­yav, ra­Ras izam­dnen ma­Sin, Tum­ca,
rai­mes ma­Si­nac al­baT izam­dnen, qa­le­bis de­da, sad iq­ne­bod­

308
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

nen uCe­mod ax­la, uc­nau­ria, Cven sam­ni ax­la aq rom varT“,


_ do­me­ni­kos ara Tvli­da, ai, swo­red mas, vis gu­lis­Tvi­sac
mTe­li es awe­wi­li am­be­bi xde­bo­da, mar­Tlac rom uc­nau­ria,
ara? xom isev aq xarT... `an­ da, vin icis ne­ ta, ram­
de­ni wi­
na­pa­ri gvyav­da, _ ga­nag­rZob­da rTu­lad ax­lar­Tul mar­tiv
fiq­rebs pol­kov­ni­ki se­zar, _ da im wi­na­par­Ta­gan ro­me­li­mes
naad­re­vad rai­me rom mos­vlo­da, _ ah, ra Sem­Txve­viT iba­de­ba
Tund er­Ti ka­cic, heii, he­hee _ sai­dan mo­dis, da aua­re­ba wi­
nap­reb­Si vin­mes rai­me rom mos­vlo­da, sik­vdi­lis me­ti raa, aq
aRarc er­Ti ar viq­ne­bo­diT, Cem­Tvis uc­no­bi ro­me­li­me wi­nap­
ri­sa­ken nas­ro­li Su­bi uc­nau­ria, aTas kacs ag­vcda, ra aris
mainc, ra iR­ba­lia, ax­la, am wu­Tas Cven sa­mi­ve­ni aq rom vyo­
fi­li­ya­viT, ram­den ra­Ra­cas ga­dav­rCiT al­baT, sru­le­bi­Tac
rom ar vi­co­diT, ise, da­ba­de­bam­de ram­de­nad ad­re, xi­fa­Ti
gvdev­da, da gag­vi­mar­Tla, gag­vi­mar­Tlda ro­gor, aua­re­ba
ram xi­faTs rom av­cde­no­diT, ax­la aq, ax­la, sa­mi­ve­ni rom
vyo­fi­li­ya­viT er­Tad da sam­ni rad­gan varT, sam­jer aua­re­ba
ga­mar­Tle­ba ga­mo­dis da, Tum­ca, es yve­la­fe­ri xom uk­ve iyo!
es Ta­nac... ah, _ da aq ki ase­Ti rTu­li, uc­xo siR­rmeeb­Si mo­
bo­dia­le fiq­ri ise mar­ti­vad gaaw­yve­ti­nes _ su­zan­nam ukan
gaa­Co­Ca fe­xi, ma­Ra­li qal­ba­to­nis Seum­Cnev­lad frTxi­lad
ai­cu­ra ka­ba da pol­kov­niks TiT­qmis mux­lam­de daa­na­xa wvi­
vi. da be­dis­we­ra-ge­nea­lo­gia­Zie­ba­da­viw­ye­bul­ma pol­kov­nik­ma
une­bu­rad Tval­gaq­ceul­sa da me­re mze­ra­gaS­te­re­bul do­
me­ni­kos mu­qa­riT dauq­nia Ti­Ti, da ax­la Wer­Si iyu­re­bo­da
ka­mo­ra­Si gaC­xe­ri­li mgzav­ri... pol­kov­niks ki mTe­li sxeu­li,
orad gae­yo _ cal mxa­res mxo­lod saq­me­ga­Ce­ni­li Tva­le­bi
gax­ldaT, meo­re mxriv ki _ mze­ra­war­Tmeu­li sxva da­nar­Ce­ni,
Tva­le­bis Su­riT dab­rma­ve­bu­li sxva na­wi­le­bi, Ti­Tebs, lo­
yebs, nek­nebs da tu­Cebs, ah, la­maz­msxvil tu­Cebs mxvre­pa­vi
Tva­le­bi­sa Sur­daT, ima­Tac moun­daT saq­me, Tan _ gem­rie­
li, sa­xi­fa­To da ca­li wvi­viT aRel­ve­bul pol­kov­niks iq­ve
moun­da uf­ro ram me­ti, da moi­fiq­ra:
_ stel­la, stel­li­ta, Wu­ki-Wuk... ax­la ki mSve­niv­rad uk­

309
gu­r am do­C a­naS­vi­li

rav, mag­ram aq sxvaa, sxva ga­re­moe­baa. mSvi­dad xar rad­gan, iq


ki, stum­reb­Si, dak­vri­sas uf­ro dai­Za­be­bi, iRel­veb al­baT,
sul ase Tav­ Car­gu­lic xom ver dauk­ rav, da xan­ da­xan vin­
me rom ga­gi­Ri­mebs, Ri­mi­lic un­da xom daub­ru­no da me Tu
mkiT­xav Tval­da­xu­Wul­sac un­da Se­geZ­los dak­vra... yo­ve­li
Sem­Txve­vi­saT­vis, stel­li­ta...
_ ki Se­miZ­lian, _ ga­Ta­mam­da stel­la.
da sa­nam stel­la Tva­leb­da­xu­Wu­li uk­rav­da, su­zan­nam fa­
rul siy­va­ruls ori sa­xi­fa­To hae­ro­va­ni koc­na SeuT­va­la.
_ aki da­vu­kar? _ ikiT­xa stel­lam.
_ Sen al­baT bo­lom­de ara gqon­da eg yov­lad la­ma­zi Tva­
le­bi da­xu­Wu­li, su­lo, _ See­Ta­ma­Sa yo­Ca­Ri pol­kov­ni­ki, _
al­baT Cum-Cu­mad iW­yi­te­bo­di.
_ ara, ras am­bob... ki, ro­gor ara...
_ aba eg­re ro­gor dauk­rav­di, su­lo.
_ Tu ara gje­ra, ma­Sin...
_ ai, me mxo­lod ase da­vi­je­reb, _ Sa­vi Tav­sa­fa­ri Se­moax­
via stel­las pol­kov­nik­ma, mag­rad ga­nas­kva da gai­xum­ra, _
Tu­ki dauk­rav, ra­Ra Tqma un­da.
stel­la mSve­niv­rad Seud­ga dak­vras, pol­kov­nik­ma ki su­
zis yel­ze ako­ca, da mbzi­nav Tma­Si Seu­cu­ra xe­li.
_ xom vuk­rav, vuk­rav? _ ikiT­xa Tva­leb­da­lu­qul­ma stel­
lam.
_ ki, ro­gor ara, _ Tqva pol­kov­nik­ma, su­zan­na cxvir­ze
efe­re­bo­da, _ ga­nag­rZe, mi­di...
do­me­ni­ko ma­Ra­li Ta­ro­dan pir­daf­Ce­ni­li iyu­re­bo­da.
_ Cem mier Se­mo­Ta­va­ze­bul rit­mSi Tu SeZ­lebT, ma­Ra­lo
qal­ba­to­no, dak­vras? _ mo­wi­we­biT dae­kiT­xa suz­zi da Ta­nac
pol­kov­niks sa­ye­lo­Si Rrmad Cau­yo xe­li.
_ SeZ­leb, stel­li­ta, mhhhu? _ ikiT­xa pol­kov­nik­ma, eRi­
ti­ne­bo­da.
_ Sev­Zleb, aba ra, _ ga­yo­yoC­da stel­la.
_ aa­ba, mi­diT, ma­Ra­lo qal­ba­to­no, aba he! _ Sea­gu­lia­na
suz­zim, Ta­na­bar ta­Sis­ce­mas moh­yva, Ta­nac pol­kov­niks msu­

310
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

bu­qad uk­bi­na yur­ze da do­me­ni­kos isev ziz­Ria­ni ner­wyviT


aev­so pi­ri.
did mwyemss, ze mo­rei­ras, col­Tan er­Tad cxen­ze Sej­do­
mi­sa rcxve­no­da.
taS-taS, `Za­lian kar­gi“, _ Caur­To suz­zim, vi­sac sa­xi­fa­
To siy­va­ru­li Zlie­ra swam­da, taS-taS, _ da wa­mod­ga, pol­
kov­niks swra­fad Seu­cu­ra iR­lieb­qveS xe­le­bi, mker­dze mie­
xu­ta, pol­kov­ni­kis zurgs ukan ki JrJo­la­dav­li­li xe­lis­gu­
le­biT Ta­na­bar taS­sa scem­da da yo­Ca­Rad uk­rav­da Tva­le­bax­
veu­li stel­la. me­re suz­zim Zli­vas mos­wyvi­ta pol­kov­ni­kis
msxvil tu­Cebs ba­ge da na­zad war­moT­qva _ `ax­la ara­Ta­na­bar
rit­mSi Tu am­yve­biT, mTlad sauc­xoo iq­ne­ba, ma­Ra­lo qal­
ba­to­no“, _ pol­kov­ni­ki do­me­ni­kos­ken gaa­xe­da, aniS­na ra­Rac
da pol­kov­nik­mac do­me­ni­kos myis­ve miu­Ti­Ta _ `Sen dau­ka­
ri... ta­Si...“ `me?“ _ gul­ze Ti­Ti mii­do do­me­ni­kom, ve­ra­fers
mix­vda. pol­kov­ni­ki ki mi­we­be­bul su­zan­naia­nad fe­xis­wve­
reb­ze miuax­lov­da, skam­zec er­Tad Sed­gnen, da Tav­dax­ril
do­me­ni­kos Cas­Cur­Cu­la _ `ta­Si dau­kar, To­rem mi­Ci­nios­Tan
Se­gag­deb, lek­vo...“ ah, mu­si­ka­lu­ri saa­Te­bi, ra di­de­bu­li
kvar­te­ti iyo _ pol­kov­ni­ki da suz­zi pir­vel-meo­re xma­
sa hga­lob­dnen, Ta­ro­ze Sem­jda­ri, di­di bi­Tu­ri ara­Ta­na­bar
taS-pi­Ci­ka­tos al­tze as­ru­leb­da da meoT­xe, stel­la, es na­
zi qa­li, Ta­vi­si WkuiT um­Tav­re­si xma, umow­ya­lod aS­lil
kon­tra­bas­ze Tu uk­rav­da mxo­lod, mag­ram pol­kov­niks mainc
CaS­xam­da _ es yve­la­fe­ri ki, iyo, iyo... sai­dan gaC­ndnen, ro­
gor mo­vid­nen da gan­meor­dnen, da aua­re­ba wi­nap­reb­Si rom...
ro­me­li­mes rai­me rom mos­vlo­da, iq­ne­bod­nen ki? uc­nau­ria,
sad Cai­sax­nen, _ fiq­rob­da se­zar, _ an amas ne­tav rad Se­vuy­
var­di, an imas ra­tom ar ve­naR­vle­bi, sad ga­vi­ca­ni, ro­gor
aR­mov­CndiT aq, am oTax­Si sa­mi­ve er­Tad, an­da vin iyo pa­pa­Ta
pa­pa, Se­ber­tyi­li Tu di­di bi­Tu­ri, ras ifiq­reb­da, ro­gor
ga­dar­Ca... Cvenc ag­vi­ki­da... da vin­me ut­vi­no, ga­ban­jgvlu­li
pir­vel­yo­fi­lis fer­xTa mtve­ric rom ga­mov­di­varT sam­Ta­ve,
fu­huh...

311
gu­r am do­C a­naS­vi­li

So­ri gzi­dan mo­diod­nen su­zan­na da stel­la.

aleq­san­dros Zma! _
da do­me­ni­ko Ta­vis mdid­rul sa­kan­Si rom dab­run­da, ver­
cxlis viw­ro­ye­lian su­ra­Si CaC­xe­ri­li ba­ra­Ti dax­vda: `pol­
kov­ni­kis, mi­Ci­nios, ka­di­ma­si da mis­Ta­na­nis nu ge­Si­nia _ di­
di-di­di, mog­klan, mar­Sal be­tan­kurs moe­ri­de _ SeiZ­le­ba
war­gwymi­dos“.
aleq­san­dros Zma...

aq­ve mTav­rde­ba Ta­vi meo­re _ `dros­ta­re­ba­ni“.

da­ba­de­bis dRee­bi

...im sam mxle­bel­Ta­gan, mar­Sal be­tan­kurs yve­la­ze Zvir­


fas, mo­sar­kul dar­baz­Si stum­reb­Tan rom un­da Seh­yo­lo­da,
pir­ve­li _ ju­ja um­ber­to iyo. mom­cro se­nak­Si id­ga, ic­di­da.
ux­mau­rod, mci­red gai­Re­bo­da ka­ri da viw­ro Rri­Wo­dan saC­
ve­ne­be­li Ti­TiT ix­mob­dnen. mar­Sli­sa gax­ldaT _ msgav­si al­
ma­si sxvas vis eke­Ta... da pa­ti­vis­ce­mi­Ta da aR­maf­re­niT ga­
pi­pi­ne­bu­li ju­ja mswrafl miir­ben­da kar­Tan, ga­moa­Reb­da,
mo­sas­xa­mis kal­Ta­ze em­Txveo­da vrcel nav­Tsa­yu­dars. mar­Sa­
lic mie­fe­re­bo­da _ jer xel­TaT­man­Si ga­Wi­mav­da Ti­Tebs, me­
re xe­lis­guls Tav­ze adeb­da, viw­ro de­re­fans gauy­ve­bod­nen,
aq _ droe­bi­Ti sak­ne­bi iyo, ga­mor­Ceul­Ta Rir­si, da erT-
erT sa­kan­Si mor­Ci­lad ic­di­da TviT greg ri­kio, ka­mo­rel­Ta
pir­qu­Si ker­pi. ju­ja um­ber­tos _ xe­lis­gu­lis mkac­ri Cve­ne­
biT de­re­fan­Si gaa­xe­veb­da di­di mar­Sa­li, Ta­vad _ frTxi­lad
daa­ka­ku­neb­da kar­ze, Ta­va­zia­nad ikiT­xav­da: `xom ar Se­ga­wu­
xebT, rom Se­mo­vi­de, Ce­mo greg?“ `ra­xan mob­rZan­diT... ra
gaew­yo­ba“ _ pa­su­xi iyo, zrdi­lo­bi­Ta da kad­nie­re­biT Ta­nab­

312
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

rad sav­se, mdid­rul se­nak­Si Se­dio­da di­di mar­Sa­li da sa­nam


ka­ri mii­xu­re­bo­da, Rir­seu­lad ga­moi­yu­re­bo­da fer­Ta di­
dos­ta­ti, ka­ris mi­xur­vis­Ta­na­ve ki, mi­si gau­go­na­ri si­go­ro­
zis er­Ta­der­Ti mow­me, ju­ja um­ber­to miR­ma rom dar­Ce­bo­da,
or­sav mux­lze da­var­de­bo­da. nox­Si Car­gav­da viw­ro, ma­Ral
Subls, _ ah, Ce­mo ga­nuy­re­lo muz­zav, da olim­po, gran­dio­
zu­lo diad-mar­Sa­lo, sam­fen...“ mag­ram mar­Sa­li aw­yve­ti­neb­
da: `jer ta­Si Se­moh­kar, me­re Sex­ti da xe­leb­gaS­lil­ma dai­
Za­xe: `hop!“ da greg ri­ kioc jer mon­ do­me­bul taSs Se­ moh­
krav­da, me­re Ro­niv­rad Sex­te­bo­da da xe­leb­gaS­li­li dai­Za­
xeb­da: `hop“! `uf­ro mZlav­ri hop!“ _ SeiW­mux­ne­bo­da di­di
mar­Sa­li da sa­var­Zel­Si Caef­lo­bo­da. `hhopp“! _ mTe­lis ar­
se­biT Seh­Rria­leb­da fe­rad mu­za­Ta nav­Tsa­yu­da­ri da mo­lo­
di­nad ga­daiq­ceo­da, mar­Sa­li ki ver­cxlis mci­re Ca­qu­CiT
Txils ga­te­xav­da, na­WuWs Se­moac­li­da da, kvlav or­sav mux­
lze da­var­dnils, xel­TaT­ma­nia­ni Ti­Te­biT pir­Si udeb­da. wi­
na kbi­le­biT iRe­We­bo­da mu­zaT me­go­ba­ri greg, mad­lie­re­bis­
gan crem­lmom­dga­ri Tva­le­biT ah­yu­reb­da, di­di mar­Sa­li ed­
mon­do be­tan­ku­ri ki zed kin­kri­xo­ze msu­bu­qad uka­ku­neb­da
Zvir­fas tyav­Si ga­mox­veul Ti­Tebs, xma­maR­la fiq­rob­da: `Sen
xal­xis Tval­Si go­ro­zi da qed­ma­Ra­li un­da iyo, ri­kio, ges­
mis? am da­Si­ne­bul xalxs Sen, mu­za­Ta eg­reT­wo­de­bu­li me­go­
ba­ri, hm, heh... _ hae­ri­viT sWir­de­bi da swo­red Sen­Si im si­
Ta­ma­me­sa da Seu­pov­ro­bas un­da xe­dav­dnen, ra­ze­dac Ram­Ra­mo­
biT iS­via­Tad, Seug­neb­lad oc­ne­bo­ben da Sens im qed­maR­lo­
ba­Si, Ce­mi wa­qe­ze­biT rom ga­mom­di­na­reobs, im oc­ne­ba­Ta dak­
ma­yo­fi­le­bas xe­da­ven, da rad­gan yve­las un­da Ta­vi­si moC­ve­
ne­bi­Ti nam­cxva­ri, ri­kio-Ce­mo, heh, var­dis­fe­ri kre­miT gaJ­
Ren­Ti­li da dal­bi­le­bu­li, pir­vel Tov­li­viT msu­bu­qi da
Se­mod­go­ma­sa­viT no­yie­ri, Se­za­ve­bu­li nig­vzi­Ta da mar­wyviT,
na­Re­bi­Ta da kver­cxiT, va­nil­nap­ku­re­bi, Ce­mo, da mo­xa­tu­li
aTas­gva­ri su­le­lu­ri cxi­mo­va­ni xa­zi­Ta da fe­riT, rad­gan
sWir­de­baT ese nam­cxva­ri, Sen, greg ri­kios, me, did­ma mar­
Sal­ma mo­gec pa­lit­ra, fun­ji da ti­lo, mo­gec qo­ne­ba, ah,

313
gu­r am do­C a­naS­vi­li

mar­ma­ri­los ra WiS­ka­ri Se­moar­tyi Sens mdid­rul bi­nas, ezo­


Si avi ZaR­le­bic gi­vis, da qo­ne­bas­Tan er­Tad mo­gec pa­ti­vis­
ce­ma, da Sens sit­yveb­sac me­ti fa­si rom mis­ce­mo­da, Se­ni gu­
lis­Tvis sul sxva qa­laq­Si eq­spe­ri­men­tu­lad ava­la­pa­ra­ke
fsev­do­ke­Til­mou­ba­ri dui­lio, ra­Ta mis ba­ge­Ta­gan gad­mom­
di­na­ri mTxle­dan Se­mer­Cia iS­via­Tad ga­mo­reu­li na­Re­bi da
yo­ve­li­ve es Sen mo­gec, ra­Ta xa­to da xa­to, ri­kio, ges­mis?“
`ro­gor ar mes­mis, di­do mar­Sa­lo, sam­fen...“ `Cem­Tan ar gin­
da tkbil­moub­ro­ba, _ aw­yve­ti­neb­da di­di mar­Sa­li, _ Cven
er­Tma­ne­Ti mSve­niv­rad vi­ciT. da qed­maR­lo­bas Tu dai­viw­yeb,
_ ax­la ki ara _ xal­xi­sa Tval­Si, TviT mi­Ci­nios, an­da ka­di­mas
ca­li Tva­liT va­niS­neb Sen­ze...“ `ra da­ma­viw­yebs, di­do mar­Sa­
lo, sam­fen...“ `Za­lian kar­gi, _ am­bob­da ed­mon­do be­tan­ku­ri
da xel­TaT­ma­nian-Txi­lian Ti­Tebs pir­Si udeb­da, _ rad­gan
mo­nu­rad er­Tia­nad mor­Cil da mainc Cems gan­sxva­ve­bul, sam­
fe­no­van xalxs Sen­da­mi rwme­na dae­kar­ge­ba, da vai­Tu rom,
sa­ku­Ta­ri rwme­nis Zeb­nas Seud­gnen, Sen­Si xe­da­ven Ta­vianT
sia­ma­yes, da Se­ni qed­maR­lo­bis xar­jze un­da mo­dun­dnen...
di­di fun­qcia ga­Zevs ki­ser­ze, di­di fun­qcia, greg, aba, wa­
mo­deq, da gaib­Rin­Ze“. ho­ho, ra Tva­lebs ak­var­kva­reb­da? `ax­
la ga­we­qi“. mor­Ci­lad iw­va. `aba, es Txi­li ga­mo­mar­Tvi da
mois­ro­le...“ xe­lu­kuR­ma is­ro­da nug­bars mu­zaT­mpyro­be­li.
`ax­la mo­Zeb­ne da Cait­kba­ru­ne pi­ri“. da di­di tax­tis qveS
Se­go­re­bu­li Txi­lis mo­sa­Zeb­nad rom wai­ku­ze­bo­da qed­mox­ri­
li greg, Txi­li Ta­vi­siT ga­mo­gor­de­bo­da. ah, im tax­tis qveS
al­baT vi­Ra­ca iw­va! da sa­nam akan­ka­le­bu­li, iRe­We­bo­da, di­di
mar­Sa­li dauy­va­veb­da: `ax­la ki wa­di, ri­kio Ce­mo, stum­reb­Si
gae­rie da, mSve­niv­rad ici im briy­vTa aR­frTo­va­ne­bu­li, mo­
wi­we­bu­li mze­ra sul rom ga­gi­qar­vebs am pa­wia SiSs, Tavs
ka­cad ig­rZnob. Cems ga­mo­Ce­nas ama­yad Sex­vdi“, `mes­mis, mar­Sa­
lo“. `iqi­dan ga­di. de­ref­nis bo­los Svi­di msa­xu­ri id­ge­ba
mar­cxniv, meo­res uT­xar, rom oc­daS­vi­di zus­tad eq­vsia“...
`mes­mis, mar­Sa­lo“, _ da gas­wo­ru­pov­re­bu­li greg ri­kio, vi­
nac mSve­niv­rad ico­da ra­kur­sis fa­si, sul sxva ka­ri­dan ga­

314
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

dio­da da me­re mar­Sa­li, mci­re xnis Sem­deg, ma­gi­da­ze mig­de­


bul xis mrgval, viw­ro sak­ravs ai­Reb­da da Tval­Tmaq­cu­rad
Cah­be­rav­da suls. da sif­ri­fa­na, gam­Wvir­va­le xma­ze tax­tis
qve­mo­dan mo­xo­xav­da ka­di­ma, er­Tia­nad ga­moZ­vre­bo­da, mTe­li
ta­niT ai­mar­Te­bo­da me­re da ga­yi­nul mze­ras sad­Rac mar­Sa­
lis gver­diT avi naR­ve­liT gaa­xe­veb­da. mar­Sa­li ki fe­xis­wve­
riT frTxi­ lad miu­ Co­Ceb­
da rZiT sav­ se jams, dak­ vras ar
swyvet­da, da ma­daaS­li­li ka­di­ma Tavs jer gver­dze Seab­ru­
neb­da da er­Txans ze­mo­dan ase das­cqe­ro­da mo­nat­re­bul
siT­xes, me­re er­Tba­Sad waix­re­bo­da da, mor­ka­lu­li, rZian
jam­Si sa­xe­Cam­xo­bi­li, im grZe­li eniT svrep­da da svrep­da.
iz­mo­re­bo­da Tan... de­re­fan­Si jer be­tan­ku­ri ga­mo­dio­da,
rwe­viT mos­dev­da uZ­vlo ka­di­ma da mis da­nax­va­ze sab­ra­lo
ju­jas ba­la­ni aeS­le­bo­da, oriod kars um­Zra­xad Cauv­lid­nen
da de­re­fan­Si to­veb­da mxleb­lebs di­di mar­Sa­li, Ta­vad, _
mdid­rul oTax­Si id­ga. da­bal ma­gi­das oT­xi ge­ne­ra­li uj­da,
qa­Ralds Ta­ma­Sob­dnen. mar­Sa­lis ga­mo­Ce­nis­Ta­na­ve al­ya­Se­
mor­tymul ma­gi­da­ze miag­deb­dnen karts da ise swra­fad ze­
wa­moiW­re­bod­nen, ro­me­li­me une­bu­rad SuS­xu­na­sac ki waaq­cev­
da da, ga­Wi­mu­le­bi, sam­xed­ro yai­da­ze id­gnen, mar­Sa­li ki
SuS­xu­nas mci­re, aTas­gan axam­xa­me­bul gu­bes daac­qer­de­bo­da,
it­yo­da me­re: `dab­rZa­ne­bas gTxovT, ba­to­no ge­ner­le­bo...
`ah, ara, ara, ase vid­ge­biT, gran­diss...“ mag­ram mar­Sa­li imeo­
reb­da: `dab­rZan­diT-meT­qi“. ga­Wi­mu­le­bi is­xdnen, di­di mar­
Sa­li bol­Ta­sa scem­da, eW­via­nob­da: `hm, fex­ze dgo­mac rom
moin­do­mes... fex­ze rom dad­gnen, Cems Se­kiT­xveb­ze pa­su­xis
ga­sa­ce­mad xom ver wa­mox­te­bian da...“ bol­Ta­sa ucem­da, `sxva,
ro­gor mi­dis cxov­re­ba, Ce­mo?“ _ la­maz ge­ne­rals ekiT­xe­bo­
da. `gmad­lobT, mar­Sa­lo, _ wa­moiW­re­bo­da ge­ne­ra­li, _ mo­
gex­se­ne­baT, sam­xed­ro­Ta cxov­re­bis... mkac­ri, sa­ke­Til­dReo
we­si...“ `da­je­qi, da­jeq, don­na gu­mer­sin­da ro­gor brZan­de­
ba?“ `gmad­lobT, grand... _ isev wa­moiW­re­bo­da la­ma­zi ge­ne­
ra­li, _ is­si­mo­hal­le...“ `Sen ra­Ra­sa iqm, ke­Ti­lo ra­mos?“
`gmad­lobT, grand...“ _ pa­su­xob­da dam­sje­li raz­mis ge­ne­ra­

315
gu­r am do­C a­naS­vi­li

li ra­mos. `da­jeq, ke­Ti­lo da qal­ba­to­ni ar­ti­do­ra, ge­ne­ra­


lo xor­xe?“ `kar­gad, mar­Sa­lo, die­ta­ze gvyavs...“ `Za­lian
kar­gi, da­jeq. cel­qi mar­gi­Ca?“ `ah, isev cel­qobs...“ `da­je­qi,
da­jeq... rCeul laS­qar­Si ra am­be­bia?“ `kar­gi, mar­Sa­lo, _ wa­
mof­rin­de­bo­da la­ma­zi ge­ne­ra­li, _ Tqve­nis Se­wev­niT, kar­gad
arian... krial-kria­li gau­diT tan­ze“. `Za­lian kar­gi, da­jeq,
rad­gan rCeu­li _ ga­mor­Ceu­li un­da iyos da dis­cip­li­nas Tu
moa­du­neb, Ce­mo ge­ne­ra­lo, kbi­leb­Si ga­dag­Wri, ro­gor brZan­
de­ba mom­xib­vle­li do­na gu­mer­sin­da?“ `gmad­lobT, gran­
diss... _ wa­mox­te­bo­da ge­ne­ra­li, _ imoh­hal­le...“ `Za­lian
kar­gi, da­jeq, daa, qal­ba­to­ni ar­ti­do­ra, ge­ne­ra­lo xor­xe?“
`di­di mad­lo­ba, swo­ru­po­va­ro, _ ze­wa­moiW­re­bo­da ge­ne­ra­li,
_ die­ta­zed gvyavs“. `Za­lian kar­gi, da­je­qi, xor­xe. da ro­go­
raa cel­qi mar­gi­Ca?“ `kvlav, isev cel­qobs, _ kvlav ax­te­bo­
da ge­ne­ra­li xor­xe, _ ver­cxlis­wya­li­vi­Taa, grand...“ `Za­
lian kar­ gi, sxva, ro­ go­ra xarT?“ `gmad­ lobT, mar­ Sa­
lo, _
oT­xTa­ve fex­ze id­ga, _ Tqve­nis Se­wev­niT...“ `dab­rZan­diT, Ce­
mo ge­ner­le­bo, ax­la ki wa­diT, dar­baz­Si dam­xvdiT“. mxed­
rul yai­da­ze sto­veb­dnen oTaxs, di­di mar­Sa­li SuS­xu­nas
boTls Sea­jan­jRa­reb­da, mfeT­qav buS­tu­kebs ak­vir­de­bo­da,
`ja­ri, ki, ja­ri... laS­qa­ri, ja­ri... bevr ra­mes niS­navs...“ ze­
da­pi­ris­ken ga­sas­kdo­mad mi­tiv­ti­veb­da aua­re­ba wvri­li buS­
ti, qre­bod­nen me­re, da isev ise ajan­jRa­reb­da boTls, isev
Cnde­bo­da uric­xvi na­wi­la­ki, SuS­xu­nas boT­liT mci­red daR­
lil Tavs ir­Tob­da ed­mon­do be­tan­ku­ri... din­jad ga­mo­dio­
da, de­re­fan­Si ka­di­ma da ka­di­mas Si­SiT ga­dam­wva­ne­bu­li um­
ber­to uc­did­nen, msu­bu­qad aka­ku­neb­da Za­lian sqel kar­ze
da tit­li­ka­na ani­se­toc uzar­ma­za­ri ca­rie­li tom­riT ma­Sin­
ve ga­mo­dio­da, da od­nav sa­xec­vli­li ga­moi­yu­re­bo­da _ di­di
mar­Sli­sa pa­ti­vis­ce­mi­sa ga­mo leR­vis fo­To­li miek­ra or­gan.
da Rir­seu­lad, ama­yad uax­lov­de­bod­nen uzar­ma­zar kars,
wel­sze­moT SiS­ve­li, da­kun­Tu­li go­lia­Ti um­Zi­mes uros Se­
mar­Tav­da, oq­ros­fer Tok­ze Ca­mo­ki­de­bul rki­nis uzar­ma­zar
TefSs daar­tyam­da da Za­lum JRrial­ze ga­nix­vne­bo­da mo­sar­

316
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

ku­li dar­ba­zis vee­ba ka­ri.


_ Zme­bo! Zme­bo, Sor­saa Cven­gan di­di mi­we­bi _ ro­mi, ba­bi­
lo­ni, pom­pea da rio de Ja­nei­ro, _ brbos moux­mob­da baz­ro­
ba­Ta qa­laq­Si did kas­rze mdga­ri Sav­tan­sac­me­laf­ria­le­bu­li
kon­se­lei­ro _ men­des ma­sie­li _ mag­ram sim­yra­lem aqa­mom­
di­sac ki moaR­wia! laC­re­bo, briy­vno, nu­Tu ve­ra grZnobT,
Rrmad Sei­sun­TqeT, sun­Tqva xom mainc ar dauS­liaT, jer­je­
ro­biT da, bo­los ma­ga­sac moes­wre­bo­diT... mag­ram mo­ve­di!
mu­si­ka Sew­yda, da mTe­li dar­ba­zi ga­su­su­li mia­Cer­da
mar­Sal be­tan­kurs. is zRrub­lze id­ga, Tval­mo­Wu­tu­li,
mci­re Ri­mi­liT, ga­Se­Se­bul stum­rebs be­ji­Tad aT­va­lie­reb­
da. sa­mad-sa­mi mxle­be­li amos­dgo­mo­da: ori zurgs ukan _
drah­kan­Tam­kre­fi SiS­ve­li ani­se­to da pi­ra­di ja­la­Ti, gril­
sis­xlia­ni ka­di­ma, da er­Tic, ju­ja um­ber­to _ gver­dig­verd
_ ara, Te­Zog­verd ed­ga _ Tval­sa­Ci­noe­bi­saT­vis, ha­le... cek­
va­Sew­yve­til, gaq­va­ve­bul stum­rebs um­zer­da di­di mar­Sa­li,
_ brwyin­va­le ma­ma­ka­cebs xe­li Ser­Ce­no­daT mom­xib­vle­li qa­
le­bis wel­ze, da mo­cek­va­ve­Ta­gan gaq­va­ve­bi­sas vinc zur­giT
aR­moC­nda ver­cxliT mo­We­dil ka­ri­sad­mi, Ta­vi Ro­niv­rad
Se­moeb­ru­ne­bi­na da mxa­ru­kuR­ma mo­wi­we­biT Ses­cqe­ro­da did
mar­Sals. vrce­li mar­Sa­li, ed­mon­do be­tan­ku­ri ki stum­rebs
aT­va­lie­reb­da _ ager, mar­jve­na xe­li pol­kov­ni­ki se­zar da
mi­si meuR­le, Ta­vad mar­Sa­lis dis­wu­li stel­la, la­ma­zi ge­
ne­ra­li da mi­si mSve­nie­ri meuR­le gu­mer­sin­da; msxvil­fe­xa
pi­rut­yvis me­fe, wes­rig­Tdam­cvel­Ta Tav­ka­ci don ri­go, Za­
lian di­di na­xi­ri hyav­da; dam­sje­li raz­mis ke­Til-ge­ne­ra­li
ra­mos, xnier­Ta da­sis uxu­ce­si por­fi­rio da mi­si qa­liS­vi­li,
do­na Caჲo da imi­si qma­ri _ ula­ma­ze­si Wa­bu­ki ra­mi­res kis­pe,
qve­da ka­mo­ra­dan swo­red ga­reg­no­bi­sa ga­mo amom­zeu­re­bu­li,
ax­lo war­sul­Si brWya­lia­ni ka­tiT no­xeb­ze na­di­ro­bis di­dos­
ta­ti da gam­JRav­ne­bis Se­de­gad mklav­mok­ve­Ta­mis­ji­li, mag­ram
Seu­xe­da­vi do­na Caჲos usaS­ve­lo xvew­na-mu­da­ris wya­lo­biT
ga­mar­Tle­bu­li da qmrad­das­mu­li, Rir­seu­li _ aw; mi­si ga­nu­
yo­fe­li Zma­ka­ci, isic mSve­nie­ri ga­reg­no­bi­sa Wa­bu­ki ma­si­mo,

317
gu­r am do­C a­naS­vi­li

ma­si­mo, san­to­si gax­soovT?.. ge­ne­ra­li xor­xe da mi­si meuR­


le, mo­die­te ar­ti­do­ra da ima­Ti qa­liS­vi­li _ mar­gi­Ca-cel­
qi, sa­var­Zle­bi­dan wa­mom­xta­ri da ga­lur­su­li ka­mo­re­le­bi,
la­maz-qa­la­qe­li ser­vi­lio, grag­ni­liT xel­Si, lo­yeb­Ca­mo­ki­
de­bu­li did­va­Wa­ri ar­te­mio vas­kes; qve­da­ka­mo­rel ava­zak­Ta
So­ris pir­ve­li _ xi­lad mow­veu­li _ Tav­sul­ze­xe­la­Re­bu­li
ri­go­ber­to, ga­dac­mul ofi­cer­Ta Seum­Cne­vel rkal­Si; ga­
sai­dum­loe­bu­li di­di ga­mom­go­ne­be­li re­mi­xio da­sa vaW­ris
tan­sac­mli­Ta da naR­vlia­nad ut­yvi Tva­le­biT, pir­gam­Sra­li,
ro­gorc yo­vel­Tvis ax­lac wva­le­biT iy­la­pe­bo­da nerwyvs;
ani­se­tos, ma­si­mos, da mis­Ta­na­nis _ aua­re­ba am­kref mo­xe­le­
Ta mTa­var Sem­mow­meb­lad aR­ze­ve­bu­li yo­fi­li ji­bis qur­di
ped­ro kar­de­na­si, ra­tom­Rac saoc­rad mok­le­Ti­Te­ba da na­zi;
did­gva­ro­va­ni aris­tok­ra­ti ger­mo­gen kar­ras­ko da Ta­vi­si
saq­mis ubad­lo os­ta­ti, mar­Sa­lis ga­sai­dum­loe­bu­li me­qi­
se al­fre­do evia; wvril-kok­lo­zi­na­ye­lia­ni ka­ris li­riu­li
te­no­ri eze­kiel lu­na; mTa­va­ri pro­ku­ro­ri, pir­Sim­Tqme­li
noel; coc­xa­li sa­Ta­ma­So, fer­kmrTa­li mgzav­ri do­me­ni­ko
da mi­Ci­nio, Wri­liT-Wri­lam­de nac­ris­fer­Tva­le­ba, mbJu­ta­
vi naR­ver­da­liT amay ga­mo­xed­va­Si, sa­za­re­li mi­Ci­nio, vi­sac
Ta­vad ka­di­mac ki hyav­da er­Txel daW­ri­li. mag­ram apa­ties
_ sa­Wi­ro ka­mo­re­li iyo; mTel sam­fe­no­van qa­laq­Si si­ke­Ti­
Ta da uSua­lo­biT cno­bi­li oTo-eqi­mi, mag­ram ara­vin Ri­
zian­de­bo­da _ eqi­mi gax­ldaT, mTe­li ka­mo­ra uC­veu­lo aler­
siT oTo-bi­Zias eZax­da, xan­daz­mul­nic ki. wylian Tva­leb­Si
ime­dia­nad Ses­cqe­ro­da mgzav­ri, es ra ixi­la, ke­Ti­li sa­xe _
aleq­san­dros Zma? Tav­mdab­lo­bis da­sa­das­tu­reb­lad mow­veu­
li wvril­ma­ni ga­mom­vle­ni _ Ci­Cio da WeS­ma­ri­ti ga­mom­vle­ni,
bav­Svo­bi­dan­ve yru-mun­jad Se­rac­xi­li ab­so­lu­tur­sme­nia­ni
es­te­ban pe­pe; na­mowm-er­Tgu­li msa­xu­re­bi da ze­moT, qan­da­
ra­Si bar­tyi­viT Cam­jda­ri sa­su­le in­stru­men­tTa yo­Ca­Ri or­
kes­tri da mar­Sa­li­sa­ken Se­mob­ru­ne­bu­li, xe­leb­Se­mar­Tu­li,
ga­su­sul mu­si­kos­Ta mci­re gan­mge­be­li; da mxo­lod er­Ti _
pir­qu­Si ka­ci, sa­var­Zel­Si isev ar­xei­nad mjda­ri, hoii, Tav­xe­

318
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

di _ qed­moux­re­li greg ri­kio da did­ma mar­Sal­ma qan­da­ri­


sa­ken od­nav aiq­nia Ti­Ti _ maes­tri­no, gTxovT... _ da kvlav
gais­ma Sew­yve­ti­li mu­si­ka, mdid­rul dar­baz­Si dat­rial­dnen
wyvi­le­bi da Wrel ka­ba­Ta mci­red­ma siom aua­re­ba fe­ra­di
san­Tlis moq­ni­li ali aa­tor­tma­na, da xan sad, xan sad, da
xa­nac ah, sad gaiJ­ria­leb­da epo­le­teb­ze, al­ma­si­sa Tu Tval-
mar­ga­li­tis be­Wed- sa­yu­reeb­ze cim­ci­ma sxi­vi. da yo­ve­li­ve
xom uT­va­lav­jer meor­de­bo­da _ ked­le­bian-ia­ta­kiT-We­ram­de
sar­kee­bia­ni dar­ba­zi gax­ldaT.
_ briy­ve­bo, Zme­bo! _ brbos moux­mob­da Tmaw­ve­ra­bur­du­li
men­des ma­sie­li, kas­ri­dan kas­rze ga­da­dio­da, da mi­wa-mi­wad
mih­yve­bo­da jer ori mwyem­si _ gre­go­rio pa­Ce­ko da se­no­bio
lჲosa, sxve­bi uZ­ra­vad, Tav­Se­mar­Tul­ni id­gnen, _ di­di xnis
wi­naT, ugu­nu­re­bo, asu­re­Tis fxvier mi­wa­ze ker­pi mo­lo­qe
amoi­zar­da, yu­ri da­mig­deT! _ jer ka­ci iyo, spi­len­Zad iq­
ca... Rvi­ no iyo Tu dam­ dga­ri wya­li, pu­ri iyo Tu ga­ mom­
Sra­li Zna, suy­ve­laf­ri­dan Ta­vis wils iT­xov­da! ka­ci iyo,
da spi­ len­Zad iq­ca... jer xnul­ Si id­
ga, ka­ci rom iyo, me­
re Se­Zul­da mo­lo­qes mi­wa da aR­marT-aR­marT ia­ra TiT­qos,
klde­ze avi­da, mar­Tla avi­da mo­lo­qe klde­ze, si­nam­dvi­le­Si
ki daR­marTs Cauy­va, jo­jo­xe­Tis­ken Ca­cur­da ne­la _ kldis
Tav­ze dad­ga! da Tqve­nis­Ta­na ugu­nu­re­bi wyals uzi­dav­dnen
mxre­biT, ur­me­biT...
ah, ra wyvi­le­bi dat­ria­leb­dnen, Tval­mo­Wu­tu­li Ses­
cqe­ro­da sam­fe­no­va­ni mrev­lis na­Rebs di­di mar­Sa­li. da,
bzria­li­sas did swo­ru­po­vars wa­miT ved­re­biT Tu gaus­wo­
reb­dnen Tvals, di­di mar­Sa­li ro­me­li­me aR­frTo­va­ne­buls
Ti­TiT ix­mob­da: `aq mo...“ mRel­va­re­bis­gan mxre­bis zed­me­ti
rxe­viT, ra­tom­Rac dar­di­man­du­lad uax­lov­de­bo­da er­TTa­
vad mom­Cva­ru­li did­va­Wa­ri ar­te­mio vas­kes, `ra­sa iqm, Ce­mo?“
_ ekiT­xe­bo­da di­di mar­Sa­li. `Tqve­nis Se­wev­niT, gmad­lobT,
gran­dis­si­mo­hal­le... Wa­la­Si gax­ldiT, swo­ru­po­va­ro, Tqvens
ma­Ral Ta­na­mec­xed­res be­We­di rom dau­kar­gavs, is ad­gi­le­
bi mi­mo­via­re, gran­dis­si­mo­hal­le, da vinc eZiebs, mo­gex­se­

319
gu­r am do­C a­naS­vi­li

ne­baT, hpo­ vebs ki­dec da... es xom ar aris?“ `swo­ red esaa,
ar­te­mio-Ce­mo, ma­Sin­ve vi­can mi­si al­ma­si...“ `ani­se­tos, xom?“
`ani­se­tos, ki... wa­di, icek­ve“. `ra­Ra dros Ce­mi... _ mor­cxvad
gai­Ri­ma ar­te­mio vas­kes­ma da See­Sin­da, _ vis­Tan mib­rZa­nebT,
di­do mar­Sa­lo? oRond mi­mi­Ti­TeT da...“ `ara­vis­Tan, ha­le...
wa­di, da­je­qi“. da ax­la la­maz ge­ne­rals ix­mob­da Ti­TiT _
`sxva, ro­go­ra xar, Ce­mo?“ `mo­gex­se­ne­baT, gran­dis­si­mo­hal­
le, sam­xed­ro­Ta cxov­re­bis mkac­ri, pi­ruT­vne­li we­si... Ses­
ve­ne­bi­sas Wa­la­Si gax­ldiT, haer­ze ga­viar-ga­mo­via­re... da­vi­
xe­de da, ras vxe­dav, iciT? _ Tqve­ni ma­Ra­li Ta­na­mec­xed­ris
di­di be­We­di ba­lax­Si gdia... xom ki esaa, di­do mar­Sa­lo?“ `eg
gax­lavs, Ce­mo, _ uT­xra mar­Sal­ma, _ swo­red is wmin­da mar­ga­
li­tia“. `ani­se­tos, xom?“ `ani­se­tos, ki, ax­la wa­di da dros
nu da­kar­gav, qal­ba­to­ni gu­mer­sin­da mo­mi­kiT­xe da ge­ne­ra­li
xor­xe ga­moag­zav­ne Cem­Tan“. `ro­gor brZan­de­biT, grand...“
`kar­gad, ki, Ce­mo ge­ne­ra­lo, sxva, ro­go­ra xar, sul wvrTna-
wvrTna­Si Tu...“ Tval­Si Se­xe­da. `sa­Ra­mo id­ga, da Zi­lis­wi­
na mi­yu­Ce­bi­sas, daR­li­lo­bis Jams, Wa­la­Si ga­viar-ga­mo­via­re.
yva­vil­nars kar­gad da­vac­qer­di da...“ `egeb sxvi­sia?“ `ara,
mar­Sa­lo, am­gvar bri­liants vin da­kar­gav­da, de­dof­lis me­
ti...“ `swo­red isaa“. `ani­se­tos, xom?“ `ani­se­tos ki, mar­gi­Ca-
cel­qi mo­mi­kiT­xe da, aba er­Ti por­fi­rio mix­me...“
_ jer xnul­Si id­ga mo­lo­qe igi, isic sxva­sa­viT jer gle­
xi gax­ ldaT, imis me­ zo­bels ki ia­ ne er­qva _ er­ Ti Tqven­sa­
viT Cveu­leb­ri­vi ka­ci iyo... mag­ram mo­lo­qem erT daw­yev­lil
dRes Tval­Si Se­xe­da. sa­Ra­mo id­ga da Zi­lis­wi­na mi­yu­Ce­bi­sas,
daR­lil ia­nes so­xa­ne­ze da­ge­bul cxvris tya­ve­bis­ken rom
ezi­de­bo­da na­mu­Se­va­ri, dgo­miT daR­li­li wvri­li fe­xe­bi,
TiT­qos ax­la­xan ga­moR­vi­Ze­bul mo­lo­qes Tva­lebs waaw­yda,
da See­Sin­da! da rad­gan je­rac ar ga­Ce­ni­la am­qvey­nad ise­Ti
bza­ri, sad­me sxva­gan rai­me rom ar gae­mag­re­bi­nos, im yu­re­bi­
sas mo­lo­qe igi _ go­roz­de­bo­da, Ro­nes ik­ref­da, umag­rde­
bo­da wyeu­li gu­li, er­Tma­neTs Tva­leb­Si Ses­cqe­rod­nen da
sa­co­da­vi ia­ne ki­dev _ pa­ta­rav­de­bo­da mTlad... fuh, la­wi­

320
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

ra­ki, da, ugu­nur­no, Tqven yve­las ggav­daT!


`Tqve­ni ma­Ra­li Ta­na­mec­xed­ris sau­ke­Te­so beW­dis da­kar­
gvis xma rom dair­xa, sam­wu­xa­ro xma, gran­dis­si­mo­hal­le, sxva
saq­mee­bi ra mo­sax­se­ne­be­lia da, xnier­Ta da­si­dan pir­da­pir
Wa­la­Si wa­vel, _ Tqva por­fi­riom, Tav­dad­re­ki­li ah­Ri­mo­
da. _ Ca­vi­Co­qe da is yva­vil­na­ri sul ga­dav­var­cxne Ce­miv
Ti­Te­biT da uceb, nek­ze ar wa­mo­me­go? gran­dis­si­mo­hal­le?“
`Za­lian kar­gi“. `msgav­si fi­ru­zi jer arc me­na­xa, ani­se­tos,
xom?“ `ani­se­tos, ki“. `ah, ra mZi­me iyo, ra mZi­me, _ da por­fi­
riom xum­ro­bac sca­da, _ ki­na­Ram ani­se­tos to­ma­rac Ca­xia...“
`ani­se­tos to­ma­ras ve­ra­fe­ri Ca­xevs _ mkac­rad Tqva mar­Sal­
ma da Tva­li gau­ya­ra Tval­Si, _ Tu ara gje­ra, Se­ni be­We­dic
moiZ­re da Caa­yo­le...“ `ro­gor ar mje­ra, di­do mar­Sa­lo, da
mag­ram, mainc, ki Ca­va­yo­leb...“ `Za­lian kar­gi. aki xom giT­xar,
ver Ca­xevs-meT­qi. ra­Ra­cis Txov­na gin­do­da we­Ran... por­fi­
rio.“ `ra da, mar­Sa­lo, si­Ze myavs er­Ti. mo­gex­se­ne­baT, Svi­
li­ vi­
Taa isic da... Tu ar miw­ yenT da...“ `Tqvi, amo­ Saq­
re.“
`li­cen­zias gTxovT, di­di mar­Sa­lo“. `ro­mel na­wil­Si“. `ra­
Ra Tqma un­da, Sua qa­laq­Si, gran­dis­si­mo­hal­le: Tqvens ubans
vin ugu­nu­ri kad­rebs augs, qve­da qa­laq­Si _ vin gi­Ji ava. ar­ki
miw­yi­noT _ Za­lian mTxo­va. mo­gex­se­ne­baT, ax­la imas arc Cac­
ma-da­xur­va ak­lia, da arc sas­mel-saW­me­li, mag­ram no­xeb­ze
ka­tiT na­di­ro­ba moe­nat­ra da... ro­gorc mo­gax­se­neT, verc
ga­mo­miT­qvams, moe­nat­ra da... nos­tal­gia­sa­vi­Taa esec, gran­
dis­si­mo­hal­le“. `kar­gi. sa­na­di­ro­no­xian mo­qa­la­qe­Ta sias
mxo­lod pol­kov­ni­ki se­zar mog­cems“. `di­di mad­lo­ba li­cen­
ziis­Tvis, grand...“ `pro­ku­rors mix­me“.
_ sa­Ra­mov­de­bo­da, Zme­bo, da qan­cgaw­yve­til ia­nes Ta­vis
qo­xam­de rom mieR­wia, vax­Sa­mi daw­nul ka­laT­Si edo, mi­sa­va­
Te­bu­li, gza­dag­za un­da Seq­ceo­da, mag­ram ax­la, da­Si­ne­buls,
mci­re ka­la­Ti aRar ax­sov­da, ise eWi­ra, id­ga da iCu­te­bo­
da sab­ra­lo, briy­vi, mo­lo­qem ki ise, rom ia­nes Tval­Ta­gan
da­Ji­ne­bu­li mze­ra arc mou­ci­le­bia, ka­laT­Si CauZ­vri­na xe­
li, ma­jam­de Ca­yo da, moa­fa­Tu­ra, ci­vad mo­xar­Sul ra­Rac

321
gu­r am do­C a­naS­vi­li

pi­rut­yvis gul-RviZls waaw­yda, amoi­Ro, da, er­Txe­lac ar


dau­xam­xa­me­bia _ um­zer­da isev _ ia­nes vax­Sams ase Seeq­ca,
di­di da far­To kbi­le­bi hqon­da... es gul-RviZ­li ki uc­nau­
ri xor­cia, Zme­bo _ mu­qad mom­wva­no, si­Sa­vem­dec ki da­bu­ru­
li mwva­ne, da Ta­nac xao­mo­ki­de­bu­li _ Se­de­de­bu­li sis­xli...
iRe­We­bo­da mZlav­rad mo­lo­qe, Sem­cbar ia­nes _ mker­dqveS,
mu­cel­Si ra­Rac stkio­da.
`pir­da­pir get­yviT, _ eub­ne­bo­da mar­Sal be­tan­kurs mTa­
va­ri pro­ku­ro­ri _ pir­Si mTqme­li noel, _ ma­Ra­lia Ta­na­mec­
xed­re Tqve­ni da mi­si beW­dis da­kar­gvis sig­na­li rom Se­mo­vi­
da, ma­Sin­ve Wa­las ga­ve­Su­re da Ti­Tebs yva­vil­na­ri ga­vaC­xre­
ki­ne sa­gul­da­gu­lod, da Tum­ca Za­lian bev­ri Zie­ba Ca­va­ta­re,
mainc vi­po­ve, gran­dis­si­mo­hal­le, xom ki esaa?“ `egaa, noel.
aba maC­ve­ne...“ `xom mSve­nie­ri la­lia, gran­dis­si­mo­hal­le?“
`mar­Tla kar­gia, yo­CaR Sen, noel... ani­se­tos, ki... im ymaw­
vils mix­me“. da mo­ri­de­bu­lad, fe­xis­wve­reb­ze mo­ma­val­ma
ka­ris te­nor­ma uceb zurgs ukan sim­Zi­me ig­rZno, ga­xev­da,
gaS­ra, mar­Sa­lic Se­niR­bu­li dak­vir­ve­biT, cal­Tval­mo­Wu­tu­
li im­zi­re­bo­da mis miR­ma _ xu­Ti­ve ga­dac­mu­li ofi­ce­ri ke­
fas if­xan­da, ase uf­ro up­ria­ni iyo _ rad­gan qve­da ka­mo­ris
pir­vel­ma Tav­ze­xe­la­Re­bul­ma, ri­go­ber­tom, ji­be­Si Cai­cu­ra
da­Zar­Rvu­li xe­li da rai­me rom dae­pi­re­bi­na, ofic­rebs xe­
lis aq­ne­va aRar das­Wir­de­bo­daT, qve­da ka­mo­re­lis­ken eg­re­ve
gaaf­ren­dnen sa­xe­lo­Si Se­ma­lul da­nas. Tav-Ta­vian­Ti qal­ba­
to­ne­bi cek­va-cek­viT da ke­fis fxa­niT gan­ze gaiy­va­nes, di­di
mar­Sa­li da ri­go­ber­to erT swor xaz­ze nam­dvi­lad rom ar
aR­mo­Ce­ni­liy­vnen, cal­mxa­ra­zi­dul­ma ri­go­ber­tom ki ji­bi­
dan mxo­lod ab­re­Su­mis cxvir­sa­xo­ci amoaZ­vri­na, en­Ze­leb­mo­
xa­tu­li, na­zi, war­bze mois­va, ji­be­Si Caab­ru­na, isev amoi­Ro
ca­rie­la xe­li da ga­dac­mul­ma ofic­reb­mac ori­ve xe­li Se­
mox­vies Ta­vianT qal­ba­to­nebs wel­ze, did mar­Sals mo­Wu­tu­
li Tva­li mSvi­dad gau­far­Tov­da da ad­gil­ze gaq­va­ve­bul
ka­ris te­nor­sac gul­ze moeS­va. di­di mar­Slis­ken frTxi­lad,
fe­xis­wve­reb­ze Sem­dga­ri gae­Su­ra, Ta­nac fa­qi­zad Caax­ve­la,

322
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

od­nav Caiw­min­da bro­li­sa ye­li.


_ da gaZ­Ra, gaZ­Ra, zed­me­tad gaZ­Ra mo­lo­qe igi, mkla­veb­
Si Za­ la Cae­ bu­
da, pir­ Si _ sim­yra­le, da meo­ re dRes ve­ Rar
ik­ma­ra ia­nes xor­ci. da ax­la sxvi­sas wae­po­ti­na, Ro­nie­ri­sas
uf­ro, rad­gan mo­lo­qes ax­la sxva Za­lac egu­le­bo­da _ be­
Cav ia­nes Tva­le­bi­dan rom amou­wo­va, is... qvey­nad ara­ra ar
ikar­ge­ba, oRond xan­da­xan gva­viw­yde­ba xol­me da, Zme­bo, ia­
nes do­nec Se­moi­ma­ta bin­Zur sxeul­Si mo­lo­qem, mo­ma­val­ma
ker­pma, da sxvac da­Cag­ra. isi­ni, briy­vno, cal-cal­ke iy­vnen,
Ta­vis ojax­Si, Ta­vianT Se­mo­Ro­bil­Si, Tav-Ta­vianT so­ro­Si,
swo­red Tqven­sa­viT _ da ra­rig kox­tad cxens aWe­neb­deT,
mainc so­ro­Si da­bob­RavT, Zme­bo!.. me­re Se­Zul­da mo­lo­qes
mi­wa, mi­wa­ze dgo­ma, da mi­wis su­ni, am­yra­le­bu­li kldi­sa­ken
wa­vi­da, maR­la dad­go­ma moun­da, oxers, Ta­vi­si WkuiT kldes
auy­va, da, da vin briy­vma das­Zi­na ne­tav pir­ve­lad rom qvey­
nad swo­red im­de­ni daR­mar­Tia, ram­de­nic aR­mar­Ti _ ara, aR­
mar­Ti co­taa, Zme­bo! daR­mar­Ti _ bev­ri...
`yva-avi­lee­bis qve­ya­naa, Cooq-viT See­mo­viaaa­reee, _ aler­
sia­nad um­Rer­da mar­Sals wvril­kok­lo­zi­na­ye­lia­ni ka­ris li­
riu­li te­no­ri eze­kiel lu­na, _ iis be­We­di vii­po­ve daa, xoom
ar daa­vig­viaa­nee...“ `ara, Ce­mo eze­kiel, ar da­gig­via­nia, ara,
_ mci­re aler­si gai­ria mar­Sal­ma xma­Si, _ aba maC­ve­ne er­Ti, _
ro­go­ri...“ _ da uceb aR­frTo­va­ne­bis­gan gaS­ra, ga­xev­da, sar­
kee­bia­ni dar­ba­zis So­reul kuT­xes miap­yro Tva­li _ yve­la
stu­ma­ri mo­wi­we­biT, sa­soe­bis­gan Tav­Ca­qin­dru­li id­ga, go­
ro­zad am­par­ta­va­ni greg ri­kioc ki _ ah, ra la­ma­zad, ra di­
de­bu­lad moa­bi­jeb­da Ta­vad mar­Sa­lis Ta­na­mec­xed­re, ma­Ra­li
qal­ba­to­ni mer­se­des bos­to­ni!
_ kldis Tav­ze Sed­ga mo­lo­qe igi, mris­xa­ne­biT dah­yu­
reb­da mo­bu­zul so­fels. uzo­mod gam­ZRars, da sia­ma­yiT ga­
mom­tyvrals, oxers, di­di Tva­le­bi gad­moe­kar­kla, da Ro­
niv­rad sun­Tqav­da, niavs mih­qon­da mZi­me sim­yra­le, Zme­bo da
sof­lad hfen­da _ ara, ara­ra ar ikar­ge­ba! da Tqve­nis­Ta­na
ia­nee­bi wils uzi­dav­dnen mxre­biT, ur­me­biT, vi­sac ra hqon­da

323
gu­r am do­C a­naS­vi­li

_ Rrub­leb­Si id­ga mo­lo­qe igi, Tva­leb­Si cec­xli ue­lav­da


da, rad­ gan ara­ ra ar ikar­ ge­
ba, da nia­ vis gzas vin ga­ moic­
nobs, did­ron-did­ro­ni qa­la­qe­bic ga­Sen­da qvey­nad _ ro­mi,
ba­bi­lo­ni...
ma­Ra­li qal­ba­to­ni, mer­se­des bos­to­ni, sar­kee­bian dar­
baz­Si moa­bi­jeb­da. So­reul ke­dels wa­miT bur­Rav­da el­va­
re sxi­vi, uuZ­vir­fa­ses sa­yu­re-qa­mar-dia­de­ma-yel­sa­bam-sa­ma­
jur-beW­de­bi­dan iri­bad ga­mos­xle­ti­li, oh, ra brwyin­va­led
_ ah, ra go­ro­zad ab­rwyi­ne­bu­li mo­dio­da stum­re­bian dar­
baz­Si dia­di mar­Slis Ta­na­mec­xed­re, kaS­ka­Sa sxi­ve­biT er­Tia­
nad aJiv­Ji­ve­bu­li, uS­ve­le­be­li qa­li ki iyo, mag­ram saoc­rad
swo­rad as­xmu­li, ro­go­ri mkvri­vi, di­di da mZi­me, mainc msu­
bu­qad, Sem­pa­ra­vad moa­bi­jeb­da, muS­ti­so­de­na ya­vis­fer Tva­
lebs avad, kek­lu­cad ael­va­reb­da, mainc ra iyo, ra­Ra­nai­rad
ar ec­vle­bo­da sa­xe, yve­las Seav­lo ela­mi mze­ra, da ra­Ra­
cebs Tu fiq­rob­da gul­Si _ sa­xe xan avad eW­mux­ne­bo­da, cbie­
rad Cae­Ri­me­bo­da me­re, ko­pebs Seh­yri­da. ibu­te­bo­da TiT­qos,
gaex­sne­bo­da Sub­li, Tval­mo­Wu­tu­li, ra­Rac mzak­vruls Cai­
fiq­reb­da, me­re mris­xa­ned aab­ria­leb­da far­Tod da­xe­lil,
brWyvia­la Tva­lebs. yve­las ra­Ra­cas hpir­de­bo­da, si­xa­rul­
sa Tu Za­Zas, da uxi­lav sam­kau­lad mis­dev­da uc­xo su­na­mo­Ta
gam­Wvir­va­le mos­qo Rru­be­li, mo­dio­da da aR­frTo­va­ne­bul
stel­las arc ki Se­xe­da, mag­ram Cav­li­sas fa­fuk lo­ya­ze na­
zad mou­Ta­Tu­na fi­ru­zis­fe­ri gri­li to­ri da orad ga­po­bil
sam­fe­no­va­ni qa­la­qis na­Rebs ise ga­mos­cda, wa­mi­Tac ar Se­Ce­re­
bu­la, is er­Ta­der­Ti moZ­raob­da imo­de­na ga­Se­Se­bul xal­xSi
da, ra iyo mainc, ra­mo­de­na iyo _ pir­daf­Ce­ni­li Ses­cqe­ro­da
gam­Wvir­va­le ka­ba­Si Ro­niv­rad ga­mok­var­Tul uzar­ma­zar, Ca­
moq­nil bar­Za­yebs yru­mun­jad Se­rac­xi­li ga­mom­vle­ni es­te­ban
pe­pe da sa­ma­gie­rod igiv bar­Za­yebs ga­sai­dum­loe­bu­li di­di
ga­mom­go­ne­be­li re­mi­xio da­sa _ pir­mo­ku­mu­li mis­Ce­re­bo­da
da dro­dad­ro wva­le­biT yla­pav­da mo­Za­le­bul nerwyvs; amo­
bur­cul, Ca­ki­rul Te­Zoebs um­zer­da qve­da­ka­mo­re­li pir­ve­
li Tav­ze­xe­la­Re­bu­li ri­go­ber­to da qve­da tu­Ci kbi­leb­Sua

324
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

ga­moem­wyvdia, Rrmad amoeW­ra Za­lian ka­ba da amoT­qvi­ru­li


mker­di mou­Can­da, ise­Ti TeT­ri, Seg­civ­de­bo­da ki­dec da bu­
su­seb­day­ri­li um­zer­da dam­sje­li raz­mis ke­Til-ge­ne­ra­li
ra­mos, SiS­vel, Ro­nier, ver­cxlis­fer mkla­vebs od­nav ar­xev­
da, or-or mo­wi­ful vaJ­kacs amoi­deb­da iR­lia­Si, ra­me yo­
fi­li­yo... di­di zur­mux­ti Sub­lze eki­da, ra­tom­Rac wiT­lad
See­Re­ba ye­li da yvi­Te­li Tma zvi­nad ae­xo­xo­la­ve­bi­na Tav­ze,
mTlad ai­wu­ra tan­Si ka­di­ma, mar­Sals eax­la Ta­na­mec­xed­re,
tu­Ce­bi mwva­ned moe­xa­ta, pir­Si uc­qer­da di­di mar­Sa­li, iman
ki od­nav gau­Ri­ma, kbil­Ta si­TeT­rem ga­mou­po ba­ge, dai­xa­ra,
mar­Sals zed yur­Tan miu­ta­na pi­ri da eze­kiel lu­na saC­qa­
rod rom ga­RoR­da gan­ze, xma­dab­la hkiT­xa: `vin­mes rai­me ar
uT­xo­via?“ `mer­se­des ki, _ uT­xra mar­Sal­ma, aw­ria­le­bu­li
Can­da, _ por­fi­riom er­Ta­der­Ti si­Zis­Tvis nox­ze na­di­ro­bis
ne­bar­Tva mTxo­va“. `me­re, mie­ci?“ _ ise­ve Caaor­Tqla did
mar­Sals yur­Si. `mer­se­des, ki“. aq mer­se­des bos­to­ni ama­yad
gai­mar­Ta, mar­Sal ed­mon­do be­tan­kurs sa­xe­ze dam­ci­na­vad
mou­cu­ra ela­mi mze­ra da uT­xra: `ki­dev kar­gi rom, qa­lad
ar gaC­ndi, uars ve­ra­vis et­yo­di, dav­sxdeT“.
_ did­ron-did­ro­ni qa­la­qe­bi ga­Sen­da qvey­nad _ ro­mi, ba­
bi­lo­ni, pom­pea da rio de Ja­nei­ro, da qa­la­qeb­Si ise cxov­
rob­da axa­li xal­xi, ukeT cxov­re­bas rom eZa­xian ra­tom­Rac,
Zme­bo, xo­lo qa­laq­Si, kox­tad mo­kir­wylul qu­Ca­ban­deb­Si je­
ji­li rom ver aTav­Tav­de­ba, _ mo­gex­se­ne­baT; da pu­ris gar­da,
sxva ram, kop­wia niv­Te­bic sur­daT, me­zob­li­sa­ze uke­Te­si,
da qa­la­qe­bis ga­Se­ne­bam­de mta­ceb­leb­ma da gau­maZ­Rreb­ma, mo­
lo­qes su­niT mo­wam­lu­leb­ma, klde­ze ipo­ves mix­rwni­li ker­
pi. klde­ze afof­xdnen, da rom yo­vel­Tvis mcve­lad hyo­lo­
daT, mix­rwni­li le­Si wa­moa­ye­nes, spi­len­ZiT kar­gad mo­We­
des, sa­gul­da­gu­lod ap­ria­leb­dnen, da ab­rWyvial­da mo­lo­qe
mze­ze, da xe­lov­nu­ri, bro­lis Tva­le­biT sad­Ra­cas kuS­tad
im­zi­re­bo­da, ka­ci iyo da _ spi­len­Zad iq­ca, mi­si xal­xi ki
dab­lo­bi­sa­ken Ca­mo­bob­Rda, mra­val ia­nes _ qa­la­qe­bi aSe­ne­bi­
nes, mot­yue­biT da mu­qa­riT, Zme­bo, enac _ dait­kbes da oT­

325
gu­r am do­C a­naS­vi­li

xi briy­vi ia­ne­Ti me­xu­Tes _ Wkvians, sik­vdi­liT sjid­nen, da


Tqven­gniT Za­la ema­te­bo­daT, da mo­lo­qes­gan ayo­li­li bin­
Zu­ri su­ni rom mieC­qma­laT, su­na­moebs is­xam­dnen Tav­ze, kox­
ta et­le­biT da­seir­nob­dnen, gaiv­ses sax­li, da amis Rir­sni
rom yo­fi­liy­vnen _ ia­nee­bis da­bin­dul Tval­Si _ suy­ve­lam
Tav-Ta­vi­si zRa­pa­ri SeT­xza, da mou­kir­wylav, vrcel mi­wa­ze
dar­Ce­ni­lebs So­ri­dan kox­tad anu­ge­Seb­dnen, swo­red Tqven­
sa­viT ugu­nurT, Zme­bo, da ker­pi pria­lis­gan rom gac­vda,
me­re brin­jaod Ca­moas­xes _ uf­ro dam­Zim­da... erT mo­lo­qe­
Ta ia­nee­bi meo­ree­bis ia­neebs eb­rZod­nen xan­da­xan, Zme­bo, da
qa­la­qeb­Si mZlav­rad iq­nev­dnen mWed­le­bi uros, ia­ne­TaT­vis
nam­gleb­sa da xmlebs sWed­dnen, isi­nic kar­ga gva­ria­nad iR­
le­bod­nen da sa­Ra­moo­biT _ zRap­rebs is­men­dnen da Tqvenc,
briy­ve­bo, di­di xnis ukan dRe­van­de­li­viT wel­Si wyde­bo­diT,
xan­da­xan cxen­sac aWe­neb­diT, xom? _ nam­dvi­lad di­di Se­Ra­
va­Tia... mo­lo­qee­bi giT­xzav­dnen zRap­rebs, da mxar-Te­Zo­ze
wa­mo­wo­li­lebs, an­da _ gaj­gi­mu­lebs sab­rZo­lo et­lSi, axal-
axa­li mu­za ip­yrob­daT _ wi­na mu­za­ze uf­ro moq­ni­li, da Se­
fe­ri­li haer­Tan gve­li; Zvir­fas-Zvir­fa­si lar­na­ke­bi­Ta da
Ta­se­biT gaiv­ses sax­li, ver­cxliT mo­We­des be­dau­re­bi, da
mo­lo­qe­sac ver­cxlis sa­mo­si ga­daac­ves, ro­gor bzi­nav­da...
Tqven, wel­Si gam­wydarT, ra­Rac-ra­Ra­cis uf­le­ba mainc mo­
ge­ni­WaT, mxo­lod imis­Tvis, ugu­nu­ri Ta­vi rom ga­ge­ta­naT, da
ram­de­ni­me Sve­bac, briy­ve­bo, zei­mad mog­ces: mci­re qor­wi­li
da qor­wi­ne­ba, rom ar ga­da­Se­ne­bu­li­ya­viT da vrcel Ra­meeb­Si
Ca­xu­te­bu­lebs, Tqven siy­va­ru­li ge­go­naT, Zme­bo. mci­reo­de­ni
Ta­ma­So­ba­ni _ im sim­kvir­cxlis­Tvis, mu­Sao­ba rom Se­geZ­loT,
da Tqven, be­Cav­ni, si­la­Red Tvli­diT, bed­nie­ra­dac rom Ca­
geT­va­laT ut­vi­no Ta­vi, cek­va-sim­Re­rac ar auk­rZa­lavT da
Tqve­ni yo­fis sa­mad­lo­be­li yal­bi sim­Re­ris SeT­xzvi­saT­vis
_ o, ga­re­war­no _ Tqven­Tvis Tav­zec ki ga­daus­vamT var­di­sa
wyal­Si gan­ba­ni­li bin­Zu­ri xe­li, ah, ro­gor TrTo­diT, ia­nes
su­li gi­kaw­ka­web­daT, da mo­lo­qes­ken na­bi­ji war­sdgiT, Sin
ki, Ta­ro­ze, Se­mo­ge­ma­taT er­Ti qo­Ta­ni... da, ugu­nur­no, bu­

326
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

nio­bi­sas mTva­ris moq­ce­vas, an­da axal wels ro­ca zei­mobT,


ara­vin iciT, Tqven­Tvis mu­dam rom Zve­li we­lia da uf­ro me­
tic _ is daw­yev­li­li ia­nes bin­di, igiv sa­Ra­mo... mag­ram, gam­
xnev­diT, Zme­bo _ vinc ga­mom­yve­ba, nam­dvil, di­de­bul, did
qa­laqs na­xavs... Sen ra­Ra gqvia?
_ me...
_ ra gqvia!
_ ro­xas.
_ Tavs ri­Ti ir­Cen?
_ mwyem­si var, va­kei­ro.
_ di­di fa­ra gyavs?
_ sa­Sua­lod, ise.
_ vi­sa msa­xu­rob?
aq ki ro­xas­ma Ta­vi Ca­Ru­na, xma­dab­la uT­xra:
_ ka­mo­rel ser­Jants.
_ ga­re­wa­ri xar, Sen ra­Ra gqvia.
`nu ga­miw­yre­bi, raa, mer­se­des, _ eub­ne­bo­da vrce­li mar­
Sa­li, did mux­lze na­zad efe­re­bo­da, _ sa­ma­gie­rod, Svi­di
be­We­di mo­va­ce­mi­ne“, `be­We­di, To­rem... ar ga­mak­vir­vo, dau­kar
stel­la, kar­ge­bi Tua, ah, ri­go­ber­toc mo­giy­va­nia? Se­ni ar
iyos, ma­sac vuy­var­var, ger­mo­gen, gmad­lob... Senc Wa­la­Si,
xom? Za­lian kar­gi, ani­se­tos, ki“.
di­di mar­Sa­li, afo­ria­qe­bu­li ed­mon­do be­tan­ku­ri mer­
se­de­sis­Tvis Se­mo­na­xul ma­xin­jebs Ti­TiT ix­mob­da _ Tval­
sa­Ci­noe­bi­saT­vis, ha­le _ `mog­viax­lov­di, ped­ro kar­de­nas...
swo­red isaa, ki... ani­se­tos, ho, er­Ti don ri­gos Cem­ken aniS­
ne...“ ju­ja um­ber­to win dai­ye­na, meo­red ix­mo stu­mar­Ta­gan
yve­la­ze me­tad Seu­xe­da­vi _ did-va­Wa­ri ar­te­mio vas­kes, mag­
ram mo­bez­rda mer­se­des bos­tons mai­ma­xe­bi, dar­bazs moav­lo
ela­mi mze­ra, avi Ri­mi­liT SeaT­va­lie­ra la­ma­zi ge­ne­ra­li,
ma­si­mo, ra­mi­res kis­pe, da uceb ela­mi Tva­le­bi gaus­wor­da,
dak­vir­ve­biT mia­Cer­da vi­Ra­cas: `ais, vi­naa?..“ `ro­me­li, su­
lo...“ _ na­zad dae­kiT­xa di­di mar­Sa­li. `ais, fer­mkrTa­li,
xel­tom­ria­ni...“ `ah, eg se­za­ris sa­Ta­ma­Soa“. `er­Ti aq mix­me“.

327
gu­r am do­C a­naS­vi­li

_ me... ave­li­no.
_ vi­sa hmsa­xu­reb?
_ ped­ro kar­de­nass.
_ sa­dau­ria?
_ ka­mo­re­lia.
_ na­Zi­ra­la xar. me­re, ras iReb?
_ dad­ge­nil jil­dos _ na­ma­tis meoT­xe­di Ce­mia, kon­se­
lei­ro.
_ jil­dos eZa­xis... _ tuC­ze ik­bi­na men­des ma­siel­ma, da
dae­kiT­xa: _ ra­me sa­xad­ma rom im­sxver­plos Zro­xa?
_ eg ar iT­vle­ba.
_ Sa­ri rom mog­dos _ moi­pa­reo?
_ eg ar mom­xda­ra _ va­kei­ro­Ta pa­tios­ne­ba eW­vmiu­ta­ne­lia,
kon­se­lei­ro.
_ ges­miT, briy­ve­bo! _ iqu­xa uceb men­des ma­siel­ma, bar­
Zay­ze Ro­niv­rad dair­tya gaZ­val­tya­ve­bu­li, dag­re­xi­li, Ro­
nie­ri xe­li, _ axa­li ju­ris aram­za­de­bic mom­rav­ldiT qvey­
nad, ia­neo­bam ra gi­yoT, xe­davT? _ pa­tio­sa­ni aram­za­de­bic
mom­rav­ldiT qvey­nad!
_ kon­se­lei­ro...
_ xma Caiw­yvi­te! ico­deT, briy­vno, ico­deT, Zme­bo, mo­lo­
qe­ca da mxda­li ia­nec _ or­Ta­ve er­Tad dam­na­Sa­vea, da Tumc
mo­lo­qe _ uf­ro, eg ve­ra­fe­ri Se­Ra­va­Tia, rad­gan sim­xda­le
da ut­vi­no­ba _ Tqven ge­ma­te­baT. Sen ra­Ra... _ da uceb Sec­
ba men­des ma­sie­li, or me­tis­me­tad mox­de­nil va­kei­ros SeaS­
ter­da, da, ve­Rar mos­wyvi­ta mris­xa­ne mze­ra, me­re ris­xva­Si
ra­Rac gaeb­za­ra da, mainc fa­ru­li aR­ta­ce­biT aT­va­lie­reb­da
or mox­de­nil mwyemss, gver­dig­verd rom id­gnen, er­Ti _ uf­
ro ma­Ra­li, da­be­ril­yvri­ma­le­bia­ni, ah, Se­mar­Tu­li, mos­xle­
ti­li ise, uf­ro mos­won­da, xma­dab­la uT­xra:
_ Sen ro­me­li xar.
_ ze mo­rei­ra.
`bi­Wo, vi­si xar mal­xa­zi... _ hkiT­xa mer­se­des bos­ton­ma da
pir­Si Seac­qer­da, _ ra gqvia, bi­Wi...“ `me... do­me­ni­ko“. `kaar­gi

328
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

bi­Wia, Zaa­lian kar­gi, _ Tqva mer­se­des bos­ton­ma, ax­la xe­


leb­Si mis­Ce­re­bo­da, _ mZi­me to­ma­ra xom araa, pa­ta­rav, bi­Wi?“
`ara, arc ise“. `sru­li pa­su­xi“. `ma­Ra­lo qal­ba­to­no...“ _ as­
Cur­Cu­la ju­ja um­ber­tom. `ara, arc ise, ma­Ra­lo qal­ba­to­
no...“ `Zaa­lian kar­gi, er­Ti Ce­mi to­ma­ra mo­mec ani­se­to, mTa­Si
ire­mi ay­vir­da, bRa­vi­li uf­ro iyo, Sen am qa­laq­Si ra gin­da,
pa­ta­ra do­me­ni­ko, sai­dan mo­sul­xar, bi­Wi?“ `ma­Ral sof­li­
dan...“ `ma­Ra­lo qal­ba­to­no!“ _ bra­zia­nad Seu­si­si­na ju­jam
da do­me­ni­ko­mac ga­moas­wo­ra, _ `ze­mo sof­li­dan, ma­Ra­lo
qal­ba­to­no“. `Se­nis­Ta­ne­bi gvi­na­xia, _ Tva­le­bi isev gaue­lam­
da mer­se­des bos­tons, mux­leb­ze da­de­bul Ta­vis to­ma­ra­Si
xels Cah­yof­da, Tav­ga­da­weu­li, Ti­Tebs moa­fa­Tu­reb­da Sig,
ro­me­li­me be­Weds Tval­da­xu­Wu­li, mxo­lod Se­xe­biT amoar­
Cev­da, mwva­ned mo­xa­tul pir­Tan mih­qon­da, Zvir­fas Tvals
kbi­lebs msu­bu­qad daa­Wer­da da amoag­deb­da, ak­na­tu­neb­da,
swo­rad ga­mom­zi­ra­li Tva­le­biT Ses­cqe­ro­da mgzavrs, do­me­
ni­kos, naf­Sxvens msu­bu­qad yla­pav­da me­re, uuZ­vir­fas­Tvlo
be­Weds ar­xei­nad isev to­ma­ra­Si ag­deb­da da, Tva­leb­gae­la­
me­bu­li, axal Zvir­fas Tvals eZeb­da isev, _ Sens to­ma­ra­Si
ra­Raa, bi­Wi?“ `drah­ka­ne­bia, ma­Ra­lo qal­ba­to­no“.
_ di­di jo­gi gyavs, ze?
_ ki.
_ vi­sa msa­xu­rob.
_ pol­kov­nik se­zars.
da men­des ma­siel­ma isev moi­To­ka aR­ta­ce­ba, aT­val­wu­ne­
biT Seac­qer­da, xma­dab­la uT­xra:
_ Sen la­Ca­ri xar, ze.
did mwyemss, zes uT­xra.
yo­vel ser­ta­nels si­la gaaw­nes da did va­kei­ros _ zes,
ra­Ra Tqma un­da, yve­la­ze me­tad aew­va or­Ta­ve lo­ya. Ti­Te­bi
ris­xviT moe­muS­ta da TiT­qos ga­dad­ga mci­re na­bi­ji, mag­ram
mis mxar­dam­xar mdga­ri mwyem­si Ta­ma­mad ga­mo­vi­da win da Tva­
le­ban­Te­bul men­des ma­siels Ta­ma­mad­ve uT­xra:
_ ze la­Ca­ri ar gax­lavs, kon­se­lei­ro.

329
gu­r am do­C a­naS­vi­li

_ Sen ra­Ra gqvia?


_ ma­nue­lo kos­ta.
ima­sac ris­xviT Se­niR­bu­li mo­wo­ne­biT um­zer­da, vis
Tvals ar gaa­xa­reb­da mxia­ru­li mwyem­si.
_ sai­dan ici!
_ ze mo­rei­ras, kon­se­lei­ro, gaa­ve­bu­li xa­ris da­mor­Ci­le­
ba ca­li xe­liT Za­luZs da Tu­ki ser­ta­na­Si ka­me­Ci ga­cof­de­ba,
sxva vin Se­be­davs, pir­vel va­kei­rod aRia­re­bu­lis gar­da.
gu­lis siR­rme­Si na­sia­mov­neb­ma men­des ma­siel­ma mainc ag­
de­biT Sea­na­Ta did mwyemss Tva­le­bi, da daig­rgvi­na:
_ xe­davT? xom xe­davT! _ uma­ma­ce­si laC­re­bic ki mom­rav­
ldiT qvey­nad, ia­neo­bam ra gi­yoT, xe­davT?
kon­se­lei­ros­ken mris­xa­ned mia­bi­jeb­da Tav­Se­mar­Tu­li,
bra­ziT acax­ca­xe­bu­li ze, ma­Ce­te mag­rad Caeb­Ru­ja, ra ta­ri
hqon­da mainc, ro­gor uZ­leb­da, da kon­se­lei­ros Za­lian rom
miuax­lov­da, maR­la, kas­rze mdgars, mZi­med axe­da da nax­to­
mi­saT­vis moem­za­da, mag­ram men­des ma­sie­li od­na­va­dac ar Sem­
krTa­la, pi­ri­qiT, mis­ken dai­xa­ra, Tval­Si jiu­tad Caac­qer­da
da va­kei­ro­Ta win mdgar ze mo­rei­ras ra­Rac­nai­rad zur­gzec
Seet­yo, sa­xe rom gaeb­za­ra, kon­se­lei­rom ki Zaan xma­dab­la,
mow­ye­niT hkiT­xa:
_ Sen Ta­vi­su­fa­li xar, ze?
_ ara.
`drah­ka­ne­bio, pa­ta­ra bi­Wi?“ _ dae­kiT­xa mer­se­des bos­
to­ni, mklav­Si Caav­lo rki­nis Ti­Te­bi, mii­zi­da da mux­lze
dais­va, ra­tom­Rac gan­ze iq­cia pi­ri, Zvir­fas Tvlebs isev
ak­na­tu­neb­da, `ra, fu­li gqon­da?“ `diax, ma­Ra­lo qal­ba­to­
no“, _ Zli­vas miu­go da­mor­cxve­bul­ma do­me­ni­kom, uc­xo su­
na­mo­Ta ga­mab­rue­be­li eS­xi Za­lu­mad scem­da. `ram­de­ni, bi­Wi?“
`eq­vsi aTa­si drah­ka­ni, ma­Ra­lo qal­ba­to­no“. aq mer­se­des
bos­ton­ma Ta­vi moab­ru­na, gae­la­me­bu­li mze­riT aaT­va­lie­ra
mux­lze das­ku­pe­bu­li mgzav­ri, wvri­li, moq­ni­li, enis­wve­riT
ai­Ro qve­da tu­Ci­dan ma­nam­de Seum­Cne­ve­li, Se­Re­bil sim­wva­
nes­Tan Se­xa­me­bu­li di­di zur­mux­ti, Za­lian msxvi­li ba­gee­bi

330
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

gem­rie­lad mo­mu­wa, Tva­li mi­lu­la da daf­Sxvni­li zur­mux­


tis sus­ti xra­Su­ni moes­ma do­me­ni­kos, gaaz­ria­la, mer­se­des
bos­ton­ma ki isev gaa­xi­la Tva­li, ke­fa­ze Se­moaW­do moq­ni­
li mar­wu­xe­bi, Za­lian ax­los mii­zi­da fer­mkrTa­li sa­xe da
Sig tu­Ceb­Si sa­za­re­li aler­siT uT­xra: `Ce­mi Zu­Zu gi­wo­via“.
sim­yra­le eca mgzavrs, do­me­ni­kos, mix­rwni­li su­ni da, ki­
dev kar­gi, ma­Ral qal­ba­tons er­Ti xe­lis mkveT­ri mte­va­ni
mis ke­fa­ze rom Se­moeW­do, meo­re xe­lis avi Ti­Te­bi ki iday­
vSi Caf­re­no­da; To­rem mux­li­dan gad­mo­var­de­bo­da, ia­tak­ze
dae­ce­mo­da sab­ra­lo mgzav­ri, Tumc, da­ce­mac ki amaR­le­bas
daem­sgav­se­bo­da, oRond is su­ni, is sa­za­re­li uc­xo sim­yra­
le rom aRar eg­rZno, `maS, sof­le­li xar, pa­ta­rav, bi­Wi? _
TiT­qos­da na­zad dae­kiT­xa ma­Ra­li qal­ba­to­ni, mer­se­des bos­
to­ni, oRon­dac Ti­Tebs ise uWer­da, _ nu ge­ri­de­ba, aq vi­sac
xe­dav, yve­la sof­le­lia da, mec sof­le­li var, pa­ta­rav, bi­Wi,
Za­lian ad­re _ xo­se­fa mer­qva“. sus­tad, um­weod far­Tqa­leb­
da rki­nis mkla­veb­Si moq­ceu­li sab­ra­lo mgzav­ri. oRond is
su­ni, is su­ni nu, nu, da me­re, uceb, SeZ­rwu­ne­bu­li mia­Cer­da
da er­Tba­Sad mix­vda: nam­dvi­li ar iyo!!. da suz­zis mier nas­
wavl amay marSs mxned da la­ma­zad uk­rav­da sad­Rac dar­ba­zis
siR­rme­Si stel­la.
aq men­ des ma­siel­ma Tav­ze xe­li daa­do did mwyemss da
uT­xra:
_ nu gew­yi­ne­ba, ze... oRond ico­de _ WeS­ma­ri­tad gu­la­di
ka­ci rom gax­de, ra­Ra­ca uf­ro Ri­re­bu­lis­Tvis un­da ib­rZo­
de, vid­re es gaa­ve­bu­li xa­ri Tu ga­co­fe­bu­li ka­me­Cia...
Ta­vap­yro­bi­li, dam­duR­ru­li Ses­cqe­ro­da pir­ve­li mwyem­
si, di­di va­kei­ro, da ro­gorc iq­na, bo­los ga­be­da... `Ta­vi­
suf­le­ba?“ _ mxo­lod Tva­le­biT ikiT­xa, mxo­lod, ut­yvad
ikiT­xa ze mo­rei­ram, `Ta­vi­suf­le­ba?“ _ ase ikiT­xa Tva­le­biT
mxo­lod, da enis wve­riT xar­bad ai­lo­ka ze­da tu­Ci da Seac­
qer­da.
_ xo.
ga­xe­ve­bul­ni id­gnen mwyem­se­bi, frTxi­lad sun­Tqav­dnen.

331
gu­r am do­C a­naS­vi­li

TiT­qos moes­maT zes ut­yvi kiT­xva, te­va­di su­lis mor­Cil


kun­Wul­Si ia­nee­bi exo­ce­bo­daT... xo... ar icod­nen ki, jer
isev frTxi­lad, mok­led sun­Tqav­dnen.
_ ais, bre­zen­ti mo­mi­ta­neT.
da vrce­li baz­ris oTx ma­Ral boZ­ze oT­xi yo­Ca­Ri va­kei­
ro yo­Ca­Rad aZ­vra, yul­fe­bi Sex­snes, er­Tdrou­lad SeuS­ves
xe­li da uS­ve­le­be­li bre­zen­ti sa­nam mi­wa­ze gat­yla­Sun­de­bo­
da, Ta­vad Ca­mox­tnen, eC­qa­re­bo­daT ra­Rac...
_ Sem­Wid­rov­diT da ise das­xe­diT.
suy­ve­la daj­da, viw­rod iy­vnen da ze mo­rei­ram Zlivs mo­
kak­va grZe­li fe­xe­bi.
men­des ma­sie­li ki kas­ri­dan Ca­mo­vi­da, bre­zen­tis bo­lo
daiT­ria, ukan-ukan ixev­da, mi­wa­ze dam­jdar, mom­lo­di­ne va­
kei­roeb­Si ase Caia­ra da far­To bre­zen­ti ga­daa­fa­ra yve­
las. me­re Ta­va­dac sib­ne­le­Si Sea­bi­ja, Sua­Si dad­ga; va­kei­ro­
Ta Tav­ze gar­da­ma­va­li mci­re, uZ­ra­vi tal­Re­bi amo­bur­co­da
bre­zents. si­Cu­me­sa da wyvdiad­Si is­xdnen da azi­du­li er­
Ta­der­Ti tal­Ra _ Tav­dax­ri­li men­des ma­sie­li, fske­ris­ken
Cur­Cu­liT ala­pa­rak­da: _ yu­ri da­mig­deT, Ce­me­bo, Zme­bo...
`bi­Wi eZa­xe, _ ne­la war­moT­qva mar­Sal­ma be­tan­kur­ma, do­
me­ni­kos miab­ji­na mze­ra, _ da yve­la­fer­ze Zvir­fa­si sa­Cu­qa­ri
aman mog­var­Tva“. drah­ka­ne­bia­ni to­ma­ra! xe­li­dan sa­bo­lood
ec­le­bo­da... `me mainc mgo­ni, sru­lad mog­var­Tva, kar­gi bi­Wi
Cans“... da gaog­ne­bu­li do­me­ni­kos Sem­yu­rem, mxa­ru­kuR­ma ga­
daag­do: `Sen ro­gor fiq­rob, aa, ka­di­ma, sru­lad mog­var­Tva?“
imas ki Jria­li auy­va qve­da­ta­ni­dan Cay­viT­le­bul kbi­le­bam­
de, gaik­lak­na da me­re, Se­mar­Tu­li, ga­yi­nu­li, win­ga­dax­ri­li,
mgzavrs Tval­Si Caac­qer­da, `sru­lad, ki, sru­lad,~ _ wa­moi­
Za­xa do­me­ni­kom, kan­ka­leb­da, da sar­keeb­Si ro­gor cio­da...
`Za­lian kar­gi, yo­CaR, _ gaam­xne­va od­nav tuC­ga­we­lil­ma, did­
ma mar­Sal­ma, sa­nac­vlod uw­ya­lo­ba mci­re Ri­mi­li, oRon­dac,
sxva­gan iyu­re­bo­da _ dar­ba­zis siR­rme­Si da­ba­de­bi­dan yru-
mun­jad Se­rac­xil, ab­so­lu­tur­sme­nian ga­mom­vlens, es­te­ban
pe­pes Ses­cqe­ro­da, _ sul aRar dag­rCa?“ `ara“. `im sof­li­dan

332
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

xar?“ `ki“. `rom ar ar­se­bobs?!“


es­te­ban pe­pes yru-mun­jis ga­mo­Ti­Su­li, mi­Zi­ne­bu­li naR­
ve­li amoe­tiv­ti­ve­bi­na sa­xe­ze, mar­jvniv eq­cia Ta­vi da, mxar­
mar­cxniv mo­ka­la­Te­bu­li la­ma­zi ge­ner­lis sau­bars is­men­da,
`suf­Tad mu­Saobs, _ gai­fiq­ra mar­Sal­ma be­tan­kur­ma, _ yo­
CaR...“ da me­re SiS­vel ani­se­tos od­nav miub­run­da, gaaw­yve­
ti­na ase­Ti fiq­ri _ `we­li­wa­dis yve­la­ze kar­gi droa zaf­xu­
li, zam­Tar­Si ci­va“, _ da dae­kiT­xa: `amas ram­de­ni vuw­ya­lo­
boT, Ce­mo?“ `me mgo­nia, rom, _ Tqva aw­ria­le­bul­ma ani­se­tom,
Sec­do­mi­sa di­dad eSi­no­da, _ or­moc­daT­xuT­me­ti drah­ka­ni
sav­se­biT sak­ma­ri­si iq­ne­bo­da“. `aba, ras am­bob, ani­se­to, _
ugu­lod gaik­vir­va did­ma mar­Sal­ma, _ Zal­zed co­taa, _ da
uw­ya­lo­ba, _ sa­mo­ci drah­ka­ni ga­dauT­va­le“. sab­ra­lo mgzav­
ri, ro­gor gau­xar­da... `mag­ram am Tan­xiT ze­da qa­laq­Si ver
ga­va­Ce­rebT, uxer­xu­lia, Sua qa­laq­Si ga­vuS­vaT un­da. iq vin­
mes ic­nob?“ `ki, skar­pio­zos“. `gran­dis­si­mo­hal­le!“ _ iu­
kad­ri­sa ju­ja um­ber­tom. `skar­pio­zos, gran­diss imo­ha­le“.
`er­Ti l da er­Ti s mainc da­gak­loT, di­do mar­Sa­lo“, _ aR­
SfoT­da isev um­ber­to, mag­ram did mar­Sals ara­fe­ri Seum­
Cne­via, _ `imas­Tan _ gin­da?“ `ara, gran­dis­si­mo­hal­le“. aq
mar­Sal­ma be­tan­kur­ma ani­se­tos Se­xe­da da isic ma­Sin­ve ala­
pa­rak­da: `aba, sad wax­val? am qa­la­qi­dan ve­Rar ga­giS­vebT _
sak­ma­ris­ze me­ti ram ici. verc ga­ga­sa­RebT _ ege­ba ki­dev
ga­giC­ndes fu­li...“ `Cems stu­mar­Ta­gan Tu mog­wons vin­me? _
ikiT­xa mar­Sal­ma be­tan­kur­ma, mux­leb­ze Ti­Tebs iTa­ma­Seb­da,
_ imas mi­ga­mag­rebT“. `diax, gran­dis­si­mo­hal­le“. `mar­Tla?
ro­me­li...“ _ gauk­vir­da mar­Sal be­tan­kurs, war­bi azi­da. `ai,
is ka­ci, sul mar­to rom dgas...“ `mar­Tla? Za­lian kar­gi, Za­
lian kar­gi... mainc iZax­da Tur­me, dam­xma­re me­sa­Wi­roe­bao.
ani­se­to, oTo-eqims ga­moe­la­pa­ra­ke Se­ne­bu­rad er­Ti...“ da
gai­fiq­ra: `kar­gia, yo­CaR...“ _ Tqve­ni Tva­le­bi, es­te­ban pe­pe,
Tqve­ni Tva­le­bi _ ga­yur­su­li mi­mi­no... mag­ram la­ma­zi ge­ne­
ra­li ara­fers iseTs jer ar iZax­da: `ram­de­ni xa­nia ma­mi­da­Ce­
mi aRar gvi­na­xavs, xval­ve vew­vioT, ra, gu­mer­sin­da...“ Tqve­ni

333
gu­r am do­C a­naS­vi­li

Tva­le­bi, es­te­ban pe­pe, ga­yi­nu­li da Sig­ni-Si­gan ki fa­ru­lad


af­rTxia­le­bu­li, nis­karts iles­da avi mi­mi­no, mag­ram ar Can­
da ar­saiT msxver­pli _ `ais, nam­cxva­ri mi­vu­ta­noT, nu­Sis
na­Re­biT, Za­lian uy­vars...“ `ma­mi­da­Se­nis Za­lian... _ gul­jav­
ria­nad fiq­rob­da pe­pe, _ Tqvi, ra­Ra ra­me...“ mag­ram ge­ne­rals
aq dei­dac gaax­sen­da da es­te­ban pe­pe wa­mox­ta, celq mar­gi­Cas
mo­sar­kul ia­tak­ze da­var­dni­li Zvir­fa­si cxvir­sa­xo­ci mia­
wo­da, mun­jur Tva­leb­Si crem­lmo­wo­lil­ma, si­xa­ru­li­sa­gan
aR­ta­ce­bul­ma, mad­lie­rad Seis­ru­ta mi­si aler­sia­ni Ta­vis
dak­vra da, ge­ne­ral xor­xes miuj­da gver­diT, bu­neb­ri­vad ga­
daad­gi­le­bu­li, ax­la sxva ge­ner­lis ga­mov­le­nas Seud­ga _
gan­ze ugu­lod iq­cia pi­ri; Tqve­ni Tva­le­bi, es­te­ban pe­pe,
mzak­vru­lad ro­gor Se­niR­bu­li, Tqve­ni Tva­le­bi, gril fi­
tu­lad ga­xe­ve­bu­li coc­xa­li, avi, da mainc briy­vi, briy­vi
mi­mi­no.
_ Ce­me­bo, Zme­bo... _ aCur­Cul­da bre­zen­tga­da­fa­re­bul,
mo­kun­tul ser­ta­ne­leb­Si mdga­ri men­des ma­sie­li, ro­gor
bne­lo­da, _ ga­mom­ye­viT da did qa­laqs na­xavT... jer ar ar­
se­bobs da Cve­ni xe­liT un­da aSen­des, sxva vin gvi­bo­Zebs sa­
nuk­var qa­laqs, Ce­me­bo, Zme­bo, Sor­saa Cven­gan di­di mi­we­bi _
ro­mi, ba­bi­lo­ni, pom­pea da rio de Ja­nei­ro, mag­ram sim­yra­
lem aqa­mom­di­sac ki moaR­wia, da ga­viJ­Rin­TeT, Ta­vi da­vix­
snaT, Ce­me­bo, Zme­bo, un­da da­vix­snaT be­Ca­vi Ta­vi, ia­nee­bo, me
ga­mom­ye­viT... da Tum­ca brZo­las ar­vis avu­texT, da we­siT
TiT­ qos amis ne­bac gvaqvs _ gan­ ri­de­bi­
sa, _ mainc ico­ deT,
Tav­da­sas­xme­lad ag­vi­xir­de­bian, da Sars mog­vde­ben ra­Ra­cas,
ras­me, _ brZo­la mog­ve­lis... isic ico­deT, rom dav­mar­cxde­
biT, mag­ram si­la­Res ige­mebT, Zme­bo _ Ta­vi­suf­le­bas gaC­ve­
nebT, raa. oRond, droe­biT, ico­deT esec, da nu Sek­rTe­biT,
rad­gan ise­dac droe­bi­Ta varT, aq, am mi­wa­ze... da sik­vdi­li­
sac nu ge­Si­niaT, nurc _ ar­yof­ni­sa, nu ggo­niaT, rom uc­xo
xi­lia _ da­ba­de­bam­dec, xom ar vi­ya­viT... ra ar mom­xda­ra
Cvens ga­Ce­nam­de, did­ron qa­la­qebs iReb­dnen er­Tni da meo­
re­ni _ Tay­van­sa scem­dnen... bnel­Si ti­ro­da pa­ta­ra bi­Wi...

334
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

zRvis pi­ras grZel navs uc­di­da qa­li... vi­Ra­cee­bi _ vi­Ra­


ceebs klav­dnen... xom ar gtke­niaT? da me­rec, me­re, sik­vdi­
lis Sem­deg, Tqvens moq­nil sxeuls aRa­ra­fe­ri ar et­ki­ne­ba,
da ga­Ce­nam­dec ga­yu­Ce­bu­lebs _ min­dvrad, ba­lax­sa Tu gril
na­yof­Si, me­re­dac ase da­ge­be­de­baT _ da gan­wi­ru­li Tqve­ni
sxeu­li, sik­vdi­lis Sem­deg _ kvlav sig­ri­le­Si iyu­Cebs mSvi­
dad, da, oTx fi­car­Si ga­xe­ve­ba-mis­ji­lebs, Zme­bo, aq, si­coc­
xle­Si, Tva­la­xe­li­lebs, gu­laZ­ge­re­bulT, nu­Tu si­coc­xle,
anu tki­vi­li, ar ge­nat­re­baT, nu­Tu ar gsurT Ta­vi­suf­le­ba
_ si­la­ma­ze­Si da­ba­de­bu­lebs... ug­nur­no, briy­vno, sul er­Ta­
der­Txel gaC­ndes qvey­nad ada­mia­ni da isic _ sxvis­Tvis? _
ga­moeT­rieT yve­la­ni ga­reT! _ da isev Cu­mi, Sem­pa­ra­vi Cur­
Cu­li­Ta Tqva: _ Ce­me­bo, Zme­bo, mi­moi­xe­deT...
kon­se­lei­ro uk­ve mzis gul­ze ama­yad id­ga, bre­zen­ti­dan
mo­xo­xav­dnen ser­ta­ne­le­bi, wyvdiads SeC­veu­li Tva­le­bi Ro­
nier Suq­ze exu­We­bo­daT, da, wa­mom­dgar­ni, dab­neul­ni, afo­
ria­qe­bul­ni, pir­ve­laR­mom­Ce­nis si­go­ro­ze­ga­reu­li gak­vir­ve­
biT Ses­cqe­rod­nen mTeb­sa da Rrub­lebs... ra _ ra yo­fi­la da
_ ra ego­naT... `es yve­la­fe­ri, kon­se­lei­ro, nu­Tu Cve­nia...“ _
ri­diT ikiT­xa gre­go­rio pa­Ce­kom da Zlivs mos­wyvi­ta ma­Ral
mTas Tva­ li. `Se­ nia, Tqve­ ni, _ uT­ xra men­des ma­siel­ma, Sav
sa­moss qa­ri uf­ria­leb­da, sxva­gan ar hqro­da mci­re­di sioc,
_ Tu moin­do­mebT...“ `ki, ro­gor ara... _ wa­moi­Za­xa SeS­fo­Te­
bul­ma se­no­bio lჲosam, _ mag­ram amis­Tvis sa­Wi­ro raa...“
_ me ga­mom­ye­viT.
_ me Tu wa­miy­vanT... _ ma­Sin­ve mor­cxvad Tqva Tav­Ca­Ru­
nul­ma va­kei­rom, mi­was jiu­tad Cas­cqe­ro­da. is, er­Ta­der­Ti,
ar Seh­yu­reb­da ze­ca­sa da Rrub­lebs.
_ Sen ro­me­li xar...
_ Joao aba­do.
_ yve­las wa­giy­vanT, vinc moi­sur­vebT.
pir­quS va­kei­ros Ses­cqe­ro­da men­des ma­sie­li, auC­qa­reb­
lad Se­moua­ra.
_ gin­da Ta­na­Sem­we iyo Ce­mi, Joao?

335
gu­r am do­C a­naS­vi­li

_ Za­lian Zlier, kon­se­lei­ro, _ uT­xra iman da me­re gan­ze


gai­xe­da, jiu­tad moi­nac­vla fe­xi, _ uJ­mu­ri rom var?
_ eg ara­fe­ri. Za­lia­nac kar­gi.
`_ vin ras gax­de­ba qvey­nad, _ wa­moiw­yo SiS­vel­ma ani­se­
tom, or­gan miek­ra di­di fo­To­li, _ Tu ar eq­ne­ba be­di, kva­ti
gas­cu­ravs xe­lad, Cai­Zi­re­ba ge­di, aes ymaw­vi­li Sen un­da Cai­
ba­ro, oTo-eqi­mo“. da ke­Til sa­xes aq, am mo­wam­lul dar­baz­Si
pir­ve­lad See­Ce­xa mgzav­ri, er­Tma­neTs ndo­biT Seh­yu­reb­dnen
da Wro­Ra Tva­le­biT uRi­mo­da msu­qa­ni ka­ci, ise­Ti la­Ri si­xa­
ru­liT, Tval­Si si­sov­le moe­Za­la, da siy­va­ru­lis gam­xe­li­sa
TiT­qos rcxve­no­da, vi­Tomc Ta­ma­mad da saq­mia­nad da mxned
ikiT­xa: `ra gqvia, bi­Wi!“ `me... do­me­ni­ko“, uT­xra da mix­vda,
aq, ka­mo­ra­Si, wyeul qa­laq­Si pir­ve­lad rom gai­Ri­ma da aman
gaa­Ri­ma uf­ro, da maT mze­ra­Si ved­re­bac iyo _ ar Sec­vli­
liy­vnen, er­Tma­neTs sTxov­dnen... `sa­dau­ri xar...“ `upat­ro­
noa, _ mWa­xed gais­ma ani­se­tos xma, bza­ri gauC­nda maT naz,
lbil bge­rebs, _ xom Cai­ba­reb“. da isev gal­Rva ir­gvliv yi­
nu­li _ `ki, ki, aba ra... fer­mkrTa­li rad xar“. `ra vi­ci, ise“.
`eg ara­fe­ri, Cem­sas wa­vi­deT, da kar­gi pu­ri vWa­moT, _ Tqva
da xe­le­bi moif­Svni­ta, _ xom gin­da...“ `diax“. `jer pol­kov­
nik­Tan un­da mi­vi­des, _ ga­Ri­zian­da kvlav ani­se­to, uc­xo bu­
rus­Si aR­moC­nda rad­gan, _ ga­reT daic­di, oTo-eqi­mo“.
_ col-Svi­ li myavs da... _ Ta­ vi Ca­
Ru­na, _ kon­ se­
lei­ro,
ax­la­ve al­baT ver wa­mog­yve­biT.
_ me­re mo­mag­neb. ga­me­xar­de­ba ico­de, ze. _ kuS­ti Ri­mi­
liT Tavs das­cqe­ro­da.
_ ro­gor mo­gag­noT...
_ yve­lam mis­mi­neT! vi­sac wa­mos­vla ax­la ar Zal­giZT, da
gab­ru­ne­bulT, iq, ser­ta­na­Si mo­ge­nat­re­baT Ta­vi­suf­le­ba, am
gzas mis­dieT.
kaa­tin­gas­ken ga­far­Cxa xe­li.
_ jer iq gaiv­ liT, da iq rom gax­ valT, mi­ moi­xe­
deT, da
kaa­tin­gas sxva buC­ qnars rom Se­ niS­navT me­re, _ iqiT wa­ mo­
diT. kaa­tin­ga­Si ia­reT, Zme­bo.

336
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

_ ki mag­ram, ro­gor... _ pi­ri daa­Ro ave­li­nom da kon­se­


lei­rom jer mas Se­xe­da, me­re suy­ve­las moav­lo Tva­li.
_ ga­mo­ga­ta­rebT kaa­tin­ga. ga­daiS­le­ba.
gao­ce­bul­ni id­gnen mwyem­se­bi.
_ ze, _ xma­dab­la Tqva Joao aba­dom, gan­ze ib­ru­na pi­ri
_ uJ­murs, ga­mo­la­pa­ra­ke­bi­sa rcxve­no­da, _ ro­ca wa­mox­val,
Ce­mi col-Svi­li wa­moiy­va­ne, ori xbo­ca myavs da Ce­mi cxe­nic
Caa­ba­re, Za­lia­na gTxovT, pat­rons.
_ kar­gi... da me rom... vTqvaT da...
_ me wa­mo­viy­van, Joao bi­Zia, _ gau­Ri­ma ma­nue­lo kos­tam,
_ me ra, ax­la­vec wa­mo­vi­do­di, zes rom ar vax­lde, am­xa­na­gia
Ce­mi.
_ vi­naa Se­ni bi­Zia, _ ma­Sin­ve cxvi­ri aib­zua Joaom, _ ki,
ro­ gor ara, Sen Ca­ ga­
ba­
reb col-Svils, ki, ro­ gor ara, Za­
lian, diax... an­de cxvars ba­ti... ara, mgels kra­vi Tu, ro­
go­raa... fih! _ da xmas dau­dab­la, _ Sen Tu ver SeZ­leb, ze
mo­rei­ra, dav­brun­de­bi da me wa­mo­viy­van...
_ aba, wa­ve­di, _ mZi­med Seb­run­da kon­se­lei­ro _ men­des
ma­sie­li, xme­li go­lia­Ti; So­reul siv­rces pir­qu­Si rwme­niT
gah­yu­reb­ da, da zurgs ukan myofT es­ Ra miug­ do: _ vi­ sac
surs, mom­yves.
ga­dad­ga fe­xi.
`aba, mi­di­xar? _ TiT­qos ugu­lod ikiT­xa brWyvia­la pol­
kov­nik­ma, mag­ram ra­Ra­ca mainc awu­xeb­da, sev­dia­nad Ses­cqe­
ro­da di­dad ama­yi wi­nap­ris ara­nak­leb sev­dian por­trets,
_ uc­ nau­ria... ra­Sia saq­me...“ `Cems bed­ze Tu wuxs... _ mad­
lie­re­biT gai­fiq­ra do­me­ni­kom, oTo-eqi­mis Tva­le­bis Sem­deg
rwme­na aRud­ga TiT­qos­da, TiT­qos... _ diax, gran­dhal­le“.
`uc­nau­ria“, _ gai­meo­ra pol­kov­nik­ma, TiTs ma­gi­da­ze Ca­fiq­
re­bu­li aka­ku­neb­da, da do­me­ni­kos guls moe­fo­na _ Se­meC­via
Tu... ra­ Sia saq­me... rom vto­ veb, al­
baT imi­ tom dar­ dobs...
`mmm, mm... _ sev­dia­nad Ri­Ri­neb­da pol­kov­ni­ki, _ mi­di­xar, aba?
vin un­da iyos... uc­nau­ria... vin un­da iyos“. `vin da mSve­nie­ri
ka­cia, nu dai­dar­debT _ oTo-eqims miv­yve­bi, gran­dhal­le“.

337
gu­r am do­C a­naS­vi­li

`vis?“ _ ga­mof­xiz­lda pol­kov­ni­ki da wa­miT sa­xe­zec ki Seav­


lo mze­ra. `ze­da qa­laq­Si aRar ga­ge­Ce­re­bao da... oTo-eqims
ga­da­ma­ba­res“. `vi­ci, eg vi­ci, _ xe­li Caiq­nia pol­kov­nik­ma, _
Sen is Tqvi, To­rem...“ `ra vTqva, gran­dhal­le...“ `ra da, do­
me­ni­ko, bi­Wo, _ uceb sa­la­pa­ra­kod ai­Rer­Ra pol­kov­ni­ki da
sxa­pas­xu­piT mia­ya­ra, _ es qa­li ga­ma­gi­Jebs pir­da­pir, suz­zi.
ver ga­mi­gia ma­gi­si saq­me, qmris Sem­deg Sens gar­da ara­vis­Tan
vyo­fil­va­ro, mim­tki­cebs, me­fi­ce­ba, da arc qmram­deo ara­
vis­Ta­no, Tqven oris gar­da ara­vin vi­cio da Za­lia­nac kar­gi,
ase Tua, Za­lian kar­gi, mag­ram es ro­gor da­vu­je­ro, rad­gan
im dros, ai... ai, im mo­men­tSi... _ aq od­nav Se­fer­xda, _ ai,
lo­gin­Si, sa­wol­Si ra­Ra, eS­xSi rom Se­va, sul kvne­sa-kvne­siT
gai­Za­xis _ oho­hooo, vas­ko... ro­gor da­vu­je­ro, a, do­me­ni­ko,
miT­xa­ri aba _ me, kar­gad ici, fe­de­ri­ko mqvia, imis qmars _
na­vo­le da sxva Tu ara­vin ar ga­nuc­dia, ra­Ras iZa­xis: vas­
koo, vas­ko...“
ai, pol­kov­niks ra awu­xeb­da.
Tur­me.
Tval­mo­Wu­tul­ni gas­cqe­rod­nen ser­ta­ne­le­bi qvi­Sa-qvi­
Sad mi­ma­valT. men­des ma­sie­li kuS­tad miuZ­Ro­da, Joao aba­
do fex­da­fex mih­yve­bo­da, me­re _ gre­go­rio pa­Ce­ko, ave­li­no,
ro­xa­si... Tor­met­ni iy­vnen, si­la­Si mZi­med ef­lo­bo­daT fe­
xi... Zliv­sRa mo­Can­dnen me­re, ru­xi kaa­tin­ga ga­dae­Ro­baT da,
Se­fe­ri­le­bi, aRa­ra Can­dnen. sun­Tqva­Sek­rul­ni, da­Za­bul­ni
Ses­cqe­rod­nen So­reul buC­qnars, da er­Tgan ra­Rac gaib­za­ra
da, Zli­vas ga­mos­xlta du­ne siy­viT­le, es _ kaa­tin­ga ga­daS­
li­li­yo, da So­reu­li mo­Can­da si­la. muS­teb­Sek­rul­ni gas­
cqe­rod­nen ser­ta­ne­le­bi, moR­rub­lu­li­yo, da Zne­lad Can­da,
da me­re, me­re, co­ta xnis me­re, Sin brun­de­bod­nen, am­xed­re­
bul­ni, mxreb­Ca­moy­ril­ni, Zlier aw­vim­daT... `Sen Ta­vi­su­fa­
li xar, ze? _ es­Ra es­mo­da. Za­lian wvim­da, _ me, ara, ara... ah,
ara, ara, _ gau­Ta­veb­lad imeo­reb­da ze, dam­ba­li ij­da, wvi­ma
Ca­mos­dio­da mWmun­va­re sa­xe­ze, ti­ro­da TiT­qos, _ ah, ve­ra,
ve­ra...“ `da gin­da, iyo?“ `Za­lian Zlier, ki, ki, ho, diax...“

338
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

ze mo­rei­ra, col-Svi­li gyav­daT, giy­var­daT ro­gor, ah, ise


Zlier... eri­de­bo­diT imaT­Tvis xi­faTs... da mainc su­li, Ta­
vi­su­fa­li, Ta­vi­su­fa­li ger­CiaT su­li... xom ki, ho gsur­daT?
`Za­lian Zlier...“
iq rom ga­vid­nen, Tor­met­ni iy­vnen.
`un­da da­miT­moT, me un­da da­miT­moT, Ce­mo pol­kov­ni­ko,
_ ex­ve­we­bo­da sa­za­re­li mi­Ci­nio, Tva­le­bi isev Wri­liT-Wri­
lam­de nac­ris­frad, avad ue­lav­da, _ aki Sem­pir­diT, Tu­ki
mom­bez­rda Sen da­giT­mo­bo...“ kuT­xe­Si TrTo­da sab­ra­lo
mgzav­ri. `ar mom­bez­re­bia, mar­cxe­na xe­lo, im­de­ni ma­ci­naa...
_ da­fiq­re­bu­li am­bob­da brWyvia­la pol­kov­ni­ki, _ vi­naa ne­
tav?..“ `ro­gor Tu vi­naa... _ gaik­vir­va mi­Ci­niom, ub­ra­lod
ec­va, _ vi­sa hgu­lis­xmobT...“ `Sen xom ar ici, mar­cxe­na xe­lo,
_ uec­rad ga­mof­xiz­lda pol­kov­ni­ki se­zar _ aq, am qa­laq­
Si, sa­xe­li vas­ ko vin­ mes xom ara hqviaa?“ `ara­ vis, ara. da­
miT­meT, raa, _ Sem­za­ra­vad ix­ve­we­bo­da mi­Ci­nio, ra­Rac­nai­rad
er­Tia­nad moeR­ri­ca sa­xe, _ su­lac, mom­yi­deT, Tu gne­bavT,
ha­le, es mo­sak­la­vad yve­las ajo­bebs, Cems cxov­re­ba­Si ar
mo­mik­lavs di­di bi­Tu­ri... ra­Rac sxva eS­xi eq­ne­ba ma­gas...“
`daa, mo­fe­re­biT xom ar eZa­xian vis­me...“ `ras, pol­kov­ni­ko?“
`ra­sa da _ vas­kos...“ `ara, ara­vis... mom­yi­diT, ha­le?“ `ve­ra,
ah ve­ra, mar­cxe­na xe­lo. di­di mar­Sa­lis ga­daw­yve­ti­le­baa...
pa­ta­ra xans daac­lian al­baT da fuls Tu ver­ sad Sei­Zens,
dau­da­raj­di da waa­We­ri Ta­vi sad­me“. `pa­ta­ra xan­Si SeiZ­le­
ba ga­moi­qe­qos, Tva­lan­Te­bu­li mok­vde­ba me­re. ax­la ki, ha­le,
sul er­Tia­nad miib­ni­de­ba... _ ax­la aqvs fa­si“. `da su­lac
SeiZ­le­ba, rom mo­go­ni­li sa­xe­li iyos, ara?“ `ro­me­li, ha­le!“
_ `ro­me­li _ vas­ko...“ `ki, ro­gor ara... egeb me vTxo­vo Ta­
vad­ve mar­Sals“. `ra un­da sTxo­vo...“ `ami­si ye­li“. `ar gir­
Cev, ha­le. jer er­Ti, ga­daw­yve­ti­le­bas Se­ni sia­mov­ne­bi­saT­vis
ar Sec­ vlis da amas me­ re vin­mem Sem­
Txve­viT rom ga­ moW­ras
ye­li, ma­Sin­ve Sen­ze ifiq­re­ben da uxer­xul mdgo­ma­reo­ba­Si
Ca­var­de­bi, ha­le...“ `ma­Sin, gran­dhal­le, or sit­yvas vet­yvi, _
Tqva mi­Ci­niom, do­me­ni­kos­ken ga­moe­mar­Ta. gan­ze Tav­dax­rils,

339
gu­r am do­C a­naS­vi­li

ari­de­bul Tva­leb­Si Cas­cqe­ro­da, _ su­li wa­gis­wrebs, ico­de,


lek­vo _ an sad­me, qal­Tan Ser­Ce­bi al­baT, an su­lac, sma­Si
Caik­lav sev­das; ub­ra­lod, gav­lac mo­ge­nat­re­ba mTva­rian Ra­
miT da... as­wie Ta­vi!“ Ta­vap­yro­bi­li, mor­Ci­lad id­ga _ `emag
ki­ser­Si Ca­ga­sob da­nas!“
Ta­vap­yro­bi­li, ime­diT id­ga _ isev is la­qa...
da ima­ve Ra­miT gu­Sa­geb­ma ze­da ka­mo­ras ala­ya­fis ka­ri
ga­nax­vnes _ oc­daa­Ti cxe­no­sa­ni, grZe­li ser­Jan­tis me­Tau­
ro­biT, Ta­vad mar­Sa­lis uSua­lo mi­Ti­Te­bi­Ta da da­va­le­biT,
vi­Rac Tor­me­ti ka­cis mo­sa­Zeb­nad gae­Su­ra... baz­ro­ba­Ta qa­
laq­Si mci­red Seis­ve­nes, sis­xlSi amo­sav­le­bi xe­le­biT pu­ri
ga­te­xes da, isev Caa­ses de­ze­bi cxens... Ta­vis far­Ra­la­la
qox­Si pi­raR­ma iw­va ze mo­rei­ra, di­di mwyem­si, da, Wers mi­
Ce­re­bu­li, ma­riams eCur­Cu­le­bo­da: `wa­vi­deT, qa­lo...“ `rom
da­vi­Ru­poT... xom kar­gad ici, ar dag­vin­do­ben...“ `arc me da­
vin­dob“. `bev­rni arian ka­mo­re­le­bi“. `di­di am­ba­vi _ iy­vnen
ra, me­re...“ `ver wa­mog­yve­bi... bav­Sve­bia­nad, ver wa­mog­yve­bi...
amaT ki, ici, ar mi­va­to­veb. _ gam­war­da qa­li, _ mar­to­ka wa­di,
ase Tu gin­da“. `vin gar­CenT me­re...“
oTo-eqim­ma ka­ri gaa­Ro, Sin Seiy­va­na, me­re, ki­be­ze, TiT­qos
mo­bo­di­Se­biT uT­xra: `saxls ar vke­tav­di ad­re, do­me­ni­ko,
mag­ram mec mna­xes ra­Ra, mze­Tu­na­xa­vi qal­ba­to­ni _ wam­dau­
wum mi­ta­ceb­dnen“. `Tqven gi­ta­ceb­dnen? _ gaio­ca do­me­ni­kom,
_ ra­tom...“ `imi­tom rom, vin­me Za­lian avad Tu gax­de­bo­da,
did fuls ax­de­vi­neb­dnen, me rom ga­mo­veS­viT.“ hee, ka­mo­ra...
`aq da­mi­ca­de, ax­la­ve mo­val...“ _ uT­xra eqim­ma, da gu­li Caw­
yda ma­ Sin­ve do­ me­ni­
kos, _ `esec isaa, _ aqau­ ria _ ra­Ra­cas
ma­lavs“... mag­ram oTo-eqi­mi swra­fad ga­mob­run­da oTa­xi­dan
da aux­sna: `ax­la, mib­rZan­diT... areu­lo­ba iyo co­ta­Ti... da
mi­va­la­ge... mo­gex­se­ne­ba mar­to­xe­la ka­cis am­ba­vi.“
da, ro­gorc iq­na, Tor­met ser­ta­nels wa­moe­wia grZe­li
ser­Jan­ti, gul­mxia­ru­li stve­na-stve­niT da Se­Za­xi­le­biT wa­
moe­wiv­nen...
pi­raR­ma iw­va sad­Rac, si­la­ze, ze mo­rei­ra, aw mom­Cva­ru­li

340
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

di­di va­kei­ro, sxvis cas, sxvis Rrub­lebs ah­yu­reb­da, kar­


gad ico­da, me­zob­lo­ba­Si zo­gier­Te­bi uk­ve rom api­reb­dnen
kaa­tin­gas­ken was­vlas _ mci­re sar­Co-sa­ba­de­bels ag­ro­veb­
dnen da, pa­wia tom­re­biT sta­fi­lo­sa da kom­bos­tos Tes­li
mih­qon­daT... Tvals ari­deb­da zes ma­nue­lo, dar­cxve­ni­li da
gab­rue­bu­li daa­bo­teb­da isic _ kaa­tin­gas­ken gu­li uwev­da.
Ta­vi­si qo­xis­ken ga­moe­mar­Ta ze, Se­moa­bi­ja, ma­ria­mis win _
sak­vir­ve­le­bav! _ cal mux­lze dad­ga _ `wa­vi­deT, wa­mo... Za­
lia­na gTxov...“ da me­ram­de­ned, kvlav gan­meor­da: `rom amog­
vxo­con... xom kar­gad ici, ar dag­vin­do­ben“. `arc me da­vin­
dob. _ gul­ze xe­li mii­do zem, _ arc me da­vin­dob ara­vis,
qa­lo“. `bev­rni arian ka­mo­re­le­bi“. `ma­riaam, iy­vnen...“ `bav­
Sve­bia­nad, ver wa­mog­yve­bi, _ Tqva ma­riam­ma, da, gul­Cam­wva­ri,
mux­lmoy­ril mwyemss Tvals ari­deb­da, _ amaT ki, ici, ar mi­
va­to­veb... mar­to­ka wa­di, ase Tu gin­da“. `vin gar­CenT me­re...
_ xma­dab­la Tqva usu­sur­ma zem, mxreb­ze sim­Zi­me­Ca­mo­wo­li­li,
so­xa­ne­ze ui­la­jod mux­lmoy­ri­li id­ga. _ bav­Sve­bia­na­dac xom
mi­dian da... sxvas ra _ ar uy­vars Ta­vi­si Svi­li?“
da, ro­gorc iq­na, Sors, ka­mo­ra­Si, mgzav­rma ga­be­da _
`Tqven... aleq­san­dros uf­ro­si Zma xarT?“ ise­Ti ndo­biT Ses­
cqe­ro­da, ved­re­biT ise, rom oTo-eqi­mi Zaan daib­na: `vi­si,
do­me­ni­ko?“ `aleq­san­dro­si... aleq­san­dros Zma!“ `ara, ge­Tay­
va...“ `ki, ro­gor ara, _ See­ved­ra do­me­ni­ko, _ Tqven aleq­san­
dros uf­ro­si Zma xarT“. `er­Ti da myav­da, sul, do­me­ni­ko...“
`Zma _ arc er­Ti?“ `ara... ara-meT­qi, ka­co, _ TiT­qos od­nav
ga­naw­yen­da ki­dec oTo-eqi­mi, rad­gan un­dob­lad Ses­cqe­ro­da
mgzav­ri, _ ra­tom ar gje­ra?“ `imi­tom, rom _ uT­xra do­me­ni­
kom, _ mainc ver mix­vde­bio, ase miT­xra“. `vin giT­xra, ka­co“.
_ mar­Tla daib­na oTo-eqi­mi. `Tqven­ma Zmam _ aleq­san­drom“.
`hee _ xe­li Seag­do maR­la eqim­ma, _ ai, Sen ax­la cooo­ta­Ti
au­rie...“ `da sit­yvebs swo­red ase, ai ase, Tqven­sa­viT ag­rZe­
leb­da!“ `vin ag­rZe­leb­da, Se kai-ka­co?“ `Tqve­ni Zma...“ mag­ram
aq oTo-eqim­ ma ise ub­ ra­lod ur­ Cia: `ai es fxvni­li da­ lie,
bi­Wi“, rom do­me­ni­ko ma­Sin­ve mix­vda _ naR­dad sxva iyo aleq­

341
gu­r am do­C a­naS­vi­li

san­dros Zma...
di­di mar­Sa­li, ed­mon­do be­tan­ku­ri ki ga­mom­cde­lad Se­
yu­reb­da uc­naur ser­Jants _ ise­Ti ga­Wi­mu­li Se­mo­vi­da, da
ise mok­le-mok­led ad­gam­da na­bijs, co­ta ar iyos, gaoc­da
ki­dec: ram gaaa­ma­ya ase _ Tor­met uji­So ma­wan­wa­la­ze oc­
daaT­ka­cia­ni raz­miT ga­mar­jve­bam? mag­ram grZel ser­Jants
Tav-pi­ri Zlier Ca­mos­ti­ro­da, da di­di mar­Sa­li, mrav­lis
mom­swre ed­mon­do be­tan­ku­ric ki gan­cvif­rda _ bev­ri ena­xa
da­mar­cxe­bu­li, mag­ram isi­ni mom­Cva­rul­ni da mox­ril­ni iy­
vnen, xmel ser­Jants ki ma­nam­de ma­rad Ca­var­dni­li, uxi­la­vi
mu­ce­li ga­moez­ni­qa ax­la, da mxre­bic ukan ga­dae­Wi­ma: xme­li
da mu­cel­ga­moz­ne­qi­li, win­mor­ka­lu­li, mSvilds Zlier hgav­
da, da be­tan­ku­ri er­Tba­Sad mix­vda: al­baT, ga­mom­Svi­do­be­bi­
sas kai ma­ga­ri pan­Ru­ri amoar­tyes... da eg­re­ve dar­Ca.
da ser­ta­na­Si, na­xi­ri­sa­ken ipa­re­bo­da ma­ria­mi, Tav­mkvda­ri
qma­ri Tval­win ed­ga da, gul­dam­duR­ru­li, na­xi­ri­sa­ken mii­pa­
re­bo­da, ga­rin­de­bu­li id­ga fa­Sa­ti, da xes­Tan mim­jdar did
va­kei­ros Tvals ari­deb­da, ma­ria­mi ki, msu­bu­qi, fex­SiS­ve­li,
qmars zurgs uk­ni­dan Tavs das­dgo­mo­da da, me­re, me­re, ver
moiT­mi­na, gaeb­za­ra gu­li da, Tav­Ca­qin­drul, mo­kun­tul zes
ama sit­yve­biT ga­moec­xa­da: `ade, wa­vi­deT...“
pan­Rur­mi­beW­di­li ser­Jan­ti ki ase hyve­bo­da: `kai­xans ver
wa­mo­ve­wieT, gran­dis­si­mo­hal­le, rad­gan kaa­tin­gas gverds
vuv­li­diT da isi­ni ar vi­ci, ro­gor ga­diod­nen...“ `sai­dum­
lo xvre­ li xom ar Se­ gi­niS­navs sad­ me“. `ara, grand...“ `me­
re!“ `da rom wa­mo­ve­wieT, mxned miv­var­diT da ise uc­nau­rad
ga­Cer­dnen, gran...“ `eg gran­dis­si­mo­hal­le aRar ga­ma­go­no!
_ mu­qa­riT Se­xe­da did­ma mar­Sal­ma, _ saq­me! saq­me­ze ila­pa­
ra­ke...“ `da ise uc­nau­rad ga­Cer­dnen co­ta xans ki­dec da­vi­
be­niT: xel­Ca­moS­ve­bul­ni id­gnen da Se­mog­vcqe­rod­nen. me­re
me erT-erTs da­nia­ni xe­li mo­vuq­nie, mag­ram arc Ser­xeu­la.
me­re me gav­braz­di da ki­ser­Si rom Ca­ve­ci da­na, me­re kar­gad
aRar max­sovs, gr... da me­re gons ro­ca mo­ve­di, yel­ze mar­
yu­Ji mqon­da da yve­la si­la­ze eyar­nen, ese igi, Ce­mi raz­me­

342
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

le­bi, yve­la­ni _ gul­Si ma­Ce­te­Ca­ce­mu­le­bi da isi­ni ki isev


Ter­Tmet­ni iy­vnen“. `nTu nTor­men­tnio? _ Cae­ria sau­bar­Si
lei­te­nan­ti na­vo­le da ma­Sin­ve ena­ze ik­bi­na. `ara lei­te­nan­
to, ha­le, er­Ti xom uk­ve me ga­va­sa­Re“ `da, ese igi, Ta­vi­dan
erT-er­Tis mok­vlas uc­did­nen?“ _ Tva­le­bi mo­Wu­ta mar­Sal­
ma be­tan­kur­ma. `ase ga­mo­dis, TiT­qos. gr...“ `da cxe­ne­bi da
Tof-ia­ra­Ric agar­Tves, ara?“ `diax... pa­tiv­ce­mu­lo“. `da eg
pan­Ru­ri vin mo­ga­We­da?“ `Cems jogs mwyem­sav­da ad­re, gr... _
dai­mor­cxva ser­Jan­tma, _ ro­xa­sio Tu ra­Rac jan­da­ba er­qva“.
`kaar­gia, kar­gi... _ Tqva mar­Sal­ma be­tan­kur­ma, _ Tor­met­ma
Ca­mo­Zen­Zil­ma ma­wan­wa­lam oc­daa­Ti cxe­no­sa­ni da­ga­mar­cxaT,
kaar­gia, kar­gi... da isic ga­moian­ga­ri­Ses, yve­las gae­go, jer
Tqven rom gaa­sa­ReT ima­Ti ka­ci... yve­las er­Tba­Sad rad ar
es­ro­leT!“ `ver mo­viT­mi­ne. pa­tiv­ce­mu­lo. da Ta­nac, da­niT,
sain­te­re­soa uf­ro...“ `kaar­gia, kar­gi... pol­kov­ni­ko se­zar.“
`diax, gran­dis­si­mo­hal­le!“ `oras­ka­cia­ni bri­ga­da gag­zav­ne.
ax­lav, sas­wra­fod“. `vin da­vu­niS­no me­Tau­rad“. `vinc gin­da...
ager, na­vo­le gag­zav­ne“. `ngman­dlob ndo­bis­Tvis, ngr...“ `Tu
hyavs amas vin­me, Tav­deb­Si da­to­ve­bis Rir­si“. `co­li hyavs,
mgo­ ni, _ Tqva pol­ kov­
nik­
ma, _ mgo­ ni, gyavs, ara?“ `ndiax,
ngran­ dhal­le... nsu­ zan­
na qvia...“ `Za­
lian kar­ gi, _ Tqva be­
tan­kur­ma da pol­kov­nik se­zars Tval­Si Se­xe­da, _ ico­da
yo­ve­li­ve, _ Tav­de­bad gyav­des, _ me­re na­vo­les miub­run­da:
yve­la gaJ­li­teT... oriod ka­ci moiy­va­ne mxo­lod. main­te­re­
sebs, ri­si ime­di hqon­daT. sai­dum­lo xvrels egeb waaw­ydeT,
Ce­mo lei­te­nan­to, sad­me, ise, xom ici, kaa­tin­ga­Si ver ga­vi­
dod­nen“. da me­re isev pol­kov­ni­ki fe­de­ri­ko se­zar moix­mo,
mor­Ci­li Ta­vi daax­re­vi­na, da yur­Si uT­xra: `aes, ser­Jan­ti
gaa­sa­ReT... gaj­gi­mu­li eg ki ara, greg ri­kioc ki me­za­re­
ba xan­da­xan“. `ori­ve ga­va­sa­RoT gran­dis­si­mo­hal­le?“ `er­Ti,
gran­dhal­le. es“.
mci­re saxl-kar­Si daa­bi­jeb­da ze mo­rei­ra da wvril­man-
wvril­man niv­Teb­sa hkreb­da. me­re Joao aba­do­sas Seia­ra, da
mi­sia­nebs _ col­sa da oTx qa­liS­vils daex­ma­ra mci­reo­de­ni

343
gu­r am do­C a­naS­vi­li

bar­gis Sek­vra­Si da ga­Ri­me­bu­li das­dev­da yvel­gan mxia­ru­


li mwyem­si. did va­kei­ros ma­Sin­ve daem­gzav­ra aTiod ka­ci _
cxe­ni, na­xi­ri sru­lad da­to­ves, mxo­lod sa­ku­Tar, orio­de
sul sa­qo­nels Caa­bes To­ki: da er­Tic, uc­xo, vi­Rac yru-mun­
ji Se­mouer­TdaT _ xan mom­Ri­ma­ri, mom­lo­di­ned Ses­cqe­ro­da
dab­neul mwyem­sebs, ut­yvi, ke­Ti­li, yve­las dax­ma­re­bas mou­
xe­Sa­vad cdi­lob­da, ka­mo­ra­sa­ken gaiS­ver­da xe­lebs me­re da
muS­tebs iq­nev­da. jer ego­naT rom, ka­mo­re­leb­ma amog­li­jes
ena, mag­ram im uc­xom ena ga­moh­yo, ka­mo­re­le­bis mi­sa­mar­TiT
Rmuil-Rmui­liT imuq­re­bo­da ra­Ra­cas; sa­dau­ro­ba ga­moh­kiT­
xes, ise, ub­ra­lod, zrdi­lo­bi­saT­vis, da ve­ra­fe­ri gaa­ge­bi­
nes, rad­ga­nac pa­su­xad is uc­xo mxo­lod da mxo­lod gul­ze
Ro­niv­rad iba­gu­neb­da xels da, me­re, gre­go­rio pa­Ce­kos­Tan
wa­sa­Reb did dols kar­ga mag­rad rom Se­moh­kra mrgval­Ta­va
jo­xi ma­nue­lo kos­tam, qva­ze Ca­mom­jdar, zur­gSeq­ceul uc­
xos Tva­lic ar dau­xam­xa­me­bia _ yruc ki yo­fi­la...
Ra­miT daad­gnen aR­Tqmu­li qa­la­qi­sa­ken gzas.
mzia­ni dRiT ki Sua ka­mo­ra­Si ar­xei­nad mi­ma­val eqims
mgzav­ri, do­me­ni­ko mih­yve­bo­da, wam­le­bia­ni Can­TiT xel­Si da,
gao­ce­bu­li is­men­da, reebs ube­dav­da av­Tva­le­bian ka­mo­re­lebs
oTo-eqi­mi: _ `oo, mTa­var yu­rum­saRs vax­la­varT, ro­gor gi­
kiT­xoT _ ai­van­ze gad­mo­yu­de­bul vi­Rac amaz­rzen, wel­sze­
viT SiS­vel kacs uy­vi­ro­da, _ ra qe­ni gu­Sin­Ram, moi­na­di­
re ra­me?“ `ro­me­li mo­na­di­re me mna­xe, oTo-Zia, _ gu­lia­nad
uRi­mo­da isic, ga­ban­jgvlu­li ka­ci, _ ar Ca­mi­va fe­xi“. `ki, ki,
saw­ya­li... fe­xi ar Cau­va, _ ra­Rac­nai­rad ubo­ro­tod ga­moa­
jav­reb­da oTo-eqi­mi da me­re do­me­ni­kos xma­dab­la ux­sni­da,
_ cno­bi­li ka­tiT mo­na­di­rea, _ da uceb naR­vlia­nad Se­xe­da
mgzavrs, do­me­ni­kos. ro­gorc SeeZ­lo am­xne­veb­da, _ nu ge­Si­
nia, mi­Ci­nioc ki ve­ras da­gak­lebs. dRi­siT da mzi­siT ak­rZa­
lu­lia da­nis xma­re­ba, Ra­miT ki ar­sad ga­giS­veb, bi­Wi, nu­Ra­
raf­ri­sa ge­Si­nia, ga­sa­Re­bi ma­Cu­qa avad­myof­ma er­Tma ise­Tii,
ah... Sen, mTa­va­ria, sa­Ra­mo­Ti ar ga­moT­vre, bi­Wi... sma xom ar
giy­vars? Za­lian kar­gi, ai es ka­ci, do­me­ni­ko, ke­del­Tan rom

344
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

dgas, Za­lia­na mZuls, mZuls da ha, ra vqna... wuw­kia, Zun­wi _


nu­Rar ikiT­xav... drah­ka­ne­bi aqvs Za­lian bev­ri da, ro­me­li­me
na­Te­sav-nac­no­bi ar da­me­ses­xo­so da, ga­qur­dvis Si­Sic xom
akan­ka­lebs da, wu­wun­Sia sul _ mi­Wirs, mi­Wir­so... mag­ram am­
ba­vi dae­mar­Ta amas win? mtri­sas... sa­mas­drah­ka­nia­ni lan­do
iyi­da da erT ga­Wir­ve­bul mo­qa­la­qes, ro­mel­sac, pi­ri­qiT,
mdid­rad moh­qon­da Ta­vi, gau­rig­da, rom: ori­ves gvaw­yobs
ese am­ba­vi _ vi­Tom es fu­li Sen ma­ses­xe da me vi­ses­xeo da
mo­di, mTel qa­laqs ase vuT­xra­To da yov­lad uad­gi­lod,
do­me­ni­ko, amas hyve­bod­nen, is ga­Wir­ve­bu­li _ tra­ba­xob­da,
fu­li va­ses­xeo, es wu­wu­ra­qi _ Tavs iz­Rvev­da, me­re, uceb,
do­me­ni­ko, uceb is ka­ci ar ga­dab­run­da da ar mok­vda? aba...
ho­da, miad­ga amas im ka­cis qvri­vi _ Cve­ni sa­ma­si drah­ka­ni mo­
meo... ama­sac, am wuwks, ra­Ra eT­qmo­da, ra­Ras izam­da _ mTe­li
ka­mo­ra daad­ge­bo­da pir­ze... sul gmin­va-gmin­viT CauT­va­la;
mgo­ni, daT­vli­sas moat­yua ori drah­ka­ni... ise, do­me­ni­ko,
ima­sac iZax­dnen _ aq, am qa­laq­Si nu­ra­fe­ri ga­gik­vir­de­ba _
im qal­ma vi­Tom Ta­vi­si qma­ri am fu­lis asa­Re­bad mo­wam­lao
da ra vi­ci aba, amaT gau­gebs vin­me rai­mes? _ da ax­la sev­da
moe­Za­la wylian Tva­leb­Si. ra­Rac­nai­rad ga­sa­co­da­ve­bu­li Ca­
fiq­rda. mi­moi­xe­da, da gaub­rwyin­da ma­Sin­ve sa­xe, _ oo, qa­la­
qis mTa­var gros­yal­Ta­ban­dmais­ters vax­la­var, ha­le!.. me ara
mi­Savs, ro­gor iq­ne­ba ka­ci Tqvens xel­Si...“
kaa­tin­gas­Tan Se­Cer­da mwkri­vi, suy­ve­la­ze win ma­nue­lo
kos­ta id­ga, ri­diT um­zer­da buC­qnars... Sem­za­ra­vad ga­xe­ve­
bu­li­yo kaa­tin­ga, da yo­vel Wan­gze em­Cneo­da, rom ara Tvlem­
da _ da­Za­bu­li da ga­dax­lar­Tu­li, utyv mo­lo­di­nad ga­daq­
ceu­li­yo isic. ma­nue­lo kos­tam mwkri­vis kud­Si mdgar zes
ga­mo­xe­da. _ aq ver ipir­ve­leb­da di­di va­kei­ro, rad­gan bav­
Sve­bi aey­va­na _ go­go da bi­Wi... zes amo­bur­cul be­Wis­Ta­veb­ze
lo­ ya mie­ doT, mSvi­ dad eZi­ naT da bav­ Sve­
bi rom ar gaeR­ vi­
Ze­bi­na, pir­vel­ma mwyem­sma ma­nue­lo kos­tas od­nav dauq­nia
Ta­vi, kaa­tin­gas­ken daiZ­ra ma­nue­lo, zed miad­ga da Se­Cer­da
me­re, kaa­tin­gam ki er­Ti moq­ni­li, Za­lian grZe­li brWya­li

345
gu­r am do­C a­naS­vi­li

amoh­yo, sa­xes­Tan ne­la miu­ta­na mwyemss, Tval­Tan gaus­wo­


ra, Se­mar­Tu­le­bi id­gnen _ kaa­tin­gas aua­re­ba mar­wu­xe­bi­dan
_ er­Ti, da ga­Se­Se­bu­li mxia­ru­li mwyem­si; da me­re ale­si­li
brWya­li sxeu­lis gas­wvriv auC­qa­reb­lad, kuS­tad Ca­mouy­va
ma­nue­los da, ga­dai­Sa­la buC­qi. auC­qa­reb­lad gaia­ra ma­nue­lo
kos­tam, oriod sa­Si­Si na­bi­ji da­Za­bul­ma ga­dad­ga... moi­xe­da
me­re _ uk­ve sxva mwyem­si Se­mo­dio­da ga­daS­lil buC­qSi. da
gan­ze ki ga­da­weu­li­yo kaa­tin­ga, mag­ram aS­ka­rad cax­ca­xeb­da,
mainc mor­Ci­lad gar­Txmu­li­yo gan­ze bra­ziT aT­rTo­le­bu­li
buC­qi... me­re qa­le­bic ga­mo­vid­nen _ Joaos col-Svi­li, ma­ria­
mi, gre­go­rio pa­Ce­kos co­li da si­ded­ri, ave­li­nos sa­co­le...
bra­zi, cax­ca­xi ema­te­bo­da kaa­tin­gas, brWya­lebs aS­ka­rad aJ­
ria­leb­da, rva va­kei­ro ga­vi­da ki­dev da zes win mdga­ri yru-
mun­jis je­ric rom dad­ga, did va­kei­ros dab­neu­li, mor­cxvi
Ri­mi­liT ga­mo­xe­da da fe­xi rom Sed­ga, myis­ve wa­moi­mar­Ta
gar­Txmu­li kaa­tin­ga, di­di, Rvar­Wni­li mar­wu­xe­bi yel­Si Caa­
so. mag­rad da­qa­Ca, jer di­di mwyem­sis­ken Seat­ria­la sa­co­
da­vi mun­ji, me­re qvi­Sis­ken mii­zi­da da, das­ca, ga­xe­ve­bu­li­
yo ze mo­rei­ra, sak­vir­ve­le­bav, mun­ji ay­vir­da: `mets aRar
vi­zaam, miS­ve­le, zee, miS­ve­leT, xal­xoo...“ kaa­tin­gas iqi­Ta
mxri­dan saS­ve­lad moiW­ra ma­Ce­tea­mo­Re­bu­li ma­nue­lo, mag­ram
kuS­tma buC­qnar­ma ga­saf­rTxi­leb­lad mxo­lod er­Ti Se­da­re­
biT uw­yi­na­ri mar­wu­xi ga­mois­ro­la mis­ken. da bar­Za­yi­dan aag­
li­ja mci­re­di xor­ci, da ma­nue­lo ga­moaf­xiz­la, ay­vi­re­bul
msxverpls ki ka­ni gad­moaf­xoW­na Tav­ze, lo­yeb­Si Cae­so, yels
ukor­tni­da, `miS­ve­leT Tqve­ni... _ Zliv­sRa iZax­da mun­ji,
Tval­gaS­te­re­bul­ni das­cqe­rod­nen gaR­vi­Ze­bu­li, Se­Si­ne­bu­li
bav­Sve­bi, _ ara, ar vi­zam, mets aRar vi­zam...“ gam­wa­re­bul­ma,
am­Rvreu­li Tva­le­bi da­xu­Wa, mag­ram qu­Tu­Toeb­Si Caaf­rin­da
daun­do­be­li buC­qis brWya­le­bi, qu­Tu­Toe­bi Ca­moag­li­ja, da
une­bu­rad Tval­Ria mun­ji, agiz­gi­ze­bu­li tki­vi­li­sa­gan go­
ne­ba­war­Tmeu­li, brWya­leb­Si ga­mom­Wvir­val cas Ses­cqe­ro­da,
kaa­tin­ga ki gfleT­daT da gfleT­daT, ik­lak­ne­bo­diT, es­te­
ban pe­pe _ krun­CxviT dam­Tav­rda Tqve­ni si­coc­xle... Tqve­ni

346
sa­mo­s e­l i pir­ve­l i

Tva­le­bi, es­te­pan pe­pe, Tqve­ni Tva­le­bi _ avi mi­mi­no, aw _ uZ­


ra­vi da gaq­va­ve­bu­li... es­te­ban pe­pe, ga­yur­su­li mi­mi­nos nac­
vlad, ax­la, am­Ja­mad, yviT­lad uZ­ra­vi ga­yi­nu­li Sar­dis­fe­ri
Tva­le­bi gqon­daT... me­re ki din­jad, saq­mia­nad amoag­li­ja
yo­fil es­te­ban pe­pes kaa­tin­gam bas­ri brWya­le­bi, gan­ze ga­
ner­Txo, da mSvi­dad dae­lo­da zes, ro­mel­mac grZe­li fe­xe­
biT ga­daa­la­ja ase umow­ya­lod ga­mov­le­nil did ga­mom­vlens
da Ta­vi­sia­ne­bi­sa­ken ga­vi­da... Sors, Za­lian Sors, sxva kaa­
tin­gas ki­diT ki­dem­de ga­da­Wi­mu­li buC­qna­ri Can­da. da ax­la
iqiT wa­vi­da mwkri­vi, ma­mis­Tvis ki­ser­ze mag­rad Se­moex­viaT
xe­li da­Si­ne­bul bav­Svebs...
da Tum­ca es­te­ban pe­pes­gan _ vi­sac sai­dum­lod da­va­le­bu­
li hqon­da, au­ci­leb­lad gae­go sad iw­ye­bo­da kaa­tin­gas qveS
sai­dum­lod ga­ma­va­li xvre­li _ ara­vi­Ta­ri cno­ba mo­su­la, da
oras­ka­cia­ni lei­te­nan­ti na­vo­lec jer­je­ro­biT amaod daZ­
rwo­da aR­ma-daR­ma, Sors, ka­mo­ra­Si, baz­ro­ba­Ta qa­la­qis gav­
liT, mainc dair­xa di­dad saeW­vo, uc­nau­ri xme­bi, rom:
Tur­me sad­Rac, Za­lian Sors, ser­ta­nis siR­rme­Si, ay­ril
va­kei­roebs qa­la­qi gau­Se­ne­biaT;
rom is qa­la­qi ro­me­li­Rac mdi­na­ris na­pir­Tan Zevs;
rom iq sax­le­bi TeT­ri Ti­xis­ga­naa age­bu­li;
rom iq ada­mia­ne­bi Zme­bi­viT arian da Ta­nab­rad iyo­fen
yve­la­fers;
da rom im qa­laqs _ `ka­nu­do­si“ hqvia.

gu­ram do­Ca­naS­vi­li. sa­mo­se­li pir­ve­li.


ga­mom­cem­lo­ba `me­ri­dia­ni~. Tb: 2011

347
j
jo­z ef he­l e­r i 1923 wels dai­
kSi, bruk­ lin­
ba­
da niu-ior­
Si. 1941 wels daam­ Tav­ ra sko­
mu­Saob­da jer mWed­lis dam­xma­red, Sem­deg _ ku­
rie­rad, kler­ kad da 1942 wels, 19 wlis asak­
la da

Se­vi­da ame­ri­kis sam­xed­ro sa­hae­ro Za­leb­Si. igi


gaag­zav­nes ita­lia­Si, sa­dac 60 sam­xed­ro gaf­re­na
Seas­ru­la bom­bdam­Sen b25-iT. 1949 wels ko­lum­
biis uni­ver­si­tet­Si mii­Ro xe­lov­ne­bis ma­gis­tris
Si,

xa­ris­xi, 1957 wels daiw­yo we­ra Ta­vi­si mTa­va­ri


ro­ma­ni­sa, ro­me­lic 1961 wels ga­moq­vey­nda sa­
Tau­riT `xa­fan­gi 22~. es ro­ma­ni dRem­de erT-erT
sau­ke­Te­so an­ti­sao­mar wig­nad da ame­ri­ku­li li­
te­ra­tu­ris um­niS­vne­lo­va­nes mov­le­nad iT­vle­ba.
1999 wels jo­zef he­le­ri sa­ku­Tar sax­lSi long
ai­len­dze in­far­qtiT gar­daic­va­la.
jo­zef he­le­ris wig­nSi, ro­mel­sac xan Sa­vi iu­
mo­ri­sa da xan ab­sur­dis pro­zis Se­dev­rad moix­
se­nie­ben, ar ar­se­bobs vaJ­ka­co­ba, sam­Sob­lo­saT­
vis Tav­gan­wir­va an gmi­ro­ba­ze mi­ma­niS­ne­be­li rai­me
de­ta­li. av­to­ri­saT­vis om­Si he­roi­ku­li ara­fe­
ria, omi ri­giT ada­mia­nebs ar­Cev­nis Ta­vi­suf­le­bas
ar­Tmevs da pa­ci­fis­tsac ki ai­Zu­lebs bo­lom­de
ib­rZo­los. ami­tom he­le­ris­Tvis omi sru­li si­gi­
Jea da yve­la mi­si mo­na­wi­le gi­Jia. ugu­lo sam­xed­
roe­bi­sa da up­rin­ci­po Ci­nov­ni­ke­bis mier Seq­mnil
am sa­Si­nel ab­sur­dSi az­ri ara­fers ara aqvs. ri­
gi­Ti ada­mia­nis sa­Si­ne­li tra­ge­diis Se­sa­xeb me­tad
Ta­vi­se­bu­ri mxat­vrul-ga­mom­sax­ve­lo­bi­Ti sa­Sua­
le­be­biT gviam­bobs jo­zef he­le­ri. aq iu­mo­ri da
tra­ge­dia Ta­naar­se­bobs ise­ve, ro­gorc rea­lur
cxov­re­ba­Si.

349
jo­z ef he­le­r i

xa­f an­g i 22

Ta­vi me­xu­Te

Se­fi uaiT hal­fo­Ti

eqi­mi da­nee­ka nac­ris­fer da­la­qa­ve­bul ka­rav­Si cxov­rob­


da uaiT hal­foT­Tan er­Tad, ro­me­lic sZul­da da rom­li­sac
eSi­no­da.
_ war­mo­mid­ge­nia, ra dRe­Si aqvs RviZ­li, _ Cai­buz­Ru­na
eqim­ma da­nee­kam.
_ Sen Ce­mi RviZ­li war­moid­gi­ne, _ ur­Cia io­sa­rian­ma.
_ Sens RviZls ara­fe­ri Wirs.
_ es aC­ve­nebs, ram­de­ni ra­me ar ici, _ ic­rua io­sa­rian­ma da
uam­bo eqim da­nee­kas tki­vil­ze, ro­mel­sac RviZ­lSi grZnob­
da, rac aRel­ veb­
daT eq­ Tan da­ ket­sa da eq­Tan kra­ mers da
saa­vad­myo­fos yve­la eqim­sac, rad­gan es arc siy­viT­le iyo,
mag­ram arc tki­vi­li ane­beb­da Tavs.
eqi­mi da­nee­ka arc ki dain­te­res­da _ Se­ni az­riT, prob­
le­me­bi gaqvs? _ hkiT­ xa, _ da Cem­ ze ra­Ras it­ yvi? iq un­ da
yo­fi­li­ya­vi, is axal­da­qor­wi­ne­bu­le­bi rom Se­mo­vid­nen Cems

351
jo­z ef he­l e­ri

ofis­Si.
_ ro­me­li axal­da­qor­wi­ne­bu­le­bi?
_ is axal­da­qor­wi­ne­bu­le­bi, erT dRes Cems ofis­Si rom
Se­mo­vid­nen. ar mo­mi­yo­lia? qa­li Za­lian say­va­re­li iyo.
eqim da­nee­kas ofi­sic say­va­re­li iyo. mo­sac­del oTax­
Si oq­ros Tev­zi hyav­da da iaf­fa­sia­ni ave­ji ed­ga. kre­di­
tiT yi­du­lob­da yve­la­fers, rac ki Se­saZ­le­be­li iyo, oq­ros
Tev­zic ki kre­di­tiT iyi­da. da­nar­Ce­ni ra­mee­bi­saT­vis fuls
Zun­wi na­Te­sa­ve­bis­gan iReb­da Se­mo­sav­lis wi­lis sa­nac­vlod.
mi­si ofi­si stei­ton ai­len­dze iyo da oT­xi kvar­tliT iyo
da­So­re­bu­li nav­sad­gu­ri­dan. mxo­lod er­Ti kvar­ta­li aSo­
reb­da sam­xre­TiT su­per­mar­kets, si­la­ma­zis sam sa­lon­sa da
or ko­rum­pi­re­bul af­Tia­qars. ofi­si kuT­xe­Si iyo, mag­ram
arc es Sve­lo­da. mo­sax­leo­ba mci­re­ric­xo­va­ni iyo da xalxs
er­Civ­na im eqi­meb­Tan dae­Wi­ra saq­me, rom­leb­sac wle­bis man­
Zil­ze ic­nob­da. ga­da­sa­xa­de­bi grov­de­bo­da, ma­le moux­da ga­
mom­Svi­do­be­ba Zvir­fas sa­me­di­ci­no aR­Wur­vi­lo­bas­Tan: jer
mi­si ga­mom­Tvle­li, Sem­deg ki sa­beW­di man­qa­na gai­yi­da. oq­ros
Tev­zi mok­vda. sa­bed­nie­rod, ro­ca yve­la­fe­ri Za­lian cu­dad
iyo, omic ma­Sin daiw­yo.
_ es omi Rmer­Tma mo­miv­li­na, _ sa­zei­mod ga­nac­xa­da eqim­ma
da­nee­kam, _ sxva eqi­me­bis um­rav­le­so­ba ma­le om­Si aR­moC­da da
uceb yve­la­fe­ri kar­gad wa­vi­da. kuT­xis gan­la­ge­ba­mac Ta­vi­si
ro­li iTa­ma­Sa da ma­le ima­ze met pa­cients vi­Reb­di, vid­re
Se­meZ­lo kva­li­fi­ciu­rad mov­msa­xu­re­bo­di. ori­ve af­Tia­qars
ga­da­vu­xa­de va­le­bi. si­la­ma­zis sa­lo­neb­Si kvi­ra­Si ori-sa­mi
abor­ti keT­de­bo­da. yve­la­fe­ri araC­veu­leb­ri­vad iyo da Se­
xe­de, ra mox­da! Cems mo­sa­Zeb­nad sam­xed­ro ko­mi­sii­dan ka­ci
ga­mog­zav­nes. me TviT­ga­mok­vle­va Ca­vi­ta­re da da­vad­gi­ne, rom
sam­xed­ro sam­sa­xu­ri­saT­vis ver vi­var­geb­di. al­baT ggo­nia,
rom Ce­mi sit­yva sak­ma­ri­si iq­ne­bo­da, rad­gan is eqi­mi vi­ya­vi,
ro­mel­sac kar­gi ur­Tier­To­ba hqon­da sa­me­di­ci­no sa­zo­ga­
doe­bas­Ta­nac da `uke­Te­si biz­ne­sis~ ad­gi­lob­riv biu­ros­Ta­
nac. mag­ram _ ara! ka­ci ga­mog­zav­nes ima­Si da­sar­wmu­neb­lad,

352
xa­fan­gi 22

er­Ti fe­xi mTlia­nad am­pu­ti­re­bu­li mqon­da Tu ara da ga­


nu­kur­ne­be­li rev­ma­tu­li ar­Tri­tis ga­mo lo­gin­ze ui­me­dod
vi­ya­vi Tu ara mi­jaW­vu­li. io­sa­rian, Cven vcxov­robT ur­wmu­
noe­bi­sa da su­lie­ri Ri­re­bu­le­be­bis gau­fa­su­re­bis epo­qa­Si.
sa­Si­ne­le­baa, _ eqim da­nee­kas xma Zlie­ri emo­ciis­gan au­kan­
kal­da, _ sa­Si­ne­le­baa, ro­ca li­cen­zi­re­bul eqims ar en­do­ba
qve­ya­na, ro­me­lic mas uy­vars.
eqi­mi da­nee­ka gaiw­vies da spi­no­za­Si gaam­we­ses mfri­nav-qi­
rur­gad, Tum­ca fre­nis sik­vdi­li­viT eSi­no­da.
_ prob­le­me­bis Se­saq­mne­lad fre­na ar mWir­de­ba, _ Tqva
da Ta­vi­si ya­vis­fe­ri mZi­ve­bis msgav­si Tva­le­bi ax­lom­xed­ve­
li­viT mo­Wu­ta, _ ise­dac myof­nis. im qa­liS­vi­lis ar iyos,
ro­mel­sac ar SeeZ­lo, rom bav­Svi hyo­lo­da.
_ ro­me­li qa­liS­vi­li? me­go­na, vi­Rac axal­da­qor­wi­ne­bu­
leb­ze meub­ne­bo­di.
_ qa­liS­vi­li, ax­la rom giy­ve­bo­di. bav­Sve­bi iy­vnen da wi­
nas­wa­ri Se­Tan­xme­bis ga­re­Se mo­vid­nen Cem­Tan, daax­loe­biT er­
Ti wlis da­qor­wi­ne­bu­le­bi iy­vnen. go­go un­da ge­na­xa _ Za­lian
tkbi­li, axal­gaz­rda da la­ma­zi iyo. ga­wiT­lda ki­dec, ro­ca
pe­riod­ze Se­ve­kiT­xe. al­baT yo­vel­Tvis mey­va­re­ba is go­go.
saoc­ne­bo age­bu­le­ba hqon­da da ki­ser­ze jaW­viT See­ba wmin­da
an­to­nis xa­ti, ro­me­lic eki­da yve­la­ze la­maz mker­dze, rac
ki odes­me mi­na­xavs. `wmin­da an­to­nis­Tvis mZi­me cdu­ne­ba un­da
iyos~, _ vi­xum­re, rom Ta­vi uf­ro kom­for­tu­lad eg­rZno.
_ wmin­da an­to­ni? _ ikiT­xa qmar­ma, _ eg vin aris?
_ cols hkiT­xe, _ vuT­xa­ri, _ is get­yvis.
_ vin aris wmin­da an­to­ni? _ hkiT­xa.
_ vin? _ go­go­mac ikiT­xa.
_ wmin­da an­to­ni, _ uT­xra.
_ wmin­da an­to­ni? _ Tqva go­gom, _ vin aris wmin­da an­to­
ni?
ro­ca sa­me­di­ci­no ka­bi­net­Si kar­gad gav­sin­je, aR­mo­va­Ci­
ne, rom isev qa­liS­vi­li iyo. sa­nam tan­sac­mels ik­rav­da, mis
qmars cal­ke da­ve­la­pa­ra­ke.

353
jo­z ef he­l e­ri

_ yo­ vel Ra­ me, _ wait­ ra­


ba­
xa, Wkvia­
ni bi­
Wi iyo, _ Ra­ mes
aras­dros vac­den _ tra­ba­xob­da da arc it­yue­bo­da, _ di­
li­Tac ki, sa­nam sauz­mes mim­za­debs, sam­sa­xur­Si was­vlis win.
mxo­lod er­Ti mi­ze­zi rCe­bo­da. ro­ca ori­ve isev er­Tad
iyo, de­mon­stri­re­ba mo­vuw­yve re­zi­nis imi­ta­cie­biT, rom­le­
bic ofis­Si mqon­da. skan­da­lis Ta­vi­dan asa­ci­leb­lad ofis­Si
cal­ke maqvs Ca­ke­ti­li ori­ve sqe­sis rep­ro­duq­ciu­li or­ga­
nos re­zi­nis mo­de­le­bi. uf­ro zus­tad, mqon­da. ax­la aRa­
ra­fe­ric aRar maqvs, praq­ti­kac ki. er­Ta­der­Ti, rac maqvs,
da­ba­li sic­xea, ro­me­lic uk­ve ma­Rel­vebs. im or bavSvs, rom­
le­bic sa­me­di­ci­no ka­rav­Si Cem­Tan er­Tad mu­Sao­ben, diag­nos­
ti­ka­ze war­mod­ge­na ara aqvT. er­Ta­der­Ti, rac ician, wu­wu­
nia. hgo­niaT, rom prob­le­me­bi aqvT. Se­mom­xe­don. ma­Sin un­da
yo­fi­liy­vnen Cems ofis­Si da is axal­da­qor­wi­ne­bu­le­bi ena­
xaT, rom­le­bic ise mi­yu­reb­dnen, TiT­qos imas veub­ne­bo­di,
rac aras­dros ara­vis gau­go­nia. ase­Ti dain­te­re­se­bu­li ma­
nam­de ara­vin mi­na­xavs.
_ ase? _ Se­me­kiT­xa da co­ta xa­ni Tvi­Ton ake­Teb­da plas­
tma­sis mo­de­le­biT. zo­gier­Ti amis ga­ke­Te­bi­Tac uk­ve did
sia­mov­ne­bas iRebs.
_ ki, sul es aris, _ vuT­xa­ri, _ ax­la sax­lSi wa­diT da
sca­deT. ram­de­ni­me Tvis me­re vna­xoT, ra mox­de­ba.
_ kar­gi, _ miT­xres da fu­li xel­ze ga­da­mi­xa­des. arc me
ga­mi­we­via wi­naaR­mde­go­ba.
_ kar­gi dro gaa­ta­reT, _ vuT­xa­ri. mad­lo­ba ga­da­mi­xa­des
da er­Tad ga­vid­nen. biWs xe­li wel­ze hqon­da Se­mox­veu­li,
TiT­qos er­Ti su­li hqon­da, sax­lSi ro­dis miiy­van­da...
ram­de­ni­me dRis Sem­deg bi­Wi mar­to dab­run­da da eq­Tans
uT­xra, rom sas­wra­fod un­do­da Ce­mi nax­va. ro­gorc ki mar­
to dav­rCiT, cxvir­Si da­mar­tya.
_ ra gaa­ke­Ta?
_ Wkuis­ko­lo­fi mi­wo­da da cxvir­Si mi­Ta­va­za. _ Wkuis­ko­
lo­fi xar? _ miT­xra da ise da­mar­tya, trak­ze da­ve­ci. mar­
Tla, ar vxum­rob.

354
xa­fan­gi 22

_ vi­ci, rom ar xum­rob, _ Tqva io­sa­rian­ma, _ mag­ram ra­


tom da­gar­tya?
_ me ra vi­ci, ra­tom, _ gab­raz­da eqi­mi da­nee­ka.
_ iq­neb es wmin­da an­ton­Tan iyo da­kav­Si­re­bu­li?
eqim­ma da­nee­kam araf­ris­mTqme­li Tva­le­biT Se­xe­da:
_ wmin­da an­to­ni? _ ikiT­xa gao­ce­bul­ma, _ vin aris wmin­da
an­to­ni?
_ me ra vi­ci, _ upa­su­xa Sef­ma uaiT hal­foT­ma, ro­me­lic
zus­tad am dros ka­rav­Si aram­ya­ri na­bi­jiT Se­mo­vi­da, xel­Si
vis­kis boT­li eWi­ra da maT So­ris Caj­da, TiT­qos saC­xub­rad
moem­za­da.
eqi­mi da­nee­ka usit­yvod ad­ga da Ta­vi­si ska­mi kar­vi­dan ga­
reT gai­ta­na, zur­gSi mox­ri­li da­dio­da, rad­gan mZi­me tvir­
Tad aw­va is usa­mar­Tlo­ba, ro­mel­sac mud­mi­vad iT­men­da.
kar­vis me­zob­lis sa­zo­ga­doe­ba au­ta­ne­li iyo.
Sef uaiT hal­fo­Ti mas SeS­li­lad Tvli­da.
_ ar vi­ci, ra sWirs am kacs, _ Tqva say­ve­du­ris to­niT, _
tvi­ni ara aqvs _ es aris mi­si prob­le­ma. tvi­ni rom hqon­des,
ax­la­ve ai­Reb­da ni­Cabs da Txras daiw­yeb­da aq­ve, ka­rav­Si, Ce­mi
sa­wo­lis qveS. ma­Sin­ve nav­Tobs aR­moa­Cen­da. war­mod­ge­na ara
aqvs, rom axal­wveu­le­bi Sta­teb­Si nav­Tobs niC­biT Txrid­
nen... ko­lo­ra­do­Si. imi­si am­ba­vi ar gau­go­nia? ra er­qva?
_ uin­Ter­gri­ni.
_ uin­Ter­gri­ni.
_ eSi­nia, _ aux­sna io­sa­rian­ma.
_ ara, uin­Ter­gri­nis ara, _ Sef­ma uaiT hal­foT­ma Ta­vi
gaiq­nia, ar ma­lav­da Ta­vis aR­frTo­va­ne­bas _ am ay­ro­le­bul,
pank brZen­kacs, na­biW­vars, ara­vi­si ar eSi­nia.
_ eqim da­nee­kas eSi­nia da ama­Sia saq­me.
_ ri­si eSi­nia?
_ Se­ni eSi­nia, _ uT­xra io­sa­rian­ma _ eSi­nia, rom pnev­mo­
niiT mok­vde­bi.
_ kar­gia, rom eSi­nia, _ Tqva Sef­ma uaiT hal­foT­ma da gu­
lia­nad gai­ci­na, _ pir­ve­li­ve xel­say­re­li Sem­Txve­vi­sas au­ci­

355
jo­z ef he­l e­ri

leb­lad asec mo­viq­ce­vi, ai, na­xav.


Sef uaiT hal­fo­Ti war­mo­sa­de­gi mu­qi fe­ris in­die­li iyo
ok­la­ho­ma­dan, ga­mok­ve­Ti­li sa­xis nak­vTe­bi­Ta da Sa­vi ga­bur­
Zgnu­li TmiT. Ta­vi­si okul­tu­ri tra­di­cie­bi­dan ga­mom­di­
na­re, ga­daw­yve­ti­li hqon­da, pnev­mo­niiT mom­kvda­ri­yo. gab­
ra­ze­bu­li, Su­ris­ma­Zie­be­li, imed­da­kar­gu­li in­die­li iyo,
ro­mel­sac sZul­da uc­xoe­le­bi, sa­xe­le­bad kaT­kar­ti, kor­ni,
ble­ ki da ha­ ver­ maie­
ri rom er­ qvaT da nat­ rob­da, iqiT wab­
rZa­ne­bu­liy­vnen, sai­da­nac ma­Ti wyeu­li wi­nap­re­bi mo­vid­nen.
_ ver war­moid­gen, io­sa­rian, _ da­fiq­rda da xmas au­wia,
eqi­mi da­nee­ka rom gae­Ri­zia­ne­bi­na, _ es qve­ya­na sac­xov­reb­
lad ra kar­gi ad­gi­li iyo, sa­nam Ta­vi­si daw­yev­li­li ke­Til­
So­bi­le­biT amaT yve­la­fe­ri ar au­ries.
Se­fi uaiT hal­fo­Ti TeTr ada­mia­neb­ze Su­ris sa­Zieb­lad
iyo gan­wyo­bi­li. we­ra-kiT­xva cu­dad ico­da da ka­pi­tan blek­
Tan iyo mi­mag­re­bu­li, ro­gorc dam­xma­re daz­ver­vis ofi­ce­
ri.
_ ro­dis un­da mes­wav­la we­ra-kiT­xva? _ vi­Tom gab­raz­da
da xmas au­wia, rom eqim da­nee­kas gae­go­na, _ sa­dac ar un­da
gag­ve­Sa­la ka­ra­vi, ma­Sin­ve nav­To­bis Wis amoT­xras iw­yeb­dnen.
ro­gorc ki Was amoT­xrid­nen, ma­Sin­ve nav­Tobs pou­lob­dnen.
ro­gorc ki nav­Tobs aR­moa­Cen­dnen, iZu­le­bu­li vxde­bo­diT,
bar­gi Seg­vek­ra da sxva­gan ga­dav­bar­ge­bu­li­ya­viT. ja­dos­nu­ri
jo­xe­bi­viT vi­ya­viT, mTe­li Cve­ni oja­xi bu­neb­ri­vad izi­dav­da
nav­Tobs. ma­le msof­lios yve­la nav­To­bis kom­pa­niam ga­moag­
zav­na Ta­vi­si war­mo­mad­gen­le­bi, rom­le­bic ukan dag­vyve­bod­
nen. mud­mi­vad gza­Si vi­ya­viT. gar­wmu­nebT _ bav­Svis ase gaz­
rda naR­di jo­jo­xe­Tia. erT kvi­ra­ze met xans erT ad­gi­las
ar ga­mi­ta­re­bia.
yve­la­ze ad­reu­li mo­go­ne­ba geo­lo­gias ukav­Sir­de­bo­da.
_ yo­vel­Tvis, ro­ca axa­li uaiT hal­fo­Ti iba­de­bo­da, sa­
baz­ro fa­sic iz­rde­bo­da. ma­le mTxre­le­bis mTe­li jgu­fe­bi
dag­vyve­bo­da ukan mTe­li Ta­vian­Ti aR­Wur­vi­lo­biT, er­Tma­
ne­Tis­Tvis rom daes­wroT. kom­pa­nieb­ma gaer­Tia­ne­ba daiw­yes,

356
xa­fan­gi 22

rom Seem­ci­re­bi­naT Cven­ze mo­mag­re­bu­li xal­xis rao­de­no­ba,


Tum­ca es rao­de­no­ba mainc sul iz­rde­bo­da. Ra­me we­sie­rad
ar gve­Zi­na. ro­ca vCer­de­bo­diT, isi­nic Cer­de­bod­nen. ro­ca
vmoZ­raob­diT, isi­nic moZ­raob­dnen da maT­Tan er­Tad moZ­
raob­dnen va­go­ne­bi, bul­do­ze­re­bi, am­wee­bi, ge­ne­ra­to­re­bi.
mo­sia­ru­le biz­nes­bu­mi vi­ya­viT. miw­ve­vebs vi­Reb­diT sau­ke­
Te­so sas­tum­roe­bi­sa­gan im biz­ne­sis sa­nac­vlod, ro­mel­sac
am qa­laq­Si mo­vi­zi­dav­diT. zo­gier­Ti gu­lux­vi mi­pa­ti­Je­biT
gvxib­lav­da, mag­ram ver vi­Reb­diT aseT wi­na­da­de­bebs, sau­ke­
Te­so sas­tum­roe­bi, rom­le­bic gve­pa­ti­Je­bod­nen, ver mii­Reb­
dnen in­die­lebs, ro­gorc stum­rebs. ra­sob­ri­vi crur­wme­ne­bi
cu­di ra­mea, mar­Tla, io­sa­rian. sa­Si­ne­le­baa, ro­ca we­sier,
er­Tgul in­diels ise geq­ce­vian, ro­gorc vi­Rac ni­gers, eb­
raels, dam­pal ita­liels an na­biW­var es­pa­nels, _ me­ti da­ma­
je­reb­lo­bi­saT­vis Sef uaiT hal­foT­ma Ta­vi din­jad da­xa­ra.
_ Sem­deg, io­sa­rian, mo­sax­de­ni mox­da, da­sas­ru­lis da­
saw­yi­si. Cve­ni dev­na uk­ve sxvag­va­rad daiw­yes: cdi­lob­dnen
ga­moec­noT, sad iq­ne­bo­da Cve­ni Sem­de­gi ga­Ce­re­ba da iw­yeb­
dnen bur­Rvas ma­nam­de, sa­nam iq mi­vi­do­diT. ase rom, Cven ve­
Rar­sad ve­Rar vCer­de­bo­diT. ro­gorc ki bar­gis amo­la­ge­bas
viw­yeb­diT, im ad­gi­li­dan gvyrid­nen. dar­wmu­ne­bu­li iy­vnen
Cven­Si. im drom­dec ki ar ic­did­nen, sa­nam nav­To­bi amo­xeT­
qav­da. ise­Ti daR­li­le­bi vi­ya­viT, rom verc vig­rZe­niT, ro­
gor amoi­wu­ra Cve­ni dro. erT di­las Se­vam­CnieT, rom yve­la
mxri­dan gar­Se­mor­tymu­li vi­ya­viT nav­To­bis mom­po­veb­le­biT,
rom­le­bic elo­de­bod­nen, rom ma­Ti mi­mar­Tu­le­biT wa­vi­do­
diT da isi­ni ga­mog­vyrid­nen. sa­dac ar ga­vi­xe­dav­diT, yvel­
gan go­rak­ze nav­To­bis mom­po­veb­le­bi id­gnen, TiT­qos Tav­
das­xmi­saT­vis mom­za­de­bu­li in­die­le­bi aria­no. es da­sas­ru­li
iyo. ad­gil­ze ver dav­rCe­bo­diT, rad­gan uk­ve ga­moy­ri­le­bi
vi­ya­viT. wa­sas­vle­lic aRar gvqon­da. jar­ma ga­da­mar­Ci­na. sa­
bed­nie­rod, omi Za­lian drou­lad daiw­yo _ sam­xed­ro ko­mi­
siam­Fam koS­ma­ris Sua­gu­li­dan amiy­va­na da usaf­rTxod dam­sva
louer fil­dSi, ko­lo­ra­do­Si. me er­Ta­der­Ti ga­dar­Ce­ni­li

357
jo­z ef he­l e­ri

vi­ya­vi.
io­sa­rian­ma ico­da, rom Sef uaiT hal­fo­Ti tyuo­da, Tum­
ca ar Seaw­yve­ti­na, ro­de­sac man sau­ba­ri ima­ze gau­ba, rom
mom­xda­ris Sem­deg mSob­leb­ze aRa­ra­fe­ri sme­no­da. es di­dad
arc awu­xeb­da, rad­gan mxo­lod ma­Ti naT­qva­miT ico­da, rom
mi­si mSob­le­bi iy­vnen. uk­ve im­de­ni tyui­li hqon­daT naT­qva­mi,
SeiZ­le­ba esec tyui­li ga­mom­dga­ri­yo. bev­rad uf­ro kar­gad
ic­nob­da im So­reu­li bi­ZaS­vi­le­bis to­mis is­to­rias, ro­me­
lic Crdi­loe­TiT moZ­raob­da yu­rad­Re­bis ga­da­sa­ta­nad da
Sem­Txve­viT ka­na­da­Si ga­da­vi­da. maT sca­des ukan dab­ru­ne­ba,
mag­ram ame­ri­kul­ma sae­mig­ra­cio sam­sa­xur­ma saz­Rvar­ze Sea­
Ce­ra da qve­ya­na­Si aRar Se­mouS­va. ukan dab­ru­ne­ba aRar SeeZ­
loT, ra­ki wiT­le­bi iy­vnen.
bo­ro­ti xum­ro­ba iyo. mag­ram eqim da­nee­kas ar gas­ci­ne­bia,
sa­nam io­sa­ria­ni ki­dev er­Ti saf­re­ni mi­siis Sem­deg ar mi­var­
da mas­Tan da imed­ga­da­wu­rul­ma sTxo­va, sam­sa­xu­ri­dan gae­
Ta­vi­suf­le­bi­na. eqim­ma da­nee­kam Cai­ci­na da isev Ta­vis prob­
le­meb­Si Caef­lo. maT So­ris erT-er­Ti Sef uaiT hal­fo­Ti
iyo, ro­me­lic im di­liT mas in­diel­Ta brZo­la­Si iw­vev­da.
da io­sa­rian­ma iq­ve, im wuTs, ga­daw­yve­ti­le­ba mii­Ro, Wkui­dan
SeS­li­li­yo.
_ dros ma­kar­gvi­neb, _ iZu­le­bu­li iyo, eT­qva eqim da­nee­
kas.
_ ar Se­giZ­lia gaa­Ta­vi­suf­lo is, vinc gi­Jia?
_ ki, ra Tqma un­da. val­de­bu­lic var, rom ga­va­Ta­vi­suf­
lo. ar­se­bobs we­si, ro­me­lic am­bobs, rom gi­Ji sam­sa­xu­ri­dan
un­da da­viT­xo­voT.
_ me­re me ra­tom ar miS­veb? gi­Ji var. kle­vin­jers hkiT­xe.
_ kle­vin­jers? sad aris kle­vin­je­ri? ipo­ve da vkiT­xav.
_ ma­Sin sxvebs hkiT­xe. yve­la get­yvis, rom gi­Ji var.
_ ege­nic mag­ra af­re­nen.
_ me­re ra­tom ar aTa­vi­suf­leb?
_ ra­tom ar mTxo­ven, rom ga­va­Ta­vi­suf­lo?
_ imi­tom, rom gi­Je­bi arian! ai, ma­gi­tom.

358
xa­fan­gi 22

_ ra Tqma un­da, gi­Je­bi arian, _ upa­su­xa eqim­ma da­nee­kam, _


ax­la me Tvi­Ton ar giT­xa­ri? cxa­dia, gi­Jebs ver mis­cem uf­
le­bas _ ga­daw­yvi­ton gi­Je­bi arian Tu ara.
io­sa­rian­ma Se­xe­da da sxva gza sca­da. _ oric gi­Jia?
_ aba, ra ari? _ Tqva eqim­ma da­nee­kam.
_ Se­giZ­lia gaa­Ta­vi­suf­lo?
_ ra­sak­vir­ve­lia, Se­miZ­lia. mag­ram jer un­da moiT­xo­vos.
ase­Tia we­si.
_ ra­tom ar iT­xovs?
_ imi­tom, rom gi­Jia, _ upa­su­xa da­nee­kam, _ gi­Ji un­da iyo,
rom am­den­jer ga­dar­Ce­nis me­re ki­dev gaag­rZe­lo fre­na. ra
Tqma un­da, Se­miZ­lia ga­vuS­va ori, mag­ram jer un­da moiT­xo­
vos.
_ sul es aris? un­da moiT­xo­vos da gaa­Ta­vi­suf­leb?
_ sul es aris. uT­xa­ri, moiT­xo­vos.
_ da daiT­xov? _ ikiT­xa io­sa­rian­ma.
_ ara, ar Se­miZ­lia.
_ anu xa­fan­gSi varT?
_ ra Tqma un­da, xa­fan­gSi xarT, _ upa­su­xa eqim­ma da­nee­kam.
_ mux­li 22: yve­la, vi­sac fre­nis Sew­yve­ta surs, si­nam­dvi­le­
Si gi­Ji ar aris.
mux­li 22-is mi­xed­viT, saf­rTxis Seg­rZne­ba ma­Sin, ro­de­
sac ar­se­bobs rea­lu­ri sa­SiS­roe­ba, sa­Ri go­ne­biT xde­ba. ori
gi­Ji iyo da un­da daeT­xo­vaT. ub­ra­lod, mas ga­Ta­vi­suf­le­ba
un­da moeT­xo­va. mag­ram, ro­gorc ki moiT­xov­da, aRar CaiT­
vle­bo­da gi­Jad da mou­wev­da axa­li sab­rZo­lo fre­ne­bis Ses­
ru­le­ba. ori gi­Ji un­da yo­fi­li­yo, sab­rZo­lo fre­ne­bi rom
gaeg­rZe­le­bi­na da Wkvia­ni _ sam­xed­ro brZa­ne­ba rom ar Sees­
ru­le­bi­na. ese igi: Tu if­ren­da, gi­Jad CaiT­vle­bo­da da ar
iyo val­de­bu­li ef­ri­na. Tum­ca, Tu ar if­ren­da, Wkvia­nad
miiC­nev­dnen da ma­Sin val­de­bu­li iq­ne­bo­da ef­ri­na. io­sa­ria­ni
mTe­li ar­se­biT SeZ­ra mux­li 22-is ab­so­lu­tur­ma srul­yo­fi­
le­bam da pa­ti­vis­ce­mis niS­nad daus­tvi­na.
_ es mux­li 22 ma­ga­ri xa­fan­gia, _ daas­kvna.

359
jo­z ef he­l e­ri

_ sau­ke­Te­so, rac ki aqam­de ar­se­bu­la, _ dae­Tan­xma eqi­mi


da­nee­ka.
io­sa­rian­ma uceb naT­lad dai­na­xa es mux­li mTe­li Ta­vi­
si moZ­ra­vi lo­gi­kiT. mi­si na­wi­le­bis srul­yo­fil wyvi­lebs
elif­su­ri si­zus­te hqon­daT, rac gra­cio­zu­lic iyo da
amas­Tan So­kis­mom­gvre­lic ise­ve, ro­gorc kar­gi Ta­na­med­ro­
ve xe­lov­ne­ba. zog­jer io­sa­rians eW­vi epa­re­bo­da, rom saer­
Tod swo­rad aRiq­vam­da mas, ise­ve, ro­gorc xan­da­xan eW­vi
epa­re­bo­da Ta­na­med­ro­ve xe­lov­ne­bis siZ­lie­re­Sic da ima­Sic,
xe­dav­da Tu ara ori bu­zebs ap­le­bis Tva­leb­Si. iZu­le­bu­li
iyo, sit­yva­ze dae­je­re­bi­na ori­saT­vis, ro­me­lic am­tki­ceb­da,
rom ap­le­bis Tva­leb­Si bu­zebs xe­dav­da.
_ ki, iq arian da kar­ga­dac grZno­ben Tavs, _ am­bob­da ap­
le­bis Tva­leb­Si bu­ze­bis Se­sa­xeb ori mas Sem­deg, rac ofi­
cer­Ta klub­Si pir­ve­lad eC­xu­ba io­sa­ria­ni, _ Tum­ca al­baT
ar icis. ami­to­mac ver aRiq­vams sa­gans ise­Tad, ro­go­ric is
si­nam­dvi­le­Sia.
_ ra­tom ar icis? _ dain­te­res­da io­sa­ria­ni.
_ imi­tom, rom Tva­leb­Si bu­ze­bi hyavs, _ ux­sni­da xaz­gas­
mu­li sim­Svi­diT ori, _ ro­gor dai­na­xavs, rom bu­ze­bi hyavs
Tva­leb­Si, ro­ca Tva­leb­Si bu­ze­bi hyavs?
ama­sac ise­Ti­ve az­ri hqon­da, ro­go­ric sxvas yve­la­fers
da io­sa­rians sur­da eW­via­no­bis uf­le­ba isev oris­Tvis mien­
do, rad­gan ori niu-ior­kis Se­mo­ga­ren­Si mde­ba­re nak­rZa­li­
dan iyo da io­sa­rian­ze bev­rad me­ti ico­da ve­lu­ri cxov­re­bis
Se­sa­xeb. Ta­nac oris io­sa­ria­nis de­dis, ma­mis, Zmis, dei­dis,
bi­Zis, mas­wav­leb­lis, su­lie­ri li­de­ris, ka­non­mdeb­lis, me­
zob­li­sa da ga­ze­Te­bi­sa­gan gan­sxva­ve­biT, se­rio­zu­li tyui­
li aras­dros uT­qvams. io­sa­ria­ni orio­de dRe fiq­rob­da am
axal am­bav­ze, ro­me­lic ap­le­bi­ze Seit­yo da me­re ga­daw­yvi­ta,
ke­Ti­li saq­me gae­ke­Te­bi­na da Tvi­Ton eT­qva es ap­le­bi­saT­vis.
_ ap­le­bi, Tva­leb­Si bu­ze­bi gyavs, _ dax­ma­re­bis miz­niT
Cas­Cur­Cu­la, ro­de­sac par­mis yo­vel­kvi­reu­li fre­nis dRes
er­Tma­neTs pa­ra­Su­te­bis kar­vis Se­sas­vlel­Si Sex­vdnen.

360
xa­fan­gi 22

_ raa? _ uk­me­xad upa­su­xa ap­le­bim. gao­ce­bu­li iyo im faq­


tiT, rom io­sa­ria­ni saer­Tod ga­moe­la­pa­ra­ka.
_ Tva­leb­Si bu­ze­bi gyavs, _ gau­meo­ra io­sa­rian­ma, _ al­
baT ami­to­mac ver xe­dav, rom bu­ze­bi gyavs Tva­leb­Si.
ap­le­bi ga­Sor­da, Tva­leb­Si ziz­Ri da gao­ce­ba hqon­da da
xma ar amou­Ria, sa­nam jip­Si ar aR­moC­da ha­ve­maier­Tan er­Tad.
swo­ri gza bri­fin­ge­bis oTa­xis­ken mi­dio­da, sa­dac maio­ri
dan­bi, jgu­fu­ri ope­ra­cie­bis ner­viu­li ofi­ce­ri, ic­di­da,
ra­Ta wi­nas­wa­ri bri­fin­gi Cae­ta­re­bi­na yve­la wam­yva­ni mfri­na­
vi­saT­vis, bom­bar­di­ri­sa da na­vi­ga­to­ri­saT­vis. ap­le­bi Cu­mad
la­pa­ra­kob­da, rom mZRol­sa da ka­pi­tan bleks, ro­me­lic wi­na
saj­dom­ze Tval­da­xu­Wu­li ga­Wi­mu­li­yo, ar gae­go­naT.
_ ha­ve­maier, _ daeW­ve­bu­li ka­cis xma hqon­da, _ Tva­leb­Si
bu­ze­bi myavs?
ha­ve­maier­ma gao­ce­bi­sa­gan Tva­le­bi daa­xam­xa­ma: _ mu­ze­bi?
_ ikiT­xa.
_ ara, bu­ze­bi, _ upa­su­xes.
ha­ve­maiar­ma isev daa­xam­xa­ma Tva­le­bi _ bu­ze­bi?
_ Tva­leb­Si.
_ et­yo­ba ga­giJ­di, _ Tqva ha­ve­maier­ma.
_ me ara, io­sa­ria­ni ga­giJ­da. ub­ra­lod, miT­xa­ri, myavs
Tva­leb­Si bu­ze­bi Tu ara? miT­xa­ri, ga­da­vi­tan.
ha­ve­maier­ma mi­wis Txi­lis nam­ce­ce­bi pir­Si Cai­ya­ra da ax­
lo­dan daak­vir­da ap­le­bis Tva­lebs.
_ me ver vxe­dav, _ ga­nuc­xa­da.
ap­le­bim Sve­biT amoi­sun­Tqa. ha­ve­maiers mi­wis Txi­lis nam­
ce­ce­bi tu­Ceb­ze, ni­kap­sa da lo­yeb­ze hqon­da mik­ru­li.
_ mi­wis Txi­lis nam­ce­ce­bi gaqvs sa­xe­ze, _ uT­xra ap­le­bim.
_ mir­Cev­nia mi­wis Txi­li mqon­des ni­kap­ze, vid­re bu­ze­bi
myav­des Tva­leb­Si, _ See­pa­su­xa ha­ve­maie­ri.
da­nar­Ce­ni xu­Ti TviT­mfri­na­vis ofic­re­bi sat­vir­To man­
qa­ne­biT mo­vid­nen bri­fin­gze, ro­me­lic oc­daa­Ti wu­Tis Sem­
deg daiw­yo. sa­mi ja­ris­ka­ci Ti­To jgu­fi­dan jer ki­dev
bri­fin­gis daw­ye­bam­de waiy­va­nes saf­ren min­dor­ze im TviT­

361
jo­z ef he­l e­ri

mfri­na­ve­bi­sa­ken, rom­le­bi­Tac gan­ri­giT im dRes un­da gaf­


re­ni­liy­vnen. isi­ni jgu­fis da­nar­Cen wev­reb­Tan er­Tad elo­
de­bod­nen ofic­rebs, rom­leb­Tan er­Ta­dac un­da ef­ri­naT da
ro­ca ofic­re­bi ag­ru­xu­ne­bu­li sat­vir­Toe­bi­dan gad­mox­tnen,
uk­ve TviT­mfri­na­veb­Si as­vli­sa da da­qoq­vis dro iyo. mci­re
wi­naaR­mde­go­bis Sem­deg TviT­mfri­na­ve­bi dai­qo­qa da zan­ti
moZ­rao­biT qvian gza­ze koW­lo­biT ga­mog­ru­xun­da. maT mci­
re xans usi­naT­lo, su­le­li, xei­ba­ri cxo­ve­le­bi­viT ibo­dia­
les, sa­nam saf­ren bi­lik­ze erT xaz­ze gam­wkriv­de­bod­nen da
bo­los er­Tma­ne­Tis mi­yo­le­biT swra­fad af­rin­dnen. xmaur­ma
ima­ta, TviT­mfri­na­veb­ma er­Txans xee­bis Tav­ze if­ri­nes, sa­
nam TviT­mfri­na­ve­bi­sa­gan 6 jgu­fi ar Seiq­mna da fi­ru­zis­fe­
ri wylis Tav­ze kur­si saf­ran­geT­Si an Crdi­loeT ita­lia­Si
mde­ba­re sa­miz­ni­sa­ken ar ai­Res. TviT­mfri­na­veb­ma nel-ne­la
ak­ri­fes si­maR­le da, ro­ca mtris te­ri­to­ria­ze ga­da­vid­nen,
uk­ve 9 aTa­si fu­tis si­maR­le­ze im­yo­fe­bod­nen. ga­sao­ca­ri is
iyo, rom am dros isad­gu­reb­da sim­Svi­de da sru­li si­Cu­me,
ro­mel­sac sa­tes­to sro­la ar­Rvev­da da is­mo­da mxo­lod iS­
via­Ti, da­Za­bu­li xmiT war­moT­qmu­li ko­men­ta­re­bi in­ter­ko­mi­
dan, da bo­los, bom­bar­di­re­bis mier war­moT­qmu­li da­das­tu­
re­ba, rom isi­ni saw­yis po­zi­cia­ze im­yo­fe­bian da rom miz­ni­
sa­ken iRe­ben gezs. yo­vel­Tvis mze ana­Teb­da, gaT­xe­va­de­bu­li
hae­ris ga­mo yve­las yel­Si TiT­qos ra­Rac mik­vro­da.
b25-ebi, rom­le­bi­Tac daf­ri­nav­dnen, iyo sta­bi­lu­ri, san­
do, mu­qi mwva­ne saf­re­ni apa­ra­te­bi wyvi­li sa­WiT, Zra­vi­Ta da
far­To frTe­biT. er­Ta­der­Ti nak­li iq hqon­da, sa­dac io­sa­
ria­ni, ro­gorc bom­bdam­Se­ni, un­da mjda­ri­yo. es iyo Za­lian
viw­ro ga­sas­vle­li, ro­me­lic Se­mi­nul wi­na, bom­bdam­Se­nis,
na­wils uax­loe­si Ta­vis­da­sax­sne­li lu­kis­gan yof­da. es iyo
ga­saZ­ro­mi _ viw­ro, oT­xkuT­xe­di, ci­vi gvi­ra­bi saf­re­ni me­
qa­niz­mis qveS da io­sa­ria­nis­xe­la di­di ta­nis ka­ci iq Zne­lad
eteo­da.
Ca­su­qe­bul, mTva­re­sa­viT mrgval­sa­xian na­vi­ga­tors, rep­
ti­liis pa­ta­ra Tva­le­bi­Ta da aar­fis msgav­si Ci­bu­xiT, msgav­

362
xa­fan­gi 22

si prob­le­me­bi hqon­da: yo­vel­Tvis, ro­de­sac miz­ni­sa­ken mif­


ri­nav­dnen, ro­mel­sac wu­Te­bi­Ra aSo­reb­daT, io­sa­ria­ni mas
TviT­mfri­na­vis uka­na na­wil­Si Za­liT ag­deb­da. es uki­du­re­si
da­Za­bu­lo­bis wu­Te­bi iyo, mo­lo­di­nis wu­Te­bi, ro­ca ara­fe­
ri es­mo­daT da ve­ra­fers xe­dav­dnen. es is wu­Te­bi iyo, ro­ca
haer­sa­wi­naR­mde­go ar­ti­le­ria maT TviT­mfri­navs qve­mo­dan
mi­zan­Si iReb­da da em­za­de­bo­da, nam­sxvre­ve­bad eq­cia igi da
isi­ni sa­mu­da­mo sam­yo­fel­Si gaeg­zav­na, Tu­ki, ra­sak­vir­ve­lia,
amas SeZ­leb­da.
ga­saZ­ro­mi io­sa­ria­ni­saT­vis si­coc­xlis ga­dar­Ce­nis er­Ta­
der­Ti sa­Su­le­ba iq­ne­bo­da im Sem­Txve­va­Si, Tu TviT­mfri­na­vi
Ca­mo­var­de­bo­da. mag­ram io­sa­ria­ni gam­wa­re­bu­li agi­neb­da am
ga­sas­vlels _ mis­Tvis es Ta­vis ga­dar­Ce­nis dros ki­dev er­Ti
dab­rko­le­ba iyo, ro­me­lic gan­ge­bam ga­moug­zav­na da ro­me­
lic mis wi­naaR­mdeg ar­se­bu­li SeT­qmu­le­bis na­wi­lad miaC­nda.
b25-is wi­na na­wil­Si iyo ad­gi­li da­ma­te­bi­Ti lu­ki­saT­vis, sai­
da­nac SeiZ­le­bo­da Ta­vis daR­we­va, ase­Ti lu­ki iq rom yo­fi­
li­yo, mag­ram ar iyo. amis ma­giv­rad ga­saZ­ro­mi iyo da avi­nio­
nis areu­li mi­siis Sem­deg io­sa­rians mi­si yo­ve­li san­ti­met­ri
sZul­da, rad­gan wa­me­biT aSo­reb­da Ta­vis pa­ra­Suts. xo­lo pa­
ra­Su­ti Za­lian di­di iyo sai­mi­sod, rom TviT­mfri­na­vis wi­na
na­wil­Si moe­Tav­se­bi­na. io­sa­rians Za­lian un­do­da Tvi­To­nac
TviT­mfri­na­vis uka­na na­wil­Si yo­fi­li­yo, sa­dac im­yo­fe­bo­
da aar­fi, ro­me­lic man ma­nam­de mfri­na­vis ka­bi­ni­dan gaag­do.
un­do­da ia­tak­ze yo­fi­li­yo mo­kun­tu­li, Ta­vis ga­da­sar­Ce­ni
lu­kis Tav­ze, pa­ra­Su­tiT zur­gze yum­ba­ris nam­sxvre­ve­bi­sa­
gan dam­ca­vi da­ma­te­bi­Ti sa­fa­ris qveS, ro­mel­sac sia­mov­ne­
biT ata­reb­da Tan, er­Ti xe­li pa­ra­Su­tis tros­ze hqo­no­da
da meo­re ki lu­kis sa­xu­ra­vis asa­we­vad gam­za­de­bu­li, rac
mas sa­Sua­le­bas mis­cem­da wa­mis Sem­deg haer­Si aR­mo­Ce­ni­li­
yo, ro­gorc ki pir­ve­li ga­ma­nad­gu­re­be­li gas­ro­lis gam­ki­van
xmas gai­go­neb­da. ai, iq un­do­da yof­na (ra­ki saer­Tod iZu­
le­bu­li gax­da am TviT­mfri­nav­Si yo­fi­li­yo) nac­vlad imi­sa,
rom ak­va­rium­Si dam­wyvdeu­li ro­me­li­Rac daw­yev­li­li oq­

363
jo­z ef he­l e­ri

ros Tev­zi­viT wi­na na­wil­Si yo­fi­li­yo dat­yve­ve­bu­li ma­Sin,


ro­de­sac wyeu­li ar­ti­le­riis nas­ro­li Wur­ve­bi mis gar­Se­mo,
Tav­ze Tu qve­moT, xmau­riT skde­bo­da, feT­qde­bo­da, tor­tma­
neb­da, gru­xu­neb­da fan­tas­ma­go­riu­li, kos­miu­ri bo­ro­te­bis
sa­xiT, maT rom ar­yev­da, sxva­das­xva mi­mar­Tu­le­biT is­ro­da
da wa­mis mea­Ted­Si cec­xlis did al­Si gaq­ro­biT emuq­re­bo­da.
aar­fi ise­Ti­ve sa­sar­geb­lo iyo io­sa­ria­ni­saT­vis, ro­gorc
na­vi­ga­to­ri da ro­gorc sxva yve­la­fe­ri.
ar ar­se­bob­da ukan da­xe­vis ga­we­ri­li pro­ce­du­ra. er­Ta­
der­Ti, rac sa­Wi­ro iyo am dros, iyo Si­Si da io­sa­rian­sac
sas­ti­kad eSi­no­da, uf­ro me­tad, vid­re oris an mSier jos;
me­tad, vid­re dan­bars, ro­me­lic mor­Ci­lad See­gua im azrs,
rom erT mSve­nier dRes dai­Ru­pe­bo­da. io­sa­ria­ni am azrs ver
See­gua da Ti­Toeu­li mi­siis Ses­ru­le­bi­sas, ro­gorc ki bom­
bebs Ca­moy­ri­da, sa­ku­Ta­ri si­coc­xlis ga­da­sar­Ce­nad iw­yeb­da
brZo­las.
_ Zlie­rad, uf­ro Zlie­rad! _ uy­vi­ro­da ma­kuoTs da im
wu­Tas ise sZul­da ma­kuo­Ti, TiT­qos mi­si bra­li iyo, iq rom
iy­vnen, sa­dac uc­no­bi ada­mia­ne­bis xe­liT sik­vdi­li emuq­re­
bo­da. TviT­mfri­nav­Si sxva ara­vin eka­re­bo­da or­mxri­vi kav­
Si­ris sis­te­mas, gar­da im er­Ti Sem­Txve­vi­sa, ro­ca avi­nio­nis
sa­co­da­vi mi­sii­sas am­tydar areu­lo­ba­Si dob­si Sua fre­nis
dros Wkui­dan Sei­Sa­la da sa­co­da­vad daiw­yo moT­qma _ igi
dax­ma­re­bas iT­xov­da.
_ uS­ve­leT, uS­ve­leT, _ moT­qvam­da, _ uS­ve­leT, uS­ve­leT!
_ vis vuS­ ve­lo? vis? _ dauy­ vi­
ra io­ sa­rian­ma ukan myo­
febs. Tan Ta­vis bu­de­Si Caa­mag­ra yur­sas­me­ni, ro­me­lic ma­
Sin amo­var­da, ro­ca dob­sma sa­We xe­li­dan ga­moh­gli­ja hapls
da mkveT­rad Sea­ne­la fre­nis siC­qa­re. io­sa­ria­ni Ta­viT Wer­
ze aR­moC­da mik­ru­li, dob­sma isev daib­ru­na kon­tro­li,
dro­ze ga­daar­Ci­na yve­la da TiT­qmis ma­Sin­ve qve­viT da­wia
TviT­mfri­na­vi. yve­la­ni isev im ga­may­rue­bel sro­la­Si moy­
vnen, ro­mel­sac wu­Tis win daaR­wies Ta­vi. `Rmer­To, Rmer­To,
Rmer­To,~ _ usit­yvod ix­ve­we­bo­da TviT­mfri­na­vis cxvir­Si

364
xa­fan­gi 22

Wer­Si mik­ru­li io­sa­ria­ni, gan­Zre­va rom ar SeeZ­lo.


_ bom­bdam­Sens, bom­bdam­Sens! _ yvi­ri­liT upa­su­xa dob­sma,
ro­ca io­sa­rian­ma xma amoi­Ro, _ ar pa­su­xobs, uS­ve­leT bom­
bdam­Sens, uS­ve­leT bom­bdam­Sens!
_ me var bom­ bdam­
Se­ni, _ dauy­ vi­ra io­ sa­
rian­
ma, _ me var
bom­bdam­Se­ni da kar­gad var, kar­gad var.
_ ma­Sin uS­ve­le, uS­ve­le! _ ix­ve­we­bo­da dob­si, _ uS­ve­le,
uS­ve­le!
uka­na na­wil­Si ki snou­de­ni iw­va da kvde­bo­da.

Ta­vi or­moc­da­meer­Te

snoudeni

_ ga­We­riT, _ Tqva eqim­ma.


_ Tqven ga­We­riT, _ Tqva meo­rem.
_ ar gam­WraT, _ Tqva io­sa­rian­ma. la­pa­ra­ki uWir­da.
_ Se­xe­deT vin Cae­ria, _ uk­ma­yo­fi­lo iyo eqi­mi.
_ im qvey­ni­dan gve­la­pa­ra­ke­bian. va­ke­TebT ope­ra­cias Tu
ara?
_ ar Wir­de­ba ope­ra­cia, _ awu­wun­da meo­re eqi­mi, _ pa­ta­ra
Wri­lo­ba aqvs. sis­xlde­na un­da Se­vu­Ce­roT, Wri­lo­ba ga­vu­
suf­TaoT da na­ke­re­bi da­va­doT.
_ aqam­de ope­ra­ciis ga­ke­Te­bis San­si ar mqo­nia. skal­pe­li
ro­me­lia? es aris skal­pe­li?
_ ara, ai, is aris skal­pe­li. kar­gi, Tu api­reb, ma­Sin dro­
ze ga­We­ri. gak­ve­Te.
_ ase?
_ mand ara, Ste­ro.
_ ara­vi­Ta­ri kve­Ta, _ nel-ne­la io­sa­ria­ni gons mo­dio­da,
xvde­bo­da, rom ori uc­xo ada­mia­ni gaW­ras upi­reb­da.
_ im qvey­ni­dan gve­la­pa­ra­ke­bian, _ sar­kas­tu­lad Se­niS­na

365
jo­z ef he­l e­ri

meo­re eqim­ma, _ ase un­da ila­pa­ra­kos, sa­nam ope­ra­cias ga­vu­


ke­TebT?
_ ope­ra­cias ver ga­vu­ke­TebT, sa­nam ofi­cia­lur re­gis­
tra­cias ar gaiv­lis, _ Tqva kler­kma.
_ re­gis­tra­cias ver gaiv­lis, sa­nam ar dav­kiT­xav, _ Tqva
msu­qan­ma, gab­ra­ze­bul­ma pol­kov­nik­ma, ro­mel­sac uzar­ma­za­
ri ul­va­Se­bi da var­dis­fe­ri sa­xe hqon­da. sa­xe Za­lian ax­los
miu­ta­na io­sa­rians, cxe­li ta­fis sim­xur­va­les ga­mos­cem­da: _
sad dai­ba­deT?
msu­qan­ma, gab­ra­ze­bul­ma pol­kov­nik­ma io­sa­rians is msu­qa­
ni da gab­ra­ze­bu­li pol­kov­ni­ki gaax­se­na, ro­mel­mac mRvde­li
da­kiT­xa da dam­na­Sa­ved scno. bun­dov­nad xe­dav­da am kacs.
ir­gvliv hae­ri al­ko­ho­li­sa da for­ma­li­nis tkbi­li su­niT
iyo gaJ­Ren­Ti­li.
_ brZo­lis vel­ze, _ upa­su­xa.
_ ara, ro­mel Stat­Si dai­ba­deT?
_ uman­koe­bis Stat­Si.
_ ara, Tqven, et­yo­ba, ver gai­geT.
_ me miv­xe­dav, _ Tqva grZel­sa­xian­ma kac­ma, pa­ta­ra dam­
ci­na­vi Tva­le­bi da bo­ro­ti pi­ri rom hqon­da, _ Ta­vi Za­lian
Wkvia­ni ggo­nia? _ hkiT­xa io­sa­rians.
_ bo­davs, _ Tqva erT-er­Tma eqim­ma, _ gva­ca­leT, Sig­niT
Se­viy­vanT da vum­kur­na­lebT.
_ aq da­to­veT. Tu bo­davs, SeiZ­le­ba ra­me sai­dum­lo wa­
mos­cdes.
_ Zlie­ri sis­xlde­na aqvs, ver xe­davT? SeiZ­le­ba mok­vdes.
_ Za­lian kar­gi.
_ eg­re un­da mag Cam­Sveb na­Zi­ra­las, _ Tqva msu­qan­ma, gab­
ra­ze­bul­ma pol­kov­nik­ma. _ kar­gi, jo, mo­di vi­la­pa­ra­koT.
si­mar­Tlis ga­ge­ba gvin­da.
_ yve­la io-ios me­Za­xis.
_ gvin­da Cven­Tan iTa­nam­Srom­lo, io-io. Se­ni me­gob­re­
bi varT da gvin­da Cve­ni gje­ro­des. aq Sens da­sax­ma­reb­lad
varT. ara­fers da­gi­Sa­vebT.

366
xa­fan­gi 22

_ mo­di, ce­re­biT Wri­lo­ba­ze da­vaw­veT da vaT­qme­vi­noT, _


Ses­Ta­va­za grZel­sa­xian­ma kac­ma.
io­sa­rian­ma Tva­le­bi da­xu­Wa im ime­diT, rom gul­wa­su­li
ego­ne­bo­daT.
_ go­ ne­
ba da­
kar­ ga, _ moes­ ma eqi­ mis xma, _ SeiZ­ le­ba vum­
kur­na­loT, sa­nam gvian ar aris? SeiZ­le­ba mar­Tla mok­vdes.
_ kar­gi waiy­va­neT, ime­di maqvs, eg na­Zi­ra­la mok­vde­ba.
_ ver vum­kur­na­lebT, sa­nam ar da­va­re­gis­tri­reb, _ Tqva
kler­kma.
io­sa­rian­ma Tva­le­bi da­xu­Wa da, sa­nam kler­ki fur­clebs
af­ria­leb­da, Ta­vi moim­kvda­ru­na. da­xu­Tul, bnel oTax­Si
Sea­go­res, Wer­Si na­Tu­re­bi eki­da, rom­le­bic haers aS­rob­da,
for­ma­li­ni­sa da al­ko­ho­lis mot­kbo su­ni ki­dev uf­ro sag­
rZno­bi gax­da. sa­sia­mov­no, yov­lis­mom­cve­li su­ni da­maT­rob­
lad moq­me­deb­da. eTe­ris sun­sac grZnob­da da Su­Sis wkria­li
es­mo­da.
Cu­mi, egois­tu­ri si­xa­ru­liT us­men­da ori eqi­mis mZi­me
sun­Tqvas. eqi­mebs ego­naT, rom ugo­nod iyo da ve­ra­fers gai­
geb­da. io­sa­rians yve­la­fe­ri si­su­le­led eC­ve­ne­bo­da, sa­nam
erT-er­Tma eqim­ma ar Tqva:
_ ro­gor fiq­rob, un­da ga­da­var­Ci­noT? SeiZ­le­ba gab­raz­
dnen ki­dec Cven­ze.
_ mo­di, ope­ra­cia da­viw­yoT, _ Tqva meo­re eqim­ma, _ gav­
WraT da yve­la­fe­ri vna­xoT er­Txel da sa­mu­da­mod. RviZls
uCi­vis. RviZ­li sak­maod pa­ta­ra Cans ren­tgen­ze.
_ es pan­krea­sia, Ste­ro, es aris RviZ­li.
_ eg gu­lia, da­ge­niZ­la­ve­bi, es aris RviZ­li. ope­ra­cias
ga­va­ke­Teb da ga­vi­geb. jer xe­li un­da da­vi­ba­no?
_ ara­vi­Ta­ri ope­ra­cia, _ io­sa­rian­ma Tva­le­bi gaa­xi­la da
wa­moj­do­ma sca­da.
_ im qvey­ni­dan gve­la­pa­ra­ke­bian, _ dam­ci­na­vad Tqva eqim­ma,
_ ar SeiZ­le­ba mo­va­ke­ti­noT?
_ anes­Te­zia ga­vu­ke­ToT. aq gvaqvs.
_ ara­vi­Ta­ri anes­Te­zia.

367
jo­z ef he­l e­ri

_ im­qvey­niu­ri xma is­mis, _ Tqva eqim­ma. A


_ mo­di anes­Te­zia ga­vu­ke­ToT da gai­Ti­Se­ba. me­re rac mog­
vin­de­ba, imas vu­zamT.
io­sa­rians sru­li anes­Te­zia gau­ke­Tes da daa­Zi­nes. gan­
cal­ke­ve­bul oTax­Si gaiR­vi­Za, ir­gvliv eTe­ris bu­Ri id­ga,
Za­lian swyu­ro­da. lo­gin­Tan pol­kov­ni­ki kor­ni ej­da da
mSvi­dad ic­di­da, Sa­lis ufor­mo Ria mwva­ne fe­ris Sar­va­
li da pe­ran­gi ec­va. ya­vis­fer sa­xe­sa da far­To, gau­par­sav
lo­yeb­ze Sem­pa­ra­vi, fleg­ma­tu­ri Ri­mi­li dah­fe­no­da, ori­ve
xels me­lot Tav­ze is­vam­da. axal­gaR­vi­Ze­bu­li io­sa­ria­ni­sa­
ken Ri­mi­liT dai­xa­ra da Za­lian me­gob­ru­li to­niT Seat­yo­bi­
na, rom ma­Ti ga­ri­ge­ba Za­la­Si rCe­bo­da, Tu io­sa­ria­ni ar mok­
vde­bo­da. io­sa­rians gu­li ae­ria, pol­kov­ni­ki kor­ni wa­mox­ta
da ziz­RiT gaiq­ca. yve­la­fers aqvs Ta­vi­si da­de­bi­Ti mxa­re,
_ gai­fiq­ra io­sa­rian­ma da Zi­lis max­rCo­be­la mdgo­ma­reo­bas
daub­run­da. vi­Ra­cis uxeS­Ti­Te­bian­ma xel­ma Sea­jan­jRa­ra da
gaaR­vi­Za. gad­mob­run­da, Tva­le­bi gaa­xi­la da mkac­ri sa­xis
uc­nau­ri ka­ci dai­na­xa, ro­mel­mac tu­Ce­bi bo­ro­tad mo­ku­ma
da dait­ra­ba­xa:
_ Se­ni me­go­ba­ri Cven gvyavs. Se­ni me­go­ba­ri Cven gvyavs.
io­sa­rians Seam­civ­na da ga­fiT­rda. ig­rZno, of­lma ro­gor
daas­xa.
_ vin aris Ce­mi me­go­ba­ri? _ hkiT­xa mRvdels, ro­ca dai­
na­xa, rom is im ad­gi­las ij­da, sa­dac ma­nam­de _ pol­kov­ni­ki
kor­ni.
_ iq­neb me var Se­ni me­go­ba­ri? _ upa­su­xa mRvdel­ma.
mag­ram io­sa­rians aRar es­mo­da, Tva­le­bi da­xu­Wa. vi­Ra­cam
wya­li daa­le­vi­na da Ti­Tis wve­reb­ze gae­ca­la. eZi­na. ro­ca
gaiR­vi­Za, Tavs Se­sa­niS­na­vad grZnob­da, sa­nam mRvdli­sa­ken Ta­
vi ar miab­ru­na da mis nac­vlad aar­fi ar dai­na­xa. io­sa­rians
kvne­sa aR­mox­da da ga­Ri­zia­ne­bi­sa­gan sa­xe dae­man­Wa. aar­fim
Cu­mad gai­ci­na da hkiT­xa, Tavs ro­gor grZno­bo. gao­ce­bu­li
dar­Ca, ro­ca io­sa­rian­ma ikiT­xa, ra­tom ar iyo aar­fi ci­xe­Si.
io­sa­rian­ma Tva­le­bi da­xu­Wa, rom stu­ma­ri gam­qra­li­yo. ro­ca

368
xa­fan­gi 22

gaa­xi­la, aar­fi aRar iyo da mis ad­gi­las mRvde­li ij­da. io­


sa­rians gae­ci­na, ro­ca Seam­Cnia, rom mRvde­li iRi­me­bo­da da
hkiT­xa, _ ase ra jan­da­bam ga­gam­xia­ru­lao.
_ Se­ni am­ba­vi mi­xa­ria, _ xa­li­sia­nad upa­su­xa mRvdel­ma, _
jguf­Si miT­xres, rom se­rio­zu­lad iya­vi da­Sa­ve­bu­li da sax­
lSic ga­giS­veb­dnen, Tu ga­dar­Ce­bo­di. pol­kov­nik­ma kor­nma
Tqva, rom Se­ni mdgo­ma­reo­ba kri­ti­ku­li iyo, mag­ram ax­la­
xan Se­vit­yve erT-er­Ti eqi­mi­sa­gan, rom um­niS­vne­lo Wri­lo­ba
gaqvs da orio­de dRe­Si aqau­ro­bas da­to­veb. saf­rTxe­Si ar
xar da es su­lac ar aris cu­di.
io­sa­rian­ma Sve­biT amoi­sun­Tqa.
_ kar­gia.
_ diax, _ Tqva mRvdel­ma, _ lo­ye­bi kma­yo­fi­le­bi­sa­gan
gau­var­dis­frda. _ diax, es kar­gia.
io­sa­rians gae­ci­na, mRvdel­Tan Ta­vi­si pir­ve­li Sex­ved­ra
gaax­sen­da.
_ pir­ve­lad rom Seg­xvdi, saa­vad­myo­fo­Si vi­ya­vi. ax­lac
saa­vad­myfo­Si var. am bo­lo dros mxo­lod saa­vad­myo­fo­Si
gxe­dav. sad iya­vi?
mRvdel­ma mxre­bi ai­Ce­Ca.
_ bevrs vlo­cu­lob­di, _ aRia­ra, _ vcdi­lob, rac SeiZ­
le­ba bev­ri dro ga­va­ta­ro Cems ka­rav­Si. yo­vel­Tvis, ro­ca
ser­Jan­ti uaiT­qom­bi te­ri­to­rias to­vebs, vlo­cu­lob, Tan
ar wa­miy­va­nos.
_ gSve­lis?
_ yve­la prob­le­mas ma­viw­yebs, _ isev mxre­bi ai­Ce­Ca, _ ra­
Ra­cas mainc va­ke­Teb.
_ eg kar­gia, xo?
_ ki, _ en­Tu­ziaz­miT dae­Tan­xma mRvde­li, TiT­qos ma­nam­de
ama­ze arc efiq­ros, _ diax, al­baT kar­gia, _ mzrun­ve­lo­bis
niS­nad mis­ken ga­dai­xa­ra, _ io­sa­rian, Se­miZ­lia ra­me ga­va­ke­To
Tqven­Tvis, sa­nam aq xarT? iq­neb ra­me mo­gi­ta­noT?
io­sa­rian­ma mxia­ru­lad ga­moa­jav­ra:
_ ma­ga­li­Tad: sa­Ta­ma­Soe­bi, kan­fe­te­bi an sa­Re­Wi re­zi­ni.

369
jo­z ef he­l e­ri

mRvde­li isev ga­wiT­lda, gai­ci­na, uceb Za­lian se­rio­zu­


li gax­da.
_ ma­ga­li­Tad, wig­ne­bi an sxva ra­me, ra­sac moi­sur­vebT, _
Za­lian min­da ra­mis ga­ke­Te­ba Sev­Zlo, yve­la­ni va­ma­yobT Tqve­
ni gmi­ro­biT.
_ ama­yobT?
_ diax, ra Tqma un­da, si­coc­xle saf­rTxe­Si Caig­deT, ro­
ca im mkvlel na­cists Seeb­rZo­leT. es uda­vod ke­Til­So­bi­
lu­ri saq­cie­li iyo.
_ ro­mel mkvlel na­cists?
_ imas, ro­me­lic aq pol­kov­nik kaT­kar­Tis da pol­kov­
nik kor­nis mo­sak­la­vad mo­vi­da. Tqven ga­daar­Ci­neT isi­ni.
SeiZ­le­bo­da sa­sik­vdi­lo Wri­lo­ba moe­ye­ne­bi­na, ro­ca ai­van­ze
Seeb­rZo­leT. ga­gi­mar­TlaT, coc­xa­li rom ga­dar­CiT.
io­sa­rian­ma sar­kas­tu­lad gai­ci­na, yve­la­fers mix­vda.
_ ara­vi­Ta­ri mkvle­li na­cis­ti iq ar yo­fi­la.
_ ro­gor ara, pol­kov­nik­ma kor­nma gviT­xra.
_ neiT­lis Sey­va­re­bu­li iyo, Cems mo­sak­la­vad mo­vi­da da
ara pol­kov­nik kaT­kar­Ti­sa da pol­kov­nik kor­nis. Cems mok­
vlas mas Sem­deg cdi­lobs, rac neiT­lis sik­vdi­lis am­ba­vi
Se­vat­yo­bi­ne.
_ es ro­gor SeiZ­le­ba? _ mRvde­li naw­ye­ni, gab­ra­ze­bu­li
da dab­neu­li iyo, _ pol­kov­nik­ma kaT­kar­Tma da pol­kov­nik­ma
kor­nma dai­na­xes, ro­gor moi­pa­re­bo­da. ofi­cia­lu­ri an­ga­ri­
Sis Ta­nax­mad, Tqven Sea­Ce­reT mkvle­li na­cis­ti, ro­me­lic
maT mo­sak­la­vad iyo mo­su­li.
_ ar dau­je­ro ofi­cia­lur an­ga­riSs, _ ci­vad ur­Cia io­sa­
rian­ma, _ eg ga­ri­ge­bis na­wi­lia.
_ ro­me­li ga­ri­ge­bis?
_ im ga­ri­ge­bis, pol­kov­nik kaT­kar­TTan da pol­kov­nik
kor­nTan rom dav­de, _ isi­ni uf­le­bas mom­ce­men sax­lSi gmi­
rad dav­brun­de, Tu maT­ze mxo­lod kargs vit­yvi da ar ga­vak­
ri­ti­keb ima­ze, da­nar­Ce­nebs zed­met fre­nebs rom ai­Zu­le­ben.
gaog­ne­bul­ma mRvdel­ma ska­mi­dan wa­moi­wia, aS­ka­rad da­

370
xa­fan­gi 22

kar­ga moT­mi­ne­ba:
_ ra sa­Si­ne­le­baa! sir­cxvi­lia, nam­dvi­li skan­da­lia!
_ odio­zu­ria, _ mSvi­dad upa­su­xa io­sa­rian­ma, Wers miS­te­
re­bo­da, me­re Ta­vi ba­li­Si­dan wa­mo­wia, _ odio­zu­ri is sit­
yvaa, ro­mel­zec Sev­Tan­xmdiT.
_ ki mag­ram, ra­tom da­Tan­xmdiT?
_ ori va­rian­ti iyo: an es, an sam­xed­ro tri­bu­na­li.
mRvdel­ma ma­Sin­ve ina­na, pir­ze xe­li ai­fa­ra da skam­ze mZi­
med daeS­va.
_ ar un­da meT­qva ara­fe­ri.
_ ci­xe­Si mik­ra­ven Tavs, kri­mi­na­leb­Tan.
_ ra Tqma un­da, am Sem­Txve­va­Si is un­da gaa­ke­ToT, ra­sac
sa­Wi­rod CaT­vliT, _ mRvdel­ma Ta­vi daiq­nia, TiT­qos amiT
daam­Tav­ra ka­ma­Ti da Se­ma­wu­xe­bel du­mil­Si Cai­Zi­ra.
_ nu Re­lavT, _ sev­dia­nad gai­Ri­ma io­sa­rian­ma, _ ar va­pi­
reb ma­gis ke­Te­bas.
_ val­de­bu­li xarT, _ mzrun­ve­lad dai­xa­ra mis­ken mRvde­
li, _ mar­Tlac val­de­bu­li xarT. me ar mqon­da uf­le­ba, Tavs
mo­mex­via Ce­mi az­ri. nam­dvi­lad ar mqon­da uf­le­ba, ra­me meT­
qva.
_ ara­fe­ri Tavs ar mo­gix­ve­viaT, _ io­sa­ria­ni mis mxa­res
gad­mob­run­da, sa­zei­mod da dam­ci­na­vad gaiq­nia Ta­vi, _ Rmer­
To, war­mo­gid­ge­niaT ra sa­Si­ne­li cod­vaa? pol­kov­nik kaT­
kar­Tis ga­dar­Ce­na is da­na­Sau­lia, nam­dvi­lad rom ar min­da,
Ca­de­ni­li mqon­des.
mRvde­li frTxi­lad miub­run­da Te­mas:
_ ras izamT? imis uf­le­bas xom ver mis­cemT, rom ci­xe­Si
Cag­svan?
_ da­ma­te­biT gaf­re­nebs Se­vas­ru­leb. an de­zer­ti­ri gav­
xde­bi da miv­cem Sanss, rom da­mi­Wi­ron. al­baT da­mi­We­ren.
_ da ci­xe­Si Cag­sva­men, ci­xe­Si ki ar gin­daT!
_ ma­Sin ga­vag­rZe­leb fre­nas, sa­nam omi ar dam­Tav­rde­ba.
vin­me xom un­da dar­Ces coc­xa­li?
_ SeiZ­le­ba dai­Ru­poT.

371
jo­z ef he­l e­ri

_ ma­Sin aRar vif­ren.


_ aba, ras gaa­ke­TebT?
_ ar vi­ci.
_ mis­cemT uf­le­bas, sax­lSi ga­giS­van?
_ ar vi­ci. ga­reT cxe­la? aq siT­boa.
_ ga­reT Za­lian ci­va, _ Tqva mRvdel­ma.
_ ici, _ gaax­sen­da io­sa­rians, _ sa­sa­ci­lo ra­Rac mox­da.
SeiZ­le­ba da­me­siz­mra ki­dec. vi­Rac uc­nau­ri ka­ci mo­vi­da da
miT­xra, rom Ce­mi me­go­ba­ri hyav­daT maT xel­Si. sain­te­re­soa
_ me xom ar mo­vi­go­ne?
_ ara mgo­nia, _ uT­xra mRvdel­ma, _ mag kac­ze me­la­pa­ra­
ke­bo­diT, di­liT rom Se­mo­via­re.
_ e. i. mar­Tla Tqva, Se­ni me­go­ba­ri Cven gvyav­so? Se­ni me­
go­ba­ri Cven gvyav­so. Za­lian ga­bo­ro­te­bu­li iyo. sain­te­re­
soa, vin aris Ce­mi me­go­ba­ri?
_ min­ da vi­fiq­ro, rom me var Tqve­ ni me­
go­
ba­
ri, _ gul­
wrfe­li Tav­mdab­lo­biT Tqva mRvdel­ma, _ da, ra Tqma un­da,
maT xel­Sic var. Ce­mi no­me­ric aqvT da mak­vir­de­bian ki­dec.
swo­red iq var, sa­dac sWir­de­baT, _ ase miT­xres da­kiT­xvis
dros.
_ ara mgo­nia, Sen­ze yo­fi­li­yo la­pa­ra­ki, _ ar dae­Tan­xma
io­sa­ria­ni, _ Ce­mi az­riT, es neiT­li an dan­ba­ri un­da iyos.
ise­Ti vin­me, vinc om­Si dai­Ru­pa, ma­ga­li­Tad, kle­vin­je­ri,
ori, dob­si, kid sam­pso­ni an ma­kua­Ti.
mou­lod­ne­lad io­sa­rian­ma amoiox­ra da Ta­vi ga­daiq­nia:
_ ax­ la miv­ xvdi, _ Tqva, _ yve­ la Ce­ mi me­
go­ ba­
ri xelT
hyavT. ase ar aris? mxo­lod me da mSie­ri jo dav­rCiT.
sa­so­war­kve­Ti­le­bis kan­kal­ma ai­ta­na, ro­ca mRvdlis ga­
fiT­re­bu­li sa­xe dai­na­xa.
_ ra mox­da?
_ mSie­ri jo mok­vda.
_ brZo­lis dros?
_ Zil­Si dai­Ru­pa, siz­mar­Si. sa­xe­ze ka­ta ej­da.
_ sa­co­da­vi gaiZ­ve­ra, _ ti­ri­li daiw­yo io­sa­rian­ma. crem­

372
xa­fan­gi 22

lebs xe­liT ma­lav­da. mRvde­li ise wa­vi­da, ar dam­Svi­do­be­bia.


io­sa­rian­ma co­ta Wa­ma da dai­Zi­na.
Sua­Ra­mes vi­Ra­cam Sea­jan­jRa­ra. Tva­le­bi gaa­xi­la da dai­
na­xa pa­cien­tis xa­laT­Si ga­mow­yo­bi­li pa­ta­ra, gam­xda­ri ka­ci,
ro­mel­mac bo­ro­tad gai­Ri­ma da wai­si­si­na:
_ Se­ni me­go­ba­ri Cven gvyavs, me­go­ba­ro, Se­ni me­go­ba­ri Cven
gvyavs.
io­sa­rians Si­Si See­pa­ra.
_ ras bo­dav? _ mu­da­ra­sa­viT wa­mos­cda, pa­ni­ka daet­yo.
_ gai­geb, me­go­ba­ro, yve­la­fers gai­geb.
io­sa­ria­ni Ta­vis mtan­jvels yel­Si swvda, mag­ram ka­ci xe­
li­dan gaus­xlta da bo­ro­ti si­ci­liT de­re­fan­Si gau­Ci­nar­da.
io­sa­rians akan­ka­leb­da da gu­li swra­fad ucem­da. civ of­lSi
cu­rav­da. ver xvde­bo­da, vin SeiZ­le­bo­da yo­fi­li­yo mi­si me­
go­ba­ri. hos­pi­tal­Si bne­lo­da da sru­li siw­yna­re iyo. saa­
Ti ar hqon­da, rom dro gae­go. sav­se­biT ga­mof­xiz­lda. mix­
vda, rom tyve iyo erT-er­Ti uZi­lo Ra­mi­sa, ro­me­lic Za­lian
did­xans ar ga­Ten­de­bo­da. fe­xeb­ze si­ci­ve See­pa­ra. cio­da da
ax­sen­de­bo­da snou­de­ni, ro­me­lic ara­so­des yo­fi­la mi­si me­
go­ba­ri. ub­ra­lo nac­no­bi iyo _ mZi­med daW­ri­li, iyi­ne­bo­da,
sa­xe­ze ki gver­di­Ti Rri­Wo­dan Se­mo­su­li mzis sxi­ve­bi das­Ta­
ma­Seb­da. io­sa­ria­ni TviT­mfri­na­vis uka­na na­wil­Si ga­coc­da,
ro­ca Si­da kav­Si­riT dob­sis xvew­na mis­wvda: uS­ve­le msro­
lels, uS­ve­le msro­lels! io­sa­rians ki­na­Ram gu­li ae­ria,
sa­sik­vdi­lo sce­nas pir­ve­lad rom Seav­lo Tva­li. Si­Si­sa­gan
ram­de­ni­me wams ga­SeS­da, Sem­deg dai­xa­ra da bom­bsa­ca­vis ze­
viT mde­ba­re viw­ro gvi­rab­Si gaZ­vra, pir­ve­la­di dax­ma­re­bis
yu­Tam­de rom mieR­wia.
snou­de­ni zur­gze iw­va, fe­xeb­gaS­li­li, Caf­xu­ti isev exu­
ra da for­mac ec­va, pa­ra­Su­tiT da mei ves­tiT iyo dam­Zi­me­
bu­li. iq­ve, ax­los, pa­ta­ra ta­nis msro­le­li iw­va ugo­nod.
io­sa­rian­ma Seam­Cnia, rom snou­dens bur­Ti­viT di­di ga­re
Wri­lo­ba hqon­da Te­Zo­ze. SeuZ­le­be­li iyo imis gar­Ce­va, sad
mTav­rde­bo­da tan­sac­mlis naf­le­Te­bi da sad iw­ye­bo­da xor­

373
jo­z ef he­l e­ri

ci.
pir­ve­la­di dax­ma­re­bis yuT­Si mor­fi ar ido, snou­dens
tki­vils ve­raf­riT gau­yu­Ceb­da, mag­ram So­kis ga­mo is tki­
vils mainc ver grZnob­da. mor­fi­nis Tor­me­ti am­pu­la yu­Ti­
dan iyo amo­Re­bu­li da amis nac­vlad la­ma­zi xe­liT da­we­ri­li
ba­ra­Ti ido:L,,rac M&M kor­po­ra­cii­saT­vis aris kar­gi, kar­
gia qvey­nis­Tvi­sac. mi­lo min­der­bin­de­ri.~ io­sa­rian­ma Sea­gi­
na mi­los da snou­dens ga­fiT­re­bul tu­Ceb­Tan ori as­pi­ri­ni
miu­ta­na, Tum­ca uSe­de­god. mag­ram ma­nam­de naC­qa­re­vad adeb­da
ar­ta­xebs, rad­gan pir­vel wu­Teb­Si ar ico­da, ra gae­ke­Te­bi­na.
fiq­ri uWir­da. ico­da, rom dau­yov­neb­liv da swo­rad un­da
emoq­me­da. eSi­no­da, rom daib­neo­da da ver SeZ­leb­da.
snou­de­ni Tvals ar aSo­reb­da da xmas ar iReb­da. ar­te­
rii­dan sis­xli ar sdio­da. io­sa­rian­ma Ta­vi moi­ka­tu­na, TiT­
qos mTlia­nad Wri­lo­bis Sex­ve­viT iyo da­ka­ve­bu­li, rad­gan
si­nam­dvi­le­Si ar­ta­xe­bis da­de­ba ar ico­da. snou­de­nis gaq­va­
ve­bul mze­ras grZnob­da da gaor­ma­ge­bu­li mon­do­me­bi­Ta da
ga­mo­go­ni­li Tav­da­je­re­bu­lo­biT mu­Saob­da. sa­nam ar­ta­xe­bis
da­de­bas daam­Tav­reb­da, co­ta dam­Svid­da da ma­Sin­ve mouS­va,
ra­Ta gan­gre­nis saf­rTxe Seem­ci­re­bi­na. uk­ve naT­lad az­rov­
neb­da da xvde­bo­da, ro­gor emoq­me­da. pir­ve­la­di dax­ma­re­bis
yuT­Si mak­rat­lis Zeb­na daiw­yo.
_ mci­va, _ Zlivs war­moT­qva snou­den­ma, _ mci­va.
_ yve­la­fe­ri kar­gad iq­ne­ba, _ gau­Ri­ma io­sa­rian­ma, _ kar­
gad iq­ne­bi.
_ mci­va, _ bav­Svu­ri, da­sus­te­bu­li xmiT war­moT­qva snou­
den­ma, _ mci­va.
_ kar­gi, kar­gi, _ uT­xra io­sa­rian­ma, ar ico­da sxva ra eT­
qva, _ kar­gi, kar­gi.
_ mci­va, _ Cu­mad Tqva snou­den­ma, _ mci­va.
_ kar­gi, kar­gi.
Se­Si­ne­bu­li io­sa­ria­ni Cqa­rob­da. ro­gorc iq­na, ipo­va mak­
ra­te­li da snou­de­nis tan­sac­mlis gaW­ra daiw­yo Wri­lo­bis
ze­moT, saj­do­mis qveS. swor xa­zad Wri­da. pa­ta­ra msro­lel­

374
xa­fan­gi 22

ma Tva­li gaa­xi­la, io­sa­ria­ni mak­rat­liT xel­Si dai­na­xa da


isev gu­li wau­vi­da. snou­den­ma Ta­vi meo­re mxa­res ga­da­xa­
ra, rom uf­ro kar­gad dak­vir­ve­bo­da io­sa­rians. usi­coc­xlo
Tva­leb­Si mkrTa­li si­naT­le ue­lav­da. io­sa­ria­ni Se­wux­da,
cdi­lob­da ar See­xe­da mis­Tvis. qve­moT, na­ke­ris gas­wvriv,
daiw­yo gaW­ra. pir­da­Re­bul Wri­lo­ba­Si wvri­li, TeT­ri Zva­
li Can­da. sis­xli ram­de­ni­me ad­gi­las sdio­da, TiT­qos mwver­
val­ze Tov­li dne­bo­da da mdi­na­ree­bad moe­di­ne­bo­da, mag­
ram es mdi­na­ree­bi blan­ti da wi­Te­li iyo, Zirs ew­ve­Te­bo­da
da sqel­de­bo­da. io­sa­rian­ma Sar­vlis gaW­ra gaag­rZe­la, sa­nam
daW­ri­li fe­xi mTlia­nad ar gaa­SiS­vla.
naW­re­bi ia­tak­ze xmau­riT cvio­da. Si­da sac­vlis na­wi­li
ga­moC­da, ro­me­lic sisxls mwyur­va­li­viT is­ru­tav­da. snou­
de­nis SiS­ve­li fe­xi cvi­li­sas hgav­da, fex­ze xveu­li usi­
coc­xlo Tme­bic ki sa­ziz­Ra­ri sa­na­xa­vi iyo. io­sa­rian­ma mxo­
lod ax­la Seam­Cnia, rom Wri­lo­ba fex­bur­Tis bur­Tis xe­la
ara, mag­ram Rrma iyo, daax­loe­biT mi­si xe­lis sig­rZe, Ta­nac
kar­gad ar Can­da. Sig­niT kun­Ti feT­qav­da. io­sa­rian­ma Sve­biT
amoi­sun­Tqa _ snou­de­nis si­coc­xles saf­rTxe ar emuq­re­bo­
da.
sis­xli Wri­lo­ba­Si uk­ve Se­de­de­bu­li­yo. ax­la, TviT­mfri­
na­vis daj­do­mam­de, mTa­va­ri Wri­lo­bis kar­gad ga­dax­ve­va da
sim­Svi­de iyo. io­sa­rian­ma pir­ve­la­di dax­ma­re­bis yu­Ti­dan
sul­fa­mi­dis ram­de­ni­me pa­ke­ti amoi­Ro.
snou­de­ni akan­kal­da, ro­ca io­sa­rian­ma mi­si gver­dze ga­
dab­ru­ne­ba sca­da.
_ gat­ki­ne?
_ mci­va, _ Cur­Cu­leb­da snou­de­ni, _ mci­va.
_ kar­gi, kar­gi, _ uT­xra io­sa­rian­ma, _ kar­gi.
_ mci­va, mci­va.
_ kar­gi, kar­gi, kar­gi.
_ am­tkiv­da, _ snou­den­ma sa­co­da­vad wa­moiy­vi­ra.
io­sa­rian­ma isev is­te­riu­lad daiw­yo mor­fi­nis Zeb­na pir­
ve­la­di dax­ma­re­bis yuT­Si, mag­ram mxo­lod mi­los ba­ra­Ti

375
jo­z ef he­l e­ri

da as­pi­ri­nis boT­li ipo­va. mi­los Sea­gi­na da snou­dens ori


tab­le­ti as­pi­ri­ni mia­wo­da. wya­li ar hqon­daT. snou­den­ma
uar­yo­fis niS­nad Ta­vi od­nav gaiq­nia. sa­xe fer­mkrTa­li da
ga­fiT­re­bu­li hqon­da. io­sa­rian­ma Caf­xu­ti mo­xa­da da Ta­vi
Zirs daa­de­bi­na.
_ mci­va, _ moT­qvam­da snou­de­ni. Tva­le­bi na­xev­rad dae­
xu­Wa, _ mci­va.
tu­Ce­bi nel-ne­la ulur­jde­bo­da. io­sa­ria­ni gaq­vav­
da. fiq­rob­da, pa­ra­Su­ti gaex­sna da snou­de­nis­Tvis TeT­ri
nei­lo­nis na­We­ri ga­dae­fa­re­bi­na. TviT­mfri­nav­Si Tbi­lo­da.
snou­den­ma mou­lod­ne­lad axe­da, od­nav gai­Ri­ma da meo­re
mxa­res ga­dab­run­da. amiT io­sa­rians sa­Sua­le­ba mis­ca Wri­
lo­ba­ze sul­fa­mi­di dae­ya­ra. io­sa­ria­ni gaor­ma­ge­bu­li mon­
do­me­bi­Ta da op­ti­miz­miT mu­Saob­da. TviT­mfri­na­vi sa­hae­ro
or­mo­Si Ca­var­da da io­sa­rians gaax­sen­da, rom sa­ku­Ta­ri pa­
ra­Su­ti wi­na na­wil­Si da­to­va. ve­Ra­ra­fers izam­da. kon­ver­
ti­dan dak­ris­ta­le­bul TeTr fxvnils ay­ri­da, sa­nam wi­Te­li
Wri­lo­ba mTlia­nad ar da­fa­ra. Rrmad amoiox­ra da kbi­le­bis
RrWia­liT ai­Zu­la sa­ku­Ta­ri Ta­vi, xe­li moe­ki­da usi­coc­xlo
xor­ci­saT­vis da ukan, Wri­lo­ba­Si, Cae­te­na.
Wri­lo­bas di­di TeT­ri bam­ba daa­do da sas­wra­fod ga­mos­
wia xe­li. ner­viu­lad gai­Ri­ma, ro­ca saq­me daam­Tav­ra. aseT
xor­cTan Se­xe­ba arc ise sa­ziz­Ra­ri aR­moC­nda, ro­gorc ego­
na, mo­Zeb­na mi­ze­zi, rom Wri­lo­bas isev Se­xe­bo­da da sa­ku­Ta­
ri Ta­vis­Tvis si­ma­ma­ce daem­tki­ce­bi­na.
amis Sem­deg Wri­lo­bis bin­tiT Sex­ve­va daiw­yo. meo­red
rom ga­daax­via, pa­ta­ra xvre­li Seam­Cnia, ro­mel­Sic bom­bis
nam­sxvre­vi iyo mox­ved­ri­li. pa­ta­ra, mrgva­li Wri­lo­ba iyo,
gar­Se­mo si­lur­jee­bi­Ta da Sig­niT si­Sa­viT, da iq sis­xli iyo
Se­de­de­bu­li. io­sa­rian­ma am Wri­lo­ba­sac sul­fa­mi­di moa­ya­
ra da gaag­rZe­la Sex­ve­va, sa­nam ar dar­wmun­da, rom Wri­lo­
ba sai­me­dod iyo Sex­veu­li. bin­ti Sua­Si gaW­ra, Se­moax­via da
gak­van­Za. ico­da, rom kar­gad gaa­ke­Ta Ta­vi­si saq­me, daj­da da
Sub­li­dan of­li moiw­min­da. snou­dens me­gob­ru­lad gau­Ri­ma.

376
xa­fan­gi 22

_ mci­va, _ Cio­da snou­de­ni, _ mci­va.


_ kar­gad iq­ne­bi, _ mklav­ze xe­li mou­Ta­Tu­na, _ yve­la­fe­
ri kar­gad iq­ne­ba.
snou­den­ma Ta­vi Zlivs gaiq­nia.
_ mci­va, _ gai­meo­ra snou­den­ma, Tva­le­bi gauq­vav­da.
_ kar­gi, kar­gi, _ io­sa­rians eW­vi See­pa­ra da isev ga­ner­
viul­da. _ kar­gi, kar­gi. ma­le dav­frin­de­biT da eqi­mi da­nee­ka
mog­xe­davs.
mag­ram snou­de­ni isev Tavs iq­nev­da da bo­los ni­ka­pis od­
nav Se­sam­Cne­vi moZ­rao­biT mkla­vis qveS aniS­na. io­sa­ria­ni win
ga­dai­xa­ra, snou­dens iR­liis qveS di­di, uc­nau­ri Se­fe­ri­lo­
bis la­qa hqon­da. io­sa­rian­ma ig­rZno, rom gu­li gau­Cer­da,
Sem­deg ki ise auC­qar­da, rom sun­Tqva gau­Wir­da. snou­dens
Wri­lo­ba Wur­vsa­wi­naaR­mde­go Ji­le­tis qveS hqon­da. io­sa­
rian­ma Ji­le­ti Sua­ze gag­li­ja da gi­Ji­viT daiy­vi­ra, ro­ca
snou­de­nis Sig­neu­lo­ba ia­tak­ze gad­moi­ya­ra.
snou­dens TiT­qmis sam­dui­mia­ni Wur­vis nam­sxvre­vi zus­tad
mkla­vis qveS hqon­da mox­ved­ri­li da meo­re mxa­res ga­mo­su­li,
nek­neb­Si uzar­ma­za­ri xvre­li hqon­da. io­sa­rian­ma isev daiy­
vi­ra da ori­ve xe­li Tva­leb­ze ai­fa­ra. kbi­le­bi aux­rWial­da.
Ta­vi ai­Zu­la, isev See­xe­da.
_ Rmer­Tis mier Seq­mni­li ar­se­ba, _ fiq­rob­da gam­wa­re­bu­
li da Tvals ver aSo­reb­da. RviZ­li, fil­tve­bi, Tir­kmle­bi,
nek­ne­bi, mu­ce­li da mo­Tu­Su­li po­mid­vris na­ku­we­bi, rom­le­
bic snou­den­ma im dRes Wa­ma, ia­tak­ze eya­ra. io­sa­ria­ni ver
itan­da mo­Tu­Sul po­mi­dors da ziz­RiT moa­ri­da Tva­li, gu­
li ereo­da da ye­li ew­vo­da. pa­ta­ra msro­lel­ma Tva­li gaa­xi­
la, dai­na­xa, rom io­sa­rians gu­li ereo­da da isev go­ne­ba da­
kar­ga. io­sa­rians tki­vi­li­sa da sa­so­war­kve­Ti­le­bi­sa­gan Za­la
ga­moe­ca­la. ne­la mib­run­da snou­de­nis­ken, ro­mel­sac sun­Tqva
uf­ro rbi­li da Cqa­ri gaux­da, sa­xe ki uf­ro gau­fer­mkrTal­
da. war­mod­ge­na ar hqon­da, ra un­da gae­ke­Te­bi­na mis ga­da­sar­
Ce­nad.
_ mci­va, _ Cur­Cu­leb­da snou­de­ni _ mci­va.

377
jo­z ef he­l e­ri

_ kar­gi, kar­gi, _ me­qa­ni­ku­rad imeo­reb­da io­sa­ria­ni TiT­


qmis ux­mod, _ kar­gi, kar­gi.
io­sa­rians cio­da da kan­kals ver ika­veb­da. grZnob­da, ka­
ni nel-ne­la xor­kliT efa­re­bo­da, uyu­reb­da snou­de­nis sai­
dum­los, ro­me­lic mTel ia­tak­ze iyo gaS­li­li. Sig­neu­lo­
ba­ze ad­vi­lad ikiT­xe­bo­da gzav­ni­li. mTa­va­ri ada­mia­nia, _ es
iyo snou­de­nis sai­dum­lo. fan­jri­dan Tu mois­vri, dae­ce­ma;
cecxls Tu mou­ki­deb, daiw­ve­ba; da­mar­xav da ise­ve dal­pe­
ba, ro­gorc ne­bis­mie­ri na­ga­vi; su­lis ga­re­Se ada­mia­ni nag­vis
gro­vaa. es iyo snou­de­nis sai­dum­lo.
_ mci­va, _ Tqva snou­den­ma, _ mci­va.
_ kar­gi, kar­gi, _ imeo­reb­da io­sa­ria­ni, _ kar­gi.
pa­ra­Su­ti ga­Sa­la da snou­de­nis sxeuls TeT­ri nei­lo­nis
naW­re­bi ga­daa­fa­ra.
_ mci­va.
_ kar­gi, kar­gi.

in­gli­su­ri­dan Tar­gmna lia jam­bu­riam

378
a
an­ti­ku­ri sam­ya­ros erT-er­Ti yve­la­ze di­di da
cno­bi­li fi­lo­so­fo­si pla­t o­n i cxov­rob­da
Cvens wel­TaR­ric­xvam­de 429-347 wleb­Si. pla­to­
ni ad­reul siy­maw­vi­le­Si­ve dae­mo­wa­fa cno­bil
brZens _ sok­ra­tes, ro­me­lic aTen­Si sik­vdi­liT
da­sa­jes. pla­to­ni es­wre­bo­da mas­wav­leb­lis sa­
sa­mar­Tlos, ra­mac mas­ze um­Zi­me­si da wa­ruS­le­li
STa­beW­di­le­ba moax­di­na. Ta­vi­si mas­wav­leb­li­sa­gan
gan­sxva­ve­biT, pla­ton­ma uam­ra­vi naS­ro­mi dag­vi­
to­va, ro­mel­Ta um­rav­le­so­ba dia­lo­gis for­mi­
Taa da­we­ri­li da mTa­va­ri moq­me­di pi­ri sok­ra­tea,
Ta­na­mo­saub­reebs eTi­kis, mo­ra­li­sa da Se­mec­ne­bis
ur­Tu­les sa­kiT­xeb­ze Zal­ze ga­sa­ge­bi da mar­ti­vi
eniT rom esaub­re­ba.
pla­to­nis dia­lo­ge­bi­dan erT-er­Ti yve­la­ze cno­
bi­li naS­ro­mia `sa­xel­mwi­fo~, rom­lis meS­vi­de Ta­
vic iw­ye­ba ale­go­riiT mRvi­me­Si myo­fi ada­mia­ne­bis
da maT mier da­na­xu­li lan­de­bis aR­qmis Se­sa­xeb.
am teq­stSi pla­to­ni mis­Tvis Cveu­li os­ta­to­biT
uaR­re­sad sain­te­re­so msje­lobs Se­mec­ne­bis Sez­
Ru­du­lo­bis, si­ke­Tis, ga­naT­le­bis, sa­xel­mwi­fos
mar­Tvi­sa da sxva ise­Ti mniS­vne­lo­va­ni sa­kiT­xe­bis
Se­sa­xeb, rom­leb­ze da­va da ka­ma­Ti dRe­sac grZel­
de­ba da dRe­sac aq­tua­lu­ria.

379
pla­t o­ni

sa­x el­m wi­f o

Ta­vi VII

sok­ra­te, glav­ko­ni, po­le­mar­qe, iman­te, keua­le

_ ai, ras Se­giZ­lia Sea­da­ro Cve­ni bu­ne­ba ga­naT­le­bi­sa Tu


gau­naT­leb­lo­bis mxriv: war­moid­gi­ne ada­mia­ne­bi, rom­le­
bic TiT­qos mRvi­mis msgavs mi­wis­qve­Sa di­leg­Si arian ga­mom­
wyvdeul­ni. di­legs mTel sig­rZe­ze gas­devs Wri­li, sai­da­nac
Se­mo­dis si­naT­le. pa­tim­rebs ki­ser­sa da xel-fex­ze siy­rmi­
dan­ve bor­ki­le­bi adevT, ase rom, arc gan­Zre­va SeuZ­liaT da
arc ukan mi­xed­va. ami­to­mac mxo­lod win iyu­re­bian da mar­
too­den imas xe­da­ven, rac Tval­win udevT. bor­kil­da­de­bul­
ni zur­gSeq­ce­viT sxe­dan ked­lis­ken, sai­da­nac Se­mo­dis si­
naT­le, ro­mel­sac Sors, maR­la, mo­giz­gi­ze cec­xli as­xi­vebs.
cec­xlsa da pa­tim­rebs So­ris maR­lob­ze ga­dis gza. am gzas
pa­tim­re­bi­sa­gan da­ba­li ke­de­li hyofs, im far­dis msgav­sad,
rom­lis miR­mac Tval­Tmaq­ce­bi Ta­vianT Ta­na­Sem­weebs ma­la­
ven, maR­la aweu­li To­ji­ne­biT rom ar­To­ben xalxs.

381
pla­to­ni

_ war­mo­vid­gi­ne.
_ ax­la isic war­moid­gi­ne, rom ked­lis gas­wvriv mi­di-mo­
dian mgzav­re­bi, rom­leb­sac xel­Si nair-nai­ri sag­ne­bi uWi­
ravT, maT So­ris, xi­sa Tu qvi­sa­gan ga­moT­li­li ada­mia­ne­bi­sa
da cxo­ve­le­bis ga­mo­sa­xu­le­ba­ni, rom­le­bic im si­maR­le­ze au­
we­viaT, rom ked­lis miR­mac Ca­nan. mgzav­re­bi­dan, Cveu­leb­
riv, zo­gi la­pa­ra­kobs, zo­gi ki Cu­ma­daa.
_ es ra uc­naur su­raT­sa da uc­naur pa­tim­rebs gvi­xa­tav?
_ isi­ ni Cven gvgva­ nan. er­ Ti es miT­ xa­
ri, ro­ gor ggo­ nia,
ga­na am dRe­Si myo­fi xal­xi SeiZ­le­ba sxva ra­mes xe­dav­des,
gin­da Ta­vi­sas da gin­da sxvi­sas, mis win _ mRvi­mis ke­del­ze
mo­ria­le lan­de­bis gar­da?
_ ras un­da xe­dav­dnen, Tu­ki ga­Ce­nis dRi­dan Ta­vis ukan
mib­ru­ne­bac ar SeuZ­liaT?
_ ki mag­ram, ga­na igi­ve ar iT­qmis im sag­neb­ze­dac, ked­lis
miR­ma rom mi­moaqvT?
_ mainc ra?
_ ra da, pa­tim­rebs rom er­Tma­neT­Si la­pa­ra­ki SeeZ­loT,
Se­ni az­riT, it­yod­nen Tu ara, rom nam­dvi­li sag­ne­bis sa­xels
ar­qme­ven ke­del­ze mo­ria­le maT lan­debs?
_ ra Tqma un­da.
_ xo­lo ma­Ti mRvi­me eqo­sa­viT rom imeo­reb­des gzad mi­ma­
va­li mgzav­re­bis sit­yvebs, ga­na ar ego­ne­bo­daT, rom ke­del­
ze mo­ria­le lan­de­bi la­pa­ra­ko­ben?
_ cxa­dia, vfi­cav zevss.
_ ma­Sa­sa­da­me, eWvs ga­re­Sea, rom isi­ni nam­dvil sag­ne­bad
aRiq­vam­dnen am xel­Tqmni­li sag­ne­bis lan­debs?
_ au­ci­leb­lad.
_ ax­la ki dau­fiq­rdi, ra SeiZ­le­bo­da moh­yo­lo­da Se­de­
gad imas, rom maT­Tvis bor­ki­le­bi ae­ya­raT da umec­re­bi­sa­gan
daex­ snaT, anu, sxva sit­ yve­biT rom vTqvaT, ra mox­ de­bo­da
maT­Si, bu­neb­ri­vi gziT ra­Rac am­gva­ri rom Sem­Txveo­daT?
vTqvaT, erT-er­Ti maT­ga­ni­saT­vis bor­ki­le­bi aex­snaT da eb­
rZa­ne­bi­naT, Seb­ru­ne­bu­li­yo, orio­de na­bi­ji ga­daed­ga da si­

382
sa­x el­mwi­fo

naT­lis mxa­res gae­xe­da. ga­na es nam­dvi­li tan­jva ar iq­ne­bo­da


mis­Tvis? Tva­lis­mom­Wre­li si­naT­le im sag­ne­bis gar­Ce­vis sa­
Sua­le­bas ar mis­cem­da, ro­mel­Ta lan­deb­sac mRvi­mis ke­del­
ze xe­dav­da. ro­gor ggo­nia, ras it­yo­da, vin­mes rom eT­qva _
aqam­de mxo­lod ubad­ruk lan­debs xe­dav­di, ax­la ki, WeS­ma­
rit ar­se­bo­bas miax­le­bu­li, nam­dvil sag­neb­sa xe­da­vo? me­re
erT-er­Ti sa­ga­ni eC­ve­ne­bi­naT, Ta­nac ekiT­xaT, ra aris eso,
da Zal­da­ta­ne­biT moeT­xo­vaT pa­su­xi gae­ca maT­Tvis. ga­na es,
Se­ni az­riT, sa­go­ne­bel­Si ar Caag­deb­da? sab­ra­los SeiZ­le­
bo­da efiq­ra, rom ga­ci­le­biT uf­ro nam­dvi­li iyo is, ra­sac
ma­nam­de xe­dav­da, vid­re is, ra­sac ax­la uC­ve­ne­ben.
_ ra­sak­vir­ve­lia, amas ifiq­reb­da.
_ an­da, Tu ai­Zu­leb­dnen cec­xlis Su­qi­saT­vis em­zi­ra, ga­na
Tvals ar mos­Wri­da mi­si cim­ci­mi? ase rom, SeZ­rwu­ne­bu­li,
sir­bi­liT daub­run­de­bo­da imas, ra­sac aqam­de ase Ta­vi­suf­
lad us­wo­reb­da Tvals da rac, mi­si az­riT, ga­ci­le­biT uf­
ro nam­dvi­li iyo, vid­re is, rac ax­la­xan uC­ve­nes.
_ mar­Tals brZa­neb.
_ xo­lo Tu Za­liT ga­moaT­rev­dnen ga­reT, ra­Ta ci­ca­bo
fer­dob­ze ga­ma­va­li gziT maR­la aey­va­naT da mzis si­naT­le
eC­ve­ne­bi­naT, ga­na tki­vi­liT ga­tan­juls ar aRaS­fo­Teb­da am­
nai­ri Zal­mom­reo­ba? mzis si­kaS­ka­SiT Tval­dav­si­li er­Tsac
ver gaar­Cev­da im sag­nebs So­ris, rom­leb­ze­dac da­Ji­ne­biT
Cas­Ci­Ci­ne­ben, nam­dvi­li sag­ne­bi Tu gne­bavs, swo­red ese­ni
aria­no.
_ er­Tba­Sad mar­Tlac ver gaar­Cev­da.
_ aq sa­Wi­roa miC­ve­va, ra­ki­Ra yve­laf­ris da­nax­va mar­Tebs,
rac maR­laa. ami­tom, uwi­na­res yov­li­sa, lan­de­bis­ken un­da
mi­mar­Tos mze­ra, Sem­deg _ wylis siR­rme­Si arek­li­li ada­mia­
ne­bi­sa Tu sxva­das­xva sa­gan­Ta ga­mo­sa­xu­le­be­bi­sa­ken, bo­los
ki sa­kuT­riv sag­nebs un­da miap­yros Tva­li. amas­Tan, ci­sa Tu
yo­ve­li­ve ze­ciu­ris Wvre­ta Ra­miT, mTva­ri­sa da var­skvla­ve­
bis Suq­ze uf­ro gauad­vil­de­ba, vid­re dRi­siT _ mzis si­naT­
le­ze.

383
pla­to­ni

_ ra Tqma un­da.
_ bo­los da bo­los, es ka­ci, Ce­mi az­riT, ima­sac SeZ­lebs,
rom Tva­li gaus­wo­ros TviT mze­sac da wyal­Si ki aRar uc­
qi­ros mis ana­rekls, ara­med cis TaR­ze dauk­vir­des mis Tvi­
se­bebs.
_ uci­lob­lad.
_ ris Se­de­ga­dac is daas­kvnis, rom swo­red mze gan­saz­
Rvravs we­li­wa­dis dro­Ta mo­nac­vleo­bas da drois di­ne­bas,
rom am xi­lul sam­ya­ro­Si mze war­mar­Tavs yve­la­fers da,
gar­kveu­li az­riT, igi­ve mzea yo­ve­li­ve imis mi­ze­zic, rac
mRvi­me­Si Can­da.
_ cxa­dia, Ta­vi­si dak­vir­ve­bis Se­de­gad swo­red am das­
kvnam­de mi­va.
_ me­re­da, Ta­vi­si uwin­de­li sam­yof­lis, iqau­ri sib­rZni­sa
da Ta­vi­si me­go­ba­ri pa­tim­re­bis gax­se­ne­bi­sas ga­na ne­ta­re­bad
ar miiC­nevs Ta­vis ax­lan­del yo­fas da sib­ra­lu­li ar aReZ­
vris di­leg­Si myof­Ta mi­marT?
_ ra Tqma un­da.
_ xo­lo Tu isi­ni Ta­vianT mRvi­me­Si pa­tiv­sa da di­de­bas
mia­geb­dnen er­Tma­neTs da jil­dos ar iSu­reb­dnen imis­Tvis,
vis gam­Wriax mze­ra­sac ar ga­moe­pa­re­bo­da arc er­Ti sa­ga­ni,
ked­lis iqiT rom mih­qon­daT, da yve­la­ze ukeT imax­sov­reb­da,
ra ga­moC­nde­bo­da pir­ve­lad, ra _ Sem­deg da ra _ er­Tdrou­
lad, ris sa­fuZ­vel­zec wi­nas­war­met­yve­leb­da mo­ma­vals, _
ro­gor ggo­nia, bor­ki­le­bi­dan Tav­daR­weu­li kvla­vin­de­bu­
rad inat­reb­da yo­ve­li­ve amas, an Su­ri aReZ­vro­da imis mi­
marT, vi­sac Tay­vans scem­dnen mRvi­me­Si, ro­gorc yve­la­ze
sa­Ci­no da sa­xe­lo­van kacs? Tu ima­ve gan­cdiT gul­SeZ­ruls,
ra­sac gvauw­yebs ho­me­ro­si, mxo­lod er­Ti ram eq­ne­bo­da sa­
nat­re­li: dRiur mu­Sad emu­Sa­va Ra­ri­bi gle­xis ya­na­Si da of­
lis RvriT eSo­va luk­ma pu­ri, an ae­ta­na aTas­nai­ri ga­Wir­ve­
ba, oRon­dac aRa­ra­so­des mib­ru­ne­bo­da Ta­vis uwin­del yo­fas
da im­droin­del sib­rma­ves.
_ mec ase vfiq­rob, _ Tqva man, _ mar­Tlac yve­la­fers ai­

384
sa­x el­mwi­fo

tan­da imis gu­lis­Tvis, rom Zve­le­bu­rad aRar ec­xov­ra.


_ er­ Tsac dau­ fiq­
rdi: es ka­ ci rom kvlav mRvi­ mes dab­
ru­ne­bo­da da Ta­vis Zvel ad­gi­las dam­jda­ri­yo, ga­na mzis
na­Tels ase anaz­dad gan­So­re­buls im­wam­sve Tvals ar dauv­
seb­da bne­li?
_ ra Tqma un­da.
_ xo­lo Tu mRvi­me­Si sa­mu­da­mod ga­mom­wyvdeul pa­tim­reb­
Tan kvlav mou­ wev­
da paeq­
ro­ba ama Tu im lan­ di­sa da mi­ si
mniS­vne­lo­bis ga­mo, vid­re Tvals SeaC­vev­da sib­ne­les, ra­sac,
al­baT, sak­mao dro das­Wir­de­bo­da, Se­ni az­riT, ga­na mas­xrad
ar aig­deb­dnen am sit­yve­biT: ras mie­xe­te­bo­da im si­maR­le­
ze, sul tyui­lad da­kar­ga Tva­lis Ci­nio? ase rom, Tu vin­me
Seec­de­bo­da tyveo­bi­dan daex­sna da maR­la aey­va­na isi­ni, ga­na
im­wam­sve suls ar gaaf­rTxo­bi­neb­dnen, xel­Si rom Ca­var­dno­
daT?
_ ueW­ve­lad.
_ ho­da, Ce­mo Zvir­fa­so glav­kon, swo­red esaa kac­Ta yo­
fis zus­ti xa­te­ba. mRvi­me xi­lu­li sam­ya­roa, xo­lo si­naT­le,
ro­mel­sac cec­xli as­xi­vebs, mzis na­Tels eda­re­ba. maR­la as­
vla da nam­dvi­li sag­ne­bis Wvre­ta sxva ara aris ra, Tu ara
su­lis aR­mas­vla go­niT saw­vdo­mi sam­ya­ros mi­marT. ai, ro­go­
ria Ce­mi az­ri, Tu­ki gsurs mas mis­dio; pi­ra­dad me ase mgo­
nia, cod­niT ki Rmer­Tma icis, mar­Ta­lia Tu ara igi. go­niT
saw­vdo­mi sam­ya­ros zRva­ri si­ke­Tis ideaa, ro­mel­sac Zne­lad
Tu gaar­Cevs go­ne­bis Tva­li, mag­ram sak­ma­ri­sia bun­dov­nad
mainc aR­viq­vaT, rom aqe­dan uSua­lod ga­mog­vaqvs das­kvna:
swo­red si­ke­Tis ideaa yo­ve­li­ve WeS­ma­ri­ti­sa da mSve­nie­ris
mi­ze­zi, xi­lul sam­ya­ro­Si is ba­debs na­Tels da mis meu­fes,
go­niT saw­vdom sam­ya­ro­Si ki Tvi­Ton­vea meu­fec da mbrZa­ne­
be­lic, rom­lis­ga­nac da­sa­bams iRebs WeS­ma­ri­te­ba da go­nie­
re­ba; ami­tom swo­red mis Wvre­tas un­da cdi­lob­des yve­la,
vi­sac surs go­niv­ru­lad iq­ceo­des ro­gorc ker­Zo, ise sa­zo­
ga­doeb­riv cxov­re­ba­Sic.
_ ge­Tan­xme­bi, _ Tqva man, _ ram­de­na­dac Se­miZ­lia Sens

385
pla­to­ni

azrs miv­sdio.
_ ma­Sin ama­Sic da­me­Tan­xme: vinc am si­maR­les miaR­wia, uk­
ve aRar SeuZ­lia xe­li mih­yos kac­Ta Cveu­leb­riv saq­mia­no­bas,
rad­ga­nac mi­si su­li ga­mud­me­biT miel­tvis mxo­lod si­maR­
les. da es sav­se­biT bu­neb­ri­via, rad­ga­nac zed­mi­wev­niT See­
sa­ba­me­ba Cvens mier da­xa­tul ale­go­riul su­raTs.
_ mar­Tlac.
_ me­re­da, nu­Tu Se­ni az­riT, un­da gvik­vir­des, rom ro­de­
sac am RvTaeb­ri­vi Wvre­ti­dan ada­mia­ni kvlav ub­run­de­ba am­
qvey­niur ubad­ru­ko­bas, Sem­cba­ri da dab­neu­li, _ sa­sa­ci­lo
Cans? da­bin­du­li mze­ra jer ki­dev ver Ses­Cve­via ga­re­mom­
cvel sib­ne­les, mag­ram, vid­re SeeC­veo­des, ma­nam­de ai­Zu­le­
ben sam­sjav­ro­Si Tu sad­me sxva­gan ga­mo­vi­des da sa­mar­Tlia­
no­bis lan­de­bi­sa Tu am lan­de­bis ana­rek­lTa ga­mo ida­vos,
ese igi, im xal­xi­viT daiw­yos brZo­la ma­Ti gan­mar­te­bis­Tvis,
vi­sac Tva­li­Tac ar una­xavs sa­mar­Tlia­no­ba Ta­vis­Ta­vad.
_ ara, ama­Si ara­fe­ria sak­vir­ve­li.
_ Wkvia­ni ka­ci gaix­se­neb­da, rom mze­ras ori sxva­das­xva
mi­ze­zi am­Rvrevs: ro­ca si­naT­li­dan sib­ne­le­Si ga­dav­di­varT,
an­da, pi­ri­qiT, sib­ne­li­dan _ si­naT­le­Si. igi­ve iT­qmis sul­
ze­dac: da­vuk­vir­deT Sem­cbar­sa da dab­neul suls, sa­gan­Ta
gar­Ce­vis una­ri rom dah­kar­gvia, mag­ram briy­vu­lad nu­ki da­
vuw­yebT da­cin­vas, ara­med da­vu­fiq­rdeT _ uf­ro na­Te­li yo­
fi­dan mo­vi­da da mis­Tvis uC­vev­ma sib­ne­lem dauv­so Tva­li,
Tu, pi­ri­qiT, sru­li umec­re­bi­dan amaR­le­buls Tva­li mos­
Wra si­naT­lis ase­ve uC­vev­ma brwyin­va­le­bam? am Sem­Txve­va­Si
SeiZ­le­ba ne­ta­re­bad dav­sa­xoT mi­si yo­fa, pir­vel Sem­Txve­va­
Si ki mis­da­mi Ta­nag­rZno­ba gvmar­Tebs. mag­ram Tu vin­me mainc
ver ika­vebs si­cils, es da­cin­va nak­le­bad briy­vu­li iq­ne­
ba, Tu­ki mi­si sa­ga­nia su­li, ro­mel­mac si­naT­lis sauf­lo­dan
sib­ne­le­Si amo­yo Ta­vi.
_ mar­Tals brZa­neb.
_ Tu mar­Ta­lia, _ vTqvi me, _ ai, ra das­kvnis ga­mo­ta­na
gvmar­Tebs: ga­naT­le­ba su­lac ar aris is, rac zog-zo­gierTs

386
sa­x el­mwi­fo

hgo­nia, vi­si mtki­ce­bi­Tac gau­naT­le­bel suls TiT­qos ise


un­da Ca­vu­ner­goT ga­naT­le­ba, ro­gorc usi­naT­lo Tvals _
xed­vis una­ri.
_ diax, ase am­tki­cebs bev­ri.
_ es Cve­ni msje­lo­ba ki mow­mobs, rom yve­la sul­sa aqvs
amis una­ri da sa­Ta­na­do ia­ra­Ric moe­Zeb­ne­ba. mag­ram ro­gorc
Tva­li mxo­lod mTel sxeul­Tan er­Tad Tu mib­run­de­ba sib­
ne­li­dan si­naT­li­sa­ken, su­lic ase­ve mTlia­nad Tu ga­nud­ge­ba
yo­ve­li­ve qmnads, im zo­mam­de, rom ara mar­to arss, TviT ima­
sac ki gaus­wo­ros Tva­li, rac yve­la­ze na­Te­lia ar­sSi, xo­lo
es, Cve­ni mtki­ce­biT, si­ke­Tea, ara?
_ diax.
_ swo­red aq vlin­de­ba moq­ce­vis xe­lov­ne­ba, _ vuT­xa­ri me,
_ ra gziT SeiZ­le­ba uf­ro ad­vi­lad da qme­di­Tad mo­vaq­cioT
ka­ci? mag­ram es su­lac ar niS­navs, rom xed­vis una­ri Ca­vu­
ner­goT mas, vi­sac uk­ve aqvs es una­ri. Tum­ca is aras­wo­ra­daa
mi­mar­Tu­li da iqiT ro­di iyu­re­ba, sai­Tac jer ars. swo­red
aq gvmar­Tebs Za­lis­xme­va, rom mi­si mze­ra swo­rad miv­mar­ToT.
_ ro­gorc Cans.
_ su­lis zo­gier­Ti una­ri Zal­ze ax­los dgas sxeu­lis
ama Tu im unar­Tan, ram­de­na­dac ada­mians Ta­vi­dan­ve SeiZ­le­
ba arc hqon­ des ro­ gorc er­ Ti, ise meo­ re, mag­ ram Sem­ deg
TviT­wvrTnis wya­lo­biT Sei­Zi­nos. xo­lo rac See­xe­ba cod­nis
unars, es, et­yo­ba, ra­Rac uf­ro RvTaeb­ri­via, ra­ki­Ra ara­so­
des ar kar­gavs Ta­vis Za­las da imis mi­xed­viT, Tu ris­ke­naa
mi­mar­Tu­li, xan sa­sar­geb­loa da sa­si­ke­To, xa­nac usar­geb­lo
da uke­Tu­ri. nu­Tu ar Se­gim­Cne­via, ra gam­Wria­xia im xal­
xis bne­li su­li, vi­sac aram­za­de­bad, Tum­ca Wkvia­ne­bad ki
Tvlian, an ra­tom ve­ra­fers ga­moa­pa­reb maT Tvals, ra­sac
Tvi­Ton­ve miel­tvian? ase rom, maT mSve­nie­ri mxed­ve­lo­ba
aqvT, mag­ram ra­ki is maT­sa­ve av­ka­co­bas em­sa­xu­re­ba, ami­tom
rac uf­ro gam­Wria­xia, miT uf­ro met bo­ro­te­bas sCa­dis.
_ ra Tqma un­da.
_ mag­ram Tu am­nair bu­ne­bas er­Tba­Sad, bav­Svo­ba­Si­ve mov­

387
pla­to­ni

kveT­diT uke­Tur mid­re­ki­le­bebs, tyviis sa­Zi­ra­vi­viT rom


ewe­vian mas Ror­mu­ce­lo­bis, Rreo­bi­sa Tu sxva xor­cie­li
gan­cxro­mi­sa­ken da qve­moT mi­mar­Ta­ven mis mze­ras, ma­Sin yo­
ve­li­ve ami­sa­gan Tav­dax­sni­li su­li WeS­ma­ri­te­bas miub­run­de­
bo­da da igi­ve av­kac­ni ara­nak­leb Tval­naT­liv gaar­Cev­dnen
yo­ve­li­ve WeS­ma­rits, vid­re im sag­nebs, rom­le­bis­ke­nac am­Ja­
mad mi­mar­Tu­lia ma­Ti mze­ra.
_ ki mag­ram, ga­na ze­moT­qmu­li­dan bu­neb­ri­vad da gar­du­
va­lad ar ga­mom­di­na­reobs, rom sa­xel­mwi­fo mmar­Tve­lo­bis­
Tvis arc gau­naT­le­bel­ni da WeS­ma­ri­te­bis ar­mcod­ne­ni ga­
mod­ge­bian da arc isi­ni, vinc mTe­li Ta­vi­si dRe da mos­wre­ba
cod­nas da ga­naT­le­bas iZen­da? pir­vel­ni imi­tom, rom mtki­
ced da­sa­xu­li mi­za­ni ar gaaC­niaT, rom­lis­ken swraf­va­sac
Sea­lev­dnen mTel Ta­vianT pi­rad­sa Tu sa­zo­ga­doeb­riv cxov­
re­bas, meo­re­ni ki imi­tom, rom aras­di­de­biT ar da­Tan­xmde­
bod­nen sa­xel­mwi­fos mar­Tvi­saT­vis mie­yoT xe­li, rad­ga­nac,
ma­Ti az­riT, si­coc­xle­Si­ve daim­kvid­res ne­tar­Ta kun­Zu­le­bi.
_ mar­Tals brZa­neb.
_ ma­Sa­sa­da­me, Cve­ni, ro­gorc sa­xel­mwi­fos da­maar­seb­le­
bis, va­li isaa, rom vai­Zu­loT yve­la­ze Rir­seul­ni swo­red
imis Ses­wav­las miub­run­dnen, rac uze­nae­sad dav­sa­xeT: me
vgu­lis­xmob si­ke­Tis wvdo­mas da mis­ken swraf­vas. mag­ram ro­
ca am si­maR­les miaR­we­ven da guls ije­re­ben mi­si Wvre­tiT,
imis ne­bas ki aRar miv­ cemT, rac dRes ne­ ba­
dar­ Tu­lia maT­
Tvis.
_ mainc ris ne­bas?
_ am si­maR­le­ze dar­Ce­ni­sas, Tu­ki aRar isur­ve­ben kvlav
daub­run­dnen Cvens pa­tim­rebs, ra­Ta, avad Tu kar­gad, ma­Ti
Wi­ri da lxi­ni gai­zia­ron.
_ ki mag­ram, ma­Sin xom usa­mar­Tlo­ni viq­ne­biT maT mi­marT,
ra­ki­Ra Cvens ga­mo Sav dRe­Si un­da Cac­viv­dnen, Tum­ca ki SeeZ­
loT ga­ci­le­biT ukeT ec­xov­raT.
_ Sen kvlav ga­viw­yde­ba, Ce­mo ke­Ti­lo, rom ka­no­ni mo­
sax­leo­bis er­Ti ro­me­li­me fe­nis ke­Til­dReo­bas ki ar isa­

388
sa­x el­mwi­fo

xavs miz­nad, ara­med mTe­li sa­zo­ga­doe­bi­sas. Se­go­ne­biT Tu


iZu­le­biT, is uz­run­vel­yofs yve­la mo­qa­la­qis er­Tia­no­bas,
ra­Ta isi­ni er­Tma­ne­Ti­saT­vis sa­sar­geb­lo­ni iy­vnen im­de­nad,
ram­de­na­dac SeuZ­liaT amiT ar­gon mTel sa­xel­mwi­fos. mo­qa­
la­qe­Ta ric­xvSiac imi­tom ro­di rTavs Rir­seul ada­mia­nebs,
ra­Ta sa­Sua­le­ba mis­ces maT, vi­sac ra moep­ria­ne­ba, is ake­Tos,
ara­med imi­tom, rom sa­xel­mwi­fos gan­sam­tki­ceb­lad ga­moi­ye­
nos isi­ni.
_ mar­Tlac da­ma­viw­yda.
_ ima­sac dau­fiq­rdi, glav­kon, rom Cven usa­mar­Tlo­ni ki
ar viq­ne­biT Cven­Si­ve aR­zrdil fi­lo­so­fos­Ta mi­marT, ara­
med sa­mar­Tlian moT­xov­nebs wa­vu­ye­nebT da vai­Zu­lebT maT,
ro­gorc mcve­lebs, sxveb­ze iz­ru­non. `yve­la sxva sa­xel­mwi­
fo­Si _ am sit­yve­biT miv­mar­TavT maT, _ vinc fi­lo­so­fo­
si xde­ba, uf­le­ba aqvs mo­na­wi­leo­ba ar mii­Ros sa­xel­mwi­fos
mar­Tvis saq­me­Si, rad­ga­nac yve­la, sa­xel­mwi­fo wyo­bi­le­bi­sa­
gan da­mou­ki­deb­lad, Tvi­Ton­ve gax­da fi­lo­so­fo­si, xo­lo is,
rac Ta­vi­siT iz­rde­ba, ara­vis ar umad­lis Ta­vis saz­rdos da,
cxa­dia, arc imis sur­vi­li aqvs, rom vin­mes au­naz­Rau­ros mi­
si gu­lis­Tvis ga­weu­li xar­ji. Tqven ki Cven aR­gzar­deT, ro­
gorc TviT Tqven­da sa­si­ke­Tod, ise sa­xel­mwi­fos sa­ke­Til­
dReod, ra­Ta igi­ve­ni yo­fi­li­ya­viT, ra­nic arian me­fee­bi da
be­la­de­bi fut­kre­bis ska­Si. Cve­ni wya­lo­biT Sei­Zi­neT sauc­
xoo da uc­xoel fi­lo­so­fo­seb­ze ga­ci­le­biT uf­ro srul­yo­
fi­li ga­naT­le­ba da Cven­ve gi­bo­ZeT imis una­ric, rom er­Tma­
ne­Tis­Tvis Se­ge­Tav­se­bi­naT fi­lo­so­fia da po­li­ti­ka. ami­tom
Tvi­Teu­li Tqven­ga­ni er­Ti­meo­ris mi­yo­le­biT un­da daeS­vas
da­nar­Cen mo­qa­la­qe­Ta saer­To sac­xov­ri­sam­de; SeaC­vieT Tva­
li iq ga­me­fe­bul wyvdiads, da ro­ca SeaC­vevT, aTas­jer ukeT
gaar­CevT yve­la­fers, vid­re bne­le­Tis mkvid­rni, da ukeT­ve
ga­moic­nobT, ras war­moad­gens Tvi­Teu­li lan­di an ri­si xa­
tia igi, rad­ga­nac ad­re­ve gi­xi­lavT yo­ve­li­ve mSve­nie­ris,
sa­mar­Tlia­ni­sa da ke­Ti­lis WeS­ma­ri­ti pir­vel­ni­muS­ni. ma­Sin
Cve­ni sa­xel­mwi­fo wyo­bi­le­ba Cven­ca da Tqvenc sic­xa­de­Si

389
pla­to­ni

war­mog­vid­ge­ba da ara siz­mar­Si, ro­gorc sxva dRe­van­de­li


wyo­bi­le­ba­ni, sa­dac mim­di­na­reobs Zma­Tam­kvle­li ome­bi da
lan­de­bis gaaf­Tre­bu­li brZo­le­bi Za­lauf­le­bi­saT­vis, TiT­
qos es iyos yve­la­ze di­di si­ke­Te. si­mar­Tle ki, Tu gne­bavT,
isaa, rom sa­dac Za­lauf­le­bas yve­la­ze nak­leb miel­tvian
isi­ni, vinc un­da mar­Tav­des qve­ya­nas, sa­xel­mwi­fo swo­red iq
imar­Te­ba yve­la­ze ukeT da Si­naaS­li­lo­bis­Tvi­sac yve­la­ze
nak­le­bi sa­ba­bi rCe­ba; ma­Sin ro­de­sac sul sxvag­va­ra­daa saq­
me im sa­xel­mwi­foeb­Si, ro­mel­Ta mmar­Tvel­nic sa­pi­ris­pi­rod
arian gan­wyo­bil­ni“.
_ ra Tqma un­da.
_ ro­gor ggo­nia, amas rom mois­me­nen, Cve­ni aR­zrdi­le­bi
aRar dag­ve­mor­Ci­le­bian da ar ine­be­ben er­Ti­meo­ris mi­yo­
le­biT iTa­nam­Srom­lon da­nar­Cen mo­qa­la­qeeb­Tan? Tu am­jo­
bi­ne­ben sa­mu­da­mod gver­dig­verd dar­Cnen wmin­da si­naT­lis
sauf­lo­Si?
_ SeuZ­le­be­lia, _ Tqva man, _ rad­ga­nac sa­mar­Tlian xalxs
vu­ye­nebT Cvens sa­mar­Tlian moT­xov­nebs. Tum­ca, yve­la dRe­
van­de­li sa­xel­mwi­fos mmar­Tvel­Ta sa­pi­ris­pi­rod, Tvi­Teu­li
maT­ga­ni mxo­lod au­ci­leb­lo­bis kar­na­xiT Tu ai­Rebs xel­Si
mmar­Tve­lo­bis sa­da­ves.
_ diax, asea saq­me, Ce­mo ke­Ti­lo. Tu imaT­Tvis, vinc un­da
mar­Tos qve­ya­na, cxov­re­bis uke­Tes wess hpo­veb, vid­re mmar­
Tve­lo­bas, ma­Sin ima­sac Ses­Zleb, rom mSve­nie­ri sa­xel­mwi­fo
wyo­bi­le­ba daam­ya­ro. rad­ga­nac mxo­lod am­nai­ri sa­xel­mwi­
fos mmar­Tvel­ni Tu iq­ne­bian WeS­ma­ri­tad mdid­re­bi, mag­ram
oq­ro­Ti ki ara, ara­med imiT, ri­Tac mdi­da­ria bed­nie­ri ka­
ci: sib­rZni­Ta da siq­ve­liT. xo­lo Tu gla­xak­ni da upo­var­ni
miel­tvian Za­lauf­le­bas, ra­Ta saq­vey­no si­ke­Tes msu­ye luk­ma
Ca­moa­Ta­lon, sa­si­ke­Tos nu­ras moe­li: rad­ga­nac iw­ye­ba gau­
Ta­ve­be­li SuR­li, Sfo­Ti, Sex­la-Se­mox­la da es Si­naaS­li­lo­
ba bo­los uRebs TviT ma­Tac da sa­xel­mwi­fo­sac.
_ mar­Tals brZa­neb.
_ ki mag­ ram, Tu ic­ nob cxov­ re­ bis ro­me­
li­ me sxva wess,

390
sa­x el­mwi­fo

ise­Ti­ve zizRs rom aRuZ­rav­des ada­mians ama Tu im sa­xel­mwi­


fo Ta­nam­de­bo­bis mi­marT, ro­gorc WeS­ma­rit fi­lo­so­fias­
Tan zia­re­bu­lis cxov­re­baa?
_ ara, vfi­cav zevss.
_ ase rom, sa­xel­mwi­fo Ta­nam­de­bo­ba xel­Si ar un­da Ca­vug­
doT im ada­mia­nebs, rom­leb­sac su­li ele­vaT mas­ze, To­rem
ma­Ti jib­ri da me­to­qeo­ba ga­dag­vi­yo­lebs.
_ uci­lob­lad.
_ me­re­da, vis ga­nam­we­seb iZu­le­biT sa­xel­mwi­fos mcve­le­
bad, Tu ara im xalxs, vinc yve­la­ze ukeT icis, ro­gor un­da
mar­To qve­ya­na, mag­ram, amas­Tan, bev­ri sxva Rir­se­bac aqvs da
ga­ci­le­biT uf­ro Rir­seu­la­dac cxov­robs, vid­re sa­xel­mwi­
fo moR­va­we­ni?
_ sxvas ve­ra­vis.
_ ax­la, Tu gne­bavs, vna­xoT, ra­nai­rad SeiZ­le­ba aR­vzar­
doT am­nai­ri ada­mia­ne­bi da ra gziT war­vmar­ToT isi­ni maR­
la _ si­naT­li­sa­ken, ro­gorc, gad­mo­ce­miT, zo­gier­Ti gmi­ri
amaR­le­bu­la ha­de­si­dan Rmer­Te­bam­de.
_ ra sa­kiT­xa­via?
_ es arc ise ad­vi­lia, ro­gorc Ti­xis na­te­xis ga­dab­ru­ne­
ba; aq TviT su­li un­da Se­vab­ru­noT bin­dis­fe­ri dRi­dan WeS­
ma­ri­te­biT gab­rwyi­ne­bu­li dRi­sa­ken. xo­lo am­nair aR­mas­vlas
Cven, al­baT, sib­rZnis­ken swraf­vas vu­wo­debT.
_ ra Tqma un­da.
_ iq­neb isic gve­na­xa, mainc ri­si cod­na gvaZ­levs amis sa­
Sua­le­bas?
_ au­ci­leb­lad un­da vna­xoT.
_ ki mag­ram, glav­kon, ra un­da iyos es cod­na, qmna­do­bi­
dan WeS­ma­ri­ti ar­se­bo­bis mi­marT rom miaq­cevs suls? Tum­ca
amas rom vam­bob, sul sxva ra­me­ze vfiq­rob. aki vTqviT, rom
Cve­ni fi­lo­so­fo­se­bi si­Wa­bu­ki­sas mxne meom­re­bic un­da iy­
vnen?
_ diax, uk­ve vTqviT.
_ ma­Sa­sa­da­me, cod­nas, ro­mel­sac Cven ve­ZebT, gar­da aR­

391
pla­to­ni

niS­nu­li­sa, sxva upi­ra­te­so­bac un­da hqon­des.


_ mainc ra?
_ ra da, sa­sar­geb­lo un­da iyos meom­re­bis­Tvis.
_ ra Tqma un­da, Tu­ki es Se­saZ­le­be­lia.
_ ki mag­ram, isic xom iT­qva, rom maT gim­nas­ti­ku­ri da mu­
si­ku­ri xe­lov­ne­bis meS­veo­biT un­da vzrdi­deT?
_ diax, esec iT­qva.
_ me­re­da, gim­nas­ti­ka xom imas exe­ba, rac iba­de­ba da kvde­
ba? rad­ga­nac mas­zea da­mo­ki­de­bu­li Za­lis ma­te­bac da kle­
bac.
_ ra Tqma un­da.
_ maS, swo­red esaa, ra­sac ve­ZebT?
_ ara.
_ Cven mier ze­moT aR­we­ri­li mu­si­ku­ri xe­lov­ne­ba xom ar
aris?
_ mag­ ram, Tu gax­ sovs, _ Tqva man, _ Cve­ ni ad­ rin­
de­
li
mtki­ce­biT is er­Tgva­rad upi­ris­pir­de­ba gim­nas­ti­kas, ram­de­
na­dac aya­li­bebs mcve­le­bis znes, har­mo­niis meS­veo­biT har­
mo­niul wo­nas­wo­ro­bas rom ani­Webs maT, rit­mis meS­veo­biT ki
_ ev­riT­mias, mag­ram ara cod­nas. ase­Ti­vea mi­si ze­moq­me­de­ba
sit­yvie­re­bis dar­gSiac, gind mi­Tiur Tqmu­le­bebs exe­bo­des
saq­me da gind nam­dvil am­bebs; mag­ram is cod­na, si­ke­Ti­sa­ken
rom mig­viZ­Rvis, cod­na, ro­mel­sac am­Ja­mad eZeb, uc­xoa mu­si­
ku­ri xe­lov­ne­bis­Tvis.
_ swo­red rom dro­ze ga­max­se­ne; mar­Tlac­da, am­gva­ri xom
ara gviT­qvams ra. mag­ram, Ce­mo di­de­bu­lo glav­kon, sad un­
da iyos es cod­na, ra­ki­Ra yve­la xe­lov­ne­ba mxo­lod tlan­qi
xe­lo­ba ga­mod­ga?
_ ra mo­gax­se­no? an­ki ra cod­na­Ra gvrCe­ba, Tu mu­si­ka­sac
uku­vag­debT, gim­nas­ti­ka­sac da sxva xe­lov­ne­ba­sac.
_ ke­Ti­li, _ vTqvi me, _ Tu­ki maT gar­da aRa­ra­fe­ri gvaqvs,
ma­Sin is mainc avi­RoT, rac yve­la­fer­ze vrcel­de­ba.
_ mainc ra?
_ Tun­dac is, ra­sac yve­la xe­lov­ne­ba iye­nebs, ise­ve, ro­

392
sa­x el­mwi­fo

gorc az­rov­ne­ba da mec­nie­re­ba; is, ra­sac yo­ve­li Cven­ga­ni


yve­la­ze ad­re un­da swav­lob­des.
_ ras gu­lis­xmob?
_ iseTs ara­ fers; mxo­ lod imas, ri­ si meS­veo­
bi­
Tac er­
Tma­ne­Ti­sa­gan vas­xva­vebT erTs, or­sa Tu sams; mok­led rom
vTqvaT, Tvli­sa da an­ga­ri­Sis xe­lov­ne­bas, ris ga­re­Sec verc
er­Ti xe­lov­ne­ba, verc er­Ti mec­nie­re­ba ver ga­va fons; asea,
ara?
_ ra Tqma un­da.
_ verc sao­ma­ri xe­lov­ne­ba?
_ ve­ra.
_ mar­Tlac­da, ga­na pa­la­me­de­si, ga­moC­nde­ba Tu ara tra­ge­
dieb­Si, nam­dvil pam­pu­lad ar war­mog­vi­Cens mxe­dar­TmTa­var
aga­mem­nons? nu­Tu ar dah­kvir­ve­bi­xar, rom an­ga­ri­Sis es ga­
mom­go­ne­be­li Tvi­Ton­ve gvic­xa­debs, ro­gor daaw­yo raz­me­bad
da ilio­nis ga­la­van­Tan saie­ri­Sod ga­na­la­ga laS­qa­ri, ro­gor
daT­va­la xo­mal­de­bi da sxva da­nar­Ce­ni, TiT­qos ma­nam­de ara­
vis daeT­va­los. aga­mem­non­ma ki, et­yo­ba, isic ar ico­da, Tu
ram­de­ni fe­xi hqon­da, ra­ki­Ra Tvla ar SeeZ­lo. ho­da, Ta­vad
gan­sa­je, ro­go­ri mxe­dar­TmTa­va­ri un­da yo­fi­li­yo.
_ ro­go­ri da, briy­vi, Tu­ki es mar­Ta­lia.
_ va­Ria­rebT Tu ara, rom mxe­dar­TmTa­va­ri au­ci­leb­lad
un­da flob­des Tvli­sa da an­ga­ri­Sis mec­nie­re­bas?
_ au­ci­leb­lad, Tu­ki surs co­ta ram mainc es­mo­des sao­
ma­ri xe­lov­ne­bi­sa; me­tic, saer­Tod, Tu surs iyos ada­mia­ni.
_ mag­ram Tvi­To­nac Tu izia­reb Cems azrs am mec­nie­re­bis
Se­sa­xeb?
_ ker­Zod?
_ vec­de­bi agix­sna, _ vuT­xa­ri me, _ mag­ram ra­ki Cem­Tvis­ve
vcdi­lob gan­vas­xva­vo er­Tma­ne­Tis­gan, ras miv­ya­varT am miz­
ni­sa­ken da ras ara, Cem­Tan er­Tad ga­ni­xi­le es da pir­da­pir
miT­xa­ri, me­Tan­xme­bi Tu ara, ra­Ta uf­ro na­Te­li gax­des, ram­
de­nad swo­ria Ce­mi va­rau­di.
_ maS, gza miC­ve­ne.

393
pla­to­ni

_ giC­ ve­neb, Tu gsurs am gzas mis­ dio. zo­gi ram Cvens


Seg­rZne­beb­Si Sem­dgo­mi gan­xil­vi­saT­vis ar aR­Zravs go­ne­bas,
rad­ga­nac saa­mi­sod sa­kuT­riv Seg­rZne­bac kma­ra, zo­gi ki ga­
daW­riT moiT­xovs gan­xil­vas, rad­ga­nac Seg­rZne­ba san­do­sa da
sai­me­dos aras gvTa­va­zobs.
_ cxa­dia, Sen gu­lis­xmob So­ri­dan da­na­xul sag­nebs da
Suq­Crdi­lis Ta­maSs.
_ verc ise kar­gad mi­mix­vdi.
_ maS, ras gu­lis­xmob?
_ go­ne­bas gan­sa­xil­ve­lad ar aR­Zra­ven is sag­ne­bi, rom­
le­bic er­Tdrou­lad ar iw­ve­ven or ur­Tier­Tsa­pi­ris­pi­ro
Seg­rZne­bas da, pi­ri­qiT, gan­xil­vas moiT­xo­ven sag­ne­bi, rom­
le­bic am­nair Seg­rZne­bebs iw­ve­ven, vi­nai­dan, ax­lo­dan aR­viq­
vamT maT Tu So­ri­dan, Seg­rZne­ba su­lac ar gviC­ve­nebs, rom
sa­ga­ni ase­Ti da ase­Ti uf­roa, vid­re ise­Ti. Tum­ca Sen ukeT
ga­mi­geb, Tu Sem­de­gi ma­ga­li­TiT agix­sni amas: avi­RoT es sa­mi
Ti­Ti _ ne­ki, saC­ve­ne­be­li da Sua Ti­Ti.
_ ke­Ti­li, _ Tqva man.
_ Tvi­Teu­li maT­ga­ni Ti­Tia da, am mxriv, maT So­ris ara­vi­
Ta­ri gan­sxva­ve­ba ar aris, su­ler­Tia, Sua na­wils uyu­reb Tu
ki­du­ras, TeT­ria is Tu Sa­vi, wvri­li Tu msxvi­li da ase Sem­
deg. arc erT am Sem­Txve­va­Si ada­mian­Ta um­rav­le­so­bis su­li
iZu­le­bu­li ar aris az­rov­ne­bas mi­mar­Tos kiT­xviT _ mainc
ra aris Ti­Ti? vi­nai­dan mze­ras ara­so­des uC­ve­ne­bia mis­Tvis,
rom Ti­Ti SeiZ­le­ba sxva ra­mec iyos, gar­da Ti­Ti­sa.
_ ra Tqma un­da, ara.
_ ma­Sa­sa­da­me, sav­se­biT bu­neb­ri­via, rom aq Seg­rZne­ba az­
rov­ne­bas ar mi­mar­Tavs da arc aR­vi­Zebs mas.
_ diax, sav­se­biT bu­neb­ri­via.
_ ki mag­ram, Tva­li ase­ve kar­gad ar­Cevs, di­dia Ti­Ti Tu
pa­ta­ra, xo­lo mze­ris­Tvis su­ler­Tia Sua Ti­Ti da ki­du­ra?
an Se­xe­biT Tu SeiZ­le­ba zus­tad gan­vsaz­RvroT, wvri­lia Ti­
Ti Tu msxvi­li, rbi­li Tu mkvri­vi? da ga­na igi­ve ar iT­qmis
da­nar­Cen Seg­rZne­ba­Ta mi­mar­Tac? grZno­ba, rom­lis da­niS­nu­

394
sa­x el­mwi­fo

le­bac sim­kvri­vis Seg­rZne­baa, imav­drou­lad un­da aRiq­vam­des


sir­bi­le­sac, da ami­to­mac auw­yebs suls, rom er­Tsa da ima­ve
sa­gans is aRiq­vams ro­gorc mkvrivs da ro­gorc rbil­sac.
_ asea, _ Tqva man.
_ mag­ram am Sem­Txve­va­Si su­li Ta­vis mxriv, ib­ne­va da aRar
icis, ras niS­navs sim­kvri­vis es Seg­rZne­ba, ro­me­lic er­Tsa
da ima­ ve sa­gans mkvri­ va­
dac aRiq­ vams da rbi­ la­dac. da ga­
na igi­ve ar iT­qmis sim­Zi­mi­sa da sim­su­bu­qis Seg­rZne­ba­ze­dac,
ro­me­lic iuw­ye­ba, rom mZi­me msu­bu­qia, msu­bu­qi ki _ mZi­me?
_ yve­la am­nai­ri uw­ye­ba uc­nau­ria su­lis­Tvis da, ra Tqma
un­da, gan­xil­vas moiT­xovs.
_ isic sav­se­biT bu­neb­ri­via, rom sa­go­ne­bel­Si Ca­var­dni­
li su­li gan­sja­sa da az­rov­ne­bas moux­mobs mwed, ra­Ta, uwi­
na­res yov­li­sa, gaar­kvios, yo­ve­li ase­Ti uw­ye­ba erT sa­gans
exe­ba Tu ors.
_ ra Tqma un­da.
_ da Tu gair­kva, rom es ori sa­ga­nia, Tvi­Teu­li maT­ga­ni
er­Ta­dac eC­ve­ne­ba da meo­ris­gan gan­sxva­ve­bu­la­dac?
_ diax.
_ xo­lo Tu Tvi­Teu­li maT­ga­ni er­Tad eC­ve­ne­ba, ori­ve
ki _ orad, is maT er­Tma­ne­Ti­sa­gan gan­cal­ke­ve­biT aRiq­vams,
rad­ga­nac gan­cal­ke­ve­bul­ni rom ar iy­vnen, orad ki ar aRiq­
vam­da maT, ara­med _ er­Tad.
_ mar­Tlac. _ mag­ram mze­ra, Cve­ni mtki­ce­biT, cal-cal­ke
ki ar aRiq­vams dids da pa­ta­ras, ara­med _ er­Tad Ser­wymulT;
asea, ara?
_ diax.
_ da na­Te­li rom moh­fi­nos amas, az­rov­ne­ba iZu­le­bu­lia
er­Tad Ser­wymu­li sa­xiT ki ar ga­ni­xi­los di­di da pa­ta­ra,
ara­med er­Ti­meo­ris­gan gan­cal­ke­ve­biT, ese igi, mze­ris sa­pi­
ris­pi­rod iq­ce­va.
_ WeS­ma­ri­tad.
_ me­re­da, ga­na swo­red amis ga­mo ar gve­ba­de­ba kiT­xva:
mainc ra aris es di­di da pa­ta­ra?

395
pla­to­ni

_ swo­red amis ga­mo.


_ ase rom, erTs go­niT saw­vdoms vu­wo­debT, meo­res ki _
grZno­biT aR­qmads.
_ mar­Tals brZa­neb.
_ swo­red amas vgu­lis­xmob­di we­Ran, ro­ca vam­bob­di: zo­
gi ram go­ne­bis qme­di­To­bas iw­vevs, zo­gi ki _ ara-meT­qi. is,
rac Cvens grZno­beb­ze ze­moq­me­de­bi­sas Ta­vis sa­pi­ris­pi­ros­
Tan er­Tad moq­me­debs, az­ris ga­mom­wve­vad dav­sa­xe, xo­lo rac
am­nai­rad ar moq­me­debs, arc aR­vi­Zebs azrs.
_ ax­la ki mes­mis da mar­Te­bu­lad mi­maC­nia Se­ni naT­qva­mi.
_ ki mag­ram, am or­Ta­gan ro­mels mia­kuT­vne­ben ric­xvsa da
erTs?
_ ver get­yvi.
_ ma­Sin ze­moT­qmu­li­dan ga­moi­ta­ne das­kvna. Tu Ta­vis­Ta­
va­di er­Ti sak­maod cxa­dad aRiq­me­ba mze­riT an ro­me­li­me
sxva grZno­ biT, ma­Sin sul­ Si ar aRiZ­ vris imis­ ken swraf­ va,
rom ax­snas mi­si ar­si, ro­gorc Ti­Tis ma­ga­liT­ze giC­ve­ne ze­
moT. mag­ram Tu er­Tis aR­qma yo­vel­Tvis gar­kveul wi­naaR­
mde­go­bas Sei­cavs, ise, rom er­Ti mar­too­den er­Tad ki ara,
Ta­vis sa­pi­ris­pi­ro­dac war­mog­viC­nde­ba, aq uk­ve sa­Wi­ro xde­ba
gan­sja: sa­go­ne­bel­Si Ca­var­dni­li su­li iZu­le­bu­lia eZe­bos,
Tvi­Ton­ve aR­Zras az­ri da Ta­vis Tavs hkiT­xos _ ra SeiZ­le­ba
iyos er­Ti Ta­vis­Ta­vad? am­ri­gad, er­Tis wvdo­ma ar­sis Wvre­
tad miaq­cevs suls.
_ er­Tis aR­qma Cven­Si mar­Tlac am gan­cdebs iw­vevs, rad­
ga­nac er­Tsa da ima­ve sa­gans er­Ta­dac aR­viq­vamT da usas­ru­
lod mrav­la­dac.
_ me­re­da, rac iT­qva er­Tze, ga­na igi­ve ar iT­qmis yve­la
sxva ric­xvze­dac?
_ ra Tqma un­da.
_ mag­ram ariT­me­ti­ka da an­ga­ri­Si xom mTlia­nad ric­xvebs
exe­ba?
_ diax.
_ ma­Sa­sa­da­me, swo­red maT miv­ya­varT WeS­ma­ri­te­bi­sa­ken.

396
sa­x el­mwi­fo

_ asea, _ Tqva man.


_ mag­ram Cve­ni mcve­li xom er­Tdrou­lad meo­ma­ri­caa da
fi­lo­so­fo­sic?
_ diax.
_ ami­tom es cod­na sa­val­de­bu­lo un­da gav­xa­doT, glav­
kon, da da­var­wmu­noT yve­la, vi­sac surs umaR­le­si Ta­nam­de­
bo­be­bi dai­ka­vos sa­xel­mwi­fo­Si, an­ga­ri­Sis xe­lov­ne­bas daeuf­
lon, mag­ram ze­re­led ki ara, ara­med ma­nam­de ga­nag­rZon swav­
la, vid­re wmin­da az­rov­ne­biT ar Seic­no­ben ric­xvis bu­ne­bas,
oRond aReb-mi­ce­mo­bis gu­lis­Tvis ki ara, ro­gorc iq­ce­vian
vaW­re­bi da sov­dag­re­bi, ara­med sao­ma­ri miz­ne­bi­sa da imis
gu­lis­Tvis, rom suls qmna­do­bis sam­ya­ro­dan WeS­ma­ri­te­bi­sa
da ar­sis mi­marT miq­ce­va gauad­vi­lon.
_ di­de­bu­lad msje­lob.
_ da mar­Tlac, ax­la, an­ga­ri­Sis xe­lov­ne­bis gan­xil­vis
Sem­deg, Tval­naT­liv vxe­dav, ra dax­ve­wi­li da mra­val­mxriv
sa­sar­geb­loa Cve­ni gan­zrax­vi­saT­vis, Tu­ki mas Se­mec­ne­bis
miz­niT euf­le­bian da ara vaW­re­bi­viT.
_ mainc ri­Tia sa­sar­geb­lo?
_ imiT, ra­ze­dac ax­la­xans vla­pa­ra­kob­diT: ga­vix­se­noT,
ra Za­liT miaq­cevs suls uze­nae­si sam­ya­ros mi­marT da ai­Zu­
lebs Ta­vis­Ta­vad ric­xveb­ze im­sje­los, ise, rom am msje­lo­
ba­Si aramc da aramc ar Car­Tos xi­lul da xel­Se­sa­xeb sa­gan­
Ta Se­sa­ba­mi­si ric­xve­bi. xom mo­gex­se­ne­ba, ro­gor das­ci­nian
am mec­nie­re­ba­Si ga­wa­ful­ni da ziz­RiT uar­yo­fen yo­vel­gvar
mcde­lo­bas, ro­me­lic miz­nad isa­xavs na­wi­le­bad da­yon er­Ti
Ta­vis­Ta­vad, mag­ram Tu mainc da­yof, isi­ni kvlav gaaer­Tia­
ne­ben maT, ra­Ta er­Ti kvlav er­Tad Can­des da ara na­wil­Ta
sim­rav­led.
_ mar­Tals brZa­neb.
_ ro­gor ggo­nia, glav­kon, maT­Tvis rom gve­kiT­xa: o, sao­
car­no, ro­mel ric­xveb­ze la­pa­ra­kobT, imaT­ze xom ara, rom­
leb­Siac er­Ti mar­Tlac ise­Tia, ro­gorc Tqven fiq­robT, ese
igi, yo­ve­li er­Ti yve­la sxva er­Tis to­lia, araf­riT ar gan­

397
pla­to­ni

sxvav­de­ba mis­gan da ara­vi­Ta­ri na­wi­le­bi ar gaaC­nia?


_ diax, ro­gor ggo­nia, ras gvet­yod­nen pa­su­xad?
_ me Tu mkiT­xav, isi­ni im­nair ric­xveb­ze la­pa­ra­ko­ben,
ro­mel­Ta wvdo­mac mxo­lod az­riT Tu SeiZ­le­ba da sxva gziT
ve­ra­nai­rad ver miud­ge­bi.
_ xom xe­dav, Ce­mo ke­Ti­lo, es mec­nie­re­ba SeiZ­le­ba mar­
Tlac au­ci­le­be­li aR­moC­ndes Cven­Tvis, ram­de­na­dac ai­Zu­
lebs suls wmin­da az­rov­ne­bas mi­mar­Tos Ta­vis­Ta­va­di WeS­ma­
ri­te­bis gu­lis­Tvis.
_ Ta­nac ra kar­gad axer­xebs amas.
_ mag­ram Tu Se­gim­Cne­via, ra ad­vi­lad iT­vi­se­ben yve­la
sxva mec­nie­re­bas ga­moT­vlis ni­WiT da­jil­doe­bul­ni? TviT
isi­nic ki, Za­lian mZi­med rom az­rov­ne­ben, ga­moT­vlis xe­lov­
ne­ba­Si sa­Ta­na­do wvrTni­sa da ga­waf­vis Sem­deg, sxvas Tu ara­
fers, imis unars mainc iZe­nen, rom sxveb­ze ga­ci­le­biT uf­ro
ad­vi­lad euf­le­bod­nen cod­nas.
_ asea, _ Tqva man.
_ Ta­nac, Ce­mi az­riT, Zne­lad Tu moi­Zeb­ne­ba ro­me­li­me
sxva sa­ga­ni, rom­lis dauf­le­bac uf­ro met Sro­mas moiT­xov­
des Cven­gan.
_ ra Tqma un­da.
_ yo­ve­li­ve amis ga­mo ve­ras­di­de­biT ver ugu­le­bel­vyofT
am mec­nie­re­bas; pi­ri­qiT, mi­si meS­veo­biT un­da aR­vzar­doT
sauc­xoo bu­neb­ri­vi mo­na­ce­me­biT da­jil­doe­bul­ni.
_ ge­Tan­xme­bi.
_ ma­Sa­sa­da­me, esaa Cven mier aRia­re­bu­li pir­ve­li mec­nie­
re­ba; ax­la ki meo­rec gan­vi­xi­loT, ro­me­lic pir­vels ukav­
Sir­de­ba da vna­xoT, sa­Wi­roa Tu ara Cven­Tvis.
_ geo­met­rias xom ar gu­lis­xmob?
_ diax, swo­red geo­met­rias.
_ ram­de­na­dac is ga­moi­ye­ne­ba sam­xed­ro saq­me­Si, _ Tqva
man, _ ra Tqma un­da, gvWir­de­ba. ba­na­kis gaS­la iq­ne­ba, xel­say­
re­li ad­gi­lis da­ka­ve­ba, laS­qris da­raz­mva Tu gaS­la, an sxva
sao­ma­ri moq­me­de­be­bi ro­gorc brZo­lis vel­ze, ise ja­ris ga­

398
sa­x el­mwi­fo

daad­gi­le­bi­sas, _ yo­ve­li­ve amas geo­met­riis mcod­ne mxe­dar­


TmTa­va­ri ga­ci­le­biT ukeT gaar­Tmevs Tavs, vid­re ar­mcod­ne.
_ mag­ram amis­Tvis sak­ma­ri­si iq­ne­bo­da geo­met­riis sul
um­niS­vne­lo na­wi­li­sa da an­ga­ri­Sis cod­nac. Cven ki gvmar­
Tebs gan­vi­xi­loT mi­si um­Tav­re­si na­wi­li, ga­ci­le­biT uf­ro
far­Tod rom ga­moi­ye­ne­ba, ra­Ta dav­rwmun­deT, See­sa­ba­me­ba
Tu ara is Cven mier da­sa­xul mi­zans, an ram­de­nad gviw­yobs
xels ima­Si, rom uf­ro ad­vi­lad vWvret­deT si­ke­Tis ideas.
ra Tqma un­da, xels gviw­yobs, vam­tki­cebT Cven, ram­de­na­dac
ai­Zu­lebs suls miiq­ces im sam­ya­ros mi­marT, ro­me­lic aris
sa­va­ne ar­sTa So­ris une­ta­re­si ar­si­sa, vis xil­va­sac dauo­
keb­lad un­da miel­tvo­des yve­la Cven­ga­ni.
_ mar­Tals brZa­neb.
_ ma­Sa­sa­da­me, Tu geo­met­ria WeS­ma­ri­ti ar­sis Wvre­tad
mig­vaq­cevs, is sa­Wi­roa Cven­Tvis, xo­lo Tu qmna­do­bis Wvre­
tad _ ara.
_ cxa­dia.
_ mag­ram vi­sac co­ta ram mainc gae­ge­ba geo­met­rii­sa, al­
baT, dag­ve­Tan­xme­ba, rom es mec­nie­re­ba aS­ka­rad upi­ris­pir­
de­ba im enas, ro­mel­sac iye­ne­ben mi­si mim­dev­re­bi.
_ ro­gor?
_ es ena Zal­ze sa­sa­ci­loa da uc­nau­ri; rad­ga­nac isi­ni
praq­ti­ko­se­bi­viT la­pa­ra­ko­ben da mxo­lod praq­ti­kul miz­
nebs isa­xa­ven. ami­to­mac er­Ta­vad es ake­riaT pir­ze _ `ava­goT
oT­xkuT­xe­di“, `da­vuS­vaT mo­ce­mul xaz­ze“, `mi­vu­ma­toT“ da
ase Sem­deg. ara­da, am mec­nie­re­bis mi­za­ni Se­mec­ne­baa.
_ ra Tqma un­da.
_ er­TSiac xom ar Sev­Tan­xmdeT?
_ ra­Si?
_ mi­si mi­za­ni ma­ra­diu­li ar­se­bo­bis Se­mec­ne­baa da ara
imi­sa, rac iba­de­ba da kvde­ba.
_ ge­Tan­xme­bi; geo­met­ria mar­Tlac ma­ra­diu­li ar­se­bo­bis
Se­mec­ne­baa.
_ ma­Sa­sa­da­me, is, Ce­mo ke­Til­So­bi­lo, WeS­ma­ri­te­bi­sa­ken

399
pla­to­ni

miaq­cevs suls da fi­lo­so­fiur azrs aR­vi­Zebs mas­Si, ris Se­


de­ga­dac zeg­rZno­ba­di sam­ya­ros sag­ne­bis­ken mi­mar­Tavs Cvens
mze­ras, ro­me­lic ax­la, Sec­do­miT, grZno­ba­di sag­ne­bis­ken
gvaqvs mi­mar­Tu­li.
_ geo­met­ria am mxriv mar­Tlac rom did ze­moq­me­de­bas
ax­dens Cven­ze.
_ ami­to­mac un­da da­va­val­de­bu­loT kal­li­po­li­sis mkvid­
rni, aramc da aramc ar ugu­le­bel­yon fi­lo­so­fia, rom­lis
TviT ga­mo­ye­ne­biT na­wil­sac ki di­di mniS­vne­lo­ba aqvs.
_ ker­Zod?
_ ker­Zod, imas, ra­ze­dac Sen la­pa­ra­kob­di: mi­si mniS­vne­
lo­ba Za­lian di­dia sam­xed­ro saq­me­Si da bevr sxva dar­gSiac,
vi­sac surs sa­fuZ­vlia­nad daeuf­los maT. Cven xom vi­ciT, ra
uzar­ma­za­ri gan­sxva­ve­baa geo­met­riis mcod­ne­Ta da ar­mcod­
ne­Ta So­ris.
_ uzar­ma­za­ri, vfi­cav zevss.
_ ma­Sa­sa­da­me, esaa meo­re mec­nie­re­ba, rom­lis Ses­wav­la­sac
da­va­va­lebT Cvens Wa­bu­kebs?
_ diax.
_ ke­Ti­li; ma­Sin me­sa­me ad­gils mi­vu­CenT as­tro­no­mias;
ras it­yvi?
_ ge­Tan­xme­bi, rad­ga­nac we­li­wa­dis droe­bis, Tvee­bi­sa Tu
wle­bis mo­nac­vleo­ba­ze dak­vir­ve­ba sa­sar­geb­loa ara mar­to
mi­waT­moq­me­di­sa Tu zRvaos­nis, ara­med mxe­dar­TmTav­ris­Tvi­
sac.
_ ra kar­ gi vin­ me xar, _ vuT­ xa­
ri me, _ kac­ma SeiZ­ le­ba
ifiq­ros, rom ge­Si­nia, vai­Tu vin­mem dam­wa­mos, fu­Wi mec­nie­
re­be­bis Ses­wav­las ava­leb xal­xso. ara­da, Tum­ca Zne­li kia,
Za­lian di­di mniS­vne­lo­ba aqvs ir­wmu­no, rom is mec­nie­re­be­bi,
rom­leb­ze­dac Cven vla­pa­ra­kobT, TiT­qos wmen­den da si­cin­
cxles ub­ru­ne­ben ada­mia­nis su­lis gar­kveul unars, ro­mel­
sac bev­ri sxva saq­mia­no­ba ab­lag­vebs da aC­lun­gebs, Tum­ca
mi­si si­sa­Ris Se­nar­Cu­ne­ba ga­ci­le­biT uf­ro fa­seu­lia, vid­re
aTa­si Tva­lis qo­na, rad­ga­nac mxo­lod mi­si meS­veo­biT Tu

400
sa­x el­mwi­fo

ixi­lav WeS­ma­ri­te­bas. vinc am azrs izia­rebs, al­baT, it­yvis,


rom mSve­niv­rad msje­lob, xo­lo vi­sac amis war­mod­ge­nac ar
SeuZ­lia, is, ra Tqma un­da, ifiq­rebs, rom si­su­le­les ro­Sav,
rad­ga­nac dar­wmu­ne­bu­lia, rom Tu mec­nie­re­ba praq­ti­ku­lad
usar­geb­loa, mas­ze la­pa­ra­kic ar Rirs. maS, am­Ta­viT­ve ga­
daw­yvi­te, am ori sxva­das­xva Se­xe­du­le­bis mqo­ne msme­ne­li­dan
mainc ro­mels mi­mar­Tav? Tu arc er­Tis azrs uwev an­ga­riSs
da arc meo­ri­sas da mxo­lod Sen­Tvis msje­lob? mag­ram ma­
Sin imis sa­wi­naaR­mde­go ra un­da gqon­des, rom vin­mem am Se­ni
msje­lo­bi­dan Ta­vis­Tvis sa­sar­geb­lo das­kvna ga­moi­ta­nos?
_ me mir­Cev­nia, ai, ase, kiT­xva-pa­su­xis sa­Sua­le­biT vmsje­
lob­de, mag­ram mxo­lod Cem­Tvis.
_ ma­Sin ukan dai­xie, _ vuT­xa­ri me, _ rad­ga­nac we­Ran aras­
wo­rad avir­CieT geo­met­riis mom­dev­no sa­ga­ni.
_ ro­gor? _ ikiT­xa man.
_ sib­rtyee­bis Sem­deg Cven avi­ReT wriu­lad mbru­na­vi mya­
ri sxeu­le­bi, Tum­ca jer Ta­vis­Ta­vad un­da gan­gve­xi­la isi­ni,
rad­ga­nac uf­ro swo­ri iq­ne­bo­da ori gan­zo­mi­le­bis Sem­deg
me­sa­mes miv­dgo­mo­diT: me vgu­lis­xmob ku­be­bi­sa da siR­rmis
mqo­ne yve­la sxva sxeu­lis gan­zo­mi­le­bas.
_ swo­ria, sok­ra­te, _ Tqva man, _ mag­ram, me mgo­nia, aq jer
ki­dev ara­fe­ri aR­mou­Ce­niaT.
_ ori sxva­das­xva mi­ze­zis ga­mo: jer er­Ti, arc erT sa­
xel­mwi­fo­Si am mec­nie­re­bas sa­Ta­na­dod ar afa­se­ben da, ra­
ki Za­lian Zne­lia, ami­tom sus­ta­daa gan­vi­Ta­re­bu­li. egec ar
iyos, mkvle­var­TaT­vis au­ci­le­be­lia xel­mZRva­ne­li, vis ga­
re­Sec ma­Ti Sro­ma wyal­Si iy­re­ba. mag­ram xel­mZRva­ne­lis pov­
na ad­vi­li saq­me ro­dia, Tum­ca ki­de­vac rom ipov­non, TviT
swav­lu­le­bi dRe­van­del vi­Ta­re­ba­Si ise arian ga­zu­lu­qe­bul­
ni, rom mainc ar dae­mor­Ci­le­bian, mag­ram mTe­li sa­xel­mwi­fo
zrun­vas rom ar ak­leb­des am mec­nie­re­bas da mxars uWer­des
xel­mZRva­ne­lo­bas, ma­Sin ara mar­to dae­mor­Ci­le­bod­nen, ara­
med ga­mud­me­bu­li da mkac­ri si­zus­tiT war­mar­Tu­li kvle­
va-Zie­bis wya­lo­biT na­Tel­sac moh­fen­dnen bevr sa­kiTxs, vi­

401
pla­to­ni

nai­dan TviT dRe­sac ki, ro­ca mas ziz­RiT uyu­rebs brbo da


ga­sa­qans ar aZ­levs im mkvle­var­Ta um­rav­le­so­ba, ro­mel­Tac
Tvi­Ton ar es­miT mi­si mniS­vne­lo­ba, yo­ve­li­ve amis miu­xe­
da­vad, mainc vi­Tar­de­ba, im­de­nad mom­nus­xve­lia mi­si xib­li.
ami­tom ar un­da gvik­vir­des, rom jer­je­ro­biT am dRe­Si vxe­
davT.
_ mar­Tlac­da, mas­Si bev­ri ra­maa mom­nus­xve­li. mag­ram uf­
ro naT­lad amix­se­ni, ra­sac ax­la­xans meub­ne­bo­di. Sen jer
daa­sa­xe­le geo­met­ria, anu sib­rtye­Ta Sem­swav­le­li mec­nie­
re­ba, ara?
_ diax.
_ me­re ki _ as­tro­no­mia, mag­ram Sem­deg ukan dai­xie.
_ me min­do­da sas­wra­fod gan­me­xi­la yve­la­fe­ri, mag­ram
rom it­yvian, moC­qa­res moug­vian­de­so, swo­red ise ga­mo­mi­vi­
da. egec ar iyos, geo­met­rias uSua­lod is mec­nie­re­ba mos­
devs, sam­gan­zo­mi­le­bian sxeu­lebs rom Seis­wav­lis, mag­ram
ra­ki mi­si dRe­van­de­li mdgo­ma­reo­ba Zal­ze ara­sa­xar­bie­loa,
ami­to­mac gver­di avua­re da pir­da­pir as­tro­no­mia­ze, anu
myar sxeul­Ta moZ­rao­bis Sem­swav­lel mec­nie­re­ba­ze ga­da­ve­
di.
_ mar­Tals brZa­neb.
_ ase rom, meoT­xe ad­gi­las Cven da­va­ye­nebT as­tro­no­mias;
dRes­dReo­biT is, co­ta ar iyos, mi­viw­ye­bu­lia, mag­ram kvlav
aRor­Zin­de­ba, Tu­ki sa­xel­mwi­fo miaq­cevs yu­rad­Re­bas.
_ ra Tqma un­da; mag­ram ra­ki we­Ran mi­say­ve­du­re, sok­ra­te,
rom me uger­gi­lod gan­va­di­de as­tro­no­mia, ami­tom ax­la vec­
de­bi, Sen rom mo­ge­wo­ne­ba, ise Se­va­qo. me mgo­nia, yve­las­Tvis
aS­ka­raa, rom is ai­Zu­lebs suls maR­la mi­mar­Tos mze­ra da
mi­wi­dan ze­cis­ken miuZ­Rvis mas.
_ iq­neb yve­las­Tvis aS­ka­raa, mag­ram Cem­Tvis ki ara.
_ ro­gor?
_ Tu as­tro­no­mias ima­Ti Tval­saz­ri­siT Sev­xe­davT, fi­
lo­so­fiur mniS­vne­lo­bas rom ani­We­ben mas, ma­Sin is maR­la ki
ara, pi­ri­qiT, dab­la mi­mar­Tavs mze­ras.

402
sa­x el­mwi­fo

_ ras gu­lis­xmob? _ ikiT­xa man.


_ me Tu mkiT­xav, mSve­niv­rad Ca­moa­ya­li­be Se­ni war­mod­ge­na
uze­nae­si sam­ya­ros Sem­swav­le­li mec­nie­re­bis Se­sa­xeb. al­baT,
ima­sac fiq­rob, rom Tu ka­ci Tavs ukan ga­daig­debs, mo­xa­tul
Wers miaS­ter­de­ba da mi­si Sem­yu­re ra­Ra­cas mainc amoic­nobs,
amas go­ne­biT axer­xebs da ara mze­riT. Cem­nair gu­lub­ryvi­
los ki ve­ras­di­de­biT ver daa­je­reb, TiT­qos suls sxva ra­me
miaq­cevs uze­nae­si sam­ya­ros mi­marT, gar­da im mec­nie­re­bi­sa,
rom­lis sa­ga­nic ar­si da uxi­la­vi si­nam­dvi­lea. mag­ram Tu
rai­me grZno­ba­dis Se­sac­no­bad pir­da­Re­bul­ni Ses­ci­ci­ne­ben
cas, an Tval­mo­Wu­tul­ni aS­ter­de­bian mi­was, ve­ra­fer­sac ver
Seic­no­ben, rad­ga­nac ara­vi­Ta­ri grZno­ba­di Se­mec­ne­bis sag­
nad ar gvev­ li­ne­ba, da su­li, am Sem­Txve­ va­
Si, maR­ la ki ar
iyu­re­ba, ara­med _ dab­la, Tun­dac gu­laR­ma iw­ve mi­wa­ze, an
zur­gu­liT mia­pob­de zRvas.
_ mag­rad ki mom­de­qi, Tum­ca axia Cem­ze. mag­ram Se­ni az­
riT, dRe­van­de­lo­bi­sa­gan gan­sxva­ve­biT, ro­gor un­da swav­
lob­dnen as­tro­no­mias, ra­Ta mi­si Ses­wav­la sa­sar­geb­lo iyos
Cve­ni miz­nis­Tvis?
_ ai, ro­gor: cis Ta­Ris mom­xib­lav sam­kau­lebs Cven un­da
aR­viq­vam­deT yve­la­ze na­tif da Tval­war­mtac sam­Sve­ni­se­bad
am­nair sa­gan­Ta So­ris; mag­ram isi­ni ax­lo­sac ver miv­len im
uxi­lav sam­kaul­Ta srul­qmni­le­bas­Tan, Ta­vian­Ti moZ­rao­bi­Ta
da am moZ­rao­bis WeS­ma­ri­ti sis­wra­fiT Tu si­zan­tiT, Ta­vian­
Ti WeS­ma­ri­ti for­mi­Ta Tu Ta­na­far­do­biT rom amoZ­ra­ve­ben
yve­la­fers, ra­sac cis Ta­Ri moi­cavs. yo­ve­li­ve es mze­riT ki
ara, mxo­lod go­ne­biT da wmin­da az­riT miiw­vdo­me­ba; Tum­ca
iq­neb Sen sxvag­va­rad fiq­rob?
_ aramc da aramc.
_ ma­Sa­sa­da­me, ciur sam­kau­lebs ise un­da vi­ye­neb­deT uze­
nae­si sam­ya­ros Se­sac­no­bad, ro­gorc ga­moi­ye­neb­da ka­ci de­
da­lo­si­sa Tu sxva ro­me­li­me di­dos­ta­tis ueb­ro xe­lov­ne­
biT Seq­mnil na­xa­zebs, Sem­Txve­viT rom Ca­var­dno­da xel­Si:
geo­met­riis mcod­ne er­Ti Se­xed­vi­Tac aRiq­vam­da maT gan­sac­

403
pla­to­ni

vif­re­bel si­na­ti­fes da srul­yo­fi­le­bas, mag­ram sa­sa­ci­lo­


dac ar eyo­fo­da, Tu vin­me daa­pi­reb­da ma­Ti mi­xed­viT Seec­no
to­lo­bis, gaor­ma­ge­bis Tu sxvag­var Ta­na­far­do­ba­Ta WeS­ma­
ri­ti bu­ne­ba.
_ mar­Tlac rom sa­sa­ci­lo iq­ne­bo­da.
_ me­re­da, Se­ni az­riT, ga­na WeS­ma­ri­ti as­tro­no­mic amas­
ve ar ga­nic­di­da var­skvlav­Ta moZ­rao­ba­ze dak­vir­ve­bi­sas?
mis­Tvi­sac cxa­di iq­ne­bo­da, rom cac da yo­ve­li­ve ciu­ric
de­miur­gos­ma us­rul­yo­fi­le­sad moa­wes­ri­ga, mag­ram rac See­
xe­ba dRis mi­mar­Te­bas Ra­mi­sad­mi, dRe-Ra­mi­sas _ Tvi­sad­mi,
Tvi­sas _ wli­sad­mi, xo­lo var­skvla­ve­bi­sas _ yo­ve­li­ve ami­
sa da er­Tma­ne­Ti­sad­mi, ro­gor ggo­nia, ga­na is uaz­ro­bad ar
miiC­nev­da ara mar­to imis mtki­ce­bas, rom yve­la es mi­mar­Te­
ba mu­ dam er­ Ti da igi­ vea da ara­ so­des ar ic­ vle­ba, ara­ med
imis Tav­ga­mo­de­bul mcde­lo­ba­sac, rom aq WeS­ma­ri­te­bi­saT­vis
mieR­wiaT, ma­Sin ro­de­sac ze­mox­se­ne­bu­li mi­mar­Te­be­bi xi­lul
da sxeu­leb­riv sa­gan­Ta mi­mar­Te­be­bia?
_ yve­la­fers ve­Tan­xme­bi, rac ax­la mo­vis­mi­ne.
_ ase rom, as­tro­no­mia­sac ise­ve Se­vis­wav­liT, ro­gorc
geo­met­rias, zo­gad prob­le­ma­Ta moS­ve­lie­biT, da arc ki Se­
ve­xe­biT ciur mov­le­nebs, Tu­ki gvsurs sa­Ta­na­dod da­veuf­
loT as­tro­no­mias da, am­ri­gad, ga­mo­vi­ye­noT Ta­vi­si bu­ne­biT
go­niv­ru­li da jer ki­dev ga­mou­ye­ne­be­li na­wi­li Cve­ni su­li­
sa.
_ gva­ria­nad ki ar­Tu­leb as­tro­no­me­bis amo­ca­nas imas­Tan
Se­da­re­biT, ra­sac isi­ni dRes ake­Te­ben.
_ me mgo­nia, amas­ve da­vu­we­sebT sxva mec­nie­re­beb­sac, Tu­ki
gvsurs nam­dvi­li ka­non­mdeb­le­bi gver­qvas; mag­ram Tu Se­giZ­
lia Cven­Tvis sa­Wi­ro ki­dev er­Ti mec­nie­re­bac ga­max­se­no?
_ ase sa­xel­da­xe­lod ar Se­miZ­lia.
_ moZ­rao­ba, Ce­mi az­riT, er­Ti ki ara, bev­ri sxva­das­xva
sa­xi­saa; mcod­nem SeiZ­le­ba yve­la­fe­ri Ca­moT­va­los, Cven ki
mxo­lod ori gvax­sen­de­ba.
_ mainc?

404
sa­x el­mwi­fo

_ gar­da ze­mox­se­ne­bu­li­sa, aris ki­dev er­Ti, mi­si Se­sa­ba­


mi­si.
_ ro­mels gu­lis­xmob?
_ ro­gorc Cve­ni Tva­li as­tro­no­miis­ke­naa miq­ceu­li, ise
yu­ri _ har­mo­niul Ta­nax­mie­re­ba­Ta moZ­rao­bis­ken. es ori
mec­nie­re­ba de­bi arian, ro­gorc am­tki­ce­ben pi­Ta­go­re­le­bi,
da Cvenc, glav­kon, al­baT, kvers da­vuk­ravT, ara?
_ ra Tqma un­da.
_ ra­ki es sa­kiT­xi ar­se­bi­Tia, vec­de­biT aqac ga­vi­zia­roT
ma­Ti az­ri da sxva mxri­vac, Tu­ki rai­mes das­Ze­nen; mag­ram,
asea Tu ise, mainc Cvens az­rze dav­rCe­biT.
_ ker­Zod?
_ Cvens aR­saz­rde­lebs aramc da aramc ar un­da dav­rToT
rai­me aras­rul­yo­fi­lis an imis Ses­wav­lis ne­ba, ra­sac ar
miv­ya­varT Cven mier da­sa­xu­li miz­ni­sa­ken, ro­mel­sac un­da
miel­tvo­des yve­la; amas­ve vam­tki­ceb­diT we­Ran as­tro­no­
mias­Tan da­kav­Si­re­biT. nu­Tu ar ici, rom har­mo­niis mi­mar­
Tac igi­ve Sec­do­ma meor­de­ba? aqac, vin icis, ram­de­ni Sro­ma
iy­re­ba wyal­Si mxo­lod imi­tom, rom mu­si­ko­se­bi mar­too­den
sme­niT aR­qmu­li bge­re­bis ga­zom­vi­Ta da ma­Ti ur­Tier­TSe­da­
re­biT ifar­gle­bian.
_ sa­sa­ci­loa, Rmer­Tma­ni! ise yur­dac­qve­til­ni la­pa­ra­
ko­ben `six­Si­reeb­ze“, ge­go­ne­baT me­zob­le­bis sau­bars ayu­ra­
de­be­no. zo­gi am­tki­cebs, or bge­ras So­ris Sua­Ta­na­sac aR­
viq­vam­To; ma­Ti az­riT, esaa um­ci­re­si Sua­le­di, ro­mel­sac
sa­zo­mad un­da iye­neb­dnen. zogs ki, pi­ri­qiT, is wi­na bge­re­bis
msgav­si hgo­nia; Tum­ca er­Tnic da meo­re­nic sme­nas go­ne­ba­ze
maR­la aye­ne­ben.
_ et­yo­ba, im yo­CaR mu­si­ko­sebs gu­lis­xmob, mos­ve­ne­bas
rom ar aZ­le­ven si­mebs da TiT­qos sa­wa­meb­lad ax­ve­ven koW­
ze. Se­meZ­lo ga­meg­rZe­le­bi­na sit­yva da ima­zec me­la­pa­ra­ka,
ro­gor ada­na­Sau­le­ben si­mebs, ra­nai­rad uxaT­qu­ne­ben xems,
xan gmo­ben, xan ki ma­Ti JRe­riT Tavs iwo­ne­ben, mag­ram aRar
ga­va­Wia­nu­reb da erTs dav­sZen mxo­lod: aq maT­ze ki ar vla­

405
pla­to­ni

pa­ra­kob, ara­med im xalxs vgu­lis­xmob, rom­leb­sac we­Ran Sev­


Ta­va­zeT har­mo­nia­ze em­sje­laT. rad­gan isi­ni zus­tad ise­
ve iq­ce­vian, ro­gorc as­tro­no­me­bi, ra­ki­Ra ric­xvebs eZe­ben
sme­niT aR­qmul Ta­nax­mie­re­beb­Si, mag­ram zo­ga­di prob­le­mis
gan­xil­vam­de ki ver maR­lde­bian da arc imis gar­kve­vas cdi­
lo­ben, Tu ro­me­li ric­xve­bi arian har­mo­niu­li da ro­me­li
ara, an ra iw­vevs maT So­ris am gan­sxva­ve­bas.
_ gan­sac­vif­re­bel saq­me­ze msje­lob.
_ mar­Tlac rom sa­sar­geb­loa si­ke­Ti­sa da mSve­nie­re­bis
sak­vle­vad, mag­ram sru­liad usar­geb­loa, Tu­ki sxva ra­mes
vi­sa­xavT miz­nad.
_ ra Tqma un­da.
_ me mgo­nia, Tu Cven mier gan­xi­lu­li yve­la mec­nie­re­bis
Ses­wav­la maT kav­Sir­sa Tu na­Te­sao­bas cxad­yofs da ima­sac
gvim­JRav­nebs, mainc ra mxriv ukav­Sir­de­bian er­Tma­neTs, _
isi­ni xels Seg­viw­yo­ben Cven mier da­sa­xu­li miz­nis miR­we­va­Si,
Tu ara da, tyui­lad gav­rjil­varT.
_ mec ase vfiq­rob: mag­ram Za­lian rTul sa­kiT­xze msje­
lob, sok­ra­te.
_ saw­ yis na­wils gu­ lis­ xmob Tu sxva ra­ me­
sac? nu­ Tu ar
ici, rom yo­ve­li­ve es mxo­lod Se­sa­va­lia im me­lo­dii­sa, ro­
me­lic Cven un­da vis­wav­loT? Tu, Se­ni az­riT, vinc yve­la am
mec­nie­re­ba­Si ga­wa­fu­lia, is aris dax­ve­wi­li dia­leq­ti­ko­sic?
_ ra Tqma un­da, ara, vfi­cav zevss, Cems nac­nob­Ta So­ris
iS­viaT ga­mo­nak­lis­Ta gar­da.
_ ki mag­ram, vi­sac arc bWo­bis Ta­vi aqvs da arc mos­me­
ni­sa, ga­na odes­me Seic­nobs imas, ri­si cod­nac, Cve­ni az­riT,
sa­Wi­roa?
_ ve­ra, _ Tqva man.
_ swo­ red es aris, glav­ kon, is me­lo­ dia, ro­me­lic ga­
moh­yavs dia­leq­ti­kas. da Tum­ca is go­niT saw­vdo­mia, xed­vis
una­ri cdi­lobs mis mi­baZ­vas, mag­ram xed­va, Cve­ni we­Ran­de­li
Tqmi­sa ar iyos, Tav­da­pir­ve­lad miel­tvis coc­xal ar­se­ba­
Ta, Sem­deg _ var­skvla­ve­bis da bo­los _ TviT mzis aR­qmas.

406
sa­x el­mwi­fo

xo­lo ro­de­sac vin­me cdi­lobs dia­leq­tis gziT, grZno­ba­


Ta Sem­weo­bis ga­re­Se, mar­too­den go­ne­bis meo­xe­biT Cas­wvdes
yo­ve­li sag­nis arss da ve­ra­fe­ri Sea­Ce­rebs, vid­re az­riT ar
amaR­lde­ba si­ke­Tis ar­sis wvdo­mam­de, ma­Sin is aR­wevs go­niT
saw­vdo­mi sam­ya­ros mwver­vals, ise­ve, ro­gorc xed­vis una­ri
_ xi­lu­li sam­ya­roi­sas.
_ mar­Tals brZa­neb.
_ me­re­da, ga­na dia­leq­ti­kurs ar uwo­de­ben am gzas?
_ ra Tqma un­da.
_ swo­red esaa bor­ki­le­bi­sa­gan Tav­dax­sna, lan­de­bi­dan
_ xa­te­ba­Ta da si­naT­lis mi­marT miq­ce­va, mi­wis­qve­Se­Ti­dan _
mzis­ken aR­mas­vla, xo­lo Tu am Sem­Txve­va­Sic SeuZ­le­be­lia
coc­xal ar­se­ba­Ta, mce­na­re­Ta da mzis Su­qis Wvre­ta, um­jo­
be­sia RvTaeb­riv ana­rek­lTa Tu nam­dvil sa­gan­Ta lan­de­bis
cim­cims um­zer­de wyal­Si, vid­re Cax­Ca­xa mzis xa­tis _ cec­
xlis Su­qiT mRvi­mis ke­del­ze mi­fe­ni­li nam­dvi­li sag­ne­bis
xa­te­ba­Ta lan­de­bis cek­vas. amis unars ki gva­ni­Webs ze­mox­
se­ne­bul mec­nie­re­beb­Si Ta­vis ga­waf­va, ze­ciu­ri si­nam­dvi­li­
sa da ar­sTa So­ris us­rul­qmni­le­sis Wvre­tad rom miaq­cevs
Cve­ni su­lis yve­la­ze mSve­nier saw­yiss, ise­ve, ro­gorc Cve­ni
sxeu­lis yve­la­ze gam­Wria­xi saw­yi­si _ Cve­ni xor­cie­li Tva­li
maR­lde­ba am niv­Tier da xi­lul si­nam­dvi­le­Si yve­la­ze na­Te­
li sag­nis Wvre­tam­de.
_ es, Ce­mi az­riT, da­saS­ve­bia, Tum­ca Za­lian ki mi­Wirs amis
daS­ve­ba. mag­ram, meo­res mxriv, arc amis uar­yo­fa Cans ad­vi­
li. ami­tom _ ra­ki am sa­kiTxs ara mar­to ax­la gan­vi­xi­lavT,
ara­med Sem­dgo­mac mra­val­jer mi­vub­run­de­biT, _ da­vuS­vaT,
rom saq­ me mar­ Tla isea, ro­ gorc Sen am­ bob, sa­ kuT­riv me­
lo­dia­ze ga­da­vi­deT da ise­ve gan­vi­xi­loT igi, ro­gorc mi­si
Se­sa­va­li gan­vi­xi­leT. maS, gviT­xa­ri, ra ga­nas­xva­vebs dia­leq­
ti­kas, ra sa­xee­bad ga­ni­yo­fe­ba, an ra gzebs mis­devs igi? rad­
gan am gzebs, ro­gorc Cans, im mij­nam­de miv­ya­varT, rom­lis
miR­we­vac mog­zau­ris­Tvis das­ve­ne­bas da mi­si mgzav­ro­bis da­
sas­ruls moas­wa­vebs.

407
pla­to­ni

_ me ki mza­ da var, mag­ ram Sen rom ver mom­ yve­


bi, Ce­ mo
Zvir­fa­so glav­kon? ara­da, imis xa­te­bas ki ar ixi­lav­di, ra­
ze­dac ax­la vmsje­lobT, ara­med _ TviT WeS­ma­ri­te­bas; yo­vel
Sem­Txve­va­Si, me ase mgo­nia. mar­Tla asea Tu ara es, jer­je­
ro­biT nu mov­yve­biT amis mtki­ce­bas; mag­ram ra­Rac am­dag­va­ri
rom un­da ar­se­bob­des, es ki Seg­viZ­lia da­Ji­ne­biT vam­tki­
coT, ara?
_ ro­gorc Cans.
_ da ara mar­to es, ara­med isic, rom mxo­lod dia­leq­ti­ka
Tu uC­ve­nebs amas Cven mier ze­moT gan­xi­lul mec­nie­re­beb­Si
ga­wa­fuls, sxva gziT ki es SeuZ­le­be­lia.
_ amis mtki­ce­bac Rirs.
_ al­baT, ve­ra­vin Seg­ve­da­ve­ba ima­Si, rom ar ar­se­bobs sxva
mec­nie­re­ba, me­To­du­rad rom cdi­lob­des moi­xel­Tos yo­ve­li
sag­nis ar­si, rad­ga­nac yve­la sxva xe­lov­ne­ba Ta­vis sag­nad an
kac­Ta vne­beb­sa Tu Se­xe­du­le­bebs sa­xavs, an yve­laf­ris war­
mo­So­ba­sa Tu ur­Tier­TSer­wymas, an­da bu­neb­riv Tu xe­lov­
nur sa­gan­Ta dac­vas. rac See­xe­ba da­nar­Cen xe­lov­ne­beb­sa Tu
mec­nie­re­bebs, rom­le­bic, Cve­ni we­Ran­de­li Tqmi­sa ar iyos,
ar­sis gar­kveul na­wils mainc ixel­Te­ben, ro­gorc, ma­ga­li­
Tad, geo­met­ria da mi­si mom­dev­no mec­nie­re­ba­ni, Cven vxe­
davT, rom ar­sis ma­Teu­li aR­qma siz­ma­reul Cve­ne­bebs uf­ro
mog­va­go­nebs, cxa­dad ki ver xe­da­ven da verc ixi­la­ven mas,
vid­re, Ta­vianT va­rau­debs ayo­lil­ni, Seec­de­bian kvla­vac
uc­vle­lad Sei­nar­Cu­non isi­ni da ma­Ti Ri­re­bu­le­bis Tao­ba­ze
an­ga­riSs ver Caa­ba­re­ben Ta­vianT Tavs. vi­sac saw­yi­sis ma­giv­
ro­bas uwevs is, rac ar icis, xo­lo da­nas­kvad da Sua­le­dur
wi­na­da­de­be­bad iye­nebs yo­ve­li­ve imas, rac er­Tma­neTs ar er­
wymis, SeiZ­le­ba er­Tma­neTs ki miu­sa­da­gos isi­ni, mag­ram aqe­
dan nam­dvi­lad ver mii­Rebs cod­nas.
_ ve­ras­di­de­biT.
_ ma­Sa­sa­da­me, dia­leq­ti­ku­ri me­To­di er­Ta­der­Tia, hi­po­Te­
zebs rom uar­yofs da uSua­lod pir­vel­saw­yi­sam­de maR­lde­ba,
ra­Ta mya­rad daa­fuZ­nos Ta­vi­si das­kvne­bi; is Tan­da­Tan aTa­

408
sa­x el­mwi­fo

vi­suf­lebs bar­ba­ro­sul mwvi­re­Si dan­Tqmul su­lier mze­ras,


ris­Tvi­sac Ta­nam­gzav­re­bad da Ta­na­Sem­wee­bad iye­nebs Cven mier
ze­moT gan­xi­lul xe­lov­ne­bebs, Tum­ca Cveu­le­bis Za­liT, zog­
jer mec­nie­re­be­bad vix­se­nieb­diT maT; mag­ram aq sxva sa­xel­
wo­de­ba iyo sa­Wi­ro, uf­ro cxa­di, vid­re `war­mod­ge­na“, mag­ram
uf­ro bun­do­va­ni, vid­re `mec­nie­re­ba“. ze­moT, aqa-iq, `go­niv­
rul gan­sjas“ vu­wo­deb­diT mas. Tum­ca, Ce­mi az­riT, ra dros
sa­xel­wo­de­beb­ze da­vaa, ro­ca gan­sa­xil­ve­lad win gvi­Zevs ise­
Ti mniS­vne­lo­va­ni sa­kiT­xi, ro­me­lic Cven Se­mog­Ta­va­zeT.
_ mar­Tlac; mTa­va­ria sa­xel­wo­de­ba naT­lad ga­mo­xa­tav­des
imas, ra­sac aR­niS­navs.
_ ase rom, we­Ran­de­li­sa ar iyos, Cven­Tvis sak­ma­ri­si iq­
ne­ba, Tu pir­vel da­na­yofs mec­nie­re­ba­sa Tu WeS­ma­rit cod­
nas vu­wo­debT, meo­res _ go­niv­rul gan­sjas, me­sa­mes _ rwme­
nas, meoT­ xes ki _ mim­ sgav­se­
bas, am or uka­ nas­
knels, er­ Tad
aRe­buls, _ war­mod­ge­nas, xo­lo pir­vel ors _ az­rov­ne­bas.
war­mod­ge­nis sa­ga­nia qmna­do­ba, az­rov­ne­bi­sa ki _ WeS­ma­ri­ti
ar­se­bo­ba. ar­se­bo­ba ise mie­mar­Te­ba qmna­do­bas, ro­gorc az­
rov­ne­ba _ war­mod­ge­nas, da ro­gorc az­rov­ne­ba mie­mar­Te­ba
war­mod­ge­nas, ise mie­mar­Te­ba cod­na rwme­nas, go­niv­ru­li gan­
sja ki _ mim­ sgav­
se­bas. xo­ lo rac See­ xe­ba orad ga­ yo­
fas _
imad, ra­sac war­mod­ge­niT aR­viq­vamT da imad, ra­sac go­ne­biT
vwvde­biT, ise­ve, ro­gorc Tvi­Teu­lis mi­mar­Te­bas mi­si Se­sa­
ba­mi­si sag­ni­sad­mi, amis gan­xil­vas Se­veS­vaT, glav­kon, ra­Ta
Ta­vi­dan avi­ci­loT ga­ci­le­biT uf­ro grZe­li msje­lo­ba.
_ mag­ram Cem­Tvis isic sak­ma­ri­sia, rac ax­la Tqvi, ram­de­
na­dac imi­si Za­li Sem­wevs, rom Sen mog­dio.
_ maS, Sen dia­leq­ti­koss uwo­deb imas, vi­sac SeuZ­lia yo­
ve­li sag­nis arss Cas­wvdes? xo­lo vi­sac ami­si Ta­vi ara aqvs,
Se­ni az­riT, im­de­nad­ve ak­lia Wkua, ram­de­na­dac ar SeuZ­lia
Tvi­Ton­ve gaic­xa­dos an sxvis­Tvis cxad­yos es?
_ ra Tqma un­da.
_ igi­ve iT­qmis si­ke­Te­ze­dac. vi­sac ar SeuZ­lia yo­ve­li­ve
da­nar­Ce­ni­sa­gan ga­na­cal­ke­vos da ase gan­saz­Rvros si­ke­Tis

409
pla­to­ni

idea; vinc ise mxned ar miar­Rvevs dab­rko­le­bebs, ro­gorc


brZo­lis vel­ze, ra­Ta ukuag­dos yve­la sa­pi­ris­pi­ro mo­saz­
re­ba, ro­me­lic ar­sis wvdo­ma­ze ki ara, war­mod­ge­na­zea dam­ya­
re­bu­li; diax, vinc ur­yev lo­gi­ka­ze day­rdno­biT Seu­pov­rad
ar mii­wevs win, am­nair kac­ze Sen, al­baT, it­yvi, rom is arc
WeS­ma­rit si­ke­Tes ic­nobs da arc saer­Tod si­ke­Tes; xo­lo
Tu is, ase Tu ise, mainc axer­xebs moi­xel­Tos si­ke­Tis lan­di,
war­mod­ge­nis meo­xe­biT axer­xebs da ara cod­nis wya­lo­biT.
am­nai­ri ka­ci Tvle­ma­sa da siz­ma­reul Cve­ne­beb­Si ata­rebs Ta­
vis am­qvey­niur si­coc­xles da ga­mof­xiz­le­ba­sac ver as­wrebs,
ise Ca­dis ha­des­Si, ra­Ta iq sa­mu­da­mo Zi­liT iZi­nos.
_ vfi­cav zevss, Ta­ma­mad vit­yvi amas.
_ mag­ram, ad­re Tu gvian, ro­ca mo­gi­wevs aR­zar­do da ga­
naT­le­ba mia­Re­bi­no Sens Svi­lebs, rom­leb­sac jer mxo­lod
war­mo­sax­viT elo­lia­ve­bi, al­baT, ne­bas ar mis­cem maT, jer ki­
dev Sa­vi mo­na­xa­ze­bi­viT un­dil­ni da ugu­nur­ni, mbrZa­neb­lob­
dnen da um­niS­vne­lo­va­nes saq­meebs wyvet­dnen sa­xel­mwi­fo­Si.
_ ra Tqma un­da, ara.
_ al­baT, ka­no­niT daa­val­de­bu­leb maT, upi­ra­te­sad im­nai­
ri ga­naT­le­ba Sei­Zi­non, rom­lis wya­lo­bi­Tac srul­yo­fi­lad
daeuf­le­bian kiT­xva-pa­su­xis xe­lov­ne­bas.
_ da­va­val­de­bu­leb, Sen­Tan er­Tad.
_ maS, ase. xom ara ggo­nia, rom dia­leq­ti­ka ag­vir­gvi­nebs
mTel cod­nas, da ar ar­se­bobs xe­lov­ne­ba, ro­me­lic SeiZ­le­
bo­da mas­ze maR­la dag­ve­ye­ne­bi­na, rad­ga­nac is aris cod­nis
umaR­le­si mwver­va­li.
_ ra Tqma un­da.
_ is­Ra dag­vrCe­nia, gan­vsaz­RvroT, vis aR­vzrdiT, an ro­
gor aR­vzrdiT am gziT.
_ cxa­dia, _ Tqva man.
_ Tu gax­sovs, ra­nai­ri mmar­Tve­le­bi avir­CieT ma­Ti pir­
ve­li ar­Ce­vi­sas?
_ ro­gor ar max­sovs.
_ ke­Ti­li; maS, dar­wmu­ne­bu­li brZan­de­bo­de, rom swo­red

410
sa­x el­mwi­fo

maT­nai­ri xal­xi un­da avir­CioT: san­do­ni, ma­mac­ni da, SeZ­


le­bis­dag­va­rad, war­mo­sa­deg­ni; un­da ve­ZioT ara mar­to ke­
Til­So­bil­ni da dar­bai­sel­ni, ara­med am­nai­ri aR­zrdi­saT­vis
sa­Ta­na­do ni­WiT cxe­bul­nic.
_ ra niWs gu­lis­xmob?
_ swav­la­Si gam­Wriax­ni un­da iy­vnen, Ce­mo ke­Ti­lo, da ad­
vi­lad euf­le­bod­nen cod­nas. rad­ga­nac su­lebs ga­ci­le­biT
uf­ro ak­rTobs mec­nie­re­ba­Ta sir­Tu­le, vid­re gim­nas­ti­ku­ri
var­ji­Se­bi­sa, vi­nai­dan tan­jva-wa­me­ba, ra­sac cod­nis Se­Ze­na
moiT­xovs, miT uf­ro mtkiv­neu­lia su­li­saT­vis, rom sxeu­li
ar izia­rebs mas.
_ mar­Tals brZa­neb.
_ un­da moi­Zeb­nos kar­gi mex­sie­re­bis mqo­ne ada­mia­ni, ro­
me­lic dau­Ra­la­vic iq­ne­bo­da da Sro­mis­moy­va­rec. To­rem
ro­gor gauZ­lebs fi­zi­kur dat­vir­Tvas da am­den swav­la­sa
da var­jiSs?
_ ase­Tis pov­na gag­vi­Wir­de­ba, Tu yo­vel­nai­ri ni­WiT ar
iq­na da­jil­do­ve­bu­li.
_ Cve­ni drois Sec­do­ma, sai­da­nac fi­lo­so­fiis ara­sak­
ma­ri­si da­fa­se­ba iRebs sa­Ta­ves, ima­Si mdgo­ma­reobs, rom _
ad­rec gviT­qvams _ mas ise ar ud­ge­bian, ro­gorc is amas im­
sa­xu­rebs. am saq­mes xe­li nam­dvi­leb­ma un­da mo­ki­don da ara
_ yal­bis­mqmne­leb­ma.
_ ras gu­lis­xmob?
_ pir­vel rig­Si, is, vinc am saq­mes mo­ki­debs xels, Sro­
mis­moy­va­reo­ba­Si ar un­da moi­koW­leb­des. is ar un­da iyos
na­xev­rad Sro­mis­moy­va­re da na­xev­rad _ zar­ma­ci. ase xde­ba
xol­me, ro­de­sac ada­mians uy­vars tan­var­ji­Si, na­di­ro­ba da
yo­ve­li­ve, rac sxeuls avi­Ta­rebs, mag­ram ar uy­vars swav­
la, Zie­ba, ar aris cno­bis­moy­va­re, pi­ri­qiT, ase­Ti siZ­ne­lee­bi
mis­Tvis sa­Zul­ve­lia. isic moi­koW­lebs, vi­sac Sro­mis­moy­va­
reo­ba sa­pi­ris­pi­ro mxa­res aqvs mi­mar­Tu­li.
_ sru­liad mar­Tals brZa­neb.
_ zus­tad ase­ve, ga­na WeS­ma­ri­te­bas­Tan mi­mar­Te­bi­Tac sa­

411
pla­to­ni

xiC­rad ar mi­viC­nevT suls, ro­mel­sac ise Za­lian sZuls neb­


si­Ti sic­rue, rom ziz­Ris ga­re­Se verc Ta­vis Tav­Si itans mas
da verc sxva­Si _ aR­Sfo­Te­bis ga­re­Se, mag­ram mainc da­saS­
ve­bad miaC­nia une­bu­ri sic­rue da ara­vi­Tar aR­Sfo­Te­bas ar
av­lens mis mi­marT, ara­med ise go­ravs Ta­vis sa­ku­Tar umec­
re­ba­Si, ro­gorc Ro­ri _ wum­pe­Si.
_ ra Tqma un­da.
_ rac See­xe­ba ke­Til­go­nie­re­bas, si­ma­ma­ces, did­su­lov­
ne­bas da siq­ve­lis yve­la sxva sa­xes, ara­nak­le­bi dak­vir­ve­
ba sWir­de­ba imas, rom uke­Tu­ri­sa­gan gaar­Cio ke­Til­So­bi­li.
vinc maT gar­Ce­vas ver Ses­Zlebs, su­ler­Tia, sa­xel­mwi­fo iq­
ne­ba Tu ker­Zo pi­ri, ama Tu im sa­Wi­roe­bi­saT­vis ise miiw­vevs
koW­leb­sa da uke­Tu­rebs, vis _ me­gob­re­bad da vis _ mmar­Tve­
le­bad, rom Tvi­Ton verc ki Se­niS­navs amas.
_ Cveu­leb­riv, ase­dac xde­ba.
_ Cven ki swo­ red amas un­ da ve­ri­
doT. Tu cod­ nis da­
sauf­leb­lad da sxeu­lis ga­sa­ka­Jeb­lad su­li­Ta da xor­ciT
jan­saR xalxs Se­var­CevT, TviT sa­mar­Tlia­no­bac ki ve­ra­fers
gvi­say­ve­du­rebs da Cven ur­Rve­vad Se­vi­nar­Cu­nebT sa­xel­mwi­
fos mTlia­no­ba­sac da mis wyo­bi­le­ba­sac. xo­lo Tu saa­mi­sod
uRirs xal­xze Se­va­Ce­rebT ar­Ce­vans, saq­me ukuR­ma wag­vi­va da
ki­dev uf­ro mwa­re da­cin­vis sag­nad vaq­cevT fi­lo­so­fias.
_ mar­Tlac rom sir­cxvils vWam­diT, _ Tqva man.
_ ra Tqma un­da; mag­ram me mgo­nia ax­la­ve aR­mov­Cndi sa­sa­
ci­lo mdgo­ma­reo­ba­Si.
_ ra­tom?
_ da­ma­viw­yda, rom es Ta­ma­Sia da, co­ta ar iyos, xmas avu­
wie; Ta­nac er­TTa­vad fi­lo­so­fia­ze me­Wi­ra Tva­li da vxe­dav­
di, ro­gor am­ci­re­ben. ami­to­mac aR­Sfo­Te­biT Se­vu­tie mis
abu­Cad am­gdebT da uk­me­xad ga­mo­mi­vi­da, ra­ca vTqvi.
_ vfi­cav zevss, me, ro­gorc er­Ti Se­ni msme­ne­li, sxva az­
ri­sa var.
_ me ki, ro­gorc ri­to­ri, ver da­ge­Tan­xme­bi. asea Tu ise,
nu da­vi­viw­yebT, rom xan­daz­mu­leb­ze Se­va­Ce­reT Cve­ni pir­

412
sa­x el­mwi­fo

ve­li ar­Ce­va­ni, ax­la ki vxe­davT, rom Sev­cdiT. mar­Tlac­da,


xom ver ver­wmu­ne­biT so­lons _ xan­Si Se­su­li bevr ra­mes
swav­lob­so? pi­ri­qiT, xan­daz­muls ki­dev uf­ro nak­leb Ses­
wevs swav­lis una­ri, vid­re sir­bi­li­sa. ase rom, yve­la­ze did
da mra­val­ric­xo­van saq­me­Ta aR­msru­leb­lad axal­gaz­rdo­ba
un­da mig­vaC­ndes.
_ uci­lob­lad, _ Tqva man.
_ ma­Sa­sa­da­me, ariT­me­ti­kis, geo­met­rii­sa da sxva mec­nie­
re­ba­Ta cod­na win un­da us­wreb­des dia­leq­ti­kis Ses­wav­las,
ase rom, axal­gaz­rde­bi bav­Svo­ba­Si­ve un­da euf­le­bod­nen maT,
mag­ram yo­vel­gva­ri iZu­le­bi­sa Tu Zal­da­ta­ne­bis ga­re­Se.
_ vi­Tom ra­to­mao?
_ imi­tom, rom Ta­vi­su­fa­li ada­mia­ni mo­na­sa­viT ro­di un­
da euf­le­bo­des cod­nas. ro­ca sxeuls siZ­ne­le­Ta daZ­le­vas
aC­ve­ven, amiT is su­lac ar xde­ba ua­re­si, mag­ram sul­Si Za­
liT Ca­ner­gi­li cod­na aram­ya­ria.
_ amas ki mar­Tals am­bob.
_ ami­tom, Ce­mo ke­Til­So­bi­lo, Sens Svi­lebs Zal­da­ta­ne­biT
ki ara, Ta­ma­SiT un­da as­wav­li­de, ra­sac as­wav­li, Tu gin­da
ukeT adev­no Tval­yu­ri Tvi­Teu­lis bu­neb­riv mid­re­ki­le­bebs.
_ Wkvia­nu­ria.
_ Tu gax­sovs, Cven vam­bob­diT, rom bav­Sve­bi cxe­neb­ze un­da
Seg­ves­xa da Tan gveax­la om­Si, ra­Ta brZo­lis qar­cec­xlis­Tvis
So­ri­dan edev­ne­bi­naT Tva­li, xo­lo Tu saf­rTxe nak­le­bi iyo,
ax­lo­sac mig­veS­va, rom lek­ve­bi­viT ege­maT sis­xli.
_ ro­gor ar max­sovs.
_ da vinc yo­ ve­
li­
ve ama­ Si _ gar­ ja­
Si, swav­
la­sa Tu gan­
sac­del­Si yve­la­ze ukeT ga­moi­Cen­da Tavs, cal­ke sia­Si Seg­
ve­ta­na.
_ ra xni­sa­ni?
_ ro­ca uk­ve Tavs ane­be­ben sa­val­de­bu­lo saw­vrTnel var­
ji­Sebs; rad­ga­nac am xnis gan­mav­lo­ba­Si _ su­ler­Tia, or we­
li­wads grZel­de­ba Tu sams, _ aras­di­de­biT ar SeuZ­liaT
sxva ra­me­Sic ime­ca­di­non: daR­li­lo­ba da Zi­li me­ca­di­neo­bis

413
pla­to­ni

mtre­bi arian. Tan esec xom sak­maod Zne­li ga­moc­daa: ra­nai­


rad ga­moi­Ce­nen Tavs saw­vrTnel var­ji­Seb­Si.
_ cxa­dia, _ Tqva man.
_ am drois gas­vlis Sem­deg oci wlis Wa­bu­ke­bi­dan ga­mor­
CeulT uf­ro met pa­tivs mia­ge­ben, vid­re da­nar­Ce­nebs, xo­lo
im mec­nie­re­bebs, bav­Svo­ba­Si cal-cal­ke rom as­wav­lid­nen,
gar­kveul­wi­lad gaaer­Tia­ne­ben, ra­Ta Tval­naT­liv uC­ve­non
Se­gir­debs ma­Ti na­Te­sao­ba ro­gorc er­Tur­Tis, ise ar­sis bu­
ne­bis mi­marT.
_ mxo­lod am gziT Se­Ze­ni­li cod­na iq­ne­ba mya­ri.
_ swo­red esaa yve­la­ze di­di ga­moc­da, rom­lis meS­veo­
bi­Tac SeiZ­le­ba da­vad­gi­noT, vi­naa Ta­vi­si bu­ne­biT dia­leq­
ti­ko­si da vin ara. vi­sac SeuZ­lia yve­la­fe­ri er­Tob­li­vad
moic­vas mze­riT, dia­leq­ti­ko­sia, xo­lo imas, vi­sac amis una­
ri ar Ses­wevs, verc Cven mi­viC­nevT dia­leq­ti­ko­sad.
_ mec ase vfiq­rob, _ Tqva man.
_ ho­da, swo­red Sen un­da gan­saz­Rvro, vi­naa yve­la­ze
uke­Te­si am mxriv da vin uf­ro ud­re­ki iq­ne­ba mec­nie­re­bis
dauf­le­bi­sas, brZo­lis vel­ze Tu yo­ve­li­ve imis aR­sru­le­
bis dros, ra­sac va­lad gvi­we­sebs ka­no­ni. oc­daa­Ti wli­sa­ni
rom gax­de­bian, maT So­ris xe­lax­la un­da moax­di­no ar­Ce­va­
ni, xo­lo rCeu­lebs ki­dev uf­ro me­ti pa­ti­vi un­da mia­go da
ga­mos­ca­do, vin ri­si maq­ni­sia dia­leq­ti­ka­Si, an vis Ses­wevs
xed­vi­sa Tu sxva Seg­rZne­ba­Ta Sem­weo­bis ga­re­Se WeS­ma­rit ar­
sam­de amaR­le­bis una­ri. mag­ram aq, Ce­mo me­go­ba­ro, di­di sif­
rTxi­le gvmar­Tebs.
_ vi­Tom ra­to­mao?
_ nu­Tu ar Se­gim­Cne­via is bo­ro­te­ba, dRes rom emuq­re­ba
dia­leq­ti­kas da eso­den Rrmad gaid­ga fes­vi?
_ ra bo­ro­te­bas gu­lis­xmob?
_ ra­sa da, imas, rom dia­leq­ti­kis mim­dev­reb­Si uka­no­no­ba
isad­gu­rebs.
_ mar­Tlac.
_ me­re­da, gik­virs ma­Ti mdgo­ma­reo­ba? ro­gor ggo­nia, im­

414
sa­x el­mwi­fo

sa­xu­re­ben Tu ara mi­te­ve­bas?


_ ra mxriv?
_ avi­RoT ase­Ti ma­ga­li­Ti: vTqvaT, mra­val­ric­xo­van, mdi­
dar­sa da ke­Til­So­bi­lur ojax­Si mig­de­bu­li bav­Svi iz­rde­ba.
aq mas yo­vel­nai­rad ane­biv­re­ben. mag­ram ro­ca wa­moiz­
rde­ba, gai­gebs, rom vinc mSob­le­bad miaC­nda, Tur­me uc­xo­ni
yo­fi­lan, nam­dvil mSob­lebs ki ver pou­lobs. Tu Se­giZ­lia
ga­moic­no mi­si da­mo­ki­de­bu­le­ba, er­Ti mxriv, im xal­xi­sad­mi,
vinc ane­biv­rebs, meo­re mxriv ki _ de­do­bil-ma­mo­bi­lis mi­
marT, jer er­Ti, ma­Sin, ro­ca ar ico­da, mig­de­bu­li rom iyo,
da meo­rec, mas Sem­deg, rac gai­gebs amas. an­da, Tu gne­bavs,
me get­yvi, ro­gor war­mo­mid­ge­nia es.
_ cxa­dia, mne­bavs.
_ wi­nas­war vxe­dav, rom, vid­re si­mar­Tle ar gau­gia, uf­ro
me­ti pa­ti­vis­ce­miT ep­yro­ba ded-ma­mas da na­Te­sa­vebs, vid­re
imaT, vinc Tavs ev­le­ba da elo­lia­ve­ba. nak­leb dau­dev­ro­bas
ga­moi­Cens ga­sa­Wir­Si Ca­var­dnil ax­lo­bel­Ta mi­marT, nak­le­
bad at­kens guls sit­yviT Tu saq­miT da nak­le­bad eur­Ce­ba
maT, vid­re im xalxs, vinc ane­biv­rebs.
_ al­baT.
_ mag­ ram mas Sem­ deg, rac si­ mar­ Tles gai­ gebs, me mgo­ nia
sag­rZnob­lad ik­lebs mi­si pa­ti­vis­ce­ma da yu­rad­Re­ba ax­lob­
le­bis mi­marT, da, pi­ri­qiT, ima­tebs imaT mi­marT, vinc ane­
biv­rebs, rom­leb­sac uf­ro me­tad dae­mor­Ci­le­ba, vid­re uwin,
yu­rad iRebs maT rCe­vas da aS­ka­rad dai­Wers maT mxa­res, ma­
mo­bil­sa da yo­fil na­Te­sa­veb­ze ki saer­Tod aRar iz­ru­nebs,
Tu bu­ne­biT uaR­re­sad ke­Ti­li ka­ci ar aris.
_ yve­la­fe­ri ise mox­de­ba, ro­gorc Sen am­bob, mag­ram ra
saer­To aqvs Sens ma­ga­liTs dia­leq­ti­kis mim­de­var xal­xTan?
_ ai ra: sa­mar­Tlia­no­ba­sa da mSve­nie­re­ba­ze Cven bav­Svo­
ba­Si­ve gvi­ya­lib­de­ba gar­kveu­li Se­xe­du­le­be­bi mSob­le­bis ze­
gav­le­niT, mSob­le­bi­sa, rom­leb­sac pa­tivs vcemT da ve­mor­
Ci­le­biT.
_ mar­Tlac.

415
pla­to­ni

_ mag­ram am Se­xe­du­le­bebs upi­ris­pir­de­ba mac­du­ri war­


mod­ge­ne­bi, saa­mod rom ela­mu­ne­ba suls. Tum­ca Tav­da­We­ri­
li xal­xi ar ah­yve­ba maT mac­dur xibls da ro­gorc ma­ma­pa­
pur Se­xe­du­le­ba­Ta er­Tgu­li ki­de­vac emor­Ci­le­ba maT.
_ asea.
_ ke­Ti­li; mo­di, vkiT­xoT am­nai­rad gan­wyo­bil kacs, ra
aris mSve­nie­re­ba: ise gvi­pa­su­xebs, ro­gorc us­wav­lia ka­non­
mdeb­lis­gan, mag­ram Tu Sem­dgo­mi msje­lo­bi­sas mra­val­gzis
da mra­val­nai­rad uar­yo­fen da aba­Ti­le­ben mis azrs, am kacs
SeiZ­le­ba va­fiq­re­bi­noT, rom mSve­nie­re­ba su­lac ar aris uf­
ro mSve­nie­ri, vid­re si­ma­xin­je, da aseT­sa­ve Sec­do­mas da­vaS­
ve­bi­nebT sa­mar­Tlia­no­bas­Tan, si­ke­Te­sa da yo­ve­li­ve imas­Tan
mi­mar­Te­biT, ra­sac uwin gan­sa­kuT­re­biT afa­seb­da. amis Sem­deg,
ro­gor ggo­nia, ra mou­va mis pa­ti­vis­ce­mas da mor­Ci­le­bas?
_ cxa­dia, aRarc uwin­de­li pa­ti­vis­ce­mis grZno­ba Ser­Ce­ba
da arc mor­Ci­le­bi­sa.
_ mag­ram Tu yo­ve­li­ve amas aRar miiC­nevs pa­ti­vis­ce­mis
Rir­sad da fa­seu­lad, WeS­ma­ri­te­bas ki ve­Rar miak­vlevs, sa­
kiT­xa­via, cxov­re­bis ra­nair wess miub­run­de­ba, Tu ara imas,
rac saa­mod ela­mu­ne­ba mis pa­tiv­moy­va­reo­bas?
_ yo­ve­li­ve sxva ga­mo­ric­xu­lia.
_ ase rom, Ce­mi az­riT, ka­non­Ta dam­rRve­vad mog­vev­li­ne­
ba, Tum­ca ad­re ga­nux­re­lad icav­da maT.
_ uci­lob­lad.
_ ma­Sa­sa­da­me, am­nai­ri mdgo­ma­reo­ba bu­neb­ri­via dia­leq­ti­
kis mim­de­var­TaT­vis da, ro­gorc ze­moT aR­vniS­ne, isi­ni sav­
se­biT im­sa­xu­re­ben mi­te­ve­bas.
_ da sib­ra­lul­sac.
_ am­ri­gad, oc­daaT­wlia­neb­ma am­nai­ri sib­ra­lu­li rom ar
aR­gviZ­ran, isi­ni di­di sif­rTxi­li­Ta da win­da­xe­du­le­biT un­
da va­zia­roT dia­leq­ti­kas?
_ ra Tqma un­da.
_ ga­na sif­rTxi­lis er­Ti am­nai­ri sa­Sua­le­ba is ar iq­ne­ba,
rom siy­rme­Si­ve ar ige­mon dia­leq­ti­kis sit­kbo? al­baT Se­

416
sa­x el­mwi­fo

gi­niS­navs: ro­gorc ki ge­mos gau­sin­ja­ven dia­leq­ti­kas, ymaw­


vi­le­bi cdi­lo­ben sa­Ta­ma­Sod da Tav­Se­saq­ce­vad ga­moi­ye­non
igi, wi­naaR­mde­go­be­biT ga­ta­ce­bul­ni rom ba­Za­ven mis uar­
myo­felT, ra­Ta Tvi­Ton­ve uar­yon isi­ni, da Ta­nac imiT tkbe­
bian, rom Ta­vian­Ti sa­bu­Te­biT lek­ve­bi­viT ZiZ­gnian yve­las,
vi­sac ki sak­be­nad moi­xel­Te­ben.
_ tkbe­bian da me­re ro­gor.
_ mas Sem­deg, rac Tvi­Ton uar­yo­fen mra­vals da mra­va­
li, Ta­vis mxriv, uar­yofs maT, isi­ni uk­ve swra­fad aq­ce­ven
zurgs yo­ ve­li­ve imas, rac ma­ nam­de swam­ daT, es ki xal­ xis
Tval­Si Cir­qsa scxebs ma­Tac da fi­lo­so­fiis mTel sa­gan­sac.
_ mar­Tals brZa­neb, _ Tqva man.
_ uf­ro xnie­ri ki ar isur­vebs mo­na­wi­leo­ba mii­Ros am siS­
le­ge­Si; pi­ri­qiT, umal im kacs mi­ba­Zavs, vi­sac surs WeS­ma­ri­te­
bas miaR­wios da­vi­sa da ka­ma­Tis gziT, vid­re imas, vinc mxo­lod
Tav­Seq­ce­vi­sa Tu Ta­ma­Sis gu­lis­Tvis uar­yofs mo­pi­ris­pi­ris
mo­saz­re­bebs. is Tvi­To­nac Tav­da­We­ri­lia da ki ar am­dab­lebs,
pi­ri­qiT, xal­xis Tval­Si fass hma­tebs fi­lo­so­fias.
_ swo­ria.
_ ga­na sif­rTxi­lis zo­mebs ar ekuT­vnis yo­ve­li­ve is, rac
ze­moT iT­qva: dia­leq­ti­ko­se­bad SeiZ­le­ba aR­vzar­doT mxo­
lod mtki­ce da Tav­da­We­ri­li xal­xi, ese igi, imis sa­pi­ris­
pi­rod viq­ce­viT, ra­sac dRes vxe­davT, ro­ca dia­leq­ti­kis
dauf­le­bis ne­bas aZ­le­ven yve­las, vis­Tvi­sac RmerTs ar miu­
cia ami­si ni­Wi.
_ ra Tqma un­da.
_ imas­Tan Se­da­re­biT, vinc gim­nas­ti­ku­ri var­ji­Se­biT ika­
Jebs sxeuls, sak­ma­ri­si iq­ne­ba Tu ara or­jer me­ti dro dia­
leq­ti­kis da­sauf­leb­lad, Tu amis gar­da sxvas ara­fers ake­
Tebs ka­ci?
_ eqvs we­li­wads gu­lis­xmob Tu oTxs?
_ eg su­ ler­ Tia; Tun­dac xu­ Ti iyos. Sem­ dgom ami­ sa, Sen
ai­Zu­leb maT kvlav daub­run­dnen mRvi­mes da sa­xel­mwi­fo Ta­
nam­de­bo­be­bi dai­ka­von: ro­gorc sam­xed­ro, ise ymaw­vil­kac­Ta

417
pla­to­ni

Se­sa­fe­ris sxva mo­va­leo­ba­Ta Ses­ru­le­bas mih­yon xe­li, ra­Ta


ara­vis Ca­mou­var­de­bod­nen ga­moc­di­le­biT. egec ar iyos, amiT
ki­dec ga­mos­cdi maT: gauZ­le­ben aTas­nair sac­durs Tu ve­ra.
_ saa­mi­sod ram­den wels aZ­lev?
_ TxuT­mets. xo­lo ro­ca or­moc­daaTs miu­ka­ku­ne­ben, ma­
Sin isi­ni, vinc Rir­seu­lad gauZ­lo ga­moc­das da ro­gorc
saq­me­Si, ise mec­nie­re­ba­Sic ga­moi­Ci­na Ta­vi, uk­ve Ta­vian­Ti sa­
bo­loo miz­nis xor­cSes­xmas un­da Seud­gnen: un­daT Tu ara,
uze­nae­si ar­sis mi­marT aRap­yron Tva­li, ar­si­sa, si­naT­les
rom hfens yve­la­fers, xo­lo mas Sem­deg, rac ixi­la­ven uze­
naes si­ke­Tes, ni­mu­Sad da­sa­xon igi da si­coc­xlis mTe­li da­
nar­Ce­ni drois man­Zil­ze mi­si mi­xed­viT moa­wes­ri­gon sa­xel­
mwi­fos, ker­Zo pir­Ta Tu Ta­vian­Ti pi­ra­di cxov­re­ba. isi­ni
fi­lo­so­fiis Ses­wav­la­Si gaa­ta­re­ben si­coc­xlis ume­tes na­
wils, xo­lo ro­ca ri­gi mou­wevT, sa­xel­mwi­fo Ta­nam­de­bo­bebs
dai­ka­ve­ben da sa­zo­ga­do cxov­re­bis mo­wes­ri­ge­bas mih­yo­fen
xels, mag­ ram imi­ tom ki ara, rom es di­ de­bul saq­ mia­no­
bad
miaC­niaT, ara­med imi­tom, rom ase sWir­de­ba qve­ya­nas. ase,
uw­yve­ti ru­du­ne­biT Ta­vianT msgav­sad rom aR­zrdian mo­qa­
la­qeebs, ra­Ta maT ga­daa­ba­ron sa­xel­mwi­fos dac­va, Tvi­Ton
ne­tar­Ta kun­Zu­lebs mia­Su­re­ben sac­xov­reb­lad. sa­xel­mwi­fo
Zeg­lebs au­gebs am Rvaw­lmo­silT da maT sax­sov­rad, ro­gorc
uk­vda­vi RvTae­be­bi­sa, daa­we­sebs msxver­plSe­wir­vas, Tu­ki pi­
Tia daa­das­tu­rebs amas, Tu ara da, ma­Sin maT ise Ses­wi­ra­ven
msxverpls, ro­gorc ne­tar­sa da RvTaeb­riv xalxs.
_ ra mSve­niv­rad ga­mo­Zer­we eg Se­ni mmar­Tve­le­bi, sok­ra­
te, nam­dvi­li mo­qan­da­kec ver Ses­Zleb­da uke­Te­sad.
_ mmar­Tve­li qa­le­bic, glav­kon: rac me vTqvi, qa­leb­sac
ise­ve exe­ba, ro­gorc ka­cebs; mar­Ta­lia, mxo­lod im qa­lebs,
rom­leb­sac saa­mi­sod bu­neb­ri­vi mo­na­ce­me­bi moe­Zeb­ne­baT.
_ swo­ria, _ Tqva man, _ ra­ki­Ra, Cve­ni Se­Tan­xme­bi­sa­mebr,
er­TTac da meo­re­Tac Ta­na­ba­ri uf­le­be­bi un­da hqon­deT yve­
la­fer­Si.
_ ke­ Ti­li da pa­ tio­ sa­
ni; ax­
la mainc xom aRia­ rebT, rom

418
sa­x el­mwi­fo

fu­Wi az­re­bi ro­di ga­mog­viT­qvams sa­xel­mwi­fo­sa da mis wyo­


bi­le­bas­Tan da­kav­Si­re­biT. ra Tqma un­da, ma­Ti xor­cSes­xma
Zne­lia, mag­ram ara SeuZ­le­be­li; ro­ca sa­xel­mwi­fos sa­Ta­ve­Si
WeS­ma­ri­ti fi­lo­so­fo­se­bi Caud­ge­bian, _ gne­bavT, er­Ti da
gne­bavT mra­va­li, _ maT Tval­Si fa­si dae­kar­ge­ba yve­la im pa­
tivs, dRes ase xar­bad rom miel­tvian, rad­ga­nac Ta­vi­su­fa­li
ka­cis­Tvis uRir­sad da ufa­su­rad miiC­ne­ven maT, ma­Sin ro­
de­sac ga­ci­le­biT uf­ro maR­la daa­ye­ne­ben mo­va­leo­bis pir­
naT­lad mox­das da uan­ga­ro­bis jil­dos _ Rir­se­bas. yve­la­ze
did fa­seu­lo­bad ki da­sa­xa­ven sa­mar­Tlia­no­bas, ro­mel­sac
er­Tgu­lad em­sa­xu­re­bian da rom­lis mi­xed­vi­Tac ec­de­bian
mar­Ton qve­ya­na.
_ ro­gor?
_ imaT, vinc Cvens sa­xel­mwi­fo­Si aT wel­ze me­ti xni­saa,
sof­leb­Si gag­zav­nian, da­nar­Ce­nebs ki dRe­van­del zne-Cveu­
le­bebs ga­na­ri­de­ben, rac niS­neu­lia ma­Ti mSob­le­bi­saT­vis,
da Cven mier ze­moT gan­xi­lul ka­non­Ta mi­xed­viT aR­zrdian.
am gziT sa­xel­mwi­fo­Si yve­la­ze uf­ro ad­vi­lad dam­yar­de­ba
is wyo­bi­le­ba, Cven rom mov­xa­zeT; sa­xel­mwi­foc ay­vav­de­ba da
mi­si mo­qa­la­qee­bic beds ewe­vian.
_ ra Tqma un­da; Ce­mi az­riT, kar­gad ax­se­ni, sok­ra­te, ra­
nai­rad SeiZ­le­ba amis xor­cSes­xma.
_ ase rom, Cven sak­ma­ri­sad vi­la­pa­ra­keT am sa­xel­mwi­fo­
zec da mis mi­nam­gvan ada­mia­neb­ze­dac; xom cxa­dia, ro­go­ric
un­da iyos igi?
_ diax, cxa­dia. da, Se­ni Tqmi­sa ar iyos, es sa­kiT­xi amo­
wu­ru­lad un­da mig­vaC­ndes.

Zve­li ber­Znu­li­dan Tar­gmna ba­Ca­na breg­va­Zem


https://burusi.wordpress.com/2013/07/13/plato-3/

419
T
Tu­k i­d i­d e­s i (daax­
loe­
biT Zv.w. 460-396 ww.) _
an­ti­ku­ri sam­ya­ros udi­de­si is­to­ri­ko­si _ he­ro­
do­tos­ze er­Ti Tao­biT gvian cxov­rob­da, Tum­
ca msof­lmxed­ve­lo­bi­Ta da az­rov­ne­bis sti­liT
mniS­vne­lov­nad gan­sxvav­de­bo­da mis­gan. mi­si wi­na­
mor­be­de­bi is­to­riul mov­le­nebs sxva­Ta naam­bo­bis
mi­xed­viT gad­mog­vcem­dnen, is ki sa­ku­Tar Ta­na­
med­ro­veo­bas exe­bo­da da mxo­lod Ta­vi­si Tva­liT
na­nax­sa da pir­vel pir­Ta­gan mos­me­nils aR­wer­da.
Tu­ki­di­dess is­to­riu­li kri­ti­kis fu­Zem­deb­la­
dac miiC­ne­ven, rad­gan mas po­li­ti­ku­ri ana­li­zis
una­ri da miu­ker­Zoeb­lo­ba axa­sia­Teb­da. is­to­
riul pir­Ta mier war­moT­qmu­li sit­yve­bi, rom­
le­bic am is­to­ri­kos­ma Se­mog­vi­na­xa, ga­moir­Ce­va
Ta­vi­si mxat­vru­li os­ta­to­bi­Tac. maT So­ris erT-
er­Ti gan­sa­kuT­re­bu­li mov­le­naa pe­rik­les sit­yva,
ro­mel­sac mci­reo­de­ni Se­mok­le­be­biT gTa­va­zobT.
Tu­ki­di­de­sis teq­stSi `pe­rik­les sit­yva...~, ro­me­
lic ora­to­ru­li xe­lov­ne­bis Se­dev­rad iT­vle­ba,
Zi­ri­Ta­dad das­mu­lia, er­Ti mxriv, Ta­vi­suf­le­
bis, ro­gorc bed­nie­re­bi­sa da, meo­re mxriv, Ta­
vi­suf­le­bis sa­xe­liT Rir­seu­lad omis ga­dax­di­sa
da Rir­seu­lad mSvi­do­bis mo­po­ve­bis ma­ra­diu­li
sa­kiT­xi. `Cven mi­viC­nevT sa­zo­ga­doeb­riv saq­me­Ta­
gan Sors mdgom kacs ara sai­me­do mo­qa­la­qed, ara­
med usar­geb­lo uq­na­rad~, _ naT­qva­mia teq­stSi da
brZo­la sam­Sob­los Ta­vi­suf­le­bis­Tvis `Se­co­de­ba­
Ta ga­mos­yid­vis~ sau­ke­Te­so gza­daa miC­neu­li.

421
pe­r ik­l es sit­y va da­c e­m ul
gmir­T a dak­r Zal­v a­z e
(is­to­ria, meo­re wig­ni, 35-46)

ima­ve zam­Tars aTe­ne­leb­ma Zve­li Cveu­le­bi­sa­mebr moaw­yes


om­Si da­Ru­pul meb­rZol­Ta sa­zei­mo dak­rZal­va... dak­rZal­
va­ze ga­mo­saT­xo­var sit­yvas war­moT­qvams xol­me ka­ci, vi­sac
mi­si Wkui­sa da dam­sa­xu­re­bis ga­mo upir­ve­le­sad miiC­ne­ven Ta­
na­mo­qa­la­qe­ni. am­je­rad ga­mom­svle­lad pe­rik­le air­Cies.
`Ce­mam­de aq ga­mo­sul­Ta um­rav­le­so­ba aqeb­da da­Ru­pul­
Ta saf­lav­Tan maT pa­tiv­sa­ce­mad sit­yvis war­moT­qmis wess,
rad­gan gvmar­Tebs pa­ti­vi mi­va­goT brZo­la­Si da­ce­mulT. me
ki vam­jo­bi­neb­di, im mo­qa­la­qeebs, vinc saq­miT ga­moi­Ci­na gmi­
ro­ba, saq­miT­ve mi­va­goT pa­ti­vi da ma­Ti gmi­ro­bis Se­fa­se­ba ar
iyos ga­mom­svle­lis mWev­rmet­yve­le­ba­ze da­mo­ki­de­bu­li. mar­
Tlac, Zne­lia ipo­vo Se­sa­fe­ri­si sit­yve­bi iq, sa­dac rTu­lia
msme­ne­li naT­qva­mi­sad­mi ndo­biT ga­naw­yo. mov­le­neb­Si gaT­
viT­cno­bie­re­bul da Ta­nag­rZno­biT gan­wyo­bil aTe­nels sit­
yva sus­tad moeC­ve­ne­ba imas­Tan Se­da­re­biT, rac icis da ri­
si mos­me­nac surs. uc­xo ki, ro­de­sac imis Se­sa­xeb mois­mens,
ra­sac Tvi­Ton ver Cai­den­da, Su­riT aRiv­se­ba da gmi­ro­bas
ga­da­War­be­bu­lad miiC­nevs. mag­ram, rad­gan Cvens wi­nap­rebs

423
Tu­ki­d i­d e­s i

es Cveu­le­ba daud­ge­niaT, mec da­ve­mor­Ci­le­bi da vec­de­bi,


SeZ­le­bis­dag­va­rad, Ti­Toeu­li msme­ne­lis sur­vi­li­sa da moT­
xov­ni­le­bis dak­ma­yo­fi­le­bas.
da­viw­yeb wi­nap­re­biT. Cven gvmar­Tebs ma­Ti mo­go­ne­ba. isi­ni
am qve­ya­na­Si cxov­rob­dnen odiT­gan­ve da igi ma­Ti gmi­ro­biT
Se­mog­vi­na­xes dRe­van­del dRem­de. ki­dev me­ti qe­bis Rir­si
arian Cve­ni ma­me­bi, rom­leb­mac wi­na­par­Ta da­na­to­va­ri gaam­
rav­les da Cven di­di sa­xel­mwi­fo gvian­der­Zes. Cven, dRe­van­
del­ma mo­wi­ful­ma Tao­bam, ki­dev uf­ro gan­vam­tki­ceT mi­si
Zlie­re­ba. Cven mi­ve­ciT qve­ya­nas sru­li da­mou­ki­deb­lo­ba,
sav­se­biT mo­vam­za­deT igi ro­gorc omis, ase­ve mSvi­do­bi­saT­
vis. Cve­ni sag­mi­ro saq­mee­bi sxva qvey­ne­bis dap­yro­bi­sas Tu
Se­mo­seu­li mtre­bis­gan Tav­dac­vi­sas sa­yo­vel­Tao­daa cno­bi­
li da maT­ze aRar vi­saub­reb. sa­nam da­ce­mulT, vi­sac dRes
vkrZa­lavT, xot­bas Se­vas­xam­de, vit­yvi Cve­ni qvey­nis sa­xel­
mwi­fo wyo­bis Se­sa­xeb, ra­mac dRe­van­de­li si­dia­de mog­vi­ta­
na. vfiq­rob, dRes es un­da ga­vix­se­noT da msme­ne­lis­Tvi­sac
sa­sar­geb­lo iq­ne­ba amis ga­ge­ba.
Cve­ni sa­xel­mwi­fo uc­xo ni­mu­Sis mi­xed­viT ar mog­viw­yvia.
pi­ri­qiT, umal Cven varT sxvis­Tvis sa­ma­ga­li­To­ni. da rad­
gan Cvens qve­ya­nas mar­Tavs ara ada­mian­Ta mci­re jgu­fi, ara­
med xal­xis ume­te­so­ba, am wyo­bas de­mok­ra­tia hqvia. ker­Zo
saq­meeb­Si yve­la Ta­nas­wo­ria ka­no­nis wi­na­Se. xo­lo rac sa­
xel­mwi­fo saq­mes See­xe­ba, sa­pa­tio Ta­nam­de­bo­beb­ze vir­CevT
ga­mor­CeulT ara ro­me­li­me wo­de­bi­sad­mi kuT­vni­le­bis mi­xed­
viT, ara­med pi­ra­di Rir­se­be­bis ga­mo. Tu kacs qvey­nis sam­sa­
xu­ri SeuZ­lia, mas ama­Si xels ver SeuS­lis si­Ra­ri­be, mda­bio
war­mo­So­ba an da­ba­li sa­zo­ga­doeb­ri­vi mdgo­ma­reo­ba. Cven Ta­
vi­suf­lad vcxov­robT da yo­vel­dRiu­ro­ba­Si me­zo­bel­sac ar
va­wu­xebT zed­me­ti eW­vi­Ta da Wkuis da­ri­ge­biT. sa­zo­ga­doeb­
riv cxov­re­ba­Si vi­cavT ka­no­nebs, ma­Ti pa­ti­vis­ce­mis ga­mo, ve­
mor­Ci­le­biT xe­li­suf­le­ba­sa da ka­nons, gan­sa­kuT­re­biT Cag­
rul­Ta da­sa­ca­vad dad­ge­nils da dau­we­rel we­sebs, ro­mel­Ta
dar­Rve­vac sa­Ta­ki­lod iT­vle­ba.

424
pe­r ik­l es sit­yva da­c e­mul gmir­T a dak­rZal­v a­ze

Cven ga­sar­To­bi gvaqvs, ra­Ta kac­ma Sro­mi­sa da sa­dar­de­lis­


gan dais­ve­nos, vaw­yobT Ta­ma­Seb­sa da dRe­sas­wau­lebs, xo­lo
oja­xu­ri siT­bo aqar­vebs yo­vel­dRiur saz­ru­navs. Cve­ni qvey­
nis ba­zar­ze mTe­li msof­lio­dan moe­di­ne­ba yve­la­fe­ri, rac
gvWir­de­ba da uc­xo na­war­miT ise­ve Ta­vi­suf­lad vsar­geb­lobT,
ro­gorc sa­ku­Ta­riT.
sam­xed­ro saq­me­Sic mo­wi­naaR­mde­gi­sa­gan gan­sxva­ve­bu­li we­
se­bi gvaqvs. Cven yve­las vuS­vebT Cvens qve­ya­na­Si da ar vuS­
liT uc­xoe­lebs mis gac­no­bas imis Si­SiT, rom Cven sai­dum­
los gai­ge­ben. Cven xom Zi­ri­Ta­dad sa­ku­Tar si­ma­ma­ces vey­
rdno­biT da ara sam­xed­ro xri­kebs. Cve­ni mo­wi­naaR­mde­ge mi­si
aR­zrdis sis­te­miT cdi­lobs bav­Svo­bi­dan mkac­ri dis­cip­li­
niT ga­mou­mu­Sa­vos ymaw­vils si­ma­ma­ce, Cven ki la­Rad vcxov­
robT, am­gva­ri sim­kac­ris ga­re­Se da mainc mxned veb­rZviT Ta­
nas­wor me­to­qes. ai das­tu­ric: la­ke­de­mo­ne­le­bi mar­to ki ar
iW­re­bian Cvens mi­wa­ze, ara­med mo­kav­Si­reeb­Tan er­Tad, Cven ki
mar­to­ni ves­xmiT Tavs maT me­zob­lebs da io­lad vZlevT maT,
miu­xe­da­vad imi­sa, rom isi­ni sa­ku­Ta­ri qo­ne­bis da­sa­ca­vad ib­
rZvian. mte­ ri jer ar Sex­ ved­ria mTel Cven sam­ xed­ ro Za­
las, rad­gan Cven er­Tdrou­lad gvi­wevs xo­mal­de­bis aR­Wur­
vac da xme­leT­ze­dac sxva­das­xva ad­gi­las raz­me­bis gag­zav­na.
erT raz­mTan Se­ta­ke­ba­Si Tu miaR­we­ven war­ma­te­bas, Ta­vi ise
moaqvT, TiT­qos aTe­nel­Ta gaer­Tia­ne­bul laS­qars sZlies;
mar­cxis Sem­Txve­va­Sic ir­wmu­ne­bian, rom Cven er­Tian Za­leb­
Tan da­mar­cxdnen. Cve­ni upi­ra­te­so­ba ima­Sia, rom xi­faTs ar
ga­vur­bi­varT ara mZi­me var­ji­Sis Cve­vi­sa da ka­no­nis moT­xov­
na­Ta ga­mo, ara­med si­coc­xlis xa­li­si­sa da Tan­da­yo­li­li si­
ma­ma­cis ga­mo. Cven ar gva­dar­debs mo­ma­va­li saf­rTxe, rTul
mdgo­ma­reo­ba­Si ki ara­nak­leb vaJ­ka­co­bas vi­CenT, vid­re is,
vinc mZi­me Sro­miT mud­mi­vad amis­Tvis em­za­de­ba. sxva­Ta So­
ris, Cve­ni qve­ya­na ami­Tic iw­vevs gao­ce­bas.
mSve­nie­re­bas ves­wraf­viT mflan­gve­lo­bis ga­re­Se da Cve­
ni ga­ta­ce­ba mec­nie­re­biT ar vnebs su­lier Za­las. sim­did­res
imi­tom va­fa­sebT, rom mi­si go­niv­ru­lad mox­ma­re­ba SeiZ­le­ba.

425
Tu­ki­d i­d e­s i

si­Ra­ri­be ar aris Cven­Tan sa­mar­cxvi­no, mag­ram sa­Ta­ki­loa, Tu


ka­ci ar cdi­lobs Ta­vi­si Sro­miT daZ­lios igi. Cve­ni xal­xi
ker­Zo da sa­zo­ga­do saq­miT er­Tdrou­lad aris da­ka­ve­bu­li.
miu­xe­da­vad imi­sa, rom yve­la sa­ku­Tar saq­me­Sia ga­wa­fu­li, Ti­
Toeu­li mo­qa­la­qe kar­gad er­kve­va po­li­ti­ka­Si. rad­gan mxo­
lod Cven mi­viC­nevT sa­zo­ga­doeb­riv saq­me­Ta­gan Sors mdgom
kacs ara sai­me­do mo­qa­la­qed, ara­med usar­geb­lo uq­na­rad.
Cven ar vfiq­robT, rom sa­zo­ga­do saq­mes av­nebs sa­ja­ro gan­
xil­va. pi­ri­qiT, aras­wo­rad mig­vaC­nia moum­za­deb­lad, gan­sjis
ga­re­Se mniS­vne­lo­va­ni ga­daw­yve­ti­le­be­bis mi­Re­ba. miu­xe­da­vad
imi­sa, rom ma­mac­ni varT, Cven jer kar­gad dav­geg­mavT da Sem­
deg Ca­vig­debT Tavs saf­rTxe­Si; sxveb­Si ki ume­ca­ri Sez­Ru­
du­lo­baa gam­be­dao­bis mi­ze­zi, xo­lo sa­Ri gan­sja _ mer­yeo­
bis. nam­dvil vaJ­ka­cad mxo­lod is SeiZ­le­ba mi­viC­nioT, vinc
mwa­rec icis da tkbi­ lic da swo­ red amis ga­ mo ar gaur­ bis
xi­faTs. gul­ke­Ti­lo­ba Cven gan­sxva­ve­bu­lad gves­mis, vid­re
ada­mia­ne­bis um­rav­les na­wils: me­gob­rebs vi­ZenT ara imis mi­
xed­viT, ra­sac vi­RebT maT­gan, ara­med imiT, Tu ra me­gob­ro­bas
vi­CenT maT mi­marT. sai­me­do me­go­ba­ri swo­red is aris, vinc
sam­sa­xurs uwevs meo­res da dam­sa­xu­re­bul mad­lie­re­bas ga­nam­
tki­cebs Sem­dgo­mi sam­sa­xu­riT. nak­leb san­doa ka­ci, ro­me­lic
ke­Til saq­mes val­de­bu­le­bis ga­mo ake­Tebs da ara wrfe­li gu­
liT. Cven er­Ta­der­Tni varT, vinc sxvas uan­ga­rod ex­ma­re­ba.
mok­led, me vam­tki­ceb, rom Cve­ni qve­ya­na sa­ni­mu­Soa mTe­
li ela­di­saT­vis da Ti­Toeul Cven­Ta­gans SeuZ­lia kar­gad
war­moa­Ci­nos Ta­vi sru­liad gan­sxva­ve­bul vi­Ta­re­ba­Si. Ce­mi
sit­yve­bis si­mar­Tles adas­tu­rebs Cve­ni qvey­nis Zle­va­mo­si­
le­ba, ro­mel­sac swo­red Cve­ni wyo­bis meS­veo­biT mi­vaR­wieT.
Ta­na­med­ro­ve qvey­ne­bi­dan mxo­lod Cve­ni sa­xel­mwi­foa si­nam­
dvi­le­Si ima­ze Zlie­ri, ra sa­xe­lic mas aqvs. mxo­lod mi­si
mte­ri ar iTa­ki­lebs mis­gan marcxs, xo­lo mi­si qve­Sev­rdo­mi
ver dai­Civ­lebs mmar­Tvel­Ta ara­rao­bas. Cven di­di saq­mee­biT
da­va­das­tu­reT Ta­na­med­ro­ve­Ta da STa­mo­mav­lo­bis ga­saoc­
rad Cve­ni qvey­nis Zle­va­mo­si­le­ba. Cven gan­sa­di­deb­lad ar

426
pe­r ik­l es sit­yva da­c e­mul gmir­T a dak­rZal­v a­ze

gvWir­de­ba ho­me­ro­si. Cven­ma si­ma­ma­cem ga­dag­vi­Sa­la zRvac da


xme­le­Tic da yvel­gan sa­mu­da­mo Zeg­li dag­vid­ga. swo­red ase­
Ti qvey­ni­saT­vis da­des Ta­vi am meom­reb­ma da coc­xlad dar­
Ce­ni­le­bic yve­la­ni si­xa­ru­liT Se­ve­wi­re­biT mas.
ami­tom vi­saub­re am­de­ni Cve­ni qvey­nis di­de­bis Se­sa­xeb. min­
do­da meC­ve­ne­bi­na, rom Cven bev­rad uf­ro mets vi­cavT, vid­re
is xal­xi, vi­sac msgav­si ram ar gaaC­nia da min­do­da mo­me­ta­na
da­Ru­pul­Ta gmi­ro­bis ut­yua­ri sa­bu­Ti. Zi­ri­Ta­di uk­ve iT­qva.
rad­gan yve­la­fers, ra­sac me aq xot­ba Se­vas­xi, Cve­ni qve­ya­na am
gmi­reb­sa da maT­nai­rebs un­da umad­lo­des. mTel ela­da­Si co­ta
Tu moi­Zeb­ne­ba ise­Ti, vi­si sa­xe­lic am­de­nad­ve See­sa­ba­me­ba mis
dam­sa­xu­re­bas. be­di, rac maT ewiaT, ma­Ti si­coc­xlis sa­xe­lo­
va­ni da­sas­ru­lia. vinc ad­re Ta­vis mo­va­leo­bas ar as­ru­leb­da,
ma­Tac ki sam­Sob­lo­saT­vis brZo­liT SeuZ­lia Zvel Se­co­de­ba­
Ta ga­mos­yid­va. am gmi­reb­ma ki ar da­kar­ges mxneo­ba, ar am­jo­bi­
nes sim­did­riT tkbo­ba an gam­did­re­bis ime­di da ar Seu­Sin­dnen
saf­rTxes. sam­Sob­lo­saT­vis Ta­vis da­de­ba maT udi­des siq­ve­led
miiC­nies. udi­de­si gan­sac­de­lis Jams maT moi­sur­ves Seb­mod­nen
mters, dai­viw­yes yve­la­fe­ri da sa­ku­Tar Za­lebs daen­dnen. maT
sik­vdi­li am­jo­bi­nes daT­mo­bas, ri­Tic Ta­vi­dan ai­ci­les sim­xda­
lis bral­de­ba, daa­mar­cxes Si­Si da sa­mu­da­mo sa­xe­li moi­po­ves.
maT pir­naT­lad moi­xa­des va­li qvey­nis wi­na­Se. coc­xlad
dar­Ce­ni­leb­ma Rmer­Tebs un­da vTxo­voT, rom bed­ma me­tad
gag­vi­Ri­mos, mag­ram mtris mi­marT ise­ve Seud­re­ke­li un­da
vi­yoT, ro­gorc da­Ru­pu­le­bi. mo­qa­la­qe­Ta ume­te­so­ba mxo­
lod ora­to­ris­gan nu Seit­yobs, ra kar­gia mtris mo­ge­rie­ba,
ara­med Ti­Toeul Tqven­Ta­gans dae yo­vel­dRiu­rad hqon­des
qvey­nis mSve­nie­re­bi­Ta da miR­we­ve­biT tkbo­bis sa­Sua­le­ba.
ro­de­sac qvey­nis si­dia­diT ia­ma­yebT, gax­sov­deT, rom ar­se­
bob­dnen Rir­seu­li ada­mia­ne­bi, vinc ico­da, ra aris va­li da
aRas­ru­la igi. wa­ru­ma­teb­lo­bis dro­sac maT ar dau­kar­gavT
Rir­se­ba da qve­ya­nas um­Sve­nie­re­si Ses­wi­res _ sa­ku­Ta­ri si­
coc­xle. amiT maT sau­ku­no sa­xe­li moi­po­ves. am­gva­ri xal­xia
Cven­Tvis sa­ma­ga­li­To, bed­nie­re­bad miiC­nieT Ta­vi­suf­le­ba,

427
Tu­ki­d i­d e­s i

xo­lo Ta­vi­suf­le­bad _ si­ma­ma­ce da mxned Sex­vdiT omis xi­


faTs. ga­Wir­ve­bul­ma da ui­me­dom ris­Tvis un­da ib­rZo­los,
mag­ram sam­Sob­lo­saT­vis Tav­gan­wir­va mar­Tebs mas, vi­sac wa­
ru­ma­te­be­li omi cxov­re­bas daum­Zi­mebs. ke­Til­So­bi­li ada­
mia­ni­saT­vis dam­ci­re­ba sik­vdil­ze ua­re­sia, aR­sas­ru­li ki
um­tkiv­neu­lo xde­ba, Tu sa­ku­Ta­ri Za­lis Seg­rZne­bi­Ta da
saer­To saq­mis war­ma­te­bis ime­diT kvde­bi.
am­de­nad, me ar vglo­vob da­Ru­pul­Ta mSob­leb­Tan er­Tad
da miv­mar­Tav maT nu­ge­Sis sit­yve­biT. bed­nie­ria isic, vi­sac
ase­Ti mSve­nie­ri aR­sas­ru­li eRir­sa, an Tqven­sa­viT ke­Til­So­
bi­li mwu­xa­re­ba er­go da isic, vinc bed­nie­rad cxov­rob­da da
ase­ve aRes­ru­la. mes­mis, rom Zne­lia ga­gi­qar­voT Svi­lis sik­
vdi­liT ga­mow­veu­li mwu­xa­re­ba, Tqve­ni da­kar­gu­li bed­nie­
re­ba yo­vel­Tvis ga­gax­sen­de­baT, ro­de­sac sxvi­sas dai­na­xavT.
ga­nuc­del bed­nie­re­bas ar moaqvs tki­vi­li, mag­ram SeC­veu­li
be­dis da­kar­gva mtan­jve­lia. vinc ki­dev axal­gaz­rda xarT
da sxva Svi­lis ga­Ce­na Se­giZ­liaT, amiT inu­ge­SeT Ta­vi. axa­li
bav­Sve­bi mSob­lis nu­ge­Si­caa da qvey­nis Za­lac. vinc ar zru­
navs bav­Sve­bis mo­ma­val­ze, verc Ta­na­mo­qa­la­qe­Ta sa­sar­geb­lo
swor da sa­mar­Tlian ga­daw­yve­ti­le­bas mii­Rebs. mo­xu­ceb­ma
ki gai­xa­reT imiT, rom si­coc­xlis di­di na­wi­li bed­nie­rad
gan­vleT da co­ta­Ra dag­rCaT, dar­Ce­nil dReebs ki Svi­le­bis
di­de­ba da­gim­Sve­nebT. di­de­bi­sad­mi ltol­va aras­dros qre­ba.
im asak­Sic ki, ro­de­sac ka­ci sa­zo­ga­doe­bis­Tvis usar­geb­lo
xde­ba, mas yve­la­ze me­tad pa­ti­vi swyu­ria.
gmi­re­bis va­Jeb­sa da Zmebs ga­gi­Wir­de­baT maT sa­xel­Tan
Se­jib­ri da udi­de­si vaJ­ka­co­bi­Tac mxo­lod miuax­lov­de­biT
maT di­de­bas. si­coc­xle­Si Rir­seu­li xal­xi Surs aR­Zravs da
mxo­lod mic­va­le­bu­lebs as­xa­men uSur­ve­lad xot­bas (isi­ni
xom me­to­qee­bi aRar arian). un­da Se­ve­xo daq­vri­ve­bul qal­ba­
ton­Ta siq­ve­les da maT es rCe­va miv­ce: nu da­kar­gavT Tqven
qa­lur bu­ne­bas ro­gorc meuR­lee­bi da mo­qa­la­qee­bi; Tqve­ni
udi­de­si dam­sa­xu­re­ba iq­ne­ba, Tu ka­ce­bi Tqven­ze ara­fers it­
yvian, arc augs da arc sa­qe­bars.

428
pe­r ik­l es sit­yva da­c e­mul gmir­T a dak­rZal­v a­ze

Cve­ni wi­nap­re­bis we­si­sa­mebr, da­Ru­pul­Ta pa­tiv­sa­ce­mad me


vTqvi, ri­si Tqmac sa­Wi­rod mi­maC­nda. qve­ya­nam na­wi­lob­riv
mia­go maT pa­ti­vi am ce­re­mo­nia­liT, da is iz­ru­nebs maT Svi­
leb­ze­dac srul­wlo­va­ne­bam­de. es ma­Ra­li jil­doa, gvir­gvi­
nis msgav­si, ra­sac gmi­re­bis Svi­le­bi im­sa­xu­re­ben. qve­ya­na­Si,
sa­dac vaJ­ka­co­ba fas­de­ba, mo­qa­la­qee­bic vaJ­ka­ce­bi arian.~

Zve­li ber­Znu­li­dan Tar­gmna le­van gor­de­zian­ma

429
v
va­J a-fSa­v e­l a (1861-1915) _ mwe­ra­li, kri­ti­
ko­si, pub­li­cis­ti, fol­klo­ris­ti, eT­nog­ra­fi.
mis teq­steb­Si udi­de­si li­te­ra­tu­ru­li os­ta­to­
bi­Taa da­mu­Sa­ve­bu­li Ta­vi­suf­le­bis, hu­ma­niz­mis,
pat­rio­tiz­mis, ada­mia­ni­sa da bu­ne­bis rao­bi­sa da
ur­Tier­Tmi­mar­Te­bis prob­le­me­bi. ge­ron­ti qi­qo­
Zis sit­yviT, ro­gorc mwe­ra­li da moaz­rov­ne, va­Ja
`nak­le­bad eq­vem­de­ba­re­bo­da li­te­ra­tu­rul gav­
le­nebs da Ta­vi­si msof­lmxed­ve­lo­bi­Ta da mxat­
vru­li Se­moq­me­de­biT erT-erT yve­la­ze Ta­vi­se­
bur mov­le­nas war­moad­gens qar­Tu­li da msof­lio
poe­ziis is­to­ria­Si~.
va­Ja-fSa­ve­las pub­li­cis­tu­ri we­ri­li `ras hqvian
Ta­vi­suf­le­ba?~ Ta­vi­se­bu­ri va­rian­tia mi­si­ve cno­
bi­li teq­sti­sa `ra aris Ta­vi­suf­le­ba?~ av­to­ri am
teq­stSic aRia­rebs Ta­vi­suf­le­bas, ro­gorc uze­
naes Ri­re­bu­le­bas. `ada­mia­ni Ta­vi­su­fa­li iba­de­ba~
da `Ta­vi­suf­le­ba da bed­nie­re­ba er­Ti da igi­vea~,
_ ai, ras gveub­ne­ba av­to­ri da ima­sac aR­niS­navs,
rom `ada­mians... gau­naT­le­bels, ar uy­vars Ta­vi­
suf­le­ba~ da Ta­vi­suf­le­ba ma­Sin aris Ri­re­bu­li,
ro­ca igi mo­va­leo­bi­Ta da pa­su­xis­mgeb­lo­bi­Taa
Sez­Ru­du­li.

431
va­J a-fSa­ve­la

ras hqvian Ta­v i­s uf­l e­b a?

ro­ca Cvens nac­nobs, an na­Te­savs atu­sa­Re­ben, dau­yov­neb­


liv mi­ves­wra­fe­biT mis sa­na­xa­vad ise, ro­gorc sneu­li­sa. Tan
vna­nobT: `ax, ra cu­di saq­me mou­vi­dao!~ ra­da? ris­Tvis? imis­
Tvis, rom kacs waar­Tves Ta­vi­suf­le­ba, waar­Tves ise­Ti ram,
ri­Tac ada­mia­ni Sea­wu­xes, waar­Tves si­xa­ru­li da mis­ces vae­
ba-tan­jva. Ta­vi­suf­le­ba da bed­nie­re­ba er­Ti da igi­vea. da­
tu­sa­Re­bu­li ada­mia­ni ube­du­ra­da grZnobs Tav­sa: ve­ra hsvams
da sWams Ta­vis ne­ba­ze, ver ad­ge­ba, ver daw­ve­ba ise, ro­gorc
Tvi­ Ton un­ da, verc tanT ic­ vams, rac mos­ wons imas; ve­ra
hxe­davs imas, vinc uy­vars, ver ake­Tebs imas, ris ga­ke­Te­bac
su­liT da gu­liT swyu­ria; Ta­vis ne­ba­ze ver dai­la­pa­ra­kebs,
Ta­vi­suf­lad fexs ver ga­das­dgams. ube­dur yo­fa­Sia tu­sa­Ri
Ca­var­dni­li. gves­mis Cvenc mi­si mdgo­ma­reo­ba da gveb­ra­le­ba.
ra­Ra un­da vsTqvaT, ro­ca da­tu­sa­Re­bu­lia mTe­li sa­zo­ga­
doe­ba, eri, sa­xel­mwi­fo? na­di­ri an frin­ve­li co­tad moz­
rdi­li, Ta­vi­suf­le­bas naC­ve­vi, na­ge­me­bi rom daat­yve­voT, Tu
ver moa­xer­xa ga­par­va tye­Si, min­dvrad, dar­di­sa­gan kvde­ba.
ma­ga­li­Te­bi aua­re­be­li xde­ba. rac un­da kar­gad moua­roT,

433
va­Ja-fSa­ve­la

as­vaT, aWa­moT, sau­ke­Te­so bi­na miu­Ci­noT, mainc Ta­vi­suf­lad


cxov­re­ba ur­Cev­nia. mzad mir­Tmeuls saz­rdos Ta­vis Sro­
miT, wo­wia­liT, wva­le­biT mo­na­po­va­ri eu­ke­Te­se­ba. si­ci­ve da
sic­xe ar aSi­nebs, oRond ki Ta­vi­su­fa­li iyos, Ta­vis ne­ba­
ze cxov­re­ba, moZ­rao­ba SaeZ­los. ai ram­de­nad tkbi­lia Ta­vi­
suf­le­ba.
na­dirs da frin­vels TiT­qmis ada­mian­ze me­tad uy­vars
Ta­vi­suf­le­ba. tre­di mSvi­di, uw­yi­na­ria da rom Seip­yro:
isic-ki gi­nis­kar­tebs _ ga­miS­vio, nu ma­tu­sa­Re­bo. diaR, ada­
mians, miT ume­tes gau­naT­le­bels, ar uy­vars Ta­vi­suf­le­ba,
ar ib­rZvis mis mo­sa­po­veb­lad imi­tom, rom mo­no­ba­Si aris aR­
zrdi­li, mor­Ci­le­bas, moT­mi­ne­bas aris Cveu­li da Ta­nac is
siy­va­ruls Ta­vi­suf­le­bi­sad­mi aZi­nebs gul­Si im mo­saz­re­biT,
saw­yals kacs Ta­vi­suf­le­bas vin aRir­seb­so, TiT­qos xem­wi­fis
qals iyos Say­va­re­bu­li da ve­ra hbe­dav­des Txo­vas, rad­gan
mis­Tvis xel­mi­saw­vdo­mi araa. aba kar­gad dauk­vir­diT, Tu ase
ar iyos.
ada­mia­ni Ta­vi­su­fa­li iba­de­ba. uc­qi­reT bavSvs, ro­gor
Ta­vi­suf­lad moq­me­dobs, epo­ti­ne­ba yve­la­fers, ra­sac Tva­li
da yu­ri miuw­vde­ba; iq­nevs xe­lebs da fe­xebs, ro­ca ak­van­Si
aw­vens de­da da xe­leb­ze ar­ta­xebs uWi­rebs. mxo­lod di­de­bis
mo­saz­re­ba, daS­la, da­Si­ne­ba hkve­cavs frTebs bav­Svis Ta­vi­
su­fal moq­me­de­bas, ro­me­lic usam­zRvro Ta­vi­suf­le­bi­sa­ken
miis­wra­fis...
gaiz­rde­ba, mo­va go­ne­ba­ze da ma­Sin xom Si­naur uf­ro­
seb­Tan er­Tad uC­nde­ba ga­reT sxva uf­ro­si _ sa­zo­ga­doe­ba
aua­re­be­li zne-Cveu­le­biT, az­re­biT, we­se­biT, ro­mel­Ta So­
ris mra­va­li uvar­gi­si da pir­da­pir dam­Rup­ve­lia ada­mia­ni­sa,
Sem­boW­ve­li imis Ta­vi­suf­le­bi­sa, sa­Ris msje­lo­bi­sa. mSob­
le­bi, sa­zo­ga­doe­ba da uxei­ro sko­le­bi aC­ve­ven yrmas iseTs
az­rov­ne­bas, rac ux­Savs mas go­ne­bas, uner­gavs cxov­re­bi­saT­
vis mav­ne az­rebs, aC­vevs go­ne­bas mor­Ci­le­bas, moT­me­nas, uk­
lavs siy­va­ruls Ta­vi­suf­le­bi­sad­mi. ase: ada­mia­ni mo­sis­xle
mte­ri xde­ba bu­ne­bi­sa; imis ma­giv­rad, rom xe­li Seuw­yos da

434
ras hqvian Ta­vi­s uf­l e­b a

ga­na­vi­Ta­ros es Zvir­fa­si gan­Zi _ Ta­vi­su­fa­li grZno­ba, mis­


ces mas go­niv­ru­li mi­mar­Tu­le­ba, cdi­lobs daax­Sos, mos­
pos igi sru­liad, amoag­dos Zir-foC­via­nad ada­mia­nis gu­li­
dan. am dros sa­zo­ga­doe­ba ve­ra grZnobs ram­de­nad mo­sis­xle
mte­ri xde­ba igi Ta­vis Ta­vi­sa. ra­tom? mi­tom, rom xes to­
tebs aW­ris, qerqs ac­lis ga­re­Sa­mo tan­ze, ris ga­mo igi xels
uw­ yobs Stoe­ bis gax­ mo­
bas, ra­ sac ad­ re Tu gvian TviT xis
gax­mo­bac mos­devs. diaR, gam­xma­ria, xme­lia is sa­zo­ga­doe­
ba, ro­mel­Ta wev­re­bic mo­nu­rad, ye­yeC-Cer­Ce­tad arian aR­
zrdil­ni da ar uy­varsT Ta­vi­suf­le­ba, hxde­ba Ta­vis Ta­vis
mte­ri, sTe­lavs fe­xiT Ta­vi­si­ve bed­nie­re­bas. amis­Ta­na sa­zo­
ga­doe­ba Tu sa­xel­mwi­fo bu­dea yo­vel­nai­ris usa­mar­Tlo­bi­sa,
ad­vi­lad Cnde­bian da­Cag­rul­ni da mCag­vrel­ni, ga­car­cul­ni
da mcar­cvel­ni da imar­Te­ba maT So­ris brZo­la. dRes Cve­na
varT mo­wa­me da mo­na­wi­le­ni amis­Ta­na brZo­li­sa. bed­nie­re­ba­
war­Tmeu­li na­wi­li sa­zo­ga­doe­bi­sa (kla­si) eb­rZvis meo­res,
ro­mel­mac mi­sis bed­nie­re­ba miiT­vi­sa, mi­si Ta­vi­suf­le­ba da
qo­ne­ba. mCag­vrel­ni dRe­van­dlam­dis Ta­vi­suf­lad iq­ceod­nen:
fu­li, mi­wa, fab­ri­ke­bi, qar­xne­bi, sax­le­bi imaT xel­Sia. es
sul mot­yui­le­biT, mtar­va­lo­biT, sxvis­Tvis Ta­vi­suf­le­bis
Ca­mor­Tme­viT moi­po­ves. dRes da­Cag­rul­ma na­wil­ma ig­rZno es
usa­mar­Tlo­ba, aa­xi­la Tva­le­bi, gaiR­vi­Za mis gul­Si da­Zi­ne­
bul­ma Ta­vi­suf­le­bis siy­va­rul­ma, dRes igi am­bobs: da­mib­
ru­neT war­Tmeu­li bed­nie­re­bao!
Ta­vi­suf­le­ba mtar­val­Ta­gan (um­ci­re­so­ba) xal­xi­saT­
vis (um­rav­le­so­ba) war­Tmeu­li bed­nie­re­baa. Tu erTs ada­
mians stan­javs, sCag­ravs tu­sa­Ro­ba, Ta­vi­suf­le­bis war­Tme­
va, frin­vel­sa da cxo­vel­sa hklavs, ra Tqma un­da xeirs ar
daay­ris arc sa­zo­ga­doe­bas, ro­me­lic ada­mian­Ta kre­bu­lia.
ro­ca da­mo­ne­ba­Si im­yo­fe­ba qve­ya­na, Ta­vi­suf­le­bas mok­le­bu­
li, igi dam­ wyvdeu­lia ci­ xe­
Si. is ro­ di kma­ ra mar­ to, rom
ro­ca un­da ga­mo­vi­des da iseir­nos qu­Ceb­ze, im­Re­ros, iTa­ma­
Sos, Seir­Tos co­lad is qa­li, vi­sac igi mos­wons da vinc mas
mos­wons; mag­ram ama­ve dros ak­lia sax­sa­ri cxov­re­bi­sa, ara

435
va­Ja-fSa­ve­la

aqvs mo­sax­na­vi mi­wa, mos­wons iq­ve ax­los mde­ba­re na­fu­Za­ri


da ar aZ­levs ne­bas mi­wis pat­ro­ni, ro­mel­sac aTa­si amis­Ta­na
na­We­ri mi­wa sxva aqvs.
Ta­vi­suf­le­bis mte­ria is ada­mia­ni, vi­sac ar uy­vars Ta­vi­
si Ta­vi. Tav­moy­va­reo­ba or­nai­ria: briy­vu­li da go­niv­ru­li.
briy­vu­li, ro­ca ada­mia­ni mar­tod­mar­to Ta­vis Tav­ze zru­
navs. mxo­lod fiq­robs mas: `me vir­go da sxva wyal­ma zi­do­
so. me mqon­ des uf­ le­ ba sxva Seu­ rac­xvyo, da sxvas ki ara
hqon­des ne­ba pa­su­xi mom­Txo­vos. mar­to mqon­des ne­ba vcar­
cvo da meo­res ki moes­pos sa­Sua­le­ba Ta­vis ga­car­cvi­sa~.
sxvis uf­le­ba, ada­mia­no­ba Se­la­xos daus­je­lad, xel­Seub­
ru­neb­lad. amis­Ta­na ada­mia­ni msgav­sia mxe­ci­sa, igi­ve mxe­cia
da mi­si Tav­moy­va­reo­ba aris mxe­cu­ri. mge­lic ase fiq­robs,
oRond Tvi­Ton gaZ­Res da imis Wi­ris nac­va­li iyos aTa­si su­
li cxva­ri da aTia­Ta­si. ara­fe­ria mglis fiq­riT es cod­va,
es da­na­Sau­li. Ta­vi­suf­le­ba un­da iyos saer­To, sa­yo­vel­Tao
da ara sa­kuT­re­ba ram­de­ni­me ada­mia­ni­sa, ro­gorc dRes ari.
mag­ram ma­ga­ri is aris, rom dRes arc mCag­vre­le­bi arian
Ta­vi­su­fal­ni; ima­Tac Zvi­rad uj­de­baT Ta­vi­suf­le­bis Se­nar­
Cu­ne­ba. mge­li ki Ta­vi­su­fa­lia vi­Tom? ara. isic mu­dam Si­Sis
qveS im­yo­fe­ba, dRes Tu xval un­da amom­Sxam­des mglo­bao,
fiq­robs igi. un­da mom­kla­no, bo­lo mgli­sa mainc es ari: un­
da mok­vdes To­fiT, sa­wam­la­viT an xa­fan­gSi gae­bas, sik­vdi­li
Tan sdevs yo­ vels na­ bij­ze. mgels ada­ mia­
ni mainc sdev­ nis,
Tund ara­fers aSa­veb­des, rad­gan mge­lia, na­di­ria, tya­vi aqvs
ga­mo­sa­de­gi. xo­lo mglad qceuls ada­mians ase ar un­da mo­
vep­yraT! imis gaw­ vrTna Cven, _ ada­ mian­Ta xelT ari, Cven
un­da mo­vus­poT mas sa­Sua­le­ba, da­vu­ke­toT bi­li­ke­bi mglu­ri
in­stiq­te­bis, sur­vi­le­bis sa­na­var­do da mor­Ca mi­si mglo­ba.
Ta­vi­suf­le­bis ka­non­Ta Ta­nax­mad SeiZ­le­ba maS sxvas co­
li, cxe­ ni waar­ Tva kac­ ma, vsTqvaT iva­ nem pet­res, rad­ gan
pir­vels mos­wons pet­res co­li da cxe­ni? ara, Ta­vi­suf­le­ba
amas ar gvi­qa­da­gebs, rom yo­ve­li Cve­ni sur­vi­li, grZno­ba,
yo­ve­li Cve­ni vne­ba da­vak­ma­yo­fi­loT win­dau­xe­da­vad. Cve­nis

436
ras hqvian Ta­vi­s uf­l e­b a

grZno­be­bis dak­ma­yo­fi­le­ba da Cven­Ta sur­vil­Ta mxo­lod ma­


Sin aris Se­saw­yna­re­be­li, Tu amiT Cven sxvas, cal­ke ada­mians
an sa­zo­ga­doe­bas Ta­vi­suf­le­bas ar wa­var­TmevT: rad un­da
waar­Tvas iva­nem pet­res co­li, ro­ca TviT pet­re ar swu­nobs
Ta­vis cols, ara­ med mos­ wons da uy­ vars igi? xom co­ doa,
un­da tan­jva-dar­dSi da va­ram­Si Ca­var­des ka­ci da mi­si Ta­
vi­suf­le­ba Sei­la­xos. vsTqvaT, pet­re swu­nobs cols da arc
ew­yi­ne­ba, Tu igi iva­nes wah­yve­ba, mag­ram SeiZ­le­ba TviT pet­
res cols ar mos­won­des iva­ne. ga­na aqvs uf­le­ba, ne­ba iva­nes
Sea­xos mas xe­li? ara, as­jer ara. amis­Ta­na ka­no­nebs ar qa­da­
gebs Ta­vi­suf­le­ba. Tu es asea, maS rad var­TmevT di­dis ma­
mu­li­sa, tyis pat­rons Ta­vianT sa­kuT­re­bas ma­mul-de­duls?
xom ima­sac uy­vars Ta­vi­si ma­mu­li? ma­mu­lis Ca­mor­Tme­viT
xom var­TmevT imas Ta­vi­suf­le­bas? vxel­mZRva­ne­lobT am Sem­
Txve­va­Si si­mar­Tlis grZno­biT, Tu ara? iq­ne­ba usa­mar­Tlod
viq­ce­viT, ro­gorc zo­gier­Tebs hgo­niaT? ara. ar viq­ce­viT
usa­mar­Tlod da ai ra­tom. di­di ma­mu­lis pat­ro­ni jer er­Ti,
rom sxvebs, ass, aTass ar­Tmevs Ta­vi­suf­le­bas, rad­gan sxvis
naS­roms ita­cebs, sxvas luk­mas sta­cebs. es uwe­soe­baa, usa­
mar­Tlo­baa da ro­gorc uwe­soe­bis Cam­dens, mas un­da moes­
pos sa­Sua­le­ba am gva­ris yo­faq­ce­vis. meo­re, ma­mul-de­du­li
xom imis Sro­miT Seq­mni­li ar ari, igi RvTis­gan bo­Ze­bu­lia.
igi Zal­mom­reobs, ro­ca bu­ne­bas sta­cebs mo­me­te­buls, ra­Sic
sxveb­sac wi­li udevT. yve­la es sa­Wi­ro eris­Tvis, ro­gorc
cal­ke ada­mia­nis­Tvis, ka­no­ne­bi un­da iyos TviT xal­xis dad­
ge­ni­li.
ma­Sa­sa­da­me, Ta­vi­suf­le­bam un­da mog­vces sia­mov­ne­ba. SeiZ­
le­ba usia­mov­ne­bac mier­gos Ta­vi­su­fals ada­mians, ro­gorc
sas­je­li uxei­ro saq­cie­li­saT­vis, mainc mi­si Ta­vi­suf­le­ba
ar iq­ne­ba dar­Rveu­li, rad­gan xal­xi­sa­gan Seq­mni­li ka­no­ni,
rom­lis dad­ge­na­Si TviT ima­sac mo­na­wi­leo­ba aqvs mi­Re­bu­li,
sjis mas. xom iciT Cve­ne­bu­ri glex­ka­ci ras am­bobs: `sa­mar­
Tli­sa­gan moW­ri­li xe­li ar met­ki­ne­bao~. oRon­dac rom asea.
Ta­vi­suf­le­bam un­da mis­ces mu­Sas mTe­li na­yo­fi Sro­mi­sa.

437
va­Ja-fSa­ve­la

un­da mis­ces swav­la, ga­naT­le­ba, Ta­vis Ta­vi­sa, Ta­vis eri­sa


da ka­cob­rio­bis go­niv­ru­li siy­va­ru­li. un­da mia­ni­Wos ne­
ba, uf­le­ba, im xe­lo­bas daad­ges, ro­me­lic mas mos­wons da
exer­xe­ba; ic­xov­ros iq, sa­dac moi­sur­vebs, ise rom sxvis Ta­
vi­suf­le­ba oRond ar Sez­Ru­dos, sxvas usia­mov­ne­ba ar mia­
ye­nos. un­da upas­por­toT wa­vi­des da mo­vi­des, sa­ca un­da.
ve­ra­vin un­da Sea­xos mas xe­li, vid­re ka­no­ni ar ga­das­wyvets.
un­da ila­pa­ra­ko, swe­ro sa­zo­ga­do saq­meeb­ze ise, ro­gorc Sen
gin­da, daS­la ara­vis SeuZ­lian, un­da ga­mos­Tqva Se­ni az­ri,
dah­gmo da­sag­mo­bi, aqo sa­qe­ba­ri.

va­Ja-fSa­ve­la. Txzu­le­ba­Ta sru­li kre­bu­li xuT to­mad.


t. V. teq­sti ga­mo­sa­ce­mad moam­za­da, va­rian­te­bi da Se­niS­vne­
bi daur­To e. Sa­ra­Se­ni­Zem. Tb.: ga­mom­cem­lo­ba `sab­Wo­Ta sa­
qar­Tve­lo~. 1961, gv. 416-419.

438
439
440

You might also like