19 Martyr
19 Martyr
19 Martyr
A few blocks from Pastrana Park, Kalibo’s main public park, is a revered shrine dedicated to Aklanon
freedom fighters.
Pastrana Park - 01The most prominent figure in the Aklan Freedom Shrine belongs to General Francisco
del Castillo, a close associate of Andres Bonifacio. This Aklanon Katipunero was tasked by Bonifacio to
establish Katipunan in Panay Island. On March 17, 1897, the young patriot, defender of liberty and
leader of the Aklan revolutionists was killed by an assassin during a fight in the present-day Pastrana
Park.
The untimely death of Gen. del Castillo had signaled the end of the major struggle for freedom in Aklan.
His close friends, assistants and soldiers were forced to give up arms, some due to the promise of
receiving amnesty. But such promise was quickly broken.
Aklan Freedom Shrine in Kalibo, AklanSo on the fateful day of March 23, 1897, the 19 Martyrs of Aklan
were executed. They were: Roman Aguirre, Tomas Briones, Valeriano Dalida, Domingo dela Cruz, Claro
Delgado, Angelo Fernandez, Benito Iban, Candido Iban, Simeon Inocencio, Isidro Jimenez, Catalino
Mangat, Lamberto Mangat, Valeriano Masinda, Maximo Mationg, Simplicio Reyes, Canuto Segovia,
Gavino Sucgang, Francisco Villorente, and Gavino Yunsal.
In order to commemorate the death anniversary of the 19 Martyrs of Aklan, Republic Act No. 7806 was
made into law setting the 23rd day of March of every year as a special public holiday in the Province of
Aklan. A former general himself, President Fidel V. Ramos let RA 7806 lapsed into law without his
signature. And on September 1, 1994, in accordance with Article VI, Sec. 27(1) of the Constitution, RA
7806 became law.
Skip to content
Search:
Home
Publications
Announcements
Sagisag Kultura
19 na Martír ng Aklan
19 Martyrs of Aklan
Itinuturing na mga unang bayani ng Aklan sa panahon ng Himagsikang Filipino ang 19 na Martír (1897)
na pinatay ng mga Español sa Kalibo noong 23 Marso 1897. Noong Enero 1897, pinabalik ni Andres
Bonifacio ang dalawang Katipunero na sina Francisco del Castillo (kilala rin bilang Francisco Castillo) at
Candido Iban sa kanilang lalawigan ng Aklan upang magtatag ng unang sangay ng Katipunan sa Bisayas at
mangalap ng mga bagong kasapi. Mula Cebu si Castillo samantalang si Iban ay isinilang sa Malinao,
Aklan. Nagkakilala ang dalawa sa Australia bilang mga maninisid ng perlas. Dito nagwagi si Iban sa
loterya. Ibinigay niya ang bahagi ng premyo sa Katipunan, at ginamit ang salaping ito upang makabili ng
imprenta.
Kasama si Albino Rabaria ng Batan, Aklan, pinasimulan nina Castillo at Iban ang kilusang
mapanghimagsik sa Aklan. Naging sentro ang Lilo-an sa Malinao ng grupo ni Iban. Si Castillo ang namuno
sa isang sandugo sa Lagatik(ngayon ay New Washington) noong 3 Marso 1897. Noong 17 Marso 1897,
nadakip si Iban at dinala sa Kalibo. Ilang daang Katipunero, sa pamumuno ni Heneral Castillo, ang
nagmartsa sa Kalibo at humimpil sa harap ng mansiyon ni kapitan munisipal Juan Azaragal. Hinimok ni
Castillo si Azaraga na lumabas ngunit pinaputukan ang heneral at namatay. Umurong ang mga nagalsa at
umakyat sa bundok. Nagpabalita agad si Koronel Ricardo Carnicero Monet, pinunò ng puwersang
Español sa Bisayas, na patatawarin niya ang mga rebolusyonaryo kung susuko. May limampung sumuko.
Ngunit hindi tinupad ni Monet ang pangako. Sa halip, pumili siya ng 19 na inakalang lider, pinahirapan at
binaril sa madaling-araw ng Marso23. Kinaladkad ang mga bangkay nila sa liwasang bayan upang huwag
pamarisan.
Ang labinsiyam na martir ay sina Roman Aguirre, Tomas Briones, Domingo de la Cruz, Valeriano Dalida,
Claro Delgado, Angelo Fernandez, Benito Iban, Candido Iban, Simon Inocencio, Isidro Jimenez, Catalino
Mangat, Lamberto Mangat, Valeriano Malinda, Maximo Mationg, Simplicio Reyes, Canuto Segovia,
Gabino Sucgang, Francisco Villorente, at Gabino Yonsul. Siyam sa kanila ang mula sa Kalibo, apat mula
Malinao, at anim mula Lagatik. (PKJ)
Cite this article as: 19 na Martir ng Aklan. (2015). In V. Almario (Ed.), Sagisag Kultura (Vol 1). Manila:
National Commission for Culture and the Arts. Retrieved from
https://philippineculturaleducation.com.ph/19-na-martir-ng-aklan/
Related Articles
Makabulos, Francisco
Galura, Felix
Rizal, Paciano
15 Martir ng Bíkol
bayáni
Lopez, Honorio
Tags:
19 na Martir ng Aklan
Candido Iban
Himagsikang 1896
katipunan
Philippine Revolution
Go to Top