ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

ΠΑΡΑΓΟΝΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ Γ’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΥ ΙΩΑΝΝΗ Ν. ΛΙΜΝΑΙΟΥ

Κατά την επίλυση αυτών των ασκήσεων διακρίνουμε τις παρακάτω περιπτώσεις:
Α) Παραγοντοποίηση αλγεβρικής παράστασης που αποτελεί άθροισμα 2 όρων
α) Εδώ κοιτάμε πρώτα, εάν γίνεται να βγάλουμε ως κοινό παράγοντα
1. έναν σταθερό όρο
2. κάποια μεταβλητή
3. μια ολόκληρη παρένθεση
ανάλογα τη μορφή της αλγεβρικής παράστασης, που θέλουμε να παραγοντοποιή-
σουμε.
Πιο αναλυτικά με παραδείγματα:

1) 7 x + 14 = 7( x + 2)
Εδώ ο σταθερός αριθμός που βγαίνει κοινός παράγοντας είναι ο ΜΚΔ των σταθε-
ρών όρων.

2) a b + ag = a (ab + g )
2

Σε αυτήν την περίπτωση η κοινή ή οι κοινές μεταβλητές, που επιλέγουμε ως

παράγοντες κατά την παραγοποίηση κάθε αλγεβρικής παράστασης είναι αυτές, οι
οποίες στη συγκεκριμένη άσκηση έχουν τη μικρότερη εμφανιζόμενη δύναμη.

3) a ( x - y ) - b ( x - y ) = ( x - y )(a - b )
Επίσης εδώ υπάρχουν περιπτώσεις, όπου οι προς παραγοντοποίηση παρεν-
θέσεις δεν είναι ακριβώς ίδιες αλλά αντίθετες. Τότε χρησιμοποιούμε ένα μικρό
τέχνασμα και αλλάζουμε το πρόσημο σε μια παρένθεση από τις δύο και έτσι
γίνονται οι παρενθέσεις ο ίδιος κοινός παράγοντας για να συνεχίσουμε εύκολα την
παραγοντοποίηση. Όπως στο πιο κάτω παράδειγμα:
x 2 (a - b ) - y (b - a ) = x 2 (a - b ) + y (a - b ) = (a - b )( x 2 + y )

β) Εξετάζουμε εάν η προς παραγοντοποίηση αλγεβρική παράσταση είναι ή μπορεί να

γραφτεί ως διαφορά δύο τετραγώνων, τότε αυτή μετατρέπεται σε γινόμενο σύμφωνα με
την ταυτότητα: a - b = (a + b )(a - b )
2 2

Παράδειγμα:
x 2 - 16 = x 2 - 4 2 = ( x + 4)( x - 4)

1
Β) Παραγοντοποίηση αλγεβρικής παράστασης με 3 όρους
α) Πρώτα απ΄ όλα εξετάζουμε εάν είναι δυνατό να εφαρμόσουμε τη μεθοδολογία της
περίπτωσης παραγοντοποίησης αλγεβρικής παράστασης, που είναι άθροισμα 2 όρων.
[βλέπε: Α)] Δηλαδή, εξετάζουμε αν υπάρχουν κοινοί παράγοντες.
4 x 5 y 3 + 6 x 7 y 2 + 8 x 3 y 4 = 2 x 3 y 2 (2 x 2 y + 3 x 4 + 4 y 2 )

Εδώ προσέχουμε στο τέλος μέσα στην παρένθεση η οποία προκύπτει, να υπάρχει ο
ίδιος αριθμός όρων που είχε και η αρχική μας αλγεβρική παράσταση. Στο παραπάνω
παρά-δειγμα ο ίδιος αριθμός όρων είναι 3.
a ( x - y ) 2 + b ( x - y ) + ( x - y ) = ( x - y )[a ( x - y ) + b + 1]

β)Στη συνέχεια βλέπουμε εάν η αλγεβρική

που θέλουμε να παράσταση,
παραγοντοποιηθεί είναι τριώνυμο, δηλαδή αν είναι της μορφής a x + b x + g . Εάν
2

βρισκόμαστε λοιπόν σε αυτή την περίπτωση υπολογίζουμε πρώτα τη διακρίνουσα ( D ),

που προκύπτει από τον τύπο D = b - 4ag και όπου τις τιμές των a , b , g τις παίρνουμε
2

από το τριώνυμο a x + b x + g .
2

Όταν θέλουμε να μετατρέψουμε σε γινόμενο μια αλγεβρική παράσταση, που έχει την πα-
ραπάνω μορφή τριωνύμου, τότε αφού αρχικά υπολογίσουμε την τιμή της διακρίνουσας
( D ) και μετά εξετάζουμε τις εξής περιπτώσεις:

 D>0

Εδώ το τριώνυμο a x + b x + g έχει 2 ρίζες,

2

-b + D -b - D
r1 = r2 =
τις 2a και 2a

όπου D η διακρίνουσα του τριωνύμου και για την οποία ισχύει D = b - 4ag .
2

Κάθε αλγεβρική παράσταση που έχει αυτήν τη μορφή τριωνύμου παραγοντοποιείται

σύμφωνα με τον πιο κάτω τύπο:

a (x - r1 )(x - r 2 ) ①

Παράδειγμα:
2 x 2 + 3 x - 2 με διακρίνουσα D =9+16=25>0

1
r1 =
Άρα οι δύο ρίζες του τριωνύμου είναι: 2 και r 2 = -2

Οπότε από τον τύπο ① προκύπτει:

2
 1
2( x - )( x + 2) = (2 x - 1)( x + 2)
2 x + 3x - 2 =
2
2

 D =0

Τότε η αλγεβρική παράσταση που είναι τριώνυμο της μορφής a x + b x + g αποτελεί

2

-b
r=
ανάπτυγμα τετραγώνου, έχει μια διπλή ρίζα της μορφής 2a και παραγοντοποιείται
σύμφωνα με τον τύπο a ( x - r ) .
2

Σημείωση: Επίσης εδώ θα πρέπει να εξετάσουμε εάν η τριωνυμική αλγεβρική μας

παράσταση γράφεται σαν ανάπτυγμα τετραγώνου και άρα παραγοντοποιείται σύμ-
φωνα με τις ταυτότητες:

a 2 + 2ab + b 2 = (a + b ) 2 και a 2 - 2ab + b 2 = (a - b ) 2

Αυτό μπορεί να το παρατηρήσουμε αρκετές φορές από την αρχή της επίλυσης της ά-
σκησης χωρίς τη χρήση της διακρίνουσας D .

Παράδειγμα: 4 x - 12 x + 9 = (2 x) + 2 � 32 = (2 x - 3) 2
2 2
2x �

Διαφορετικά, εάν δε δούμε από την αρχή αυτήν την ανάλυση της τριωνυμικής αλγε-
βρικής παράστασης σαν ανάπτυγμμα τετραγώνου, τότε εργαζόμαστε κανονικά με τον
τρόπο της διακρίνουσας.
Όποτε για το ακριβώς πιο πάνω παράδειγμα ισχύει:
3
r=
D =144-144=0 και η διπλή ρίζα του τριωνύμου είναι η 2 που παραγοντοποιείται με

τον τύπο a ( x - r ) και άρα στο παράδειγμά μας γίνεται:

2

3 3
4( x - ) 2 = [2( x - )]2 = (2 x - 3) 2
2 2

 D<0
Στην περίπτωση αυτή η αλγεβρική παράσταση του τριωνύμου δεν μπορεί να
αναλυθεί σε παράγοντες και να μετατραπεί σε γινόμενο άλλων παραγόντων, αλλά
παραμένει όπως είναι ατόφια, ένας ολόκληρος παράγοντας στη συνέχεια της
παραγοντοποίησης.

Γ) Παραγοντοποίηση αλγεβρικής παράστασης με 4 όρους και άνω

3
Σε αυτές τις ασκήσεις παραγοντοποίησης αλγεβρικών παραστάσεων με 4 όρους προ-
σπαθούμε να ομαδοποιήσουμε αρχικά τους όρους της παράστασης και να
εξετάσουμε πρώτα, εάν είναι δυνατό να προχωρήσουμε την παραγοντοποίηση με την
μεθοδολογία που εφαρμόσαμε και στις προηγούμενες περιπτώσεις.
Συνηθέστερα, εφαρμόζεται η περίπτωση του κοινού παράγοντα κατά ομάδες.

Παράδειγμα:

x 3 + 2 y - 2 x 2 - xy = x3 - 2 x 2 - xy + 2 y = x 2 ( x - 2) - y ( x - 2) = ( x - 2)( x 2 - y )
Σε κάθε περίπτωση άσκησης όμως στο τέλος εξετάζουμε τους όρους της παραγοντο-
ποιημένης αλγεβρικής παράστασης, εάν αυτοί επιδέχονται περαιτέρω παραγοντοποί-
ηση.

Παράδειγμα:

x 3 - 16 x = x( x 2 - 16) = x( x + 4)( x - 4)

ΠΡΟΣΟΧΗ!
Μπορεί να ζητηθεί σαν άσκηση να λύσουμε μια εξίσωση με παραγοντοποίηση. Αυτό
για το ακριβώς πιο πάνω παράδειγμα μπορεί να δοθεί ως εξής:

Άσκηση: Να λυθεί η εξίσωση x = 16 x

3

Εδώ δεν απλοποιούμε όρους αλλά μεταφέρουμε όλους τους όρους αριστερά του ίσον
(=), στο α’ μέλος και μετά εξίσωνουμε με το 0.

x 3 = 16 x � x3 - 16 x = 0
Στη συνέχεια παραγοντοποιούμε την αλγεβρική παράσταση του α’ μέλους της εξίσω-
σης δηλαδή:

x 3 = 16 x � x 3 - 16 x = 0 � x ( x - 4)( x + 4) = 0

Για να βρούμε τώρα τις λύσεις της εξίσωσης η οποία είναι της μορφής a �
b =0
εφαρμόζουμε την εξής ιδιότητα:

Εάν a �
b = 0 τότε a = 0 ή b =0

Οπότε για το παράδειγμά μας ισχύει:

Για x( x - 4)( x + 4) = 0 τότε x = 0 ή ( x - 4) = 0 ή ( x + 4) = 0

4
Άρα:

Για x( x - 4)( x + 4) = 0 τότε x = 0 ή x = 4 ή x = -4

ΠΡΟΣΟΧΗ!(SOS)
Μεθοδολογία παραγοντοποίησης κλασματικής αλγεβρικής παράστασης, δηλαδή που
έχει τη μορφή κλάσματος με αριθμητή και παρονομαστή και επιμέρους αλγεβρικές
παραστάσεις

Παράδειγμα:
2 x 2 - 18
Να γίνει παραγοντοποίηση στην κλασματική αλγεβρική παράσταση: 3 x + 3x - 36
2

Για να παραγοντοποιήσουμε μια κλασματική αλγεβρική παράσταση μετατρέπουμε

πρώτα, αν είναι δυνατόν, ξεχωριστά σε γινόμενα παραγόντων την αλγεβρική
παράστα-ση του παρανομαστή και την αντίστοιχη παράσταση του αριθμητή.

2 x 2 - 18 2( x 2 - 9) 2( x - 3)( x + 3)
= =
3x 2 + 3x - 36 3( x 2 + x - 12) 3( x - 3)( x + 4) ()

Τώρα η κλασματική αλγεβρική παράσταση ()όπως φαίνεται έχει

παραγοντοποιηθεί με τους ήδη γνωστούς τρόπους που έχουμε αναφέρει. Όμως
υπάρχει κάτι ιδιαίτερα σημαντικό, που πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη.

Σε κάθε κλασματική αλγεβρική παράσταση ο παρονομαστής πρέπει να είναι πάντα

διαφορετικός(διάφορος) από το 0, για να ορίζεται και ολόκληρη η κλασματική
παράστα-ση στους πραγματικούς αριθμούς, δηλαδή στο πεδίο ορισμού του �.

Με τον τρόπο αυτό από την παραγοντοποιημένη σχέση () και τον παρονομαστή της
προκύπτει ότι πρέπει:
3( x - 3)( x + 4) �0 � ( x - 3)( x + 4) �0
Άρα πρέπει: x - 3 �0 και x + 4 �0

Έτσι ολοκληρώνοντας την παραγοντοποίηση της αρχικής κλασματικής παράστασης

και με τη βοήθεια της σχέσης () ισχύει:

2 x 2 - 18 2( x 2 - 9) 2( x - 3)( x + 3) 2( x + 3)
= = =
3x + 3x - 36 3( x + x - 12) 3( x - 3)( x + 4) 3( x + 4)
2 2

5
Άρα για κάθε x �3 και x �-4 , ορίζεται και παραγοντοποιείται στο σύνολο των
πραγμα-τικών αριθμών η παραπάνω κλασματική αλγεβρική παράσταση. Όπου ο
κοινός παρά-γοντας ( x - 3) στον αριθμητή και στον παρονομαστή μπορεί τώρα
σωστά να απλοποι-ηθεί, αφού δε μηδενίζεται ποτέ, γιατί η κλασματική αλγρβρική
παράσταση δε λαμβάνει την τιμή 3 που έχει εξαιρεθεί.