‫به نام خدا‬

‫آموزش سوم‬
‫در این قسمت قصد داریم نگاه دقیق تری به مفاهیم شئی گرایی که در زبان های برنامه‬
‫نویسی متعددی من جمله جاوا مورد استفاده قرار می گیرند داشته باشیم‪.‬‬

‫در حقیقت شئی گرایی یک زبان برنامه نویسی نیست بلکه عبارت است از یکسری‬
‫پارادایم ها و ایده هایی که توسط زبان های برنامه نویسی بسیاری مورد استفاده قرار می‬
‫گیرد می شود که زبان جاوا هم یکی از آن زبان ها است‪ .‬پایه و اساس تفکر ‪ OOP‬این‬
‫بود که نگاه برنامه نویسان به برنامه نویسی به نگاه ایشان به دنیای ملموس و واقعی نزدیک‬
‫تر گردد‪ .‬به طور مثال کامپیوتری که شما با استفاده از آن به خواندن این مطالب آموزشی‬
‫مشغول هستید یک ‪ Object‬یا شئی می باشد‪ .‬حال این ‪ Object‬که در اختیار شما است‬
‫با کامپیوتری که زیر دست بنده می باشد بسیار متفاوت است‪.‬‬

‫کامپیوتر شما یک شیئی است که می توانند چندین شئی دیگر را در خود جای دهد مثل‬
‫هارد‪ ،‬سی پی یو‪ ،‬رم و ‪ . ...‬کامپیوتر شما دارای یکسری ‪ Attribute‬یا خصیصه می‬
‫باشد که آن را از دیگر کامپیوتر ها مجزا می سازد مثالً دارای سی پی یو دو هسته ای می‬
‫باشد‪ .‬در عین حال کامپیوتر شما دارای یکسری ‪ Behavior‬یا عملکرد نیز می باشد(در‬
‫زبان انگلیسی این واژه به رفتار ترجمه می شود اما به منظور انتقال بهتر مفهوم معنای‬
‫دیگری در اینجا در نظر گرفته شده است)‪ .‬به طور مثال کامپیوتر شما می تواند یک فایل‬
‫صوتی را پخش کند که این ‪ Behavior‬مختص یک شیئ از نوع کامپیوتر است اما‬
‫دیگر اشیاء در دنیای واقعی مثل یخچال دارای چنین ‪ Behavior‬نمی باشند‪ .‬در واقع در‬
‫برنامه نویسی شیئی گرایی‪ Object ،‬ها داری سه ویژگی می باشند‪ :‬اول اینکه هر‬
‫‪1‬‬
‫‪Page‬‬

‫دوره آموزش جاوا‬

‫کلیه حقوق متعلق به وب سایت نردبان است‪.‬‬
‫مدرس‪ :‬بهزاد مرادی‬
 ‫‪ Object‬دارای یک ‪ Identity‬یا هویت خاص خود است(به طور مثال دو انسان که به‬
‫منزله ‪ Object‬هستند را در نظر بگیرید‪ .‬درست است که هر دو دارای یکسری خصایص‬
‫مثل داشتن دست و پا و قدرت تفکر و غیره می باشند و در عین حال عملکردهای مشابهی‬
‫نیز دارند مثل حرف زدن‪ ،‬دویدن و ‪ ...‬اما دارای دو هویت مجزا می باشند مثالً احسان و‬
‫نیما‪ ).‬ویژگی دوم مربوط به ‪ Attribute‬یا خصیصه می باشد‪ .‬مثالً قد احسان ‪ 581‬سانتی‬
‫متر است اما قد نیما ‪ 571‬سانتی متر است‪ .‬ویژگی سوم مربوط به ‪ Behavior‬شیئی است‪.‬‬
‫مثالً احسان می تواند به خوبی پیانو بنوازد اما نیما نقاش خوبی است‪.‬‬

‫حال این ‪ Object‬هایی که ما می سازیم می بایست ریشه در جایی داشته باشند‪ .‬به‬
‫عبارت دیگر ‪ Object‬ها به خودی خود ایجاد نمی شوند از اینرو ما با مفهومی به نام‬
‫‪ Class‬آشنا می شویم‪ .‬در حقیقت در برنامه نویسی شیئ گرایی ما نمی توانیم از ‪Object‬‬
‫ها صحبت به میان آوریم بدون این که توجهی به ‪ Class‬ها داشته باشیم‪ .‬به طور خیلی‬
‫خالصه می توان گفت که ‪ Class‬ها برای ساخت ‪ Object‬ها مورد استفاده قرار می‬
‫گیرند‪ .‬همانطور که در مقدمه آموزش اشاره شد‪ Class ،‬همانند یک نقشه ساختمان است‬
‫که از روی آن می توانیم هزاران هزار خانه بسازیم‪ .‬در حقیقت ما در ‪ Class‬تعریف می‬
‫کنیم که ‪ Object‬ما دارای چه ‪ Attribute‬و ‪ Behavior‬باشد‪ .‬به عبارتی هر‬
‫‪ Object‬به منزله یک ‪ Instance‬یا نمونه ای از یک ‪ Class‬است‪ .‬در برنامه نویسی به‬
‫این کار اصطالح ًا ‪ Instantiation‬یا نمونه سازی گفته می شود‪ .‬ما در برنامه نویسی‬
‫شیئ گرایی برای ایجاد اشیاء اول نیاز به برخورداری از ‪ Class‬داریم اما نکته ای که این‬
‫جا می بایست مد نظر قرار دهیم این است ما به عنوان برنامه نویس الزماً مجبور نیستیم که‬
‫کلیه کالس ها را خودمان بنویسیم چرا که بسیاری از کالس ها از قبل در دل برنامه جای‬
‫داده شده اند و ما به راحتی با وارد کردن ‪ Class‬مد نظر می توانیم از قابلیت های آن‬
‫‪2‬‬
‫‪Page‬‬

‫دوره آموزش جاوا‬

‫کلیه حقوق متعلق به وب سایت نردبان است‪.‬‬
‫مدرس‪ :‬بهزاد مرادی‬
 ‫استفاده کنیم‪ .‬اما چنانچه بخوایم ‪ Class‬خود را بنویسیم می بایست همواره چهار نکته را‬
‫مد نظر داشته باشیم که در ذیل به آن ها اشاره خواهیم کرد‪:‬‬

‫در ایجاد یک کالس جدید ما به عنوان برنامه نویس می بایست چهار مورد‬
‫‪ Abstraction, Polymorphism, Inheritance, Encapsulation‬را مد نظر‬
‫قرار دهیم‪ .‬به منظور به خاطر سپردن این چهار عنصر اصلی ساخت ‪ Class‬می توان حرف‬
‫اول هر یک از چهار کلمه را گرفته و کلمه ‪ A PIE‬به معنی یک کلوچه را به خاطر سپرد‪.‬‬
‫یک از ویژگی های ‪ OOP‬به کار گیری ‪ Abstraction‬است‪ .‬در اینجا بنده ترجمه این‬
‫واژه را در قالب یک مثال عرض می کنم‪ .‬به طور مثال زمانیکه شما از دوست خود‬
‫خواهش می کنید که لیوان آبی که روی میز است را به شما بدهد‪ ،‬شما فقط نمود خارجی‬
‫میز را مد نظر دارید و هرگز از دوست خود نمی خواهید که لیوان آبی که روی میز قهوه‬
‫ای رنگ با عرض دو متر و طول سه متر و ارتفاع یک و نیم متر را به شما بدهد بلکه‬
‫صرف ًا مفهوم کلی میز مد نظر شما است‪ .‬در برنامه نویسی هم دقیقا همین طور است‪ .‬در‬
‫حین نوشتن کالس ها دقیقاً ما می بایست یک مفهوم کلی را در نظر بگیریم‪ .‬به طور مثال‬
‫فرض کنیم که برنامه ای برای یک باشگاه بدنسازی می نویسیم‪ .‬ما نیاز داریم تا یک‬
‫‪ Class‬ایجاد کنیم که معرف یکسری عناصر مثل نام‪ ،‬نام خانوادگی‪ ،‬تاریخ شروع دوره‪،‬‬
‫میزان شهریه پرداختی باشد‪ .‬در حقیقت در حین نوشتن ‪ Class‬ما به همین اکتفا کرده و‬
‫به هیچ وجه در ‪ Class‬خود نام تک تک ورزشکاران را نخواهیم آورد‪ .‬به طور خالصه‬
‫ما در ایجاد ‪ Class‬فقط و فقط یک مفهوم کلی را در نظر گرفته سپس ‪ Object‬هایی‬
‫را به صورت ‪ Customized‬شده از روی آن ‪ Class‬ایجاد می کنیم‪.‬‬

‫تاکنون برای خیلی از ما پیش آمده که سرما خورده ایم‪ .‬به پزشک مراجعه می کنیم و‬
‫دارو دریافت می کنیم‪ .‬ممکن است برخی دارو ها در قالب کپسول باشند‪ .‬در حقیقت‬
‫‪3‬‬
‫‪Page‬‬

‫دوره آموزش جاوا‬

‫کلیه حقوق متعلق به وب سایت نردبان است‪.‬‬
‫مدرس‪ :‬بهزاد مرادی‬
 ‫وظیفه کپسول نگهداری داروی داخل آن و محافظت از آن است‪ .‬در برنامه نویسی شئی‬
‫گرایی هم وظیفه ‪ Encapsulation‬نیز همین می باشد که ‪ Attribute‬ها و‬
‫‪ Behavior‬های موجود در یک ‪ Object‬را در کنار یک دیگر نگه دارد اما این در‬
‫حالی است که موضوع به همین مسئله خالصه نمی شود‪ .‬در حقیقت وظیفه‬
‫‪ Encapsulation‬کمی فراتر از این هم هست‪ .‬مفهوم ‪ Encapsulation‬این امکان‬
‫را به ما می دهد تا از خصایص یک ‪ Object‬هر آنچه را که ما تمایل داریم نمایش داده‬
‫شود‪ ،‬در معرض دید دیگر بخش های برنامه قرار گیرند و به عبارتی دیگر بخش های‬
‫برنامه ما فقط به بخش هایی از یک ‪ Object‬دسترسی خواهند داشت که ما آن ها را‬
‫پنهان نکرده ایم ‪ .‬سوالی که در اینجا ممکن است برای برخی دوستان پیش آید این است‬
‫که چه لزومی دارد که ما چیزی را در ‪ Class‬خود ایجاد کنیم سپس خودمان را از‬
‫دسترسی به آن منع کنیم‪ .‬در حقیقت ما با این کار می خواهیم وابستگی مابین بخش های‬
‫مختلف برنامه را به حداقل برسانیم به نحوی که ایجاد یک تغییر کوچک در بخشی از‬
‫برنامه منجر به تخریب دیگر بخش ها نگردد‪ .‬حال سوال دیگری که ممکن است برای‬
‫برنامه نویسان مبتدی پیش آید این است که چقدر ما می بایست بخش هایی از ‪ Class‬را‬
‫پنهان سازیم و پاسخی که می توان داد این است که هرچه بیشتر بهتر‪ .‬در حقیقت ما برای‬
‫اینکه در برنامه های نسبتاً بزرگ با سردرگمی کمتری مواجه شویم نیاز داریم تا فقط‬
‫بخشی از ‪ Class‬را در معرض دید دیگر بخش های برنامه قرار دهیم که ضروری است‪.‬‬

‫‪ Inheritance‬یا وراثت این امکان را در برنامه نویسی شیئ گرایی به ما می دهد تا به‬
‫جای اینکه یک ‪ Class‬را از اول بنویسیم‪ ،‬شرایطی را فراهم کنیم تا برخی ویژگی های‬
‫‪ Class‬جدیدی که می خواهیم ایجاد کنیم را از ‪ Class‬دیگری به ارث ببرد‪ .‬در مقدمه‬
‫آموزش مثال زدیم که در آپارتمان ده طبقه ما یک ‪ Class‬برای کلیه طبقات وجود دارد‪.‬‬
‫‪4‬‬

‫حال اگر بخواهیم که برخی طبقات ما سه خوابه یا چهار خوابه باشند به هیچ وجه نیازی‬
‫‪Page‬‬

‫دوره آموزش جاوا‬

‫کلیه حقوق متعلق به وب سایت نردبان است‪.‬‬
‫مدرس‪ :‬بهزاد مرادی‬
 ‫نیست که یک ‪ Class‬از پایه بنویسیم بلکه به سهولت می توانیم یک ‪ Class‬با‬
‫خصوصیت سه یا چهارخوابه بنویسیم که دیگر خصوصیات خود را از ‪ Class‬اصلی یا‬
‫‪ Superclass‬به ارث ببرد‪ .‬حال چنانچه ما تغییری در ‪ Superclass‬ایجاد کنیم‪ ،‬تغییر‬
‫ایجاد شده در ‪ Class‬های سه خوابه و چهار خوابه نیز اعمال خواهد شد‪ .‬نکته ای که در‬
‫اینجا می بایست مد نظر قرار دهیم این است که در زبان برنامه نویسی جاوا ما فقط می‬
‫توانیم از یک ‪ Class‬اصلی چیزی را به ارث ببریم‪.‬‬

‫اصطالح ‪ Polymorphism‬به معنی چند فرمی است‪ .‬برای روش شدن این مطلب به‬
‫ذکر مثالی اکتفا می کنیم‪ .‬به طور مثال حیوان سگ را در نظر بگیریم‪ .‬این حیوان چنانچه‬
‫داده ای از جنس بوی گربه به حس بویایی اش منتقل شود پارس می کند‪ .‬چنانچه داده‬
‫ای از جنس گوشت به حس بویایی اش منتقل شود بزاق دهانش ترشح می شود و چنانچه‬
‫داده ای از جنس بوی صاحبش به حس بویایی اش منتقل شود دم تکان می دهد‪ .‬در هر‬
‫سه حالت این حس بویایی سگ است که فعالیت می کند و تنها تفاوت در نوع داده ای‬
‫است که به حس بویایی سگ منتقل می شود‪ .‬در زبان برنامه نویسی جاوا عالمت ‪ +‬دقیق ًا‬
‫چنین ویژگی دارا است‪ .‬چنانچه ما دو متغییر از جنس عددی را با عالمت ‪ +‬جمع کنیم‬
‫حاصل جمع آن دو عدد را به ما خواهد داد‪ .‬مثالً ‪ 7+5=12‬اما اگر دو متغییر از جنس‬
‫‪ String‬یا کلمه را با یکدیگر جمع کنیم آن دو کلمه را در کنار یکدیگر قرار خواهند‬
‫گرفت مثل ‪Hello+World=HelloWorld‬‬

‫پس از صحبت پیرامون اصول برنامه نویسی شیئی گرایی‪ ،‬امیدواریم که مفهوم ‪ OOP‬را‬
‫به خوبی درک کرده باشید‪ .‬حال نوبت به آشنایی با انواع ‪ Error‬ها و ‪ Comment‬ها‬
‫در زبان برنامه نویسی جاوا می رسد که در آموزش آتی به طور مفصل مورد بررسی قرار‬
‫خواهد گرفت‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Page‬‬

‫دوره آموزش جاوا‬

‫کلیه حقوق متعلق به وب سایت نردبان است‪.‬‬
‫مدرس‪ :‬بهزاد مرادی‬
‫‪6‬‬
‫‪Page‬‬

‫دوره آموزش جاوا‬

‫کلیه حقوق متعلق به وب سایت نردبان است‪.‬‬
‫مدرس‪ :‬بهزاد مرادی‬