Ιστορικός πίνακας των αιρέσεων*

Επιμέλεια: Θ. Ι. Ρηγινιώτη

 Αίρεση: Σύστημα ιδεών βασισμένο σε τμήμα της Χριστιανικής διδασκαλίας, με απόρριψη ή παρερμηνεία των υπόλοιπων τμημάτων
της.
 Τριαδολογικές αιρέσεις: Αφορούν στο δόγμα για την τριαδικότητα του Θεού.
 Χριστολογικές αιρέσεις: Αφορούν στο δόγμα για την ταυτότητα του Ιησού Χριστού και το χαρακτήρα του απολυτρωτικού έργου Του.
 Αποκαλυπτικές αιρέσεις: Προβάλλουν μια πλαστή «αποκάλυψη από το Θεό» ως πηγή της διδασκαλίας τους.
 Σωτηριολογικές αιρέσεις: Αφορούν στη διδασκαλία του χριστιανισμού για τη σωτηρία του ανθρώπου.

Χρόνος Τριαδολογικές αίτια κυριότεροι χριστολογικές αίτια κυριότεροι αποκαλυπτικές αίτια - Πατέρες που λοιπά γεγονότα
αιρέσεις εκπρόσωποι αιρέσεις εκπρόσωποι και κυριότεροι διατύπωσαν ή
εκκλησιολογικ εκπρόσωποι υπερασπίστηκαν την
ές αιρέσεις ορθή διδασκαλία

1ος Γνωστικισμός: Ο Σίμων ο Μάγος, Ο Γνωστικισμός Ελληνιστικές Ό,τι γράψαμε και Ιουδαιοχριστια Παρέμειναν Οι απόστολοι (μαθητές Γέννηση Ιησού
αιώνας συγκρητισμός Νικολαΐτες ή (ο ίδιος με τον φιλοσοφικές προηγουμένως. νοί διαφόρων προσκολλημέν του Χριστού), οι άμεσοι Χριστού, δράση Του
μ.Χ. Ανακατεύοντας (το ανακάτεμα Βαλααμιστές προαναφερόμενο επιρροές (κυρίως ομάδων, όπως οι στην τήρηση μαθητές των (διδασκαλία και
στοιχεία από λαών και (προσπαθούσαν ): Δίδασκε ότι ο πλατωνικές) που Εβιωναίοι κ.τ.λ. του μωσαϊκού αποστόλων, π.χ. θαύματα), σταύρωση
πολλές πολιτισμών να εξαφανίσουν Χριστός ήταν ένα οδήγησαν σε νόμου. Ιγνάτιος Αντιοχείας, και ανάστασή Του.
ειδωλολατρικές που υπήρχε το σώμα μέσω από τα πολλά υποτίμηση της Απομονωμένε Κλήμης Ρώμης
θρησκείες (π.χ. στη ρωμαϊκή οργίων και θεϊκά πνεύματα ύλης και ς θνησιγενείς Κάθοδος του Αγίου
περσική, αυτοκρατορία) καταχρήσεων). που υπερτονισμό της κοινότητες. Πνεύματος
αιγυπτιακή, και η ανάγκη «γεννήθηκαν» αξίας του (πεντηκοστή) και
ελληνική κ.ά.), από των Υπόσχονταν μέσα από το πνεύματος. Έτσι ίδρυση της
το χριστιανισμό, ανθρώπων να στους μεγάλο Θεό. Ότι θεωρήθηκε Εκκλησίας.
τον ιουδαϊσμό και βρουν ανθρώπους μια δεν ήταν αδιανόητο ότι ένα Διδασκαλία των
την αρχαία μεταφυσικά μυστική «Γνώση» αληθινός αγαθό πνεύμα θα αποστόλων σε
ελληνική στηρίγματα. που θα τους άνθρωπος, αλλά μπορούσε να λάβει πολλά έθνη.
φιλοσοφία, ελευθέρωνε από μόνο πήρε μορφή αληθινό υλικό Πρώτοι διωγμοί, από
δίδασκε: τα «δεσμά της ανθρώπου (χωρίς σώμα. Ιουδαίους και
ύλης». υλικό σώμα), Ρωμαίους. Μαρτύριο
επειδή την ύλη οι των αποστόλων και
● ότι από ένα
(άγνωστο) Θεό Ήταν γνωστικοί τη άλλων χριστιανών.
θεωρούσαν κακή.
προήλθαν πολλά αποκρυφιστές και
Ότι ήρθε για να
άλλα θεϊκά ενίοτε μάγοι.
ελευθερώσει τους
πνεύματα.
ανθρώπους από
 Χρόνος Τριαδολογικές αίτια κυριότεροι χριστολογικές αίτια κυριότεροι αποκαλυπτικές αίτια - Πατέρες που λοιπά γεγονότα
αιρέσεις εκπρόσωποι αιρέσεις εκπρόσωποι και κυριότεροι διατύπωσαν ή
εκκλησιολογικ εκπρόσωποι υπερασπίστηκαν την
ές αιρέσεις ορθή διδασκαλία

τα δεσμά της
● ότι ο υλικός ύλης,
κόσμος είναι αποκαλύπτοντάς
δημιούργημα ενός τους τη «Γνώση
από αυτά, που του μεγάλου
ξέπεσε από το Θεού» και της
Φως και έγινε δημιουργίας του
κακό. κόσμου.

2ος & 3ος Α) Ο Α) Τα Α) Κήρινθος, Α) Α) Ό,τι γράψαμε Α) Άλογοι Α) Χιλιαστικές Α) Διάφοροι Ειρηναίος Λυών, Ο χριστιανισμός
αιώνας Γνωστικισμός, πιο παραπάνω. Βασιλείδης, Μοναρχιανισμό και στους (απέρριπταν το ομάδες ήταν Ιππόλυτος Ρώμης εξαπλώνεται.
μ.Χ. πολύμορφος και Μένανδρος, ς: δυναμικοί τροπικούς κατά Ιωάννην, (περίμεναν επηρεασμένοι, Διωγμοί των
οργανωμένος. Β) Περσική Σατουρνείλος, μοναρχιανοί ή μοναρχιανούς. δηλ. την ιδιότητα επίγεια βασιλεία ιδίως στη Διονύσιος Ρώμης χριστιανών από το
θρησκεία Καρποκράτης, υιοθετιστές. του Χριστού ως του Χριστού Μικρά Ασία, ρωμαϊκό κράτος.
Β) Μανιχαϊσμός: επηρεασμένη Ουαλεντίνος κ.ά. Δίδασκαν ότι ο Β) Υπερτονισμός «Θεού Λόγου»), πριν τη Δευτέρα π.χ. Παπίας Αναρίθμητοι
Διονύσιος
Συγγενής προς το από ποικίλες (κάθε διδάσκαλος Χριστός ήταν της Θεότητας του δύο Θεόδοτοι, Παρουσία, Ιεραπόλεως μάρτυρες.
Αλεξανδρείας κ.ά.
Γνωστικισμό, θρησκευτικές είχε δική του κοινός Χριστού, Αρτέμων, Παύλος παρερμηνεύοντ της Φρυγίας
πίστευε σε δύο παραδόσεις. εκδοχή του άνθρωπος, που, υποτίμηση της ο Σαμοσατέας ας το
Θεούς (Καλό και Γ) Η αγωνία γνωστικισμού). λόγω του υψηλού ανθρώπινης Αποκάλυψις, Β) Μοντανός.
Κακό) που τους να ήθους του, φύσης. Β) Διάφορες κεφ. 20).
πολεμούν ώς το διαφυλάξουν Β) Μάνης ή «υιοθετήθηκε» Γ) Υπερτονισμός ομάδες Προσχώρησε
τέλος του κόσμου. το μονοθεϊσμό Μανιχαίος από το Θεό και της αξίας του Β) και ο
Γ) και η αδυναμία (Πέρσης αναδείχθηκε σε πνευματικού Μοντανισμός.
Γ) Μαρκίων. Τερτυλλιανός,
Μοναρχιανισμός: τους να αιρεσιάρχης που «υιό» Του. μέρους του Χιλιαστική διαφωνώντας
τροπικοί κατανοήσουν σταυρώθηκε ανθρώπου και αίρεση. Δίδασκε με τη
μοναρχιανοί ή πώς η Αγία λόγω αντίθεσης Β) Δοκήτες. υποτίμηση ύλης ότι ο συγχώρηση
πατροπασχίτες. Τριάδα είναι με το ιερατείο του Ομάδες που και ανθρώπινου Παράκλητος των
Δίδασκαν ότι ο ένας Θεός. ζωροαστρισμού). δίδασκαν ότι ο σώματος είναι ο αμαρτωλών
Πατέρας, ο Υιός Αιτία αυτού: η Γ) Πραξέας, Χριστός ήταν (ελληνιστικές, Μοντανός και και των
και το Άγιο Πνεύμα φιλοσοφική Νοητός, μόνο Θεός που γνωστικές και περίμενε την αποστατών
είναι το ίδιο προσπάθεια Σαβέλλιος εμφανίστηκε δοκητικές ουράνια κατά τους
πρόσωπο. εκλογίκευσης φαινομενικά ως επιρροές). Ιερουσαλήμ διωγμούς
της άνθρωπος. (Αποκ. κεφ. 21- (πεπτωκότες).
αποκάλυψης 22).
του Θεού. Γ) Ακραίοι
Μαρκιωνιτισμός ηθικιστές,
 Χρόνος Τριαδολογικές αίτια κυριότεροι χριστολογικές αίτια κυριότεροι αποκαλυπτικές αίτια - Πατέρες που λοιπά γεγονότα
αιρέσεις εκπρόσωποι αιρέσεις εκπρόσωποι και κυριότεροι διατύπωσαν ή
εκκλησιολογικ εκπρόσωποι υπερασπίστηκαν την
ές αιρέσεις ορθή διδασκαλία

συχνά
: Συγγενής προς επιδίωκαν να
το Γνωστικισμό, εκτελεστούν
απέρριπτε την από τους
ανθρώπινη φύση Ρωμαίους για
του Χριστού, Τον να γίνουν
θεωρούσε μάρτυρες
«καθαρό («εισπηδητικό
πνεύμα», που μαρτύριο» –
ήρθε στη Γη ως απαγορεύτηκε
ενήλικας. από την
Εκκλησία).

Α΄ μισό Αρειανισμός: Ό,τι γράψαμε Άρειος Μεσαλιανοί ή Υπερτονισμός Α΄ Οικουμενική Παύση των διωγμών
4ου αιώνα Δίδασκε ότι μόνο ο και στους Ο αυτοκράτορας «ευχίται» (= της αξίας του Σύνοδος (325 μ.Χ.) από Μ. Κωνσταντίνο
μ.Χ. Πατέρας είναι τροπικούς Κωνστάντιος προσευχόμενοι) πνεύματος, (313 μ.Χ.). Ίδρυση
Θεός. Ο Υιός (ο μοναρχιανούς. υποστήριξε τον . Ασκητική υποτίμηση της Μ. Αθανάσιος ΚΠολης.
Χριστός) και το αρειανισμό. αίρεση που ύλης,
Άγιο Πνεύμα δεν επιδίωκε τη θέα υπεροψία περί Εκχριστιανισμός της
Ιλάριος Πουατιέ κ.ά.
είναι Θεοί, αλλά του Θεού, «καθαρότητας Γεωργίας (αγία Νίνα)
μόνο προκαλώντας », που οδηγεί και των Αρμενίων
δημιουργήματα έκσταση με σε ελιτισμό. (άγιος Γρηγόριος,
του Θεού. διαρκή Φωτιστής της
προσευχή, Αρμενίας).
ψαλμούς, Οι άγιοι Αντώνιος και
χορούς κ.λ.π. Παχώμιος
εγκαινιάζουν τον
αναχωρητικό και τον
κοινοβιακό
μοναχισμό
αντίστοιχα. Χιλιάδες
μοναχοί στην έρημο
της Αιγύπτου.

Β΄ μισό Αρειανοί 2ης γενιάς: Α, Β, Δ) Ό,τι Γ) Αέτιος, Απολιναρισμός. Φιλοσοφική Απολινάριος, Μεσαλιανοί Μέγας Βασίλειος, Ο μοναχισμός
4ου αιώνα γράψαμε Ευνόμιος Δίδασκε ότι ο προσπάθεια επίσκοπος Γρηγόριος Νύσσης, εξαπλώνεται παντού.
μ.Χ. Α) Όμοιοι: κλασικοί στους Δ) Μακεδόνιος Χριστός δεν είχε εκλογίκευσης της Λαοδικίας Γρηγόριος Θεολόγος,
 Χρόνος Τριαδολογικές αίτια κυριότεροι χριστολογικές αίτια κυριότεροι αποκαλυπτικές αίτια - Πατέρες που λοιπά γεγονότα
αιρέσεις εκπρόσωποι αιρέσεις εκπρόσωποι και κυριότεροι διατύπωσαν ή
εκκλησιολογικ εκπρόσωποι υπερασπίστηκαν την
ές αιρέσεις ορθή διδασκαλία

τροπικούς λογική αποκάλυψης του

αρειανοί. μοναρχιανούς ανθρώπινη ψυχή, Θεού. Αδυναμία Β΄ Οικουμενική Ο αυτοκράτορας
και στον Άρειο. αλλά αντί ψυχής κατανόησης ότι Σύνοδος (381 μ.Χ.). Ουάλης υποστηρίζει
είχε τη θεότητά μπορεί δύο τέλεια Σύνοδος της Σίδης τον αρειανισμό.
Β) Ομοιουσιανοί.
Γ) Ό,τι του. (θεϊκή και (390 μ.Χ.) κατά Ο αυτοκράτορας Μ.
Μετριοπαθείς,
γράψαμε ανθρώπινη φύση) Μεσαλιανών. Θεοδόσιος κάνει το
δέχονταν θεία
στους να ενωθούν χωρίς χριστιανισμό
ιδιότητα στον Υιό.
τροπικούς να ελαττωθεί το επίσημη θρησκεία
μοναρχιανούς ένα. της ρωμαϊκής
Γ) Ανόμοιοι ή
και στον Άρειο. αυτοκρατορίας.
Ευνομιανοί.
Ακόμη:
Δίδασκαν ότι τα
σύγχυση ως
ονόματα
προς το τι
«Πατέρας», «Υιός»
δηλώνουν τα
και «Άγιο Πνεύμα»
ονόματα: τη
φανερώνουν
θεία ουσία ή
διαφορετική ουσία
τις ενέργειες
για τα τρία
και ιδιότητες
Πρόσωπα της
του Θεού.
Αγίας Τριάδας.
Δ) Πνευματομάχοι.
Αρνούνταν τη
θεότητα του Αγίου
Πνεύματος.

Α΄ μισό Νεστοριανισμός Ότι γράψαμε στον Νεστόριος, Α) Μεσαλιανοί. Β) Πελάγιος, Κύριλλος Ο νεστοριανισμός
5ου αιώνα . Δίδασκε ότι ο απολιναρισμό. πατριάρχης Β) Κελέστιος Αλεξανδρείας, Γ΄ επικρατεί στην
μ.Χ. Χριστός δεν ήταν Κωνσταντινουπό Πελαγιανισμός Οικουμενική Σύνοδος Περσία και Συρία και
ένας άνθρωπος, λεως . Αίρεση κυρίως (431 μ.Χ) σταδιακά
αλλά δύο: ο της δυτικής επεκτείνεται στην
άνθρωπος Ευρώπης. Ιωάννης Κασσιανός, Αραβία, την Αίγυπτο,
Ιησούς, μέσα Δίδασκε ότι το μέχρι και Ινδία και
στον οποίο προπατορικό Κίνα. Οι νεστοριανοί
Αυγουστίνος,
«κατοίκησε» ο αμάρτημα δεν της Περσίας
Γερμανός της Ωξέρ
Υιός του Θεού, επηρέασε την καλλιεργούν τα
(κατά πελαγιανισμού)
χωρίς να γίνουν ανθρώπινη γράμματα και
ένας άνθρωπος. φύση και ότι ο αργότερα
Άρα η Παναγία άνθρωπος επηρεάζουν
είναι μπορεί να πολιτισμικά τους
 Χρόνος Τριαδολογικές αίτια κυριότεροι χριστολογικές αίτια κυριότεροι αποκαλυπτικές αίτια - Πατέρες που λοιπά γεγονότα
αιρέσεις εκπρόσωποι αιρέσεις εκπρόσωποι και κυριότεροι διατύπωσαν ή
εκκλησιολογικ εκπρόσωποι υπερασπίστηκαν την
ές αιρέσεις ορθή διδασκαλία

«Χριστοτόκος», σωθεί χωρίς της μωαμεθανούς.

αλλά όχι βοήθεια της
Θεοτόκος. θείας χάριτος.

Β΄ μισό Μονοφυσιτισμό Η προσπάθεια Ευτυχής Α) Μεσαλιανοί Δ΄ Οικουμενική Μετανάστευση

5ου αιώνα ς. Δίδασκε ότι ο φανατικών Β) Σύνοδος (451 μ.Χ.) γερμανικών φύλων
μ.Χ. Χριστός ήταν ορθοδόξων να Πελαγιανισμός Διάδοχος, επίσκοπος (Γότθων, Φράγκων
αρχικά και Θεός αντιμετωπίσουν το Φωτικής (κατά κ.ά.) και κατάκτηση
και άνθρωπος, νεστοριανισμό. Μεσαλιανών) της δυτικής
αλλά η θεϊκή Του Εξοργίστηκαν από Ευρώπης.
φύση την ήπια στάση Ασπάζονται τον
απορρόφησε την του αγίου Κυρίλλου αρειανισμό και τελικά
ανθρώπινη φύση απέναντι στο προσχωρούν στην
Του, άρα έμεινε Νεστόριο και τους Ορθοδοξία.
τελικά μόνο Θεός. φίλους του.
Επίσης, υποτίμηση
της ανθρώπινης
φύσης.

6ος Αφθαρτοδοκητισμ Φιλοσοφική Ιουλιανός, Μεσαλιανοί Ε΄ Οικουμενική Ο μονοφυσιτισμός

αιώνας ός. Μετεξέλιξη προσπάθεια επίσκοπος Σύνοδος (553 μ.Χ.). επικρατεί στις
μ.Χ. του εκλογίκευσης της Αλικαρνασσού. Καταδίκασε κάποια Εκκλησίες των
μονοφυσιτισμού. αποκάλυψης του παλαιότερα κείμενα Αρμενίων, Κοπτών
Δίδασκε ότι το Θεού. Αδυναμία νεστοριανικού (Αίγυπτος),
σώμα του κατανόησης ότι περιεχομένου ή Αιθιόπων,
Χριστού ήταν μπορεί δύο τέλεια αποχρώσεων. «Χριστιανών Αγίου
άφθαρτο και πριν (θεϊκή και Θωμά» (Μαλαμπάρ
την ανάσταση, ανθρώπινη φύση) Ινδιών) και
απαλλαγμένο να ενωθούν χωρίς Ιακωβιτών (Συρία)
από πείνα, δίψα, να ελαττωθεί το και Μαρωνιτών
κούραση κ.τ.λ. ένα. (Λίβανος).
(από τα
«αδιάβλητα
πάθη»).

7ος Παυλικιανοί. Γνωστικές και Α) Κωνσταντίνος Μετεξελίξεις του Ό,τι γράψαμε στον Υποστηρίχθηκε Παυλικιανοί. Οι Μάξιμος Ομολογητής, Οι Μαρωνίτες
αιώνας Συγγενείς προς το πιθανόν ο εκ Μανανάλεως μονοφυσιτισμού: αφθαρτοδοκητισμό από προαναφερθέντ γίνονται
μ.Χ. Γνωστικισμό. αρειανικές . αυτοκράτορες ες. Απέρριπταν Σωφρόνιος μονοθελήτες.
Δίδασκαν δύο επιρροές. όπως ο Ζήνων την ορθόδοξη Το Ισλάμ ιδρύεται και
Χρόνος Τριαδολογικές αίτια κυριότεροι χριστολογικές αίτια κυριότεροι αποκαλυπτικές αίτια - Πατέρες που λοιπά γεγονότα
αιρέσεις εκπρόσωποι αιρέσεις εκπρόσωποι και κυριότεροι διατύπωσαν ή
εκκλησιολογικ εκπρόσωποι υπερασπίστηκαν την
ές αιρέσεις ορθή διδασκαλία

Θεούς (Καλό και Υπερτονισμός και ο Ηράκλειος λατρεία. μετατρέπεται σε

Κακό), ότι ο Ιησούς του πνεύματος Α) και πατριάρχες Ιεροσολύμων, αυτοκρατορία.
είναι δημιούργημα και υποτίμηση Μονοθελητισμός, όπως: Πύρρος, Μαρτίνος Ρώμης Καταλαμβάνονται τα
(όχι Υιός), της ύλης. Παύλος, Πέτρος Στ΄ Οικουμενική πατριαρχεία
απέρριπταν τα Παρερμηνεία και Σύνοδος (680 μ.Χ.) Αντιοχείας,
Β)
μυστήρια κ.λ.π. επιστολών Σέργιος Αλεξανδρείας και
Μονοενεργητισμό
αποστόλου ΚΠόλεως, Ιεροσολύμων.
ς.
Παύλου (απ’ Ονώριος πάπας Αιρετικές επαρχίες
Δίδασκαν ότι ο
όπου το όνομα Ρώμης, Κύρος όπως οι Συρία,
Χριστός είχε
της αίρεσης). Αλεξανδρείας Ιορδανία και
ανθρώπινη φύση,
Αίγυπτος,
αλλά όχι
υποτάσσονται στους
ανθρώπινη
Άραβες (Ισλάμ),
θέληση ή
λόγω αντιπαλότητας
ενέργεια
με την Ορθόδοξη
(αντίστοιχα)
ΚΠολη.

8ος Φράγκοι. Πολιτικοί λόγοι. Αυτοκράτορας Εικονομαχία. Φόβος της Αυτοκράτορες Ιωάννης Δαμασκηνός
αιώνας Διδάσκουν το Κάρολος ο Μέγας Απέρριπτε την ειδωλολατρίας. Λέων Γ΄ ο
μ.Χ. Filioque (= «και εκ Υιοθέτηση (Καρλομάγνος) τιμή των εικόνων Επιρροές από Ίσαυρος, Γερμανός ΚΠόλεως,
του Υιού»), ότι το εσφαλμένων και τη δυνατότητα Ισλάμ. Κωνσταντίνος Ε΄ Γρηγόριος Γ΄ Ρώμης,
Άγιο Πνεύμα θεολογικών απεικόνισης του ο Κοπρώνυμος Στουδίτες μοναχοί, Ζ΄
εκπορεύεται ιδεών του Χριστού. Οικουμενική Σύνοδος
(έρχεται σε αγίου (787 μ.Χ.)
ύπαρξη) όχι μόνο Αυγουστίνου
από τον Πατέρα, (†430). Το
αλλά και από τον Filioque είχε
Υιό. περάσει
εσφαλμένα στα
Η προσθήκη είχε δογματικά
γίνει στις κείμενα των
συνόδους του συνόδων του
Τολέδο (547 & Τολέδο της
589) για να Ισπανίας (547
ενισχυθεί το & 589), για να
τριαδολογικό ενισχυθεί το
δόγμα (Θεότητα τριαδολογικό
Χριστού) έναντι δόγμα
του αρειανισμού. (Θεότητα
Χρόνος Τριαδολογικές αίτια κυριότεροι χριστολογικές αίτια κυριότεροι αποκαλυπτικές αίτια - Πατέρες που λοιπά γεγονότα
αιρέσεις εκπρόσωποι αιρέσεις εκπρόσωποι και κυριότεροι διατύπωσαν ή
εκκλησιολογικ εκπρόσωποι υπερασπίστηκαν την
ές αιρέσεις ορθή διδασκαλία

Απορρίπτουν τη Ζ΄ Χριστού)
Οικουμενική έναντι του
Σύνοδο. αρειανισμού.

9ος Φράγκοι. Β΄ φάση της Στρατιωτικές ήττες Αυτοκράτορες Α) Κατά Εικονομαχίας: Ο αυτοκράτορας
αιώνας Καταδιώκουν τους Εικονομαχίας. εικονόφιλων Λέων Ε΄ ο Θεόδωρος Στουδίτης Μιχαήλ Ραγκαβές
μ.Χ. αγίους Κύριλλο και αυτοκρατόρων. Αρμένιος, κηρύσσει ανελέητο
Μεθόδιο Θαυμασμός προς Θεόφιλος Σύνοδος του 843 μ.Χ. (πολιτικό) διωγμό
απορρίπτοντας τη τους εικονομάχους κατά των
μετάφραση των αυτοκράτορες. παυλικιανών.
Θεοφάνης και
ιερών βιβλίων στα Αντίδραση αγίου
Θεόδωρος οι Γραπτοί
σλαβικά, δηλ. σε Θεοδώρου Στουδίτη.
άλλη γλώσσα Αρχίζει ο
πέρα από τις Β) Κατά Φράγκων: εκχριστιανισμός των
«ιερές γλώσσες» Λέων Γ΄ και Ιωάνης Η΄ Σλάβων, από τους
της επιγραφής του Ρώμης αγίους Κύριλλος και
σταυρού του Μ. Φώτιος, Μεθόδιο και τους
Χριστού (εβραϊκά, πατριάρχης ΚΠόλεως, μαθητές τους.
λατινικά, ελληνικά).

10ος Α) Φράγκοι. Α) Πολιτικοί Α) Γερμανός Βογόμιλοι. Οι Νηπτικοί Πατέρες: Οι Ρώσοι

αιώνας Καταλαμβάνουν τη λόγοι. Αυτοκράτορας προαναφερθέντ διδάσκαλοι της βαπτίζονται
μ.Χ. Ρώμη και Β) Όθων Α΄ ες. Απέρριπταν χριστιανικής ζωής, όχι χριστιανοί
επιβάλλουν τη Υπερτονισμός κάθε πτυχή της τόσο κατά αιρέσεων. ορθόδοξοι. Πρώτοι
διδασκαλία τους. του Β) Μπογκομίλ ορθόδοξης Ρώσοι άγιοι.
Β) Βογόμιλοι. πνεύματος, (Θεόφιλος) λατρείας.
Επίκεντρο τα υποτίμηση της
Βαλκάνια. Εξέλιξη ύλης,
των παυλικιανών, υπεροψία περί
θεωρούσαν την «καθαρότητας
ύλη δημιούργημα ».
«Κακού Θεού»
(του σατανά) και
απέρριπταν κάθε
πτυχή της
ορθόδοξης
Χρόνος Τριαδολογικές αίτια κυριότεροι χριστολογικές αίτια κυριότεροι αποκαλυπτικές αίτια - Πατέρες που λοιπά γεγονότα
αιρέσεις εκπρόσωποι αιρέσεις εκπρόσωποι και κυριότεροι διατύπωσαν ή
εκκλησιολογικ εκπρόσωποι υπερασπίστηκαν την
ές αιρέσεις ορθή διδασκαλία

λατρείας.
Διατηρήθηκαν
μέχρι το 15ο αιώνα
μ.Χ.

11ος Παπισμός Πολιτικοί λόγοι. Οι πάπες της Παπισμός. Μιχαήλ Κηρουλάριος,

αιώνας (καθολικισμός): Ρώμης μετά το Ανακηρύσσει πατριάρχης ΚΠόλεως
μ.Χ. καθιέρωση του 1000 μ.Χ. αρχηγό της
φραγκικού Εκκλησίας τον
δόγματος στην πάπα της
Εκκλησία της Ρώμης και
Ρώμης. Εδραίωση διεκδικεί
στη δυτική πρωτείο
Ευρώπη και εξουσίας γι’
απόσχιση της αυτόν.
δύσης από την
Εκκλησία το 1054
(Μεγάλο Σχίσμα).

12ος Ισχυροποίηση του Πολιτικοί λόγοι Νηπτικοί Πατέρες: Ο αυτοκράτορας

αιώνας παπισμού στη και διδάσκαλοι της Αλέξιος Κομνηνός,
μ.Χ. δυτική Ευρώπη. θρησκευτικός χριστιανικής ζωής, όχι για πολιτικούς
Έναρξη φανατισμός. τόσο κατά αιρέσεων. λόγους, διώκει τους
σταυροφοριών Βογόμιλους και
(επιθέσεων κατά θανατώνει τον
των Αράβων, αλλά αρχηγό τους
και εχθρότητα Βασίλειο κ.ά.
προς τους Οι Μαρωνίτες
Ορθοδόξους της ενώνονται με τους
Ανατολής). παπικούς.

13ος Αγώνας κατά του Αγιορείτες Πατέρες, Αυτοκρατορία της

αιώνας παπισμού. που αντιτάχθηκαν στη Νίκαιας.
μ.Χ. Κατάληψη της Σύνοδο της Λυών (=>
ΚΠολης από τους υπαγωγή στον πάπα) Μεγάλο κύμα
σταυροφόρους το και μαρτύρησαν αναχωρητών στη
1204. Βόρεια Ρωσία.
Φραγκοκρατία σε Πλήθος αγίων.
ολόκληρη τη
Χρόνος Τριαδολογικές αίτια κυριότεροι χριστολογικές αίτια κυριότεροι αποκαλυπτικές αίτια - Πατέρες που λοιπά γεγονότα
αιρέσεις εκπρόσωποι αιρέσεις εκπρόσωποι και κυριότεροι διατύπωσαν ή
εκκλησιολογικ εκπρόσωποι υπερασπίστηκαν την
ές αιρέσεις ορθή διδασκαλία

βυζαντινή Οι Τάταροι
αυτοκρατορία. καταλαμβάνουν τη
Ρωσία.

14ος Ησυχαστικές Παπικές Βαρλαάμ ο Γρηγόριος Παλαμάς, Μάχη στο Κουλίκοβο

αιώνας έριδες: οι ενέργειες επιρροές. Καλαβρός, Σύνοδοι του 1341, (Ρωσία) και νίκη
μ.Χ. του Θεού είναι Υπεροπτική Νικηφόρος 1347, 1351, 1368 κατά των Τατάρων.
κτιστές ή άκτιστες; υπερτίμηση Γρηγοράς, Βυζάντιιο: τελευταίες
Ζήτημα αν ο της φιλοσοφίας Γρηγόριος αναλαμπές.
άνθρωπος μπορεί και φιλοσοφική Ακίνδυνος
να ενωθεί και στο προσπάθεια
σώμα του με το εκλογίκευσης
Θεό. της
αποκάλυψης
του Θεού.

15ος Επιθετικότητα του Πολιτικοί λόγοι «Ιουδαΐζοντες» Υπερβολική Κατά παπικών: Άλωση της ΚΠολης
αιώνας παπισμού, και στη Ρωσία. επιρροή της Μάρκος Ευγενικός, από τους Τούρκους
μ.Χ. προσπάθειες θρησκευτικός Παλαιάς Γεννάδιος Σχολάριος. (1453), αρχή της
υπαγωγής της φανατισμός. Διαθήκης Ο άγιος Νείλος της Τουρκοκρατίας.
Ορθοδοξίας στην Σόρα (Ρωσία)
ηγεσία του πάπα. υπερασπίζεται τους
Ιουδαΐζοντες κατά
διωγμού εναντίον τους

16ος Επιθετικότητα του Πολιτικοί λόγοι Ιγνάτιος Ποσιέυ Προτεσταντισμ Ιδρυτές: Μελέτιος Πηγάς.
αιώνας παπισμού. Βίαιη και (ουνίτης ός. Από τον Κατά Ουνίας: Κύριλλος
μ.Χ. διείσδυση στην θρησκευτικός επίσκοπος) παπισμό α. Μαρτίνος Λούκαρις, Νικηφόρος
Πολωνία και φανατισμός. αποσχίζονται οι Λούθηρος Καντακουζηνός
Λιθουανία. Ίδρυση «προτεστάντες» (συνελήφθη και
της Ουνίας στην : πέθανε από την
β. Ιωάννης
Πολωνία (1596), πείνα).
Καλβίνος
«ορθόδοξης» α. Λουθηρανοί
Εκκλησίας
υποταγμένης στον γ. Ερρίκος Η΄,
β. Καλβινιστές βασιλιάς της
πάπα.
Αγγλίας.
γ. Αγγλικανοί
Αίτια:
Χρόνος Τριαδολογικές αίτια κυριότεροι χριστολογικές αίτια κυριότεροι αποκαλυπτικές αίτια - Πατέρες που λοιπά γεγονότα
αιρέσεις εκπρόσωποι αιρέσεις εκπρόσωποι και κυριότεροι διατύπωσαν ή
εκκλησιολογικ εκπρόσωποι υπερασπίστηκαν την
ές αιρέσεις ορθή διδασκαλία

α και β α και β:
διδάσκουν Αγανάκτηση
προσήλωση από τη
στην Αγία σκληρότητα
Γραφή και της ηγεσίας
απόρριψης της του παπισμού.
παράδοσης. Αν
και υπάρχουν γ. Πολιτικοί
μεταβολές στη λόγοι.
διδασκαλία,
τελικά
σχετικοποιείται
η σημασία των
Μυστηρίων.

17ος Επιθετικότητα Πολιτικοί λόγοι Τεκτονισμός Μετεξέλιξη του Κύριλλος Λούκαρις Ρωσία: σχίσμα
αιώνας παπισμού και και (πρώτες σαφείς μεσαιωνικού Πέτρος Μογίλας, Παλαιοπίστων
μ.Χ. προτεσταντισμού θρησκευτικός ενδείξεις για αποκρυφισμού μητροπολίτης Κιέβου (Ρασκόλνικοι):
κατά της ορθόδοξη φανατισμός. ύπαρξη σε συνδυασμό αντιδρούν στη
ανατολής. τεκτονισμού με κοινωνικές λειτουργική
στην Αγγλία): και πολιτικές μεταρρύθμιση του
αποκρυφιστική σκοπιμότητες. πατριάρχη Νίκωνα.
θρησκεία με Μεγάλη αναταραχή
παγανιστικές στη ρωσική
καταβολές. Εκκλησία.

18ος Τεκτονισμός: Κοσμάς ο Αιτωλός,

αιώνας Ιδρύεται η 1η
μ.Χ. Μεγάλη Στοά Κολλυβάδες: Νεόφυτος
στο Λονδίνο (24 Καυσοκαλυβίτης,
Ιουνίου 1717). Νικόδημος Αγιορείτης,

Μακάριος Νοταράς,
Χρόνος Τριαδολογικές αίτια κυριότεροι χριστολογικές αίτια κυριότεροι αποκαλυπτικές αίτια - Πατέρες που λοιπά γεγονότα
αιρέσεις εκπρόσωποι αιρέσεις εκπρόσωποι και κυριότεροι διατύπωσαν ή
εκκλησιολογικ εκπρόσωποι υπερασπίστηκαν την
ές αιρέσεις ορθή διδασκαλία

Αθανάσιος Πάριος.

19ος Α) Πλήθος Θεοσοφία. Έλενα Ρωσία: Θεοφάνης ο Ίδρυση του

αιώνας αιρέσεων Κράμα μαγείας Μπλαβάτσκυ Έγκλειστος, ελληνικού κράτους
μ.Χ. προκύπτουν από και με προτεσταντική και
τον πνευματισμού. Ιγνάτιος κατόπιν παπική
προτεσταντισμό, Μπριαντσιανίνωφ, βασιλική ηγεσία.
ιδίως στις ΗΠΑ. Αθρόα εισαγωγή
Β) Ίδρυση στις προτεσταντικών
Ιωάννης της
ΗΠΑ των κυρίως ιδεών στην
Κρονστάνδης κ.ά.
Μαρτύρων του ελληνική κοινωνία
Ελλάδα: Χριστοφόρος
Ιεχωβά (ακραίοι και εκπαίδευση.
ο Παππουλάκος
ιουδαΐζοντες Αυτοκέφαλο της
προτεστάντες). Εκκλησίας της
Ελλάδος (αποκοπή
από Οικουμενικό
Πατριαρχείο).

Αναβρασμός στη
Ρωσία λόγω της
μεγάλης φτώχιας και
εισαγωγής
μαρξισμού και
αναρχισμού.
Κριτική στις νέες
ιδέες από τον
ορθόδοξο λογοτέχνη
Φ. Ντοστογιέφσκυ
κ.ά.

20ός & Παπισμός, Α) Α) Νεκτάριος 1900: Επανάσταση

21ος προτεσταντισμός Πεντηκοστιανο Απογοήτευση Πενταλόπεως, των Μπόξερς:
αιώνας διαφόρων ίή από τον ξηρό ορθόδοξοι Κινέζοι
μ.Χ. αποχρώσεων. «Αναγεννημένοι ορθολογισμός Τύχων Μόσχας, μάρτυρες.
1941-45: μέγας χριστιανοί». του
διωγμός των Πολύμορφο παραδοσιακού 1924: Η Εκκλησία
Λουκάς ο Ιατρός,
ορθοδόξων κίνημα προτεσταντισμ της Ελλάδας υιοθετεί
Σέρβων από διαδεδομένο ού και το νέο ημερολόγιο
παπικούς Κροάτες κυρίως σε παπισμού και Νικόλαος Βελιμίροβιτς,
Χρόνος Τριαδολογικές αίτια κυριότεροι χριστολογικές αίτια κυριότεροι αποκαλυπτικές αίτια - Πατέρες που λοιπά γεγονότα
αιρέσεις εκπρόσωποι αιρέσεις εκπρόσωποι και κυριότεροι διατύπωσαν ή
εκκλησιολογικ εκπρόσωποι υπερασπίστηκαν την
ές αιρέσεις ορθή διδασκαλία

συμμάχους των προτεστάντες, αναζήτηση

Ναζί. αλλά και σε θείου Ιωάννης Μαξίμοβιτς, => σχίσμα
παπικούς, που βιώματος παλαιοημερολογιτών
επιδιώκει την (όμως λόγω .
Σεραφείμ Ρόουζ,
είσοδο του Αγ. άγνοιας της
Πνεύματος στον ορθόδοξης
Χαράλαμπος Από 1917:
άνθρωπο και παράδοσης, η
Βασιλόπουλος, Κομμουνιστική
την απόκτηση αναζήτηση επανάσταση, αρχικά
θρησκευτικών γίνεται χωρίς στη Ρωσία και
βιωμάτων. σύνεση, σε Ιουστίνος Πόποβιτς,
κατόπιν σε άλλες
Β) «Νέα πνευματικά Φιλόθεος Ζερβάκος,
χώρες. Επιβολή
Εποχή» (New ύποπτους Αντώνιος
αθεΐας, πολλοί
Age). δρόμους). Αλεβιζόπουλος κ.ά.
μάρτυρες.
Πολύμορφη Β) Η αίσθηση
θρησκεία με του κενού από
βάση την εξορία της Ρώσοι άνθρωποι του
ινδουιστικές και χριστιανικής πνεύματος
βουδιστικές πίστης, η μεταφέρουν την
ιδέες και χαμηλή ορθόδοξη
μυστικιστικές ποιότητα ζωής κληρονομιά στη
μεθόδους και η δύση, ιδίως Γαλλία
(γιόγκα, τάι τσι απελπισμένη και ΗΠΑ.
κ.τ.λ.). Διδάσκει αναζήτηση Πρωτοφανής
ότι ο άνθρωπος ψυχικών εξάπλωση των νέων
βρίσκει εντός στηριγμάτων. αιρετικών ιδεών στην
του το θείο και πρώην χριστιανική
όχι σε επαφή με Ευρώπη και
κάποιον Αμερική, αλλά και
συγκεκριμένο επέκταση της
Θεό. ιεραποστολικής
δραστηριότητας της
Ορθοδοξίας σε όλη
την υφήλιο.

*πηγή: oode.gr