‫ب‬

‫حی‬ ‫ل‬ ‫حم‬ ‫ل‬

‫م اهلل ا ر ن ا ر م‬ ‫بس‬
‫آموزشگاه تحلیل داده‬
‫تخصصی ترین مرکز برنامه نویسی و دیتا بیس در‬
‫‪S‬‬

‫ایران‬
‫کتاب آموزشی برنامه نویسی اندروید در ‪Android‬‬
‫‪Studio‬‬

‫نویسنده ‪ :‬مهندس افشین رفوآ‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫ج‬

‫تقدیم هب انئب امام عصر ‪،‬حضرت آیت اهلل خامنه ای هک عصا زدنش ضرب آهنگ حیدری دارد‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫د‬

‫ک‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫ل‬ ‫ع‬

‫تقدیم هب همهء جویندگان م هک و ن و ا کان رت رد‬
‫ش‬

‫کالس اهی ما را ندا رند‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪1‬‬

‫فهرست‬
‫تاريخچه ی پايتون ‪11 .........................................................................................................................................‬‬
‫ويژگی ها و امکانات ‪11 ......................................................................................................................... Python‬‬
‫نصب محيط محلی برنامه نويسی ‪13 .......................................................................................................................‬‬
‫دريافت ‪14 .......................................................................................................................................... Python‬‬
‫نصب ‪14 ............................................................................................................................................ python‬‬
‫تنظيم مسير ‪15 ..................................................................................................................................................‬‬
‫تنظيم مسير در محيط ‪16 .................................................................................................................. Unix/Linux‬‬
‫تنظيم مسيردر سيستم عامل ويندوز ‪16 ....................................................................................................................‬‬
‫متغيرهای محيطی پايتون (‪17 ......................................................................................... )environment variable‬‬
‫راه اندازی پايتون ‪17 ..........................................................................................................................................‬‬
‫اولين برنامه ی پايتون ‪20 ....................................................................................................................................‬‬
‫برنامه نويسی با فراخوانی مفسر ‪20 .......................................................................................................................‬‬
‫فراخوانی مفسر با يک اسکريپت به عنوان پارامتر ‪20 ................................................................................................‬‬
‫شناسه ها در پايتون‪21 ........................................................................................................................................‬‬
‫کلمات رزرو شده ‪22 ..........................................................................................................................................‬‬
‫خطوط فاصله و تورفتگی ‪22 ................................................................................................................................‬‬
‫دستورهای چندخطی‪24 .......................................................................................................................................‬‬
‫عالمت نقل و قول يا کوتيشن در پايتون ‪24 ...............................................................................................................‬‬
‫‪( Comment‬توضيحات) در پايتون ‪24 ..................................................................................................................‬‬
‫استفاده از خطوط تهی ‪25 ....................................................................................................................................‬‬
‫منتظر کاربر بودن ‪25 .........................................................................................................................................‬‬
‫چندين دستور در يک خط ‪26 ................................................................................................................................‬‬
‫‪ suite‬يا مجموعه دستورات در پايتون ‪26 ................................................................................................................‬‬
‫آرگومان های خط فرمان (‪26 ................................................................................... )command-line arguments‬‬
‫تخصيص مقادير به متغيرها ‪27 .............................................................................................................................‬‬
‫چندين تخصيص به صورت يکجا ‪28 ......................................................................................................................‬‬
‫نوع داده های رايج ‪28 ........................................................................................................................................‬‬
‫اعداد يا نوع عددی در پايتون ‪29 ...........................................................................................................................‬‬
‫رشته ها در پايتون ‪30 .........................................................................................................................................‬‬
‫نوع داده ای ‪ List‬در پايتون ‪31 .............................................................................................................................‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪2‬‬

‫نوع داده ای ‪ Tuple‬در پايتون ‪32 ..........................................................................................................................‬‬

‫نوع داده ای ‪33 ............................................................................................................................... Dictionary‬‬
‫تبديل نوع داده ای ‪33 ..........................................................................................................................................‬‬
‫انواع عملگرها ‪35 .............................................................................................................................................‬‬
‫عملگرهای محاسباتی ‪35 .....................................................................................................................................‬‬
‫عملگرهای مقايسه ای پايتون ‪36 ............................................................................................................................‬‬
‫عملگرهای انتساب ‪37 .........................................................................................................................................‬‬
‫عملگرهای بيتی در پايتون ‪38 ...............................................................................................................................‬‬
‫عملگرهای منطقی پايتون ‪39 ................................................................................................................................‬‬
‫‪ Memberships operator‬در پايتون‪40 ..............................................................................................................‬‬
‫‪ Identity operator‬ها در پايتون ‪41 ...................................................................................................................‬‬
‫اولويت عملگرها در پايتون ‪41 ..............................................................................................................................‬‬
‫دستور ‪ if‬در پايتون ‪44 ........................................................................................................................................‬‬
‫‪ IF...ELIF...ELSE‬در پايتون ‪45 ............................................................................................................................‬‬
‫دستور ‪46 ................................................................................................................................................... elif‬‬
‫‪ If‬های تودرتو ‪47 ..............................................................................................................................................‬‬
‫‪48 ...................................................................................................................................... Statement Suite‬‬
‫دستورات کنترلی حلقه ها ‪50 ................................................................................................................................‬‬
‫دستور ‪51 .............................................................................................................................................. break‬‬
‫دستور ‪ continue‬در زبان برنامه نويسی پايتون ‪52 ..................................................................................................‬‬
‫دستور ‪54 ................................................................................................................................................ pass‬‬
‫مثال ها ‪56 .......................................................................................................................................................‬‬
‫تبديل نوع های عددی ‪57 .....................................................................................................................................‬‬
‫توابع رياضی ‪57 ...............................................................................................................................................‬‬
‫توابع تصادفی در پايتون ‪57 ..................................................................................................................................‬‬
‫‪58 .................................................................................................................................................... DFDGD‬‬
‫توابع مثلثاتی ‪59 ................................................................................................................................................‬‬
‫ثوابت رياضی ‪60 ..............................................................................................................................................‬‬
‫دسترسی به مقادير در رشته ها ‪60 .........................................................................................................................‬‬
‫بروز رسانی رشته ها ‪61 .....................................................................................................................................‬‬
‫کاراکترهای ‪61 ..................................................................................................................................... Escape‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪3‬‬

‫عملگرهای رشته ‪63 ...........................................................................................................................................‬‬

‫عملگر فرمت دهی رشته ‪64 .................................................................................................................................‬‬
‫سه عالمت نقل و قول به هم چسبيده (‪66 ......................................................................................... )Triple Quotes‬‬
‫رشته های يونيکد (‪67 ............................................................................................................... )Unicode string‬‬
‫متدهايی درون ‪68 ..............................................................................................................................................‬‬
‫ساخته ای که عملياتی را روی رشته انجام دهند (‪68 ........................................................... )Built-in String Methods‬‬
‫نوع داده ای ‪74 ........................................................................................................................................... list‬‬
‫دسترسی به مقادير يک ليست ‪75 ...........................................................................................................................‬‬
‫بروز رسانی ليست ها ‪75 ....................................................................................................................................‬‬
‫حذف المان های ليست ‪76 ....................................................................................................................................‬‬
‫عمليات ابتدايی که روی ليست اجرا می شود ‪76 ........................................................................................................‬‬
‫انديس گذاری‪ ،‬برش و ماتريس ‪77 .........................................................................................................................‬‬
‫توابع و متدهای توکار ليست در پايتون‪78 ................................................................................................................‬‬
‫دسترسی به مقادير يک ‪81 ..........................................................................................................................tuple‬‬
‫بروز رسانی ‪81 ....................................................................................................................................... tuple‬‬
‫حذف المان های يک ‪81 .............................................................................................................................tuple‬‬
‫عمليات رايج که بر روی ‪ tuple‬قابل اجرا می باشد‪82 ...............................................................................................‬‬
‫توابع توکار ‪83 ........................................................................................................................................ tuple‬‬
‫دسترسی به مقادير در ‪84 ................................................................................................................... dictionary‬‬
‫بروز رسانی ‪85 ............................................................................................................................... dictionary‬‬
‫حذف المان های ‪86 .......................................................................................................................... dictionary‬‬
‫خصيصه ی کليدهای ‪86 ..................................................................................................................... dictionary‬‬
‫توابع و متدهای توکار ‪87 ................................................................................................................... Dictionary‬‬
‫بازيابی زمان جاری ‪91 .......................................................................................................................................‬‬
‫بازيابی تاريخ فرمت شده ‪92 .................................................................................................................................‬‬
‫بازيابی و نمايش تقويم مربوط به ماه ‪92 ..................................................................................................................‬‬
‫ماژول ‪93 ............................................................................................................................................... time‬‬
‫ماژول ‪95 ......................................................................................................................................... calendar‬‬
‫تعريف تابع ‪98 ..................................................................................................................................................‬‬
‫فراخوانی تابع ‪99 ...............................................................................................................................................‬‬
‫ارسال پارامتر با ‪ reference‬در برابر ارسال با مقدار ‪99 ..........................................................................................‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪4‬‬

‫آرگومان های تابع ‪100 .......................................................................................................................................‬‬

‫آرگومان های الزامی ‪101 ....................................................................................................................................‬‬
‫آرگومان های ‪101 .............................................................................................................................. keyword‬‬
‫آرگومان های با طول متغير (‪103 ............................................................................ )Variable-length arguments‬‬
‫توابع بی نام (‪104 ........................................................................................................ )Anonymous functions‬‬
‫ساختار نگارشی ‪104 ..........................................................................................................................................‬‬
‫دستور ‪105 ........................................................................................................................................... return‬‬
‫حوزه ی دسترسی متغير (‪105 .....................................................................................................)variable scope‬‬
‫مقايسه ی متغير سراسری با محلی ‪106 ...................................................................................................................‬‬
‫دستور ‪107 .......................................................................................................................................... import‬‬
‫دستور * ‪108 ............................................................................................................................ from...import‬‬
‫مکان يابی ماژول ‪108 ........................................................................................................................................‬‬
‫متغير ‪109 ................................................................................................................................ PYTHONPATH‬‬
‫فضای نامی و تعيين حوزه ی دسترسی ‪109 .............................................................................................................‬‬
‫تابع )(‪111 .................................................................................................................................................. dir‬‬
‫تابع )(‪112 ............................................................................................................................................ reload‬‬
‫پکيج ها در پايتون ‪112 .......................................................................................................................................‬‬
‫چاپ خروجی در نمايشگر (‪113 ................................................................................................................. )Print‬‬
‫خواندن و دريافت ورودی از صفحه کليد ‪114 ...........................................................................................................‬‬
‫تابع ‪114 ........................................................................................................................................ raw_input‬‬
‫تابع ‪115 ................................................................................................................................................ input‬‬
‫باز کردن و بستن فايل ها (اعمال تغييرات و مديريت فايل ها) ‪115 ................................................................................‬‬
‫تابع ‪115 ................................................................................................................................................ Open‬‬
‫دستور نگارشی يا گرامر استفاده از ‪115 ........................................................................................................... file‬‬
‫‪ attribute‬های آبجکت ‪118 ......................................................................................................................... file‬‬
‫متد )(‪119 ...............................................................................................................................................close‬‬
‫ساختار نگارشی و نحوه ی استفاده از )(‪120 ................................................................................................... Close‬‬
‫خواندن و درج اطالعات در فايل ‪120 .....................................................................................................................‬‬
‫متد )(‪120 .............................................................................................................................................. write‬‬
‫نحوه ی استفاده از متد ‪120 ..................................................................................................................................‬‬
‫متد )(‪121 ............................................................................................................................................... read‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪5‬‬

‫نحوه ی استفاده از متد ‪121 ..................................................................................................................................‬‬

‫ويرايش اسم و حذف فايل ها ‪123 ...........................................................................................................................‬‬
‫متد )(‪123 .......................................................................................................................................... rename‬‬
‫نحوه ی استفاده از متد ‪123 ..................................................................................................................................‬‬
‫متد )(‪123 .......................................................................................................................................... remove‬‬
‫نحوه ی استفاده از متد ‪124 ..................................................................................................................................‬‬
‫متد)(‪124 .............................................................................................................................................. mkdir‬‬
‫نحوه ی استفاده از متد ‪124 ..................................................................................................................................‬‬
‫متد )(‪125 ...............................................................................................................................................chdir‬‬
‫نحوه ی استفاده از متد ‪125 ..................................................................................................................................‬‬
‫متد )(‪125 ........................................................................................................................................... getcwd‬‬
‫دستور استفاده از متد ‪125 ....................................................................................................................................‬‬
‫متد )(‪126 .............................................................................................................................................. rmdir‬‬
‫دستور استفاده از متد ‪126 ....................................................................................................................................‬‬
‫توابع مربوط به مديريت فايل و دايرکتوری ‪126 ........................................................................................................‬‬
‫‪ Assertion‬ها (دستورات ‪ assert‬و بررسی صحت شرط) در پايتون ‪130 .....................................................................‬‬
‫دستور ‪131 ........................................................................................................................................... assert‬‬
‫‪( Exception‬خطای زمان اجرا و پيشبينی نشده) چيست؟ ‪132 ......................................................................................‬‬
‫مديريت ‪( Exception‬خطا) ‪132 ..........................................................................................................................‬‬
‫نحوه ی استفاده از دستور ‪132 ..............................................................................................................................‬‬
‫عبارت ‪ except‬بدون مشخص کردن نوع خطا ‪133 ..................................................................................................‬‬
‫عبارت ‪ except‬با چندين ‪134 ............................................................................................................. Exception‬‬
‫استفاده از ساختمان ‪ try-finally‬جهت مديريت خطا ‪134 .............................................................................................‬‬
‫آرگومان ارسال شده به ‪136 ................................................................................................................ Exception‬‬
‫تعريف و مديريت خطا با استفاده از دستور ‪137 ............................................................................................... raise‬‬
‫ساختارکلی و نحوه ی استفاده از ‪137 ............................................................................................................. raise‬‬
‫خطاهای اختصاصی و ‪138 ............................................................................................................ user-defined‬‬
‫مروری بر واژگان و اصطالحات تخصصی ‪139 .............................................................................................. OOP‬‬
‫تعريف کالس ‪140 .............................................................................................................................................‬‬
‫ايجاد آبجکت های نمونه (ساخت آّبجکت يا نمونه از روی کالس) ‪141 ............................................................................‬‬
‫دسترسی به ‪ attribute‬ها () کالس ‪142 ................................................................................................................‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪6‬‬

‫‪ Attribute‬های درون ساخته ی کالس ‪143 ............................................................................................................‬‬

‫حذف آبجکت های غيرضروری از حافظه (مديريت حافظه يا ‪145 ................................................ )Garbage collection‬‬
‫مبحث وراثت و ‪146 .............................................................................................................. class inheritance‬‬
‫ساختار دستوری و سينتکس ‪147 ...........................................................................................................................‬‬
‫بازنويسی متدها (‪148 ...................................................................................................................... )overriding‬‬
‫معرفی متدهايی جهت بازنويسی ‪149 ......................................................................................................................‬‬
‫از دسترس خارج ساختن ‪ attribute‬های کالس (‪150 ...........................................................................)Data hiding‬‬
‫تابع ‪152 .............................................................................................................................................. match‬‬
‫تابع ‪154 .............................................................................................................................................. search‬‬
‫مقايسه ی دو متد ‪ Match‬و ‪156 ............................................................................................................... Search‬‬
‫يافتن و جايگزينی مقدار در متن (‪156 ......................................................................................... )search&replace‬‬
‫دستور استفاده از متد ‪156 ....................................................................................................................................‬‬
‫تنظيم و ويرايش عبارات باقاعده با استفاده از ‪ flag‬های اختياری (‪157 ............................)Regular expression modifier‬‬
‫الگوها و مجموعه کاراکترهايی که جهت تطبيق در عبارات باقاعده بکار می روند (‪158 ..... )Regular Expression Patterns‬‬
‫کاراکترهای ثابت (‪163 ........................................................................................................................... )literal‬‬
‫‪( Character class‬مجموعه کاراکترها) ‪163 ..........................................................................................................‬‬
‫‪ Character class‬ها (مجموعه کاراکترها) ‪164 ......................................................................................................‬‬
‫‪( Repetition Cases‬مواردی که در آن چندبار انطباق رخ می دهد) ‪165 ......................................................................‬‬
‫انطباق با کمترين تعداد مورد تکراری در رشته (‪166 ............................................................ )nongreedy repetition‬‬
‫مشخص کردن انتها و ابتدای موقعيت استخراج با پرانتز (‪166 .....................................................................)Grouping‬‬
‫‪( Backreferences‬تطبيق مجدد و استفاده از بخش های يافته شده ی قبلی) ‪167 ..............................................................‬‬
‫نمونه های ديگر از عبارات باقاعده‪167 ..................................................................................................................‬‬
‫‪ Anchor‬ها در عبارات باقاعده ‪168 ......................................................................................................................‬‬
‫ساختار نحوی ويژه با پرانتز ‪169 ..........................................................................................................................‬‬
‫‪ CGI‬چيست؟ ‪170 ..............................................................................................................................................‬‬
‫وبگردی ‪170 ....................................................................................................................................................‬‬
‫نمودار معماری ‪171 .................................................................................................................................... CGI‬‬
‫تنظيمات سرويس دهنده و پشتيبانی آن از ‪171 ...................................................... )Web Server Configuration( CGI‬‬
‫اولين برنامه ی ‪172 .................................................................................................................................... CGI‬‬
‫‪( HTTP Header‬اطالعاتی درباره ی بسته ی ارسال شده به مرورگر) ‪173 ....................................................................‬‬
‫متغيرهای ‪174 ........................................................................................................................................... CGI‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪7‬‬

‫متدهای ارسال اطالعات به سرور (‪ GET‬و ‪179 ............................................................................................. )POST‬‬

‫ارسال اطالعات با استفاده از متد ‪179 ............................................................................................................. GET‬‬
‫ارسال اطالعات از طريق ‪ URL‬و ‪179 ..............................................................................................Query String‬‬
‫مثالی کاربردی از ارسال اطالعات ‪ FORM‬با استفاده از متد ‪180 ......................................................................... GET‬‬
‫ارسال اطالعات از طريق متد ‪181 ............................................................................................................... POST‬‬
‫ارسال داده های ‪ Checkbox‬به سرويس دهنده و مديريت آن با برنامه ی ‪182 ........................................................... CGI‬‬
‫ارسال داده های ‪ Radio Button‬به برنامه ی ‪ CGI‬در سرويس دهنده ‪183 ......................................................................‬‬
‫ارسال داده های ‪ Text Area‬از مرورگر به برنامه ی ‪ CGI‬در سرويس دهنده ‪184 ............................................................‬‬
‫ارسال مقادير کادر کشويی يا ‪ Drop down‬به برنامه ی ‪ CGI‬در سرويس دهنده ‪185 ........................................................‬‬
‫کوکی چگونه مورد استفاده قرار می گيرد؟ ‪187 ........................................................................................................‬‬
‫تنظيم و استفاده از کوکی ‪188 ...............................................................................................................................‬‬
‫بازيابی کوکی ها ‪189 .........................................................................................................................................‬‬
‫مثالی از آپلود فايل ‪189 .......................................................................................................................................‬‬
‫نحوه ی نمايش و پياده سازی کادر محاوره ای "‪ "File Download‬جهت بارگيری محتوا از اينترنت‪191 ...............................‬‬
‫‪193 ...............................................................................................................................................MySQLdb‬‬
‫نصب ‪193 ...................................................................................................................................... MySQLdb‬‬
‫پياده سازی اتصال به ديتابيس (‪194 ................................................................................... )Database connection‬‬
‫ماژول ‪194 ......................................................................................................................................................‬‬
‫ايجاد جدول ديتابيس ‪195 .....................................................................................................................................‬‬
‫عمليات ‪195 ....................................................................................................................................... INSERT‬‬
‫عمليات خواندن داده ها (‪197 .....................................................................................................................)READ‬‬
‫عمليات ‪ UPDATE‬و بروز رسانی داده ها ‪198 .........................................................................................................‬‬
‫عمليات ‪ DELETE‬و حذف رکورد از ديتابيس ‪199 .....................................................................................................‬‬
‫اجرای تراکنش بر روی ديتابيس (‪200 ............................................................................................. )Transactions‬‬
‫عمليات ‪ Commit‬و ثبت نهايی ‪201 ......................................................................................................................‬‬
‫عمليات ‪ ROLLBACK‬و بازگشت به وضعيت قبلی ‪201 ...............................................................................................‬‬
‫قطع اتصال به ديتابيس (متد )(‪201 .............................................................................................................. )close‬‬
‫مديريت خطاها ‪201 ...........................................................................................................................................‬‬
‫شرح مفهوم ‪204 .................................................................................................................................... Socket‬‬
‫ماژول ‪205 .......................................................................................................................................... Socket‬‬
‫‪( Server Socket Methods‬متدهای به مربوط به سمت سرويس دهنده ی از ماژول ‪206 .................................... )socket‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪8‬‬

‫متدهای ماژول ‪ socket‬مربوط به سمت سرويس گيرنده ‪207 .......................................................................................‬‬

‫متدهای کلی ماژول ‪207 .......................................................................................................................... socket‬‬
‫نوشتن فايل مربوط به بخش سرويس دهنده ‪ /‬پياده سازی بخش مربوط به سرويس دهنده (‪208 ...................... )writing server‬‬
‫پياده سازی بخش مربوط به سرويس گيرنده ‪ /‬نوشتن فايل سرويس گيرنده (‪208 ..................................................... )Client‬‬
‫ماژول های برنامه نويسی تحت شبکه برای ‪210 ............................................... Python Internet modules / Python‬‬
‫ارسال فايل ايميل به صورت ‪ HTML‬با استفاده از ‪213 ................................................................................... Python‬‬
‫ارسال محتوا همراه با ايميل (پياده سازی قابليت الصاق محتوا و ‪214 ........................................................ )Attachment‬‬
‫راه اندازی و اجرای ‪ thread‬جديد ‪216 ..................................................................................................................‬‬
‫ماژول ‪218 ..................................................................................................................................... Threading‬‬
‫ايجاد آبجکت جديد ‪ Thread‬از ماژول ‪219 ............................................................................................ Threading‬‬
‫همزمان سازی ‪ thread‬ها ‪220 ............................................................................................................................‬‬
‫پياده سازی ‪ queue‬و قرار دادن آيتم ها در صف بر اساس اولويت در پردازش موازی (‪)Multithreaded Priority Queue‬‬
‫‪222 ..............................................................................................................................................................‬‬
‫‪ XML‬چيست؟ ‪224 ............................................................................................................................................‬‬
‫معماری ها و توابع کتابخانه ای تحليل گر نحوی و مفسر ‪224 ................................... )XML Parser & API( XML Parser‬‬
‫پردازش و تفسير ‪ XML‬به وسيله ی توابع ‪226 ................................................................................................... SAX‬‬
‫متد ‪226 .................................................................................................................................... make_parser‬‬
‫متد ‪227 ................................................................................................................................................ parse‬‬
‫متد ‪227 ....................................................................................................................................... parseString‬‬
‫پردازش و تفسير فايل های ‪ XML‬با استفاده از توابع ‪229 ................................................................................... DOM‬‬
‫کتابخانه ی ‪232 .................................................................................................................................... Tkinter‬‬
‫ويدجت ها و ابزارک های رابط کاربری ‪233 ...............................................................................................Tkinter‬‬
‫‪ Attribute‬ها و ويژگی های متعارف کنترل های رابط کاربری ‪235 ............................................................................‬‬
‫مديريت هندسه و چيدمان المان ها ‪236 ....................................................................................................................‬‬
‫ابزار الزم برای نوشتن افزونه ها ‪237 ....................................................................................................................‬‬
‫اولين نمونه از افزونه ی اختصاصی ‪237 .................................................................................................... Python‬‬
‫فايل ‪237 ..........................................................................................................................................Python.h‬‬
‫توابع ‪238 ..................................................................................................................................................... C‬‬
‫جدول نگاشت توابع ‪239 .................................................................... )Method Mapping Table( PyMethodDef‬‬
‫تابع مقداردهی اوليه (‪240 ................................................................................................................ )initModule‬‬
‫کامپايل و نصب افزونه ها (‪242 ................................................................................................................. )build‬‬
‫وارد کردن و استفاده از افزونه ها در پروژه ‪242 ......................................................................................................‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪9‬‬

‫ارسال پارامتر به تابع ‪243 ...................................................................................................................................‬‬

‫تابع ‪244 ........................................................................................................................... PyArg_ParseTuple‬‬
‫بازگردانی مقادير در خروجی ‪246 .........................................................................................................................‬‬
‫تابع ‪247 ................................................................................................................................. Py_BuildValue‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪10‬‬

‫زبان برنامه نویسی ‪Python‬‬

‫پایتون به انگلیسی ‪ Python‬یک زبان برنامهنویسی همه منظوره‪ ،‬سطح بالا (‪ ،)high-level‬شی گرا‬

‫(‪ )object-oriented‬و مفسر (‪ )interpreter‬است که توسط خودو فان روسوم در سال ‪ ۱۹۹۱‬در کشور‬
‫هلند پا به عرصه ی وجود گذاشت‪.‬‬

‫فلسفه ایجاد آن تاکید بر دو هدف اصلی خوانایی بالای برنامههای نوشته شده و کوتاهی و کارایی‬
‫نسبتا بالای آن است‪ .‬کلیدواژه های اصلی این زبان به صورت حداقلی تهیه شدهاند و در مقابل‬

‫کتابخانههایی که در اختیار کاربر است بسیار وسیع هستند‪.‬‬

‫بر خلاف برخی از زبانهای برنامهنویسی متادول دیگر که قطعه های کد در }{ تعریف میشوند‬

‫(بهویژه زبانهایی که از دستور نگارشی زبان ‪ C‬پیروی میکنند) در زبان پایتون از کاراکتر فاصله و‬
‫جلوبردن متن برنامه برای مشخص کردن قطعه های کد استفاده میشود‪ ،‬بدین معنی که تعدادی‬

‫یکسان از کاراکتر فاصله در ابتدای سطرهای هر بلاک قرار میگیرند‪ ،‬و این تعداد در بلاکهای کد‬
‫درونیتر افزایش مییابد‪ .‬بدین ترتیب قطعه های کد به صورت پیش فرض ظاهری مرتب خواهند‬

‫داشت‪.‬‬
‫پایتون تکنیک های مختلف برنامه نویسی همچون شی گرا و برنامه نویسی دستوری و تابع محور را‬

‫پشتیبانی میکند و برای مشخص کردن نوع متغییرها از یک سیستم داینامیک بهره می گیرد‪.‬‬
‫این زبان از زبانهای برنامه نویسی مفسر بوده و به صورت کامل یک زبان شیگرا است که در‬

‫ویژگیها با زبان های تفسیری ‪ Ruby ،Perl‬تشابهاتی دارد و از قابلیت مدیریت خودکار حافظه‬

‫استفاده میکند‪.‬‬
‫پایتون پروژهای آزاد و متنباز (‪ )open-source‬توسعهیافتهاست و توسط بنیاد نرمافزار پایتون اداره و‬

‫رهبری می شود‪.‬‬

‫بررسی اجمالی زبان برنامه نویسی ‪Python‬‬

‫پایتون یک زبان ‪ script‬نویسی سطح بالا‪ ،‬مفسر‪ ،‬تعاملی و شی گرا است‪ .‬پایتون با هدف خوانایی بالا‬
‫تعبیه شد‪ .‬این زبان به طور مکرر از کلمات کلیدی انگلیسی بهره می گیرد (در حالی که زبان های‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪11‬‬

‫دیگر اغلب از علائم نگارشی بهره می گیرند) و همچنین ساختار نگارشی که می بایست نوشت نسبت‬
‫به سایر زبان ها کمتر است (در مقایسه با زبان های دیگر کوتاه است)‪.‬‬

‫‪ .1‬پایتون تفسیر می شود‪ :‬این زبان در زمان اجرا توسط مفسر پردازش می شود‪ .‬بنابراین نیازی‬
‫نیست شما برنامه را پیش از اجرای آن کامپایل یا ترجمه کنید‪ ،‬مشابه دو زبان ‪ PERL‬و ‪.PHP‬‬

‫‪ .2‬پایتون تعاملی می باشد‪ :‬می توانید پای پنجره ی ‪ prompt‬نشسته و مستقیم با مفسر‬

‫(‪ )interpreter‬تعامل برقرار کنید و برنامه های خود را بنویسید‪.‬‬

‫‪ .3‬پایتون شی گراست‪ :‬این زبان از مدل برنامه نویسی شی گرا‪/‬روش برنامه نوسی که در آن کدها‬

‫درون اشایی کپسوله سازی می شوند‪.‬‬

‫‪ .4‬پایتون نقطه ی شروع مناسبی برای تازه واردان به عرصه ی برنامه نویسی می باشد‪ :‬پایتون یک‬
‫زبان بسیار سودمند و کارآمد برای طیف وسعیی از برنامه های کاربردی است که شامل برنامه های‬

‫پردازش و مدیریت متن و مرورگرها و حتی بازی های رایانه ای نیز می شود‪.‬‬

‫تاریخچه ی پایتون‬
‫همان طور که قبلا ذکر شد‪ ،‬این زبان توسط خودو فان روسوم در اواخر دهه ی ‪ 80‬و اوایل ‪ 1990‬در‬
‫موسسه ی ملی تحقیقات علوم ریاضی و کامپیوتر در هلند توسعه یافت‪.‬‬

‫پایتون از زبان هایی همچون ‪ Unix shell ،SmallTalk ،Algol-68 ،C++ ،C ،Modula-3 ،ABC‬و دیگر‬
‫زبان های اسکریپت نویسی مشتق شده است‪.‬‬

‫کد منبع این زبان مانند زبان ‪ Perl‬تحت لیسانس ‪ GNU‬در اختیار عموم قرار می گیرد‪.‬‬

‫پایتون هم اکنون توسط تیم برنامه نویسی در موسسه ی مزبور پشتیبانی و مدیریت می شود‪ ،‬اما‬

‫مخترع آن هنوز نقش اساسی در هدایت پیشرفت آن ایفا می کند‪.‬‬

‫ویژگی ها و امکانات ‪Python‬‬

‫‪ .1‬یادگیری آسان آن‪ :‬محدود بودن تعداد کلیدواژه ها‪ ،‬همچنین ساختار و دستور نگارشی ساده ی‬

‫آن نقش اساسی در یادگیری سریع این زبان بازی می کند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪12‬‬

‫‪ .2‬خوانایی بالا‪ :‬کد پایتون فوق العاده صریح تعریف شده و خواندن آن سهل می باشد‪.‬‬
‫‪ .3‬نگهداشت آن بسیار آسان می باشد‪ :‬نگهداشت کد منبع این زبان بسیار آسان می باشد‪.‬‬

‫‪ .4‬دارای کتابخانه ی بسیار گسترده می باشد‪ :‬کتابخانه ی پایتون ‪( portable‬دارای نصب آسان)‬
‫بوده و قابلیت استفاده (سازگاری) در محیط های مختلف همچون ‪ Windows ،UNIX‬و‬

‫‪ Macintosh‬را دارد‪.‬‬

‫‪ .5‬پشتیبانی از قابلیت تعامل با برنامه نویس (‪ :)interactive mode‬پایتون از ‪interactive‬‬

‫‪ mode‬پشتیبانی می کند‪ :‬به این معنی که به برنامه نویس اجازه می دهد تکه های کد را به‬

‫صورت تعاملی مورد آزمایش قرار داده و اشکال زدایی کند‪.‬‬

‫‪ .6‬قابلیت نصب آسان (‪ :)portable‬پایتون می تواند بر روی طیف وسیعی از محیط های سخت‬
‫افزاری (‪ )hardware platform‬اجرا شود و دارای یک رابط می باشد که برای تمامی محیط‬
‫ها یکسان است‪.‬‬

‫‪ .7‬توسعه پذیری (‪ :)Extendable‬می توان ماژول های سطح پایین به مفسر پایتون اضافه‬
‫نمود‪ .‬ماژول های مزبور به برنامه نویس این امکان را می دهند که به ابزارهای در دست‬

‫افزوده یا آن ها را طبق نیاز خود سفارشی تنظیم کنند تا بازدهی و کارایی بیشتری دریافت‬
‫کند‪.‬‬

‫‪ .8‬پایگاه داده‪ :‬پایتون رابط هایی (‪ )interface‬را برای تمامی پایگاه داده های تجاری پرطرفدار‬
‫ارائه می دهد‪.‬‬

‫‪ .9‬برنامه نویسی ‪( GUI‬رابط گرافیکی کاربری)‪ :‬با زبان پایتون می توان رابط کاربری طراحی کرد‬
‫(برنامه های ‪ GUI‬نوشت) و به ‪ system call‬ها‪ ،‬کتابخانه ها و ‪ windows system‬های‬

‫سامانه نرمافزاری و‬
‫ٔ‬ ‫متعددی نظیر‪ Macintosh ، Windows MFC‬و سیستم پنجره ‪( X‬یک‬
‫پروتکل تحت شبکه است که اساس قابلیتهای رابطهای گرافیکی کاربری (‪ )GUI‬و‬

‫دستگاههای ورودی پیشرفته را برای رایانههای تحت شبکه فراهم میکند) انتقال داد‪.‬‬
‫‪ .10‬مقیاس پذیر (‪ :)scalable‬پایتون پشتیبانی و ساختار بهتری را برای برنامه های با مقیاس بزرگ‬

‫در مقایسه با ‪( shell script‬یک برنامه رایانه ای که برای اجرا با مفسر خط فرمان ‪)Unix shell‬‬
‫ارائه می دهد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪13‬‬

‫علاوه بر ویژگی های نام برده‪ ،‬پایتون قابلیت ها و امکانات بیشتری را ارائه می دهد که در زیر‬
‫تعدادی از آن ها فهرست شده‪:‬‬

‫‪ .1‬جدا از مدل برنامه نویسی شی گرا‪ ،‬از روش های تابع محور و دستوری ( & ‪functional‬‬
‫‪ )structured‬برنامه نویسی نیز پشتیبانی می کند‪.‬‬

‫‪ .2‬می توان آن را به صورت یک زبان اسکریپت نویسی مورد استفاده قرار داد یا آن را برای‬
‫برنامه های حجیم به ‪ byte-code‬ترجمه کرد‪.‬‬

‫‪ .3‬نوع داده های پویا سطح بالا ارائه کرده و از قابلیت بررسی پویا نوع پشتیبانی می کند‪.‬‬
‫‪ .4‬از قابلیت ‪ garbage collection‬خودکار پشتیبانی می کند‪.‬‬

‫‪ .5‬می توان آن را به آسانی با ‪ COBRA ،ActiveX ،COM ،C++ ،C‬و ‪ Java‬ترکیب کرد‪.‬‬

‫نصب و راه اندازی محیط برنامه نویسی ‪Python‬‬

‫پایتون را می توان بر روی طیف وسیعی از محیط ها همچون ‪ Mac OS X ،Linux‬اجرا کرد‪ .‬ابتدا‬

‫بایستی به نحوه ی نصب محیط برنامه نویسی این زبان بپردازیم‪.‬‬

‫نصب محیط محلی برنامه نویسی‬

‫برای اینکه پی ببریم آیا محیط پایتون نصب شده و اگر نصب شده کدام ویرایش آن قابل استفاده‬
‫می باشد‪ terminal window ،‬باز کرده و واژه ی "‪ "python‬را وارد کنید‪:‬‬

‫)‪Unix (Solaris, Linux, FreeBSD, AIX, HP/UX, SunOS, IRIX, etc.‬‬

‫‪Win 9x/NT/2000‬‬

‫)‪Macintosh (Intel, PPC, 68K‬‬

‫‪OS/2‬‬
‫)‪DOS (multiple versions‬‬

‫‪PalmOS‬‬

‫‪Nokia mobile phones‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪14‬‬

‫‪Windows CE‬‬

‫‪Acorn/RISC OS‬‬
‫‪BeOS‬‬

‫‪Amiga‬‬

‫‪VMS/OpenVMS‬‬
‫‪QNX‬‬

‫‪VxWorks‬‬

‫‪Psion‬‬
‫پایتون همچنین به ماشین های مجازی ‪ Java‬و ‪ .NET‬منتقل شده است‪.‬‬

‫دریافت ‪Python‬‬
‫جهت دسترسی به بروز ترین کد منبع پایتون‪ ،‬کدهای ‪ ، binary‬مستندسازی‪ ،‬اخبار آن می توانید به‬

‫وب سایت رسمی به آدرس ‪ http://www.python.org/‬مراجعه نمایید‪.‬‬

‫می توانید مستندسازی پایتون را از سایت زیر دریافت کنید‪ .‬مستند سازی آن در تمامی فرمت های‬

‫موجود‪ ،‬اعم از ‪ PDF ،HTML‬و ‪ PostScript‬قابل دسترسی می باشد‪.‬‬

‫نصب ‪python‬‬
‫پایتون ویژه ی طیف گسترده ای از محیط ها (‪ )platform‬ارائه و توزیع شده‪ .‬کافی است کد باینری‬
‫سازگار با محیط خود را بارگیری کرده و آن را نصب کنید‪.‬‬

‫در صورت فراهم نبودن کد باینری پایتون قابل اجرا بر روی محیط خود‪ ،‬لازم است با استفاده از‬

‫کامپایلر ‪ ، C‬کد منبع را خود به صورت دستی ترجمه و به زبان ماشین برگردانید‪ .‬ترجمه ی کد منبع در‬

‫خصوص انتخاب امکانات مورد نیاز در برنامه ی کاربردی‪ ،‬انعطاف پذیری بیشتری را ارائه می دهد‪.‬‬

‫در زیر به نحوه ی نصب پایتون بر روی محیط های گوناگون خواهیم پرداخت‪:‬‬

‫جهت نصب پایتون بر روی ماشینی که سیستم عامل آن ‪ Linux/Unix‬است‪ ،‬می بایست گام های‬
‫زیر را دنبال کنید‪:‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪15‬‬

‫‪ .1‬مرورگر دلخواه را راه اندازی کرده و به آدرس ‪http://www.python.org/download/‬‬

‫مراجعه نمایید‪.‬‬

‫‪ .2‬لینکی که کد منبع برای ‪ Linux/Unix‬را به صورت ‪ zip‬شده ارائه می دهد‪ ،‬دنبال کنید‪.‬‬
‫‪ .3‬فایل های مربوطه را بارگیری کرده‪ ،‬سپس از حالت فشرده استخراج نمایید‪.‬‬

‫‪ .4‬برای تنظیم سفارشی برخی از گزینه ها‪ ،‬فایل ‪ Modules/Setup‬را ویرایش کنید‪.‬‬

‫‪ .5‬اسکریپت ‪ ./configure‬را اجرا کنید‪.‬‬

‫‪ .6‬حال نصب را انجام دهید‪.‬‬

‫در پایان‪ ،‬پایتون در مسیر پیش فرض ‪ /usr/local/bin‬نصب شده و کتابخانه های آن نیز در صورتی‬

‫که نسخه ی مورد استفاده ی پایتون ‪ XX‬باشد‪ ،‬در مسیر ‪ /usr/local/lib/pythonXX‬جای می گیرد‪.‬‬

‫جهت نصب پایتون بر روی سیستم عامل ویندوز‪ ،‬مراحل زیر را دنبال کنید‪:‬‬

‫‪ .1‬مرورگر را باز کرده و به آدرس ‪ http://www.python.org/download/‬پیمایش کنید‪.‬‬

‫‪ .2‬لینکی که فایل نصبی پایتون سازگار با ویندوز پایتون را ارائه می دهد (فایل ‪Windows‬‬
‫‪ )installer python-XYZ.msi‬را دنبال کنید‪ .‬نسخه ای که بایستی نصب کنید ‪ XYZ‬می باشد‪.‬‬

‫‪ .3‬برای اینکه ویندوز بتواند از این فایل استفاده کند‪ ،‬می بایست ‪ Microsoft Installer 2.0‬بر‬
‫روی آن نصب شده و پشتیبانی شود‪ .‬کافی است فایل ‪ installer‬را بر روی ماشین نصب‬

‫کرده و آن را اجرا کنید تا مطمئن شوید رایانه ی شما از ‪ MSI‬پشتیبانی می کند‪.‬‬

‫‪ .4‬فایل دانلود شده را اجرا کنید‪ .‬راهنمای نصب (‪ )install wizard‬پایتون نمایش داده می شود‪.‬‬

‫کافی است تنظیمات پیش فرض را پذیرفته و صبر کنید تا فرایند نصب به پایان برسد‪.‬‬

‫تنظیم مسیر‬
‫برنامه ها و دیگر فایل اجرایی می توانند در پوشه های مختلفی قرار داشته باشند‪ .‬سیستم عامل جهت سهولت در‬
‫دسترسی به این فایل ها یک مسیر جستجو ارائه نموده که فهرست پوشه های حاوی فایل های اجرایی پایتون را‬

‫نمایش می دهد‪.‬‬

‫مسیر در یک متغیر محیطی (‪ Environment variable‬مجموعهای از مقادیر نامگذاری شده هستند که می توانند‬
‫نحوه رفتار کردن فرایند های در حال اجرا را تغییر داده و بر روی آنها اثر بگذارند‪ ).‬ذخیره می شود‪ .‬این متغیر محیطی‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪16‬‬

‫یک رشته ی نام گذاری شده است که توسط سیستم عامل نگهداری می شود‪ .‬متغیر نام برده دربردارنده ی‬
‫اطلاعاتی است که در دسترس ‪( command shell‬یک برنامه ی مجزا و مستقل که ارتباط مستقیم بین کاربر و‬

‫سیستم عامل را فراهم می نماید) و سایر برنامه ها می باشد‪.‬‬

‫متغیر ‪ path‬در سیستم عامل ‪ PATH ، Unix‬و در ویندوز ‪ Path‬نام گذاری می شود(‪ Unix‬حساس به کوچک و‬

‫بزرگی حروف است و ویندوز نیست)‪.‬‬

‫در سیستم عامل ‪ Mac‬تمامی جزئیات مربوط به مسیر قرار گیری فایل ها توسط ‪ installer‬مدیریت می شود‪ .‬به‬
‫منظور فراخوانی مفسر (‪ )interpreter‬پایتون از هر پوشه ای‪ ،‬می بایست پوشه ی ‪ Python‬را به مسیر خود اضافه‬

‫کنید‪.‬‬

‫تنظیم مسیر در محیط ‪Unix/Linux‬‬

‫به منظور افزودن پوشه ی پایتون به مسیر مورد نظر برای یک ‪ session‬در ‪ ،Unix‬گام های زیر را دنبال می کنیم‪:‬‬

‫‪ .1‬در ‪ :csh shell‬عبارت "‪ setenv PATH "$PATH:/usr/local/bin/python‬را وارد کرده و کلید ‪ Enter‬فشار‬

‫دهید‪.‬‬
‫‪ .2‬در )‪ :bash shell (Linux‬عبارت "‪ export PATH="$PATH:/usr/local/bin/python‬را وارد نموده و ‪Enter‬‬

‫را فشار دهید‪.‬‬

‫‪ .3‬در ‪ sh‬یا ‪ : ksh shell‬عبارت "‪ PATH="$PATH:/usr/local/bin/python‬را وارد کرده‪ ،‬سپس ‪ Enter‬را بزنید‪.‬‬

‫نکته‪ /usr/local/bin/python :‬در واقع مسیر قرار گیری پوشه ی پایتون می باشد‪.‬‬

‫تنظیم مسیردر سیستم عامل ویندوز‬

‫جهت افزودن پوشه ی پایتون به مسیر مورد نظر برای یک ‪ session‬در محیط ویندوز‪ ،‬مراحل زیر را دنبال کنید‪:‬‬

‫‪ .1‬در خط فرمان (‪ :)command prompt‬عبارت ‪ path %path%;C:\Python‬را تایپ کرده و ‪ Enter‬را فشار‬
‫دهید‪.‬‬

‫نکته‪ C:\Python :‬مسیر قرارگیری پوشه ی پایتون می باشد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪17‬‬

‫متغیرهای محیطی پایتون (‪)environment variable‬‬

‫متغیرهای محیطی که توسط پایتون شناخته و پشتیبانی می شود‪ ،‬به شرح زیر می باشد‪:‬‬

‫متغیر‬ ‫شرح‬

‫‪PYTHONPATH‬‬
‫نقشی مشابه نقش ای که ‪ PATH‬ايفا می کند را بازی می کند‪ .‬اين متغير به مفسر پايتون‬
‫اطالع می دهد کجا می تواند فايل های ماژول وارد شده به يک برنامه را پيدا کرده و به آن‬
‫ها دسترسی داشته باشد‪ .‬متغير ذکر شده بايستی پوشه ی دربردارنده ی کتابخانه ی منبع‬
‫(‪ )source library directory‬پايتون و همچنين پوشه های حاوی کد منبع‪/‬سورس کد پايتون‬
‫را شامل شود‪ PYTHONPATH .‬گاهی توسط ‪ installer‬پايتون از پيش تنظيم شده است‪.‬‬

‫‪PYTHONSTARTUP‬‬
‫دربردارنده ی مسير فايل آغاز سازی (‪ )initialization‬است که آن فايل حاوی کد منبع‬
‫پايتون می باشد‪.‬اين متغير هر بار که مفسر را راه اندازی می کنيد‪ ،‬اجرا می شود‪.‬‬
‫‪ PYTHONSTARTUP‬درسيستم عامل ‪ ،Unix‬بدين نام می باشد‪ .pythonrc.py :‬و‬
‫دربرگيرنده ی دستوراتی است که برنامه های کاربردی (‪ )utilities‬را بارگذاری کرده يا‬
‫متغير ‪ PYTHONPATH‬را ‪ modify‬می کنند‪.‬‬

‫‪PYTHONCASEOK‬‬ ‫با ‪ PYTHONCASEOK‬در محيط ويندوز می توان به پايتون دستور داد که اولين نمونه يا‬
‫مورد منطبق غير حساس به کوچک و بزرگی حروف در يک دستور ‪ import‬را پيدا کند‪ .‬با‬
‫تنظيم اين متغير بر روی هر مقداری می توان آن را فعال ساخت‪.‬‬

‫‪PYTHONHOME‬‬ ‫اين متغير يک جايگزين برای ‪( module search path‬مسير جستجو ماژول) می باشد‪.‬‬
‫متغير مزبور معموال در پوشه های ‪ PYTHONSTARTUP‬يا ‪ PYTHONPATH‬گنجانده می‬
‫شود تا بدين وسيله پروسه ی عوض کردن کتابخانه های ماژول آسان گردد‪.‬‬

‫راه اندازی پایتون‬

‫پایتون را می توان به سه روش زیر راه اندازی کرد‪:‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪18‬‬

‫‪ .1‬مفسر تعاملی (‪ :)Interactive Interpreter‬پایتون را می توان از طریق ‪ Dos ،Unix‬یا هر سیستم دیگری‬
‫که مفسر خط فرمان (‪ )command-line interprator‬یا ‪ shell window‬فراهم می نماید‪ ،‬اجرا و راه اندازی‬

‫کرد‪.‬‬

‫واژه ی پایتون را در خط فرمان وارد کنید‪.‬‬

‫حال می توانید در مفسر تعاملی شروع به کدنویسی کنید‪.‬‬

‫‪$python‬‬ ‫‪# Unix/Linux‬‬

‫‪or‬‬
‫‪python%‬‬ ‫‪# Unix/Linux‬‬
‫‪or‬‬
‫‪C:>python‬‬ ‫‪# Windows/DOS‬‬
‫در جدول زیر تمامی دستورات و گزینه های قابل استفاده ی خط فرمان را مشاهده می کنید‪:‬‬

‫دستور‬ ‫شرح‬

‫‪-d‬‬ ‫خروجی را به صورت ‪ debug‬ارائه می دهد‪.‬‬

‫‪-O‬‬ ‫‪ bytecode‬بهينه سازی شده ايجاد می کند (خروجی آن فايل هايی است که دارای پسوند ‪ .pyo‬می باشد)‪.‬‬

‫‪-S‬‬ ‫از دستور ‪ import site‬برای جستجوی مسير پايتون هنگام شروع استفاده نکنيد‪.‬‬

‫‪-v‬‬ ‫خروجی طوالنی (گزارشات ‪ trace‬با جزئيات درباره ی دستورات ‪)import‬‬

‫‪-X‬‬ ‫استثناهای مبتنی بر کالس توکار را غيرفعال می کند(فقط بايستی رشته استفاده کنيد)؛ از ويرايش ‪ 1.6‬به‬
‫بعد منسوخ شد‪.‬‬

‫‪-c cmd‬‬ ‫اسکريپت ارسالی را به صورت رشته ی ‪ cmd‬اجرا می کند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪19‬‬

‫‪file‬‬ ‫اسکريپت پايتون را از يک فايل مشخص اجرامی کند‪.‬‬

‫‪ .2‬اجرای اسکریپت پایتون از خط فرمان (‪ :)command-line‬یک اسکریپت پایتون را می توان در‬

‫خط فرمان با فراخوانی مفسر برای برنامه ی خود اجرا کرد‪:‬‬

‫‪$python script.py‬‬ ‫‪# Unix/Linux‬‬

‫‪or‬‬
‫‪python% script.py‬‬ ‫‪# Unix/Linux‬‬
‫‪or‬‬
‫‪C:>python script.py‬‬ ‫‪# Windows/DOS‬‬
‫نکته‪ :‬مطمئن شوید ‪ permission mode‬فایل به شما اجازه ی اجرای فایل را می دهد‪.‬‬

‫‪ .3‬با بهره گیری از محیط برنامه نویسی یکپارچه (‪ :)IDE‬می توانید پایتون را در یک محیط رابط‬
‫گرافیکی کاربری (‪ )GUI‬نیز اجرا کنید‪ ،‬البته اگر یک برنامه ی ‪ GUI‬بر روی رایانه ی خود نصب‬

‫دارید که از پایتون پشتیبانی می کند‪.‬‬

‫‪ IDLE :Unix‬اولین ‪ IDE‬یا محیط یکپارچه ی برنامه نویسی است که برای پایتون عرض شده است‪.‬‬

‫‪ PythonWin :Windows‬نیز اولین ‪ interface‬یا رابط ای است که ویژه ی پایتون برای محیط ویندوز‬

‫ارائه شده که علاوه بر محیط توسعه‪ ،‬یک رابط گرافیکی کاربری نیز محسوب می شود‪.‬‬

‫‪ :Macintosh‬پایتون ارائه شده ویژه ی محیط ‪ Mac‬را می توانید به همراه محیط برنامه نویسی ‪IDLE‬‬
‫از وب سایت رسمی آن به صورت فایل های ‪ MacBinary‬یا ‪ BinHex‬دریافت کنید‪.‬‬

‫اگر موفق نشدید محیط را به درستی تنظیم و راه اندازی کنید‪ ،‬می توانید از ‪ system admin‬کمک‬

‫بگیرید‪ .‬بایستی محیط را به درستی راه اندازی کرده و عملکرد صحیح آن اطمینان حاصل نمایید‪.‬‬

‫ساختار نگارشی پایه پایتون (‪)basic syntax‬‬

‫زبان پایتون شباهت های زیادی به زبان های ‪ C ،Perl‬و ‪ Java‬دارد‪ .‬با این حال‪ ،‬تفاوت های اساسی‬
‫هم بین این زبان ها وجود دارد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪20‬‬

‫اولین برنامه ی پایتون‬

‫برنامه نویسی خود را از روش های زیر انجام می دهیم‪.‬‬

‫برنامه نویسی با فراخوانی مفسر‬

‫اگر مفسر را بدون ارسال یک فایل اسکریپت به آن به عنوان پارامتر‪ ،‬صدا بزنید با ‪( prompt‬کادری‬

‫حاوی دستورات) زیر مواجه خواهید شد‪:‬‬

‫‪$ python‬‬
‫)‪Python 2.4.3 (#1, Nov 11 2010, 13:34:43‬‬
‫‪[GCC 4.1.2 20080704 (Red Hat 4.1.2-48)] on linux2‬‬
‫‪Type "help", "copyright", "credits" or "license" for more information.‬‬
‫>>>‬

‫دستور زیر را وارد کنید و کلید ‪ Enter‬را فشار دهید‪:‬‬

‫"!‪print "Hello, Python‬‬

‫در صورت استفاده از نسخه ی جدید پایتون‪ ،‬می بایست همراه با دستور ‪ Print‬از () استفاده کنید‪،‬‬
‫بدین صورت‪ .print ("Hello, Python!"); :‬در ویرایش ‪ 2.4.3‬این زبان‪ ،‬نتیجه ی زیر حاصل می شود‪:‬‬

‫"!‪"Hello, Python‬‬

‫فراخوانی مفسر با یک اسکریپت به عنوان پارامتر‬

‫فراخوانی مفسر (‪ )interpreter‬با یک اسکریپت به عنوان پارامتر‪ ،‬با اجرای آن اسکریپت آغاز شده و تا‬
‫زمانی که اسکریپت به پایان نرسیده ادامه می یابد‪ .‬هنگامی که اسکریپت به پایان می رسد‪ ،‬مفسر‬

‫غیرفعال می شود‪.‬‬

‫در این بخش یک برنامه ی ساده ی پایتون در یک اسکریپت می نویسیم‪ .‬فایل های پایتون دارای‬
‫پسوند ‪ .py‬می باشد‪.‬‬

‫کد زیر را در یک فایل به نام ‪ test.py‬تایپ کنید‪:‬‬

‫"!‪print "Hello, Python‬‬

‫برای این منظور لازم است مفسر پایتون را در متغیر ‪ PATH‬تنظیم کرده باشید‪ .‬اکنون برنامه را بدین‬
‫ترتیب اجرا کنید‪:‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪21‬‬

‫‪$ python test.py‬‬

‫نتیجه ی زیر بدست می آید‪:‬‬

‫!‪Hello, Python‬‬

‫حال اسکریپت پایتون را از روش دیگری اجرا می کنیم‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫"!‪print "Hello, Python‬‬

‫پیش از کامپایل‪ ،‬می بایست مفسر پایتون را در پوشه ی ‪ /usr/bin‬آماده داشته باشید‪ .‬اکنون برنامه‬

‫را بدین صورت اجرا می کنیم‪:‬‬

‫‪$ chmod +x test.py‬‬ ‫‪# This is to make file executable‬‬

‫‪$./test.py‬‬

‫نتیجه ی زیر حاصل می گردد‪:‬‬

‫!‪Hello, Python‬‬

‫شناسه ها در پایتون‬
‫شناسه یا ‪ identifier‬یک اسم است که به منظور شناسایی متغیر‪ ،‬تابع‪ ،‬کلاس‪ ،‬ماژول یا دیگر اشیا‬

‫به آن ها تخصیص داده می شود‪ .‬شناسه با یک حرف از ‪ A‬تا ‪( Z‬یا ‪ a‬تا ‪ )z‬یا زیرخط (_) آغاز شده و‬
‫به دنبال آن یک یا چند صفر‪ ،‬حرف‪ ،‬زیرخط و عدد قرار می گیرد‪.‬‬

‫استفاده از علائم نگارشی همچون @‪ $ ،‬و ‪ %‬در شناسه مجاز نمی باشد‪ .‬پایتون یک زبان حساس به‬
‫کوچک و بزرگی حروف است‪ .‬از این رو‪ ،‬دو واژه ی ‪ Manpower‬و ‪ manpower‬دو شناسه ی کاملا‬

‫متفاوت از یکدیگر هستند‪.‬‬

‫قوانین نام گذاری توابع‪ ،‬متغیرها و اشیا در زیر فهرست شده‪:‬‬

‫‪ .1‬اسم کلاس ها با حرف بزرگ آغاز می شود‪ .‬دیگر شناسه ها با حرف کوچک شروع می شود‪.‬‬
‫‪ .2‬آغاز کردن یک شناسه با زیرخط (_)‪ ،‬بیانگر این است که آن شناسه ‪ private‬می باشد‪.‬‬

‫‪ .3‬آغاز کردن یک شناسه با دو زیرخط نشانگر ‪ strongly private‬بودن آن شناسه است‪.‬‬

‫‪ .4‬اگر شناسه ای با دو زیرخط پشت سرهم پایان یابد‪ ،‬در آن صورت شناسه ی مورد نظر اسم‬

‫خاص ‪ language defined‬می باشد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪22‬‬

‫کلمات رزرو شده‬

‫لیست زیر کلمات رزرو شده ی زبان پایتون را نمایش می دهد‪ .‬این کلمات را نمی توان به عنوان‬
‫اسم متغیر‪ ،‬ثابت (‪ )constant‬یا هر چیز دیگر استفاده کرد‪ .‬لازم به ذکر است که تمامی کلیدواژه‬

‫های پایتون تماما با حروف کوچک نوشته می شوند‪.‬‬

‫‪And‬‬ ‫‪exec‬‬ ‫‪Not‬‬

‫‪Assert‬‬ ‫‪finally‬‬ ‫‪or‬‬

‫‪Break‬‬ ‫‪for‬‬ ‫‪pass‬‬

‫‪Class‬‬ ‫‪from‬‬ ‫‪print‬‬

‫‪Continue‬‬ ‫‪global‬‬ ‫‪raise‬‬

‫‪def‬‬ ‫‪if‬‬ ‫‪return‬‬

‫‪del‬‬ ‫‪import‬‬ ‫‪try‬‬

‫‪elif‬‬ ‫‪in‬‬ ‫‪while‬‬

‫‪else‬‬ ‫‪is‬‬ ‫‪with‬‬

‫‪except‬‬ ‫‪lambda‬‬ ‫‪yield‬‬

‫خطوط فاصله و تورفتگی‬

‫پایتون از {} برای مشخص کردن قطعه کدهای تعریف کلاس‪ ،‬تابع یا جریان کنترل داده ( ‪flow‬‬
‫‪ control‬در ارتباطات دادهای‪ ،‬کنترل جریان یک فرایند مدیریت نرخ انتقال بین دو گره برای جلوگیری‬

‫از ارسال از طرف فرستنده سر یع به دریافت کننده کند است‪ .‬کنترل جریان مکانیزمی را برای دریافت‬
‫کننده جهت کنترل سرعت انتقال فراهم میکند‪ ).‬استفاده نمی کند‪ .‬قطعه کدها با استفاده از‬

‫تورفتگی مشخص می شوند‪ .‬از این رو در استفاده از آن بایستی بسیار دقیق بود‪.‬‬

‫مقدار فضای خالی در تورفتگی ها متغیر است‪ ،‬اما تمامی دستورات درون قطعه کد بایستی به یک‬

‫اندازه توگذاشته شوند‪ .‬مثال‪:‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 23

if True:
print "True"
else:

print "False"

:‫اما قطعه کد زیر خطا می دهد‬

if True:
print "Answer"
print "True"
else:
print "Answer"

print "False"

‫ در کل یک‬،‫ در زبان پایتون تمامی خطاهای متوالی که به یک اندازه توگذاشته شده اند‬،‫بنابراین‬
‫ می بینید که چندین قطعه کد در‬،‫ اگر با دقت به مثال زیر دقت کنید‬.‫قطعه کد را تشکیل می دهند‬

:‫آن وجود دارد‬

#!/usr/bin/python
import sys
try:
# open file stream
file = open(file_name, "w")
except IOError:
print "There was an error writing to", file_name
sys.exit()
print "Enter '", file_finish,
print "' When finished"
while file_text != file_finish:
file_text = raw_input("Enter text: ")
if file_text == file_finish:
# close the file
file.close
break
file.write(file_text)
file.write("\n")
file.close()
file_name = raw_input("Enter filename: ")
if len(file_name) == 0:
print "Next time please enter something"
sys.exit()
try:
file = open(file_name, "r")
except IOError:
print "There was an error reading file"

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 ‫‪24‬‬

‫)(‪sys.exit‬‬
‫)(‪file_text = file.read‬‬
‫)(‪file.close‬‬
‫‪print file_text‬‬

‫دستورهای چندخطی‬
‫دستورات پایتون معمولا به خط جدید ختم می شوند (یک خط تمام شده و خط دیگری شروع می‬
‫شود)‪ .‬کاراکتر (\) در انتهای خط نشانگر ادامه ی دستور مورد نظر در خط دیگر است‪ .‬مثال‪:‬‬

‫\ ‪total = item_one +‬‬

‫\ ‪item_two +‬‬
‫‪item_three‬‬
‫دستوراتی که داخل {}‪ [] ،‬یا () قرار می گیرند نیازی به کاراکتر (\) برای نشان دادن اینکه ادامه دستور‬

‫در خط بعدی قرار گرفته‪ ،‬ندارد‪.‬‬

‫‪days = ['Monday', 'Tuesday', 'Wednesday',‬‬

‫]'‪'Thursday', 'Friday‬‬

‫علامت نقل و قول یا کوتیشن در پایتون‬

‫می توان در پایتون از تک کوتیشن (')‪ ،‬دابل کوتیشن (") و سه کوتیشن با هم (''' یا " " ") استفاده‬

‫کرد‪ .‬مقداری که درون این علامت ها قرار می گیرد‪ ،‬یک رشته ی نوشتاری (‪ )string literal‬را تشکیل‬
‫می دهد‪ .‬بایستی دقت داشت که یک رشته با یک نوع کوتیشن آغاز شده و با همان نوع نیز پایان‬

‫می یابد‪.‬‬

‫از ''' یا " " " برای محصور کردن یک رشته که در چندین خط ادامه دارد استفاده می شود‪ .‬تمامی‬

‫نمونه های زیر مجاز و صحیح هستند‪:‬‬

‫'‪word = 'word‬‬
‫"‪sentence = "This is a sentence.‬‬
‫‪paragraph = """This is a paragraph. It is‬‬
‫"""‪made up of multiple lines and sentences.‬‬

‫‪( Comment‬توضیحات) در پایتون‬

‫علامت ‪ #‬اگر داخل کوتیشن محصور نباشد‪ ،‬نشانگر شروع ‪ comment‬خواهد بود‪ .‬تمام کاراکترهایی‬

‫که پس از ‪ #‬قرار می گیرند تا پایان آن خط بخشی از توضیح محسوب می شوند و مفسر پایتون آن‬
‫ها را نادیده گرفته و اجرا نمی کند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪25‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪# First comment‬‬
‫‪print "Hello, Python!" # second comment‬‬
‫خروجی کد بالا‪:‬‬

‫!‪Hello, Python‬‬

‫می توانید یک ‪ comment‬را درست بعد از یک دستور یا عبارت شروع کرد‪ ،‬بدین نحو‪:‬‬

‫‪name = "Madisetti" # This is again comment‬‬

‫می توانید چند خط را به صورت ‪ comment‬دربیاورید‪ ،‬بدین شکل‪:‬‬

‫‪# This is a comment.‬‬

‫‪# This is a comment, too.‬‬
‫‪# This is a comment, too.‬‬
‫‪# I said that already.‬‬

‫استفاده از خطوط تهی‬

‫خطی که چیزی به جز فضای خالی در آن بکار نرفته و احیانا دارای یک ‪ comment‬می باشد‪ ،‬درواقع‬

‫یک خط تهی (‪ )blank space‬محسوب می شود و مفسر پایتون آن را کاملا نادیده می گیرد‪.‬‬

‫در یک ‪ session‬که برنامه نویس مستقیما با مفسر تعامل دارد‪ ،‬می بایست بین این دستور و دستور‬

‫بعدی یک خط خالی فاصله بیاندازید‪.‬‬

‫منتظر کاربر بودن‬

‫خط زیر یک پنجره ی ‪ prompt‬حاوی دستور ”‪ “Press the enter key to exit‬نمایش می دهد و‬
‫منتظر کاربر می ماند تا اقدامات لازم را انجام دهد‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫)"‪raw_input("\n\nPress the enter key to exit.‬‬
‫در اینجا‪ ،‬دستور "‪ "\n\n‬دو خط جدید ایجاد کرده‪ ،‬سپس خود خط را نمایش می دهد‪.‬‬

‫پس از اینکه کاربر کلید ‪ Enter‬را فشار می دهد‪ ،‬برنامه پایان می یابد‪ .‬با این روش می توان پنجره ی‬

‫‪ console‬را تا زمانی که کاربر کارش با برنامه تمام نشده‪ ،‬باز نگه داشت‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪26‬‬

‫چندین دستور در یک خط‬

‫با استفاده از نقطه ویرگول (;) می توان چندین دستور را در یک خط واحد جای داد‪ ،‬لازم به ذکر است‬
‫هیچ یک از دستورات مزبور یک قطعه کد مجزا را تشکیل نمی دهد‪ .‬در زیر یک تکه کدی را مشاهده‬

‫می کنید که از نقطه ویرگول در آن استفاده شده است‪:‬‬

‫)'‪import sys; x = 'foo'; sys.stdout.write(x + '\n‬‬

‫‪ suite‬یا مجموعه دستورات در پایتون‬

‫یک گروه از دستورات منفرد‪ ،‬که در مجموع یک قطعه کد مجزا را تشکیل می دهند در زبان پایتون به‬

‫اصطلاح ‪ suite‬اطلاق می گردند‪ .‬دستورات مرکب نظیر ‪ def ،while ،if‬و ‪ class‬نیازمند یک خط‬

‫سرآیند (‪ )header line‬و یک ‪ suite‬هستند‪.‬‬

‫خطوط سرآیند (‪ )header‬با یک دستور (یک کلیدواژه) آغاز می شود و با یک دونقطه (‪ ):‬به پایان می‬
‫رسد‪ ،‬همچنین به دنبال آن یک یا چندین خط قرار می گیرد که ‪( suite‬مجموعه دستور) را تشکیل می‬

‫دهد‪ .‬نمونه‪:‬‬

‫‪if expression :‬‬

‫‪suite‬‬
‫‪elif expression :‬‬
‫‪suite‬‬
‫‪else :‬‬
‫‪suite‬‬

‫آرگومان های خط فرمان (‪)command-line arguments‬‬

‫بسیاری از دستورات را می توان اجرا کرد تا اطلاعات ابتدایی دررابطه با نحوه ی اجرای برنامه در‬

‫اختیار شما قرار دهد‪ .‬پایتون با فراهم نمودن دستور ‪ ،–h‬این امکان را به شما می دهد‪:‬‬

‫‪$ python -h‬‬

‫‪usage: python [option] ... [-c cmd | -m mod | file | -] [arg] ...‬‬

‫‪Options and arguments (and corresponding environment variables):‬‬

‫)‪-c cmd : program passed in as string (terminates option list‬‬

‫‪-d‬‬ ‫)‪: debug output from parser (also PYTHONDEBUG=x‬‬

‫‪-E‬‬ ‫)‪: ignore environment variables (such as PYTHONPATH‬‬

‫‪-h‬‬ ‫‪: print this help message and exit‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪27‬‬

‫] ‪[ etc.‬‬

‫انواع متغیر (‪ )variable type‬در پایتون‬

‫متغیر صرفا فضاهای رزرو شده در حافظه هستند که مقادیری را در آن ها ذخیره می کنیم‪ ،‬بدین‬

‫معنا که در زمان ایجاد یک متغیر‪ ،‬بخشی از حافظه اشغال شده و به آن متغیر تخصیص داده می‬
‫شود‪.‬‬

‫بسته به نوع داده ای متغیر‪ ،‬مفسر بخشی از حافظه را رزرو کرده و تصمیم می گیرد چه مقداری در‬
‫حافظه ی تخصیص داده شده‪ ،‬ذخیره گردد‪ .‬بنابراین‪ ،‬با تخصیص نوع داده های مختلف به متغیرها‪،‬‬

‫می توانید اعداد صحیح (‪ ،)integer‬اعداد اعشاری (‪ )decimal‬یا ‪ character‬در این متغیرها ذخیره‬
‫کنید‪.‬‬

‫تخصیص مقادیر به متغیرها‬

‫برای تخصیص حافظه‪ ،‬در پایتون نیازی به اعلان صریح متغیر نیست‪ .‬زمانی که مقداری را به متغیر‬

‫انتساب می دهد‪ ،‬اعلان به صورت خودکار رخ می دهد‪ .‬مانند زبان های برنامه نویسی دیگر‪ ،‬انتساب‬
‫مقدار به متغیر توسط علامت مساوی " = " صورت می پذیرد‪.‬‬

‫عملوندی (‪ )operand‬که در سمت چپ عملگر (‪ " = " )operator‬قرار می گیرد‪ ،‬اسم متغیر و‬

‫عملوندی که در سمت راست عملگر " = " قرار می گیرد‪ ،‬مقداری است که در متغیر ذخیره می‬
‫شود‪ .‬مثال‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪counter = 100‬‬ ‫‪# An integer assignment‬‬
‫‪miles = 1000.0‬‬ ‫‪# A floating point‬‬
‫"‪name = "John‬‬ ‫‪# A string‬‬
‫‪print counter‬‬
‫‪print miles‬‬
‫‪print name‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪28‬‬

‫در اینجا‪1000.0 ،100 ،‬و "‪ "John‬همگی مقادیر تخصیص داده شده به ترتیب به متغیرهای ‪،counter‬‬
‫‪ miles‬و ‪ name‬هستند‪ .‬کد بالا نتیجه ی زیر را بدست می دهد‪:‬‬

‫‪100‬‬
‫‪1000.0‬‬
‫‪John‬‬

‫چندین تخصیص به صورت یکجا‬

‫پایتو ن به شما امکان می دهد یک مقدار را همزمان به چندین متغیر تخصیص دهید‪ .‬مثال‪:‬‬

‫‪a=b=c=1‬‬
‫در اینجا‪ ،‬یک شی ‪ integer‬ایجاد شده سپس مقدار ‪ 1‬در آن ذخیره گردیده‪ .‬همان طور که مشاهده‬

‫می کنید هر سه متغیر به یک مکان واحد در حافظه تخصیص داده شده اند‪ .‬همچنین می توان‬
‫چندین شی همزمان به چندین متغیر انتساب داد‪ .‬مثال‪:‬‬

‫"‪a, b, c = 1, 2, "john‬‬

‫در این مثال‪ ،‬سه مقادیر دو عدد صحیح و یک رشته به ترتیب به متغیرهای ‪ b ،a‬و ‪ c‬تخصیص داده‬
‫شده اند‪.‬‬

‫نوع داده های رایج‬

‫داده های ذخیره شده در حافظه می توانند از هر نوعی باشند‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬سن یک شخص به‬

‫صورت یک مقدار عددی ذخیره شده و آدرس وی در قالب حروف الفبا (‪ )alpha-numeric‬داخل‬
‫حافظه ذخیره می شود‪ .‬پایتون دارای نوع داده های متعددی است که عملیات ممکن بر روی آن ها‬

‫و روش های ذخیره ویژه ی هر یک را تعریف می کند‪.‬‬

‫در کل زبان پایتون از نوع داده های زیر پشتیبانی می کند‪:‬‬

‫‪ .1‬نوع عددی‬

‫‪ .2‬نوع رشته ای‬

‫‪ .3‬لیست‬

‫‪(tuple .4‬نوع داده ی چندتایی)‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪29‬‬

‫‪Dictionary .5‬‬

‫اعداد یا نوع عددی در پایتون‬

‫نوع داده های عددی قادرند مقادیر عددی در خود نگه دارند‪ .‬اشیا ‪ number‬زمانی ایجاد می شوند‬

‫که مقداری را به آن تخصیص دهید‪ .‬برای مثال‪:‬‬

‫‪var1 = 1‬‬
‫‪var2 = 10‬‬
‫می توانید ارجاع (‪ )reference‬به یک شی عددی را با استفاده از دستور ‪ del‬پاک کنید‪ .‬نحوه ی‬

‫نگارش این دستور به شکل زیر است‪:‬‬

‫]]]]‪del var1[,var2[,var3[....,varN‬‬
‫می توانید با استفاده از دستور ‪ del‬یک یا چند شی را حذف کنید‪ .‬مثال‪:‬‬
‫‪del var‬‬
‫‪del var_a, var_b‬‬
‫پایتون نوع های عددی زیر را پشتیبانی می کند‪:‬‬

‫‪( int‬اعداد صحیح علامت دار)‬ ‫‪.1‬‬

‫‪( long‬اعداد صحیح بسیار بزرگ یا ‪ ،long integers‬آن ها را می توان به صورت شانزده‬ ‫‪.2‬‬

‫شانزدهی و هشت هشتی نمایش داد)‬

‫‪( float‬مقادیر حقیقی میمز شناور)‬ ‫‪.3‬‬

‫‪( complex‬اعداد مختلط)‬ ‫‪.4‬‬

‫مثال‪:‬‬

‫‪int‬‬ ‫‪long‬‬ ‫‪float‬‬ ‫‪complex‬‬

‫‪10‬‬ ‫‪51924361L‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪3.14j‬‬

‫‪100‬‬ ‫‪-0x19323L‬‬ ‫‪15.20‬‬ ‫‪45.j‬‬

‫‪-786‬‬ ‫‪0122L‬‬ ‫‪-21.9‬‬ ‫‪9.322e-36j‬‬

‫‪080‬‬ ‫‪0xDEFABCECBDAECBFBAEl‬‬ ‫‪32.3+e18‬‬ ‫‪.876j‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪30‬‬

‫‪-0490‬‬ ‫‪535633629843L‬‬ ‫‪-90.‬‬ ‫‪-.6545+0J‬‬

‫‪-0x260‬‬ ‫‪-052318172735L‬‬ ‫‪-32.54e100‬‬ ‫‪3e+26J‬‬

‫‪0x69‬‬ ‫‪-4721885298529L‬‬ ‫‪70.2-E12‬‬ ‫‪4.53e-7j‬‬

‫‪ .1‬پایتون به شما اجازه می دهد برای مشخص کردن نوع عددی ‪ Long‬از ‪ l‬کوچک استفاده کنید‪،‬‬
‫اما برای اینکه آن ‪ l‬با عدد ‪ 1‬اشتباه گرفته نشود‪ ،‬توصیه می کنیم از ‪ L‬بزرگ استفاده کنید‪.‬‬

‫بنابراین پایتون اعداد صحیح بسیار بزرگ را با ‪ L‬بزرگ نمایش می دهد‪.‬‬

‫‪ .2‬یک عدد مختلط متشکل است از دو عدد ممیز شناور حقیقی و یک بخش که یکه ی موهومی‬

‫نام دارد‪ .‬برای مثال در ‪ x ،x + yj‬و ‪ y‬اعداد حقیقی هستند و ‪ j‬نشانگر واحد یا یکه ی‬
‫موهومی (‪ )imaginary‬می باشد‪.‬‬

‫رشته ها در پایتون‬
‫رشته ها در پایتون عبارت است از مجموعه کاراکترهای همجوار که در علامت نقل و قول نمایش‬

‫داده می شوند‪ .‬پایتون از هر دو شکل تک کوتیشن و دابل کوتیشن پشتیبانی می کند‪ .‬می توان با‬

‫بهره گیری از عملگر برش یا ‪ ([ ] [:] ) slice operator‬که اندیس آن در آغاز رشته با اندیس ‪ 0‬شروع‬
‫شده و تا ‪ -1‬در انتها ادامه می یابد‪ ،‬بخش هایی از یک رشته را استخراج کرد‪.‬‬

‫علامت (‪ )+‬یک عملگر اتصال است که دو رشته را به هم پیوند می دهد‪ .‬علامت * درواقع یک‬
‫‪ repetition operator‬است که دستوری را تکرار می کند (برای مثال یک رشته را دوبار چاپ می‬

‫نمایند)‪.‬‬
‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫'!‪str = 'Hello World‬‬
‫‪print str‬‬ ‫‪# Prints complete string‬‬
‫]‪print str[0‬‬ ‫‪# Prints first character of the string‬‬
‫‪print str[2:5] # Prints characters starting from 3rd to 5th‬‬
‫]‪print str[2:‬‬ ‫‪# Prints string starting from 3rd character‬‬
‫‪print str * 2‬‬ ‫‪# Prints string two times‬‬
‫‪print str + "TEST" # Prints concatenated string‬‬
‫نتیجه ی زیر حاصل می گردد‪:‬‬
‫!‪Hello World‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪31‬‬

‫‪H‬‬
‫‪llo‬‬
‫!‪llo World‬‬
‫!‪Hello World!Hello World‬‬
‫‪Hello World!TEST‬‬

‫نوع داده ای ‪ List‬در پایتون‬

‫از میان نوع های داده ای پایتون‪ List ،‬ها تطبیق پذیرترین نوع داده ای هستند‪ ،‬بدین معنا که برای‬
‫منظورهای مختلف می توان از آن ها بهره گرفت‪ .‬یک لیست شامل مجموعه ای از آیتم ها است که‬

‫توسط ویرگول از هم جدا شده و داخل ][ محصور می شوند‪ .‬تا حدی می توان گفت که ‪ List‬شبیه‬
‫به نوع داده ای آرایه در زبان ‪ C‬است‪ .‬یک تفاوت اساسی بین آرایه و لیست این است که آیتم های‬

‫موجود در لیست می توانند از نوع داده های مختلف باشند (از نظر نوع با هم متفاوت باشند)‪.‬‬

‫مقادیر ذخیره شده در یک لیست را می توان با استفاده از عملگر برش )]‪ ([ ] [:‬از طریق اندیس که‬

‫از در ابتدای لیست ار صفر آغاز شده و تا ‪ -1‬در انتهای لیست ادامه می یابد‪ ،‬مورد دسترسی قرار‬
‫داد‪ .‬علامت ‪ +‬به عنوان یک عملگر اتصال نقش ایفا کرده و عملگر * نیز صرفا یک دستور را تکرار‬

‫می کند‪ .‬مثال ‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫] ‪list = [ 'abcd', 786 , 2.23, 'john', 70.2‬‬
‫]'‪tinylist = [123, 'john‬‬
‫‪print list‬‬ ‫‪# Prints complete list‬‬
‫]‪print list[0‬‬ ‫‪# Prints first element of the list‬‬
‫‪print list[1:3] # Prints elements starting from 2nd till 3rd‬‬
‫]‪print list[2:‬‬ ‫‪# Prints elements starting from 3rd element‬‬
‫‪print tinylist * 2 # Prints list two times‬‬
‫‪print list + tinylist # Prints concatenated lists‬‬
‫کد فوق‪ ،‬نتیجه ی زیر را بدست می دهد‪:‬‬

‫]‪['abcd', 786, 2.23, 'john', 70.200000000000003‬‬

‫‪abcd‬‬
‫]‪[786, 2.23‬‬
‫]‪[2.23, 'john', 70.200000000000003‬‬
‫]'‪[123, 'john', 123, 'john‬‬
‫]'‪['abcd', 786, 2.23, 'john', 70.200000000000003, 123, 'john‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪32‬‬

‫نوع داده ای ‪ Tuple‬در پایتون‬

‫‪ Tuple‬نیز یک نوع داده ای متشکل از رشته یا مجموعه ای از آیتم هاست که مشابه نوع داده ای‬
‫‪ List‬می باشد‪ .‬یک ‪ Tuple‬تعدادی مقادیر را در خوش دارد که این مقادیر توسط ویرگول از هم جدا‬

‫می شوند‪ .‬اما برخلاف ‪ ،List‬نوع داده ای ‪ Tuple‬داخل پرانتز محصور می شود‪.‬‬

‫بین نوع داده ای مذکور تفاوت هایی وجود دارد‪ :‬در ‪ List‬مقادیر درون ][ جای می گیرند‪ ،‬در حالی که‬

‫این مقادر در ‪ tuple‬داخل پرانتز محصور می شوند‪ .‬تفاوت دیگر این است که المان های ‪ List‬و‬
‫اندازه ی آن را می توان اصلاح نمود ولی این امکان برای ‪ tuple‬وجود ندارد‪ .‬می توان به ‪ tuple‬به‬

‫چشم ‪ list‬های فقط خواندنی (‪ )read-only‬نیز نگریست‪ .‬مثال ‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫) ‪tuple = ( 'abcd', 786 , 2.23, 'john', 70.2‬‬
‫)'‪tinytuple = (123, 'john‬‬
‫‪print tuple‬‬ ‫‪# Prints complete list‬‬
‫]‪print tuple[0‬‬ ‫‪# Prints first element of the list‬‬
‫]‪print tuple[1:3‬‬ ‫‪# Prints elements starting from 2nd till 3rd‬‬
‫]‪print tuple[2:‬‬ ‫‪# Prints elements starting from 3rd element‬‬
‫‪print tinytuple * 2 # Prints list two times‬‬
‫‪print tuple + tinytuple # Prints concatenated lists‬‬

‫نتیجه ی زیر حاصل می گردد‪:‬‬

‫)‪('abcd', 786, 2.23, 'john', 70.200000000000003‬‬

‫‪abcd‬‬
‫)‪(786, 2.23‬‬
‫)‪(2.23, 'john', 70.200000000000003‬‬
‫)'‪(123, 'john', 123, 'john‬‬
‫)'‪('abcd', 786, 2.23, 'john', 70.200000000000003, 123, 'john‬‬

‫کد زیر از آنجایی که سعی می کند المان های ‪ tuple‬را بروز رسانی کند‪ ،‬مجاز و معتبر نیست‪ .‬اما‬
‫همین عملیات را می توان بر روی ‪ List‬پیاده کرد‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫) ‪tuple = ( 'abcd', 786 , 2.23, 'john', 70.2‬‬
‫] ‪list = [ 'abcd', 786 , 2.23, 'john', 70.2‬‬
‫‪tuple[2] = 1000 # Invalid syntax with tuple‬‬
‫‪list[2] = 1000 # Valid syntax with list‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪33‬‬

‫نوع داده ای ‪Dictionary‬‬

‫‪ Dictionary‬در پایتون تا حدی شبیه به جداول ‪ )hash table type( hash‬هستند‪ .‬این نوع داده ای‬
‫علمکردی مشابه آرایه های شرکت پذیر ‪ - associative array-‬یا ‪ hash‬ها در ‪ Perl‬دارند و از جفت‬

‫های کلید مقدار (‪ )key-value pairs‬تشکیل می شوند‪ .‬کلید می تواند از هر نوعی باشد‪ ،‬با این‬
‫وجود اغلب از نوع اعداد و رشته ها هستند‪ .‬اما مقادیر‪ ،‬می توانند از هر شی دلبخواه و اختیاری در‬

‫پایتون باشند‪.‬‬

‫آیتم های ‪ Dictionary‬داخل {} محصور می شوند‪ .‬جهت دسترسی و استخراج مقادیری از ‪dictionary‬‬

‫می بایست از [] استفاده کرد‪ .‬مثال ‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫}{ = ‪dict‬‬
‫"‪dict['one'] = "This is one‬‬
‫"‪dict[2] = "This is two‬‬
‫}'‪tinydict = {'name': 'john','code':6734, 'dept': 'sales‬‬
‫]'‪print dict['one‬‬ ‫‪# Prints value for 'one' key‬‬
‫]‪print dict[2‬‬ ‫‪# Prints value for 2 key‬‬
‫‪print tinydict‬‬ ‫‪# Prints complete dictionary‬‬
‫‪print tinydict.keys() # Prints all the keys‬‬
‫‪print tinydict.values() # Prints all the values‬‬
‫نتیجه ی زیر را ارائه می دهد‪:‬‬
‫‪This is one‬‬
‫‪This is two‬‬
‫}'‪{'dept': 'sales', 'code': 6734, 'name': 'john‬‬
‫]'‪['dept', 'code', 'name‬‬
‫]'‪['sales', 6734, 'john‬‬
‫در ‪ ،Dictionary‬المان ها دارای ترتیب یا ‪ order‬مشخصی نیستند‪.‬‬

‫تبدیل نوع داده ای‬

‫گاهی لازم است بین نوع داده های درون ساخته یا توکار پایتون‪ ،‬عملیات تبدیل انجام داد و نوعی را‬

‫به نوع دیگر تبدیل نمود‪ .‬کافی است اسم نوع را به عنوان تابع بکار ببرید‪.‬‬

‫توابع توکار متعددی در پایتون وجود دارد که عملیات تبدیل از نوعی به نوع دیگر را انجام می دهد‪.‬‬

‫این توابع شی جدیدی باز می گرداند که نشانگر مقدار تبدیل شده می باشد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪34‬‬

‫تابع‬ ‫شرح‬

‫)]‪int(x [,base‬‬ ‫‪ X‬را به عدد صحيح ‪ integer‬تبديل می کند‪.‬‬

‫) ]‪long(x [,base‬‬ ‫‪ X‬را به يک عدد صحيح بزرگ ‪ long integer‬تبديل می کند‪.‬‬

‫)‪float(x‬‬ ‫‪ X‬را به يک عدد مميز شناور تبديل می کند‪.‬‬

‫‪complex(real‬‬ ‫يک عدد مختلط ايجاد می کند‪.‬‬

‫)]‪[,imag‬‬

‫)‪str(x‬‬ ‫شی ‪ x‬را به صورت يک رشته نمايش می دهد‪.‬‬

‫)‪repr(x‬‬ ‫شی ‪ x‬را به يک ‪ expression string‬تبديل می نمايد‪.‬‬

‫)‪eval(str‬‬ ‫يک رشته را ارزيابی کرده و يک شی به عنوان خروجی برمی گرداند‪.‬‬

‫)‪tuple(s‬‬ ‫به نوع ‪ tuple‬تبديل می کند‪.‬‬

‫)‪list(s‬‬ ‫به نوع داده ای ‪ list‬تبديل می کند‪.‬‬

‫)‪set(s‬‬ ‫به يک ‪( set‬مجموعه) تبديل می کند‪.‬‬

‫)‪dict(d‬‬ ‫يک ‪ dictionary‬ايجاد می کند‪ d .‬بايستی يک مجموعه ی پست سرهم يا دنباله ای از‬
‫‪ tuple‬ها (به صورت جفت کليد‪ ،‬مقدار) باشد‪.‬‬

‫)‪frozenset(s‬‬ ‫‪ S‬را به يک مجموعه ی ثابت يا ايستا (‪ )frozen set‬تبديل می کند‪.‬‬

‫)‪chr(x‬‬ ‫يک ‪ integer‬را به کاراکتر تبديل می کند‪.‬‬

‫)‪unichr(x‬‬ ‫يک ‪ integer‬را به کاراکتر يونيکد تبديل می کند‪.‬‬

‫)‪ord(x‬‬ ‫يک تک کاراکتر را به معادل يا مقدار عدد صحيح (‪ )integer‬آن تبديل می کند‪.‬‬

‫)‪hex(x‬‬ ‫يک عدد صحيح را به رشته ی شانزده شانزدهی تبديل می کند‪.‬‬

‫)‪oct(x‬‬ ‫يک عدد صحيح را به رشته ی هشت هشتی تبديل می کند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪35‬‬

‫عملگرهای اصلی پایتون (‪)Python operator‬‬

‫عملگرها سازه هایی هستند که توسط آن ها می توان مقدار عملوندها را دستکاری کرد‪.‬‬

‫به این عبارت دقت کنید‪ .4 + 5 = 9 :‬در این عبارت‪ ،‬اعداد ‪ 4‬و ‪ 5‬عملوند (‪ )operand‬خوانده شده و‬

‫علامت جمع‪ ،‬عملگر (‪ )operator‬نامیده می شود‪.‬‬

‫انواع عملگرها‬
‫زبان پایتون از عملگرهای زیر پشتیبانی می کند‪.‬‬

‫‪ .1‬عملگرهای محاسباتی (‪)arithmetic operators‬‬

‫‪ .2‬عملگرهای مقایسه ای (‪)comparison operators‬‬

‫‪ .3‬عملگرهای انتساب (‪)assignment operator‬‬

‫‪ .4‬عملگرهای منطقی (‪)logical operator‬‬

‫‪ .5‬عملگرهای بیتی (‪)bitwise operators‬‬

‫‪Membership operators .6‬‬

‫‪Identity operators .7‬‬

‫در زیر به شرح تک تک این عملگرها خواهیم پرداخت‪.‬‬

‫عملگرهای محاسباتی‬
‫فرض کنید متغیر به نام ‪ a‬مقدار ‪ 10‬و متغیر به نام ‪ b‬مقدار ‪ 20‬را نگه می دارد‪:‬‬

‫عملگر‬ ‫شرح‬ ‫مثال‬

‫جمع ‪+‬‬ ‫مقدار ‪ a‬را با مقدار ‪ b‬جمع می بندد‪.‬‬ ‫‪a + b = 30‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪36‬‬

‫‪-‬تفریق‬ ‫عملوند سمت راست را از عملوند سمت چپ کسر‬ ‫‪a – b = -10‬‬

‫می کند‪.‬‬

‫*ضرب‬ ‫مقادير متغيرهای ‪ a‬و ‪ b‬را درهم ضرب می کند‪.‬‬ ‫‪a * b = 200‬‬

‫‪/‬تقسیم‬ ‫عملوند سمت چپ را بر عملوند سمت راست تقسيم‬ ‫‪b/a=2‬‬

‫می کند‪.‬‬

‫‪%‬باقی‬ ‫عملوند سمت چپ را بر عملوند سمت راست تقسيم‬ ‫‪b%a=0‬‬

‫مانده‬ ‫کرده و باقی مانده را بازمی گرداند‪.‬‬
‫تقسیم‬

‫**توان‬ ‫عملوندی را به توان عملوند ديگری می برد‪.‬‬ ‫‪a**b = 20‬به توان‪10‬‬

‫‪//‬‬ ‫دو عدد را بر هم تقسيم کرده و نتيجه ی آن را به‬ ‫‪9//2 = 4‬و‪9.0//2.0 = 4.0‬‬
‫پايين گرد می کند‪.‬‬
‫تقسیم به‬
‫کف‬

‫عملگرهای مقایسه ای پایتون‬

‫این عملگرها مقادیر در دو طرف عملگر را با هم مقایسه کرده و رابطه ی بین آن ها را ارزیابی می‬
‫کند‪ .‬این عملگرها تحت عنوان ‪ relational operators‬نیز شناخته می شوند‪.‬‬

‫متغیر ‪ a‬مقدار ‪ 10‬و متغیر ‪ b‬مقدار ‪ 20‬را در خود ذخیره دارد‪:‬‬

‫عملگر‬ ‫شرح‬ ‫مثال‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪37‬‬

‫==‬ ‫در صورت برابر بودن مقدار دو عملوند‪ ،‬شرط صحيح‬ ‫صحيح نمی باشد‪(a == b).‬‬
‫می باشد‪.‬‬

‫=!‬ ‫در صورت برابر نبودن مقدار عملوندها‪ ،‬شرط صحيح‬

‫می شود‪.‬‬

‫><‬ ‫اگر مقادير دو عملوند برابر نباشد‪ ،‬در آن صورت شرط‬ ‫شرط )‪(a <> b‬صحيح می باشد‪ .‬درست شبيه عملگر‬
‫صحيح می شود‪.‬‬ ‫=! عمل می کند‪.‬‬

‫>‬ ‫چنانچه مقدار عملوند سمت چپ بزرگتر از مقدار عملوند‬ ‫)‪(a > b‬صحيح نمی باشد‪.‬‬
‫سمت راست باشد‪ ،‬شرط صحيح می باشد‪.‬‬

‫<‬ ‫اگر مقدار عملوند سمت چپ کمتر از مقدار عملوند سمت‬ ‫صحيح می باشد‪(a < b) .‬‬
‫راست باشد‪ ،‬شرط صحيح می باشد‪.‬‬

‫=>‬ ‫اگر مقدار عملوند سمت چپ بزرگتر از يا برابر مقدار‬ ‫صحيح نمی باشد‪(a >= b) .‬‬
‫عملوند سمت راست باشد‪ ،‬در آن صورت شرط صحيح‬
‫می شود‪.‬‬

‫=<‬ ‫اگر مقدار عملوند سمت چپ کوچکتر از يا مساوی مقدار‬ ‫صحيح می باشد‪(a <= b) .‬‬
‫عملوند سمت چپ باشد‪ ،‬شرط صحيح می شود‪.‬‬

‫عملگرهای انتساب‬

‫عملگر‬ ‫شرح‬ ‫مثال‬

‫=‬ ‫يک مقداری را به متغير تخصيص می دهد‪.‬‬ ‫جمع دو مقدار ‪ a‬و ‪ b‬را داخل متغير ‪ c‬می ريزد‪.‬‬

‫‪+= Add‬‬ ‫عملوند سمت راست را به عملوند سمت چپ‬ ‫‪ c += a‬درواقع همان ‪ c = c + a‬می باشد‪.‬‬
‫‪AND‬‬ ‫اضافه کرده و نتيجه را در داخل عملوند سمت چپ‬
‫می ريزد‪.‬‬

‫‪ c‬و ‪ a‬را جمع زده و نتيجه را داخل ‪ c‬می ريزد‪.‬‬

‫=‪-‬‬
‫‪Subtract‬‬
‫‪AND‬‬ ‫عملوند ‪ a‬را از ‪ c‬کسر می کند و نتيجه را به ‪c‬‬ ‫‪ c -= a‬درحقيقت همان ‪ c = c – a‬می باشد‪.‬‬
‫تخصيص می دهد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪38‬‬

‫=*‬ ‫عملوند سمت راست را در عملوند سمت چپ‬ ‫‪ c *= a‬برابر است با ‪.c = c * a‬‬
‫‪Multiply‬‬ ‫ضرب کرده و نتيجه را در عملوند سمت چپ می‬
‫‪AND‬‬ ‫ريزد‪.‬‬

‫‪/= Divide‬‬ ‫متغيرهای ‪ c‬و ‪ a‬را بر هم تقسيم کرده و نتيجه را‬ ‫‪ c /= a‬در واقع همان ‪ c = c / a‬می باشد‪.‬‬
‫‪AND‬‬ ‫در عملوند سمت چپ می ريزد‪.‬‬

‫=‪%‬‬ ‫باقی مانده تقسيم مقدار دو متغير را محسابه کرده و‬ ‫‪ c %= a‬درواقع همان ‪ c = c % a‬می باشد‪.‬‬
‫‪Modulus‬‬ ‫آن را به عملگر سمت چپ تخصيص می دهد‪.‬‬
‫‪AND‬‬

‫=**‬ ‫عمليات توان بر روی دو متغير انجام داده و نتيجه‬ ‫‪ c **= a‬درواقع همان ‪ c = c ** a‬می باشد‪.‬‬
‫‪Exponent‬‬ ‫را در متغير سمت چپ عملگر می ريزد‪.‬‬
‫‪AND‬‬

‫=‪//‬تقسیم‬ ‫‪ c‬و ‪ a‬را بر هم تقسيم کرده‪ ،‬نتيجه ی آن را به‬

‫به کف‬ ‫پايين گرد می کند‪ ،‬سپس آن را داخل ‪ c‬می ريزد‪.‬‬
‫‪ c //= a‬در واقع همان ‪ c = c // a‬می باشد‪.‬‬

‫عملگرهای بیتی در پایتون‬

‫عملگرهای ‪ bitwise‬با بیت ها سروکار داشته و مقادیر بیت ها را تغییر می دهد‪ .‬اگر ‪ a = 60‬باشد و‬
‫‪ ،b = 13‬هر یک در فرمت دودیی بدین صورت خواهند بود –‬
‫‪a = 0011 1100‬‬
‫‪b = 0000 1101‬‬
‫‪-----------------‬‬
‫‪a&b = 0000 1100‬‬
‫‪a|b = 0011 1101‬‬
‫‪a^b = 0011 0001‬‬
‫‪~a = 1100 0011‬‬

‫زبان پایتون از عملگرهای بیتی زیر پشتیبانی می کند‪:‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪39‬‬

‫عملگر‬ ‫شرح‬ ‫مثال‬

‫‪& Binary‬‬ ‫در صورتی که در هر دو ‪ 1‬باشد‪ 1 ،‬را در‬ ‫‪0000 1100‬معادل ))‪a & b‬‬
‫‪AND‬‬ ‫نتيجه جای گذاری می کند‪ ،‬در غير اين صورت‬
‫صفر را در نتيجه کپی می کند‪.‬‬

‫‪| Binary OR‬‬ ‫اگر در يکی از دو عملوند‪ 1 ،‬وجود داشته باشد‪،‬‬ ‫‪ 0011 1101‬معادل‪(a | b) = 61‬‬
‫‪ 1‬در نتيجه کپی می شود‪.‬‬

‫‪^ Binary‬‬ ‫اگر هر دو عملوند يکی باشند صفر و در غير‬ ‫‪ 0011 0001‬معادل‪(a ^ b) = 49‬‬
‫‪XOR‬‬ ‫اين صورت ‪ 1‬را در نتيجه کپی می کند‪.‬‬

‫‪~ Binary‬‬ ‫يک عملگر يگانی نقيض است که جای بيت ها‬ ‫چون که در فرمت دودويی عدد عالمت دار‬
‫‪Ones‬‬ ‫را با هم عوض می کند‪ .‬هرجا ‪ 1‬است ‪ 0‬و هر‬ ‫نداريم‪ ،‬مکمل ‪ 2‬عدد ‪ 1100 0011‬را نمايش‬
‫‪ 1‬است صفر می گذارد‪Complement .‬‬ ‫داديم‪ (~a ) = -61 .‬معادل ‪ 1100 0011‬است‪.‬‬

‫‪<< Binary‬‬ ‫مقدار عملوند سمت چپ به تعداد بيت های‬ ‫‪ a << = 240‬معادل ‪ 1111 0000‬می باشد‪.‬‬
‫‪Left Shift‬‬ ‫مشخص شده توسط عملوند سمت راست به چپ‬
‫رانده می شوند‪.‬‬

‫‪>> Binary‬‬ ‫معادل ‪ a >> = 15‬مقدار عملوندهای سمت چپ به تعداد بيت های‬
‫‪Right Shift‬‬ ‫مشخص شده توسط عملوند سمت راست‪ ،‬به‬
‫می باشد‪ 0000 1111.‬راست ‪ shift‬می شوند‪.‬‬

‫عملگرهای منطقی پایتون‬

‫زبان پایتون از عملگرهای منطقی زیر پشتیبانی می کند‪ .‬فرض بگیرید متغیر ‪ a‬دارای مقدار ‪ 10‬و‬

‫متغیر ‪ b‬دارای مقدار ‪ 20‬می باشد‪:‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪40‬‬

‫عملگر‬ ‫شرح‬ ‫مثال‬

‫‪and‬‬ ‫)‪ (a and b‬صحيح می باشد‪.‬‬

‫‪Logical‬‬
‫اگر هر دو علوند صحيح باشند‪ ،‬شرط برقرار و‬
‫‪AND‬‬
‫صحيح می باشد‪.‬‬

‫‪or‬‬ ‫)‪(a or b‬صحيح می باشد‪.‬‬

‫‪Logical‬‬
‫چنانچه يکی از دو عملوند صفر نباشد‪ ،‬شرط برقرار‬
‫‪OR‬‬
‫می شود (مقدار ‪ true‬برگردانده می شود)‪.‬‬

‫‪not‬‬ ‫به منظور معکوس کردن وضعيت منطقی عملوند‬ ‫)‪ Not(a and b‬می شود‪.‬‬
‫بکار می رود‪Logical .‬‬
‫‪NOT‬‬

‫‪ Memberships operator‬در پایتون‬

‫عملگرهای ‪ membership‬بررسی می کنند آیا متغیر مورد نظر در یک مجموعه (‪ )sequence‬همچون‬

‫رشته‪ list ،‬یا ‪ tuple‬وجود دارد یا خیر‪ .‬در کل دو عملگر بررسی عضویت وجود دارد که در زیر شرح‬
‫داده شده‪:‬‬

‫عملگر‬ ‫شرح‬ ‫مثال‬

‫‪in‬‬ ‫در صورت يافتن متغير مورد نظر در مجموعه ی‬ ‫‪ ،x in y‬اگر ‪ x‬يک عضو از مجموعه ی ‪ y‬باشد‪1 ،‬‬
‫مشخص شده‪ true ،‬برمی گرداند و در غير اين‬ ‫برمی گرداند‪.‬‬
‫صورت ‪.false‬‬

‫‪not in‬‬ ‫‪ ،x not in y‬اگر ‪ x‬عضوی از مجموعه ی ‪ y‬نباشد‪ ،‬در صورت يافت نشدن متغير مورد نظر در‬
‫مجموعه ی مشخص شده‪ true ،‬برمی گرداند و در‬ ‫‪ 1‬برمی گرداند‪.‬‬
‫غير اين صورت ‪ false‬می دهد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪41‬‬

‫‪ Identity operator‬ها در پایتون‬

‫عملگرهای ‪ ،Identity‬مکان های قرار گیری دو شی را با هم مقایسه می کند (بررسی می کند آیا دو‬
‫شی باهم برابر هستند یا خیر‪).‬‬

‫عملگر‬ ‫شرح‬ ‫نمونه‬

‫‪is‬‬ ‫اگر متغيرهای هر دو طرف عملگر به شی يکسان اشاره‬ ‫‪ ،x is y‬اگر )‪ id(x‬برابر با )‪ id(y‬باشد‪ 1 ،‬برمی‬
‫داشته باشند‪ true ،‬برمی گرداند و در غير اين صورت‬ ‫گرداند‪.‬‬
‫‪.false‬‬

‫‪is not‬‬ ‫چنانچه متغير در دو طرف عملگر به شی يکسان اشاره‬ ‫‪ ، x is not y‬اگر )‪ id(x‬با )‪ id(y‬برابر نباشد‪1 ،‬‬
‫داشته باشد‪ false ،‬برمی گرداند و در غير اين صورت‬ ‫برمی گرداند‪.‬‬
‫‪ true‬بازمی گرداند‪.‬‬

‫اولویت عملگرها در پایتون‬

‫جدول زیر تمامی عملگرها را به ترتیب اولویت فهرست کرده‪:‬‬

‫عملگر‬ ‫شرح‬

‫**‬ ‫توان‬

‫‪~+-‬‬ ‫‪Ccomplement, unary plus and minus (method names for the last two‬‬
‫)@‪are +@ and -‬‬

‫‪* / % //‬‬ ‫ضرب‪ ،‬تقسيم‪ ،‬باقی مانده ی تقسيم و تقسيم به کف‬

‫‪+-‬‬ ‫جمع و تفريق‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪42‬‬

‫<< >>‬ ‫‪Right and left bitwise shift‬‬

‫&‬ ‫'‪Bitwise 'AND‬‬

‫|^‬ ‫'‪Bitwise exclusive `OR' and regular `OR‬‬

‫=> > < =<‬ ‫عملگرهای مقايسه ای‬

‫=! == ><‬ ‫عملگرهای برابری‬

‫عملگرهای تخصيص يا انتساب =* =‪= %= /= //= -= +‬‬

‫=**‬

‫‪is is not‬‬ ‫‪Identity operators‬‬

‫عملگرهای بررسی برابری اشيا‬

‫‪in not in‬‬ ‫‪Membership operators‬‬

‫عملگرهای بررسی عوضيت متغير در مجموعه‬

‫‪not or and‬‬ ‫عملگرهای منطقی‬

‫ساختارهای کنترلی در پایتون (‪)python Decision making‬‬

‫‪ Decision making‬در واقع بررسی شرط ها حین اجرای برنامه و انجام عملیات صحیح بر اساس آن‬

‫شرط است‪.‬‬

‫ساختارهای تصمیم گیری چندین عبارت را ارزیابی می کنند و به عنوان خروجی مقدار ‪ TRUE‬یا‬

‫‪ FALSE‬را برمی گردانند‪ .‬برنامه نویس می بایست تصمیم بگیرد کدام دستور را در صورت صحیح یا‬
‫غلط بودن شرط اجرا کند‪.‬‬

‫در زیر نموداری را شاهد هستیم که ساختار تصمیم گیری را در برنامه نویسی به نمایش می گذارد‪:‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪43‬‬

‫زبان پایتون هر مقداری که صفر و ‪ NULL‬نباشد را به عنوان ‪ TRUE‬درنظر می گیرد و اگر مقداری‬
‫صفر یا ‪ NULL‬بود‪ ،‬آن را ‪ FALSE‬تلقی می کند‪.‬‬

‫دستورهای تصمیم گیری در زبان پایتون به شرح زیر می باشند‪:‬‬

‫دستور‬ ‫شرح‬

‫‪if statements‬‬ ‫از اين ساختار در مواقعی که می خواهيم در صورت بر قرار بودن شرط يا‬
‫شرط هايي يکسری دستورات خاص اجرا شوند‪ ،‬استفاده می شود‪ .‬اين دستور‬
‫از يک عبارت بولی تشکيل می شود که به دنبال آن يک يا چند دستور ديگر‬
‫می آيد‪.‬‬

‫‪if...else statements‬‬ ‫از اين ساختار در مواقعی استفاده می کنيم که می خواهيم در صورت بر‬
‫قرار بودن شرط يا شرط هايي ‪ ،‬يکسری دستورات و در صورت عدم بر‬
‫قراری آن شروط ‪ ،‬گروهي ديگر از دستورات اجرا شوند ‪.‬‬

‫به دنبال دستور شرطی ‪ if‬يک دستور اختياری ‪ else‬می آيد که در صورت‬
‫‪ FALSE‬بودن عبارت بولی اجرا می شود‪.‬‬

‫‪nested if statements‬‬ ‫دستورات تودرتوی ‪ – if‬می توان يک ‪ if‬يا ‪ else if‬را درون يک دستور ‪if‬‬
‫يا ‪ else if‬ديگر گنجاند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪44‬‬

‫در صورتيكه نياز باشد تا چندين حالت منطقي مورد بررسي قرار گيرد و‬
‫دستورات مربوط به يكي از آنها اجرا شود‪ ،‬از فرم تصميمگيري چندگانه‬
‫استفاده مينماييم‪.‬‬

‫دستور ‪ if‬در پایتون‬

‫نحوه ی نگارش‪:‬‬
‫‪if expression:‬‬
‫)‪statement(s‬‬

‫در صورت ‪ TRUE‬بودن عبارت بولی‪ ،‬قطعه کد داخل ساختمان ‪ if‬اجرا می شود‪ .‬اگر عبارت بولی‬
‫‪ False‬برگرداند‪ ،‬در آن صورت دستوراتی که بلافاصله پس از ‪ if‬درج شده‪ ،‬اجرا می شود‪.‬‬

‫مثال‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪var1 = 100‬‬
‫‪if var1:‬‬
‫"‪print "1 - Got a true expression value‬‬
‫‪print var1‬‬
‫‪var2 = 0‬‬
‫‪if var2:‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 45

print "2 - Got a true expression value"

print var2
print "Good bye!"
:‫ نتیجه ی زیر حاصل می گردد‬،‫پس از اجرای دستورات فوق‬

1 - Got a true expression value

100
Good bye!

‫ در پایتون‬IF...ELIF...ELSE
:‫ بدین صورت می باشد‬if...else ‫نحوه ی نگارش دستور‬
if expression:
statement(s)
else:
statement(s)

:‫مثال‬
#!/usr/bin/python
var1 = 100
if var1:
print "1 - Got a true expression value"
print var1
else:
print "1 - Got a false expression value"
print var1
var2 = 0
if var2:
print "2 - Got a true expression value"

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 ‫‪46‬‬

‫‪print var2‬‬
‫‪else:‬‬
‫"‪print "2 - Got a false expression value‬‬
‫‪print var2‬‬

‫"!‪print "Good bye‬‬

‫پس از اجرا نتیجه ی زیر حاصل می گردد‪:‬‬

‫‪1 - Got a true expression value‬‬
‫‪100‬‬
‫‪2 - Got a false expression value‬‬
‫‪0‬‬
‫!‪Good bye‬‬

‫دستور ‪elif‬‬
‫دستور ‪ elif‬به شما این امکان را می دهد که چندین عبارت را بررسی کنید و در صورت صحیح بودن (برقرار بودن)‬
‫یکی از شرط ها (برگردانده شدن مقدار ‪ ،)TRUE‬یک قطعه کد معین را اجرا کند‪.‬‬

‫مانند ‪ ،else‬دستور ‪ elif‬کاملا اختیاری می باشد‪ .‬اما بر خلاف ‪ ،else‬می توان پس از دستور ‪ if‬چندین دستور ‪elif‬‬
‫داشت‪.‬‬

‫نحوه ی نگارش‪:‬‬

‫‪if expression1:‬‬
‫)‪statement(s‬‬
‫‪elif expression2:‬‬
‫)‪statement(s‬‬
‫‪elif expression3:‬‬
‫)‪statement(s‬‬
‫‪else:‬‬
‫)‪statement(s‬‬

‫در زبان پایتون‪ ،‬بر خلاف دیگر زبان های برنامه نویسی‪ ،‬ساختار کنترلی ‪ switch‬و دستورات ‪case‬‬
‫وجود ندارد‪ .‬در عوض این زبان به منظور شبیه سازی عملکرد ‪ switch‬از همان دستورات ‪if..elif...‬‬

‫کمک می گیرد‪:‬‬

‫مثال‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪var = 100‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 47

if var == 200:
print "1 - Got a true expression value"
print var
elif var == 150:
print "2 - Got a true expression value"
print var
elif var == 100:
print "3 - Got a true expression value"
print var
else:
print "4 - Got a false expression value"
print var
print "Good bye!"

:‫خروجی کد بالا‬
3 - Got a true expression value
100
Good bye!

‫ های تودرتو‬If
‫در صورتی كه لازم باشد چندين حالت منطقی مورد بررسی قرار گرفته و دستورات مربوط به يكی از‬

‫ در‬if ‫ اين نوع استفاده از دستور‬.‫ از ساختار تصميمگيری چندگانه بهره می گیریم‬،‫آنها اجرا شود‬
‫ مرتبط به يكديگر‬if ‫) معروف است زیرا در آن از چندين دستور‬Nested If( ‫ تودرتو‬if ‫اصطلاح به‬

.‫استفاده شده است‬

.‫ داشت‬if...elif...else ‫ در دل‬if...elif...else ‫ می توان یک‬،‫در ساختار تودرتو‬

:‫نحوه ی نگارشی‬

if expression1:
statement(s)
if expression2:
statement(s)
elif expression3:
statement(s)
else
statement(s)
elif expression4:
statement(s)
else:
statement(s)

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 48

:‫مثال‬
#!/usr/bin/python

var = 100
if var < 200:
print "Expression value is less than 200"
if var == 150:
print "Which is 150"
elif var == 100:
print "Which is 100"
elif var == 50:
print "Which is 50"
elif var < 50:
print "Expression value is less than 50"
else:
print "Could not find true expression"

print "Good bye!"

:‫نتیجه‬
Expression value is less than 200
Which is 100
Good bye!

Statement Suite
‫ را در همان خط‬if ‫ در آن صورت می توان دستور‬،‫ تنها از یک دستور تشکیل شود‬if ‫چنانچه ساختمان‬

:‫) قرار داد‬header statement( ‫دستور سرآیند‬

:‫مثال‬

#!/usr/bin/python
var = 100
if ( var == 100 ) : print "Value of expression is 100"
print "Good bye!"
:‫نتیجه‬
Value of expression is 100
Good bye!

)python loops( ‫ساختارهای تکرار‬

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 ‫‪49‬‬

‫در کل‪ ،‬دستورات به ترتیب اجرا می شوند‪ :‬در یک تابع ابتدا دستور اول‪ ،‬سپس دستور دوم و به‬
‫همین ترتیب ادامه می یابد ‪ .‬اما گاهی لازم است مجموعه دستورات داخل یک قطعه کد بارها تکرار‬

‫شود‪.‬‬

‫از ساختار کنترلی حلقه ها در برنامه نویسی‪ ،‬برای اجرای مجموعه ای از دستورها به تعداد دفعات‬

‫لازم يا تا زمانی که يک شرط معین درست و برقرار باشد‪ ،‬استفاده می شود ‪.‬‬
‫در حلقه ‪ ،‬هنگامی که مجموعه دستورات حلقه به طور کامل اجرا می شوند‪ ،‬برنامه بار دیگر به‬

‫ابتدای مجموعه دستورات حلقه رفته و در صورت برقرار بودن شرط حلقه‪ ،‬يکبار ديگر دستورات آن به‬
‫طور کامل اجرا می کند‪.‬‬

‫زبان برنامه نویسی پایتون دو حلقه ی ‪ for‬و ‪ while‬پشتیبانی می کند که هریک در زیر تشریح شده‪:‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪50‬‬

‫حلقه‬ ‫شرح‬

‫‪while loop‬‬ ‫در اين نوع حلقه ‪ ،‬مجموعه دستورالعمل ها به تعداد معلوم و مورد نياز ‪ ،‬تا زمانی‬
‫که شرط مشخص شده صحيح می باشد‪ ،‬تکرار خواهد شد ‪ .‬اين حلقه قبل از اجرای‬
‫دستورات بدنه ی حلقه‪ ،‬شرط را بررسی می کند‪.‬‬

‫‪for loop‬‬ ‫در اين نوع حلقه ‪ ،‬مجموعه دستورالعمل ها به تعداد معلوم و مورد نياز تکرار‬
‫خواهد شد ‪.‬‬

‫‪nested loops‬‬ ‫می توان درون يک حلقه ی ‪ do ..while ،while‬و ‪ for‬يک يا چند حلقه ی ديگر‬
‫گنجاند‪.‬‬
‫(حلقه های تودرتو)‬

‫دستورات کنترلی حلقه ها‬

‫دستورات کنترلی اجرا را از روال عادی خود خارج کرده و تغییراتی در آن بوجود می آورد‪ .‬پس از اینکه‬
‫اجرا آن حوزه یا ‪ scope‬را ترک می کند‪ ،‬تمامی اشیایی که به صورت خودکار در آن حوزه بوجود آمده‬

‫بودند‪ ،‬از بین خواهد رفت‪.‬‬

‫دستور کنترلی‬ ‫شرح‬

‫‪break statement‬‬ ‫از دستور ‪ break‬برای خروج کامل از ادامه اجرای دستورات يک حلقه در‬
‫صورت بر قرار بودن شرط تعيين شده برای آن استفاده می شود ‪.‬‬

‫‪continue statement‬‬ ‫از دستور ‪ ، continue‬برای خارج شدن از ادامه اجرای يکبار دستورات حلقه و‬
‫پرش به گام بعدی حلقه استفاده می شود ‪.‬‬

‫‪pass statement‬‬ ‫دستور ‪ pass‬در زبان پايتون زمانی مورد استفاده قرار می گيرد که يک دستور از‬
‫لحاظ ساختار برنامه نويسی مورد نياز باشد ‪ ،‬اما شما هيچ فرمان يا کدی را برای‬
‫اجرا الزم نداشته باشيد ‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪51‬‬

‫دستور ‪break‬‬
‫دستور ‪ break‬در زبان پایتون ‪ ،‬حلقه جاری را به پایان رسانده و درست همانند ‪ break‬سنتی موجود‬
‫در ‪ ،C‬اجرا را از دستور بعدی از سر می گیرد ‪.‬‬

‫بیشترین کاربرد ‪ break‬زمانی است که اتفاقی در خارج از حلقه رخ داده است که خروج سریع از‬
‫حلقه را می طلبد ‪.‬‬

‫دستور ‪ break‬را می توان در هر دو حلقه ‪ while‬و ‪ for‬استفاده نمود ‪.‬‬

‫در صورت استفاده از حلقه های تودرتو‪ ،‬دستور ‪ break‬اجرای درونی ترین حلقه را متوقف کرده و به‬

‫اجرای دستور بعدی پس از قطعه کد می پردازد‪.‬‬

‫نحوه ی نگارش‪:‬‬

‫‪Break‬‬

‫مثال‪:‬‬

‫‪for letter in 'Python':‬‬ ‫‪# First Example‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 52

if letter == 'h':
break
print 'Current Letter :', letter

var = 10 # Second Example

while var > 0:
print 'Current variable value :', var
var = var -1
if var == 5:
break

print "Good bye!"

:‫نتیجه ی زیر را بدست می دهد‬

Current Letter : P
Current Letter : y
Current Letter : t
Current variable value : 10
Current variable value : 9
Current variable value : 8
Current variable value : 7
Current variable value : 6
Good bye!

‫ در زبان برنامه نویسی پایتون‬continue ‫دستور‬

‫ از روی تمامی دستورهای باقی مانده در تکرار جاری حلقه پریده و کنترل را به‬continue ‫دستور‬

. )‫بالای حلقه بازمی گرداند (انتقال می دهد‬

. ‫ بکار برد‬for ‫ و‬while ‫ را می توان در هر دو حلقه‬continue ‫دستور‬

:‫نحوه ی نگارش‬

continue

:‫نتیجه‬

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 53

for letter in 'Python': # First Example

if letter == 'h':
continue
print 'Current Letter :', letter

var = 10 # Second Example

while var > 0:
print 'Current variable value :', var
var = var -1
if var == 5:
continue

print "Good bye!"

:‫نتیجه‬

Current Letter : P
Current Letter : y
Current Letter : t
Current Letter : o
Current Letter : n
Current variable value : 9
Current variable value : 8
Current variable value : 7
Current variable value : 6

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 ‫‪54‬‬

‫‪Current variable value : 4‬‬

‫‪Current variable value : 3‬‬
‫‪Current variable value : 2‬‬
‫‪Current variable value : 1‬‬
‫‪Current variable value : 0‬‬
‫!‪Good bye‬‬

‫دستور ‪pass‬‬

‫دستور ‪ pass‬در زبان پایتون زمانی بکار می رود که یک دستور از لحاظ ساختار برنامه نویسی مورد نیاز‬
‫است‪ ،‬اما شما هیچ فرمان یا کدی را برای اجرا لازم نداشته باشید ‪.‬‬

‫دستور ‪ ، pass‬یک عملیات تهی می باشد؛ بدین معنا که هنگام اجرای آن هیچ اتفاقی نمی افتد‪.‬‬

‫دستور ‪ pass‬همچنین در جاهایی که کد شما بعدا نوشته خواهد شد ‪ ،‬اما هنوز نوشته نشده است‪،‬‬
‫بسیار مفید می باشد ‪ ( :‬به عنوان مثال ‪ ،‬در ‪ stub‬ها)‪.‬‬

‫نحوه ی نگارش‪:‬‬

‫‪pass‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬

‫‪for letter in 'Python':‬‬

‫‪if letter == 'h':‬‬
‫‪pass‬‬
‫'‪print 'This is pass block‬‬
‫‪print 'Current Letter :', letter‬‬

‫"!‪print "Good bye‬‬

‫نتیجه‪:‬‬

‫‪Current Letter : P‬‬

‫‪Current Letter : y‬‬
‫‪Current Letter : t‬‬
‫‪This is pass block‬‬
‫‪Current Letter : h‬‬
‫‪Current Letter : o‬‬
‫‪Current Letter : n‬‬
‫!‪Good bye‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪55‬‬

‫اعداد در پایتون‬

‫‪ Number type‬مقادیر عددی را در خود ذخیره می کند‪ .‬این نوع داده ای ‪ immutable‬هست‪ ،‬بدین‬

‫معنا با تغییر مقدار نوع عددی‪ ،‬آن خانه ی حافظه پاک شده و خانه ی جدید برای آن شی در نظر‬
‫گرفته شود و مقدار آن شی در خانه ی تازه ایجاد شده جای گذاری می شود‪.‬‬

‫شی ‪ number‬زمانی که مقداری را به آن ها تخصیص می دهید‪ ،‬ایجاد می گردند‪.‬‬

‫مثال‪:‬‬

‫‪var1 = 1‬‬
‫‪var2 = 10‬‬

‫با استفاده از دستور ‪ del‬می توان ارجاع (‪ )reference‬به یک شی را پاک کرد‪ .‬نحوه ی نگارش این‬
‫دستور بدین ترتیب است‪:‬‬
‫]]]]‪del var1[,var2[,var3[....,varN‬‬

‫با استفاده از این دستور می توان یک یا چندین شی را حذف نمود‪ .‬مثال‪:‬‬

‫‪del var‬‬
‫‪del var_a, var_b‬‬
‫پایتون از چهار نوع عددی پشتیبانی می کند‪:‬‬

‫‪( Int‬اعداد صحیح علامت دار)‪ :‬اعداد صحیح منفی یا مثبت که بخش اعشاری‪ ،‬نقطه و ممیز‬ ‫‪.1‬‬

‫اعشار ندارد‪.‬‬
‫‪( long‬اعداد صحیح بزرگ)‪ :‬اینتیجرهای طولانی که میتوانند به فرمت اکتال یا هگزادسیمال‬ ‫‪.2‬‬

‫نیز باشند‪ .‬این اعداد بسیار بزرگ هستند (به عبارتی بی نهایت هستند) که به صورت همان‬
‫اینتیجر نوشته شده و به دنبال آن یک ‪ L‬بزرگ یا کوچک نمایش داده می شود‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪56‬‬

‫‪( float‬اعداد حقیقی ممیز شناور)‪ :‬اعدادی که به صورت اعشاری نمایش داده می شوند که‬ ‫‪.3‬‬
‫بخش عدد صحیح از بخش اعشاری یا کسر توسط نقطه ی ممیز جدا می شود‪ .‬اعداد ‪Float‬‬

‫با نماد علمی نیز نمایش داده می شوند‪ ،‬برای مثال ‪ e‬یا ‪ E‬که نشانگر توان ‪ 10‬می باشد‬
‫(‪.)2.5e2 = 2.5 x 102 = 250‬‬

‫‪( Complex‬اعداد مختلط)‪ :‬هر عدد مختلط از دو بخش تشکیل شده است‪ :‬بخش ‪ Real‬یا‬ ‫‪.4‬‬

‫حقیقی و بخش ‪ Imaginary‬یا انتزاعی‪ .‬برای مثال عبارت ‪ ،a + bJ‬دو عدد ‪ a‬و ‪ b‬ممیز شناور‬
‫می باشند و ‪ J‬بیانگر ریشه ی ‪ -1‬می باشد که ی ک عدد موهومی یا انتزاعی است‪ .‬این نوع‬

‫اعداد در پایتون کاربرد چندانی ندارند‪.‬‬

‫مثال ها‬
‫مثالی از اعداد را در جدول زیر مشاهده می کنید‪:‬‬

‫‪int‬‬ ‫‪long‬‬ ‫‪float‬‬ ‫‪complex‬‬

‫‪10‬‬ ‫‪51924361L‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫‪3.14j‬‬

‫‪100‬‬ ‫‪-0x19323L‬‬ ‫‪15.20‬‬ ‫‪45.j‬‬

‫‪-786‬‬ ‫‪0122L‬‬ ‫‪-21.9‬‬ ‫‪9.322e-36j‬‬

‫‪080‬‬ ‫‪0xDEFABCECBDAECBFBAEL‬‬ ‫‪32.3+e18‬‬ ‫‪.876j‬‬

‫‪-0490‬‬ ‫‪535633629843L‬‬ ‫‪-90.‬‬ ‫‪-.6545+0J‬‬

‫‪-0x260‬‬ ‫‪-052318172735L‬‬ ‫‪-32.54e100‬‬ ‫‪3e+26J‬‬

‫‪0x69‬‬ ‫‪-4721885298529L‬‬ ‫‪70.2-E12‬‬ ‫‪4.53e-7j‬‬

‫‪ .1‬پایتون به شما اجازه می دهد برای مشخص کردن نوع عددی ‪ Long‬از ‪ l‬کوچک استفاده کنید‪ ،‬اما‬

‫برای اینکه آن ‪ l‬با عدد ‪ 1‬اشتباه گرفته نشود‪ ،‬توصیه می کنیم از ‪ L‬بزرگ استفاده کنید‪ .‬بنابراین پایتون‬
‫اعداد صحیح بسیار بزرگ را با ‪ L‬بزرگ نمایش می دهد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪57‬‬

‫‪ .2‬یک عدد مختلط متشکل است از دو عدد ممیز شناور حقیقی و یک بخش که یکه ی موهومی نام‬
‫دارد‪ .‬برای مثال در ‪ x ،x + yj‬و ‪ y‬اعداد حقیقی هستند و ‪ j‬نشانگر واحد یا یکه ی موهومی‬

‫(‪ )imaginary‬می باشد‪.‬‬

‫تبدیل نوع های عددی‬

‫پایتون اعداد موجود در یک عبارت را که متشکل از انواع مختلف است به یک نوع متداول برای ارزیابی‬

‫تبدیل می کند‪ .‬اما گاهی لازم است یک عدد را به صورت صریح به یک نوع دیگر تبدیل کنید تا شرایط‬
‫مورد نیاز یک پارامتر (‪ )function parameter‬یا عملگر برآورده شود‪.‬‬

‫‪ .1‬به منظور تبدیل ‪ x‬به یک عدد صحیح ساده بکار می رود‪.‬‬

‫‪ long(x) .2‬جهت تبدیل ‪ x‬به یک عدد صحیح بسیار بزرگ (‪ )long integer‬بکار می رود‪.‬‬

‫‪float(x) .3‬جهت تبدیل ‪ x‬به یک عدد ممیز شناور بکار می رود‪.‬‬

‫‪ .4‬برای تبدیل ‪ x‬به یک عدد مختلط که دارای بخش حقیقی و بخش موهومی ‪ 0‬باشد‪complex(x) ،‬‬

‫را تایپ کنید‪.‬‬

‫‪ complex(x, y) .5‬را جهت تبدیل ‪ x‬و ‪ y‬به یک عدد مختلط دارای بخش حقیقی ‪ x‬و بخش موهومی‬

‫‪ y‬بکار ببرید‪ X .‬و ‪ y‬عبارت های عددی هستند‪.‬‬

‫توابع ریاضی‬
‫پایتون با استفاده از توابع زیر محاسبات ریاضی انجام می دهد‪:‬‬

‫توابع تصادفی در پایتون‬

‫تابع‬ ‫خروجی‬

‫)‪abs(x‬‬ ‫قدر مطلق ‪ x‬را برمی گرداند‪ :‬فاصله ی مثبت بين ‪ x‬و ‪.0‬‬

‫)‪ceil(x‬‬ ‫سقف يک عدد را برمی گرداند‪ :‬کوچکترين يا نزديک ترين عدد صحيح بزرگتر از ‪ x‬را‬
‫برمی گرداند‪ .‬به عبارتی ديگر اين تابع كوچكترين عدد صحيح بزرگتر يا مساوی با يك‬
‫عدد را كه بعنوان آرگومان آن میباشد محاسبه میكند‪.‬‬

‫)‪cmp(x, y‬‬ ‫چنانچه ‪ x‬از ‪ y‬کوچکتر باشد‪ -1 ،‬و چنانچه بزرگتر مساوی باشد ‪ 0‬برمی گرداند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪58‬‬

‫)‪exp(x‬‬ ‫اين تابع برای محاسبه توانی از ‪( e‬پايه لگاريتم طبيعی) مورد استفاده قرار می گيرد‪.‬‬

‫)‪fabs(x‬‬ ‫قدر مطلق يک عدد را برمی گرداند‪.‬‬

‫)‪floor(x‬‬ ‫اين تابع بزرگترين مقدار صحيح كوچكتر يا مساوی يک عدد را برمی گرداند؛ کف عدد‬
‫را برمی گرداند‪.‬‬

‫)‪log(x‬‬ ‫این تابع لگاریتم طبیعی یک عدد مثبت را محاسبه می كند‪.‬‬

‫)‪log10(x‬‬ ‫این تابع لگاریتم مبنای ‪ 10‬اعداد مثبت را محاسبه میكند‪.‬‬

‫)‪max(x1, x2,...‬‬ ‫اين تابع تعدادی عدد رو به عنوان آرگومان دريافت می کند و ماکزيمم آن رو براتون‬
‫محاسبه می کند؛ نزديک ترين مقدار به مثبت بی نهايت‪.‬‬

‫)‪min(x1, x2,...‬‬ ‫اين تابع نيز تعدادی عدد به عنوان ورودی گرفته و کوچکترين عدد از ميان آن ها را‬
‫گزينش کرده و نمايش می دهد؛ نزديکترين مقدار به منفی بی نهايت‪.‬‬

‫)‪modf(x‬‬ ‫اين تابع يک عدد اعشاری را گرفته و بخش اعشاری و خود عدد را از هم جدا می کند‪.‬‬
‫در واقع بخش عدد صحيح و اعشاری عدد ‪ x‬را در يک تاپل دو بخشه نمايش می دهد‪.‬‬
‫هر دو بخش دارای عالمتی يکسان با ‪ x‬هستند‪ .‬بخش عدد صحيح به صورت مميز شناور‬
‫(‪ )float‬برگردانده می شود‪.‬‬

‫)‪pow(x, y‬‬ ‫اين تابع دو عدد را از کاربر گرفته و عدد اول را به توان عدد دوم می برد‪.‬‬

‫)]‪round(x [,n‬‬ ‫دو عدد از کاربر به عنوان آرگومان گرفته و عدد اول را به مقدار عدد دوم گرد می کند‪.‬‬
‫برای مثال )‪ round(0.5‬می شود ‪ 1.0‬و نيز )‪ round(-0.5‬می شود ‪.1.0‬‬

‫)‪sqrt(x‬‬ ‫جذر يا ريشه ی دوم ‪ x‬را برای ‪ x > 0‬را برمی گرداند‪.‬‬

‫اين تابع جذر يك عدد مثبت را حساب میكند‪.‬‬

‫‪DFDGD‬‬
‫تابع‬ ‫شرح‬

‫)‪choice(seq‬‬ ‫اين تابع يک عدد را به صورت تصادفی از يک ‪ tuple ،list‬يا ‪ string‬بر می گرداند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪59‬‬

‫]‪randrange ([start,‬‬ ‫سه مقدار از کاربر دريافت کرده که مقدار اول و دوم عدد و مقدار سوم گام شمارش‬
‫)]‪stop [,step‬‬ ‫هست‪ .‬به اين شکل که اين تابع بين عدد اول و دوم با گام شمارش ای که برای اون تعيين‬
‫کرديم يک عدد تصادفی را انتخاب می کند‪.‬‬

‫)(‪random‬‬ ‫اين تابع به خودی خود يک عدد تصادفی بين ‪ 0‬و ‪ 1‬را برگزيده و بازيابی می نمايد‪.‬‬

‫)]‪seed([x‬‬ ‫اين تابع يک مقدار اوليه برای ‪ random‬تعيين می کند و در ادامه برنامه بر اساس همان‬
‫مقدار اعداد تصادفی را برمی گرداند‪ .‬خروجی ندارد‪ .‬اين تابع را پيش از فراخوانی هر‬
‫‪ module function‬ديگری صدا بزنيد‪.‬‬

‫)‪shuffle(lst‬‬ ‫اين تابع تعدادی عدد از ليست خوانده و ترتيب آن ها را به هم می ريزد‪ .‬خروجی ندارد‪.‬‬

‫)‪uniform(x, y‬‬ ‫اين متد عدد حقيقی بين دو عدد را به شما نشان می دهد‪.‬‬

‫توابع مثلثاتی‬

‫پایتون با استفاده از توابع زیر محاسبات مثلثاتی انجام می دهد‪:‬‬

‫تابع‬ ‫شرح‬

‫)‪acos(x‬‬ ‫آرک کوسينوس عدد را بر حسب راديان برمی گرداند‪.‬‬

‫)‪asin(x‬‬ ‫آرک سينوس عدد ‪ x‬را بر حسب راديان برمی گرداند‪.‬‬

‫)‪atan(x‬‬ ‫آرک تانژانت عدد ‪ x‬را بر حسب راديان برمی گرداند‪.‬‬

‫)‪atan2(y, x‬‬ ‫اين تابع آرک تانژانت ‪ y‬بر روی ‪ x‬را محاسبه می کند‪.‬‬

‫)‪cos(x‬‬ ‫کوسينوس ‪ x‬را بر حسب راديان محاسبه کرده و برمی گرداند‪.‬‬

‫)‪hypot(x, y‬‬ ‫اين تابع به نورم تقليدسی جذر )‪ (x*x + y*y‬می باشد و اين مقدار را بر می گرداند‪.‬‬

‫)‪sin(x‬‬ ‫اين تابع مقدار سينوس فايل را محاسبه و نمايش می دهد‪.‬‬

‫)‪tan(x‬‬ ‫اين تابع مقدار تانژانت عدد را بر حسب راديان برمی گرداند‪.‬‬

‫)‪degrees(x‬‬
‫اين تابع مقدار زاويه بر حسب راديان را گرفته و به درجه برمی گرداند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪60‬‬

‫)‪radians(x‬‬ ‫مقدار عدد ‪ x‬بر حسب درجه را گرفته و به راديان برمی گرداند‪.‬‬

‫ثوابت ریاضی‬
‫ثوابت‬ ‫شرح‬

‫‪pi‬‬ ‫عدد ثابت ‪ pi‬در رياضی‪.‬‬

‫‪e‬‬ ‫عدد ثابت ‪ e‬در رياضيات‪.‬‬

‫رشته ها در پایتون (نوع داده ای ‪)string‬‬

‫‪ string‬از پرکاربرد ترین انواع داده ای در پایتون می باشد‪ .‬به منظور ایجاد آن‪ ،‬کافی است تعدادی‬

‫کاراکتر را در علامت نقل و قول محصور کرد‪ .‬پایتون تک کوتیشن را با دابل کوتیشن یکسان دانسته و‬
‫با آن ها به طور مشابه برخورد می کند‪ .‬پروسه ی ایجاد رشته به آسانی تخصیص مقدار به یک متغیر‬

‫می باشد‪ .‬مثال‪:‬‬

‫'!‪var1 = 'Hello World‬‬

‫"‪var2 = "Python Programming‬‬

‫دسترسی به مقادیر در رشته ها‬

‫در پایتون چیزی به نام نوع داده ای ‪ character‬وجود ندارد؛ زبان پایتون با این نوع داده ای به صورت‬

‫رشته هایی با طول ‪ 1‬برخورد می کند (رشته هایی که خاصیت ‪ length‬آن برابر ‪ 1‬می باشد)‪ .‬از این‬
‫رو آن ها را می توان یک ‪ substring‬نیز قلمداد کرد‪.‬‬

‫جهت استخراج ‪ substring‬ها‪ ،‬بایستی از ][ همراه با اندیس شروع و اندیس پایان بهره گرفت‪.‬به‬
‫عبارتی دیگر برای برش بخشی از یک رشته و و استخراج آن‪ ،‬از ][ همراه با دو اندیس شروع و پایان‬

‫بایستی استفاده کرد‪ .‬مثال‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫'!‪var1 = 'Hello World‬‬
‫"‪var2 = "Python Programming‬‬
‫]‪print "var1[0]: ", var1[0‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪61‬‬

‫]‪print "var2[1:5]: ", var2[1:5‬‬

‫نتیجه‪:‬‬
‫‪var1[0]: H‬‬
‫‪var2[1:5]: ytho‬‬

‫بروز رسانی رشته ها‬

‫می توان با الحاق (مجدد) یک متغیر به رشته ی دیگر‪ ،‬رشته ی جاری را بروز رسانی کرد‪ .‬مثال‪:‬‬
‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫'!‪var1 = 'Hello World‬‬
‫'‪print "Updated String :- ", var1[:6] + 'Python‬‬
‫نتیجه‪:‬‬

‫‪Updated String :- Hello Python‬‬

‫کاراکترهای ‪Escape‬‬

‫جدول زیر فهرستی از کاراکترهای گریز یا چاپ نشدنی را ارائه می دهد که با علامت \ شروع شده و‬
‫نمایش داده می شوند‪.‬‬

‫کاراکتر گریز در هر دو نوع رشته ای که داخل تک کوتیشن و دابل کوتیشن محصور هستند قابل‬
‫تفسیر می باشد‪.‬‬

‫‪Backslash‬‬ ‫کاراکتر شانزده شانزدهی‬

‫شرح‬
‫‪notation‬‬ ‫(‪)hexadecimal‬‬

‫‪Bell‬یا‪alert‬‬
‫‪\a‬‬ ‫‪0x07‬‬
‫ایجاد صدای هشدار‪.‬‬

‫‪Backspace‬‬
‫‪\b‬‬ ‫‪0x08‬‬
‫بازگشت به عقب‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪62‬‬

‫‪\cx‬‬ ‫‪Control-x‬‬

‫‪\C-x‬‬ ‫‪Control-x‬‬

‫‪\e‬‬ ‫‪0x1b‬‬ ‫‪Escape‬‬

‫‪Formfeed‬‬

‫‪\f‬‬ ‫‪0x0c‬‬ ‫ایجاد صفحه ی جدید‪.‬‬

‫‪\M-\C-x‬‬ ‫‪Meta-Control-x‬‬

‫‪Newline‬‬
‫‪\n‬‬ ‫‪0x0a‬‬
‫خط جدید‬

‫نشان گذاری هشت هشتی که در آن ‪ n‬در‬

‫‪\nnn‬‬
‫رینج ‪ 0.7‬قرار دارد‪.‬‬

‫‪Carriage return‬‬
‫‪\r‬‬ ‫‪0x0d‬‬
‫بازگشت به سر خط‪.‬‬

‫‪Space‬‬
‫‪\s‬‬ ‫‪0x20‬‬
‫خط فاصله‪.‬‬

‫‪Tab‬‬
‫‪\t‬‬ ‫‪0x09‬‬
‫چندین خط فاصله‪.‬‬

‫‪Vertical tab‬‬

‫‪\v‬‬ ‫‪0x0b‬‬
‫ایجاد چندین خط فاصله به صورت‬
‫عمودی‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪63‬‬

‫‪\x‬‬ ‫‪Character x‬‬

‫نشان گذاری شانزده شانزدهی که در آن‬

‫‪\xnn‬‬
‫‪ n‬در برد ‪ a.f ،0.9‬یا ‪ A.F‬قرار دارد‪.‬‬

‫عملگرهای رشته‬
‫با فرض اینکه متغیر رشته ای ‪ a‬مقدار '‪ 'Hello‬و متغیر ‪ b‬مقدار '‪ 'Python‬را نگه می دارد‪:‬‬

‫عملگر‬ ‫شرح‬ ‫مثال‬

‫اتصال – یک رشته را به رشته ی دیگر‬ ‫‪ a + b‬رشته ی ‪ HelloPython‬را تولید می‬

‫‪+‬‬
‫متصل می کند‪.‬‬ ‫کند‪.‬‬

‫تکرار – با پیوند زدن چندین کپی از یک‬

‫*‬ ‫‪a*2‬رشته ی ‪ HelloHello‬را تولید می کند‪.‬‬
‫رشته‪ ،‬رشته ی جدیدی ایجاد می نماید‪.‬‬

‫برش – کاراکتر مورد نظر را از اندیس‬

‫][‬ ‫مشخص شده انتخاب کرده و استخراج می‬ ‫]‪ a[1‬کاراکتر ‪ e‬را ارائه می دهد‪.‬‬
‫کند‪.‬‬

‫برش در رینج مشخص شده (‪)range slice‬‬

‫–دو اندیس می پذیرد که یکی شروع و‬
‫]‪[:‬‬ ‫مشخص کننده ی اولین کاراکتر و دیگری‬ ‫]‪ a[1:4‬کاراکترهای ‪ ell‬را استخراج می کند‪.‬‬
‫اندیس پایان و نشانگر آخرین کاراکتر‬
‫استخراج شده می باشد‪.‬‬

‫عضویت – در صورت موجود بودن کاراکتر‬ ‫‪ H in a‬بخاطر اینکه کاراکتر در رشته ی‬

‫‪in‬‬ ‫مشخص شده در رشته ی مورد نظر‪true ،‬‬ ‫مورد نظر موجود می باشد‪ 1 ،‬برمی‬
‫برمی گرداند‪.‬‬ ‫گرداند‪.‬‬

‫عضویت – در صورت موجود نبودن‬

‫‪not in‬‬ ‫کاراکتر مورد نظر در رشته‪ true ،‬برمی‬ ‫مقدار ‪ 1‬را برمی گرداند‪M not in a.‬‬
‫گرداند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪64‬‬

‫‪( Raw string‬رشته ی خام) – کارکرد و‬

‫معنی اصلی کاراکتر گریز را لغو می کند‪.‬‬
‫دستور '‪ \n ،print r'\n‬را چاپ می کند و‬
‫به استثنای عملگر ‪ r/R‬که پیش از علامت‬
‫دستور '‪ \n ،print R'\n‬را‪.‬‬
‫‪r/R‬‬ ‫نقل و قول قرار می گیرد‪ ،‬سینتکس رشته‬
‫های خام درست مانند رشته های معمولی‬
‫می باشد‪ "r" .‬می تواند حرف کوچک یا‬
‫حرف بزرگ (‪ )R‬باشد‪ ،‬تنها مسئله ای که‬
‫باید به آن دقت داشت‪ ،‬قرار دادن ‪R‬‬
‫درست پیش از علامت نقل و قول است‪.‬‬

‫فرمت دهی – یک رشته را قالب بندی می‬

‫‪%‬‬
‫کند‪.‬‬

‫عملگر فرمت دهی رشته‬

‫یکی از امکانات جالب پایتون‪ ،‬عملگر ‪ %‬می باشد که برای فرمت دهی رشته ها بکار می رود‪ .‬این‬
‫عملگر منحصر به رشته ها می باشد (ورودی آن فقط رشته است) و جایگزین خانوداه ی )(‪ printf‬در‬

‫زبان ‪ C‬می باشد‪ .‬مثال‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫)‪print "My name is %s and weight is %d kg!" % ('Zara', 21‬‬

‫نتیجه‪:‬‬

‫!‪My name is Zara and weight is 21 kg‬‬

‫در زیر فهرست علامت هایی که می توان همراه با این عملگر مورد استفاده قرار داد را مشاهده می‬
‫کنید‪:‬‬

‫علامت فرمت دهی‬ ‫تبدیل‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪65‬‬

‫‪%c‬‬ ‫کاراکتر‪.‬‬

‫‪%s‬‬ ‫تبدیل به رشته با استفاده از تابع )(‪ ،str‬قبل از فرمت دهی‪.‬‬

‫‪%i‬‬ ‫عدد صحیح در مبنای ده علامت دار‪.‬‬

‫‪%d‬‬ ‫عدد صحیح ده دهی علامت دار‪.‬‬

‫‪%u‬‬ ‫عدد صحیح درمبنای ده بدون علامت‪.‬‬

‫‪%o‬‬ ‫عدد صحیح هشت هشتی‪.‬‬

‫‪%x‬‬ ‫عدد صحیح در مبنای شانزده (حروف کوچک)‪.‬‬

‫‪%X‬‬ ‫عدد صحیح در مبنای شانزده (حروف بزرگ)‪.‬‬

‫‪%e‬‬ ‫نماد توانی یا نمایی (با '‪ 'e‬کوچک)‪.‬‬

‫‪%E‬‬ ‫نماد توانی یا نمایی (با '‪ 'E‬بزرگ)‪.‬‬

‫‪%f‬‬ ‫عدد حقیقی ممیز شناور‪.‬‬

‫‪%g‬‬ ‫مخفف یا فرم کوتاه تر ‪ %f‬و ‪ %e‬می باشد‪.‬‬

‫‪%G‬‬ ‫شکل کوتاه تر ‪ %f‬و ‪.%E‬‬

‫در زیر دیگر علامت ها و قابلیت هایی پشتیبانی شده را مشاهده می کنید‪:‬‬

‫علامت‬ ‫کارکرد‪/‬قابلیت‬

‫*‬ ‫آرگومان دقت اعشار یا حداقل تعداد کل را مشخص می کند‪.‬‬

‫‪-‬‬ ‫تنظیم به سمت چپ‪.‬‬

‫‪+‬‬ ‫علامت را نمایش می دهد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪66‬‬

‫>‪<sp‬‬ ‫یک خط فاصله قبل از عدد مثبت ایجاد می کند‪.‬‬

‫صفر آغازین هشت هشتی ('‪ )'0‬یا صفر آغازین شانزده شانزدهی‬
‫‪#‬‬
‫'‪ '0x‬و یا '‪ ،'0X‬بسته به اینکه '‪ 'x‬یا '‪ 'X‬بکار رفته‪ ،‬اضافه می کند‪.‬‬

‫بجای خط فاصله یا فضای خالی‪ ،‬سمت چپ عدد را با صفر پر می‬

‫‪0‬‬
‫کند‪.‬‬

‫استفاده ی همزمان از دو عملگر‪ ،' %%' ،‬به یک عملگر '‪ '%‬منتج‬

‫‪%‬‬
‫می شود‪.‬‬

‫)‪(var‬‬ ‫نگاشت متغیر (آرگومان های ‪)dictionary‬‬

‫‪ m‬نشانگر حداقل تعداد عدد مجاز و ‪ n‬بیانگر تعداد عدد که بایستی‬

‫‪m.n.‬‬
‫پس از نقطه ی اعشار نمایش داده شود‪.‬‬

‫سه علامت نقل و قول به هم چسبیده (‪)Triple Quotes‬‬

‫علامت (""" """) این امکان را فراهم می کند که رشته ها را در چندین خط پخش کنید‪ ،‬در این میان‬

‫می توانید از کاراکترهای ویژه نظیر ‪ TABs ،NEWLINEs‬و غیره ‪ ...‬استفاده کنید‪.‬‬

‫نحوه ی نگارش آن را می توانید در ز یر مشاهده کنید‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪para_str = """this is a long string that is made up of‬‬
‫‪several lines and non-printable characters such as‬‬
‫‪TAB ( \t ) and they will show up that way when displayed.‬‬
‫‪NEWLINEs within the string, whether explicitly given like‬‬
‫‪this within the brackets [ \n ], or just a NEWLINE within‬‬
‫‪the variable assignment will also show up.‬‬
‫"""‬
‫‪print para_str‬‬

‫پس از اجرای کد بالا‪ ،‬نتیجه ی زیر حاصل می گردد‪ .‬مشاهده می کنید که چگونه هر یک یک از‬

‫کاراکترها ویژه اثر خود را در نتیجه به نمایش گذاشته (برای مثال ‪ /tab‬دو فاصله ایجادکرد یا ‪ /n‬رشته‬
‫را در خط بعدی ادامه داده) است‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪67‬‬

‫‪this is a long string that is made up of‬‬

‫‪several lines and non-printable characters such as‬‬
‫‪TAB ( ) and they will show up that way when displayed.‬‬
‫‪NEWLINEs within the string, whether explicitly given like‬‬
‫[ ‪this within the brackets‬‬
‫‪], or just a NEWLINE within‬‬
‫‪the variable assignment will also show up.‬‬

‫کاراکتر " \ " در رشته های خام‪ ،‬به عنوان کاراکتر ویژه تفسیر نمی شود‪ .‬کلیه ی کاراکترهایی که در‬

‫یک رشته ی خام تایپ می کنید به همان گونه که نوشته اید چاپ می شوند‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫'‪print 'C:\\nowhere‬‬

‫نتیجه‪:‬‬

‫‪C:\nowhere‬‬

‫حال به مثال زیر توجه کنید‪ .‬عبارت را بدین صورت ' عبارت مربوطه ' ‪ r‬بکار می بریم‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫'‪print r'C:\\nowhere‬‬

‫نتیجه‪:‬‬

‫‪C:\\nowhere‬‬

‫رشته های یونیکد (‪)Unicode string‬‬

‫رشته های معمولی در پایتون به صورت ‪ 8‬بیتی اسکی (‪ )ASCII‬ذخیره می شوند‪ ،‬در حالی که رشته‬

‫های یونیکد به صورت ‪ 16‬بیتی ‪ Unicode‬ذخیره می گردند‪ .‬کاراکترهای یونیکد این اجازه را می دهد‬
‫که از مجموعه ی کاراکتری متشکل از انواع زبان های زنده ی دنیا بهره بگیرید‪ .‬مثال‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫'!‪print u'Hello, world‬‬

‫نتیجه‪:‬‬

‫!‪Hello, world‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪68‬‬

‫همان طور که در این مثال مشاهده می کنید‪ ،‬رشته های یونیکد پیشوند ‪ u‬را بکار می برند‪ ،‬مشابه‬
‫رشته های خام که از پیشوند ‪ r‬استفاده می کنند‪.‬‬

‫متدهایی درون‬
‫ساخته ای که عملیاتی را روی رشته انجام دهند ( ‪Built-in String‬‬
‫‪)Methods‬‬

‫پایتون با استفاده از توابع زیر روی رشته ها عملیاتی را انجام می دهد‪:‬‬

‫شماره ی رشته‬
‫متد مربوطه به همراه شرح کارکرد آن‬
‫ی مورد نظر‬

‫)(‪capitalize‬‬
‫‪1‬‬
‫حرف اول یک رشته را به حرف بزرگ تبدیل می کند‪.‬‬

‫)‪center(width, fillchar‬‬

‫این تابع دو ورودی می پذیرد؛ اولی طول رشته و دومی کاراکتری که در هر دو‬
‫‪2‬‬ ‫طرف رشته پر می کند‪ ،‬را مشخص می کند‪ .‬سپس رشته را در وسط یا مرکز‬
‫قرار می دهد‪.‬‬

‫))‪count(str, beg= 0,end=len(string‬‬

‫این متد سه ورودی می پذیرد‪ .‬اولی زیررشته ی ای که تعداد تکرار آن شمرده و‬

‫‪3‬‬ ‫برگردانده می شود را مشخص می کند‪ ،‬دومین پارامتر اندیس شروع که‬
‫شمارش از آن آغاز می شود را تعیین می نماید و سومین آرگومان اندیس‬
‫پایان که شمارش در آنجا خاتمه می یابد را تعریف می کند‪.‬‬

‫)'‪decode(encoding='UTF-8',errors='strict‬‬

‫‪4‬‬ ‫رشته ی مورد نظر را با استفاده ی الگورتیم رمزگذاری یا کدک مشخص‪/‬ثبت‬

‫شده‪ decode ،‬و رمز گشایی می کند‪ .‬پارامتر ‪ encoding‬به صورت پیش فرض‬
‫بر روی رمزگذاری ‪ default‬تنظیم می شود‪ .‬به عبارتی دیگر این تابع رشته ی‬
‫مورد نظر را بر اساس کدک مشخص شده رمزگشایی کرده و رشته ی ‪decode‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪69‬‬

‫شده را به عنوان خروجی برمی گرداند‪ .‬پارامتر دومی نحوه ی مدیریت خطا را‬
‫مشخص می شود که پیش فرض آن ‪ strict‬می باشد‪.‬‬

‫)'‪encode(encoding='UTF-8',errors='strict‬‬

‫‪5‬‬ ‫نسخه ی کدگذاری شده ی رشته ی مورد نظر را بازمی گرداند‪ .‬پارامتر اولی‬
‫الگوریتم کد گذاری مشخص شده و پارامتر دوم نحوه ی مدیریت خطا را‬
‫مشخص می کند‪ .‬پیش فرض پارامتر دوم آن ‪ strict‬می باشد‪.‬‬

‫))‪endswith(suffix, beg=0, end=len(string‬‬

‫مشخص می کند آیا یک رشته یا زیرشته ای از آن به پارامتر ‪ suffix‬ختم می‬

‫‪6‬‬ ‫شود یا خیر‪ ،‬در صورتی که به مقدار مشخص شده ختم شد ‪ true‬و در غیر این‬
‫صورت ‪ false‬برمی گرداند‪ .‬پارامتر ‪ beg‬اندیس شروع و پارمتر ‪ end‬اندیس‬
‫پایان را مشخص می کند‪.‬‬

‫)‪expandtabs(tabsize=8‬‬

‫این متد تعداد فاصله ی تب (مربوط به کاراکتر ویژه ی تب ‪ )/t‬یک رشته را به‬
‫‪7‬‬ ‫مقدار مشخص شده در پارامتر ورودی (تعیین کننده ی تعداد تب) بسط می‬
‫دهد‪ ،‬در صورت مشخص نکردن پارامتر ورودی‪ ،‬به صورت پیش فرض بر روی‬
‫‪ 8‬تنظیم می شود‪.‬‬

‫))‪find(str, beg=0 end=len(string‬‬

‫کاراکترهای مورد نظر را در رشته می یابد (مشخص می کند آیا پارامتر ورودی‬
‫‪8‬‬ ‫اول متد در رشته وجود دارد یا خیر)‪ ،‬پارامتر دوم مشخص کننده ی اندیس‬
‫شروع و پارامتر سوم تعیین کننده ی اندیس پایان می باشد‪ .‬در صورت یافتن‬
‫رشته اندیس آغازی آن و در صورت نیافتن ‪ -1‬را برمی گرداند‪.‬‬

‫))‪index(str, beg=0, end=len(string‬‬

‫‪9‬‬ ‫عملکردی مشابه متد )(‪ find‬دارد‪ ،‬با این تفاوت که در صورت نیافتن رشته ی‬
‫مورد نظر باعث رخداد یک خطا یا ‪ exception‬می شود‪.‬‬

‫‪10‬‬ ‫)(‪isalnum‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪70‬‬

‫چنانچه حداقل ‪ 1‬کاراکتر یا تمامی کاراکترهای رشته الفبایی عددی (حرف عدد)‬
‫باشد‪ ،‬مقدار ‪ true‬و در غیر این صورت ‪ false‬برمی گرداند‪.‬‬

‫)(‪isalpha‬‬
‫‪11‬‬
‫اگر حداقل یکی یا تمامی کاراکترهای رشته از نوع الفبا باشد‪ true ،‬و در غیر این‬
‫صورت ‪ false‬را برمی گرداند‪.‬‬

‫)(‪isdigit‬‬
‫‪12‬‬
‫در صورتی که رشته مورد نظر حاوی فقط عدد باشد‪ ،‬مقدار ‪ true‬و در غیر این‬
‫صورت ‪ false‬برمی گرداند‪.‬‬

‫)(‪islower‬‬
‫‪13‬‬
‫اگر حداقل یکی یا همه ی کاراکترهای داخل رشته ‪ lowercase‬باشد‪ true ،‬و در‬
‫غیر این صورت ‪ false‬را بازگردانی می نماید‪.‬‬

‫)(‪isnumeric‬‬
‫‪14‬‬
‫چنانچه رشته ی یونیکد دربردارنده ی کاراکترهای عددی باشد‪ ،‬مقدار ‪ true‬و در‬
‫غیر این صورت ‪ false‬را بازیابی می نماید‪.‬‬

‫)(‪isspace‬‬

‫‪15‬‬ ‫چنانچه رشته ی مورد نظر تهی باشد (در آن هیچ کاراکتری به جز خط فاصله‬
‫وجود نداشته باشد)‪ true ،‬و در غیر این صورت ‪ false‬را بازیابی می کند‪.‬‬

‫)(‪istitle‬‬
‫‪16‬‬
‫اگر حروف اول تمامی واژگان رشته ‪ uppercase‬باشد‪ true ،‬بازمی گرداند‪.‬‬

‫)(‪isupper‬‬

‫‪17‬‬ ‫چنانچه تمامی کاراکترهای رشته ی مورد نظر با حروف بزرگ نوشته شده باشد‪،‬‬
‫‪ true‬و در غیر این صورت ‪ false‬را برمی گرداند‪.‬‬

‫‪18‬‬ ‫)‪join(seq‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪71‬‬

‫المان های رشته ی ‪ seq‬را توسط تفکیک گر مشخص شده (برای مثال "‪ )"-‬به‬
‫هم متصل کرده و آن را به عنوان خروجی برمی گرداند‪.‬‬

‫)‪len(string‬‬
‫‪19‬‬
‫طول رشته (تعداد کاراکترهای) رشته را برمی گرداند‪.‬‬

‫)]‪ljust(width[, fillchar‬‬
‫‪20‬‬
‫یک رشته را با کاراکتر تعریف شده در پارامتر دوم از سمت راست پر می کند تا‬
‫به تعداد کاراکتر تعریف شده در پارامتر اول برسد‪.‬‬

‫)(‪lower‬‬
‫‪21‬‬ ‫کلیه ی حروفی که در رشته ی مورد نظر ‪ uppercase‬هستند را به حروف‬
‫کوچک تبدیل می کند‪.‬‬

‫)(‪lstrip‬‬
‫‪22‬‬ ‫تمامی کاراکترهای مشخص شده (به صورت پیش فرض کاراکتر ‪ )space‬در‬
‫پارامتر ورودی را از اول یک رشته حذف می کند‪.‬‬

‫)(‪maketrans‬‬
‫برای استفاده از این تابع ابتدا باید آن را تعریف کرد که در ابتدای اسکریپت این‬
‫کار انجام شده است‪ .‬این متد دو آرگومان می پذیرد که کار ترجمه را انجام می‬
‫‪23‬‬ ‫دهند‪ ،‬بدین معنی که به ازای مقادیری که در ‪ intab‬قرار داده می شود معادل‬
‫آن ها در ‪ outtab‬قرار می گیرند‪ .‬مثلا اگر مقدار ‪ intab‬برابر ‪ a‬بود و مقدار‬
‫‪ outtab‬برابر ‪ 1‬بود آنگاه در رشته هرگاه کاراکتر ‪ a‬دیده شد برنامه مقدار آن را‬
‫با ‪ 1‬جایگزین می کند‪.‬‬

‫)‪max(str‬‬
‫‪24‬‬
‫این متد بزرگترین کاراکتر را به ترتیب حروف الفبا بر میگرداند‪.‬‬

‫)‪min(str‬‬
‫‪25‬‬
‫کوچکترین کاراکتر را به ترتیب حروف الفبا بر میگرداند‪.‬‬

‫‪26‬‬ ‫)]‪replace(old, new [, max‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪72‬‬

‫این تابع سه آرگومان می پذیرد که دوتای آنها الزامی و یکی از آنها بسته به نوع‬
‫استفاده لازم می شود‪ .‬در پارامتر اول مقداری را ارائه می دهیم و در پارامتر‬
‫دوم مشخص می کنیم که این مقدار را با مقدار پارامتر اول جایگزین کن‪ .‬پارامتر‬
‫سوم یک عدد را می گیرد که نشانگر این است که تا چند مرتبه این فعل در‬
‫رشته ی مورد نظر انجام شود‪.‬‬

‫))‪rfind(str, beg=0,end=len(string‬‬
‫‪27‬‬
‫عملکردی مشابه متد )(‪ find‬دارد با این تفاوت که جستجو را از سمت راست‬
‫شروع می کند‪.‬‬

‫))‪rindex( str, beg=0, end=len(string‬‬

‫‪28‬‬ ‫کارکرد مشابه متد )(‪ index‬دارد با این تفاوت که جستجو را بجای چپ از سمت‬
‫راست شروع می کند‪.‬‬

‫)]‪rjust(width,[, fillchar‬‬

‫در این متد آرگومان ‪ width‬نمایشگر تعداد کاراکتری که مایلید ‪( justify‬هم تراز)‬
‫کنید و ‪ fillchar‬نیز نشانگر مقداری می باشد که می خواهید از آن برای ‪justify‬‬
‫‪29‬‬ ‫کردن استفاده نمایید‪.‬‬

‫این تابع یک نسخه ی از رشته بازمی گرداند که در آن سمت چپ رشته با کاراکتر‬

‫مشخص شده در پارامتر ورودی دوم پر شده تا طول کلی رشته با مقدار‬
‫مشخص شده در پارامتر اول برابر شود‪.‬‬

‫)(‪rstrip‬‬
‫‪30‬‬ ‫تمامی کاراکترهای مشخص شده (در صورت مشخص نکردن‪ ،‬پیش فرض‬
‫کاراکتر ‪ space‬می باشد) در پارامتر ورودی را از پایان یک رشته حذف می کند‪.‬‬

‫))‪split(str="", num=string.count(str‬‬

‫‪31‬‬ ‫این متد رشته ی مورد نظر را در قالب لیستی برمی گرداند و کلمات موجود در‬
‫آن را توسط تفکیک گر (پیش فرض "") و به تعداد (زیر رشته های مشخص‬
‫شده در ورودی ‪ )num‬مشخص شده تقسیم می کند‪.‬‬

‫‪33‬‬ ‫))‪startswith(str, beg=0,end=len(string‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪73‬‬

‫این متد بررسی می کند که رشته ی مورد نظر با زیررشته ی مشخص شده در‬
‫پارامتر ورودی ‪ str‬آغاز شده یا خیر‪ ،‬اگر چنین بود مقدار ‪ true‬و در غیر این‬
‫صورت مقدار ‪ false‬را برمی گرداند‪ Beg .‬بیانگر اندیس شروع و ‪ end‬نشانگر‬
‫اندیس پایان می باشد‪.‬‬

‫)]‪strip([chars‬‬

‫‪34‬‬ ‫عملیات هر دو متد )(‪ lstrip‬و )(‪ rstrip‬را بر روی رشته ی مورد نظر اجرا می‬
‫کند‪.‬‬

‫)(‪swapcase‬‬
‫‪35‬‬
‫حروف کوچک را بزرگ و حروف بزرگ را کوچک می کند‪.‬‬

‫)(‪title‬‬
‫‪36‬‬
‫یک کپی از رشته بازمی گرداند که اولین حرف تمامی کلمات آن با حرف بزرگ و‬
‫باقی آن ها با حروف کوچک چاپ شده است‪.‬‬

‫)""=‪translate(table, deletechars‬‬

‫متد ‪ translate‬یک کپی از رشته برمی گرداند که درآن تمامی کاراکترها با‬
‫‪37‬‬ ‫استفاده از ‪( table‬ساخته شده از تابع )(‪ maketrans‬در ‪،)string module‬‬
‫ترجمه شده است و در صورت نیاز تمامی کاراکترهای موجود در رشته ی‬
‫‪ deletechars‬را حذف می کند‪.‬‬

‫)(‪upper‬‬
‫‪38‬‬
‫حروف کوچک یک رشته را به حروف بزرگ تبدیل می کند‪.‬‬

‫)‪zfill (width‬‬

‫‪39‬‬ ‫کپی از رشته ی مورد نظر برمی گرداند که سمت چپ آن با صفر پر شده تا‬
‫طول نهایی رشته برابر با طول مشخص شده در پارامتر ‪ width‬شود‪.‬‬

‫)(‪isdecimal‬‬
‫‪40‬‬
‫این متد در صورتی که رشته ی یونیکد دربردارنده ی فقط کاراکترهای ده دهی‬
‫باشد‪ true ،‬و در غیر این صورت ‪ false‬برمی گرداند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪74‬‬

‫نوع داده ای لیست در پایتون (‪)tuple/lists‬‬

‫اساسی ترین ساختار داده ای در پایتون ‪( sequence‬زنجیره ای از بایت ها) می باشد‪ .‬به هر یک از‬

‫المان های یک ‪ sequence‬یک عدد اختصاص داده می شود که همان شماره ی مکان قرار گیری یا‬
‫اندیس می باشد‪ .‬اندیس در زبان پایتون از صفر آغاز می شود‪.‬‬

‫پایتون در کل ‪ 6‬نوع داده ای که ساختار آن ‪ sequence‬می باشد‪ ،‬ارائه می دهد که پرکاربردترین آن‬

‫ها عبارتند از ‪ list‬ها و ‪ tuple‬ها‪.‬‬

‫عملیات خاصی وجود دارد که می توان بر روی انواع داده ای که دارای ساختاری ‪ sequence‬و دنباله‬
‫دار هستند انجام داد‪ .‬این عملیات شامل فهرست کردن با اندیس‪ ،‬برش‪ ،‬اضافه کردن‪ ،‬ضرب و بررسی‬

‫عضویت می باشد‪ .‬بعلاوه‪ ،‬پایتون دارای توابع درون ساخته (توکار) می باشد که طول یک دنباله را‬

‫بدست آورده و بزرگترین یا کوچکترین المان های آن را پیدا‪/‬مشخص می کند‪.‬‬

‫نوع داده ای ‪list‬‬

‫‪ list‬تطبیق پذیرترین نوع داده ای در پایتون می باشد که به صورت یک لیست نوشته می شود و‬
‫آیتم های آن توسط ویرگول محصور در ][ از یکدیگر جدا می شوند‪ .‬مهم ترین نکته ای که بایستی‬

‫درباره ی نوع داده ای لیست به خاطر داشت‪ ،‬این است که آیتم های محصور در آن باید از یک نوع‬
‫باشد‪.‬‬

‫لیست به مجموعهای داده ای اشاره دارد که به صورت عادی به هم مرتبط اند‪ .‬به جای ذخیره این‬

‫دادهها به عنوان متغیرهای جداگانه ما میتوانیم آنها در یک لیست ذخیره کنیم‪.‬‬

‫ایجاد و اعلان یک لیست به سادگی قرار دادن مقادیری بین ][ و تفکیک آن ها به وسیله ی ویرگول‬

‫می باشد‪ .‬مثال‪:‬‬

‫;]‪list1 = ['physics', 'chemistry', 1997, 2000‬‬

‫;] ‪list2 = [1, 2, 3, 4, 5‬‬
‫;]"‪list3 = ["a", "b", "c", "d‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪75‬‬

‫درست مشابه اندیس رشته‪ ،‬اندیس لیست ها از صفر آغاز می شود‪ .‬بر روی لیست عملیاتی همچون‬
‫برش (‪ )slice‬و اتصال (‪ )concatenation‬را می توان اجرا کرد‪.‬‬

‫دسترسی به مقادیر یک لیست‬

‫جهت دسترسی به مقادیر یک لیست‪ ،‬بایستی اندیس شروع و پایان را داخل ][ فراهم نمود‪ ،‬با این کار‬
‫مقادیری که در آن شماره ی مکان قرارگیری یا اندیس ذخیره شده اند‪ ،‬قابل دسترسی می شوند‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫;]‪list1 = ['physics', 'chemistry', 1997, 2000‬‬
‫;] ‪list2 = [1, 2, 3, 4, 5, 6, 7‬‬
‫]‪print "list1[0]: ", list1[0‬‬
‫]‪print "list2[1:5]: ", list2[1:5‬‬

‫پس از اجرا کد‪ ،‬نتیجه ی زیر بدست می آید‪:‬‬

‫‪list1[0]: physics‬‬
‫]‪list2[1:5]: [2, 3, 4, 5‬‬

‫بروز رسانی لیست ها‬

‫می توان مقدار یک لیست را برش داده و آن را با مقدار دیگری جایگزین نمود و از این طریق آن‬

‫لیست را بروز رسانی کرد‪ .‬برای این منظور در سمت راست عملگر تخصیص علامت ][ و اندیس‬
‫مقدار مربوطه را تایپ کنید‪ .‬همچنین با استفاده از متد )(‪ append‬می توان عناصری را به لیست‬

‫جاری الحاق کرد‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫;]‪list = ['physics', 'chemistry', 1997, 2000‬‬
‫" ‪print "Value available at index 2 :‬‬
‫]‪print list[2‬‬
‫;‪list[2] = 2001‬‬
‫" ‪print "New value available at index 2 :‬‬
‫]‪print list[2‬‬
‫پس از اجرای کد‪ ،‬نتیجه ی زیر حاصل می گردد‪:‬‬

‫‪Value available at index 2 :‬‬

‫‪1997‬‬
‫‪New value available at index 2 :‬‬
‫‪2001‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪76‬‬

‫حذف المان های لیست‬

‫برای حذف المان مورد نظر از لیست‪ ،‬اگر المان خاصی مورد نظرتان است دستور ‪ del‬و اگر آیتم‬
‫مشخصی برای حذف مد نظر ندارید‪ ،‬متد )(‪ remove‬را بکار ببرید‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫;]‪list1 = ['physics', 'chemistry', 1997, 2000‬‬
‫‪print list1‬‬
‫;]‪del list1[2‬‬
‫" ‪print "After deleting value at index 2 :‬‬
‫‪print list1‬‬
‫نتیجه ی بدست می آید‪:‬‬

‫]‪'physics', 'chemistry', 1997, 2000‬‬

‫‪After deleting value at index 2 :‬‬
‫]‪['physics', 'chemistry', 2000‬‬

‫عملیات ابتدایی که روی لیست اجرا می شود‬

‫عملگرهای * و ‪ +‬در لیست همان عملیاتی را انجام می دهند که در رشته اجرا می کنند‪ .‬همان طور‬

‫که می دانید هر یک به ترتیب عملیات تکرار و اتصال را صورت می دهند‪ ،‬با این تفاوت که خروجی‬
‫یک لیست جدید می باشد و نه یک رشته‪.‬‬

‫بر روی لیست می توان همان عملیات رایجی که بر روی ساختارهای دنباله ای (‪ )sequence‬همچون‬
‫رشته قابل اجرا می باشد‪ ،‬انجام داد‪.‬‬

‫عبارت پایتون‬ ‫نتیجه‬ ‫شرح‬

‫)]‪len([1, 2, 3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪Length‬‬

‫(طول)‬

‫]‪[1, 2, 3] + [4, 5, 6‬‬ ‫]‪[1, 2, 3, 4, 5, 6‬‬ ‫‪Concatenation‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪77‬‬

‫(اتصال)‬

‫‪['Hi!'] * 4‬‬ ‫]'!‪['Hi!', 'Hi!', 'Hi!', 'Hi‬‬ ‫‪Repetition‬‬

‫(تکرار)‬

‫]‪3 in [1, 2, 3‬‬ ‫‪True‬‬ ‫‪Membership‬‬

‫(عضويت)‬

‫‪for x in [1, 2, 3]: print x,‬‬ ‫‪123‬‬ ‫‪Iteration‬‬

‫(حلقه تکرار)‬

‫اندیس گذاری‪ ،‬برش و ماتریس‬

‫از آن جایی که ‪ list‬ها زیرمجموعه ی ساختار داده ای ‪ sequence‬هستند‪ ،‬اندیس گذاری و اتصال در‬

‫هر دو نوع داده ای لیست و رشته یکسان می باشد‪.‬‬

‫ورودی زیر را درنظر داشته باشید‪:‬‬

‫]'!‪L = ['spam', 'Spam', 'SPAM‬‬

‫عبارت‬ ‫نتیجه‬ ‫شرح‬

‫]‪L[2‬‬ ‫'!‪'SPAM‬‬ ‫انديس از صفر آغاز می شود‪ ،‬می‬

‫شمارد و نتيجه را برمی گرداند‪.‬‬

‫]‪L[-2‬‬ ‫'‪'Spam‬‬ ‫اگر منفی بود از سمت راست می‬

‫شمارد و برمی گرداند‪.‬‬

‫]‪L[1:‬‬ ‫]'!‪['Spam', 'SPAM‬‬ ‫از يک انديسی به بعد را بازمی‬

‫گرداند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪78‬‬

‫توابع و متدهای توکار لیست در پایتون‬

‫شماره ی متد‬ ‫تابع مورد نظر با شرح عملکرد آن‬

‫‪1‬‬ ‫)‪cmp(list1, list2‬‬

‫المان های موجود در دو ليست را با هم مقايسه می کند‪.‬‬

‫‪2‬‬ ‫)‪len(list‬‬

‫طول کلی ليست را بازمی گرداند‪.‬‬

‫‪3‬‬ ‫)‪max(list‬‬

‫آيتمی که بيشترين مقدار را دارد از ميان آيتم های موجود در ليست بازمی گرداند‪.‬‬

‫‪4‬‬ ‫)‪min(list‬‬

‫آيتمی با کوچکترين مقدار را از ميان آيتم های موجود در ليست بازمی گرداند‪.‬‬

‫‪5‬‬ ‫)‪list(seq‬‬

‫نوع داده ای ‪ tuple‬را به ‪ list‬تبديل می کند‪.‬‬

‫متدهای مربوط به لیست‪:‬‬

‫شماره ی متد‬ ‫متد مورد نظر با شرح آن‬

‫‪1‬‬ ‫)‪list.append(obj‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪79‬‬

‫اين متد شی پاس داده شده به عنوان ورودی را به ليست اضافه می کند‪.‬‬

‫‪2‬‬ ‫)‪list.count(obj‬‬

‫تعداد دفعاتی که شی مورد نظر در ليست تکرار شده را برمی گرداند‪.‬‬

‫‪3‬‬ ‫)‪list.extend(seq‬‬

‫محتويات پارامتر ورودی (‪ )seq‬را به ليست الحاق می کند‪.‬‬

‫‪4‬‬ ‫)‪list.index(obj‬‬

‫انديس يا شماره ی مکان قرار گيری شی را در ليست برمی گرداند‪.‬‬

‫‪5‬‬ ‫)‪list.insert(index, obj‬‬

‫شی پاس داده شده به متد را در انديس مشخص شده درج می کند‪.‬اين متد دو پارامتر می گيرد که‬
‫اولی انديس را مشخص می کند و دومی شی ای که بايد در آن شماره ی مکان قرار گيری وارد شود‪.‬‬

‫‪6‬‬ ‫)]‪list.pop(obj=list[-1‬‬

‫آخرين شی موجود در ليست را برش داده و برمی گرداند‪ .‬پارامتر دومی اختياری است که نشانگر‬
‫انديس شی ای که بايد برش داده شود می باشد‪.‬‬

‫‪7‬‬ ‫)‪list.remove(obj‬‬

‫شی مورد نظر (مشخص شده داخل پرانتز) را از ليست حذف می کند‪.‬‬

‫‪8‬‬ ‫)(‪list.reverse‬‬

‫مکان قرارگيری اشيا در ليست را معکوس (جابجا) می کند‪.‬‬

‫‪9‬‬ ‫)]‪list.sort([func‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪80‬‬

‫اشيا يک ليست را مرتب می سازد‪.‬‬

‫نوع داده ای ‪ tuple‬یا چندتایی در پایتون‬

‫‪ Tuples‬درست شبیه لیست ها میباشند با این تفاوت که شما نمیتوانید مقادیر آنها را ویرایش‬

‫کنید‪ .‬مقادیر اولیه که برای تاپل ها تعیین میکنید ‪ ،‬تا آخر برنامه ثابت باقی میمانند و قابل تغییر‬
‫نیستند‪.‬‬

‫‪ tuple‬ها در پایتون چیزی شبیه به نوع داده ای ‪ list‬می باشند‪ .‬تاپل ها تعدادی از مقادیر هستند که‬

‫با ویرگول از یکدیگر تفکیک می شوند‪ tuple .‬ها داخل () تعریف می شوند‪.‬‬

‫تفاوت بنیادین میان ‪ list‬ها و ‪ tuple‬ها این است که لیست ها داخل آکولاد [] مشخص می شوند و‬
‫المان ها و نیز اندازه آن ها تغییر پذیر است در حالی که ‪ tuple‬ها درون پرانتز تعریف می شوند و‬

‫قابلیت بروز رسانی را ندارند‪ tuple .‬را می توان لیست های فقط خواندنی نیز نام گذاشت‪.‬‬

‫فرایند اعلان ‪ tuple‬در ایجاد لیستی از مقادیر تفکیک شده توسط ویرگول خلاصه می شود‪ .‬در‬

‫صورت تمایل می توان این مقادیر را داخل پرانتز محصور کرد‪ .‬مثال‪:‬‬

‫;)‪tup1 = ('physics', 'chemistry', 1997, 2000‬‬

‫;) ‪tup2 = (1, 2, 3, 4, 5‬‬
‫;"‪tup3 = "a", "b", "c", "d‬‬
‫مثالی از یک ‪ tuple‬تهی را در زیر مشاهده می کنید‪:‬‬

‫;)( = ‪tup1‬‬

‫در صورت وجود حتی یک مقدار در ‪ tuple‬مورد نظر‪ ،‬بایستی از ویرگول استفاده شود‪:‬‬

‫;)‪tup1 = (50,‬‬

‫اندیس در نوع داده ای ‪ tuple‬نیز از صفر آغاز می شود‪ .‬عملیاتی همچون برش و استخراج مقدار‪،‬‬

‫اتصال و غیره ‪ ...‬را می توان بر روی ‪ tuple‬اجرا نمود‪:‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪81‬‬

‫دسترسی به مقادیر یک ‪tuple‬‬

‫جهت دسترسی به مقادیر موجود در یک ‪ ،tuple‬می بایست از ][ و اندیس مقدار مورد نظر استفاده‬
‫کرد‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫;)‪tup1 = ('physics', 'chemistry', 1997, 2000‬‬
‫;) ‪tup2 = (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7‬‬
‫]‪print "tup1[0]: ", tup1[0‬‬
‫]‪print "tup2[1:5]: ", tup2[1:5‬‬

‫نتیجه‪:‬‬

‫‪tup1[0]: physics‬‬
‫]‪tup2[1:5]: [2, 3, 4, 5‬‬

‫بروز رسانی ‪tuple‬‬

‫همان طور که در بالا تشریح شد‪ tuple ،‬غیر قابل تغییر هستند؛ بدین معنا که امکان ویرایش و بروز‬

‫رسانی آن ها وجود ندارد‪ .‬با این حال می توان دو ‪ tuple‬را به هم متصل کرده و ‪ tuple‬جدید خلق‬
‫کرد‪ ،‬همانند مثال زیر‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫;)‪tup1 = (12, 34.56‬‬
‫;)'‪tup2 = ('abc', 'xyz‬‬
‫‪# Following action is not valid for tuples‬‬
‫;‪# tup1[0] = 100‬‬
‫‪# So let's create a new tuple as follows‬‬
‫;‪tup3 = tup1 + tup2‬‬
‫‪print tup3‬‬
‫نتیجه‪:‬‬

‫)'‪(12, 34.56, 'abc', 'xyz‬‬

‫حذف المان های یک ‪tuple‬‬

‫حذف المان های یک ‪ tuple‬به صورت تکی امکان پذیر نیست‪ .‬با این وجود‪ ،‬می توان دو ‪ tuple‬مورد‬

‫نظر را که المان های ناخواسته در آن لحاظ نشده‪ ،‬به هم متصل کرد و یک ‪ tuple‬جدید ایجاد نمود‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪82‬‬

‫به منظور حذف کلی یک ‪ tuple‬کافی است دستور ‪ del‬را بکار ببرید‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫;)‪tup = ('physics', 'chemistry', 1997, 2000‬‬
‫‪print tup‬‬
‫;‪del tup‬‬
‫" ‪print "After deleting tup :‬‬
‫‪print tup‬‬
‫نتیجه ی زیر حاصل می گردد‪ .‬همان طور که مشاهده می کنید‪ ،‬یک استثنا رخ داده است‪ ،‬زیرا با‬

‫اجرا شدن دستور ‪ ،del‬دیگر ‪ tuple‬وجود ندارد‪:‬‬

‫)‪('physics', 'chemistry', 1997, 2000‬‬

‫‪After deleting tup :‬‬
‫‪Traceback (most recent call last):‬‬
‫>‪File "test.py", line 9, in <module‬‬
‫;‪print tup‬‬
‫‪NameError: name 'tup' is not defined‬‬

‫عملیات رایج که بر روی ‪ tuple‬قابل اجرا می باشد‬

‫از آنجایی که ‪ tuple‬ها از نوع ساختمان داده ای ‪( sequence‬زنجیره ای از بایت ها) هستند‪ ،‬می توان‬

‫عملیاتی نظیر برش و اندیس گذاری را بر روی آن ها پیاده کرد‪ .‬با درنظر داشتن ورودی زیر‪:‬‬

‫)'!‪L = ('spam', 'Spam', 'SPAM‬‬

‫عبارت‬ ‫خروجی‬ ‫شرح‬

‫]‪L[2‬‬ ‫'!‪'SPAM‬‬ ‫انديس از صفر آغاز می شود‪.‬‬

‫]‪L[-2‬‬ ‫'‪'Spam‬‬ ‫در صورت منفی بودن از راست شمرده‬

‫و المان مد نظر را استخراج می کند‪.‬‬

‫]‪L[1:‬‬ ‫]'!‪['Spam', 'SPAM‬‬ ‫از يک انديس به بعد المان ها را برمی‬

‫گرداند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪83‬‬

‫نکته ی قابل توجه ‪ :‬هر مجموعه ای که از اشیای تشکیل و سپس توسط تفکیک گری مانند ویرگول از‬
‫هم جدا شده باشد‪ ،‬اما داخل ‪ delimiter‬هایی همچون پرانتز برای ‪ tuple‬و ][ برای ‪ list‬محصور نشده‬

‫باشد‪ ،‬در آن صورت پایتون با این مجموعه به مثابه ی ‪ tuple‬برخورد می کند‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫'‪print 'abc', -4.24e93, 18+6.6j, 'xyz‬‬
‫;‪x, y = 1, 2‬‬
‫‪print "Value of x , y : ", x,y‬‬

‫نتیجه‪:‬‬

‫‪abc -4.24e+93 (18+6.6j) xyz‬‬

‫‪Value of x , y : 1 2‬‬

‫توابع توکار ‪tuple‬‬

‫شماره ی تابع‬ ‫تابع و شرح کارکرد آن‬

‫‪1‬‬ ‫)‪cmp(tuple1, tuple2‬‬

‫المان های دو ‪ tuple‬را با هم مقايسه می کند‪.‬‬

‫‪2‬‬ ‫)‪len(tuple‬‬

‫طول (تعداد کل المان های موجود در) ‪ tuple‬را برمی گرداند‪.‬‬

‫‪3‬‬ ‫)‪max(tuple‬‬

‫آيتمی که دارای بيشترين مقدار است را از ميان المان های ‪ tuple‬استخراج کرده و بازمی گرداند‪.‬‬

‫‪4‬‬ ‫)‪min(tuple‬‬

‫آيتمی که دارای کم ترين مقدار می باشد را برمی گرداند‪.‬‬

‫‪5‬‬ ‫)‪tuple(seq‬‬

‫يک ليست را به عنوان پارامتر پذيرفته و آن را به تاپل تبديل می کند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪84‬‬

‫نوع داده ای ‪ Dictionary‬در پایتون‬

‫نوع داده ای ‪ dictionary‬در زبان همه منظوره ی پایتون شبیه به نوع جدول ‪ hash‬شده می باشد‪.‬‬
‫آنها مانند ‪( associative arrays‬آرایه های انجمنی) یا ‪ hash‬ها در ‪ perl‬هستند‪ .‬دیکشنری ها می‬

‫توانند هر نوعی از داده باشند‪ ،‬اما غالبا از نوع داده ی عددی یا رشته ای هستند‪ .‬دیشکنری ها با‬
‫کروشه یا کاراکتر {} تعریف می شوند و جهت دسترسی به مقادیر آن بایستی از آکولاد یا عملگر ][‬

‫کمک گرفت‪.‬‬

‫در واقع دیکشنری مجموعهای از جفت دادههای به هم مرتبط میباشد‪.‬‬

‫در ‪ dictionary‬هر اسم یا کلید توسط تفکیک گر نقطه ویرگول از مقدار خود جدا می شود‪ ،‬آیتم ها‬
‫نیز با ویرگول از هم تفکیک شده‪ ،‬سپس کل ‪ dictionary‬داخل کروشه محصور می گردد‪.‬‬

‫در پایتون‪ ،‬یک ‪ dictionary‬می تواند کاملا تهی باشد و هیچ مقداری داخل کروشه ی آن قرار نگیرد‪،‬‬
‫بدین صورت‪. {}:‬‬

‫در نوع داده ای ‪ ،dictionary‬کلید ها اسم های منحصر بفرد هستند (در حالی که مقادیر منحصر‬

‫بفرد نیستند)‪ .‬مقادیر ‪ dictionary‬می تواند از هر نوعی باشد‪ ،‬اما کلیدها بایستی از نوع داده های‬
‫غیرقابل تغییر مانند ‪ list ،tuple‬و عدد باشد‪.‬‬

‫دسترسی به مقادیر در ‪dictionary‬‬

‫به منظور دسترسی به المان های یک ‪ ،dictionary‬لازم است از عملگر ][ و اسم (کلید) المان مورد‬
‫نظر استفاده کرد‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫;}'‪dict = {'Name': 'Zara', 'Age': 7, 'Class': 'First‬‬
‫]'‪print "dict['Name']: ", dict['Name‬‬
‫]'‪print "dict['Age']: ", dict['Age‬‬
‫خروجی‪:‬‬

‫‪dict['Name']: Zara‬‬
‫‪dict['Age']: 7‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪85‬‬

‫اگر سعی کنید به یک آیتم داده ای دیکشنری با کلیدی که عضو ‪ dictionary‬نیست دسترسی پیدا‬
‫کنید‪ ،‬با خطا مواجه خواهید شد‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫;}'‪dict = {'Name': 'Zara', 'Age': 7, 'Class': 'First‬‬
‫]'‪print "dict['Alice']: ", dict['Alice‬‬

‫نتیجه ی زیر را بدست می دهد‪:‬‬

‫‪dict['Zara']:‬‬
‫‪Traceback (most recent call last):‬‬
‫>‪File "test.py", line 4, in <module‬‬
‫;]'‪print "dict['Alice']: ", dict['Alice‬‬
‫'‪KeyError: 'Alice‬‬

‫بروز رسانی ‪dictionary‬‬

‫برای بروز رسانی دیکشنری بایستی اسم المان را داخل آکولاد‪ ،‬در سمت چپ عملگر تخصیص تایپ‬

‫کنید‪ ،‬سپس مقدار جدید را در سمت راست عملگر مزبور درج نمایید و یا جهت افزودن المان جدید‬
‫کلید المان را در سمت چپ عملگر و مقدار را در سمت راست تایپ کنید‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬

‫;}'‪dict = {'Name': 'Zara', 'Age': 7, 'Class': 'First‬‬

‫‪dict['Age'] = 8; # update existing entry‬‬
‫‪dict['School'] = "DPS School"; # Add new entry‬‬
‫]'‪print "dict['Age']: ", dict['Age‬‬
‫]'‪print "dict['School']: ", dict['School‬‬

‫خروجی‪:‬‬
‫‪dict['Age']: 8‬‬
‫‪dict['School']: DPS School‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪86‬‬

‫حذف المان های ‪dictionary‬‬

‫می توانید المان های یک ‪ dictionary‬را به صورت تکی پاک کنید یا تمامی محتویات آن را به‬
‫صورت یکجا حذف نمایید‪ .‬همچنین می توانید خود متغیر ‪ dictionary‬را به طور کلی و صریح حذف‬

‫نمایید‪.‬‬

‫جهت حذف یک متغیر ‪ dictionary‬به صورت صریح‪ ،‬از دستور ‪ del‬استفاده می کنیم‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫;}'‪dict = {'Name': 'Zara', 'Age': 7, 'Class': 'First‬‬
‫'‪del dict['Name']; # remove entry with key 'Name‬‬
‫‪dict.clear(); # remove all entries in dict‬‬
‫; ‪del dict‬‬ ‫‪# delete entire dictionary‬‬
‫]'‪print "dict['Age']: ", dict['Age‬‬
‫]'‪print "dict['School']: ", dict['School‬‬

‫نتیجه ی زیر را بدست می دهد‪ .‬مشاهده می کنید که یک خطا رخ داده و آن مربوط به عدم وجود‬
‫‪ dictionary‬پس از اجرای دستور ‪ del dict‬می باشد‪.‬‬

‫‪dict['Age']:‬‬
‫‪Traceback (most recent call last):‬‬
‫>‪File "test.py", line 8, in <module‬‬
‫;]'‪print "dict['Age']: ", dict['Age‬‬
‫‪TypeError: 'type' object is unsubscriptable‬‬

‫خصیصه ی کلیدهای ‪dictionary‬‬

‫در خصوص مقادیر‪ ،‬در زبان پایتون هیچ محدودیتی وجود ندارد‪ .‬این مقادیر می توانند هر نوع شی‬
‫باشند‪ ،‬توسط کاربر تعریف شده یا هر شی معمولی دیگری که به طور متداول در پایتون مورد‬
‫استفاده قرار می گیرد‪ ،‬باشند‪.‬‬

‫دو نکته ی بسیار مهم در رابطه با کلیدهای ‪ dictionary‬وجود دارد‪ ،‬که در زیر شرح داده شده‪:‬‬

‫‪ .1‬به ازای هر کلید نمی توان بیش از یک ‪ entry‬یا مقدار داشت‪ ،‬بدین معنی که یک کلید نمی‬

‫تواند به هیچ وجه تکراری باشد‪ .‬در صورت تخصیص دو کلید به یک مقدار‪ ،‬معمولا دومی به‬
‫عنوان کلید انتخاب می شود‪ .‬مثال‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫;}'‪dict = {'Name': 'Zara', 'Age': 7, 'Name': 'Manni‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪87‬‬

‫]'‪print "dict['Name']: ", dict['Name‬‬

‫نتیجه‪:‬‬

‫‪dict['Name']: Manni‬‬

‫‪ .2‬کلیدها بایستی تغییر ناپدیر باشند (پس از ایجاد تغییر نکنند)‪ ،‬بدین معنا که می توانید از‬
‫رشته ها‪ ،‬اعداد یا ‪ tuple‬به عنوان کلید استفاده کنید‪ ،‬اما چیزی مانند ]' ‪ [' key‬مجاز نیست‪.‬‬

‫مثال‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫;}‪dict = {['Name']: 'Zara', 'Age': 7‬‬
‫]'‪print "dict['Name']: ", dict['Name‬‬

‫نتیجه ی زیر بدست می آید‪:‬‬

‫‪Traceback (most recent call last):‬‬
‫>‪File "test.py", line 3, in <module‬‬
‫;}‪dict = {['Name']: 'Zara', 'Age': 7‬‬
‫‪TypeError: list objects are unhashable‬‬

‫توابع و متدهای توکار ‪Dictionary‬‬

‫شماره ی متد‬ ‫تابع مورد نظر به همراه شرح عملکرد آن‬

‫‪1‬‬ ‫)‪cmp(dict1, dict2‬‬

‫المان های دو متغير ‪ dictionary‬را با هم مقايسه می کند‪.‬‬

‫‪2‬‬ ‫)‪len(dict‬‬

‫طول يا تعداد کل آيتم های موجود در متغير ‪ dictionary‬را برمی گرداند‪.‬‬

‫‪3‬‬ ‫)‪str(dict‬‬

‫معادل رشته ای يک متغير ‪ dictionary‬را برمی گرداند‪ .‬در واقع يک ديکشنری را به رشته تبديل‬
‫می کند‪.‬‬

‫‪4‬‬ ‫)‪type(variable‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪88‬‬

‫نوع متغير ارسالی را بازمی گرداند‪ .‬اگر متغير پاس داده شده‪ dictionary ،‬بود در آن صورت‪ ،‬نوع‬
‫را ‪ dictionary‬مشخص می کند‪.‬‬

‫متدهای پایتون همراه با شرح آن ها را در جدول زیر مشاهده می کنید‪:‬‬

‫شماره ی متد‬ ‫شرح عملکرد متد‬

‫‪1‬‬ ‫)(‪dict.clear‬‬

‫کليه ی المان های متغير ‪ dictionary‬را حذف می کند‪.‬‬

‫‪2‬‬ ‫)(‪dict.copy‬‬

‫نسخه عينی (‪ )shallow copy‬از متغير ‪ dictionary‬بازمی گرداند‪.‬‬

‫در فرايند ‪ B ،shallow copying‬تمامی مقادير فيلد (‪ A )field value‬را کپی می کند‪ .‬اگر‬
‫مقدار فيلد يک آدرس حافظه باشد‪ ،‬تنها آدرس حافظه را دانلود می کند و اگر مقدار فيلد يک نوع‬
‫اوليه (‪ )primitive type‬باشد در آن صورت مقدار نوع اوليه را کپی می کند‪.‬‬

‫‪3‬‬ ‫)(‪dict.fromkeys‬‬

‫يک ‪ dictionary‬جديد بازمی گرداند که کليدهای المان توسط پارامتر اول و مقادير آن توسط‬
‫پارامتر دوم تعيين می شود‪.‬‬

‫‪4‬‬ ‫)‪dict.get(key, default=None‬‬

‫اين متد کليد مورد نظر که توسط پارامتر اول مشخص می شود را در ‪ dictionary‬می يابد‪ ،‬در‬
‫صوت يافت نشدن مقدار مورد نظر‪ ،‬يک مقدار پيش فرض (که در پارامتر دوم تعريف می‬
‫شود) تعيين می کنيم که آن را برمی گرداند‪.‬‬

‫‪5‬‬ ‫)‪dict.has_key(key‬‬

‫در صورت يافتن کليد مورد نظر در ‪،dictionary‬که توسط پارامتر ‪ key‬مشخص می شود‪،‬‬
‫مقدار ‪ true‬برمی گرداند و در غير اين صورت ‪ false‬را بازيابی می نمايد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪89‬‬

‫‪6‬‬ ‫)(‪dict.items‬‬

‫جفت های کليد و مقدار المان های يک متغير ديکشنری را برمی گرداند‪.‬‬

‫‪7‬‬ ‫)(‪dict.keys‬‬

‫ليستی از کليدهای متغير ‪ dictionary‬را برمی گرداند‪.‬‬

‫‪8‬‬ ‫)‪dict.setdefault(key, default=None‬‬

‫عملکردی مشابه متد )(‪ get‬دارد‪ ،‬با اين تفاوت که در صورت نيافتن مقدار مورد نظر‪ ،‬مقدار‬
‫پيش فرض که در پارامتر دوم تعريف می شود را برمی گرداند‪.‬‬

‫‪9‬‬ ‫)‪dict.update(dict2‬‬

‫جفت های کليد و مقدار ديکشنری ‪ dict2‬را به متغير ‪ dict‬اضافه می کند‪.‬‬

‫‪10‬‬ ‫)(‪dict.values‬‬

‫ليستی از مجموعه ی مقادير موجود در ‪ dictionary‬را بازيابی می کند‪.‬‬

‫تاریخ و زمان در پایتون‬

‫برنامه ای که توسط زبان پایتون نوشته شده قادر است زمان و تاریخ را با فرمت های مختلف نمایش‬

‫دهد‪ .‬تبدیل تاریخ و نمایش آن در قالب های (فرمت های) یک روتین در برنامه های کامپیوتری می‬
‫باشد‪ .‬ماژول های تقویم و زمانی که در زبان پایتون طراحی شده این امکان را می دهد که تاریخ و‬
‫زمان را رد گیری کرده و در قالب های مختلف نمایش داد‪.‬‬

‫تاریخ در پایتون اعداد ممیز شناور هستند که در واحد ثانیه محاسبه می شوند‪ .‬برخی تاریخ ها در‬
‫واحد ثانیه و از ‪ 1970(epoch)، January 1،12:00am‬محاسبه می شوند (تعداد ثانیه های سپری شده‬

‫از تاریخ مزبور تاکنون)‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪90‬‬

‫در پایتون یک ماژول ‪ time‬وجود دارد که بسیار پرکاربرد بوده و توابعی برای کار با زمان و تبدیل‬
‫فرمت نمایش آن فراهم می نماید‪ .‬از جمله این توابع می توان به متد )(‪ time.time‬اشاره کرد‪ .‬متد‬

‫مذکور زمان جاری سیستم را برحسب ثانیه های سپری شده از تاریخ ‪، January 1،12:00am‬‬
‫)‪ 1970(epoch‬تا زمان کنونی محاسبه کرده و برمی گرداند‪.‬مثال‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪import time; # This is required to include time module.‬‬

‫)(‪ticks = time.time‬‬
‫‪print "Number of ticks since 12:00am, January 1, 1970:", ticks‬‬
‫نتیجه ی زیر را بدست می دهد‪:‬‬

‫‪Number of ticks since 12:00am, January 1, 1970: 7186862.73399‬‬

‫بسیاری از توابع مربوط به ‪ time‬در پایتون‪ ،‬زمان را به صورت ‪ tuple‬نه تایی نمایش می دهند‪:‬‬

‫اندیس‬ ‫فیلد‬ ‫مقدار‬

‫‪4-digit year‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪2008‬‬
‫(سال به صورت چهار رقمی)‬

‫‪1‬‬ ‫‪Month‬‬ ‫‪1 to 12‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪Day‬‬ ‫‪1 to 31‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪Hour‬‬ ‫‪0 to 23‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪Minute‬‬ ‫‪0 to 59‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪Second‬‬ ‫)‪0 to 61 (60 or 61 are leap-seconds‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪Day of Week‬‬ ‫)‪0 to 6 (0 is Monday‬‬

‫‪7‬‬ ‫‪Day of year‬‬ ‫)‪1 to 366 (Julian day‬‬

‫‪8‬‬ ‫‪Daylight savings‬‬ ‫‪-1, 0, 1, -1 means library determines DST‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪91‬‬

‫(ساعات تابستانی)‬

‫‪ Tuple‬فوق معادل ساختار ‪ struct_time‬می باشد‪ .‬ساختار نام برده دارای ‪ attribute‬های زیر می‬
‫باشد‪:‬‬

‫اندیس‬ ‫‪Attribute‬‬ ‫مقدار‬

‫‪0‬‬ ‫‪tm_year‬‬ ‫‪2008‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪tm_mon‬‬ ‫‪1 to 12‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪tm_mday‬‬ ‫‪1 to 31‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪tm_hour‬‬ ‫‪0 to 23‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪tm_min‬‬ ‫‪0 to 59‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪tm_sec‬‬ ‫‪0 to 61 (60 or 61 are leap-seconds‬ثانیه ی‬

‫کبیسه‪)/‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪tm_wday‬‬ ‫)‪0 to 6 (0 is Monday‬‬

‫‪7‬‬ ‫‪tm_yday‬‬ ‫)‪1 to 366 (Julian day‬‬

‫‪8‬‬ ‫‪tm_isdst‬‬ ‫‪-1, 0, 1, -1 means library determines DST‬‬

‫بازیابی زمان جاری‬

‫برای تبدیل زمان از مقدار عددی ممیز شناور که در قالب تعداد ثانیه های سپری شده از تاریخ‬

‫‪ 1970 ، January 1،12:00am‬نمایش داده می شود‪ ،‬به فرمت ‪ tuple‬نه تایی‪ ،‬بایستی آن مقدار ممیز‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪92‬‬

‫شناور را به یک تابع (برای مثال ‪ )localtime‬پاس دهید‪ .‬این تابع در خروجی تاریخ را به صورت یک‬
‫‪ tuple‬نه تایی نمایش می دهد‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫;‪import time‬‬

‫))(‪localtime = time.localtime(time.time‬‬
‫‪print "Local current time :", localtime‬‬
‫نتیجه ی زیر حاصل می گردد‪:‬‬

‫‪Local current time : time.struct_time(tm_year=2013, tm_mon=7,‬‬

‫)‪tm_mday=17, tm_hour=21, tm_min=26, tm_sec=3, tm_wday=2, tm_yday=198, tm_isdst=0‬‬

‫بازیابی تاریخ فرمت شده‬

‫می توان تاریخ را با توجه به نیاز خود فرمت کرد‪ .‬روش ساده برای بازیابی تاریخ مورد نظر در فرمت‬

‫خوانا‪ ،‬متد )(‪ asctime‬می باشد‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫;‪import time‬‬

‫) ))(‪localtime = time.asctime( time.localtime(time.time‬‬

‫‪print "Local current time :", localtime‬‬

‫نتیجه‪:‬‬

‫‪Local current time : Tue Jan 13 10:17:09 2009‬‬

‫بازیابی و نمایش تقویم مربوط به ماه‬

‫ماژول ‪ calendar‬طیف وسیعی از متدها را برای کار با تقویم سالانه و ماهانه ارائه می دهد‪ .‬در‬

‫مثال زیر تقویم مربوط به ژانویه ی سال ‪ 2008‬نمایش داده شده است‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪import calendar‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪93‬‬

‫)‪cal = calendar.month(2008, 1‬‬

‫"‪print "Here is the calendar:‬‬
‫‪print cal‬‬

‫خروجی‪:‬‬

‫‪Here is the calendar:‬‬

‫‪January 2008‬‬
‫‪Mo Tu We Th Fr Sa Su‬‬
‫‪1 2 3 4 5 6‬‬
‫‪7 8 9 10 11 12 13‬‬
‫‪14 15 16 17 18 19 20‬‬
‫‪21 22 23 24 25 26 27‬‬
‫‪28 29 30 31‬‬

‫ماژول ‪time‬‬

‫در پایتون ماژولی به نام ‪ time‬وجود دارد که چندین تابع برای کار با زمان و تبدیل فرمت نمایش‬

‫تاریخ ارائه می دهد‪ .‬در جدول زیر لیستی از این توابع را مشاهده می کنید‪:‬‬

‫شماره‬
‫تابع و شرح عملکرد آن‬
‫ی متد‬

‫‪time.altzone‬‬

‫‪The offset of the local DST timezone, in seconds west of UTC, if one is‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪defined. This is negative if the local DST timezone is east of UTC (as in‬‬
‫‪Western Europe, including the UK). Only use this if daylight is nonzero.‬‬

‫اختلاف زمان هماهنگ جهانی تا ساعت محلی را به ثانیه محاسبه می کند‪.‬‬

‫)]‪time.asctime([tupletime‬‬

‫‪2‬‬ ‫این متد توابع ‪ gmtime‬یا ‪ localtime‬را به عنوان ورودی پذیرفته‪ ،‬سپس خروجی آن را به‬
‫صورت رشته ی ‪ 24‬کاراکتری برمی گرداند (برای مثال '‪.)'Tue Dec 11 18:07:14 2008‬‬

‫) (‪time.clock‬‬
‫‪3‬‬
‫زمان فعلی پردازنده را در قالب یک عدد ممیز شناور بر حسب ثانیه برمی گرداند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪94‬‬

‫)]‪time.ctime([secs‬‬

‫‪4‬‬ ‫در صورت داشتن پارامتر مانند تابع ))‪ asctime(localtime(secs‬عمل می کند و در‬
‫صورت دم تعریف پاس دادن پارامتر به آن مانند متد ) (‪ asctime‬عمل می کند‪.‬‬

‫)]‪time.gmtime([secs‬‬

‫‪5‬‬ ‫یک تاریخ را بر حسب ثانیه های سپری شده از تاریخ ‪ 1970‬به عنوان ورودی دریافت می‬
‫کند و در خروجی به صورت ‪ tuple‬نه تایی بر اساس زمان جهانی یا ‪ UTC‬برمی گرداند‪.‬‬

‫)]‪time.localtime([secs‬‬

‫‪6‬‬ ‫یک تاریخ را برحسب ثانیه های سپری شده از ‪1970‬به عنوان ورودی پذیرفته و در خروجی‬
‫به صورت ‪ tuple‬های نه تایی بر اساس زمان محلی برمی گرداند‪.‬‬

‫)‪time.mktime(tupletime‬‬

‫‪7‬‬ ‫یک تاریخ را در قالب ‪ tuple‬های نه تایی که بر اساس زمان محلی می باشد پذیرفته و‬
‫در خروجی به صورت عدد ممیز شناور‪ ،‬بر حسب ثانیه های سپری شده از تاریخ ‪1970‬‬
‫برمی گرداند‪.‬‬

‫)‪time.sleep(secs‬‬

‫‪8‬‬ ‫تعداد ثانیه هایی که اجرا به صورت موقت متوقف می شود را به عنوان ورودی می‬
‫پذیرد‪ .‬اجرا را به مدت مشخص شده در پارامتر ورودی‪ ،‬متوقف می سازد‪.‬‬

‫)]‪time.strftime(fmt[,tupletime‬‬

‫‪9‬‬ ‫یک تاریخ را (بر اساس زمان محلی) در قالب ‪ tuple‬های نه تایی به عنوان ورودی‬
‫پذیرفته و آن را به صورت رشته (که فرمت آن توسط پارامتر ورودی اول مشخص می‬
‫شود) برمی گرداند‪.‬‬

‫)'‪time.strptime(str,fmt='%a %b %d %H:%M:%S %Y‬‬

‫‪10‬‬ ‫تاریخ را در قالب رشته به عنوان ورودی پذیرفته سپس آن را بر اساس فرمتی که پارامتر‬
‫‪ fmt‬مشخص می کند‪ parse ،‬می کند و به صورت ‪ tuple‬نه تایی برمی گراند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪95‬‬

‫) (‪time.time‬‬

‫‪11‬‬ ‫زمان جاری را به صورت عدد ممیز شناور برحسب ثانیه های سپری شده از تاریخ ‪1970‬‬
‫برمی گرداند‪.‬‬

‫‪ Attribute‬هایی که با ماژول ‪ time‬بکار می روند‪ ،‬به شرح زیر می باشند‪:‬‬

‫‪SN‬‬ ‫‪ Attribute‬و شرح آن‬

‫‪time.timezone‬‬

‫‪Attribute time.timezone is the offset in seconds of the local time zone‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪(without DST) from UTC (>0 in the Americas; in most of Europe, Asia, Africa).‬‬

‫اختلاف زمانی ‪ UTC‬از زمان منطقه ای را (بدون درنظر گرفتن ساعت تابستانی یا ‪ )DTS‬محاسبه‬
‫کرده و بر حسب ثانیه برمی گرداند (در آمریکا ‪ >0‬و ‪ <=0‬در اروپا‪ ،‬آسیا و آفریقا)‪.‬‬

‫‪time.tzname‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪Attribute time.tzname is a pair of locale-dependent strings, which are the‬‬

‫‪names of the local time zone without and with DST, respectively.‬‬

‫ماژول ‪calendar‬‬
‫ماژول ‪ calendar‬توابعی برای کار با تقویم ارائه می دهد که به وسیله ی آن می توان‪ ،‬به عنوان‬

‫نمونه‪ ،‬تقویم یک ماه یا سال مشخص را چاپ کرد‪.‬‬

‫به صورت پیش فرض‪ ،‬ماژول ذکر شده‪ ،‬روز دوشنبه را به عنوان اولین روز هفته و یکشنبه را آخرین‬

‫روز آن درنظر می گیرد‪ .‬برای تغییر این روال پیش فرض‪ ،‬بایستی تابع )(‪calendar.setfirstweekday‬‬
‫را صدا بزنید‪.‬‬

‫در زیر لیستی از توابع کار با تقویم را مشاهده می کنید‪:‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪96‬‬

‫شماره‬
‫تابع و شرح آن‬
‫ی متد‬

‫)‪calendar.calendar(year,w=2,l=1,c=6‬‬

‫تقویم سال را به صورت یک رشته ی چند خطی برمی گرداند که در آن سال با سه ستون‬
‫‪1‬‬
‫مشخص شده است و ستون ها با ‪( c‬تعداد فاصله ها) از هم جدا شده اند‪( w ،‬تعداد‬
‫کاراکترهای هر تاریخ) طول هر خط ‪ 21*w+18+2*c‬و ‪ L‬تعداد خطوط درنظر گرفته شده‬
‫برای هر هفته است‪.‬‬

‫) (‪calendar.firstweekday‬‬

‫‪2‬‬ ‫تنظیمات جاری برای روز اول هفته را برمی گرداند‪ .‬به صورت پیش فرض‪ ،‬هنگامی که‬
‫ماژول تقویم را ‪ import‬می کنید‪ ،‬اولین روز هفته بر روی ‪( 0‬دوشنبه) تنظیم می شود‪.‬‬

‫)‪calendar.isleap(year‬‬

‫‪3‬‬ ‫در صورتی که سال جاری‪ ،‬سال کبیسه باشد‪ ،‬مقدار ‪ true‬و در غیر این صورت مقدار‬
‫‪ false‬را برمی گرداند‪.‬‬

‫)‪calendar.leapdays(y1,y2‬‬

‫‪4‬‬ ‫تعداد کل روزهای کبیسه را بین دو سال مشخص شده در پارامتر ورودی‪ ،‬برمی گرداند‬
‫(‪.)y1,y2‬‬

‫)‪calendar.month(year,month,w=2,l=1‬‬

‫این تابع یک رشته چند خطی را برمی گرداند که در آن ‪ ،month‬شماره ی ماه سال و ‪،‬‬
‫‪5‬‬ ‫شماره ی ماه سال و ‪ year‬سال است‪ .‬سپس برای هر هفته یک خط به اضافه ی دو خط‬
‫برای ستون درنظرمی گیرد‪ W .‬تعداد کاراکترهای هر تاریخ و ‪ I‬تعداد خطوط هر هفته‪.‬‬
‫طول هر سطر برابر است با ‪.7*w+6‬‬

‫)‪calendar.monthcalendar(year,month‬‬

‫لیستی از اعداد صحیح برمی گرداند‪ .‬هر زیرلیست بیانگر یک هفته می باشد‪ .‬روزهایی‬
‫‪6‬‬
‫که خارج از ماه موردنظر هستند‪ ،‬بر روی صفر تنظیم می شوند؛ در صورت وجود روز‬
‫در آن ماه‪ ،‬بر روی روز مربوطه در آن ماه تنظیم می شود‪ 1 ،‬به بالا‪.‬‬

‫‪7‬‬ ‫)‪calendar.monthrange(year,month‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪97‬‬

‫دو عدد صحیح برمی گرداند‪ .‬اولین عدد صحیح کد روز هفته برای اولین روز را برمی‬
‫گرداند و دومی تعداد روزهای یک ماه را بازیابی می کند‪ .‬کد روز دوشنبه (اولین روز‬
‫هفته در حالت پیش فرض) ‪ 0‬می باشد و یکشنبه ‪ 6‬می باشد‪ .‬کد ماه اول سال‪ ،‬ژانویه‪،‬‬
‫‪ 1‬و ماه آخر سال‪ ،‬دسامبر‪ 12 ،‬می باشد‪.‬‬

‫)‪calendar.prcal(year,w=2,l=1,c=6‬‬
‫‪8‬‬
‫مشابه تابع )‪ print calendar.calendar(year,w,l,c‬عمل می کند‪.‬‬

‫)‪calendar.prmonth(year,month,w=2,l=1‬‬
‫‪9‬‬
‫عملکردی مشابه تابع )‪ print calendar.month(year,month,w,l‬دارد‪.‬‬

‫)‪calendar.setfirstweekday(weekday‬‬

‫‪10‬‬ ‫روز اول هفته را مشخص می کند‪ .‬کد اولین روز ‪( 0‬به صورت پیش فرض دوشنبه) و کد‬
‫روز آخر هفته (به صورت پیش فرض‪ ،‬روز یکشنبه) ‪ 6‬می باشد‪.‬‬

‫)‪calendar.timegm(tupletime‬‬

‫این تابع درست برعکس تابع ‪ time.gttime‬می باشد‪ :‬یک تاریخ را در قالب ‪ tuple‬های‬
‫‪11‬‬
‫نه تایی به عنوان ورودی پذیرفته و همان تاریخ را به صورت عدد ممیز شناور (بر حسب‬
‫ثانیه سپری شده از تاریخ ‪ )1970‬برمی گرداند‪.‬‬

‫)‪calendar.weekday(year,month,day‬‬

‫‪12‬‬ ‫کد روز هفته برای روز مشخص شده در پارامتر سوم را برمی گرداند‪ .‬کد روز دوشنبه‪0 ،‬‬
‫و یکشنبه ‪ 6‬می باشد‪.‬‬

‫توابع در پایتون (‪)Function‬‬

‫تابع یک قطعه کد سازمان دهی شده است که می توان آن را بارها فراخوانی کرده و مورد استفاده‬

‫قرار داد‪ .‬تابع به منظور اجرای یک عملیات خاص بکار می رود‪ .‬توابع ‪( modularity‬قابلیت تفکیک‬
‫مولفه های سیستم و ادغام مجدد آن ها؛ در واقع ‪ modularity‬معماری نرم افزار را به کامپوننت‬

‫هایی تقسیم می کند که پیاده سازی و نگهداشت آن را آسان می سازد) برنامه و قابلیت استفاده ی‬
‫مجدد آن را بالا می برد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪98‬‬

‫همان طور که می دانید‪ ،‬پایتون توابع درون ساخته ی متعددی همچون )(‪ print‬ارائه می دهد‪ ،‬با این‬
‫حال کاربر می تواند توابع خود را تعریف کند که به آن توابع ‪ user-defined‬یا توابع کاربر می گویند‪.‬‬

‫تعریف تابع‬
‫می توانید توابعی تعریف کنید که عملیات دلخواه را انجام دهد‪ .‬برای تعریف توابع کاربر‪ ،‬بایستی از‬
‫قوانین زیر پیروی کرد‪:‬‬

‫‪ .1‬قطعه کد تابع باید با کلیدواژه ی ‪ def‬آغاز شود‪ .‬به دنبال آن اسم تابع و پرانتز درج می شود ( () )‪.‬‬

‫‪ .2‬پارامترهای ورودی یا آرگومان ها باید داخل پرانتز قرار داده شوند‪.‬‬

‫‪ .3‬اولین دستور تابع می تواند یک دستور اختیاری باشد ‪.function_docstring -‬‬

‫‪ .4‬قطعه کد داخل ساختمان یا بدنه ی تابع با دو نقطه آغاز می شود‪ ،‬سپس دستوراتی که زیر آن‬
‫قرار می گیرند‪ ،‬همگی توگذاشته می شوند‪.‬‬

‫‪ .5‬دستور ‪ return‬اجرای تابع را متوقف کرده نتیجه را برمی گرداند (جمع بندی یک سری عملیات و یا‬
‫کارهایی رو نمایش می دهد) و در صورت نیاز یک عبارت را به فراخواننده پاس می دهد‪ .‬دستور‬

‫‪ return None‬نیز یعنی هیچ مقداری را به عنوان خروجی برنگرداند‪.‬‬

‫نحوه ی نگارش (‪:)syntax‬‬

‫‪def functionname( parameters ):‬‬

‫"‪"function_docstring‬‬
‫‪function_suite‬‬
‫]‪return [expression‬‬
‫پارامترها به ترتیبی که تعریف شده اند‪ ،‬عمل می کنند و بایستی آن ها را به همان ترتیبی که تعریف‬
‫شده اند‪ ،‬مقداردهی کرد‪.‬‬

‫مثال‬

‫تابع زیر یک رشته به عنوان ورودی پذیرفته و آن را چاپ می کند‪.‬‬

‫‪def printme( str ):‬‬

‫"‪"This prints a passed string into this function‬‬
‫‪print str‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 99

return

‫فراخوانی تابع‬
‫ سپس پارامترهای آن مشخص شده و‬،‫با تعریف تابع فقط یک اسم به آن تخصیص می یابد‬

.‫ساختمان کد ایجاد می شود‬

‫ می توانید آن را از تابع دیگر صدا بزنید یا آن را مسقیم از‬،‫پس از اینکه ساختمان تابع ایجاد می شود‬

:‫ را صدا می زند‬printme() ‫ مثال زیر تابع‬.‫ پایتون فراخوانی کنید‬prompt ‫پنجره ی‬

#!/usr/bin/python
# Function definition is here
def printme( str ):
"This prints a passed string into this function"
print str
return;
# Now you can call printme function
printme("I'm first call to user defined function!")
printme("Again second call to the same function")

:‫نتیجه ی زیر حاصل می گردد‬

I'm first call to user defined function!

Again second call to the same function

‫ در برابر ارسال با مقدار‬reference ‫ارسال پارامتر با‬

‫ بدین معنی که اگر‬،‫ پاس داده می شوند‬reference ‫تمامی پارامترها (آرگومان ها) در زبان پایتون با‬

‫ تغییر در تابع فراخواننده نیز منعکس می‬،‫آنچه یک پارامتر به آن اشاره دارد را در تابع تغییر دهید‬
.‫شود‬

#!/usr/bin/python
# Function definition is here
def changeme( mylist ):
"This changes a passed list into this function"
mylist.append([1,2,3,4]);
print "Values inside the function: ", mylist
return
# Now you can call changeme function
mylist = [10,20,30];
changeme( mylist );
print "Values outside the function: ", mylist

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 ‫‪100‬‬

‫در اینجا ‪ reference‬به شی ارسالی حفظ شده و مقادیر جدید را به همان شی الصاق می کنیم‪.‬‬
‫نتیجه‪:‬‬

‫]]‪Values inside the function: [10, 20, 30, [1, 2, 3, 4‬‬

‫]]‪Values outside the function: [10, 20, 30, [1, 2, 3, 4‬‬

‫یک مثال دیگر را در زیر مشاهده می کنید که آرگومان با ‪ reference‬ارسال شده و ‪ reference‬مورد‬

‫نظر در تابع فراخوانده شده‪ ،‬بازنویسی (‪ )overwrite‬شده است‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪# Function definition is here‬‬
‫‪def changeme( mylist ):‬‬
‫"‪"This changes a passed list into this function‬‬
‫‪mylist = [1,2,3,4]; # This would assig new reference in mylist‬‬
‫‪print "Values inside the function: ", mylist‬‬
‫‪return‬‬
‫‪# Now you can call changeme function‬‬
‫;]‪mylist = [10,20,30‬‬
‫;) ‪changeme( mylist‬‬
‫‪print "Values outside the function: ", mylist‬‬

‫پارامتر ‪ ،mylist‬نسبت به تابع ‪ changeme‬محلی (‪ )local‬می باشد‪ .‬ویرایش پارامتر مزبور در تابع‬
‫موردنظر هیچ تاثیری بر روی ‪ mylist‬نمی گذارد‪ .‬درواقع تابع هیچ کار خاصی انجام نمی دهد‪ ،‬نتیجه‬

‫ای که از آن حاصل می گردد به شرح زیر می باشد‪:‬‬

‫]‪Values inside the function: [1, 2, 3, 4‬‬

‫]‪Values outside the function: [10, 20, 30‬‬

‫آرگومان های تابع‬

‫می توان یک تابع را به وسیله ی نوع آرگومان های لیست شده در زیر‪ ،‬فراخوانی کنید‪:‬‬

‫‪ .1‬آرگومان های الزامی‬

‫‪ .2‬آرگومان های ‪Keyword‬‬

‫‪ .3‬آرگومان های پیش فرض‬

‫‪ .4‬آرگومان های با طول متغیر (‪)Variable-length‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪101‬‬

‫آرگومان های الزامی‬

‫آرگومان های الزامی‪ ،‬آرگومان هایی هستند که به ترتیب (تعریف شده) به تابع مورد نظر پاس داده می‬
‫شوند‪ .‬در اینجا‪ ،‬تعداد آرگومان هایی که در فراخوانی تابع مشخص می شود باید با تعریف تابع منطبق‬

‫باشد‪.‬‬

‫برای فراخوانی تابع )(‪ ،printme‬می بایست یک آرگومان به آن ارسال کنید‪ ،‬در غیر این صورت خطای نحوی‬

‫(‪ )syntax error‬می دهد‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪# Function definition is here‬‬
‫‪def printme( str ):‬‬
‫"‪"This prints a passed string into this function‬‬
‫‪print str‬‬
‫;‪return‬‬
‫‪# Now you can call printme function‬‬
‫)(‪printme‬‬

‫آرگومان های ‪keyword‬‬

‫آرگومان های ‪ keyword‬در فراخوانی توابع مورد استفاده قرار می گیرد‪ .‬هنگامی که از آرگومان های‬

‫‪ keyword‬در فراخوانی تابع استفاده می کنید‪ ،‬فراخواننده آرگومان ها را به وسیله ی اسم آن (پارامتر)‬
‫شناسایی می کند‪.‬‬

‫این کار به شما اجازه می دهد ترتیب آرگومان ها را تغییر دهید‪ ،‬زیرا که مفسر پایتون قادر است با استفاده‬
‫از کلیدواژه ای ارائه شده‪ ،‬مقادیر را به پارامترها ‪( match‬وصل) کند‪ .‬می توانید تابع )(‪ printme‬را به ترتیب‬

‫زیر فراخوانی کنید‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪# Function definition is here‬‬
‫‪def printme( str ):‬‬
‫"‪"This prints a passed string into this function‬‬
‫‪print str‬‬
‫;‪return‬‬
‫‪# Now you can call printme function‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 102

printme( str = "My string")

:‫ نتیجه ی زیر را بدست می دهد‬،‫کد بالا پس از اجرا‬

My string

‫ توجه داشته باشید که ترتیب پارامترها اهمیتی‬.‫مثال زیر تصویر روشن تری از آن ارائه می دهد‬
.‫ندارد‬

#!/usr/bin/python
# Function definition is here
def printinfo( name, age ):
"This prints a passed info into this function"
print "Name: ", name
print "Age ", age
return;
# Now you can call printinfo function
printinfo( age=50, name="miki" )

:‫خروجی‬
Name: miki
Age 50

،‫آرگومان پیش فرض آرگومانی است که در صورت مشخص نکردن مقداری در فراخوانی تابع برای آن‬
‫ نمونه ی زیر نشان می دهد که مقداری برای‬.‫به صورت خودکار مقدار پیش فرض می پذیرد‬

‫ را برای آن چاپ می‬50 ‫ با این وجود تابع دوم مقدار‬،‫ (در فراخوانی تابع) تعریف نشده‬age ‫آرگومان‬
:‫کند‬
#!/usr/bin/python
# Function definition is here
def printinfo( name, age = 35 ):
"This prints a passed info into this function"
print "Name: ", name
print "Age ", age
return;
# Now you can call printinfo function
printinfo( age=50, name="miki" )
printinfo( name="miki" )

:‫نتیجه‬
Name: miki
Age 50
Name: miki

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 ‫‪103‬‬

‫‪Age 35‬‬

‫آرگومان های با طول متغیر (‪)Variable-length arguments‬‬

‫گاهی لازم است یک تابع را با آرگومان های بیشتری نسبت به آنچه در زمان تعریف تابع مشخص‬

‫کردید‪ ،‬پردازش و فراخوانی کنید‪ .‬این دست از آرگومان ها در اصطلاح آرگومان های با طول متغیر‬
‫(‪ )variable length‬خوانده می شوند و برخلاف آرگومان های الزامی و پیش فرض‪ ،‬در تعریف تابع‬

‫ذکر نمی شوند‪.‬‬

‫نحوه ی نگارش‪:‬‬
‫‪def functionname([formal_args,] *var_args_tuple ):‬‬
‫"‪"function_docstring‬‬
‫‪function_suite‬‬
‫]‪return [expression‬‬

‫علامت (*) پیش از اسم متغیر (‪ )vartuple‬که دارنده ی آرگومان های متغیر ‪ nonkeyword‬است‪،‬‬
‫درج می شود‪ .‬لازم به ذکر است که این ‪ ،tuple‬چنانچه به هنگام فراخوانی تابع (‪ )function call‬هیچ‬

‫آرگومان اضافی مشخص نشود‪ ،‬تهی باقی می ماند‪ .‬مثال‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪# Function definition is here‬‬
‫‪def printinfo( arg1, *vartuple ):‬‬
‫"‪"This prints a variable passed arguments‬‬
‫" ‪print "Output is:‬‬
‫‪print arg1‬‬
‫‪for var in vartuple:‬‬
‫‪print var‬‬
‫;‪return‬‬
‫‪# Now you can call printinfo function‬‬
‫) ‪printinfo( 10‬‬
‫) ‪printinfo( 70, 60, 50‬‬

‫کد فوق نتیجه ی زیر را بدست می دهد‪:‬‬

‫‪Output is:‬‬
‫‪10‬‬
‫‪Output is:‬‬
‫‪70‬‬
‫‪60‬‬
‫‪50‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪104‬‬

‫توابع بی نام (‪)Anonymous functions‬‬

‫توابعی که به شیوه ی معمول و با درج کلیدواژه ی ‪ def‬تعریف نشده اند‪ ،‬توابع ‪ anonymous‬نام‬
‫دارند‪ .‬برای ایجاد توابع ‪ ،anonymous‬بایستی از کلیدواژه ی ‪ lambda‬استفاده نمود‪.‬‬

‫‪ .1‬توابعی که به شکل ‪ lambda‬تعریف شده اند‪ ،‬قادراند چندین آرگومان به عنوان ورودی بپذیرند‪ ،‬اما‬
‫فقط یک مقدار را در قالب عبارت به عنوان خروجی برمی گرداند‪ .‬همچنین نمی توانند چندین دستور‬

‫یا عبارت درخود داشته باشند‪.‬‬

‫‪ .2‬یک تابع ‪ anonymous‬نمی تواند به صورت مستقیم برای چاپ (‪ )print‬فراخوانی شود‪ ،‬زیرا‬

‫‪ lambda‬به یک عبارت نیاز دارد‪.‬‬

‫‪ .3‬توابع ‪ lambda‬دارای فضای نامی محلی (‪ )local namespace‬خود هستند و نمی توانند به‬

‫متغیرهایی که در لیست پارامتر خود آورده نشده و نیز متغیرهایی که در فضای نامی سراسری‬

‫هستند‪ ،‬دسترسی داشته باشند‪.‬‬

‫‪ .4‬اگرچه بنظر می رسد که ‪ lambda‬ها‪ ،‬نسخه ی تک خطی از یک تابع هستند‪ ،‬با این وجود معادل‬

‫دستورات درون برنامه ای (‪ )in-line statement‬در زبان های ‪ C‬و ‪ C++‬محسوب نمی شوند که‬
‫هدف از آن افزایش کارایی تابع به وسیله ی ارسال پشته ی تخصیص تابع هنگام فراخوانی است‪.‬‬

‫ساختار نگارشی‬

‫سینتکس توابع ‪ lambda‬همان طور که در نمونه ی زیر مشاهده می کنید‪ ،‬شامل تنها یک خط می‬

‫باشد‪:‬‬
‫‪lambda [arg1 [,arg2,.....argn]]:expression‬‬

‫در زیر نحوه ی عملکرد تابعی که به صورت ‪ lambda‬تعریف شده باشد‪ ،‬را مشاهده می کنید‪:‬‬
‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪# Function definition is here‬‬
‫;‪sum = lambda arg1, arg2: arg1 + arg2‬‬
‫‪# Now you can call sum as a function‬‬
‫) ‪print "Value of total : ", sum( 10, 20‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪105‬‬

‫) ‪print "Value of total : ", sum( 20, 20‬‬

‫نتیجه‪:‬‬
‫‪Value of total : 30‬‬
‫‪Value of total : 40‬‬

‫دستور ‪return‬‬

‫دستور ]‪ return [expression‬عملیات تابع را به پایان می رساند و خروجی آن را برمی گرداند و در‬
‫صورت لزوم یک عبارت را به فراخواننده ارسال می نماید‪ .‬دستور ‪ return‬ای که جلوی آن هیچ‬

‫آرگومانی درج نشده باشد برابر با ‪ return none‬می باشد‪.‬‬

‫مثال های بالا هیچ مقداری را برنمی گردانند‪ .‬مثال زیر یک مقدار را از تابع به صورت زیر برمی‬

‫گرداند‪:‬‬
‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪# Function definition is here‬‬
‫‪def sum( arg1, arg2 ):‬‬
‫"‪# Add both the parameters and return them.‬‬
‫‪total = arg1 + arg2‬‬
‫‪print "Inside the function : ", total‬‬
‫;‪return total‬‬
‫‪# Now you can call sum function‬‬
‫;) ‪total = sum( 10, 20‬‬
‫‪print "Outside the function : ", total‬‬

‫نتیجه ی آن را در زیر مشاهده می کنید‪:‬‬

‫‪Inside the function : 30‬‬
‫‪Outside the function : 30‬‬

‫حوزه ی دسترسی متغیر (‪)variable scope‬‬

‫امکان دسترسی به تمامی متغیرهایی که در مکان های مختلف یک برنامه قرار دارند‪ ،‬وجود ندارد‪.‬‬

‫قابلیت دسترسی به یک متغیر درواقع به مکان تعریف متغیر بستگی دارد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪106‬‬

‫حوزه ی دسترسی یا ‪ scope‬تعیین می کند که در چه قسمت هایی از برنامه می توانید به شناسه ی‬

‫مورد نظر دسترسی داشته باشید‪ .‬در کل دو نوع حوزه ی دسترسی در پایتون وجود دارد‪:‬‬

‫‪ .1‬متغیرهای سراسری (‪)global‬‬

‫‪ .2‬متغیرهای محلی (‪)local‬‬

‫مقایسه ی متغیر سراسری با محلی‬

‫متغیرهایی که داخل بدنه ی تابع تعریف می شوند‪ ،‬حوزه ی دسترسی آن ها محلی محسوب می‬

‫شود‪ .‬متغیرهایی که بیرون بدنه یا ساختمان تابع تعریف می شوند‪ ،‬متغیرهای سراسری نامیده می‬
‫شوند‪.‬‬

‫متغیرهای محلی را فقط می توان درون تابعی که در آن (متغیر) تعریف شده‪ ،‬مورد دسترسی قرار‬

‫داد‪ ،‬در حالی که متغیرهای سراسری از تمام بخش های برنامه (توسط تابع) قابل دستیابی می باشد‪.‬‬

‫به هنگام فراخوانی تابع‪ ،‬متغیرهای تعریف شده داخل آن همگی قابل دسترسی می باشند (در حوزه‬
‫ی دسترسی قرار می گیرند)‪ .‬مثال‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪total = 0; # This is global variable.‬‬
‫‪# Function definition is here‬‬
‫‪def sum( arg1, arg2 ):‬‬
‫"‪# Add both the parameters and return them.‬‬
‫‪total = arg1 + arg2; # Here total is local variable.‬‬
‫‪print "Inside the function local total : ", total‬‬
‫;‪return total‬‬
‫‪# Now you can call sum function‬‬
‫;) ‪sum( 10, 20‬‬
‫‪print "Outside the function global total : ", total‬‬

‫نتیجه‪:‬‬

‫‪Inside the function local total : 30‬‬

‫‪Outside the function global total : 0‬‬

‫ماژول ها در پایتون (‪)module‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪107‬‬

‫ماژول به شما این امکان را می دهد که کدهای خود را در پایتون سازمان دهی کنید‪ .‬گروه بندی‬
‫کدهای مرتبط با هم در یک ماژول‪ ،‬خوانایی کد و قابلیت استفاده از آن را بهبود می بخشد‪ .‬ماژول‬

‫یک شی است که دارای متغیرهای عضو (‪ )attribute‬می باشد‪ .‬این متغیرها را می توان‬
‫‪(bind‬متصل) کرده و مورد ارجاع (‪ )reference‬قرار داد‪.‬‬

‫ماژول درواقع یک فایل است که حاوی کد پایتون می باشد‪ .‬ماژول توابع‪ ،‬کلاس ها و متغیرهایی را‬
‫در اختیار شما قرار می دهد‪ .‬ماژول همچنین می تواند دربردارنده ی کد اجرایی باشد‪.‬‬

‫مثال‪:‬‬

‫کد پایتون ماژول ‪ ،aname‬داخل فایل ‪ aname.py‬جای گذاری می شود‪ .‬در زیر مثالی از یک ماژول‬
‫ساده (‪ )support.py‬را مشاهده می کنید‪:‬‬

‫‪def print_func( par ):‬‬

‫‪print "Hello : ", par‬‬
‫‪return‬‬

‫دستور ‪import‬‬
‫می توان با استفاده از دستور ‪ ،import‬یک ‪ source file‬پایتون را در ‪ source file‬دیگری مورد‬

‫استفاده قرار داد‪ .‬نحوه ی استفاده از دستور ‪ import‬به ترتیب زیر می باشد‪:‬‬

‫]‪import module1[, module2[,... moduleN‬‬

‫هنگامی که مفسر با دستور ‪ import‬مواجه می شود‪ ،‬اگر آن ماژول در ‪( search path‬مسیر‬

‫جستجو) موجود باشد‪ ،‬ماژول مربوطه را وارد برنامه ی جاری می کند‪ ،search path .‬لیستی از پوشه‬
‫ها (‪ )directory‬است که مفسر در آن ها جستجو کرده و در صورت یافتن ماژول مورد نظر آن را وارد‬

‫می کند‪ .‬برای مثال‪ ،‬به منظور وارد کردن ماژول ‪ ،hello.py‬می بایست دستور زیر را بالای اسکریپت‬
‫درج نمایید‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪# Import module support‬‬
‫‪import support‬‬
‫‪# Now you can call defined function that module as follows‬‬
‫)"‪support.print_func("Zara‬‬
‫خروجی‪:‬‬
‫‪Hello : Zara‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪108‬‬

‫یک ماژول‪ ،‬صرف نظر اینکه چندبار وارد (‪ )import‬می شود‪ ،‬فقط یکبار بارگذاری می گردد‪ .‬در‬

‫صورت وجود چندین نمونه از دستور ‪ ،import‬این امر مانع از این می شود که ماژول بارها و بارها‬
‫اجرا شود‪.‬‬
‫‪The from...import Statement‬‬

‫دستور ‪ ،from‬به شما اجازه می دهد متغیرهای عضو (‪ )attribute‬را از یک ماژول وارد فضای نامی‬

‫جاری کنید‪ .‬طریقه ی بکار بردن دستور ‪ from...import‬در زیر نمایش داده شده است‪:‬‬
‫]]‪from modname import name1[, name2[, ... nameN‬‬

‫برای مثال‪ ،‬جهت وارد کردن تابع ‪ fibonacci‬از ماژول ‪ ،fib‬دستور زیر را استفاده نمایید‪:‬‬
‫‪from fib import fibonacci‬‬

‫این دستور کل ماژول ‪ fib‬را در فضای نام جاری وارد نمی کند‪ ،‬بلکه صرفا آیتم ‪ fibonacci‬را از ماژول‬

‫‪ fib‬داخل جدول سراسری ‪ symbol‬ماژول ‪ import‬شده وارد می نماید‪.‬‬

‫دستور * ‪from...import‬‬

‫همچنین می توان تمامی اسم ها را از یک ماژول‪ ،‬وارد فضای نامی جاری کرد‪ .‬این کار با استفاده از‬
‫دستور زیر امکان پذیر می باشد‪:‬‬
‫* ‪from modname import‬‬

‫دستور یاد شده‪ ،‬روشی آسان برای وارد کردن تمامی آیتم های مورد نظر از یک ماژول در فضای نام‬
‫جاری می باشد‪ .‬با این حال توصیه می شود از این دستور فقط مواقع ضروری استفاده کنید‪.‬‬

‫مکان یابی ماژول‬

‫به هنگام وارد کردن یک ماژول‪ ،‬مفسر زبان پایتون به ترتیب شرح داده شده در زیر به دنبال ماژول‬

‫مورد نظر می گردد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪109‬‬

‫پوشه ی جاری‪.‬‬ ‫‪.1‬‬

‫در صورت نیافتن ماژول‪ ،‬پایتون هر پوشه (‪ )directory‬را در ‪ shell variable‬که‬ ‫‪.2‬‬
‫‪ PYTHONPATH‬نام دارد جستجو می کند‪.‬‬

‫در صورت موفق نبودن دو روش ذکر شده‪ ،‬پایتون مسیر پیش فرض را سرچ می‬ ‫‪.3‬‬

‫کند‪ .‬در محیط ‪ ،UNIX‬این مسیر پیش فرض ‪ /usr/local/lib/python/‬می باشد‪.‬‬

‫مسیری که ماژول در آن جستجو می شود (‪ ،)module search path‬داخل ماژول ‪system module‬‬

‫در قالب متغیر ‪ sys.path‬ذخیره می شود‪ .‬متغیر ‪ sys.path‬حاوی پوشه ی جاری‪ ،‬متغیر‬
‫‪ PYTHONPATH‬است و مقدار پیش فرض آن به مسیر نصب بستگی دارد‪.‬‬

‫متغیر ‪PYTHONPATH‬‬
‫‪ ،PYTHONPATH‬همان طور که پیش تر در این سری آمورشی تشریح شد‪ ،‬یک ‪environment‬‬

‫‪( variable‬متغیرهای محیطی مجموعهای از مقادیر نامگذاریشده هستند که قادراند چگونگی رفتار‬
‫کردن پروسه های در حال اجرا را تغییر داده و بر روی آنها تاثیر بگذارند‪ .‬متغیرهای محیطی‪ ،‬از فرایند‬

‫‪ parent‬به فرایندهای ‪ child‬به ارث میرسند‪ .‬این متغیرها بخشی از محیط عملیاتی هستند که فرایند‬
‫در آن اجرا میشود‪ ).‬می باشد که از لیستی از پوشه ها (‪ )directory‬تشکیل شده است‪ .‬سینتکس‬

‫متغیر نام برده مشابه ‪ PATH ،shell variable‬می باشد‪.‬‬

‫در زیر مثالی از متغیر ‪ PYTHONPATH‬در سیستم عامل ویندوز را می بینید‪:‬‬

‫;‪set PYTHONPATH=c:\python20\lib‬‬

‫نمونه ای از متغیر محیطی ‪ PYTHONPATH‬از سیستم ‪:UNIX‬‬

‫‪set PYTHONPATH=/usr/local/lib/python‬‬

‫فضای نامی و تعیین حوزه ی دسترسی‬

‫متغیرها اسم ها یا شناسه هایی هستند که به اشیا نگاشت (‪ )map‬می شوند‪ .‬فضای نام یک‬

‫‪ dictionary‬از اسم متغیر (کلید) و اشیای مرتبط با آن (مقادیر) هستند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪110‬‬

‫دستور پایتون می تواند به متغیرهایی که در فضای نام محلی و همچنین در فضای نام سراسری قرار‬
‫دارد‪ ،‬دسترسی داشته باشد‪.‬چنانچه متغیر سراسری و محلی هر دو دارای اسمی یکسان باشند‪ ،‬متغیر‬

‫محلی بر متغیر سراسری اولویت دارد‪.‬‬

‫هر تابع دارای فضای نام محلی و مختص به خود است‪ .‬متدهای کلاس نیز از همان قوانین تعیین‬

‫حوزه ی دسترسی که توابع معمولی دنبال می کنند‪ ،‬پیروی می کنند‪.‬‬

‫زبان پایتون برآورد می کند متغیرها سراسری هستند یا محلی‪ .‬بدین معنی که فرض می گیرد هر‬
‫متغیری که در یک تابع مقداردهی می شود‪ ،‬نسبت به آن تابع محلی می باشد‪.‬‬

‫از این رو‪ ،‬جهت تخصیص یک مقدار به متغیر سراسری در حوزه ی یک تابع‪ ،‬ابتدا بایستی از دستور‬
‫سراسری استفاده کنید‪.‬‬

‫دستور ‪ global VarName‬به زبان پایتون اطلاع می دهد که ‪ VarName‬یک متغیر سراسری است‪،‬‬
‫در پی آن پایتون جستجو برای متغیر مورد نظر در فضای نام محلی را متوقف می سازد‪.‬‬

‫فرض بگیرید‪ ،‬یک متغیر به نام ‪ Money‬در فضای نام سراسری تعریف کرده ایم‪ .‬سپس داخل تابع‪،‬‬
‫متغیر ذکر شده را مقداردهی می کنیم‪ .‬به دنبال آن پایتون متغیر ‪ Money‬را یک متغیر محلی در‬

‫نظر می گیرد‪ .‬با این حال‪ ،‬پیش از اینکه متغیر محلی ‪ Money‬را تنظیم (‪ )set‬کنیم‪ ،‬سعی کردیم به‬
‫مقدار آن دسترسی پیدا کنیم‪ .‬در نتیجه با خطای ‪ UnboundLocalError‬مواجه می شویم‪ .‬برای رفع‬

‫آن‪ ،‬دستور سراسری ‪ global Money‬را از حالت ‪ comment‬خارج می کنیم‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪Money = 2000‬‬
‫‪def AddMoney():‬‬
‫‪# Uncomment the following line to fix the code:‬‬
‫‪# global Money‬‬
‫‪Money = Money + 1‬‬
‫‪print Money‬‬
‫)(‪AddMoney‬‬
‫‪print Money‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪111‬‬

‫تابع )(‪dir‬‬

‫تابع توکار )(‪ dir‬لیست مرتب سازی شده ای برمی گرداند که حاوی رشته های متعدد می باشد‪ .‬این‬
‫رشته ها دربردارنده ی اسم ماژول ها می باشد‪.‬‬

‫لیستی که این تابع بازمی گرداند‪ ،‬دربردارنده ی ماژول ها‪ ،‬متغیرها و توابع می باشد که در ماژول‬
‫تعریف شده اند‪ .‬مثال‪:‬‬
‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪# Import built-in module math‬‬
‫‪import math‬‬
‫)‪content = dir(math‬‬
‫‪print content‬‬

‫نتیجه‪:‬‬
‫‪['__doc__', '__file__', '__name__', 'acos', 'asin', 'atan',‬‬
‫‪'atan2', 'ceil', 'cos', 'cosh', 'degrees', 'e', 'exp',‬‬
‫‪'fabs', 'floor', 'fmod', 'frexp', 'hypot', 'ldexp', 'log',‬‬
‫‪'log10', 'modf', 'pi', 'pow', 'radians', 'sin', 'sinh',‬‬
‫]'‪'sqrt', 'tan', 'tanh‬‬

‫در اینجا‪ ،‬متغیر رشته ای – ‪ – name‬اسم ماژول می باشد و – ‪ – file‬اسم فایل می باشد که ماژول از‬
‫آن بارگذاری می شود‪.‬‬

‫‪The globals() and locals() Functions −‬‬

‫توابع )(‪ globals‬و )(‪ locals‬اسم های فضای نام محلی و سراسری را بسته به مکانی که از آن‬

‫فراخوانی می شود‪ ،‬برمی گرداند‪.‬‬

‫اگر تابع )(‪ locals‬از داخل یک تابع فراخوانی شود‪ ،‬در آن صورت تمامی اسم هایی که به صورت‬
‫محلی قابل دسترسی می باشد‪ ،‬با صدا خوردن تابع نام برده برگردانده می شوند‪.‬‬

‫اگر تابع )(‪ globals‬ار درون تابع صدا زده شود‪ ،‬در آن صورت کلیه ی اسم هایی که به صورت‬
‫سراسری قابل دسترسی هستند‪ ،‬با فراخوانی تابع ذکر شده بازیابی می شوند‪.‬‬

‫خروجی این دو تابع‪ ،‬متغیری از نوع داده ای ‪ dictionary‬خواهد بود‪ .‬برای استخراج اسم ها‪ ،‬کافی‬

‫است تابع )(‪ keys‬را مورد استفاده قرار دهید‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪112‬‬

‫تابع )(‪reload‬‬
‫هنگامی که ماژول در یک اسکریپت ‪ import‬می شود‪ ،‬کدی که در بالاترین بخش ماژول قرار می‬
‫گیرد‪ ،‬تنها یکبار اجرا می شود‪.‬‬

‫بنابراین‪ ،‬اگر می خواهید کدی که در بالاترین قسمت یک ماژول قرار دارد را مجددا اجرا کنید‪ ،‬بایستی‬
‫تابع )(‪ reload‬را مورد استفاده قرار دهید‪.‬‬

‫تابع )(‪ reload‬یک ماژول که قبلا وارد شده بود را مجددا ‪ import‬می کند‪ .‬نحوه ی استفاده از آن به‬

‫ترتیب زیر می باشد‪:‬‬

‫)‪reload(module_name‬‬

‫در این نمونه‪ module_name ،‬در واقع اسم ماژولی است که می خواهید مجددا بارگذاری یا‬
‫‪reload‬شود‪ ،‬نه رشته ای که حاوی اسم ماژول است‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬برای بارگذاری مجدد ماژول‬

‫‪ ،hello‬می بایست دستور زیر را وارد نمایید‪:‬‬

‫)‪reload(hello‬‬

‫پکیج ها در پایتون‬
‫پکیج یک پوشه ی فایل یا ‪ file directory‬است که ساختار سلسله مراتبی دارد و محیط برنامه ی‬
‫پایتون را که از ماژول ها‪ subpackage ،‬ها و ‪ sub-subpackage‬ها تشکیل شده است را مشخص‬

‫می کند‪.‬‬

‫فرض کنید‪ ،‬فایل ‪ Pots.py‬در پوشه ی ‪ Phone‬جای گرفته است‪ source code .‬این فایل به ترتیب‬

‫زیر می باشد‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪def Pots():‬‬
‫"‪print "I'm Pots Phone‬‬
‫به طور مشابه‪ ،‬دو فایل دیگر داریم که با همان اسم دربردارنده ی توابع متفاوتی هستند‪.‬‬

‫‪ .1‬فایل ‪ Phone/Isdn.py‬حاوی تابع )(‪Isdn‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪113‬‬

‫‪ .2‬فایل ‪ Phone/G3.py‬دربردارنده ی تابع )(‪G3‬‬

‫حال یک فایل ‪ __init__.py‬دیگر در پوشه ی ‪ Phone‬ایجاد کنید‪:‬‬

‫‪Phone/__init__.py‬‬
‫برای اینکه بتوانید پس از ‪ import‬کردن ‪ ،Phone‬تمامی توابع خود را در آماده ی استفاده داشته‬
‫باشید‪ ،‬بایستی دستور صریح ‪ import‬را در ‪ __init__.py‬به صورت زیر قرار دهید‪:‬‬

‫‪from Pots import Pots‬‬

‫‪from Isdn import Isdn‬‬
‫‪from G3 import G3‬‬
‫بعد از اینکه خطوط فوق را به فایل ‪ ،__init__.py‬اضافه کردید‪ ،‬با وارد کردن پکیج ‪ ،Phone‬تمامی این‬
‫کلاس ها در دسترس خواهند بود‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪# Now import your Phone Package.‬‬
‫‪import Phone‬‬
‫)(‪Phone.Pots‬‬
‫)(‪Phone.Isdn‬‬
‫)(‪Phone.G3‬‬
‫نتیجه‪:‬‬

‫‪I'm Pots Phone‬‬

‫‪I'm 3G Phone‬‬
‫‪I'm ISDN Phone‬‬

‫آموزش توابع مربوط به ورودی و خروجی در پایتون و آبجکت ‪- File‬‬

‫‪Python Files I/O‬‬

‫این فصل تمامی توابع پایه و پرکاربرد ورودی‪/‬خروجی قابل فراخوانی در زبان ‪ Python‬را شرح می‬

‫دهد‪ .‬جهت مطالعه و آشنایی با توابع بیشتر در زبان پایتون می توانید به مستندات آموزشی‬
‫‪ Python‬در وب سایت رسمی خود این زبان مراجعه نمایید‪.‬‬

‫چاپ خروجی در نمایشگر (‪)Print‬‬

‫آسان ترین روش برای تولید و چاپ خروجی استفاده از دستور ‪ print‬می باشد‪ .‬جهت نمایش خروجی‬
‫برای کاربر کافی است عبارات دلخواه را در حالی که توسط ویرگول از هم جدا شده اند‪ ،‬به این‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪114‬‬

‫دستور ارسال نمایید‪ .‬این تابع عبارت هایی که به عنوان پارامتر به آن پاس می دهید را به مقادیر‬
‫رشته ای تبدیل نموده و سپس در خروجی چاپ می کند‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫"?‪print "Python is really a great language,", "isn't it‬‬

‫دستور بالا خروجی زیر را در نمایشگر چاپ می کند‪.‬‬

‫?‪Python is really a great language, isn't it‬‬

‫خواندن و دریافت ورودی از صفحه کلید‬

‫‪ Python‬دو تابع درون ساخته جهت خواندن متن و مقدار ورودی که به طور پیش فرض حاصل‬

‫فشردن دکمه های صفحه کلید می باشد‪ ،‬در اختیار توسعه دهنده قرار می دهد‪ .‬این توابع عبارت اند‬
‫از‪:‬‬

‫‪raw_input ‬‬
‫‪input ‬‬
‫تابع ‪raw_input‬‬
‫تابع )]‪ raw_input([prompt‬یک خط متن یا نوشته را از ورودی خوانده (از کاربر در یافت می کند) و‬

‫آن را به عنوان رشته (‪ )String‬در خروجی بازمی گرداند‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫;)" ‪str = raw_input("Enter your input:‬‬
‫‪print "Received input is : ", str‬‬

‫این دستور از شما درخواست می کند یک مقدار رشته ای وارد نمایید و سپس همان رشته را در‬

‫نمایشگر برای کاربر چاپ می کند‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬زمانی که کاربر مقدار "!‪ "Hello Python‬را تایپ‬

‫می کند‪ ،‬خروجی آن به صورت زیر خواهد بود‪:‬‬

‫‪Enter your input: Hello Python‬‬

‫‪Received input is : Hello Python‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪115‬‬

‫تابع ‪input‬‬
‫)]‪ input([prompt‬از لحاظ کاربرد تقریبا معادل ‪ raw_input‬می باشد‪ ،‬با این تفاوت تابع مزبور‬
‫فرض را بر این می گذارد که مقدار ورودی یک عبارت پایتون مجاز بوده و نتیجه ی محاسبه شده و‬

‫حاصل را در خروجی به شما بازمی گرداند‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫;)" ‪str = input("Enter your input:‬‬
‫‪print "Received input is : ", str‬‬

‫در مقابل ورودی کاربر‪ ،‬خروجی زیر را برمی گرداند‪.‬‬

‫])‪Enter your input: [x*5 for x in range(2,10,2‬‬
‫]‪Recieved input is : [10, 20, 30, 40‬‬

‫باز کردن و بستن فایل ها (اعمال تغییرات و مدیریت فایل ها)‬

‫تاکنون‪ ،‬صرفا مقداری ساده را از کاربر به عنوان ورودی دریافت کرده و در خروجی نمایش می‬

‫دادیم‪ .‬در این قسمت از مقاله ی آموزشی به بسط نحوه ی استفاده از فایل های واقعی و مدیریت‬
‫محتوای آن ها می پردازیم‪.‬‬

‫زبان ‪ Python‬به طور پیش فرض تعدادی تابع درون ساخته جهت مدیریت و ویرایش فایل ها در‬
‫اختیار برنامه نویس قرار می دهد‪ .‬جهت انجام اغلب این عملیات و یرایش یا مدیریت فایل ها‪ ،‬می‬

‫بایست از آبجکت ‪ file‬استفاده نمایید‪.‬‬

‫تابع ‪Open‬‬

‫پیش از اینکه بتوان داخل یک فایل اطلاعات درج کرده یا محتوای آن را خواند‪ ،‬می بایست آن را با‬
‫استفاده از تابع درون ساخته ی )(‪ open‬فراخوانی نمایید‪ .‬این تابع یک آبجکت فایل ایجاد می کند که‬

‫با استفاده از آن سایر متدهای تکمیلی مربوط به آبجکت مزبور را می توان فراخوانی کرد‪.‬‬

‫دستور نگارشی یا گرامر استفاده از ‪file‬‬

‫)]‪file object = open(file_name [, access_mode][, buffering‬‬

‫در زیر جزئیات و اطلاعات مربوط به هر یک از پارامترها را مشاهده می کنید‪:‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪116‬‬

‫‪ :file_name‬آرگومان حاضر در واقع یک مقدار رشته ای است که اسم فایلی که می خواهید‬ ‫‪‬‬
‫به آن دسترسی داشته باشید را شامل می شود‪.‬‬

‫‪ :access_mode‬این پارامتر وضعیت و سطح عملیاتی که بر روی فایل قابل اجرا خواهد بود‬ ‫‪‬‬
‫را مشخص می کند‪ .‬به طور مثال فایل بایستی فقط خواندنی باشد یا اینکه اجازه ی درج‬

‫اطلاعات و ضمیمه ی آن به فایل دیگر را بدهد‪ .‬در زیر لیست کاملی از تمامی مقادیر قابل‬

‫استفاده را مشاهده می کنید‪ .‬این پارامتر اختیاری بوده و در حالت پیش فرض بر روی ‪read‬‬
‫تنظیم می باشد (‪.)r‬‬

‫‪ :file_name‬آرگومان جاری یک مقدار رشته ای است که اسم فایلی که قصد دسترسی به آن‬ ‫‪‬‬
‫را دارید‪ ،‬دربرمی گیرد‪.‬‬
‫‪ :buffering‬چنانچه مقدار ‪ buffering‬بر روی ‪ 0‬تنظیم شده باشد‪ ،‬هیچگونه داده یا فایلی در‬ ‫‪‬‬
‫بخش مربوط به ‪ buffer‬در حافظه به طور موقت ذخیره نمی شود (فایلی ‪ buffer‬نمی‬

‫شود)‪ .‬چنانچه مقدار ‪ buffering‬برابر ‪ 1‬باشد‪ line buffering ،‬به هنگام دسترسی به فایل‬
‫مورد نظر انجام می شود‪ .‬اگر مقدار ‪ buffering‬را یک مقدار ‪ integer‬یا عدد صحیح بزرگ تر‬

‫از ‪ 1‬قرار دهید‪ ،‬در آن صورت عملیات ‪ buffer‬و ذخیره ی موقتی داده ها در حافظه ی میانی‬
‫با توجه به ‪ buffer size‬اعلان شده‪ ،‬انجام می گیرد‪ .‬در صورت منفی بودن‪ ،‬این مقدار پیش‬

‫فرض سیستم اعمال می شود (رفتار و عملکرد پیش فرض سیستم)‪.‬‬

‫در زیر حالات مختلف باز کردن فایل با سطوح دسترسی مختلف تشریح شده است‪:‬‬

‫وضعیت‬
‫های‬ ‫شرح‬
‫مختلف‬

‫یک فایل را تنها به منظور خواندن محتوای آن باز می کند‪ file pointer .‬در ابتدای‬
‫‪r‬‬ ‫فایل قرار داده می شود‪ .‬این وضعیت در واقع حالت پیش فرض باز کردن فایل می‬
‫باشد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪117‬‬

‫یک فایل را برای خواندن در فرمت باینری باز می کند‪ file pointer .‬در ابتدای فایل‬
‫‪rb‬‬
‫جای می گیرد‪ .‬این حالت باز کردن فایل‪ ،‬وضعیت پیش فرض می باشد‪.‬‬

‫یک فایل را برای خواندن محتوا و نیز درج محتوای جدید در آن باز می کند‪file .‬‬
‫‪r+‬‬
‫‪ pointer‬در ابتدای فایل قرار داده می شود‪.‬‬

‫یک فایل را برای خواندن محتوا و درج محتوای جدید در آن با فرمت باینری باز می‬
‫‪rb+‬‬
‫کند‪( file pointer .‬اشاره گر) در ابتدای فایل درج می شود‪.‬‬

‫یک فایل را منحصرا به منظور درج محتوای جدید در آن باز می کند‪ .‬اگر فایل از قبل‬
‫‪w‬‬ ‫موجود باشد‪ ،‬آن را بازنویسی می کند (‪ )overwrite‬می کند‪ .‬اگر فایل وجود نداشته‬
‫باشد‪ ،‬یک فایل جهت درج اطلاعات جدید ایجاد می کند‪.‬‬

‫یک فایل را منحصرا در قالب باینری و جهت درج اطلاعات جدید در آن باز می کند‪.‬‬
‫‪wb‬‬ ‫محتوای فایل را در صورتی که از قبل چنین فایلی وجود داشته باشد‪ ،‬بازنویسی می‬
‫نماید‪ .‬اگر فایلی وجود نداشته باشد‪ ،‬خود یک فایل جدید ایجاد می کند‪.‬‬

‫فایل مورد نظر را هم جهت خواندن و هم جهت درج اطلاعات در آن باز می کند‪ .‬در‬
‫صورتی که فایل از قبل موجود باشد‪ ،‬داده های آن را بازنویسی می کند‪ .‬اگر فایلی‬
‫‪w+‬‬
‫وجود نداشته باشد‪ ،‬یک فایل جدید جهت خواندن اطلاعات و درج داده در آن ایجاد‬
‫می نماید‪.‬‬

‫یک فایل را جهت خواندن و نوشتن اطلاعات جدید در آن در قالب باینری باز می‬
‫‪wb+‬‬ ‫کند‪ .‬چنانچه فایلی از قبل موجود باشد‪ ،‬محتوای آن را بازنویسی می کند و در غیر‬
‫این صورت یک فایل جدید جهت عملیات خواندن و نوشتن می سازد‪.‬‬

‫یک فایل را جهت ضمیمه کردن محتوای جدید در انتهای محتوای فعلی آن باز می‬
‫نماید‪ .‬چنانچه فایلی از قبل موجود باشد‪ ،‬آنگاه اشاره گر یا ‪ file pointer‬در انتهای‬
‫‪a‬‬ ‫فایل خواهد بود‪ .‬به عبارت دیگر فایل در وضعیت ‪ append‬قرار داشته و با سطح‬
‫دسترسی ‪( append‬قابلیت افزودن متن جدید در انتهای فایل جاری) باز می شود‪.‬‬
‫اگر فایلی وجود نداشت‪ ،‬در آن صورت فایلی جدید ایجاد خواهد شد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪118‬‬

‫یک فایل را جهت افزودن محتوای جدید به انتهای آن در قالب باینری باز می نماید‪.‬‬
‫اشاره گر (‪ )file pointer‬در انتهای فایل جای می گیرد‪ .‬بدین معنی که فایل در‬
‫‪ab‬‬ ‫وضعیت ‪ append‬قرار داشته و اجازه ی ضمیمه کردن اطلاعات جدید به انتهای‬
‫خود را به توسعه دهنده می دهد‪ .‬اگر چنین فایلی وجود نداشت‪ ،‬یک فایل جدید‬
‫برای نوشتن محتوای جدید در آن باز می شود‪.‬‬

‫یک فایل برای افزودن محتوای جدید به انتهای فایل جاری و خواندن محتوای آن باز‬
‫می کند‪ .‬اشاره گر در انتهای فایل جاری قرار دارد‪ .‬فایل مورد نظر در حالت ‪append‬‬
‫‪a+‬‬
‫باز شده و اجازه ی درج محتوای جدید به انتهای آن را می دهد‪ .‬اگر چنین فایلی‬
‫وجود نداشت‪ ،‬فایل جدیدی برای خواندن و نوشتن محتوا ایجاد می نماید‪.‬‬

‫یک فایل را جهت افزودن محتوای جدید به انتهای آن و نیز خواندن اطلاعات جاری باز‬
‫می کند‪ file pointer .‬در انتهای فایل جاری قرار دارد‪ .‬فایل در حالت ‪ append‬باز‬
‫‪ab+‬‬
‫شده و اجازه ی اضافه شدن محتوا در انتهای خود را می دهد‪ .‬اگر فایل موجود‬
‫نبود‪ ،‬یک فایل جدید برای خواندن محتوا و درج اطلاعات در آن ایجاد می کند‪.‬‬

‫‪ attribute‬های آبجکت ‪file‬‬

‫پس از باز کردن فایل و ایجاد آبجکت ‪ ،file‬می توانید اطلاعات مختلف مربوط به آن فایل را بازیابی‬

‫نمایید‪.‬‬

‫در زیر لیستی از تمامی ‪ attribute‬های مربوط به آّبجکت ‪ file‬را مشاهده می کنید‪:‬‬

‫‪Attribute‬‬ ‫شرح‬

‫در صورتی که فایل بسته شده باشد‪ ،‬مقدار ‪ true‬و در غیر این صورت ‪false‬‬
‫‪file.closed‬‬
‫را برمی گرداند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪119‬‬

‫وضعیت و سطح دسترسی که فایل با آن باز شده را در خروجی بازمی‬

‫‪file.mode‬‬
‫گرداند‪.‬‬

‫‪file.name‬‬ ‫اسم فایل را در خروجی برمی گرداند‪.‬‬

‫یک مقدار بولی برمی گرداند که مشخص می کند آیا بایستی به هنگام‬
‫‪file.softspace‬‬ ‫استفاده از دستور ‪ print‬یک خط فاصله ( کاراکتر ‪ )space‬قبل از چاپ مقدار‬
‫مورد نظر‪ ،‬درج شود یا خیر‪.‬‬

‫مثال‬
‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪# Open a file‬‬
‫)"‪fo = open("foo.txt", "wb‬‬
‫‪print "Name of the file: ", fo.name‬‬
‫‪print "Closed or not : ", fo.closed‬‬
‫‪print "Opening mode : ", fo.mode‬‬
‫‪print "Softspace flag : ", fo.softspace‬‬

‫نتیجه ی زیر را در پی دارد‪:‬‬

‫‪Name of the file: foo.txt‬‬

‫‪Closed or not : False‬‬
‫‪Opening mode : wb‬‬
‫‪Softspace flag : 0‬‬

‫متد )(‪close‬‬
‫متد )(‪ close‬از آبجکت ‪ file‬تمامی اطلاعاتی که به طور دائمی درج نشده را پاک (‪ )flush‬کرده و‬
‫سپس آبجکت فایل را می بندد‪ .‬پس از بسته شدن این آبجکت امکان درج اطلاعات جدید در فایل وجود‬

‫نخواهد داشت‪ .‬به عبارت دیگر با فراخوانی )(‪ close‬بر روی آبجکت ‪ ،file‬فایل بسته شده و منابع اشغال‬
‫شده توسط این فایل آزاد می شود‪ .‬زمانی که ‪( reference object‬آبجکت اشاره گر و ارجاع) یک فایل‬

‫به فایل دیگری تخصیص می یابد‪ ،‬پایتون به صورت خودکار فایل مورد نظر (قبلی) را می بندد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪120‬‬

‫توصیه می شود همیشه با فراخوانی تابع مزبور‪ ،‬فایل را بسته و منابع مورد استفاده ی آن را آزاد‬
‫نمایید‪.‬‬

‫ساختار نگارشی و نحوه ی استفاده از )(‪Close‬‬

‫;)(‪fileObject.close‬‬

‫مثال‬
‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪# Open a file‬‬
‫)"‪fo = open("foo.txt", "wb‬‬
‫‪print "Name of the file: ", fo.name‬‬
‫‪# Close opend file‬‬
‫)(‪fo.close‬‬

‫خروجی زیر را به دنبال دارد‪:‬‬

‫‪Name of the file: foo.txt‬‬

‫خواندن و درج اطلاعات در فایل‬

‫آبجکت ‪ file‬تعدادی متد جهت دسترسی آسان به محتوای فایل در اختیار توسعه دهنده قرار می دهد‪.‬‬
‫در زیر به شرح نحوه ی استفاده از )(‪ read‬و )(‪ write‬جهت نوشتن در فایل و خواندن اطلاعات آن‬

‫می پردازیم‪.‬‬

‫متد )(‪write‬‬

‫متد )(‪ write‬تمامی مقادیر رشته ای از هر نوعی را در فایل باز و قابل دسترس درج می کند‪ .‬لازم به‬
‫ذکر است که مقادیر رشته ای ‪ Python‬می توانند علاوه بر متن ساده‪ ،‬داده های باینری را نیز‬

‫دربرداشته باشند‪.‬‬

‫متد )(‪ write‬کاراکتر )'‪ ('\n‬را به انتهای رشته اضافه نمی کند‪.‬‬

‫نحوه ی استفاده از متد‬

‫;)‪fileObject.write(string‬‬

‫در قطعه کد بالا‪ ،‬پارامتر ارسالی دربردارنده ی محتوایی است که داخل فایل باز نوشته می شود‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪121‬‬

‫مثال‬
‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪# Open a file‬‬
‫)"‪fo = open("foo.txt", "wb‬‬
‫;)"‪fo.write( "Python is a great language.\nYeah its great!!\n‬‬
‫‪# Close opend file‬‬
‫)(‪fo.close‬‬

‫متد بالا یک فایل ‪ foo.txt‬ایجاد کرده و محتوای ارسال شده به عنوان پارامتر را در فایل مورد نظر‬

‫درج نموده و سرانجام آن فایل را می بندد‪ .‬اگر شما این فایل را باز کنید‪ ،‬با محتوای زیر مواجه‬
‫خواهید شد‪.‬‬
‫‪Python is a great language.‬‬
‫!!‪Yeah its great‬‬

‫متد )(‪read‬‬
‫متد )(‪ read‬یک مقدار رشته ای را از فایل باز می خواند‪ .‬لازم است دقت داشته باشید که رشته های‬

‫‪ Python‬می توانند علاوه بر متن داده های باینری نیز به همراه داشته باشد‪.‬‬

‫نحوه ی استفاده از متد‬

‫;)]‪fileObject.read([count‬‬

‫در قطعه کد فوق‪ ،‬پارامتر ارسالی تعداد بایت هایی است که قرار است از فایل باز و بارگذاری شده‬

‫در حافظه خوانده شود را مشخص می کند‪ .‬این متد محتوای فایل را از ابتدا شروع به خواندن کرده‬
‫و در صورت عدم اعلان پارامتر ‪ ،count‬سعی می کند کل محتوای فایل را تا انتهای آن بخواند‪.‬‬

‫مثال‬
‫حال این متد را بر روی فایل ‪ foo.txt‬که در ابتدای مقاله ی حاضر ایجاد کردید‪ ،‬فراخوانی نمایید‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪# Open a file‬‬
‫)"‪fo = open("foo.txt", "r+‬‬
‫;)‪str = fo.read(10‬‬
‫‪print "Read String is : ", str‬‬
‫‪# Close opend file‬‬
‫)(‪fo.close‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪122‬‬

‫نتیجه ی زیر را به دنبال دارد‪:‬‬

‫‪Read String is : Python is‬‬

‫بازیابی موقعیت جاری در فایل (‪)File Position‬‬

‫متد )(‪ tell‬موقعیت جاری داخل فایل را برمی گرداند‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬عملیات خواندن داده و درج‬

‫اطلاعات جدید داخل فایل‪ ،‬از موقعیت جاری که بر حسب تعداد بایت های خوانده شده از اول فایل‬
‫محاسبه شده‪ ،‬انجام می شود‪.‬‬

‫در واقع )(‪ f.tell‬یک عدد صحیح (‪ )integer‬برمی گرداند که موقعیت جاری ‪ file object‬را داخل فایل‬

‫بازمی گرداند‪ .‬موقعیت جاری بر حسب بایت از ابتدای فایل محاسبه می شود‪.‬‬

‫متد )]‪ seek(offset[, from‬موقعیت جاری آبجکت ‪ file‬را داخل فایل تغییر می دهد‪ .‬آرگومان ‪offset‬‬
‫تعداد بایت هایی که بایستی به جلو حرکت کند را مشخص می نماید‪ .‬آرگومان دوم‪ ،from ،‬آدرسی از‬

‫خانه ی حافظه (‪ )reference position‬یا بایت که حرکت از آنجا بایستی آغاز شود را مشخص می‬
‫کند‪.‬‬

‫اگر ‪ from‬بر روی ‪ 0‬تنظیم شده باشد‪ ،‬بدین معنی است که حرکت از ابتدای فایل آغاز می شود‬
‫(ابتدای فایل به عنوان ‪ reference position‬انتخاب می شود)‪ .‬چنانچه مقدار این پارامتر برابر ‪ 1‬قرار‬

‫داده شده باشد‪ ،‬آنگاه حرکت از موقعیت جاری داخل فایل سر گرفته می شود‪ .‬در صورتی که مقدار‬
‫آرگومان مورد نظر بر روی ‪ 2‬تنظیم شده باشد‪ ،‬انتهای فایل به عنوان موقعیتی که حرکت از آنجا باید‬

‫آغاز شود‪ ،‬تنظیم می شود‪.‬‬

‫مثال‬

‫این توابع را بر روی فایل ‪ foo.txt‬آزمایش و فراخوانی می کنیم‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪# Open a file‬‬
‫)"‪fo = open("foo.txt", "r+‬‬
‫;)‪str = fo.read(10‬‬
‫‪print "Read String is : ", str‬‬
‫‪# Check current position‬‬
‫;)(‪position = fo.tell‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪123‬‬

‫‪print "Current file position : ", position‬‬

‫‪# Reposition pointer at the beginning once again‬‬
‫;)‪position = fo.seek(0, 0‬‬
‫;)‪str = fo.read(10‬‬
‫‪print "Again read String is : ", str‬‬
‫‪# Close opend file‬‬
‫)(‪fo.close‬‬
‫نتیجه ی زیر را در پی دارد‪:‬‬

‫‪Read String is : Python is‬‬

‫‪Current file position : 10‬‬
‫‪Again read String is : Python is‬‬

‫ویرایش اسم و حذف فایل ها‬

‫ماژول ‪ OS‬در پایتون‪ ،‬تعدادی متد کارا جهت انجام عملیات مربوط به پردازش فایل از جمله ویرایش‬
‫اسم فایل و حذف آن ها از حافظه در اختیار توسعه دهنده قرار می دهد‪ .‬به منظور استفاده از این‬

‫ماژول‪ ،‬کافی است آن را با استفاده از دستور ‪ OS‬در بستر پروژه وارد کرده (‪ ،)import‬سپس توابع‬
‫آن را به راحتی فراخوانی نمایید‪.‬‬

‫متد )(‪rename‬‬
‫متد )(‪ rename‬دو آرگومان ورودی دریافت می کند‪ :‬اسم فایل جاری و اسم فایل جدید‪.‬‬

‫نحوه ی استفاده از متد‬

‫)‪os.rename(current_file_name, new_file_name‬‬

‫مثال‬
‫مثال زیر اسم فایل جاری به نام ‪ test1.txt‬را تغییر می دهد‪:‬‬
‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪import os‬‬
‫‪# Rename a file from test1.txt to test2.txt‬‬
‫) "‪os.rename( "test1.txt", "test2.txt‬‬

‫متد )(‪remove‬‬
‫می توانید با استفاده از متد )(‪ remove‬فایل های مورد نظر را حذف نمایید‪ .‬برای این منظور کافی‬
‫است اسم فایل مد نظر را به عنوان آرگومان به تابع مذکور ارسال کنید‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪124‬‬

‫نحوه ی استفاده از متد‬

‫)‪os.remove(file_name‬‬

‫مثال‬
‫در زیر مثالی را مشاهده می کنید که فایل ‪ test2.txt‬را به طور دائمی حذف می کند‪.‬‬
‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪import os‬‬
‫‪# Delete file test2.txt‬‬
‫)"‪os.remove("text2.txt‬‬

‫پوشه های اصلی در پایتون و توابع مربوط به مدیریت دایرکتوری‬

‫ها‬

‫فایل های اپلیکیشن طبیعتا در پوشه های مختلف جای گرفته اند‪ .‬پایتون به واسطه ی ماژول ‪OS‬‬
‫توابع کارامد متعددی در اختیار برنامه نویس قرار می دهد که ایجاد‪ ،‬حذف و ویرایش پوشه های‬

‫اصلی و دایرکتوری را تسهیل می بخشد‪.‬‬

‫متد )(‪mkdir‬‬
‫می توانید با استفاده از متد )(‪ mkdir‬قابل فراخوانی از ماژول ‪ ،OS‬پوشه هایی (‪ )directory‬در‬
‫دایرکتوری فعلی ایجاد نمایید‪ .‬لازم است اسم دایرکتوری دلخواه را به عنوان پارامتر به این متد ارسال‬

‫نمایید تا آن را ایجاد کند‪.‬‬

‫نحوه ی استفاده از متد‬

‫)"‪os.mkdir("newdir‬‬

‫مثال‬
‫در زیر مثالی را مشاهده می کنید که در آن یک دایرکتوری به نام ‪ test‬در پوشه (دایرکتوری) جاری‬
‫ایجاد می شود‪.‬‬
‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪import os‬‬
‫"‪# Create a directory "test‬‬
‫)"‪os.mkdir("test‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪125‬‬

‫متد )(‪chdir‬‬
‫جهت تغییر دایرکتوری یا پوشه ی جاری می توانید متد )(‪ chdir‬را فراخوانی نمایید‪ .‬این متد اسم‬
‫پوشه یا دایرکتوری که می خواهید پوشه ی جاری را به آن تغییر دهید‪ ،‬به عنوان آرگومان دریافت می‬

‫کند‪.‬‬

‫نحوه ی استفاده از متد‬

‫)"‪os.chdir("newdir‬‬

‫مثال‬
‫مثال زیر پوشه (دایرکتوری) جاری را به دایرکتوری "‪ "/home/newdir‬تغییر می دهد‪.‬‬
‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪import os‬‬
‫"‪# Changing a directory to "/home/newdir‬‬
‫)"‪os.chdir("/home/newdir‬‬

‫متد )(‪getcwd‬‬

‫متد )(‪ getcwd‬همان طور که از اسم آن پیدا است‪ ،‬موقعیت پوشه ی فعال و جاری را در خروجی‬

‫نمایش می دهد‪.‬‬

‫دستور استفاده از متد‬

‫)(‪os.getcwd‬‬

‫مثال‬
‫قطعه کد زیر موقعیت پوشه ی جاری را در خروجی بازگردانی می کند‪.‬‬
‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪import os‬‬
‫‪# This would give location of the current directory‬‬
‫)(‪os.getcwd‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪126‬‬

‫متد )(‪rmdir‬‬
‫متد )(‪ rmdir‬پوشه ی مورد نظر که به عنوان آرگومان به آن ارسال شده را به طور دائمی حذف می‬
‫کند‪.‬‬

‫پیش از حذف پوشه (دایرکتوری)‪ ،‬لازم است محتوای آن به طور کامل پاک شده باشد‪.‬‬

‫دستور استفاده از متد‬

‫)'‪os.rmdir('dirname‬‬

‫مثال‬
‫در زیر مثالی را می بینید که در آن پوشه ی "‪ "/tmp/test‬به طور دائمی حذف می شود‪ .‬لازم است‬
‫اسم و آدرس پوشه که به صورت کامل قید شده را به عنوان پارامتر به متد نام برده ارسال نمایید‬

‫چرا که در غیر این صورت متد به دنبال آن دایرکتوری در پوشه ی جاری می گردد‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪import os‬‬
‫‪# This would remove "/tmp/test" directory.‬‬
‫) "‪os.rmdir( "/tmp/test‬‬

‫توابع مربوط به مدیریت فایل و دایرکتوری‬

‫سه منبع بسیار مهم وجود دارد که طیف گسترده ای از توابع کمکی و کارا جهت مدیریت و دستکاری‬

‫فایل ها و پوشه ها در محیط سیستم عامل های ‪ Windows‬و ‪ Unix‬را در دسترس توسعه دهندگان‬
‫قرار می دهد‪ .‬این توابع به شرح زیر می باشند‪:‬‬

‫متدهای آبجکت ‪ :)File Object Methods( file‬آبجکت ‪ file‬توابع متعددی جهت مدیریت و‬ ‫‪‬‬
‫ویرایش فایل ها در اختیار برنامه نویس می گذارد‪.‬‬
‫متدهای آبجکت ‪ :)OS Object Methods( OS‬توابعی که در دسترس توسعه دهنده قرار می‬ ‫‪‬‬
‫دهد قادر هستند که علاوه بر فایل‪ ،‬پوشه را نیز (دایرکتوری) پردازش کنند‪.‬‬

‫مدیریت خطا در پایتون ‪Exception Handling /‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪127‬‬

‫پایتون دو امکان ویژه برای مدیریت خطاهای پیشبینی نشده در اپلیکیشن ها فراهم کرده و قابلیت‬
‫های اشکال زدایی (‪ )debugging‬پرکاربردی به آن ها اضافه می کند‪.‬‬

‫‪ :Exception Handling‬در آموزش حاضر به تشریح مدیریت خطاها و استثناها خواهیم پرداخت‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫در زیر لیستی از خطاهای استاندارد از در پایتون را مشاهده می کنید‪.‬‬

‫‪ Assertion‬ها‪ :‬این مبحث در آموزش مربوطه ی خود مورد پوشش قرار می گیرد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫لیستی از خطاهای متعارف در پایتون‪:‬‬

‫اسم خطا‬ ‫شرح‬

‫‪Exception‬‬ ‫کلاس پایه برای تمامی خطاها و ‪ exception‬ها در پایتون‬

‫زمانی صادر (‪ )raise‬می شود که متد )(‪ next‬از کد تکرارکننده‬

‫(‪ )iterator‬به هیچ آبجکتی اشاره نکند‪ .‬در واقع این خطا زمانی رخ‬
‫‪StopIteration‬‬
‫می دهد که متد )(‪ next‬از ‪ iterator‬می خواهد اشاره کند که دیگر‬
‫هیچ مقداری برای تکرار باقی نمانده است‪.‬‬

‫‪SystemExit‬‬ ‫در نتیجه و به دلیل فراخوانی تابع )(‪ sys.exit‬صادر می شود‪.‬‬

‫کلاس پایه برای تمامی خطاهای درون ساخته به جز‬

‫‪StandardError‬‬
‫‪ StopIteration‬و ‪.SystemExit‬‬

‫کلاس پایه برای تمامی خطاهایی که در نتیجه ی محاسبات عددی‬

‫‪ArithmeticError‬‬
‫رخ می دهد‪.‬‬

‫زمانی رخ می دهد که خروجی محاسبات از حداکثر یا سقف نوع‬

‫عددی مورد نظر فراتر رود‪ .‬در واقع چنانچه نتیجه ی عملیات‬
‫‪OverflowError‬‬ ‫ریاضی و محاسبات بیش از حد قابل ارائه و نمایش باشد (بزرگ تر‬
‫از ظرفیت نوع عددی مورد نظر و غیر قابل نمایش توسط این‬
‫‪ type‬باشد)‪ ،‬این خطا فراخوانی می شود‪.‬‬

‫‪FloatingPointError‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪128‬‬

‫این خطا زمانی بروز می دهد که عملیات ممیز شناور با شکست‬

‫مواجه شود‪.‬‬

‫‪Raised when division or modulo by zero takes place for‬‬

‫‪all numeric types.‬‬

‫‪ZeroDivisionError‬‬
‫زمانی صادر می شود که عملیات تقسیم بر صفر برای انواع‬
‫عددی رخ دهد‪ .‬به عبارت دیگر این خطا زمانی رخ می دهد که‬
‫آرگومان دوم یک عملیات تقسیم یا ‪ modulo‬عدد صفر باشد‪.‬‬

‫زمانی صدا زده می شود که دستور ‪( Assert‬انتظار نتیجه ی مد‬

‫‪AssertionError‬‬
‫نظر را در تست داشتن) با خطا مواجه شود‪.‬‬

‫‪Raised in case of failure of attribute reference or‬‬

‫‪assignment.‬‬
‫‪AttributeError‬‬
‫زمانی صدا زده می شود که ‪attribute reference/assignment‬‬
‫با خطا مواجه شود‪.‬‬

‫این خطا هنگامی رخ می دهد که ورودی از تابع )(‪ raw_input‬یا‬

‫‪EOFError‬‬ ‫)(‪ input‬دریافت نشده و نیز پایتون به انتهای فایل رسیده در حالی‬
‫که قطعه مربوطه به طور صحیح بسته نشده باشد‪.‬‬

‫‪ImportError‬‬ ‫زمانی رخ می دهد که دستور ‪ import‬با موفقیت اجرا نشود‪.‬‬

‫هنگامی رخ می دهد که کاربر روند اجرای برنامه را‪ ،‬اغلب با‬

‫‪KeyboardInterrupt‬‬
‫فشردن همزمان کلیدهای ‪ ،Ctrl+c‬مختل نماید‪.‬‬

‫‪Base class for all lookup errors.‬‬

‫‪LookupError‬‬ ‫کلاس پایه برای تمامی خطاهای مربوط به ‪ .lookup‬در واقع این‬
‫خطا هنگامی رخ می دهد که یک کلید یا اندیس مورد استفاده در‬
‫‪ mapping‬یا ‪ sequence‬مجاز و معتبر نباشد‪.‬‬

‫زمانی رخ می دهد که اندیس در ‪( sequence‬رشته ها‪ ،‬لیست ها‬

‫‪IndexError‬‬
‫یا تاپل ها) مورد نظر وجود نداشته و یافت نشود‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪129‬‬

‫‪KeyError‬‬ ‫هنگامی صدا زده می شود که کلید مشخص شده در نوع داده‬
‫ای ‪ dictionary‬موجود نباشد‪.‬‬

‫زمانی رخ می دهد که یک شناسه (‪ )identifier‬در فضای نامی یا‬

‫‪NameError‬‬
‫‪ namespace‬محلی یا سراسری یافت نشود‪.‬‬

‫زمانی صدا زده می شود که پایتون سعی داشته باشد به یک‬

‫متغیر محلی در بدنه ی تابع یا متد دسترسی داشته باشد اما این‬
‫‪UnboundLocalError‬‬
‫متغیر مقداردهی نشده باشد‪.‬‬
‫‪EnvironmentError‬‬
‫کلاس پایه تمامی خطاهایی که خارج از محیط پایتون رخ می‬
‫دهد‪.‬‬

‫زمانی صادر می شود که عملیات ورودی‪/‬خروجی با شکست‬

‫‪IOError‬‬ ‫مواجه شود مانند زمانی که دستور ‪ print‬اجرا شده یا تابع‬
‫)(‪ open‬برای باز کردن فایل فراخوانی شود که اصلا وجود ندارد‪.‬‬
‫‪IOError‬‬
‫به هنگام بروز خطاهای مربوط به سیستم عامل رخ می دهد‪.‬‬

‫زمانی که خطای دستور نحوی و ‪ syntax‬در کد وجود داشته‬

‫‪SyntaxError‬‬ ‫باشد‪ ،‬رخ می دهد‪.‬‬

‫‪IndentationError‬‬ ‫کلاس پایه برای تمامی خطاهای ساختار نحوی (سینتکس)‬

‫مربوطه توگذاری و ‪.indentation‬‬

‫زمانی رخ می دهد که مفسر با مشکل داخلی مواجه شود‪ .‬لازم به‬

‫‪SystemError‬‬ ‫ذکر است که به هنگام رخداد این خطا‪ ،‬مفسر پایتون از کد خارج‬
‫نمی شود‪.‬‬

‫این خطا به سبب فراخوانده شدن متد )(‪ sys.exit‬صادر می شود‪.‬‬

‫‪SystemExit‬‬ ‫اگر این خطا در کد ‪ /‬با کدنویسی مدیریت نشود‪ ،‬باعث می شود‬
‫که مفسر از کد برنامه خارج شود‪.‬‬

‫زمانی صادر می شود که یک عملیات یا تابع بر روی آبجکتی از‬

‫‪TypeError‬‬
‫نوع نامربوط اعمال شود‪.‬‬

‫چنانچه عملیات یا تابع درون ساخته ای آرگومانی از نوع صحیح اما‬

‫‪ValueError‬‬
‫با مقدار غلط دریافت کند‪ ،‬خطای جاری رخ می دهد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪130‬‬

‫هنگامی صادر می شود که خطا در زمان اجرا رخ داده و به هیچ‬

‫یک از گروه های تعریف شده از خطا تعلق نداشته باشد‪ .‬مقدار‬
‫‪RuntimeError‬‬
‫مربوطه یک رشته ی متنی است که اشاره می کند دقیقا چه‬
‫مشکلی رخ داده است‪.‬‬

‫‪Raised when an abstract method that needs to be‬‬

‫‪implemented in an inherited class is not actually‬‬
‫‪implemented.‬‬

‫خطای جاری زمانی رخ می دهد که متد ‪ abstract‬که بایستی داخل‬

‫کلاس به ارث برده شده پیاده سازی شده باشد‪ ،‬بدنه ی آن طبق ‪NotImplementedError‬‬
‫انتظار تعریف و پیاده سازی نشده باشد‪.‬‬

‫به عبارت دیگر‪ ،‬این خطا را متدهای ‪ abstract‬که بدنه آن ها داخل‬

‫کلاس های مشتق شده پیاده سازی نشده باشد‪ ،‬صدا زده می‬
‫شود‪.‬‬

‫‪ Assertion‬ها (دستورات ‪ assert‬و بررسی صحت شرط) در پایتون‬

‫‪ assertion‬یک تست ‪ sanity-check‬یا تست ساده جهت بررسی معقولانه بودن ادامه ی فرایند تست‬
‫می باشد‪ .‬دستورات ‪ assert‬انتظار دارند که نتیجه ی عبارت صحیح باشد و مقدار ‪ true‬را برگرداند و‬

‫چنانچه شرط برقرار نبود‪ ،‬یک خطا صادر می شود‪.‬‬

‫جهت درک آسان مفهوم ‪ assertion‬در پایتون‪ ،‬می توان آن را به دستور ‪( raise-if‬یا به عبارت دقیق‬

‫تر ‪ )raise-if-not‬تشبیه کرد‪ .‬در این سناریو یک عبارت تست شده و صحت آن بررسی می شود‪ .‬اگر‬
‫نتیجه غلط بوده و خروجی مورد انتظار تولید نشد‪ ،‬یک خطا صادر می شود‪.‬‬

‫برای اجرای تست های ‪ assertion‬در اپلیکیشن‪ ،‬کافی است از دستورات ‪ assert‬استفاده نمایید‪ .‬این‬

‫کلیدواژه از ویرایش ‪ 1.5‬به بعد زبان پایتون برای برنامه نویس قابل استفاده می باشد‪.‬‬

‫برنامه نویسان معمولا دستورات ‪ assert‬را در ابتدای یک تابع قرار داده تا معتبر یا مجاز بودن‬
‫ورودی را بررسی کند و نیز یک دستور ‪ assert‬دیگر جهت بررسی صحت خروجی تابع فراخوانی شده‬

‫(در انتها و پس از صدا زدن تابع)‪ ،‬درج می کنند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪131‬‬

‫دستور ‪assert‬‬
‫زمانی که پایتون در حین خواندن و تفسیر کد با دستور ‪ assert‬مواجه می شود‪ ،‬مفسر آن عبارت‬
‫همراه را بررسی کرده که طبق انتظار باید صحیح باشد‪ .‬اگر عبارت ‪ false‬بود‪ ،‬پایتون خطای‬

‫‪ AssertionError‬را صادر می کند‪.‬‬

‫نحوه ی استفاده از ‪ assert‬در زیر نمایش داده شده است‪:‬‬

‫]‪assert Expression[, Arguments‬‬

‫اگر نتیجه ی ‪ expression‬یا عبارتی که پس از دستور ‪ assert‬درج می شود ‪ false‬بود (‪assertion‬‬

‫ناموفق بود)‪ ،‬پایتون ‪ ArgumentExpression‬را به عنوان پارامتر برای ‪ AssertionError‬مورد‬

‫استفاده قرار می دهد‪ .‬خطاهای ‪ AssertionError‬را می توان به راحتی با استفاده از دستور ‪try-‬‬
‫‪ except‬مدیریت کرد‪ .‬اما اگر آن را مدیریت نکرده باشید‪ ،‬سبب می شوند برنامه خاتمه یافته و یک‬

‫‪( traceback‬بازتاب مجموعه خطاهای تولید شده که به صورت پشته بر روی هم قرار گرفته اند)‬
‫تولید شود‪.‬‬

‫مثال‬

‫در زیر تابعی را مشاهده می کنید که دما را از مقیاس کلوین به فارنهایت تبدیل می کند‪ .‬از آنجایی‬

‫که ‪ 0‬درجه کلوین سردترین نقطه است‪ ،‬تابع اگر با مقدار منفی مواجه شود‪ ،‬خطا می دهد‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪def KelvinToFahrenheit(Temperature):‬‬
‫"!‪assert (Temperature >= 0),"Colder than absolute zero‬‬
‫‪return ((Temperature-273)*1.8)+32‬‬
‫)‪print KelvinToFahrenheit(273‬‬
‫))‪print int(KelvinToFahrenheit(505.78‬‬
‫)‪print KelvinToFahrenheit(-5‬‬

‫کد بالا پس از اجرا‪ ،‬نتیجه ی زیر را بدست می دهد‪:‬‬

‫‪32.0‬‬
‫‪451‬‬
‫‪Traceback (most recent call last):‬‬
‫‪File "test.py", line 9, in‬‬
‫)‪print KelvinToFahrenheit(-5‬‬
‫‪File "test.py", line 4, in KelvinToFahrenheit‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪132‬‬

‫"!‪assert (Temperature >= 0),"Colder than absolute zero‬‬

‫!‪AssertionError: Colder than absolute zero‬‬

‫‪( Exception‬خطای زمان اجرا و پیشبینی نشده) چیست؟‬

‫‪ Exception‬یک رخداد (‪ )event‬است که در طول اجرا برنامه رخ می دهد و روند اجرای برنامه را‬
‫مختل می نماید‪ .‬در کل‪ ،‬زمانی که اسکریپت پایتون با شرایطی که قابلیت مدیریت آن را ندارد‪،‬‬

‫مواجه می شود‪ ،‬یک خطا صادر می کند‪ exception .‬در پایتون یک آبجکت پایتون است که نماینده‬
‫ی خطا می باشد‪.‬‬

‫زمانی که اسکریپت پایتون یک خطا (‪ ) exception‬صادر می کند‪ ،‬یا باید خطا را مدیریت کند و یا‬
‫برنامه را به طور کلی ببندد‪.‬‬

‫مدیریت ‪( Exception‬خطا)‬
‫در صورت مواجه با کد مشکوک که ممکن است سبب رخداد خطا شود‪ ،‬می توانید آن را داخل بدنه‬
‫ی ‪ try:‬قرار دهید‪ .‬پس از بدنه ی ‪ ،try:‬یک دستور ‪ except:‬در متن برنامه درج کرده و به دنبال آن‬

‫قطعه کدی که مشکل برنامه را به صورت بهینه اداره می کند‪ ،‬تایپ نمایید‪.‬‬

‫نحوه ی استفاده از دستور‬

‫در زیر نحوه ی بکار بردن دستور ‪ try …except … else‬را مشاهده می کنید‪:‬‬

‫‪try:‬‬
‫;‪You do your operations here‬‬
‫‪......................‬‬
‫‪except ExceptionI:‬‬
‫‪If there is ExceptionI, then execute this block.‬‬
‫‪except ExceptionII:‬‬
‫‪If there is ExceptionII, then execute this block.‬‬
‫‪......................‬‬
‫‪else:‬‬
‫‪If there is no exception then execute this block.‬‬

‫در زیر نکات آموزشی مهمی در خصوص ساختار فوق عنوان شده است‪:‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪133‬‬

‫یک دستور ‪ try‬واحد می تواند چندین دستور متناظر ‪ except‬داشته باشد‪ .‬این ویژگی به‬ ‫‪‬‬
‫خصوص زمانی مفید واقع می شود که بدنه ی ‪ try‬حامل دستورات متعددی باشد که ممکن‬

‫است هر یک خطای متفاوتی را سبب شود‪.‬‬

‫می توانید یک عبارت ‪ except‬سراسری (‪ )generic‬تنظیم کنید که هر خطایی را به راحتی‬ ‫‪‬‬

‫مدیریت نماید‪.‬‬

‫می توانید پس از دستور یا دستورات ‪ ،except‬عبارت ‪ else‬را مورد استفاده قرار دهید‪ .‬چنانچه‬ ‫‪‬‬
‫کد موجود در بدنه ی ‪ try:‬خطا نداد‪ ،‬آنگاه قطعه کد ‪ else‬اجرا می شود‪.‬‬

‫قطعه کد ‪ else‬جای مناسبی برای تعریف کدهایی می باشد که احتمالا مشکلی برای کل‬ ‫‪‬‬
‫برنامه ایجاد نکرده و اجرای بدون خطای آن حتمی است‪.‬‬

‫مثال‬
‫کد زیر سعی دارد ابتدا یک فایل را باز کند و سپس در آن اطلاعاتی را درج نماید‪ .‬از آنجایی مجوز در‬
‫سطح نوشتن و درج داده های جدید داخل فایل اعطا نشده‪ ،‬خطای مربوطه توسط قطعه کد‬

‫‪ except‬صادر می شود‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪try:‬‬
‫)"‪fh = open("testfile", "r‬‬
‫)"!!‪fh.write("This is my test file for exception handling‬‬
‫‪except IOError:‬‬
‫"‪print "Error: can\'t find file or read data‬‬
‫‪else:‬‬
‫"‪print "Written content in the file successfully‬‬

‫کد بالا خروجی زیر را ارائه می دهد‪:‬‬

‫‪Error: can't find file or read data‬‬

‫عبارت ‪ except‬بدون مشخص کردن نوع خطا‬

‫می توانید از دستور ‪ except‬که هیچ خطا یا ‪ exception‬ای در آن تعریف نشده نیز به صورت زیر‬

‫استفاده نمایید و در واقع چنانچه هر گونه خطایی وجود داشت‪ ،‬دستور موجود در قطعه کد ‪except‬‬
‫را انجام دهد‪:‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪134‬‬

‫‪try:‬‬
‫;‪You do your operations here‬‬
‫‪......................‬‬
‫سعی کن یک عملیاتی را در اینجا انجام دهی‬
‫‪except:‬‬
‫‪If there is any exception, then execute this block.‬‬
‫در صورت برخورد با خطا‪ ،‬عملیات دیگری را انجام بده‬
‫‪......................‬‬
‫‪else:‬‬
‫‪If there is no exception then execute this block.‬‬
‫در غیر این صورت این کار را انجام بده‬

‫این نوع دستور ‪ try-except‬تمامی خطاهایی که در برنامه رخ می دهد را گرفته و مدیریت می نماید‪.‬‬

‫با این حال استفاده از این تکنیک در برنامه نویسی به هیچ وجه توصیه نمی شود چرا که تمامی خطاها‬
‫را اداره می کند اما در ریشه یابی خطا و شناسایی اصل مشکل هیچ کمکی به توسعه دهنده نمی‬
‫کند‪.‬‬

‫عبارت ‪ except‬با چندین ‪Exception‬‬

‫می توانید با یک دستور ‪ except‬همزمان چندین ‪ exception‬را به صورت زیر مدیریت نمایید‪:‬‬
‫‪try:‬‬
‫;‪You do your operations here‬‬
‫عملیاتی را در این قطعه کد امتحان نمایید‬
‫‪......................‬‬
‫‪except(Exception1[, Exception2[,...ExceptionN]]]):‬‬
‫‪If there is any exception from the given exception list,‬‬
‫‪then execute this block.‬‬
‫در صورت مواجه شدن با خطا‪ ،‬کارهای تعریف شده در این بخش را اجرا نمایید‬
‫‪......................‬‬
‫‪else:‬‬
‫‪If there is no exception then execute this block.‬‬
‫اگر خطایی نبود‪ ،‬دستورات این بخش را اجرا کن‬

‫استفاده از ساختمان ‪ try-finally‬جهت مدیریت خطا‬

‫می توانید در انتهای قطعه کد ‪ try:‬از ‪ finally:‬نیز استفاده نمایید‪ .‬دستوری که در بدنه ی ‪finally:‬‬
‫قرار می گیرد‪ ،‬صرف نظر اینکه خطایی در قطعه ی ‪ try‬رخ داده یا خیر‪ ،‬به طور قطع اجرا می شود‪.‬‬

‫نحوه ی استفاده از این ساختار در زیر نمایش داده شده است‪:‬‬

‫‪try:‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪135‬‬

‫;‪You do your operations here‬‬

‫عملیات را در اینجا انجام دهید‬
‫‪......................‬‬
‫‪Due to any exception, this may be skipped.‬‬
‫ممکن است به دلیل وجود هر گونه خطایی این کد اجرا نشود‬
‫‪finally:‬‬
‫‪This would always be executed.‬‬
‫دستوری که حتما اجرا خواهد شد‬
‫‪......................‬‬
‫نمی توانید عبارت ‪ else‬و ‪ finally‬را یکجا بکار ببرید‪.‬‬

‫مثال‬
‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪try:‬‬
‫)"‪fh = open("testfile", "w‬‬
‫)"!!‪fh.write("This is my test file for exception handling‬‬
‫‪finally:‬‬
‫"‪print "Error: can\'t find file or read data‬‬

‫اگر مجوز باز کردن فایل در سطح درج اطلاعات در آن را نداشته باشید‪ ،‬در آن صورت نتیجه ی زیر‬
‫حاصل می گردد‪:‬‬
‫‪Error: can't find file or read data‬‬

‫مثال فوق را می توان به صورت کارا و مختصرتر نیز‪ ،‬همچون نمونه کد زیر‪ ،‬نوشت‪:‬‬
‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪try:‬‬
‫)"‪fh = open("testfile", "w‬‬
‫‪try:‬‬
‫)"!!‪fh.write("This is my test file for exception handling‬‬
‫‪finally:‬‬
‫"‪print "Going to close the file‬‬
‫)(‪fh.close‬‬
‫‪except IOError:‬‬
‫"‪print "Error: can\'t find file or read data‬‬

‫زمانی که سیستم در بدنه ی ‪ try‬با مشکل مواجه شده و خطای مربوطه را صادر کرد‪ ،‬اجرا سریعا به‬

‫قطعه کد ‪ finally‬انتقال می یابد‪ .‬پس از اینکه کلیه ی دستورات موجود در بدنه ی ‪ finally‬اجرا شدند‪،‬‬
‫خطای مزبور بار دیگر رخ داده‪ ،‬ولی این بار در لایه ی بالاتر دستور ‪ try-except‬بعدی‪ ،‬به واسطه ی‬

‫دستورات ‪ except‬مدیریت می شود‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪136‬‬

‫آرگومان ارسال شده به ‪Exception‬‬

‫یک ‪ exception‬می تواند آرگومان (‪ )argument‬نیز داشته باشد‪ .‬آرگومان پاس داده شده به‬
‫‪ ، exception‬اطلاعات بیشتری را درباره ی خطای رخ داده ارائه می دهد‪ .‬محتوای آرگومان می تواند‬

‫با توجه به نوع خطا متفاوت باشد‪ .‬می توانید با لحاظ کردن یک متغیر ساده در عبارت ‪،except‬‬
‫مانند زیر‪ ،‬آرگومانی را به ‪ exception‬ارسال نمایید‪:‬‬
‫‪try:‬‬
‫;‪You do your operations here‬‬
‫‪......................‬‬
‫‪except ExceptionType, Argument:‬‬
‫‪You can print value of Argument here...‬‬

‫اگر کدی بنویسید که تنها یک خطا (‪ )exception‬را مدیریت کند‪ ،‬در آن صورت کافی است یک متغیر‬
‫پس از اسم خطا‪ ،‬در دستور ‪ ، except‬لحاظ نمایید‪ .‬چنانچه لازم است چندین خطا را گیر انداخته و‬

‫مدیریت نمایید‪ ،‬در آن صورت می توانید متغیری پس از چندتایی ‪ exception‬خطا (متغیر ‪exception‬‬
‫از نوع چندتایی یا ‪ )tuple‬لحاظ نمایید‪.‬‬

‫این متغیر مقدار خطا که یک رشته باشد را گرفته و در واقع دلیل بروز خطا را در خود ذخیره می کند‪.‬‬
‫این متغیر می تواند یک مقدار را دریافت کند یا همزمان چندین مقدار را در قالب یک چندتایی (‪)tuple‬‬

‫در خود نگه دارد‪ .‬این متغیر چندتایی (از نوع ‪ )tuple‬اغلب حامل رشته ی متنی خطا‪ ،‬شماره ی خطا و‬

‫محل رخداد آن می باشد‪.‬‬

‫مثال‬
‫مثال زیر تنها یک خطا را مدیریت می کند‪.‬‬
‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪# Define a function here.‬‬
‫‪def temp_convert(var):‬‬
‫‪try:‬‬
‫)‪return int(var‬‬
‫‪except ValueError, Argument:‬‬
‫‪print "The argument does not contain numbers\n", Argument‬‬
‫‪# Call above function here.‬‬
‫;)"‪temp_convert("xyz‬‬
‫نتیجه ی زیر را بدست می دهد‪:‬‬

‫‪The argument does not contain numbers‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪137‬‬

‫'‪invalid literal for int() with base 10: 'xyz‬‬

‫تعریف و مدیریت خطا با استفاده از دستور ‪raise‬‬

‫می توانید با استفاده از دستور ‪ raise‬خطاهای متعددی را مدیریت کنید‪ .‬سینتکس و ساختار نحوی‬

‫کلی برای مدیریت خطا با استفاده از دستور ‪ raise‬در زیر نمایش داده شده است‪.‬‬

‫ساختارکلی و نحوه ی استفاده از ‪raise‬‬

‫]]]‪raise [Exception [, args [, traceback‬‬

‫در اینجا‪ ،‬پارامتر ‪ Exception‬در واقع نوع خطا (برای مثال ‪ )NameError‬و پارامتر ‪ argument‬یک‬

‫مقدار است که به آرگومان ‪ exception‬یا خطا ارسال می شود‪ .‬پارامتر ‪ argument‬کاملا اختیاری است‬
‫و در صورت عدم ارسال مقداری به آن‪ ،‬آرگومان مزبور برابر ‪ None‬خواهد بود‪.‬‬

‫آخرین آرگومان‪ ،traceback ،‬نیز اختیاری است و در واقع به ندرت مورد استفاده قرار می گیرد‪ .‬این‬

‫آرگومان پشته ای از خطاها و یک آبجکت ‪ traceback‬هست که مربوط به خطای مورد نظر می باشد‪.‬‬

‫مثال‬
‫‪ exception‬می تواند یک رشته‪ ،‬کلاس و یا آبجکت باشد‪ .‬اغلب خطاهایی که ‪ Python core‬صادر‬
‫می کند از جنس کلاس هستند و یک آرگومان نیز دارند که نمونه ای از آن کلاس می باشد‪ .‬تعریف‬

‫خطاهای جدید امری بسیار آسان است و به راحتی زیر قابل پیاده سازی می باشد‪:‬‬

‫‪def functionName( level ):‬‬

‫‪if level < 1:‬‬
‫‪raise "Invalid level!", level‬‬
‫‪# The code below to this would not be executed‬‬
‫‪# if we raise the exception‬‬

‫نکته‪ :‬جهت گرفتن و مدیریت خطا‪ ،‬عبارت "‪ "except‬بایستی به همان خطایی که آبجکت‪ ،‬کلاس یا‬
‫رشته ی ساده صادر کرده‪ ،‬اشاره کند‪ .‬برای مثال‪ ،‬جهت گرفتن و ضبط خطای فوق‪ ،‬لازم است دستور‬

‫‪ except‬را به صورت زیر تنظیم نمایید‪:‬‬

‫‪try:‬‬
‫‪Business Logic here...‬‬
‫‪except "Invalid level!":‬‬
‫‪Exception handling here...‬‬
‫‪else:‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪138‬‬

‫‪Rest of the code here...‬‬

‫خطاهای اختصاصی و ‪user-defined‬‬

‫پایتون به توسعه دهنده این امکان را می دهد تا خطاهای دلخواه خود را تعریف کند‪ .‬برای این‬

‫منظور می بایست از کلاس های درون ساخته ی ‪ exception‬ارث بری نماید‪.‬‬

‫در زیر مثالی را مشاهده می کنید که در آن یک خطای زمان اجرا و مربوط به ‪ RuntimeError‬رخ‬

‫داده است‪ .‬در مثال حاضر‪ ،‬یک کلاس تعریف شده که این کلاس خود از کلاس پایه ی‬
‫‪ RuntimeError‬مشتق (‪ )subclass‬شده است‪ .‬چنانچه لازم است اطلاعات بیشتری در خصوص‬

‫خطای رخ داده برای کاربر نمایش دهید‪ ،‬توصیه می شود از این روش استفاده نمایید‪.‬‬

‫در بدنه ی دستور ‪ try:‬خطاهای اختصاصی (‪ )user-defined exception‬تعریف (‪ )raise‬شده و سپس‬

‫این خطا داخل ساختمان ‪ except‬ضبط و مدیریت (‪ )catch‬می شود‪ .‬متغیر ‪ e‬در واقع یک آبجکت یا‬

‫نمونه ای ساخته شده از روی کلاس ‪ Networkerror‬می باشد‪.‬‬

‫‪class Networkerror(RuntimeError):‬‬
‫‪def __init__(self, arg):‬‬
‫‪self.args = arg‬‬

‫زمانی که کلاس فوق را تعریف کردید‪ ،‬آنگاه می توانید خطا را به صورت زیر اعلان و پیاده سازی‬
‫کنید‪:‬‬
‫‪try:‬‬
‫)"‪raise Networkerror("Bad hostname‬‬
‫‪except Networkerror,e:‬‬
‫‪print e.args‬‬

‫شی گرایی در زبان پایتون ‪Python Object-Oriented /‬‬

‫‪ Python‬از زمان طراحی و انتشار همگانی یک زبان شی گرا بوده است‪ .‬از این رو ایجاد و استفاده از‬

‫کلاس ها و آبجکت ها بسیار آسان می باشد‪ .‬فصل حاضر اصول شی گرا و استفاده از این قابلیت‬
‫زبان در توسعه ی آسان اپلیکیشن را به شما آموزش می دهد‪.‬‬

‫چنانچه از قبل با تکنیک برنامه نویسی شی گرا آشنایی ندارید‪ ،‬توصیه می شود ابتدا یک دوره ی‬

‫آموزشی مقدماتی در خصوص اصول آن گذرانده و یا حداقل یک آموزش ساده جهت آشنایی با‬
‫تکنیک های آن مطالعه کنید تا در درک مفاهیم این درس با مشکل مواجه نشوید‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪139‬‬

‫با این وجود‪ ،‬در زیر مقدمه ای مختصر درباره ی مفاهیم و اصول ‪( OOP‬اصول برنامه نویسی و‬
‫تکنیک شی گرا) در اختیار شما قرار می گیرد‪.‬‬

‫مروری بر واژگان و اصطلاحات تخصصی ‪OOP‬‬

‫‪( Class‬کلاس)‪ :‬مجموعه ای از آبجکت ها که ویژگی های یکسان دارند یک کلاس را می‬ ‫‪‬‬
‫سازند‪ .‬به عبارت دیگر یک نمونه ی اختصاصی یا ‪ user-defined‬که اجازه ی ساخت آبجکت یا‬

‫نمونه های متعدد از یک الگو مشترک را می دهد‪ .‬هر کلاس واحدی مجزا از اپلیکیشن است‬
‫که داده هایی را در قالب متغیرهای عضو که ‪ attribute‬نام داشته و عملیات که در قالب‬

‫‪ method‬تعریف می شود را دربرمی گیرد‪ .‬همان طور که گفته شد‪ attribute ،‬ها اعضایی‬
‫از کلاس هستند که داده های را در خود نگه می دارند (‪ class variable‬و ‪instance‬‬

‫‪ )variable‬و متدها نیز رفتارهای کلاس بوده و عملیات خاصی را انجام می دهند‪ .‬جهت‬
‫دسترسی به متدها و متغیرهای عضو کلاس کافی است از عملگر نقطه استفاده نمایید‪.‬‬

‫‪( class variable‬متغیرهای عضو کلاس)‪ :‬متغیری که بین تمامی نمونه های ایجاد شده از‬ ‫‪‬‬
‫کلاس مشترک می باشد‪ ،‬متغیر عضو کلاس یا ‪ class variable‬خوانده می شود‪ .‬متغیرهای‬

‫عضو داخل بدنه ی کلاس اما خارج از حوزه ی اختصاصی متدهای آن کلاس (‪ )scope‬تعریف‬
‫می شوند‪ Class variable .‬یا متغیرهای عضو کلاس نسبت به متغیرهای نمونه ی ایجاد‬

‫شده از کلاس یا همان ‪ instance variable‬بسیار کم تر مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬‬

‫‪ :Data member‬یک ‪ class variable‬یا ‪ instance variable‬که داده های مربوط به یک‬ ‫‪‬‬

‫کلاس و آبجکت های ساخته شده از روی آن را دربرمی گیرد‪.‬‬

‫‪ :function overloading‬تخصیص و تعریف چندین رفتار برای تابعی یکسان‪ .‬به عبارت دیگر‪،‬‬ ‫‪‬‬

‫ایجاد چندین نسخه ی مختلف از تابعی با نام یکسان‪ .‬حال این عملیاتی که تابع انجام می‬
‫دهد به نوع آبجکت ها یا آرگومان هایی که شرکت دارند‪ ،‬وابسته است‪.‬‬

‫‪ :instance variable‬یک متغیر که داخل حوزه ی اختصاصی یا بدنه ی متد تعریف شده و‬ ‫‪‬‬
‫تنها به نمونه ی جاری از کلاس تعلق دارد‪.‬‬

‫‪( Inheritance‬وراثت)‪ :‬انتقال ویژگی های یک کلاس به کلاس هایی که از آن مشتق می‬ ‫‪‬‬
‫شوند را در اصطلاح ‪ Inheritance‬یا وراثت می گویند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪140‬‬

‫‪ :instance‬به یک آبجکت واحد از کلاس در اصطلاح ‪ Instance‬گفته می شود‪ .‬برای مثال‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫آبجکتی به نام ‪ obj‬که متعلق به کلاسی به نام ‪ Circle‬می باشد‪ ،‬در واقع یک نمونه (ساخته‬

‫شده از) کلاس ‪( Circle‬که الگویی برای ساخت آبجکت ها می باشد) است‪.‬‬
‫‪( Instantiation‬نمونه سازی از کلاس)‪ :‬به ساخت آبجکت یا نمونه ای از کلاس مورد نظر‬ ‫‪‬‬

‫‪ Instantiation‬گویند‪.‬‬

‫‪ :method‬همان تابع که داخل بدنه یا حوزه ی اختصاصی کلاس اعلان می شود‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ :Object‬عبارت است از یک نمونه ی یکتا که از روی کلاس مورد نظر ساخته می شود‪ .‬یک‬ ‫‪‬‬

‫آبجکت می تواند علاوه بر ‪ data member‬ها (متغیرهای عضو کلاس و متغیرهای عضو‬
‫نمونه ی ایجاد شده از کلاس)‪ ،‬متد نیز دربرداشته باشد‪.‬‬
‫‪ :Operator overloading‬تخصیص چندین رفتار به عملگری یکسان‪ .‬به عبارت دقیق تر‪ ،‬یک‬ ‫‪‬‬
‫نمونه ی خاص از چندریختی است که عملگرها می توانند بر اساس آرگومان ها و پارامترهای‬

‫ورودی پیاده سازی متفاوتی داشته باشد‪.‬‬

‫تعریف کلاس‬
‫دستور ‪ class‬همان طور که از اسم آن مشخص است‪ ،‬یک کلاس جدید تعریف می کند‪ .‬اسم کلاس‬
‫بلافاصله پس از کلیدواژه ی ‪ class‬و عملگر دو نقطه درج می شود‪:‬‬

‫‪class ClassName:‬‬
‫'‪'Optional class documentation string‬‬
‫‪class_suite‬‬

‫کلاس‪ ،‬داخل ساختمان خود یک ‪ ( docstring‬یک رشته ی ثابت که در کد برنامه لحاظ شده و‬
‫عملکردی مشابه ‪ comment‬دارد و برای توضیح هدف اصلی کد مورد استفاده قرار می گیرد ‪ ،‬اما بر‬
‫خلاف ‪ comment‬معمولی‪ ،‬در زمان اجرای برنامه همچنان باقی مانده و برای کاربر نمایش داده می‬

‫شود‪ ).‬دارد که با درج دستور __‪ ClassName.__doc‬در دسترس توسعه دهنده قرار می گیرد‪.‬‬

‫‪ class_suite‬دربردارنده ی تمامی دستورات تشکیل دهنده ی کلاس از جمله دستورات تعریف‬

‫اعضای کلاس‪ attribute ،‬ها و توابع می باشد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪141‬‬

‫مثال‬
‫در زیر نمونه ای از کلاس ساده ی پایتون را مشاهده می کنید‪:‬‬
‫‪class Employee:‬‬
‫'‪'Common base class for all employees‬‬
‫‪empCount = 0‬‬
‫‪def __init__(self, name, salary):‬‬
‫‪self.name = name‬‬
‫‪self.salary = salary‬‬
‫‪Employee.empCount += 1‬‬
‫‪def displayCount(self):‬‬
‫‪print "Total Employee %d" % Employee.empCount‬‬
‫‪def displayEmployee(self):‬‬
‫‪print "Name : ", self.name, ", Salary: ", self.salary‬‬

‫متغیر ‪ empCount‬یک ‪ class variable‬است که مقدار آن بین تمامی نمونه های ایجاد شده‬ ‫‪‬‬
‫از کلاس جاری مشترک می باشد‪ .‬جهت دسترسی به این متغیر‪ ،‬چه از داخل کلاس یا خارج از‬

‫آن‪ ،‬کافی است از دستور ‪ Employee.empCount‬استفاده نمایید‪.‬‬

‫اولین متد )(__‪ ،__init‬تابع سازنده یا متد مقداردهنده ی اولیه (‪ constructor‬یا‬ ‫‪‬‬

‫‪ )initialization method‬است که پایتون آن را به هنگام ساخته شدن نمونه ی جدید از‬

‫کلاس‪ ،‬فراخوانی می کند‪.‬‬

‫سایر متدهای کلاس مانند توابع عادی تعریف می شوند با این تفاوت که اولین آرگومان‬ ‫‪‬‬
‫ارسالی به متد پارامتر ‪ self‬می باشد‪ Python .‬به صورت خودکار آرگومان مزبور را به لیست‬

‫اضافه می کند و نیازی نیست که توسعه دهنده به هنگام فراخوانی متد آن را به عنوان‬
‫پارامتر به طور صریح لحاظ کند‪.‬‬

‫ایجاد آبجکت های نمونه (ساخت آّبجکت یا نمونه از روی کلاس)‬

‫به منظور ایجاد نمونه هایی از یک کلاس‪ ،‬توسعه دهنده آن را با استفاده از اسم کلاس فراخوانی‬
‫کرده و سپس پارامترهای مورد نظر را به تابع سازنده یا ‪ constructor‬ارسال نمایید‪.‬‬

‫"‪"This would create first object of Employee class‬‬

‫)‪emp1 = Employee("Zara", 2000‬‬
‫"‪"This would create second object of Employee class‬‬
‫)‪emp2 = Employee("Manni", 5000‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 142

‫ ها () کلاس‬attribute ‫دسترسی به‬

‫ کافی است از اسم آبجکت و عملگر نقطه استفاده‬،‫ های یک آبجکت‬attribute ‫جهت دسترسی به‬
‫ با استفاده از اسم کلاس و عملگر نقطه‬،‫ (متغیر عضو کلاس) به صورت زیر‬class variable .‫نمایید‬

:‫قابل دسترسی می باشد‬

emp1.displayEmployee()
emp2.displayEmployee()
print "Total Employee %d" % Employee.empCount

:‫حال تمامی مفاهیم را با هم در یک مثال به صورت کاربردی مورد استفاده قرار می دهیم‬
#!/usr/bin/python

class Employee:
'Common base class for all employees'
empCount = 0
def __init__(self, name, salary):
self.name = name
self.salary = salary
Employee.empCount += 1
def displayCount(self):
print "Total Employee %d" % Employee.empCount
def displayEmployee(self):
print "Name : ", self.name, ", Salary: ", self.salary
"This would create first object of Employee class"
emp1 = Employee("Zara", 2000)
"This would create second object of Employee class"
emp2 = Employee("Manni", 5000)
emp1.displayEmployee()
emp2.displayEmployee()
print "Total Employee %d" % Employee.empCount

:‫ نتیجه ی زیر را بدست می دهد‬،‫کد فوق پس از اجرا‬

Name : Zara ,Salary: 2000

Name : Manni ,Salary: 5000
Total Employee 2
‫ های کلاس ها و آّبجکت ها را هر زمان که لازم دانست ویرایش‬attribute ‫توسعه دهنده می تواند‬
:‫) کند‬... ‫ حذف و غیره‬،‫(اضافه‬

emp1.age = 7 # Add an 'age' attribute.

emp1.age = 8 # Modify 'age' attribute.
del emp1.age # Delete 'age' attribute.

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 ‫‪143‬‬

‫می توان علاوه بر روش معمول دسترسی به ‪ attribute‬ها‪ ،‬از توابع زیر برای فراخوانی و دستیابی به‬
‫‪ attribute‬مورد نظر استفاده کرد‪:‬‬

‫متد )]‪ :getattr(obj, name[, default‬جهت دسترسی به متغیر عضو یا ‪ attribute‬از آبجکت‬ ‫‪‬‬
‫مورد نظر‪.‬‬

‫)‪ :hasattr(obj,name‬جهت بررسی صحت وجود یک ‪ attribute‬در آبجکت مد نظر‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫متد )‪ :setattr(obj,name,value‬به منظور مقداردهی و تنظیم یک ‪ attribute‬مورد استفاده‬ ‫‪‬‬

‫قرار می گیرد‪ .‬اگر ‪ attribute‬مورد نظر وجود نداشت‪ ،‬متد نام برده آن را ایجاد کرده و‬

‫مقداردهی می کند‪.‬‬
‫متد )‪ :delattr(obj, name‬به منظور حذف ‪ attribute‬فراخوانی می شود‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪hasattr(emp1, 'age') # Returns true if 'age' attribute exists‬‬

‫‪getattr(emp1, 'age') # Returns value of 'age' attribute‬‬
‫‪setattr(emp1, 'age', 8) # Set attribute 'age' at 8‬‬
‫'‪delattr(empl, 'age') # Delete attribute 'age‬‬

‫‪ Attribute‬های درون ساخته ی کلاس‬

‫کلاس های پایتون ‪ attribute‬های درون ساخته و پیش فرضی دارند که به وسیله ی عملگر نقطه به‬

‫راحتی برای توسعه دهنده قابل دسترسی می باشند‪.‬‬

‫این ‪ attribute‬ها عبارتند از‪:‬‬

‫__‪ :__dict‬یک ‪ attribute‬از نوع داده ای ‪ dictionary‬که دربردارنده ی ‪ namespace‬کلاس‬ ‫‪‬‬

‫می باشد‪.‬‬

‫__‪ :__doc‬رشته ی مستندسازی و درج توضیحات در کلاس ‪ documentation string /‬یا در‬ ‫‪‬‬
‫صورتی که تعریف نشده باشد‪.None ،‬‬

‫__‪ :__name‬اسم کلاس‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 144

‫ در حالت تعاملی یا‬.‫ اسم ماژولی که در آن کلاس تعر یف شده است‬:__module__ 

‫ یک امکان‬:interactive mode( .‫__" است‬main__" attribute ‫ این‬،interactive mode

‫ زمانی‬.‫مبتنی بر خط دستور است که قابلیت اجرا و پردازش کدهای پایتون را فراهم می آورد‬
‫ برنامه ی مفسر آن را به صورت خودکار اجرا‬enter ‫که اسکریپت می نویسید با فشردن کلید‬

).‫می کند‬

‫ به‬،‫) تهی که دربردارنده ی کلاس های پایه‬tuple ‫ یک متغیر چندتایی (از نوع‬:__bases__ 
.‫ می باشد‬،‫ترتیبی که در لیست کلاس های پایه قید شده است‬

:‫ های نام برده در کلاس حاضر دسترسی پیدا کنیم‬attribute ‫با کد زیر سعی می کنیم به تمامی‬

#!/usr/bin/python
class Employee:
'Common base class for all employees'
empCount = 0
def __init__(self, name, salary):
self.name = name
self.salary = salary
Employee.empCount += 1
def displayCount(self):
print "Total Employee %d" % Employee.empCount
def displayEmployee(self):
print "Name : ", self.name, ", Salary: ", self.salary
print "Employee.__doc__:", Employee.__doc__
print "Employee.__name__:", Employee.__name__
print "Employee.__module__:", Employee.__module__
print "Employee.__bases__:", Employee.__bases__
print "Employee.__dict__:", Employee.__dict__

:‫کد فوق پس از اجرا خروجی زیر را بدست می دهد‬

Employee.__doc__: Common base class for all employees

Employee.__name__: Employee
Employee.__module__: __main__
Employee.__bases__: ()
Employee.__dict__: {'__module__': '__main__', 'displayCount':
<function displayCount at 0xb7c84994>, 'empCount': 2,
'displayEmployee': <function displayEmployee at 0xb7c8441c>,
'__doc__': 'Common base class for all employees',
'__init__': <function __init__ at 0xb7c846bc>}

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 ‫‪145‬‬

‫حذف آبجکت های غیرضروری از حافظه (مدیریت حافظه یا‬

‫‪)Garbage collection‬‬

‫پایتون تمامی آبجکت های بلااستفاده را به صورت خودکار‪ ،‬جهت آزاد سازی منابع‪ ،‬از حافظه پاک می‬
‫کند‪ .‬فرایندی که پایتون به واسطه ی آن در فواصل زمانی معین قطعاتی از حافظه را که دیگر مورد‬

‫استفاده نیستند بازپس گرفته و آبجکت های ذخیره شده در آن را پاک می کند‪ ،‬در اصطلاح ‪garbage‬‬
‫‪ collection‬خوانده می شود‪.‬‬

‫‪ Garbage collector‬پایتون به هنگام اجرای برنامه فعال می گردد و زمانی که ‪reference count‬‬
‫(تعداد دفعات ارجاع به آبجکت و استفاده از آن) به صفر می رسد‪ ،‬اجرا شده و آبجکت های بلااستفاده‬

‫را از حافظه حذف می کند‪ .‬لازم به ذکر است زمانی که نام های مستعاری (‪ )aliases‬که به یک آبجکت‬
‫اشاره دارند‪ ،‬تغییر می کنند‪ reference count ،‬یک آبجکت نیز به تبع تغییر می نماید‪.‬‬

‫‪ Reference count‬یک آبجکت هنگامی افزایش می یابد که اسم جدیدی به آن آبجکت تخصیص‬
‫یافته یا داخل یک ظرف (‪ )container‬همچون ‪ tuple ،list‬یا ‪ dictionary‬قرار داده شود‪ .‬زمانی که‬

‫آبجکت مورد نظر با کلیدواژه ی ‪ del‬حذف می شود یا ‪ reference‬اشاره کننده به آن به آبجکت‬

‫دیگری تخصیص می یابد و یا از حوزه (‪ )scope‬خارج می شود‪ reference count ،‬آبجکت کاهش‬

‫می یابد‪.‬‬

‫همچنین زمانی که ‪ reference count‬یک آبجکت به صفر می رسد‪ ،‬پایتون آن را به صورت خودکار‬

‫‪ collect‬کرده و از حافظه حذف می نماید‪.‬‬

‫‪a = 40‬‬ ‫>‪# Create object <40‬‬

‫‪b=a‬‬ ‫>‪# Increase ref. count of <40‬‬
‫>‪c = [b] # Increase ref. count of <40‬‬
‫‪del a‬‬ ‫>‪# Decrease ref. count of <40‬‬
‫>‪b = 100 # Decrease ref. count of <40‬‬
‫>‪c[0] = -1 # Decrease ref. count of <40‬‬

‫اغلب زمانی که ‪ garbage collector‬یک نمونه ی بلااستفاده (‪ orphaned instance‬و سرگردان) را‬

‫حذف کرده و منابع اختصاص یافته به آن را آزاد می سازد‪ ،‬شما متوجه این عملیات پس زمینه ای نمی‬
‫شوید‪ .‬یک کلاس همچنین می تواند متد )(__‪ __del‬را پیاده سازی کند که در اصطلاح ‪destructor‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪146‬‬

‫(حذف کننده ی نمونه ی کلاس از حافظه) خوانده می شود‪ .‬این متد به هنگام حذف نمونه ی مورد‬
‫نظر از حافظه صدا زده شده و آن نمونه ی بلااستفاده یا سرگردان را از حافظه پاک می نماید‪.‬‬

‫مثال‬

‫تابع )(__‪ __del‬اسم کلاسی که نمونه ی مورد نظر از روی آن ساخته شده را به هنگام حذف آبجکت از‬

‫حافظه‪ ،‬در نمایشگر چاپ می کند‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪class Point:‬‬
‫‪def __init( self, x=0, y=0):‬‬
‫‪self.x = x‬‬
‫‪self.y = y‬‬
‫‪def __del__(self):‬‬
‫__‪class_name = self.__class__.__name‬‬
‫"‪print class_name, "destroyed‬‬
‫)(‪pt1 = Point‬‬
‫‪pt2 = pt1‬‬
‫‪pt3 = pt1‬‬
‫‪print id(pt1), id(pt2), id(pt3) # prints the ids of the obejcts‬‬
‫‪del pt1‬‬
‫‪del pt2‬‬
‫‪del pt3‬‬

‫کد فوق پس از اجرا خروجی زیر را تولید می کند‪:‬‬

‫‪3083401324 3083401324 3083401324‬‬

‫‪Point destroyed‬‬
‫نکته ‪ :‬بهتر است که کلاس های خود را داخل فایل مجزا تعریف نموده‪ ،‬سپس آن ها را با استفاده از‬

‫دستور ‪ import‬وارد متن برنامه ی اصلی (‪ )main program‬نمایید‪.‬‬

‫مبحث وراثت و ‪class inheritance‬‬

‫می توانید بجای اینکه کلاسی را از از پایه ایجاد کنید‪ ،‬آن را از یک کلاس آماده و از پیش موجود به‬

‫راحتی مشتق نمایید‪ .‬برای این منظور کافی است اسم کلاس پدر (‪ )parent‬را داخل پرانتز بعد از اسم‬
‫کلاس مورد نظر درج کنید‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 147

‫) را به ارث برده و شما می‬parent( ‫پایه‬/‫ ها و ویژگی های کلاس پدر‬attribute )child( ‫کلاس مشتق‬
‫ ها داخل خود کلاس فرزنده‬attribute ‫توانید به آن ها به سادگی دسترسی داشته باشید گویا این‬

‫فرزند سپس این قابلیت را دارد تا اعضا (متغیرهای عضو کلاس و‬/‫ کلاس مشتق‬.‫تعریف شده اند‬
.‫) نماید‬override( ‫متدها) را به طور دلخواه بازنویسی‬

‫ساختار دستوری و سینتکس‬

‫ با این تفاوت که لیستی از‬،‫کلاس های مشتق شبیه به کلاس های پایه یا پدر خود تعریف می شوند‬
:‫ پس از اسم کلاس جدید درج می شود‬،)‫اسم کلاس های پایه (که از آن ارث بری صورت گرفته‬

class SubClassName (ParentClass1[, ParentClass2, ...]):

'Optional class documentation string'
class_suite

‫مثال‬
#!/usr/bin/python
class Parent: # define parent class
parentAttr = 100
def __init__(self):
print "Calling parent constructor"
def parentMethod(self):
print 'Calling parent method'
def setAttr(self, attr):
Parent.parentAttr = attr
def getAttr(self):
print "Parent attribute :", Parent.parentAttr
class Child(Parent): # define child class
def __init__(self):
print "Calling child constructor"
def childMethod(self):
print 'Calling child method'
c = Child() # instance of child
c.childMethod() # child calls its method
c.parentMethod() # calls parent's method
c.setAttr(200) # again call parent's method
c.getAttr() # again call parent's method

:‫کد فوق پس از اجرا نتیجه ی زیر را برمی گرداند‬

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 ‫‪148‬‬

‫‪Calling child constructor‬‬

‫‪Calling child method‬‬
‫‪Calling parent method‬‬
‫‪Parent attribute : 200‬‬

‫به همین روال می توان یک کلاس جدید را همزمان از چندین کلاس پدر مشتق نمود‪:‬‬

‫‪class A:‬‬ ‫‪# define your class A‬‬

‫‪.....‬‬
‫‪class B:‬‬ ‫‪# define your class B‬‬
‫‪.....‬‬
‫‪class C(A, B): # subclass of A and B‬‬
‫‪.....‬‬
‫می توان با فراخوانی توابع )(‪ issubclass‬یا )(‪ isinstance‬رابطه ی بین دو کلاس و نمونه را بررسی‬
‫کرد‪.‬‬

‫چنانچه پارامتر ‪ sub‬واقعا کلاسی مشتق شده از پارامتر ‪ sup‬باشد‪ ،‬تابع بولی ‪issubclass(sub,‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪ sup‬مقدار ‪ true‬را برمی گرداند‪.‬‬

‫چنانچه پارامتر ‪ obj‬واقعا نمونه ای از پارامتر ‪ Class‬باشد‪ ،‬آنگاه تابع بولی ‪isinstance(obj,‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪ Class‬مقدار ‪ true‬را در خروجی بازگردانی می نماید‪.‬‬

‫بازنویسی متدها (‪)overriding‬‬

‫توسعه دهنده این امکان را دارد که توابع ارث برده شده از کلاس پدر را بازنویسی نمایند‪ .‬یکی از‬
‫دلایل بازنویسی متد کلاس پدر می تواند نیاز به افزودن قابلیت جدید به تابع مورد نظر در بدنه ی‬

‫کلاس فرزند و مشتق شده باشد‪.‬‬

‫مثال‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪class Parent:‬‬ ‫‪# define parent class‬‬
‫‪def myMethod(self):‬‬
‫'‪print 'Calling parent method‬‬
‫‪class Child(Parent): # define child class‬‬
‫‪def myMethod(self):‬‬
‫'‪print 'Calling child method‬‬
‫)(‪c = Child‬‬ ‫‪# instance of child‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪149‬‬

‫)(‪c.myMethod‬‬ ‫‪# child calls overridden method‬‬

‫کد فوق پس از اجرا نتیجه ی زیر را در خروجی تولید می کند‪:‬‬

‫‪Calling child method‬‬

‫معرفی متدهایی جهت بازنویسی‬

‫جدول زیر تعدادی توابع با قابلیت های کلی در اختیار شما قرار می دهد که می توانید آن ها را داخل‬
‫بدنه ی کلاس های خود بر اساس نیاز بازنویسی نمایید‪:‬‬

‫شماره ی مثال‬ ‫متد‪ ،‬شرح کاربرد و مثالی کاربردی از فراخوانی آن‬

‫) ]‪__init__ ( self [,args...‬‬

‫‪1‬‬ ‫( ‪Constructor‬آرگومان های اختیاری)‬
‫)‪Sample Call : obj = className(args‬‬

‫) ‪__del__( self‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪Destructor,‬یک آبجکت را از حافظه حذف می کند‬
‫‪Sample Call : del obj‬‬

‫) ‪__repr__( self‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪Evaluatable string representation‬‬
‫)‪Sample Call : repr(obj‬‬

‫) ‪__str__( self‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪Printable string representation‬‬
‫)‪Sample Call : str(obj‬‬

‫) ‪__cmp__ ( self, x‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪Object comparison‬‬
‫)‪Sample Call : cmp(obj, x‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪150‬‬

‫‪Operator overloading‬‬

‫فرض کنید کلاس جدیدی به نام ‪ Vector‬ایجاد کرده اید که نشانگر ‪ vector‬های دو بعدی می‬

‫باشد‪ .‬اگر بخواهیم آن ها را با عملگر ‪ +‬با یکدیگر جمع کنیم‪ ،‬چه رخ می دهد؟ پایتون قطعا واکنش‬
‫نشان داده و خطا می گیرد‪.‬‬

‫برای رفع این مشکل می توانید یک متد __‪ __add‬داخل کلاس مورد نظر تعریف کنید که عمل جمع‬

‫دو ‪ vector‬را انجام دهد‪ .‬با این کار عملگر مزبور طبق انتظار عمل خواهد کرد‪:‬‬

‫مثال‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪class Vector:‬‬
‫‪def __init__(self, a, b):‬‬
‫‪self.a = a‬‬
‫‪self.b = b‬‬
‫‪def __str__(self):‬‬
‫)‪return 'Vector (%d, %d)' % (self.a, self.b‬‬
‫‪def __add__(self,other):‬‬
‫)‪return Vector(self.a + other.a, self.b + other.b‬‬
‫)‪v1 = Vector(2,10‬‬
‫)‪v2 = Vector(5,-2‬‬
‫‪print v1 + v2‬‬
‫کد فوق پس از اجرا خروجی زیر را بدست می دهد‪:‬‬

‫)‪Vector(7,8‬‬

‫از دسترس خارج ساختن ‪ attribute‬های کلاس (‪)Data hiding‬‬

‫‪ attribute‬های یک آبجکت ممکن است برای المان ها یا موجودیت های خارج از کلاس میزبان قابل‬
‫دسترسی باشند‪ .‬برای اینکه این ‪ attribute‬ها تنها از داخل قابل دسترسی بوده و منحصرا برای‬

‫اعضای کلاس جاری ‪ visible‬باشند‪ ،‬کافی است پیشوند دو خط تیره پشت سرهم "__" را قبل از‬
‫‪ attribute‬بکار ببرید‪.‬‬

‫مثال‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪151‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪class JustCounter:‬‬
‫‪__secretCount = 0‬‬
‫‪def count(self):‬‬
‫‪self.__secretCount += 1‬‬
‫‪print self.__secretCount‬‬
‫)(‪counter = JustCounter‬‬
‫)(‪counter.count‬‬
‫)(‪counter.count‬‬
‫‪print counter.__secretCount‬‬
‫کد فوق پس از اجرا خروجی زیر را برمی گرداند‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Traceback (most recent call last):‬‬
‫>‪File "test.py", line 12, in <module‬‬
‫‪print counter.__secretCount‬‬
‫'‪AttributeError: JustCounter instance has no attribute '__secretCount‬‬

‫پایتون این اعضا را خود با افزودن اسم کلاس به اسم متغیر عضو محافظت می نماید‪ .‬حال به‬
‫منظور دسترسی به ‪ attribute‬مورد نظر از کلاس‪ ،‬لازم است از فرمول‬

‫‪ object._className__attrName‬استفاده نمایید‪ .‬با ویرایش کد به صورت زیر‪ ،‬می توانید این‬

‫قابلیت را خود به راحتی امتحان کنید‪:‬‬
‫‪.........................‬‬
‫‪print counter._JustCounter__secretCount‬‬
‫کد فوق‪ ،‬خروجی زیر را برمی گرداند‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2‬‬

‫عبارات باقاعده‪ Regular expression/‬در پایتون (قابلیت تطبیق و‬

‫یافتن رشته در متن)‬

‫‪ Regular expression‬در واقع دنباله ای از کاراکترها است که به توسعه دهنده کمک می کند تا‬
‫رشته ی مورد نظر را بر اساس گرامر و سینتکس اختصاصی که در قالب یک الگو تعریف می شود‪،‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪152‬‬

‫پیدا کند‪ .‬به عبارت دیگر ‪ regular expression‬ها تکنیک ها و قوانینی هستند که جهت استخراج و‬
‫بررسی صحت وجود دنباله ی خاصی از مقادیر (عدد یا متن) بکار می روند‪ .‬این قوانین بر اساس‬

‫تنظیمات مشخص شده‪ ،‬بخش به خصوصی از یک متن یا عدد را بیرون می کشند‪Regular .‬‬
‫‪ expression‬ها در دنیای ‪ UNIX‬کاربرد فراوانی دارد‪.‬‬

‫ماژول ‪ re‬به توسعه دهنده این امکان را می دهد تا از عبارات باقاعده مشابه آنچه در زبان ‪Perl‬‬
‫پیاده سازی می شود‪ ،‬در پروژه ی خود استفاده کند‪ .‬در صورت رخداد خطا به هنگام استفاده یا‬

‫کامپایل عبارت باقاعده در اپلیکیشن‪ ،‬ماژول نام برده خطای ‪ re.error‬را صادر می کند‪.‬‬

‫پیش از تشریح دو تابع بسیار کاربردی که با استفاده از آن ها می توان عبارات باقاعده را مدیریت‬
‫کرد‪ ،‬لازم است نکته ی کوچکی را شرح دهیم‪ .‬کاراکترهای متعددی وجود دارد که به هنگام استفاده‬

‫در عبارات باقاعده معنا و کاربرد خاصی دارند‪ .‬جهت اجتناب از سردرگمی در استفاده از عبارات‬
‫باقاعده‪ ،‬توصیه می شود از ‪ Raw String‬استفاده نمایید‪.r'expression' :‬‬

‫'‪ 'r‬قبل از عبارت مورد نظر‪ ،‬به پایتون اعلان می کند که رشته ی مورد نظر یک ‪ raw string‬یا رشته‬
‫ی خام است‪ .‬در یک رشته ی خام‪ ،‬کاراکترهای گریز (‪ )escape sequence‬پردازش و تفسیر نمی‬

‫شوند‪ .‬به طور مثال‪ '\n' ،‬منحصرا یک کاراکتر ‪ newline‬است و مفهوم دیگری ندارد‪ .‬اما '‪ r'\n‬در‬
‫پایتون دو کاراکتر در نظر گرفته می شود‪ :‬یک ‪ backslash‬و نیز یک '‪ 'n‬هر کدام به صورت مجزا‪.‬‬

‫تابع ‪match‬‬
‫این تابع سعی می کند پارامتر ‪ pattern‬و ‪ string‬را با یکدیگر تطبیق دهد (پارامتر ‪ flags‬اختیاری می‬
‫باشد)‪.‬‬

‫در زیر دستور استفاده از این تابع را مشاهده می کنید‪:‬‬

‫)‪re.match(pattern, string, flags=0‬‬

‫جدول زیر پارامترهای ورودی این تابع را شرح می دهد‪:‬‬

‫پارامتر‬ ‫شرح مورد کاربرد‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪153‬‬

‫پارامتر حاضر همان عبارت باقاعده یا الگویی است که باید تطبیق‬

‫‪pattern‬‬ ‫داده شود‪ .‬در واقع توسعه دهنده سعی دارد مورد منطبق با این‬
‫پارامتر را در متن پیدا کند‪.‬‬

‫این پارامتر رشته ای است که پارامتر فوق با بخش آغازین (اول)‬

‫‪string‬‬ ‫آن تطبیق داده می شود‪ .‬در واقع تابع سعی دارد تا پارامتر اول‬
‫را در پارامتر دوم که آن هم رشته است پیدا کند‪.‬‬

‫می توانید با استفاده از عملگر بیتی )|( ‪ flag ،OR‬های مختلف‬

‫‪flags‬‬ ‫تعریف نمایید‪ .‬این ‪ flag‬ها‪ modifier ،‬هایی هستند که در جدول‬
‫زیر شرح داده می شوند‪.‬‬

‫تابع ‪ re.match‬در صورت یافتن مورد منطبق‪ ،‬در خروجی آبجکت ‪ match‬برمی گردانده و چنانچه مورد‬

‫منطبقی یافت نشد‪ None ،‬مقدار خروجی خواهد بود‪ .‬جهت یافتن و بازیابی عبارت منطبق در متن‪،‬‬
‫توابع )‪ group(num‬یا )(‪ groups‬از آبجکت ‪ match‬را فراخوانی می کنیم‪.‬‬

‫متدهای بررسی و یافتن‬

‫شرح کاربرد‬
‫مورد منطبق‬

‫این متد کل عبارت منطبق (‪ )match‬را در خروجی برمی گرداند (یا‬

‫)‪group(num=0‬‬ ‫یک زیرگروه معین که با توجه به پارامتر ‪ num‬مشخص می‬
‫شود)‪.‬‬

‫تمامی زیرگروه های منطبق موجود در یک چندتایی یا ‪ tuple‬را‬

‫)(‪groups‬‬ ‫در خروجی برمی گرداند (در صورت عدم وجود مورد منطبق‬
‫‪ empty‬برمی گرداند)‪.‬‬

‫مثال‬
‫‪#!/usr/bin/python‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪154‬‬

‫‪import re‬‬
‫"‪line = "Cats are smarter than dogs‬‬
‫)‪matchObj = re.match( r'(.*) are (.*?) .*', line, re.M|re.I‬‬
‫‪if matchObj:‬‬
‫)(‪print "matchObj.group() : ", matchObj.group‬‬
‫)‪print "matchObj.group(1) : ", matchObj.group(1‬‬
‫)‪print "matchObj.group(2) : ", matchObj.group(2‬‬
‫‪else:‬‬
‫"!!‪print "No match‬‬
‫پس از اجرا گرفتن از کد فوق‪ ،‬خروجی زیر در نمایشگر درج می شود‪:‬‬

‫‪matchObj.group() : Cats are smarter than dogs‬‬

‫‪matchObj.group(1) : Cats‬‬
‫‪matchObj.group(2) : smarter‬‬

‫تابع ‪search‬‬
‫این تابع اولین نمونه از مقدار پارامتر ‪ pattern‬که مورد منطبق با آن را داخل پارامتر ‪ string‬می‬

‫یابد‪ ،‬به عنوان خروجی بازگردانی می نماید‪.‬‬

‫دستور نحوی استفاده از این تابع در زیر شرح داده شده است‪:‬‬

‫)‪re.search(pattern, string, flags=0‬‬

‫جدول زیر پارامترهای این متد را همراه با شرح کاربرد هریک شرح می دهد‪:‬‬

‫پارامتر‬ ‫شرح‬

‫پارامتر جاری همان عبارت باقاعده ای است که با پارامتر دوم‬

‫‪pattern‬‬ ‫تطبیق داده می شود‪ .‬در واقع این پارامتر با تمامی بخش های‬
‫پارامتر دوم تطبیق داده می شود تا مورد منطبق یافت شود‪.‬‬

‫این پارامتر رشته ای است که تمامی بخش های آن با پارامتر اول‬

‫تطبیق داده شده تا مورد منطبق یافت شود‪ .‬در واقع متد مورد‬
‫‪string‬‬
‫نظر در تمامی بخش های رشته ی دوم جستجو کرده و مورد‬
‫منطبق را در خروجی بازیابی می کند‪.‬‬

‫می توانید به وسیله ی )|( ‪ ،OR‬عملگر بیتی‪ flag ،‬های متفاوت‬

‫‪flags‬‬
‫تعریف کنید‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪155‬‬

‫در صورت یافتن مورد منطبق‪ ،‬تابع ‪ re.search‬یک آبجکت ‪ match‬در خروجی برمی گرداند و در غیر‬
‫این صورت ‪ None‬را بازگردانی می نماید‪ .‬با استفاده از توابع )‪ group(num‬یا )(‪ groups‬می توان‬

‫عبارات منطبق در رشته ی مورد نظر را استخراج و بازیابی نمود‪.‬‬

‫متدهای بررسی و یافتن‬

‫شرح کاربرد‬
‫مورد منطبق‬

‫این متد کل مورد منطبق (‪ )match‬را در خروجی برمی گرداند (یا‬

‫)‪group(num=0‬‬
‫یک زیرگروه معین که بر اساس ‪ num‬مشخص می شود)‪.‬‬

‫این متد تمامی زیرگروه های منطبق موجود در یک چندتایی یا‬

‫)(‪groups‬‬ ‫‪ tuple‬را در خروجی بازگردانی می نماید (در صورت نیافتن مورد‬
‫منطبق ‪ empty‬را در خروجی بازگردانی می کند)‪.‬‬

‫مثال‬
‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪import re‬‬
‫;"‪line = "Cats are smarter than dogs‬‬
‫)‪searchObj = re.search( r'(.*) are (.*?) .*', line, re.M|re.I‬‬
‫‪if searchObj:‬‬
‫)(‪print "searchObj.group() : ", searchObj.group‬‬
‫)‪print "searchObj.group(1) : ", searchObj.group(1‬‬
‫)‪print "searchObj.group(2) : ", searchObj.group(2‬‬
‫‪else:‬‬
‫"!!‪print "Nothing found‬‬
‫نتیجه ی زیر را بدست می دهد‪:‬‬

‫‪matchObj.group() : Cats are smarter than dogs‬‬

‫‪matchObj.group(1) : Cats‬‬
‫‪matchObj.group(2) : smarter‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪156‬‬

‫مقایسه ی دو متد ‪ Match‬و ‪Search‬‬

‫پایتون جهت یافتن و استخراج مورد منطبق (الگو) در متن مورد نظر‪ ،‬دو عملیات پایه مبتنی بر‬
‫عبارات باقاعده ارائه می دهد‪ .1 :‬تطبیق الگو یا عبارت باقاعده با بخش اول پارامتر دوم (‪ )string‬که‬

‫توسط تابع ‪ match‬قابل پیاده سازی می باشد ‪ .2‬تطبیق عبارات باقاعده و سعی بر یافتن مورد‬
‫منطبق در کل پارامتر دوم (‪ )string‬که توسط تابع ‪ search‬انجام می شود (زبان ‪ Perl‬در حالت پیش‬

‫فرض عبارت باقاعده را با تمامی بخش های رشته تطبیق می دهد و در تمامی بخش های پارامتر‬
‫دوم به دنبال مورد منطبق می گردد)‪.‬‬

‫مثال‬
‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪import re‬‬
‫;"‪line = "Cats are smarter than dogs‬‬
‫)‪matchObj = re.match( r'dogs', line, re.M|re.I‬‬
‫‪if matchObj:‬‬
‫)(‪print "match --> matchObj.group() : ", matchObj.group‬‬
‫‪else:‬‬
‫"!!‪print "No match‬‬
‫)‪searchObj = re.search( r'dogs', line, re.M|re.I‬‬
‫‪if searchObj:‬‬
‫)(‪print "search --> searchObj.group() : ", searchObj.group‬‬
‫‪else:‬‬
‫"!!‪print "Nothing found‬‬

‫کد فوق پس از اجرا خروجی زیر را به دست می دهد‪:‬‬

‫!!‪No match‬‬
‫‪search --> matchObj.group() : dogs‬‬

‫یافتن و جایگزینی مقدار در متن (‪)search&replace‬‬

‫یکی از مهم ترین متدهای ماژول ‪ re‬که عبارات باقاعده را به عنوان ورودی می گیرد‪ ،‬تابع ‪ sub‬می‬
‫باشد‪.‬‬

‫دستور استفاده از متد‬

‫)‪re.sub(pattern, repl, string, max=0‬‬

‫این متد تمامی موارد منطبق با پارامتر ‪ pattern‬را با مقدار پارامتر ‪ repl‬جایگزین می کند‪ .‬لازم به ذکر‬

‫است که این متد تمامی موارد منطبق را جایگزین می کند مگر اینکه با مقداردهی پارامتر ‪ max‬بر آن‬
‫محدودیت اعمال نمایید‪ .‬خروجی تابع حاضر رشته ی ویرایش شده می باشد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪157‬‬

‫مثال‬
‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪import re‬‬
‫"‪phone = "2004-959-559 # This is Phone Number‬‬
‫‪# Delete Python-style comments‬‬
‫)‪num = re.sub(r'#.*$', "", phone‬‬
‫‪print "Phone Num : ", num‬‬
‫‪# Remove anything other than digits‬‬
‫)‪num = re.sub(r'\D', "", phone‬‬
‫‪print "Phone Num : ", num‬‬
‫کد حاضر خروجی زیر را برمی گرداند‪:‬‬

‫‪Phone Num : 2004-959-559‬‬

‫‪Phone Num : 2004959559‬‬

‫تنظیم و ویرایش عبارات باقاعده با استفاده از ‪ flag‬های اختیاری‬

‫(‪)Regular expression modifier‬‬
‫‪ literal‬ها یا مقادیر رشته ای محصور در تک کوتیشن که ‪ regular expression‬ها هستند را می‬
‫توان به واسطه ی یک پارامتر اختیاری (‪ )optional flag/modifier‬مطابق نیاز تنظیم کرده و‬

‫عملیات انطباق و نیز استخراج مقدار مورد نظر از متن را به صورت اختصاصی انجام داد‪modifier .‬‬
‫ها که به منظور تنظیم اختصاصی عملیات تطبیق و استخراج مقدار از آن استفاده می کنیم‪ ،‬در‬

‫قالب پارامترهای اختیاری (‪ )optional flag‬به متد مربوطه ارسال می شوند‪.‬‬

‫می توانید با استفاده از عملگر بیتی ‪ )|( OR‬چندین ‪ Modifier‬جهت تنظیم اختصاصی عملیات‬
‫تطبیق تعریف نمایید‪.‬‬

‫تنظیم کننده ی‬
‫عملیات انطباق ‪/‬‬ ‫شرح کاربرد‬
‫‪Modifier‬‬

‫عملیات تطبیق و استخراج مقدار مورد نظر از متن را بدون حساسیت‬

‫‪re.I‬‬ ‫نشان دادن به کوچک و بزرگی حروف انجام می دهد( ‪case‬‬
‫‪.)insensitive-matching‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪158‬‬

‫‪re.L‬‬ ‫کلمات و واژگان را بر اساس زبان محلی (‪ )locale‬تفسیر می کند‪.‬‬

‫سبب می شود ‪ $‬با انتهای هر خطی (نه منحصرا یک رشته) تطبیق‬

‫‪re.M‬‬ ‫داده شده و نیز سبب می شود ^ با ابتدای هر خطی (نه صرفا رشته)‬
‫تطبیق داده شود‪.‬‬

‫سبب می شود یک نقطه با هر کاراکتری‪ ،‬حتی کاراکتر ‪ newline‬قابل‬

‫‪re.S‬‬
‫انطباق باشد‪.‬‬

‫حروف را بر اساس مجموعه کاراکترهای ‪ Unicode‬تفسیر می کند‪ .‬این‬

‫‪re.U‬‬
‫پارامتر رفتار ‪ \b ،\W ،\w‬و ‪ \B‬را تحت تاثیر قرار می دهد‪.‬‬

‫امکان تنظیم عبارات با قاعده ی خواناتری را فراهم می آورد‪ .‬کاراکتر‬

‫‪ space‬را نادیده گرفته (مگر اینکه داخل ][ بوده یا قبل از آن کاراکتر‬
‫‪re.X‬‬ ‫گریز \ درج شود)‪ ،‬همچنین کاراکتر ‪ #‬که قبل از آن هیچ کارکتر گریزی‬
‫قرار نمی گیرد را به عنوان نشانگر ‪ comment‬و توضحیات در نظر می‬
‫گیرد‪.‬‬

‫الگوها و مجموعه کاراکترهایی که جهت تطبیق در عبارات باقاعده‬

‫بکار می روند (‪)Regular Expression Patterns‬‬
‫به استثنای کاراکترهای کنترلی‪ ،(+ ? . * ^ $ ( ) [ ] { } | \) ،‬تمامی کاراکترها در فرایند تطبیق با‬

‫خودشان منطبق اعلام می شوند‪ .‬شما می توانید با درج کاراکتر ‪ backslash‬قبل از کاراکترهای‬
‫کنترلی آن ها را نیز ‪ escape‬کرده و امکان تطبیق با خودشان را فراهم آورید‪.‬‬

‫جدول زیر تمامی دستورات و الگوهایی که در پایتون جهت انطباق و استخراج موارد منطبق استفاده‬
‫می شود را همراه با شرح کاربرد هریک لیست می نماید‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪159‬‬

‫الگوی بررسی‬
‫تطبیق‪/‬عبارت‬ ‫شرح عملکرد‬
‫باقاعده‬

‫^‬ ‫تنها با ابتدای خط قابل تطبیق می باشد‪.‬‬

‫فقط با انتهای خط‪ ،‬فعل تطبیق را انجام می دهد‪ .‬در صورتی که کلمه‬
‫‪$‬‬
‫ی منطبق در انتهای رشته‪ ،‬وجود داشته آن را یافته و برمی گرداند‪.‬‬

‫با تمامی کاراکترها به استثنای ‪ newline‬قابل تطبیق می باشد‪ .‬با‬

‫‪.‬‬ ‫استفاده از پارامتر ‪ m‬به راحتی می توان امکان تطبیق آن با ‪newline‬‬
‫را نیز فراهم آورد‪.‬‬

‫]‪[...‬‬ ‫با تمامی کاراکترهای موجود در ][ تطبیق داده می شود‪.‬‬

‫]‪[^...‬‬ ‫با تمامی کاراکترهای خارج از ][ انطباق انجام می دهد‪.‬‬

‫*‪re‬‬ ‫با ‪ 0‬یا چندین نمونه از عبارت قبلی منطبق می شود‪.‬‬

‫‪re+‬‬ ‫با ‪ 1‬یا چندین نمونه از عبارت قبلی منطبق می شود‪.‬‬

‫?‪re‬‬ ‫با ‪ 0‬یا ‪ 1‬نمونه از عبارت قبلی منطبق می شود‪.‬‬

‫چنانچه در عبارت قبلی ‪ n‬تا نمونه از عبارت قبلی وجود داشته باشد‪ ،‬با‬
‫}‪re{ n‬‬
‫آن منطبق می شود‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪160‬‬

‫}‪re{ n,‬‬ ‫با ‪ n‬یا بیشتر نمونه از عبارت قبلی مچ می شود‪.‬‬

‫}‪re{ n, m‬‬ ‫با حداقل ‪ n‬و حداکثر ‪ m‬نمونه از عبارت پیشین منطبق می شود‪.‬‬

‫‪a| b‬‬ ‫در صورت وجود هر یک از دو کاراکتر ‪ a‬یا ‪ b‬انطباق رخ می دهد‪.‬‬

‫)‪(re‬‬ ‫عبارات باقاعده را گروه بندی کرده و متن منطبق را به خاطر می آورد‪.‬‬

‫به طور موقت بین پارامترهای ‪ m ،i‬یا ‪ x‬داخل عبارت باقاعده یا الگوی‬
‫)‪(?imx‬‬ ‫مورد نظر سویچ می کند (‪ .)toggle‬چنانچه در پرانتز قرار داشت‪ ،‬در‬
‫آن صورت تنها آن ناحیه تحت تاثیر قرار می گیرد‪.‬‬

‫به طور موقت بین پارامترهای ‪ m ،i‬یا ‪ x‬داخل عبارت باقاعده سویچ‬
‫)‪(?-imx‬‬
‫می کند‪ .‬داخل پرانتز‪ ،‬تنها ناحیه ی مربوطه تحت تاثیر قرار می گیرد‪.‬‬

‫عبارات باقاعده را بدون اینکه متن منطبق را به خاطر بیاورد‪ ،‬گروه‬

‫)‪(?: re‬‬
‫بندی می کند‪.‬‬

‫به طور موقت بین پارامترهای ‪ m ،i‬یا ‪ x‬داخل پرانتز سویچ (‪)toggle‬‬
‫)‪(?imx: re‬‬
‫می کند‪.‬‬

‫)‪(?-imx: re‬‬ ‫به طور موقت بین پارامترهای ‪ m ،i‬یا ‪ x‬داخل پرانتز سویچ می کند‪.‬‬

‫)‪(?#...‬‬ ‫‪Comment‬‬

‫موقعیت تطبیق متن را بر اساس الگوی اعلان شده‪ ،‬مشخص می‬

‫)‪(?= re‬‬
‫نماید‪ .‬بازه ی خاصی را مشخص نمی کند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪161‬‬

‫موقعیت تطبیق متن را باتوجه به نقیض الگو (‪)pattern negation‬‬

‫مشخص می کند‪ .‬بازه ی خاصی را مشخص نمی کند‪pattern ( .‬‬
‫)‪(?! re‬‬
‫‪ negation‬زمانی که با استفاده از کاراکتر !? انتظار می رود‪ ،‬الگو‬
‫منطبق نباشد و نتیجه ی صحیح حاصل نشود)‬

‫)‪(?> re‬‬ ‫‪Matches independent pattern without backtracking.‬‬

‫چنانچه پارامترهای ‪ LOCALE‬و ‪ UNICODE‬استفاده نشده باشند‪ ،‬در آن‬

‫‪\w‬‬
‫صورت با تمامی کاراکترهای الفبایی‪-‬عددی منطبق می شود‪.‬‬

‫در صورتی که پارامترهای ‪ LOCALE‬و ‪ UNICODE‬قید نشده باشند‪ ،‬با‬

‫‪\W‬‬
‫تمامی کاراکترهایی که الفبایی‪-‬عددی هستند منطبق می شود‪.‬‬

‫با کاراکتر خط فاصله (‪ )whitespace‬منطبق می شود‪ .‬این الگو کارایی‬

‫‪\s‬‬
‫مشابه ]‪ [\t\n\r\f‬دارد‪.‬‬

‫‪\S‬‬ ‫با مواردی که خط فاصله در آن وجود ندارد منطبق می شود‪.‬‬

‫‪Matches digits. Equivalent to [0-9].‬‬

‫‪\d‬‬
‫منحصرا با کاراکترهای عددی منطبق شده و معادل ]‪ [0-9‬می باشد‪.‬‬

‫منحصرا با کاراکترهای غیرعددی تطبیق انجام داده و در صورت یافتن‬

‫‪\D‬‬
‫مورد منطبق آن را استخراج می کند‪.‬‬

‫‪\A‬‬ ‫تنها با ابتدای یک رشته یا متن تطبیق انجام می دهد‪.‬‬

‫تنها با اتنهای رشته ی مورد نظر مچ شده و مورد منطبق در انتهای‬

‫‪\Z‬‬
‫رشته را استخراج می کند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 162

\z
‫با انتهای رشته تطبیق انجام داده و مورد منطبق در انتهای رشته را‬
.‫بازگردانی می کند‬

Matches point where last match finished.

\G

Matches word boundaries when outside brackets. Matches

backspace (0x08) when inside brackets.
\b
‫ با اول یا انتهای کلمه منطبق می‬،‫زمانی که متن خارج از ][ باشد‬
.‫ منطبق می شود‬backspace ‫ با کاراکتر‬،‫ اگر متن داخل ][ باشد‬.‫شود‬

Matches nonword boundaries.

\B
‫ با آن منطبق می‬،‫ باشد‬nonword ‫اگر انتها یا ابتدای کلمه کاراکتری‬
.‫شود‬

‫ منطبق می‬... ‫ و غیره‬tab ،carriage return ،newline ‫با کاراکترهای‬

\n, \t, etc.
.‫شود‬

Matches nth grouped subexpression.

\1...\9

Matches nth grouped subexpression if it matched already.

\10 Otherwise refers to the octal representation of a character
code.

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 ‫‪163‬‬

‫نمونه هایی از عبارات با قاعده‬

‫کاراکترهای ثابت (‪)literal‬‬

‫مثال‬ ‫شرح‬

‫‪python‬‬ ‫با واژه ی "‪ "python‬منطبق می شود‪.‬‬

‫‪( Character class‬مجموعه کاراکترها)‬

‫به واسطه ی این امکان توسعه دهنده می تواند به موتور ‪ regex‬اعلان کند که از میان چندین کاراکتر‪ ،‬تنها یکی را‬

‫استخراج کند‪.‬‬

‫مثال‬ ‫شرح‬

‫‪[Pp]ython‬‬ ‫با هر یک از دو واژگان "‪ "Python‬یا "‪"python‬‬

‫منطبق می شود‪.‬‬

‫]‪rub[ye‬‬ ‫با هر یک از دو واژه ی "‪ "ruby‬یا "‪ "rube‬انطباق می یابد‪.‬‬

‫با هر یک از پنج مصوت کوچک (‪ )lowercase vowel‬منطبق می‬

‫]‪[aeiou‬‬ ‫شود‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬یکی از حروف بین بازه ی فوق را انتخاب و‬
‫استخراج می نماید‪.‬‬

‫]‪[0-9‬‬ ‫با هر یک از اعداد (از ‪ 9‬الی ‪ )0‬منطبق می باشد‪.‬‬

‫]‪[a-z‬‬ ‫با هر یک از حروف ‪ ASCII‬از ‪ a‬الی ‪ z‬منطبق می شود‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪164‬‬

‫هر یک از حروف ‪ ASCII‬بزرگ در متن مورد نظر موجود بود‪ ،‬انطباق‬

‫]‪[A-Z‬‬
‫انجام می گیرد‪.‬‬

‫]‪[a-zA-Z0-9‬‬ ‫در صورت وجود ‪ a‬تا ‪ z‬یا ‪ A‬تا ‪ Z‬و نیز ‪ 0‬تا ‪ 9‬انطباق صورت می گیرد‪.‬‬

‫با هر یک از مصوت هایی که با حروف بزرگ نوشته می شوند‪،‬‬

‫]‪[^aeiou‬‬
‫منطبق محسوب می شود‪.‬‬

‫]‪[^0-9‬‬ ‫با تمامی کاراکترها‪ ،‬به استثنای اعداد‪ ،‬منطبق محسوب می شود‪.‬‬

‫‪ Character class‬ها (مجموعه کاراکترها)‬

‫مثال‬ ‫شرح‬

‫با هر کاراکتری به غیر از ‪ newline‬منطبق شده و آن را استخراج می‬

‫‪.‬‬
‫کند‪.‬‬

‫‪\d‬‬ ‫]‪ : [0-9‬با کاراکترهای عددی منطبق شده و آن را استخراج می کند‪.‬‬

‫]‪ : [^0-9‬با کاراکترهای غیرعددی منطبق شده و آن ها را استخراج می‬

‫‪\D‬‬
‫کند‪.‬‬

‫‪\s‬‬ ‫]‪: [ \t\r\n\f‬با کاراکتر فاصله (‪ )space‬منطبق می شود‪.‬‬

‫]‪: [^ \t\r\n\f‬با تمامی کاراکترهای غیر خط سفید (‪ )space‬منطبق‬

‫‪\S‬‬
‫می شود‪ .‬به عبارت دیگر هر چیزی به جز فاصله را استخراج می کند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪165‬‬

‫از میان ]_‪ [A-Za-z0-9‬یکی را انتخاب کرده و استخراج می کند (با تنها‬
‫‪\w‬‬
‫یک کاراکتر ‪ word‬منطبق می شود)‪.‬‬

‫با تمامی کاراکترها به غیر از ]_‪ [^A-Za-z0-9‬منطبق می شود (با تنها‬

‫‪\W‬‬
‫یک کاراکتر ‪ nonword‬منطبق می شود)‪.‬‬

‫‪( Repetition Cases‬مواردی که در آن چندبار انطباق رخ می دهد)‬

‫مثال‬ ‫شرح‬

‫با "‪ "rub‬یا "‪ "ruby‬منطبق شده و آن را استخراج می نماید‪ y :‬اختیاری‬

‫?‪ruby‬‬
‫می باشد‪.‬‬

‫کلمه ی "‪ "rub‬را به همراه ‪ 0‬یا بیشتر ‪ ys‬انتخاب کرده و استخراج می‬
‫*‪ruby‬‬
‫کند‪.‬‬

‫با واژه ی "‪ "rub‬به همراه ‪ ys 1‬یا بیشتر منطبق شده و آن را استخراج‬
‫‪ruby+‬‬
‫می کند‪.‬‬

‫}‪\d{3‬‬ ‫با دقیقا ‪ 3‬عدد منطبق شده و آن ها را استخراج می نماید‪.‬‬

‫}‪\d{3,‬‬ ‫با ‪ 3‬یا بیشتر عدد منطبق شده و آن را استخراج می کند‪.‬‬

‫}‪\d{3,5‬‬ ‫با ‪ 4 ،3‬یا ‪ 5‬کاراکتر عددی منطبق شده و آن ها را استخراج می کند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪166‬‬

‫انطباق با کمترین تعداد مورد تکراری در رشته ( ‪nongreedy‬‬

‫‪)repetition‬‬
‫با کمترین تعداد مورد تکراری (بخش قبلا یافته و استخراج شده) در رشته ی مورد نظر منطبق می شود‪:‬‬

‫مثال‬ ‫شر ح‬

‫اگر رشته ی مورد نظر شما ">‪ "<python‬باشد (فقط این رشته‬
‫خروجی دلخواه شما باشد) ‪ ،‬آنگاه از متن ">‪ ،"<python>perl‬عبارت‬
‫>*‪<.‬‬
‫باقاعده ی جاری کل متن ">‪ "<python>perl‬را بازمی گرداند که در‬
‫اصطلاح به آن ‪ greedy repetition‬می گویند‪.‬‬

‫فرض بگیرید رشته ی تستی شما به این شکل باشد‪:‬‬

‫>?*‪<.‬‬ ‫">‪. "<python>perl‬‬
‫عبارت باقاعده ی جاری تنها با ">‪ "<python‬منطبق شده و آن را‬
‫استخراج می کند‪.‬‬

‫مشخص کردن انتها و ابتدای موقعیت استخراج با پرانتز (‪)Grouping‬‬

‫مثال‬ ‫شرح‬

‫‪\D\d+‬‬ ‫‪No group: + repeats \d‬‬

‫‪(\D\d)+‬‬ ‫‪Grouped: + repeats \D\d pair‬‬

‫با هر یک از رشته های "‪"Python, python, python" ،"Python‬‬

‫‪([Pp]ython(, )?)+‬‬
‫منطبق می باشد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪167‬‬

‫‪( Backreferences‬تطبیق مجدد و استفاده از بخش های یافته شده‬

‫ی قبلی)‬
‫‪( Backreferences‬تطبیق مجدد و استخراج مورد منطبق قبلی) تطبیق و استخراج گروهی که قبلا انطباق با آن رخ‬
‫داده را فراهم می آورد‪.‬‬

‫نمونه‬ ‫شرح‬

‫با هر یک از دو رشته ی ‪ python&pails‬یا ‪ Python&Pails‬منطبق‬

‫‪([Pp])ython&\1ails‬‬
‫شده و آن را استخراج می کند‪.‬‬

‫با رشته ی تک کوتیشن یا دابل کوتیشن منطبق شده و آن را استخراج‬

‫می کند‪ \1 .‬با هر موردی که گروه اول با آن منطبق شد‪ ،‬مچ می شود‪.‬‬
‫‪(['"])[^\1]*\1‬‬
‫‪ \2‬نیز به همین ترتیب‪ ،‬با هر موردی که گروه اول با آن منطبق شده‪،‬‬
‫مچ و در نهایت آن را استخراج می کند‪.‬‬

‫نمونه های دیگر از عبارات باقاعده‬

‫مثال‬ ‫شرح‬

‫‪python|perl‬‬ ‫با یکی از دو رشته ی "‪ "python‬یا "‪ "perl‬منطبق شده و آن را‬
‫استخراج می کند‪.‬‬

‫))‪rub(y|le‬‬ ‫"‪ "ruby‬یا "‪ "ruble‬را استخراج می کند‪.‬‬

‫با "‪ "Python‬که در دنباله ی آن یک یا بیشتر ! و یا ? باشد‪ ،‬منطبق می‬

‫)?\|‪Python(!+‬‬
‫شود‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪168‬‬

‫‪ Anchor‬ها در عبارات باقاعده‬

‫‪ Anchor‬ها به کاراکتر خاصی اشاره نمی کنند‪ ،‬بلکه محل استخراج (‪ )match position‬را مشخص‬

‫کرده و به موقعیت انطباق اشاره می کنند‪.‬‬

‫مثال‬ ‫شرح‬

‫با واژه ی "‪ ،"Python‬چنانچه در ابتدای رشته ی متنی یا خط قرار‬

‫‪^Python‬‬
‫داشته باشد‪ ،‬منطبق شده و آن را استخراج می کند‪.‬‬

‫چنانچه کلمه ی "‪ "Python‬در انتهای خط یا رشته بود‪ ،‬آن را استخراج‬

‫‪Python$‬‬
‫کن‪.‬‬

‫در صورتی که واژه ی "‪ "Python‬در ابتدای رشته باشد‪ ،‬با آن منطبق‬
‫‪\APython‬‬
‫شده و واژه ی مذکور را استخراج می کند‪.‬‬

‫با واژه ی "‪ ،"Python‬زمانی که در انتهای رشته جای گرفته باشد‪،‬‬

‫‪Python\Z‬‬
‫منطبق شده و آن را استخراج می کند‪.‬‬

‫‪Match "Python" at a word boundary‬‬

‫‪\bPython\b‬‬
‫چنانچه "‪ "Python‬در ابتدا یا انتهای متن مورد نظر بود‪ ،‬آن را استخراج‬
‫می کند‪.‬‬

‫"‪\B is nonword boundary: match "rub" in "rube" and "ruby‬‬

‫‪but not alone‬‬
‫‪\brub\B‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪169‬‬

‫با واژه ی"‪ ،"Python‬در صورتی که در دنباله ی آن علامت تعجب یا‬

‫)!=?(‪Python‬‬
‫کاراکتر ! ذکر شده باشد‪ ،‬منطبق شده و آن را استخراج می کند‪.‬‬

‫با واژه ی "‪ "Python‬منطبق شده و آن را استخراج می کند‪ ،‬به شرطی‬

‫)!!?(‪Python‬‬
‫که در دنباله ی آن علامت تعجب وجود نداشته باشد‪.‬‬

‫ساختار نحوی ویژه با پرانتز‬

‫مثال‬ ‫شرح‬

‫با "‪ "R‬منطبق شده و آن را استخراج می کند‪ .‬باقی آنچه مشاهده می‬
‫)‪R(?#comment‬‬
‫کنید صرفا ‪ comment‬است‪.‬‬

‫عدم حساس بودن به کوچک یا بزرگی حروف به هنگام انطباق با‬

‫‪R(?i)uby‬‬
‫"‪ "uby‬و استخراج آن‬

‫)‪R(?i:uby‬‬ ‫مشابه ی نمونه ی فوق‬

‫گروه بندی بدون پیاده سازی ‪ \1‬انطباق با مورد قبلی و استفاده ی‬

‫))‪rub(?:y|le‬‬
‫مجدد از آن یا به عبارت دیگر بدون ایجاد ‪.\1 backreference‬‬

‫برنامه نویسی ‪ CGI‬در پایتون (نوشتن برنامه های تولید محتوای‬

‫پویا در سرویس دهنده بر اساس استاندارد های ‪ CGI‬با پایتون)‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪170‬‬

‫‪( Common Gateway Interface‬رابط درگاه مشترک) یا به اختصار ‪ CGI‬یک سری استاندارد است که‬
‫نحوه ی تبادل اطلاعات بین سرویس دهنده (‪ )web server‬و اسکر یپت اختصاصی ( برنامه ی ‪)CGI‬‬

‫را مشخص می کند‪.‬‬

‫‪ CGI‬چیست؟‬
‫‪ Common Gateway Interface‬یک قسمتی از سرویس دهنده (‪ )web server‬است که امکانی را‬

‫فراهم می کند تا برنامه ای در سمت سرویس دهنده اجرا شود و خروجی آن از طریق صفحه ی‬
‫اپلیکیشن تحت وب برای کاربری که به سرویس دهنده متصل شده به نمایش در آید‪ CGI .‬در زمره ی‬

‫اولین روش هایی است که برای تولید و ارائه ی محتوای پویا در صفحات وب بکار گرفته شد‪.‬‬

‫‪ CGI‬یک متد استاندارد است که برای ایجاد محتوای پویا در صفحات وب و برنامههای کاربردی تحت‬
‫وب استفاده میشود‪ CGI .‬هنگامی که روی سرور یک وبسرور اجرا میشود‪ ،‬یک واسطه میان‬

‫وبسرور و برنامههایی که محتوای وب را ایجاد میکنند به وجود میآورد‪ .‬این برنامهها را ‪CGI‬‬
‫‪ Script‬یا بهطور خلاصه ‪ CGI‬مینامند که اغلب با زبانهای اسکریپت نویسی نوشته میشوند‪ ،‬اما‬

‫امکان نوشتن آنها با زبانهای برنامهنویسی نیز وجود دارد‪.‬‬

‫وبگردی‬
‫به منظور درک مفهوم ‪ ،CGI‬یک لینک را درنظر بگیرید که کاربر با کلیک آن می خواهد صفحه ی وب‬

‫یا آدرس اینترنتی را مشاهده کند‪.‬‬

‫مرورگر به سرور ‪ HTTP‬متصل شده و درخواست ‪ ،URL‬به طور مثال‪ filename ،‬را می دهد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫سرویس دهنده ی وب ‪ URL‬را ‪( parse‬تحلیل) کرده و به دنبال ‪ filename‬می گردد‪ .‬پس از‬

‫یافتن فایل‪ ،‬آن را به مرورگر ارسال می کند‪ .‬در صورت عدم وجود فایل‪ ،‬یک پیغام خطا به‬
‫کاربر ارسال و اعلان می کند که چنین فایلی وجود ندارد‪.‬‬

‫مرورگر پاسخ را از سرویس دهنده گرفته و سپس یا فایل مدنظر را تحویل می دهد و یا پیغام‬ ‫‪‬‬
‫خطا را برای کاربر به نمایش می گذارد‪.‬‬

‫حال این سناریو را درنظر بگیرید‪ .‬سرویس دهنده ی ‪ HTTP‬را طوری تنظیم کنید که هرگاه یک فایل‬

‫معین در پوشه ی خاصی فراخوانی شد‪ ،‬سرویس دهنده فایل را به مرورگر ارسال نکند بلکه آن را به‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪171‬‬

‫صورت یک برنامه اجرا نماید‪ .‬سپس هر آنچه خروجی برنامه بود به مرورگر جهت نمایش برای کاربر‬
‫ارسال کند‪ .‬این تابع ‪ Common Gateway Interface‬یا ‪ CGI‬خوانده شده و برنامه هایی که تابع جزئی‬

‫از آن می باشد‪ ،‬اسکریپت های ‪ CGI‬می گویند‪ .‬برنامه های ‪ CGI‬می توانند یک اسکریپت ‪،Python‬‬
‫‪ ،Shell ،PERL‬برنامه ی نوشته شده با ‪ C‬یا ‪ C++‬باشد‪.‬‬

‫نمودار معماری ‪CGI‬‬

‫تنظیمات سرویس دهنده و پشتیبانی آن از ‪Web Server ( CGI‬‬

‫‪)Configuration‬‬
‫پیش از اقدام به برنامه نویسی ‪ ،CGI‬لازم است اطمینان حاصل کنید که سرویس دهنده ی وب قابلیت پشتیبانی از‬
‫‪ CGI‬را داشته و طوری تنظیم شده که توانایی مدیریت برنامه های ‪ CGI‬را داشته باشد‪ .‬تمامی برنامه های ‪ CGI‬که‬

‫قرار است بر روی سرور ‪ HTTP‬اجرا شود‪ ،‬داخل پوشه ای از پیش تعریف شده (‪ )pre-configured directory‬نگهداری‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪172‬‬

‫می شود‪ .‬این پوشه به ‪ CGI Directory‬معروف بوده و طبق قرارداد ‪ var/www/cgi-bin‬نامیده می شود‪ .‬به طور‬
‫پیش فرض فایل های ‪ CGI‬دارای پسوند ‪ .cgi‬می باشند‪ ،‬اما شما می توانید پسوند ‪ .py‬فایل های پایتون را برای آن‬

‫ها استفاده کنید‪.‬‬

‫به طور پیش فرض‪ ،‬سرویس دهنده ی لینوکس طوری تنظیم شده که فقط اسکریپت های داخل پوشه ی ‪،cgi-bin‬‬

‫تحت آدرس ‪ /var/www‬را اجرا کند‪ .‬اگر می خواهید پوشه ی دیگری را جهت میزبانی و اجرای اسکریپت های ‪CGI‬‬

‫مشخص نمایید‪ ،‬خط های زیر را در داخل فایل ‪ httpd.conf‬به ‪ Comment‬تبدیل نمایید‪:‬‬

‫>"‪<Directory "/var/www/cgi-bin‬‬
‫‪AllowOverride None‬‬
‫‪Options ExecCGI‬‬
‫‪Order allow,deny‬‬
‫‪Allow from all‬‬
‫>‪</Directory‬‬
‫>"‪<Directory "/var/www/cgi-bin‬‬
‫‪Options All‬‬
‫>‪</Directory‬‬

‫در آموزش حاضر فرض را بر این می گذاریم که شما سرویس دهنده (‪ )web server‬را تنظیم و آن را‬
‫برای اجرای تمامی برنامه های ‪ CGI‬که با اسکریپت های ‪ Perl‬یا ‪ Shell‬نوشته شده‪ ،‬آماده کرده اید‪.‬‬

‫اولین برنامه ی ‪CGI‬‬

‫در زیر لینک ساده ای مشاهده می کنید که شما را به یک برنامه ی ‪ CGI‬به نام ‪ hello.py‬هدایت می‬
‫کند‪ .‬این فایل تحت پوشه ی ‪ /var/www/cgi-bin‬نگهداری شده و دربردارنده ی محتوای زیر می‬

‫باشد‪ .‬پیش از اجرای برنامه ی ‪ ،CGI‬لازم است با فراخوانی دستور ‪ chmod 755 hello.py‬یونیکس‬
‫وضعیت یا مد فایل را به ‪ executable‬و قابل اجرا‪ ،‬تغییر داده باشید‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫"‪print "Content-type:text/html\r\n\r\n‬‬
‫'>‪print '<html‬‬
‫'>‪print '<head‬‬
‫'>‪print '<title>Hello Word - First CGI Program</title‬‬
‫'>‪print '</head‬‬
‫'>‪print '<body‬‬
‫'>‪print '<h2>Hello Word! This is my first CGI program</h2‬‬
‫'>‪print '</body‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪173‬‬

‫'>‪print '</html‬‬

‫پس از کلیک بر روی ‪ ،hello.py‬خروجی زیر به نمایش در می آید‪:‬‬

‫‪Hello Word! This is my first CGI program‬‬

‫‪ hello.py‬یک اسکریپت ساده ی ‪ Python‬است که خروجی خود را در فایل ‪ STDOUT‬یا همان نمایشگر‬
‫چاپ می کند‪ .‬در اینجا لازم است به نکته ی دیگری اشاره کنیم و آن اولین خطی از کد است (‪Content-‬‬

‫‪ )type:text/html\r\n\r\n‬که با دستور ‪ print‬چاپ می شود‪ .‬این خط کد به مرورگر ارسال شده و‬

‫نوع محتوایی که نهایتا در نمایشگر (پنجره ی مرورگر) چاپ می شود را اعلان می کند‪.‬‬

‫تا به اینجای آموزش قطعا با مفاهیم ساده ی ‪ CGI‬آشنا شده و می توانید با استفاده از زبان پایتون‬
‫برنامه های قدرتمند ‪ CGI‬بنویسید‪ .‬اسکریپتی که با پایتون نوشته می شود قادر است با سایر سیستم‬

‫های خارجی نظیر سیستم های مدیریت دیتابیس رابطه ای یا ‪ RDBMS‬تعامل برقرار کرده و اطلاعات‬
‫لازم را رد و بدل نماید‪.‬‬

‫‪( HTTP Header‬اطلاعاتی درباره ی بسته ی ارسال شده به مرورگر)‬

‫دستور ‪ Content-type:text/html\r\n\r\n‬که در بالا به آن اشاره شد‪ ،‬در واقع بخشی از ‪http‬‬
‫‪ header‬است که به مرورگر ارسال شده و آن را از محتوای فایل آگاه می سازد‪ .‬کل ‪ http header‬به‬

‫صورت زیر خواهد بود‪:‬‬

‫‪HTTP Field Name: Field Content‬‬

‫‪For Example‬‬
‫‪Content-type: text/html\r\n\r\n‬‬
‫در زیر تعدادی ‪ HTTP header‬پرکاربرد که در برنامه نویسی ‪ CGI‬به طور گسترده مورد استفاده قرار‬

‫می گیرد را همراه با شرح کاربرد مشاهده می کنید‪:‬‬

‫‪Header‬‬ ‫شرح‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪174‬‬

‫نوع رشته ای (‪ )MIME string‬که فرمت فایل بازگشتی را‬

‫‪Content-type:‬‬ ‫مشخص می کند‪ .‬به طور مثال می توان به ‪Content-‬‬
‫‪ type:text/html‬اشاره کرد‪.‬‬

‫تاریخی که پس از آن اطلاعات مربوطه اعتبار خود را از دست‬

‫می دهد‪ .‬مرورگر بر اساس مقدار این ‪ header‬صفحات وب را‬
‫‪Expires: Date‬‬
‫بروز رسانی می کند‪ .‬یک رشته ی مجاز و معتبر با فرمت ‪01 Jan‬‬
‫‪ 1998 12:00:00 GMT‬نگاشته می شود‪.‬‬

‫‪ URL‬ای که بجای ‪ URL‬درخواستی بازگردانده می شود‪ .‬می‬

‫‪Location: URL‬‬ ‫توانید با استفاده از این فیلد درخواست را به هر فایلی بازگشت یا‬
‫هدایت (‪ )redirect‬نمایید‪.‬‬

‫‪Last-modified: Date‬‬ ‫تاریخ آخرین بروز رسانی منبع و محتوای مورد نظر‪.‬‬

‫طول داده و حجم اطلاعات بازگشتی بر حسب بایت‪ .‬مرورگر با‬

‫‪Content-length: N‬‬ ‫استفاده از این مقدار مدت زمانی که طول می کشد تا فایل‬
‫کاملا بارگیری شود را تخمین می زند‪.‬‬

‫کوکی را بر اساس رشته ی ارسال شده مقداردهی و تنظیم می‬

‫‪Set-Cookie: String‬‬
‫کند‪.‬‬

‫متغیرهای ‪CGI‬‬
‫تمامی برنامه های ‪ CGI‬به مقادیر متغیرهای زیر دسترسی دارند‪ .‬این متغیرها در برنامه نویسی ‪CGI‬‬

‫بسیار نقش مهمی را ایفا کرده و کاربرد زیادی دارند‪.‬‬

‫اسم متغیر‬ ‫شرح‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪175‬‬

‫نوع داده ای در این متغیر نگه داری می شود‪ .‬زمانی مورد‬

‫استفاده قرار می گیرد که سرویس گیرنده یا کلاینت محتوای‬
‫‪CONTENT_TYPE‬‬ ‫الصاق شده را به سرویس دهنده یا سرور ارسال می کند‪ .‬برای‬
‫مثال می توان به بارگذاری فایل در سرور و ‪ file upload‬اشاره‬
‫کرد‪.‬‬

‫طول و حجم اطلاعات کوئری یا درخواست شده در این متغیر‬

‫‪CONTENT_LENGTH‬‬ ‫ذخیره می شود‪ .‬متغیر جاری تنها برای درخواست هایی که با‬
‫‪ POST‬ارسال می شوند‪ ،‬قابل بهره برداری می باشد‪.‬‬

‫کوکی های تنظیم شده (مقداردهی شده) را در قالب جفت های‬

‫‪HTTP_COOKIE‬‬
‫کلید و مقدار بازگردانی می کند‪.‬‬

‫‪HTTP_USER_AGENT‬‬ ‫اسم مرورگری که درخواست را به سرویس دهنده ارسال می کند‪.‬‬

‫این متغیر اطلاعات مربوط به ‪ user agent‬که همان فرستنده ی‬
‫درخواست محتوا از سرور می باشد را در خود ذخیره می کند‪.‬‬

‫اطلاعات مربوط به ‪ path‬و محل قرارگیری اسکریپت (برنامه ی‬

‫‪PATH_INFO‬‬
‫‪ )CGI‬در قالب این متغیر نگهداری می شود‪.‬‬

‫اطلاعات کدگذاری شده در قالب ‪ URL‬که همراه با متد ‪ GET‬به‬

‫‪QUERY_STRING‬‬
‫سرویس دهنده ارسال می شود‪ ،‬داخل این متغیر جای می گیرد‪.‬‬

‫آدرس ‪ IP‬میزبان یا سرور راه دور (‪ )remote server‬که درخواست‬

‫اطلاعات را می کند داخل متغیر جاری نگه داری می شود‪ .‬مورد‬
‫‪REMOTE_ADDR‬‬
‫کاربرد این متغیر غالبا در گزارش گیری (‪ )logging‬یا احرازهویت‬
‫(‪ )authentication‬خلاصه می شود‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪176‬‬

‫اسم کامل و دقیق میزبان (‪ )host‬که درخواست را ارسال می کند‪.‬‬

‫‪REMOTE_HOST‬‬ ‫چنانچه این اطلاعات دردسترس نبود‪ ،‬می توان با استفاده از‬
‫‪ REMOTE_ADDR‬آدرس ‪ IR‬را بازیابی کرد‪.‬‬

‫متد مورد استفاده برای ایجاد و ارسال درخواست‪ .‬پرکاربردترین‬

‫‪REQUEST_METHOD‬‬
‫این متدها عبارتند از ‪ GET‬و ‪.POST‬‬

‫آدرس کامل و دقیق که اسکریپت یا برنامه ی ‪ CGI‬در آن مستقر‬

‫‪SCRIPT_FILENAME‬‬
‫می باشد‪.‬‬

‫‪SCRIPT_NAME‬‬ ‫اسم اسکریپت یا برنامه ی ‪.CGI‬‬

‫‪SERVER_NAME‬‬ ‫اسم سرور یا آدرس ‪IP‬‬

‫اسم و ورژن نرم افزار که بر روی سرویس دهنده در حال اجرا می‬
‫‪SERVER_SOFTWARE‬‬
‫باشد‪.‬‬

‫در زیر یک برنامه ی ساده ی ‪ CGI‬را می بینید که تمامی متغیرهای ‪ CGI‬را لیست می کند‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪import os‬‬
‫;"‪print "Content-type: text/html\r\n\r\n‬‬
‫;">‪print "<font size=+1>Environment</font><\br‬‬
‫‪for param in os.environ.keys():‬‬
‫)]‪print "<b>%20s</b>: %s<\br>" % (param, os.environ[param‬‬

‫در زیر خروجی کد را مشاهده می کنید‪:‬‬

‫‪Environment<r> HTTP_COOKIE:‬‬
‫;‪__utma=55973678.1477211342.1492087219.1492087219.1492087219.1; __utmb=55973678‬‬
‫;‪__utmc=55973678‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 177

__utmz=55973678.1492087219.1.1.utmccn=(referral)|utmcsr=google.de|utmcct=/|utmcmd=referral
HTTP_COOKIE: __utma=55973678.1477211342.1492087219.1492087219.1492087219.1;
__utmb=55973678; __utmc=55973678;
__utmz=55973678.1492087219.1.1.utmccn=(referral)|utmcsr=google.de|utmcct=/|utmcmd=referral
CONTEXT_DOCUMENT_ROOT: /var/www/cgi-bin/
CONTEXT_DOCUMENT_ROOT: /var/www/cgi-bin/
SERVER_SOFTWARE: Apache/2.4.6 (CentOS)
SERVER_SOFTWARE: Apache/2.4.6 (CentOS)
CONTEXT_PREFIX: /cgi-bin/
CONTEXT_PREFIX: /cgi-bin/
REQUEST_SCHEME: http
REQUEST_SCHEME: http
SERVER_SIGNATURE:
SERVER_SIGNATURE:
GEOIP_COUNTRY_CODE: EU
GEOIP_COUNTRY_CODE: EU
SERVER_PROTOCOL: HTTP/1.1
SERVER_PROTOCOL: HTTP/1.1
QUERY_STRING:
QUERY_STRING:
PATH: /usr/local/sbin:/usr/local/bin:/usr/sbin:/usr/bin
PATH: /usr/local/sbin:/usr/local/bin:/usr/sbin:/usr/bin
HTTP_USER_AGENT: Mozilla/5.0 (Windows NT 6.1; WOW64; rv:52.0) Gecko/20100101 Firefox/52.0
HTTP_USER_AGENT: Mozilla/5.0 (Windows NT 6.1; WOW64; rv:52.0) Gecko/20100101 Firefox/52.0
SERVER_NAME: www.tutorialspoint.com
SERVER_NAME: www.tutorialspoint.com
REMOTE_ADDR: 5.104.65.183
REMOTE_ADDR: 5.104.65.183
GEOIP_COUNTRY_NAME: Europe
GEOIP_COUNTRY_NAME: Europe
HTTP_X_BLUECOAT_VIA: eaefec6a124f3f39
HTTP_X_BLUECOAT_VIA: eaefec6a124f3f39
HTTP_VIA: HTTP/1.1 ECS (fcn/41B7)
HTTP_VIA: HTTP/1.1 ECS (fcn/41B7)
SERVER_PORT: 80
SERVER_PORT: 80
SERVER_ADDR: 10.34.18.35
SERVER_ADDR: 10.34.18.35
DOCUMENT_ROOT: /var/www/tutorialspoint
DOCUMENT_ROOT: /var/www/tutorialspoint
HTTP_X_FORWARDED_PROTO: http
HTTP_X_FORWARDED_PROTO: http

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 178

SCRIPT_FILENAME: /var/www/cgi-bin/get_env.py
SCRIPT_FILENAME: /var/www/cgi-bin/get_env.py
SERVER_ADMIN: [email protected]
SERVER_ADMIN: [email protected]
SCRIPT_URI: http://www.tutorialspoint.com/cgi-bin/get_env.py
SCRIPT_URI: http://www.tutorialspoint.com/cgi-bin/get_env.py
GEOIP_CONTINENT_CODE: EU
GEOIP_CONTINENT_CODE: EU
HTTP_HOST: www.tutorialspoint.com
HTTP_HOST: www.tutorialspoint.com
SCRIPT_URL: /cgi-bin/get_env.py
SCRIPT_URL: /cgi-bin/get_env.py
HTTP_UPGRADE_INSECURE_REQUESTS: 1
HTTP_UPGRADE_INSECURE_REQUESTS: 1
HTTP_CACHE_CONTROL: max-stale=0
HTTP_CACHE_CONTROL: max-stale=0
REQUEST_URI: /cgi-bin/get_env.py
REQUEST_URI: /cgi-bin/get_env.py
HTTP_ACCEPT: text/html,application/xhtml+xml,application/xml;q=0.9,*/*;q=0.8
HTTP_ACCEPT: text/html,application/xhtml+xml,application/xml;q=0.9,*/*;q=0.8
GATEWAY_INTERFACE: CGI/1.1
GATEWAY_INTERFACE: CGI/1.1
HTTP_X_FORWARDED_FOR: 91.212.206.55
HTTP_X_FORWARDED_FOR: 91.212.206.55
SCRIPT_NAME: /cgi-bin/get_env.py
SCRIPT_NAME: /cgi-bin/get_env.py
REMOTE_PORT: 33398
REMOTE_PORT: 33398
HTTP_ACCEPT_LANGUAGE: fr,fr-FR;q=0.8,en-US;q=0.5,en;q=0.3
HTTP_ACCEPT_LANGUAGE: fr,fr-FR;q=0.8,en-US;q=0.5,en;q=0.3
HTTP_X_HOST: www.tutorialspoint.com
HTTP_X_HOST: www.tutorialspoint.com
GEOIP_ADDR: 5.104.65.183
GEOIP_ADDR: 5.104.65.183
REQUEST_METHOD: GET
REQUEST_METHOD: GET
HTTP_ACCEPT_ENCODING: gzip, deflate
HTTP_ACCEPT_ENCODING: gzip, deflate
UNIQUE_ID: WO9x6LegxBEa9DE2Vqkc2AAAAHs
UNIQUE_ID: WO9x6LegxBEa9DE2Vqkc2AAAAHs

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 ‫‪179‬‬

‫متدهای ارسال اطلاعات به سرور (‪ GET‬و ‪)POST‬‬

‫گاهی لازم می شود که اطلاعاتی را از مرورگر به سرویس دهنده ی وب و در نهایت به برنامه ی‬
‫‪ CGI‬ارسال کنید‪ .‬مرورگرها برای ارسال این اطلاعات به سرویس دهنده از دو متد ‪ GET‬و ‪POST‬‬

‫استفاده می کنند‪.‬‬

‫ارسال اطلاعات با استفاده از متد ‪GET‬‬

‫متد ‪ GET‬اطلاعات کاربری کدگذاری شده که به درخواست صفحه ضمیمه شده را به سرور ارسال‬
‫می کند‪ .‬صفحه و اطلاعات کدگذاری شده به وسیله ی کاراکتر ? از یکدیگر جدا می شوند‪:‬‬
‫‪http://www.test.com/cgi-bin/hello.py?key1=value1&key2=value2‬‬

‫متد پیش فرض برای ارسال اطلاعات از مرورگر به سرویس دهنده‪ ،‬متد ‪ GET‬می باشد‪ .‬این متد یک‬

‫رشته ی طولانی تولید می کند که داخل ‪ Location:box‬مرورگر نمایان می شود‪ .‬لازم به توضیح است‬
‫که اگر اطلاعات ارسالی شما حساس هستند (به عنوان مثال گذرواژه)‪ ،‬توصیه می شود از متد ‪GET‬‬

‫برای فرستادن اطلاعات استفاده نکنید‪ .‬متد ‪ GET‬در خصوص حجم اطلاعات قابل ارسال‪ ،‬محدودیتی‬
‫اعمال می کند‪ .‬بدین معنی که کاراکترهای ارسالی در رشته ی درخواست اطلاعات (‪)request string‬‬

‫نباید از مرز ‪ 1024‬کاراکتر تجاوز کند‪ .‬متد ‪ GET‬اطلاعات مورد نظر را به وسیله ی هدر‬
‫‪ QUERY_STRING‬به سرویس دهنده ارسال می کند‪ .‬این اطلاعات سپس از طریق متغیر‬

‫‪ QUERY_STRING‬در برنامه ی ‪ CGI‬قابل دسترسی می باشد‪.‬‬

‫جهت ارسال اطلاعات با متد ‪ GET‬می توانید به دو طریق زیر اقدام نمایید‪:‬‬

‫‪ .1‬می توانید جفت های کلید و مقدار را به انتهای ‪ URL‬متصل کنید‪.‬‬

‫‪ .2‬می توانید اطلاعات درخواستی را با استفاده از تگ های >‪ <FORM‬ارسال کنید (برای این‬
‫منظور کافی است مقدار ویژگی ‪ method‬را داخل این تگ‪ ،‬برابر "‪ "get‬قرار دهید)‪.‬‬

‫ارسال اطلاعات از طریق ‪ URL‬و ‪Query String‬‬

‫در زیر یک ‪ URL‬ساده مشاهده می کنید که دو مقدار را با استفاده از متد ‪ GET‬به ‪hello_get.py‬‬
‫ارسال می کند‪.‬‬
‫‪/cgi-bin/hello_get.py?first_name=ZARA&last_name=ALI‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 180

‫ حال با بهره گیری‬.‫ مقادیر دریافتی از مرورگر (ورودی) را مدیریت می نماید‬hello_get.py ‫برنامه ی‬
:‫ به داده های ارسالی دسترسی پیدا می کنیم‬cgi ‫از ماژول‬

#!/usr/bin/python
# Import modules for CGI handling
import cgi, cgitb
# Create instance of FieldStorage
form = cgi.FieldStorage()
# Get data from fields
first_name = form.getvalue('first_name')
last_name = form.getvalue('last_name')
print "Content-type:text/html\r\n\r\n"
print "<html>"
print "<head>"
print "<title>Hello - Second CGI Program</title>"
print "</head>"
print "<body>"
print "<h2>Hello %s %s</h2>" % (first_name, last_name)
print "</body>"
print "</html>"

:‫نتیجه ی زیر حاصل می گردد‬

Hello ZARA ALI

GET ‫ با استفاده از متد‬FORM ‫مثالی کاربردی از ارسال اطلاعات‬

‫ به‬submit ‫ مشاهده می کنید که مقادیری را پس از فشردن دکمه ی‬HTML FORM ‫در زیر یک‬
‫ جهت مدیریت‬hello_get.py ‫ سپس داده های ارسالی به برنامه ی‬.‫سرویس دهنده ارسال می کند‬

.‫تحویل داده می شود‬

<form action="/cgi-bin/hello_get.py" method="get">

First Name: <input type="text" name="first_name"> <br />
Last Name: <input type="text" name="last_name" />
<input type="submit" value="Submit" />
</form>
‫ و‬First Name ‫ پس از وارد کردن مقادیر در دو کادر‬.‫ بالا را مشاهده می کنید‬form ‫در زیر خروجی‬
.‫ کلیک کرده و نتیجه را مشاهده نمایید‬Submit ‫ بر روی دکمه ی‬،Last Name

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 ‫‪181‬‬

‫خروجی زیر را در صفحه ی مجزا مشاهده خواهید نمود‪:‬‬

‫‪Hello zara ali‬‬

‫ارسال اطلاعات از طریق متد ‪POST‬‬

‫متد امن تری که برای ارسال اطلاعات به برنامه ی ‪ CGI‬می توان از آن بهره گرفت‪ ،‬متد ‪ POST‬می‬
‫باشد‪ .‬متد مذکور اطلاعات را درست مشابه ‪ GET‬پکیج بندی می کند‪ ،‬اما بجای اینکه داده های مورد‬

‫نظر را به صورت یک رشته ی متنی پس از ? در ‪ URL‬همراه با فرم ارسال کند‪ ،‬آن را در قالب پیغامی‬
‫مجزا به سرویس دهنده تحویل می دهد‪.‬‬

‫در زیر همان اسکریپت ساده ی ‪ hello_get.py‬را مشاهده می کنید که اطلاعات ارسالی از هر دو‬
‫روش (متد ‪ GET‬و ‪ )POST‬را مدیریت می نماید‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪# Import modules for CGI handling‬‬
‫‪import cgi, cgitb‬‬
‫‪# Create instance of FieldStorage‬‬
‫)(‪form = cgi.FieldStorage‬‬
‫‪# Get data from fields‬‬
‫)'‪first_name = form.getvalue('first_name‬‬
‫)'‪last_name = form.getvalue('last_name‬‬
‫"‪print "Content-type:text/html\r\n\r\n‬‬
‫">‪print "<html‬‬
‫">‪print "<head‬‬
‫">‪print "<title>Hello - Second CGI Program</title‬‬
‫">‪print "</head‬‬
‫">‪print "<body‬‬
‫)‪print "<h2>Hello %s %s</h2>" % (first_name, last_name‬‬
‫">‪print "</body‬‬
‫">‪print "</html‬‬

‫بار دیگر همان مثال را مشاهده می کنید که دو مقدار را به واسطه ی ‪ HTML FORM‬و دکمه ی‬
‫‪ Submit‬به سرویس دهنده ارسال می کند‪ .‬برای مدیریت مقادیر ارسالی به سرویس دهنده نیز از‬

‫همان برنامه ‪ hello_get.py‬استفاده می شود‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪182‬‬

‫>"‪<form action="/cgi-bin/hello_get.py" method="post‬‬

‫>‪First Name: <input type="text" name="first_name"><br /‬‬
‫>‪Last Name: <input type="text" name="last_name" /‬‬
‫>‪<input type="submit" value="Submit" /‬‬
‫>‪</form‬‬
‫در زی ر خروجی واقعی کد فوق را مشاهده می کنید‪ .‬مقادیر لازم را در کادرهای مربوطه وارد کرده و‬
‫پس از فشردن دکمه ی ‪ ،Submit‬خروجی را مشاهده نمایید‪:‬‬

‫خروجی زیر را دریافت می کنید‪:‬‬

‫‪Hello zara ali‬‬

‫ارسال داده های ‪ Checkbox‬به سرویس دهنده و مدیریت آن با‬

‫برنامه ی ‪CGI‬‬

‫‪ Checkbox‬ها زمانی کاربرد دارند که کاربر احتیاج داشته باشد تا چندین گزینه را همزمان انتخاب‬

‫نماید‪.‬‬

‫در زیر نمونه ای از کد ‪ HTML‬که یک فرم ساده با دو ‪ CHECKBOX‬را تشکیل داده و در پنجره ی‬

‫مرورگر نمایش می دهد‪ ،‬مشاهده می نمایید‪:‬‬

‫>"‪<form action="/cgi-bin/checkbox.cgi" method="POST" target="_blank‬‬

‫‪<input type="checkbox" name="maths" value="on" /> Maths‬‬
‫‪<input type="checkbox" name="physics" value="on" /> Physics‬‬
‫>‪<input type="submit" value="Select Subject" /‬‬
‫>‪</form‬‬
‫خروجی کد فوق‪ ،‬فرم زیر می باشد‪:‬‬

‫خروجی فرم حاضر را در زیر مشاهده می کنید‪:‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 183

CheckBox Maths is : ON

CheckBox Physics is : ON

‫ را که ورودی کاربر (داده های ارسالی از مرورگر به‬checkbox.cgi ‫در زیر کد اسکریپت یا برنامه ی‬
:‫ مشاهده می نمایید‬،‫سرویس دهنده) را مدیریت می کند‬

#!/usr/bin/python
# Import modules for CGI handling
import cgi, cgitb
# Create instance of FieldStorage
form = cgi.FieldStorage()
# Get data from fields
if form.getvalue('maths'):
math_flag = "ON"
else:
math_flag = "OFF"
if form.getvalue('physics'):
physics_flag = "ON"
else:
physics_flag = "OFF"
print "Content-type:text/html\r\n\r\n"
print "<html>"
print "<head>"
print "<title>Checkbox - Third CGI Program</title>"
print "</head>"
print "<body>"
print "<h2> CheckBox Maths is : %s</h2>" % math_flag
print "<h2> CheckBox Physics is : %s</h2>" % physics_flag
print "</body>"
print "</html>"

‫ در سرویس دهنده‬CGI ‫ به برنامه ی‬Radio Button ‫ارسال داده های‬

.‫ به کاربر اجازه ی انتخاب تنها یک گزینه را می دهند‬،Checkbox ‫ برخلاف المان‬،‫ ها‬Radio Button

:‫ مشاهده می نمایید‬،‫ را تشکیل می دهد‬Radio button ‫ که یک فرم به همراه دو‬HTML ‫در زیر کد‬

<form action="/cgi-bin/radiobutton.py" method="post" target="_blank">

<input type="radio" name="subject" value="maths" /> Maths
<input type="radio" name="subject" value="physics" /> Physics
<input type="submit" value="Select Subject" />
</form>
:‫خروجی کد را در زیر مشاهده می کنید‬

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 184

‫ را که داده های ورودی از کاربر (مرورگر) را دریافت کرده و مدیریت‬radiobutton.py ‫در زیر اسکریپت‬
:‫ مشاهده می نمایید‬،‫می کند‬

#!/usr/bin/python
# Import modules for CGI handling
import cgi, cgitb
# Create instance of FieldStorage
form = cgi.FieldStorage()
# Get data from fields
if form.getvalue('subject'):
subject = form.getvalue('subject')
else:
subject = "Not set"
print "Content-type:text/html\r\n\r\n"
print "<html>"
print "<head>"
print "<title>Radio - Fourth CGI Program</title>"
print "</head>"
print "<body>"
print "<h2> Selected Subject is %s</h2>" % subject
print "</body>"
print "</html>"

‫ در سرویس‬CGI ‫ از مرورگر به برنامه ی‬Text Area ‫ارسال داده های‬

‫دهنده‬
‫ زمانی استفاده می شود که لازم باشد چندین خط متن همراه با فرم به برنامه ی‬TEXTAREA ‫المان‬
.‫ در سرویس گیرنده فرستاده شود‬CGI

،‫ را ساخته و در صفحه نمایش می دهد‬TEXTAREA ‫ که یک فرم با کادر‬HTML ‫در زیر یک نمونه کد‬
:‫مشاهده می نمایید‬

<form action="/cgi-bin/textarea.py" method="post" target="_blank">

<textarea name="textcontent" cols="40" rows="4">
Type your text here...
</textarea>
<input type="submit" value="Submit" />
</form>
:‫ فرم زیر می باشد‬،‫خروجی کد فوق‬

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 185

:‫خروجی اسکریپت به صورت زیر می باشد‬

Entered Text Content is Hello Ali Zara

‫ که ورودی کاربر و مقدار ارسالی از مرورگر را در سمت سرویس‬textarea.cgi ‫در زیر کد برنامه ی‬
:‫ مشاهده می کنید‬،‫گیرنده دریافت کرده و مدیریت می نماید‬

#!/usr/bin/python
# Import modules for CGI handling
import cgi, cgitb
# Create instance of FieldStorage
form = cgi.FieldStorage()
# Get data from fields
if form.getvalue('textcontent'):
text_content = form.getvalue('textcontent')
else:
text_content = "Not entered"
print "Content-type:text/html\r\n\r\n"
print "<html>"
print "<head>";
print "<title>Text Area - Fifth CGI Program</title>"
print "</head>"
print "<body>"
print "<h2> Entered Text Content is %s</h2>" % text_content
print "</body>"

‫ در‬CGI ‫ به برنامه ی‬Drop down ‫ارسال مقادیر کادر کشویی یا‬

‫سرویس دهنده‬
‫ زمانی استفاده می کنیم که لازم باشد گزینه های متعددی‬drop-down ‫از المان کادر کشویی یا‬
‫برای کاربر نمایش داده و در عین حال اجازه ی انتخاب تنها یک یا دو گزینه در آن واحد را به وی‬

:‫بدهیم‬

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 186

‫) را در پنجره ی مرورگر‬drop-down( ‫ که یک فرم به همراه کادر کشویی‬HTML ‫در زیر نمونه کد‬
:‫ مشاهده می کنید‬،‫برای کاربر نمایش می دهد‬

<form action="/cgi-bin/dropdown.py" method="post" target="_blank">

<select name="dropdown">
<option value="Maths" selected>Maths</option>
<option value="Physics">Physics</option>
</select>
<input type="submit" value="Submit"/>
</form>
:‫خروجی کد فوق به این صورت می باشد‬

‫ که داده های ارسالی از مرورگر را در سمت سرویس گیرنده‬dropdown.py ‫در زیر کد اسکریپت‬
:‫ مشاهده می نمایید‬،‫دریافت و مدیریت می کند‬
#!/usr/bin/python
# Import modules for CGI handling
import cgi, cgitb
# Create instance of FieldStorage
form = cgi.FieldStorage()
# Get data from fields
if form.getvalue('dropdown'):
subject = form.getvalue('dropdown')
else:
subject = "Not entered"
print "Content-type:text/html\r\n\r\n"
print "<html>"
print "<head>"
print "<title>Dropdown Box - Sixth CGI Program</title>"
print "</head>"
print "<body>"
print "<h2> Selected Subject is %s</h2>" % subject
print "</body>"
print "</html>"

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 ‫‪187‬‬

‫استفاده از کوکی ها در ‪CGI‬‬

‫پروتکل ‪ HTTP‬داده های مربوط به وضعیت جاری را ذخیره نمی کند و به عبارتی ‪ stateless‬می‬
‫باشد‪ .‬اما همان طور که می دانید یک وب سایت تجاری می بایست اطلاعات جلسه ی کاری یا‬

‫‪ session‬جاری که اطلاعات مربوط به کاربر را دربردارد‪ ،‬بین صفحات مختلف وب نگه دارد‪ .‬به طور‬
‫مثال‪ ،‬شرایطی را در نظر بگیرید که در آن ثبت نام کاربر پس از تکمیل چندین صفحه ی وب به پایان‬

‫می رسد‪ .‬در چنین سناریویی چگونه می بایست اطلاعات کاربر مقیم در ‪ session‬را در تمامی‬
‫صفحات وب ذخیره نگه داشت؟‬

‫در اغلب شرایط استفاده از کوکی بهترین روش برای ذخیره و یادآوری تنظیمات و اطلاعات کاربر است‬
‫که منجر به کیفیت بالاتر و تجربه ی کاربری بهتر می شود‪.‬‬

‫کوکی چگونه مورد استفاده قرار می گیرد؟‬

‫سرویس دهنده ای که اپلیکیشن بر روی آن مستقر می باشد‪ ،‬اطلاعاتی را در قالب کوکی به مرورگر‬
‫ارسال می کند‪ .‬مرورگر بر اساس تنظیمات کاربر می تواند این داده ها را پذیرفته و متعاقبا بر روی‬

‫هارد دیسک کامپیوتر کاربر ذخیره نماید‪ .‬حال‪ ،‬هنگامی که کاربر به صفحه ی دیگری از وب سایت‬
‫مراجعه می کند‪ ،‬اطلاعات ذخیره شده در کوکی به راحتی از کامپیوتر کاربر بازیابی می شود‪ .‬پس از‬

‫واکشی اطلاعات از کوکی‪ ،‬سرویس دهنده به خاطر می آورد که کاربر جاری از چه صفحاتی بازدید‬
‫کرده و اطلاعات لازم را می خواند‪.‬‬

‫کوکی ها رکوردی از داده های متنی ساده متشکل از ‪ 5‬فیلد با طول متغیر هستند‪:‬‬

‫‪ :Expires‬تاریخی که کوکی پس از آن اعتبار خود را از دست داده و غیرقابل استفاده می شود‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫چناچه فیلد جاری مقداری نداشته باشد‪ ،‬در آن صورت به مجرد خروج کاربر از مرورگر‪ ،‬داده‬
‫های ذخیره شده در آن نامعتبر و غیرقابل استفاده می شوند‪.‬‬

‫‪ :Domain‬اسم دامنه یا آدرس سایت شما در این فیلد ذخیره می شود‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪188‬‬

‫‪ : Path‬آدرس پوشه یا محل قرارگیری صفحه ی وب که کوکی را مقداردهی می کند‪ .‬در‬ ‫‪‬‬
‫شرایطی که ممکن است کوکی از هر صفحه یا پوشه ای بازیابی شود‪ ،‬این فیلد می تواند‬

‫مقداری نداشته باشد‪.‬‬

‫‪ :Secure ‬چنانچه فیلد جاری با رشته ی "‪ "secure‬مقداردهی شده باشد‪ ،‬در آن صورت کوکی‬
‫مورد نظر منحصرا از یک سرویس دهنده ی ایمن و ‪ secure‬قابل واکشی می باشد‪ .‬اگر این‬
‫فیلد مقداری نداشته باشد‪ ،‬چنین محدودیتی هم اعمال نخواهد شد‪.‬‬

‫‪ :Name=Value ‬کوکی ها به صورت جفت های کلید و مقدار مقداردهی و بازیابی می شوند‪.‬‬

‫تنظیم و استفاده از کوکی‬

‫ارسال کوکی به مرورگر بسیار آسان می باشد‪ .‬کوکی ها در واقع همراه با ‪ ،HTTP Header‬در حالی‬
‫که قبل از فیلد ‪ Content-type‬درج شده‪ ،‬به مرورگر فرستاده می شوند‪ .‬حال به فرض اینکه می‬
‫خواهید ‪ UserID‬و ‪ Password‬را به عنوان کوکی انتخاب کنید‪ ،‬می بایست کد آن را به صورت زیر‬

‫تنظیم نمایید‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫"‪print "Set-Cookie:UserID=XYZ;\r\n‬‬
‫"‪print "Set-Cookie:Password=XYZ123;\r\n‬‬
‫"‪print "Set-Cookie:Expires=Tuesday, 31-Dec-2007 23:12:40 GMT";\r\n‬‬
‫"‪print "Set-Cookie:Domain=www.tutorialspoint.com;\r\n‬‬
‫"‪print "Set-Cookie:Path=/perl;\n‬‬
‫"‪print "Content-type:text/html\r\n\r\n‬‬
‫‪...........Rest of the HTML Content....‬‬

‫با بررسی مثال جاری قطعا با نحوه ی مقداردهی و تنظیم کوکی آشنا شده اید‪ .‬در واقع کار مقداردهی‬

‫کوکی را به وسیله ی ‪ Set-Cookie‬از ‪ HTTP Header‬انجام می دهیم‪.‬‬

‫تنظیم و مقداردهی ویژگی ها (‪ )attribute‬و فیلدهای کوکی نظیر ‪ Domain ،Expires‬و ‪ Path‬اختیاری‬

‫می باشد‪ .‬گفتنی است که کوکی ها پیش از ارسال خط ‪ "Content-type:text/html\r\n\r\n‬به‬

‫مرورگر‪ ،‬تنظیم و مقداردهی می شوند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 189

‫بازیابی کوکی ها‬

‫ کوکی ها در متغیر‬.‫به راحتی می توان تمامی کوکی های مقداردهی شده را بازیابی کرد‬
:‫ به صورت زیر ذخیره می شوند‬HTTP_COOKIE

key1=value1;key2=value2;key3=value3....

:‫مثال زیر نحوه ی بازیابی کوکی ها را به صورت کاربردی به نمایش می گذارد‬

#!/usr/bin/python
# Import modules for CGI handling
from os import environ
import cgi, cgitb
if environ.has_key('HTTP_COOKIE'):
for cookie in map(strip, split(environ['HTTP_COOKIE'], ';')):
(key, value ) = split(cookie, '=');
if key == "UserID":
user_id = value
if key == "Password":
password = value
print "User ID = %s" % user_id
print "Password = %s" % password
:‫کد بالا خروجی زیر را برمی گرداند‬

User ID = XYZ
Password = XYZ123

‫مثالی از آپلود فایل‬

multipart/form- ‫ را بر روی‬HTML ‫ از فرم‬enctype ‫ لازم است ویژگی‬،‫به منظور آپلود یک فایل‬

"Browse" ‫ یک دکمه ی‬،‫ تنظیم شده‬file ‫ آن بر روی‬type ‫ با ویژگی‬input ‫ تگ‬.‫ تنظیم نمایید‬data
.‫ایجاد می کند‬
<html>
<body>
<form enctype="multipart/form-data"
action="save_file.py" method="post">
<p>File: <input type="file" name="filename" /></p>
<p><input type="submit" value="Upload" /></p>
</form>
</body>
</html>

:‫خروجی کد فوق به صورت زیر می باشد‬

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 190

:‫ مشاهده می کنید‬،‫ که آپلود فایل را مدیریت می کند‬save_file.py ‫در زیر اسکریپت‬

#!/usr/bin/python
import cgi, os
import cgitb; cgitb.enable()
form = cgi.FieldStorage()
# Get filename here.
fileitem = form['filename']
# Test if the file was uploaded
if fileitem.filename:
# strip leading path from file name to avoid
# directory traversal attacks
fn = os.path.basename(fileitem.filename)
open('/tmp/' + fn, 'wb').write(fileitem.file.read())
message = 'The file "' + fn + '" was uploaded successfully'
else:
message = 'No file was uploaded'
print """\
Content-Type: text/html\n

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 ‫‪191‬‬

‫>‪<html‬‬
‫>‪<body‬‬
‫>‪<p>%s</p‬‬
‫>‪</body‬‬
‫>‪</html‬‬
‫)‪""" % (message,‬‬

‫چنانچه اسکریپت فوق را بر روی ‪ Unix/Linux‬اجرا کنید‪ ،‬در آن صورت می بایست خود کار جایگزینی‬

‫‪( file separator‬کاراکتر تفکیک گر) را به صورت انجام دهید‪ .‬بر روی ویندوز نیازی به این کار نیست و‬
‫صرف استفاده از دستور )(‪ open‬در کد بالا‪ ،‬عملیات لازم را انجام می دهد‪.‬‬

‫)) "‪fn = os.path.basename(fileitem.filename.replace("\\", "/‬‬

‫نحوه ی نمایش و پیاده سازی کادر محاوره ای "‪"File Download‬‬

‫جهت بارگیری محتوا از اینترنت‬
‫گاهی توسعه دهنده لازم می داند‪ ،‬زمانی که کاربر بر روی لینکی از صفحه کلیک کرد‪ ،‬بجای نمایش‬
‫محتوای آن لینک در صفحه‪ ،‬یک کادر محاوره ای "‪ "File Download‬جهت دانلود اطلاعات مورد نظر‬

‫به صورت فایل‪ ،‬به کاربر نشان داده شود‪ .‬این کار به راحتی از طریق ‪ HTTP header‬قابل اجرا می‬
‫باشد‪ .‬این ‪ HTTP header‬می بایست با ‪ header‬های نام برده در بخش های قبلی متفاوت باشد‪.‬‬

‫در مثال حاضر‪ ،‬زمانی که کاربر بر روی لینک کلیک می کند‪ ،‬یک کادر محاوره ای نمایان شده که به‬
‫وی امکان دانلود فایل ‪ FileName‬را می دهد‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪# HTTP Header‬‬
‫;"‪print "Content-Type:application/octet-stream; name=\"FileName\"\r\n‬‬
‫;"‪print "Content-Disposition: attachment; filename=\"FileName\"\r\n\n‬‬
‫‪# Actual File Content will go here.‬‬
‫)"‪fo = open("foo.txt", "rb‬‬
‫;)(‪str = fo.read‬‬
‫‪print str‬‬
‫‪# Close opend file‬‬
‫)(‪fo.close‬‬

‫‪ Python‬و دسترسی به دیتابیس ‪MySQL‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪192‬‬

‫پایتون جهت دسترسی به دیتابیس از توابع کتابخانه ای ‪ DB-API‬استفاده کرده و ‪ interface‬هایی که‬
‫برای اتصال به پایگاه داده و مدیریت داده های اپلیکیشن بایستی پیاده سازی شود‪ ،‬بر اساس همین‬

‫استاندارد می باشد‪ .‬در واقع بیشتر رابط های (‪ )interface‬اتصال به دیتابیس از این استاندارد پیروی‬
‫می کنند‪.‬‬

‫توسعه دهنده می تواند بر اساس نیاز اپلیکیشن خود‪ ،‬دیتابیس مناسب را انتخاب کند‪ .‬توابع کتابخانه‬
‫ای اتصال و استفاده از دیتابیس زبان پایتون (‪ )API‬از ‪ database server‬های زیر پشتیبانی می کند‪:‬‬

‫‪GadFly‬‬ ‫‪‬‬
‫‪mSQL‬‬ ‫‪‬‬
‫‪MySQL‬‬ ‫‪‬‬
‫‪PostgreSQL‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Microsoft SQL Server 2000‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Informix‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Interbase‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Oracle‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Sybase‬‬ ‫‪‬‬

‫برای مشاهده لیست ‪ interface‬های اتصال به دیتابیس می توانید به این لینک مراجعه کنید‪:‬‬

‫‪ .http://wiki.python.org/moin/DatabaseInterfaces‬لازم به ذکر است که برای اتصال به هر‬

‫دیتابیس مجزا و جهت دسترسی یا مدیریت داده های اپلیکیشن می بایست یک ماژول ‪ DB API‬جداگانه‬

‫دانلود و نصب نمایید‪ .‬به طور مثال‪ ،‬چنانچه توسعه دهنده می بایست علاوه بر ‪ MySQL‬به دیتابیس‬
‫‪ Oracle‬دسترسی پیدا کند‪ ،‬بدیهی است که باید ماژول های مجزا هریک را جداگانه از اینترنت بارگیری‬

‫کرده و نصب نماید (ماژول های دیتابیس ‪ MySQL‬و ‪.)Oracle‬‬

‫‪ DB API‬یک حداقل استاندارد برای مدیریت دیتابیس با استفاده از ساختار و دستور نحوی زبان برنامه‬
‫نویسی پایتون در اختیار توسعه دهنده قرار می دهد‪ .‬استفاده از این مجموعه توابع کتابخانه ای یا‬

‫‪ API‬مراحل زیر را شامل می شود‪:‬‬

‫وارد کردن ماژول این مجموعه توابع کتابخانه ای با استفاده از دستور ‪import‬‬ ‫‪‬‬

‫برقراری اتصال به دیتابیس‬ ‫‪‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪193‬‬

‫صدور و فراخوانی دستورات و توابع (‪ )Store procedure‬مورد نیاز ‪SQL‬‬ ‫‪‬‬

‫بستن و قطع اتصال به دیتابیس‬ ‫‪‬‬

‫در آموزش حاضر تمامی این مباحث را با دیتابیس رابطه ای ‪ MySQL‬مدیریت می کنیم‪ .‬به همین‬
‫جهت ماژول ‪ MySQLdb‬را بارگیری نموده و نصب می کنیم‪.‬‬

‫‪MySQLdb‬‬

‫‪ MySQLdb‬یک رابط یا ‪ interface‬برای اتصال به سرویس دهنده دیتابیس ‪MySQL ( MySQL‬‬

‫‪ )Database server‬با زبان برنامه نویسی پایتون است که توسعه دهنده می بایست برای دسترسی و‬

‫مدیریت داده های اپلیکیشن آن را پیاده سازی کند‪ .‬این اینترفیس ویرایش ‪ Database API 2.0‬پایتون‬
‫را پیاده سازی کرده و بر پایه ی ‪ MySQL C API‬ساخته شده است‪.‬‬

‫نصب ‪MySQLdb‬‬
‫جهت استفاده از توابع ‪ MySQLdb‬لازم است ماژول آن را بر روی دستگاه خود نصب نمایید‪ .‬کافی‬
‫است دستورات زیر را در اسکریپت پایتون لحاظ کرده و آن ها را اجرا نمایید‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪import MySQLdb‬‬

‫کد فوق یک پیغام خطا مبنی بر اینکه ماژول ‪ MySQLdb‬نصب نشده است تولید می کند‪:‬‬

‫‪Traceback (most recent call last):‬‬

‫>‪File "test.py", line 3, in <module‬‬
‫‪import MySQLdb‬‬
‫‪ImportError: No module named MySQLdb‬‬

‫به منظور نصب ماژول ‪ ،MySQLdb‬کافی است دستورات زیر را تایپ نمایید‪:‬‬

‫‪For Ubuntu, use the following command -‬‬

‫‪$ sudo apt-get install python-pip python-dev libmysqlclient-dev‬‬
‫‪For Fedora, use the following command -‬‬
‫‪$ sudo dnf install python python-devel mysql-devel redhat-rpm-config gcc‬‬
‫‪For Python command prompt, use the following command -‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪194‬‬

‫‪pip install MySQL-python‬‬

‫نکته‪ :‬لازم است جهت نصب ماژول فوق‪( root privilege ،‬مجوز در سطح دسترسی به فایل های‬
‫ریشه) داشته باشید‪.‬‬

‫پیاده سازی اتصال به دیتابیس (‪)Database connection‬‬

‫پیش از اتصال به دیتابیس ‪ ،MySQL‬لازم است اقدامات زیر را کامل انجام داده باشید‪:‬‬

‫یک دیتابیس به نام ‪ TESTDB‬ایجاد نموده اید‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫یک جدول به نام ‪ EMPLOYEE‬در دیتابیس مزبور تعریف کرده اید‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫جدول مورد نظر فیلدهایی به نام ‪ SEX ،AGE ،LAST_NAME ،FIRST_NAME‬و ‪ INCOME‬را‬ ‫‪‬‬
‫دربرمی گیرد‪.‬‬
‫جهت دسترسی به دیتابیس ‪( User ID‬شناسه ی کاربری) را بر روی "‪ "testuser‬و گذرواژه را بر‬ ‫‪‬‬

‫روی "‪ "test123‬تنظیم کرده اید‪.‬‬

‫ماژول ‪ MySQLdb‬به طور کامل بر روی دستگاه مورد نظر نصب شده است‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫با مفاهیم پایه و ابتدایی دیتابیس ‪ MySQL‬آشنایی کافی داشته باشید‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ماژول‬
‫ذیل مثالی را مشاهده می کنید که در آن توسعه دهنده با زبان پایتون به دیتابیس رابطه ای‬

‫‪ MySQL‬به نام "‪ "TESTDB‬متصل می شود‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪import MySQLdb‬‬
‫‪# Open database connection‬‬
‫) "‪db = MySQLdb.connect("localhost","testuser","test123","TESTDB‬‬
‫‪# prepare a cursor object using cursor() method‬‬
‫)(‪cursor = db.cursor‬‬
‫‪# execute SQL query using execute() method.‬‬
‫)")(‪cursor.execute("SELECT VERSION‬‬
‫‪# Fetch a single row using fetchone() method.‬‬
‫)(‪data = cursor.fetchone‬‬
‫‪print "Database version : %s " % data‬‬
‫‪# disconnect from server‬‬
‫)(‪db.close‬‬

‫خروجی اسکریپت فوق در دستگاه مبتنی بر ‪ Linux‬به صورت زیر می باشد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪195‬‬

‫‪Database version : 5.0.45‬‬

‫زمانی که اتصال به دیتابیس یا منبع داده ای مورد نظر با موفقیت انجام می شود‪ ،‬یک آبجکت‬

‫‪ Connection‬در خروجی بازگردانی شده و متعاقبا داخل آبجکت ‪ db‬جهت استفاده در آینده ذخیره‬
‫می گردد‪ .‬در غیر این صورت مقدار ‪ db‬برابر ‪ None‬قرار داده خواهد شد‪ .‬آبجکت ‪ db‬سپس جهت‬

‫اعلان و آماده سازی آبجکت ‪ cursor‬استفاده می شود‪ .‬حال به منظور اجرای دستورهای درخواست‬
‫داده و پرس و جو از دیتابیس‪ ،‬متد )(‪ execute‬بر روی آبجکت ‪ cursor‬فراخوانی می شود‪ .‬در پایان‪،‬‬

‫پیش از خروج از دیتابیس‪ ،‬اتصال به دیتابیس قطع شده و منابع مورد استفاده آزاد می شوند‪.‬‬

‫ایجاد جدول دیتابیس‬

‫پس از اینکه اتصال به دیتابیس برقرار شد‪ ،‬توسعه دهنده می تواند اقدام به ساخت جدول و درج سطر در جداول‬

‫دیتابیس نماید‪ .‬برای این منظور لازم است متد ‪ execute‬را بر روی آبجکت ‪ cursor‬صدا بزند‪.‬‬

‫مثال‬

‫در زیر یک جدول به نام ‪ EMPLOYEE‬ایجاد می کنیم‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪import MySQLdb‬‬
‫‪# Open database connection‬‬
‫) "‪db = MySQLdb.connect("localhost","testuser","test123","TESTDB‬‬
‫‪# prepare a cursor object using cursor() method‬‬
‫)(‪cursor = db.cursor‬‬
‫‪# Drop table if it already exist using execute() method.‬‬
‫)"‪cursor.execute("DROP TABLE IF EXISTS EMPLOYEE‬‬
‫‪# Create table as per requirement‬‬
‫( ‪sql = """CREATE TABLE EMPLOYEE‬‬
‫‪FIRST_NAME CHAR(20) NOT NULL,‬‬
‫‪LAST_NAME CHAR(20),‬‬
‫‪AGE INT,‬‬
‫‪SEX CHAR(1),‬‬
‫""") ‪INCOME FLOAT‬‬
‫)‪cursor.execute(sql‬‬
‫‪# disconnect from server‬‬
‫)(‪db.close‬‬

‫عملیات ‪INSERT‬‬
‫این عملیات زمانی اجرا می شود که توسعه دهنده بخواهد سطر و رکورد جدید در جدول دیتابیس جاری درج نماید‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 196

‫مثال‬
:‫ اجرا می کند‬EMPLOYEE ‫ را برای ایجاد رکورد جدید در جدول‬SQL ‫ زبان‬INSERT ‫مثال زیر دستور‬
#!/usr/bin/python
import MySQLdb
# Open database connection
db = MySQLdb.connect("localhost","testuser","test123","TESTDB" )
# prepare a cursor object using cursor() method
cursor = db.cursor()
# Prepare SQL query to INSERT a record into the database.
sql = """INSERT INTO EMPLOYEE(FIRST_NAME,
LAST_NAME, AGE, SEX, INCOME)
VALUES ('Mac', 'Mohan', 20, 'M', 2000)"""
try:
# Execute the SQL command
cursor.execute(sql)
# Commit your changes in the database
db.commit()
except:
# Rollback in case there is any error
db.rollback()
# disconnect from server
db.close()

‫ (در زمان اجرا) به صورت‬dynamic ‫ به صورت‬SQL ‫ های‬Query ‫مثال فوق را می توان جهت تولید‬
:‫زیر نوشت‬

#!/usr/bin/python
import MySQLdb
# Open database connection
db = MySQLdb.connect("localhost","testuser","test123","TESTDB" )
# prepare a cursor object using cursor() method
cursor = db.cursor()
# Prepare SQL query to INSERT a record into the database.
sql = "INSERT INTO EMPLOYEE(FIRST_NAME, \
LAST_NAME, AGE, SEX, INCOME) \
VALUES ('%s', '%s', '%d', '%c', '%d' )" % \
('Mac', 'Mohan', 20, 'M', 2000)
try:
# Execute the SQL command
cursor.execute(sql)
# Commit your changes in the database
db.commit()
except:
# Rollback in case there is any error
db.rollback()
# disconnect from server
db.close()

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 ‫‪197‬‬

‫مثال‬

‫تکه کد زیر روش دیگری از درج داده در سطر است که در آن شما می توانید پارامترها را به صورت‬
‫مستقیم به متد ‪ execute‬ارسال کنید‪:‬‬

‫‪..................................‬‬
‫"‪user_id = "test123‬‬
‫"‪password = "password‬‬
‫\ ‪con.execute('insert into Login values("%s", "%s")' %‬‬
‫))‪(user_id, password‬‬
‫‪..................................‬‬

‫عملیات خواندن داده ها (‪)READ‬‬

‫عملیات ‪ READ‬منحصرا اطلاعات مفیدی را از دیتابیس واکشی می کند‪.‬‬

‫پس از برقرار اتصال به دیتابیس‪ ،‬می توان از آن جهت درخواست داده های مورد نظر ‪ Query‬گرفت‪.‬‬
‫دو متد )(‪ fetchone‬و )(‪ fetchall‬نیز برای همین منظور تعبیه شده اند‪.‬‬

‫)(‪ :fetchone‬این متد همان طور که از اسم آن پیدا است‪ ،‬تنها یک رکورد یا سطر را در‬ ‫‪‬‬

‫خروجی برمی گرداند‪ .‬در واقع متد حاضر سطر بعدی از میان مجموعه سطرهای داده‬
‫(‪ result set‬خروجی کوئری) را بازگردانی می نماید‪ .‬زمانی که توسعه دهنده با استفاده از‬

‫‪ cursor‬از دیتابیس کوئری می گیرد‪ ،‬خروجی یک آبجکت ‪( result set‬مجموعه سطرهای‬

‫داده) می باشد‪.‬‬

‫)(‪ :fetchall‬متد جاری قادر است همزمان چندین مقدار را ازدیتابیس واکشی کند‪ .‬این متد‬ ‫‪‬‬
‫تمامی سطرهای موجود در مجموعه سطرهای داده یا آبجکت ‪ result set‬را بازیابی می کند‪.‬‬

‫اگر برخی از سطرها قبلا از دیتابیس استخراج شده باشد‪ ،‬در آن صورت باقی سطرها از‬
‫آبجکت ‪ result set‬واکشی می شود‪.‬‬

‫‪ :rowcount‬این المان یک ‪ attribute‬فقط خواندنی (‪ )read-only‬است و تعدد سطرهایی‬ ‫‪‬‬

‫که تحت تاثیر متد )(‪ execute‬قرار گرفتند را بازمی گرداند‪.‬‬

‫مثال‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 198

income ‫ که مقدار فیلد‬EMPLOYEE ‫ زیر تمامی سطرهای موجود در دیتابیس را از جدول‬procedure

:‫ می باشد را به عنوان خروجی کوئری بازمی گرداند‬1000 ‫آن بیشتر از‬

#!/usr/bin/python
import MySQLdb
# Open database connection
db = MySQLdb.connect("localhost","testuser","test123","TESTDB" )
# prepare a cursor object using cursor() method
cursor = db.cursor()
# Prepare SQL query to INSERT a record into the database.
sql = "SELECT * FROM EMPLOYEE \
WHERE INCOME > '%d'" % (1000)
try:
# Execute the SQL command
cursor.execute(sql)
# Fetch all the rows in a list of lists.
results = cursor.fetchall()
for row in results:
fname = row[0]
lname = row[1]
age = row[2]
sex = row[3]
income = row[4]
# Now print fetched result
print "fname=%s,lname=%s,age=%d,sex=%s,income=%d" % \
(fname, lname, age, sex, income )
except:
print "Error: unable to fecth data"
# disconnect from server
db.close()

:‫خروجی زیر را برمی گرداند‬

fname=Mac, lname=Mohan, age=20, sex=M, income=2000

‫ و بروز رسانی داده ها‬UPDATE ‫عملیات‬

‫ یک یا چندین سطر موجود در این‬،‫ بر روی دیتابیس اجرا می شود‬UPDATE ‫زمانی که عملیات‬
.‫دیتابیس با داده های جدید بروز رسانی می شوند‬

‫ آن‬SEX ‫ تمامی رکوردهایی که مقدار فیلد‬،‫ و قطعه کدی که در زیر مشاهده می کنید‬procedure

‫ تمامی مردها را به میزان‬AGE ‫ مقدار فیلد‬،‫در مثال جاری‬.‫' می باشد را بروز رسانی می کند‬M' ‫ها‬
.‫یک سال افزایش می دهیم‬

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 199

‫مثال‬

#!/usr/bin/python
import MySQLdb
# Open database connection
db = MySQLdb.connect("localhost","testuser","test123","TESTDB" )
# prepare a cursor object using cursor() method
cursor = db.cursor()
# Prepare SQL query to UPDATE required records
sql = "UPDATE EMPLOYEE SET AGE = AGE + 1
WHERE SEX = '%c'" % ('M')
try:
# Execute the SQL command
cursor.execute(sql)
# Commit your changes in the database
db.commit()
except:
# Rollback in case there is any error
db.rollback()
# disconnect from server
db.close()

‫ و حذف رکورد از دیتابیس‬DELETE ‫عملیات‬

‫ زمانی استفاده می شود که لازم باشد یک یا چند رکورد از دیتابیس مورد نظر پاک‬DELETE ‫عملیات‬
‫ می‬20 ‫ آن ها بیش از‬AGE ‫ که مقدار فیلد‬EMPLOYEE ‫ کد حاضر تمامی رکوردهای جدول‬.‫شوند‬

:‫باشد را حذف می نماید‬

‫مثال‬

#!/usr/bin/python
import MySQLdb
# Open database connection
db = MySQLdb.connect("localhost","testuser","test123","TESTDB" )
# prepare a cursor object using cursor() method
cursor = db.cursor()
# Prepare SQL query to DELETE required records
sql = "DELETE FROM EMPLOYEE WHERE AGE > '%d'" % (20)
try:
# Execute the SQL command
cursor.execute(sql)
# Commit your changes in the database
db.commit()
except:
# Rollback in case there is any error
db.rollback()

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 ‫‪200‬‬

‫‪# disconnect from server‬‬

‫)(‪db.close‬‬

‫اجرای تراکنش بر روی دیتابیس (‪)Transactions‬‬

‫تراکنش یک مکانیزم است که دیتابیس را از یک وضعیت پایدار به وضعیت سالم و پایدار دیگر انتقال‬

‫می دهد‪ .‬تراکنش مجموعه ای از دستورها است که یا همه ی آن ها با موفقیت اجرا می شوند یا‬
‫هیچکدام انجام نمی شوند‪.‬‬

‫تراکنش دارای چهار ویژگی معروف می باشد‪:‬‬

‫‪( Atomicity‬اصل یا همه یا هیچ)‪ :‬تراکنش یا کاملا و به صورت یک پکیج اجرا می شود یا‬ ‫‪‬‬

‫هیچ اتفاقی نمی افتد‪.‬‬

‫‪( Consistency‬اصل یکپارچگی و پایداری)‪ :‬یک تراکنش باید پایگاه داده را از وضعیت پایدار و‬ ‫‪‬‬

‫مشخص به وضعیت سالم‪ ،‬مشخص و پایدار دیگری انتقال دهد‪.‬‬

‫‪(Isolation‬اصل انزوا)‪ :‬اطمینان حاصل می کند که تراکنش هایی که به طور همزمان اجرا‬ ‫‪‬‬
‫می شوند‪ ،‬بر روی یکدیگر و سلامت دیتابیس اثری نمی گذارد‪ ،‬گویا هر یک در انزوا و به طور‬

‫جداگانه اجرا می شوند‪.‬‬

‫‪( Durability‬اصل پایایی و ماندگاری)‪ :‬زمانی که یک تراکنش به صورت نهایی ثبت و به اجرا‬ ‫‪‬‬

‫رسید (‪ ،)commit‬اثرشان ماندگار و پایا خواهد بود‪ ،‬حتی اگر سیستم دچار خرابی ناگهانی‬
‫شود‪.‬‬

‫‪ DB API 2.0‬و توابع دسترسی و مدیریت دیتابیس دو متد ‪ commit‬یا ‪ rollback‬را به ترتیب جهت ثبت‬

‫نهایی تراکنش و بازگردانی آن به وضعیت قبل از تراکنش ارائه می دهد‪.‬‬

‫مثال‬

‫از قبل حتما با نحوه ی پیاده سازی تراکنش آشنایی دارید‪ .‬در زیر مثالی مشابه را می بینید‪:‬‬

‫‪# Prepare SQL query to DELETE required records‬‬

‫)‪sql = "DELETE FROM EMPLOYEE WHERE AGE > '%d'" % (20‬‬
‫‪try:‬‬
‫‪# Execute the SQL command‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪201‬‬

‫)‪cursor.execute(sql‬‬
‫‪# Commit your changes in the database‬‬
‫)(‪db.commit‬‬
‫‪except:‬‬
‫‪# Rollback in case there is any error‬‬
‫)(‪db.rollback‬‬

‫عملیات ‪ Commit‬و ثبت نهایی‬

‫‪ Commit‬عملیاتی است که به دیتابیس اعلان می کند که باید تمامی تغییرات خود را به صورت‬

‫نهایی ثبت کرده و پس از انجام آن دیگر امکان بازگشت به وضعیت قبلی وجود ندارد‪.‬‬

‫در زیر تکه کد ساده ای را مشاهده می کنید که متد )(‪ commit‬را بر روی آبجکت ‪ db‬صدا می زند‪.‬‬

‫)(‪db.commit‬‬

‫عملیات ‪ ROLLBACK‬و بازگشت به وضعیت قبلی‬

‫اگر از تغییرات ثبت شده رضایت کامل ندارید‪ ،‬می توانید دیتابیس را به وضعیت قبل از انجام‬
‫تراکنش بازگردانید‪ .‬برای این منظور کافی است متد )(‪ rollback‬را بر روی آبجکت ‪ db‬فراخوانی‬

‫نمایید‪.‬‬

‫)(‪db.rollback‬‬

‫قطع اتصال به دیتابیس (متد )(‪)close‬‬

‫جهت بستن اتصال به دیتابیس کافی است متد )(‪ close‬را به صورت زیر فراخوانی نمایید‪:‬‬
‫)(‪db.close‬‬

‫اگر اتصال به دیتابیس با فراخوانی متد )(‪ close‬بسته شود‪ ،‬در آن صورت تمامی تراکنش های انجام‬
‫نشده به صورت نهایی‪ ،‬توسط ‪ DB‬به وضعیت قبلی بازگردانی می شوند‪.‬‬

‫مدیریت خطاها‬
‫خطاها بر اثر عوامل مختلفی رخ می دهند‪ .‬برخی از خطاها بر اثر خطا گرامری و اشکال در سینتکس‬

‫دستور ‪ SQL‬اجرا شده‪ ،‬رخ می دهند‪ .‬برخی دیگر بر اثر عدم موفقیت در اتصال ( ‪connection‬‬
‫‪ )failure‬و برخی هم به دلیل فراخوانی متد ‪ fetch‬بر روی دستوری که قبلا یا کاملا انجام شده و یا‬

‫لغو گردیده‪ ،‬اتفاق می افتند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪202‬‬

‫‪ DB API‬تعدادی خطا اعلان می کند که باید در هر ماژولی تعریف شده باشد‪ .‬این خطاها‬

‫(‪ )exceptions‬در جدول زیر لیست شده اند‪:‬‬

‫خطا‬ ‫شرح‬

‫برای خطاهای جزئی صادر می شود‪ .‬لازم است از ‪StandardError‬‬

‫‪Warning‬‬
‫ارث بری نمایید‪.‬‬

‫کلاس پایه برای صدور و تعریف خطا‪ .‬باید از کلاس ‪StandardError‬‬

‫‪Error‬‬
‫ارث بری شود‪.‬‬

‫برای خطاهایی که در ماژول دیتابیس و نه خود دیتابیس رخ می دهد‪،‬‬

‫‪InterfaceError‬‬
‫بکار می رود‪ .‬بایستی از کلاس ‪ Error‬ارث بری شود‪.‬‬

‫برای خطاهایی که در دیتابیس رخ می دهد صادر می شود‪ .‬بایستی‬

‫‪DatabaseError‬‬
‫از کلاس ‪ Error‬ارث بری شود‪.‬‬

‫کلاس ارث بری شده از ‪ DatabaseError‬که به خطاهای موجود در‬

‫‪DataError‬‬
‫داده ها اشاره می کند‪.‬‬

‫کلاس ارث بری شده از ‪ DatabaseError‬که به خطاهایی نظیر قطع‬

‫‪OperationalError‬‬ ‫اتصال به دیتابیس اشاره می کند‪ .‬این خطاها معمولا از کنترل‬
‫‪ Python scripter‬خارج است‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪203‬‬

‫کلاس ارث بری شده از ‪ DatabaseError‬که برای سناریوهایی تعبیه‬

‫شده که در آن به اصل جامعیت ارجاعی (‪)referential integrity‬‬
‫‪IntegrityError‬‬
‫دیتابیس همچون قید های یگانگی (‪ )unique‬یا کلید خارجی‬
‫(‪ )foreign key constraint‬لطمه وارد شده باشد‪.‬‬

‫کلاس ارث بری شده از ‪ DatabaseError‬که به خطاهای داخلی ماژول‬

‫‪InternalError‬‬
‫دیتابیس همچون عدم وجود و فعال بودن ‪ cursor‬اشاره دارد‪.‬‬

‫کلاس ارث بری شده از ‪ DatabaseError‬که به خطاهایی نظیر‬

‫‪ProgrammingError‬‬ ‫انتخاب اسم غیرمجاز برای جدول اشاره داشته و مربوط به برنامه‬
‫نویس می باشد‪.‬‬

‫کلاس مشتق از ‪ DatabaseError‬که زمانی صدا زده می شود که‬

‫‪NotSupportedError‬‬
‫قابلیت فراخوانی شده‪ ،‬پشتیبانی نمی شود‪.‬‬

‫اسکریپت های پایتون اپلیکیشن شما می بایست تمامی این خطاها را مدیریت کند‪ .‬اما لازم است قبل‬

‫از بکار بردن هر کدام از این ‪ exception‬ها اطمینان حاصل نمایید که ‪ MySQLdb‬امکان پشتیبانی از‬
‫آن ها را دارد‪.‬‬

‫برنامه نویسی تحت شبکه با ماژول ‪ socket‬پایتون ( ‪Python‬‬

‫‪)network programming‬‬

‫پایتون دو سطح دسترسی به سرویس های تحت شبکه (‪ )network service‬ارائه می دهد‪ .‬در سطح‬

‫پایین می توانید به قابلیت های ساده ی پشتیبانی ‪ socket‬در سیستم عامل دسترسی داشته باشید‬
‫که به شما اجازه می دهد تا سرویس گیرنده و سرویس دهنده را برای پروتکل های اتصال گرا‬

‫(‪ )connection-oriented‬و غیرقابل اتصال (‪ )connectionless‬پیاده سازی کنید‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪204‬‬

‫علاوه بر دسترسی سطح پایین‪ ،‬پایتون کتابخانه هایی دارد که دسترسی سطح بالا به پروتکل های‬
‫شبکه ای سطح اپلیکیشن نظیر ‪ HTTP ،FTP‬را فراهم می آورد‪.‬‬

‫مبحث حاضر به شرح معروف ترین مفهوم در برنامه نویسی تحت شبکه‪،Socket Programming ،‬‬
‫می پردازد‪.‬‬

‫شرح مفهوم ‪Socket‬‬

‫‪ Socket‬ها در واقع ‪ endpoint‬های موجود در یک کانال ارتباطی دو طرفه هستند‪ .‬سکوت ها می‬

‫توانند در بستر یک فرایند‪ ،‬بین دو فرایند در دستگاه واحد و یا چندین فرایند در دستگاه های مستقر‬
‫در قاره و نقاط جغرافیایی مختلف با یکدیگر تبادل داده داشته باشند‪ .‬از دیدگاه ‪ kernel‬و هسته‬

‫سیستم عامل‪ socket ،‬صرفا نقطه ی نهایی تبادل داده و ارتباط می باشد‪ .‬از دیدگاه اپلیکیشن و‬
‫برنامه ی تحت شبکه‪ socket ،‬یک توصیف گر و شناسه ی فایل که به آن امکان و مجوز درج و‬

‫خواندن داده در ‪ /‬از شبکه را می دهد‪ ،‬قلمداد می شود‪ Socket .‬ترکیبی از آدرس دستگاه (‪ )IP‬و‬
‫آدرس درگاه (‪ )port number‬می باشد‪.‬‬

‫سوکت ها بر روی انواع کانال های ارتباطی قابل پیاده سازی می باشند که از جمله ی آن ها می توان‬
‫به ‪ UDP ،TCP ،Unix domain socket‬و غیره ‪ ...‬اشاره کرد‪ .‬کتابخانه ی ‪ socket‬کلاس های اختصاصی‬

‫ارائه می دهد که علاوه بر انتقال داده های معمولی‪ Interface ،‬های از نوع ‪ generic‬که دیگر انواع‬
‫عملیات انتقال و غیره را تحت پوشش قرار می دهد‪ ،‬مدیریت می نماید‪.‬‬

‫برای درک مفهوم سوکت و کار با آن‪ ،‬لازم است با واژگان زیر آشنا شوید‪:‬‬

‫واژه‬ ‫شرح‬

‫خانواده ی پروتکل هایی که به عنوان مکانیزم انتقال مورد استفاده قرار می‬
‫گیرد(انتقال داده در بستر شبکه بر اساس آن ها صورت می گیرد) ‪ .‬این‬
‫‪domain‬‬
‫مقادیر ثوابتی همچون ‪ PF_X25 ،PF_UNIX ،PF_INET ،AF_INET‬و غیره ‪..‬‬
‫هستند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪205‬‬

‫عبارت است از نوع ارتباطاتی که بین دو ‪ endpoint‬برقرار می شود‪ .‬این‬

‫معمولا ‪ SOCK_STREAM‬را برای پروتکل های ‪connection-oriented‬‬
‫‪type‬‬ ‫(امن و تضمین دهنده ی تحویل اطلاعات) و ‪ SOCK_DGRAM‬را ویژه ی‬
‫پروتکل های ‪( connectionless‬غیر امن با سرعت بالا که تحویل داده ها را‬
‫تضمین نمی کند) شامل می شود‪.‬‬

‫به طور پیش فرض بر روی ‪ 0‬تنظیم می شود‪ ،‬این مفهوم غالبا جهت‬
‫‪protocol‬‬
‫معرفی نوع دیگر از پروتکل داخل یک ‪ domain‬و ‪ type‬بکار می رود‪.‬‬

‫شناسه و اسم اینترفیس شبکه است‪:‬‬

‫‪ ‬یک رشته که می تواند اسم سرویس دهنده (‪ ،)hostname‬آدرس ‪IP‬‬

‫نسخه ی ‪ ،4‬آدرس ‪( IPV6‬آدرس ‪ IP‬ورژن ‪ )6‬با ساختار نگارشی دو نقطه‬
‫باشد‪.‬‬
‫‪hostname‬‬
‫‪ ‬یک رشته ">‪ "<broadcast‬که آدرس ‪ INADDR_BROADCAST‬را‬
‫تعریف می کند‪.‬‬
‫‪ ‬یک رشته با طول صفر که ‪ INADDR_ANY‬را تعریف می کند یا‬
‫‪ ‬یک عدد صحیح اختصاص داده شده به ‪ hostname‬که معرف یک‬
‫سیستم در آن شبکه است‪.‬‬

‫هر سرویس دهنده به کلاینت هایی که یک یا چند پورت را صدا می زنند‪،‬‬

‫‪port‬‬ ‫گوش می دهد‪ .‬پورت می تواند شماره ی پورت ‪ Fixnum‬باشد‪ ،‬یک رشته‬
‫دربردارنده ی شماره ی پورت یا اسم سرویس باشد‪.‬‬

‫ماژول ‪Socket‬‬
‫به منظور ایجاد یک ‪ ،Socket‬لازم است تابع )(‪ socket.socket‬در ماژول ‪ socket‬را فراخوانی نمایید‬

‫که سینتکس و دستور کلی آن به صورت زیر می باشد‪:‬‬

‫)‪s = socket.socket (socket_family, socket_type, protocol=0‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪206‬‬

‫در زیر شرح هر یک از این پارامترها را مشاهده می کنید‪:‬‬

‫‪ :socket_family‬این پارامتر‪ ،‬همان طور که در بالا توضیح داده شد‪ ،‬می تواند ‪ AF_UNIX‬یا‬ ‫‪‬‬

‫‪ AF_INET‬باشد‪.‬‬
‫‪ :socket_type‬این پارامتر می تواند یا ‪ SOCK_STREAM‬و یا ‪ SOCK_DGRAM‬باشد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ :protocol‬این پارامتر اختیاری بوده و به صورت پیش فرض بر روی ‪ 0‬تنظیم می شود‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫پس از تعریف آبجکت ‪ ،socket‬می توانید با استفاده از توابع لازم‪ ،‬برنامه های سمت سرویس دهنده‬
‫و سمت سرویس گیرنده ی خود را تعریف نمایید‪ .‬جداول زیر لیست توابع لازم برای این منظور را‬

‫معرفی می کند‪:‬‬

‫‪( Server Socket Methods‬متدهای به مربوط به سمت سرویس‬

‫دهنده ی از ماژول ‪)socket‬‬

‫متد‬ ‫شرح‬

‫این متد آدرس (‪ hostname‬یا اسم سرویس دهنده‪ ،‬جفت آدرس پورت‬
‫)(‪s.bind‬‬
‫یا‪ )port number pair‬را به ‪ socket‬به صورت دو طرفه وصل می کند‪.‬‬

‫این متد یک گوش فرادهنده (‪ )Listener‬به ‪ TCP‬تنظیم و راه اندازی می‬

‫)(‪s.listen‬‬
‫کند‪ .‬در واقع این متد به‬

‫این متد درخواست اتصال به سرویس دهنده را می پذیرد و به عبارتی‬

‫)(‪s.accept‬‬
‫ارتباط معلق را به سرور معرفی می کند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪207‬‬

‫متدهای ماژول ‪ socket‬مربوط به سمت سرویس گیرنده‬

‫متد‬ ‫شرح‬

‫)(‪s.connect‬‬ ‫این متد اتصال به سرویس دهنده ی را بر اساس ‪ TCP‬راه اندازی می کند‪.‬‬

‫متدهای کلی ماژول ‪socket‬‬

‫متد‬ ‫شرح‬

‫)(‪s.recv‬‬ ‫این متد پیغام ‪ TCP‬را دریافت می کند‪.‬‬

‫)(‪s.send‬‬ ‫متد حاضر پیغام ‪ TCP‬را ارسال می کند‪.‬‬

‫)(‪s.recvfrom‬‬ ‫متد جاری پیغام ‪ UDP‬را دریافت می کند‪.‬‬

‫)(‪s.sendto‬‬ ‫این متد پیغام ‪ UDP‬را ارسال می کند‪.‬‬

‫)(‪s.close‬‬ ‫این متد ‪ socket‬را می بندد‪.‬‬

‫)(‪socket.gethostname‬‬ ‫اسم سرویس دهنده (‪ )hostname‬را در خروجی برمی گرداند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪208‬‬

‫نوشتن فایل مربوط به بخش سرویس دهنده ‪ /‬پیاده سازی بخش‬

‫مربوط به سرویس دهنده (‪)writing server‬‬
‫جهت پیاده سازی بخش مربوط به سمت سرور‪ ،‬تابع ‪ socket‬کپسوله سازی شده در ماژول ‪socket‬‬
‫را فراخوانی کرده و ابتدا یک آبجکت ‪ socket‬می سازیم‪ .‬سپس به واسطه ی این آبجکت‪ ،‬دیگر توابع‬

‫لازم را جهت تنظیم و راه اندازی سرویس دهنده ی ‪ socket‬صدا می زنیم‪.‬‬

‫حال متد )‪ bind(hostname, port‬را جهت مشخص کردن یک ‪ port‬برای سرویس خود در دستگاه‬

‫میزبان یا سرویس دهنده فراخوانی نمایید‪.‬‬

‫سپس‪ ،‬متد )(‪ accept‬را بر روی آبجکت ‪( s‬آبجکت ساخته شده ی ‪ )socket‬جهت معرفی ارتباط معلق‬
‫به ماشین سرور فراخوانی می کنید‪ .‬این متد صبر می کند که سرویس گیرنده به ‪ port‬یا آدرس درگاه‬
‫تعیین شده‪ ،‬متصل شود و متعاقبا آبجکت ‪ connection‬را که نشانگر اتصال آن سرویس گیرنده‬
‫(کلاینت) است در خروجی برمی گرداند‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬ ‫‪# This is server.py file‬‬

‫‪import socket‬‬ ‫‪# Import socket module‬‬
‫)(‪s = socket.socket‬‬ ‫‪# Create a socket object‬‬
‫‪host = socket.gethostname() # Get local machine name‬‬
‫‪port = 12345‬‬ ‫‪# Reserve a port for your service.‬‬
‫))‪s.bind((host, port‬‬ ‫‪# Bind to the port‬‬
‫)‪s.listen(5‬‬ ‫‪# Now wait for client connection.‬‬
‫‪while True:‬‬
‫‪c, addr = s.accept() # Establish connection with client.‬‬
‫‪print 'Got connection from', addr‬‬
‫)'‪c.send('Thank you for connecting‬‬
‫)(‪c.close‬‬ ‫‪# Close the connection‬‬

‫پیاده سازی بخش مربوط به سرویس گیرنده ‪ /‬نوشتن فایل سرویس‬

‫گیرنده (‪)Client‬‬
‫در این بخش از آموزش‪ ،‬یک اپلیکیشن ساده سمت سرویس گیرنده می نویسیم که اتصال به پورت‬
‫معین ‪12345‬و دستگاه سرویس (سرویس دهنده) را فراهم می آورد‪.‬‬

‫به راحتی می توانید یک کلاینت یا سرویس گیرنده ی ‪ socket‬به واسطه ی تابع مربوطه از ماژول‬

‫‪ socket‬ایجاد کرد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪209‬‬

‫متد ) ‪ socket.connect(hosname, port‬یک اتصال بر اساس پروتکل ‪ TCP‬به ‪( hostname‬دستگاه‬

‫سرویس دهنده ی مربوطه بر اساس شماره ی ‪ )port‬باز می کند‪ .‬این متد بر اساس اسن ماشین‬

‫سرور و آدرس پورت اتصال را جهت تبادل داده برقرار می نماید‪.‬‬

‫پس از باز کردن ‪ ،socket‬می توانید اطلاعات آن را مانند سایر آبجکت های ‪ IO‬بخوانید‪ .‬لازم است در‬

‫پایان‪ ،‬سوکت را بسته و اتصال را خاتمه می دهید‪.‬‬

‫کد زیر همان طور که مشاهده می کنید‪ ،‬بخش مربوط به سرویس گیرنده و در واقع یک کلاینت ساده‬

‫است که به دستگاه سرویس دهنده و شماره درگاه مربوطه وصل شده‪ ،‬تمامی داده های مورد نیاز‬
‫را از ‪ socket‬می خواند و در نهایت با فراخوانی تابع )(‪ close‬بر روی آبجکت ‪ ،s‬سوکت را بسته و اتصال‬

‫را خاتمه می دهد‪.‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬ ‫‪# This is client.py file‬‬

‫‪import socket‬‬ ‫‪# Import socket module‬‬
‫)(‪s = socket.socket‬‬ ‫‪# Create a socket object‬‬
‫‪host = socket.gethostname() # Get local machine name‬‬
‫‪port = 12345‬‬ ‫‪# Reserve a port for your service.‬‬
‫))‪s.connect((host, port‬‬
‫)‪print s.recv(1024‬‬
‫‪s.close‬‬ ‫‪# Close the socket when done‬‬

‫حال جهت مشاهده ی خروجی‪ ،‬ابتدا فایل ‪ server.py‬زیر را در پس زمینه اجرا و سپس فایل ‪client.py‬‬

‫نام برده را اجرا کنید‪.‬‬

‫‪# Following would start a server in background.‬‬

‫& ‪$ python server.py‬‬
‫‪# Once server is started run client as follows:‬‬
‫‪$ python client.py‬‬

‫خروجی زیر را برمی گرداند‪:‬‬

‫)‪Got connection from ('127.0.0.1', 48437‬‬

‫‪Thank you for connecting‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪210‬‬

‫ماژول های برنامه نویسی تحت شبکه برای ‪Python / Python‬‬

‫‪Internet modules‬‬
‫در زیر لیستی از ماژول های مهم و پرکاربرد پایتون در زمینه ی برنامه نویسی تحت شبکه را مشاهده‬
‫می کنید‪.‬‬

‫شماره ی‬
‫ماژول‬
‫پروتکل‬ ‫کاربرد و مورد استفاده‬ ‫درگاه یا‬
‫پایتون‬
‫پورت‬

‫‪Web pages‬‬
‫‪httplib,‬‬
‫‪HTTP‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪urllib,‬‬
‫(برای اپلیکیشن های تحت وب‪/‬پروتکل ارسال اطلاعات‬
‫‪xmlrpclib‬‬
‫بین سرور‪ ،‬کلاینت)‬

‫‪NNTP‬‬ ‫(پروتکل دسترسی به گروه های خبری)‬ ‫‪119‬‬ ‫‪nntplib‬‬

‫‪File transfers‬‬
‫‪ftplib,‬‬
‫‪FTP‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪urllib‬‬
‫(انتقال فایل)‬

‫‪Sending email‬‬
‫‪SMTP‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪smtplib‬‬
‫(ارسال ایمیل)‬

‫‪Fetching email‬‬
‫‪POP3‬‬ ‫‪110‬‬ ‫‪poplib‬‬
‫(واکشی ایمیل)‬

‫‪Fetching email‬‬
‫‪IMAP4‬‬ ‫‪143‬‬ ‫‪imaplib‬‬
‫(واکشی ایمیل)‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪211‬‬

‫‪Command lines‬‬
‫‪Telnet‬‬ ‫‪23‬‬ ‫‪telnetlib‬‬
‫(پنجره یا خط فرمان جهت اتصال به سرور راه دور)‬

‫‪Document transfers‬‬
‫‪gopherlib,‬‬
‫‪Gopher‬‬ ‫‪70‬‬
‫‪urllib‬‬
‫ارسال فایل و سند‬

‫ارسال ایمیل از طریق پروتکل ‪ SMTP‬با پایتون‬

‫‪ Simple Mail Transfer Protocol‬یا به اختصار ‪( SMPT‬پروتکل ارسال و انتقال ایمیل) یک پروتکل‬

‫است که ارسال ایمیل و آدرس دهی (‪ )routing‬آن بین سرویس دهنده های ایمیل را مدیریت می‬
‫کند‪.‬‬

‫پایتون ماژولی به نام ‪ smtplib‬در اختیار توسعه دهنده قرار می دهد که یک آبجکت حاوی اطلاعات‬

‫‪ ( session‬اطلاعات جلسه ی کاری کاربر یا ‪ )client session object‬را در خود به صورت کپسوله‬
‫داشته و می توان از آن برای ارسال ایمیل به هر دستگاه آنلاینی که ‪( listener daemon‬برنامه ی ای‬

‫که به رخدادها گوش داده و در پس زمینه فعالیت می کند) ‪ SMTP‬یا ‪ ESMTP‬بر روی آن فعال‬
‫است‪ ،‬استفاده نمود‪.‬‬

‫در زیر نحوه ی ساخت یک آبجکت ‪ SMTP‬ساده که بعده ها جهت ارسال ایمیل مورد استفاده قرار‬
‫می گیرد‪ ،‬را مشاهده می کنید‪:‬‬

‫‪import smtplib‬‬
‫) ]]]‪smtpObj = smtplib.SMTP( [host [, port [, local_hostname‬‬

‫در زیر شرح کاربرد هر یک از پارامترهای عنوان شده در قطعه کد بالا را مشاهده می کنید‪:‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪212‬‬

‫‪ : host‬پارامتر جاری همان میزبان یا هاستی است که به عنوان سرویس دهنده ی ‪ SMTP‬شما‬ ‫‪‬‬
‫ایفای نقش می کند (‪ SMTP server‬شما بر روی آن اجرا می شود)‪ .‬شما می توانید مقدار این‬

‫پارامتر را آدرس ‪ IP‬میزبان یا اسم دامنه همچون ‪ tahlildadeh.com‬تنظیم نمایید‪ .‬استفاده از‬
‫این آرگومان اختیاری است‪.‬‬

‫‪ :port‬در صورت مقداردهی آرگومان اول‪ ،‬لازم است یک پورت یا شماره ی درگاه نیز مشخص‬ ‫‪‬‬

‫نمایید که ‪ SMPT Server‬به آن گوش می دهد‪ .‬شماره ی این پورت معمولا ‪ 25‬می باشد‪.‬‬

‫‪ :local_hostname‬چنانچه ‪ SMPT Server‬شما بر روی دستگاه محلی (کامپیوتر شخصی)‬ ‫‪‬‬

‫مستقر و فعال باشد‪ ،‬در آن صورت کافی است مقدار این پارامتر را ‪ localhost‬قرار دهید‪.‬‬

‫در آبجکت ‪ SMPT‬متدی تعبیه شده به نام ‪ sendmail‬که اغلب‪ ،‬توسعه دهنده با استفاده از آن کار‬

‫عملیات ارسال پیغام مورد نظر را به انجام می رساند‪ .‬متد نام برده در کل سه پارامتر ورودی دریافت‬
‫می کند که به شرح زیر می باشند‪:‬‬

‫‪ :sender‬یک مقدار رشته ای دربردارنده ی آدرس ارسال کننده ی پیغام‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ :receivers‬لیستی از رشته ها که هریک مختص به دریافت کننده ی مجزا می باشد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ :message‬یک پیغام به صورت رشته و فرمت دهی شده بر اساس مشخصات و قواعد ‪RFC‬‬ ‫‪‬‬
‫ها‪.‬‬

‫مثال‬
‫در زیر یک اسکریپت ساده ی پایتون را مشاهده می کنید که ایمیلی را ارسال می کند‪.‬‬
‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪import smtplib‬‬
‫'‪sender = '[email protected]‬‬
‫]'‪receivers = ['[email protected]‬‬
‫>‪message = """From: From Person <[email protected]‬‬
‫>‪To: To Person <[email protected]‬‬
‫‪Subject: SMTP e-mail test‬‬
‫‪This is a test e-mail message.‬‬
‫"""‬
‫‪try:‬‬
‫)'‪smtpObj = smtplib.SMTP('localhost‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪213‬‬

‫)‪smtpObj.sendmail(sender, receivers, message‬‬

‫"‪print "Successfully sent email‬‬
‫‪except SMTPException:‬‬
‫"‪print "Error: unable to send email‬‬

‫در تمرین جاری‪ ،‬یک ایمیل ساده داخل متغیر ‪ message‬و کوتیشن سه تایی درج گردید و همان طور‬
‫که می بینید‪ ،‬هدرها به روش صحیح فرمت دهی شده اند‪ .‬هر ایمیل‪ ،‬سه هدر به ترتیب ‪ To ،From‬و‬

‫‪ Subject‬که به وسیله ی ویرگول از هم و به وسیله ی خط سفید از بدنه ی پیغام جدا شده اند را‬
‫شامل می شود‪.‬‬

‫به منظور ارسال ایمیل‪ ،‬ابتدا با استفاده از ‪ smtpObj‬به ‪( SMPT Server‬سرویس دهنده ی سرور)‬
‫مستقر بر روی دستگاه محلی (‪ )local‬وصل شوید‪ ،‬سپس متد ‪ sendmail‬را فراخوانی کرده و پیغام‪،‬‬
‫آدرس فرم و آدرس مقصد را به عنوان پارامتر به این متد ارسال نمایید (اگرچه فرم و آدرس داخل خود‬
‫ایمیل گنجانده شده‪ ،‬با این حال از این مقدارها همیشه برای آدرس دهی یا ‪ route‬ایمیل استفاده نمی‬

‫شود)‪.‬‬

‫چنانچه شما برای ارسال ایمیل از ‪ SMPT Server‬که بر روی دستگاه شما (‪ )local‬شما نصب و اجرا‬

‫شده‪ ،‬استفاده نمی کنید‪ ،‬در آن صورت می توانید با استفاده از ‪ smtplib client‬به یک سرور ‪SMPT‬‬
‫راه دور متصل شوید‪ .‬برای این منظور لازم است ارائه دهنده ی ایمیل جزئیات و اطلاعات ‪mail‬‬

‫‪ server‬خروجی دهنده را در اختیار شما قرار داده باشد و شما نیز آن ها را به صورت زیر بکار ببرید‪،‬‬

‫مگر اینکه برای ارسال ایمیل از یک سرویس آماده همچون ‪ Hotmail‬و ‪ Yahoo‬استفاده نمایید که در‬
‫آن صورت نیازی به این اطلاعات نیست‪.‬‬

‫)‪smtplib.SMTP('mail.your-domain.com', 25‬‬

‫ارسال فایل ایمیل به صورت ‪ HTML‬با استفاده از ‪Python‬‬

‫زمانی که توسعه دهنده یک پیغام متنی را با استفاده از ‪ Python‬ارسال می کند‪ ،‬تمامی محتوای‬
‫فایل به عنوان متن ساده در نظر گرفته می شود‪ .‬به عبارت دیگر حتی اگر تگ های ‪ HTML‬را در‬

‫پیغام متنی بگنجانید‪ ،‬باز هم محتوای فایل به صورت متن ساده نمایش داده شده و تگ های ‪HTML‬‬

‫بر اساس گرامر زبان نشانه گذاری ‪ HTML‬فرمت دهی نمی شوند‪ .‬پایتون امکانی را در اختیار توسعه‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪214‬‬

‫دهنده قرار می دهد که به واسطه ی آن می توان یک پیغام ‪ HTML‬را به صورت یک فایل واقعی‬
‫‪ HTML‬ارسال کرد‪.‬‬

‫به هنگام ارسال یک ایمیل‪ ،‬می توان نوع فایل (‪ ،)Mime version‬نوع محتوا و مجموعه کاراکتری که‬
‫باید به صورت یک ایمیل ‪ HTML‬ارسال شود را مشخص نمایید‪.‬‬

‫مثال‬

‫در زیر کدی را مشاهده می کنید که محتوایی با فرمت ‪ HTML‬را به صورت ایمیل ارسال می کند‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪import smtplib‬‬
‫>‪message = """From: From Person <[email protected]‬‬
‫>‪To: To Person <[email protected]‬‬
‫‪MIME-Version: 1.0‬‬
‫‪Content-type: text/html‬‬
‫‪Subject: SMTP HTML e-mail test‬‬
‫‪This is an e-mail message to be sent in HTML format‬‬
‫>‪<b>This is HTML message.</b‬‬
‫>‪<h1>This is headline.</h1‬‬
‫"""‬
‫‪try:‬‬
‫)'‪smtpObj = smtplib.SMTP('localhost‬‬
‫)‪smtpObj.sendmail(sender, receivers, message‬‬
‫"‪print "Successfully sent email‬‬
‫‪except SMTPException:‬‬
‫"‪print "Error: unable to send email‬‬

‫ارسال محتوا همراه با ایمیل (پیاده سازی قابلیت الصاق محتوا و‬

‫‪)Attachment‬‬
‫جهت ارسال ایمیل با محتوای مختلط‪ ،‬لازم است مقدار هدر ‪ Content-type‬را برابر‬
‫‪ multipart/mixed‬قرار دهید‪ .‬پس از آن‪ ،‬متن و محتوای الصاقی (‪ )attachment‬را در ‪boundaries‬‬

‫دقیقا اعلان کنید‪.‬‬

‫برای تعریف ‪ ،boundary‬دو خط تیره (هایفن) و یک عدد منحصربفرد درج کنید که این بخش نباید در‬
‫بدنه ی ایمیل یا بخش پیغام ظاهر شود‪ .‬سپس یک ‪ boundary‬نهایی درج می کنید که نشانگر بخش‬

‫پایانی ایمیل بوده و باید به دو خط تیره ختم شود‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 215

‫ بر مبنای الگوریتم و روش‬pack("m") ‫ به وسیله ی تابع‬،‫فایل های الصاق شده باید قبل از ارسال‬
.‫ رمزنگاری شوند‬base64 ‫کدگذاری‬

‫مثال‬

:‫ به عنوان محتوای الصاقی همراه با ایمیل ارسال می شود‬/tmp/test.txt ‫ فایل‬،‫در مثال زیر‬

#!/usr/bin/python
import smtplib
import base64
filename = "/tmp/test.txt"
# Read a file and encode it into base64 format
fo = open(filename, "rb")
filecontent = fo.read()
encodedcontent = base64.b64encode(filecontent) # base64
sender = '[email protected]'
reciever = '[email protected]'
marker = "AUNIQUEMARKER"
body ="""
This is a test email to send an attachement.
"""
# Define the main headers.
part1 = """From: From Person <[email protected]>
To: To Person <[email protected]>
Subject: Sending Attachement
MIME-Version: 1.0
Content-Type: multipart/mixed; boundary=%s
--%s
""" % (marker, marker)
# Define the message action
part2 = """Content-Type: text/plain
Content-Transfer-Encoding:8bit
%s
--%s
""" % (body,marker)
# Define the attachment section
part3 = """Content-Type: multipart/mixed; name=\"%s\"
Content-Transfer-Encoding:base64
Content-Disposition: attachment; filename=%s
%s
--%s--
""" %(filename, filename, encodedcontent, marker)
message = part1 + part2 + part3
try:
smtpObj = smtplib.SMTP('localhost')
smtpObj.sendmail(sender, reciever, message)
print "Successfully sent email"

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 ‫‪216‬‬

‫‪except Exception:‬‬
‫"‪print "Error: unable to send email‬‬

‫برنامه نویسی موازی و پردازش همزمان با زبان پایتون‬

‫(‪)multithreaded programming‬‬

‫اجرای همزمان چندین ‪ thread‬به منزله ی اجرای همزمان چندین برنامه در آن واحد است که مزایای‬

‫زیر را به دنبال دارد‪:‬‬

‫چندین ‪ thread‬که در بستر یک پردازه یا فرایند (‪ )process‬اجرا شده و ‪ data space‬یکسانی‬ ‫‪‬‬
‫را دارند‪ ،‬می توانند داده ها را بهتر با یکدیگر به اشتراک گذاشته و بایکدیگر تعامل بهتری‬

‫داشته باشند‪ ،‬نسبت به زمانی که این ‪ thread‬ها در فرایندهای مجزا قرار دارند‪.‬‬
‫‪ thread‬ها که گاهی پردازه یا فرایندهای سبک نیز نامیده می شوند سربار و ‪memory‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ overhead‬کمتری نسبت به فرایندهای واقعی داشته و کم هزینه تر می باشند‪.‬‬

‫هر ‪ thread‬یک نقطه ی آغاز‪،‬یک ترتیب یا توالی اجرا و یک نقطه ی پایان دارد‪ .‬علاوه بر آن‪ ،‬یک‬

‫‪ instruction pointer‬دارد که دقیقا مشخص می کند برنامه در کجای بستر (‪ )context‬جاری در حال‬
‫اجرا بود و به کدام مرحله و نقطه اجرای دستور رسیده است‪.‬‬

‫می توان ‪ thread‬را مختل یا متوقف (‪ )pre-empt‬کرد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫می توان ‪ thread‬را در حالی که دیگر ‪ thread‬ها فعال هستند‪ ،‬به طور موقت به حالت تعلیق‬ ‫‪‬‬
‫درآورد‪ .‬از این کار تحت عنوان ‪ yielding‬نیز یاد می شود‪.‬‬

‫راه اندازی و اجرای ‪ thread‬جدید‬

‫جهت آغاز یک ‪ thread‬جدید‪ ،‬بایستی متد زیر که داخل ماژول ‪ thread‬کپسوله شده را فراخوانی‬
‫نمایید‪:‬‬
‫) ]‪thread.start_new_thread ( function, args[, kwargs‬‬

‫به وسیله ی این متد می توانید به روش سریع و کارا در هر دو محیط ویندوز و لینوکس ‪ thread‬های‬

‫جدید ایجاد نمایید‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 217

‫ را با پارامتر‬function ‫ فرزند آغاز می شود که متعاقبا‬thread ‫متد مورد نظر بلافاصله بازگشته و‬
.‫ خاتمه می یابد‬thread ،‫ می رسد‬return ‫ به‬function ‫ زمانی که‬.‫ صدا می زند‬args

‫ اگر می خواهید تابع را‬.‫) است‬tuple( ‫ مجموعه ی چندتایی از آرگومان ها‬args ‫ پارامتر‬،‫در این تابع‬
‫ یک آرگومان‬kwargs .‫ خالی به عنوان پارامتر ارسال کنید‬tuple ‫ بایستی یک‬،‫بدون آرگومان صدا بزنید‬

.‫ تشکیل شده از کلیدواژه ها بوده و استفاده از آن اختیاری است‬dictionary ‫از نوع‬

Example
#!/usr/bin/python
import thread
import time
# Define a function for the thread
def print_time( threadName, delay):
count = 0
while count < 5:
time.sleep(delay)
count += 1
print "%s: %s" % ( threadName, time.ctime(time.time()) )
# Create two threads as follows
try:
thread.start_new_thread( print_time, ("Thread-1", 2, ) )
thread.start_new_thread( print_time, ("Thread-2", 4, ) )
except:
print "Error: unable to start thread"
while 1:
pass
:‫خروجی‬

Thread-1: Thu Jan 22 15:42:17 2009

Thread-1: Thu Jan 22 15:42:19 2009
Thread-2: Thu Jan 22 15:42:19 2009
Thread-1: Thu Jan 22 15:42:21 2009
Thread-2: Thu Jan 22 15:42:23 2009
Thread-1: Thu Jan 22 15:42:23 2009
Thread-1: Thu Jan 22 15:42:25 2009
Thread-2: Thu Jan 22 15:42:27 2009
Thread-2: Thu Jan 22 15:42:31 2009
Thread-2: Thu Jan 22 15:42:35 2009

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 ‫‪218‬‬

‫اگرچه توصیه می شود که برای پردازش موازی سطح پایین (‪ )low-level threading‬از ماژول ‪thread‬‬
‫استفاده نمایید‪ ،‬با این وجود ماژول مزبور در مقایسه با ماژول جدید برنامه نویسی موازی‬

‫(‪ )threading module‬از قابلیت های بسیار کمتری برخوردار است‪.‬‬

‫ماژول ‪Threading‬‬
‫ماژول جدیدتری که برای برنامه نویسی موازی همراه با ویرایش ‪ 2.4‬زبان ‪ Python‬ارائه شد‪ ،‬قابلیت‬

‫های بسیار بیشتر و سطح بالاتری جهت بهره گیری از پردازش موازی و ‪ thread‬ها در اختیار برنامه‬
‫نویس قرار داد‪.‬‬

‫ماژول ‪ threading‬علاوه بر تمامی توابع ماژول قبلی (‪ ،)thread‬تعدادی متد نوین و کارای دیگر جهت‬
‫پیاده سازی مفهوم برنامه نویسی موازی ارائه می دهد‪.‬‬

‫)(‪ :threading.activeCount‬تعداد آبجکت های ‪ thread‬که فعال و در حال اجرا هستند را‬ ‫‪‬‬

‫بازگردانی می نماید‪.‬‬
‫)(‪ thread :threading.currentThread‬جاری را به عنوان خروجی برمی گرداند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫لیستی از تمامی آبجکت های ‪ thread‬که هم اکنون فعال هستند را بازمی گرداند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫علاوه بر متدها‪ ،‬ماژول نام برده کلاس ‪ Thread‬را شامل می شود که ‪ threading‬و پردازش موازی را‬

‫پیاده سازی می کند‪ .‬متدهایی که که کلاس ‪ Thread‬در اختیار توسعه دهنده قرار می دهد‪ ،‬به شرح‬
‫زیر می باشد‪:‬‬

‫)(‪ :run‬متد جاری در واقع ‪ entry point‬یا نقطه ی شروع اجرای ‪ thread‬می باشد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫)(‪ thread :start‬را با فراخوانی تابع )(‪ run‬راه اندازی و اجرا می کند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫)]‪ :join([time‬متد )(‪ join‬منتظر می ماند تا ‪ thread‬ها خاتمه یابند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫)(‪ :isAlive‬متد حاضر بررسی می کند آیا یک ‪ thread‬هنوز در حل اجرا است یا خیر‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫)(‪ :getName‬متد جاری اسم آبجکت ‪ thread‬را بازیابی می کند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫)(‪ :setName‬این متد اسم ‪ thread‬را مقداردهی می کند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 219

Threading ‫ از ماژول‬Thread ‫ایجاد آبجکت جدید‬

:‫ کافی است مراحل زیر را دنبال نمایید‬،threading ‫ جدید از ماژول‬thread ‫به منظور پیاده سازی یک‬

.)‫ ایجاد نمایید (از آن ارث بری کنید‬Thread ‫یک کلاس مشتق از کلاس‬ 

.‫) نمایید‬override( ‫ بازنویسی‬،‫__ را جهت تزریق آرگومان های بیشتر به کلاس‬init__(self [,args]) ‫متد‬ 
‫ به هنگام اجرا چه‬thread ‫ را پیاده سازی و در بدنه ی آن مشخص کنید که‬run(self [,args]) ‫ متد‬،‫در پایان‬ 

.‫عملیاتی را انجام دهد‬

‫ می توانید یک نمونه از آن ایجاد کرده و سپس با فراخوانی‬،Thread ‫ پس از ایجاد کلاس مشتق (ارث بری) از‬

.‫ را صدا می زند‬run() ‫ یا ریزپردازه ی دیگر آغاز نمایید که متعاقبا متد‬thread ‫ یک‬start() ‫متد‬

‫مثال‬

#!/usr/bin/python
import threading
import time
exitFlag = 0
class myThread (threading.Thread):
def __init__(self, threadID, name, counter):
threading.Thread.__init__(self)
self.threadID = threadID
self.name = name
self.counter = counter
def run(self):
print "Starting " + self.name
print_time(self.name, self.counter, 5)
print "Exiting " + self.name
def print_time(threadName, delay, counter):
while counter:
if exitFlag:
threadName.exit()
time.sleep(delay)
print "%s: %s" % (threadName, time.ctime(time.time()))
counter -= 1
# Create new threads
thread1 = myThread(1, "Thread-1", 1)
thread2 = myThread(2, "Thread-2", 2)
# Start new Threads
thread1.start()
thread2.start()
print "Exiting Main Thread"

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 ‫‪220‬‬

‫زمانی که کد فوق به اجرا گذاشته می شود‪ ،‬خروجی به صورت زیر خواهد بود‪:‬‬

‫‪Starting Thread-1‬‬
‫‪Starting Thread-2‬‬
‫‪Exiting Main Thread‬‬
‫‪Thread-1: Thu Mar 21 09:10:03 2013‬‬
‫‪Thread-1: Thu Mar 21 09:10:04 2013‬‬
‫‪Thread-2: Thu Mar 21 09:10:04 2013‬‬
‫‪Thread-1: Thu Mar 21 09:10:05 2013‬‬
‫‪Thread-1: Thu Mar 21 09:10:06 2013‬‬
‫‪Thread-2: Thu Mar 21 09:10:06 2013‬‬
‫‪Thread-1: Thu Mar 21 09:10:07 2013‬‬
‫‪Exiting Thread-1‬‬
‫‪Thread-2: Thu Mar 21 09:10:08 2013‬‬
‫‪Thread-2: Thu Mar 21 09:10:10 2013‬‬
‫‪Thread-2: Thu Mar 21 09:10:12 2013‬‬
‫‪Exiting Thread-2‬‬

‫همزمان سازی ‪ thread‬ها‬

‫ماژول ‪ threading‬که در بالا به آن اشاره کردیم‪ ،‬یک مکانیزم اعمال قفل با قابلیت پیاده سازی آسان‬

‫در اختیار توسعه دهنده قرار می دهد که به واسطه ی آن می توان به راحتی ‪ thread‬ها و اجرای آن‬
‫ها را هماهنگ ساخت‪ .‬جهت ساخت و اعمال قفل جدید کافی است متد )(‪ Lock‬فراخوانی شود که‬

‫در خروجی نمونه ی جدید از آبجکت ‪ lock‬را بازگردانی می نماید‪.‬‬

‫متد )‪ acquire(blocking‬از نمونه ی (آّبجکت) جدید ‪ ،lock‬این قابلیت را دارد که با مدیریت ‪thread‬‬

‫ها آن ها را به طور همزمان (موازی) اجرا کند‪ .‬به واسطه ی پارامتر اختیاری ‪ blocking‬توسعه دهنده‬
‫قادر خواهد بود کنترل اینکه آیا قفل بر روی ‪ thread‬اعمال شود یا خیر را بدست گیرد‪.‬‬

‫زمانی که مقدار پارامتر ‪ blocking‬برابر ‪ 0‬باشد‪ ،‬اگر قفل یا ‪ lock‬بر روی ‪ thread‬اعمال شد‪،‬متد با ‪ 1‬و‬

‫اگر نشد با ‪ 0‬برمی گردد‪ .‬هنگامی که ‪ blocking‬روی ‪ 1‬تنظیم شده باشد‪ thread ،‬مسدود (‪)block‬‬
‫شده و منتظر می ماند تا ‪ lock‬آزاد شود‪.‬‬

‫زمانی که متد )(‪ release‬از نمونه ی جدید ‪ lock‬صدا خورده می شود‪ lock ،‬یا قفل اعمال شده بر‬
‫روی ‪ thread‬که دیگر کاربردی ندارد‪ ،‬آزاد می شود‪.‬‬

‫مثال‬
‫‪#!/usr/bin/python‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 221

import threading
import time
class myThread (threading.Thread):
def __init__(self, threadID, name, counter):
threading.Thread.__init__(self)
self.threadID = threadID
self.name = name
self.counter = counter
def run(self):
print "Starting " + self.name
# Get lock to synchronize threads
threadLock.acquire()
print_time(self.name, self.counter, 3)
# Free lock to release next thread
threadLock.release()
def print_time(threadName, delay, counter):
while counter:
time.sleep(delay)
print "%s: %s" % (threadName, time.ctime(time.time()))
counter -= 1
threadLock = threading.Lock()
threads = []
# Create new threads
thread1 = myThread(1, "Thread-1", 1)
thread2 = myThread(2, "Thread-2", 2)
# Start new Threads
thread1.start()
thread2.start()
# Add threads to thread list
threads.append(thread1)
threads.append(thread2)
# Wait for all threads to complete
for t in threads:
t.join()
print "Exiting Main Thread"
:‫خروجی‬

Starting Thread-1
Starting Thread-2
Thread-1: Thu Mar 21 09:11:28 2013
Thread-1: Thu Mar 21 09:11:29 2013
Thread-1: Thu Mar 21 09:11:30 2013
Thread-2: Thu Mar 21 09:11:32 2013
Thread-2: Thu Mar 21 09:11:34 2013
Thread-2: Thu Mar 21 09:11:36 2013
Exiting Main Thread

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 ‫‪222‬‬

‫پیاده سازی ‪ queue‬و قرار دادن آیتم ها در صف بر اساس اولویت در‬

‫پردازش موازی (‪)Multithreaded Priority Queue‬‬
‫ماژول ‪ Queue‬به توسعه دهنده این امکان را می دهد تا یک آبجکت ‪ queue‬جدید ایجاد کند که‬
‫همزمان چندین آیتم را به طور صف بندی شده در خود کپسوله می نماید‪ .‬برای مدیریت ‪Queue‬‬

‫می توانید از توابع زیر استفاده نمایید‪:‬‬

‫)(‪ :get‬متد جاری یک آیتم را حذف و از ‪ queue‬بازیابی می کند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫)(‪ :put‬این متد یک آیتم جدید را به ‪ queue‬اضافه می کند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫)(‪ :qsize‬تعداد آیتم هایی که در زمان حاضر داخل صف قرار دارند را به عنوان خروجی بازمی‬ ‫‪‬‬

‫گرداند‪.‬‬
‫)(‪ :empty‬چنانچه صف یا آبجکت ‪ queue‬خالی بود‪ ،‬مقدار بولی ‪ True‬و در غیر این صورت‬ ‫‪‬‬

‫‪ False‬را بازمی گرداند‪.‬‬

‫)(‪ :full‬چنانچه آبجکت ‪ queue‬ظرفیت خالی نداشت‪ ،‬مقدار بولی ‪ True‬و در غیر این صورت‬ ‫‪‬‬

‫‪ False‬را بازگردانی می نماید‪.‬‬

‫مثال‬
‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪import Queue‬‬
‫‪import threading‬‬
‫‪import time‬‬
‫‪exitFlag = 0‬‬
‫‪class myThread (threading.Thread):‬‬
‫‪def __init__(self, threadID, name, q):‬‬
‫)‪threading.Thread.__init__(self‬‬
‫‪self.threadID = threadID‬‬
‫‪self.name = name‬‬
‫‪self.q = q‬‬
‫‪def run(self):‬‬
‫‪print "Starting " + self.name‬‬
‫)‪process_data(self.name, self.q‬‬
‫‪print "Exiting " + self.name‬‬
‫‪def process_data(threadName, q):‬‬
‫‪while not exitFlag:‬‬
‫)(‪queueLock.acquire‬‬
‫‪if not workQueue.empty():‬‬
‫)(‪data = q.get‬‬
‫)(‪queueLock.release‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 223

print "%s processing %s" % (threadName, data)

else:
queueLock.release()
time.sleep(1)
threadList = ["Thread-1", "Thread-2", "Thread-3"]
nameList = ["One", "Two", "Three", "Four", "Five"]
queueLock = threading.Lock()
workQueue = Queue.Queue(10)
threads = []
threadID = 1
# Create new threads
for tName in threadList:
thread = myThread(threadID, tName, workQueue)
thread.start()
threads.append(thread)
threadID += 1
# Fill the queue
queueLock.acquire()
for word in nameList:
workQueue.put(word)
queueLock.release()
# Wait for queue to empty
while not workQueue.empty():
pass
# Notify threads it's time to exit
exitFlag = 1
# Wait for all threads to complete
for t in threads:
t.join()
print "Exiting Main Thread"

:‫نتیجه‬

Starting Thread-1
Starting Thread-2
Starting Thread-3
Thread-1 processing One
Thread-2 processing Two
Thread-3 processing Three
Thread-1 processing Four
Thread-2 processing Five
Exiting Thread-3
Exiting Thread-1
Exiting Thread-2
Exiting Main Thread

‫ با پایتون‬XML ‫پردازش و تفسیر فایل های‬

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 ‫‪224‬‬

‫‪ XML‬یک زبان متن باز (‪ )open source‬و قابل اجرا (‪ )portable‬بر روی چندین سیستم عامل بوده که‬
‫برنامه نویس به واسطه ی آن می تواند اپلیکیشن هایی طراحی نماید که توسط سایر اپلیکیشن ها‪،‬‬

‫صرف نظر از زبانی که با آن نوشته شده و محیطی که بر روی آن اجرا می شوند‪ ،‬قابل استفاده‬
‫باشد‪.‬‬

‫‪ XML‬چیست؟‬
‫‪ Extensible Markup Language‬یا به اختصار ‪( XML‬زبان نشانه گذاری گسترش پذیر) یک زبان‬
‫نشانه گذاری مشابه ‪ HTML‬یا ‪ SGML‬است‪ .‬کنسرسیوم وب جهان گستر این زبان را به عنوان یک‬

‫استاندارد سراسری توصیه می کند‪.‬‬

‫چنانچه اپلیکیشنی که قصد طراحی آن را دارید‪ ،‬داده های حجیم و سنگینی برای نگهداری ندارد‪ ،‬در‬
‫آن صورت می توانید بدون زحمت طراحی دیتابیس و استفاده از پشتوانه ی ‪ ،SQL‬اطلاعات برنامه‬

‫ی خود را در قالب ‪XML‬ذخیره نمایید‪.‬‬

‫معماری ها و توابع کتابخانه ای تحلیل گر نحوی و مفسر ‪XML Parser‬‬

‫(‪)XML Parser & API‬‬
‫کتابخانه ی استاندارد ‪ python‬تعدادی ‪( interface‬الگوی پیاده سازی) معدود اما کارا جهت کار با‬
‫‪ XML‬در اختیار برنامه نویس قرار می دهد که در زیر به شرح آن ها می پردازیم‪.‬‬

‫دو ‪ API‬و توابع کتابخانه ای پرکاربرد و ساده ای که توصیه می شود عبارتند از‪:‬‬

‫‪ :)Simple API for XML( SAX‬در این ‪ ،API‬توابع ‪ Callback‬ای برای رخدادهای مورد نظر‬ ‫‪‬‬
‫معرفی (‪ )register‬می کنید و سپس به ‪ parser‬اجازه می دهید به تحلیل باقی فایل بپردازد‪.‬‬

‫ابزار جاری برای شرایطی مفید می باشد که فایل های اپلیکیشن حجیم بوده و شما با‬
‫محدودیت حافظه مواجه هستید‪ .‬در واقع ‪ API‬حاضر فایل را از روی دیسک تحلیل و تفسیر‬

‫می کند و به همین جهت هیچگاه کل فایل در حافظه بارگذاری نشده و آن را اشغال نمی کند‪.‬‬
‫‪ API :)Document Object Model( DOM‬جاری را کنسرسیوم وب جهان گستر توصیه می‬ ‫‪‬‬

‫کند‪ .‬در این ‪ API‬کل محتوای فایل داخل حافظه بارگذاری و به صورت درختی یا سلسله‬
‫مراتبی سازماندهی می شود و کلیه ی ویژگی های یک فایل ‪ XML‬را به نمایش می گذارد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 225

‫ از طرف‬.‫ پردازش کند‬DOM ‫ اطلاعات را به سرعت‬،‫ قادر نیست هنگام کار با فایل های حجیم‬SAX
‫ قطعا‬،‫ به ویژه برای پردازش فایل های کوچک و کم حجم‬،‫ استفاده کنید‬DOM ‫ اگر منحصرا از‬،‫دیگر‬

.‫میزان قابل توجهی از منابع شما هدر می رود‬

‫ امکان اعمال تغییرات‬DOM ‫ در حالی که‬،‫ فایل ها را با مجوز در سطح فقط خواندن باز می کند‬SAX

‫ دلیلی وجود ندارد‬،‫ مزبور مکمل یکدیگر هستند‬API ‫ از آنجایی که دو‬.‫ را فراهم می آورد‬XML ‫در فایل‬

.‫که از هر دو در پروژه های بزرگ استفاده نکنید‬

parse ‫ که در مثال های زیر استفاده کرده و به عنوان ورودی توابع پردازش و‬XML ‫نمونه کدهای‬

:‫ با محتوای زیر خواهد بود‬movies.xml ‫ فایل‬،‫مورد استفاده قرار می دهیم‬

<collection shelf="New Arrivals">

<movie title="Enemy Behind">
<type>War, Thriller</type>
<format>DVD</format>
<year>2003</year>
<rating>PG</rating>
<stars>10</stars>
<description>Talk about a US-Japan war</description>
</movie>
<movie title="Transformers">
<type>Anime, Science Fiction</type>
<format>DVD</format>
<year>1989</year>
<rating>R</rating>
<stars>8</stars>
<description>A schientific fiction</description>
</movie>
<movie title="Trigun">
<type>Anime, Action</type>
<format>DVD</format>
<episodes>4</episodes>
<rating>PG</rating>
<stars>10</stars>
<description>Vash the Stampede!</description>
</movie>
<movie title="Ishtar">
<type>Comedy</type>
<format>VHS</format>
<rating>PG</rating>
<stars>2</stars>
<description>Viewable boredom</description>
</movie>

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 ‫‪226‬‬

‫>‪</collection‬‬

‫پردازش و تفسیر ‪ XML‬به وسیله ی توابع ‪SAX‬‬

‫‪ SAX‬یک ‪ interface‬حاوی مجموعه توابع استاندارد برای تحلیل و پردازش ‪ XML‬به روش رخداد محور‬

‫(‪ )Event-driven‬است‪ .‬جهت استفاده از ‪ interface‬یاد شده برای پردازش و فایل های ‪ ،XML‬لازم‬
‫است با ارث بری (تعریف کلاس مشتق) از ‪ ،xml.sax.ContentHandler‬کلاس ‪ContentHandler‬‬

‫اختصاصی خود را ایجاد نمایید‪.‬‬

‫کلاس ‪ ContentHandler‬اختصاصی شما در واقع می تواند تگ ها و ‪ attribute‬های نسخه یا‬

‫نسخه های مختلف ‪ XML‬را مدیریت نماید‪ .‬آّبجکت ‪ ContentHandler‬تعدادی متد برای مدیریت‬
‫رخدادهای مختلف ‪( parse‬پردازش و تحلیل) ارائه می دهد که ‪ parser‬این متدها را به هنگام‬

‫بارگذاری محتوای فایل ‪ XML‬در حافظه و پردازش آن ها‪ ،‬از ‪ ContentHandler‬فراخوانی می کند‪.‬‬

‫متدهای ‪ startDocument‬و ‪ endDocument‬هریک به ترتیب در ابتدا و انتهای فایل ‪ XML‬فراخوانی‬

‫می شوند‪ .‬اطلاعات و داده های مربوط به کاراکترهای فایل ‪ XML‬از طریق پارامتر ‪ text‬در اختیار متد‬

‫)‪ character(text‬قرار می گیرد‪.‬‬

‫متد ‪ ContentHandler‬در ابتدا و انتهای هر المان فراخوانی می شود‪ .‬اگر ‪ parser‬در وضعیت‬

‫‪ namespace mode‬قرار داشته باشد‪ ،‬در آن صورت متدهای )‪ startElement(tag, attributes‬و‬

‫)‪ endElement(tag‬صدا زده می شوند و در غیر این صورت متدهای مربوطه یعنی‬

‫‪ startElementNS‬و ‪ endElementNS‬فراخوانده می شوند‪ .‬در اینجا منظور از ‪ tag‬در واقع المان‬

‫‪ tag‬و ‪ ،attributes‬آبجکت ‪ Attributes‬است‪.‬‬

‫در زیر سایر متدهای مهم که فهم آن ها برای کار با ‪ SAX‬مهم می باشد را مشاهده می کنید‪:‬‬

‫متد ‪make_parser‬‬
‫متد جاری یک آبجکت ‪ parser‬جدید ایجاد کرده و آن را در خروجی برمی گرداند‪ .‬آبجکت ‪ parser‬که در‬
‫خروجی بازگردانی می شود‪ ،‬اولین نوع ‪ parser‬است که سیستم پیدا می کند‪.‬‬

‫) ]‪xml.sax.make_parser( [parser_list‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪227‬‬

‫در زیر جزئیات پارامترها به تفصیل شرح داده است‪:‬‬

‫‪ :parser_list‬آرگومان اختیاری متشکل از یک لیست از ‪ parser‬ها برای استفاده که تمامی آن‬ ‫‪‬‬

‫ها بایستی متد ‪ make_parser‬را پیاده سازی می کند‪.‬‬

‫متد ‪parse‬‬
‫متد زیر یک مفسر و تحلیل گر نحوی ‪ SAX‬تعریف کرده و با استفاده از آن محتوای فایل مورد نظر را‬
‫‪( parse‬تفسیر و تبدیل) می کند‪.‬‬

‫)]‪xml.sax.parse( xmlfile, contenthandler[, errorhandler‬‬

‫در زیر اطلاعات پارامترهای متد فوق به تفصیل شرح داده شده است‪:‬‬

‫‪ :xmlfile‬این اسم فایل ‪ XML‬است که محتوای آن قرار است خوانده و تفسیر شود‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ :contenthandler‬آبجکت ساخته شده از کلاس ‪.ContentHandler‬‬ ‫‪‬‬
‫این پارامتر اختیاری بوده و در صورت استفاده از آن بایستی یک آبجکت ‪ ErrorHandler‬از‬ ‫‪‬‬
‫‪ SAX‬باشد‪.‬‬

‫متد ‪parseString‬‬

‫متد دیگری که یک تحلیل گر و مفسر ‪ SAX‬ایجاد کرده و رشته ی ‪ XML‬ارسالی را ‪ parse‬می کند‪ parseString ،‬می‬

‫باشد‪:‬‬

‫)]‪xml.sax.parseString(xmlstring, contenthandler[, errorhandler‬‬

‫در زیر هریک از پارامتر ها به تفصیل شرح داده شده است‪:‬‬

‫‪ :xmlstring‬اسم رشته ی ‪ XML‬که محتوا از آن خوانده می شود‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ :contenthandler‬بایستی یک آبجکت ‪ ContentHandler‬باشد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ :errorhandler‬پارامتر اختیاری که یک آبجکت ‪ ErrorHandler‬از ‪ SAX‬می باشد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫مثال‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 228

#!/usr/bin/python
import xml.sax
class MovieHandler( xml.sax.ContentHandler ):
def __init__(self):
self.CurrentData = ""
self.type = ""
self.format = ""
self.year = ""
self.rating = ""
self.stars = ""
self.description = ""
# Call when an element starts
def startElement(self, tag, attributes):
self.CurrentData = tag
if tag == "movie":
print "*****Movie*****"
title = attributes["title"]
print "Title:", title
# Call when an elements ends
def endElement(self, tag):
if self.CurrentData == "type":
print "Type:", self.type
elif self.CurrentData == "format":
print "Format:", self.format
elif self.CurrentData == "year":
print "Year:", self.year
elif self.CurrentData == "rating":
print "Rating:", self.rating
elif self.CurrentData == "stars":
print "Stars:", self.stars
elif self.CurrentData == "description":
print "Description:", self.description
self.CurrentData = ""
# Call when a character is read
def characters(self, content):
if self.CurrentData == "type":
self.type = content
elif self.CurrentData == "format":
self.format = content
elif self.CurrentData == "year":
self.year = content
elif self.CurrentData == "rating":
self.rating = content
elif self.CurrentData == "stars":
self.stars = content
elif self.CurrentData == "description":
self.description = content
if ( __name__ == "__main__"):
# create an XMLReader
parser = xml.sax.make_parser()
# turn off namepsaces

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 229

parser.setFeature(xml.sax.handler.feature_namespaces, 0)
# override the default ContextHandler
Handler = MovieHandler()
parser.setContentHandler( Handler )
parser.parse("movies.xml")
:‫خروجی‬

*****Movie*****
Title: Enemy Behind
Type: War, Thriller
Format: DVD
Year: 2003
Rating: PG
Stars: 10
Description: Talk about a US-Japan war
*****Movie*****
Title: Transformers
Type: Anime, Science Fiction
Format: DVD
Year: 1989
Rating: R
Stars: 8
Description: A schientific fiction
*****Movie*****
Title: Trigun
Type: Anime, Action
Format: DVD
Rating: PG
Stars: 10
Description: Vash the Stampede!
*****Movie*****
Title: Ishtar
Type: Comedy
Format: VHS
Rating: PG
Stars: 2
Description: Viewable boredom

DOM ‫ با استفاده از توابع‬XML ‫پردازش و تفسیر فایل های‬

‫ و مجموع توابع‬API ‫ یک‬DOM ‫ یا به اختصار‬Document Object Model ،‫مدل شی گرای فایل‬
،XML ‫کتابخانه ای است که کنسرسیوم وب جهان گستر برای دسترسی و ویرایش محتوای فایل های‬

.‫به توسعه دهندگان توصیه می کند‬

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 230

‫ آن به صورت رندوم‬XML ‫به ویژه برای اپلیکیشن هایی که لازم است به محتوای فایل‬DOM
‫ به توسعه دهنده امکان دسترسی فقط به یک قسمت‬SAX .‫ مفید می باشد‬،‫دسترسی صورت گیرد‬

،XML ‫ هنگام دسترسی به یک المان از فایل‬،‫ به طور مثال‬.‫ را در آن واحد می دهد‬XML ‫از فایل‬
.‫امکان دسترسی به سایر المان های فایل برای شما وجود ندارد‬

‫ ایجاد کرده و محتوای فایل‬minidom ‫ به شما این امکان را می دهد تا یک آبجکت‬،xml.dom ‫ماژول‬
‫ متد کارا و ساده تری جهت ساخت‬minidom ‫ آبجکت‬.‫ را به سرعت در حافظه بارگذاری نمایید‬XML

.‫ در اختیار توسعه دهنده قرار می دهد‬XML ‫ از فایل‬DOM ‫درخت‬

‫ را‬XML ‫ را صدا زده و محتوای فایل‬minidom ‫ از آبجکت‬parse(file [,parser]) ‫نمونه کد زیر متد‬

.‫ تبدیل می کند‬DOM ‫تجزیه و به آبجکت درخت‬

#!/usr/bin/python
from xml.dom.minidom import parse
import xml.dom.minidom
# Open XML document using minidom parser
DOMTree = xml.dom.minidom.parse("movies.xml")
collection = DOMTree.documentElement
if collection.hasAttribute("shelf"):
print "Root element : %s" % collection.getAttribute("shelf")
# Get all the movies in the collection
movies = collection.getElementsByTagName("movie")
# Print detail of each movie.
for movie in movies:
print "*****Movie*****"
if movie.hasAttribute("title"):
print "Title: %s" % movie.getAttribute("title")
type = movie.getElementsByTagName('type')[0]
print "Type: %s" % type.childNodes[0].data
format = movie.getElementsByTagName('format')[0]
print "Format: %s" % format.childNodes[0].data
rating = movie.getElementsByTagName('rating')[0]
print "Rating: %s" % rating.childNodes[0].data
description = movie.getElementsByTagName('description')[0]
print "Description: %s" % description.childNodes[0].data
:‫خروجی‬

Root element : New Arrivals

*****Movie*****
Title: Enemy Behind
Type: War, Thriller
Format: DVD

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 ‫‪231‬‬

‫‪Rating: PG‬‬
‫‪Description: Talk about a US-Japan war‬‬
‫*****‪*****Movie‬‬
‫‪Title: Transformers‬‬
‫‪Type: Anime, Science Fiction‬‬
‫‪Format: DVD‬‬
‫‪Rating: R‬‬
‫‪Description: A schientific fiction‬‬
‫*****‪*****Movie‬‬
‫‪Title: Trigun‬‬
‫‪Type: Anime, Action‬‬
‫‪Format: DVD‬‬
‫‪Rating: PG‬‬
‫!‪Description: Vash the Stampede‬‬
‫*****‪*****Movie‬‬
‫‪Title: Ishtar‬‬
‫‪Type: Comedy‬‬
‫‪Format: VHS‬‬
‫‪Rating: PG‬‬
‫‪Description: Viewable boredom‬‬

‫ساخت و توسعه ی لایه ی ‪ UI‬اپلیکیشن با زبان پایتون – برنامه‬

‫نویسی ‪ GUI‬با ‪Python‬‬

‫پایتون امکانات متعددی برای ساخت و توسعه ی ‪ GUI‬یا لایه رابط کاربری اپلیکیشن ارائه می دهد‬

‫که در زیر به پرکاربردترین و کاراترین آن ها اشاره می کنیم‪:‬‬

‫‪ :Tkinter‬به طور پیش فرض به همراه ویرایش های متعارف زبان پایتون در اختیار برنامه‬ ‫‪‬‬
‫نویس قرار می گیرد که رابط یا ‪ interface‬شی گرا جهت استفاده از ابزار ‪ tk‬در بستر محیط‬
‫پایتون فراهم می آورد‪ .‬در مبحث حاضر نیز از این ابزار برای توسعه ی لایه ‪ UI‬اپلیکیشن بهره‬

‫خواهیم گرفت‪.‬‬
‫‪ :wxPython‬عبارت است از یک سری ابزار طراحی و توسعه لایه ی ‪ UI‬اپلیکیشن که برای‬ ‫‪‬‬

‫پایتون عرضه می شود‪ .‬این ابزار به برنامه نویس اجازه می دهد تا برنامه های قدرتمند‪ ،‬کارا‬
‫با رابط کاربری بسیار کارامد را به راحتی طراحی کرده و توسعه دهد‪ .‬این ابزار به صورت یک‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪232‬‬

‫ماژول یا افزونه پیاده سازی شده که کتابخانه ی پرطرفدار ‪ wxWidgets‬را در خود کپسوله‬
‫سازی می کند (‪ .)wrap‬کتابخانه ی مزبور بسیار پرکاربرد بوده‪ ،‬با محیط های مختلف سازگار‬

‫می باشد(‪ )cross-platform‬و با زبان چند منظوره ی ‪ C++‬نوشته شده است‪.‬‬

‫‪ : JPython‬یک درگاه پایتون برای جاوا است که برنامه ها یا اسکریپت های پایتون می توانند‬ ‫‪‬‬

‫به واسطه ی آن‪ ،‬به راحتی به کتابخانه ها و کلاس های (‪ )class library‬جاوا در دستگاه‬

‫محلی و میزبان خود دسترسی داشته باشند‪.‬‬

‫کتابخانه ی ‪Tkinter‬‬

‫‪ Tkinter‬کتابخانه ای است که برنامه نویس از آن جهت توسعه و برنامه نویسی لایه ی ‪ UI‬اپلیکیشن‬
‫استفاده می کند‪ .‬در واقع زمانی که پایتون با ‪ Tkinter‬ترکیب می شود‪ ،‬کار برنامه نویس در طراحی‬

‫و برنامه نویسی رابط گرافیکی کاربر بسیار آسان شده و به سرعت قابل پیاده سازی می باشد‪.‬‬

‫‪ Tkinter‬کتابخانه ی ‪ GUI‬یک رابط شی گرای کارا برای مجموعه ابزار برنامه نویسی ‪ Tk GUI‬فراهم‬
‫می سازد‪.‬‬

‫طراحی یک اپلیکیشن ‪ GUI‬با استفاده از ‪ Tkinter‬امر بسیار آسانی می باشد‪ .‬کافی است مراحل زیر‬
‫را طی نمایید‪:‬‬

‫ابتدا ماژول ‪ Tkinter‬را با استفاده از دستور ‪ import‬وارد نمایید‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫پنجره ی اصلی اپلیکیشن ‪ GUI‬را ایجاد نمایید‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫یک یا چند ابزارک رابط کاربری (‪ )widget‬به آن اضافه نمایید‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪( event loop‬حلقه ی اصلی و کنترل کننده ی روند کلی اجرای برنامه) را پیاده سازی نمایید‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫این حلقه به ‪ event‬هایی که کاربر آن ها را فعال می کند‪ ،‬پاسخ داده و آن ها را مدیریت می‬

‫کند‪.‬‬

‫مثال‬
‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪import tkinter‬‬
‫)(‪top = tkinter.Tk‬‬
‫‪# Code to add widgets will go here...‬‬
‫)(‪top.mainloop‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪233‬‬

‫خروجی کد را در زیر مشاهده می کنید‪:‬‬

‫ویدجت ها و ابزارک های رابط کاربری ‪Tkinter‬‬

‫‪ Tkinter‬چندین کنترل رابط کاربری همچون ‪ label ،button‬و ‪ text box‬ارائه می دهد که برنامه‬

‫نویس به واسطه ی آن لایه ی ‪ UI‬اپلیکیشن را طراحی و توسعه می دهد‪ .‬به این کنترل ها در‬
‫اصطلاح ‪ Widget‬یا ابزارک رابط کاربری گفته می شود‪.‬‬

‫در حال حاضر حدود ‪ widget 15‬در ‪ Tkinter‬کپسوله شده است‪ .‬در جدول ذیل تمامی این ‪widget‬‬

‫ها را به همراه شرح کاربرد مشاهده می کنید‪:‬‬

‫ابزارک رابط کاربری یا‬

‫شرح‬
‫‪ widget‬مربوطه‬

‫‪Button‬‬ ‫توسعه دهنده برای ساخت و نمایش المان دکمه در ‪ UI‬اپلیکیشن از‬
‫این ‪ widget‬استفاده می کند‪.‬‬

‫کنترل ‪ Canvas‬به برنامه نویس این امکان را می دهد تا در نمایشگر‬

‫‪Canvas‬‬ ‫اشکال هندسی همچون خط ساده‪ ،‬بیضی‪ ،‬چندضلعی و مستطیل‬
‫ترسیم نماید‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪234‬‬

‫کنترل جاری برای طراحی و نمایش چندین گزینه (آیتم قابل گزینش)‬
‫‪Checkbutton‬‬ ‫در قالب ‪ checkbox‬بکار می رود‪ .‬با پیاده سازی این ‪ widget‬کاربر‬
‫قادر خواهد بود همزمان چندین گزینه را انتخاب کند‪.‬‬

‫‪Entry‬‬ ‫ابزارک رابط کاربری حاضر یک ‪ text field‬تک خطی در ‪ UI‬نمایش‬

‫می دهد که مقادیر متنی از کاربر دریافت می کند‪.‬‬

‫‪Frame‬‬ ‫کنترل رابط کاربری ‪ Frame‬به عنوان یک ظرف ایفای نقش کرده که‬
‫دیگر ‪ widget‬ها در آن سازمان دهی شده و جای می گیرند‪.‬‬

‫یک کنترل رابط کاربری که برای درج نوشته یا توضیحی مختصر برای‬
‫‪Label‬‬ ‫سایر ویدجت ها ایفای نقش می کند‪ .‬می تواند عکس را نیز شامل‬
‫شود‪.‬‬

‫‪Listbox‬‬ ‫ابزارک رابط کاربری ‪ Listbox‬برای ارائه و نمایش لیستی از آیتم های‬
‫قابل گزینش برای کاربر مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬‬

‫‪Menubutton‬‬ ‫ابزارک رابط کاربری ‪ Menubutton‬جهت پیاده سازی عنصر منو در‬
‫‪ UI‬مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬‬

‫ابزارک رابط کاربری جاری به منظور ارائه ی تعدادی دستور معین به‬
‫‪Menu‬‬ ‫کاربر در قالب یک لیست مورد استفاده قرار می گیرد‪ .‬دستورات‬
‫مزبور داخل ‪ Menubutton‬قرار می گیرند‪.‬‬

‫‪Message‬‬ ‫المان رابط کاربری ‪ Message‬جهت پیاده سازی و نمایش ‪text‬‬

‫‪ field‬های چند خطی در ‪ UI‬مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬‬

‫المان رابط کاربری حاضر جهت نمایش تعدادی گزینه در قالب‬

‫‪Radiobutton‬‬ ‫‪ Radiobutton‬که تنها امکان انتخاب یکی از آن ها در آن واحد وجود‬
‫دارد‪ ،‬مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬‬

‫‪Scale‬‬ ‫المان رابط کاربری جاری جهت پیاده سازی ابزارک اسلایدر در ‪UI‬‬
‫اپلیکیشن بکار می رود‪.‬‬

‫ابزارک ‪ Scrollbar‬جهت پیاده سازی یک نوارپیمایش و افزودن‬

‫‪Scrollbar‬‬ ‫قابلیت راهبری به المان های رابط کاربری متعدد نظیر ‪ list box‬ها‬
‫استفاده می شود‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪235‬‬

‫‪Text‬‬ ‫ابزارک رابط کاربری جاری جهت پیاده سازی قابلیت نمایش چند خط‬
‫متن در ‪ UI‬مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬‬

‫المان رابط کاربری ‪ Toplevel‬برای ساخت یک پنجره ی مستقل که‬

‫‪Toplevel‬‬ ‫المان والدی نداشته و فرزند المان دیگری نمی باشد‪ ،‬مورد استفاده‬
‫قرار می گیرد‪.‬‬

‫ابزارک رابط کاربری ‪ Spinbox‬یک نوع دیگر از کنترل ‪ Entry‬ماژول‬

‫‪Spinbox‬‬ ‫‪ Tkinter‬بوده و ظاهری مشابه کنترل مزبور دارد با این تفاوت که‬
‫به کاربر اجازه می دهد تا لیستی ثابت از مقادیر را از کادر حاضر‬
‫انتخاب کند‪.‬‬

‫المان رابط کاربری ‪ PanedWindow‬ابزارکی است که نقش ظرف را‬

‫‪PanedWindow‬‬ ‫ایفا کرده و قادر است تا همزمان چندین کادر را که به صورت‬
‫عمودی یا افقی سازمان دهی (چیده) شده اند در خود جای دهد‪.‬‬

‫یک نوع دیگر از ‪ Frame widget‬در ماژول ‪ Tkinter‬است که می‬

‫‪LabelFrame‬‬ ‫تواند میزبان سایر المان های رابط کاربری باشد‪ .‬این کنترل در واقع‬
‫یک خط حاشیه پیرامون المان های دیگر ترسیم می کند و قادر است‬
‫علاوه بر خط ساده متن نیز به عنوان حاشیه ی المان ها لحاظ نماید‪.‬‬

‫‪tkMessageBox‬‬ ‫با بهره گیری از این ابزارک می توانید المان ‪ message box‬را جهت‬
‫نمایش پیغام برای کاربر در ‪ UI‬پیاده سازی کنید‪.‬‬

‫‪ Attribute‬ها و ویژگی های متعارف کنترل های رابط کاربری‬

‫در زیر برخی از ‪ attribute‬های مهم کنترل های رابط کاربری که با مقداردهی آن ها می توانید ویژگی‬

‫هایی نظیر اندازه‪ ،‬رنگ و فونت المان ها را تنظیم نمایید‪ ،‬مشاهده می کنید‪:‬‬

‫‪Dimensions ‬‬

‫‪Colors ‬‬

‫‪Fonts ‬‬

‫‪Anchors ‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪236‬‬

‫‪Relief styles ‬‬

‫‪Bitmaps ‬‬

‫‪Cursors ‬‬

‫مدیریت هندسه و چیدمان المان ها‬

‫تمامی ‪ widget‬های ‪ Tkinter‬به متدهای ‪( geometry‬مدیریت چیدمان المان ها) دسترسی دارند‪.‬‬
‫این متدها قادر هستند که ابزارک های رابط کاربری را داخل ناحیه ی میزبان سازمان دهی کرده و‬

‫چدیمان آن ها را مدیریت کند‪ Tkinter .‬کلاس های زیر را جهت مدیریت چیدمان المان ها در‬
‫دسترس قرار می دهد‪ .‬این کلاس ها به شرح زیر می باشند‪ grid ،pack :‬و ‪.place‬‬

‫متد )(‪ – pack‬تابع حاضر المان های رابط کاربری را به صورت خانه هایی داخل یک بلوک در کنار هم‬
‫جای می دهد و سپس آن ها را داخل کنترل رابط کاربری پدر (‪ )parent widget‬سازمان دهی می‬

‫کند‪.‬‬

‫متد )(‪ – grid‬تابع جاری ابزارک های رابط کاربری را در ساختاری جدول مانند و به طور سطر و ستون‬
‫چیده و سپس آن ها را داخل المان والد سازمان دهی می کند‪.‬‬

‫متد )(‪ – place‬تابع جاری ابزارک ها را با جایگذاری آن ها در موقعیت خاص داخل المان پدر‪ ،‬سازمان‬
‫دهی می کند‪.‬‬

‫افزونه نویسی (‪ )extension programming‬با زبان ‪ C‬برای‬

‫‪Python‬‬

‫هر کدی که با زبان های کامپایل شده (‪ )compiled‬همچون ‪ C++ ،C‬یا ‪ Java‬نوشته شده باشد به‬
‫راحتی قابل ادغام‪ ،‬معرفی و استفاده در اسکریپت های ‪ Python‬می باشد‪ .‬کدی که با استفاده از‬

‫دستور ‪ import‬به اسکریپت های پایتون اضافه شود‪ ،‬تحت عنوان ‪ extension‬یا افزونه شناخته می‬
‫شود‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪237‬‬

‫ماژول ‪ extension‬پایتون در واقع چیزی به جز یک کتابخانه ی متعارف که با زبان ‪ C‬نوشته شده‬

‫باشد نیست‪ .‬در دستگاه های مبتنی بر ‪ ،Unix‬این کتابخانه ها دارای پسوند ‪)Shared object( .so‬‬

‫می باشند‪ .‬در سیستم عامل ویندوز‪ ،‬همین فایل ها را با پسوند ‪ .dll‬مشاهده می کنید‪.‬‬

‫ابزار لازم برای نوشتن افزونه ها‬

‫به منظور نوشتن افزونه های اختصاصی جهت استفاده در اسکریپت های پایتون و اپلیکیشن های‬

‫خود‪ ،‬لازم است به فایل های ‪ header‬پایتون دسترسی داشته باشید‪.‬‬

‫در دستگاه هایی که سیستم عامل ‪ Unix‬بر روی آن نصب است‪ ،‬می بایست یک پکیج‬ ‫‪‬‬
‫مختص توسعه دهنده (‪ )developer-specific‬نظیر ‪ python2.5-dev‬را نصب نمایید‪.‬‬

‫کاربران ویندوز این فایل های ‪ header‬را به هنگام استفاده از ‪ binary Python installer‬به‬ ‫‪‬‬
‫صورت یک پکیج دریافت می کنند‪.‬‬

‫علاوه بر آن‪ ،‬برای درک مفاهیم این مبحث و نوشتن افزونه های اختصاصی خود جهت استفاده در‬
‫اسکریپت های پایتون‪ ،‬لازم است آشنایی در سطح پیشرفته با زبان های ‪ C‬یا ‪ C++‬داشته باشید‪.‬‬

‫اولین نمونه از افزونه ی اختصاصی ‪Python‬‬

‫کد ماژول و افزونه های پایتون‪ ،‬بایستی مانند زیر به چهار بخش سازمان دهی شود‪:‬‬

‫فایل ‪ header‬با اسم و پسوند ‪.Python.h‬‬ ‫‪‬‬

‫توابع ‪ C‬که می خواهید به عنوان ‪ interface‬و الگوی پیاده سازی ماژول اختصاصی خود در‬ ‫‪‬‬
‫اختیار توسعه دهنده قرار دهید‪.‬‬

‫یک جدول که اسم توابع اختصاصی شما را به توابع ‪ C‬داخل افزونه (کتابخانه یا ماژول) نگاشت‬ ‫‪‬‬
‫می کند (‪.)method mapping table‬‬

‫یک تابع سازنده جهت مقداردهی اولیه و نمونه سازی از کلاس (‪.)initialization function‬‬ ‫‪‬‬

‫فایل ‪Python.h‬‬
‫لازم است فایل ‪ Python.h‬را داخل فایلی که کدهای ‪ C‬شما را دربرمی گیرد (‪ )source file‬قید‬

‫نمایید‪ .‬بدین وسیله شما به توابع کتابخانه ای درون ساخته ی پایتون (‪ )internal Python API‬که‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪238‬‬

‫برای ادغام و معرفی ماژول مورد نظر در ‪ hook( interpreter‬کردن کد ماژول شما در مفسر) بکار‬
‫می رود‪ ،‬دسترسی خواهید داشت‪.‬‬

‫لازم است ‪ Python.h‬را قبل از هر فایل ‪ header‬مورد نیاز دیگری لحاظ نمایید‪.‬‬

‫توابع ‪C‬‬
‫اسم متد‪ ،‬نوع و تعداد پارامترهای ورودی (‪ )Signature‬توابع اختصاصی شما و پیاده سازی آن‪،‬‬
‫بایستی بر اساس یکی از الگوهای زیر انجام شود‪:‬‬

‫;) ‪static PyObject *MyFunction( PyObject *self, PyObject *args‬‬

‫‪static PyObject *MyFunctionWithKeywords(PyObject *self,‬‬
‫‪PyObject *args,‬‬
‫;)‪PyObject *kw‬‬
‫;) ‪static PyObject *MyFunctionWithNoArgs( PyObject *self‬‬

‫هر یک از متدهای اعلان شده ی فوق‪ ،‬در خروجی خود یک آبجکت ‪ Python‬برمی گرداند‪ .‬در پایتون‬
‫مفهومی به نام تابع ‪( void‬تابعی که خروجی ندارد یا مقداری را برنمی گرداند) وجود ندارد‪ .‬اگر شما‬

‫نمی خواهید که توابع مقدار خروجی داشته باشند‪ ،‬لازم است مقدار ‪ None‬را بازگردانی نمایید‪.‬‬
‫‪ header‬های پایتون یک ‪( macro‬خط دستور) به نام ‪ Py_RETURN_NONE‬در خود به صورت از پیش‬

‫تعریف شده دارند که این کار را انجام می دهند‪.‬‬

‫از آنجایی که اسم توابع ‪ C‬هیچگاه خارج از ماژول‪/‬افزونه قابل مشاهده و دسترسی نیستند‪ ،‬شما می‬

‫توانید هر اسمی برای متدهای اختصاصی خود انتخاب کنید‪ .‬لازم به ذکر است که این توابع با کلیدواژه‬
‫ی ‪ static‬تعریف می شوند‪.‬‬

‫اسم توابع ‪ C‬معمولا از ترکیبی از اسم ماژول و متد مورد نظر تشکیل می شود‪ .‬در زیر نمونه ای را‬

‫مشاهده می کنید‪:‬‬

‫{ )‪static PyObject *module_func(PyObject *self, PyObject *args‬‬

‫‪/* Do your stuff here. */‬‬
‫;‪Py_RETURN_NONE‬‬
‫}‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪239‬‬

‫کد حاضر یک تابع ‪ Python‬به نام ‪ func‬را تعریف می کند که داخل افزونه ی ‪ module‬کپسوله سازی‬
‫شده است‪ .‬حال شما به این توابع ‪ C‬داخل جدول نگاشت متد (‪ Pointer )method table‬و اشاره گر‬

‫تعریف می کنید که در بخش بعدی کد برنامه ی شما انجام می شود‪.‬‬

‫جدول نگاشت توابع ‪)Method Mapping Table( PyMethodDef‬‬

‫این جدول نگاشت متد (‪ )method table‬یک آرایه ی ساده از ‪ structure‬های ‪ PyMethodDef‬است‬

‫(‪ PyMethodDef‬یک مدل برای تعریف متد است)‪ .‬این ‪ structure‬ساختاری مشابه زیر دارد‪:‬‬

‫{ ‪struct PyMethodDef‬‬
‫;‪char *ml_name‬‬
‫;‪PyCFunction ml_meth‬‬
‫;‪int ml_flags‬‬
‫;‪char *ml_doc‬‬
‫;}‬
‫در زیر هر یک از اعضای این ساختار شرح داده اند‪:‬‬

‫فیلد ‪ :ml_name‬اسم تابع پایتون‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ :ml_meth‬آدرس تابعی که هر یک از ‪ signature‬های نام برده در بخش قبلی را دارا می‬ ‫‪‬‬
‫باشد‪.‬‬

‫‪ :ml_flags‬این فیلد به مفسر پایتون اعلان می کند که فیلد دوم (‪ )ml_meth‬کدام یک از‬ ‫‪‬‬
‫‪ signature‬های نام برده را اتخاذ می کند‪.‬‬

‫‪ o‬این ‪ flag‬معمولا مقداری از ‪ METH_VARARGS‬دارد‪.‬‬

‫‪ o‬اگر می خواهید آرگومان های کلیدواژه ای را در تابع تزریق نمایید‪ ،‬این ‪ flag‬می تواند‬

‫‪ OR‬بیتی با ‪ METH_KEYWORDS‬را شامل شود‪.‬‬

‫‪ o‬این ‪ flag‬همچنین می تواند مقدار ‪ METH_NOARGS‬را داشته باشد‪ ،‬بدین معنی که‬

‫هیچ پارامتری به تابع فرستاده نمی شود‪.‬‬

‫‪ :ml_doc‬این ‪( docstring‬رشته یا ‪ comment‬ای که توضیحی درباره ی کارایی تابع می دهد)‬ ‫‪‬‬

‫تابع است‪ .‬اگر برنامه نویس ‪ comment‬ای برای تابع تنظیم نکند‪ ،‬در آن صورت مقدار آن‬
‫‪ NULL‬خواهد بود‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪240‬‬

‫این جدول بایستی با یک ‪ sentinel‬که از ‪ NULL‬و ‪ 0‬برای اعضای مرتبط تشکیل شده‪ ،‬خاتمه یابد‪.‬‬

‫مثال‬

‫برای متد اعلان شده در بالا‪ ،‬از جدول نگاشت تابع (‪ )method mapping table‬زیر استفاده می کنیم‪:‬‬

‫{ = ][‪static PyMethodDef module_methods‬‬

‫‪{ "func", (PyCFunction)module_func, METH_NOARGS, NULL },‬‬
‫} ‪{ NULL, NULL, 0, NULL‬‬
‫;}‬

‫تابع مقداردهی اولیه (‪)initModule‬‬

‫آخرین بخش ماژول یا افزونه ی اختصاصی شما بایستی تابع مقداردهنده ی اولیه ( ‪initialization‬‬
‫‪ )function‬را شامل شود‪ .‬این تابع را مفسر پایتون زمانی که ماژول در حافظه بارگذاری می شود‪،‬‬

‫فرامی خواند‪ .‬لازم است اسم این تابع ‪ initModule‬انتخاب شود (‪ Module‬اسم ماژول و ‪ init‬اسم‬
‫خود تابع می باشد)‪.‬‬

‫تابع مقداردهنده ی اولیه بایستی از کتابخانه که می نویسید ‪ export‬و خروجی گرفته شده باشد‪.‬‬

‫‪ header‬های ‪ Python‬با اعلان دستور ‪ PyMODINIT_FUNC‬امکان انجام این کار را در محیطی که‬
‫اسکریپت ها در آن کامپایل می شوند را فراهم می آورد‪ .‬کافی است به هنگام تعریف تابع مورد نظر‬

‫از آن استفاده نمایید‪.‬‬

‫تابع مقداردهنده ی اولیه ی زبان ‪ C‬شما دارای ساختار کلی زیر می باشد‪:‬‬

‫{ )(‪PyMODINIT_FUNC initModule‬‬
‫;)"‪Py_InitModule3(func, module_methods, "docstring...‬‬
‫}‬
‫در زیر شرح هر یک از پارامترهای تابع ‪ Py_InitModule3‬را به تفصیل مشاهده می کنید‪:‬‬

‫‪ :func‬تابعی است که قرار است ‪ export‬و به اصطلاح خروجی گرفته شود‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ :module_methods‬اسم جدول نگاشت تابع (‪ )mapping table‬که در بالا به آن اشاره‬ ‫‪‬‬

‫شد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 241

‫ ای است که جهت ارائه ی‬comment ‫ این پارامتر همان رشته ی متنی و‬:docstring 
.‫توضیح درباره ی قابلیت تابع در افزونه ی اختصاصی درج می شود‬

:‫در زیر تمامی بخش های تشکیل دهنده ی یک افزونه ی استاندارد را یکجا مشاهده می کنید‬

#include <Python.h>
static PyObject *module_func(PyObject *self, PyObject *args) {
/* Do your stuff here. */
Py_RETURN_NONE;
}
static PyMethodDef module_methods[] = {
{ "func", (PyCFunction)module_func, METH_NOARGS, NULL },
{ NULL, NULL, 0, NULL }
};
PyMODINIT_FUNC initModule() {
Py_InitModule3(func, module_methods, "docstring...");
}
‫مثال‬
‫نمونه ی کاربردی که کلیه ی مفاهیم فوق را به صورت عملی بکار می برد را در زیر مشاهده می‬
:‫کنید‬
#include <Python.h>
static PyObject* helloworld(PyObject* self)
{
return Py_BuildValue("s", "Hello, Python extensions!!");
}
static char helloworld_docs[] =
"helloworld( ): Any message you want to put here!!\n";
static PyMethodDef helloworld_funcs[] = {
{"helloworld", (PyCFunction)helloworld,
METH_NOARGS, helloworld_docs},
{NULL}
};
void inithelloworld(void)
{
Py_InitModule3("helloworld", helloworld_funcs,
"Extension module example!");
}
‫ کد مورد نظر را‬.‫ یا کامپایل می کند‬build ‫ را‬Python ‫ یک مقدار‬،‫ در مثال بالا‬Py_BuildValue ‫دستور‬

‫ در زیر با نحوه ی کامپایل و نصب ماژول که از اسکریپت پایتون‬.‫ ذ خیره نمایید‬hello.c ‫داخل فایل‬
.‫ را خواهید آموخت‬،‫فراخوانی می شود‬

7‫ واحد‬- ‫ طبقه دوم‬651 ‫ پالک‬- ‫ جنب بانک صادرات‬- ‫ باال تر از خيابان ملک‬- ‫ خيابان شريعتی‬- ‫ تهران‬: ‫آدرس آموزشگاه‬

88146323 - 88446780 - 88146330

 ‫‪242‬‬

‫کامپایل و نصب افزونه ها (‪)build‬‬

‫پکیج ‪ distutils‬توزیع و نصب ماژول های پایتون‪ ،‬خواه ماژول های اصلی و خالص خود پایوتن باشد‬
‫خواه ماژول های اختصاصی و تنظیم شده توسط توسعه دهنده‪ ،‬را با روشی استاندارد بسیار آسان‬

‫می سازد‪ .‬ماژول ها در همان قالب اولیه (‪ )source form‬توزیع شده و در اختیار برنامه نویس قرار‬
‫می گیرد‪ .‬برنامه نویس سپس ماژول مورد نظر را با فراخوانی اسکریپت نصب (‪ )setup script‬به‬

‫نام ‪ ،setup.py‬نصب می نماید‪.‬‬

‫جهت نصب ماژول ذکر شده در بالا‪ ،‬بایستی اسکریپت ‪ setup.py‬را آماده نموده و به روش زیر اجرا‬

‫نمایید‪:‬‬

‫‪from distutils.core import setup, Extension‬‬

‫\ ‪setup(name='helloworld', version='1.0',‬‬
‫)])]'‪ext_modules=[Extension('helloworld', ['hello.c‬‬

‫اکنون با فراخوانی دستور زیر‪ ،‬تمامی مراحل لازم نظیر کامپایل و آماده سازی ( & ‪linking‬‬

‫‪ )compilation‬کد را انجام دهید‪ .‬کد زیر کلیه ی مراحل مورد نیاز کامپایل و لینک ماژول با کامپایلر‪،‬‬
‫دستورات ‪ linker‬و ‪ flag‬های مناسب را انجام داده‪ ،‬متعاقبا خروجی (‪ ).dll‬را در پوشه ی مربوطه‬

‫جایگذاری (کپی) می کند‪.‬‬

‫‪$ python setup.py install‬‬

‫در سیستم های مبتنی بر ‪ ،Unix‬لازم است این دستور را با حساب کاربری ‪ root‬اجرا نمایید تا امکان یا‬

‫مجوز درج داده در پوشه ی ‪ site-packages‬را داشته باشید‪ .‬در سیستم عامل ویندوز لازم به انجام‬
‫این کار نیست‪.‬‬

‫وارد کردن و استفاده از افزونه ها در پروژه‬

‫پس از نصب افزونه ی دلخواه خود‪ ،‬می توانید آن را در اسکرپیت پایتون خود با دستور ‪ import‬وارد‬
‫کرده و فراخوانی نمایید‪:‬‬

‫‪#!/usr/bin/python‬‬
‫‪import helloworld‬‬
‫)(‪print helloworld.helloworld‬‬
‫خروجی زیر را تولید می کند‪:‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪243‬‬

‫!!‪Hello, Python extensions‬‬

‫ارسال پارامتر به تابع‬

‫در طول توسعه پروژه‪ ،‬گاه می بایست توابعی را اعلان و فراخوانی نمایید که پارامترهایی را به‬

‫عنوان ورودی می پذیرد‪ .‬از اینرو بایستی ‪( signature‬اسم تابع ‪ +‬نوع‪ ،‬تعداد پارامتر ورودی) مربوطه‬
‫را برای توابع ‪ C‬ماژول اختصاصی خود انتخاب نمایید‪ .‬به طور مثال‪ ،‬تابع ذیل را در نظر بگیرید که‬

‫تعدادی پارامتر به عنوان ورودی پذیرفته و بدین صورت اعلان می شود‪:‬‬

‫{ )‪static PyObject *module_func(PyObject *self, PyObject *args‬‬

‫‪/* Parse args and do something interesting here. */‬‬
‫;‪Py_RETURN_NONE‬‬
‫}‬
‫‪ method table‬ای که تابع جدید را در خود کپسوله می کند‪ ،‬به صورت زیر خواهد بود‪:‬‬

‫{ = ][‪static PyMethodDef module_methods‬‬

‫‪{ "func", (PyCFunction)module_func, METH_NOARGS, NULL },‬‬
‫‪{ "func", module_func, METH_VARARGS, NULL },‬‬
‫} ‪{ NULL, NULL, 0, NULL‬‬
‫;}‬

‫می توانید با استفاده از تابع کتابخانه ای ‪ PyArg_ParseTuple‬آرگومان های مورد نیاز را از متغیر‬
‫اشاره گر (‪ )pointer‬به ‪ PyObject‬که به عنوان آرگومان به تابع ‪ C‬ارسال شده‪ ،‬استخراج نمایید‪.‬‬

‫اولین آرگومان ارسالی به ‪ ،PyArg_ParseTuple‬آرگومان ‪ args‬می باشد‪ .‬این آرگومان همان آبجکتی‬

‫است که باید ‪ parse‬یا تحلیل نحوی شود‪ .‬پارامتر دوم یک رشته ی فرمت دهی (‪ )format string‬است‬

‫که آرگومان ها را به آن شکلی که مورد انتظار شما است‪ ،‬به نمایش می گذارد‪ .‬به تعداد آرگومان ها‪،‬‬
‫یک یا چند کاراکتر در رشته ی فرمت دهی وجود دارد که نشانگر آرگومان های مزبور می باشند‪.‬‬

‫{ )‪static PyObject *module_func(PyObject *self, PyObject *args‬‬

‫;‪int i‬‬
‫;‪double d‬‬
‫;‪char *s‬‬
‫{ ))‪if (!PyArg_ParseTuple(args, "ids", &i, &d, &s‬‬
‫;‪return NULL‬‬
‫}‬
‫‪/* Do something interesting here. */‬‬

‫;‪Py_RETURN_NONE‬‬

‫}‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪244‬‬

‫با کامپایل نمودن ورژن جدید از ماژول خود و وارد کردن آن در متن پروژه‪ ،‬قادر خواهید بود تابع مورد‬
‫نظر را با تعداد دلخواه و نوع مختلف از آرگومان ها فراخوانی نمایید‪:‬‬

‫)‪module.func(1, s="three", d=2.0‬‬

‫)"‪module.func(i=1, d=2.0, s="three‬‬
‫)‪module.func(s="three", d=2.0, i=1‬‬

‫تابع ‪PyArg_ParseTuple‬‬
‫در زیر تعداد و نوع ورودی های تابع را به شکل استاندارد (‪PyArg_ParseTuple )signature‬‬
‫مشاهده می کنید‪:‬‬
‫)‪int PyArg_ParseTuple(PyObject* tuple,char* format,...‬‬

‫در صورتی که عملیات با موفقیت انجام شود‪ ،‬مقداری غیر صفر و چنانچه عملیات ناموفق بوده و‬
‫خطا رخ داد‪ ،‬مقدار ‪ 0‬در خروجی بازگردانی می شود‪ ،tuple .‬آبجکت *‪ PyObject‬بوده که همان‬

‫آرگومان دوم ارسال شده به تابع ‪ C‬می باشد‪ .‬آرگومان سوم‪ ،format ،‬یک رشته ی ‪ C‬می باشد که‬
‫نشانگر آرگومان های الزامی و اختیاری می باشد‪.‬‬

‫در زیر لیستی از کدهای فرمت دهی که به تابع ‪ PyArg_ParseTuple‬ارسال می شود همراه با شرح‬
‫هر یک مشاهده می کنید‪:‬‬

‫کد‬
‫‪C‬نوع معادل در‬ ‫معنی و کاربرد‬
‫مربوطه‬

‫یک رشته ی پایتون با طول ‪( 1‬رشته ی حاوی یک کاراکتر)‬

‫‪c‬‬ ‫‪char‬‬
‫معادل ‪ char‬در ‪ C‬می شود‪.‬‬

‫یک مقدار عددی ‪( float‬ممیز و اعشاری) که معادل ‪double‬‬

‫‪d‬‬ ‫‪double‬‬
‫(اعشاری با دقت بیشتر) در ‪ C‬محسوب می شود‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪245‬‬

‫یک ‪( float‬مقدار عددی اعشاری از نوع ‪ )float‬در پایتون‬

‫‪f‬‬ ‫‪float‬‬
‫معادل ‪ float‬در ‪ C‬محسوب می شود‪.‬‬

‫یک ‪( int‬نوع عدد صحیح) معادل ‪ long‬در زبان ‪ C‬درنظر‬

‫‪i‬‬ ‫‪int‬‬
‫گرفته می شود‪.‬‬

‫یک ‪ int‬در زبان پایتون معادل نوع داده ای ‪ long‬در زبان ‪C‬‬
‫‪l‬‬ ‫‪long‬‬
‫در نظر گرفته می شود‪.‬‬

‫یک ‪ int‬یا نوع داده ای عدد صحیح در زبان پایتون‪ ،‬معادل‬

‫‪L‬‬ ‫‪long long‬‬
‫‪ long long‬در زبان ‪ C‬محسوب می شود‪.‬‬

‫یک اشاره گر غیر ‪ NULL‬به آرگومان ‪ Python‬بازگردانی می‬

‫‪O‬‬ ‫*‪PyObject‬‬
‫کند‪.‬‬

‫رشته ی پایتون بدون مقادیر ‪ null‬جاسازی شده‬

‫‪s‬‬ ‫*‪char‬‬ ‫(‪ )embedded‬به *‪ char‬در زبان ‪ C‬فرمت دهی ‪ /‬تبدیل می‬
‫شود‪.‬‬

‫رشته ی ‪ Python‬را به آدرس و طول سازگار در ‪ C‬تبدیل می‬

‫‪s#‬‬ ‫‪char*+int‬‬
‫کند‪.‬‬

‫کاربردی مشابه ‪ s#‬دارد با این تفاوت که هر آبجکتی که‬

‫‪t#‬‬ ‫‪char*+int‬‬
‫اینترفیس ‪ read-only‬را پیاده سازی کند‪ ،‬می پذیرد‪.‬‬

‫کاراکترهای ‪ )null-terminated buffer( Unicode‬مستقر‬

‫‪u‬‬ ‫*‪Py_UNICODE‬‬ ‫در بافر که انتهای آن به ‪ null‬ختم می شود را به آبجکت‬
‫‪ Unicode‬پایتون تبدیل می کند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪246‬‬

‫نوع دیگر از ‪ u‬که در دو متغیر ‪ C‬ذخیره می شود‪ ،‬اولی یک‬

‫‪u#‬‬ ‫‪Py_UNICODE*+int‬‬ ‫اشاره گر به آدرس ‪ Unicode‬مستقر در بافر و دومی طول‬
‫آن‪.‬‬

‫مشابه ‪ ،s#‬اما هر آّبجکتی که اینترفیس ‪ read/write‬بافر را‬

‫‪w#‬‬ ‫‪char*+int‬‬
‫پیاده سازی می کند‪ ،‬پذیرفته و با آن سازگاری دارد‪.‬‬

‫کاربری مشابه ‪ s‬دارد با این تفاوت که ‪ None‬نیز می پذیرد‬

‫‪z‬‬ ‫*‪char‬‬
‫(*‪ char‬زبان ‪ C‬را بر روی ‪ NULL‬تنظیم می کند)‪.‬‬

‫کاربردی مشابه ‪ s#‬دارد اما ‪ None‬نیز می پذیرد (*‪char‬‬

‫‪z#‬‬ ‫‪char*+int‬‬
‫زبان ‪ C‬را روی ‪ NULL‬تنظیم می نماید)‪.‬‬

‫یک دنباله (‪ )sequence‬پایتون که هر آیتم در آن یک‬

‫)‪(...‬‬ ‫‪as per ...‬‬
‫آرگومان در نظر گرفته می شود‪.‬‬

‫|‬ ‫آرگومان های زیر اختیاری می باشد‪.‬‬

‫‪:‬‬ ‫قبل از اسم تابع در پیغام های خطا قرار می گیرد‪.‬‬

‫;‬ ‫قبل از درج کل متن پیغام خطا قرار می گیرد‪.‬‬

‫بازگردانی مقادیر در خروجی‬

‫تابع ‪ ،Py_BuildValue‬درست مانند ‪ ،PyArg_ParseTuple‬یک رشته ی فرمت دهی ( ‪string‬‬

‫‪ ) format‬به عنوان ورودی دریافت می کند‪ .‬بجای ارسال آدرس مقادیری که کامپایل می کنید‪،‬‬
‫بایستی خود مقادیر را به عنوان آرگومان به تابع مورد نظر بفرستید‪ .‬در زیر مثالی از نحوه ی پیاده‬

‫سازی یک تابع که عملیات جمع را انجام می دهد‪ ،‬تابع ‪ ،add‬مشاهده می کنید‪:‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪247‬‬

‫{ )‪static PyObject *foo_add(PyObject *self, PyObject *args‬‬

‫;‪int a‬‬
‫;‪int b‬‬
‫{ ))‪if (!PyArg_ParseTuple(args, "ii", &a, &b‬‬
‫;‪return NULL‬‬
‫}‬
‫;)‪return Py_BuildValue("i", a + b‬‬
‫}‬

‫معادل پیاده سازی آن در زبان پایتون به صورت زیر می باشد‪:‬‬

‫‪def add(a, b):‬‬

‫)‪return (a + b‬‬

‫می توانید دو خروجی از این تابع بازگردانی نمایید‪ .‬این عملیات در پایتون با یک لیست قابل پیاده‬

‫سازی خواهد بود‪:‬‬

‫{ )‪static PyObject *foo_add_subtract(PyObject *self, PyObject *args‬‬

‫;‪int a‬‬
‫;‪int b‬‬
‫{ ))‪if (!PyArg_ParseTuple(args, "ii", &a, &b‬‬
‫;‪return NULL‬‬
‫}‬
‫;)‪return Py_BuildValue("ii", a + b, a - b‬‬
‫}‬
‫معادل پیاده سازی آن در زبان پایتون به صورت خواهد بود‪:‬‬

‫‪def add_subtract(a, b):‬‬

‫)‪return (a + b, a - b‬‬

‫تابع ‪Py_BuildValue‬‬
‫در زیر روش استاندارد تنظیم اسم تابع‪ ،‬نوع و تعداد پارامترهای ورودی آن که ‪ signature‬خوانده‬

‫می شود را ویژه ی تابع ‪ Py_BuildValue‬مشاهده می کنید‪:‬‬

‫)‪PyObject* Py_BuildValue(char* format,...‬‬

‫پارامتر ‪ ،format‬یک رشته ی ‪ C‬بوده و نشانگر آبجکت ‪ Python‬است که پارامتر حاضر باید نهایتا به آن‬

‫کامپایل شود‪ .‬آرگومان های زیر مقادیر ‪ C‬هستند که خروجی از آن ها ساخته و کامپایل می شود‪.‬‬
‫نتیجه ی *‪ PyObject‬یک اشاره گر (‪ )reference‬جدید می باشد‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪248‬‬

‫جدول زیر ‪ code string‬های پرکاربرد را با ذکر کارایی هر یک در اختیار شما قرار می دهد‪:‬‬

‫کد‬ ‫معادل در ‪C‬‬ ‫شرح‬

‫یک ‪ char‬زبان ‪ ،C‬به رشته ای با طول یک کاراکتر تبدیل می‬

‫‪c‬‬ ‫‪char‬‬
‫شود‪.‬‬

‫یک نوع عددی ‪ double‬زبان ‪ ،C‬به ‪ float‬در پایتون تبدیل می‬

‫‪d‬‬ ‫‪double‬‬
‫شود‪.‬‬

‫یک ‪ float‬یا نوع عددی اعشاری زبان ‪ ،C‬به همان ‪ float‬در‬

‫‪f‬‬ ‫‪float‬‬
‫پایتون تبدیل می شود‪.‬‬

‫‪ Int‬زبان ‪ C‬به همان ‪( int‬نوع عددی صحیح) در پایتون تبدیل‬

‫‪i‬‬ ‫‪int‬‬
‫می شود‪.‬‬

‫‪l‬‬ ‫‪long‬‬ ‫یک ‪ long‬در زبان ‪ C‬به ‪ int‬در پایتون تبدیل می شود‪.‬‬

‫یک آبجکت پایتون ارسال کرده ولی ‪( reference count‬تعداد‬

‫‪N‬‬ ‫*‪PyObject‬‬ ‫دفعاتی که آبجکت مورد نظر به آن دسترسی صورت می‬
‫گیرد) آن را افزایش نمی دهد‪.‬‬

‫یک آبجکت پایتون ارسال کرده و ‪ reference count‬آن را‬

‫‪O‬‬ ‫*‪PyObject‬‬
‫طبق انتظار یک واحد افزایش می دهد‪.‬‬

‫یک آبجکت ‪ Python‬را به واسطه ی تابع تبدلیگر‬

‫&‪O‬‬ ‫*‪convert+void‬‬
‫(‪ )Convertor‬به متغیر ساده در زبان ‪ C‬تبدیل می کند‪ .‬دو‬
‫آرگومان می پذیرد‪ ،‬اولین پارامتر یک تابع است و دومین‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪249‬‬

‫پارامتر آدرس متغیر ‪( C‬از هر نوعی) که به * ‪ void‬تبدیل می‬

‫شود‪.‬‬

‫‪s‬‬ ‫*‪char‬‬
‫*‪ char‬که در انتهای خود ‪ 0‬داشته را به رشته ی ‪Python‬‬
‫تبدیل می نماید یا ‪ NULL‬را به ‪.None‬‬

‫یک رشته ی ‪ C‬و طول (‪ )length‬آن را به یک آبجکت ‪Python‬‬

‫تبدیل می کند‪ .‬اگر اشاره گر از نوع ‪)string pointer( string‬‬
‫‪s#‬‬ ‫‪char*+int‬‬
‫برابر ‪ NULL‬باشد‪ ،‬طول یا ‪ length‬نادیده گرفته شده و‬
‫‪ None‬در خروجی بازگردانی می کند‪.‬‬

‫یک رشته که در سطح زبان ‪ C‬تعریف شده و انتهای آن مقدار‬

‫‪ NULL‬وجود دارد را به یونیکد پایتون تبدیل کرده و اگر ‪NULL‬‬
‫بود آن را به ‪ None‬تبدیل می کند‪.‬‬
‫‪u‬‬ ‫*‪Py_UNICODE‬‬
‫‪ Buffer‬ای از داده های ‪ Unicode‬که انتهای آن ‪ null‬وجود‬
‫دارد را به آبجکت پایتون تبدیل می کند‪ .‬اگر ‪Unicode buffer‬‬
‫برابر ‪ NULL‬بود‪ ،‬در خروجی ‪ None‬بازیابی می شود‪.‬‬

‫یک رشته ی تعریف شده در سطح ‪ C‬و طول آن را به آبجکت‬

‫‪ Unicode‬پایتون تبدیل می کند یا ‪ NULL‬را به ‪ None‬تبدیل‬
‫می کند‪.‬‬

‫‪u#‬‬ ‫‪Py_UNICODE*+int‬‬ ‫به عبارت دیگر‪ ،‬یک ‪( Unicode‬که استانداردهای ‪ USC-2‬یا‬

‫‪ )UCS-4‬مستقر در ‪ buffer‬یا حافظه میانی و طول (‪)length‬‬
‫آن را به آبجکت ‪ Unicode‬پایتون تبدیل می کند‪ .‬اگر اشاره گر‬
‫به ‪ Unicode‬موجود در ‪ buffer‬برابر ‪ NULL‬بود‪ ،‬طول آن‬
‫نادیده گرفته شده و ‪ None‬را در خروجی برمی گرداند‪.‬‬

‫‪w#‬‬ ‫‪char*+int‬‬ ‫مشابه ‪ ،s#‬با این تفاوت که هر آبجکتی که اینترفیس ‪read-‬‬

‫‪ write‬را پیاده سازی می کند‪ ،‬می پذیرد‪ .‬متغیر * ‪ char‬طوری‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬

 ‫‪250‬‬

‫تنظیم شده که به اولین بایت از ‪ buffer‬اشاره کند و‬

‫‪ Py_ssize_t‬را بر روی طول ‪ buffer‬تنظیم می کند‪.‬‬

‫مشابه ‪ ،s‬با این تفاوت که ‪ None‬نیز می پذیرد (*‪ char‬در ‪C‬‬

‫‪z‬‬ ‫*‪char‬‬
‫را روی ‪ NULL‬تنظیم می کند)‪.‬‬

‫کاربردی مشابه ‪ s#‬دارد (*‪ char‬در ‪ C‬را بر روی ‪ NULL‬تنظیم‬

‫‪z#‬‬ ‫‪char*+int‬‬
‫می کند)‪.‬‬

‫از دنباله ی از مقادیر ‪ ،C‬یک متغیر ‪ tuple‬در پایتون می‬

‫)‪(...‬‬ ‫‪as per ...‬‬
‫سازد‪.‬‬

‫]‪[...‬‬ ‫‪as per ...‬‬ ‫از مقادیر ‪ ،C‬یک لیست (‪ )list‬در پایتون تولید می کند‪.‬‬

‫از دنباله ای از مقادیر ‪ ،C‬یک ‪ dictionary‬که المان های آن به‬

‫}‪{...‬‬ ‫‪as per ...‬‬ ‫صورت متناوب‪ ،‬کلید و مقدار‪ ،‬سازمان دهی شده‪ ،‬ایجاد می‬
‫کند‪.‬‬

‫به طور مثال تابع )‪ Py_BuildValue("{issi}",23,"zig","zag",42‬یک ‪ dictionary‬پایتون به صورت‬

‫}‪ {23:'zig','zag':42‬در خروجی تولید می کند‪.‬‬

‫آدرس آموزشگاه ‪ :‬تهران ‪ -‬خيابان شريعتی ‪ -‬باال تر از خيابان ملک ‪ -‬جنب بانک صادرات ‪ -‬پالک ‪ 651‬طبقه دوم ‪ -‬واحد‪7‬‬

‫‪88146323 - 88446780 - 88146330‬‬