UNIVERSITETI I PRIZRENIT UKSHIN HOTI

FAKULTETI I SHKENCAVE KOMPJUTERIKE

DREJTIMI: Shkenca Kompjuterike dhe Teknologji komunikimi

STUDIMET MASTER

PUNIM SEMINARI

LNDA: Modelimi i avansuar i t dhnave dhe bazs s t dhnave

TEMA: MongoDB aspekte t avancuara

MENTOR: Prgatiti:
PnD.c Zirije HASANI Arsim GJINOVCI

Dhjetor 2016
Prmbajtja

Prmbajtja ....................................................................................................................................... 2
Abstrakti .......................................................................................................................................... 4
1. Hyrje ........................................................................................................................................... 5
2. NoSQL data bazat ....................................................................................................................... 6
3. ka jan NoSQL data bazat ........................................................................................................ 6
3.1 Tipat e data bazave NoSQL .................................................................................................. 7
4. T dhnat e pa strukturuara dhe gjysm t strukturuara ............................................................. 7
4.1 T dhnat e strukturuara ........................................................................................................ 7
4.1.1 Karakteristikat e t dhnave t strukturuara ................................................................... 7
4.2 T dhnat e pa strukturuara dhe gjysm t strukturuara........................................................ 8
5. NoSQL krahasuar me RDBMS ................................................................................................... 9
5.1 Disa nga shprehjet n MongoDB si pjes e NoSQL data bazave ....................................... 11
5.1.1 Data baza ...................................................................................................................... 11
5.1.2 Koleksioni ..................................................................................................................... 11
5.3.3 Dokumenti .................................................................................................................... 11
5.3.4 Skemat dinamike .......................................................................................................... 11
5.3.5 Emrtimi ....................................................................................................................... 12
6. Arsyeja e prdorimit t NoSQL ................................................................................................ 12
7. MongoDB .................................................................................................................................. 14
7.1 ka sht MongoDB............................................................................................................ 14
7.2 Instalimi i MongoDB ........................................................................................................... 15
7.2.1 Instalimi i MongoDB n Windows .............................................................................. 15
7.3 Si ruhen t dhnat n MongoDB ....................................................................................... 16
7.3.1 Numri unik _id.............................................................................................................. 18
7.3.2 Data tipat e MongoDB .................................................................................................. 18
7.4 Demonstrimi praktik si punon MongoDB ........................................................................... 19

2
 7.4.1 Krijimi dhe insertimi n data baz MongoDB .................................................................. 20
7.4.2 MongoDB kushtzimet e pyetsorve q jan ekuivalente me ato t RDBMS ............. 23
8. Aspekte t avancuara ................................................................................................................ 24
8.1 Replikimi i data bazave n MongoDB ................................................................................. 24
8.1.1 Pse nevojitet replikimi i bazs s t dhnave ................................................................ 24
8.1.2 Si funksionon puna e replikimit n MongoDB ............................................................. 24
8.1.3 Veorit e replika setit [9] ............................................................................................ 25
8.1.4 Si bhet setapimi i repliks ........................................................................................... 25
8.1.5 Shtimi i antarit n setin e repliks ............................................................................... 26
8.2 MongoDB - shardingu......................................................................................................... 26
8.2.1 Pse nevojitet shardingu? ............................................................................................... 27
8.2.2. Sharding n.................................................................................................................... 27
8.3 Prdorimi i MongoDB me PHP dhe web aplikacion .......................................................... 28
8.3.1 Lidhja me MongoDB data bazn dhe selektimi i saj .................................................... 29
8.3.2 Krijimi i nj koleksioni n MongoDB me PHP ............................................................ 30
8.3.3 Insertimi i dokumentit .................................................................................................. 31
8.3.4 Gjetja e gjitha dokumenteve me php, n MongoDB..................................................... 31
8.3.5 Aktualizimi i dokumentit n mongo prmes php-s ..................................................... 32
8.4.5 Fshirja e dokumentit n MongoDB koleksion me kod nga php ................................... 32
8.5 Koleksionet e mbuluara ....................................................................................................... 33
8.5.1 Krijimi i koleksioneve t mbuluara .............................................................................. 34
9. Konkluzion................................................................................................................................ 35
Referenca ...................................................................................................................................... 36
Lista e figurave ............................................................................................................................. 37
Lista e tabelave ............................................................................................................................. 37

3
Abstrakti

Zhvillimi i Internetit dhe shprndarja e t dhnave n kt rrjet global, sidomos kto 15 vitet e
fundit, ka qen shum vshtir t parashikohet. Ky zhvillim ndikoi jashtzakonisht shum n
zhvillimin e data bazave dhe nxiti sfida t ndryshme, q ndonjher ishin vshtir t tejkaluara dhe
vshtir menaxhoheshin me teknologjit ekzistuese t bazave t t dhnave.

Zhvilluesit e data bazave t shum kompanive, pr nj koh ishin t rehatuar me server individual
ku ishin t instaluar sistemet RDBMS, sikurse MySQl, SQL etj. Me shtimin e shumt t t dhnave
n rrjet, u paraqit nevoja pr coptimin e t dhnave npr nyje tjera. Kshtu u paraqitet nevoja
pr shtimin e serverve shtes, e kjo do t thoshte se nevojiteshin edhe harduer shtes. E gjitha kjo
e komplikoi punn, ngase krahas harduerit nevojitej edhe zhvillimi i aplikacioneve t reja q mund
do t mund ti menaxhojn dhe ribashkojn lidhjet e t dhnave t coptuara n disa nyje. N
tentim pr ta zgjidhur kt, duhej respektuar n mnyr strikte skemat e modeluara pr data bazat.
Kjo ishte vshtirsi shtes. Gjitha kto vshtirsi ndikuan n zhvillimin e data bazave q do t
kishin m shum fleksibilitet, dhe jo vetm me gjuh t strukturuar, pra filloi zhvillimi i NoSQL
data bazave. Nj nga ato data baza t fuqishme, e bazuar n dokument sht MongoDB,
funksionimin e t cilit do ta prshkruaj n kt punim.
1. Hyrje

Data bazat n prgjithsi jan t kategorizuar n tre grupe t mdha: RDBMS (data bazat
relacionale), OLAP (data bazat pr procese analitike online) dhe NoSQL (data bazat jo vetm
SQL).

Tem e ktij punimi jan NoSQL data bazat, gjegjsisht MongoDB, q sht nj nga prfaqsuesit
e ktij grupi t data bazave e bazuar n dokument, me kod t hapur.

Kategoria e data bazave NoSQL karakterizohet n nj periudh t vonshm t zhvillimit t data

bazave, q ka marr hov kryesisht kto pesmbdhjet vitet e fundit, si prgjigje ndaj problemeve
q shfaqeshin me menaxhimin dhe depozitimin t dhnave t shumta, q prej momentit kur nisi
ekspansioni i Internetit si rrjet global i komunikimit.

Problemet kryesore q nj NoSQL synon t i zgjidh, zakonisht kan t bjn me shtjet e shkalls
(scale). N astin kur t dhnat nuk prshtaten n nj server t vetm MySQL, ose kur nj pajisje
e vetme nuk mund t trajtoj m ngarkesn e pyetsorve (query), shfaqet nevoja e prdorimit t
disa strategjive pr copzim (sharding) dhe replikimin (replication).

N kt punim kam tentuar ti prshkruaj prve tjerash edhe disa aspekte m t avancuara t
MongoDB sistemit t menaxhimit t data bazave, sikurse: instalimet dhe konfigurimet e serverit
n sistemin operativ Windows dhe konfigurimet e nevojshme, nisja e aplikacioneve klient dhe
krijimi, i data bazave, koleksioneve, dokumenteve, gjetja e tyre.

Po ashtu si aspekt t avancuar e kam konsideruar edhe ndrlidhjen e MongoDB me PHP,

instalimin dhe konfigurimin e mongo drajverit n Wamp server dhe konfigurimin e php shtegut n
variablat e rrethins t Windowsit, n mnyr q t mund t krijohen dhe menaxhohen data bazat,
koleksionet, dokumentet nga ueb faqja me php kod.

Si pjes e tentimit pr ti prshkruar aspektet e avancuara t MongoDB, sht edhe prshkrimi dhe
metoda e krijimit t koleksioneve t mbuluara (capped colections).

5
2. NoSQL data bazat

NoSQL bazat e t dhnave si: MongoDB, Cassandra, HBase, Voldemort dhe t tjera, u projektuar
nga fillimi q t mund t jen t shprndar dhe pr t trajtuar vllime t mdha t t dhnave.
Kto NoSQL baza ofrojn nj kombinim t punve, m t dobishm se q nj MySQL ose postgres
mund t ofroj.

Ndr prfitimet q NoSQL bazat ofrojn jan:

- Copzimi (shardingu) automatik i t dhnave. T dhna t reja automatikisht drejtohen dhe

regjistrohen n nyjn e duhur.
- Prsritje automatike e t dhnave. Secili nga nyjat e shumfishta ruan nj kopje t t
dhnave, deri n nj pik t konfiguruar dhe t caktuar t replikimit.
- Prdorin t dhna pa skem (schema-less) pr t thjeshtuar migrimet e tyre.
- Ndryshimet e skemave pr tabela t mdha, mund t marrin nj koh t gjat dhe madje t
bllokojn tabelat, duke bllokuar do gj q shkruhet n to. Nj baz e t dhnave me nj
skeme lirshm t prcaktuar (si MongoDB, Casasndra, HBase etj.), e bn kt ndryshim
m t leht.
- Shkallzimi (scalability) automatik, duke shtuar nyje t reja. Me shtimin e nyjave t reja,
automatikisht bhet ri-ndarja e t dhnave pr qllime t balancimit t ngarkess. [1]

3. ka jan NoSQL data bazat

Fjala NoSQL q prdoret pr t prshkruar data bazat e ksaj kategorie dhe e ka kuptimin Jo
vetm SQL. NoSQL data bazat jan alternativ e SQL data bazave, q prve tjerash, mund t
implementojn edhe disa nga konceptet e pyetsorve t llojit SQL.

NoSQL data bazat prfshijn do baz t dhnave, q nuk sht relacionale sikurse sistemi
tradicional i menaxhimit t bazs s t dhnave (RDBMS). Motivimi prapa zhvillimit t NoSQL
data bazave sht kryesisht te projektimi i thjeshtuar, shkalla horizontale, dhe kontrolli m i mir
mbi disponueshmrin e t dhnave.

NoSQL tenton t shkputet nga struktura tradicionale e bazave t t dhnave relacionale. Po ashtu
tenton q t i mundsoj zhvilluesit e aplikacioneve q t zbatojn modelet t cilat n mnyr m
t prshtatshme u prgjigjen nevojave t rrjedhs s t dhnave n sistemet e tyre.

Kjo do t thot se bazat e t dhnave NoSQL mund t zbatohen n mnyra q nuk do t mund t
strukturoheshin data bazat tradicionale relacionale. [2]

6
3.1 Tipat e data bazave NoSQL

Dallojm tre tipa kryesore t data bazave NoSQL:

1. Data bazat q bazohen n regjistrim t elsit / vlerave (Memcached, Coherence, Redis)

2. NoSQL data bazat e sheshta (BigTable, HBase, Accumulo)
3. Data bazat e orientuar n dokument (MongoDB, CouchDB, Cloudant) [3]

4. T dhnat e pa strukturuara dhe gjysm t

strukturuara

4.1 T dhnat e strukturuara

T dhnat e strukturuara jan gjitha t dhnat, q qndrojn n fush fikse brenda fajllit apo
shnimit. T dhnat e tilla i hasim te data bazat relacionale dhe dokumentet me flet t shprndar
(spreadsheet)1.

4.1.1 Karakteristikat e t dhnave t strukturuara

T dhnat e strukturuara, s pari varen nga krijimi i nj modeli i t dhnave, - nj model i llojeve
t dhnave t biznesit sipas t cilit do t regjistrohen dhe se si ato t dhna do t ruhen, prpunohen
dhe t qasen m von. Kjo prfshin prcaktimin se, n cilat nga fushat e t dhnave do t ruhen
dhe se si do t ruhen ato dhnat. Prcaktohet lloji i t dhnave (numr, para, alfabetik, emr, dat,
adres) dhe do kufizim lidhur me futjen e t dhnave (numri i karaktereve, i kufizuar n terma t
caktuara t tilla si z, znj apo Dr.; M ose F etj.). [4]

T dhnat e strukturuara kan eprsi ngase leht regjistrohen, ruhen, krkohen dhe analizohen. Nj
koh, pr shkak t mimit t lart dhe kufizimeve n performancn e disqeve, memories dhe
procesimit, te data bazat relacionale, prdorimi i t dhnave t strukturuara, ishte e vetmja mnyr
e menaxhimit efektiv. Dhe gjithka tjetr q nuk mund t vendosej n strukturn ngusht t
organizuar, duhej t vendosej n letr dhe t ruhej n orman. [4]

1Dokumentet spreadsheet i gjejm te programet: MS Excel, Libre Office, Google Sheets, Work numbers, OpenOffice, Lotus
Symphony etj. N kto dokumente t dhnat rruhen n rreshta dhe kolona.

7
4.2 T dhnat e pa strukturuara dhe gjysm t strukturuara

T dhnat e pa strukturuara jan t gjitha ato gjra q nuk mund t klasifikohen n mnyr t
gatshme, dhe t prshtaten n nj vend, si: fotot dhe imazhe grafike, video, webpages, PDF fajllat,
Power Point prezentimet, emailat, blogjet, dokumentet e prpunimit t tekstit etj. [4]

T dhnat gjysm t strukturuara jan nj njfar mnyre udhkryq mesa atyre t dhnave t pa
strukturuar dhe t strukturuar. Sidoqoft, t kto t dhna mungon nj struktur strikte n modelin
e t dhnave t tyre.

Te t dhnat gjysm t strukturuar, tagjet ose llojet e tjera t shnuesve (markert), prdoren pr
t identifikuar disa elemente brenda t dhnave, por se e dhna nuk ka nj struktur t ngurt
(rigid). Pr shembull, softueri pr prpunim t tekstit, mund t prfshijn meta data q tregojn
emrin e autorit dhe datn e krijuar, por me pjesn m t madhe t dokumentit, teksti mbetet i pa
strukturuar. [4]

E-mailat kan drguesin, marrsin, datn, kohn si dhe fushat tjera fikse t shtuara te t dhnat t
pa strukturuara t prmbajtjes s mesazhit dhe fajllave t bashkngjitura n e-mail. Fotografia ose
grafika t tjera mund t jen t etiketuar me fjal kye t tilla si: krijuesi, data, vendi dhe fjalt
kye, duke i br t mundur q t i organizojm dhe gjejm ato grafika.

XML dhe markup gjuht tjera prdoren shpesh pr t menaxhuar t dhnat e gjysm t
strukturuara.

8
5. NoSQL krahasuar me RDBMS
NoSQL sht nj kategori e bazave t t dhnave q dukshm ndryshon nga bazat e t dhnave
SQL. Tabela e m poshtme krahason dallimet kryesore n mes NoSQL dhe SQL.

NoSQL SQL
Modeli Jo relacional Relacional
Vendos t dhnat n JSON dokumente, ifte Vendos t dhnat n tabela
t elsave / vlerave, grafe
T dhnat - Ofron fleksibilitet, secilit shnim nuk duhet - I mrekullueshm pr rastet ku secili
medoemos ti vendosin t gjitha vetit e shnim ka veti t njjta.
njjta. - Shtimi i vetive t reja krkon ndryshim t
- Vetit e reja mund t shtohen aty pr aty skems ose ri plotsim t shnimeve
- E mir pr t dhnat gjysm t strukturuara, - E mir pr t dhnat e strukturuara.
t dhnat brenda t dhnave (n fole), t
dhnat komplekse.
Skema - Skema dinamike apo fleksible. - Skema strikte
- Data baza sht agnostike ndaj skems, - Skema duhet t mirmbahet dhe t mbahet
ndrsa skema sht diktuar nga aplikacioni. n sinkronizim mes aplikacionit dhe data
Kjo lejon zhvillim agil (t shkatht) dhe bazs.
iterativ (prsrits).
Transakcionet - Prkrah ACID2 transaksione dhe variron - Prkrah ACID transaksione.
sipas zgjidhjes
Konsistenca dhe - Konsistenca q prkrahet, sht varsisht - Zbatim i konsistencs s fort.
disponueshmria nga zgjidhja dhe mund t jet nga - Konsistenca ka prioritet mbi
konsistenca eventuale deri te ajo e fort. disponueshmrin dhe performancn.
- Konsistenca, disponueshmria dhe
performanca mund t trajtohen sipas
nevojave t aplikacionit. (CAP teorema 3).
Performanca - Performanca mund t rritet n maksimum - Performanca insert dhe update varet se sa
duke e ulur konsistencn, nse sht e shpejt kryhet t shkruarit, derisa konsistenca
nevojshme. e fort sht e imponuar.
- Gjitha informatat pr entitetin ndodhen n - Performanca mund t rritet duke
nj shnim (record), prandaj aktualizimi shkallzuar resurset e disponueshme dhe me
mund t bhet me nj veprim. prdorimin e in-memory strukturave.
Shkalla - Shkallzimi (scaling) zakonisht arrihet - Shkallzimi (scaling) zakonisht arrihet
horizontalisht me t dhna t coptuara vertikalisht, me m shum server resurse.
(particionuara) n disa server n hapsir

Tabela 1. Krahasimi mes sistemeve NoSQL dhe RDBMS [1]

2 N shkenca kompjuterike, ACID (Atomicity, Consistency, Isolation, Durability) sht nj grup i vetive t transaksioneve t bazs
s t dhnave. N kontekstin e bazave t t dhnave, nj operacion i vetm logjik n nj t dhn quhet nj transaksion.
3 N shkenca kompjuterike teorike, teorema CAP, i quajtur edhe teorema e Brewersit, sipas shkenctarit Eric Brewer, thot se pr

nj sistem t shprndar kompjuterik sht e pamundur q t njjtn koh t siguroj t tre garancionet: Konsistencn,
Disponueshmrin dhe Performancn.

9
Krahasuar me data bazat relacionale RDBMS, ato NoSQL kan performans m t mir. Po ashtu prdorin
gjuh pr pyetje (query language), dhe kan shtrirje horizontale n rast se nevojiten pajisje t reja pr m
shum shnime apo t dhna. Ndrsa bazat e t dhnave RDBMS megjithat ofrojn funksionalitet mjaft
m t madh.
PERFORMANSA

NoSQL

RDBMS

FUNKSIONALITETI

Figura 1. Krahasimi i performancs dhe funksionalitetit t NoSQL dhe RDBMS sistemeve e

databazave [3]

Tabela n vijim krahason RDBMS dhe MongoDB terminologjin.

RDBMS MongoDB

Data baza Data baza

Tabela Koleksioni

Tuple / rreshti Dokumenti

Kolona Fusha

Lidhja bashkuese e tabelave (join) Dokumentet e bashkuara

elsi primar elsi primar

( _id elsi i caktuar nga MongoDB)

Data baza server dhe klienti

Mysqld / Oracle mongod

Mysql / sqlplus mongo

10
5.1 Disa nga shprehjet n MongoDB si pjes e NoSQL data bazave

5.1.1 Data baza

Data baza sht nj mbajtse fizike pr koleksione. Secila data baz e ka setin e vet t fajllave n
sistemin e fajllave. Nj server i vetm i MongoDB zakonisht ka data baza t shumfishta.
MongoDB grupon koleksionet n data baza. Nj instanc e vetme e MongoDB mund t mbaj disa
baza t t dhnave, pr secilin grupim me zero ose m shum koleksione. [5]

5.1.2 Koleksioni

Koleksioni sht nj grup i MongoDB dokumenteve. sht ekuivalenti i tabels te RDBMS.

Koleksioni ekziston brenda nj data baze t vetme. Koleksionet nuk zbatojn detyrimisht ndonj
skem. Dokumentet brenda koleksionit mund t ken fusha t ndryshme. Zakonisht, gjitha
dokumentet n koleksion kan qllime t ngjashme ose q lidhen me njra tjetrn.

5.3.3 Dokumenti

Dokumenti sht nj set i ifteve t elsave vlerave. Dokumentet kan nj skem dinamike.
Skem dinamike do t thot kur dokumentet n koleksionin e njjt nuk duhet t ken domosdo
fusha t njjta apo struktur t njjt, dhe se fushat e prbashkta n koleksion t dokumenteve
mund t prmbajn tipa t ndryshme t t dhnave.

5.3.4 Skemat dinamike

Koleksionet kan skema dinamike. Kjo nnkupton q dokumentet brenda nj koleksioni t vetm
mund t ken forma t ndryshme.

Pr shembull: q t dyja nga kto dokumente pasuese mund t vendosen n nj koleksion t vetm:

{"pershendetja" : "Tung!"}

{"foo" : 5}4

4
Termat foobar (/ fubr /), ose foo, "First Object Oriented" dhe "Binary Arbitrary Reason " jan prdorur si emra
vendmbajtse n programim apo dokumentacion lidhura me kompjuterin. Ktsaj i referohen po ashtu si ndryshore
metasyntaktike sikurse shkronjat q ndonjher i zvendsojn numrat n Algjebr)

11
5.3.5 Emrtimi

Koleksioni identifikohet sipas emrit t vet. Emrat e koleksionit mund t prmbajn do varg t
UTF-8 standardit, por me disa kufizime:
- Vargu i zbrazt ("") nuk sht emr valid i koleksionit.
- Emrat e koleksionit nuk bn t prmbajn karakterin null ( \0 ) ngase ky karakter prdoret pr
t prfunduar dokumentin.
- Asnj koleksion nuk duhet t filloj me prefiksin system. Ky prefiks sht i rezervuar pr
koleksione interne. P.sh. koleksioni system.users

6. Arsyeja e prdorimit t NoSQL

Rritja e nevojave pr prpunimin e t dhnave n vllime m t mdha, pastaj shpejtsia dhe
varietetet e t dhnave, kan ndryshuar me hapa t shpejta, natyrn e arkivimimit t t dhnave.
N kt mnyr bazat e t dhnave NoSQL q mundsojn ruajtjen e t dhnave pa strukturuara
dhe heterogjene n mas t madhe kan fituar n popullaritet. [5]

do baz e t dhnave racional ka nj dizajn tipike t skems, q tregon numrin e tabelave dhe
relacionet n mes ktyre tabelave. Ndrsa n MongoDB, nuk ekziston koncepti i relacioneve. [7]

MongoDB sht data baz e bazuar n dokument n t ciln nj koleksion i mban dokumentet e
ndryshme. Numri i fushave, prmbajtjes dhe madhsis s dokumentit mund t ndryshojn nga nj
dokument n tjetrin.

Si shembull, pr ta par dallimin mes skems s dizajnimit t data bazave relacionale dhe
MongoDB, mund t supozojm se duhet t dizajnojm nj baz pr nj web faqe (website) apo
bllog (blog). Nj web faqe apo bllog i ka s paku kto krkesa:

- Secili postim (post) duhet t ket titull, prshkrim dhe nj url.

- Secili postim mund t ket nj apo m shum tagje (tag).
- Secili postim e prmban emrin e publikuesit dhe numrin total t plqimeve.
- Po ashtu secili postim ka komente t dhna nga vizitort, s bashku me emrat e tyre,
porosin, datn dhe kohn si dhe plqimet.
- Pastaj, secili postim mund t prmbaj zero apo m shum komente.

Pra, si e shohim, pr kto shnime sipas skems s data bazave relacionale RDBMS,5 nevojiten
s paku tre tabela dhe lidhjet mes tyre.

5RDBMS sistem i menaxhimit t bazs s t dhnave (DBMS) q sht i bazuar n modelin relacional. RDBMS sht themeli pr
SQL, dhe pr t gjitha sistemet moderne t bazave t t dhnave si MS SQL Server, IBM DB2, Oracle, MySQL, dhe Microsoft
Access.

12
Figura 2. Lidhjet e tabelave te data baza relacionale

Ndrsa t MongoDB si NoSQL data baz, n vend se t krijojm tre tabela dhe lidhjet mes tyre,
krijohet vetm n nj koleksion.

{
_id: POST_ID
titulli: TITLE_OF_POST,
pershkrimi: POST_DESCRIPTION,
nga: POST_BY,
url: URL_OF_POST;
tagjet: [TAG1, TAG2, TAG3],
pelqimet: TOTAL_LIKES,
komentet: [
{
perdoruesi: COMMENT_BY,
message: TEXT,
dataKrijuar: DATE_TIME,
pelqime: LIKES,
},
{
perdoruesi: COMMENT_BY,
message: TEXT,
dataKrijuar: DATE_TIME,
pelqime: LIKES,
}
]
}

Figura 3: Nga figura shohim se n MongoDB, t dhnat shfaqen n nj koleksion t vetm, n vend se
n tre tabela si n rastin e bazave te RDBMS

13
7. MongoDB

N vitin 2007, kompania 10gen filloi punn n nj stek (stack)6 me kod t hapur pr prpunim t
t dhnave n hapsirn cloud. Ky ishte momenti i lindjes s MongoDB, si shtres e t dhnave
e platforms Cloud.

MongoDB sht dokument data baz me kod t hapur (open source) i popullarizuar n mesin e
zhvilluesve dhe profesionistve, pr shkak t qasjes s saj t shkatht dhe t shkallzuar.

Raste t shpeshta t prdorimit t MongoDB prfshijn t dhnat e mdha operative dhe analitike,
t menaxhimit dhe t ofrimit t prmbajtjes, infrastrukturs celulare dhe sociale, menaxhimit t t
dhnave t prdoruesve etj.

MongoDB sht shkruar n gjuhn programore C++ dhe zhvilluar n mnyr aktive nga kompania
10gen e cila n vitin 2013 e ndryshoi emrin n MongoDB Inc. [8]

MongoDB sht me kod t hapur dhe lejohet sipas kushteve t GNU-AGPL7 licencs. Kodi burimor
sht lirisht n dispozicion edhe n Github8. Projekti MongoDB udhhiqet nga ekipi i vet, por
shpesh pranohen edhe kontributet nga komuniteti n Internet. [7]

Projekti sht hartuar pr t gjitha sistemet operative t mdha, duke prfshir edhe Mac OS X,
Windows, dhe Linux.

7.1 ka sht MongoDB

MongoDB sht nj baz e fuqishme e t dhnave e orientuar n dokument, jo relacionale, dhe

shum platformsh, q ofron performanc t lart, disponueshmri t lart, dhe shkallzueshmri
t leht. MongoDB punon n konceptin e koleksionit dhe t dokumentit. [9]

Data bazat e orientuara n dokument mund t i quajm si nj pjes apo kategori e data bazave
NoSql.

6 N shkenca kompjuterike, steku paraqet nj pirg q sht nj lloj i t dhnave abstrakte q shrben si nj koleksion
i elementeve, me dy operacione kryesore: shtytje (push), e cila shton nj element n koleksion, dhe nxjerrje (pop), e
cila heq elementin e shtuar n fund dhe q nuk sht hequr ende.
7
Licenca GNU Affero General Public License sht licenc pr softuer dhe lloje t tjera t punve, e projektuar
posarisht pr t siguruar bashkpunimin me komunitetin sidomos te programet q prdoren n rrjet. Kjo licenc
sht e projektuar pr t dhn liri t plot prdoruesve pr t ndar si dhe pr t ndryshuar kodin burimor t softuerit
apo ndonj vepre tjetr.
8 Github sht nj shrbim i bazuar n web hostim, si vend depozitimi pr kode t aplikacioneve, dhe ofron
shprndarje dhe kontroll t versionit t kodit burimor t aplikacioneve, mes prdoruesve.

14
Ka fleksibilitet t madh dhe sht e shkallzuar pr qllime t prgjithshm, dhe at krahas
mundsive pr krijim (create), aktualizim (update), lexim (read) dhe fshirje (delete) t t dhnave,
po ashtu ofron nj numr t madh dhe gjithnj n rritje t veorive unike si: indeksim, agregim,
tipet speciale t koleksioneve etj.

- Indeksimi (indexing),

MongoDB mbshtet indekset e prgjithshme dytsore, duke lejuar nj shumllojshmri t

pyetsorve t shpejt (fast query), dhe ofron mundsi t indeksimit q jan unike, komplekse,
gjeo-hapsinore dhe plotsisht tekstual.

- Agregimi (aggregation)

MongoDB prkrah t ashtuquajturn tub agregimi apo gyp grumbullues q lejon t

ndrtohen agregime komplekse nga copzat e thjeshta dhe ia lejon data bazs optimizimin e tyre.

-Tipet speciale t koleksioneve

MongoDB prkrah koleksionet ttl (time-to-live) pr t dhnat q duhet t skadojn n nj koh t

dhn. Si sht rasti me sesionet. Po ashtu prkrah koleksionet me madhsi fikse, q jan t
dobishme pr t mbajtur t dhnat e fundit, si jan shnimet e sistemit (logs).

- Depozitimi i fajllave (file storage)

MongoDB prkrah protokollin pr prdorim t leht (easy-to-use) pr ruajtjen e fajllave t mdha

si dhe meta datave t fajllave. [5]

7.2 Instalimi i MongoDB

MongoDB mund t instalohet n disa platforma, gjegjsisht sisteme operative si Windows, Linux,
OS X, Solaris.

7.2.1 Instalimi i MongoDB n Windows

Pr ta instaluar MongoDB n Windows, s pari e shkarkojm versionin e duhur pr kt sistem

operativ, nga faqja zyrtare http://www.MongoDB.org. Pr momentin mund ti shkarkojm vetm
versionin pr Windows server 2008 R2 64 bit9, e cila funksionon te versionet 64 bitsh t sistemit
operative mbi Windows XP,

9
Faqja www.mongodb.com/download-center?jmp=nav#community e vizituar m 30 dhjetor 2016

15
Versionet 32 bitsh t MongoDB prkrahin vetm data baza m t vogla se 2 GB dhe jan t
prshtatshme vetm pr qllime testuese.

Pr ta instaluar MongoDB, startohet fajlli i shkarkuar q sht fajll ekzekutues me ekstensionin

,msi.

Mnyra m e mir, q mundson qasje m t leht nga linja komanduese (command promt) e
sistemit operativ Windows, sht ta instalojm n folderin MongoDB n root t diskut C:.
Prandaj aktivizojm fajllin instalues, e zgjedhim opsionin Custom dhe e instalojm n Folderin
MongoDB n diskun C.

Pasi t prfundoj instalimi, n diskun C duhet po ashtu t krijojm nj folder me emrin data dhe
n brendi t saj nj folder me emrin db. Ktu n folderin db, MongoDB krijon data bazat e saj dhe
koleksionet.

7.3 Si ruhen t dhnat n MongoDB

MongoDB paraqet nj sistem pr menaxhimit e bazs s t dhnave, e projektuar pr web

aplikacione dhe pr infrastrukturn e internetit. Pavarsisht nse aplikacioni ka nevoj pr nj data
baz nyje (node) apo dhjetra t tilla, MongoDB ka mundsi t ofroj performans jashtzakonisht
t mir. [7]

T dhnat n MongoDB rruhen n dokumente q jan ekuivalenti i rreshtave n data bazat

relacionale. Kto dokumente jan t vendosura n koleksione q jan ekuivalenti i tabelave te
bazat relacionale. Dokumentet njihen edhe si zemra e MongoDB dhe paraqesin nj set t rregulluar
t elsave me vlera asociative. Struktura e dokumentit prbhet nga vlerat - elsa ifte t ndara
me presje.

Prfaqsimi i dokumentit varet nga gjuha programuese, por n shum gjuh, dokumentet kan
struktur me prshtatje t natyrshme si hart, ose fjalor, ose hash. N JavaScript, si shembull,
dokumentet prfaqsohen si objekte:

{Emri:'ARSIM'}

elsat n dokumente jan stringjet (vargjet). Secili karakter UTF-8 lejohet n els, me disa
prjashtime t dukshme:
- elsat nuk duket t prmbajn karakterin null10 ( \0 ). Ky karakter prdoret pr t br t ditur
fundin e elsit.
- Karakteret pik ( . ) dhe string ( $ ) kan disa veti speciale dhe duhet prdorur vetm n rrethana
t caktuara. N prgjithsi, kto karaktere po ashtu duhet prdorur si t rezervuara.

10
Karakteri null (edhe terminatori null), thn shkurt null, sht nj karakter kontrolli me vler zero. Ai sht i
pranishm n shum sete t karaktereve, duke prfshir ISO / IEC 646 (ose ASCII), kodin e rregullimit C0, Unicode
dhe EBCDIC. sht n dispozicion n pothuajse t gjitha gjuht e programuese kryesore.

16
- MongoDB sht tip senzitiv dhe case senzitiv. Si shembull, kto dokumente n vijim,
ndryshojn nga njra tjetra,

{"Poena" : 97}
{"Poena" : 97}
{"POENA" : 97}
{"POENA" : 97}

Prve tjerash, e rndsishme sht po ashtu t theksohet se MongoDB dokumenti nuk bn t

prmbaj elsa duplikate. Si shembull mund ta marrim kt dokument:
{"PERSHENDETJE" : TUNG!, {"PERSHENDETJE" : TUNG, MongoDB! }

q n rastin ton sht dokument jo legal i MongoDB.

ifti i elsave / vlerave jan t paracaktuara:{"x" : 1, "y" : 2 }nuk sht i njjt si

{"Y" : 2, "x" : 1 }

Radha e fushs zakonisht nuk paraqet problem, ngase MongoDB i rirregullon ato fusha.

{
_id: ObjectId(586ef023f5e6a4df17d9cd3d)
titulli: 'MongoDB punimi',
pershkrimi: 'MongoDB eshte NoSql data baze e bazuar ne dokument',
nga: 'Arsim Gjinovci',
url: 'http://www.mjellma.net,
tagjet: ['MongoDB', 'databaza', 'NoSQL'],
pelqime: 100,
komente: [
{
perdoruesi:'arsim1',
porosia: 'Ky eshte komenti im i pare,
dataKrijuar: new Date(2016,12,20,2,15),
pelqime: 7
},
{
perdoruesi:'dijon2',
porosia: 'Komenti i Dijonit,
dataKrijuar: new Date(2016,12,22,7,45),
pelqime: 9
}
]
}

17
7.3.1 Numri unik _id

_id sht numr heksa decimal 12 bajtsh q siguron q secili dokument t jet unik. Nj _id mund
ta japim ne vet kur shnojm n dokument. Nse megjithat nuk e japim ne vet nj _id ather
MongoDB ofron nj id unik pr secilin dokument. Nga ato 12 bajtt e numrit heksa decimal, 4
bajtt e para mbajn shnimet e vuls kohore t astit t shkrimit apo aktualizimit t dokumentit.
3 bajtt pasuese jan pr id-n e makins, 2 bajtt tjera pr id-n e procesit t MongoDB serverit
dhe 3 bajtt e fundit jan thjesht vlera q rriten. [9]

7.3.2 Data tipat e MongoDB

MongoDB prkrah shum data tipa. Disa nga ato jan:

- String: Ky sht data tip m i zakonshm q prdoret pr t ruajtur t dhnat. String n

MongoDB duhet t jet i vlefshm n UTF-8 standardin.

- Integer: Ky tip sht prdorur pr t ruajtur nj vler numerike. Integer mund t jet 32
bit ose 64 bit n varsi t serveri.

- Boolean: Ky tip sht prdorur pr t ruajtur nj vler boolean (true/ false).

- Double: Ky tip sht prdorur pr t ruajtur vlerat me presje dhjetore.

- Min/Max elsat: Ky tip prdoret pr t krahasuar nj vler kundrejt vlerave m t ulta

dhe m t larta t BSON11 elementeve.

- Arrays: Prdoret pr t shtuar vargje apo lista ose dhe vlera t shumfishta n nj els.

- Timestamp: ctimestamp. sht e dobishme t prdoret pr regjistrimin e kohs s krijimit

apo ndryshimit t e dokumentit.

- Object: Ky data tip prdoret pr dokumentet e bashkangjitura (embedded documents).

- Null: Prdoret pr t shtuar vlerat Null.

- Symbol: Ky tip prdoret pr raste identike si string; por sidoqoft sht e rezervuar pr
gjuht q prdorin tipa specifike t simboleve.

11
BSON / bisn / sht nj format i shkmbimi t dhnave kompjuterike, e prdorur kryesisht si nj ruajtse e t
dhnave dhe format i transferimit n rrjetit, n bazn e t dhnave MongoDB. Paraqet nj form binare pr
prfaqsimin e strukturave t thjeshta t t dhnave, vargjeve asociative (t quajtura objekte apo dokumente n
MongoDB), dhe lloje t ndryshme t t dhnave me interes t veant pr MongoDB.

18
 - Date: Prdoret pr regjistrimin e dats dhe kohs aktuale n formatin kohor t sistemit
operativ UNIX. Mund t specifikojm formatin ton kohor duke krijuar objektin pr Data
dhe duke ia prcjell ktij objekti ditn, muajin, vitin.

- Object ID: Ky data tip prdoret pr t regjistruar ID-n e dokumentit.

- Binary data: Prdoret pr regjistrimin e t dhnave n form binare.

- Code: Ky tip prdoret pr t regjistruar kodin JavaScript n dokument.

- Regular expression12: Prdoret pr t regjistruar shprehjet e rregullta apo shprehje

racionale.

7.4 Demonstrimi praktik si punon MongoDB

Startimin e MongoDB e bjm duke e hapur folderin bin q ndodhet brenda folderit MongoDB,
dhe duke e startuar s pari MongoDB serverin. Kt e aktivizojm duke klikuar me maus fajllin
mongod.exe. Me tu aktivizuar MongoDB serveri, n folderin C:/data/db krijohen disa fajlla pr
koleksione, indeksa etj. Serveri pasi t aktivizohet, pret lidhjet nga klientt.
Prndryshe, startimi i MongoDB serverit bhet edhe nga linja komanduese e Windows, me
komandn C:/MongoDB/bin/mongod.exe.

Figura 4. Serveri i MongoDB duke pritur ky jen e klientve ne portin 27012

12Regular expression ose regex ose regexp (i quajtur nganjher nj shprehje racionale) sht nj rend i karaktereve
q prcaktojn nj model t krkimit, n shkenca kompjuterike teorike dhe teorin e gjuhs formale,. Zakonisht ky
model sht prdorur m pas nga nj algoritm krkim pr string pr t "gjetur" apo "gjetur dhe t zvendsoj"
operacione n string.

19
Pr t krijuar data baz apo manipuluar me t, duhet startohet nj klient. Njkohsisht mund t
lidhen disa klient pr server dhe ti qasen data bazs.

N Windows, nse e kemi br instalimin sipas udhzimeve m lart, klientin e startojm nga
folderi C:/MongoDB/bin/mongo.exe. Kt e bjm duke klikuar dy her n mongo.exe ose duke
e startuar nga linja komanduese e Windows.

Figura 5. MongoDB serveri ku jan t lidhur dy klient

7.4.1 Krijimi dhe insertimi n data baz MongoDB

Pra pasi ta startojm serverin dhe klientin, te linja komanduese e klientit me komandn use
emri_bazs e zgjedhim ose krijojm nj data baz.

- Komanda use

Krijimi i nj data baze n MongoDB bhet me komandn use dhe pastaj shkruhet emri i data bazs.
Kjo komand e njjt bn edhe kalimin nga nj data baz ekzistuese n tjetrn. Nse prdorim
komandn p.sh use mydbs dhe databaza mydbs nuk ekziston, ather ajo automatikisht krijohet.

- Komanda show dbs

Pr ti shfaqur apo listuar gjitha data bazat n server prdoret komanda show dbs. N fakt me kt
komand shfaqen vetm data bazat q prmbajn koleksione dhe dokumente t regjistruara.

20
 - Komanda db

Nse nuk jemi t sigurt se ciln data baz jemi duke e prdorur e shkruajm komandn db dhe na
shfaqet n ekran emri i data bazs aktuale.

- Komanda insert

Ekuivalentin e tabelave n bazat relacionale, te MongoDB e njohim me emrin koleksion.

Koleksionet krijohen aty pr aty (on-the-fly) me regjistrimin e shnimeve q n MongoDB njihet
me emrin dokument. Me komandn insert regjistrojm dokumentet brenda koleksioneve.

P.sh krijojm koleksionin mesazhet aty pr aty duke insertuar disa t dhna.

db.mesazhet.insert( { emri: Arsim, porosia: Prshndetje! })

Pasi ta kemi krijuar koleksionin mesazhet, brenda t cilit ndodhet dokumenti (shnimi), me
atributet emri dhe porosia si dhe t dhnat e insertuara n atributet gjegjse, na kthehet n ekran
konfirmimi q regjistrimi u krye pr nj shnim.

WriteResult({ "nInserted" : 1 })

N mnyrn e njjt i vendosim edhe disa dokumente (shnime).

Figura 6. Regjistrimi i disa shnimeve (dokumenteve) n koleksionin mesazhet n MongoDB

21
 - Komanda find() dhe pretty()

Pr gjetjen e koleksioneve n data baz e shkruajm komandn find(), ndrsa pr ti shfaqur m

bukur grafikisht t gjeturat e prdorim edhe komandn pretty().

db.mesazhet.find() ose db.mesazhet.find().pretty()

Figura 7. Gjetja e t dhnave nga koleksioni me komandn find() dhe find.pretty()

- Komanda drop()
Pr ta fshir nj koleksion, prdoret komanda drop() si vijon:

db.mesazhet.drop()

Nse koleksioni mesazhet sht fshir me sukses, e marrim konfirmimin true dhe n t
kundrtn, nse nuk ekziston koleksioni e marrim konfirmimin false.

- Komanda dropDatabase()

Pr ta fshir nj data baz nga serveri s pari e zgjedhim data bazn me komandn use pastaj e
fshim duke shkruar db.dropDatabase().

22
- Komanda update()

Pr t aktualizuar nj dokument, n MongoDB prdoret komanda update() n formn si vijon:

db.mesazhet.update({'emri':'Mjellma},{$set:{emri: Mjellma.net}})

Pr t aktualizuar nj a m shum dokumente n t njjtn koh, n MongoDB e prdorim

parametrin multi dhe e vendosim n true.

db.mesazhet.update({emri: Zana}, {$set:{emri:'Arzana'}},{multi:true})

- Komanda sort()

Pr ti sortuar t dhnat e gjetura, prdoret komanda sort() n kombinim me komandn find().

Pr ti riradhit sipas alfabetit A Z, prdoret 1 pas atributit q krkohet t sortohet, ndrsa -1, e
bn radhitjen Z A t gjetjeve.

db.mesazhet.find().sort({emri:1})

7.4.2 MongoDB kushtzimet e pyetsorve q jan ekuivalente me ato t RDBMS

N mnyr q t krijojm pyetsor m t avancuar, pr gjetjen e shnimeve n data baz, nevojitet

t prdorim disa kushtzime. Pr t krijuar kushtzime, shpesh prdorim operatort si n tabeln e
mposhtme.

Veprimi Sintaksa Shembulli RDBMS Ekuivalenti

where emri =
E barabart {<key>:<value>} db.mesazhet.find({"em":"Mjellma"})
Mjellma'
M e vogl se {<key>:{$lt:<value>}} db.mycol.find({"mosha":{$lt:50}}) where mosha < 50
M e vogl ose
{<key>:{$lte:<value>}} db.mycol.find({"mosha":{$lte:50}}) where mosha <= 50
e barabart
M e madhe se {<key>:{$gt:<value>}} db.mycol.find({"mosha":{$gt:50}}) where mosha > 50
M e madhe se
{<key>:{$gte:<value>}} db.mycol.find({"mosha":{$gte:50}}) where mosha >= 50
ose e barabart
Jo e barabart {<key>:{$ne:<value>}} db.mycol.find({"mosha":{$ne:50}}) where mosha != 50

Tabela 2. Operator dhe kombinimi i tyre pr kushtzime t pyetsorve n MongoDB dhe RDBMS

23
8. Aspekte t avancuara

8.1 Replikimi13 i data bazave n MongoDB

Replikimi (replication), sht procesi i sinkronizimit t dhnave n t gjith servert e shumt.

Replikimi siguron redundanc (tepric) dhe rrit disponueshmrin e t dhnave me kopje t
shumta t t dhnave n servert e ndryshm t bazave t t dhnave t ndryshme. Replikimi
mbron nj baz t dhnash nga humbja n nj server t vetm. Ky proces gjithashtu lejon t
rikthehen t dhnat nga dshtimet e harduerit dhe pengesat n shrbimi. Me kopje shtes t t
dhnave, mund t rimkmbim bazn e dmtuar, raportin, ose bekapin.

8.1.1 Pse nevojitet replikimi i bazs s t dhnave

Baza e replikuar mundson:

- Q t dhnat t mbahen t sigurta

- Disponueshmri e lart e t dhnave (24 or, 7 dit)
- Rimkmbje nga katastrofa
- Pa shkyje (downtime) gjat mirmbajtjes (si te: bekapimet, rindrtimi i indekseve, kompaktimi)
- Shkallzimi i lexueshm ( ekstra kopje q mund t lexojm t dhnat nga to)
- Set i replikave (data bazave t replikuara) sht transparent pr aplikacionet. [9]

8.1.2 Si funksionon puna e replikimit n MongoDB

MongoDB e arrin replikimin me prdorimin e setit t repliks. Nj set replik sht nj grup i
mongod instancave q hostojn t njjtin set t dhnave. N replik, nj nyje sht nyja kryesore
q merr t gjitha operacionet e regjistrimit. T gjitha instancat tjera, t tillat si ato dytsoret,
zbatojn operacionet nga nyja primare, dhe kshtu kan t njjtin grup t t dhnave. Seti i
replikave mund t ket vetm nj nyje primare.

Seti i repliks sht grup dy apo m shum nyjave (n prgjithsi s paku 3 nyje krkohet t
jen).
N setin e repliks, nj nyje sht nyje kryesore (primare) ndrsa nyjat tjera jan dytsore
(sekondare)
Gjitha t dhnat replikohen nga nyja primare n nyjat sekondare
N astin e pengimit t dshtimit t sistemit dhe marrjes automatike t kontrollit ose gjat
mirmbajtjes, vendoset nse duhet t zgjidhet nj nyje primare dhe pastaj zgjidhet nj nyje e
re primare.

13 Replika sht nj kopje e sakt ose model pr dika, veanrisht nj n nj shkall m t vogl. N art paraqet
kopjen apo duplikatin e veprs origjinale. N data baza paraqet kopjimin koh pas kohe t t dhnave nga databaza e
nj kompjuteri n data bazat e kompjuterve tjer. Si rezultat shfaqet data bazat e distribuuar.

24
 Pasi rimkmbet nyja e dshtuar, ajo srish i bashkohet setit t repliks dhe tash funksionon
si nyje sekondare.

Klient Aplikacioni
Drejtuesi (Driver)
Shkruan Lexon

Primare
Figura 8. Diagrami tipik i MongoDB
replikimit tregon se cili klient
aplikacion gjithnj ndr vepron me
nyjn primare dhe pastaj nyja
primare replikon t dhnat n nyje
Sekondare Sekondare sekondare. [9]

8.1.3 Veorit e replika setit [9]

Nj kllaster me N nyje
Secila nga nyjat mund t bhet nyje primare
Gjitha veprimet pr t shkruar (writte operations) bhen n nyjn primare
Marrje automatike e kontrollit gjat dshtimit
Rimkmbje automatike
Konsensus pr zgjedhjen e nyjs primare

8.1.4 Si bhet setapimi i repliks

Nj instanc e vetme e MongoDB konverohet n replika set. Pr ta br konvertimin n

replika set i kryejm kto hapa:

E fikim serverin MongoDB q sht aktiv.

Startojm MongoDB serverin duke specifikuar -- replSet opsionin. Sintaksa themelore e
replSet sht:

mongod --port "PORTI" --dbpath "SHTEGU_KU_NDODHET_DATA_BAZA" --replSet

"EMRI_I_INSTANCES_SE_REPLIKA_SETIT"

25
Si shembull komanda e dhn n vijim:

mongod --port 27017 --dbpath "D:\set up\MongoDB\data" --replSet rs0

Do t startoj instancn mongod me emrin rs0, n portin 27017.

Pas ksaj, startojm aplikacionin command prompt dhe lidhemi me kt mongod instanc.
N mongo klient, japim komandn rs.initiate() pr t iniciuar setin e ri t repliks.
Pr ta verifikuar konfigurimin e setit t repliks, e japim komandn rs.conf().
Pr ta verifikuar statusin e repliks, e japim komandn rs.status().

8.1.5 Shtimi i antarit n setin e repliks

Pr t shtuar antar n setin e repliks, startojm mongod instancat n shum kompjuter. M

pastaj startojm klientin dhe e japim komandn rs.add().

Sintaksa pr komandn rs.add(), sht:

rs.add(EMRI_HOSTIT:PORTI)

Si shembull, le t supozojm q instanca jon me emrin mongod1.net sht aktiv n portin 27017.
Pr ta shtuar kt instanc n setin e repliks, e japim komandn rs.add() n mongo klient.

rs.add("mongod1.net:27017")

Mongod instancat mund ti shtojm n setin e replikave ather kur t lidhemi n nyjn primare.
Pr t verifikuar se a jemi t lidhur n nyjn primare apo jo, e shkruajm komandn db.isMaster()
n mongo klient.

8.2 MongoDB - shardingu

Shardingu apo copzimi sht proces i vendosjes s t dhnave npr kompjuter t shumfisht,
dhe kjo paraqet qasjen e MongoDB-s pr ti knaqur krkesat e shtimit t t dhnave. Ashtu si
rritet sasia e t dhnave, nj kompjuter i vetm mund t mos mjaftoj q ti regjistroj gjitha ato t
dhna dhe as t ofroj xhiro t pranueshme pr shkrim dhe lexim (read and write throughput).
Shardingu i zgjedh problemet me shkallzim horizontal. Me sharding, mund t shtojm m shum
kompjuter pr t prkrahur shtimin e t dhnave dhe krkesat pr veprime t shkrimit dhe leximit
t t dhnave.

26
8.2.1 Pse nevojitet shardingu?

Te replikimet, gjitha ato q shkruhen shkojn n nyjn master

Querit e ndjeshme latente ende shkojn te nyja master
Seti i repliks s vetme sht set i limituar n 12 nyje
Memoria nuk mund t jet mjaft i madh ather kur data-seti aktiv sht shum i madh
Disku lokal nuk sht mjaft i madh
Shkallzimi vertikal sht shum i shtrenjt

8.2.2. Sharding n MongoDB

N diagramin e mposhtm sht paraqitur shardingu n MongoDB duke e prdorur kllasterin e

copzuar (sharded cluster).

APP SERVERI APP SERVERI

Router-i Router-i
(Mongos) (Mongos)

2 ose m shum router-

3 Server Config
Server
Konfigurues
Server
Konfigurues
Server
Konfigurues
2 ose m shum sharde

Shard-i Shard-i
(seti i repliks) (seti i repliks)

Figura 9. Shardingu n MongoDB, shardet pr t dhna, config servert pr meta t dhna dhe
routert pr pyetsor

N figurn e msiprme i dallojm tre komponent kryesore: Shardet, Servert konfigurues, dhe
Routert e pyetsorve.

Shardet: Shardet prdoren pr t ruajtur t dhna n ato. Ato ofrojn disponueshmri t

madhe dhe konsistenc pr t dhnat. N nj mjedis produksioni, do shard sht nj set i
veante i repliks.

27
 Servert konfigurues: Kto server ruajn metadatat e kllasterve. Kto t dhna prmbajn
mapingun pr setin e t dhnave t kllasterve n shard. Routeri i pyetsorve i prdor kto
metadata pr t i synuar veprimet n shardet specifike. N nj mjedis produksioni,
kllastert e shardeve kan saktsisht 3 config server.

Query Routert: Routert e pyetsorve jan thjesht mongo instanca, interfejsa me klient
aplikacionin dhe veprim t drejtprdrejt n shardin gjegjs. Nj query router proceson
dhe pastaj kthen rezultatet te klienti. Nj shard kllaster mund t prmbaj m shum se nj
query router pr t ndar ngarkesat e krkesave nga klienti. Klienti drgon krkesa te nj
query router. N prgjithsi, nj shard kllaster ka shum query router-. [9]

8.3 Prdorimi i MongoDB me PHP dhe web aplikacion

Pr t prdorur MongoDB me PHP, duhet ta prdorim mongo PHP driverin14. Pasi e shkarkova
versionin e fundit t ktij drajveri, e shpalosa dhe e vendosa fajllin php_mongo.dll n folderin e
ekstenzioneve t PHP-s me emrin ext dhe n fajllin php.ini e shtova ekstensionin pr kt fajll
duke e shtuar rreshtin:

extension = php_mongo.dll

Figura 10. Shfaqja e php mongo ekstensionit n listn e ekstensioneve

n Wamp Server, pas shtimit t saj.

Por pr t funksionuar n Windows duhet shtuar edhe fajllin libsasl.dll n shtegun e sistemit
operativ (n rastin tim Windows 7). Ky fajll zakonisht ndodhet n folderin php t Wamp apo Xampp
serverit. Un pr kt punim e kam prdorur Wamp serverin me php versionin 5.4.1.6

Pr ta shtuar fajllin n shtegun e sistemit operativ Windows e hapim panelin kontrollues Control
Pannel, pastaj klikojm te System dhe shtypim ikonn Advanced system settings. Zgjedhim
Environmental Variables dhe te system variabiles e zgjedhim shnimin Path. Klikojm Edit
dhe shtojm shtegun pr folderin e php-s. [10] N rastin tim sht: D:\wamp\bin\php\php5.4.16;

14Mongo drajverin pr PHP e shkarkova nga linku: https://s3.amazonaws.com/drivers.mongodb.org/php/index.html,

22.12.2016. Verzioni q e prdora sht php_mongo-1.6.8-5.4-vc9.dll pr Wamp Serverin tim, q pr compiler e ka
MSVC9 (Visual C++ 2008) dhe thread safety e ka enabled. Kt dll fajll e riemrtova n php_mongo.dll.
Verzionet tjera n at arkiv t shkarkuar jan pr server me tjer verzione t kompajllerve, ose te rastet kur n
emrtim t fajllit ndodhet e shnuar _nts, ky verzion prdoret pr rastet kur thread safety sht disabled. Gjitha
kko informata pr kompajler dhe thread safety lexohen n phpinfo().

28
 Figura 11. Vendosja e shtegut pr php fajllat, n Windows, ngase edhe
PHP edhe MongoDB jan t instaluar n Windows n rastin tim

Figura 12. Shfaqja e

informatave pr Mongo
ekstensionin n phpinfo(), pas
instalimit t suksesshm dhe
vendosjes s php shtegut n
Windows.

8.3.1 Lidhja me MongoDB data bazn dhe selektimi i saj

Pr t krijuar lidhje me MongoDB serverin, s pari e aktivizojm MongoDB serverin. Pastaj duhet
shkruar kodi n php ku specifikohet emri i data bazs (n rastin tim: mjellma). Nse data baza
nuk ekziston, ather MongoDB e krijon aty pr aty nj data baz me emrin q e kemi specifikuar.

PHP kodi pr lidhje n mongo data baz sht:

<?php
// lidhu ne MongoDB
$m = new MongoClient();
echo "Lidhja ma bazen e te dhenave u krye me sukses.";

echo "<br /><br />";

// zgjedhe databazen
$db = $m->mjellma;
echo "Baza e te dhenave mjellma eshte selektuar.";
?>

29
Pasi t hapet web faqja na shfaqet konfirmimi q faqja sht duke komunikuar me mongo
serverin.

Figura 13. Konfirmimi i lidhjes s web faqes

me MongoDB server me php kod.

8.3.2 Krijimi i nj koleksioni n MongoDB me PHP

Pr t krijuar nj koleksion n MongoDB me PHP kod, e prdorim komandn

createCollection("EMRI_I_KOLEKSIONIT");

PHP kodi pr lidhje n mongo data bazn mjellma dhe krijim t koleksionit me emrin artikujt
sht:

<?php
// lidhu ne MongoDB
$m = new MongoClient();
echo "Lidhja ma bazen e te dhenave u krye me sukses.";
echo "<br /><br />";
// zgjedhe databazen
$db = $m->mjellma;
echo "Baza e te dhenave mjellma eshte selektuar.";
echo "<br /><br />";

//krijo nje koleksion

$collection = $db->createCollection("artikujt");
echo "Koleksioni ".$collection." eshte krijuar me sukses";
?>

Pasi t krijohet me sukses koleksioni, n web faqe, mes tjerash na kthehet edhe konfirmimi:
Koleksioni mjellma.artikujt eshte krijuar me sukses.

30
8.3.3 Insertimi i dokumentit

Pr t insertuar dokumente prmes kodit t PHP-s n koleksion t MongoDB, e prdorim

metodn insert().

<?php
...

//inserto dokumentin
$document = array(
"titulli" => "Fshehja e fajllave brenda fotografise",
"kategoria" => "Informatike",
"rubrika" => "Steganografi",
"url" => "http://www.mjellma.net",
"nga", "Arsim Gjinovci"
);
$collection->insert($document);
echo "Documenti u insertua me sukses";

?>

8.3.4 Gjetja e gjitha dokumenteve me php, n MongoDB

Pr gjetjen e gjitha dokumenteve t regjistruara n koleksionin e caktuar n nj MongoDB data

baz e prdorim metodn find().

Kodi n vijim tregon si mund t krkohen dokumentet n mango, me php, sipas titullit.

<?php
...
//sekelto koleksionin
$collection = $db->artikujt;
echo "Koleksioni ".$collection." eshte selektuar me sukses <br /><br />";

//gjeji dokumentet

$gjetja = $collection->find();

// bene qe gjetja te shfaq titujt e dokumenteve

foreach ($gjetja as $document) {
echo $document["titulli"] . "<br />";
}

?>

31
8.3.5 Aktualizimi i dokumentit n mongo prmes php-s

Pr ta aktualizuar dokumentin n mangodb, prmes php kodit prdoret metoda update().

Kodi n vijim tregon si mund t aktualizohet dokumenti me t dhna t reja n mango, me php.

<?php
. . .
// aktualizo dokumentin
$collection->update(array("titulli"=>"Fshehja e fajllave brenda fotografise"),
array('$set'=>array("titulli"=>"Steganografia me foto")));
echo "Document u aktualizu me sukses <br /><br />";

// shfaq dokumentet e aktualizuar

$gjetja = $collection->find();

// perserit gjetjen per te shfaq dokumentet

echo "Dokumenti i aktualizuar <br />";
foreach ($gjetja as $document) {
echo $document["titulli"] . "<br />";
}

?>

8.4.5 Fshirja e dokumentit n MongoDB koleksion me kod nga php

Metoda remove() prdoret pr ta fshir nj dokument nga koleksionet e data bazs MangoDB.

PHP kodi ku sht implementuar metoda remove(), esht si vijon:

<?php
...

// fshije dokumentin
$collection->remove(array("titulli"=>"Formatimi i diskut"));
echo "Dokumenti u fshi me sukses <br />";

// shfaqi dokumentet e mbetura

$gjetja = $collection->find();

// perserit gjitha titujt ne dokument

echo "Dokumenti i aktualizuar <br /><br />";
foreach ($gjetja as $document) {
echo $document["titulli"] . "<br />"; }

?>

32
Edhe metodat tjera si findOne(), save(), limit(), skip(), sort() etj., funksionojn n mnyra t
njjta si metodat e prshkruara m lart [9].

8.5 Koleksionet e mbuluara

Zakonisht, koleksionet n MongoDB krijohen n mnyr dinamike dhe rriten automatikisht n

madhsi pr tu prshtatur me t dhnat shtes. MongoDB po ashtu prkrah edhe tipa tjera t
koleksioneve, si ato t quajtura koleksione t mbuluara (capped colections). Kto koleksione
krijohen paraprakisht n madhsi fikse.

Figura 14. Dokumentet e reja vendosen n fund t

radhs [6]

Duke pasur koleksione me madhsi fikse, kjo na sjell deri te pyetja: ka ndodh kur ne prpiqemi
t shtojm brenda koleksioneve t mbuluara q tashm jan t plota? Prgjigja n kt pyetje sht
se koleksionet e mbuluara sillen si pyetsor qarkullues: nse ne nuk kemi hapsir, dokumenti
m i vjetr do t fshihet dhe dokumenti i ri do t ia zn vendin.

Figura 15. Kur radha sht e plote, dokumenti i ri ia

zn vendin dokumentit t vjetr

Kjo do t thot se koleksionet e mbuluara automatikisht vjetrsojn dokumentet e vjetra ashtu si

shtohen dokumentet e reja.

33
Disa veprime nuk lejohen te koleksionet e mbuluara. Dokumentet nuk mund t fshihen apo t
largohen (prve vjetrsimit dhe fshirjes automatike). Po ashtu aktualizimet q bjn q dokumenti
t rritet pr nga madhsia, nuk jan t lejuara.

Duke i penguar kto dy veprime, garantohet q dokumenti n koleksionet e mbuluara t ruhet sipas
radhs s insertimit, prandaj nuk ka nevoj t mirmbahet lista e lir pr hapsir nga dokumentet
e larguara. Koleksionet e mbuluara nuk mund t coptohen dhe t ndahen n sharde.

8.5.1 Krijimi i koleksioneve t mbuluara

Ndryshe nga koleksionet e zakonshme, ato koleksione t mbuluara duhet t krijohen n mnyr
eksplicite para se t prdoren. Pr t krijuar nj koleksion t mbuluar, prdorim komandn create.
Nga linja komanduese mund ta bjm duke prdorur komandn createCollection:

db.createCollection("koleksioni_im", {"capped" : true, "size" : 100000});

{ "ok" : true }

Me komandn e m parme krijuam nj koleksion t mbuluar me emrin koleksioni_im, q e ka

madhsin fikse prej 100,000 bajt. Komanda createCollection po ashtu mund t specifikoj kufirin
e numrit t dokumenteve n koleksionin e mbuluar si shtes n mnyr q ta kufizoj madhsin:

db.createCollection("koleksioni_im2",
... {"capped" : true, "size" : 100000, "max" : 100});
{ "ok" : true }

Kt mund ta prdorim, pr shembull te rastet kur dshirojm q 10 artikujt e lajmeve ti kufizojm

n 1000 dokumente.

Njher sapo e krijojm nj koleksion t mbuluar, ajo m nuk bn t ndryshohet. Pra duhet t
fshihet dhe t rikrijohet nse duam tia ndryshojm vetit. Prandaj duhet pasur kujdes lidhur me
madhsin e koleksioneve t mdha, para se ti krijojm ato.

Opsion tjetr i koleksioneve t mbuluara sht q ta konvertojm nj koleksion ekzistues t

zakonshm, n koleksion t mbuluar. Kt e bjm me komandn convertToCapped.

db.runCommand({"convertToCapped" : "shkolla", "size" : 10000});

{ "ok" : true }

Me komandn convertToCapped e konvertuam koleksionin shkolla n koleksion t mbuluar me

34
9. Konkluzion

Nga ajo q e vrejtm n punim, shohim se te NoSQL data bazat, e sidomos MongoDB data bazat,
struktura e objektit sht e qart, pa lidhje t shumta komplekse ku megjithat, edhe pse sht
NoSQL, mund t prdorim me shum sukses pyetsor t thell dhe t pasur me opsione.

Data bazat n MongoDB leht shkallzohen. Jan vend pr ruajtjen e t dhnave n form
dokumenti, q kan indeksim pr do atribut, ndihmojn aktualizimet e gjitha nyjave me replikim
e cila mundson disponueshmri t madhe t t dhnave dhe parandalim t dshtimeve apo
humbjeve.

Auto shardingu, pyetsort e pasur me opsione, aktualizimet aty pr aty si dhe prkrahja e madhe
profesionale q ofron MongoDB, pr kt lloj t NoSQL data bazave, bn q seriozisht ta
konsideroj MongoDB-n si opsion pr studimin e m tejm t data bazave t ktij lloji.

Sidomos te rastet e t dhnave Big Data, te menaxhimi i prmbajtjes, infrastruktura mobile dhe
sociale, pastaj po ashtu te menaxhimi i t dhnave t prdoruesve, MongoDB tregohet shum m
fleksibil dhe me performanc m t mir se bazat relacionale.

Motivim shtes pr prdorim t MongoDB, veanrisht pr mua sht mundsia e qasjes n mongo
server dhe manipulimit me t dhna duke prdorur kodin php apo dhe java.

35
Referenca

[1] E. Lau, Quora, 30 Jan 2011. [Online]. Available: https://www.quora.com/What-are-the-problems-

that-a-NoSQL-database-tries-to-solve. [Qasja 21 12 2016].

[2] B. Dayley, Sams Teach Yourself NoSQL with MongoDB in 24 Hours, Pearson Education, 2015.

[3] H. MIr, ZeroToProTraining.com, [Online]. Available:

http://zerotoprotraining.com/index.php?mode=topic&id=11. [Qasja 21 12 2016].

[4] Webopedia, [Online]. Available: http://www.webopedia.com/TERM/S/structured_data.html.

[Qasja 23 12 2016].

[5] Microsoft.com, 22 11 2016. [Online]. Available: https://docs.microsoft.com/en-

us/azure/documentdb/documentdb-nosql-vs-sql. [Qasja 21 12 2016].

[6] K. Chodorow, MongoDB: The Definitive Guide, OReilly Media, Inc., 2013.

[7] K. Banker, MongoDB in Action, Manning Publications Co., 2012.

[8] MongoDB.com, 27 7 2013. [Online]. Available: https://www.mongodb.com/press/10gen-

announces-company-name-change-mongodb-inc. [Qasja 20 12 2016].

[9] Tutorialspoint.com, 2016. [Online]. Available:

https://www.tutorialspoint.com/mongodb/mongodb_tutorial.pdf. [Qasja 20 12 2016].

[10] PHP.net, [Online]. Available:

http://php.net/manual/en/faq.installation.php#faq.installation.addtopath. [Qasja 24 12 2016].

[11] C. Strauch, NoSQL Databases, Hochschule der Medien, Stuttgart.

[12] F. Marchioni, MongoDB for Java Developers, Birmingham: Packt Publishing, 2015.

[13] A. Poggi, Structured and Semi-Structured Data Integration, 2006. [Online]. Available:
http://www.dis.uniroma1.it/~poggi/publi/thesis.pdf. [Qasja 18 12 2016].

36
Lista e figurave

Figura 1. Krahasimi i performancs dhe funksionalitetit t NoSQL dhe RDBMS sistemeve e databazave
.................................................................................................................................................................... 10
Figura 2. Lidhjet e tabelave te data baza relacionale .................................................................................. 13
Figura 3: Nga figura shohim se n MongoDB, t dhnat shfaqen n nj koleksion t vetm, n vend se n
tre tabela si n rastin e bazave te RDBMS .................................................................................................. 13
Figura 4. Serveri i MongoDB duke pritur ky jen e klientve ne portin 27012.......................................... 19
Figura 5. MongoDB serveri ku jan t lidhur dy klient ............................................................................ 20
Figura 6. Regjistrimi i disa shnimeve (dokumenteve) n koleksionin mesazhet n MongoDB ............... 21
Figura 7. Gjetja e t dhnave nga koleksioni me komandn find() dhe find.pretty() ................................. 22
Figura 8. Diagrami tipik i MongoDB replikimit tregon se cili klient aplikacion gjithnj ndr vepron me
nyjn primare dhe pastaj nyja primare replikon t dhnat n nyje sekondare. [9] ................................... 25
Figura 9. Shardingu n MongoDB, shardet pr t dhna, config servert pr meta t dhna dhe routert
pr pyetsor ............................................................................................................................................... 27
Figura 10. Shfaqja e php mongo ekstensionit n listn e ekstensioneve n Wamp Server, pas shtimit t saj.
.................................................................................................................................................................... 28
Figura 11. Vendosja e shtegut pr php fajllat, n Windows, ngase edhe PHP edhe MongoDB jan t
instaluar n Windows n rastin tim ............................................................................................................. 29
Figura 12. Shfaqja e informatave pr Mongo ekstensionin n phpinfo(), pas instalimit t suksesshm dhe
vendosjes s php shtegut n Windows. ....................................................................................................... 29
Figura 13. Konfirmimi i lidhjes s web faqes me MongoDB server me php kod. ..................................... 30
Figura 14. Dokumentet e reja vendosen n fund t radhs [6].................................................................... 33
Figura 15. Kur radha sht e plote, dokumenti i ri ia zn vendin dokumentit t vjetr ............................ 33

Lista e tabelave

Tabela 1. Krahasimi mes sistemeve NoSQL dhe RDBMS [1] ..................................................................... 9

Tabela 2. Operator dhe kombinimi i tyre pr kushtzime t pyetsorve n MongoDB dhe RDBMS..... 23

37