Programski jezik JAVA PREDAVANJE 1 2013

www.etf.ac.me

Nain polaganja ispita

1 kolokvijuma
kolokvijum se boduje 40 poena

5 domaih zadataka ili testova

svaki domai boduje sa 2 poenom

Zavrni ispit
radi se u raunarskoj sali boduje se sa 50 poena

Ukupno: 40+ 5*2 +50 = 100 poena

Ispit je poloen ako se sakupi 50 I vie poena.

Savladavanje gradiva
Teorijska nastava Praktina nastava u raunarskim salama Preduslovi: Poznavanje osnovnih principa i koncepata programiranja Savladano gradivo predmeta Programiranje 1 i 2 Samostalan, praktian i kontinuiran rad!

Literatura
Dejan ivkovi: Osnove JAVA programiranja, knjiga ili dostupno na Webu Bruce Eckel: Misliti na Javi, izdanje Mikro knjiga, ili original dostupno na Webu. Internet........

Radno okruenje
Java Development Kit (JDK 6) - http://java.sun.com/ JCreator-radno okruenje - http://www.jcreator.com/ NetBeans IDE 6.8 - http://netbeans.org/ Eclipse - http://www.eclipse.org/

Osnovne napomene o programskom jeziku JAVA

U jesen 1995. godine "Sun Microsystems" prvi put je predstavio programski jezik Java -- kao inovativan alat za Web. James Gosling i drugi projektanti u kompaniji "Sun" su bili angaovani na projektu razvoja interaktivne televizije i pametnih kunih ureaja Nezadovoljni to koriste C++, kreirali su novi programski jezik pogodan za njihov projekat. Ime Java programu je dato po nazivu jedne vrste kafe Java je u potpunosti objektno orjentisani programski jezik Danas se Java primjenjuje u velikom broju sluajeva, izmeu ostalog i za: Web servere. Relacione baze podataka. Personalne digitalne asistente. Mobilne telefone. Java podrava vienitnost, tako da se mogu praviti program i koji paralelno izvravaju vie aktivnosti. Vana karakteristika Jave je i sigurnost, jer ima ugraene mehanizme za zatitu od virusa i drugih zloupotreba.

Osnovne napomene o programskom jeziku JAVA

Vrste Java programa

Aplikacija
uobiajeni program koji rjeava neki problem potpuno samostalno

Aplet
izvrava se u Web pretraivau u okviru neke Web strane automatska distribucija i instalacija kako se appleti uitavaju sa Interneta, uvedena su neka ogranienja radi spreavanja zloupotrebe:
appleti ne mogu da itaju ili piu u fajl sistemu korisnika ne mogu da komuniciraju sa serverima, osim sa onim sa kog su uitani ne mogu da pokreu druge programe

Servlet, JSP (Java Server Pages)

izvrava se na Web serveru (dinamike strane)
6

Uvod u programski jezik Java

Java je objektno-orijentisani, nezavistan od platforme, bezbjedan programski jezik, koji je projektovan tako da ga je jednostavnije nauiti od C++-a, a tee zloupotrijebiti od C-a i C++-a. Objektno-orijentisano programiranje (OOP) je metodologija razvoja softvera u kojoj se program: sastoji od grupa objekata koji zajedno funkcioniu objekti se kreiraju korienjem klasa klase mogu biti korisniki definisane ili pripadaju nekom od postojeih paketa Java je projektovana tako da bude jednostavnija od programskog jezika C++, i to prije svega zbog sljedeeg: u okviru programskog jezika Java automatski se vri alokacija i dealokacija memorije. Java ne sadri pokazivae.
7

Uvod u programski jezik Java

Platformska nezavisnost je mogunost programa da se izvrava bez modifikacija u okviru razliitih radnih okruenja. Dakle, Java programski jezik ne zavisi od operativnog sistema i tipa raunara na kom se izvrava. Java programi se prevode u format koji se naziva bajtkod. Prevoenje se vri pomou Java Virtuelne Maine (JVM). Java Virtuelna Maina predstavlja izmiljen raunar koji omoguava da Java kod bude interpretiran na bilo kom tipu procesora. Bajtkod u okviru bilo kog operativnog sistema moe da izvri bilo koji softver ili ureaj koji sadri interpreter programskog jezika Java. Dakle, samo Java interpreteri zavise od procesora na kom se izvravaju.
8

Uvod u programski jezik Java

Prevoenje i interpretiranje programa pisanih u Javi

Uvod u programski jezik Java

Primjer jednostavnog koda napisanog u Javi:
class Zdravo { public static void main (String args[]) { System.out.println (Zdravo svima, ); System.out.println (ovo je Java program); } }

10

Uvod u programski jezik Java

Struktura Java programa
Java program se sastoji od jedne ili vie klasa Izvorni kod svake klase se pie u posebnom fajlu ije ime mora biti isto kao ime klase IME FAJLA MORA BITI ISTO KAO I IME OSNOVNE KLASE Ekstenzija fajla Java izvornog koda mora biti .java
11

Uvod u programski jezik Java

Za razvoj i izvravanje Java koda mogu se koristiti tekstualno i grafiko radno okruenje Tekstualno okruenje moe biti:
Notepad WordPad bilo koji drugi tekstualni editor (osim WORD-a i slinih tekst procesora).

Kao grafiko okruenje mogu se koristiti:

JCreator NetBeans IDE DrJava Eclipse Java Studio JBuilder, ...
12

Uvod u programski jezik Java

Prevoenje i izvravanje u tekstualnom okruenju (DOS prozor) Prevoenje
javac Zdravo.java - nakon prevoenja kreira se novi fajl sa ekstenzijom .class

Izvravanje
java Zdravo
13

Uvod u programski jezik Java

Grafiko radno okruenje u JCreator-u

14

Objektno orijentisano programiranje - OOP

Objektno-orijentisano programiranje je pristup razvoju raunarskih programa koji imitira nain na koji su objekti definisani u realnom svijetu. U programskom jeziku Java sve se realizuje korienjem klasa i objekata. Neophodno je prvo nauiti na koji nain Java implementira principe objektno-orijentisanog programiranja - to znai da moramo nauiti:
organizovanje programa pomou elemenata koji se nazivaju klase i postupak kojim se kreiraju objekti na osnovu klasa. definisanje klase: nain na koji treba da se ponaa i atribute koje treba da sadri. meusobno povezivanje klasa - nasljeivanje i povezivanje klasa korienjem paketa i interfejsa.
15

Osnovne karakteristike OOP - Objekti

U sluaju OOP-a, svaki program se kreira kombinujui novokreirane objekte i postojee objekte. Objekat je nezavistan element raunarskog programa, koji predstavlja grupu povezanih funkcionalnosti i koji je projektovan tako da izvrava specifian zadatak.
Promenljive (podaci)

Metodi (ponaanje)

Objekat
16

Osnovne karakteristike OOP - Objekti

Sve je objekat.
Objekti su promjenljive koje sadre podatke

Objekat ima svoju memoriju koja je opet sastavljena od objekata. Novi objekti se kreiraju iz postojeih. Svaki objekat ima tip, odnosno svaki objekat je instanca neke klase. Program je skup objekata koji komuniciraju jedni sa drugima.

17

Osnovne karakteristike OOP - Klase

Klasa se koristi za opis objekata sa zajednikim svojstvima, odnosno klasa definie ablon za stvaranje objekata za zajednikim svojstvima Klasa definie atribute i ponaanja koje posjeduju svi objekti napravljeni na osnovu klase U OOP se piu klase, a objekti se ne opisuju nego se stvaraju na osnovu klasa Instanca (primjerak) klase = objekat Stvaranje objekta = instanciranje odgovarajue klase Java programi se sastoje iskljuivo od klasa, pa se sve mora nalaziti unutar klasa
18

Osnovne karakteristike OOP - Klase

Primjer definicije klase
class Zgrada { int brojSpratova; String boja; String adresa; ... public void okrei() { ... }; public void dozidaj() { ... }; }

Objekti

19

Osnovne karakteristike OOP Nasljeivanje

Nain za formiranje novih klasa od postojeih Nasljeivanjem se uspostavlja hijerarhijska relacija izmeu srodnih klasa Nova klasa proiruje postojei klasu i nasleuje sve atribute i ponaanja postojee klase Terminologija
Bazna klasa klasa koja se proiruje Izvedena (proirena) klasa nova klasa

Bazna klasa = natklasa, klasa-roditelj Izvedena (proirena) klasa = potklasa, klasadijete Nasljeivanje se vri pomou kljune rijei extends
20

Osnovne karakteristike OOP Nasljeivanje

Izvedena klasa
class StambenaZgrada extends Zgrada { boolean lift; public void popraviLift(){}; }
21

Osnovne karakteristike OOP - Paketi

Klase su organizovane po paketima, analogno odnosu fajla i foldera u okviru fajl-sistema Paket je kolekcija klasa koje ine srodnu cjelinu (namijenjenih jednoj vrsti posla), odnosno paketi ine biblioteke klasa Osnovni paketi:
java.lang java.util java.io java.net java.awt java.applet

Paketi olakavaju nalaenje i korienje klasa Paketi spreavaju konflikte imena klasa, jer razliiti paketi mogu da sadre klase sa istim imenom Paketi omoguavaju kontrolu pristupa klasama
22

Osnovne karakteristike OOP - Paketi

Java platforma sadri veliki broj klasa koje su grupisane u pakete

23

Osnovne karakteristike OOP - Paketi

Pri pisanju neke klase, mogu se jednostavno koristiti samo klase iz istog paketa Klase iz drugog paketa se mogu koristiti uz navoenje punog imena:
java.util.Date v = new java.util.Date();

Deklaracija import uvozi pojedine klase iz nekog paketa Navodi se prije poetka teksta klase
import java.util.Date; class MojaKlasa { ... Date v = new Date(); ... }
24

Osnovne karakteristike OOP - Paketi

Deklaracija import uvozi sve klase iz nekog paketa pomou doker-znaka * Navodi se prije poetka teksta klase
import java.util.*; class MojaKlasa { ... Date v = new Date(); ... }

Paket java.lang se automatski uvozi u sve programe Svaka klasa mora da pripada nekom paketu Ako se nita ne navede, klasa pripada podrazumevanom (anonimnom) paketu
25

Osnovni elementi Java jezika

Imena (identifikatori) Tipovi podataka Promenljive Izrazi

26

Osnovni elementi Java jezika - Imena

Imena za razne elemente Java programa
Ime mora da poinje slovom ili _

Ostali znaci: slova, cifre ili _ Razlikuju se mala i velika slova Duina nije ograniena Ne mogu se koristiti rezervisane (slubene, kljune) rijei

27

Osnovni elementi Java jezika - Imena

Konvencije za imenovanje
Paketi: sva slova su mala
mojpaket

Klase: poetna slova svake rijei su velika slova

MojaKlasa

Metod/promjenljiva: poetno slovo je malo, a naredne rijei poinju sa velikim slovima

mojMetod, mojaPromjenljiva

Konstante: sva slova su velika

MOJA_KONSTANTA
28

Osnovni elementi Java jezika Tipovi Podataka

Primitivni tipovi podataka i reference. Cjelobrojni tipovi podataka

Brojevi sa pokretnim zarezom

Znakovi

Logiki

29

Osnovni elementi Java jezika Tipovi Podataka

Primitivni tipovi podataka: byte, short, int, long, float, double Klase (paket java.lang) koje enkapsuliraju primitivne tipove podataka:
Boolean, Byte, Character, Double, Float, Integer, Long i Number.
public class Test { public static void main(String[] args) { String stringIme = "125"; int najInteger = Integer.MAX_VALUE; int brojI = 34; float minFloat = Float.MIN_VALUE; double brojF = 35.67; float c = Float.parseFloat(stringIme);

Najveci integer = 2147483647 Najmanji float = 1.4E-45 Primitivni tip int = 34 Primitivni tip double 35.67 Metod parse.Float() 125.0

System.out.println("Najveci integer = " + najInteger); System.out.println("Najmanji float = " + minInteger); System.out.println("Primitivni tip int = " + brojI); System.out.println("Primitivni tip double " + brojF); System.out.println("Metod parse.Float() " + c); } }
30

Osnovni elementi Java jezika Tipovi Podataka

Tip char zauzima dva bajta umjesto uobiajenog jednog bajta
predstavlja Unicode znakove (Unicode standard definie kodni raspored koji obuhvata praktino sve dananje jezike, ukljuujui indoevropske, dalekoistone itd.)

Tip void oznaava prazan tip Korisniki definisani tipovi podataka su predstavljeni klasama Vrijednosti klasnih tipova su reference (adrese) objekata odgovarajue klase
31

Osnovni elementi Java jezika

Promjenljive
Za formiranje imena promjenljivih vai isto pravilo kao u C-u. Promjenljiva moe biti deklarisana unutar klase i tada se naziva promjenljiva lanica (klase). Promjenljiva deklarisana unutar neke metode je lokalna promjenljiva. Lokalne promjenljive imaju oblast vaenja bloka. Globalne promjenljive u JAVI NE POSTOJE: Nema razlike izmeu definicije i deklaracije promjenljive.
Svaka promjenljiva se mora definisati (deklarisati ) Deklaracija promjenljive:
tip + ime + (eventualno) poetna vrijednost

Format:
tip ime = vrijednost;

Tip promjenljive je primitivni ili klasni tip.

32

Osnovni elementi Java jezika Konstante

Sintaksa konstanti je ista kao u C-u. Na primjer:
int double float char char flag xCoo xx slovo znak = = = = 0x23ff; // cijeli broj zadat heksadecimalno 2.3E-11;// floating point konstante su tipa double 11.2F; // konstanta tipa float ima F na kraju 'c'; predstavljen Unicodovim kodom

= '\u05D0'; // znak

U Javi se promjenljiva moe uiniti konstantnom pomou kljune rijei final (const u C-u). Na primjer: final x = 3; znai da promjenljivu x vie ne moemo mijenjati.

33

Osnovni elementi Java jezika Operatori

Aritmetiki operatori binarni:

Aritmetiki operatori unarni:

34

Osnovni elementi Java jezika Operatori

Relacioni operatori

Logiki operatori

35

Osnovni elementi Java jezika Operatori

Operatori pridruivanja

36

Osnovni elementi Java jezika Operatori

Operator new alocira memoriju za objekat ili polje.
int [] x = new int[3]

Operator ?: (slino kao if-else naredba): x ? y : z Primjer: (2 > 0)? 5 : 7 Odgovor: 5 Operator . Se upotrebljava kod pristupa promjenljivim i metodama u klasi. Instanceof operator odredjuje da li je dati objekat instanca klase. Na primjer: x instanceof y

37

Konverzija tipova podataka

Konverzija podataka (casting) nastaje prilikom dodeljivanja vrijednosti jednog tipa promjenljivoj drugog tipa Automatska konverzija ukoliko: tipovi su meusobno kompatibilni ne moe doi do gubitka tanosti Implicitne konverzije u kojima se GUBI informacija (long u int ili double u float) nijesu dozvoljene.
38

Konverzija tipova podataka

Eksplicitna konverzija se mora koristiti ako postoji mogunost gubitka tanosti U tim sluajevima se koristi cast operator. Format:
(tip) izraz

Primjer:
double x = 10.1; int y = (int) x*x;

39

Prioritet operatora
Unarni operatori: Mnoenje i dijeljenje: Sabiranje i oduzimanje: Relacijski operatori: Jednakost i nejednakost: Ligiko I: Logiko ILI: Operator izbora: Operatori dodjele ++, --, eksplicitna konvercija *, /, % +, <, >, <=, >= ==, != && || ?: =, +=, -=, *=, /=, %=
40

Prvi jednostavan Java program

class Zdravo { public static void main (String[] args) { System.out.println (Zdravo svima, ); System.out.println (ovo je Java program ); } }

41

Prvi jednostavan Java program

Metoda main mora biti deklarisana kao public, poto pri pokretanju programa mora biti pozvana izvan klase. Rezervisana rije static dozvoljava da metoda main() bude pozvana bez pravljenja posebne instance klase. To je neophodno, jer Javin interpretator poziva metodu main() prije nego to je stvoren ijedan objekat.

Svaka klasa moe da sadri vie metoda, ali samo jedna je glavna (engl. main). Sa metodom main, poinje izvravanje svih Java aplikacija.

class Zdravo { public static void main (String[] args) { System.out.println (Zdravo svima, ); System.out.println (ovo je Java program ); } Rezervisana rije void samo Metodama mogu da se proslijede podaci preko promenljivih } saoptava prevodiocu da
metoda main() ne vraa nikakvu vrednost.

(tzv. Parametri) koje su navedene u zagradi iza imena metode. U metodi main() postoji samo jedan parametar, ali on nije jednostavan. String[] args deklarie parametar args, koji predstavlja niz instanci klase String. Vodite rauna da razlikuje velika i avaju mala znakovne slova, tako Main nije Java Objekti tipa String ozna nizove. Zna i, isto kadato i main! se program pokrene u niz args bie smjeteni eventualni argumenti unijeti na komandnu liniju.

42

Koraci kod pravljenja prvog Java programa

Nakon unosa koda, sljedei korak je da se sauva i da ime datoteci. Datoteka sa izvornim kodom u Javi se zvanino zove kompilatorska jedinica koja predstavlja tekstualnu datoteku koja sadri jednu ili vie definicija klasa. S obzirom da Java sav kod smjeta unutar klasa, ime odreene klase treba da odgovara imenu datoteke koja sadri program. Znai Java stavlja sve klase u poseban tekst fajl koji predstavlja Javin izvrni fajl. Dakle, prethodni primjer treba snimiti pod nazivom Zdravo.java. Sledei korak je kompajliranje programa. Prevodilac jezika Java zahtijeva da datoteka sa izvornim kodom ima nastavak .java. Naziv Javinog prevodioca je javac. Ukoliko se koristi MSDos Prompt, na komandnoj liniji treba otkucati: C:\>javac Zdravo.java
43

Koraci kod pravljenja prvog Java programa

Prevodilac javac e napraviti datoteku Zdravo.class. Datoteka Zdravo.class e sadrati bajtkod programa. (bajtkod predstavlja poluproizvod sa instrukcijama koje treba da izvri interpretator). Prevodilac javac ne generie kod koji se odmah moe izvravati. Da bi se pokrenuo program mora se pozvati Javin interpretator nazvan java na sljedei nain: C:\>java Zdravo Javina virtuelna maina izvrava program tako to prvo trai istoimenu klasu, a potom unutar nje metodu main(). Kada se program izvri, na ekranu e se dobiti sljedea poruka: Zdravo svima, ovo je program u Javi ...
44

Osnovne klase u Javi

Veliki broj klasa sa unaprijed definisanim metodima (procedurama) koji obavljaju specifini zadatak
System Math String Scanner (java.lang) (java.lang) (java.lang) (java.util)

45

Osnovne klase u Javi - System

System.out.print(. . .) System.out.println(. . .) System.out.printf(. . .)
System.out.print(Suma brojeva je: + s); System.out.println(Suma brojeva je: + s); System.out.printf(Suma brojeva je: %8d, s);

System.in omoguava unos sa tastature

46

Osnovne klase u Javi - Math

Math.sqrt(x) Math.abs(x) Math.sin(x), Math.cos(x), ... Math.exp(x) Math.log(x) Math.pow(x, y) Math.random()

47

Osnovne klase u Javi - String

String imePrezime = Marko Markovi; String s1, s2; s1=imePrezime;

s1.length() s1.toUpperCase(), s1.toLowerCase() s1.equals(s2) s1.equalsIgnoreCase(s2) s1.charAt (n) s1.substring(n,m)

48

Osnovne klase u Javi - Scanner

String tastatura = new Scanner(System.in);

tastatura.next() tastatura.nextInt() tastatura.nextDouble() tastatura.nextLine() tastatura.hasNextInt() tastatura.hasNextDouble() tastatura.hasNextLine()

49

Naredbe
Naredbe su elementi programa koji se izvravaju. Naredbe u Javi se piu sa ; na kraju. Vrste naredbi:
Naredba definisanja (deklarisanja) promjenljivih Naredba dodjele vrijednosti promjenljivim Blok naredba Naredbe grananja Naredbe ponavljanja (petlje, ciklusi)
50

Naredba definisanja (deklarisanja) promenljivih

Svaka promenljiva se mora definisati (deklarisati ) prije nego to se upotrijebi Format: tip ime = vrijednost; Primjeri:
int i=7; float j=3.14;

Definicija promenljive u Javi ne mora se pisati na poetku programa

51

Naredbe dodjele
Format:
promenljiva = izraz;

Ekvivalentno sa:
promenljiva = promenljiva izraz;

Primjeri:
x += 2; a /= b + c; m %= n; x = x + 2; a = a / (b + c); m = m % n;
52

Blok naredbe
Niz naredbi izmeu { i }:
{ naredba1; naredba2; . . . naredban; }
naredba1 naredba2
. . .

naredban

Blok naredba se moe pisati na svakom mjestu u programu gdje se moe koristiti obina naredba
53

Blok naredbe
Oblast vaenja promjenljive definisane u bloku je od mjesta deklaracije do kraja bloka Lokalne promjenljive ne mogu se koristiti u okolnim blokovima Naredbe u bloku mogu koristiti promjenljive iz okolnih blokova Primjer:
{ int x, y; { int i=5; x = (i++) - 3; y = i + 4; } i = 0; // GREKA! }
54

Naredbe kontrole toka programa naredbe grananja

if naredba if-else naredba sloena if-else naredba switch naredba
true

Naredba if-else
false

uslov

Format:
naredba2 naredba1

if (uslov) naredba1; else naredba2;

55

Naredbe kontrole toka programa naredbe grananja

Sloena if-else naredba - primjer
if (p >= 90) ocjena = A; else if (p >= 80) ocjena = B; else if (p >= 70) ocjena = C; else if (p >= 60) ocjena = D; else if (p >= 50) ocjena = E; else ocjena = F;

56

Naredbe kontrole toka programa naredbe grananja

Naredba switch switch (izraz) { case vrijednost1 : naredba1; case vrijednost2 : naredba2; ... case vrijednostn : naredban; default : naredba; }

Primjer:
switch (broja) { case 1: System.out.println(Jedan); break; break case 2: System.out.println(Dva); break; break case 3: System.out.println(Tri); break; break default efault: efault System.out.println(Ni jedan, ni dva, ni tri); }

break; break
57

Naredbe kontrole toka programa naredbe ponavljanja

while petlja do-while petlja for petlja
uslov

true

while petlja - format:

while (uslov) { naredbe; }

false

naredba

58

Naredbe kontrole toka programa naredbe ponavljanja do-while petlja - format:

do naredba; while (uslov);
naredba

uslov
false

true

59

 for petlja - format:

Naredbe kontrole toka programa naredbe ponavljanja

naredba1

uslov
false ) for (naredba1; uslov; naredba2 naredba;

true

naredba naredba2

naredba1 inicijalizacija petlje naredba2 zavrnica tela petlje

60

Naredbe kontrole toka programa naredbe prekida

Naredbe break i continue break prevremeno prekida izvravanje petlje (while, dowhile, for), kao i naredbe switch continue prekida izvravanje samo aktuelne iteracije petlje U ugnjeenim petljama se odnose samo na petlju u kojoj se nalaze Primjer: for (int i = 1; i <= 10; i++) { if (i == 5) break; System.out.print(i + ); } System.out.println(); /* 1 2 3 4 */
61

Naredbe kontrole toka programa naredbe prekida

Primjer 2:
for (int i = 1; i <= 10; i++) { if (i%2 != 0) continue; System.out.print(i + ); } System.out.println(); /* 2 4 6 8 10 */

Primjer 3:
int k = 0; for (int i = 1; i <= 5; i++) for (int j = i; j <= 5; j++) { if (i == 3) break; k++; } System.out.println(k = + k); /* k = 9 */
62

Naredbe kontrole toka programa naredbe prekida

Oznaene petlje

63