‫ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺳﺎده‬

‫ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺑﻪ روح ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬ارزﺷﻤﻨﺪﺗﺮﻳﻦ اﺳﺘﺎد ﻃﻮل ﻋﻤﺮم ﻣﺮﺣﻮم ﭘﺮوﻓﺴﻮر ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺸﻨﻮدي‬

‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‬

‫ﻣﻄﺎﻟﺐ اراﺋﻪ ﺷﺪه در اﻳﻦ ﺻﻔﺤﺎت ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺳﺎﻳﺖ ‪ http://lorein.ncl.ac.uk‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻼش ﺷﺪه ﻛﻪ در ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺘﻦﻫﺎي‬

‫ﻣﻮﺟﻮد ﺣﺪاﻛﺜﺮ اﻣﺎﻧﺖداري رﻋﺎﻳﺖ ﺷﻮد در ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻲﺗﻮان ادﻋﺎ ﻛﺮد ﻛﻪ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺷﻴﻤﻲ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻳـﻦ ﺻـﻔﺤﺎت ﺑـﻪ‬

‫ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﭘﺎﻳﻪاي ﺗﻘﻄﻴﺮ آﺷﻨﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻄﻤﺌﻨﺎً ﻣﺘﻦ ﭘﻴﺶ روي ﺷﻤﺎ ﺧﺎﻟﻲ از ﻧﻘﺼﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎ ارﺳﺎل ﻧﻈﺮات‬

‫ﺧﻮد ﺑﺮاي اﻳﻨﺠﺎﻧﺐ‪ ،‬ﺑﻨﺪه را در ﺑﻬﺒﻮد روﻧﺪ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻳﺎري رﺳﺎﻧﻴﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﺘﺒﻲ ﻛﻔﺎش‬

‫‪E-mail:[email protected]‬‬

‫‪1‬‬
 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﻳﻚ ﻓﺮآﻳﻨﺪي ﻛﻪ ﻣﺨﻠﻮط ﻣﺎﻳﻊ ﻳﺎ ﺑﺨﺎر دو ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺎده ﺑﻪ اﺟﺰاء ﺟﺰﻳﻲ ﺑﺎ ﺧﻠﻮص ﻣﻄﻠﻮب ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ دادن ﻳـﺎ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﮔﺮﻣـﺎ‪ ،‬ﺟـﺪا‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﺮ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ در ﻳﻚ ﻣﺨﻠﻮط در ﺣﺎل ﺟﻮش‪ ،‬ﺑﺨﺎر از‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮي دارﻧﺪ‪ ،‬ﻏﻨﻲﺗﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺨﺎر ﺳـﺮد ﻳـﺎ ﭼﮕﺎﻟﻴـﺪه ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﭼﮕﺎﻟﻴـﺪه ﺷـﺪه‬
‫)‪ (Condensed‬ﺣﺎوي ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻓـﺮار ﺑﻴـﺸﺘﺮي ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬در ﭼﻨـﻴﻦ ﺣـﺎﻟﺘﻲ‬
‫ﻣﺨﻠﻮط اﺻﻠﻲ ﺣﺎوي ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻓﺮار ﻛﻤﺘﺮي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮجﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﺑﺎزده ﺑﺎﻻي ﺟﺪاﺳﺎزي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮﭼﻪ ﺧﻴﻠﻲ از ﻣﺮدم ﻳﻚ ﻧﻈﺮ روﺷﻦ در ﻣﻮرد ﻫﺪف ﺗﻘﻄﻴﺮ دارﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺟﻮاﻧـﺐ‬
‫ﻣﻬﻤﻲ از ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺗﻜﻨﻴﻚ ﺟﺪاﺳﺎزي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﻄﺢ وﺳﻴﻌﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﻘﺎدﻳﺮ زﻳﺎدي اﻧﺮژي را‪ ،‬در ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﺮارت دﻫﻲ و ﺳﺮد ﻛﺮدن‪ ،‬ﻣﺼﺮف ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ ‪ %50‬از ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ واﺣﺪﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ روش ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ در واﺣﺪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺎزده و ﻋﻤﻞ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻳﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﻬﻴﻨﻪﺳﺎزي و ﻛﻨﺘـﺮل‬
‫ﻓﺮآﻳﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻄﻠﻮب‪ ،‬داﻧﺴﺘﻦ اﺻﻮل و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻮاردي ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻘﺎل ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫اﻧﻮاع ﺑﺮجﻫﺎ‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﺗﺠﻬﻴﺰات ﭘﺎﻳﻪ ﺗﻘﻄﻴﺮ‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎر داﺧﻞ ﺑﺮج‬

‫رﻳﺒﻮﻳﻠﺮﻫﺎ‬

‫اﺻﻮل ﺗﻘﻄﻴﺮ‬

‫ﺗﻌﺎدل ﺑﺨﺎر ﻣﺎﻳﻊ‬

‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﺮجﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ و‬

‫ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ روي ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮجﻫﺎ اﺛﺮ ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻧﻮاع ﺑﺮجﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ‬

‫اﻧﻮاع زﻳﺎدي از ﺑﺮجﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ از آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﻧﻮع ﻣﺸﺨﺺ ﺟﺪاﺳﺎزي ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ و دﺳﺘﻪاي دﻳﮕـﺮ‬
‫داراي ﻃﺮاﺣﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪهﺗﺮي ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ )‪.(complexity‬‬

‫ﺑﺮجﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ )‪ (Batch‬و ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ )‪(Continuous‬‬

‫ﻳﻜﻲ از روشﻫﺎي دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي اﻧﻮاع ﺑﺮج ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺤﻮه ﻋﻤﻠﻜﺮد آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس دارﻳﻢ‪:‬‬
‫ﺑﺮجﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و‬

‫‪2‬‬
 ‫ﺑﺮجﻫﺎي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‬

‫ﺑﺮجﻫﺎي ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‬
‫در ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻳﺎ ‪ ،Batch‬ﺧﻮراك ورودي ﺑﻪ ﺑﺮج ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺎﭘﻴﻮﺳـﺘﻪ وارد ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬در اﻳـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ ﺑـﺮج ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﻧﺎﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎز ﺧﻮراك ﭘﺮ ﻣﻲﺷﻮد )در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮج ﺷﺎرژ ﺷﺪه( و ﺳﭙﺲ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻄﻠﻮب ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ‪،‬‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد و در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ ﺧﻮراك ﺑﻪ واﺣﺪ ﻣﺠﺪداً اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮجﻫﺎي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺑﺮجﻫﺎي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺧﻮراك ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬و ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ وﻗﻔﻪ اﻳﻲ ﭘﻴﺶ ﻧﻤﻲ آﻳﺪ ﻣﮕﺮ در ﺣـﺎﻟﺘﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻣﺸﻜﻠﻲ در واﺣﺪ ﺑﺮج ﻳﺎ واﺣﺪﻫﺎي اﻃﺮاف آن ﺑﻪ وﺟﻮد آﻳﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻗﺎدر ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻛﺎراﺋﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ‬
‫ﻧﻮع از ﺑﺮجﻫﺎ را ﺑﺎ دﻳﮕﺮ اﻧﻮاع ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫اﻧﻮاع ﺑﺮجﻫﺎي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‬

‫ﺑﺮجﻫﺎي ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻮارد زﻳﺮ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪي ﻛﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺧﻮراﻛﻲ ﻛﻪ در ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺮجﻫﺎي دوﺗﺎﻳﻲ )‪ – (Binary‬ﺧﻮراك ﺷﺎﻣﻞ ﻓﻘﻂ دو ﺗﺮﻛﻴﺐ اﺳﺖ‬

‫ﺑﺮجﻫﺎي ﭼﻨﺪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ – ﺧﻮراك ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻴﺶ از دو ﺗﺮﻛﻴﺐ‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻌﺪاد ﺟﺮﻳﺎنﻫﺎي ﻣﺤﺼﻮل ﻛﻪ دارا ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺑﺮجﻫﺎي ﭼﻨﺪ ﻣﺤﺼﻮﻟﻲ – ﺑﺮﺟﻲ ﻛﻪ داراي ﺑﻴﺶ از دو ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‬

‫ﺟﺎﺋﻴﻜﻪ ﻳﻚ ﺧﻮراك اﺿﺎﻓﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮاي ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺟﺪاﺳﺎزي ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‬
‫ﺗﻘﻄﻴﺮ اﺳﺘﺨﺮاﺟﻲ –ﺟﺎﺋﻴﻜﻪ ﺧﻮراك اﺿﺎﻓﻲ در ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻮراك آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮد‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ آزﺋﻮﺗﺮوﭘﻴﻚ – ﺟﺎﺋﻴﻜﻪ ﺧﻮراك اﺿﻔﻲ در ﺑﺎﻻي ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺤﺼﻮل آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮد‬

‫اﻧﻮاع داﺧﻠﻲ ﺑﺮجﻫﺎ‬

‫ﺑﺮجﻫﺎي ﺳﻴﻨﻲ دار – ﺟﺎﺋﻴﻜﻪ ﺳﻴﻨﻲﻫﺎ ﺑﺎ ﻃﺮاﺣﻲﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺮاي ﻧﮕﻪداﺷﺘﻦ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻤﺎس ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻴﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺨﺎر و‬

‫ﻣﺎﻳﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺗﺎ ﺟﺪاﺳﺎزي ﺑﻬﺘﺮي را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺮجﻫﺎي ﭘﺮﺷﺪه – ﺟﺎﺋﻴﻜﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺳﻴﻨﻲ از ﭘﺮﻛﻦﻫﺎ )‪ (Packing‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺗﻤﺎس ﺑﻬﺘﺮي ﺑﻴﻦ دو ﻓﺎز ﺑﺨـﺎر و‬

‫ﻣﺎﻳﻊ اﻳﺠﺎد ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺠﻬﺰات و راهاﻧﺪازي ﺗﻘﻄﻴﺮ ﭘﺎﻳﻪ‬

‫اﺟﺰاء اﺻﻠﻲ ﺑﺮج ﺗﻘﻄﻴﺮ‬

‫ﺑﺮجﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ از ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺟﺰء ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺪام از اﻳﻦ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت و ﻳﺎ ﻛﻤﻚ ﺑـﻪ اﻧﺘﻘـﺎل ﻣـﻮاد ﻣـﻮرد‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺑﺮجﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺟﺰء ﻋﻤﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫ﻳﻚ ﭘﻮﺳﺘﻪ اﻓﻘﻲ‪ ،‬ﺟﺎﺋﻴﻜﻪ ﺟﺪاﺳﺎزي اﺟﺰاء ﻣﺎﻳﻊ در آن اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮج دروﻧﻲ ﻣﺜﻞ ﺳﻴﻨﻲﻫﺎ )‪ (Tray/Plate‬و ﻳﺎ ﭘﺮﻛﻦﻫﺎ )‪ (Packing‬ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺟﺪاﺳﺎزي اﺟﺰاء ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده‬

‫ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫ﻳﻚ ﺟﻮشآور )‪ (Reboiler‬ﺑﺮاي ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺑﺨﺎر ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﻘﻄﻴﺮ‪.‬‬

‫ﻳﻚ ﭼﮕﺎﻟﻨﺪه )‪ (Condenser‬ﺑﺮاي ﺳﺮد ﻛﺮدن و ﭼﮕﺎﻟﻴﺪن ﺑﺨﺎري ﻛﻪ ﺑﺎﻻي ﺑﺮج را ﺗﺮك ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻳﻚ ﻇﺮف ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ )‪ (Reflux Drum‬ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺪاري ﺑﺨـﺎر ﭼﮕﺎﻟﻴـﺪه ﺷـﺪه ﺧﺮوﺟـﻲ از ﭼﮕﺎﻟﻨـﺪه و ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺮاي ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺘﻲ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺑﺮج ﺗﻘﻄﻴﺮ‪.‬‬

‫ﭘﻮﺳﺘﻪ اﻓﻘﻲ ﻛﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎه اﺟﺰاء داﺧﻠﻲ ﺑﺮج اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﭼﮕﺎﻟﻨﺪه و ﺟﻮشآور‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﺮج ﺗﻘﻄﻴﺮ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨـﺪ‪ .‬ﻳـﻚ ﻧﻤـﺎي‬

‫ﺷﻤﺎﺗﻴﻚ از ﻳﻚ واﺣﺪ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻮراك و دو ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺤﺼﻮل در ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫راهاﻧﺪازي و اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻓﻨﻲ ﭘﺎﻳﻪ‬

‫ﻣﺨﻠﻮط ﻣﺎﻳﻊ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻮراك ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺟﺎﻳﻲ ﻧﺰدﻳﻚ وﺳـﻂ ﺑـﺮج وارد ﻳـﻚ‬

‫ﺳﻴﻨﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻴﻨﻲ ﺧﻮراك آﻧﺮا ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻴﻢ‪ .‬ﺳﻴﻨﻲ ﺧﻮراك ﺑﺮج را ﺑﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻي )ﻗﺴﻤﺖ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ﻳﺎ ﺗﺼﻔﻴﻪ‬

‫–‪ (Enriching or Rectification‬و ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ )ﻋﺮﻳﺎنﺳﺎزي‪ (Stripping -‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨـﺪ‪ .‬ﺟﺮﻳﺎﻧـﺎت ﺧـﻮراك ﺑـﻪ‬

‫ﺳﻤﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﺋﻴﻜﻪ در ﭘﺎﻳﻴﻦ در ﺟﻮشآور ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺮارت ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه ﺑﻪ ﺟﻮشآور ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺨﺎر ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪.‬‬

‫ﻣﻨﺒﻊ ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﺮ ﺳﻴﺎل ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﻛﻪ در ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﻏﻠـﺐ از ﺑﺨـﺎر‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺨﺎر ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه از ﺟﻮشآور ﻣﺠﺪد ﺑﻪ واﺣﺪ )ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑـﺮج(‬

‫ﺑﺎزﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺎﻳﻌﻲ ﻛﻪ از ﺟـﻮشآور ﺣـﺬف ﻣـﻲﺷـﻮد ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺤـﺼﻮل ﭘـﺎﻳﻴﻨﻲ‬

‫)‪ (Bottom Product‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺎده ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ )‪ (Bottoms‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫ﺑﺨﺎري ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻي ﺑﺮج ﻣﻲرود و از ﺑﺎﻻي واﺣـﺪ‬

‫ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ وﺳـﻴﻠﻪ ﭼﮕﺎﻟﻨـﺪه ﺳـﺮد ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﻣـﺎﻳﻊ‬

‫ﭼﮕﺎﻟﻴﺪه ﺷﺪه در ﻇﺮف ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻇﺮف ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮﮔـﺸﺘﻲ‬

‫)‪ (Reflux Drum‬ﻣــﻲﺷﻨﺎﺳــﻴﻢ‪ ،‬ﻧﮕﻬــﺪاري ﻣــﻲﺷــﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻘــﺪاري از اﻳــﻦ ﻣــﺎﻳﻊ ﺑﺎزﻳﺎﻓــﺖ ﺷــﺪه و ﺑــﻪ ﺑــﺎﻻي ﺑــﺮج‬

‫ﺑﺎزﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﺑﺎزﮔﺸﺘﻲ )‪ (Reflux‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎﻳﻊ ﭼﮕﺎﻟﻴﺪه ﺷﺪه ﻛﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ را ﺗﺮك ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ‪Distillate‬‬

‫ﻳﺎ ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺎﻻﻳﻲ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت داﺧﻠﻲ )‪ ،(Internal Flows‬ﺑﺨﺎر و ﻣﺎﻳﻌﻲ در ﻃﻲ ﻳـﻚ ﺑـﺮج اﺳـﺖ و ﺟﺮﻳﺎﻧـﺎت ﺧـﺎرﺟﻲ ) ‪External‬‬

‫‪ (Flows‬ﻫﻤﭽﻮن ﺧﻮراكﻫﺎ و ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺤﺼﻮل ﻛﻪ وارد و ﺧﺎرج ﺑﺮج ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫اﺟﺰاء دورﻧﻲ ﺑﺮج )‪(Column Internal‬‬

‫ﺳﻴﻨﻲﻫﺎ و ﺻﻔﺤﻪﻫﺎ )‪(Trays & Plates‬‬

‫ﺳﻴﻨﻲﻫﺎ و ﺻﻔﺤﻪﻫﺎ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺟﺎي ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد‪ .‬ﻣﻮارد زﻳﺎدي از اﻧﻮاع ﻃﺮاﺣﻲﻫﺎي ﺳﻴﻨﻲ وﺟﻮد دارد و ﻣﻮارد ﻣﻌﻤـﻮل‬

‫آن ﺑﻪ ﻗﺮار زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﻴﻨﻲﻫﺎي ﻓﻨﺠﺎﻧﻚ ﺣﺒﺎب )‪(Bubble Cap Trays‬‬

‫ﺳﻴﻨﻲ ﻓﻨﺠﺎﻧﻚ ﺣﺒﺎب ﻳﻚ ﻟﻮﻟﻪ ﻋﻤﻮدي )‪ ( Riser or Chimney‬ﻛﻪ ﺑﺮ روي ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﻨﺎﻓﺬ )ﺳﻮراخﻫﺎ( ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬

‫و ﻳﻚ ﻓﻨﺠﺎن اﻳﻦ ﻟﻮﻟﻪ )‪ (Riser‬را ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻨﺠﺎن ﻛﻪ ﺳﻮار ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻓﻀﺎﺋﻲ ﺑﻴﻦ ﻟﻮﻟﻪ‬

‫و ﻓﻨﺠﺎن وﺟﻮد دارد ﻛﻪ اﺟﺎزه ﻋﺒﻮر ﺑﺨﺎر را ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺨﺎري ﻛﻪ از ﺑﻴﻦ ﻟﻮﻟﻪ ﺻﻌﻮد‬

‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻓﻨﺠﺎن روي ﻟﻮﻟﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﺷـﻮد ﺳـﺮاﻧﺠﺎم از‬

‫ﺑﻴﻦ ﺷﻴﺎرﻫﺎي ﻓﻨﺠﺎن ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﺒﺎب از ﺑـﻴﻦ ﻣـﺎﻳﻊ‬

‫روي ﺳﻄﺢ ﺳﻴﻨﻲ ﻋﺒﻮر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻴﻨﻲﻫﺎي واﻟﻮي )‪(Valve Trays‬‬

‫در ﺳﻴﻨﻲﻫﺎي واﻟﻮي ﻋﻤﻞ ﺳﻮراخﻫﺎ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻓﻨﺠـﺎنﻫـﺎي ‪ Liftable‬ﺻـﻮرت‬

‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت ﺑﺨﺎر ﻓﻨﺠﺎنﻫﺎ را ﺑﺎﻻ ﺑﺮده و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻮدﺑﻪﺧﻮد ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﺮﻳﺎن را‬

‫ﺑﺮاي ﻋﺒﻮر ﺑﺨﺎر ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﻲآورد‪ .‬ﻓﻨﺠﺎنﻫﺎي ﺑﺎﻻ آﻣﺪه ﺑﺨﺎر را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﺟﺮﻳﺎن‬

‫اﻓﻘﻲ در ﻣﺎﻳﻊ ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﺧﺘﻼط ﺑﻬﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻲﻫـﺎي ﻏﺮﺑـﺎﻟﻲ‬

‫)‪ (Sieve Trays‬را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫ﺳﻴﻨﻲﻫﺎي ﻏﺮﺑﺎﻟﻲ )‪(Sieve Trays‬‬

‫ﺳﻴﻨﻲﻫﺎي ﻏﺮﺑﺎﻟﻲ ﺻﻔﺤﺎت ﺳﺎدهاي ﺑﺎ ﺳﻮراخﻫـﺎﻳﻲ در داﺧـﻞ آن ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺨـﺎر ﺑـﻪ‬

‫ﺻﻮرت ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ روﺑﻪ ﺑﺎﻻ از ﺑﻴﻦ ﻣﺎﻳﻊ روي ﺻﻔﺤﻪ ﻋﺒﻮر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬آراﻳﺶ‪ ،‬ﺗﻌـﺪاد و‬

‫اﻧﺪازه ﺳﻮراخ از ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺎزده آﻧﻬﺎ‪ ،‬داﻣﻨﻪ وﺳﻴﻊ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺳﻬﻮﻟﺖ در ﻧﮕﻬﺪاري و ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻫﺰﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺳﻴﻨﻲﻫﺎي ﻏﺮﺑﺎﻟﻲ و ﺳﻴﻨﻲﻫﺎي واﻟـﻮي در‬

‫ﺧﻴﻠﻲ از ﻣﻮارد ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺳﻴﻨﻲﻫﺎي ﻓﻨﺠﺎﻧﻚ ﺣﺒﺎب ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت ﺑﺨﺎر و ﻣﺎﻳﻊ در ﺑﺮج ﺳﻴﻨﻲ دار‬

‫ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺤﺪود در اداﻣﻪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻣﺴﻴﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺨﺎر و ﻣﺎﻳﻊ از ﻣﻴﺎن ﺳﻴﻨﻲ و ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺑﺮج ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﺳﻴﻨﻲ داراي دو ﻣﺠﺮا ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ در ﻛﻨﺎر ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ‪) Downcomers‬ﮔﺬرﮔﺎه ﺳﻘﻮط( ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎﻳﻊ از‬

‫ﺑﻴﻦ ﮔﺬرﮔﺎه ﺳﻘﻮط در اﺛﺮ ﻧﻴﺮوي ﮔﺮاﻧﺶ ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻲ زﻳﺮﻳﻦ ﺳﻘﻮط ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮ روي ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﻫﺮ ﺻﻔﺤﻪ در ﺷﻜﻞ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ‬

‫ﺑﺎﻻﻳﻲ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪6‬‬
‫ﻳﻚ ﺑﻨﺪ )‪ (Weir‬اﺳﺖ ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﺑﺮاي ﺗﺎﻣﻴﻦ ارﺗﻔﺎع ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺮ روي ﺳـﻴﻨﻲ وﺟـﻮد دارد‬

‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﺑﻨﺪ ﻓﻨﺠﺎﻧﻚﻫﺎي ﺣﺒﺎب )‪ (Bubble Caps‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﭘﻮﺷﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻮاد ﺳﺒﻚﺗﺮ‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت ﺑﺨﺎر ﺻﻌﻮدي ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﺮج ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮده و ﺑـﺮاي ﻋﺒـﻮر از ﻣﻴـﺎن‬

‫ﻣﺎﻳﻊ ﻧﻴﺮو وارد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻮراخﻫﺎي روي ﻫﺮ ﺳﻴﻨﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻛﻪ‬

‫اﺟﺎز ﻋﺒﻮر ﺑﺨﺎر را ﺑﺮوي ﻫﺮ ﺳﻴﻨﻲ ﻣـﻲدﻫـﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﻓﻌـﺎل ﺳـﻴﻨﻲ )‪(Active Tray Area‬‬

‫ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ‪ ،‬ﻋﻜﺴﻲ از ﻳﻚ ﺑﺮج آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ ﻛـﻪ‬

‫ﺑﺎ ﺳﻴﻨﻲﻫﺎي ﻓﻨﺠﺎﻧﻚ ﺣﺒﺎب ﺗﺠﻬﻴـﺰ ﺷـﺪه اﺳـﺖ را ﻧـﺸﺎن‬

‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎﻻي ﭼﻬﺎر ﻓﻨﺠﺎﻧﻚ ﺣﺒﺎب را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮد‪ .‬ﮔﺬرﮔﺎه ﺳـﻘﻮط )‪Down-‬‬

‫‪ (Comer‬در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻳﻚ ﻟﻮﻟﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻒ ﻛـﺮدن‬

‫ﻣﺎﻳﻊ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻓﻌﺎل ﺳﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻋﺒﻮر ﺑﺨﺎر از ﺳﻴﻨﻲ زﻳﺮﻳﻦ اﺳﺖ ﻣﺜـﻞ ﺣﺎﻟـﺖ ﺑـﻪ ﺟـﻮش‬

‫آﻣﺪن ﻣﺎﻳﻊ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻋﺒﻮر ﺑﺨﺎر داغﺗﺮ از ﺑﻴﻦ ﻣﺎﻳﻊ در ﺳﻴﻨﻲ ﺑﺎﻻﻳﻲ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت در ﻣﺎﻳﻊ ﻧﻴﺰ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘـﺪ‪.‬‬

‫در اﺛﺮ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺨﺸﻲ از ﺑﺨﺎر ﭼﮕﺎﻟﺶ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻣﺎﻳﻊ روي ﺳﻴﻨﻲ اﻓﺰوده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎﻳﻊ ﭼﮕﺎﻟﺶ ﺷﺪه )‪ (Condensate‬ﻧـﺴﺒﺖ‬

‫ﺑﻪ ﺑﺨﺎر از ﻣﻮاد ﺑﺎ ﻓﺮارﻳﺖ ﻛﻤﺘﺮ ﻏﻨﻲﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺣﺮارت ورودي از ﺑﺨﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺮ روي ﺳﻴﻨﻲ ﺑﻪﺟﻮش آﻣـﺪه و ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﺑﺨـﺎر‬

‫ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺨﺎر ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺳﻴﻨﻲ ﺑﻌﺪي ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺻﻌﻮد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ از ﻣﻮاد ﻓﺮار ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻏﻨﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬

‫ﺗﻤﺎس ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻴﻦ ﺑﺨﺎر و ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺮ روي ﻫﺮ ﺳﻴﻨﻲ ﺑﺮج اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ و ﻣﻮﺟﺐ ﺟﺪاﺳﺎزي ﺑﻴﻦ اﺟﺰاء ﺳﺎزﻧﺪه ﺑﺎ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﭘﺎﻳﻴﻦ و ﺑﺎ‬

‫اﺟﺰاء ﺳﺎزﻧﺪه ﺑﺎ دﻣﺎي ﺑﺎﻻ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﻴﻨﻲ‬

‫ﻳﻚ ﺳﻴﻨﻲ در اﺻﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻧﻴﻤﻪ‪ -‬ﺑﺮج )‪ (Mini-column‬ﻋﻤﻞ ﻛﺮده‪ ،‬ﻛﻪ اﻧﺠﺎم ﻳﻚ ﺟﺰء از وﻇﻴﻔﻪ ﺟﺪاﺳـﺎزي را ﺑـﺮ‬

‫ﻋﻬﺪه دارد‪ .‬از اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻲﺗﻮان اﺳﻨﺘﺒﺎط ﻛﺮد ﻛﻪ اﮔﺮ ﺳﻴﻨﻲﻫﺎي ﺑﻴﺸﺘﺮي وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺪاﺳﺎزي ﺑﻬﺘﺮ اﻧﺠﺎم ﺷـﺪه و ﺑـﺎزده‬

‫ﺟﺪاﺳﺎزي ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮﺛﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﻲ ﺳﻴﻨﻲﻫﺎ دارد‪ .‬ﺳﻴﻨﻲﻫﺎ ﺑﺮاي ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻛﺮدن ﺗﻤﺎس ﻣﺎﻳﻊ‪ -‬ﺑﺨﺎر ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻣـﻮارد زﻳـﺮ‪،‬‬

‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ‬

‫ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺎﻳﻊ و‬

‫ﺗﻮزﻳﻊ ﺑﺨﺎر‬

‫‪7‬‬
‫ﺑﺮ روي ﻫﺮ ﺳﻴﻨﻲ‪ .‬زﻳﺮا ﺗﻤﺎس ﺑﺨﺎر‪ -‬ﻣﺎﻳﻊ ﺑﻬﺘﺮ ﻳﻌﻨﻲ ﺟﺪاﺳﺎزي ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺮ روي ﻫﺮ ﺳﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺮج ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻴﻨﻲﻫﺎي ﻛﻤﺘﺮ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺑﺪﺳﺖ آوردن درﺟﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ )ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ( از ﺟﺪاﺳﺎزي اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺰاﻳﺎي واﺑﺴﺘﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻪﻛﺎر ﺑﺮدن اﻧـﺮژي ﻛﻤﺘـﺮ و‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﺧﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺎﻳﻊ‪ -‬ﮔﺮاﻧﺸﻲ )ﭼﭗ(‪ ،‬اﺳﭙﺮي )راﺳﺖ(‬

‫ﭘﺮﻛﻦﻫﺎ )‪(Packing‬‬

‫ﻳﻚ روش ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﺟﺪاﺳﺎزي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛﺮدن اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﭘﺮﻛﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﭘـﺮﻛﻦﻫـﺎ ﺗﺠﻬﻴـﺰات‬

‫)اﺑﺰار( اﺛﺮ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي )‪ (Passive‬ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﻄﺢ ﺗﻤﺎس ﻣﺎﺑﻴﻦ ﺑﺨﺎر‪ -‬ﻣﺎﻳﻊ ﻃﺮاﺣﻲ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﺷـﻜﻞ زﻳـﺮ ﺳـﻪ ﻧـﻮع‬

‫ﻣﺘﻔﺎوت از ﭘﺮﻛﻦ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ اﺷﻜﺎل ﺳﻬﻢ ﻋﻤـﺪهاي را در ﺑﻬﺒـﻮد‬

‫ﺗﻤﺎس ﺑﺨﺎر‪ -‬ﻣﺎﻳﻊ دارﻧﺪ ﺣﺘﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﺷﻜﺎل ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪﻓﺮدي از اﻳﻦ ﻧﻮع ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎد در ﻛﻨﺎر ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ ﺑﺪون اﻳﻨﻜـﻪ اﻓـﺖ‬

‫ﻓﺸﺎر ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازه در ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺮﻛﻦﻫﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻬﻤﻲ اﺳﺖ ﭼﺮاﻛﻪ اﻓﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻧﺮژي ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل‬

‫ﺑﺨﺎر ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻي ﺑﺮج ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺮﻛﻦ ﺳﺎﺧﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ )‪(Structured Packing‬‬

‫‪8‬‬
 ‫ﭘﺮﻛﻦﻫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻴﻨﻲﻫﺎ‬

‫در ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮجﻫﺎي ﺳﻴﻨﻲ دار دﭼﺎر ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻣﻲﺗﻮان آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﭘﺮﻛﻦﻫﺎ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﺮد‪ .‬زﻳﺮا‪:‬‬

‫ﭘﺮﻛﻦﻫﺎ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺿﺎﻓﻲ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎس ﺑﺨﺎر‪ -‬ﻣﺎﻳﻊ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‬

‫ﺑﺎزده ﺟﺪاﺳﺎزي ﺑﺮاي ﺑﺮجﻫﺎ ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‬

‫ﺑﺮجﻫﺎي ﭘﺮ ﺷﺪه ﻛﻮﺗﺎهﺗﺮ از ﺑﺮجﻫﺎي ﺳﻴﻨﻲ دار ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‬

‫ﺑﺮجﻫﺎي ﭘﺮ ﺷﺪه را ﺑﺮجﻫﺎي ﺗﻤﺎس ﭘﻴﻮﺳـﺘﻪ )‪ (Continuous- Contact Columns‬ﻣـﻲﻧﺎﻣﻨـﺪ در ﺣﺎﻟﻴﻜـﻪ ﺑـﺮجﻫـﺎي‬

‫ﺳﻴﻨﻲدار را ﺑﺮجﻫﺎي ﺗﻤﺎس ﻣﺮﺣﻠﻪاي )‪ (Staged- Contact Columns‬ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد زﻳﺮا ﺗﻤﺎس ﺑﺨﺎر و ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺮ روي ﻫـﺮ‬

‫ﺳﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﺟﻮشآورﻫﺎي ﺑﺮج‬

‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺗﻌﺪادي از ﻃﺮاﺣﻲ ﻫﺎي ﺟﻮشآور وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎل آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ از اﻋﺘﻨﺎ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺗﺒﺎدﮔﺮ ﺣﺮارﺗـﻲ‪ ،‬ﻛـﻪ‬

‫ﺣﺮارت ﻛﺎﻓﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﻣﺎﻳﻊ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش را ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در زﻳﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي از اﻧﻮاع ﺟﻮشآورﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ وﺟـﻮد‬

‫دارد‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫‪Tube bundle‬‬

‫‪Tubesheet‬‬ ‫‪Fitting a shell & Tube Heat Exchanger‬‬

‫ﻳﻚ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻧﻮﻳﻦ در ﻃﺮاﺣﻲ ﺟﻮشآورﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺒﺪلﻫﺎي ﺣﺮارﺗﻲ ﭘﻮﺳﺘﻪ‬

‫و ﻟﻮﻟﻪاي ﺧﻮد ﺗﻤﻴﺰﻛﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ وﺳـﻴﻠﻪ ﻓـﻦآوري "‪"Klarex‬‬

‫ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮد در ﺟﺎﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺳـﻄﻮح ﺗﺒـﺎدل ﺣـﺮارت در ﻣﻌـﺮض رﺳـﻮب‬

‫رﺳﻮﺑﺎت ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺳﻴﺎل ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ذرات را وارد ﺟﺮﻳـﺎن ﻓﺮآﻳﻨـﺪ‬

‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و آﻧﻬﺎ ﻋﻤﻞ ﺗﻤﻴﺰﻛﺎري ﺑﺮ روي ﺳﻄﻮح ﻣﺒﺪل ﺣﺮارﺗـﻲ را اﻧﺠـﺎم‬

‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺜﺎل در دﻳﺎﮔﺮام ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫) ﺑﺮاي اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ آدرس زﻳﺮ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬

‫) ‪http://www.rccostello.com/kralex.html‬‬

‫اﺻﻮل ﺗﻘﻄﻴﺮ‬

‫ﺟﺪاﺳﺎزي اﺟﺰاء از ﻳﻚ ﻣﺨﻠﻮط ﻣﺎﻳﻊ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﻪ اﺧﺘﻼف ﻧﻘﺎط ﺟﻮش اﺟﺰاء ﻣﻨﻔﺮد آن ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻏﻠﻈـﺖ‬

‫اﺟﺰاء ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ ،‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﻣﺎﻳﻊ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ )ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗﺮﻛﻴـﺐ درﺻـﺪ ﻣـﻮاد‬

‫ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻘﺎط ﺟﻮش و در واﻗﻊ داﻣﻨﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﻣﺎده ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ (.‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺸﺨـﺼﺎت ﻓـﺸﺎر ﺑﺨـﺎر‬

‫)‪ (Vapour Pressure‬ﻣﺨﻠﻮط ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬‬

‫‪10‬‬
 ‫ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر و ﺟﻮش آﻣﺪن‬

‫ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﻳﻚ ﻣﺎﻳﻊ در ﻳﻚ دﻣﺎي ﻣﺨﺼﻮص‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﺗﻌﺎدﻟﻲ )‪ (Equilibrium pressure‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫـﺎي‬

‫ﻛﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﺎﻳﻊ را ﺗﺮك ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ آن وارد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ اﻋﻤﺎل ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر وﺟﻮد دارد‪:‬‬

‫اﻧﺮژي ورودي ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‬

‫ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﺑﻪ ﺟﻮش ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ‬

‫ﻳﻚ ﻣﺎﻳﻌﻲ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﺟﻮش آﻣﺪه‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر آن ﻣﻌﺎدل ﻓﺸﺎر ﻣﺤﻴﻂ اﻃﺮاف آن ﺑﺎﺷﺪ‬

‫ﭘﺲ ﺳﺎده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻮش آﻣﺪن ﻣﺎﻳﻌﺎت ﺑﻪ ﻓﺮّارﻳﺖ )‪ (Volatility‬آن ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‬

‫ﻣﺎﻳﻌﺎت ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﺑﺎﻻ )ﻣﺎﻳﻌﺎت ﻓﺮّار( در دﻣﺎي ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮي ﺑﻪ ﺟﻮش ﻣﻲآﻳﻨﺪ‬

‫ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر و از اﻳﻦ رو ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﻳﻚ ﻣﺨﻠﻮط ﻣﺎﻳﻊ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﻧﺴﺒﻲ اﺟﺰاء ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ زﻳﺮا ﻓﺮّارﻳﺖ اﺟﺰاءﻣﺨﻠﻮط ﻣﺎﻳﻊ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‬

‫دﻳﺎﮔﺮام ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش‬

‫دﻳﺎﮔﺮام ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺗﻌﺎدل اﺟﺰاء در ﻣﺨﻠﻮط ﻣﺎﻳﻊ در ﻳﻚ ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎ دﻣﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻳـﻚ‬

‫ﻣﺜﺎل از ﻣﺨﻠﻮط ﻣﺎﻳﻊ ﺷﺎﻣﻞ دو ﺟﺰء )‪ A‬و ‪ – (B‬ﻳﻚ ﻣﺨﻠﻮط دوﺟﺰﺋﻲ را ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ‪ A‬در ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﺟﺰء ﻣـﻮﻟﻲ آن ‪ 1‬اﺳـﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ‪ B‬در ﺣﺎﻟﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺰء ﻣﻮﻟﻲ ‪ 0 ،A‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ‪ A‬ﺟﺰﺋﻲ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻓﺮارﻳﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ دﻣﺎي ﺟﻮش‬

‫ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮي ﻧـﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ‪ B‬دارد‪ .‬ﻣﻨﺤﻨـﻲ ﺑـﺎﻻﺗﺮ را ﻣﻨﺤﻨـﻲ‬

‫ﻧﻘﻄــﻪ‪ -‬ﺷــﺒﻨﻢ )‪ (Dew- Point Curve‬و ﻣﻨﺤﻨــﻲ‬

‫ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ را ﻣﻨﺤﻨـﻲ ﻧﻘﻄـﻪ‪ -‬ﺣﺒـﺎب ) ‪Bubble- Point‬‬

‫‪ (Curve‬ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫دﻣـﺎي ﺷـﺒﻨﻢ )‪ (Dew Point‬دﻣـﺎﻳﻲ اﺳـﺖ‬

‫ﺑﺨﺎر اﺷﺒﺎع ﺷﺮوع ﺑﻪ ﭼﮕﺎﻟﺶ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫دﻣﺎي ﺣﺒﺎب )‪ (Bubble Point‬دﻣﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺟﻮش آﻣﺪن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎﻻي ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻧﻘﻄﻪ‪ -‬ﺷﺒﻨﻢ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺑﺨﺎر ﻓﻮق ﮔﺮم )‪ (Super Heat‬و ﻣﻨﻄﻘﻪ زﻳﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻧﻘﻄـﻪ‪-‬‬

‫ﺣﺒﺎب ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﻣﺎﻳﻊ ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﺳﺮد )‪ (Subcool‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣـﺎﻳﻊ ﻣﺘـﺮاﻛﻢ ﺑـﺎ ﺟـﺰء‬

‫ﻣﻮﻟﻲ ‪) A=0.4‬ﻧﻘﻄﻪ ‪ (A‬را ﺣﺮارت دﻫﻴﻢ‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ آن ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺣﺒﺎب )ﻧﻘﻄﻪ ‪ (B‬ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺷﺮوع ﺑـﻪ‬

‫‪11‬‬
‫ﺟﻮش آﻣﺪن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺨﺎرﻫﺎي ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺷﺪه در ﻃﻲ ﺟﻮش‪ ،‬داراي ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺗﻌـﺎدﻟﻲ در ﻧﻘﻄـﻪ ‪ C‬ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺷـﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً ﺟـﺰئ ﻣـﻮﻟﻲ‬

‫‪ A=0.8‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ‪ 50%‬ﻏﻨﻲﺗﺮ از ‪ A‬در ﻣﺎﻳﻊ اﺻﻠﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ اﺟﺰاء ﺑﺨﺎر و ﻣﺎﻳﻊ ﻣﺒﻨﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮّارﻳﺖ ﻧﺴﺒﻲ‬

‫ﻓﺮّارﻳﺖ ﻧﺴﺒﻲ‪ ،‬اﻧﺪازهﮔﻴﺮي اﺧﺘﻼف در ﻓﺮّارﻳﺖ ﺑﻴﻦ دو ﺗﺮﻛﻴﺐ و در واﻗﻊ ﺑﻴﻦ ﻧﻘﺎط ﺟﻮش آﻧﻬﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺳـﺨﺘﻲ ﻳـﺎ‬

‫ﺳﺎدﮔﻲ ﺟﺪاﺳﺎزي واﻗﻌﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻓﺮّارﻳﺖ ﻧﺴﺒﻲ ﺟﺰء '‪ 'i‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺰء '‪ 'j‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺟﺰء ﻣﻮﻟﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ'‪'i‬در ﺑﺨﺎر =‪yi‬‬

‫ﺟﺰء ﻣﻮﻟﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ'‪'i‬در ﻣﺎﻳﻊ =‪xi‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ ﻓﺮّارﻳﺖ ﻧﺴﺒﻲ ﺑﻴﻦ دو ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻋﺪد ‪ 1‬ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه آن اﺳﺖ ﻛـﻪ‬

‫ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر اﺟﺰاء ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰدﻳﻚ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻪ ﻣﻌﻨـﺎي آن ﻧﺰدﻳـﻚ ﺑـﻮدن ﻧﻘﻄـﻪ‬

‫ﺟﻮش دو ﺗﺮﻛﻴﺐ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺟﺪاﺳﺎزي اﻳﻦ دو ﺟﺰء ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻜﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻌﺎدل ﺑﺨﺎر ﻣﺎﻳﻊ‬

‫ﺑﺮجﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﺮ اﺳﺎس وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت در ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺟﺪاﺳﺎزي ﻛﻨﻴﻢ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‬

‫اﻧﺪازه‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ارﺗﻔﺎع ﺑﺮجﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﺮ اﺳﺎس داده ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺑﺨﺎر ﻣﺎﻳﻊ )‪ (VLE‬ﻣﺨﻠﻮطﻫﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺑﺨﺎر‪ -‬ﻣﺎﻳﻊ )‪(VLE‬‬

‫داده ‪ VLE‬ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ از دﻳﺎﮔﺮامﻫﺎي ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﺑﺪﺳﺖ ﻣـﻲآﻳـﺪ‪ .‬داده‬

‫‪ VLE‬ﻣﺨﻠﻮطﻫﺎي دو ﺟﺰﺋﻲ اﻏﻠـﺐ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻳـﻚ ﻧﻤـﻮدار ﻧـﺸﺎن داده‬

‫ﻣﻲﺷﻮد ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺷﻜﻞ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ‪ VLE‬ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻨﺪه ﻧﻘﻄﻪ‪ -‬ﺣﺒﺎب و‬

‫ﻧﻘﻄﻪ‪ -‬ﺷﺒﻨﻢ ﻳﻚ ﻣﺨﻠﻮط دو ﺟﺰﺋﻲ در ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺖ اﺳـﺖ‪ .‬ﺧـﻂ ﻣﻨﺤﻨـﻲوار را‬

‫ﺧﻂ ﺗﻌﺎدﻟﻲ )‪ (Equilibrium Line‬ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ و ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻛﻨﻨـﺪه ﺗﺮﻛﻴﺒـﺎت‬

‫ﻣﺎﻳﻊ و ﺑﺨﺎر در ﺗﻌﺎدل در ﻓﺸﺎر ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻧﻤﻮدار ‪ VLE‬ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪﻓـﺮد‪ ،‬ﻳـﻚ ﻣﺨﻠـﻮط دوﺟﺰﺋـﻲ را ﺑـﺎ ﺗﻌـﺎدل‬

‫ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺨﺎر‪ -‬ﻣﺎﻳﻊ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧـﺴﺒﻲ ﺟﺪاﺳـﺎزي‬

‫ﺳﻬﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ دو ﻧﻤﻮدار ﺑﻌﺪي ‪ ، VLE‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻏﻴﺮ اﻳﺪهآل )‪ (Non- Ideal‬ﻛﻪ ﺟﺪاﺳﺎزي آﻧﻬـﺎ‬

‫ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻜﻞﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪12‬‬
‫اﻏﻠﺐ دﺳﻴﺴﻪﻫﺎي ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ‪ VLE‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻫﻢﺟﻮﺷﻲ )‪ (Azeotropic‬ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳـﺪ‪ .‬ﻳـﻚ ﻫـﻢﺟـﻮش‬

‫)آزﺋﻮﺗﺮوپ( در ﻳﻚ ﻣﺨﻠﻮط ﻣﺎﻳﻊ زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻌﻲ ﺑﺨﺎر ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻫﻤﺎن ﺟﺰئ را در ﻣﺎﻳﻊ ﻛﻨـﺪ‪ .‬در دو ﻧﻤـﻮدار ‪ VLE‬در‬

‫زﻳﺮ‪ ،‬دو ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺘﻔﺎوت ﻫﻢﺟﻮش )آزﺋﻮﺗﺮوپ( ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﻳﻜﻲ ﺑﺎ ﻛﻤﻴﻨﻪ )ﻣﻴﻨﻴﻤﻢ( ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش و دﻳﮕﺮي ﺑﺎ ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ )ﻣـﺎﻛﺰﻳﻤﻢ(‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻫﺮ دوي ﻧﻤﻮدارﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻨﺤﻨﻲﻫﺎي ﺗﻌﺎدل ﺧﻄﻮط ﻣﻮرب را ﻗﻄﻊ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و آﻧﻬﺎ ﻧﻘﺎط ﻫـﻢﺟﻮﺷـﻲ‬

‫ﻛﻪ ﻫﻢﺟﻮﺷﻲ در آﻧﻬﺎ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢةاي ﻫﻢﺟﻮﺷﻲ در ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ‪ VLE‬در ﺟﺎﻳﻲ ﻣﻨﺤﻨـﻲ ﺗﻌـﺎدل ﺧﻄـﻮط‬

‫ﻣﻮرب را ﻗﻄﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ‪) .‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻌﺮﻳﻒ آزﺋﻮﺗﺮوپ در ﻛﺘﺎب ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴـﻚ ﻣﻬﻨﺪﺳـﻲ ﺷـﻴﻤﻲ ﭼﻨـﻴﻦ آﻣـﺪه‬

‫اﺳﺖ‪:‬آزﺋﻮﺗﺮوپ‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪ ﻫﻤﺠﻮﺷﻲ اﺳﺖ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﺎزﻫﺎي ﻣﺎﻳﻊ و ﺑﺨﺎر داراي اﺟﺰاء ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﻘﻄﻪ آزﺋﻮﺗﺮوپ ﻧﻤﻲﺗـﻮان‬

‫ﺟﺪاﺳﺎزي اﻧﺠﺎم داد‪(.‬‬

‫ﺧﻄﻮط ﻣﻮرب در واﻗﻊ ﺧﻂ ﻧﻴﻤﺴﺎز ﻧﻤﻮدار ‪ VLE‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺮ دوي ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه‪ ،‬از ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻫﻤﮕﻦ آزﺋﻮﺗﺮوپ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﻫﻢﺟﻮش )آزﺋﻮﺗﺮوپ( ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ‬

‫ﻓﺎز ﻣﺎﻳﻊ در ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ﺑﺨﺎر ﻫﻤﺎن ﻣﺎﻳﻊ اﺳﺖ را ﻫﻢﺟﻮش )آزﺋﻮﺗﺮوپ(ﻫﻤﮕﻦ ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻢﺟﻮش ﻫﻤﮕﻦ را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑـﻪ‬

‫‪13‬‬
‫وﺳﻴﻠﻪ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺟﺪا ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺮجﻫﺎي ﺧﻼء ) ‪ (Vacuum distillation‬را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﺳﻴـﺴﺘﻢ‬

‫ﻓﺸﺎر ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻘﻄﻪ ﻫﻢﺟﻮﺷﻲ را ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد‪ .‬ﻣﺘﻨﺎوﺑﺎً ﺑﺎ اﺿـﺎﻓﻪ ﻛـﺮدن‪ ،‬ﻳـﻚ ﻣـﺎده اﺿـﺎﻓﻲ )اﻓﺰودﻧـﻲ( ﻧﻘﻄـﻪ‬

‫ﻫﻢﺟﻮﺷﻲ را ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﻄﻠﻮﺑﺘﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻛﺮد‪.‬‬

‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺎده اﻓﺰودﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﺤﺴﻮﺳﻲ در ﺑﺎﻻي ﺑﺮج ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴـﺎت را ﺗﻘﻄﻴـﺮ ﻫﻤﺠﻮﺷـﻲ ) ‪Azeotropic‬‬

‫‪ (Distillation‬ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺎده اﻓﺰودﻧﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺮج ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت را ﺗﻘﻄﻴﺮ اﺳـﺘﺨﺮاﺟﻲ )‪(Extractive Distillation‬‬

‫ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺤﻨﻲ ‪ VLE‬ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫـﻢﺟـﻮش ﺑـﻪ‬

‫وﺟــﻮد آﻣــﺪه اﺳــﺖ‪ ،‬در اﻳــﻦ ﻣــﻮرد ﻳــﻚ ﻫــﻢﺟــﻮش ﻏﻴــﺮ ﻫﻤﮕــﻦ‬

‫)‪ (Heterogeneous Azeotrope‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻢﺟﻮشﻫﺎي ﻏﻴـﺮ‬

‫ﻫﻤﮕﻦ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﻜﻪ ﺗﺨﺖ آﻧﻬـﺎ ﺑـﺮ روي ﻣﻨﺤﻨـﻲ ﺗﻌـﺎدﻟﻲ‬

‫ﺗﺸﺨﻴﺺ داد‪ .‬آﻧﻬﺎ را ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ دو ﺑﺮج ﺗﻘﻄﻴـﺮ ﺟﺪاﺳـﺎزي ﻛـﺮد از‬

‫آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺗﺮﻛﻴﺐ دو ﻓﺎز ﻣﺎﻳﻊ داراي ﺗﻔـﺎوتﻫـﺎي ﮔـﺴﺘﺮده در‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺎزﻫﺎ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺎﻧﻚﻫﺎي ﺗﻪﻧـﺸﻴﻨﻲ‬

‫ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻘﺘﻀﻲ ﺟﺪا ﻛﺮد‪.‬‬

‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﺮج ﺗﻘﻄﻴﺮ‬

‫ﺑﺮجﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از داده ‪ VLE‬ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ ﻛﻪ ﺟﺪاﺳﺎزي ﺷﻮد ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺗﻌـﺎدﻟﻲ ﻣـﺎﻳﻊ‪ -‬ﺑﺨـﺎر )ﻛـﻪ‬

‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﻌﺎدﻟﻲ اﺳﺖ( ﻳﻚ ﻣﺨﻠﻮط ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﻌﺪاد ﻣﺮاﺣﻞ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻌﺪاد ﺳﻴﻨﻲﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﺟﺪاﺳﺎزي‬

‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﺎ ﺑﻪﻛﺎر ﺑﺮدن روش ﻣﻚﻛﻴﺐ‪ -‬ﺗﻴﻠﻲ )‪ (McCabe- Thiele‬ﺑـﺮاي ﻃﺮاﺣـﻲ ﻳـﻚ ﺑـﺮج دوﺟﺰﺋـﻲ روﺷـﻦ‬

‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫روش ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻚﻛﻴﺐ‪ -‬ﺗﻴﻠﻲ‬

‫ﻣﻚﻛﻴﺐ‪ -‬ﺗﻴﻠﻲ ﻳﻚ دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻨﺤﺼﺮ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ اﺳﺖ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻤﻮدار ‪ VLE‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺌﻮري ﻣﻮرد ﻧﻴـﺎز ﺑـﺮاي ﻋﻤـﻞ‬

‫ﺟﺪاﺳﺎزي ﻳﻚ ﻣﺨﻠﻮط دوﺟﺰﺋﻲ ﺻﻮرت ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ ﻓﺮض ﺟﺮﻳﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﻣـﻮﻟﻲ )‪(Constant Molar Overflow‬‬

‫و ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﻣﻮارد زﻳﺮ دارد‪:‬‬

‫ﮔﺮﻣﺎي ﻣﻮﻟﻲ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ‬

‫اﺛﺮات ﺣﺮارﺗﻲ )ﺣﺮارت اﻧﺤﻼل‪ ،‬ﻫﺪر رﻓﺘﻦ ﺣﺮارت در داﺧﻞ و ﺧﺎرج و‪ (...‬ﻗﺎﺑﻞ اﻏﻤﺎض ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‬

‫ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﻮل ﺑﺨﺎر ﭼﮕﺎﻟﺶ ﺷﺪه‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﻮل از ﻣﺎﻳﻊ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺷﺪه‬

‫روﻧﺪ ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮدن دﻳﺎﮔﺮام ‪ VLE‬ﻳﻚ ﻣﺨﻠﻮط دوﺟﺰﺋﻲ‪ ،‬در اﺑﺘﺪا ﺧﻄﻮط ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ را رﺳﻢ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫‪14‬‬
 ‫ﺧﻄﻮط ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رواﺑﻂ ﻣﻮازﻧﻪ ﺟﺮم ﺑﻴﻦ ﻓﺎزﻫﺎي ﺑﺨﺎر و ﻣﺎﻳﻊ در ﺑﺮج ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮد‬

‫در اﻳﻦﺟﺎ ﻳﻚ ﺧﻂ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ از ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ )ﻋﺮﻳﺎنﺳﺎزي( ﺑﺮج و ﻳﻜﻲ از ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻي )ﻏﻨﻲﺳﺎزي( ﺑﺮج وﺟﻮد دارد‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮض ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻮﻟﻲ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺧﻄﻮط ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻄﻮط ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ )ﺑﺪون ﺧﻤﻴﺪﮔﻲ( در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‬

‫ﺧﻂ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﺮاي ﻗﺴﻤﺖ ﻏﻨﻲﺳﺎزي‬

‫ﺧﻂ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﺮاي ﻗﺴﻤﺖ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ﺑﺮ اﺳﺎس روش اراﺋﻪ ﺷﺪه رﺳﻢ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬در اﺑﺘﺪا ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺎﻻي ﺑﺮج ﺑـﺮ‬

‫روي دﻳﺎﮔﺮام ‪ VLE‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد و ﻳﻚ ﺧﻂ ﻋﻤﻮدي ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺟﺎﺋﻴﻜﻪ ﺧﻂ ﻣﻮرب را ﻗﻄﻊ ﻛﻨـﺪ و ﻧﻤـﻮدار ‪ VLE‬را‬

‫ﺑﻪ دو ﻧﻴﻤﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺧﻂ ﺑﺎ ﺷﻴﺐ )‪ R/(R+1‬از ﻧﻘﻄﻪ ﺗﻘﺎﻃﻊ ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در دﻳﺎﮔﺮام زﻳﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ R‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻣﻴﺰان ﻧﺴﺒﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ )‪ (L‬ﺑﻪ ﺟﺮﻳـﺎن ﺗﻘﻄﻴـﺮ ﺷـﺪه )‪ (D) (Distillate‬ﻛـﻪ ﺑـﻪ آن ﻧـﺴﺒﺖ ﺑﺮﮔـﺸﺖ‬

‫)‪ (Reflux Ratio‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد و آن ﻳﻚ اﻧﺪازه اﺳﺖ از اﻳﻦ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻮاد ﺑﻪ ﺑﺎﻻي ﺑﺮج ﻣﻲروﻧﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺎزﮔـﺸﺘﻲ ﺑـﻪ‬

‫ﺑﺮج ﺑﺮ ﻣﻲﮔﺮددﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻂ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﺮاي ﻗﺴﻤﺖ ﻋﺮﻳﺎنﺳﺎزي‬

‫ﺧﻂ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﺮاي ﻗﺴﻤﺖ ﻋﺮﻳﺎنﺳﺎزي ﺑﺎ روش ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ رﺳﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪﻫﺮ ﺣﺎل ﻧﻘﻄﻪ ﺷﺮوع ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻄﻠﻮب ﭘـﺎﻳﻴﻦ‬

‫ﺑﺮج اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﺧﻂ ﻋﻤﻮدي از اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺧﻂ ﻣﻮرب ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد و ﺷﻴﺐ ﺧﻂ ‪ Ls/Vs‬در دﻳﺎﮔﺮام زﻳﺮ روﺷﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪15‬‬
‫‪ Ls‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺎﻳﻊ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﺮﻳﺎنﺳﺎزي ﺑﺮج ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲآﻳـﺪ‪ ،‬وﻗﺘـﻲ ﻛـﻪ ‪ Vs‬ﺳـﺮﻋﺖ ﺑﺨـﺎري اﺳـﺖ ﻛـﻪ از ﻗـﺴﻤﺖ‬

‫ﻋﺮﻳﺎنﺳﺎزي ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺷﻴﺐ ﺧﻂ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﺮاي ﻗﺴﻤﺖ ﻋﺮﻳﺎنﺳﺎزي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻴﻦ ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت ﺑﺨﺎر و ﻣـﺎﻳﻊ‬

‫در آن ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺮج اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺧﻄﻮط ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ و ﺗﻌﺎدﻟﻲ‬

‫ﻓﺮض روش ﻣﻚﻛﻴﺐ‪ -‬ﺗﻴﻠﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻊ روي ﺳﻴﻨﻲ و ﺑﺨﺎر ﺑﺎﻻي آن در ﺗﻌﺎدل ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺑـﻪ ﻧﻤـﻮدار‬

‫‪ VLE‬و ﺧﻄﻮط ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ رﺑﻂ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ در دﻳﺎﮔﺮام ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻳﻚ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺰرگ ﺷﺪه ﺧﻂ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﺮاي ﻗﺴﻤﺖ ﻋﺮﻳﺎنﺳﺎزي ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪n‬ام در ﺑﺮج ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ اﺳـﺖ‪L's .‬‬

‫ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺎﻳﻊ اﺳﺖ و ‪ V's‬ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺨﺎر ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ x .‬و ‪ y‬ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺑﺨﺎر و ﻣﺎﻳﻊ اﺳﺖ و اﻧـﺪﻳﺲﻫـﺎي‬

‫‪16‬‬
‫اﺻﻠﻲ ﺟﺮﻳﺎﻧﺎت و ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺲﻫﺎ '‪ 'n-1‬ﻳﻌﻨﻲ از ﻣﺮﺣﻠﻪ زﻳﺮ )ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ( ﻣﺮﺣﻠﻪ '‪ 'n‬و '‪ 'n+1‬ﻳﻌﻨﻲ از‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ '‪ 'n‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎﻳﻊ در ﻣﺮﺣﻠﻪ '‪ 'n‬و ﺑﺨﺎر ﺑﺎﻻي آن در ﺣﺎل ﺗﻌﺎدل اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ xn‬و ‪ yn‬ﺑـﺮ روي ﺧـﻂ‬

‫ﺗﻌﺎدل ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﭼﻮن ﻛﻪ ﺑﺨﺎر ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺳﻴﻨﻲ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺪون ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﺧـﻂ اﻓﻘـﻲ ﺑـﺮ روي‬

‫ﻧﻤﻮدار ‪ VLE‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻘﺎﻃﻊ اﻳﻦ ﺧﻂ ﺑﺎ ﺧﻂ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺮ روي ﺳﻴﻨﻲ '‪ 'n+1‬را ﻣﻲدﻫـﺪ ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺧـﻂ‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﻮازﻧﻪ ﻣﻮاد را ﺑﺮ روي ﺳﻴﻨﻲﻫﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﺨﺎر در ﺑﺎﻻي ﺳﻴﻨﻲ '‪ 'n+1‬از ﺗﻘﺎﻃﻊ ﺧﻂ ﻋﻤﻮدي از اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎ‬

‫ﺧﻂ ﺗﻌﺎدل ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺪاد ﻣﺮاﺣﻞ و ﺳﻴﻨﻲﻫﺎ‬

‫ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﺗﺮﺳﻴﻢ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﻳﻚ ﺗﻌﺪاد ﻗﺴﻤﺖ ﮔﻮﺷﻪدار ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ و ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻌﺎدل ﻳﻚ ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﺗﻘﻄﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺒﻨـﺎﻳﻲ‬

‫اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻧﺪازه ﺑﺮجﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻃﺮاﺣﻲ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﻣﻚﻛﻴﺐ‪ -‬ﺗﻴﻠﻲ در ﻣﺜﺎﻟﻲ در اداﻣﻪ اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺧﻄــﻮط ﻋﻤﻠﻴــﺎﺗﻲ ﺑــﺮاي ﻫــﺮ دو ﻗــﺴﻤﺖ ﻏﻨــﻲﺳــﺎزي و‬

‫ﻋﺮﻳﺎنﺳﺎزي ﻣﻌﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ در ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻ‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺜـﺎل وﻳـﮋه ﻧـﺸﺎن دﻫﻨـﺪه ‪ 7‬ﻣﺮﺣﻠـﻪ‬

‫ﺗﺌﻮري ﻣﻮرد ﻧﻴـﺎز ﺑـﺮاي ﺑﺪﺳـﺖ آوردن ﺟﺪاﺳـﺎزي ﻣﻄﻠـﻮب‬

‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﺳﻴﻨﻲﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز )در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺮاﺣـﻞ( ﻳﻜـﻲ‬

‫ﻛﻤﺘﺮ از ﺗﻌﺪاد ﻣﺮاﺣﻞ اﺳﺖ زﻣﺎﻧﻴﻜﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﮔﺮاﻓﻴﻜـﻲ ﺷـﺎﻣﻞ‬

‫ﺟﻮش آور )‪ (Rebioler‬ﺑﺮاي ﺷـﺮﻛﺖ در اﻧﺠـﺎم ﺟﺪاﺳـﺎزي‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺪاد واﻗﻌﻲ ﺳﻴﻨﻲﻫـﺎي ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز از ﻓﺮﻣـﻮل زﻳـﺮ ﻗﺎﺑـﻞ‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ‪:‬‬

‫)ﺑﺎزده ﺳﻴﻨﻲ(‪)/‬ﺗﻌﺪاد ﺳﻴﻨﻲﻫﺎي ﺗﺌﻮري(‬

‫ﻋﺪد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺎزده ﺳﻴﻨﻲ در ﻣﺤﺪوده ‪ 0.5‬ﺗﺎ ‪ 0.7‬ﻗﺮار دارد و ﺑﻪ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي‪ ،‬ﻫﻤﭽﻮن ﻧـﻮع ﺳـﻴﻨﻲ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده و ﺷـﺮاﻳﻂ‬

‫دروﻧﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺨﺎر و ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ ﺳﻴﻨﻲﻫﺎي اﺿﺎﻓﻲ‪ ،‬اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﺷﻮد )ﺑﺎﻻي ‪ (%10‬ﺑﺮاي ﺗﻄﺒﻴـﻖ ﺷـﺮاﻳﻂ ﺑﺮﺟـﻲ ﻛـﻪ‬

‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﺤﺖ ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺧﻂ ﺧﻮراك )‪(q-line‬‬

‫دﻳﺎﮔﺮام ﺑﺎﻻي ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺧﻮراك دوﺟﺰﺋﻲ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﻬﺎرم وارد ﺑﺮج ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪﻫﺮﺣﺎل اﮔﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺧﻮراك ﺑﺎ‬

‫ﺑﺨﺶ داﺧﻠﻲ ﺧﻄﻮط ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻧﺸﺪ )ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻜﺮده اﺳﺖ( ﻣﻌﻨﺎي آن‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﺧﻮراك در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻳﻊ اﺷﺒﺎع ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺷـﺮاﻳﻂ‬

‫‪17‬‬
‫ﺧﻮراك را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺷﻴﺐ ﺧﻂ ﺧﻮراك ﻳﺎ ‪ q-line‬اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻛﺮد‪ q-line .‬ﺑـﻴﻦ ﻣﺤـﻞ ﺗﻘـﺎﻃﻊ ﺧﻄـﻮط ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ ﻛـﺸﻴﺪه‬

‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺧﻮراك ﺑﺮ روي ﺧﻂ ﻣﻮرب ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺨﺎر‪ ،‬ﺧﻄﻮط ﺧﻮراك ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺷﻴﺐﻫﺎي‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ دارا ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‬

‫)ﺑﺨﺎر اﺷﺒﺎع( ‪q= 0‬‬

‫)ﻣﺎﻳﻊ اﺷﺒﺎع( ‪q= 1‬‬

‫)ﻣﺨﻠﻮط ﻣﺎﻳﻊ و ﺑﺨﺎر( ‪0 <q< 1‬‬

‫)ﻣﺎﻳﻊ ﻣﺘﺮاﻛﻢ( ‪q> 1‬‬

‫)ﺑﺨﺎر ﻓﻮقﮔﺮم( ‪q< 0‬‬

‫‪q-line‬ﻫﺎ ﺑﺮاي ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ در دﻳﺎﮔﺮام ﺳﻤﺖ راﺳﺖ‬

‫ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻛﺎرﺑﺮد ﺧﻄﻮط ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ و ﺧﻂ ﺧﻮراك در ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻚﻛﻴﺐ‪ -‬ﺗﻴﻠﻲ‬

‫اﮔﺮ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ درﺑﺎره وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺧﻮراك داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ‪ q-line‬ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ آﻧﺮا اﻳﺠﺎد ﻛﺮد و در ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻚﻛﻴـﺐ‪-‬‬

‫ﺗﻴﻠﻲ آﻧﺮا ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮد‪ .‬ﺑﻪاﺳﺘﺜﻨﺎي ﺧﻂ ﺗﻌﺎدل‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺟﻔﺖ ﺧﻂ دﻳﮕﺮ را ﻣﻲﺗﻮان در روش ﻣﻚﻛﻴﺐ‪ -‬ﺗﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮد‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫ﺧﻂ‪ -‬ﺧﻮراك و ﺧﻂ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻗﺴﻤﺖ ﻏﻨﻲﺳﺎزي‬ ‫•‬

‫ﺧﻂ‪ -‬ﺧﻮراك و ﺧﻂ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﺮﻳﺎنﺳﺎزي‬ ‫•‬

‫ﺧﻄﻮط ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻏﻨﻲﺳﺎزي و ﻋﺮﻳﺎنﺳﺎزي‬ ‫•‬

‫ﺑﺮاي دﻳﺪن ﻛﻠﻴﭗ ﻓﻠﺶ آﻣﻮزﺷﻲ ﺑﻪ آدرس زﻳﺮ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ‪:‬‬

‫‪http://lorien.ncl.ac.uk:80/ming/distil/dist-tut.htm‬‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﻞ ﺑﺮج‬

‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻌﺪاد ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي درﺟﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﺟﺪاﺳﺎزي و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺳﻴﻨﻲ ﺧﻮراك‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎً اوﻟﻴﻦ ﻣﺮاﺣﻞ در ﻃﺮاﺣﻲ ﻛـﻞ ﺑـﺮج‬

‫اﺳﺖ‪ .‬دﻳﮕﺮ ﭼﻴﺰﻫﺎي ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ﻓﻀﺎي ﺑﻴﻦ ﺳﻴﻨﻲﻫﺎ‪ ،‬ﻗﻄﺮ ﺑﺮج‪ ،‬آراﻳﺶ )ﺷﻜﻞﺑﻨﺪي( داﺧﻠﻲ‪ ،‬وﻇـﺎﻳﻒ ﮔﺮﻣـﺎﻳﻲ و‬

‫ﺳﺮﻣﺎﻳﺸﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﻣﻮارد ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻌﺎرض ﺑﺎ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﺮج ﺗﻘﻄﻴـﺮ اﻏﻠـﺐ ﻳـﻚ روال‬

‫ﺗﻜﺮاري اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﺗﻌﺎرﺿﺎت را ﻧﺘﻮان در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻃﺮاﺣﻲ ﺣﻞ ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺮج در ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺎر ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺤﺚ در‬

‫ﻣﻮرد ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮجﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ را ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﮕﺬارد‪.‬‬

‫ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺗﻌﺪاد ﺳﻴﻨﻲﻫﺎ ﻳﺎ ﻣﺮاﺣﻞ‬

‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪﻃﻮرﺧﻼﺻﻪ ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﺮجﻫﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻮارد زﻳﺮ را‬

‫‪18‬‬
 ‫ﺗﻌﺪاد ﺳﻴﻨﻲ و‬

‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺳﻴﻨﻲ ﺧﻮراك‪ ،‬و‬

‫ﺑﺮ روي ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮجﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺧﻮاﻫﻴﻢ داد‪.‬‬

‫ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺗﻌﺪاد ﺳﻴﻨﻲﻫﺎ‬

‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ از ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺒﻠﻲ )ﻃﺮاﺣﻲ ﺑﺮج ﺗﻘﻄﻴﺮ( ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ﺳﻴﻨﻲﻫﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ درﺟﻪ ﺟﺪاﺳـﺎزي اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣـﺪﻧﻈﺮ‬

‫دارﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺜﺎﻟﻲ ﻛﻪ اداﻣﻪ آورده ﺷﺪه روﺷﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻳﻚ ﻣﻮرد ﭘﺎﻳﻪ‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﺮج ‪ 10‬ﻣﺮﺣﻠﻪاي را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬ﺧﻮراك ﻳﻚ ﻣﺨﻠﻮط دوﺟﺰﺋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ داراي ﺗﺮﻛﻴﺐ ‪ 0.5‬ﺟﺰءﻣـﻮﻟﻲ‬

‫ﺟﺰء ﻓﺮارﺗﺮ ﻛﻪ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪ 5‬وارد ﺑﺮج ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻧﻬﺎﺋﻲ در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺎﻳﺎ )‪ 0.65 ،(Steady-State‬در ﺑﺎﻻي ﺑﺮج )ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪(1‬‬

‫و ‪ 0.1‬در ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺮج )ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪ (10‬در زﻳﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻓﺮم ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ 10 :‬ﻣﺮﺣﻠﻪاي‪ ،‬ﺧﻮراك در ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪5‬‬

‫ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺗﻌﺪاد ﻣﺮاﺣﻞ را ﺗﺎ ‪ 8‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻛﺎﻫﺶ دﻫﻴﻢ و ﺧﻮراك را ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻴﺎﻧﻲ )ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪ (4‬وارد ﻛﻨـﻴﻢ‪ .‬ﻓـﺮم‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺐ )‪ (Composition Profile‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬

‫ﻓﺮم ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ 8 :‬ﻣﺮﺣﻠﻪاي‪ ،‬ﺧﻮراك در ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪4‬‬

‫ﻣﻲﺗﻮان دﻳﺪ ﻛﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﺎﻻي ﺑﺮج ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺮج اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺪاﺳﺎزي ﺿﻌﻴﻒﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪19‬‬
‫ﺣﺎﻻ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺎ ﺗﻌﺪاد ﻣﺮاﺣﻞ را ﺑﻪ ‪ 12‬ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﻴﻢ و ﻣﺠﺪد ﺧﻮراك را در ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺑﺮج وارد ﻛﻨﻴﻢ) ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪ (6‬ﻓﺮم ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑـﻪ‬

‫ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬

‫ﻓﺮم ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ 12 :‬ﻣﺮﺣﻠﻪاي‪ ،‬ﺧﻮراك در ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪6‬‬

‫دوﺑﺎره ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ زﻣﺎن ﻣﻘﻄﺮ )‪ (Distillate‬از ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻓﺮارﺗﺮ ﻏﻨﻲﺷﺪه در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ در ﭘـﺎﻳﻴﻦ ﺑـﺮج ﺟـﺰء‬

‫ﻓﺮارﺗﺮ ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺸﺨﺺﻛﻨﻨﺪه ﺟﺪاﺳﺎزي ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻌﺪاد ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻬﺒﻮد دﻫﻨﺪه ﺟﺪاﺳﺎزي اﺳﺖ‬

‫ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺳﻴﻨﻲ ﺧﻮراك‬

‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺳﻴﻨﻲ ﺧﻮراك ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮ ﺑﺎزده ﺟﺪاﺳﺎزي ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬ﺗﺼﻮر ﻛﻨﻴـﺪ‪ ،‬ﻳـﻚ ﺑـﺮج ‪ 20‬ﻣﺮﺣﻠـﻪاي‬

‫دارﻳﻢ‪ ،‬دوﺑﺎره ﺟﺪاﺳﺎزي ﻳﻚ ﻣﺨﻠﻮط دوﺟﺰﺋﻲ ﻛﻪ داراي ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ 0.5 ،‬ﺟﺰءﻣﻮﻟﻲ ﺟﺰء ﻓﺮارﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻧﻬﺎﺋﻲ ﺑﺪﺳـﺖ آﻣـﺪه در‬

‫ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﺧﻮراك در ﻣﺮاﺣﻞ ‪ 10 ،5‬و ‪) 15‬ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ و آﻫﻨﮓ ﺟﻮشآﻣﺪن ﺛﺎﺑـﺖ – ‪Fixed Reflux & Reboil‬‬

‫‪ (Rates‬در ﻧﻤﻮدارﻫﺎي زﻳﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺮم ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ 20 :‬ﻣﺮﺣﻠﻪاي‪ ،‬ﺧﻮراك در ﺳﻴﻨﻲ‪5‬‬

‫‪20‬‬
 ‫ﻓﺮم ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ 20 :‬ﻣﺮﺣﻠﻪاي‪ ،‬ﺧﻮراك در ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪10‬‬

‫ﻓﺮم ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ 20 :‬ﻣﺮﺣﻠﻪاي‪ ،‬ﺧﻮراك در ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪15‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺧﻮراك ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺮج ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﺎﻻي ﺑﺮج از ﻣﺎده ﻓﺮارﺗﺮ‪ ،‬ﻛﻤﺘﺮ ﻏﻨﻲ ﻣﻲﺷـﻮد در ﺣـﺎﻟﻲ‬

‫ﻛﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺣﺎوي ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮي از ﻣﺎده ﺑﺎ ﻓﺮارﻳﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻫﺮﺣﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮات در ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺑـﺎﻻﻳﻲ ﻧـﺸﺎن ﻛـﺮده ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﭘـﺎﻳﻴﻦ‬

‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻗﺒﻠﻲ روﺷﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﭼﻪ اﺗﻔﺎﻗﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ وﻳﮋه ﺑﻴﻔﺘﺪ اﮔﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺳﻴﻨﻲ ﺧﻮراك ﺗﻐﻴﻴﺮ داده ﺷـﻮد‪.‬‬

‫اﻳﻦﻫﺎ را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﺑﻘﻴﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ داد‪.‬‬

‫ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻴﺎت )ﻛﺎر( ﺑﺮج ﺗﻘﻄﻴﺮ‬

‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮج ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي ﻓﺎﻛﺘﻮر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﻮراك‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮراك‬ ‫•‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺧﻮراك‬ ‫•‬

‫ﻋﻨﺎﺻﺮي ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺷﺪﻳﺪاً ﺑﺮ روي ﺗﻌﺎدل ﺑﺨﺎر‪ -‬ﻣﺎﻳﻊ )‪ (VLE‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‬ ‫•‬

‫‪21‬‬
 ‫ﺷﺮاﻳﻂ داﺧﻠﻲ ﻣﺎﻳﻊ و ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﺎل‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻴﻨﻲ )ﭘﺮﻛﻦ(‬

‫ﺷﺮاﻳﻂ آب و ﻫﻮا‬

‫ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻮارد ﻓﻮق را در ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻴﻢ ﺗﺎ اﻳﺪهاي در ﻣﻮرد ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺪﻫﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﻮراك‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺧﻮراك و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺧﻮراك ﺑﺮ روي ﺧﻄﻮط ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ و ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ آن ﺑﺮ روي ﺗﻌﺪاد ﻣﺮاﺣﻞ ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز ﺟﺪاﺳـﺎزي اﺛـﺮ‬

‫ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺧﻮراك و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺧﻮراك ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮ روي ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺳـﻴﻨﻲ ﺧـﻮراك ﺗـﺎﺛﻴﺮ ﻣـﻲﮔـﺬارد‪ ،‬اﮔـﺮ اﻧﺤﺮاﻓـﺎت از‬

‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻃﺮاﺣﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ ﺑﺮجﻫﺎي ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع ﻛﻢ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻗﺎدر ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ وﻇﻴﻘﻪ ﺟﺪاﺳﺎزي را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ‬

‫ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺧﻮراك‪ ،‬ﺑﻌﻀﻲ از ﺑﺮجﻫﺎ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺤﻞ ورودي ﺧﻮراك ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣـﻮرد زﻣـﺎﻧﻲ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار‬

‫ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﺧﻮراك درﻳﺎﻓﺘﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮج‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ از ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ )‪(Reflux‬‬

‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ‪ ،‬درﺻـﺪ‬

‫ﺷﻴﺐ )‪ (Gradient‬ﺧﻂ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﺮاي ﻗﺴﻤﺖ ﻏﻨـﻲﺳـﺎزي‬

‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻋﺪد ‪ 1‬ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨـﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎي آن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﺑﻴﺸﺘﺮ‬

‫از ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻓﺮارﺗﺮ ﻏﻨﻲ ﺷﺪه و ﺑـﺮاي ﺑﺎزﻳـﺎﺑﻲ ﻣﺠـﺪد ﺑـﻪ ﺑـﺮج‬

‫ﺑﺮﮔﺸﺖ داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺪاﺳﺎزي ﺑﻬﺘـﺮ ﺻـﻮرت‬

‫ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺗﻌـﺪاد ﺳـﻴﻨﻲ ﻛﻤﺘـﺮي ﺑـﺮاي رﺳـﻴﺪن ﺑـﻪ درﺟـﻪ‬

‫ﺟﺪاﺳﺎزي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻻزم اﺳﺖ‪.‬ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺳﻴﻨﻲ ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز ﺗﺤـﺖ‬

‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻛﻠﻲ )‪ (Total Reflux‬ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ در‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪ آن ﺑﺎﻳﺪ از ﻣﺤـﺼﻮل ﺗﻘﻄﻴـﺮ )‪ (Distillate‬ﺻـﺮﻓﻨﻈﺮ‬

‫ﻛﺮد‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺧﻂ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﺮاي ﻗﺴﻤﺖ ﻏﻨﻲﺳﺎزي ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﺧـﻂ ﺗﻌـﺎدل ﺣﺮﻛـﺖ‬

‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ '‪) 'Pinch‬ﻣﺤﻞ ﺑﺮﺧﻮرد( ﺧﻄﻮط ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ و ﺗﻌﺎدل ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ و ﺗﻌﺪاد ﺳﻴﻨﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﺪود ﻛﻨﻨﺪه در ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺟﺮﻳـﺎن ﺑﺮﮔـﺸﺘﻲ )‪ (Minimum Reflux Ratio‬اﺗﻔـﺎق ﻣـﻲاﻓﺘـﺪ‪ ،‬ﺟـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ‬

‫ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﻴﻨﻲ ﺑﺮاي ﻋﻤﻞ ﺟﺪاﺳﺎزي ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬اﻏﻠﺐ ﺑﺮجﻫﺎ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﻛﺎر ﺑﻴﻦ ‪ 1.2‬ﺗﺎ ‪ 1.5‬ﺑﺮاﺑـﺮ ﻣﻴﻨـﻴﻤﻢ ﺟﺮﻳـﺎن ﺑﺎزﮔـﺸﺘﻲ‬

‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ زﻳﺮا ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً اﻳﻦ‪ ،‬ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﻴﻨﻴﻤﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ را دارا ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ) ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻛﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻮشآور‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺨﺎر‬
‫اﺳﺖ(‪.‬‬

‫‪22‬‬
 ‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺨﺎر ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ‬

‫اﻳﺠﺎد ﻛﻒ )‪(Foaming‬‬ ‫•‬

‫ﻣﺎﻧﺪﮔﻲ )‪(Entrainment‬‬ ‫•‬

‫ﺷُﺮره ﻛﺮدن‪ /‬ﭼﻜﻪﻛﺮدن )‪(Weeping/Dumping‬‬ ‫•‬

‫ﻃﻐﻴﺎن )‪(Flooding‬‬ ‫•‬

‫اﻳﺠﺎد ﻛﻒ )‪(Foaming‬‬

‫اﻳﺠﺎد ﻛﻒ ﺑﻪ اﻧﺒﺴﺎط ﻣﺎﻳﻊ در ﻃﻲ ﻋﺒﻮر ﮔﺎز ﻳﺎ ﺑﺨﺎر ﺑﺎزﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺗﺎﻣﻴﻦﻛﻨﻨﺪه ﺗﻤﺎس ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻴﻦ ﻣـﺎﻳﻊ‪ -‬ﺑﺨـﺎر‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻒ اﺿﺎﻓﻲ اﻏﻠﺐ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺮ روي ﺳﻴﻨﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻮارد‪ ،‬ﻛﻒ ﻛﺮدﮔﻲ ﺑﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟـﺖ‬

‫ﻛﻒ ﺑﺎ ﻣﺎﻳﻊ در ﺑﺎﻻي ﺳﻴﻨﻲ ﻣﺨﻠﻮط ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ در ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻮارد ﻣﻌﻠﻮل ﻃﺮاﺣﻲ و ﺷﺮاﻳﻂ ﺳﻴﻨﻲ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﻪﻫﺮﺣـﺎل ﻫﻤﻴـﺸﻪ‬

‫ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺎزده ﺟﺪاﺳﺎزي ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺎﻧﺪﮔﻲ )‪(Entrainment‬‬

‫ﻣﺎﻧﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺣﻤﻞ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺨﺎر ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻲ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺎزﻣﻲﮔﺮدد و ﻣﺠﺪداً ﻋﻠﺖ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻻ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺨـﺎر اﺳـﺖ‪ .‬اﻳـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع‬

‫ﻣﻀﺮ اﺳﺖ زﻳﺮا ﺑﺎزده ﺳﻴﻨﻲ را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ :‬ﻣﻮاد ﺑﺎ ﻓﺮارﻳﺖ ﻛﻤﺘﺮ ﺑﺮ روي ﺳﻴﻨﻲ ﻣﺎﻳﻊ ﺑـﺎ ﻓﺮارﻳـﺖ ﺑـﺎﻻﺗﺮ را ﻧﮕـﻪ ﻣـﻲدارﻧـﺪ‪ .‬آن‬

‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺎﺧﻠﻮص ﺑﺎﻻي ﺑﺮج را آﻟﻮده ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﺪﮔﻲ زﻳﺎد ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﻃﻐﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷُﺮرهﻛﺮدن‪ /‬ﭼﻜﻪﻛﺮدن )‪(Weeping/Dumping‬‬

‫ﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﺮﻋﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺨﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺸﺎر وارد ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺨﺎر ﺑﺮاي ﻧﮕﻪداﺷﺘﻦ ﻣﺎﻳﻊ در روي ﺳﻴﻨﻲ ﻧﺎﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺎﻳﻊ از ﺑﻴﻦ ﺳﻮراخﻫﺎي ﺳﻴﻨﻲ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﭼﻜﻪ ﻛﺮدن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﭼﻜﻪﻛﺮدن )‪ (Weeping‬اﺿـﺎﻓﻲ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ ﺷُـﺮره ﻛـﺮدن‬

‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬دراﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺮ روي ﻫﻤﻪ ﺳﻴﻨﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺮج ﺷُﺮره ﻣﻲﻛﻨﺪ ) اﺛـﺮ دوﻣﻴﻨـﻮ‪ (Domino Effect-‬و ﺑـﺮج‬

‫ﻣﺠﺪد ﺑﺎﻳﺪ راهاﻧﺪازي ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻜﻪﻛﺮدن ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه اﻓﺖ ﺳﺮﻳﻊ ﻓﺸﺎر و ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺎزده ﺟﺪاﺳﺎزي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻃﻐﻴﺎن )‪(Flooding‬‬

‫ﻃﻐﻴﺎن ﻣﻌﻠﻮل ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺨﺎر اﺿﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻣﺎﻳﻊ ﺣﺒﺲ ﺷﺪه ﻫﻤﺮاه ﺑﺨﺎر ﺑﻪ ﺑﺎﻻي ﺑﺮج اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻓﺸﺎر اﻓـﺰاﻳﺶ‬

‫ﭘﻴﺪا ﻛﺮده از ﺑﺨﺎر اﺿﺎﻓﻲ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺎﻳﻊ را ﺑﻪ ‪ downcomer‬ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺮ روي ﺳـﻴﻨﻲ ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ درﺟﻪ ﻃﻐﻴﺎن‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺑﺮج ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺷﺪﻳﺪاً ﻛﺎﻫﺶ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻃﻐﻴﺎن ﺑﻪ واﺳﻄﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﺮﻳﻊ اﺧـﺘﻼف ﻓـﺸﺎر‬

‫ﺑﺮج و ﻛﺎﻫﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ در ﺑﺎزده ﺟﺪاﺳﺎزي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻗﻄﺮ ﺑﺮج‬

‫‪23‬‬
‫اﻛﺜﺮ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺑﺎﻻ ﺑﺮ روي ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﺮج اﺛﺮ دارد ﻛﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺨﺎر اﺳﺖ‪ :‬ﻫﻢ اﻓـﺰاﻳﺶ و ﻫـﻢ ﻛـﺎﻫﺶ‬

‫ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺨﺎر‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺨﺎر ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ﺑﺮج ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﭼﻜﻪﻛﺮدن )‪ (Weeping‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻴـﺰان ﺟﺮﻳـﺎن ﺑﺨـﺎر‬

‫ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻃﻐﻴﺎن )‪ (Flooding‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺨﺎر ﻣﺠﺎز اﺳﺖ‪ ،‬از اﻳﻨﺮو ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲﻛﺎر ﺑﺮج را ﺗﻌﻴﻴﻦ‬

‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﮔﺮ ﻗﻄﺮ ﺑﺮج ﺑﻪ درﺳﺘﻲ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺮج ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺎر ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻧﻪﺗﻨﻬـﺎ ﻣـﺸﻜﻼت ﻋﻤﻠﻴـﺎﺗﻲ ﺑـﻪوﺟـﻮد‬

‫ﻣﻲآﻳﺪ ﺑﻠﻜﻪ وﻇﻴﻔﻪ ﺟﺪاﺳﺎزي ﺟﺰء ﻣﻄﻠﻮب را ﻫﻢ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻴﻨﻲﻫﺎ و ﭘﺮﻛﻦﻫﺎ‬

‫ﺑﻪ ﻳﺎد آورﻳﺪ ﺗﻌﺪاد واﻗﻌﻲ ﺳﻴﻨﻲﻫﺎ ﺑﺮاي ﻳﻚ وﻇﻴﻔﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺟﺪاﺳﺎزي ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺎزده ﺳﻴﻨﻲ و ﭘﺮﻛﻦﻫﺎ اﻟﺒﺘﻪ اﮔـﺮ ﭘـﺮﻛﻦ ﻣـﻮرد‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﺮ ﻓﺎﻛﺘﻮري ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺎزده ﺳﻴﻨﻲ ﺷﻮد ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮج را ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ‬

‫داد‪ .‬ﺑﺎزده ﺳﻴﻨﻲ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ رﺳﻮبﮔﺮﻓﺘﮕﻲ‪ ،‬ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ و ﺧﻮردﮔﻲ و ﺳﺮﻋﺖ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎدن اﻳﻦ ﻣﻮارد ﻛﻪ ﺑﻪ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻣـﺎﻳﻌﻲ ﻛـﻪ‬

‫ﻣﻮرد ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮاد ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ ﺳﻴﻨﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ آب و ﻫﻮا‬

‫اﻏﻠﺐ ﺑﺮجﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﺑﺮجﻫﺎ ﻋﺎﻳﻖﻛﺎري ﻣﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﺷـﺮاﻳﻂ آب وﻫـﻮاﻳﻲ‬

‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎزﻫﻢ ﺑﺮ روي ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮج ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﮕﺬارد‪.‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺟﻮشآور ﺑﺎﻳﺪ در اﻧﺪازه ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ ﺗـﺎ ﻣﻄﻤـﺌﻦ ﺑﺎﺷـﻴﻢ ﺑﺨـﺎر ﻛـﺎﻓﻲ را‬

‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﺳﺮﻣﺎ و ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺎد ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﺪ و ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺷﺪت ﺗﻮﻟﻴﺪ را در ﻓﺼﻮل ﮔﺮم ﺑﻘﺪر ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻛﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮاي ﺑﻪﻛـﺎرﺑﺮدن‬

‫ﭼﮕﺎﻟﻨﺪهﻫﺎ‪.‬‬

‫اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻌﻀﻲ از ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻬﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮج ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻘﻴﻪ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﺷـﺮاﻳﻂ‬

‫ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎﻻدﺳﺘﻲ )‪ (Upstream‬و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻘﺎﺿـﺎ ﺑـﺮاي ﻣﺤـﺼﻮﻻت اﺳـﺖ‪.‬‬

‫ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﻛﻪ درﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪه ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﺑﺮج اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴـﺮد زﻳـﺮا ﺑـﺮج‬

‫ﻳﻜﺒﺎر ﺳﺎﺧﺘﻪ و راهاﻧﺪازي ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻚ ﻣﻮرد ﺧﻴﻠﻲ ﻧﺎﭼﻴﺰ در اﺻﻼح ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﺪون اﻳﺠﺎد ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﺎﻻ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻛﻨﺘـﺮل ﺑـﺮجﻫـﺎي‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ زﻣﻴﻨﻪاي ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﺧﻮد اﺳﺖ ﻛﻪ داﺳﺘﺎن دﻳﮕﺮي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪24‬‬