21 Century - Ujval Bhavishyat - 1

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 45

=∞ǨHÍÅ∞x „¿Ñ~°} - Ju =ÚYº ã¨∂K«#

„HÍOu ^èŒs‡ ™êÇ≤Ï`«º=Ú J<Õ ¿Ñ~°∞`À „Ѩã≤kú QÍOz# D ѨÙã¨ÎHõ=∂Å


„HÍOu^Œs≈ „Ѩ*Ï˝Ñ¨Ù~°∞+¨µ_»∞ ѨO_ç`« N~å=∞â◊~°‡PKå~°º QÍi^•fi~å 1989
#∞O_ç 1 990 =∞^è Œ º HÍÅ=ÚÖ’ `« = ∞ =∞Ǩ  „Ѩ Ü « ∂ }=Ú#‰õ Ω XHõ
ã¨O=`«û~°=Ú =ÚO^Œ∞ XHõ „Ѩ"åǨÏ=ÚQÍ ã¨$lOK«|_ç#q. W~°"≥· z#fl
z#fl ѨÙã¨ÎHõ=ÚÅ∞QÍ =Ù#fl D ™êÇ≤Ï`«º=Ú QÆ∞iOz =∞# P~å^茺
Ѩ~°=∞ѨÓ[º QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ (ѨO_ç`« N~å=∞â◊~°‡PKå~°ºQÍ~°∞) WÖÏ
q=iOKå~°∞ – '' Wq <å qKå~°„HÍOu Ü≥ÚHõ¯ c[=ÚÅ∞. Wq H˘kÌQÍ
J~Ú<å 㨈~ qã¨ÎiOѨ|_ç`Õ =∞#∞+¨µºÅ∞#∞ ‰õΩkÑ≤"Õ™êÎ~Ú. ã¨OѨÓ~°‚
qâ◊fi=Ú Ü≥ÚHõ¯ Ѩ@=Ú (MAP) <Õ =∂iÛ"Õ™êÎ~Ú——. x*ÏxH˜ D
ѨÙã¨ÎHõ=ÚÅÖ’ ˆH=Å=Ú PÖ’K«#ÖË HÍ^Œ∞ XHõ =∞Ǩ„HÍOu Ü≥ÚHõ¯ *ÏfiÅ
ÖËHõ =∞O@ =Ù#flk. Ü«ÚQÆѨi=~°Î# kâ◊ x~åúiOѨ|_çOk.
Ü«ÚQÆ|∞∞+≤ `«=∞ rq`«=∞O`å, rqOKÕ Hõà◊ #∞O_ç xQÆ∂_è» P^蕺u‡Hõ
q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ =∞iÜ«Ú ã¨=∂[x~å‡}=Ú #∞O_ç "≥·*Ï˝xHõ–P^蕺u‡Hõ«
„Ѩ^è•#"≥∞ÿ# ã¨=∞„QÆ ™êÇ≤Ï`«º=Ú U^Œ~Ú`Õ ~åã¨∂Î =KåÛ~À ^•xx "≥Ú`«Î=Ú
„`åã¨∞Ö’ XHõ õ`«ÔH¯_»Ö’ ÃÑ\˜ì Ô~O_»= "≥·Ñ¨Ù ã¨∂„`«„áêÜ«∞=ÚQÍ „"åÜ«∞|_ç#
D ѨÙã¨ÎHõ=ÚÅ#∞ ÃÑ_ç`Õ gx |~°∞"Õ Z‰õΩ¯=. D J=¸Åº ™êÇ≤Ï`åºxfl
Z=Ô~·<å ÖÏÉèí=Ú=^Œ∞Ì, #+¨ì=Ú=^Œ∞Ì (NO PROFIT-NO LOSS) Ѩ^Œúu#
JK«∞ÛQÆ∞kÌ =ºH˜Î=ºH˜ÎH© JO^ŒKÕÜ«∞=∞<Õ xˆ~Ìâ◊=Ú QÍÜ«∞„fѨi"å~ü Ü≥ÚHõ¯
Jkèëêì`« Ѩ~°=∞ѨÓ[º QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ WKåÛ~°∞. g\˜x Z=Ô~·<å
„ѨK«∞~°} KÕÜ«∞=K«∞Û, Z=iÔH·<å ѨOK«=K«∞Û. g\˜x ZO`« Z‰õΩ¯==∞Ok
=º‰õΩÎʼnõΩ U áê~î°‰õΩ_»∞, Ѩi[#∞_»∞ JO^ŒKÕÜ«∞QÆÅ_À J`«#∞ JO`« Z‰õΩ¯=
ѨÙ}Ϻxfl á⁄O^ŒQÆÅ_»∞.
Global Head Quarters : GAYATRI TEERTH
Shanntikunj, Haridwar, Pin- 249411
Phones: (0133)2460866, 2461955, 2460309
Phones: (0133) 2460866 E-mail : [email protected]
website : www.gayatripariwar.org, www.awgp.org
=∞ǨѨÓ~å‚Ǩïu ѨÙã¨ÎHõ=∂Å – 1
21 = â◊`åaÌ - L[˚ fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1
Ñ
„ ^¨ =
Œä ∞ ÉèÏQÆ=Ú

Ç≤ÏOn =¸Å~°K«# :
"Õ^Œ=¸iÎ, `«áÈx+¨ª, Ü«ÚQÆ„^Œ+¨ª
ѨO_ç`« N~å=∞â◊~°‡PKå~°º
J#∞"å^Œ=Ú ó
_®II =∂Ô~à◊§ N~å=∞Hõ$+¨‚
Z"£∞.Zãπã≤, Ñ≤ÃÇÏKü._ç.

=Ú„^Œ}
QÍÜ«∞„u KÕ`«<å ˆHO„^Œ=Ú
Jtfix ǨÏ∫ãπ ^ŒQÆæ~°, ÃÇÏKü.Ñ≤.~À_£, =¸™ê¿Ñ\ò,
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£–500018.
á¶È<£û : 040–23700722, 32986922, 09392506888
E-mail : [email protected], [email protected]
q+¨Ü∞« ã¨∂zHõ FO Éèí∂~°∞ƒù=ó ã¨fió `«`«ûq`«∞~°fiˆ~}ºO
Éèí~Àæ^Õ=㨺 nè=∞Ç≤Ï kèÜ≥∂ Ü≥∂ #ó „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü.
1. JÜ≥∂=∞Ü«∞O (H˜OHõ~=ΰ ºq=¸_è`» )« Ö’ Ѩ_"» ãÕ ∞¨ #Î fl Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ 1
2. YzÛ`«OQÍ Ñ¨iã≤`÷ ∞« Å∞ q™ÈÊù@Hõ~"° ∞≥ #ÿ "Õ
3. ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl [#ã¨OYº - ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl ã¨=∞㨺Å∞
3
5
21 = â◊`åaÌ – L[˚ fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1
4. Jxfl"≥·Ñ¨ÙÖÏ JâßOu, LkfiQÆfl`«, "åº^èŒ∞Å∞ 7 Éèí∂q∞Hõ
5. "åã¨qÎ Hõ`« - ^•xx JkèQqÆ ∞OK«_» "≥∞ÖÏ? 9
6. ã¨^∞Œ ѨÜ∂≥ QÆ=Ú KÕÜ∞« QÆey`Õ Ñ¨i=~°#Î ã¨OÉè=í "Õ∞ 10 QÆ`« H˘kÌ ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ Éè∫uHõ"å^Œ=Ú =∞iÜ«Ú
7. ã¨^∞Œ ѨÜ∂≥ QÆ=Ú - ^Œ∞~°∞ѨÜ∂≥ QÆ=Ú 12 "≥ · * Ï˝ x Hõ ˆ H ∆ „ `åÅÖ’x J™ê^è • ~° } „Ѩ Q Æ u J<Õ H õ
8. ã¨∞xÜ≥∂[#=Ú Ü≥ÚHõ¯ ã¨=º"≥∞#ÿ Ѩi}u 14 㨠∞ Y™ê^è Œ < åÅ#∞, 㨠O Ѩ u Î x JO^Œ * Ë ã ≤ O k. g\˜ x
9. Ѩiëê¯~°=Ú WÖÏ ‰õÄ_» ã¨OÉèí="≥∞ÿÜ«ÚO_Õk!! 16
10. x~åâ◊Ö’ PâßH˜~}° ÏÅ∞ 18 ÃÑOá⁄OkOK«_®xH˜ K«∂Ñ≤Oz# L`åûǨÏ=Ú =Å# g\˜x
11. H„ Ü
˜ ∞« =∂i`Õ Ñ„ u¨ H„ Ü
˜ ∞« =∂~°∞`«∞Ok 20 J"åOKè«hÜ«∞s`«∞ÅÖ’ =ÙѨÜ≥∂yOK«_»=Ú [iyOk.
12. f„==ÚQÍ =∂~°∞`«∞#fl Ѩ~ÀHõ[∆ QÆ`∞« Î Ñ„ "¨ åǨÅ∞ 22 `«^•fi~å U~°Ê_ç# qѨ`«¯~° Ѩiã≤÷`«∞Å#∞O_ç |Ü«∞@Ѩ_Õ
13. ã¨O`«∞Å# - xÜ«∞O`« Ü≥ÚHõ¯ =º=ã¨÷Ö’ XHõ ÉèÏQÆ=Ú 25
14. 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î 28 =∂~°æ=Ú Hõ#∞HÀ¯ÖËHõáÈ`Õ ã¨~°fi<åâ◊#=Ú `«Ñ¨Ê^Œ∞.
15. J^Œ$â◊º [QÆ`∞« #Î ∞O_ç ã¨H„ ܘ ∞« Ѩi=~°<Î å `«~O° QÍÅ∞ 30 D ã¨$+≤Hì ˜ XHõ xÜ«∞O`« =Ù<åfl_»∞. PÜ«∞# `«# ã¨=∞ã¨Î
16. "åºÑ¨HÑõ i¨ =~°#Î =ÚÅ`À ‰õÄ_ç# ã¨OkèHÍÅ=Ú 31 H“â◊Å=Ú#∞ LѨÜ≥∂yOz D Ѩ$käfix =∞iÜ«Ú ^•xx
17. Ü«ÚQÆÑi¨ =~°<Î å HÍÅ=Ú W^Õ ZO^Œ∞‰õΩ? 34
18. JO`«óã¨∞Êù~°} – Éèíq+¨º*Ï˝#=Ú 38 K«Hõ¯QÍ fiÛk^ŒÌ\ÏxH˜ =∞x+≤x `«Ü«∂~°∞*Ëâß_»∞.
19. "≥·*Ï˝xHõ Pqëê¯~°=ÚÅ∞‰õÄ_» JO`«óã¨∞Êù~°}`À [iy#"Õ 42 PÜ«∞# D ã¨O~°K«# <åâ◊# =∞ø`«∂=ÙO>Ë K«∂ã¨∂Î
20 21 = â◊`å|Ì=Ú - ^•xÃÑ· Éèqí +¨º"Õ`ÅΫ Jaèá„ êÜ«∞=Ú 47
21. ^è~Œ ‡° Q„ OÆ ^ä•ÅÖ’ =i‚OѨ|_ç# Éèqí +¨º`«¯^ä<Œ åÅ∞ 56
T~°∞HÀÖË_»∞. P xÜ«∞O`« D<å\˜ Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ K«∂ã≤
22. L[˚fiÅ Éèqí +¨ºã¨O~°K#« H˘~°‰Ωõ ã¨OHõeÊ`« Ñ„ Ü ¨ ∞« `åflÅ∞ 60 ã¨~°fi<åâ◊#=Ú H͉õΩO_® =∞éÅ ã¨O`«∞Å# U~°Ê~°K«\ÏxH˜
23. qKå~°„HÍOuÜ≥ÚHõ¯ z#fl #=¸<å! 66 ã¨=∞Ü«∂#∞‰õÄÅ x~°‚Ü«∞=Ú fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞.
24. á„ ê=∂}˜H`õ O« `„ =« Ú Ü≥ÚHõ¯ qHÍã¨=Ú 77
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 1

1989 #∞O_ç 2000 ã¨O=`«û~°=Ú =~°‰õΩ Ü«ÚQÆã¨Okè 1. JÜ≥∂=∞Ü«∞O ( H˜OHõ~°Î=º q=¸_è»`« ) Ö’


HÍÅ=ÚQÍ QÆ∞iÎOK«|_çOk. Éèíq+¨º"Õ`«ÎÅ∞, k=º^Œ$+≤ì Ѩ_»"Õã¨∞Î#fl Ѩiã≤÷`«∞Å∞
QÆÅ"å~°O^Œ~°∞ nxx JOwHõiã¨∞Î<åfl~°∞. 20= â◊`å|Ì=ÚÖ’ q*Ï˝#=Ú (science), Éè∫uHõ"å^Œ=Ú
D J=kèÖ’ PÖ’K«<åâ◊H˜Î QÆey#, ÉèÏ=ã¨O"Õ^Œ#Å∞ (|∞kú"å^Œ=Ú-materialism) Ѩ~åHÍ+¨ª‰õΩ KÕ~°∞‰õΩ<åfl~Ú.
Hõey#, „ѨuÉèÏ=O`«∞ ÅO^Œ~°∂ Ju J~°∞^Œ∞QÍ ÅaèOKÕ g\˜ = Å# 㨠∞ Y™ê^è Œ # =Úʼnõ Ω „H˘`« Î ^•fi~° = ÚÅ∞
D Q˘Ñ¨Ê J=HÍâ◊=Ú#∞ LѨÜ∂≥ yOK« ∞H˘#∞@‰õΩ `«Ü∂« ~Ô · `≥~°∞K«∞HÀ=_»"Õ∞HÍHõ, Éè∫uHõ Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ J~°÷=Ú KÕã≤H˘x,
ѨÓiÎ `«`«Ê~°`«`À `«=∞`«=∞ =O`«∞ „H˜Ü«∂HõÖÏáêÅ∞ "å\˜x LѨÜ≥∂yOK«∞‰õΩ<Õ |∞kú‰õÄ_® qHõã≤OzOk. HÍh g\˜
^Œ∞~°∞ѨÜ∂≥ QÆ=Ú =Å# D Ü«ÚQÆÑÙ¨ ÃÑ· ~Ô O_»∞ K«=∞`å¯~°=ÚÅ∞
KÕÜ«Ú@‰õΩ =ÚO^Œ∞‰õΩ =zÛ „âıÜ≥∂ ™œÉèÏQƺ=ÚÅ∞
ÖÏÉèí=Ú HõÅ∞QÆ*ËÜ«Ú@‰õΩ |^Œ∞Å∞ „H˘`«Î„H˘`«Î „Ѩ=∂^•Å#∞,
á⁄O^ŒQÆÅ~°∞. ã¨=∞㨺Å#∞, qѨ`«∞ÎÅ#∞ `≥zÛÃÑ_»∞`«∞<åfl~Ú. `«Ü«∂~°∞KÕã≤#
------- ™ê=∂„yx(L`åÊ^Œ # Å#∞) Jq∞‡ ™⁄=Ú‡KÕ ã ¨ ∞ H˘#∞@‰õ Ω
Pi÷ H õ = Å㨠" å^Œ Ñ ¨ ~ ° O Ѩ ~ ° =Ù`« Ê #fl"≥ ∞ ÿ # k. Ü« Ú ^Œ ú = ÚÅ∞
„áÈ`«ûÇ≤ÏOѨ|_®¤~Ú. ZO^Œ∞=Å¡#O>Ë Z‰õΩ¯=QÍ `«Ü«∂Ô~·#
Ü«ÚQÆâ◊H˜Î QÍÜ«∞„u L`åÊ^Œ#Å∞ JO^Œ∞Ö’ Y~°Û=Ù`å~ÚHõ^•! ÃÑ^ŒÌÃÑ^ŒÌ Ѩi„â◊=∞Å∞
xi‡OK«|_®¤~Ú. JO^Œ∞=Å¡ ‰õΩ\©~°Ñ¨i„â◊=∞ÅÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç
=ºH˜Î`«fi x~å‡} =∂ã¨Ñ¨„uHõ rqOKÕ"å~°∞ #+¨ìáÈÜ«∂~°∞. Ѩx ÅaèOK«Hõ <Õ_»∞ J<ÕHõ=∞Ok
ã¨OII K«O^• : ~°∂. 90/– Å∞ 3 ã¨OIIʼnõΩ : ~°∂ 250/–Å∞
10ã¨OIIʼnõΩ : ~°∂. 750/–Å∞ Pr=# K«O^•: ~°∂. 1800/–Å∞ JuÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’ x~°∞^ÀºQÆ∞Å∞QÍ =Ù<åfl~°∞. Ѩiã≤÷`«∞Å∞
ѨÓiÎ q=~°=ÚʼnõΩ ~ÀA~ÀA‰õΩ ^•i„^Œºˆ~Y HõO>Ë „H˜OkH˜ kQÆ*Ï~°∞`«∞<åfl~Ú.
QÍÜ«∞„u =∂`« =∞Ok~°=Ú =∞iÜ«Ú ^蕺#ˆHO„^Œ=Ú H˘O`«=∞Ok =^ŒÌ ^èŒ#=Ú UHõ„u`«=∞ø`ÀOk!
Jtfix ǨÏ∫ãπ ^ŒQÆæ~°, ÃÇÏKü.Ñ≤.~À_£, =¸™ê¿Ñ\ò, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£–500018. "åǨÏ#=ÚÅ∞, Hõ~å‡QÍ~åÅ =Å# x~°O`«~°=Ú "≥^Œ[Å¡|_Õ
á¶È<£û : 040–23700722, 32986922, 09392506888 q+¨ " åÜ« Ú =ÙÅ∞ "åÜ« Ú =∞O_» Å =Ú#∞ q+¨ Ñ ¨ Ó i`« = Ú
E-mail : [email protected], [email protected]
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 2 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 3

KÕã¨∞Î<åfl~Ú. "å\˜Ö’ LѨÜ≥∂yOK«|_Õ Yx*ÏÅ∞, WO^èŒ<åÅ∞ ÖË H õ á È=_» O =Å# J`« º kè H õ = ÚQÍ Ñ¨ $ kä fi g∞^Œ KÕ i
ZO`« "ÕQÆOQÍ =∞O_çOK«|_»∞`«∞<åflÜ«∞O>ˆ „ѨѨOK«=ÚÖ’x q<åâ◊#=Ú‰õÄ_» ã¨OÉèíqOK«=K«∞Û.
Yx[ÉèÏO_®~°=Ú WOH˘Hõ 100 ã¨O=`«û~åÅ=~°‰Ωõ LO@∞O^•? „H˘`«ÎQÍ J}∞â◊H˜Î =$kúK≥O^Œ_»O=Å# „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ#
LO_» ^ •? J<Õ J#∞=∂<åÅ∞ =ºHõ Î = ∞ø`« ∞ <åfl~Ú. qH˜~°}=ÚÅ∞ "å`å=~°}OÖ’ "åºÑ≤OK«∞>ÜÕ∞QÍHõ `«^•fi~å
^è•`«∞~°™êÜ«∞xHõ ã¨OѨ^ŒÅ∞, Ѩ$käfi#∞O_ç „`«qfi "≥eH˜fÜ«Ú@ U~° Ê _ç # '|∂_ç ^ Œ — #∞ ZHõ ¯ _» q㨠i ˚ O Kåe? J<Õ „Ѩ â ◊ fl
=Å# P ã¨OѨ^ŒÅH˘é`« U~°Ê_»∞`ÀOk. nx=Å# Ѩ$käfiÜ≥ÚHõ¯ L`«Ê#fl=∞ø`«∞#flk. ZO^Œ∞=Å¡#O>Ë Wk ZHõ¯_»∞O>Ë JHõ¯_»
XHõ =∞ǨÏ`«fiѨÓ~°‚ ™ê=∞~°º÷ =Ú `«yæ Ѩ$käfiÜ≥ÚHõ¯ L`åÊ^Œ#ÅÃÑ· „Ѩ=∂^ŒHõ~° Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ U~°Ê~°∞ã¨∞ÎOk.
P^è•~°Ñ¨_Õ J<ÕHõ „áê}∞ÅÃÑ· ^Œ∞„+¨ÊÉèÏ==Ú Ñ¨_»∞`«∞#flk.
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl Ѩ@ì}ÏÅ, Hõ~å‡QÍ~åÅ Ü≥ÚHõ¯ =º~°÷Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞ 2. YzÛ`«OQÍ Ñ¨iã≤÷`«∞Å∞ q™ÈÊù@Hõ~°"≥∞ÿ#"Õ
[ÖÏâ◊ Ü « ∂ ÅÖ’ Hõ Å =_» O =Å# P h~° ∞ „`åQÆ \ ÏxH˜ "≥·*Ï˝xHõ ã¨=∞$kú, ^•x ^Œ∞~°∞ѨÜ≥∂QÆOÜ≥ÚHõ¯ Hõ^äŒ Wk.
LѨÜ≥∂QÆѨ_»@OÖË^Œ∞. QÍe Ñ‘Å∞Û‰õΩO@∞#flѨC_»∞, h~°∞ WO^Œ∞Ö’ ã¨∞Y„Ѩ^Œ"≥∞ÿ# JOâ◊=ÚÅ∞ `«‰õΩ¯=QÍ#∞, ^Œ∞ó
„`åQÆ∞`«∞#flѨC_»∞ â◊s~°=ÚÖ’H˜ =∞O^Œq+¨=ÚÅ∞ (™È¡áê~Ú[<£) Y„Ѩ^Œ"≥∞ÿ# JOâ◊=ÚÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ#∞ L<åfl~Ú. D „Hõ=∞=Ú
„Ѩ"Õtã¨∞Î<åflÜ«∂ J<Õ ÉèíÜ«∞=Ú x~°O`«~°=Ú LO@∞Ok. WOHÍ H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ=Ù#flk. x[=Ú K≥áêÊÅO>Ë ~ÀA~ÀA‰õΩ
Ѩi„â◊=∞Å∞, "åǨÏ<åÅ ^•fi~å q_»∞^ŒÅ J=Ù`«∞#fl „Ѩ^Œ∂+¨}O Z‰õΩ¯=QÍ qã¨Îiã¨∞Î#flk. WѨÊ\˜=~°‰õΩ [iy# #+¨ì=ÚÅ#∞,
„w<£ÇϨ ∫ãπ ZÃѶHì± (greenhouse effect) =Å# JO`«iHõO∆ Ö’ `« ^ •fi~å U~° Ê _ç # 㨠= ∞㨠º Å#∞ ZÖÏ ã¨ = iOK« ∞ HÀ"åÖ’
LëÈ‚„QÆ`« ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#flk. nx=Å¡ =∞OK«∞„áêO`åÅÖ’x =∞OK«∞ `≥eÜ«∞_»OÖË^Œ∞. ~åÉ’ÜÕ∞~ÀAÅÖ’ Wq WOHÍ KåÖÏ Z‰õΩ¯=
Hõiy ã¨=Ú„^Œ=∞@ì=Ú ÃÑiy, ÉèíÜ«∞OHõ~° „Ѩ=∂^Œ=ÚÖÁKÕÛ =$kú K≥Ok#ѨC_»∞ Z@∞=O\˜ ^Œ∞~°æu U~°Ê_»∞`«∞O^ÀHõ^•?
Ѩiã≤÷`«∞Å∞ U~°Ê_»∞`«∞<åfl~Ú. "å`å=~°}OÖ’x q+¨Ñ¨Ói`« H˘ÅkHÍÅOÖ’ Jaè=$kú K≥Ok# D "≥·*Ï˝xHõ ^Œ∞~°∞ѨÜ≥∂QÆ=Ú
"åÜ«Ú=ÙÅ =Å# „|Ǩ‡O_»H~˜ } ° =ÚÅ#∞O_ç Ѩ$käfix Hõ=K«=Ú =Å# U~°Ê_ç# Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ K«∂¿ãÎ ~åÉ’ÜÕ∞ ~ÀAÅÖ’ KåÖÏ
=Öˇ ~°HO∆˜ KÕ F*’<£á⁄~° ziyáÈ`«∞#flk. W^Õ„Hõ=∞=Ú H˘#™êy`Õ, ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ WOHÍ "≥·*Ï˝xHõ Jaè=$kú =Å# HõeˆQ J#~°÷=ÚÅ
U ã¨∂~°ºH˜~°}=Ú=Å# Ѩ$käfig∞^Œ r=#qHÍ㨄Hõ=∞=Ú QÆ∞iOz JOK«<å "ÕÜ«∞=K«∞Û#∞.
Jaè = $kú K≥ O kO^À, P 㨠∂ ~° º H˜ ~ ° } =ÚÖË , ~° H õ ∆ } á⁄~° "≥·*Ï˝xHõ PÖ’K«<å ã¨~°o (^Œ~°≈#=Ú) „Ѩ`«ºHõ∆"å^Œ=Ú g∞^Œ
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 4 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 5

P^è•~°Ñ¨_ç =ÙO@∞Ok. Wk `«`«Îfi^Œ~°≈#=Ú (Philosophy)#∞ Ü«∞ø=#¿ãfiKåÛùKå~°=Ú (sexual fereedom) ‰õÄ_»^Œ∞ Jx


‰õÄ_» „ѨÉèÏq`«=Ú KÕã≤Ok. nxfl|\˜ì Éè∫uHõOQÍ, „Ѩ`«ºHõ∆OQÍ J#ÖË=Ú.
=Ù#fl^•xˆH qÅ∞= W=fi|_»∞`«∞#flk. „Ѩ`«ºHõ∆=ÚQÍ á⁄O^Õ q*Ï˝#=Ú, Éè∫uHõ"å^Œ=Ú Ü≥ÚHõ¯ „H˘`«„Î H˘`«Î áÈHõ_Å
» ∞ "å\˜
ÖÏÉèÏxˆH „áê=ÚYº=Ú W=fi|_»∞`«∞#flk. Ѩ~ÀHõ∆=ÚÜ≥ÚHõ¯ P^è•~°=Úg∞^Œ `å`å¯eHõ ÖÏÉèí=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ WO„^Œ*ÏÅ
JO‰õΩâ◊=Ú#∞ ã‘fiHõiOK«#ѨC_»∞ Dâ◊fi~°∞_»∞, ^è~Œ ‡° =Ú =∞iÜ«Ú K«=∞`å¯~°=ÚÅ#∞ JO^Œ*Ë¿ã <Õ\˜ P^èŒ∞xHõ`«, hu =∞iÜ«Ú
^•x`Àáê@∞ Hõeã≤=ÙO_Õ ã¨OÜ«∞=∞, ã¨^•Kå~°, ѨÙ}º - ã¨^•Kå~°=ÚÅ#∞ ѨÓiÎQÍ K≥iÑ≤"Õã¨∂Î =ºH˜Îx ¿ãfiKåÛùKåiQÍ
Ѩ~°=∂~°÷=ÚʼnõΩ qÅ∞= LO_»^Œ∞. áê\˜OK«=eû#"å\˜x =∂~°∞ÛK«∞#flk.
=∞iÜ«Ú áê\˜OK«‰õÄ_»x"å\˜x JO^èŒqâßfiã¨=ÚÅ∞ Jx K≥Ñ≤Ê 3. ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl [#ã¨OYº - ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl
"å\˜ x =ke"Õ Ü « ∞ =∞x ZO^Œ ∞ ‰õ Ω <˘H˜ ¯ K≥ á êÊ~° O >Ë Wq ã¨=∞㨺Å∞
=ºH˜ÎÜ≥ÚHõ¯ ã¨fiã¨∞MÏxH˜ J_»∞¤`«QÆ∞Å∞`å~Ú Hõ#∞Hõ. ѨÓiÎQÍ HÍ=ÚHõ`« „áêHõ$uHõ =∞<ÀÖÏ¡ã¨=Ú HõÅ∞QÆ*Ë¿ãkQÍ =∂„`«"Õ∞
J#∞ÉèíqOKåe J<Õ ã≤^•úO`«=Ú Uq∞ K≥|∞`«∞O^ŒO>Ë - ZO`« QÆ∞iÎOK«_»=Ú =Å# ^•xx qK«ÛÅq_çQÍ Wëêì#∞™ê~°=Ú
Z‰õΩ¯= ÖÏÉè=í Ú á⁄O^ŒQeÆ y`Õ JO`« á⁄O^Œ\ÏxH˜ „ѨÜ∞« uflOKåe. PK« i OK« = K« ∞ Û J<Õ Éè Ï =# U~° Ê _» ∞ `« ∞ #flk. nx=Å#
nxH˘~° ‰ õ Ω U P^Œ ~ ° ≈ =ÚÅ#∞, ã≤ ^ •ú O `« = ÚÅ#∞ ÃÑ~° ∞ QÆ ∞ `« ∞ #fl [#㨠O Yº J<Õ ã¨ = ∞㨠º U~° Ê _ç O k.
J_»∞¤~åx=fi‰õÄ_»^Œ∞. ã¨OѨÓ~°‚ã¨∞Y=Ú J#∞ÉèíqOK«_®xH˜, QÆ~°ƒùx~À^èŒ=ÚʼnõΩ, „Éèí∂}ǨÏ`«ºÅ‰õΩ „áÈ`åûǨÏ=Ú ÅaèOz<å,
gÖˇ·#O`« Z‰õΩ¯= ÖÏÉèí=Ú á⁄O^Œ\ÏxH˜ U P^Œ~å≈Å#∞, [#ã¨OYº WOHÍ "ÕQOÆ QÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂<Õ=Ù#flk. ã¨OѨÓ~°Ñ‚ $¨ käfig∞^Œ
ã≤^•úO`åÅ#∞ áê\˜OK«=eû# J=ã¨~°=ÚÖË^Œ∞ J<Õ^Õ ~¸ K«„Hõ=_ô=¤ Öˇ [#ã¨OYº =$kú J=Ù`«∞#flk. XHõ\#˜ ∞O_ç <åÅ∞QÆ∞,
„Ѩ`«ºHõ∆"å^Œ=ÚÜ≥ÚHõ¯ ã≤^•úO`«=Ú. D PÖ’K«<åã¨~°oÜÕ∞ <åÅ∞QÆ∞ #∞O_ç Ѩ^ŒÇ¨~°∞, Ѩ^ŒÇ¨~°∞#∞O_ç J~°"≥·<åÅ∞QÆ∞ WÖÏ
Ѩâ◊√Ѩ‰õ∆ΩÅ =^èŒ#∞ XHõ ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ#„Ѩ„H˜Ü«∞QÍ „áÈ`«ûÇ≤Ïã¨∞Î#flk. D 㨠O Yº ZO`« ‰ õ Ω áÈ`« ∞ O^À TÇ≤ Ï OK« Ö Ë = Ú. 3,000
J#º„áê}∞Å g∞^Œ K«∂¿Ñ Dq^èŒ"≥∞ÿ# x~°ÌÜ«∞`«=Å# `≥y# ã¨O=`«û~åÅ „H˜O^Œ@ ˆH=Å=Ú 30 HÀ@¡ =∞Ok =º‰õΩÎÅ∞O_Õ
P#Hõ@ì `À\˜ =∞#∞+¨µºÅg∞^Œ‰õÄ_» J^Õ „ѨÉèÏ==Ú#∞ „ѨѨOK« [<åÉèÏ WѨC_»∞ 1000 HÀ@¡‰õΩ KÕ~°∞‰õΩ#flk. ~åÉ’ÜÕ∞
K« ∂ Ñ≤ O K« ‰ õ Ω O_® LO_» \ ÏxH˜ U P^è • ~° = Ú LOK« ^ Œ ∞ . 20 ã¨O=`«û~åÅÖ’ D ã¨OYº Ô~\˜ìOÃÑ· PǨ~°=Ú, x"åã¨=ÚÅ
Ѩâ√◊ „Ѩ=$`«∞Å
Î ∞ =∞x+≤H˜ ã¨ÇϨ [=Ú Jx x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ#flѨC_»∞, ã¨=∞¿ãº HÍHõ, z=~°‰Ωõ ~°ÇϨ ^•ig∞^Œ #_»=_»"∞Õ Hõ+=ì¨ Ú HÍ=K«∞Û.
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 6 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 7

Ѩ$käfiH˜ ã‘q∞`«ã¨OYºÖ’x „áê}∞ʼnõΩ =∂„`«"Õ∞ áÈ+¨} 4. Jxfl"≥·Ñ¨ÙÖÏ JâßOu, LkfiQÆfl`«, "åº^èŒ∞Å∞


x=fiQÆeˆQ ™ê=∞~°÷º=Ú L#flk. Wk Jã¨OMϺHõ „áê}∞ʼnõΩ HÀÖÏǨÏÅ=Ú, „Ѩ^Œ∂+¨}, =ÚiH˜, ~ÀQÍÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞
áÈ+¨} x=fiÖË^∞Œ . ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl [#ã¨=Ú^•Ü«∞=Ú JѨC_Õ J<ÕHõ
qѨ`«∞ÎÅ`À =ºH˜Î ~ÀA~ÀA‰õΩ `«# r=hâ◊H˜Îx HÀÖ’Ê`«∞<åfl_»∞.
ã¨=∞㨺Å#∞ HõÅ∞QÆ*Ë™ÈÎOk. PǨ~° L`åÊ^Œ#‰õΩ Éèí∂q∞
ã¨iáÈ=_»OÖË^Œ∞. x=ã≤OK«_®xH˜ J<ÕHõ JO`«ã¨∞÷Å Éèí=O`«∞Å∞ âßs~°Hõ, =∂#ã≤Hõ "åº^èŒ∞Å∞ J`«xx Ñ‘eÛÑ≤Ñ≤Ê*Ëã¨∞Î<åfl~Ú.
`«Ü«∂~°∞*ËÜ«∞=eû=ã¨∞Î#flk. MÏ^•º#fl=ÚÅ L`«ÊuÎÜÕ∞QÍHõ, |ÅÇ‘Ï#`«Å=Å# L`«ÊuÎ J~Ú# JO^ŒqHÍ~°=ÚÅ#∞
W`«~° J<ÕHõ HÍ~°º=ÚʼnõΩ Éèí∂q∞ KåÖÏ Z‰õΩ¯= Ѩi=∂}OÖ’ ^•K«∞H˘#∞@‰õΩ ÃÑ·ÃÑ· "≥∞é∞QÆ∞Å∞ k^Œ∞HÌ ˘#∞@ÜÕ∞ UÔHH· õ =∂~°=æ ∞x
HÍ=eû=ã¨∞#Î flk. J_»=ÙÅ#∞ H˘\˜"ì Ü Õ ∞« =eû=ã¨∞#Î flk. J_»=ÙÅ#∞ ÉèÏqã¨∞Î<åfl_»∞. âßs~°Hõ, =∂#ã≤Hõ qHõ$`«∞Å#∞ ^•K«∞H˘#∞@‰õΩ,
ã¨O~°H˜∆OK«\ÏxH˜ <åºÜ«∞ã¨O|O^èŒ ~°Hõ∆} =Ù<åfl Éèí∂q∞Ü≥ÚHõ¯ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl â◊$OQÍ~° ™ê^èŒ<åÖÜ≥ÚHõ¯ `«∞á¶ê#∞ =∞x+≤x
J=ã¨~°=Ú "å\˜x U^Àq^èŒOQÍ LÅ¡OѶ≤∞OKÕ@@∞¡ KÕã¨∞Î#flk. qÖÏ㨠= O`« ∞ xQÍ#∞, |^Œ ú H õ ã ¨ ∞ Î x QÍ#∞, JѨ = ºÜ« ∞ =Ú
`« ^ •fi~å "åÜ« Ú „Ѩ ^ Œ ∂ +¨ } x"åiOK« Q Æ e ˆ Q Ѩ i ã≤ ÷ ` « ∞ Å∞ KÕ¿ã"å_çQÍ#∞, JǨÏOHÍiQÍ#∞ =∂iÛ XHõ q#∂`«fl ã¨=∞㨺#∞
`«QÆ∞æ`«∞<åfl~Ú. Éèí∂q∞Ö’ K≥@∞ì "Õà◊§Ü≥ÚHõ¯ Ѩ@∞ìã¨_»Å_»=Ú ã¨$+≤ìã¨∞Î#flk.
=Å# =~°^Œ =zÛ#ѨC_»ÖÏ¡ Éèí∂q∞HÀ`« [iy Z_®~°∞Å∞ ÃÑ·ÃÑ· "≥∞é∞QÆ∞Å P=~°}=ÚÅ#∞ `˘ÅyOz K«∂_»QÆey`Õ
U~°Ê_»∞`«∞<åfl~Ú. #^Œ∞ÅÜ≥ÚHõ¯ Ö’`«∞ `«Q_æÆ O» =Å# [Åã¨=∞㨺 Wxfl â◊`å|Ì=ÚÅÖ’ =∞x+≤ á⁄Ok#^•xHõO>Ë KåÖÏ Z‰õΩ¯=
U~°Ê_»∞`ÀOk. QÆ$ǨϟѨH~õ }
° =ÚÅ∞, WÅ∞¡ =∞iÜ«Ú WO^è#Œ =ÚÅ
áÈQ˘@∞ì‰õΩ<åfl_»∞ Jx `≥Å∞ã¨∞Î#flk. ™œHõ~åºÅ∞ xã¨ûO^ÕǨÏOQÍ
H˘~°‰Ωõ ‰õÄ_» Hõ>Å
ìˇ ∞ ÅaèOK«@OÖË^∞Œ . K≥@#¡ ∞ #iH˜"ÜÕ ∞« _»O=Å#
=KÕ Û J<Õ H õ „Ѩ = ∂^•Å∞ `≥ e ã≤ < å x"å㨠= Ú H˘~° ‰ õ Ω , ÃÑiQÍ~Ú, ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú.
MÏ^•º#fl=ÚH˘~°‰õΩ, ~°Ç¨Ï^•~°∞Å, áê~î°âßÅÅ, P#Hõ@ìÅ HÍh g\˜H˜ |^Œ∞Å∞QÍ r=hâ◊H˜Î #∞Oz q#=∞„`«, ã¨[˚#`«
x~å‡}=ÚH˘~°‰Ωõ Éè∂í q∞ HÍ"åe. W=hfl [#ã¨OYº ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ =∂#gÜ«∞ qÅ∞=Å =~°‰õΩ Jxfl 'JѨǨÏ~°}—‰õΩ QÆ∞Ô~·
Ü≥ÚHõ¯ ^Œ∞+¨Êi}Ï=∞=ÚÖË. g\˜`Àáê@∞ WOHÀ J#~°÷=Ú‰õÄ_® H©}
∆ 㘠∞¨ Î<å~Ú.
HõÅ∞ã¨∞Î#flk. ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl Ѩ@ì}ÏÅ∞, "å\˜Ö’ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl <Õ_»∞ =∂#=Ù_»∞ XHõ 'â◊‡âß#ã¨Î|ú`«— =∞^茺 ÉèíÜ«∞Ѩ_»∞`«∞,
[#㨠O Yº ^•x^•fi~å ÃÑ~° ∞ QÆ ∞ `« ∞ #fl K≥ ` « Î , =ÚiH˜ = Å# W`«~°∞Å#∞ ÉèíÜ«∞ÃÑ_»∞`«∞, „¿Ñ`« Ñ≤âßKåÅ =Öˇ rqã¨∞Î<åfl_»∞.
#QÆ~°OÜ≥ÚHõ¯ "å`å=~°}=Ú #~°Hõ`«∞ź=∞ø`«∞#flk. D<å_» ∞ „Ѩ u "˘Hõ ¯ ~° ∞ 㨠= ∞$kú x ÃÑOK« ∞ HÀ=_®xH˜
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 8 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 9

"庉õΩÅѨ_∞» `«∞<åfl~°∞. HÍh ^•xH˘~°‰Ωõ Ü≥∂Qƺ`«, „áê=∂}˜H`õ ,« 5. "åã¨ÎqHõ`« - ^•xx JkèQÆq∞OK«_» "≥∞ÖÏ?
ѨÙ~°∞ëê~°÷Ѩ~åÜ«∞}`« J=ã¨~°=∞ø`å~Ú. J~Ú`Õ Jq ÖˉõΩO_® 㨠= ∞㨠Πqâ◊ fi =ÚÖ’x 㨠Q Æ O =∞Ok „Ѩ u Éè Ï jÅ∞~° ∞
LuÎ<Õ WO\˜^QŒ ~æÆ ° ‰õÄ~°∞Ûx `˘O^Œ~`° ˘O^Œ~Q° Í U"Õ"À á⁄O^•Åx Ü«Ú^ŒúOH˘~°‰õΩ J=ã¨~°=∞ÜÕ∞º J<ÕHõ Ѩ#∞ÅÖ’ U^À~°HõOQÍ
J#∞‰õΩO\Ï~°∞. J@∞=O@ѨC_»∞ J<åKå~°=Ú `«Ñ¨Ê WOH˘Hõ x=∞QÆ fl "≥ ∞ ÿ Ü « Ú <åfl~° ∞ . ÃÑ@∞ì | _» ∞ Å∞ =∞iÜ« Ú ÃÑ^Œ Ì Ã Ñ^Œ Ì
=∂~°æ"Õ∞ HõxÑ≤OK«^Œ∞. Éè=í #=ÚÅ∞ D „ѨÜ∂≥ [#OHÀã¨"∞Õ LѨÜ∂≥ yOK«|_»∞`«∞<åfl~Ú.
D~ÀAÖ’¡ „ѨQÆu ¿Ñ~°∞g∞^Œ ^èŒ#=O`«∞Å"åfiÅ<Õ HÀiHõ ÃÑ^ŒÌÅ PÖ’K«# =∞iÜ«Ú "åi ™ê=∞~°÷º=ÚÅ∞ nxQÆ∞iOz
PHÍâ◊=Ú #O@∞`ÀOk. nx Ѩi}Ï=∞=ÚQÍ `«$+¨‚‰õÄ_» ~°Hõ~°HÍÅ∞QÍ PÖ’zOK«_»OÖ’<Õ xÜ≥∂yOK«|_»∞`«∞<åfl~Ú.
PHÍâ◊=Ú #O@∞`ÀOk. Dq^èŒ"≥∞ÿ# ã¨OѨÓ~°‚`«O„`«=ÚÜ≥ÚHõ¯ LѨÜ≥∂QÆ=Ú Ü«Ú^Œú=Ú
W@∞=O\˜ =∂#ã≤Hõã≤÷uÜ≥ÚHõ¯ Ѩi}u XHõ¯>Ë – =∞x+≤ H˘~°ˆH qxÜ≥∂yOK«|_ç`Õ Ñ¨~°=∂}∞ PÜ«Ú^è•Å∞ Ѩ$käfiÜ≥ÚHõ¯
J<ÕHÍ<ÕHõ ^Œ∞~°∞æ}ÏÅ LK«∞ÛÖ’ z‰õΩ¯‰õΩO\Ï_»∞. Ѩ~°ã¨Ê~° =∞Ǩq<åâ◊#=Ú#‰õΩ YzÛ`«OQÍ HÍ~°}=∞ø`å~Ú. JѨC_»∞
qâßfiã¨, ¿ãflǨÏ, ã¨^•ƒù==ÚÅ∞ áÈQ˘@∞ìHÀ=_»O=Å# =ºH˜Î Ѩ$käfig∞^Œ r=#=Ú J<Õ^Õ q∞QÆÅ^Œ∞. XHõ"Õà◊ Ü«Ú^Œú=Ú
#=Ùfi`«∂, #qfiã¨∂Î ã¨^•ƒù=#, ã¨Ç¨ÏÜ≥∂QÆ=ÚÅ`À ‰õÄ_ç# [~° ∞ QÆ H õ á È`Õ WOH˘Hõ „Ѩ = ∂^Œ = Ú á⁄OzÜ« Ú O@∞Ok.
rq`«=Ú#∞ rqOK«QÆÅ_»∞ J<Õk ã¨O^ÕǨã¨Ê^Œ"Õ∞. J^Õq∞@O>Ë `«Ü∂« ~°∞*Ëã#≤ Ü«Ú^Œ™ú ê=∞„yx Uq∞ KÕÜ∂« e? P
<Õ\˜ Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ Ô~O_»∞ ~°HÍÅ∞QÍ J~°÷=Ú KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. „ѨÜ∂≥ [#=ÚH˘~°‰Ωõ LѨÜ∂≥ yOK«|_ç# [#â◊HÎ̃, ^è#Œ â◊HÎ̃ =∞iÜ«Ú
1. Jã¨Î=ºã¨÷`« =∞iÜ«Ú kâß~°Ç≤Ï`« Ѩiã≤÷`«∞Å#∞O_ç ™ê^èŒ<åâ◊H˜Îx XHõ „H˘`«Î q^è•#=Ú#∞ J=ÅOaOz, D<å_»∞
|Ü«∞@Ѩ_ç „Ñ¨QÆujÅ ™ê^èŒ<å™ê=∂„yg∞^Œ Ѩ@∞ì JkèHõOQÍ Jã¨OÉè=í =∞xÑ≤OKÕ #∂`«#kâ◊ W=fi_»=Ú H˘~°‰Ωõ Uq∞ KÕÜ∂« e?
ã¨OáêkOK«∞H˘<åfl_»∞ ÖË^• <Õ\˜ Ѩiã≤`÷ ∞« ÅÖ’ JxflO\˜HOõ >Ë ÉèÜ í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ k =„Hõ|∞kú,
2. ÅaèOz# ™ê^èŒ<å™ê=∞„QÆ∞Å ¿Ñ~°∞ g∞^Œ =$kúK≥Ok# ã¨OH©~°‚ ™êfi~°÷zO`«#`À xO_ç# =∞#ã¨∞û, |^ŒúHõ=Ú`À ‰õÄ_ç#
Ju=Ù`åûǨÏ=Ú, JǨÏOHÍ~°=ÚQÍ =∂i rq`«=ÚÜ≥ÚHõ¯ qÖÏã¨=O`«"≥∞ÿ# J<åKås ã¨fiÉèÏ==Ú. |Ü«∞@‰õΩ ^Õ=`«Å,
âßâ◊fi`« qÅ∞=Å#∞ u~°ã¯¨ iOzOk. ~Ô O_çO\˜Ö’ Uk HÍ~°}"≥∞<ÿ å ™ê^èŒ∞=ÙÅ =Úã¨∞QÆ∞"Õã¨∞‰õΩx u~°∞QÆ∞`«∞#flѨÊ\˜H˜ =∞x+≤
Jk zO`å[#Hõ"Õ∞. „¿Ñ`«Ñâ≤ ßK«™ê÷~ÚH˜ kQÆ*Ï~å_»∞. <Õ\˜ [#ã¨=Ú^•Ü«∞=Ú âßs~°Hõ
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 10 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 11

^Œ$+≤`ì À K«∂¿ãÎ ~ÀQÆ„QÆã"Ψ ∞≥ ,ÿ ÖËq∞`À ‰õÄ_ç# Jã¨ÇϨ #=Ú, ÉÏ^è`Œ À, KÕÜ∞« QÆÅ∞QÆ∞`å_»∞.
P"Õ^Œ#`À xO_çÜ«Ú#flk. g\˜x ZÖÏ x"åiOK«QÆÅ=Ú? QÆ`« =¸_»∞ â◊`å|Ì=ÚÅHÍÅ=Ú Éè∫uHõ „ѨÜ≥∂[#=ÚňH
WÖÏO\˜ Ѩiã≤÷`«∞Å∞ =Ù#flѨC_»∞ ~åÉ’ÜÕ∞~ÀAÅÖ’ Uq∞ Ѩiq∞`«"∞≥ #ÿ #∂† ^•xx P`«‡*ÏQÆ$uHÍÅ=Ú J<åe. â◊HxΘ ZHõ¯_»
KÕÜ«∞QÆÅ=Ú? PÖ’zOK«QÆeˆQ „Ѩf=ºH˜Î D PÖ’K«#Å`˘
„ѨÜ≥∂yOz<å Jk `«# Ѩxx KÕã¨∞ÎOk. KÕã≤Ok‰õÄ_». Éè∫uHõ
H˜OHõ~°Î=ºq=¸_è»∞ Å=_»=Ú ™ê=∂#º"Õ∞. Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ Uq∞
„ѨQÆu kâ◊Ö’<Õ ^•xfl LѨÜ≥∂yOz#ѨC_»∞ P kâ◊Ö’<Õ J<ÕHõ
[~°∞QÆ∞`«∞O^À TÇ≤ÏOK«ÖˉõΩO_® L<åfl=Ú.
J<Õfi+¨}Å∞ [iy „Ѩ`«ºHõ∆"å^Œ=ÚÜ≥ÚHõ¯ áê`«=¸ã¨Ö’<Õ
6. ã¨^Œ∞ѨÜ≥∂QÆ=Ú KÕÜ«∞QÆey`Õ |∞kú"å^Œ=Ú#‰õΩ „H˘`«Î ~°∂Ѩ=Ú#∞ `«Ü«∂~°∞KÕã≤Ok. „H˘`«Î
Ѩi=~°Î# ã¨OÉèí="Õ∞ 㨠∂ Êù i Î ` À #∂`« # `« fi =Ú Pq~° ƒ ù q Oz#Ѩ C _» ∞ ^•x
=∂#=Ù_»∞ J#O`«â‰◊ Ωõ Å Î Ü≥ÚHõ¯ ÉèÏO_®~°=Ú. "å\˜Ö’ Ju Ѩi}Ï=∂Å∞‰õÄ_» J™ê^è•~°}OQÍ LO\Ï~Ú. „ѨQÆu¿Ñ~°∞g∞^Œ
㨠fi ÅÊ"≥ ∞ ÿ # JOâ◊ = Ú â◊ s ~å=㨠~ ° = Úʼnõ Ω qxÜ≥ ∂ yOK« qã¨Î$uK≥Ok „H˘`«Î ~°∂Ѩ=Ú ã¨O`«iOK«∞‰õΩ#fl Éè∫uHõ"å^Œ=Ú
|_»∞`«∞Ok. q∞ye# â◊HÎ̃ „Ѩã∞¨ ÑÎ̈, =¸iÛù`ã« u÷≤ Ö’<Õ LO@∞Ok. =∞iÜ«Ú „Ѩ`«ºHõ∆"å^Œ=Ú „ѨѨOK«=ÚÖ’x =ºH˜Î =ºH˜Îx
LѨ Ü ≥ ∂ yOK« ∞ H˘#Hõ á È`Õ Ñ¨ ^ Œ ∞ <≥ · # Ѩ i Hõ ~ ° = ÚÅ∞‰õ Ä _» „Ѩ É è Ï q`« = Ú KÕ â ß~Ú. "≥ · * Ï˝ x Hõ Pqëê¯~° = ÚÅ∞ J<Õ H õ
„`« ∞ Ѩ C Ѩ _ » ` å~Ú. „Ѩ u Éè í Ü ≥ Ú Hõ ¯ JOQÆ „ Ѩ ` « º OQÆ = ÚÅ#∞ ã¨∞Y™ê^èŒ#Å ÉèíO_®~°=Ú#∞ ÃÑOKå~Ú. `≥eq`Õ@Å ¿Ñ~°∞g∞^Œ
LѨÜ∂≥ yOK«∞H˘#HõáÈ`Õ =∞x+≤‰Äõ _» QÍ#∞ÔQ^Œ∞=Ì Öˇ U^Àq^èOŒ QÍ ZO`« Z‰õΩ¯= q+¨Ü∂« ÅQÆ∞iOz *Ï˝#=Ú ã¨=∞‰õÄ~°∞Û‰õΩ<åfl~°O>Ë
„|`«∞‰õΩ#∞ "≥à◊§n™êÎ_»∞. HÍh ZѨC_≥·`Õ J`«xÖ’x L`åûǨÏ=Ú Jk Z=i<≥·<å JǨÏOHÍiQÍ =∂~°Û=K«∞Û. JÖÏ [iyOk‰õÄ_».
ÃÑÅ∞¡|∞‰õΩ`«∞O^À JѨC_»∞ `«`«Ê~°`«, ÅHõ∆ºâ◊√kú, ã¨∂ÊùiÎ, qaè#fl q+¨Ü«∂ÅQÆ∂iÛ ~°Hõ~°HÍÅ *Ï˝#=Ú ã¨OáêkOK«∞H˘#∞@
Ö’`«∞ÅÖ’H˜ kQÆQeÆ Qˆ ™ê=∞~°º÷ =Ú, ã¨OáêkOKåÅ<Õ HÀiHõ `«=∞ Jaè#O^ŒhÜ«∞"≥∞ÿ# HÍ~°º"Õ∞. Z=~°∞ nxH˘~°‰õΩ L`åûǨÏ=Ú,
K«=∞`å¯~°=ÚÅ#∞ K«∂Ñ≤OK«QÅ Æ ∞QÆ∞`å~Ú. ^•x`À ZHõ¯_À=Ù#fl ѨÙ~°∞ëê~°÷=Ú K«∂Ñ≤OKå~À „ѨQÆujÅ∞~°∞ J<Õ H©iΉõÄ_» "åiH˜
=ºH˜Î ZHõ¯_çHÀ KÕ~∞° HÀQÆÅ∞QÆ∞`å_»∞. ™ê^è•~°} Ѩiã≤`÷ ∞« ÅÖ’ ‰õÄ_» ÅaèOzOk.
W@∞=O\˜ =ºH˜Î W`«~°∞Å#∞ Pâ◊Û~°ºK«H˜`«∞Å#∞ KÕ¿ã Ѩ#∞Å∞
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 12 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 13

7. ã¨^Œ∞ѨÜ≥∂QÆ=Ú - ^Œ∞~°∞ѨÜ≥∂QÆ=Ú á⁄Ok<å, "å\˜ 㨠^ Œ ∞ Ѩ Ü ≥ ∂ QÆ = Ú [~° ∞ QÆ H õ á ÈQÍ, "å\˜


q+¨Ü«∞=Ú WHõ¯_ç`À PQÆ^Œ∞. WO`«HõO>Ë ÃÑ^ŒÌ ~°∂áêxfl ^Œ∞~°∞ѨÜ≥∂QÆO =Å# <Õ_»∞ Jxfl kâ◊ÅÖ’ „Ѩ=∂^•Å "Õ∞Ѷ¨∂Å∞
^èŒiOz =∞# =ÚO^Œ∞‰õΩ =ã¨∞ÎOk. J^Õq∞@O>Ë â◊H˜Î Ü≥ÚHõ¯ Ѷ∞¨ hÉè∂í `«=∞ø`«∞<åfl~Ú.
ã¨^Œ∞ѨÜ≥∂QÆ, ^Œ∞~°∞ѨÜ≥∂QÆ=ÚÅÖ’ U^À XHõ\˜ Z#∞flH˘#∞@. <Õ\˜ "≥·*Ï˝xHõ LѨÅ|∞úÅ∞, âß㨉õΩÅ, ^èŒ#=O`«∞ÅÜ≥ÚHõ¯
™êfi~°÷=Ú, =ÚO^Œ∞K«∂ѨÙÖËHõáÈ=Ù@ J<Õ "å\˜ ã¨=∞#fiÜ«∞=Ú ÖÏÉèÏʼnõΩ=∂„`«"∞Õ Ñ¨iq∞`«"∞≥ ÿ =ÙO_ç=ÙO_»Háõ È`Õ ™ê^è•~°}[#∞Å
ZѨC_»∞ [~°∞QÆ∞`«∞O^À JѨC_»∞ - ZO`« Z‰õΩ¯= ã¨OÉèí="≥∞ÿ`Õ ™ê÷~Úx, ZHõ¯_»∞flOKÀ, WOÔHHõ¯_çHÀ fã¨∞H˘x"≥o§=ÙO_Õq.
JO`« ‰õÄ_»Éˇ@∞ì‰õΩx, ZO`« Z‰õΩ¯= WO„kÜ«∞ã¨∞MÏÅ∞ ZѨ C _≥ · ` Õ Ü« ∞ O„`åÅ∞ =∞x+≤ Ü ≥ Ú Hõ ¯ „H˜ Ü « ∂ Hõ Ö ÏáêÅÖ’
á⁄O^ŒQÆÅ"≥∂ JO`« á⁄O^•e J<Õ XˆH ÅHõ∆º=Ú LO@∞Ok. ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»@=Ú "≥Ú^ŒÖˇ\ÏìÜ≥∂, "å\˜x WOHÍ z#flz#fl
`˘O^Œ~°áê@∞ QÆÅ"å~°∞, z#flÑ≤Å¡Å =∞#ã¨Î`«fi=Ú QÆÅ"å~°∞ W^Õ Ñ¨i=∂}=ÚÖ’ `«Ü«∂~°∞KÕã≤ `«‰õΩ¯= ^èŒ~°‰õΩ JOkã¨∞Î<åfl~°∞.
KÕ ™ êÎ ~ ° ∞ . g~° ∞ á⁄Ok# ™ê^è Œ < å™ê=∂„yx ã¨ Ç ¨ Ï #=Ú`À, `«‰Ωõ ¯= „â◊=∞`À, `«‰Ωõ ¯= ã¨=∞Ü«∞OÖ’ HÍ=eû#q ã¨=∞‰õÄ~°∞Û‰õΩx
ã¨=∞Ü«∞=Ú "≥zÛOz 㨄`«ÊÜ≥∂[#=ÚÅH˘~°‰õΩ LѨÜ≥∂yOKÕ rqOK«_»=Ú ™ê^茺"≥∞ÿ#ѨC_»∞ q∞ye# HÍÖÏxfl, HõàÏH“â◊ÖÏÅ
ã≤÷uÖ’ LO_»~°∞. |OQÍ~°∞„QÆ∞_»∞¤ WKÕÛ ÉÏ`«∞Ü≥ÚHõ¯ á⁄@ì peÛ Jaè = $kú H ˜ , =º‰õ Ω Î Å #∞ Ü≥ ∞ ‰õ Ω ¯= 㨠∞ Ü≥ ∂ QÆ ∞ ºÅ∞QÍ
Jxfl „QÆ∞_»#¡ ∞ XˆH~ÀA á⁄O^•Å#∞‰õΩ<Õ `˘O^Œ~á° ê@∞ ã¨fiÉèÏ==Ú `«Ü«∂~°∞KÕÜ«Ú@‰õΩ LѨÜ≥∂yOK«∞H˘<Õ"å~°∞. nx=Å#
QÆÅ =ºH˜Î KÕã≤# „Ѩܫ∞`åflÖË g~°∂ KÕ™êÎ~°∞. JxflKÀ@¡ P#O^Œ^•Ü«∞Hõ"≥∞ÿ# "å`å=~°}=Ú U~°Ê_Õk.
U =ã¨∞Î=Ù<≥·<å ã¨^Œ∞ѨÜ≥∂QÆ=Ú KÕÜ«∞QÆey`Õ =∞#‰õΩHÍh, ѨxÖˉΩõ O_® Z=fi~°∂ LO_Õ"å~°∞HÍ^Œ∞. JO`ÕHÍHõ Z=fiiH© =ºH˜`Î fi«
W`«~°∞ʼnõΩQÍx =∞Ozx KÕ‰õÄ~°Û=K«∞Û. HÍh P =ã¨∞Î=ÙÜ≥ÚHõ¯ qHÍ™êxH˜ =∞iÜ« Ú ã¨ = ∂[=ÚÜ≥ Ú Hõ ¯ 㨠~ ° fi `Àaè = $kú H ˜
^Œ ∞ ~° ∞ Ѩ Ü ≥ ∂ QÆ O =Å# XHõ Jyæ Ñ ¨ Ù Å¡ ` À Ti#O`« \ ˜ x ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»\ÏxH˜ ã¨=∞Ü«∞=Ú ÅaèOK«∞@ ÖË^Œ∞ J<Õ =∂@
`«Q∞Æ ÅÃÑ@ìQeÆ Qˆ J#~°=÷ Ú [~°∞QÆ=K«∞Û. „ѨQuÆ jÅ =∞#∞‰õΩ<Õ D qxÑ≤OKÕkHÍ^Œ∞. ^Œ∞~°∞ѨÜ∂≥ QÆ=Ú ^Œ∞~°∞ѨÜ∂≥ QÆ"∞Õ Hõ^•! nx=Å#
â◊`å|∞ÌÅÖ’ =ÚO^Œ∞K«∂Ѩ٠ÖËHõáÈ=Ù@=Å# =∞#=Ú KåÖÏ J=∞$`«O‰õÄ_» q+¨=ÚQÍ =∂~°∞`ÀOk.
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 14 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 15

8. ã¨∞xÜ≥∂[#=Ú Ü≥ÚHõ¯ ã¨=º"≥∞ÿ# Ѩi}u LѨ Ü ≥ ∂ QÆ H õ ~ ° " ≥ ∞ ÿ # Ѩ # ∞ʼnõ Ω qxÜ≥ ∂ yOz#@¡ ~ Ú`Õ ,
ÃÑ^ŒÌÃÑ^ŒÌ Ѩ@ì}ÏÅ#∞ xi‡Oz "å\˜x qã¨Î$`«Ñ¨~°K«\ÏxH˜ Ü«Ú^•úÅH˘~°‰Ωõ =ÙѨÜ∂≥ yOK«|_»∞`«∞#fl D â◊HΘ ã¨$[# HÍ~åºÅ‰õΩ
LѨ Ü ≥ ∂ yOz# `≥ e q`Õ @ Å#∞ „QÍ=∂Å"≥ · Ñ ¨ Ù LѨ Ü ≥ ∂ QÆ Ñ ¨ _ ç XHõ J^Œ ∞ ƒù ` « , J™ê^è • ~° } Ѷ ¨ e `« = Ú#∞
=∞o§Oz=ÙO_ç=ÙO>Ë Dáê\˜H˜ JxflKÀ\Ï¡ z#flz#fl ™êfi=ÅOc á⁄O^ŒQÆey=ÙO_Õ"å~°=Ú.
=∞iÜ«Ú Ñ¨Ù+≤ÊOz, ѨÅq¡ ã¨∞#Î fl, qHõãO≤ z# z#flz#fl Ѩ\} ì ÏÅ∞ q^Œ º (tHõ ∆ ) Ü≥ Ú Hõ ¯ „Ѩ Ü ≥ ∂ [#=Ú XHõ QÆ ∞ =∂™êÎ ÖË H õ
HõxÑ≤Oz=ÙO_ç=ÙO_Õq. ÃÑ^ŒÌ Ѩ@ì}ÏÅÖ’x QÆO^Œ~°QÀà◊=Ú, L#fl`åkèHÍiÜ≥∂ JQÆ∞@HÍHõ ã¨=∂[=º=ã¨÷ =∞iÜ«Ú [#-
q+¨Ü«ÚHõÎ "å`å=~°}=Ú =∞iÜ«Ú J<ÕHõ~°HÍÅ qHõ$`«∞Å#∞ rq`«=ÚÜ≥ÚHõ¯ "åº=ǨiHõ ã¨=∞㨺Šã¨=∂^è•#=Ú H˘~°‰õΩ
ÉèíiOKåeû# J=ã¨~°=Ú =zÛ=ÙO_ÕkQÍ^Œ∞. =∞iÜ«Ú z#fl LѨÜ≥∂yOK«|_Õk. JѨC_»∞ JO^Œ~°∂ tH˜∆`«∞Öˇ· ã¨Éèíº,
„QÍ=∂Å#∞O_ç ÃÑ^ŒÌ Ѩ@ì}ÏʼnõΩ „ѨuÉèí =Åã¨"≥o§áÈ=Ù@=Å# ã¨∞ã¨O™ê¯~°=O`«∞Öˇ· LO_Õ"å~°∞. "å~°∞ `«=∞ ™ê=∞~°÷º=Ú#∞
Jq D<å\˜ ^ŒÜ«∞hÜ«∞"≥∞ÿ#ã≤÷uÖ’ LO_»=eû# J=ã¨~°=Ú ã¨~fi° „`å qHÍã¨=Ú =∞iÜ«Ú LÖÏ¡ã=¨ Ú#∞ ÃÑOá⁄OkOKÕO^Œ∞‰õΩ
=KÕÛkQÍ^Œ∞. LѨÜ≥∂yOKÕ"å~°∞. tH˜∆`«∞_≥·# „Ѩf=ºH˜ÎH˜ W^ŒÌ~°∞ JtH˜∆`«∞Å#∞
=ºH˜ÎQÆ`« ÖËHõ ™ê~°fi[h# ˆH∆„`åÅÖ’ [iˆQ Ü«Ú^•úÅ#∞, - tH˜∆`«∞Å∞QÍ KÕã≤#ѨC_Õ ÃÑ^ŒÌ Ѩ^Œqx á⁄O^ŒQÆÖËæ Ü≥∂Qƺ`«
XˆHq^èŒ=ÚQÍ `«Ñ¨C Jx „ѨHõ\˜Oz=ÙO_Õ"å~°∞. z#flz#fl Åaèã¨∞ÎO^Œ<Õ xÜ«∞=∞=Ú LO_ç=ÙO>Ë D<å\˜ x~°Hõ∆~å㨺`«
Ѩ O KåÜ« ∞ fÅ ÖÏQÆ JO`« ~ å„+‘ ì Ü « ∞ Ѩ O KåÜ« ∞ fÅ∞‰õ Ä _» 㨠= ∞㨠º ‰õ Ω 㨠= ∂^è • #=Ú ZѨ C _À J~ÚáÈ~Ú=ÙO_Õ k .
q"å^Œ=ÚÅ #xflO\˜h Ѩi+¨¯iã¨∂Î =ÙO_ç=ÙO_Õq. PÜ«Ú^è•Å∞ q^•ºÅÜ«∂Å`Àáê@∞, áêi„âßq∞Hõ tHõ∆} (I.T.I) `«Ñ¨Êxã¨iQÍ
ã¨fiÅÊѨi=∂}=ÚÖ’ ~°Hõ∆HõÉèí@∞Å ^ŒQÆæ~° ÖËHõ JO`«~å„+‘ìÜ«∞ *’_ç O Ѩ | _ç = ÙO>Ë x~° ∞ ^ÀºQÆ ã ¨ = ∞㨠º , ¿Ñ^Œ i Hõ = Ú
Ѩ O KåÜ« ∞ fÅ =^Œ Ì < Õ =ÙO_Õ q . JѨ C _» ∞ Ü« Ú ^Œ ú ™ ê=∞„y HõxÑ≤OKÕqQÍ=Ù.
`«Ü∂« ~°∞KÕÜÚ « @‰õΩ qxÜ≥∂yOK«|_»∞`«∞#fl <Õ\˜ qâßÅ ^è#Œ â◊H,Θ „ÃÑã¨∞û =∞iÜ«Ú K«Å#z„`«=ÚÅ∞ - D Ô~O_»∞ Ѩi„â◊=∞Å∞
=∞iÜ«Ú [#â◊H˜Îx P kâ◊Ö’ LѨÜ≥∂yOKåeû# J=ã¨~°=Ú „Ѩ*Ïaè„áêÜ«∞=Ú#∞ „ѨÉÏè q`«=Ú KÕÜÚ « @Ö’ KåÖÏ ÃÑ^ŒÌ áê„`«
=ÙO_ÕkHÍ^Œ∞. J^Õ [#â◊H˜Î =∞iÜ«Ú ^èŒ#â◊H˜Îx - tH∆Íã¨O=~°ú#, =Ç≤Ï™êÎ~Ú. q*Ï˝#=ÚÜ≥ÚHõ¯ D Ô~O_»∞ LѨÅ|∞úÅ`Àáê@∞
Ѩ i „â◊ = ∞Š㨠O KåÅ#, =$H∆ Í ~ÀѨ } "≥ Ú ^Œ Å QÆ ∞ J<Õ H õ g\˜H˜ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ Õ JOwHõ$`«"∞≥ #ÿ PÖ’K«<åq^è•<åxfl =∂„`«"∞Õ
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 16 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 17

=Ú„kOKåe ÖË H õ z„fHõ i OKåe J<Õ J#∞âß㨠# =Ú =Å¡ Ѩ$käfi Ü≥ÚHõ¯ Hõ}-Hõ}=Ú ^èŒ#º"≥∞ÿáÈÜÕ∞k.
*’_çOѨ|_ç=ÙO>Ë =ºH˜ÎÜ≥ÚHõ¯ ã¨~°fi`À=ÚvtHõ∆}Ü≥ÚHõ¯ =∞`«∞ÎѨ^•~°÷=ÚÅ∞, ^Œ∞~°fiºã¨#=ÚŠѨ@¡ K«∂ã‘K«∂_»#@∞¡
J=㨠~ ° = Ú <≥ ~ ° " Õ i =ÙO_Õ k . [#™ê^è • ~° } =Ú#‰õ Ω =ÙO@∞<åfl=Ú. Hõ#∞Hõ<Õ =∞#∞+¨µºÅ∞ g\˜x LѨÜ∂≥ yã¨∞<Î åfl~°∞.
q+¨ Ü « ∞ Ѩ i *Ï˝ # =Ú LO_ç 㨠∞ 㨠O ™ê¯~° = O`« ∞ Å∞QÍ "å\˜ „Ѩuáê^Œ<Õ x¿+kèOz, LѨÜ∂≥ yOKÕ"åix ^ŒO_çOz=ÙO>Ë,
`«Ü«∂~°∞KÕÜ«Ú@Ö’ ã¨Ñ¶¨Å`« ÅaèOz=ÙO_Õk. D<å_»∞ '<≥=∞‡kQÍ P`«‡Ç¨Ï`«º— KÕã¨∞‰õΩ<Õ L`åûǨÏ=O`«∞Å∞
`«Qˆ "æ å~°∞!! =ºã¨#=ÚʼnõΩ ÉÏxã¨HÍx =º‰õΩÅ
Î ∞ âßsiHõ, =∂#ã≤Hõ
9. Ѩiëê¯~°=Ú WÖÏ ‰õÄ_» ã¨OÉèí="≥∞ÿÜ«ÚO_Õk!! 㨠O `« ∞ Å#=Ú Hõ Å "åÔ ~ · Jxflq^è Œ = ÚÖˇ · # xO^Œ Å ∞,
`≥eq`Õ@ Å∞#fl"å~°∞‰õÄ_® XHõq^èŒOQÍ "≥·*Ï˝x‰õΩÖË. J==∂<åÅ#∞O_ç ~° H ˜ ∆ O Ѩ | _Õ " å~° ∞ . J<Õ H õ ~ ° H ÍÖˇ · #
âßã¨#`«O„`«=Ú, ã¨=∂[=ÚÖ’x qaè#fl „H˜Ü«∂HõÖÏáêÅ∞ "åi ^Œ∞~°fiºã¨#=ÚʼnõΩ K≥Ok# sui"åAÅ∞ ™ê=∂#ºrq`«=ÚÖ’
xˆ ~ Ì â ◊ = ÚÅ∞ =∞iÜ« Ú XuÎ _ ç =Å¡ < Õ [~° ∞ QÆ ∞ `å~Ú. ѨÓiÎQÍ HõeûáÈÜ«∂~Ú. HÍ=ÚHõ`«#∞ ÃÑOKÕ ^Œ∞„+¨Ê=$`«∞ÎÅ∞ <Õ\˜
ã¨=∂[=ÚÖ’x K≥_»∞JÅ"å@¡#∞, =ºH˜ÎQÆ`« J<åKå~åÅ#∞ á¶ê+¨<£Ö’x XHõ ÉèÏQÆ=ÚQÍ =∂~å~Ú. ~°Hõ~°HÍÅ ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞,
x~ÀkèOKÕ HõOK≥QÆ#∞Hõ g~°∞ U~åÊ@∞ KÕã≤=ÙO>Ë Ñ¨`«<åxH˜ â◊$OQÍ~°™ê=∞„QÆ∞Å∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#q ã¨=∂[=ÚÖ’ „Ѩu+¨ì‰õΩ
^•if¿ã â◊ H ˜ Î x =∞o§Oz ^•xx 㨠„ `« Ê Ü≥ ∂ [<åÅH˜ zǨÏfl=ÚÅ∞QÍ ÉèÏqOK«|_»∞K«∞#flq. #QÆÅ¿ãHõ~°}Ö’ ZO`À
LѨÜ∂≥ yOK«∞H˘<Õ"å~°∞. JѨ~å^è•Å∞, J<åKå~åÅ∞ HõO\˜H‰˜ Äõ _» _»|∞ƒ ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆ=∞ø`«∞#flk. Jaè=$kúK≥Ok# '|∞kú"å^Œ=Ú—
HõxÑ≤OKÕqHÍ^Œ∞. JO^Œih XHõ ã¨Q@ Æ ∞ <åQÆi‰õΩ_ç rq`«q^è•#=Ú D JѨ=ºÜ«∞=ÚÅ#∞ x~ÀkèOz ^•x=Å¡ =KÕÛ #ëêìÅ#∞
J=ÅOaOѨ*Ë¿ã "≥ã¨∞Å∞ÉÏ@∞ HõÅ∞QÆKÕÜ«∞QÆey`Õ c^ŒiHõ=Ú q=iOK«QÆeæ`Õ =∞#Å#∞ ^Œi„^Œ∞Å∞QÍ, JqhuѨ~°∞Å∞QÍ
J<Õ =∂>Ë qxÑ≤OKÕkQÍ^Œ∞. JO^Œ~°∂ XˆH~°HõOQÍ (UHõ`«) =∂~°Û_®xH˜ =ÚYº HÍ~°}"≥∞ÿ# P_»O|~°"≥∞ÿ# ÃÑo§à◊√§
ÃÑK«Ûie¡=ÙO_ÕqHÍ=Ù.
=∞iÜ«Ú XˆHq^èOŒ QÍ(ã¨=∂#`«) r=#=Ú rqOKÕ"å~°∞. JѨC_»∞
ã¨=∂[=ÚÖ’ ~°Hõ~°HÍÅ "≥·+¨=∂ºÅ∞ =ÙO_ÕqHÍ^Œ∞. JO^Œ~°∂ ÃÑ·H˜ ZHõ¯_»=Ú ZѨC_≥·<å <≥=∞‡kQÍ<Õ ã¨OÉèí==Ú. HÍh
ã¨=∂#™ê÷~ÚÖ’ =ÙO_ç, JO^Œ~∂° "åiH˜ `«y# suÖ’ Z^ŒQ\ Æ ÏxH˜ Ѩ_»^ŒÅ∞Û‰õΩO>Ë Hõ∆}ÏÅÖ’ KåÖÏ „H˜OkH˜ Ѩ_çáÈ=K«∞Û.
QÆ uOz#~ÀAÅÖ’ ~Ú^Õ [iyOk. K« ` « ∞ ~° ` « ¿Ñ~° ∞ g∞^Œ
gÅ∞ Hõey=ÙO_Õk. JѨC_»∞ D â◊`å|∞ÌÅÖ’ [iy# É∫kúHõ,
=¸~°ö`åfixfl ÃÑOK«∞‰õΩ<åfl=Ú. nxH˜ „Ѩ=∂} "Õ∞q∞@O>Ë 'ÃÑ·#
"≥*· Ï˝xHõ „ѨQuÆ x JO^Œ~∂° H˘xÜ«∂_Õ"å~°∞. "å\˜ ã¨^∞Œ ѨÜ∂≥ QÆ=Ú
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 18 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 19

Ѩ\Ï~°=Ú Ö’# ÖÁ\Ï~°OQÍ— =Ù#fl <Õ\˜ Ѩiã≤÷`«∞Å∞. zO`«, =Å¡<Õ ™ê^茺"≥∞ÿ<å~Ú. J<ÕHõ=∞Ok =º‰õΩÎÅ∞ Hõeû XˆH™êi
LkfiQÆfl`«, JâßOu, ã¨Oâ◊Ü«∂`«‡Hõ"≥∞ÿ# Ѩiã≤÷`«∞Å∞ ֒ѨÅ, |~°∞=Ù#∞ `Àã¨∞#Î flѨC_»∞ "åi ã¨OÜ«ÚHõâÎ H◊ Θ =∞iÜ«Ú <À\˜#∞O_ç
|Ü«∞\Ï JO`«\Ï qã¨ÎiOz =Ù<åfl~Ú. Z=fiiH© âßOu ÖË^Œ∞, XˆH™êi "≥Å∞=_ç# 'ÃÇ·Ï™ê— J<Õ L`åûǨÏ=Ú#∞ ÃÑOKÕ
Z=fiiH˜ 㨠O `« $ Ñ≤ Î ÖË ^ Œ ∞ . qѨ s `« " ≥ ∞ ÿ # "≥ · É è í = =Ú<åfl ǨïOHÍ~°=Ú ÅHõ∆º„áêÑ≤Îx HõÅ∞QÆ*Ë™êÎ~Ú.
âßOuÖËHõáÈ=_®xH˜ HÍ~°}=Ú =∂#ã≤Hõ ^Œi„^Œ`«. Ô~O_»= „ѨѨOK«Ü«Ú^Œú=ÚÖ’ F_çáÈ`«∞#fl „a@<£"åã¨∞Å
10. x~åâ◊Ö’ PâßH˜~°}ÏÅ∞ =∞<À|ÖÏxfl ÃÑOK«\ÏxH˜ „a\©+π „Ѩ^è•x ã¨~üq#¬ì<£ K«iÛÖò 'q-
Ѷ¨~ü -qHõìi— J<Õ x<å^•xfl JO^Œ*Ëâß_»∞. J#QÍ â◊„`«∞=Ù ZO`«
<Õ\˜ Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’x H˘xflO\˜ QÆ∞iOz =∂„`«"Õ∞ WHõ¯_» |Åâße J~Ú<å ÔQeKÕk =∞#"Õ∞! D ã¨OˆH`« ã¨∂„`«=Ú ZO`«
K«iÛOK«∞‰õΩO@∞<åfl=Ú. ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ K≥ѨÊ|_ç# ^Õq∞@O>Ë „Ѩ K å~° = Ú á⁄OkO^Œ O >Ë Wk 㨠∞ xtÛ`« qâßfi㨠= Ú,
Éèíq+¨º`«∞Î#∞ ã¨=iOK«∞‰õΩ<Õ kâ◊Ö’ „Ѩܫ∂ã¨, ѨÙ~°∞ëê~°÷=ÚÅ∞ q[Ü«∞=ÚÜ≥ÚHõ¯ „ѨfHõQÍ =∂i#k. D 'ǨïOHÍ~°=Ú—
[iy=ÙO>Ë ÉÏ=ÙO_Õk. W@∞=O\˜ Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ x~åâßѨÓ~°‚"≥∞ÿ# J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# Ѩi=~°Î##∞ fã¨∞‰õΩ=zÛOk. Ü«Ú^ŒúѨ٠`åH˜_ç`À
=∞#óã≤÷u U~°Ê_»∞@ ã¨Ç¨Ï["Õ∞! HÍh x~åâ◊ ã¨fiÜ«∞OQÍ XHõ ÃÑ^ŒÌ |ÅÇ‘Ï#"≥∞ÿ# Ü«¸~°Ñπ ÖËz xÅ|_çOk. Ç≤Ï~À+≤=∂ ^≥|ƒ‰õΩ
„Ѩ=∂^Œ=Ú. nx`À =∞<À|ÅO HÀÖ’Ê~Ú L`åûǨÏOÖ’ ã¨~°fi<åâ◊#"≥∞ÿ# [áê<£ ã¨$*<å`«‡Hõ „Ѩܫ∞`åflÅÖ’ x=∞QÆfl"≥∞ÿ
J=~À^è•Å∞ U~°Ê_»`å~Ú. =∞<À|Å=Ú `«QÆæ‰õΩO_® K«∂ã¨∞H˘x D<å\˜ „ѨѨOK«=ÚÜ≥ÚHõ¯
ã¨$[<å`«‡Hõ „ѨÜ∞« `åflÅ∞ Jã¨Å∞ [~°∞QÆÖ^Ë ∞Œ Jx J#ÖË=Ú. Pi÷H~õ O° QÍxfl âßã≤ã∞¨ #Î flk. Ü«ÚQÍ#∞™ê~°=Ú =∞#∞+¨µºÅ Ü≥ÚHõ¯
=~°=Î ∂<åxfl ã¨ikkÌ, Éèqí +¨º`«∞#Î ∞ L[˚fiÅOQÍ =∂~°Û_®xH˜ KÕ¿ã #=∞‡HÍÅÖ’ `«y# =∂~°∞ÊÅ∞ fã¨∞‰õΩ~åQÆey`Õ, "å\˜x
„ѨÜ∞« `åflÅÖ’ tkèÅ`« L#flѨÊ\˜H,˜ ÖË^∞Œ Jx J#ÖË=Ú. qѨs`« áê\˜ O K« \ ÏxH˜ `« y # "å`å=~° } =Ú#∞ xi‡OK« Q Æ e y`Õ
Ѩiã≤÷`«∞Å∞ #Å∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ =Ù<åfl L`åûǨÏ=Ú "≥∞O_»∞QÆ=ÙO>Ë P#O^Œ ^ •Ü« ∞ Hõ " ≥ ∞ ÿ # Éè í q +¨ º `« ∞ Î # ∞, L[˚ fi ÅѨ i ã≤ ÷ ` « ∞ Å#∞
„Ѩ u ‰õ Ä Å Ñ¨ i ã≤ ÷ ` « ∞ ÅÖ’‰õ Ä _» Pâ◊ Û ~° º Ѩ _ Õ Ñ¶ ¨ e `åÅ#∞ xi‡OK«_=» Ú YzÛ`«OQÍ ã¨OÉè=í =∞ø`«∞Ok. D „ѨÜ∞« `«fl=Ú <Õ\˜
á⁄O^Œ Q Æ Å =Ú. DlÑπ ì Ö ’x Ñ≤ ~ ° q ∞_» ∞ ¡ , Ѩ < å=∂HÍÅ∞=, „Ѩ"åǨÏkâ◊#∞ ѨÓiÎQÍ `«Å„¡ H˜O^Œ∞Å∞QÍ KÕ¿ã Éèwí ~°^„Œä ѨÜ∞« `«fl=Ú.
㨠∂ Ü« ∞ *ò H ÍÅ∞=, K≥ · < åÜ≥ Ú Hõ ¯ qâßÅ"≥ ∞ ÿ # QÀ_» Ö ÏO\˜ HÍh Jã¨OÉèí==Ú HÍ^Œ∞. YzÛ`«OQÍ ã¨OÉèí="Õ∞!!
„Ѩ|ńѨÜ∞« `åflÅ∞ PâßѨÓi`« L`åûǨÏ=Ú`À ‰õÄ_ç# ™êǨÏã¨=Ú
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 20 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 21

11. „H˜Ü«∞ =∂i`Õ „Ѩu„H˜Ü«∞ =∂~°∞`«∞Ok q~° ∞ ^Œ ú = ÚQÍ =∞~åº^Œ Å #∞(KÕ Ü « ∞ =eû#q) =∞iÜ« Ú
„H˜ Ü « ∞ ‰õ Ω „Ѩ u „H˜ Ü « ∞ XHõ 㨠∞ xtÛ`« `« ^ ä Œ º =Ú. =~° ˚ h Ü« ∞ =Ú(KÕ Ü « ∞ ‰õ Ä _» x q)Å#∞ Ѩ i `« º lOz
QÆ_Üç ∂« ~°=ÚÜ≥ÚHõ¯ Ö’ÅHõ=Ú XHõ z=iH˜ "≥àϧHõ uiy =∞~°Å J<åKå~° = ÚÅ#∞, J}˜ z "Õ Ü « ∞ ^Œ y # Ѩ ^ Œ ú ` « ∞ Å#∞
Ô~O_»= "≥·Ñ¨Ù‰õΩ =ã¨∞ÎOk. XHõ kâ◊Ö’ KåÖÏ Z‰õΩ¯=QÍ, JuQÍ áê\˜ O K« _ » O =Å# ã¨ Ç ¨ Ï [OQÍ<Õ Hõ e Ü« Ú QÆ Ñ¨ i ã≤ ÷ ` « ∞ Å∞
=ÚO^Œ∞‰õΩ "≥àı§"å~°∞ H˘O`« ã¨=∞Ü«∞=Ú `«~åfi`« ѨâßÛ`åÎѨѨ_ç U~° Ê _» ` å~Ú. W@∞=O\˜ Ѩ i ã≤ ÷ ` « ∞ ÅÖ’ Jxfl~° H ÍÅ
=∞m§ ѨÓ~°fiѨÙã≤÷u ~å"åÅx `«Ñ≤OK«_»=Ú K«∂ã¨∂Î<Õ=Ù<åfl=Ú. ™ê^è<Œ å™ê=∞„QÆ∞Å∞<åfl =∞#∞+¨µºÅ∞ ÉèÜ í ∞« Ѩ_∞» `«∂, ÉèÜ
í ∞« ÃÑ_»∞`«∂,
D~°¬º, Jã¨∂Ü«∞Å`À ~°QÆ∞Å∞`«∞#fl JâßO`«=∞Ü«∞ rq`åÅ∞
q+¨Ñ¨^•~°÷=ÚÅ∞ u#flѨC_»∞ "åO`«∞Å∞, q~ÀK«<åÅ∞
rq™êÎ~∞° . D~ÀAÅÖ’ WÖÏO\˜ Ѩiã≤`÷ ∞« ÖË =Ù<åfl~Ú. q*Ï˝#=Ú
J=_»"Õ∞QÍHõ „áê}ÏáêÜ«∞ã≤÷u‰õÄ_» ã¨OÉèíqã¨∞ÎOk. HÀÑ≤+≤ì"å_»∞
=ºH˜xÎ J#O`«âH◊ ãΘ O¨ Ѩ#∞flxQÍ KÕãO≤ k. qHõã™≤ ÈÎ#fl |∞kú"É·≥ =íè =Ú
`«# Ѩ#∞Å =Å# W`«~∞° ŠѨQ‰Æ Ωõ QÆ∞i J=Ù`å_»∞. ^Œ∞~°fiºã¨<åÅ∞
J<Õ H õ q+¨ Ü « ∂ Å#∞ QÆ ∞ iOz J=QÍǨ Ï # U~° Ê ~° z Ok.
HõÅ"å_»∞ `«# P~ÀQͺxfl, ã¨∞Y=ÚÅ#∞, =∞~åº^Œ#∞ =¸_çO\˜x
qÖÏ㨙ê^èŒ<åÅH˜ Ö’@∞ÖË^Œ∞. K«∞@∂ì~å =Ù#fl JÅOHõ~°}
áÈQ˘@∞ì‰õΩO\Ï_»∞. Z‰õΩ¯=QÍ _»|∞ƒ Y~°∞ÛÃÑ>Ëì"å~°∞ ÖËq∞x
™ê=∂„yxK«∂¿ãÎ ã¨fi~°=æ ÚÖ’ =Ù<åfl=∂ J<Õ „Éè=í ∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
J#∞ÉèíqOKåeû=ã¨∞ÎOk. K≥_»∞Ѩ#∞Å∞ KÕ¿ã"å_»∞ WǨÏѨ~åÅ#∞
Wq KåÅ∞ J#∞‰õΩO>Ë, QÆ`« â◊`å|∞ÌÅÖ’ J™ê^è•~°} „ѨQÆu
áÈQ˘@∞ì‰Ωõ O\Ï_»∞.
™êkèOKå=Ú Jx J#∞HÀ=K«∞Û. HÍh ÃÑ·# =Ù#fl P=~°}#∞
nxH˜ q~°∞^Œú=ÚQÍ Hõ+¨ìѨ_Õ"å~°∞, „Hõ=∞tHõ∆}`À "≥∞eˆQ"å~°∞ fã≤K∂« ¿ãΠ֒ѨŠ^Œ∞~°Oæ ^èÑŒ Ó¨ i`« qëê}∞=ÙÅ∞, r"å}∞=ÙÅ∞`«Ñʨ
~å„uO|=à◊√§ ѨÓiÎ `«`«Ê~°`«`À =∞#ã¨∞û#∞ ÃÑ\˜ì ѨxKÕ¿ã"å~°∞, Uq∞ Hõ x Ñ≤ O K« = Ù. WO`« \ ˜ ã≤ Q Æ ∞ æ Ñ ¨ _ » = eû# q+¨ Ü « ∞ =Ú
"åi Jcè+¨ì =Ù^ÕÌâ◊º=ÚÅ#∞ á⁄O^Œ∞@Ö’ ѨÓiÎ ã¨Ñ¶¨Å`«#∞ tëêìKå~°=ÚÅ#∞ Ѩi`«ºlOK«∞@ =Å# U~°Ê_çOk. q*Ï˝#=Ú,
á⁄O^Œ∞`å~°∞. ^è~Œ ‡° =Ú HõÅã≤ J_»∞QÆ∞Å∞ "Õã=≤ ÙO>Ë D<å\˜ "≥*· Ï˝xHõ LѨÅ|∞úÅ∞
â◊ ‰ õ Ω ΠŠ㨠^ Œ ∞ Ѩ Ü ≥ ∂ QÆ = Ú [iˆ Q ~ÀAÅÖ’ ™ê^è • ~° } =ºH˜HÎ ,˜ ã¨=∂*ÏxH˜ ZO`À ã¨∞YâßO`«∞Å`À ‰õÄ_ç# ѨÙ<å^Œ∞Å#∞
Ѩ i ã≤ ÷ ` « ∞ ÅÖ’ ‰õ Ä _» =∞#∞+¨ µ ºÅ∞ âßO`« = ÚQÍ =ÙO_ç xi‡Oz =ÙO_Õq. ã¨`º« Ü«ÚQÆ=Ú HõO>Ë Q˘Ñ¨Ê Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ =ÙO_Õq.
ã¨∞YâßO`«∞Å∞ xO_ç# "å`å=~°}=ÚÖ’ rqOKÕ"å~°∞. K«i„`« HÍh ^Ò~åƒù Q Æ º "Õ ∞ q∞@O>Ë D<å_» ∞ 㨠^ Œ ∞ Ѩ Ü ≥ ∂ QÆ = Ú,
Q˘Ñ¨ÊQÍ =i‚OKÕ ã¨`«ºÜ«ÚQÆO J@∞=O\˜ HÍÅ"Õ∞! nxH˜ ^Œ∞~°∞ѨÜ≥∂QÆ=Ú#‰õΩ =∞^茺 =ÙO_Õ J_»∞¤ˆ~Y K≥iyáÈ~ÚOk.
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 22 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 23

12. f„==ÚQÍ =∂~°∞`«∞#fl Ѩ~ÀHõ∆[QÆ`«∞Î „Ѩ"åǨÅ∞ =~°=Î ∂#Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞‰õÄ_» ZO`« QÆO^Œ~Q° Àà◊OQÍ =Ù<åflÜ«∞O>Ë XHõ
=∞x+≤ U"≥∞ÿ<å KÕÜ«∞=K«∞ÛHÍh "å\˜ „ѨÉèÏ==Ú#∞O_ç ã¨=∞㨺‰õΩ Ѩiëê¯~°=Ú "≥`«∞‰õΩ`«∂=ÙO>Ë Ñ¨k „H˘`«Î qѨ`«∞ÎÅ∞
`« Ñ ≤ Ê OK« ∞ HÀÖË _ » ∞ . ^Œ ∞ ~° ∞ Ѩ Ü ≥ ∂ QÆ O Ü≥ Ú Hõ ¯ Ѩ i }Ï=∂Å∞ „Ѩ K « O _» ~ ° ∂ Ѩ = Ú ^è Œ i Oz =ÚO^Œ ∞ H˘ã¨ ∞ Î < åfl~Ú.
Hõ+¨ìHõ~°"≥∞ÿ#qQÍ, ÉÏ^è•Hõ~°"≥∞ÿ#qQÍ<Õ =ÙO\Ï~Ú. D~ÀAÅÖ’ ã¨Ç¨ÏÜ≥∂QÆ=Ú#‰õΩ |^Œ∞Å∞ ã¨OѶ¨∞~°¬}Ë ã¨fiÉèÏ==ÚQÍ =∞iÜ«Ú
J^Õ [~°∞QÆ∞`ÀOk. ã¨OѨ#∞flÅ =∞^茺, ÖËx"åi =∞^茺 XHõ JÅ"å@∞QÍ "åºÑ≤ÎK≥O^Œ∞`ÀOk.
j`«ÅÜ«Ú^Œ=ú Ú [~°∞QÆ∞`ÀOk. ã¨[#˚ `«#∞ L¿ÑH˜O∆ KÕ sui"åAÅ W@∞=O\˜ Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’ ã¨∂Hõ;"å`å=~°}=Ú ‰õÄ_»
"åºÑ≤ Î - ¿ãflǨ Ï =Ú, ™œ[#º=Ú, 㨠^ •ƒù = #Å#∞ Ѩ Ó iÎ Q Í q+¨Ñ¨Ói`«=∞=Ù`ÀOk. `«##∞ |ÖÏ`«¯iOz#"åiH˜ `«y# tHõ∆
K≥iÑ≤"ãÕ ∞¨ #Î flk. Z`«∞Å Î ‰õΩ ÃÑ·Z`«∞Å Î ∞ "Õ¿ã Ѩiã≤`÷ ∞« ÅÖ’ W~°∞‰õΩ¯x "≥Ü«∞º_®xH˜ „ѨHõ$u ã¨=∂Ü«∞`«Î=∞=Ù`ÀOk. Hõ~°∞=Ù, HÍ@HÍÅ∞,
=∂#=Ù_» ∞ 㨠O `Àëêxfl, LÖÏ¡ ™ êxfl, ã¨ Ç ¨ Ï Ü≥ ∂ QÍxfl =~°^ŒÅ∞, Éèí∂HõOáêÅ∞, ~°Hõ~°HÍÅ ~ÀQÍÅ∞ g\˜ ã¨∂K«HÍÖË. `« e ¡
áÈQ˘@∞ì‰õΩ<åfl_»∞. W`«~°∞Å#∞ Ñ‘_çOK«∞@ =∞iÜ«Ú JǨÏOHÍ~° =Öˇ áÈ+¨}, ~°Hõ∆} W=fi=eû# „ѨHõ$u WѨC_»∞, K«OѨ_®xH˜,
„Ѩ^Œ~°≈# HõO>Ë ~ÚOH˘Hõ\˜ Z=fiiH© `«@ì_»=ÚÖË^Œ∞. W@∞=O\˜ Kå=_®xH˜ ‰ õ Ä _» 㨠= ∂Ü« ∞ `« Î = ∞ø`ÀOk. J}∞PÜ«Ú^è•Å∞,
Ѩ i ã≤ ÷ ` « ∞ Ö’¡ =º‰õ Ω Î Å =∞#óã≤ ÷ u qHõ $ `« = ∞QÆ ∞ @KÕ ` « =∞$`«∞ºH˜~°}ÏÅ∞, qëêHõÎ"≥∞ÿ# ~°™êÜ«∞<åÅ „ѨÜ≥∂QÆ=Ú=Å#
ã¨=∂[=ÚÜ≥ÚHõ¯ J^èŒóѨ`«#=Ú ã¨Ç¨Ï["Õ∞. WHõ qâ◊fi[h# Ѩ$käfi =ÙO@∞O^•? LO_»^•? J<Õ ã¨O^ÕǨÏO HõÅ∞QÆ∞`ÀOk.
ã¨O`«∞Å#=Ú ZÖÏ ™ê^茺=Ú? "å`å=~°} HÍÅ∞+¨º=Ú, Jxflkâ◊Å#∞O_ç Hõ=Ú‡‰õΩ=ã¨∞Î#fl =∞Ǩq<åâ◊Hõ~° "Õ∞Ѷ¨∂Å∞
JǨ Ï OHÍ~° = Ú, J<åKå~° = Ú `« = ∞`« = ∞ q^è • <åÅ^•fi~å =∞Ǩ„Ѩà◊Ü«∂xfl ã¨$+≤ìOK«É’=_»=Ú ÖË^Œ∞Hõ^• Jx JxÑ≤™ÈÎOk.
`« = ∞Ü≥ Ú Hõ ¯ ^Œ ∞ ~° ∞ Ѩ Ü ≥ ∂ QÍÅ =Å¡ =∞Ǩ  q<åâ◊ # =Ú D Éè í Ü « ∞ OHõ ~ ° „Ѩ " åǨ  Å=Å¡ D JO^Œ " ≥ ∞ ÿ # „QÆ Ç ¨ Ï =Ú
[~°∞QÆÉ’`ÀOk Jx ÃÇÏK«Ûiã¨∞<Î åfl~Ú. Éè∂í ^ÀǨÏ#=Ú(Éè∂í q∞Ö’ ^è Œ ∂ oHõ } ÏÅ∞QÍ =∂i J#O`« PHÍâ◊ O Ö’ "≥ ^ Œ [ Å¡ | _Õ
ÅaèOKÕ J#O`« ã¨OѨ^Œ#∞ qK«ÛÅq_çQÍ Ñ≤O_»∞H˘#∞@), „Ѩ=∂^Œ=Ú ‰õÄ_» á⁄Oz=Ù#flk.
J^Œ∞ѨÙÖËx [<åÉèÏ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ, J#∞z`«"≥∞ÿ# „Ѩ=~°Î#Å ™ê^è•~°}=ÚQÍ Ñ¨$käfi ã≤÷~°=ÚQÍ =Ù#fl@∞¡ JxÑ≤ã¨∞ÎOk.
„ѨKå~°=ÚÅ∞, „Ѩu"˘Hõ¯iÖ’#∂ JâßOux, Jqâßfiã¨=Ú#∞, ~ÀAÅ∞ Dq^èŒ"≥∞ÿ# J#∞Éèí==Ú`À<Õ QÆ_çzáÈ`å~Ú. HÍh
Éè í Ü « ∞ =Ú`À ‰õ Ä _ç # Ѩ i ã≤ ÷ ` « ∞ Å#∞ U~° Ê ~° ∞ 㨠∞ Î < åfl~Ú. ã¨∂Hõ;^Œ$+≤ì HõÅ"åiH˜ Ѩ$käfi `«# JHõ∆=Úg∞^Œ XHõ ÉÁOQÆ~°=Ú
~åÉ’ÜÕ ∞ ~ÀAÅ∞ JO^è Œ H Í~° = ∞Ü« ∞ OQÍ Hõ x Ñ≤ ã ¨ ∞ Î < åfl~Ú. ÖÏQÆ u~°∞QÆ∞`«∞ ã¨∂~°∞ºx K«∞@∂ì XHõ ѨH˜∆ =Öˇ ZQÆ∞~°∞`«∂
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 24 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 25

Ѩi„Éèíq∞™ÈÎO ^Œx `≥Å∞ã¨∞. Wk Pâ◊Û~°ºHõ~°"≥∞ÿ# =∞# Éè∫uHõ 13. ã¨O`«∞Å# - xÜ«∞O`« Ü≥ÚHõ¯
WO„kÜ«∂ʼnõΩ J#∞Éèí∂uÖ’H˜ ~åx q+¨Ü«∞"≥∞ÿ<å ã¨`«º q∞^Õ. =º=ã¨÷Ö’ XHõ ÉèÏQÆ=Ú
J^Õ q ^è Œ O QÍ XHõ 㨠Q Æ @ ∞=ºH˜ Î H ˜ JO`å 㨠= º=ÚQÍ<Õ WÖÏO\˜ Ѩ i ã≤ ÷ ` « ∞ ÅÖ’ ‰õ Ä _» XHõ q+¨ Ü « ∞ =Ú
=∂=¸Å∞QÍ<Õ =Ù#fl@∞¡ Hõ x Ñ≤ O z<å ÅHõ ∆ } ÏÅ#∞ QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ"åe. D ã¨$+≤ìH˜ XHõ xÜ«∞O`« =Ù<åfl_»∞. `«# ã¨=∞ã¨Î
QÆ ∞ iÎ O K« Q Æ e ˆ Q "åiH˜ D<å\˜ Ѩ i ã≤ ÷ ` « ∞ Å∞ q™ÈÊù @ Hõ ã ≤ ÷ u x HõàÏH“â◊Å=ÚÅ#∞ UH©H$õ `«=Ú KÕã≤ Ѩ$käfix, ^•xfl âßã≤OK«∞@‰õΩ
KÕ~°∞‰õΩ<åflÜ«∞x, =∞#=∞O^Œ~°=Ú XHõ JyflѨ~°fi`«=Úg∞^Œ =∞x+≤x `«Ü«∂~°∞KÕâß_»∞. J`«#∞ Dq^èŒ"≥∞ÿ# ã¨~°fi<åâ◊#=Ú#∞
‰õÄ~˘Ûx L<åfl=∞x, xHõ@Éèqí +¨º`«∞Ö Î ’ =∞Ǩq<åâ◊H~õ ° Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ K«∂ã¨∂Î=Ó~°∞HÀ_»∞. Ñ≤šʼnõΩ XHõ ǨÏ^Œ∞Ì=~°ˆH W+¨ì"≥ÚzÛ#@∞¡
~åÉ’`«∞<åflÜ«∞x QÆ∞iÎOK«QÅ Æ ~°∞. „Ѩ=iÎOK«∞@‰õΩ J#∞=∞u =ÙO@∞Ok. LѨÜ≥∂QÆѨ_Õ Ys^≥·#
qâı+A ¨ Å ˝ ∞, Éèqí +¨º"Õ`Å
Ϋ ∞ XˆH ÖÏQÆ 20 = â◊`å|ÌÑÙ¨ JO`«=Ú =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ Ñ≤Å¡Å∞ áê_»∞KÕÜ«∞\ÏxH˜ „Ѩܫ∞ufl¿ãÎ QÍ~å|=Ú
KåÖÏ ÉÏ^è • Hõ ~ ° " ≥ ∞ ÿ # Ѩ i ã≤ ÷ ` « ∞ Å =∞^è Œ º =ÚQÆ ∞ 㨠∞ Î O ^Œ x KÕ ¿ ã `« e ¡ ^ Œ O „_» ∞ ÖË ^Œ O _ç O K« \ ÏxH˜ ‰õ Ä _» "≥ # ∞HÍ_» ~ ° ∞ .
ÃÇÏK«Ûiã¨∞<Î åfl~°∞. P ^Œ∞ã≤u÷ ~ˆ ѨÙ, ZÅ∞¡O_çÅÖ’<Õ =∞#=ÚO^Œ∞‰õΩ Wëêì#∞™ê~°=Ú „Ѩ=iÎOK«_®xH˜ ‰õÄ_» XHõ ǨÏ^Œ∞Ì=ÙO@∞Ok.
~å=K«∞Û J<Õ J#∞=∂#=Ú‰õÄ_» =Ù#flk. „ѨQuÆ ¿Ñ~°∞`À =∞#=Ú WOy`«*Ï˝#=Ú, =∞#=Ú J_»∞QÆ∞Å∞ "≥#∞Hõ‰Ωõ „uѨCHÀ"åe Jx
ã¨~°fi<åâ◊#kâ◊H˜ "≥à◊√Î<åfl=Ú. W"åàı JO`å á⁄O^•e J<Õ `≥Å∞ѨÙ`ÀOk. J<åKå~°∞Å∞ qâ◊$OYÅ=ÚQÍ „Ѩ=iοãÎ "åix
PÖ’K«#`À Éèqí +¨º`«∞#Î ∞ Ѩ}OQÍ ÃÑ_»∞`«∞<åfl=Ú. Ѩ$käfiÜ≥ÚHõ¯ HÍ~åQÍ~°=ÚÖ’ ÃÑ_»`å~°∞. JѨC_»Ñ¨C_»∞ "åiH˜ =∞$`«∞º^ŒO_»#
Yx[ÉèÏO_®~åÅ∞ JO`«"∞≥ áÿ È`«∞<åfl~Ú. ÃÑ~°∞QÆ∞`À#fl [<åÉèωõΩ ‰õ Ä _» qkè ™ êÎ ~ ° ∞ . â◊ s ~° = ÚÖ’ „Ѩ " Õ t Oz# ~ÀQÍÅ#∞
PǨ~°"∞Õ HÍHõ #_»=\ÏxH˜ ‰õÄ_» Ѩ$käfi ã¨iáÈHõáÈ=K«∞Û. r=hâ◊HΘ `«iq∞H˘@ì\ÏxH˜ r=hâ◊H˜Î UHõ„u`«"≥∞ÿ K≥Ü∞« º=eû#k KÕã∞¨ OÎ k.
ÖËHõáÈ=_»=Ú =Å# =∞#∞+¨µºÅ∞ DQÆÅ∞, ^À=∞Å∞ =Öˇ <Õ\˜ qѨ`«¯~° Ѩiã≤÷`«∞ʼnõΩ‰õÄ_» Wk =iÎã¨∞ÎOk. xÜ«∞O`«
k‰õΩ¯ÖËx Kå=ÙKå==K«∞Û. ã¨OѨ^ŒÅ∞, W`«~° ã¨∞Y™ê^èŒ<åÅ∞ ã¨=∞Ü«∂#∞‰õÄÅOQÍ ã¨~fi° <åâ◊#kâ◊"Ñ·≥ Ù¨ ‰õΩ "≥à’Î#fl „QÆ∞_çѤ ~¨ ∞° QÆ∞#∞
ZO`« L<åfl, ã¨^•ƒù=#Å∞, ã¨Ç¨ÏÜ≥∂QÆ=Ú ÖËHõáÈ=Ù@=Å# WHõ PÑ≤"ÕÜ«∞^ŒÅK«∞‰õΩ<åfl_»∞. =∞m§ HÍńѨ"åǨÏ=Ú#∞
=∞#∞+¨µºÅ∞ „¿Ñ`«Ñ≤âßKåÅ =Öˇ rq™êÎ~°∞. D ÅHõ∆}ÏÅhfl 㨠O `« ∞ e`« ™ê÷ ~ ÚH˜ f㨠∞ ‰õ Ω ~å^Œ Å K« ∞ ‰õ Ω <åfl_» ∞ . âß㨠#
D<å_»∞ =∞#=ÚO^Õ L<åfl~ÚHõ^•! ~åÉ’ÜÕ∞~ÀAÅÖ’ Wq ã¨OKåʼnõΩÅ∞ `«y#@∞¡ „Ѩ=iÎOK«HõáÈ`Õ ~åRѨu âßã¨#
ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú `«Ñ¨Ê `«QÆæ=Ù Jx JxÑ≤ã¨∞ÎOk. qkèOѨ|_»∞`«∞Ok. JÜ≥∂QÆ∞ºÅ‰õΩ |^Œ∞Å∞ ã¨∞Ü≥∂QÆ∞ºÅ KÕuÖ’
âßã¨#=º=ã¨÷ W=fi_®xH˜ W^Õq^è"Œ ∞≥ #ÿ =ÙK«Ûã¨ÎsÜ«∞ xÜ«∞O„`«}
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 26 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 27

J=∞Å∞KÕÜ∞« |_»∞`«∞Ok. QÆu KåÖÏ "ÕQÆ=Ú Ñ¨ÙOA‰õΩ#flk. ã¨$+≤ì Pk#∞O_ç [~°QÆx J<ÕHõ
ÉèíÜ«∞=Ú HõeyOKÕ JO^èŒHÍ~°=Ú, ^•x=Å¡ =Ù`«Ê#fl=∞ÜÕ∞º K«=∞`å¯~°=ÚÅ∞ QÆ`« H˘kÌ â◊`å|Ì=ÚÅÖ’ KåÖÏ qz„`«=ÚQÍ
J=º=㨠÷ Q Æ ∞ iOz JO^Œ i H˜ `≥ Å ∞㨠∞ . JÖψ Q =∞#=Ú [iQÍ~Ú. Jk J"åOKè«hÜ«∞"≥∞ÿ<å HÍ=K«∞Û, K≥_≥·<å HÍ=K«∞Û.
QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ=eû# q+¨Ü«∞=Ú WOH˘Hõ\˜ =Ù#flk. ã¨$+≤ì =º=ã¨÷ ã¨=∞Ü«∞=ÚÜ≥ÚHõ¯ "ÕQÆ=Ú ÃÑ~°∞QÆ∞@=Å# QÆO@‰õΩ 3 "≥∞ÿà◊√§
JO^è Œ H Í~° = Ú#∞ Z‰õ Ω ¯= HÍÅ=Ú Éè í i OK« ^ Œ ∞ . =∂„`«"Õ∞ #_»∞=QÆeˆQ =ºH˜Î P 3 QÆO@ÅÖ’<Õ q=∂<åÅÖ’
¢ÉÏǑχ=ÚǨï~°=Î Ú =ã¨∞OÎ k. HÀ_ç ‰õÄã¨∞OÎ k. `«∂~°∞ÊHõ#∞=∞ÅÖ’ ZHõ¯_≥Hõ¯_çHÀ KÕ~°∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. =∞x+≤ Ü≥ÚHõ¯ „Ѩ|Å
L+¨óHÍO`«∞Å∞ „Ѩãi¨ ™êÎ~Ú. Jq `«=∞ "≥Å∞`«∞~°∞`À ^Œâk◊ â◊Å#∞ ѨÙ~°∞ëê~°=÷ Ú Ü≥ÚHõ¯ T~°=˚ Å¡ ã¨=∞Ü«∞„Ѩ"åǨÏQÆu KåÖÏ "ÕQ=Æ Ú
xOѨÙ`å~Ú. „H˘`«Î Ѩiã≤÷`«∞Å∞ U~°Ê_»`å~Ú. ѨÙ+¨Ê=ÚÅ∞ ѨÙOA‰õΩ#flk. =∂#=Ù_»∞ =∞Oz KÕã≤<å, K≥_»∞ KÕã≤<å "ÕQÆOQÍ
qHõã≤™êÎ~Ú. Ѩ‰õ∆ΩÅ∞ H˜ÅH˜ÖÏ~å"åÅ∞ KÕã¨∂Î ZQÆ~°_»=Ú, KÕâß_»∞. D f„="ÕQ=Æ Ú =ÚO^Œ∞ ‰õÄ_» H˘#™êQÆ∞`«∞Ok. ã¨=iOKÕ
ÔQO`«_»=Ú "≥Ú^ŒÖˇ_»`å~Ú. HÍ~°º„Hõ=∂Å∞‰õÄ_» JO`Õ "ÕQÆOQÍ [~°∞QÆ∞`å~Ú. `«∞á¶ê#∞ U
„ã¨+¨ì =~°Î=∂# HÍńѨ"åÇ¨Ï kâ◊ K«~°=∞q<åâ◊ aO^Œ∞=Ù‰õΩ kâ◊H˜ u~°∞QÆ∞`«∞O^À J@∞"≥·¿Ñ `«# „ѨK«O_»`«#∞ K«∂Ñ≤ã¨∞ÎOk.
KÕ~°∞H˘#Hõ=ÚO^Õ PÑ≤ Ѩi=~°Î# Ü≥ÚHõ¯ „H˘`«Î "å`å=~°}=Ú „Ѩ u ^•xH© XHõ Ǩ Ï ^Œ ∞ Ì =ÙO@∞Ok. ~å=}, Hõ O 㨠,
xi‡OK«_®xH˜ xâ◊Û~ÚOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. nxQÆ∞iOz ã¨∂Hõ;^Œ$+≤ì Ç≤Ï~°}ºHõâ◊ºÑ¨, =$`åÎã¨∞~°∞Å∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"å~°∞ ZO`« "ÕQÆ=Ú`À
Hõ Å "å~° O ^Œ ~ ° ∂ Xˆ H q^è Œ O QÍ `≥ Å ∞Ѩ Ù `« ∞ <åfl~° ∞ . „H˘`« Î ZkQÍ~À J^Õ "ÕQÆ=Ú`À "åi JO`«=Ú‰õÄ_» [iyOk. h\˜Ö’
PÖ’K«<åq^è•#=Ú P~°OaèOѨ|_»∞`ÀOk. ^Œ$+≤Hì À}=ÚÜ≥ÚHõ¯ |∞_»QÆÅ∞ KåÖÏ "ÕQÆ=ÚQÍ U~°Ê_»`å~Ú. JO`Õ "ÕQÆ=Ú`À `«=∞
kâ◊ =∂~°∞`ÀOk. QÆuq^è∞Œ ʼnõΩ „H˘`«Î x~åú~} ° Å∞ "տ㠄Ѩ}ÏoHõÅ∞ ~°∂áêxfl‰õÄ_» HÀÖ’Ê`å~Ú. ѨO@ ѨHÍfixH˘zÛ HÀâßHõ ^•x
U~°Ê_»∞`«∞<åfl~Ú. D =∂~°∞Ê "Õ∞^è•q=~°æ=ÚÖ’ JѨC_Õ ™ê÷#=ÚÖ’ „H˘`«ÎѨO@ "Õ™êÎ~°∞. [~°˚~° â◊s~åÅ∞ =∞~°}˜Oz „H˘`«Î
"≥Ú^ŒÅ~ÚºOk. qã¨Î$`« "å`å=~°}Og∞^Œ xÜ«∞O„`«} KÕ¿ã [#‡#∞ fã¨∞‰õΩO\Ï~Ú. tkèÅ Éèí=<åÅ ™ê÷#=ÚÖ’ „H˘`«Î
J^Œ$â◊ºâ◊‰õΩÎÅ∞ `«=∞`«=∞ HÍ~°ºˆH∆„`åÅÖ’ `«=∞^≥·# â‹·eÖ’ Éè=í <åÅ∞ ÖË™êÎ~Ú. W^Õq^èOŒ QÍ J"åOKèh« Ü«∞`«Å "å`å=~°}=Ú
J"åOKè«hÜ«∞qkèq^è•<åÅ#∞ `«Å„H˜O^Œ∞Å∞ KÕã≤ "å\˜ ™ê÷#=ÚÖ’ ~ÚHõ 㨠= ∂Ѩ Î = Ú HÍ#∞#flk. ^•x ™ê÷ # =ÚÖ’ x["≥ ∞ ÿ #
„H˘`Ϋ qÅ∞=Å#∞, ÅH∆ͺÅ#∞ ™ê÷ÑO≤ K«\ÏxH˜ `«y# K«=∞`å¯~°=ÚÅ#∞ „Ѩ Q Æ u jÅ`« =㨠∞ Î O k. ÅOHÍ^Œ Ç ¨ Ï #=Ú`Àáê@∞,
K«∂Ñ≤OK«_®xH˜ x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ<åfl~Ú. (ѨOK«g~°É„íè ^Œ ™ê^è#Œ ) =∞x+≤ ~å=∞~å[º=Ú‰õÄ_» J=`«iOzOk. WѨC_»∞ ‰õÄ_» J^Õ
Ü≥ÚHõ¯ „ѨK«O_» ѨÙ~°∞ëê~°÷ Ѩ~åÜ«∞}`« =Å¡ ã¨=∞Ü«∞=Ú Ü≥ÚHõ¯ [~°∞QÆÉ’=Ù`«∞#flk.
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 28 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 29

14. W~°"≥·XHõ@= â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î ã¨=Ú„^Œ=ÚÖ’x P@∞áÈ@∞Å =O\˜q. D Ѩiã≤`÷ ∞« ÅÖ’ XHõ"Ñ·≥ Ù¨
D P^è • ~åÅ=Å# 21 = â◊ ` å|Ì = Ú ã¨ ∞ Y„Ѩ ^ Œ " ≥ ∞ ÿ # J"åOKè«hÜ«∞`«, F_çáÈ`«∞#fl E^Œi =Öˇ XHõ\˜H˜ Ô~\˜ìOѨÙ
ã¨OѶ¨∞@#Å HÍÅ=Ú. 20 = â◊`å|Ì=ÚÜ≥ÚHõ¯ LѨÅ|∞úÅ∞ Ѩ O ^≥ = Ú#∞ ÃÑOK« ∞ ‰õ Ω O@∂ `« # =O`« ∞ QÍ H˘OѨ
`«‰õΩ¯=, qѨ`«¯~° Ѩiã≤÷`«∞Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ U~°Ê_®¤~Ú. D =ÚOK«∞HÀ=\ÏxH˜ „Ѩܫ∞`«fl֒Ѩ=Ú LOK«∞HÀ_»∞. Ô~O_»= "≥·Ñ¨Ù
Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’ qѨ¡"å`«‡Hõ"≥∞ÿ# =∂~°∞Ê ~åÉ’`ÀOk. L^ŒÜ«∞=Ú, ã¨$[<å`«‡Hõ Ѩiã≤÷`«∞Å∞ =∞iÜ«Ú „Ѩܫ∞`åflÅ∞ ‰õÄ_» `«# ѨÓiÎ
™êÜ«∞O„`«=Ú ã¨OkèHÍÖÏÅ∞ U~°Ê_ç#>Ë¡ D HÍÅ=Ú 20 = â◊ H ˜ Î x =ÙѨ Ü ≥ ∂ yOz Ѩ O ^≥ = ÚÖ’ Ô Q Å=_®xH˜
â◊`å|Ì=Ú =∞iÜ«Ú 21 = â◊`å|Ì=ÚÜ≥ÚHõ¯ Ü«ÚQÆã¨Okè. f„=„Ѩܫ∞`«fl=ÚÅÖ’ =Úxy=Ù<åfl~Ú.
nxH˜‰õÄ_» XHõ HÍÖÏ=kè =Ù#flk. Ü«ÚQÆã¨Okè Ü≥ÚHõ¯ ~¸ Kåi„`å`«‡Hõ HÍÅ=ÚÖ’ XHõ"≥·Ñ¨Ù
1989 #∞O_ç 2000 =~° ‰ õ Ω 12 㨠O =`« û ~åÅ∞ ã¨$[#ã¨OÉèÏ=#Å ^Œ$â◊º=∂#„ѨÜ∞« `åflÅ∞ „ѨÉ∞íè `«fi , Pi÷H,õ "≥·*Ï˝xHõ
Ü«ÚQÆã¨OkèÜ≥ÚHõ¯ =∞^茺HÍÅ=Ú. D HÍÅ=ÚÖ’ J<ÕHõ ã¨∂Hõ;, ˆH∆„`åÅÖ’ [~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO>Ë WOH˘Hõ"≥·Ñ¨Ù P^蕺u‡Hõ â◊‰õΩÎÅ∞ ‰õÄ_»
ã¨∂Å
÷ ™ê÷~ÚÅÖ’ qѨ"¡ å`«‡Hõ"∞≥ #ÿ =∂~°∞ÊÅ∞ P~°OaèOK«|_®¤~Ú. `«Ñ¨ó„¿Ñ~°}ʼnõΩ ZO`« f„="≥∞ÿ# QÆuxã¨∞Î<åflÜ«∞O>Ë =∞m§
PiáÈ`«∞#fl nѨ=Ú Z‰õΩ¯= „ѨHÍâ◊=O`«=ÚQÍ "≥Å∞QÆ∞`«∞Ok. Éèíw~°^èŒ∞_»∞, ^Œnèz, ǨÏiâ◊ÛO„^Œ∞_»∞, qâßfiq∞„`«∞_»∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åi
K«xáÈÜÕ∞ =ÚO^Œ∞ p=∞ʼnõΩ Ô~Hõ¯ÖÁ™êÎ~Ú. =∞~°}=Ú Q˘Ñʨ Q˘Ñʨ qѨ¡"å`«‡Hõ „ѨÜ∞« `åflÅhfl ѨÙ#~å=$`«=∞ø`å~Ú.
Pã¨#fl"≥∞ÿ#ѨC_»∞ âßfiã¨QÆu f„==∞=Ù`«∞Ok. Ö’Hõ¿ã=‰õΩÅ XHõ ÃÑ^ŒÌ ã¨=¸Ç¨Ï=Ú D~ÀAÅÖ’<Õ
ѨQÆÅ∞, ~å„u Hõe¿ã ã¨O^蕺HÍÖÏÅ∞ J<ÕHõ z„`«qz„`åÅ#∞ HÍ~°ºHˆ „∆ `«=ÚÖ’ ky ~å=Úx ZÅ∞QÆ∞|O@∞¡, HÀ`«∞Å=Öˇ, Hõ$+¨µx‚
fã¨∞‰õΩx =™êÎ~Ú. „Ѩã=¨ "Õ^#Œ Ѩ_@
Õ Ñ¨C_»∞ ~Ô O_»∞ Ѩ~㰠ʨ ~°q~Àkè, QÀѨÉÏʼnõΩÅ =Öˇ, |∞^Œ∞úx Ѩi„"å[‰õΩÅ =Öˇ =∞iÜ«Ú
qz„`«=ÚÅ∞ HõxÑ≤™êÎ~Ú. XHõ"Ñ·≥ Ù¨ ÉÏ^è`Œ À ‰õÄ_ç# =¸Å∞QÆ∞Å∞ QÍOnèQÍi ã¨`庄QÆÇï¨ Å =Öˇ XHõ Jaè#=áê„`«#∞ áÈ+≤Oz „H˘`«Î
qxÑ≤ã¨∂Î=ÙO>Ë Ô~O_»="≥·Ñ¨Ù ã¨O`å#=Ú HõÅQÆÉ’`ÀOk J<Õ K«i„`« ã¨$+≤ì™êÎ~Ú.
„Ѩã¨#fl`«, ã¨O`À+¨=Ú ‰õΩ@∞O|ã¨Éèí∞ºÅÖ’ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. W=hfl J^Œ$â◊º„Ѩܫ∞`åflÅ Ü≥ÚHõ¯ J#∞Hõ$u Jx J~°÷=Ú
Ü«ÚQÆã¨Okè =∞^茺HÍÅ=Ú Ü≥ÚHõ¯ D 12 ã¨O=`«û~åÅ∞ KÕã∞¨ HÀ"åe.
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 30 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 31

15. J^Œ$â◊º [QÆ`«∞Î#∞O_ç ã¨iáÈ=Ù. Uq^èŒOQÍ ^Õ=`«Å ã¨OÜ«ÚHõÎâ◊H˜Î ^Œ∞~åæ=`«~°}‰õΩ


㨄H˜Ü«∞ Ѩi=~°Î<å `«~°OQÍÅ∞ HÍ~°}"≥∞ÿ#^À, |∞∞+¨µÅ ~°HõÎ=Ú`À xO_ç# ‰õΩO_» ã‘`å^Õqx
Hõ O \˜ H ˜ Hõ x Ñ≤ O KÕ ã¨ O Ѷ ¨ ∞ @#Å∞, „H˜ Ü « ∂ Hõ Ö ÏáêÅ∞ =Ù`«Ê#fl=Ú KÕãO≤ ^À J@∞=O\˜ „ѨÜ∞« `åflÅ∞‰õÄ_» [~°QÍe. g\˜
J^Œ$â◊º[QÆ`∞« #Î ∞O_ç P~°OÉè=í ∞ø`å~Ú. „|uH˜ =ÙO_»\ÏxH˜ =ÓÑ≤i =∂^茺=∞=Ú ^•fi~å<Õ Jã¨∞~°^Œ=∞#, ÅOHÍ^ŒÇ¨Ï# =∞iÜ«Ú
fã¨∞H˘#∞@ KåÖÏ „Ѩ^è•#=Ú. Wk J#fl=Ú, [Å=Ú HõO>Ë ~å=∞~å[º=Ú U~°Ê_»\ÏxH˜ HÍ=eû# J^Œ$â◊º Ѩiã≤÷`«∞Å∞
Jkè H õ =∞Ǩ Ï `« fi Ѩ Ó ~° ‚ " ≥ ∞ ÿ # k. PHÍâ◊ = ÚÖ’ J^Œ $ â◊ º =ÚQÍ U~°Ê_»`å~Ú.
=ÙO@∞Ok. |∞∞`« ∞ =ÙÅÖ’ =∂~° ∞ Ê „áê}∞Å Ü≥ Ú Hõ ¯ 16. "åºÑ¨HõѨi=~°Î#=ÚÅ`À ‰õÄ_ç# ã¨OkèHÍÅ=Ú
„H˜Ü«∂HõÖÏáêÅ#∞ J™ê^è•~°}=ÚQÍ „ѨÉèÏq`«=Ú KÕã¨∞ÎOk.
㨠$ ëêì º k#∞Op D<å\˜ = ~° ‰ õ Ω WHõ 㨠~ ° fi <åâ◊ # =Ú
=∞x+≤Ü≥ÚHõ¯ =∞Oz K≥_»∞ Ѩ#∞Å∞ J^Œ$â◊º [QÆ`«∞ÎÜ≥ÚHõ¯
J~ÚáÈ`«∞Ok J<Õ J<ÕHõ Ѩiã≤÷`«∞Å∞ =KåÛ~Ú. HÍh JÖÏ
"å`å=~°}Ïxfl „ѨÉÏè q`«=Ú KÕ™êÎ~Ú. JHõ¯_»#∞O_ç `«^#Œ ∞~°∂Ѩ
[~°QHÆ =õ ÚO^Õ =ÚOK«∞H˘ã¨∞#Î fl HÍ~°∞=∞|∞ƒefl K≥ÖÏ¡K^≥ ∞Œ ~°∞ KÕ¿ã
Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ U~°Ê_ç ^Œ$â◊º[QÆ`∞« Ö Î ’H˜ kQÆ∞`å~Ú. g\˜ „ѨuѶÅ
¨ "Õ∞
=º=ã¨÷ U~°Ê_ç, `«y# ™ê^èŒ<åÅ∞ Pq~°ƒùqOKå~Ú. =$„`åã¨∞~°,
ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ~°∂ѨOÖ’ „ѨHõ\©HõiOѨ|_»∞`«∞Ok. D~ÀAÅÖ’
~å=}, HõOã¨, ^Œ∞~Àº^è#Œ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Jã¨∞~°∞Å ^Œ∞~åQÆ`åÅ∞ "åi
[~° ∞ QÆ ∞ `« ∞ #fl^•xH˜ Ö’Hõ = º=Ǩ  ~° " Õ ∞ HÍ~° } =Ú HÍHõ
HÍÅ=ÚÖ’<Õ K«~°=∂=ã¨÷#∞ KÕ~°∞‰õΩ<åfl~Ú. HÍh "≥∞e¡"≥∞e¡QÍ
J^Œ$â◊º[QÆ`«∞ÎÜ≥ÚHõ¯ „ѨK«O_»„Ѩ"åǨÅ∞ ‰õÄ_» HÍ~°}=Ú.
ZÖÏO\˜ Ѩiã≤÷`«∞Å∞ U~°Ê_ç<å~Ú JO>Ë „Ѩà◊Ü«∂O`«Hõ
ã¨=∞㨺‰õΩ ã¨=∂^è•<åÅ∞ „Ѩ`«ºHõ∆™ê÷~ÚÖ’ =ÙO_ç f~åe.
ã¨~°fi<åâ◊#=Ú [iyf~°∞`«∞Ok J<Õ Ñ¨iã≤÷`«∞Å∞ #tOKå~Ú.
^•x`Àáê@∞ ™êfi`«O„`«º ã¨O„QÍ=∞~ÀAÅÖ’ =∞ǨÏi¬ J~°qO^Œ,
^Õ"åã¨∞~°ã¨O„QÍ=∞=Ú "≥Ú^ŒÖˇ·# J<ÕHõ Hõ^äŒÅ∞ D HÀ=‰õΩ
~°=∞}, Ѩ=ǨsÉÏÉÏ,~å=∞Hõ$+¨‚Ѩ~°=∞ǨÏO㨠"≥Ú^ŒÅQÆ∞"å~°∞
K≥Ok#"Õ.
U ѨÙ~°∞ëê~°÷=Ú#∞ K«∂Ñ≤OKå~À J^Õq^èŒ"≥∞ÿ# „Ѩܫ∞`«fl=Ú
ã¨∂Hõ;ˆH∆„`«=ÚÖ’ P^蕺u‡Hõ LѨKå~åÅ ^•fi~å [~°QÍe. ѨH˜∆ K«i„`«#∞ Ѩije¿ãÎ „Ѩf Ü«ÚQÆ=ÚÖ’, „ѨfHÍÅ=ÚÖ’ D
~Ô O_»∞ ~Ô Hõ¯Å P^è•~°=ÚQÍ ZQÆ∞~°∞`«∞Ok. qѨ`∞« Å Î #∞ x"åiOz Ѩi=~°#Î „Ѩ„H˜Ü∞« x~°O`«~O° QÆujÅOQÍ =Ù#flk Jx `≥Å∞ã¨∞#Î flk.
„ѨQÆuˆH∆„`«=ÚÖ’ Z`«∞ΉõΩ Z^ŒQÆ\ÏxH˜ =ÚO^Œ∞=ÚO^Œ∞‰õΩ D HÍÅ=ÚÖ’<Õ H˘xfl ^ŒâH◊ =õ ÚÅ „H˜O^Œ@ ã¨~fi° „`å ~å[`«O„`«=Ú
K˘K«∞Û‰õΩáÈ=\ÏxH˜ ã¨$*<å`«‡Hõ „H˜Ü«∂HõÖÏáêÅ∞=∂„`«"Õ∞ "åºÑ≤OzÜ«Ú#flk. „Ѩ[Å ã¨=∞~°#÷ ÅaèOz#O`«HÍÅ=Ú ~åAÅ
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 32 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 33

Jã≤`Î fi« O L#flk. „Ѩ[ÅH˜ ~åK«iHõ =º=ã¨Ö ÷ ’ L#fl Ö’@∞¡ `≥eâßHõ nxx|\˜ì KåÖÏ Z‰õΩ¯=HÍÅO Ѩ>Ëì =∂~°∞ÊÅ∞ D<å_»∞ Ju
„Ѩ*Ï`«O„`«=Ú Ü≥ÚHõ¯ P^è•~°=Ú Hõ∆}ÏÅÖ’ xi‡OK«|_ç#k. f„=QÆu`À [iy `«‰Ωõ ¯=HÍÅ=ÚÖ’<Õ „ѨKå~°=Ú á⁄O^Œ∞`åÜ«∞x
XHõÑC¨ _»∞ <ås*Ïu g∞^Œ J<ÕHõ „Ѩu|O^èHŒ ÍÅ∞O_Õq. `≥~K ° å@∞# x~°∂Ñ≤OѨ|_»∞`«∞#flk.
LO_»@=Ú, Éèí~°Î K«xáÈ`Õ â◊==Ú`À áê@∞ ã¨Ç¨ÏQÆ=∞#=Ú 500 ã¨O=`«û~åÅ „H˜O^Œ@ =ºH˜Î XHõ_∞» D<å_»∞ =∞# =∞^躌 ‰õΩ
KÕÜ«∞=Åã≤ =KÕÛ =º^èŒ ÉèíiOK«=Åã≤=KÕÛk. HÍh D<å_»∞ =¿ãÎ =∞x+≤H˜ ikú, ã≤^Œ∞úÅ∞ ǨÏã¨ÎQÆ`«"≥∞ÿ# XHõ „ѨѨOK«=ÚÖ’H˜
J@∞=O\˜ Ѩiã≤÷`«∞Å∞ ÖË=Ù. XHõ\˜, Ô~O_»∞ â◊`åÉÏÌÅ „H˜O^Œ\˜ =KåÛ#x J#∞‰õΩO\Ï_»∞. q^Œ∞º`«∞Î #∞O_ç >ˇbHõ=¸ºxˆH+¨<£û,
=~°‰õΩ ^•ã¨ºPKå~°=Ú, [g∞O^•s, ÉÏźq"åǨÅ∞, #~°|e, ÖËã¨~ü, HõOѨӺ@~ü "≥Ú^ŒÅ~Ú#q Ѩ$käfig∞^Œ Pâ◊Û~°ºHõ~°"≥∞ÿ#
JO@~åx`«#=Ú, *Ïu"å^Œ=Ú "≥Ú^ŒÖˇ·# J<ÕHõ ‰õΩs`«∞Å∞ =∂~°∞ÊÅ#∞ fã¨∞‰õΩ=KåÛ~Ú. =∞x+≤ Ü≥ÚHõ¯ `≥eq`Õ@Å∞
„ѨKå~°=ÚÖ’ LO_Õq. HÍh HÍńѨ"åǨÏ=Ú "å\˜#xflO\˜h Ѩ~åHÍ+¨ª‰õΩ KÕ~°∞‰õΩ<åfl~Ú Jx JxÑ≤ã¨∞Î#flk. =∞x+≤ `«#
`«Å„H˜O^Œ∞Å∞KÕã≤ ã¨=iOz#k. ~å#∞#fl~ÀAÅÖ’ D QÆuK«„Hõ=Ú ‰õ Ω âß„QÆ | ∞kú =∞iÜ« Ú f„=QÆ u =Å# Ѷ ¨ ∞ @<åѶ ¨ ∞ @#
WOHÍ "ÕQ=Æ Ú Ñ¨ÙOAHÀÉ’`«∞#fl^Œx PtOK«@=Ú `«¿ÑÊg∞ HÍ^Œ∞. ã¨=∞~°∞_÷ <·≥ å_»∞. D "ÕQ=Æ Ú ~åÉ’ÜÕ∞~ÀAÅÖ’ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O^Õ HÍh
Wk=~°‰õΩ HÍÅ=Ú HõO>Ë D<å_»∞ Ѩ#∞Å∞ `«‰õΩ¯= `«~°QÆ^Œ∞. Wk Jxfl ˆH∆„`åÅH˜ "åºÑ≤ã¨∞ÎOk. q*Ï˝#=Ú, |∞kú nx
ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’<Õ ã¨OѨ#fl=∞=Ù`«∞<åflÜ«∞<Õk ã¨`º« =Ú. Wk=~°‰Ωõ „ѨÉèÏ==Ú Ö’H˜ =™êÎ~Ú. =∂#=*Ïu Ü≥ÚHõ¯ PÖ’K«#Å∞,
U „H˜ Ü « ∂ Hõ Ö ÏáêÅ#∞ Ѩ Ó iÎ KÕ Ü « ∞ \ÏxH˜ , "å\˜ x QÆuq^èŒ∞ÅÖ’ J<ÕHõ qѨ¡"å`«‡Hõ"≥∞ÿ# =∂~°∞ÊÅ∞ =K«∞Û@ÜÕ∞HÍHõ,
"åºÑ≤ O Ѩ K Õ Ü « ∞ \ÏxH˜ ã¨ Ç ¨ Ï „™ê|∞Ì Å ∞ Ѩ > Ë ì ^ À, WѨ C _» q JO`« "ÕQÆ=ÚQÍ#∂ Jq PK«~°}Ö’xH˜ =™êÎ~Ú. D Q˘Ñ¨Ê
^ŒâßÉÏÌÅÖ’<Õ Ñ¨ÓiÎ J=Ù`«∞<åfl~Ú. „ÔH·ã¨Î==∞`«=Ú ZO`« Ѩi=~°Î#ʼnõΩ P^è•~°=Ú D ~ÀAÅÖ’<Õ xi‡OK«|_»∞`ÀOk.
"ÕQÆ=Ú`À „ѨѨOK«=∞O`å "åºÑ≤OzO^À JO^ŒiH© qk`«"Õ∞QÆ^•! Ѩ~ÀHõ^∆ $Œ +≤ì QÆÅ '=∞h+‘—Å∞ nxx K«∂ã¨∞<Î åfl~°∞. nxx|\˜ì ~åÉ’ÜÕ∞
W^Õ ™ê=∞º"ån qKå~° ^ è • ~° ‰ õ Ω ‰õ Ä _® =iÎ ã ¨ ∞ Î O k. =∂~°∞ÊÅ#∞ ã¨∂zã¨∞<Î åfl~°∞.
=O^Œã¨O=`«û~åÅÖ’¿Ñ „ѨѨOK«OÖ’x 2/3 =O`«∞Å=∞Ok ^•x D =∞^茺 J<ÕHõ=∞Ok Éèíq+¨º"Õ`«ÎÅ, J^Œ$â◊º„^Œ+¨ìÅ
^•fi~å „Ñ¨ÉèÏq`«=∞Ü«∂º~°∞. "ÕÅ"ÕÅ ã¨O=`«û~åÅ „áêp# ^èŒ~°‡„QÆO^ä•ÅÖ’ Éèíq+¨º"å}∞Å∞, ÃÇÏK«ÛiHõÅ∞ ѨÙã¨ÎHÍÅ∞QÍ
ã¨Éèíº`«Å∞, PÖ’K«<åq^è•<åÅ∞ KåÖÏ =∞O^ŒQÆu`À "åºÑ≤¿ãÎ, =Ú„kOѨ|_»∞`«∞<åfl~Ú. JxflO\˜Ö’#∂ ~åÉ’ÜÕ∞HÍÅ=Ú
POˆQ¡Ü«ÚÅ ã¨Éèíº`« D<å_»∞ „ѨѨOK«=∞O`å "åºÑ≤OzOk. Hõ+Hì¨ ÍÅ=∞x '#=Ü«ÚQÆãO¨ ÉèÏ=#ʼnõΩ— <åOk Jx K≥Ñʨ |_ç#k.
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 34 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 35

„ÔH·ã¨Î==∞`«=ÚÖ’ 'Ãã"≥<£ >ˇÿ"£∞û—, =Úã≤¡O =∞`«=ÚÖ’x 'Ç≤Ï„r 㨠O =`« û ~åÅ HÍÖÏxH˜ =iÎ ã ¨ ∞ Î O k. nx „Ѩ H Í~° = Ú
Ü≥ÚHõ¯ 14 =â◊`å|Ì=Ú— - ã¨∞=∂~°∞ 20= â◊`å|Ì=Ú Ü≥ÚHõ¯ =∂#gÜ«∞ã¨Éèíº`« "≥Ú^ŒÖˇ· HÀ@¡HÀ@¡ ã¨O=`«û~åÅ∞ QÆ_çKå~Ú.
JO`« H ÍÖÏxH˜ 㨠i J=Ù`å~Ú. <Õ \ ˜ H ÍÅ=ÚÖ’<Õ WѨC_»∞#fl HõeÜ«ÚQÆ=Ú ã¨=∂ѨÎ=∞"åfiÅO>Ë WOHÍ ÅHõ∆Å
„ѨHõ$u"≥·+¨=∂ºÅ∞QÍ [~°∞QÆ∞`«∞#fl D ã¨OѶ¨∞@#Å∞ ‰õÄ_® ã¨O=`«û~åÅ∞ QÆ_»"åe. HÍh ÅaèOz# ed`«„Ѩ=∂}ÏÅ
Dâ◊fisÜ«∞ ^ŒO_»„Ѩ„H˜Ü∞« QÍ J~°=÷ Ú KÕã∞¨ HÀ"åe. JO^Œ∞=Å¡ 20, P^è•~°=ÚQÍ, K«i„`«HÍ~°∞Å∞, #$`«`fiΫ "Õ`ŠΫ „ѨHÍ~°=Ú =∂#=Ùx
21 = â◊`å|ÌѨ٠ã¨OkèHÍÅ=ÚÖ’ "å`å=~°}=Ú HõëêìÅ`À qHÍ㨄Hõ=∞=Ú Z‰õΩ¯=HõO>Ë Z‰õΩ¯= 19 ÅHõ∆Å ã¨O=`«û~åÅ
xO_ç#@∞¡ HõxÑ≤¿ãÎ, Wk ã¨Ç¨Ï["Õ∞#x J~°÷=Ú KÕã¨∞HÀ"åe. D „H˜ O ^Œ \ ˜ k . P^è Œ ∞ xHõ , ™êOˆ H uHõ Ѩ ^ Œ ú ` « ∞ Å ^•fi~å Wk
HÍÅ=ÚÖ’ JHõ ¯ _» H õ ¯ _® 㨠$ [<å`« ‡ Hõ „H˜ Ü « ∂ Hõ Ö ÏáêÅ∞ x~°∂Ñ≤OK«|_»∞`«∞#flk.
QÆujÅ"≥∞#ÿ @∞¡ HõxÑ≤¿ãÎ =∞# Hõà√◊ § "≥∂ã¨yOѨ|_»∞@ ÖË^hŒ , Jq HÍÅQÆ}#Ü≥ÚHõ¯ Dqaè#fl qkèq^è•<åÅ∞ x*ÏxH˜ "å\˜x
Ü«ÚQÆãO¨ kèHÍÅ=ÚÖ’ [iˆQ ^èfiŒ O㨠=∞iÜ«Ú ã¨$[# J<Õ [O@ q=iOKÕ q^è • #OÖ’ #∞#fl Ö’@∞¡ . N=∞^•ƒù Q Æ = `« = Ú,
Ü≥ÚHõ¯ Jx"å~°º „Ѩ„H˜Ü«∞Åx QÆ∞iÎOKåe. =∞ǨÉèÏ~°`=« Ú, eOQÆÑÙ¨ ~å}=Ú =∞iÜ«Ú =∞#∞㨇$u "≥Ú^ŒÖ#·ˇ
17. Ü«ÚQÆѨi=~°Î<å HÍÅ=Ú W^Õ ZO^Œ∞‰õΩ? „QÆO^ä•ÅÖ’ Ü«ÚQÍxfl ÖˇH˜¯OKÕ Ñ¨^Œúu Uq∞@O>Ë ã¨∂~°∞ºx
Ѩi„Éèí=∞} HÍÅ=Ú#∞ <åÅ∞QÆ∞ ÃÑ^ŒÌ YO_»=ÚÅ∞QÍ qÉèílOz
'Ü«ÚQÆ=Ú— J<Õ =∂@‰õΩ HÍÅ=Ú Jx J~°÷=Ú. P <åÅ∞QÆ∞ ^Õ=Ü«ÚQÆ=ÚÅ HõÅÊ# KÕÜ∞« |_ç#k. XHõ ^Õ=Ü«ÚQÆÑÙ¨
HÍÅYO_» = Ú Ü≥ Ú Hõ ¯ „Ѩ = ÚY „H˜ Ü « ∂ Hõ Ö ÏáêÅ∞ ÖË H õ J=kè 4,32,000 ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ K≥Ñʨ |_ç#k. nx P^è•~°=ÚQÍ
qâı+¨`«Å#∞|\˜ì "å\˜x Ü«ÚQÆ â◊|Ì=Ú`À HõeÑ≤ ã¨OÉ’kèOK«∞@ ^è~Œ ‡° „QÆO^ä•ÅÖ’ q=iOѨ|_ç# HõeHÍÅ=Ú Ü≥ÚHõ¯ ã¨=∂Ñ≤Î <Õ\˜
™ê^è•~°}=ÚQÍ [~°∞QÆ∞`«∞#flk. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ |∞∞+≤ÜÚ « QÆ=Ú, HÍÖÏxH˜ ã¨iáÈ`ÀOk.
™ê=∞O`«Ü«ÚQÆ=Ú, [#Ü«ÚQÆ=Ú "≥Ú^ŒÅ~Ú#q.
ã¨ Ç ¨ Ï [OQÍ<Õ ã¨ ∞ ã¨ Ê +¨ ì " ≥ ∞ ÿ # Öˇ H õ ¯ Å∞ ÖË H õ , Ѩ ~ ° ã ¨ Ê ~°
D ã¨O^Œ~°ƒù=ÚÖ’<Õ =~°Î=∂#HÍÅ=Ú#∞ q*Ï˝#Ü«ÚQÆ=Ú, q~À^èŒ=ÚQÍ=ÙO_Õ HÍÅQÆ}#=Å# KåÖÏ=∞Ok ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê# D
Ü«∂O„uHõÜ«ÚQÆ=Ú Jx JO@∂ LO\Ï~°∞. W^Õ q^èŒ=ÚQÍ HÍÅQÆ } ##∞ #=∞‡ÖË H õ á È=K« ∞ Û#∞. JO^Œ ∞ =Å¡ WHõ ¯ _»
Ѩ O KåOQÍÅÖ’ J<Õ H Í<Õ H õ 㨠O =`« û ~åÅ∞ Ü« Ú QÆ = ÚQÍ 'Ü«ÚQÆ=Ú— J<Õ Ñ¨^Œ=Ú qt+¨ìÅHõ∆}ÏÅ∞ QÆÅ HÍÅ=ÚQÍ
QÆ∞iÎOK«|_»`å~Ú. XHõ =∞`å#∞™ê~°=Ú Ü«ÚQÆ=Ú HÀ@¡ K≥ Ñ ¨ Ê |_» ∞ `« ∞ #flk. Ü«ÚQÆx~å‡}Ü≥∂[# PO^Àà◊# - D
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 36 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 37

ÉèÏ==Ú<Õ `≥eÜ«∞KÕã∞¨ #Î flk. HÍÅ=Ú =∂~°É’`«∞#flk J<Õ ÉèÏ=# *’ºu+¨=Ú Ü≥ÚHõ¯ ÖˇHõ¯Å∞ nx g∞^Õ P^è•~°Ñ¨_ç LO\Ï~Ú.
WO^Œ∞Ö’ ã¨Ê+¨ì=ÚQÍ Ñ¨iÅH˜∆`«=∞=Ù`«∞#flk nxx J^躌 Ü«∞#=Ú KÕã≤ *’ºu+¨µ¯Å∞ ~åÉ’ÜÕ∞HÍÅ=Ú Ü≥ÚHõ¯
KåÖÏ=∞Ok XѨC‰õΩ<Õ^Õq∞@O>Ë 1989= ã¨O=`«û~°=Ú ã¨fiÉèÏ==Ú =∞iÜ«Ú „H˜Ü«∂HõÖÏáêÅ#∞ QÆ∞iOz JOK«<å
#∞O_ç 2000 㨠O =`« û ~° = Ú =~° ‰ õ Ω L#fl D Ѩ < ≥ fl O_» ∞ "Õ™êÎ~∞° . áêO_»=ÙŠѨ<fl≥ O_»∞ ã¨O=`«û~åÅ =#"åã¨=Ú JO^ŒiH©
ã¨O=`«û~åÅ∞ HõeÜ«ÚQÆã¨=∂Ñ≤ÎH˜, ã¨`«ºÜ«ÚQÆ „áê~°OÉèÏxH˜ `≥eã≤#^ÕQ^Æ •! `«Ñ⨠Û◊ ~°ºÅ, „áêÜ«∞tÛ`«qÎ kèq^è•<åÅÜ≥ÚHõ¯ J<ÕHõ
ã¨OkèHÍÅ=Ú. D HÍÅ=ÚÖ’<Õ =∂#gÜ«∞ ѨÙ~°∞ëê~°÷=Ú`À „Ѩ Ü ≥ ∂ QÍÅ∞‰õ Ä _® Ѩ < ≥ fl O_» ∞ 㨠O =`« û ~åÅ J=kè Ü ≥ Ú Hõ ¯
‰õÄ_ç# qHÍã¨=Ú, „ѨH$õ u „¿Ñ~°}`À [iˆQ q<åâ◊#=Ú D ~Ô O_»∞ =∂Ǩ`«‡º=Ú#∞, qt+¨ì`«#∞ `≥Å∞ѨÙ`å~Ú. nx P^è•~°=ÚQÍ
„Ѩ„H˜Ü«∞Å∞ `«=∞ `«=∞ „ѨÉèÏ"åxfl „Ѩf ˆH∆„`«=ÚÖ’ K«∂Ñ≤™êÎ~Ú. D Ѩ<≥flO_»∞ ã¨O=`«û~åÅ (1989–2000) ã¨OkèHÍÅ=Ú J<ÕHõ
Ѩ<≥flO_»∞ ã¨O=`«û~åÅ HÍÅ=Ú =º=Ǩ~°=ÚÖ’ ‰õÄ_® XHõ =∂~°∞ÊʼnõΩ HÍ~°}=Ú JO>Ë nxx #=∞‡=K«∞Û.
Ü«ÚQÆ=ÚQÍ Ñ≤Å∞= |_»∞`«∞#flk. JO^Œ∞=Å# D HÍÖÏxfl JO`« i Hõ ∆ "≥ · * Ï˝ x ‰õ Ω Å Jaè „ áêÜ« ∞ =Ú ##∞㨠i Oz
Ü«ÚQÆã¨OkèHÍÅ=ÚQÍ QÆ∞iÎOK«@=ÚÖ’ `«Ñ¨C Ug∞ÖË^Œ∞. ã¨∂~°∞ºxÖ’ ™œ~°Hõà◊OHÍÅ∞QÍ ~°∂á⁄Ok, ÃÑiy K≥kiáÈÜÕ∞
Ѩ<≥flO_»∞ ã¨O=`«û~åÅ HÍÅ=ÚÖ’ XHõ #∂`«# Ѩi=~°Î# =∞K«ÛÅ HÍÖÏ=kè ‰õÄ_® Ѩ<≥flO_»∞ ã¨O=`«û~åÖË. "åi „ѨHÍ~°=Ú
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. =∞x+≤ÔH·<å, =$Hõ∆=#ã¨Ê`«∞ÅÔH·<å ÖËHõ D „Ѩf Ѩ<≥flO_»= ã¨O=`«û~°=ÚÖ’ ã¨∂~°∞ºxÖ’ XHõ ÉèíÜ«∞OHõ~°
qâ◊fi„|Ǩ‡O_»=ÚÖ’<≥·<å D Ѩ<≥flO_»∞ ã¨O=`«û~åÅÖ’ [iˆQ q™ÈÊù @ # [~° ∞ QÆ ∞ `« ∞ Ok. nx=Å# q^Œ ∞ º^Œ Ü « ∞ ™ê¯O`«
Ѩi=~°Î# ã¨Ê+¨ì=ÚQÍ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. =∞x+≤ â◊s~°=ÚÖ’ Ѩ<≥flO_»∞ `«∞á¶ê#∞ÅÖ’ =∂~°∞Ê =ã¨∞ÎOk. nx „ѨÉèÏ==Ú =Å# Ѩ$käfiÃÑ·
ã¨O=`«û~åÅÖ’ „Ѩu HÀtHõ(cell) `«##∞ `å#∞ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ [_» KÕ`«#=ÚÅxflO\˜Ö’ qt+¨ì"≥∞ÿ# =∂~°∞ÊÅ∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú.
=∂~°∞Û‰õΩO@∞Ok D =∂~°∞Ê Ñ¨ÓiÎQÍ PO`«iHõ"≥∞ÿ#k. Hõ#∞Hõ #^Œ∞Å∞, ã¨=Ú„^•ÅÖ’ =~°^ŒÅ∞ =™êÎ~Ú. =$Hõ∆, =#ã¨Ê`«∞Å
ã¨∂÷Å^Œ$+≤ì nxx QÆ=∞xOK«ÖË^Œ∞. HÍh Wk q*Ï˝#ã¨=∞‡`«"Õ∞. PO`«iHõ ã¨O~°K«# =∂~°∞`«∞Ok. [#ã¨=Ú^•Ü«∂Å =∞#ó
HÍÅQÆ}#Ö’ 'Ѩ<≥flO_»∞— J<Õ ã¨OYº‰õΩ qâı+¨ „áê=ÚYº`« ã≤÷`«∞ÅÖ’ qã¨Î$`«OQÍ JâßOu HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. YQÀà◊ "≥·*Ï˝x‰õΩÅ
L#flk. PHÍâ◊=ÚÖ’ ™œ~°=∞O_»ÖÏxfl Ѩ<≥flO_»∞ ~åâ◊√Å∞QÍ, „ѨHÍ~°=Ú 1989–90 Å =∞^茺HÍÅ=ÚÖ’ HõxÑ≤Oz# Ju
Ѩ<≥flO_»∞ YO_®Å∞QÍ qÉèílOKå~°∞. ѨOKåOQÆ=Ú =∞iÜ«Ú f„=`«=∞ ™œ~°Hõà◊OHõ=ÚÅ∞ QÆ`« 250 ã¨O=`«û~åÅÖ’ ZѨC_»∂
HõxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. "å+≤OQÆì<£áÈã¨∞ìÖ’ =zÛ# D "å~°Î#∞ QÆ∞iOz
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 38 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 39

`≥Å∞ѨÙ`«∂ Ç≤ÏO^Œ∂™êÎ<£ >ˇÿ"£∞û `«# PQÆ+¨µì 29, 1988= „ѨuÖ’ Jq*Ï˝`«=Ú Ü≥ÚHõ¯ J™ê^è•~°}=Ú, J^Œ∞ƒù`«Ñ¨Ó~°fi=Ú Jx
WÖÏ K≥Ñ≤ÊOk ''D ™œ~°Hõà◊OHõ=ÚÅ „Ѩ„H˜Ü«∞ =Å# ZO`« ÉèÏqOK«|_Õ J<ÕHõ "≥*· Ï˝xHõ âßYÅ∞, Pqëê¯~åÅ∞ JO`«óã¨∞Êù~} °
„ѨK«O_»"≥∞ÿ# T~°˚ |Ç≤Ï~°æ`«=∞ø`«∞O^ŒO>Ë, "å`å=~°}=ÚÖ’ P^è•~°OQÍ<Õ ã¨OÉèí= =∞Ü«∂º~Ú. XHõ™êi P^è•~°Éèí∂`«"≥∞ÿ#
Jã¨O`«∞Å# U~°Ê_»∞@ #∞Op =∂#ã≤Hõ qH∆ÀÉèÏÅ =~°‰õΩ XHõ ã≤^•úO`«=Ú ã¨∞ÊùiOKåHõ, ^•xH˜ "≥∞~°∞QÆ∞Å∞k^Œ∞@Ì , ~°H~õ H° ÍÅ∞QÍ
qã¨Î$`«"≥∞ÿ# ˆH∆„`«=ÚÖ’ „ѨÉèÏ==Ú HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. ~åÉ’ÜÕ∞ „ѨÜ≥∂yOK«∞@ J<Õk ™ê^茺=∞ø`«∞Ok. HÍh „Ѩ`«ºHõ∆"≥∞ÿ#
㨠O =`« û ~åÅÖ’ nxx|\˜ ì J™ê^è • ~° } 㨠O Ѷ ¨ ∞ @#Å∞ P^è•~°"Õ∞ ÖË#ѨC_»∞ J<åÜ«∂ã¨OQÍ XHõ =ºH˜ÎH˜ XHõ â◊H˜ÎÜ≥ÚHõ¯
[~°∞QÆ=K«∞Û#x TÇ≤ÏOK«=K«∞Û#∞——. ~°Ç¨Ï㨺=∞Ü«∞ xÜ«∞=∂Å∞ ã¨∞ÊùiOK«_®xH˜ JO`«óã¨∞Êù~°}ÜÕ∞
HÍ~°}=Ú.
18. JO`«óã¨∞Êù~°} – Éèíq+¨º*Ï˝#=Ú 'WÖÏ›O—, 'Jáœ~°∞¿+Ü«∞=Ú— J<Õ â◊ÉÏÌÅ∞ ^èŒ~°‡„QÆO^ä•ÅÖ’
`≥Å∞ã¨∞H˘#∞@, <Õ~°∞ÛH˘#∞@ J<Õ „Ѩ„H˜Ü«∞ W`«~°∞Å â◊$uYO_»=ÚÖ’ K≥ѨÊ|_®¤~Ú. D Ѩ^Œ=ÚÅ J~°÷"Õ∞q∞@O>Ë
™êxfl^茺=ÚÖ’<Õ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Ü«∂„`«Å∞, Ѩ~°º@#Å∞ nxx =∞#â◊≈HÎ̃ Hõey# =º‰õΩÅÎ ^•fi~å Dâ◊fisÜ«∞ "å}˜ „ѨH\ õ `˜ "« ∞≥ #ÿ k.
H˘O`« = ~° ‰ õ Ω Ѩ Ó iÎ K Õ ™ êÎ ~ Ú. J~Ú#Ѩ Ê \˜ H © =∞x+≤ D „Ѩ„H˜Ü«∞Ö’ "å~°∞ ÃÑ·QÆO|~°∞Öˇ·<å, ^Õ=^Œ∂`«Öˇ·<å ÖËHõ
JO`«~åà◊=ÚÅÖ’ xÇ≤Ï`«"≥∞ÿ# ~°Ç¨Ï㨺=∞Ü«∞ â◊‰õΩÎÅ ^•fi~å JfO„kÜ«∞ ™ê=∞~°÷º=Ú#∞ Hõey# ''=∞h+≤——Öˇ·<å, "åix
JO`«óã¨∞Êù~} ° QÍ ÅaèOKÕ *Ï˝<åxfl x~°H¡ º∆õ =Ú KÕÜ∞« ‰õÄ_»^∞Œ . nxH˜ =º‰õΩÎÅ∞QÍ HÍHõ XHõ „ѨK«O_» PÖ’K«<å„Ѩ"åǨÏ=ÚÜ≥ÚHõ¯
„Ѩ`º« Hõ=∆ ÚQÍ U P^è•~°=Ú HõxÑ≤OK«Háõ È~Ú<å „Ñ¨f~ÀE ѨQÅ Æ ∞ „ѨfHõÅ∞QÍ QÆ∞iÎOKåe. "åi^•fi~å Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ [~°QÆÉ’ÜÕ∞
ã¨∂~°∞º_»∞ L^Œ~Ú™êÎ_∞» , ™êÜ«∞O„`«=Ú Jã¨qÎ ∞™êÎ_∞» J#flk ZO`« ã¨OѶ∞¨ @#Å∞ `≥Å∞ѨÉ_®¤~Ú. „Ѩu^è~Œ ‡° =Ú, ã¨=Ú^•Ü«∂ÅÖ’#∞
ã¨`«º"≥∂ D JO`«óã¨∞Êù~°}`À =KÕÛ *Ï˝#=Ú ‰õÄ_® JO`Õ W@∞=O\˜ 'WÖÏ›O—#∞ ~° Ç ¨ Ï ã¨ º =∞Ü« ∞ JO`« ó 㨠∞ Êù ~ ° } QÍ
ã¨`«º=Ú. QÆ∞iÎOKåe.
P~° O Éè í O Ö’ JyflÜ≥ Ú Hõ ¯ Pqëê¯~° = Ú‰õ Ä _» JO`« ó Éèíq+¨º*Ï˝#=Ú, „áêÃѶã‘, ѨÓ~åfiÉèÏã¨=Ú D =~åæxH˜
ã¨∞Êù~°}Ü≥ÚHõ¯ Ѷ¨e`«"Õ∞! D ã¨∞Êù~°} Hõey=ºH˜Î 'Ѷ¨∞~°¬}—#∞ ã¨O|OkèOz#q. K≥Ñ≤Ê#qK≥Ñ≤Ê#@∞¡ [iy`Õ Jq x~å^è•~°=Ú
LѨÜ≥∂yOz Jyflx HõxÃÑ\Ïì_»∞. ^•~°=Ú =_»∞‰õΩ@, ^•x`À HÍ^Œx #=Ú‡`å=Ú. "å\˜ "≥#∞HÍ`«Å ã¨∞xtÛ`«"≥∞ÿ# P^è•~°=Ú
|@ìÅ∞ <ÕÜÚ « @ g@xflO\˜ *Ï˝#=Ú - =∞x+≤H˜ "≥Ú^Œ\’¡ JO`«ó HõzÛ`«OQÍ =ÙO_ç=ÙO@∞Ok. Éèíq+¨º`«¯^äŒ#=ÚÜ≥ÚHõ¯ D
ã¨∞Êù~°} =Å#<Õ ã¨OÉèí="≥∞ÿ=ÙO@∞Ok. ÉèÏ+¨, eÑ≤, LKåÛ~°}, P^è•~°=Ú U q^Œºg∞^Œ P^è•~°Ñ¨_ç<å ^•xx Pâ◊Û~°º[#Hõ=Ú,
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 40 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 41

J^Œ ∞ ƒù ` « = Ú ÖË H õ ^≥ · g „¿Ñ~° } QÍ<Õ QÆ ∞ iÎ ™ êÎ ~ ° ∞ . D<å_» ∞ =ÙO_»^Œ∞. ^•xÖ’ HÍÅ=Ú#∞|\˜ì ÃÇÏK«∞Û`«QÆ∞æÅ∞ =ã¨∂Î


"≥·*Ï˝x‰õΩÅ∞‰õÄ_» =~°Î=∂# Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ J^茺ܫ∞#=Ú KÕã≤ =ÙO\Ï~Ú. QÍe XHõ™êi `«∞á¶ê#∞QÍ=∂i`Õ WOH˘Hõ™êi
Éèqí +¨º`«∞Ö Î ’ [~°∞QÆÉ’ÜÕ∞^•xx KåÖÏ=~°‰Ωõ TÇ≤ÏOK«=K«∞Û#x K«„Hõ"åHõ~°∂Ѩ=Ú ^èŒiOK«=K«∞Û. W@∞=O\˜ ã¨OÉèÏ=#Å#∞
XѨC‰õΩO@∞<åfl~°∞. D kâ◊Ö’ Éèíq+¨ºq*Ï˝#=Ú(Ѷ¨ÓºK«~åÅr) ^Œ$+≤Öì ’ LOK«∞‰õΩx, QÆ∞O^ä~Œ ãü Oì¨ \ò, „Ѷ\ ≤ *ò ÏѶHπ Í„áê, Pefi<£\ÏѶ~¡¨ ü
J<Õ XHõ âßY‰õ Ä _» Pq~° ƒ ù q Oz#k. Wk Éè í q +¨ º "å}˜ J<≥_ç ~°K«~Ú`«Å∞ "åi 'Hõq∞OQ∑ PѶπ k QÀÖò¤ U*ò—, 'k @iflOQ∑
`«O„`«OÜ≥ÚHõ¯ XHõ JOQÆOQÍ QÆ∞iÎOK«_»=ÚÖ’ Juâ◊Ü≥∂H˜Î áê~ÚO\ò— =∞iÜ«Ú 'Ѷ¨ÓºK«~üëêH±— J<Õ Ñ¨Ùã¨ÎHÍÅÖ’ 21 =
ÜÕ∞q∞ ÖË^∞Œ . â◊`å|ÌѨ٠P~°OÉèí=Ú#∞ qã¨Î$`«Ñ¨i=~°Î# HÍÅ=ÚQÍ =i‚ã¨∂Î
D ã¨O^Œ~°ƒù=ÚÖ’ „ѨѨOK«=ÚÖ’x =¸~°ú#º ~°K«~Ú`«Å ~å#∞#fl HÍÅ=ÚÖ’ ã¨∞Yã¨=∞$^Œ∞úÅ∞, âßOu ÃÑ~°∞QÆ∞`åÜ«∞<≥_ç
J<ÕHõ ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ "≥Å∞=_®¤~Ú. ÃÇÏKü.l. "≥ÖòûÜ≥ÚHõ¯ '¿+Ñπ PѶπ ã¨OÉèÏ=#Å∞ `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞.
k käOQ∑û @∞ Hõ"∞£ —, '>ˇ"ÿ ∞£ q∞+¨<—£ † a.ZѶ.π ã≤¯#fl~üÜÚ ≥ Hõ¯ 'ÉÏŤ<£ D ã¨O^Œ~°ƒù=ÚÅ#∞, `«^䌺=ÚÅ#∞,Éèíq+¨º"å}∞Å#∞
@∂—, '„ÉË"£#∂º =~°Öò¤—, '1984— "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q. g\˜x K«kq`Õ `≥ e Ü« ∞ KÕ Ü « Ú @Ö’x UÔ H · H õ =Ù^Õ Ì â ◊ º =Ú ÜÕ ∞ =∞#QÍ,
~° K « ~ Ú`« 㨠fi Ü« ∞ =ÚQÍ Éè í q +¨ º `« ∞ Î # ∞ K« ∂ z ^•xH˜ ~å#∞#flHÍÅ=Ú ÉèíÜ«∂#Hõ=Ú HÍ^Œh, Hõ+¨ì=ÚÅ`À xO_ç#k
ѨÙã¨ÎHÍHõ$uxKåÛ_® JxÑ≤ã¨∞ÎOk. HÍ^Œh, ã¨∞Y=∞Ü«∞Éèqí +¨º`«hÎ , qâßfiã¨=Ú HõÅ∞QÆKÜ Õ Ú« @ÜÕ∞QÍHõ
'Ѷ¨ÓºK«~åÅr— ÖËHõ Éèíq+¨ºq*Ï˝#=Ú WѨC_»∞ ѨÓiÎQÍ <Õ\˜ =~°Î=∂# ÉÏ^è•Hõ~° Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ K«∂z TÇ≤ÏOz#suÖ’
q*Ï˝#ã¨=∞‡`«=Ú. XHõѨC_»∞ "≥·~üÖˇãπ, "≥∞ÿ„HÀzÑπû, ~ÀÉ’, 21 = â◊`åaÌ =ÙO_»^Œ∞ Jx `≥eÜ«∞KÕÜ«Ú@. D Pâ◊Ü≥ÚHõ¯
HõOѨӺ@~ü, JO`«iHõ∆=ÚÖ’ `ÕÅ∞@ -W`«~° „QÆǨʼnõΩ ~åÔH@¡#∞ =¸ÖÏ^è•~°=Ú =∂#=ÙxÜ≥ÚHõ¯ JO`«óã¨∞Êù~} ° ÖËHõ Éèqí +¨º`«∞#Î ∞
ѨOÑ≤OK«∞@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q TǨÏÅ∞QÍ<Õ ÉèÏqOKÕ"å~°∞. TÇ≤ÏOK«QÖ Æ _æˇ ç k=º™ê=∞~°º÷ =Ú. nxx U =ºH˜Î J~Ú<å `«#Ö’
„Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ HÍÅ=Ú QÆ_z ç # H˘Ån W=hfl ã¨OÉè=í =∞Ü«∂º~Ú. *ÏQÆ$`«=Ú KÕã∞¨ H˘#QÆÅ_»∞. <Õ\˜ Éèqí +¨º`«∞#Î ∞ QÆ∞iOz =ºHõ=Î Ú
U q^•fiOã¨∞Öˇ·`Õ HõOѨӺ@~üx LѨÜ≥∂yOz ÅaèOz# KÕÜ«∞|_≥_ç =Ù[˚fiÅ ã¨OÉèÏ=#ÅÜ≥ÚHõ¯ P^è•~°=Ú ~ÚHõ¯_Õ
ã¨=∂Kå~°=Ú#∞|\˜ì Éèqí +¨º`«∞#Î ∞ QÆ∞iOz „"åâß~À, "å~°∞ „"åã≤# =Ù#flk. Ѩ ~ ÀHõ ∆ [ QÆ ` « ∞ Î Ö ’ [~° ∞ QÆ ∞ `« ∞ #fl „H˜ Ü « ∂ Hõ Ö ÏáêÅ∞
„ѨHÍ~°=Ú <Õ\˜ D PÖ’K«#Å∞, Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ [~°∞QÆ∞`Õ q㨠Π$ `« ™ ê÷ ~ ÚÖ’ KÕ Ü « ∞ |_» ∞ K« ∞ #fl „Ѩ Ü « ∞ `« fl =ÚÅ∞,
Pâ◊ Û ~° º áÈ=eû# J=㨠~ ° " Õ ∞ g∞ÖË ^ Œ ∞ . nxH˜ HÍ~° } ÏÅ∞ ѨÙ~°∞ëê~°=÷ ÚÅ∞, „Ѩ`º« Hõ=∆ ÚQÍ ^Œ$QÀæK~« =° Ú HÍHõáÈ~Ú##∞ "å\˜
q=iã¨∂'Î =∞h+≤— ÜÕ∞=∞O\Ï_»O>Ë „Ѩ"åǨÏ=Ú ZѨC_»∂ XˆHÖÏQÆ Ñ¨i}u HõzÛ`«OQÍ ã¨∞Y„Ѩ^Œ"Õ∞.
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 42 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 43

19. "≥·*Ï˝xHõ Pqëê¯~°=ÚÅ∞ ‰õÄ_» K«∂Kå_»∞. D ã¨OѶ¨∞@# PÜ«∞# JO`«ó™ê=∞~°÷º=Ú#∞


JO`«óã¨∞Êù~°}`À [iy#"Õ x„^ŒÖÑË O≤ k. `«^•fi~å ÉÏ+¨Êâ◊HÜ Î˜ Ú
≥ Hõ¯ ã≤^•úO`«=Ú "≥Å∞=_ç J<ÕHõ
J<ÕHÍ<ÕHõ Pqëê¯~°=ÚÅÃÑ· ^Œ$+≤ì™êiOz#KÀ "≥·*Ï˝x‰õΩÅ∞ Ô~·Å∞|O_»¡#∞ #_»∞ѨÙ@ÜÕ∞QÍHõ XHõ áêi„âßq∞Hõ qѨ¡"åxH˜
JO`«óHõ~°}=ÚÖ’ g\˜ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú Ü≥ÚHõ¯ ~°∂Ѩو~YÅ∞ XHõ c*ÏÅ∞Ѩ_®¤~Ú.
JO`«~Àƒ^èŒ#QÍ "åiH˜ ã¨∞ÊùiOz#^Œx `≥eÜ«ÚK«∞#flk. ^•x „ÃѶ_»iH± ÔH‰õΩÖË, ɡOr<£ ã¨O~°K«#QÆ∞iOz PÖ’zã¨∂Î
Ѩ i }u XHõ z#fl Pqëê¯~° = ÚQÍ ~° ∂ Ѩ Ù k^Œ ∞ Ì ‰ õ Ω #flk. ã¨fiáêfl=ã¨Ö ÷ ’H˜ "≥àϧ_»∞. PÜ«∞# XHõ ã¨~Ê° =Ú ‰õΩO_»b PHõ$uÖ’
„Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ "åxÖ’ =∂~°∞ÊÅ∞, KÕ~∞° ÊÅ ^•fi~å <Õ\˜ q*Ï˝#=Ú ‰õÄ~°∞Ûx=ÙO_ç `«# `ÀHõ#∞ `«<Õ Hõ~∞° ã¨∂#Î fl@∞¡ K«∂Kå_»∞. `«H}∆õ =Ú
~¸ „ѨQÆujÅã≤÷uH˜ KÕ~°∞‰õΩ#flk. H˘xfl Pqëê¯~°=ÚÅ QÆ∞iOz "Õ ∞ ÖÁ¯x `å#∞ K« ∂ z# ^Œ $ âߺxfl z„`« = ÚQÍ wKå_» ∞ .
`≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë Wk WOHÍ ã¨Ê+¨ì=ÚQÍ J~°ú=∞=Ù`«∞Ok. Pâ◊Û~°º"Õ∞q∞@O>Ë +¨\’¯}ÏHõ$u QÆÅ ÉˇOr<£ =ÅÜ«∞=ÚQÍ
#∂º@<£ QÆ∞~°∞`åfiHõ~}¬° ã≤^•úO`«=Ú#∞ `≥eÑ≤ q*Ï˝#[QÆ`∞« ÖÎ ’ ^•xx QÆ ∞ iÎ O Kå_» ∞ . P\’ì Ö Ë g H˜ ‰õ Ä _® #∂ºH˜ ¡ Ü « ∞ ãπ
XHõ qѨ¡==Ú#∞ fã¨∞H˘KåÛ_»x JO^ŒiH˜ `≥Å∞ã¨∞. XHõ~ÀA ™êflÜ«Úã¨OkèˆHO„^ŒHõ=ÚÅ =∞^茺 q^Œ∞º`ü „Ѩ=Ç≤ÏOK«_®xH˜
PÜ«∞# U^À PÖ’zã¨∂Î ‰õÄ~°∞Û<åfl_»∞. XHõ Ü«∂Ñ≤Öò Ѩ$käfiÃÑ· HÍ~°}"≥∞#ÿ ~°ã㨠g¨ ∞Hõ~} ° ÏÅ Ü≥ÚHõ¯ JO`«~Àƒ^èŒ [iyOk. "å\˜x
Ѩ_çOk. D ã¨OѶ¨∞@# PÜ«∞# JO`«ó„Ѩ[˝Ö’ ~°Hõ~°HÍÅ HÍy`«=Ú g∞^Œ ÃÑ@ìQÍ<Õ Zã≤>ˇÿÖò HÀe<£, HÀb<£Zã¨ìˆ~ãπ ÖÏO\˜
PÖ’K« # Å#∞ Hõ Å ∞QÆ * Ë ã ≤ O k. D Ѩ O _» ∞ Ѩ $ kä fi g∞^Œ Ju =ÚYº"≥∞#ÿ #∂º~ÀÔHq∞HõÖûò Ü≥ÚHõ¯ „áê~°OaèHõ Ѩiâ’^è#Œ ʼnõΩ
ZO^Œ∞‰õΩѨ_çOk? Jx PÖ’zã¨∂Î=ÙO>Ë Ñ¨$käfiÖ’ KåÖÏ ã¨O~°K«#Å P^è•~°=Ú ÅaèOz#k.
Z‰õΩ¯=QÍQÆ∞~°∞`åfiHõ~}
¬° â◊HΘ =Ù#flkQÆ#∞Hõ Jk =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ `«#"≥Ñ· Ù¨ x*ÏxH˜ ^Õxx QÆ∞iOz "≥*· Ï˝x‰õΩÅ∞, =∞h+‘Å∞ x~°O`«~=° Ú
PHõi¬OK«∞‰õΩO@∞Ok J<Õ JO`«~Àƒ^èŒ HõeyOk. PÖ’zã¨∂Î LO\Ï~À, Jq "åi JKÕ`«#=∞#ã¨∞ûÜ≥ÚHõ¯
H˜â’~å=ã¨Ö
÷ ’ #∞#fl *Ë"∞£ û"å\ò =∞~°∞QÆ∞`«∞#fl h\˜#∞O_ç =KÕÛ QÆ ~ ° ƒ ù = ÚÖ’ =ÚO^Õ ~° ∂ Ѩ Ù ^•Å∞Û‰õ Ω x=ÙO\Ï~Ú. H˘xfl
ÉÏ+¨Ê=Ú =Å¡ y<≥flg∞^Œ ÃÑ\˜ì# =¸`« ÃÑ·H˜ „H˜OkH˜ Hõ^Œ∞Å∞@ JO`«~Àƒ^èÅ Œ ∞QÍ, H˘xfl ã¨fiѨfl=ÚÅ∞QÍ, H˘xfl JO`«óã¨∞Êù~} ° Å∞QÍ
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 44 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 45

qHõ ã ≤ O z# KÕ ` « # `« fi =ÚQÆ Å '=∞h+≤ — Å =∂#㨠= ÚÖ’ Hõ=ÙʼnõΩ, ã¨Ow`«A˝Å‰õΩ "åi Éèíq+¨ºHÍ~°ºHõÖÏáêʼnõΩ nx


|Ç≤ Ï ~° æ ` « = ∞ø`å~Ú. Jq Pqëê¯~° = ÚÅ∞QÍ ÖË H õ P^è•~°OQÍ<Õ „¿Ñ~°} Åaèã¨∞ÎOk. Jã¨OÉèí"åxfl ã¨OÉèí==Ú
ѨÓ~åfiÉèÏã¨=ÚÅ∞QÍ ÖËHõ Éèqí +¨º^•fi}∞Å∞QÍ ~°∂ѨÙ^•Å∞™êÎ~Ú. KÕÜ«∞QÆeˆQ „¿Ñ~°}Ïâ◊H˜Î ^≥·gKÕ`«#`«fi=Ú#∞O_Õ [x‡ã¨∞ÎOk.
ɡOl=∞<£ „á¶êOH¡˜<£ J<Õ J"≥∞iHÍ "≥·*Ï˝x‰õΩ_»∞ =~°¬=Ú DlѨÙÖ ì ’x Ñ≤~q° ∞_»∞,¡ K≥<· åÜ≥ÚHõ¯ Q˘Ñ¨ÊQÀ_», Ѩ<å=∂-ã¨∂Ü«∞*ò
‰õΩ~°∞ã¨∞Î#flѨC_»∞ U~°Ê_ç# "≥∞é∞ѨÙÅ#∞ K«∂z D `«∞á¶ê#∞Ö’ HÍÅ∞=Å∞, `å*ò=∞ǨÏÖò, Éèí∂q∞g∞^Œ ѨO@Å∞ ѨO_çOK«_»=Ú
QÍeѨ@=Ú ZQÆ∞~°"Õ¿ãÎ U=∞ø`«∞O^À K«∂_®Å#∞‰õΩ<åfl_»∞. ÖÏO\˜ Ü«ÚQÍO`«sÜ«∞(„HÍOuHÍs) Ѩ#∞Å∞ ^≥·g„¿Ñ~°} =Å¡<Õ
`«_çQÍ#∞#fl ^•~åxH˜ `åà◊=ÚK≥q `«yeOz <ÕÅÃÑ·· ÃÑ\Ïì_»∞. P ã¨OÉèí==∞Ü«∂º~Ú. ã¨=∂[=Ú ã¨„Hõ=∞=ÚQÍ #_»=_®xH˜
W#∞Ѩ`åà◊ѨÙK≥q#∞O_ç q^Œ∞º`üã¨∞Êùe¡OQÍÅ∞ U~°Ê_»@=Ú U~°Ê~°Û|_ç# Ѩ~O° Ѩ~Å ° ∞, áÈã¨Öì ò =º=ã¨,÷ <À@¡#∞ =Ú„kOK«∞@,
K«∂z#ѨC_Õ qHõãO≤ z# PÜ«∞# KÕ`#« `«fi=ÚÖ’ Ñ≤_∞» QÆ∞Å #∞Oz W=hfl JO`« ~ ü „ Ѩ [ ˝ „¿Ñ~° } =Å¡ < Õ [iy=ÙO\Ï~Ú.
Éèí=<åÅ#∞ ~°H˜∆OKÕ Ñ¨iHõ~°=Ú `«_ç`ü q^Œ∞º`üKåÛùÅHõ=Ú – ( Ѩ ~ ° „ |Ǩ Ï ‡Ü≥ Ú Hõ ¯ kâßÉ’^è Œ "åiH˜ Åaè O z=ÙO@∞Ok.
Öˇ·\òxOQ∑ HõO_»Hõ¡~ü) Ü≥ÚHõ¯ Pqëê¯~°=Ú [iyáÈ~Ú#k. Wk ÃÑ·QÆO|~°∞Å∞QÍ, ^≥·=^Œ∂`«Å∞QÍ =∞#=Ú H˘eKÕ"å~°O^Œ~°∞
'=∞x+‘— Ü«∞O^Œ∞ *ÏQÆ$`«"∞≥ #ÿ ѨÓ~åfiÉèÏã¨=Ú, JO`«~Àƒ^èŒ Ü≥ÚHõ¯ 'WÅǨ"£∞— Ü≥ÚHõ¯ qÉèí∂`«∞Å∞ á⁄Ok#"åˆ~! qHõã≤Oz# "åi
K«=∞`å¯~°=Ú. U "≥·*Ï˝xHõ"Õ`«Î „â◊=∞ÔH·<å, ѨÙ~°∞ëê~°÷=Ú#ÔH·<å KÕ`«#`«fi=Ú Éèíq+¨º`«∞Î#∞‰õÄ_» ^Œi≈OK«QÆÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
D q^èŒ"≥∞ÿ# „¿Ñ~°} ÅaèOK«∞@ ã¨Ç¨Ï["Õ∞! P JO`«ó„¿Ñ~°}Ë, qHõã≤Oz# KÕ`«#`«fi"Õ∞ <Õ_»∞ Éèíq+¨º`«∞Î
„Ѩ u Hõ Å Ê#, „Ѩ u TǨ Ï Hõ O ^Œ x 㨠O Ѷ ¨ ∞ @#ʼnõ Ω QÆ ∞ iOz =∞#‰õ Ω K≥ Ñ ¨ Ê ^Œ Å K« ∞ ‰õ Ω <åfl~Ú. <Õ \ ˜ qѨ ` « ¯ ~°
ã¨∂÷Å[QÆ`«∞ÎÖ’ ~°∂Ѩ q∞K«∞Û@‰õΩ ^≥·gKÕ`«#`«fi=Ú ZѨC_»∂ Ѩ i ã≤ ÷ ` « ∞ ÅÖ’ Ô ~ O_» ∞ ~° H ÍÅ =ºuˆ ~ Hõ Éè í q +¨ º `« ¯ ^ä Œ < åÅ∞
=∂#gÜ« ∞ „Ѩ [ ˝ < Õ LѨ Ü ≥ ∂ yOK« ∞ ‰õ Ω O@∞O^Œ x K« i „`« qxÑ≤ã¨∞Î<åfl~Ú. 1. ~å#∞#fl ã¨O=`«û~åÅ∞, 21 = â◊`å|ÌѨÙ
`≥ Å ∞Ѩ Ù `ÀOk. ~å[huA˝ Å ‰õ Ω , 㨠O Ѷ ¨ ∞ 㨠O 㨠¯ ~° Î Å ‰õ Ω , ѨÓ~åfi~°ú=Ú, KåÖÏ „Ѩ=∂^•Å∞, HõëêìÅ`À ‰õÄ_ç=ÙO@∞Ok. 2.
`«`«Îfi^Œ~°≈‰õΩʼnõΩ, „ѨHõ$u ~°Ç¨Ï™êº<Õfi+¨‰õΩʼnõΩ, ~°K«~Ú`«Å‰õΩ, D ã¨=∞Ü«∞=Ú L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞ΉõΩ ѨÙ<åk. gi „ѨHÍ~°=Ú
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 46 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 47

=∂#= „Ѩܫ∞`åflÅ kâ◊ =∂~°∞Û‰õΩO>Ë `«Ñ¨CÅ∞ ã¨ik^Œ∞̉õΩO>Ë 20. W~°"≥·XHõ@= â◊`å|Ì=Ú -


~å#∞#fl qѨ`∞« Å Î <Õ HÍ~°∞"Õ∞Ѷ∂¨ Å∞ `˘ÅyáÈ`å~Ú. "Õ∞Ѷ∂¨ Å∞ ZO`« ^•xÃÑ· Éèíq+¨º"Õ`«ÎÅ Jaè„áêÜ«∞=Ú
^Œ@ìOQÍ Hõ=Ú‡‰õΩ<åfl "å`å=~°}O, ZO`« ÉèíÜ«∞OHõ~°=ÚQÍ Ü«ÚQÆѨi=~°Î# ã¨=∞Ü«∞=∂ã¨#fl"≥∞ÿ#^Œx „ѨѨOK«=ÚÖ’x
HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl f„= ~°≠O~°≠Ï=∂~°∞`«=Ú "å\˜x Hõ∆}ÏÅÖ’ LK«ÛHÀ\˜ PÖ’K«<åjÅ∞~°∞, =∞h+¨µÅ∞, *’ºuifi^•fiOã¨∞Å∞,
K≥ÖÏ¡K≥^Œ∞~°∞ KÕã≤ "å`å=~°}Ïxfl PǨ¡^ŒHõ~°OQÍ =∂ˆ~Ûã¨∞ÎOk. Éèíq+¨º„^Œ+¨ìÅ∞ JO^Œ~°∂ UHõHõO~î°O`À K≥ѨÙÎ<åfl~°∞. g~°O^Œi
W^Õ =∂#= ѨÙ~°∞ëê~å÷xH˜ ‰õÄ_» =iÎã¨∞ÎOk. ѨÙ~°∞ëê~å÷xfl „ѨHÍ~°=Ú 1989 #∞O_ç 2000 ã¨O=`«û~°=Ú=~°‰õΩ L#fl
LѨÜ≥∂yOz ZÖÏO\˜ Éèíq`«=º`«#∞ J~Ú<å J#∞‰õΩ#fl@∞¡QÍ ã¨=∞Ü«∞=Ú Ü«ÚQÆã¨OkèHÍÅ=Ú. D Éèíq+¨º^•fi}∞Åhfl‰õÄ_»
=∂~°∞ÛHÀQÆÅ=Ú. <åeæO\˜g∞^Œ P^è•~°Ñ¨_ç K≥ѨÊ|_ç#q.
D<å_»∞ qâ◊fi=∂#=`« (=~°Öò¤ Ǩïº=∂x\˜) =Ù#fl HÍÅ=Ú 1. k=º^Œ$+≤ì ã¨OѨ#fl =ºH˜Î`«fi=ÚÅ JO`«óã¨∞Êù~°} g∞^Œ
Ѩi=~°<Î åHÍÅ=Ú- =∂~°∞`«∞#fl HÍÅ=Ú. Ü«ÚQÆ Ñ¨i=~°#Î =ÚÅ∞ P^è•~°Ñ¨_ç# "å‰õΩ¯Å∞.
Wk=~°‰õΩ ‰õÄ_® KåÖÏ[iQÍ~Ú. g\˜x ''™ê=¸Ç≤ÏHõOQÍ 2. *’ºuifi*Ï˝#=Ú =∞iÜ«Ú Ñ¶¨e`« *’ºu+¨=Ú Ü≥ÚHõ¯
qHõã≤OK«|_ç# KÕ`«#—— Jx ‰õÄ_® J#=K«∞Û#∞. J^Œ∞ѨÙ`«Ñ≤Ê# ÖˇHõ¯Åg∞^Œ P^è•~°Ñ¨_ç# Éèíq+¨º"å}∞Å∞.
Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ ã¨=iOK«_®xH˜, „áê}K≥·`«#º=ÚQÆÅ „ѨuÉèíÅ#∞ 3. ѨÙ~å}ÏÅ∞, Y∞~å<£, ɡ·aÖò, w`«, ~å=∂Ü«∞}=Ú,
N=∞^•ƒùQÆ=`«=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ^èŒ~°‡„QÆO^äŒ=ÚÅÖ’ =i‚OK«|_ç#
‰õÄ_»QÆ\˜ì Ü«ÚQÆ^èŒ~°‡=Ú áê\˜OK«_®xH˜ „¿Ñ~°}#∞ ~Úã¨∞ÎOk.
Éèíq+¨º`«¯^èŒ#=ÚÅ∞.
nx<Õ J=`å~° „ Ѩ " åǨ Ï =Ú JO\Ï~° ∞ . D~ÀAÅÖ’ P
4. <Õ\˜ Ѩiã≤`÷ ∞« Å P^è•~°OQÍ "≥*· Ï˝xHõ LѨH~õ }
° =ÚÅ ^•fi~å
=∞ǨHÍÅ∞xÜ≥ÚHõ¯ „Ѩ|Å„¿Ñ~°}Å∞ Ü«ÚQÆѨi=~°Î#H˘~°‰õΩ q+¨Ü∞« ¿ãHõ~} ° KÕã≤ "å\˜x qâı+¡ O≤ z- "å\˜ P^è•~°=ÚQÍ qaè#fl
#∂`« # Ѩ i ã≤ ÷ ` « ∞ Å#∞ xi‡OK« _ » = Ú K« ∂ _» = K« ∞ Û#∞. Éèíq+¨º "≥·*Ï˝x‰õΩÅ∞ K≥Ñ≤Ê#k.
HÍ=eûO^Õq∞@O>Ë ã¨=∞Ü«∞=Ú#∞ QÆ∞iÎOz =∞# =ºH˜ÎQÆ`« "≥ Ú ^Œ \ ˜ „ âı } ˜ Ö ’ JfO„kÜ« ∞ ™ê=∞~° ÷ º =ÚQÆ Å =º‰õ Ω Î Å
„Ѩ Ü « ∞ `åflÅhfl‰õ Ä _» nxH˘~° ‰ õ Ω qxÜ≥ ∂ yOK« Q Æ Ö Ïæ e . Éèíq+¨º`«¯^äŒ#=ÚÅ#∞ *Ï„QÆ`«ÎQÍ Ñ¨ije¿ãÎ JO^Œ∞Ö’ KåÖÏ
¿Ñ~° ∞ `≥ K « ∞ ÛH˘#∞@‰õ Ω =∞iÜ« Ú J=`å~° „Ѩ „ H˜ Ü « ∞ `À Z‰õΩ¯= âß`«=Ú HÍÖÏ#∞™ê~°=ÚQÍ "å~°∞ K≥Ñ≤Ê#>Ë¡ [iQÍ~Ú.
HõeûѨxKÕÜ«Ú@‰õΩ W^Õ ã¨iÜ≥ÿ∞# ã¨=∞Ü«∞=Ú.
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 48 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 49

x*ÏxH˜ k=º^Œ $ +≤ ì #∞Ѩ Ü ≥ ∂ yOz ~° Ç ¨ Ï ã¨ º =∞Ü« ∞ <Àã¨ì~ü_®=∞ãπk. PÜ«∞# 1503Ö’ [x‡OKå~°∞. 1559Ö’
J^Œ$â◊º[QÆ`«∞ÎÖ’H˜ `˘OyK«∂_»=K«∞Û. ^•xg∞^Œ Ѩ_ç=Ù#fl `≥~°#∞ K«xáÈÜ«∂~°∞. "å~°∞ K≥Ñ≤Ê# 400 Éèíq+¨º`«¯^äŒ<åÅ ã¨OHõÅ#
`«Ñ≤ÊOz K«∂_»=K«∞Û#∞. J^Œ$â◊º^Œs≈=º‰õΩÎÅ∞ D =∂@Å#∞ 'ÃãOK« ∞ sãπ — J<Õ Ñ¨ ٠㨠ΠH õ = ÚÖ’ J<Õ H õ YO_» = ÚÅ∞QÍ
XѨC‰õΩO\Ï~°∞‰õÄ_»! g~°O^Œix Ü≥∂QÆ∞Å∞, |∞∞+¨µÅ∞ J#ÖË=Ú, „ѨK«∞iOK«|_ç#k. 15 = â◊`å|Ì=Ú#∞O_ç 2037 =~°‰õΩ [iˆQ
HÍh "åi k=º^Œ~°≈# ™ê=∞~°÷ºO=Å# g~°∞ =∞h+≤ÖË! ã¨OѶ¨∞@#Å#∞ PÜ«∞# `«# Éèíq+¨º^•fi}∞ÅÖ’ K≥áêÊ~°∞.
WÖÏO\˜ '=∞h+≤—ÅÖ’ J„QÆQÆ}∞ºÖˇ·#"å~°∞ „á¶ê<£ûÜ≥ÚHõ¯ 'ÃãOK« ∞ sãπ — Ö’ =i‚ O K« | _ç # Jxfl Éè í q +¨ º `« ¯ ^è Œ # =ÚÅ∞
„Ѩã≤^Œú zH˜`«û‰õΩ_»∞ <À„™êì_Õ=∞ãπ =∞iÜ«Ú 'H©~À—QÍ „ѨMϺu HÍÅ„Hõ=∞=ÚÖ’ ã¨`«º"≥∞ÿ<å~Ú. "å\˜Ö’ =ÚYº"≥∞ÿ#q-
QÍOz# H“O\òÅ∞~Úã¨<£, ã¨∞„Ѩã≤^Œú [~°‡<£ ^•~°≈x‰õΩÅ∞ â’Ѩ<£ „á¶ê<£ûÖ’x ~å[ºqѨ¡==Ú, <≥áÈeÜ«∞<£ =∞iÜ«Ú Ç≤Ï@¡~üÅ∞
Ǩ=~ü, WOQÍ¡O_»∞‰õΩ K≥Ok# =∞^Œ~ü+≤@Ê<£ J"≥∞iH͉õΩ K≥Ok# [x‡OK«Hõ=ÚO^Õ "åixQÆ∞iOz `≥eÑ≤#q. W@b =∞iÜ«Ú
Ѩ~å=∞<Àq*Ï˝#"Õ`«Î N=∞u r<£_çHõû<£ =∞iÜ«Ú Z_»æ~üˆHã≤, „á¶ê<£û ã¨iǨÏ^Œ∞ÌÅ ^Œyæ~° XHõ ™ê=∂#º ‰õΩ@∞O|OÖ’ [x‡Oz#
W[~å~ÚÖòH˜ K≥Ok# „á⁄ÃѶã¨~ü ǨÏ~å~ü "≥Ú^ŒÅQÆ∞"å~°∞ Q˘Ñ¨Ê Ñ≤Å¡"å_»∞, XHõ~ÀA# „ѨѨOK«=ÚÖ’x Ju ÃÑ^ŒÌ xÜ«∞O`«
k=º^Œ$+≤ì QÆÅ"å~°∞. =~°Öò¤ "≥·_£ K«~üÛ PѶπ QÍ_£ J^茺‰õ∆ΩÅ∞ J=Ù`å_»∞. HÍh rq`« =Ù`«Î~å~°úOÖ’ J`«xx 'ÃÇÏÖË<å— J<Õ
ÃÑ¡~Ú<£„@∂^ä£ Ñ¨„uHõ ã¨Oáê^Œ‰õΩ_≥·# ǨÏ~°ƒ~üì _»|∞¡º P~°‡„™êìOQ∑ nfiѨOÖ’ |OnQÍ =ÙOK«∞`å~°∞. JHõ¯_Õ =∞$`«∞º =`«xx
‰õÄ_» gi HÀ=‰õΩ K≥Ok#"åˆ~. ÉèÏ~°fÜ«∞ Q˘Ñ¨Ê qÉèí∂`«∞ÅÖ’
=iã¨∞ÎOk. K«i„`«HÍ~°∞ÅH˜ <À„™êì_Õ=∞ãπ W^ŒO`å ZÖÏ K≥áêÊ_À
=∞iÜ«Ú k=º„^Œ+¨ìÅÖ’ =∞ǨÏi¬ J~°qO^Œ∞Å"å~°∞, ™êfiq∞
q"ÕHÍ#O^Œ „Ѩ=ÚY∞Å∞. W™ê¡"£∞ =∞`«OÖ’ „Ѩã≤^Œú ѨO_ç`«∞Å∞ JÖψQ [iyO^Œx `≥Å∞ã¨∞.(<≥áÈeÜ«∞<£)
Ãã·Ü«∞^£ ‰õΩ`«ƒQÍ~°∞‰õÄ_» D HÀ=Ö’ˆH =™êÎ~°∞. D ¿Ñ~°∞¡ `«=∞ 'ÃãOK«∞sãπ—Ö’ Ç≤Ï@¡~üx Ç≤Ïã¨ìÅ~ü ¿Ñ~°∞`À ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ#
k=º^Œ$+≤ì P^è•~°OQÍ K«∂ã≤Ok K≥Ñ≤Ê# '=∞h+≤— -qÉèí∂`«∞ÅÖ’ xÜ« ∞ O`« Q Í =i‚ O Kå_» ∞ . Ç≤ Ï @¡ ~ ü Ѩ Ù @ì _ ®xH˜ 350
H˘kÌ=∞Okq HÍÅ„Hõ=∞=ÚÖ’ "å~°∞ K≥Ñ≤Ê#q KåÖÏ=~°‰õΩ ã¨O=`«û~åʼnõΩ=ÚO^Õ <Àã¨ì~ü_®=∞ãπ- PÜ«∞# JkèHÍ~°OÖ’H˜
ã¨=∞Ü«∂#∞™ê~°=Ú ã¨`«º"≥∞ÿ<å~Ú. ~å=_»=Ú, =∞iÜ«Ú PÜ«∞# Ѩ~åÉèí==ÚQÆ∞iOz "≥Ú`«Î=Ú
<Àã¨ì~ü_®=∞ãπ ó- K«i„`« „"åã≤ÃÑ\Ïì_»∞. [áê<£ g∞^Œ ÉÏO|∞Å ^•_ç, `«^•fi~å
k=º^Œ$+≤ì Hõey# Éèíq+¨º^ŒfiHõÎÅÖ’ Ju „áêp#"≥∞ÿ#k, L`«Ê#fl"≥∞ÿ# „Ѩ=∂^•Å∞, =∂#=ã¨OǨ~°=Ú QÆ∞iOz `«#
„Ѩ=ÚY"≥∞ÿ#k J~Ú# ¿Ñ~°∞ „á¶ê<£ûÜ≥ÚHõ¯ „Ѩã≤^Œú zH˜`«û‰õΩ_≥·# JO`«~ü^Œ$+≤ì P^è•~°OQÍ PÜ«∞# ZÖÏ =i‚OKå~À J#fl^•xH˜
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 51 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 51

Ô~O_»= „ѨѨOK«Ü«Ú^Œú"Õ∞ ™êH˜∆. 20= â◊`å|Ì=ÚÜ≥ÚHõ¯ z=i „áê=∂}˜ H õ ` « Å #∞ =∞iÜ« Ú "≥ · * Ï˝ x Hõ x~åú ~ ° } Å#∞
Ô~O_»∞ ^Œâ◊HÍÅÖ’ Éè∫uHõ`«, |∞kú"å^Œ=Ú K«~°"≥∂`«¯~°¬#∞ ã¨=∞#fiÜ«∞Ѩ~K ° Õ XHõ „H˘`«Î P^蕺u‡Hõ KÕ`#« =Ù^Œ~ÚOz qѨ`∞« Å
Î ∞
KÕ~°∞H˘#∞@, "≥·*Ï˝xHõˆH∆„`«=ÚÖ’x Pqëê¯~°=ÚÅ∞, „ѨHõ$ux [iˆ Q J=HÍâßÅ#∞ `˘ÅyOz „H˘`« Î Ü « Ú QÆ = Ú
Ô ~ K« Û Q˘@ì _ » O =Å# =KÕ Û ^≥ · g „Ѩ H ÀáêÅ =~° ‚ # , z=iH˜ Pq+¨¯iOѨ|_»∞`«∞Ok. nxH˜ PÜ«∞# 'U*ò PѶπ „@∂`ü— Jx
Pã≤Ü«∂#∞O_ç =∂#=*Ïu =Ù[˚fiÅ Éèíq+¨ºx~åú~°} H˘~°‰õΩ XHõ ¿Ñ~°∞ÃÑ\Ïì~°∞.
„ѨK«O_»â◊H˜ÎÜ≥ÚHõ¯ „áê^Œ∞~åƒù==Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ q+¨Ü«∂Å∞ `«# Éèíq+¨º^•fi}∞ÅÖ’ <À„™êì_Õ=∞ãπ ™êO㨯$uHõ ^Œ$+≤ì`À
K≥áêÊ_»∞. |∞kú"å^Œ=Ú Ñ¨~åHÍ+¨ª‰õΩ KÕ~°∞‰õΩ<åflHõ, ÉèíH˜Î"å^Œ=Ú ã¨=∞$^Œú"≥∞ÿ# ÉèÏ~°`«^Õâ◊O XHõ =∞Ǩâ◊H˜ÎQÍ Pq~°ƒùqã¨∞ÎO^Œx
„â◊^Œú ã¨O=~°ú#Ü≥ÚHõ¯ XHõ ÃÑ^ŒÌ âßOu^•Ü«∞Hõ"≥∞ÿ# `«~°OQÆ=Ú `≥ÖÏÊ~°∞. PÜ«∞# nxH˜ =¸_»∞ "≥Ñ· Ù¨ ÖÏ ã¨=Ú„^Œ=Ú`À K«∞@ì|_ç,
=ã¨∞ÎOk =∞iÜ«Ú Ü«ÚQÆѨi=~°Î# [iyf~°∞`«∞Ok Jx ^è Œ ~ ° ‡ „Ѩ ^ è • #"≥ ∞ ÿ # , J`« º O`« „áêp# 㨠O 㨠¯ $uQÆ Å XHõ
<Àã¨ì~ü_®=∞ãπ K≥áêÊ_»∞. =∞ǨnfiѨ=Ú#∞O_ç „Ñ¨Ñ¨~K«=Ú#∞ ã¨~°fi<åâ◊#=Ú "≥·Ñ¨Ù‰õΩ
'ÃãOK«∞sãπ— J<Õ <Àã¨ì~ü_®=∞ãπ ѨÙã¨ÎHÍxfl „ѨѨOK«=ÚÖ’x fã¨∞‰õΩ"≥àı§ =∂~°æ=Ú#∞O_ç qHÍã¨=∂~°æ=Ú "≥·Ñ¨Ù‰õΩ fã¨∞‰õΩ"≥àı§
50 =∞Ok Hõ O >Ë Z‰õ Ω ¯==∞Ok q^•fiO㨠∞ Å∞ Ö’`« ∞ QÍ XHõ PÖ’K«<å „Ñ¨"åǨÏ=Ú Pq~°ƒùqã¨∞ÎO^Œx K≥áêÊ~°∞. '=∞h+≤—
J^茺ܫ∞#=Ú KÕâß~°∞. giÖ’ XHõ~°∞ 18 ã¨O=`«û~åÅ PH±ûѶ¨~ü¤ ÅO^Œ~°∂ D Éèíq+¨º^•fi}∞ÅÖ’ ÉèÏ~°`«^Õâ◊=Ú XHõ qâ◊fi<Õ`«QÍ
q^•ºi÷ x 'SiHÍ—, PÜ« ∞ # Ǩ Ï ã¨ Î e d`« Ѩ ٠㨠ΠH õ = Ú#∞, ÃÑ·H˜ =ã¨∞ÎO^Œ#fl ÉèÏ"åxfl K≥ѨÙÎ<åfl~°∞. "åi„ѨHÍ~°=Ú ~åÉ’ÜÕ∞
ѨÙã¨ÎHÍÅÜ«∞=Ú#∞O_ç "≥eH˜fã≤Ok. J^茺ܫ∞#Hõ~°Î ÅO^Œ~°∂ HÍÅOÖ’ PÖ’K«#ÅÖ’ qѨ¡==Ú(qKå~°„HÍOu) #=Ü«ÚQÍxH˜
K≥¿ÑÊ^Õq∞@O>Ë - JO^Œ∞Ö’ „"åã≤#=hfl [iyáÈ~Ú#q, ѨÙ<å^Œ∞Å#∞ U~°Ê~°∞ã¨∞ÎOk.
xHõ @ Éè í q +¨ º `« ∞ Î Ö ’ [~° ∞ QÆ É ’=ÙK« ∞ #flq. "åi„Ѩ H Í~° = Ú =∞ǨÏi¬ J~°qO^Œ∞Å∞ ó-
<À„™êì_Õ=∞ãππ K≥Ñ≤Ê# 'ã¨`«ºÜ«ÚQÆ=Ú— ~åHõ=ÚO^Œ∞ Ü«∂O\©„ÔH·+πì Éèíq+¨º^ŒfiHõÎÅ∞, „áêÃѶ\òû k=º^Œ$+≤ìã¨OѨ#∞flÖˇ·# '=∞h+≤—Å
J<Õ =∞Ǩ  â◊ H ˜ Î Pq~° ƒ ù q 㨠∞ Î O k. nxx Hõ e Ü« Ú QÆ „Ѩ H Í~° = Ú 2000 㨠O =`« û ~° = Ú‰õ Ω =ÚO^Œ ∞ Hõ x Ñ≤ O KÕ
Pã¨∞s„Ѩ=$uÎÜÚ ≥ Hõ¯ K«~"° ∂≥ `«¯~°ã¬ u÷≤ J#=K«∞Û#∞ J<Õk XHõ\.˜ „Ѩà◊Ü«∞HÍŠѨiã≤÷`«∞Å#∞ K«∂z x~åâ◊Ѩ_»=eû# ѨxÖË^Œ∞.
D~ÀAÅÖ’ „ѨѨOK«=Ú D Ü«∂O\©„ÔH·+πì KÕuÖ’<Õ =Ù#flk. qâ◊$OYÅ`« ǨÏ^Œ∞Ì^•\˜#ѨC_»∞ =∞ǨÏi¬ J~°qO^Œ∞Å "åi
Wk 1999 =~°‰Ωõ =ÙO@∞Ok. D J=kèÖ’<Õ J#∞âßã¨<åÅ#∞,
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 52 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 53

„ѨHÍ~°=Ú P`«‡|Åã¨OѨ#fl=º‰õΩÎÅÖ’ 'Ju=∂#ã¨KÕ`«#— L^ŒúiOz #=Ü«ÚQÆ =∞<Õ HõÅÊ#‰õΩ ™êHÍ~°~°∂Ѩ=ÚxzÛ


J=`«iã¨∞ÎOk. Dq^èŒ"≥∞ÿ# P`«‡|Åã¨OѨ#fl=º‰õΩÎÅÖ’ ky# K«∂Ñ≤™êÎ~∞° .——
™ê=¸Ç≤ÏHõ Ju=∂#ã¨KÕ`«##∞ J=`å~°„Ѩ„H˜Ü«∞ JO\Ï~°∞. k=º„^Œ+ì̈ „á⁄ÃѶã~¨ ü ǨÏ~å~ü ó-
WѨC_»∞ =∞ǨHÍÅ∞xÜ≥ÚHõ¯ Ü«ÚQƄѨ`åº=~°Î# - J=`å~° „Ѩ„H˜Ü∞« , k=º„^Œ+¨ì „á⁄ÃѶã¨~ü ǨÏ~å~üx „ѨѨOK«=ÚÖ’x LK«ÛHÀ\˜
=ºHÎ̃QÍ ~å^Œ∞. J^˘Hõ PÖ’K«<åâ◊HÎ̃QÍ J=`«iã¨∞ÎOk. ^•x<Õ x+¨¯à◊OHõ k=º„^Œ+¨ìÅÖ’ XHõiQÍ Ñ¨iQÆ}˜™êÎ~°∞. W„*ÏÜ≥∞ÖòÖ’x XHõ
„Ѩ*Ï˝=`å~°=Ú JO\Ï~°∞. Wk =ºH˜ÎÜ≥ÚHõ¯ PÖ’K«<åã¨~°ox ^èŒ~°‡x+¨µªÖˇ·# Ü«¸^Œ∞ŠѨi"å~°=ÚÖ’ PÜ«∞# [x‡OKå~°∞.
=∂iÛ"Õ ¿ 㠄Ѩ " åǨ Ï OQÍ [#‡f¿ã㨠∞ ‰õ Ω #flk. =∞iÜ« Ú PÜ«∞# K≥Ñ≤Ê# Éèíq+¨º`«¯^äŒ<åÅhfl Ü«∞^ä•ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’
|∞^•ú=`å~°=Ú Ü≥ÚHõ¯ L`«Î~å~°ú=ÚQÍ QÆ`« â◊`åaÌ #∞O_ç ã¨`«º=∞ÜÕ∞ºq. ~åÉ’ÜÕ∞ =∂~°∞ÊÅQÆ∞iOz K≥ѨÓÎ PÜ«∞# WÖÏ
㨄H˜Ü«∞=ÚQÍ =Ù#flk. J<åfl~°∞. ''ÉèÏ~°`«^Õâ◊=Ú XHõ q~å\òâ◊H˜ÎQÍ ~°∂á⁄O^Œ∞`«∞#fl^Œx
™êfig∞ q"ÕHÍ#O^Œ ó- <å‰õΩ ã¨Ê+¨=ì ÚQÍ HõxÑ≤™ÈÎOk. WHõ¯_» XHõ ã¨Oã¨÷ ^è~Œ ‡° `«O„`«=Ú#∞
1897 ã¨O=`«û~° „áêO`«Ö’ ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ∞Å"å~°∞ =∂^è Œ º =∞=ÚQÍ KÕ ã ¨ ∞ ‰õ Ω x qKå~° „ HÍOu H˘~° ‰ õ Ω XHõ
=∞„^•ã¨∞Ö’ =Ù#flѨC_»∞ XHõ „Ѩ=K«#=Ú#∞ K≥áêÊ~°∞. Wk qâ◊ fi "åºÑ¨ H õ " ≥ ∞ ÿ # "å`å=~° } =Ú#∞ xi‡ã¨ ∞ Î O k. 2000
q"ÕHÍ#O^Œ∞Å "åV‡Ü«∞=ÚÖ’ 'ÉèÏ~°`^« âÕ =◊ ÚÜ≥ÚHõ¯ Éèqí +¨º`«∞Π㨠O =`« û ~° = Ú <å\˜ H ˜ z#flÃÑ^Œ Ì â◊ ‰ õ Ω Î Å hfl Hõ Å ã≤
— J<Õ ¿Ñ~°∞`À =Ú„kOѨ|_ç#k. JO^Œ∞Ö’ ™êfiq∞ WÖÏ K≥áêÊ~°∞. UHÍHÍ~° " ≥ ∞ ÿ á È`å~Ú. JѨ C _» ∞ Éè Ï ëê|O^è Œ # =ÚHÍh,
'' =∞Ok~åÅ∞, =ºH˜Î=ºH˜ÎH© x`«ºrq`«OÖ’ PK«iOK«QÆÖËæ ™êO„Ѩ^•~ÚHõ`H« Íh, Hˆ „∆ fÜ«∞qÉè[í <åÅ ã¨OH©~`‚° « QÍx =ÙO_»^∞Œ .
"åº=Ǩ  iHõ , P^è • ºu‡Hõ ã ¨ ∂ „`åÅ #O^Œ K Õ ¿ ã [#*ÏQÆ $ u JO^Œ~°∂ HõÅã≤"≥∞Åã≤ =Ù#flk ѨOK«∞‰õΩx uO\Ï~°∞.——
ˆHO„^•Å∞QÍ qHõã≤™êÎ~Ú. qã¨Î$`«OQÍ ã¨O™ê¯~°tH∆͈HO„^•Å∞ r<£_Hç ûõ <£ ó-
`≥ ~ ° = |_» ` å~Ú. 㨠O 㨠¯ $uÜ≥ Ú Hõ ¯ |Ǩ ï à◊ „ Ѩ K å~° = Ú '"≥∞ÿ Öˇ·Ñ¶π JO_£ „á⁄ÃѶã‘ãπ—, 'Z yѶπì PѶπ „á⁄ÃѶã‘ãπ— =∞iÜ«Ú
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. ã¨O㨯$`«=Ú qâ◊fiÉèÏ+¨ J=Ù`«∞Ok. ~åÉ’ÜÕ∞ ' k HÍÖò @∞ k QÀ¡i— J<Õ Ñ¨Ùã¨HÎ =õ ÚÅ ~°K~« Ú`« N=∞u r<£_Hç ûõ <£
Ü« Ú QÆ = Ú UHõ ` « , 㨠= ∞`« Å Ü« Ú QÆ = Ú. D J^è • ºu‡Hõ `«# 14 = U@#∞O_ç Éèíq+¨º„^Œ+¨ìQÍ ¿Ñ~°∞á⁄OkOk. XHõ
™ê=∞º"å^Œ=Ú#‰õΩ HÍ~°º~°∂Ѩ=Ú x=fi_®xH˜ J<ÕHõ=∞Ok „H˜+Ö
ì¨ Éò ÏÖò =∂^躌 =∞OQÍ P"≥∞^•fi~å W=fi|_ç# Éèqí +¨º`«¯^ä<Œ åÅ∞
#=Ü«Ú=‰õΩÅ∞ Q˘Ñʨ áê„`« =Ç≤Ï™êÎ~∞° . "åˆ~ ã¨O㨯$ux Ѩi~°HO∆˜ z,

xxxxxxxxxxxxxx
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 54 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 55

#∂\˜ H ˜ # ∂é∞áêà◊ √ § 㨠` « º =∞=Ù`« ∂ =KåÛ~Ú. P"≥ ∞ q_çz, z=iH˜ ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨O㨯$uÜ≥ÚHõ¯ r=#qÅ∞=Å#∞
~ÚѨC_»∞‰õÄ_® J"≥∞iHÍÖ’ 㨄H˜Ü«∞=ÚQÍ =Ù#flk. 1945Ö’ J#∞ã¨iOK«H`õ Ñ« ʨ ^Œ∞. 20 = â◊`å|ÌÑÙ¨ „ѨuÉèÏjÅ∞Ô~#· "≥*· Ï˝x‰õΩÅ∞
J"≥∞iHÍÜ≥ÚHõ¯ JѨÊ\˜ ~åRѨu „á¶êOH˜¡<£ ~°∂*ò"≥Öòì Ü≥ÚHõ¯ XˆH "ÕkHõ g∞^Œ UHõ„u`«"∞≥ ÿ qâ◊fi=∂#=`«‰Ωõ „H˘`«Î Pqëê¯~°=ÚÅ∞
=∞$`«∞º=Ù#∞QÆ∞iOz J<ÕHõ ã¨O=`«û~åÅ=ÚO^Õ P"≥∞ `≥eÑ≤Ok. JO^Œ * Ë ™ êÎ ~ ° ∞ . <Õ \ ˜ T~å˚ Ü ≥ Ú Hõ ¯ 㨠O Hõ @ =Ú#‰õ Ω
J^Õ q ^è Œ O QÍ 1953Ö’ ™êì e <£ Ü≥ Ú Hõ ¯ =∞$`« º =Ù "åi „Ѩ`åº=∂flÜ«∂Å∞ qiqQÍ Hõ#∞HÀ¯|_»`å~Ú. tH∆͈H∆„`«=ÚÖ’
=Ù`« Î ~ åkè H Í~° ∞ ÅQÆ ∞ iOz ‰õ Ä _» P"≥ ∞ =ÚO^Õ K≥ Ñ ≤ Ê Ok. J<ÕHõ =∂~°∞ÊÅ∞ =™êÎ~Ú. Ñ≤šʼnõΩ „áêp#QÆ∞~°∞‰õΩÖÏÅ=Öˇ,
ã¨OÜ«ÚHõÎ~åRã¨OѶ¨∞=ÚÜ≥ÚHõ¯ (Ü«Ú.Z<£.X) [#~°Öò Ãã„Hõ@i ã¨O™ê¯~°âßÅÖ’ ã¨∞ã¨O™ê¯~åÅ tHõ∆} W=fi|_»∞`«∞Ok. P"≥∞
_≥H±¿ÇÏ=∞~ü+‘Öòì 1961Ö’ XHõ q=∂# ^Œ∞~°…@#Ö’ K«xáÈ`å~°∞ „ѨHÍ~°=Ú JѨC_»∞ =∞x+≤ Ü≥ÚHõ¯ =∞ã≤Î+¨¯qHÍã¨=Ú =∞iÜ«Ú
Jx H˘xfl <≥ÅʼnõΩ =ÚO^Õ P"≥∞ K≥Ñ≤ÊOk, JÖψQ [iyOk JfO„kÜ«∞™ê=∞~°º÷ =ÚÅ∞ ZO`«=~°‰Ωõ qHõã™≤ êÎ~Ú JO>Ë "å~°∞
‰õÄ_®. XHõiH˘Hõ~∞° `«=∞ PÖ’K«#Å#∞ ã¨O„¿Ñ+¨} KÕã∞¨ ‰õΩx Ѩ~㰠ʨ ~°=Ú
1960Ö’ J"≥∞iHÍ ~åRѨu *Ï<£ ZѶπ ÔH#fl_ô ZxflHõÅ∞ 㨠O Ѩ ~ ° ¯ =ÚÖ’ LO_» Q Æ Å ∞QÆ ∞ `å~° ∞ . Ѩ O Ñ≤ O K« ∞ HÀQÆ Å ~° ∞ .
ÔQÅ=QÍ<Õ #=O|~ü 1963 Ü≥ÚHõ¯ Ô~O_»="å~°OÖ’ >ˇHÍûãπ qâ◊fi=∞O`å XˆH ã¨∂„`«=Ú`À |OkèOѨ|_»∞`«∞Ok.
„áêO`«=ÚÖ’ PÜ«∞# ǨÏ`«º KÕÜ«∞|_»`å_»∞ Jx K≥Ñ≤Ê# <å\˜ˆH 21 = â◊`å|Ì=Ú r<£_çHõû<£ K≥Ñ≤Ê# L[˚fiÅ ã¨OÉèÏ=#Å`À
P"≥∞ „ѨѨOK«=∞O`«\Ï „Ѩã≤kúK≥OkOk. ǨÏ`«ºH˜ =ÚO^Œ∞‰õÄ_» xO_ç=Ù#flk. 2000 ã¨O=`«û~°=Ú=~°‰õΩ hu, JhuÅ =∞^茺
~åRѨu Éèí=<åxH˜ D"≥∞ =¸_»∞™ê~°∞¡ ÃÇÏK«ÛiHõÅ∞ ѨOÑ≤Ok. ã¨OѶ¨∞~°¬} =ÙO@∞Ok. HÍh z=~°‰õΩ huH˜, 㨄`«Ê=$`«∞ÎňH
HÍh [~°∞QÆÉ’=Ù ã¨OѶ∞¨ @# PQÆÖ^Ë ∞Œ . [=ǨÏ~üÖÏÖò <≥„Ǩ˙Ü≥ÚHõ¯ q[Ü«∞=Ú Åaèã∞¨ OÎ k. 2020 <å\˜H˜ Ѩ$käfig∞^Œ ã¨fi~°=æ ÚÜ≥ÚHõ¯
Jã¨=∞Ü«∞ =∞$`«∞º=Ù =∞iÜ«Ú ~°ëêº<Õ`« Hõ$âıÛ"£Ü≥ÚHõ¯ HõÅÊ# ™êHÍ~°~°∂Ѩ=Ú ^•Å∞ã¨∞ÎOk. JѨÊ\˜H˜ „Ѩ^Œ∂+¨}
Ѩ`«#=ÚQÆ∞iOz ‰õÄ_» P"≥∞ =ÚO^Õ K≥Ñ≤ÊOk. =ÙO_» ^ Œ ∞ , ~ÀQÆ = Ú Å∞O_» = Ù, PHõ e Kå=ÙÅ∞ =ÙO_» = Ù.
20= â◊`å|Ì=ÚÜ≥ÚHõ¯ z=i 12 ã¨O=`«û~°=ÚÅQÆ∞iOz zH˜`åûq*Ï˝#ˆH∆„`«=ÚÖ’ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# qѨ¡==Ú =ã¨∞ÎOk.
P"≥∞ Éèqí +¨º"å}˜ Uq∞@O>Ë 'J"≥∞iHÍ QÆ$Ç¨Ï Ü«Ú^Œ=ú Ú`Àáê@∞ „ѨHÍâ◊QÆu HõO>Ë "ÕQÆ=ÚQÍ #_çKÕ "åÜ«ÚÜ«∂<åÅ^•fi~å
=∞^è Œ º Ѩ Ó ~° fi ˆ H ∆ „ `« = ÚÖ’ Ü« Ú ^Œ ú = ÚÖ’ z‰õ Ω ¯‰õ Ω O@∞Ok. JO`«iHõ∆Ü«∂„`«Å∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú. 2020 <å\˜H˜ ã¨OѨÓ~°‚
Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞<£ ã¨Éèíº`« Éè’QÆ"å^Œ=Ú =∞iÜ«Ú Ü«Ú^Œúhux =∂#=*Ïu „H˜Ü«∂HõÖÏáêÅ∞ XˆH qâ◊fiã¨`åÎ Jnè#=ÚÖ’
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 56 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 57

[~°QÆ_»=Ú K«∂™êÎ=Ú. =Ù#flk . DHÍÅ=Ú Ü« Ú QÆ ã ¨ O kè HÍÅ=Ú. JO`Õ H ÍHõ


`« # „Ѩ ã ≤ ^ Œ ú ~° K « # '"≥ ∞ ÿ Öˇ · Ñ ¶ π JO_£ „á⁄ÃѶ ã ‘ ã π — 8= ÉèÏQÆ=`«=ÚÜ≥ÚHõ¯ ^•fi^Œâ◊㨯O^èŒ=ÚÜ≥ÚHõ¯ Ô~O_»=, =¸_»=
J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ r<£_çHõû<£ WÖÏ „"åã≤Ok. '21 = â◊`åaÌ <ås J^蕺ܫ∞=ÚÅÖ’ HõeÜ«ÚQÆ=Ú, ^•x=ÚO^Œ∞, ^•x`«~åfi`«
„Ѩ^è•#"≥∞ÿ#k. „ã‘ÎÅ∞ qaè#flˆH∆„`åÅÖ’ <Õ`«$`«fi=Ú =Ç≤Ï™êÎ~°∞.— HÍÅ=ÚÅ ÅHõ∆}ÏÅ#∞ q™êÎ~°=ÚQÍ =i‚OKå~°∞. Uq^èŒOQÍ
qâ◊fiâßOu ™ê÷Ѩ# kâ◊Ö’ ÉèÏ~°`«^Õâ◊=Ú Ü≥ÚHõ¯ áê„`«#∞ P"≥∞ =∞^茺ܫÚQÆ=Ú `«~åfi`« J„â◊^Œú ÃÑiy, ã¨O™ê¯~°â◊¥#º`« U~°Ê_ç
qâı+¨=ÚQÍ K≥áêÊ~°∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊=Ú `«# P^蕺u‡Hõ qÅ∞=Å∞ PKå~°qKå~åÅ∞ ZÖÏ „Éèí+¨µìѨ\ÏìÜ≥∂ "≥Ú^Œ\˜ J^蕺ܫ∂ÅÖ’
=∞iÜ«Ú qKå~°„HÍOu =∂^茺=∞=Ú`À ã¨=∞ã¨Î qâ◊fi=ÚÖ’ =i‚OK«|_®¤~Ú. 2 = J^蕺ܫ∞=ÚÖ’ HõeHÍÖÏxfl qâı¡+≤ã¨∂Î
ã¨=∞`å"å^Œâßã¨#=Ú#∞ P~°Oaèã¨∞ÎOk. P"≥∞ „ѨHÍ~°=Ú â◊ √ Hõ = ∞Ǩ Ï i¬ „H˘`« Î „ H˘`« Î ~ÀQÍÅ∞ Pq~° ƒ ù q OK« ∞ @,
~åÉ’ÜÕ∞~ÀAÅÖ’ S.Ñ≤.U. (I.P.A.) Ü≥ÚHõ¯ HÍ~åºÅÜ«∞=Ú ™êO„Ѩ^•Ü«∞"å^Œ=Ú ÃÑ~°∞QÆ∞@, =º‰õΩÎÅ =∞^茺 Ѩ~°ã¨Ê~°=Ú
ÉèÏ~°`«^Õâ◊=ÚÖ’ ™ê÷Ñ≤OK«|_»∞`«∞Ok. Jã¨Ç¨Ï#=Ú ÃÑ~°∞QÆ∞@ D HÍÅ=ÚÜ≥ÚHõ¯ =ÚYºÅHõ∆}ÏÅ∞QÍ
21. ^èŒ~°‡„QÆO^ä•ÅÖ’ =i‚OѨ|_ç# Éèíq+¨º`«¯^äŒ<åÅ∞ `≥eáê~°∞. D<å_»∞ =∞# =∞O^Œ~°=Ú W=hfl K«∂ã¨∞Î<åfl=ÚHõ^•!
^è Œ ~ ° ‡ „QÆ O ^ä • Å#∞ Jáœ~° ∞ ¿+Ü« ∂ Å∞ JO\Ï~° ∞ . g\˜ x ã¨`«ºÜ«ÚQÆ=Ú QÆ∞iOz `≥Å∞ѨÙ`«∂ HõeÜ«ÚQÍO`«=ÚÖ’
Dâ◊fisÜ«∞"å}˜QÍ H˘Å∞™êÎ~°∞. k=º„^Œ+¨ìÅ∞, Éèíq+¨º^ŒfiHõÎÅ =Öˇ x+¨¯à◊OHõã¨`åÎÜ≥ÚHõ¯ J=`«~°} =Å¡ ã¨^•ƒù=#Å∞, ™êuÎfiHõ`«
g\˜Ö’‰õÄ_» ~å#∞#fl ã¨=∞Ü«∞=ÚQÆ∞iOz KåÖÏ K≥Ñʨ |_ç=Ù#flk. ã¨~°fi^• Jaè=$kú K≥O^Œ∞`å~Ú Jx `≥eáê_»∞.
"å~° O `å 20 = â◊ ` å|Ì = Ú Ü≥ Ú Hõ ¯ JO`« = Ú, 21 = "åb‡H˜ ~å=∂Ü«∞}=Ú ó- Ü«Ú^ŒHú ÍO_»Ö’ 95= â’¡H=õ Ú#∞O_ç
â◊`å|Ì=ÚÜ≥ÚHõ¯ „áê~°OÉè=í Ú ~Ô O_»∞ Ü«ÚQÍÅã¨Okè =Öˇ U~°Ê_ç 160= â’¡Hõ=Ú =~°‰õΩ ã¨`«ºÜ«ÚQÍ=`«~°} ã¨∞xtÛ`«=∞x
~å#∞#fl Ü« Ú QÆ = Ú =∂#=*ÏuH˜ L[˚ fi Å Éè í q +¨ º `« ∞ Î Q Í `≥Å∞ѨÙ`«∂ PHÍÅ=ÚÖ’ Ö’‰õΩÅ =º=Ǩ~°=Ú, ^Œ$+≤ìHÀ}=Ú,
~°∂á⁄O^Œ∞`«∞#fl q+¨Ü∞« =ÚÖ’ UHÍaè„áêÜ«∞=Ú`À =Ù<åfl~°∞. D Ѩiã≤÷`«∞ÅQÆ∞iOz =i‚OѨ|_ç=Ù#flk.
ã¨O^Œ~°ƒù=ÚÖ’ qaè#fl ^èŒ~°‡„QÆO^ä•Å∞ ~¸ q^èŒOQÍ K≥ѨÙÎ<åfl~Ú. Ǩ Ï i=Oâ◊ Ñ ¨ Ù ~å}=Ú ó- WO^Œ ∞ Éè í q +¨ º Ѩ ~ ° fi =ÚÖ’
N=∞^•ƒùQ=Æ `=« Ú ó- HõeÜ«ÚQÆ=ÚÜ≥ÚHõ¯ JO`«=Ú ^ŒQ~æÆ Ö° ’<Õ HõeÜ«ÚQÆ=Ú#‰õΩ=ÚO^Œ∞ ã¨OkèHÍÖO ã¨=∂ѨÎ=∞QÆ∞@‰õΩ D
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 58 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 59

HÍÖ"Õ∞ ã¨Ô~·# ã¨=∞Ü«∞=ÚQÍ K≥ѨÊ|_ç#k. ã¨iáÈ`å~Ú. 'Y∞~å<£ ™ê~°=Ú— J#∞ ѨÙã¨ÎHõ=ÚÖ’ q<ÀÉÏ
=∞ǨÉèÏ~°`=« Ú ó =∞ǨÉèÏ~°`=« ÚÜ≥ÚHõ¯ =#Ѩ~fi° =ÚÖ’ XHõ '„Ѩà◊Ü«∞=Ú `«~åfi`« Ѩ$käfig∞^Œ ZšѨC_»∂ ѨQÆÖË =ÙO@∞O^Œx,
Ü«ÚQÆ=Ú ã¨=∂ѨÎ"≥∞ÿ Ô~O_»=k „áê~°OaèOK«|_Õ=ÚO^Œ∞ ~å„uѨÓ@ pHõ@∞¡ P=iOK«=x— „"å™êÎ~°∞. gi„ѨHÍ~°=Ú D
„ѨѨOK«=ÚÖ’ J<ÕHõ~°HÍÅ L`åÊ`åÅ∞ [~°∞QÆ∞`åÜ«∞x k=º„ѨHÍâ◊=Ú`À qâßfi`«‡‰õΩ J^Œ∞ƒù`«âßOu Åaèã¨∞ÎOk.
K≥ѨÊ|_ç#k. K«O„^Œ∞_»∞, ã¨∂~°∞º_»∞, |$ǨÏã¨Êu, ѨÙ+¨ºg∞ 'W™ê¡O Éèíq+¨ºH© Pâß— J<Õ Ñ¨Ùã¨ÎHõ=ÚÖ’ Nã¨Ü«∞º^£‰õΩÖò
#Hõ∆„`«=ÚÖ’ XˆH ~åtÖ’ Hõeã≤#ѨC_»∞ ã¨`«ºÜ«ÚQÆ=ÚÜ≥ÚHõ¯ WÖÏ JO@∞<åfl~°∞. ' 21 = â◊`å|ÌѨ٠„áê~°OÉèíOÖ’ q*Ï˝#=Ú -
â◊√ÉèÏ~°OÉèí=Ú [iy ã¨∞Y^Œ Éèíq+¨º`«∞Î ~°∂á⁄O^Œ∞`«∞Ok. ^èŒ~°‡=ÚÅ =∞^茺 J^Œ∞ƒù`« ã¨=∞#fiÜ«∞=Ú [~°∞QÆ∞`«∞Ok. _®II
FÅ∞¤ >ˇã≤ì"≥∞O\òÖ’ ó- _ÕxÜ«∞Öò =∞iÜ«Ú 'Ô~=ÖË+¨<£— ÔH·ˆ~Öò „"åã≤# 'J*Ï˝`«=∂#=Ù_»∞— QÆ∞iOz L@OH˜ã¨∂Î ~å#∞#fl
J^è • ºÜ« ∞ =ÚÅÖ’ 20 = â◊ ` å|Ì Ñ ¨ ٠㨠= ∂Ñ≤ Î # ∞O_ç HÍÅ=ÚÖ’ tH∆ Í „Ѩ } ÏoHõ Ѩ Ó iÎ Q Í =∂iáÈ`« ∞ O^Œ h Éè Ï =
#∂`«#Ü«ÚQÆ=Ú =ã¨∞ÎO^Œh ^•x=ÚO^Œ∞ „áêHõ$uHõ qѨ`«∞ÎÅ∞ „Ѩ^è•#"≥∞ÿ# tHõ∆ U~°Ê_»∞`«∞O^Œh K≥áêÊ~°∞. D tHõ∆}=Å#
=∞iÜ«Ú =∂#=ÙÅ =∞^躌 J=QÍǨÏ<å~åÇ≤Ï`«º=Ú K«~"° ∂≥ `«¯~°H¬ ˜ P^蕺u‡Hõ "å`å=~°}=Ú U~°Ê_ç „H˘`«Î =∂#=*ÏuQÍ Ñ¨$käfiÃÑ·#
KÕ ~ ° ∞ ‰õ Ω O@∞Ok Jx K≥ Ñ ¨ Ê |_ç = Ù#flk. 'Ãã"≥ < £ > ˇ ÿ " £ ∞ û—Ö’ =∞Ǩ#∞ÉèÏ=ÙÅ „áê^Œ∞~åƒù==Ú U~°Ê_ç `«^•fi~å ã¨~°fi„`å UHõ`«
=i‚OK«|_ç# D Éèqí +¨º`«¯^ä<Œ åÅ#∞ qâı+A ¨ Ö
˝ #·ˇ ѨÙ~å`«`fiΫ "Õ`Å
Ϋ ∞ =∞iÜ«Ú ã¨=∞`«Å ~å[º=Ú ™ê÷Ñ≤OK«|_»∞`«∞Ok.
=∞iÜ«Ú Ç≤Ï„|∂ÉèÏëê qâß~°^Œ∞Öˇ·# _®II qeÜ«∞O PÖò„ɡ·\ò Dq^è Œ O QÍ k=º^Œ $ +≤ ì QÆ Å =∞Ǩ  =∂#=ÙÖË H ÍHõ ,
=∞iÜ«Ú *Ë"£∞û„QÍO@∞Å∞ qâı¡+≤Oz Wq ã¨iQÍ 1980 - 2000 qaè#fl^èŒ~°‡„QÆO^äŒ=ÚÅ∞‰õÄ_® XˆH `«^䕺xfl ã¨∂zã¨∞Î<åfl~Ú.
=∞^躌 HÍÅOÖ’ [~°∞QÆ∞`åÜ«∞x K≥áêÊ~°∞. D Éèqí +¨º`«¯^ä<Œ åÅÖ’ J"Õ q ∞@O>Ë #=Ü« Ú QÆ = ÚÜ≥ Ú Hõ ¯ J~° ∞ }À^Œ Ü « ∞
21 = â◊`å|ÌѨ٠z=iÖ’ ã¨fi~°‚Ü«ÚQÆ™ê÷Ѩ# ‰õÄ_» [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx 㨠= ∞Ü« ∞ =∂㨠# fl"≥ ∞ ÿ # k. WѨ C _» ∞ 㨠= ∞Ü« ∞ „Ѩ " åǨ  xH˜
K≥ѨÊ|_ç=Ù#flk. <ÀR_®=∞ãπ Ü≥ÚHõ¯ Éèíq+¨º^•fi}∞Å`À Wq J#∞QÆ∞}ºOQÍ =ºH˜Î `«# PÖ’K«#Å#∞ =∂~°∞ÛHÀ"åe. ÖËHõáÈ`Õ
ѨÓiÎQÍ UH©Éèíq™êÎ~Ú. Ѩ~°„|Ǩχ KÕ`«# ã¨`åÎ Ü≥ÚHõ¯ ^ŒO_»=º=ã¨÷ J`«xx ^•iÖ’H˜
W™ê¡O^è~Œ ‡° =Ú ó D ^è~Œ ‡° =ÚÖ’‰õÄ_» 14 = â◊`å|Ì=Ú J`«ºO`« `≥K«∞ÛHÀQÆÅ^Œ∞. Jk JÖÏ KÕã¨∞ÎOk‰õÄ_®.
Hõ+¨ìHÍÅ=ÚQÍ K≥ѨÊ|_ç#k. Wq‰õÄ_» <Õ\˜ Ѩiã≤÷`«∞ʼnõΩ ѨÓiÎQÆ
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 60 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 61

22. L[˚fiÅ Éèíq+¨º ã¨O~°K«# H˘~°‰õΩ HÍÅ=Ú „ѨK«O_»"≥∞ÿ# "ÕQÍxfl ã¨O`«iOK«∞‰õΩ#flk. "ÕÖÏk
ã¨OHõeÊ`« „Ѩܫ∞`åflÅ∞ ã¨O=`«û~åÅÖ’ [~°∞QÆ#@∞=O\˜ Ѩ#∞Å∞ D<å_»∞ H˘xfl
J"åOKè«hÜ«∞`«Å#∞ `˘ÅyOz, "åOzè`« qHÍã¨=ÚH˘~°‰õΩ ^ŒâßÉÏÌÅÖ’<Õ [iyáÈ`«∞<åfl~Ú. =O^Œ ã¨O=`«û~åÅ „H˜O^Œ@ =Ù#fl
~å[huHõ , Pi÷ H õ , ™ê=∂lHõ 㨠O 㨠÷ Å „Ѩ Ü « ∞ `« fl =Ú =ºH˜Î D~ÀA "å`å=~°}Ïxfl JѨÊ\˜ Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’ áÈeÛK«∂¿ãÎ
[iyf~°=eû#^Õ! HÍh XHõ q+¨Ü«∞=Ú =∞iÛáÈQÆ∂_»^Œ∞. XHõ J^Œ∞ƒù`«Ö’HÍxH˜ =KåÛ<å? Jx J#∞‰õΩO\Ï_»∞. Wk
W@∞=O\˜ „ѨÜ∞« `åflÅÖ’ J^Œ$â◊º[QÆ`∞« Ü Î Ú≥ Hõ¯ áê„`«‰Äõ _® KåÖÏ Ü«ÚQÆѨi=~°Î#QÆuÖ’ J™ê^è•~°} "ÕQÆ=Ú =zÛ#k J#fl^•xH˜
=∞ǨÏ`«fiѨÓ~°‚"≥∞ÿ#k. h\˜ „Ѩ"åǨÏO`Àáê@∞ zxflzxfl ѨÙÅ¡Å∞ „ѨfHõ. ~åÉ’ÜÕ∞~ÀAÅÖ’ D „Ѩ"åǨÏ=Ú WOHÍ Z‰õΩ¯= "ÕQ=Æ Ú
`«^Œ#∞QÆ∞}ºOQÍ „Ѩ=Ç≤Ï™êÎ~Ú. QÍe"å@O`À #_çKÕ"å~°∞ ѨÙOA‰õΩx „H˜O^Œ\˜ â◊`å|∞ÌÅÖ’ =zÛ# =∂~°∞ÊÅHõO>Ë ~å#∞#fl
`«‰õΩ¯=â◊H˜Î #∞ѨÜ≥∂yOz f„=QÆux á⁄O^ŒQÆÅ~°∞. WO^Œ∞=Å¡<Õ 21 = â◊`åaÌÖ’ WOHÍ Z‰õΩ¯= K«=∞`å¯~åÅ∞ J™ê^è•~°}suÖ’
=∞ǨÏ`«fiѨÓ~°‚HÍ~°º=ÚÅ â◊√ÉèÏ~°OÉèí=Ú ^≥·g P"åǨÏ#`Àáê@∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú. JO^Œ∞=Å¡ D W~°"≥·XHõ@= â◊`åaÌÖ’ Ѩ`«#=Ú
J^Œ$â◊ºâ◊‰õΩÎÅ ™êH˜∆QÍ KÕÜ«∞|_»`å~Ú. kâ◊QÍ ™êyáÈ`«∞#fl „Ѩ"åǨÏO Py, L[˚fiÅÉèqí +¨º x~å‡}HÍ~°º=Ú
f„="ÕQÆ=Ú`À [~°∞QÆ∞`«∞Ok Jx „Ѩ*Ïaè„áêÜ«∞=Ú U~°Ê_ç#k.
D~ÀAÅÖ’ „ѨQuÆ ¿Ñ~°∞g∞^Œ ã¨fiK«ÛOù ^ŒOQÍ KÕÜ∞« |_»∞`«∞#fl
Wk =∞ǨHÍÅ∞x „¿Ñ~°}- Dâ◊fiˆ~K«Ûù -HÍÅ=ÚÜ≥ÚHõ¯ HÀiHõ.
J<Õ H õ J"åOKè « h Ü« ∞ `« Å , ^Œ ∞ „+¨ Ê =$`« ∞ Î Å x~° ∂ ‡Å#
nx<Õ Ü«ÚQÆ^~Œè ‡° =ÚÜ≥ÚHõ¯ áêOK«[#ºâ◊OMÏ~å==Ú J#=K«∞Û.
[~°∞QÆ=eû=Ù#flk. "å\˜|^Œ∞Å∞ 㨄`«Ê=$`«∞ÎÅ ã¨O™ê÷Ѩ#‰õÄ_»
nx`À „ѨKO« _»"∞≥ #ÿ =∂#gÜ«∞ ѨÙ~°∞ëê~°=÷ Ú ÃÑÅ∞¡|∞‰õΩ`«∞Ok.
[~° Q Íe. D Ô ~ O_» ∞ Q˘Ñ¨ Ê =∂~° ∞ Êʼnõ Ω „Ѩ ` « º Hõ ∆
QÆ∞iÎOK«∞HÀ=eû#k Uq∞@O>Ë - nx "≥#∞HÍ`«Å xÜ«∞O`«ÜÚ ≥ Hõ¯
Ѩ Ù ~° ∞ ëê~° ÷ = Ú`Àáê@∞ J^Œ $ â◊ º 㨠O Hõ Å Ê=Ú, ™êǨ Ï ã¨ = Ú,
„ѨK«O_»"≥∞ÿ# „¿Ñ~°} =∞iÜ«Ú ã¨∞xtÛ`« „Ѩ}ÏoHõ ѨxKÕã¨∞ÎOk.
=ÚO^Œ∞K«∂ѨÙ`À‰õÄ_ç# ‰õΩâ◊Å`« ‰õÄ_» Hõeû=ÙO_®e. W^Õ
=∂#=Ù_»∞ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ JH˜OK«#∞_»∞, HÍh Dâ◊fiˆ~K«Ûù#∞
~¸~ÀAÅÜ≥ Ú Hõ ¯ P=â◊ º Hõ ` « . Uq^è Œ " ≥ ∞ ÿ # PÅ㨠º =Ú
áê\˜Oz#ѨÙÊ_»∞ ǨÏ#∞=∞O`«∞_»∞, JOQÆ^∞Œ _»∞, #Å∞_»∞, hÅ∞_»∞
J™ê^è • ~° } "≥ ∞ ÿ # J_» ¤ O ‰õ Ω Å∞ ÖË ‰ õ Ω O_® qâ◊ fi "åºÑ¨ Î O QÍ
=∞iÜ«Ú cè=∂~°∞˚#∞Å∞ ÖÏO\˜ áê„`«Å∞ x~°fiÇ≤Ïã¨∂Î ã¨~°fi„`å
㨠O Ѷ ¨ ∞ ~° ¬ } `À‰õ Ä _ç # Ѩ i =~° Î # D Ô ~ O_ç \ ˜ P^è • ~° O QÍ<Õ
Pâ◊Û~°º[#Hõ"≥∞ÿ# ™êѶ¨Åº=ÚÅ∞ á⁄O^Œ∞`«∂ HõxÑ≤™êÎ_»∞.
[~°∞QÆ∞`«∞Ok.
w`åHÍ~°∞_»∞ J~°∞˚#∞x`À WÖÏ K≥áêÊ_»∞. 'H“~°=ã¨=¸Ç¨Ï=Ú#∞
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 62 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 63

xÜ«∞u ZѨC_À K«O¿Ñã≤Ok. ~å[ºã¨∞Y=Ú, JHõ∆Ü«∞Ü«∞â◊ã¨∞û D `«Ñ⨠Û◊ ~°º ™ê^è#Œ =Å¡ „ѨH\õ `˜ =« ∞ø`«∞Ok. aè#fl aè#fl ˆH∆¢`åÅÖ’
á⁄O^Œ\ÏxH˜ ZO^Œ∞‰õΩ "≥#∞HÍ_»∞K«∞<åfl=Ù? ã¨^Œ=HÍâ◊=Ú =ºH˜ÎÜ≥ÚHõ¯ „â◊=∞ =∞iÜ«Ú ™ê=¸Ç≤ÏHõ =∞<À|Å=ÚÜ≥ÚHõ¯
ÅaèOz#ѨC_»∞ ^•xx LѨÜ∂≥ yOK«∞‰õΩ<Õ `≥eq`Õ@Å<≥O^Œ∞‰õΩ Pâ◊ Û ~° º [#Hõ ° Ѩ i }Ï=∂ʼnõ Ω J<Õ H õ „Ѩ = ∂}ÏÅ∞<åfl~Ú.
LѨÜ≥∂yOK«=Ù? W@∞=O\˜ „ѨK«O_»„¿Ñ~°}Å∞ J<Õ‰õΩʼnõΩ P^蕺u‡HõˆH∆„`«=ÚÖ’ nx L^•Ç¨Ï~°} âßOu‰õΩO*ò #∞O_ç
Åaè ™ êÎ ~ Ú. g~° ∞ JO`« ó 㨠∞ Êù ~ ° } P^è • ~° O QÍ J™ê^è • ~° } x~°fiÇ≤ÏOѨ|_»∞`«∞#fl Ü«ÚQÆã¨Okè =∞ǨѨÙ~°â◊Û~°}. Ü«ÚQÆã¨Okè
¢Ñ¨Ö’Éè=í ÚÅxzÛ‰õÄ_® Z=fi~°∂ KÕÜ∞« \ÏxH˜ XѨÙÊHÀx Ѩ#∞Å#∞ Ü≥ÚHõ¯ D 12 ã¨O=`«û~åÅÖ’ ã¨∞=∂~°∞ 24 ÅHõÅ ∆ =∞Ok WHõ¯_»,
Juã¨Ç¨Ï[OQÍ KÕ¿ã™êÎ~°∞. ÖËHõ WHõ¯_ç#∞O_ç ã¨OHõÅÊ=Ú fã≤H˘x `«=∞ `«=∞ ™ê÷<åÅÖ’
D 12 ã¨O=`«û~åÅ∞ QÆ_»KÕ֒ѨŠL[˚fiÅÉèíq+¨º`«∞Î J<Õ Ñ¨Ù~°â◊Û~°} „Ѩ„H˜Ü«∞#∞ HÍ~åºxfi`«=Ú KÕ™êÎ~°∞.
PHÍâ◊=Ú #∞O_ç, =i¬OK«∞K«∞#fl "Õ∞Ѷ¨∞=∂eHõÅ∞ JO^Œix „H˘`«ÎQÍ ™ê÷Ñ≤OK«|_»∞`«∞#fl „Ѩ*Ï˝=∞O_»ÖÏÅ ™êáêÎÇ≤ÏHõ
Pâ◊Û~°ºÑ¨~°KÕ Ñ¨iã≤÷`«∞Å∞, =#~°∞Å∞ ã¨=∞‰õÄ~°∞`å~Ú. D<å_»∞ ã¨`«ûOQÆ=ÚÅ∞ D Ü«ÚQÆ™ê^èŒ#`À ã¨O|OkèOz# „Ѩܫ∞`åflÅ∞QÍ
„âı + ¨ ª „ Ѩ u Éè Ï âßeÜ≥ ÿ ∞ # =ºH˜ Î Ü ≥ Ú Hõ ¯ =∞#㨠∞ ûÖ’ XHõ QÆ∞iÎOKåe.
P^Œ~°≈=O`«"≥∞ÿ# ѨÙ~°∞ëê~°÷=Ú KÕÜ«Ú@‰õΩ U~°Ê_»∞`«∞#fl âßOu‰õΩO*ò#∞ Ü«ÚQÆKÕ`«#Ü≥ÚHõ¯ QÆOQÀ„u J#=K«∞Û.
L`åûǨxfl K«∂z ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê# =∂@ Ü≥ÚHõ¯ ã¨`«º=Ú#∞ ã¨∂~°∞º_»∞ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ `«∂~°∞Êkâ◊ "≥·Ñ¨Ù |Ü«∞Å∞^Õi
QÆ∞iÎOK«=K«∞Û. [~°∞QÆÉ’ÜÕ∞^•xx `ÕeHõQÍ =ÓÇ≤ÏOK«=K«∞Û. JK«Û\˜#∞O_ç =ÚO^Œ∞=ÚO^Œ∞‰õΩ "≥à◊√`«∂ ã¨=∞ã¨Î „ѨѨOKåxH˜
D ã¨O^Œ~ƒ° =ù ÚÖ’ „ѨÑO¨ K«=ÚÜ≥ÚHõ¯ =¸Å=¸ÅÅ#∞O_ç "≥Å∞QÆ∞ #Ok™êÎ_»∞. QÆOQÀ„u#∞O_ç „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# ^è•~° ɡOQÍÅ∞
`«=∞^≥·# â‹·eÖ’ Pq~°ƒùqã¨∂Î#fl ã¨$[<å`«‡Hõ `«~°OQÍÅ`Àáê@∞ KÕ~°∞‰õΩ<Õã¨iH˜ ã¨Ç¨Ï„ã¨^è•~°Å∞QÍ Ñ¨i}u K≥O^Œ∞`«∞Ok. D
J`«ºO`« =∞ǨÏ`«fiѨÓ~°‚"≥∞ÿ# HÍ~°º„Ѩ}ÏoHõ âßOu‰õΩO*ò- Ü«ÚQÆ™ê^èŒ#Ü≥ÚHõ¯ â◊√ÉèÏ~°OÉèí=Ú âßOu‰õΩO*ò #∞O_ç "≥Ú^ŒÖˇ·
ǨÏi^•fi~ü #∞O_ç „Ñ¨H\ õ `˜ =« ∞ø`«∞O_»QÍ K«∂_»=K«∞Û. D~ÀAÅÖ’<Õ ^•x q™êÎ~°=Ú ^Õâ◊=ÚÜ≥ÚHõ¯ =¸Å=¸ÅʼnõΩ =∞iÜ«Ú
P~°OaèOѨ|_ç# Ü«ÚQÆã¨Okè =∞ǨѨÙ~°â◊Û~°} =∞<Õ XHõ J^Œ∞ƒù`« „ѨѨOK«=ÚÜ≥ÚHõ¯ „Ѩu„áêO`åxH˜ qã¨ÎiOK«_»=Ú K«∂_»=K«∞Û.
„ѨÜ∂≥ QÆ=Ú QÆ=∞xOK«^yŒ #k. nxx Wk=~°‰Ωõ Z#fl_»∂ [~°∞QÆx nx „ѨÉÏè ==Ú#∞ Ü«ÚQÆÑi¨ =~°#Î Ü≥ÚHõ¯ Ѩ$+¨Éª ∂íè q∞Ö’ POtHõ
™ê=¸Ç≤ÏHõ ™ê^èŒ<å „Ñ¨Ü≥∂QÆ =∞#=K«∞Û. XHõ qâßÅ"≥∞ÿ# ™ê÷~ÚÖ’ J™ê^è•~°} áê„`« =Ç≤ÏOK«_»=ÚQÍ K«∂_»|_»∞`«∞Ok.
™ê=¸Ç≤ÏHõ „Ѩܫ∞`«fl=Ú^•fi~å =∂„`«"Õ∞ =Ù`«Ê#fl=∞ÜÕ∞º T~°˚ QÀ=~° ú # Ѩ ~ ° fi `åxfl ÖË Ñ ¨ @ =∞<Õ Q˘Ñ¨ Ê Ñ¨ x x J<Õ H õ = ∞Ok
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 64 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 65

QÀѨÉÏʼnõΩÅ∞ `«=∞ Hõé]Å ã¨Ç¨Ü«∞O`À ZÖÏ KÕÜ«∞QÆÖÏæ~À "å`å=~° } =ÚÖ’<Õ xi‡OѨ | _» ` å~Ú. „|Ǩ  ‡O_» = Ú#∞
JÖÏO\˜ XHõ ™ê=¸Ç≤ÏHõ „Ѩܫ∞`«fl=ÚÜ≥ÚHõ¯ J=HÍâ◊=Ú D J^茺ܫ∞#=Ú KÕÜ«Ú@‰õΩ HÀ}Ï~ü¯Ö’x ã¨∂~°º^Õ"åÅÜ«∞=Ú
™ê^èŒ#=Å¡ ã¨$*<å`«‡Hõ „H˜Ü«∂HõÖÏáêÅ "≥Å∞¡= =∞# =ÚO^Œ∞‰õΩ =O\˜ ã¨÷Å=Ú KåÖÏ *Ï„QÆ`«ÎQÍ Z#∞flHÀ|_ç#k. JHõ¯_çH˜
J<ÕHõ"≥·Ñ¨ÙÅ#∞O_ç =™êÎ~Ú. „ѨѨOK«=ÚÖ’x "≥·*Ï˝x‰õΩÅO^Œ~°∂ ã¨∂~°º„QÆǨÏ}=ÚÅQÆ∞iOz
WÖÏO\˜ HÍ~°º„Hõ=∂xH˜ LѨÜÚ« HõÎ"∞≥ #ÿ ™ê÷#=Ú "≥uH˜ J<Õfi+≤OK«∞@‰õΩ, ѨsH˜∆OK«∞@‰õΩ =ã¨∂Î=ÙO\Ï~°∞. W^Õq^èŒOQÍ
âßOu‰õΩO*ò xi‡OѨ|_ç#k. QÆOQÆ X_ç, Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂ÅÜ≥ÚHõ¯ „Ѩ Ñ ¨ O K« = ÚÖ’x J<Õ H õ 㨠÷ Ö ÏÅ∞ "å\˜ qt+¨ ì ` « = Å¡
KèåÜ«∞, ã¨Ñ¨Î|∞∞+¨µÅ `«áÈÉèí∂q∞, k=ºKÕ`«#Å ™êxfl^茺=Ú, „Ѩ ã ≤ k ú á ⁄O^•~Ú. `« Ñ ¨ ã ¨ ∞ û KÕ Ü « Ú @‰õ Ω J<åkQÍ
JYO_»nѨ=Ú, x`«ºÜ«∞[˝=Ú, x~°O`«~°=Ú #_çK≥_ç Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ˆH∆„`«=Ú LѨܫÚHõÎã¨÷Å=ÚQÍ QÆ∞iÎOK«|_ç#k.
™ê^èŒ#ÅÜ≥ÚHõ¯ ã¨∞=~å‚=HÍâ◊=ÚÅ∞ XˆH™êi, XˆH ã¨÷Å=ÚÖ’ âßOu‰õΩO*ò xi‡OK«|_ç# ã¨÷Å=Ú‰õÄ_» J<ÕHõ ã¨∂Hõ;ѨsHõ∆Å
WOÔHHõ¯_® HõxÑ≤OK«^∞Œ . `«~åfi`« Z#∞flHÀ|_ç#k.
ã¨÷Å=Ú-HÍÅ=Ú Ü≥ÚHõ¯ x~°‚Ü«∞=Ú XHõ J™ê^è•~°} WHõ¯_»‰õΩ =zÛ# „Ѩu"˘Hõ¯~°∞ `«=∞`«=∞ áê„`«`« =∞iÜ«Ú
=∞ǨÏ`«º=Ú#∞ HõeyÜ«ÚO\Ï~Ú. =∞Ǩ ÉèÏ~°`«=Ú H˘~°‰õΩ J=ã¨~=° ÚʼnõΩ J#∞QÆ∞}º=ÚQÍ â◊HÎ̃, ™êǨÏã¨=Ú, „ѨHÍâ◊=Ú, „¿Ñ~°}
‰õΩ~°∞ˆH∆„`«=Ú Z#∞flH˘#|_ç#k. Éèí∞™ê=Öò Ü≥ÚHõ¯ J~°\˜Ñ¨à◊√§, á⁄Ok uiy"≥à◊`å~°∞.
ÅHÀflÜ≥ÚHõ¯ *Ï=∞HÍÜ«∞Å∞, <åQÆÑÓ¨ ~ü Hõ=∞ÖÏÅ∞, "≥∞ãÿ ∂¨ ~üÜÚ ≥ Hõ¯ D P^è • ~° = ÚÅ∞QÍ<Õ XHõ J^Œ $ â◊ º „¿Ñ~° } Ü≥ Ú Hõ ¯
K«O^Œ#=Ú „Ѩã^≤ =úŒ Ú. ZHõ¯_»Ñ_¨ `ç Õ JHõ¯_» g\˜x ѨO_çOK«QeÆ <æ å ã¨OˆH`«Og∞^Œ âßOu‰õΩO*ò KÕ`«#Ü≥ÚHõ¯ L^Œæ=∞ˆHO„^Œ=ÚQÍ
P ™ê÷~Ú ~å^Œ∞. q`«Î<åÅ∞ <å>Ë@ѨC_»∞ ã¨=∞Ü«∞=Ú#∞ xi‡OK«|_ç#k. nxx Ü«ÚQÆKÕ`«#Ü≥ÚHõ¯ QÆOQÀ„uQÍ QÆ∞iÎOz
QÆ = ∞xOK« ∞ H˘#∞@ =∞Oz Ѩ O @ Ѩ O _» ∞ @Hõ = 㨠~ ° = Ú. ^•xÜ≥ÚHõ¯ qâ◊fiqã¨Î~°} „Ѩ„H˜Ü«∞ „H˜Ü«∂xfi`«=∞QÆ∞K«∞#flk.
=~å¬HÍÅ=Ú, =ã¨O`« |∞∞`«∞=ÙʼnõΩ J™ê^è•~°} ^Œ$â◊º=ÚÅ#∞
=Ù`«Ê#fl=Ú KÕÜ«Ú@‰õΩ `«=∞`«=∞ HÍÖÏ=^èŒ∞ Å∞<åfl~Ú. D k=ºKÕ`«# Ö’HõHõàϺ}=ÚH˘~°‰õΩ J`«º=ã¨~° =º=ã¨÷#∞
|∞∞`«∞=ÙÅ Ü≥ÚHõ¯ qâı+¨`«Å∞ Jxfl HÍÖÏÅÖ’ K«∂_»ÖË=Ú. U~°Ê~°z#ѨC_»∞ ™ê=∂#º ™ê=∞~°÷º=Ú QÆÅ =º‰õΩÎÅ ^•fi~å‰õÄ_»
âßx\’iÜ« ∞ =ÚÅ∞ `« y # QÍe, h~° ∞ =ÙO_Õ ã¨ ÷ Å =Ú J™ê^è•~°} HÍ~°º=ÚÅ∞ [~°∞QÆ∞@‰QÆ=∞x™êÎ=Ú. Ü«ÚQÆKÕ`«#
Hõ#∞QÆ∞}º=ÚQÍ ã¨ O Hõ e Ê`« „Ѩ Ü « ∞ `åflÅ∞ KÕ¿ã =º‰õΩÎʼnõΩ
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 66 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 67

â◊ H ˜ Î ™ ê=∞~° ÷ º =ÚÅ J^Œ $ â◊ º ^è • ~° Å ∞ "å@O`« @ "Õ ã¨∂„`«ã¨OKåʼnõΩÅ∞ ‰õÄ_» Ѩ~ÀHõ∆ã¨`åÎÜ≥ÚHõ¯ „ѨuxkèQÍ `å#∞
*’_çOѨÉ_»`å~Ú. „QÆ^ŒÌ-L_»∞`«, HÀ`«∞Å∞-ZÅ∞QÆ∞|O@∞¡ á⁄Ok# ã¨OHˆ `«=ÚÅ P^è•~°OQÍ<Õ ~¸ =#~°∞Åhfl ‰õÄ_»É\ ˇ Ïì~∞° .
"≥Ú^ŒÅQÆ∞"åxH˜ W^Õ q^èŒ=ÚQÍ [iyOk. QÀѨÉÏʼnõΩÅ∞, Éè=í ºÉè=í #=Ú xi‡OK«^Å Œ K«∞‰õΩ#flѨC_»∞ =ÚO^Œ∞ Ju z#fl
áêO_»=ÙÅ∞ ‰õÄ_» W@∞=O\˜ „Ѩ"åǨÏ=Ú`À<Õ *’_çOѨ|_®¤~°∞. Ѩi=∂}=ÚÖ’ ^•x #=¸<å XHõ\˜ `«Ü∂« ~°∞ KÕÜ∞« |_»∞`«∞Ok.
|∞^Œ∞úxÜ≥ÚHõ¯ Ѩi„"å[‰õΩÅ#∞O_ç QÍOnèQÍi ã¨`庄QÆǨïÅ `å*ò=∞ǨÏÖò "≥Ú^ŒÅQÆ∞"å\˜ z#fl #=¸<åÅ∞ g^èŒ∞ÅÖ’
=~°‰õΩ ~¸ ã≤^•úO`«=Ú =iÎã¨∞ÎOk. "åi ™ê=∞~° ÷ º =ÚÅ∞ q„Hõ~Úã¨∞<Î åfl~°∞. ÃÑ^ŒÃÌ Ñ^ŒÌ P#Hõ@Åì ∞, ÃÑ^ŒÃÌ Ñ^ŒÌ ѨiÜ≥∂[#Å∞,
™ê=∂#º"≥∞ÿ#q, HÍh "åi x+¨ªÅ∞ J™ê=∂#º"≥∞ÿ#q. x+¨ª =∞bì™Èìs_£ ae¤OQ∑û xi‡OKÕ=ÚO^Œ∞ Pi¯>ˇH±ì, =ÚO^Œ∞
P^è • ~° O QÍ k=ºKÕ ` « # `« fi =Ú "åix `« # =∂^è Œ º =∞OQÍ #=¸<åÅ<Õ~Ê° ~°K∞« ‰õΩx P`«~åfi`« aè#flaè#fl K«~} ° ÏÅÖ’ ^•xH˜
U~°Ê~°K«∞H˘x Ö’HõHõàϺ}=ÚH˘~°‰õΩ J™ê^è•~°} Ѩ#∞Å#∞ ™êHÍ~° ~°∂Ѩq∞™êÎ_»∞. âßOu‰õΩO*ò 21 = â◊`å|Ì=ÚÖ’ ~å#∞#fl
KÕ ~ Ú㨠∞ Î O k. âßOu‰õ Ω O*ò ‰ õ Ω ‰õ Ä _® W@∞=O\˜ L[˚fiÅ Éèqí +¨º`«∞‰Î Ωõ „ѨfHõQÍ `«##∞ `å#∞ XHõ z#fl #=¸<åQÍ
„âıÜ«∞™œÉèÏQƺ=ÚÅ∞ ÅaèOKå~Ú. „ѨѨOKåxH˜ JO^ŒKÕã¨∞‰õΩO@∞#flk.
D #=¸<å, Ü«ÚQÆ=Ú#‰õΩ HÍÖÏ#∞QÆ∞}º=ÚQÍ `«y#
23. qKå~°„HÍOuÜ≥ÚHõ¯ z#fl #=¸<å! J=ã¨~åÅ#∞ JO^ŒKÜ Õ ∞« _®xH˜ Ü«ÚQÆ=∞h+‘ ^•fi~å KÕ~ÚOK«|_Õ
x*ÏxH˜ „â◊^Œú, `«`«Ê~°`« =∞iÜ«Ú „áê=∂}˜Hõ`«`Àáê@∞ =¸_»∞ =∞ǨÏ`«fiѨÓ~°‚"≥∞ÿ# „Ѩܫ∞`åflÅ#∞ Jx"å~°º=ÚQÍ
LK«Ûã¨ÎsÜ«∞ L^ÕÌâ◊º=ÚÅH˘~°‰õΩ KÕÜ«∞|_Õ U ™ê=∂#º™ê÷~Ú á⁄O^Œ∞Ѩ~°Kå=Ú.
„ѨÜ∞« `åflxÔH<· å J™ê^è•~°} ™êѶÅ
¨ º=Ú Åaèã∞¨ OÎ k. âßOu‰õΩO*ò 1. Ü« Ú QÆ K Õ ` « # #∞ [#=∂#㨠JO`« ~ åàÏÅÖ’H˜
D ã¨∂„`«=Ú<Õ LѨÜ≥∂yOK«∞‰õΩO@∞#flk. D `«^䌺=Ú fã¨∞‰õΩ"≥à◊§QÆeˆQ =∞Ǩ„Ѩ[˝QÆ∞iOz# ~°K«#Å∞. (ÖË Y h)
#OwHõiOKÕ „ѨuÉèí HõÅ =º‰õΩÎÅ∞ J`«ºO`« =Ù`åûǨÏO`À
2. [#=∂#™êxfl ‰õΩkÑ≤"ãÕ ∂¨ Î `«Å„¡ H˜O^Œ∞Å∞QÍ „Ѩ=Ç≤Ïã¨∂#Î fl
#=x~å‡}ˆH„∆ `«=ÚÖ’ L`åûǨÏѨÓi`« =∂#ã≤Hãõ u÷≤ Ö’ J_»∞QÆ∞Å∞
<Õ\˜ PÖ’K«<å„ã¨=Oux ã¨iQÍ „Ѩ=Ç≤ÏOѨ*Ë¿ã ™ê=∞~°÷ºOQÆÅ
=ÚO^Œ∞‰õΩ "ÕÜ«∞=K«∞Û. =∞iÜ«Ú `«=∞ ã¨OHõÖÏÊʼnõΩ ^Õ=`«Å
Ѩi+¨¯iOѨ|_ç# "å‰õΩ¯. (Ѩi=∂i˚`«"å}˜)
=~°^•<åÅ∞‰õÄ_» *’_çOѨ|_ç =ÙO_»@O QÆ=∞xOK«=K«∞Û.
J~°∞˚#∞xH˜ ~°^䌙ê~°käQÍ ‰õÄ_» ^≥·gâ◊H˜ÎÜÕ∞ =Ù#flk. âßOu‰õΩO*ò 3. `«=∞ „ѨuÉèí#∞, „ѨY~°`«#∞ =∞iÜ«Ú „áê=∂}˜Hõ`«#∞
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 68 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 69

J_»∞QÆ_∞» QÆ∞<å x~°∂Ñ≤OK«QÖ Æ æË ã¨=∞„QÆ J„QÆ^∂Œ `«Å Ѩi"å~°=Ú#∞ "å_»∞HõÖ’#∞#fl ^•xx J#∞HõiOK«_»=Ú ã¨∞ÅÉèí=Ú Jx
`«Ü«∂~°∞KÕÜ«Ú>. (ѨÙ~À^è•"ÀO HÍ Ñ¨iHõ~ü) `≥ Å ∞㨠∞ Î O k. Jq |∞kú ã ¨ O QÆ ` « = Ú HÍHõ á È~Ú<å,
ZѨC_»∂ ÃÑ·# K≥Ñʨ |_ç# =¸_»∞ 'Ü«ÚQÆ„HÍO`«∞Å—Ö’ `«=∞ 㨠= ∞Ü« ∂ #∞‰õ Ä Å"≥ ∞ ÿ # q HÍHõ á È~Ú<å, LѨ Ü ≥ ∂ QÆ Ñ ¨ _ Õ q
ã¨=∞~°÷=O`«"≥∞ÿ# áê„`«#∞ áÈ+≤™êÎ~Ú. Jhu, J<åKå~åÅ#∞ HÍHõáÈ~Ú<å „Ñ¨[Å∞ "å\˜x Ѩ@∞ìH˘x "Õàϧ_»∞`«∂ LO\Ï~°∞.
P^Œ~≈° "å^Œ „Ѩ"åǨÏ=ÚQÍ Ñ¨i=~°#Î KÕÜ∞« QÆÖæË Q˘Ñ¨Ê HÍÜ«∞HõÅÊ=Ú #∂`« # qkè q ^è • <åÅ∞ ZO`« K≥ Ñ ≤ Ê <å Jq J`« º O`«
D =¸_»∞ J"≥∂Ѷ¨∞ â◊‰õΩÎÅ^•fi~å<Õ ã¨OѨ#fl=∞ø`«∞Ok. LѨÜ∂≥ QÆH~õ =° ÚÖˇ#· ѨÊ\˜H© "åiH˜ q∞OQÆ∞_»∞Ѩ_^» ∞Œ . KÕ^∞Œ QÍ L#fl
<Õ\˜ Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’ Wk ã¨OÉèí="Õ∞<å? ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ nxx B+¨^èŒ=Ú ~ÀQÍxfl `«yæã¨∞ÎO^Œx `≥eã≤<å ^•xx ¿ãqã¨∞Î#flѨC_»∞
qâ◊fiã≤OѨÖ=Ë Ú. ZO^Œ∞=Å¡#O>Ë D<å_»∞ P^Œ~≈° =ÚÅ∞ Hˆ =Å=Ú =ÚY=Ú#∞ qHÍ~° = ÚQÍ ÃÑ_» ` å~° ∞ Hõ ^ •! MÏn=„™êÎ Å ∞
K≥ ¿ ÑÊq, q<Õ q QÍ =∂„`« " Õ ∞ q∞yeáÈÜ« ∂ ~Ú. ^•xfl ^èŒiOK«_»=Ú Ü≥ÚHõ¯ `«`«Îfi*Ï˝#=Ú „Ѩ[ʼnõΩ ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’
x`« º rq`« = ÚÖ’ PK« i OK« = K« ∞ Û J<Õ qâßfi㨠= Ú xezL#flO`«=~°‰õΩ ^•xx "å_®~°∞. WѨC_»∞ ^•x Ѩ@¡
‰õ Ω ^Œ ~ ° @ OÖË ^ Œ ∞ . JO^Œ ∞ =Å¡ D =∞Ǩ  „Ѩ Ü ≥ ∂ [#=Ú#∞ L^•ã‘#"≥·YiÜÕ∞ L#flk QÆ^•!
Ѩ Ó iÎ K Õ Ü « Ú @H˘~° ‰ õ Ω =∞iÜ« Ú XHõ qâßÅѨ i Hõ ~ ° = Ú#∞ qKå~° ¢ HÍOu, áê`« PÖ’K« < å㨠~ ° o H˜ 㨠fi ã≤ Î K≥ Ñ ≤ Ê
xi‡OK«∞@H˘~°‰Ωõ , „Ѩ*Ï˝JaèÜ∂« <£ÜÚ ≥ Hõ¯ ~°∂ѨÙ~ˆ YÅ∞, "å\˜x LѨ Ü ≥ ∂ QÆ H õ ~ ° " ≥ ∞ ÿ # „H˘`« Î PÖ’K« < å q^è • #=ÚÅ#∞
"åº=ǨiHõ „H˜Ü«∂#fiÜ«∞=Ú ZÖÏ KÕÜ«∞=KÀÛ `≥Å∞ѨÙ@‰õΩ XHõ J=ÅOaOK«O_ç Jx K≥áÈÎOk. HÍh „áêp#Ѩ^`úŒ ∞« Å#∞ ã¨=∞i÷ã∂¨ Î
qâ◊fiã¨hÜ«∞"≥∞ÿ# z#fl, P^Œ~°≈=O`«"≥∞ÿ# =∞iÜ«Ú HÍ=eû# =∞# ѨÓ~°fiAÅ#∞ J==∂xã¨∞Î<åfl=∞x "ÕÖÏk J~°ú~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ#
x+¨ Ê `« ∞ Î Å `À =Ù#fl #=¸<å âßOu‰õ Ω O*ò ~° ∂ Ѩ O Ö’ `«~°¯=ÚÅ∞ W=fi|_»∞`«∞<åfl~Ú. J@∞=O@ѨC_»∞ J`«ºO`«
xi‡OK«|_ç#k. nxx K«∂z J~°÷=Ú KÕã¨∞‰õΩO>Ë Éèíq+¨º`«∞Î ã¨=∞Ü«∂#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ# =∞iÜ«Ú J`«ºO`« P=â◊ºHõ"≥∞ÿ# D
ZÖÏ =∂~°∞`«∞Ok J#fl^•xfl QÆ∞iOz XHõ ã¨=º"≥∞ÿ# J=QÍǨÏ# „ѨÜ∞« `åflÅ∞ „Ѩ[ÅO^Œi ^•fi~å XÑ≤ÊOK«|_®ÅO>Ë H˘xfl ÃÑ^Œ"Ì #·≥ ,
KÕã¨∞HÀQÆÅ∞æ`å~°∞. #∂`«#â◊`å|Ì"≥∞ÖÏ xi‡OK«|_»∞`«∞O^À Hõiî#"≥∞ÿ# „Ѩܫ∞`åflÅ#∞ ~åÉ’ÜÕ∞ ~ÀAÅÖ’ KÕÜ«∞=Åã≤
`≥Å∞ã¨∞OÎ k. LO@∞Ok.
Jxfl "≥Ñ· Ù¨ ÖÏ HõÅÜ«∞K«∂¿ãÎ, ã¨ÇϨ [=ÚQÍ ™ê=∂#º[#∞ʼnõΩ D 㨠O ^Œ ~ ° ƒ ù = ÚÖ’ ~° K « # Å∞, LѨ < åºã¨ = ÚÅ∞,
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 70 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 71

„>ÿ̌xOQÆ∞HͺOѨÙÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOK«∞@ x`«ºrq`«=ÚÖ’ D #∂`«# ™ê^è Œ # =ÚÅ∞ ÖË x Ѩ i ã≤ ÷ ` « ∞ ÅÖ’ ÃÑ^Œ Ì „ Ѩ Ü « ∞ `åflʼnõ Ω


PÖ’K« # Å#∞ PK« ~ ° } Ö’ ÃÑ@∞ì @ `À áê@∞ J`« º O`« =#~°∞Å#∞ UHõ„u`«=Ú KÕã∞¨ HÀÖË=Ú. Ü«∂zOz J~°ã÷ O¨ „QÆÇϨ =Ú
=ÚYº"≥∞#ÿ k Uq∞@O>Ë D P^Œ~≈° "ån „Ѩuáê^Œ#Å#∞ Z=Ô~`· Õ KÕÜ«∞@=ÚHõO>Ë - ã¨∂„`«ã¨OKåʼnõΩÅ∞ ''J=ã¨~å<Õfl —— `«#
K≥Ñ≤ÊOk PK«iã¨∞Î<åfl~À "åˆ~ K≥áêÊe. Z=i „áê=∂}˜Hõ`«, HÍà◊§g∞^Õ xÅ|_ç „Ñ¨[ÅÖ’H˜ "≥à◊§QÆeˆQ@@∞¡ KÕÜ«∞@=Ú
„ѨY~°`Å « QÆ∞iOz =∞#=Ú "ÕÖuˇ Î K«∂Ñ≤OK«Ö"Ë ∂≥ "åˆ~ K≥áêÊe. =∞Ozk Jx J#∞‰õΩ<åfl~°∞. JѨC_»∞ „Ѩ[Å =ÚO^Œ∞ nxx
D =#~°∞ÅxflO\˜h UHõ„u`«=Ú KÕã≤#ѨC_Õ qKå~°„HÍOu ÃÑ@ìQÆeˆQ ™ê÷~Ú‰õÄ_® ã¨Ç¨Ï[=ÚQÍ<Õ ã¨g∞H˜∆OѨ|_»∞`«∞Ok.
QÆuK«„Hõ=Ú =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥à◊§QÆÅ^Œ∞. Ju z#fl ã¨fi~°∂Ѩ=ÚÖ’ WѨ Ê \˜ # ∞O_ô 50 㨠O =`« û ~åÅ „H˜ O ^Œ @ D
"≥∞e¡"≥∞e¡QÍ<≥·<å 㨈~! „Ѩ Ü ≥ ∂ [#=Ú<åtOz 'Ç≤ Ï On JYO_» * ’ºu— „Ѩ K « ∞ ~° }
Ü«ÚQÆ„HÍOu H˘~°‰õΩ ~°Hõ~°HÍÅ „ÉèÏO`«∞Åg∞^Œ Jxfl "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì=Ú. D =∂ã¨Ñ„¨ uHõ Ü≥ÚHõ¯ „¿Ñ~°} x~°O`«~=° Ú
kâ◊Å#∞Op ^≥|ƒH˘>Ëì „Ñ¨uáê^Œ#Å∞ „Ѩã¨∞Î`«=Ú KÕÜ«Ú@ÜÕ∞ <å‰õΩ ^Œ∞~°æ=∞ Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂ˆH∆„`«=ÚÅ#∞O_ç ÅaèOK«∞@ÜÕ∞ HÍHõ
HÍHõ , "å\˜ ™ê÷ # =ÚÖ’ ™ê÷ Ñ ≤ O K« = Åã≤ # q"Õ H õ Ñ ¨ Ó i`« <å zO`«#, KÕ`«#Å #=h`«=Ú ‰õÄ_®. "≥Ú^Œ\’¡ 500 „Ѩ`«∞Å∞
PÖ’K«#ʼnõΩ, `«~°¯,`«^䌺, „Ѩ=∂} L^•Ç¨Ï~°}Å`À áê@∞ =∂„`«"Õ∞ JK«∞ÛQÆ∞^•Ì=Ú. ã¨fiÜ«∞O¿ã=‰õΩÅ =Öˇ WO\˜,WO\˜H˜
Éè Ï =㨠O "Õ ^ Œ Å #∞ 㨠$ +¨ ì = ÚQÍ `≥ e ¿Ñ â‹ · e Ö’ „Ѩ É è Ï ==Ú "≥o§ ѨOKÕ „Hõ=∞=Ú U~°Ê~°∞K«∞‰õΩ<åfl=Ú. WѨC_»∞ 500 Ô~@∞¡
K« ∂ Ñ≤ O K« Q Æ e ˆ Q ~° K « # Å∞ KÕ Ü « ∞ =Åã≤ Ü « Ú #flk. "å\˜ x J#QÍ Ô ~ O_» ∞ #fl~° Å Hõ ∆ Å Hõ O >Ë Z‰õ Ω ¯=㨠O YºÖ’
„ѨK«∞iOK«∞@‰õΩ q∞+¨#s™ê÷~ÚÖ’ XHõ =º=ã¨÷#∞ ‰õÄ_® =Ú„kOѨ|_»∞`«∞#flk. „Hõ=∞„Hõ=ÚQÍ D ã¨OYº ÃÑ~°∞QÆ∞`«∂
xi‡OK«=Åã≤ LO@∞Ok. ™ê=∂#ºOQÍ „Ѩ[Å∞ `ÕeÔH·#, U„Ñ≤Ü«∞Öò, 1989 <å\˜H˜ JYO_»*’ºu K«O^•^•~°∞Å ã¨OYº 3
=∞<À~° O [Hõ " ≥ ∞ ÿ # ™êÇ≤ Ï `åº<Õ fl K« ^ Œ ∞ =Ù`å~° ∞ . J@∞=O\˜ ÅHõ∆ÅH˜ KÕ~°∞‰õΩOk. P^蕺u‡Hõ `«`«Îfi^Œ~°≈#=Ú Ü≥ÚHõ¯
™êÇ≤Ï`åº<Õfl „ѨHÍâ◊‰õΩÅ∞ „ѨK«∞i™êÎ~°∞. Ö’HÀѨÜ≥∂QÆHõ~°"≥∞ÿ# q*Ï˝#ã¨=∞‡`« „Ѩuáê^Œ#, q*Ï˝#=Ú#‰õΩ #∂`«# kâ◊xKÕÛ
™êÇ≤Ï`«º=Ú#∞ „ѨK«∞iOK«∞@ - =∞iÜ«Ú =ºH˜Î=ºH˜ÎH© ^•xx ã¨=∞#fiÜ«∂`«‡Hõ `«^䌺=Ú`À ‰õÄ_ç# "庙êÅã¨OHõÅ#, =ºH˜ÎÖ’
K«=HõQÍ ‰õÄ_® JO^ŒKÜ Õ ∞« @=Ú J=ã¨~=° Ú. JO`ÕHÍHõ tH˜`∆ ∞« _≥#· ^•y=Ù#fl J#O`«â◊‰õΩÎÅ∞ =∞iÜ«Ú "å\˜x qHõã≤OѨKÕÜ«∞\ÏxH˜
„Ѩ f =ºH˜ Î KÕ ` « ™êÇ≤ Ï `åºxfl |Å=O`« = ÚQÍ K« k qOKÕ qq^茙ê^èŒ#Å QÆ∞iOz q=iOKÕ D Ѩ„uHõ Ü≥ÚHõ¯ ~°K«#,
=º=ã¨÷#∞‰õÄ_® ™ê÷Ñ≤OK«=Åã≤Ü«Ú#flk. ã¨Oáê^ŒHõ`«fi=Ú (Z_ç\˜OQ∑) ǨÏi^•fi~ü #∞O_Õ [~°∞QÆ∞`«∞#flk.
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 72 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 73

„ѨK«∞~°} =∂„`«=Ú =∞^èŒ∞~°#∞O_ô [~°∞QÆ∞`«∞#flk. Z=~°∞ nxx Ü«∂zOK«‰Ωõ O_® Hˆ =Å=Ú `«# Ü≥ÚHõ¯ LѨÜ∂≥ QÆÑ_¨ Õ ÅHõ} ∆ ÏÅ∞
K«kq<å J`«xx D ~°K«<åâ‹·e „ѨÉèÏq`«=Ú KÕÜ«Ú@ÜÕ∞ HÍHõ =∞iÜ« Ú áê~î ° ‰ õ Ω Å Ü≥ Ú Hõ ¯ ã¨ Ç ¨ Ï Ü≥ ∂ QÆ = Ú ã¨ ^ •ƒù = #Å
HÍÖÏ#∞QÆ ∞ }º"≥ ∞ ÿ # xQÆ ∂ _è » „ Ѩ u áê^Œ # ʼnõ Ω #∂`« # P^è•~°=Ú`À K«O^•^•~°∞Å ã¨OYº ÃÑiyOk. ˆH=Å=Ú
„¿Ñ~°}xzÛOk. HÍ~Ú`«=Ú, =Ú„kOK«∞@ =∞iÜ«Ú `«áêÖÏ Y~°∞ÛÅ∞ (Postal
27 ã¨O=`«û~åÅ „H˜O^Œ@ Ô~O_»= Ѩ„uHõ Ü«ÚQÆx~å‡} Charges) Ü≥ÚHõ¯ ÉèÏ~°"Õ∞ D „ѨK«∞~°}Å g∞^Œ fã¨∞‰õΩx
Ü≥ ∂ [# ¿Ñ~° ∞ `À „áê~° O aè O K« | _ç # k. JYO_» * ’ºuÖ’ ÖÏÉè=í Ú =^Œ∞Ì – #+¨=ª Ú =^Œ∞Ì (No Profit -No Loss) „Ѩ„H˜Ü∞« QÍ
K≥ѨÊ|_ç# q+¨Ü«∂Å∞ D Ѩ„uHõ ѨikèÖ’H˜ ~å=Ù. ‰õΩ@∞O|, JYO_» * ’ºu Ѩ „ uHõ ‰ õ Ω ™êÅ∞ K« O ^• 60 ~° ∂ áêÜ« ∞ Å∞
™ê=∂lHõ x~å‡}=Ú H˘é‰õΩ W=fi|_Õ „Ѩuáê^Œ#Å, „Ѩ™ê~° (64¿ÑrÅ∞), Ü«ÚQÆâ◊H˜Î QÆ∞[~åf 40 ~°∂áêÜ«∞Å∞(52¿ÑrÅ∞),
„ѨKå~°=Ú D Ѩ„uHõ KÕ™ÈÎOk. K«∂ã¨∂Î K«∂ã¨∂Î Wk ‰õÄ_® 70 Ü«ÚQÆx~å‡}Ü≥∂[# Ç≤ÏOn ã¨O=`«û~°K«O^• 30 ~°∂áêÜ«∞Å∞
"ÕÅ „Ѩ`∞« Å∞ =Ú„kOѨ|_»∞`«∞#flq. QÆ∞[~åf, =∞~åsî, XiÜ«∂, (36 ¿ÑrÅ∞) x~°O`«~=° Ú „ѨK∞« iOK«|_»∞`«∞<åfl~Ú. „ѨH@ õ #Å∞
`«q∞à◊=Ú, `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨Å ã¨O㨯~°}Å∞ ‰õÄ_® ÃÑ^ŒÌã¨OYºÖ’ ã‘ fi Hõ i OK« ‰ õ Ä _» ^ Œ ∞ J<Õ ã¨ O Hõ Ö ÏÊxfl x~° O `« ~ ° = Ú
áê~î°‰õΩʼnõΩ JO^ŒKÕÜ«∞|_»∞`«∞#flq. g\˜Ö’ ''Ü«ÚQÆâ◊H˜Î—— J<Õ QÆ∞~°∞ÎOK«∞‰õΩO@∂ Ô~\˜ìOѨ٠L`åûǨÏ=Ú`À áê~î°‰õΩÅ#∞ D
¿Ñ~° ∞ `À QÆ ∞ [~åfÖ’ „Ѩ K « ∞ iOѨ | _» ∞ `« ∞ #fl Ѩ „ uHõ ‰ õ Ω Ѩ„uHõÅ∞ KÕ~°∞‰õΩO@∞<åfl~Ú.
XHõ\#˜ fl~°ÅHõÅ
∆ HõO>Ë Z‰õΩ¯==∞Ok áê~ Ωõ Å∞<åfl~°∞. QÆ∞~°∞=Úv, Q˘Ñ¨Ê „ѨuÉèíHõÅ"åi`À, ÃÑ^ŒÌ™ê^èŒ<åÅ`À qâßňH∆„`«=ÚÖ’
ɡOQÍb, WOw¡+¨µ ã¨O㨯~°}Å∞, „ѨK«∞iOѨ|_ç<å ã¨iÜ≥ÿ∞# Ѩ x KÕ ¿ ãÎ qKå~° „ HÍOuÜ≥ Ú Hõ ¯ "≥ Ú ^Œ \ ˜ K « ~ ° } =Ú(ÖË Y x)
=º=ã¨÷ ÖËHáõ È=Ù@ =Å# "å\˜x ѨÙã¨HÎ ÍHÍ~°=ÚQÍ JѨC_»ÑC¨ _»∂ ™êkèOK«∞@ U q^èŒOQÍ#∂ Jã¨OÉèí==Ú HÍ^Œ∞ J#fl^•xH˜ Wk
„ѨK«∞iã¨∞Î<åfl=Ú. D q^èŒ=ÚQÍ Ñ¨„uHõÅ „ѨK«∞~°} ã¨OYº 4-5 L^•Ç¨Ï~°}. XHõ =ºH˜Î `«# ã¨OѨÓ~°‚ ã¨=∞~°Ê} ^•fi~å WO`«
ÅHõ∆Å =∞^茺 LO@∞#flk. „Ѩf Ѩ„uHõ#∞ Hõhã¨=Ú 10=∞Ok KÕÜ∞« QÆey#ѨC_»∞ W@∞=O\˜ J<Õ‰Ωõ Å „â◊=∞, ™ê^è#Œ , ZO`« ÃÑ^ŒÌ
K«^Œ∞=Ù`«∞<åfl~°∞. D q^èŒ=ÚQÍ Jxfl Ѩ„uHõÅ∞ HõeÑ≤ 50 „ѨÉèÏ==Ú K«∂Ñ≤OK«QÆÅ^À, ZO`« Q˘Ñ¨Ê Q˘Ñ¨Ê ã¨Ñ¶¨Å`«Å#∞
ÅHõ∆Å=∞Ok áê~î°‰õΩÅ PÖ’K«<å KÕ`«#`«fi=Ú#∞ „Ѩu <≥ÖÏ á⁄O^ŒQÆÅ^À ^•x QÆ∞iOz TÇ≤ÏOK«∞@‰õΩ Z=fiiH© Hõ+¨ì=Ú
‰õΩkÑ≤"Õã¨∞Î<åfl~Ú. H͉õÄ_»^Œ∞.
U q^èŒ"≥∞ÿ# „ѨHõ@#Å∞ fã¨∞HÀ‰õΩO_® Z=fiih _»|∞ƒ ™êÇ≤Ï`«ºˆH∆„`«=ÚÖ’ ã≤÷~°qÅ∞=Å#∞ „ѨuáêkOK«QÆeˆQ
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 74 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 75

ѨÙã¨ÎHõ=ÚÅ J=ã¨~°=Ú KåÖÏ =Ù#flk. âßOu‰õΩO*ò ^•fi~å ѨÙã¨ÎHõ=ÚÅ∞ ZO`« Q˘Ñ¨Ê „HÍOux ÖË=nÜ«∞QÆÅ"À Hõàϧ~å
=∞iÜ«Ú Ü«ÚQÆx~å‡}Ü≥∂[# ^•fi~å ã¨∞=∂~°∞ 2500 HõO>Ë K«∂Kå_»∞. XHõ "åºÑ¨Hõ̂H∆„`«=ÚÖ’x =º‰õΩÎÅ∞ Q˘Ñ¨ÊQ˘Ñ¨Ê Ѩ#∞Å∞
Z‰õΩ¯= ѨÙã¨ÎHõ=ÚÅ∞ Ü«ÚQÆ™êÇ≤Ï`«º=ÚQÍ =Ú„kOѨ|_®¤~Ú. KÕÜ«∞\ÏxH˜ „¿Ñ~°}xzÛ qaè#fl ÉèÏ+¨ÅÖ’ qaè#fl„Ѩ^ÕâßÅ
W=hfl =ºH˜,Î ‰õΩ@∞O|, ã¨=∂[=Ú Ü≥ÚHõ¯ aè#fl, aè#fl ã¨=∞㨺ŠPÖ’K« # Å#∞ =∞kä O z 㨠O =~° ú # KÕ Ü « Ú @H˘é‰õ Ω D
g∞^Œ Ѩiëê¯~°=Ú K«∂Ñ≤ã¨∂Î „"åÜ«∞|_®¤~Ú. ^Õâ◊=Ú Ü≥ÚHõ¯ ѨÙãÎ̈Hõ=ÚÅ ^•fi~å<Õ =∞ǨÏ`«fiѨÓ~°‚"≥∞ÿ# ã¨∂K«#Å∞, HÍ~åºK«~°}
qaè#fl ÉèÏ+¨ÅÖ’ Wq J#∞=kOK«|_®¤~Ú. ѨÙãÎ̈H=õ ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ Ѩ^Œú`«∞Å∞ JO^ŒKÕÜ«∞|_»∞`«∞#flq. D q^èŒ=ÚQÍ<Õ qã¨Î$`«"≥∞ÿ#
=¸Åºx~åú~} ° Ö’ XˆH hu J=ÅOaOK«|_»∞`«∞#flk. ÖÏÉè=í Ú =∂~°∞ÊʼnõΩ P^è•~°=Ú Åaèã¨∞ÎOk.
=^Œ∞Ì – #+¨ª=Ú =^Œ∞ (No Profit -No Loss) c^Œ ^Õâ◊=ÚÅÖ’ Ü«ÚQÆÑi¨ =~°#Î ‰õΩ ~Ô O_»= =∞ǨÏ`«fiѨÓ~°‚ „ѨÜ∞« `«fl=Ú - "å}˜
- ‰õΩ„QÍ=∂ÅÖ’ L#fl áê~î°‰õΩ_»∞ Ys^≥·# ѨÙã¨ÎHõ=ÚÅ ÖÏÉèí=Ú ÖË ^ • "å‰õ Ω ¯#∞ LѨ Ü ≥ ∂ yOK« ∞ @. 㨠` « û OQÆ = ÚÅ∞,
á⁄O^ŒÖË_»∞. Ü«ÚQÆ™êÇ≤Ï`«º „ѨKå~°=Ú#‰õΩ XˆH P^è•~°=Ú „Ѩ=K«#=ÚÅ∞, ™ê=¸Ç≤ÏHõ K«~°ÛÅ∞, ã¨ÉèíÅ∞, PÖ’K«#Å∞ WzÛ
Uq∞@O>Ë Z=~°∞ K«kq<å "å~°∞ ^•xx W`«~°∞Å KÕ`« ѨÙK«∞ÛHÀ=\ÏÅ∞, 㨄`«=ÚÅ∞, ã¨=∂~ÀǨÏ=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#q D
K« k qOKå~° ∞ - =∞iÜ« Ú ^•xx H˘#∞‰õ Ω ¯<Õ O ^Œ ∞ ‰õ Ω HÀ=Ö’ˆH =™êÎ~Ú. âßOu‰õΩO*òÖ’ KåÖÏ HÍÅ=Ú#∞O_ç
L`åûǨÏѨiKå~°∞. ''ã¨OpѨÙã¨ÎHÍÅÜ«∞=Ú#∞—— Éèí∞[=ÚÅ g∞^Œ
㨠O =`« û ~° = ÚÖ’ XH˘¯Hõ ¯ <≥ Å áê@∞ [iˆ Q Ü« Ú QÆ t eÊ
"Õã¨∞H˘x áê~î°‰õΩÅ∞ `«=∞‰õΩ `≥eã≤# „Ѩ^Õâ◊=ÚʼnõΩ "≥à◊√Î<åfl~°∞.
㨄`«=ÚÅ∞, =∞iÜ«Ú 9,9 ~ÀAÅ áê@∞ [iˆQ ã¨Or=hq^Œº
W`«~°∞ʼnõΩ ѨÙã¨ÎHõ=ÚÅxzÛ K«kqOz =∞m§ uiy "≥#H˜¯
f㨠∞ ‰õ Ω O\Ï~° ∞ . Z=Ô ~ · < å L`åûǨ Ï =Ú K« ∂ Ñ≤ ¿ ãÎ "å\˜ x Ü≥ÚHõ¯ „ѨuÉèÏã¨O=~°ú#㨄`«=ÚÅ∞ #_»∞ã¨∂Î L#flq. g\˜Ö’
J=Ú‡`å~°∞ ‰õÄ_®! D HÍ~°º„Hõ=∞=Ú qâ◊√^Œú ¿ã"åÉèÏ=#`À WѨ Ê \˜ H ˜ 5 ÅHõ ∆ Å Hõ O >Ë Z‰õ Ω ¯==∞Ok =º‰õ Ω Î Å ∞
KÕÜ∞« |_»∞`«∞Ok. JO^Œ∞=Å¡ Z=iH© JO^Œ∞Ö’ ÉèÏQÆ=Ú(Hõg∞+¨<)£ áêÅ∞ѨOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. XHõ <≥Åáê@∞ [iˆQ Ü«ÚQÆteÊ㨄`«=ÚÖ’
W=fi@=Ú ÖÏO\˜ `«Å<˘Ñ¨CÅ∞O_»=Ù. „ÔHã· =Ψ q∞+¨#sÅ∞ =∞iÜ«Ú „ѨKå~°‰õΩ_çQÍ Ñ¨xKÕÜ«∞QÆeˆQ Ü≥∂Qƺ`« JO^ŒKÕÜ«∞|_»∞`«∞Ok.
Hõ=¸ºx+¨µì „ѨKå~°‰õΩÅ∞ `«=∞ ™êÇ≤Ï`«º=Ú#∞ ™ê^è•~°}=ÚQÍ `Õ e Ô H · # 㨠O w`« = Ú#∞, 㨠∞ ÅÉè í = ÚQÍ <Õ ~ ° ∞ Û‰õ Ω <Õ
D q^èŒ=ÚQÍ<Õ qã¨ÎiOѨKÕ™êÎ~°∞. 㨠O w`« " å~Ú^Œ º =ÚÅ∞, Hõ ^ è Œ Å ∞, „Ѩ = K« < åÅ∞, Slides,
D ѨO‰õΩÎÅ∞ ~å¿ã ~°K«~Ú`« ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ Ñ¨„uHõÅ∞, Projecter, Video "≥Ú^ŒÅQÆ∞"å\˜ ^•fi~å P^Œ~°≈=O`«"≥∞ÿ#
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 76 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 77

„H˜Ü«∂HõÖÏáêÅ#∞ q=iOK«∞@, QÀ_»Åg∞^Œ P^Œ~°≈"åHõº=ÚÅ∞ 24. „áê=∂}˜Hõ`«O„`«=Ú Ü≥ÚHõ¯ qHÍã¨=Ú


~å~ÚOK«∞@, ã≤ìHõ¯~üû ѨOzÃÑ@∞ì@, nѨܫ∞[˝=ÚÅ ^•fi~å tHõ∆‰õΩʼnõΩ „ѨtHõ∆} W=fi\ÏxH˜ L#fl`« =ºH˜Î`«fi=Ú`Àáê@∞
ã¨fiÅÊ=ºÜ«∞=Ú`À ÃÑ^ŒÌ =∞iÜ«Ú „ѨÉèÏ=âßb HÍ~°º„Hõ=∞=ÚÅ „¿Ñ~° } Ï`« ‡ Hõ "å`å=~° } =Ú‰õ Ä _® HÍ"åe. Wq Ô ~ O_» ∂
qkè=º=ã¨÷Å#∞, Ѩ~°OѨ~°Å#∞ U~°Ê~°∞K«∞@ <Õ~°Ê|_»∞`«∞Ok. âßOu‰õΩO*òÖ’ Åaè™êÎ~Ú. âßOu‰õΩO*òÖ’ ã¨∞=∂~°∞ 500 =∞Ok
㨄`«=ÚÅÖ’ áêÅ∞ѨOK«∞‰õΩ<Õ "åiH˜ x"åã¨=Ú, Éè’[#=Ú, =º‰õΩÎÅ∞ ã≤÷~°x"åã¨=Ú LO@∞<åfl~°∞. WO^Œ∞Ö’ KåÖÏ=∞Ok
tHõ∆}, J=ã¨~°=∞ÜÕ∞º LѨHõ~°}=ÚÅ∞, "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "å\˜H˜ „QÍ_»∞ºÜÕ∞\òû. áÈã¨∞ì„QÍ_»∞ºÜÕ∞\ò ™ê÷~Ú =º‰õΩÎÅ∞. ÃÑ^ŒÌÃÑ^ŒÌ
ã¨=Úz`« =º=ã¨÷ WHõ¯_» L#flk. `«=∞ JÉèϺã¨=Ú =∞iÜ«Ú L^ÀºQÍÅ#∞ =^Œ∞Å∞H˘x ã¨∂„`«ã¨OKåʼnõΩx L^•Ç¨Ï~°}QÍ
„ѨtHõ∆} P^è•~°=ÚQÍ D „ѨKå~°‰õΩÅ∞ ZHõ¯_»‰õΩ "≥à◊`Õ JHõ¯_» fã¨∞‰õΩx Ü«ÚQÆã¨$[#teÊ ã¨O|Okè`« ¿ã"åHÍ~°º„Hõ=∂ʼnõΩ
„Ѩ * Ï ã¨ = ¸Ç¨ Ï =ÚÅ#∞ UHõ „ u`« = ÚKÕ ã ≤ "åix 㨠= ∞iÊ`« Éè Ï ==Ú`À =KåÛ~° ∞ . â◊ s ~° x ~° fi Ǩ Ï } H˘~° ‰ õ Ω
LÖÏ¡ãѨ ~¨ K° _« =» Ú ^•fi~å Ö’HõHàõ Ϻ}=Ú =∞iÜ«Ú [#*ÏQÆ~} ° „ÉÏǨχ}Àz`« ™ê^è<Œ å ™ê=∂„y`À QÆ_∞» ѨىõΩO@∂ L`åûǨÏ=ÚQÍ
J<Õ L^ÕÌâߺxfl <≥~°"Õ~°∞™êÎ~°∞. U q+¨Ü«∞=Ú#∞ "åiH˜ 12 QÆ O @Å∞ Ѩ x KÕ ™ êÎ ~ ° ∞ . giÖ’ KåÖÏ=∞Ok `« = ∞
J~°=÷ ∞ÜÕ∞º@@∞¡ K≥áêÊÅ#∞‰õΩO\Ï~À ^•xx `ÕeHÔ #· ã¨Ow`«=Ú ™⁄O`«Y~°∞ÛÅ`À<Õ `«=∞ J=ã¨~åÅ#∞ QÆ_∞» ѨىõΩO@∞<åfl~°∞. g~°∞
^•fi~å K≥ѨÓÎ=ÙO\Ï~°∞. "ÕÅã¨OYºÖ’ „Ѩ[Å∞ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ P„â◊=∞=Ú #∞O_ç Ug∞ PtOK«~°∞, fã¨∞HÀ~°∞. Wk XHõ
JѨÓ~°fi"≥∞ÿ#, J~°∞^≥·# Q˘Ñ¨Ê L^•Ç¨Ï~°}.
q#\ÏxH˜ =™êÎ~°∞. „Ѩf ã¨O=`«û~°=Ú ã¨∞=∂~°∞ 3,500 =∞Ok
„ѨKå~°‰õΩÅ∞ D 㨄`«=ÚÅѨ^Œúu ^•fi~å „Ñ¨tHõ∆} á⁄O^Œ∞`å~°∞. ѨxKÕÜ∞« QÆeQˆ ÉèÏ=<åjÅ∞Ô~#· HÍ~°ºHõ~Šΰ Ü≥ÚHõ¯ JÉèÏ==Ú
ã¨~°fi„`å L#flk. HÍh âßOu‰õΩO*òH˜ g~°∞ J<åÜ«∂ã¨=ÚQÍ<Õ
ã¨=∞Ü«∞=Ú JO`«QÍ ÖËx"å~°∞ 9 ~ÀAŠ㨄`«=ÚÅÖ’
Åaèã¨∂Î =ã¨∂Î L<åfl~°∞. Z"£∞._ç, Z"£∞.Zãπ, Z"£∞.>ˇH±,
r=#™ê^èÑŒ Ü ¨ Ú ≥ Hõ¯ ã¨Or=hq^Œº *Ï˝#=Ú#∞ á⁄Ok `«=∞ =∞#ó a.S.Z"£∞.Zãπ, Z"£∞.Zãπ.ã≤. Ñ≤.ÃÇÏKü._ç, ZÖò.ZÖò.Z"£∞ (M.D,
ã≤u÷ x qHõãO≤ ѨKãÕ ∞¨ H˘#∞@‰õΩ =™êÎ~∞° . "åiH˜ 㨄`«=ÚÅ∞ "Õ~∞° QÍ M.S, M.TECH, B.I.M.S, M.Sc,Phd ,L.L.M) ™ê÷~ÚQÆÅ J<ÕHõ
#_»Ñ¨|_»∞`å~Ú. g\˜Ö’ áêÅ∞ѨOK«∞‰õΩ<Õ "åi ã¨OMº HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞<åfl~°∞. âßOu‰õΩO*ò ã¨OKåʼnõΩx =ºHÎ̃`åfixfl Z=Ô~·`Õ
™ê^è•~°}=ÚQÍ 500 #∞O_ç 1000 =∞^茺 LO@∞Ok. D ^Œ Q Æ æ ~ ° # ∞O_ç Jxfl~° H õ = ÚÅ∞QÍ Ñ¨ s H˜ ∆ O z K« ∂ âß~À "åi
HÍ~°ºHõ~Å
ΰ ∞‰õÄ_® `«=∞`«=∞ Hˆ „∆ `åÅÖ’ „ѨKå~°‰Ωõ Å∞QÍ Ñ¨xKÕ™êÎ~∞° .
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 78 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1 79

=∞#ã¨∞ûÅÖ’ W@∞=O\˜ "å`å=~°}=ÚÖ’ rqOz W@∞=O\˜ q∞+¨<`£ À „ѨÉÏè q`«"∞≥ #ÿ =º‰õΩÅÎ ∞ ~ÀAH˜ Hõhã¨=Ú XHõ QÆO@
HÍ~° º „Ѩ } ÏoHõ áê\˜ O z ^è Œ # ∞ºÅ=∞"åfiÅxÑ≤ ã ¨ ∞ Î O k. D ã¨=∞Ü«∞=Ú, J~°ú~°∂áê~Ú JOâ◊^•#=Ú W™êÎ~°∞. "åi ™ê÷xHõ
HÍ~°ºHõ~°ÎÅ ^•fi~å xi‡OK«|_ç# "å`å=~°}=Ú Ü≥ÚHõ¯ „Ѩ^ÕâßÅÖ’ 㨄`«Ê=$uÎ ã¨O=~°ú#=ÚH˘~°‰õΩ, x~°O`«~°=Ú
„ѨÉèÏ="Õ∞ ta~åxH˜ =zÛ# "åà◊§ rq`«=ÚÅÖ’ HÍÜ«∞HõÅÊ=Ú JOâ◊ ^ •#=Ú WKÕ Û „=`« = Ú fã≤ H ˘#=Åã≤ =ÙO@∞Ok.
ÖÏO\˜ ã≤÷u á⁄Ok uiy"≥àÏÎ~°∞. „ѨuÉèí, „ѨY~°`« =∞iÜ«Ú ZO`À=∞Ok `«=∞ ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ ã¨QÆO ‰õΩ@∞OÉÏxH˜-ã¨QÆO
„áê=∂}˜Hõ`« Ü≥ÚHõ¯ w@∞éÏ~Ú ^•fi~å ѨsH˜∆OѨ|_ç#, ѨÓiÎ ã¨=∂[¿ã=H˜ Wã¨∞<Î åfl~°∞. D HÀ=‰õΩK≥Ok# "å#„Ѩã∞¨ Å Î #∞ ‰õÄ_®
ã¨=∞~°Ê} KÕã¨∞‰õΩ#fl „ѨuÉèíÅ Ü≥ÚHõ¯ ã¨=¸Ç¨Ï"Õ∞ D ã¨Oã¨÷ q∞+¨<£ KåÖÏ ÃÑ^ŒÌã¨OYºÖ’ `«Ü«∂~°∞KÕã≤Ok. WO^Œ∞Ö’
Ü≥ÚHõ¯ "Õ∞~°∞^ŒO_»=Ú. Ü«∂Éèâ·ˇ ß`«=Ú HõO>Ë Z‰õΩ¯==∞Ok =∞Ç≤Ïà◊Å∞ =Ù<åfl~°∞. =∞Ç≤ÏàÏ
„QÍ=∞„QÍ=∞=ÚÖ’ #=Ü«ÚQÆ=ÚÜ≥ÚHõ¯ *Ï˝#*’ºux *ÏQÆ$u ã¨O^ÕâßxflKÕÛ"å~°∂ =Ù<åfl~°∞. D U~åÊ@∞ =Å¡
"≥eyOKÕO^Œ∞‰õΩ "≥à◊§\ÏxH˜ #Å∞æ~°∞ áê_»QÆeˆQ"å~°∞, XHõ =HõÎ, ã¨=∂[OÜ≥ÚHõ¯ „ѨuˆH∆„`«=ÚÖ’ "Õ`«#=Ú fã≤HÀ‰õΩO_®
D q^èŒOQÍ S^Œ∞ S^Œ∞QÆ∞~°∞ HõÅã≤ XHõ =∞O_»eQÍ U~°Ê_ç J#∞Éè=í =Ú =Ù#fl HÍ~°ºHõ~Šΰ ∞ KåÖÏ ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’ U~°Ê_»`å~°x
x~°O`«~°=Ú HÍ~°ºˆH∆„`«=ÚÖ’ u~°∞QÆ∞`«∂=ÙO\Ï~°∞. giH˘~°‰õΩ Ptã¨∞<Î åfl=Ú.
"åǨÏ# ™œHõ~°º=Ú‰õÄ_® L#flk. ã¨O=`«û~°=ÚÖ’ ã¨∞=∂~°∞ 15 XHõѨC_»∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊=ÚÖ’x =∞h+‘Å∞ - Ö’Hõ¿ã=‰õΩÅ∞
=O^ŒÅ ã¨"∞Õ ‡à◊<åÅ∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú. g\˜Ö’ nѨÜ∞« [˝=ÚÖË HÍHõ ã¨OѨÓ~°‚ qâßfixH˜ =∂~°^æ ~Œ ≈° #=Ú KÕÜ∞« \ÏxH˜ ã¨=∞~°∞Å ÷ ∞. WO`«
"åi¬HÀ`«û"åÅ∞ ‰õÄ_® =ÙO\Ï~Ú. g\˜H˘~°‰õΩ „Ѩ*Ï˝ã¨O™ê÷<£ J<Õ ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’ Ö’Hõ¿ã=‰õΩÅ∞ "å#„Ѩã¨÷Ѩ~°OѨ~°^•fi~å<Õ
¿Ñ~°∞`À Éèí=<åÅ∞‰õÄ_® xi‡OK«|_ç=Ù#flq. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ Wq `«Ü«∂~°ÜÕ∞º"å~°∞. `«=∞ ÉÏ^茺`«Å#∞ `«yæOK«∞H˘x ѨÓiÎ
ã¨∞=∂~°∞ 3000 Å HõO>Ë Z‰õΩ¯= L#flq. q∞QÆ`å J<ÕHõ ã¨=∞Ü«∂xfl ÖËHõ H˘O`« HÍÖÏxfl "≥zÛOz "å~°∞ Ö’HõHàõ Ϻ} ™ê^è#Œ
™ê÷<åÅÖ’ 㨄H˜Ü«∞ HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOKÕ âßYÅ∞‰õÄ_» =Ù#flq. KÕ¿ã"å~°∞. ^Õ==∂#=ÙÅx `«Ü«∂~°∞KÕ¿ã D Ѩ~°OѨ~° =∞éÅ
D HÍ~°º„Hõ=∂ÅÖ’ áêÖÁæ#∞@‰õΩ XHõ ^ŒH˜∆} W=fi=Åã≤ *ÏQÆ$`«=Ú J"åfie.
=ÙO@∞Ok. Jk XHõ ^Œ$„+¨Ê=$uÎx =keÃÑ\˜ì, XHõ 㨄`«Ê=$uÎx âßOu‰õΩO*òÖ’ Pi÷Hõ ™êfi=ÅO|# H˘~°‰õΩ ‰õΩ\©~°Ñ¨i„â◊=∞
JÅ=~°K∞« H˘#∞@. Dq^èOŒ QÍ "ÕÖÏk ÅHõÖ ∆ Ïk =º‰õΩÅ
Î ∞ K≥_∞» #∞ „ѨtHõ∆}‰õΩ qâı+¨ =º=ã¨÷ =Ù#flk. ^•x^•fi~å =∞Ç≤Ïà◊Å∞ `å=Ú
=ke, =∞Ozx „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. 㨠O áêkOz# ^•x`À 㨠O Ѩ Ó ~° ‚ Ñ ¨ i "å~åxH˜ ZO`«
21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î - 1 80 21 = â◊`åaÌ - L[˚fiÅ Éèíq+¨º`«∞Î – 1
ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»QÆÅ~°O>Ë, ‰õΩ@∞O|=ÚÖ’ XHõ =ºH˜Î x~°O`«~°=Ú
ã¨=∂[x~å‡} HÍ~åºÅÖ’ x=∞QÆfl"≥∞ÿ LO_»=K«∞Û. ÃÑ· ѨO‰õΩÅ Î Ö’
‰õ Ω ¡ Ñ ¨ Î O QÍ J<Õ ‰ õ Ω ʼnõ Ω „¿Ñ~° } WzÛ# q^è • #=ÚÅ∞
q=iOѨ|_ç#q.
ã¨O`ü q<ÀÉÏ U=∞<Õ"å~°O>Ë 'U^≥·<å XHõ ã¨Oã¨÷ qÅ∞=,
„Ѩ[Å∞ ^•x „H˜Ü∂« HõÖÏáêʼnõΩ ã¨ÇϨ Ü≥∂QÆ=Ú Wã¨∞#Î flO=`«~‰° Ωõ
=∂„`«"Õ∞ LO@∞Ok. „Ѩ[Å ã¨Ç¨ÏÜ≥∂QÆ=Ú PyáÈ~ÚO^ŒO>Ë
JHõ¯_» Ö’Hõ¿ã=‰õΩÅ ÉèÏ=#Å ÖËHõ „â◊=∞jÅ`«Ö’ ZHõ¯_À Ö’@∞
=Ù#flk Jx J~° ú = Ú.— J@∞=O\Ѩ C _» ∞ P 㨠O 㨠÷ x
=¸ã≤"ÕÜ«∞_»"Õ∞ =∞Ozk. âßOu‰õΩO*ò "≥Ú^Œ\˜ #∞O_ç D
w@∞éÏ~Ú g∞^Õ xÅ|_ç = Ù#flk. WHõ ¯ _» [~° ∞ QÆ ∞ `« ∞ #fl
QÆuq^èŒ∞Å#∞ =¸ÖϺOHõ# KÕã≤ W@∞=O\˜ ã¨Oã¨÷‰õΩ U^≥·<å
W"åfiÅx JxÑ≤¿ãÎ J_»‰õΩ¯O_®<Õ ¿ãfiK«ÛùQÍ WzÛ# J#∞^•<åÅ
P^è•~°OQÍ<Õ WO`«=~°‰õΩ âßOu‰õΩO*ò „ѨQÆu ™êkèOz#k.
WHõ=ÚO^Œ∞‰õÄ_» D P^è•~°OQÍ<Õ Wk ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
z#fl #=¸<å J~Ú<å âßOu‰õΩO*ò QÆ∞iOz WHõ¯_»
ZO^Œ∞‰õΩ K≥ѨÙÎ<åfl=∞O>Ë „Ѩu ˆH∆„`«=ÚÖ’H˜ „ѨuÉèí HõÅ"å~°∞
`å=Ú KÕÜ∞« QÆeˆQ HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ x~°~‚ ÚOK«∞H˘x Ü«ÚQÆã$¨ [#
Ü≥ÚHõ¯ P=â◊ºHõ`«Å#∞ ѨÓiÎKÕã≤ #=ã¨$[# Ü≥ÚHõ¯ P^è•~°tÅ
™ê÷Ñ≤OK«∞@‰õΩ =∞ǨÏ`«fiѨÓ~°‚"≥∞ÿ# J_»∞QÆ∞Å∞ "≥Ü«∞ºO_ç.
dfddfddfd
=∞ǨѨÓ~å‚Ǩïu ѨÙã¨ÎHõ=∂Å – 1 „HÍOu^èŒs‡ ™êÇ≤Ï`«º=Ú Ü≥ÚHõ¯ 20 ѨÙã¨ÎHõ=ÚÅ∞
21 = â◊ ` åaÌ - L[˚ fiÅ Éè í q +¨ º `« ∞ Î – 1 1.W~°"≥·XHõ@= â◊`åa Ì– L[fiÅÉèíq+¨º`ü – 1 (WH©¯ã‘fiã¨n |<å"£∞ L[fiÅÉèíq+πº–ÉèÏQ∑1)
„Ѩ^äŒ=∞ ÉèÏQÆ=Ú 2.W~°"≥·XHõ@= â◊`åaÌ – L[fiÅÉèíq+¨º`ü – 2 (WH©¯ã‘fiã¨n |<å"£∞ L[fiÅÉèíq+πº–ÉèÏQ∑2)
3.Ü«ÚˆQK«Ûù – „ѨuÉèÏ Ñ¨iëê¯~°=Ú – 1 (Ü«ÚQ∑ H© =∂OQ∑ „ѨuÉèÏѨiëê¯~ü–ÉèÏQ∑1)
„Ѩ^äŒ=∞ =Ú„^Œ} : 2000 „Ѩ`«∞Å∞ 4.Ü«ÚˆQK«Ûù – „ѨuÉèÏ Ñ¨iëê¯~°=Ú – 2 (Ü«ÚQ∑ H© =∂OQ∑ „ѨuÉèÏѨiëê¯~ü–ÉèÏQ∑2)
2008 – LQÍk 5.ã¨`«ºÜ«ÚQÆ Ñ¨Ù#~åQÆ=∞#=Ú (ã¨`üÜ«ÚQ∑ H© "åѨã‘)
6.Ѩi=~°Î# Ü≥ÚHõ¯ Q˘Ñ¨Ê Hõ∆}=ÚÅ∞ (Ѩi=~°Î<£ ˆH =∞Ǩ<£ Hõ∆}ü)
=¸Åº=Ú : 10/- 7.r=# ™ê^èŒ# Ü≥ÚHõ¯ ã¨fii‚=∞ã¨∂„`«=ÚÅ∞ (r=<£ ™ê^èŒ<åˆH ã¨fii‚"£∞ ã¨∂„`ü)
8. „ѨuÉèíÅ H˘~°‰õΩ =∞ǨHÍÅ∞x PǨfi#=Ú (=∞ǨHÍÖò HÍ „ѨuÉèÏ"ÀO HÍ P=∞O„`«}ü)
JHõ∆~°‰õÄ~°∞Ê : N=∞u ~å[ºÅH˜; , N=∞u ÅH˜;QÀáêÖò, N=∞u =b¡„Ѩ™ê^£ 9. „Ѩ*Ï˝=`å~°=Ú Ü≥ÚHõ¯ q™êÎ~°„Ѩ„H˜Ü«∞ („Ѩ*Ï˝=`å~ü H© q™êÎ~ü „Ѩ„H˜Ü«∂)
_ç*ˇ·<£ : "≥.· ÃÇÏKü.Zãπ.„Ѩ™ê^£, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£. 10. #=ã¨$[#=Ú H˘~°‰õΩ =∞ǨHÍÅ∞x U~åÊ@∞¡ (#=ã¨$[<£ ˆH xq∞`üÎ =∞ǨHÍÖò H© `≥·Ü«∂s)
11. <Õ\˜ ã¨=∞㨺ʼnõΩ ˆ~Ѩ\˜ ã¨=∂^è•#=Ú (ã¨=∞™êºÜÕ∞ P*ò H© ã¨=∂^è•<£ HõÖò H©)
12. =∞#óã≤÷u =∂i`Õ Ñ¨iã≤÷`«∞Å∞ =∂~°`å~Ú (=∞#óã≤÷u |^ŒÖË `À Ѩiã≤÷u |^ŒÖË)
13. „ѨY~°„Ѩ[˝ – „ã¨+¨ì Ü≥ÚHõ¯ Ѩ~°=∞ J#∞„QÆǨÏ=Ú („ã¨ëêì HÍ Ñ¨~°"£∞ „Ѩ™ê^£ „ѨY~ü „Ѩ*Ï˝)
„ѨHÍâ◊‰õΩÅ∞ : Ç≤ÏOn: Ü«ÚQÆx~å‡}Ü≥∂[#, QÍÜ«∞„f `«áÈÉèí∂q∞, =∞^äŒ∞~°
14. P^Œºâ◊H˜Î QÍÜ«∞„u Ü≥ÚHõ¯ ã¨=∞~°ú™ê^èŒ# (P^Œºâ◊H˜Î QÍÜ«∞„f H© ã¨=∞~üú ™ê^èŒ<å)
15. tˆH∆ HÍ^Œ∞ q^Œº ‰õÄ_® (tH∆Í Ç‘Ï #Ç‘Ï q^•º cè)
16. ã¨Or=h q^Œº Ü≥ÚHõ¯ qã¨Î~°} (ã¨Or=h q^•º HÍ q™êÎ~ü)
17. ÉèÏ=ã¨O"Õ^Œ#Å QÆOQÀ„u (ÉèÏ"£ ã¨O"Õ^Œ<åFO H© QÆOQÀ„f)
=Ú„^Œ} =∞iÜ«Ú „Ѩ`«∞ʼnõΩ :
18. =∞Ç≤ÏàÏ *ÏQÆ$u JaèÜ«∂#=Ú (=∞Ç≤ÏÖÏ *ÏQÆ$u JaèÜ«∂<£)
QÍÜ«∞„u KÕ`«<å ˆHO„^Œ=Ú 19. r=# ^Õ=`å ™ê^èŒ# – P~å^èŒ# (r=<£ ^Õ=`å H© ™ê^èŒ<å – P~å^èŒ<å)
Jtfix ǨÏ∫ãπ ^ŒQÆæ~°, ÃÇÏKü.Ñ≤.~À_£, =¸™ê¿Ñ\ò, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£–500018. 20. ã¨=∞Ü«∞^•#"Õ∞ Ü«ÚQÆ^èŒ~°‡=Ú (ã¨=∞Ü«∞^•<£ Ç‘Ï Ü«ÚQ∑ ^èŒ~ü‡)
á¶È<£û : 040–23700722, 32986922, 09392506888
E-mail : [email protected], [email protected]

You might also like