0% found this document useful (0 votes)
150 views28 pages

August

This document provides a 3-sentence summary of a longer text: The text describes conducting a study on the effects of meditation, in which 13 participants engaged in focused meditation for 10 minutes daily. Various physiological responses and psychological states were measured both during and after meditation sessions. The results suggested that regular meditation practice was associated with reduced stress, anxiety, and improvements in mood and focus.

Uploaded by

Kyaw Ni Oo
Copyright
© Attribution Non-Commercial (BY-NC)
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
150 views28 pages

August

This document provides a 3-sentence summary of a longer text: The text describes conducting a study on the effects of meditation, in which 13 participants engaged in focused meditation for 10 minutes daily. Various physiological responses and psychological states were measured both during and after meditation sessions. The results suggested that regular meditation practice was associated with reduced stress, anxiety, and improvements in mood and focus.

Uploaded by

Kyaw Ni Oo
Copyright
© Attribution Non-Commercial (BY-NC)
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 28

rmwdum

pmrsufESm

&cdkif'Drdkua&pDtzGJUcsKyf (jynfy) rav;XmecGJ wdkufwGef;vTm............................................... 2

q&mawmfOD;Owår....................................................................................... 3

q&mBuD;OD;omxGef;....................................................................................17

a'gufwm apmjratmif.................................................................................22

OD;at;omatmif.......................................................................................25

ppfawG qefjyóemta&;awmfyHkaeUtifwmAsL;....................................................... 51
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

csrf;/ /Mo*wf(pf) 13 &ufeda&mufwdkif; jrefrmppfwyfbm;rSm xrif;iwfvkdY typfowfcHvm;


&cd k i f 'Drdkua&pDtzGJUcsKyf (jynfy) rav;XmecGJ\ wdkufwGef;vTm &a& &cdkifom;wdudk rrduwfzdkY ajymcsifyga&/
&ckdifvlrsKd;wkdYonf bDpD3325rS orkdif;pwifum ukd,fykdifpmay? ,Ofaus;rI? orkdif;?
bmompum;wkdYjzifh aexkdifvmcJhMuaom vlrsKd;rsm;jzpfonf/ wwd, "n0wDacwfwGif
Ak'¨bk&m;onf "n0wD&ckdifjynfokdY ukd,fwkdif <ua&mufum r[mjrwfrked½kyf&Sifawmftm; &ckdif
jynfoljynfom;rsm; ukd;uG,fMu&ef ukd,fyGm;awmfxm;&pfcJhonf/ &ckdifbk&iftqufqufwkdY
onf aiG ' *F g ;rsm;uk d a cwf t quf q uf o k H ; pG J c J h M uonf / &ck d i f t csif ; csif ; rnD ñ G w f & mrS
OD;oHa'\ azmufjyefrIaMumifh &ckdifEkdifiHawmfonf at'D1784? 'DZifbmv? (31)&ufaeUwGifukd
a&mufaomtcg &efolArmbkd;awmf armif0kdif;vufatmufusa&mufcJh&onf/

acwftqufquftkyfcsKyfvmcJhaom Armppfwyf\ tkyfcsKyfrIatmufwGif &ckdifwkdYonf


rdrdwkdY\ pmay? ,Ofaus;rI? orkdif;ukd a&;om;cGifhr&bJ tzdESdyfcHvmcJhMu&onf/ &ckdifjynfwvTm;
wGifvnf; vlYtcGifhta&;csKd;azmufrI trsKd;rsKd;ESifh &ckdifvlrsKd;aysmufuG,fa&;ukd enf;AsL[majrmuf
vkyfaeayonf/ ,aeYtcsdeftcgonf jrefrmhEkdifiHa&; jyKjyifajymif;vJa&;? 'Drkdua&pDa&;ESifh
rdrdwkdYuHMur®m rdrdzefwD;cGifh&&Sda&;twGuf toufwrSs ta&;BuD;aom tcsdeftcgjzpfayonf/

&ckdif'Drkdua&pD tzGJYcsKyfonf 'Drkdua&pDESifh ukd,fykdifjyXmef;cGifh&&Sda&;twGuf wkdufyGJ0if


aeaom &ckdifwkdY\ wpfckwnf;aom EkdifiHa&;ygwDwpfckjzpfonf/ 'Drkdua&pD tcGifhta&;&&Sda&;
ESifh rdrduHMur®mukd rdrdukd,fwkdif zefwD;cGifh&a&;rSm &ckdifjynfoljynfom;rsm; tm;vkH;\ wm0efjzpf
ygí &ckdif'Drkdua&pD tzGJYcsKyfESifh yl;aygif;vufwGJum wkdufyGJ0ifMuyg&ef trsKd;om;a&;cH,lcsuf
jzifh EdI;aqmftyfygonf/

trsKd;om;a&; opömjzifh
&ckdif'Drkdua&pDtzGJUcsKyf
(jynfy)rav;oSsm;XmecGJ

pmrsufESm - 2 pmrsufESm - 55
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

uwqifh vrf;rMuD;twkdif; (qefjyóemukdajz,Sif;yD;?ta&;awmfykHatmif&rnf)[k a<u;aMumfcsD


wufvmyga&/ &ly&yfuGufvrf;qkHjrLeDpyg,f OuúXOD;armifausmfOD; tdrfa&SYa&mufa&tcg
qE´jyol(200)avmufjzpfvmyga&) OD;armifausmfOD;tdrfukd ausmufcJheefYypfuwfyga&/
taMumif;u jrLeDpyg,f OuúXOD;armifausmfOD;u jrefrmtpkd;&eefY txuftmPmykdifwdukd
(ppfawGrSm vlwpfa,mufukdwedefY qefwAl;Elef; jyKwfqefeefY qefcGJyD;au&a&)vkdYajymvdkY tm½SvGwfvyfa&;\ rD;½SL;wefaqmif
jzpfyga&/ jAD;au AkdvfrSL;apmjzLppfum;(2)pD;vufeuftjynfheefYa&mufvmyga&/ tdk;wef;eefY
&ly&GmcGqkHrSmqE´jy vli,fwdukdvm0kdif;yga&/ AkdvfrSL;apmjzLu qE´jyvli,facgifaqmifwdukd
(qefjyóemukdigajz,Sif;yD;rnf)vdkY uwdyD;yga&/ qE´jyacgifwdukdvnf; vlpkcGJjyD; tdrfjyefzkdY jrefrmhvGwfvyfa&;\ a½SUaqmifvrf;jy
ajymyga&/ ,if;tcsdefu nOfh(10)csufwD;avmuf[dyg,m/ aemufedefYMo*wfpf(13) a&mufcg
uRefawmf½kdYjynfvkH;csrf;ombk&m;MuD;pkyga&/ vrf;rawmfu vli,ftzGJYwcku jcKyfjyD;om;ydwfp
tpdrf;a&miftvsm;(8)awmif teH(3)awmif qkdif;bkwfwck,lvmyga&/ ,if;qkdif;bkwfrSm (qef
jyóemajz,Sif;yD;?ta&;awmfykHatmif&rnf)vkdY &GD;xm;yga&/ usaemf½kdYvlpk qdkif;bkwfukd&SdqkH;rSm
wifvkdh ppfawGbk&m;MuD; 'kd;0ef;&Gm&yfuGufqefpuf½kH oabFmqdyfvrf;twkdif; (qefjyóem
ajz,Sif;yD;? jyKwfqefrpm;&ckdifom;? qefcGJrpm;&ckdifom;) a<u;aMumfjyD; vrf;rMuD;twkdif; csDwuf
vm;yga&/ ,if;edefYOykofedefYjzpfvdkY Oykofwduvnf; a&SYqkH;uygyga&/ usaemf½kdYNrKdYrtrSwf(1)
&Jpcef;a&mufawtcg pcef;u&JUom;wd ol½kdYXmeywfywfvnfvkHNcHKa&;csxm;yga&/ ol½kdY
wckvnf; taESmifh,SufryD;yg/ ,if;uwqifh qE´jyvltkyfMuD;pGm OD;OwÅryeff;jcH? xkdrSwqifh
vSckdifq&mawmfbkef;MuD;ausmif;cGqkH? ,if;ujyefvSnfhvdkY ppfawGNrKdYaxmif&SdujzwfAsmvf
yvkwfawmifcGqkHukdcsDwufyga&/ yvkwfawmifcGqkHrSm jynfolwdbm;u tvSL&D;ukdaomufvkdY
a&SUcsdDwufuwfyga&/ wNrKdUom;vkH;csDwufvmvkdY qE´jyolvlwef; wjznf;jznf;rsm;vmyga&/
tptqkH;rjrifvkduf&ygAsmvf/ cefYrSef;ajcajym&zdkYqdkau vlaygif;tenf;qkH; (30000)
okH;aomif;avmuf[dygzdkY/ qE´jyvltkyf vD,mOfuGif;½SdudkjzwfavQmufNyD; ppfawGNrdKU rD;puf
BuD;cGqkHu rlqviftrsm;pkeDxdkifa& emZD½Gmvrf;twdkif;jzwfvmcg rlqvifbmom0ifwduvnf;
qE´jyolwdeefY yll;aygif;yg0ifvmyga&/ vltkyfuaumif;BuD;vm;yga&/ uoJ½GmcGqkHueD
ukefwef;&yfuGuf jrqefpuf½Sdudk a&mufawcg ppfwyfuvrf;xufrSm oHql;BudK;csumxm;NyD;au
eD&m,lxm;yga&/ ppfwyfu ½Sdudkqufrvm;zdkY wm;yga&/ oewfeefYcsdefxm;vdkY qE´jyolwdeefY
jrefrmppfwyfMum; teDtxm;qdk;vma&/ aemuftrdefYyD;oHxGufvmNyD; ae0if;pwef;? umydkif q&mawmf OD;OwÅr
armif;jyefoewfwdeefY rdk;&Do&Dypfyga&/ aemufqkH;oDvloD aysmufvlaysmuf qE´jyvltkyfBuD;
NydKusyga&/
NN/ / atedefYrSm &cdkifom;wdudk ZmZmajymcsifodrfhvJ/

pmrsufESm - 54 pmrsufESm - 3
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

q&mawmfOD;Owår ajz,Sif;ryD;bJ tckydkif &uf&ufpufpufypfowfcpGmudk Zmydkifjrifyga&vJ/

jrefrmtrsdK;om; 0HomEkrsm;tm; trsdK;om;pdwf"gwf &ifhoefap&ef yxrqHk; EdkifiHa&; csrf;/ / jrefrmtpd;&u &cdkifom;wd iwfvdkYoDoD ta&;rBuD;? pyg;udk EdkifiHjcm;odkYa&mif;vdkY
rsufpdzGifhay;cJhaom yk*dK¾ vfxl;um; q&mawmfOD;Owåryif jzpfonf/ q&mawmfonf olUwpfouf '*Fg;&auusD/ jynfwGif; ppfrsmoHk;zdkY vufeuf0,fzdkYta&;BuD;a&/ ,if;ESpf &cdkifjynfrSmru
omvHk;wGif jrefrmtrsdK;om;trsdK;orD;rsm;udk EdkifiHa&;todpdwf"mwf Edk;BudK;ap&efESifh wdkif;wyg; jrefrmwjynfvHk; iwfuwfyga&/ uRef;&GmwdrSm xrif;iwfvdkY oDuwfaw/ &efukefrSmqdkau
tkyfcsKyfrIatmufrSvGwfajrmufívGwfvyfa&;&&Sd&ef aqmif&GufBudK;yrf;oGm;cJhavonf/ jrefrm pauacsacsmifyga&/
EdkifiHü yxrqHk;tusOf;uscH&ol EdkifiHa&;orm;rSm q&mawmfOD;Owåryifjzpfonf/ NN/ / ae0if;vufudkifwkwf AdkvfrSL;apmjzLu &cdkifom;wdudk ypfowfpGmrSm oDusvm;colOD;a&

q&mawmftoSsifOD;Owårudk &cdkifjynfe,f? ppfawGNrdKU? ½lyajrmuf&yfuGuf? tzOD;jr? udk odcsifyga&/ ,if;tcsdefu &Smr&aysmufvm;colwdudk aemufjyefwdGyga&vm;
trda':atmifausmfolwdkUrS (1879)ck? 'DZifbmbmv(27)&uf? we*FaEGaeUwGif zGm;jrifcJhonf/ csrf;/ /ol½dkUw&m;0ifvdrfaMunmu pkpkaygif; (24)a,muf&m oDa&vdkYqdkyga&/ a,auvJh
arG;csif;rsm;rSm (1)ay:xGef;atmif? (2)ausmfxGef;atmif? (3)rtdpdk;wdkUjzpfonf/ om;tBuD;qHk; &cdkifom;wdpm&if;aumufpGm vl(300)ausmfoDyga&/ ZmaMumifhvnf;qdkau wcsdKU&yfuGufwdrSm
ay:xGef;atmifrSm toSsifOD;Owåravmif;vsmyif jzpfonf/ nDjzpfol ausmfxGef;atmifonf rdbqGDrsdK;wdu olUom;orD;wdzma&mufvm;a&vJ oDvm;aysmufvm;&SmeDuwfpGm uRefawmfh
aemiftcgwGif &Sift&d,[laom bJGUjzifh&[ef;jzpfawmfrIonf/ ay:xGef;atmif (9)ESpft&G,fodkU udk,fwdGyg/
a&mufaomtcg nDjzpfol ausmfxGef;atmifrSm (6)ESpft&G,f&dSonf/ nDtpfudkESpfa,muf NN/ / typfowfcH&a& vloDtavmif;wdudk ol½dkUZmrSm jr§Kyfypfyga&vJ/
t*FvdyfpmoifMum;vdkí rdbrsm;udkylqmMuonf/ r&ojzifh tdrfrS xGufajy;cJhMuonf/ rdbrsm;
csrf;/ /tavmif;wdudk yxrvrf;rxufrSm attwdkif;ypfxm;yga&/ NyD;au ppfum;BuD;wd
vdkuf&SmMu&m (15)&ufcefUMumrS opfyif wpfyifatmufü nDtpfudkESpfa,mufudk jyefawGUonf/
a&mufvmyga&/ ,if;tcsdef rSm 'Pf&meefYroDodrfha& vlwdu (uRefawmfroDygodrfh?
rdbrsm;u uav;ESpfa,mufqE´jynfh0atmif t*Fvdyf-jrefrm ESpfbmom oifausmif; qD;½HkudkydkYyg? qD;ukauaumif;Edkifygodrfha&)vdkY awmif;yefauvJh abmufomtdyfudk um;xuf
odkYydkYaqmif tyfESHMuonf/ ausmif;tyfonfhtcg xHk;pHtwdkif; oli,fwef;wGifxm;av&m wifydkifa,Smif,lvm;NyD;au tkef;awmrSm toDt&Sifwygwnf;aygif;vdkY "gwfqDavmif;vdkY
ay:xGef;atmifu olUudk wwd,wef;wGif xm;cGifhjyK&ef ajymqdkonf/ q&mBuD;u t&nftcsif; rD;wdkufypfvdkufuwfyga&/ ppfwyfu Mo*wf(pf) 13&ufedefYrSm tavmif;(24)avmif;udk
udkodvdkí wwd,wef; zwfpmudk zwfcdkif;avonf/ ay:xGef;atmifu txpftaighr&dS (14)&ufedrSm ppfawGNrdKU aMu;eef;,kef;&SdrSm yGJBuD;cif;vdkYjyyga&/ ,if;tavmif;wdudk ppfawGNrdKU
'dk;'dk;a'gufa'guf zwfjyvdkuf q&mMuD;rSm tHMooGm;onf/ ausmif;raeao;bJ zwfjyEdkifjcif;rSm u&maw;eefYodkif;tzGJUu oif;N*d[fzdkY awmif;auvnf; cGifhryD;bJ ppfawGNrdKU ocsØKif;em;
tdrfeD;csif; oli,fcsif;rsm;xHrS MudKwifoifMum; xm;jcif;aMumifhjzpfonf/ ay:xGef;atmif o&ufawmbkef;BuD;ausmif;em;u uGif;jyifxJrSm jr§Kyfypfvdkufuwfyga&/
MudKwifoifMum;xm;jcif;udk ol\ rdbrsm;yifrod[kqdkonf/ ausmif;tkyfq&mMuD;u ay:xGef;
NN/ / qef&[da&;twGuf &cdkifom;wdqE´jypGm ZmuZmydkifpvmyga&vJ/
atmiftm; 'kwd,wef;wGif aecGifhjyKonf/ ausmif;aeí (2)ESpfrsSMumaomtcg ay:xGef;atmif
yOörwef;a&mufNyD; nDausmfxGef;atmif pwkw¬wef;odkUa&mufonf/ twef;wifpmar;yJGNyD;qHk; csrf;/ / &ckdifjynfqefjyóemu Mo*wf(pf)v 12&ufedefYuyifjzpfonf/ yxrppGmu Mo*wfpf
aomtcg ay:xGef;atmifrSm 'kwd,ynmoifqkudk t*FvdyfrsufESmjzL &cdkifwdkif;rif;BuD; udk,f 12 &ufedefYnZm 3csufxkd;avmufrSm a,musfm;rdefYr(100)avmufu EkdifiHjcm;qefwifoabFm
wdkif <ua&mufqkcsD;jr§ifhjcif;jzpfonf/ ay:xGef;atmifrSm qkudk,laomfvnf; 0rf;omrIr&SdcJhacs/ xufukdwufvkdYqefvkuwfyga&/ ,if;tcsdefcg qefpuf0if;xJrSm vkHjcHKa&; &Jom;wDur[efY
nDudkac:í ppfawGNrdKU urf;em;bufodkY xGufcGmoGm;Muonf/ urf;em;odkUa&mufaomtcg wm;yg/ wcsKdUqkdau qeftdwfwdukd oabFm0rf;acgif;xJu rEkdifreif;xrf;vmvkdY &DxJukdvlus
&&SdcJhaom qkudkcsdK;NzJNyD; ukvm;wefjrpfxJodkU ypfcsvdkufonf/ þodkU ypfcsNyD;aomtcg ay:xGef; vm;pGmwdvnf;[dyga&/ nZmom;ig;csufwD;avmufrSm qefvkyGJjyD;yga&/ xl;jcm;pGmu ,if;
atmifu nDjzpfoltm; 'DrSm ighnD? qk,l&if yxrqkudkom,l? 'kwd,qk? wwd,qkwdkYqdk&if tcsdefrSm tmPmykdifrsm;u t[efYtwm;rvkyfygodrf;/ ,if;edefYnZmom; (7)csufwD;avmufrSm
b,fawmhrSr,leJY[k qdkavonf/ ay:xGef;atmif\ pdwfxm;um; wu,fyifjrifhrm;vS\/ vrf;rawmf&yfuGufu ausmif;q&mredeftdrfwpftdrfrSm vli,fokH;q,favmufrSmpkvdkY ,if;tdrf

pmrsufESm -ay:xG
4 ef;atmifwdkU nDtpfudkESpfa,muf twef;wGifynmoifMum;aepOf t*Fvdyf pmrsufESm - 53
c&pf,mef bkef;awmfMuD;wpfyg;u arG;pm;vdkaomfvnf; rdbrsm;urxnfhí umvuwåodkU
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

Mo*k w f ( 13)ppf a wG qef j yóemed e f Y wG i f ud k , f w d k i f u d k , f u syg0if c ol rvdkufcJh&ay/ ay:xGef;atmifrSm wdkif;wpfyg;wGif ynmoifvdkpdwf&Sd\/ xdkUaMumifh zcifjzpfol
tm; azaz? ararwdkY rvTwfayr,fh wpfaeYus uRefawmfxGufajy;NyD; EdkifiHjcm;rSm ynmoifrSmyJ[k
OD;armifat;csrf; ESifh wGdqHkjcif;
wpfcgajymzl;onf/ (13)ESpfom;odkUa&mufaomtcg ay:xGef;atmifonf EdkifiHjcm;odkU ynm
(1967)ckESpf? Mo*wf(pf) 13&ufed qE´jyyGJwGif udk,fwdkifyg0ifcol OD;armifat;csrf;rSm
oifMum;a&;udk txl;tm&Hkpdkufvmonf/ aiG&SdvQif ynmoGm;oifEdkifonf[k ,HkMunfcsufjzifh
&cdkifjynfppfawGNrdKUrS jzpfNyD;? jrefrmEdkifiHvGwfvyfa&;&NyD; (2)ESpftMum (1950)ckESpfwGif
rdcifbufxHrS awmfpyfaom OD;&D;\aps;qdkifwGif ulnDvkyfudkif&if; aiGrsm;udk pkaqmif;cJhonf/
rDG;zGm;onf/ b0oufwrf;wavQmufvHk; &cdkifEdkifiHa&;wGif yg0ifcojzifh tBudrfBudrf axmifcsc
olvnf;jzpfonf/ &cdkifjynfvGwfajrmufa&;ygwD (&rvy)wGif wm0efxrf;aqmifonf/ aemuf BuH&G,fonfhtwdkif;rjzpfcJhí ay:xGef;atmifonf OD;&D;awmf xHwGifvnf;rae? rdbrsm;
ydkif; &cdkifjynf trsdK;om;nDñGwfa&;ygwDwGif yg0ifvmonf/ ,cktcg yef;xdrfq&mwpfOD;tjzpf xHodkUvnf;rjyefbJ ppfawGNrdKUü y&d,wådpmayoifMum;rIwGif xdktcgu tausmftapmjzpfaom
b*Fvm;a'hcsfEdkifiH aumhbZmNrdKUwGif rdom;pkESifhtwl eDxdkifvsuf[donf/ OD;armifat;csrf;onf a&TapwDausmif; q&mawmfxH oGm;a&mufí a&S;OD;pGm zdk;olawmftjzpfjzifh r*FvmokwfrSp?
Mo*wf(pf) 13ta&;awmfyHkwGif udk,fwdkifudk,fusyg0ifcoljzpfojzifh ,ckvwGif usa&mufaom o'´g&SpfapmifESifh oN*ØKvfudk;ydkif;txd oif½dk;wef;ukefatmif oif,lcJhonf/ (16)ESpft&G,fa&muf
ESpf(43)ajrmuf &cdkifjynfqefjyóemed (odkYr[kwf) 13Mo*wf(pf) ta&;awmfyHkedefYwGif Mo*wf(pf) rS rdbrsm;u &SifomraP0wfay;ojzifh &SifOwÅ[kwGifonf/ &SifOwÅonf eufeJus,fjyefUaom
13ta&;awmfyHktaMumif;tm; trsm;oligodMum;Edkif&ef olESifhwGdrdef;jref;cef;udk xyfqifh azmfjy yd#uwfwdkUudk oiftHavhusifh&mjzpfaom yckuúLpmoifwdkufMuD;wGif oGm;a&mufynmoifMum;vdk
vdkufygonf/ ojzifh vl0wfvJí "g;awmifq&mawmf OD;*E¨mESifhvdkufoGm;onf/
NN/ / &cdkifjynfa& pyg;qef&D tvGefaygrsm;a&? wdkif;jynfjzpfyga&/ (1976)ckESpfrSm Adkvfae0if; a&S;OD;pGm rtlyifodkYa&mufí &efukef? xdkrS awmifiljrdKUokdUa&mufonf/ &SifOwÅonf
ppftpdk;&u &cdkifjynfu qef;pyg;wdudk owfrSwfxm;a& psD;eefYra&mif;reD& twif;t"r® awmifilwGif &SifomraP pmjyefyJGwpfckudk oifa&muf yxr&&SdcJhonf/ odkYuvdk pmawmfonfh
odrf;usHK;0,f,lNyD; tpdk;&*dka'gifwdrSm avSmifxm;yga&/ NyD;au ,if;qefpyg;wdudk EdkifiHjcm; owif;aMumifh awmifiljrdKU&dS ypönf;Opöm jynfh0aom &Srf;trsdK;orD;MuD;wpfOD;u om;tjzpfarG;pm;
wdkif;jynfwdudk tqufrjywfa&mif;eDvdkY &cdkifjynfom;wd xrif;iwfuwfyga&/ csrf;oma& um umvuwåm;jrdKUodkUydkUí ynmoifMum;aponf/ umvuwåm;jrdKUwGif oHk;ESpfcefYaeNyD;
vlwdawmifu aiG[dauvJh qef0,fvdkYr&? uyfqdk;qdkufyga&/ &cdkifom;wdpGm wcgvnf; t*Fbmom (10)wef;tqifhudkatmifjrifcJhí jrefrmjyefodkU jyefvmonf/ jrefrmjynfodkUa&muf
tiwfzD;udk rBuHKbl;yg/ ae0ifvufatmufa&mufrS &cdkifom;wd xrif;iwfvdkY olawmif;pm;jzpf vSsifa&mufcsif; yckuúLjrdKUodkUoGm;í a&pMudKwdkufwGif Ak'¨bmom pmayusrf;*efrsm;udk &Sif0wfjzifh
yga&/ Nydef;OeefYcsdKifaygifBudK aomufuwf&yga&/ 0rf;vm;vdkYoDoloD aysmufolaysmuf qufvufoifMum;onf/xdkodkUoifMum;aepOfyif &SifOwÅtm; aqGrsdK;awmfol bHkabbm;rm;
'k u © q d k u f a &muf y ga&/ wcsd K Uqd k a u&S u f v d k Y rd o m;pk w ck v H k ; tqd y f p m;vd k Y ud k , f h p G m ud k udk,fpm;vS,f OD;xGef;atmifausmfu yOöif;'g,umjyKvsuf &[ef;cHay;onf/ &[ef;cHpOf
owfoDvm;uwfyga&/ &cdkifjynfwckvHk;rSm qefjyóemaMumifh trsdK;rsdK;jyóemjzpfyga&/ &SifOwÅ \ oufawmfrSm (19)ESpf? (2)v &SdNyDjzpfonf/
iwfvdkYtysdKracswd 0gBuD;0gBuD;rwdygurusef xrif;tvSLcHpm;b0 a&muf&yga&/ atcsifhwd
t&SifOwÅronf &[ef;0wfESifhyif umvuwåm;jrdKUodkUoGm;jyefonf/ umvuwåm;jrdKU
udkjrifvdkY jynfolwdu tpdk;&bm;rSm qefa&mif;csyD;zdkY tBudrfBudrf wifjyawmif;yefauvJh
odkU a&mufcsdefwGif tdE´,EdkifiHa&;rSm wpfrsdK;wpfzHkajymif;vJNyD; tdE´d,EdkifiHa&;rSm wpfrsdK;
tmPmydkifwdu vHk;0*½krpdkufyg/ ,if;twGufeefY tmPmydkifwdudk xdyfwdkuf&ifqdkifvdkY
wpfzHkajymif;vJNyD; tdE´d,acgif;aqmifwdkU vGwfvyfa&;twGuf x<uEdk;Mum;cdkufESifh MuHKBudKuf
qef&[da&;udk &cdkifom;wdawmif;qdkpGm jzpfyga&/ a,auvJh ,if;tcsdefu &cdkifjynfudk
ae&m OD;Owårvnf; edkifiHa&;pGefUpm;vdkpdwfrsm; &ifwGif;ü w<u<u jzpfay:vmav\/ trsdK;om;
tkyfcsKyfxm;a& jrefrmtpdk;&u &cdkifom;wdudk npfnpfywfywf ypfowfcpGmjzpfyga&/ ,if;eda&
pdwf"mwfvnf; tawmrowf&ifhoefcJh\/ t&SifOwÅronf tdE´d,wGif&Sdcdkuf trsdK;om;
1967-ck Mo*wf(pf) 13&ufedjzpfNyD; &cdkif;om;wd towfcHc&a& edqdk;ed,kwfjzpfyga&/
aumvdyfwpfckwGif ygVdESifh Ak'¨bmompmayqdkif&m {nfhygarmu©tjzpf 0ifa&mufaqmif&Guf
&cdkifom;wdtm;vHk; ,if;edefYudk wcgvnf;rdzdkYr[kwfyg/
onf/ ,if;odkU aqmif&Guf&if;jzifh ouF½dkufbmom? b*FgvD? em*&Dpaom a&S;a[mif;[dE´L
NN/ / jrefrmtpdk;&u &cdkifjynfqefjyóemudk tD;tD;csrf;csrf; ajz,Sif;vdkY &,ifhom;eefY pmayusrf;rsm;udk oifMum;jyefonf/ tdE´d,EdkifiHwGifaepOf q&mawmfOD;OwÅrtm; [dE´Lr[m
pmrsufESm - 52 pmrsufESm - 5
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

qyfbmtoif;MuD;\ Ouú|tjzpf a&G;aumufwifajr§mufcJhMuonf/ xdktoif;BuD;\ Ouú|tjzpf


ta½G;cH&zdkUrvG,fay/ OD;Owåronf emrnfBuD; [dE´Lacgif;aqmifrsm;jzpfonfh r'&yfjynfe,frS
emrnfausmfacgif;aqmifMuD; y@dwfrmvmAD;,m;ESifh ,SOfNydKifta&G;cH&m tEdkif&ojzifh tdE´d,
EdkifiHu OD;Owårtm; olwdkU\ acgif;aqmiftjzpf todtrSwfjyKxm;aMumif; xif&Sm;onf/
[dE´Lr[mqyfAmtoif;BuD;rSm tdE´djynfü uGef*&uftoif;BuD;NyD;vSsif 'kwd,tiftm; Mo*kwf(13) ppfawG qefjyóemedefUwGif
tBuD;qHk; toif;tzJGUBuD;jzpfonf/ uGef*&uftoif;MuD;rSm tdE´d,vlrsdK;aygif;pHk yg0ifonfh
EdkifiHa&;toif;jzpfNyD; [dE´Lr[mqyfAm toif;BuD;rSmrI [dE´Lbmom udk;uG,fMuolrsm;om
yg0ifonfh bmoma&;toif;BuD;jzpfonf/ q&mawmfOD;Owåronf tdE´d,jynfwGif (8)ESpf
udk,fwdkifudk,fus yg0ifcol
MumrSsaecJhNyD;aemuf jyifopfEdkifiHodkU ynmoifoGm;avonf/ (1904-05)ü *syefuJhodkY EdkifiHi,f
av;rsm; u ½k&Sm;uJhodkY EdkifiHBuD;wpfEkdifiHudk tEdkif&vdkufaMumif; Mum;od&onfhtcsdefrSpí
*syefudk tawmftxifBuD;oGm;onfh tavsmuf pkaqmif;xm;aomaiGESifh *syefEdkifiHodkYoGm;a&muf
ynmqnf;yl;&ef (1907)ckESpf? azazmf0g&Dv(4) &ufaeUwGif &efukefNrdKUrS pifumylodkU oabFmjzifh
xGufcJhonf/ xdkrSwpfzef (18)&ufaeUwGif *syefjynfodkUpifumylrSwpfqifh oabFmjzifh xGufcGmcJh
&m rwfv (7)&ufaeUwGif *syefEdkifiH ,dkudk[m;rm;jrdKUodkUoGm;a&mufonf/ *syefodkY a&mufaom
tcg wdkusdKjrdKU Ak'¨bmom odyÜHausmif;MuD;\OuúXtrwfMuD; tdkwmeD (xdktcgu pufrIvufrI
0efBuD;)\ taxmuftyHhjzifh *syefbmomESifh pum;udk ESpfESpfcefUoif,latmifjrifonf/ Ak'¨
bmom odyÜHausmif;MuD;ü (2)ESpfcefU ouF½dkufbmom ygarmu©tjzpf aqmif&GufcJhonf/ *syef
jynfodkU a&muf&SdpOfu OD;Owår\0gawmfrSm (9)0grQ&SdcJhNyDjzpfonf/ wwfuRrf;aom bmom&yf
rsm;rSm jrefrm? ygVd? [dE´L? ouúw? b*FvD? em*&D? t*Fvdyf? jyifopfESifh *syefbmomwdkYjzpfonf/
q&mawmfOD;Owår *syefjynfa&mufoGm;csdefü w½kwfacgif;aqmifBuD; a'gufwm
qGef,ufqifuvnf; *syef jynfwGif&Sdaeonf/ w½kwfausmif;om;rsm;vnf; *syefjynfwGif
trsm;tjym;a&muf&SdaeMuonf/ w½kwfausmif;om; rsm;onf OD;OwårxHvmí Mo0g'cH,l
OD;armifat;csrf;ESifh wdGqHkjcif;
Muonf/ OD;Owåru w½kwfausmif;om;rsm;tm; *syefjynfESifh EdIif;,SOfvsuf w½kwfjynfvGwf
ajrmufa&;udk rnfodkUrnfyHk aqmif½GufoifhaMumif; enf;ay;vrf;jyñTefMum; ajymjyonf/ w½kwf
ausmif;om;rsm;onf OD;Owårudk av;pm;MunfndKoGm;MuNyD;vQif? xdktcsdefu w½kwfjynf
vGwfajrmufa&;udk *syefjynfü tajccsvsuf BudK;yrf;aeaomolwdkU acgif;aqmifBuD; a'gufwm
qGef,ufqiftm; OD;Owår taMumif;udkajymjyavonf/ a'gufwmqGef,ufqifonf q&mawmf
OD;OwårtaMumif;Mum;od&onfjzpfí OD;OwårxH udk,fwdkifoGm;a&mufawGUqHkNyD; OD;OwårESifh
pum;aqG;aEG;ajymMunfhaomtcg OD;Owårtay:txl;av;pm;rI&SdoGm;onfjzpfí a'gufwm

pmrsufESm - 6 pmrsufESm - 51
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

qGef,ufqifu OD;Owårtm; w½kwfjynfodkU olESifhtwlvdkuf&ef yifhavonf/ OD;Owåronf


wuúodkvfrS cGifhoHk;v ,lNyD;vQif (1919)ckESpf? a'gufwmqGef,ufqifESifhtwl *syefrSudk&D;,m;?
udk&D;,m;rSqdkufzef? qdkufzefrSrefcsL;udk;? refcsL;udk;rSusdzk? usdzkrS&Sef[dkif;? &Sef[dkif;rS trdGKifNrdKU
toD;oD;odkY c&D;vSnfhvnf oGm;vmcJhavonf/
xdkacwfxdktcgu jrefrmvlrsdK;wpfOD;taejzifh xdkrQrsm;jym;aom jynfyEdkifrsm;odkY
vSnfhvnfoGm;vmjcif;? tcsdKUEdkifiHrsm;wGif ESpf&Snfvrsm; aexdkifjcif;rsm;udk jyKvkyfEdkifolrSm
tHhcsD;zG,f&myifjzpfavonf/ q&mawmfOD;Owåronf *syefjynfü ygarmu©vkyfcJhaomfvnf;
qGrf;p&dwfavmufrQom,lNyD; apwemjzifhjyocJhonf/ *syefjynfrStjyef udk&D;,m;? w½kwfjynf
wdkUrSwqifh tif'dkcsdKif;em;&Sdqdkif*Hk (,ck AD,uferfqdk&S,fvpfor®wEdkifiH [dkcsDrif;jrdKUawmf)
odkY 0ifcJhonf/ qdkif*HkjrdKUwGif rif;wkef;rif;w&m;\ om;awmfjrifuGif;rif;om;BuD;ESifh 4if;\
om;awmfESpfyg;wdkU aexdkifvsuf&Sdonf/ jrifuGif;rif;om;MuD;u q&mawmfOD;OwårtaMumif;udk
owif;pmrsm;rSwqifh Mum;odNyD;jzpf&m tvGefawGUcsifaeonf/ xdkUaemuf q&mawmf OD;Owår
qdkif*HkjrdKUodkUa&muf&SdaeaMumif; odvQifodcsif; jrifuGef;rif;om;MuD;u q&mawmftm;yifhí
qGrf;auR;cJhonf/ q&mawmf qGrf;bkef;ay;aepOf jrifuGef;rif;om;BuD;u t&Sifbk&m;? wynfh
awmf &mZyv’ifay: rxdkif&orQawmh jrefrmjynfudkrjyefawmhbl;[k avQmufxm;&m q&mawmf
u'umMuD;? cJwpfvHk;udk a&xJcsu toHjrnfygvdrfhrnf? jrefrmjynfuawmh toHjrnfawmhrnf
r[kwfay[k rdefUawmfrl&m jrifuGef;rif;om;BuD;rSm rsuf&nfrsm;yif uscJh&Smonf[k qdk\/
xdkUaemuf (1911)ckESpfwGif &efukefNrdKUodkY jyefvnfqdkufa&mufawmfrlonf/ q&mawmf
OD;Owårjyefvnf <ua&mufvmaomtcg jrefrmjynfonf 0dkiftrfbDattoif; (Ak'¨bmom
uvsmP,k0toif;)u EkdifiHa&;vkyfief;rsm;udk pwifvkyfudkifaeNyDjzpfojzifh OD;Owårvnf;
ulnD0ifa&mufum pdwftm;xufoefpGm vkyfaqmifavonf/ 0dkiftrfbDat ac: Ak'¨bmom
uvsmP,k0toif;udk (1906)ck? arv(10)&uf? Mumoyaw;? jrefrmouú&mZf (1268)
ck? uqkefvjynfhausmf(4)&ufwGif rsdK;cspfpdwf"mwfxufoefMuaom vli,frsm;jzpfMuonfh?
OD;baz? trfatarmifBuD;ESifh a'gufwmOD;b&ifwdkUu &efukefjrdKU? (28)vrf;? tdrftrSwf(68)?
udkarmifBuD;tdrfwGif pwif wnfaxmifcJhMuonf/ aemufydkif;wGif acwfynmwwf vli,frsm;
jzpfaom OD;yk? OD;odef;armif? OD;pk? OD;aratmif? OD;armifarmiftkef;cdkif? OD;bpD? OD;oif;armif?
OD;bvIdif? OD;pdefvSatmif polwdkUvnf; toif;BuD;wGif 0ifa&mufaqmif&GufvmcJhMuonf/
OD;Owår*syefjynfrS jyefa&mufcdsefwGif 0dkiftrfbDattoif;BuD;rSm tawmftoifh wdk;wufBuD;yGm;
aeavNyD/ 0dkiftrfbDat toif;ol toif; om;rsm;uvnf; q&mawmftm; txl;pdwf0ifpm;

pmrsufESm - 50 pmrsufESm - 7
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

Muonf/ jrefrmjyefrS bmompHkwwfuRrf;aom yk*¾dKvfxl;jzpfívnf; txl;MunfndKMuonf/ wnf;vnf;&SdaerSmyg/


*syefjynfwGif ygarmu©vkyfcJholjzpfaomaMumifh ydkrdkav;pm;Muonf/ q&mawmfOD;Owår\ aemufwpfcsufu wdkif;&if;om;rsm;eJY tckvdk toGiful;ajymif;a&;udpöawG vufeuf
vrf;ñTefrIaMumifh jrefrmrsm; tawmftwef EdkifiHa&;rsufpdyGifhvmMuonf/ ½kyfodrf;a&;udpaö wG[m tcktcsdefrSm rajyvnfovdk (2010)a&G;aumufyJGNyD;&ifvnf;yJ ajyvnf
rSmr[kwfygbl;/ bmaMumifhvJqdkawmh (2008)zJGUpnf;yHkudk wdkif;&if;om;EdkifiHa&;ygwDawGu
þuJhodkU pwifvkyfvQif vkyfaqmifjcif;yif tpdk;&pHkaxmufrsm;rSm q&mawmf\
vufrcHovdk wdkif;&if;om;jidrf;tzJGUawG vufeufudkifawmfvSefa&;vkyfaewJh tzJGUtpnf;awG
aemufodkU waumufaumufvdkufíaejcif;aMumifh q&mawmftm; ueOD;ü oHCmawmfrsm;
uvnf; vufrcHwJhtwGufaMumifh jynfwGif;Nidrf;csrf;a&;udkvnf;yJ tjynfht0azmfaqmif
tawmftwef EdkifiHa&;rsufpdyGifhvmMuonf/ þuJhodkU pwifvkyfvQif vkyfcsif;yif tpdk;&pHkawmf
Ekdifvdrfhr,fvdkY uRefawmfr,HkMunfbl;/ tJ'Dvdk jynfwGif;jidrf;csrf;a&;r&Sdbl;? EdkifiHwumqufqH
rsm; raygif;oif;0Hhacs/ xdkYjyif q&mawmfajymyHkaeyHkwdkUrSm EdkifiHa&; q&mawmfyDyD tenf;i,fESifh
a&;rSmvnf; vdyfcJwnf;vnf;jzpfaewJhEdkifiH[m BuD;yGm;zGHNzdK;wdk;wufzdkU tvGefrScufcJyg
&Sif;&Sif;bGif;bGif; a[ma[m'dkif;'dkif;ajymqdkwwfaomaMumifh t&[wå"Z*kPfESifh rnDñGwf[k
vdrfhr,f/
qdkum q&mawmftm; rnfonfhausmif;urS vufrcHbJaeaomaMumifh tif;pdef 'dpBudwf&Sd
tJ'Dawmh zGHUNzdK;wJh 'Drdkua&pDEdkifiH xlaxmifzdkYqdkwmuvnf;yJ rvG,fulwJhtwGufaMumifh
ordkif;NrdKU (,ck r&rf;ukef;jrdKUe,f)&Sd tdrfwpftdrfwGif oD;oefU oDwif;oHk;í ae&Smonf/ xdktcg
jynfolawG&JUb0? jynfolawG&JU pm;0wfaea&;? jynfolawG&JU wdk;wufrIrjzpfEdkifwJhtwGuf
ol&d,owif;pmonf q&mawmfOD;Owår\ EdkifiHa&;aqmif&GufyHkrsm; txl;wvnf axmufcH
aMumifh jynfolawGuvnf; tNrJwrf; qefUusifaerSm jzpfygw,f/ tJ'DvdkumvrSm uRefawmfwdkY
tm;ay;onfhtjyif q&mawmf\ tjyKtrIrSm rSefuefaMumif;udk aeUpOfvdkvdk a&;om;cJhMuonf/
EdkifiHa&;ygwDawG wdkif;&if;om; tzGJUtpnf;awG[m cHppfaMumif;uae EdkifiHa&;xdk;ppfudk
þodkU wpfpwpfp vlodrsm;í q&mawmfw&m;yJGrsm;odkUoGm;a&mufí EdkifiHa&;w&m;rsm;udk
jyefvnf qifETJNyD; 'Drdkua&pDEdkifiHay:aygufa&;twGuf qufvufBudK;yrf;Edkifvdrfhr,fvdkY
empjyKMuavonf/ q&mawmfonf rsm;aomtm;jzifh ol&d,owif;pmwdkufwGifom owif;oHk;
uRefawmf ,HkMunfygw,f/
\/ OD;Owår EdkifiHa&;vkyfaqmif&mwGif xdkacwftcgu acwf\a&S;ajy;jzpfaom OD;bab?
'gaMumifhrdkYvdkU NLD tygt0if EdkifiHa&;ygwDtm;vHk; rdrdwdkY&JU &yfwnfcsuf rlawG[m
OD;vSab paomyk*¾dKvfrsm;u tm;ay;\/ 4if;wdkU\ vHkYvaMumifh ol&d,owif;pmwdkuf\
jyifvG,f? ajymif;vG,f Flexible jzpfw,fqdkayr,fh rvdktyfbJeJU taMumif;rJh rpGefUvTwfMuzdkYeJU
tultnDjzifh wdkif;oljynfom;rsm; rsufpdyGifhvif;vmíavonf/ odkUjzpf&m ol&d,owif;pm\
uRefawmfwdkY&JU tajccHrlay:rSm cdkifcdkifrmrm jywfjywfom;om; &yfwnfMuzdkYvdkw,fqdkwm
aqmif&Gufcsufrsm;udk aus;Zl;wifxdkufayonf/
wkdufwGef;ajymMum;&if; ed*Hk;csKyfvdkufygw,f/
OD;OwårrSm EdkifiHa&;w&m;rsm;udk yGifhyGifhvif;vif; a[ma[m'dkif;'dkif; a[mwwfonfh OD;at;omatmif
twdkif; oHCHawmfrsm;tm; ausmif;wGif;om usdef;íraeMu&efESifh wdkif;jynfonf uRefb0odkU
a&mufí aeaomtcg wdkif;oljynfom;rsm;rSm uRefrsm;jzpfí uRefrsm;udk;uG,faom bmom
onfvnf; uRefbmomESifh uRefomoemyifjzpfrnf/ uRefb0rsvGwfajrmufí omoemjyKrif;
ay:aygufrSomvQif omoemawmf BuD;yGm;xGef;um;EdkifrnfjzpfaomaMumifh ausmif;wGif usdef;í
aejcif;rSm roifhaMumifh?oHCor*¾rsm; zJGUpnf;um vGwfvyfa&;&&Sdatmif BudK;pm;oifhaMumifh
ponfjzifh a[majymcJhavonf/
odkUaomfvnf; q&mawmfOD;Owåronf jrefrmjynftESYH tawmftoifh EdkifiHa&;w&m;
rsm; a[majymawmfrIcJhNyD; aemuf (1912) ckESpfwGif *syefjynfodkU wpfzefjyef<uoGm;jyefonf/
ESrjzpfola':pdk;ESifh jrefrmvli,f oHk;a,mufwdkUudkyg ac:oGm;um ynmoifMum;aponf/
(1912)ckESpfwGif OD;Owåronf *syefjynfodkUjyefMuGoGm;NyD;aemuf (1912)ck? arv wGif
pmrsufESm - 8 pmrsufESm - 49
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

vrf;aMumif;u oGm;r,fqdk&if 'Drdkua&pDEdkifiHjzpfzdkY wdkif;&if;om;awG&Jh tcGifhta&;awGudk *syefjynfrS jrefrmEdkifiHodkU ay;ydkUaom pmoHk;apmifteuf arv(17) &ufaeUpJGygpmwGif -
azmf aqmifEkdifzdkUtwGuf BudK;yrf;rIawGjzpfEdkifvdrfhr,fvdkY uRefawmfrxifbl;/ 'gaMumifh tJ'Dvdk
*syefwdkUonf puúLtdrfrsm;jzpfonfhtwGuf trnf;ae&m? tjzLae&m? t0gae&m
0ifvdkufJjcif;tm;jzifh &Edkifr,fhtusdK;tjrwfu ra&&mayr,fh wbufrSmawmh ay;vkduf&r,fh
&Sdonf/ xdkae&mwGif ajrjzLESifhjzpfap? cJwHESifhjzpfap? rD;aoG;ESifhjzpfap ra&;&/ jrefrmvlrsdK;
t&if;tESD;awG qkH;½IH;rIawGu twdkif;tqr½Sd ay:vmEdkifw,f/
wdkUonf xdkuJhodkUa&;jcif;udk tvGefw&m tavhtx&SdMuonf/ jrefrmjynfü tdrfwHcg;ydwfí
yxrqkH;½IH;rIuawmh jynfolvlxkBuD;&Jh ppfrSefwJhqE´vnf;jzpf? ½Spfav;vkH;ta&;awmf
aomfvnf;aumif;? eH&Hüaomfvnf;aumif;? pm;yJGcHküaomfvnf;aumif;? pmoifausmif;üaomf
ykHBuD;&Jh atmifoD;atmifESHvnf;jzpf 'Drdkua&pDtiftm;pkawG&JU wdkufyJGatmifvHwHcGefvnf;jzpf
vnf;aumif;? rD;&xm;wJGay:üvnf;aumif;? a&tdrfüaomfvnf;aumif;? omvm,HZ&yfüaomf
wJh (90)a&G;aumufyJG &v'fudk pGefUvTwfqHk;½HI;cH&r,fhta&;yg/
vnf;aumif; ajrjzLeufjzpfap? rD;aoG;ESifhjzpfap raumif;aomtcsif;t&m? ½dkif;jyaom pmom;
'kwd,qHk;½HI;rIuawmh e.t.z.tkyfpku wdkif;jynfudk xm0&pdk;rdk;cs,fvS,fEdkifzdkU wzuf
rsm;udk a&;í xm;wwfMuonf/ ,if;onf *syefjynfodkUraumif;aom tusifhpm&dwå jzpfaMumif;
owf a&;qJGxm;wJh (2008)zJGUpnf;yHktajccHOya'udk EIwftm;jzifh? oabmw&m;a&;tm;jzifh
[lí vnf;aumif;-
rnfodkY qefYusifuefYuGufrIawG jyKvkyfonfjzpfap a&G;aumufyJGudk 0ifvdkufjcif;tm;jzifh tqdkyg
zJGUpnf;yHkOya'udk um,uHajrmuf vufcHtwnfjyKay;vdkufovdk jzpfoGm;ayr,fh ta&;yg/ wzef *syefjynfwGif jrLeDpDyg,ftzJGUu OD;aqmifí wdkusdKjrdKU\ oefU&Sif;a&;vkyf
wwd,tcsufuawmh a&G;aumufyJGrSm NLDygwD tygt0if 'Drdkua&pDtiftm;pkawG aqmifyHkudk arv(21)&uf aeUpJGyg pmwGif-arv(7)&ufaeUusaomtcg wdkusdKNrdKU (jrLeDpDyg,f)
0ifa&muf,SOfNydKifcJhr,fqdk,if b,folbJEdkifEdkif½IH;½IH; a&G;aumufyJGtNyD;ay:aygufvmr,fh tpdk;&&Jh tpdk;&rsm;xHrS qifhpmwGif tdrfudk aumif;pGm oefU&Sif;&rnfqdkaomaMumifh tdrfudkaq;aMumí
w&m;0ifjzpfrI[m ydkrdkcdkifrmoGm;rSmjzpfNyD; jynfolvlxkESifh jynfolvlxkeJY EdkifiHwum todkif; oefU&Sif;NyD;vQif xm;&aMumif;? þ*syefwpfjynfvHk;wGif ESpfESpfwpfcg arvusaomtcg wpfaeU
t0dkif;Mum; tJ'D(2008)tajccHOya't& yHkajymif;xm;wJh ppftpdk;&tay:xm;&Sd&r,fh oabmxm; udkvrf;wpfvrf; uGmwmwpfck? t&yfwpf&yfudkoefU&Sif;&aMumif;? xdkodkUoefU&Sif;aomtcg
eJYywfoufvdkU tjrif½IyfaxG;rI? 0d0g'uJGjym;rIawGay:aygufEdkifNyD; tJ'Duwpfqifh 'Drdkua&pD 0efpnfpvnf ypönf;aowåmrsm;? zsmrsm;? toHk;taqmif tpcyfodrf;wdkUudk vrf;ay:rSm xkwfí
tiftm;pkawG&Jh a&SYquf&r,fh c&D;vrf;aMumif;rSm csdUeJYtm;enf;rIawG xdcdkufqHk;½HI;rIawG xm;&onf/þuJhodkY xm;NyD;vQif ykvdyft&m&SdMuD;rsm;ykvdyfom;rsm;ESifh oefU&Sif;a&; MuD;Muyfol
ay:aygufvmEdkifr,fh ta&;yg/ rsm;vmNyD;vQif tdrfwGif;udk0ifNyD; tnpftaMu;&Sdonfr&Sdonf? oefU&Sif;onfr&Sdonfudk
'gaMumifhrdkUvdkU uRefawmfwdkU 'Dvrf;xufpm&if apmapmuajymovdk e.t.z&JU (2010) MunfhNyD;vQif oefU&Sif;aomtdrfjzpfygu þtdrfonf þESpftwGuf oefU&Sif;í ppfaq;NyD;aMumif;
xdk;ppfudk MuHhMuHhcH&if;eJUrdrd&JhcHppfaMumif;udk vHkatmifxdef;odrf;NyD;awmh a&G;aumufyJGrwdkifrDrSm udk tdrfwHcg;0wGif puúLuav; wpfckuyfíoGm;aMumif;? xdkUuJhodkUtdrfudk aumif;rGefpGm
vnf; a&G;aumufyJGudk qefUusifr,f/ a&G;aumufyJGNyD;wJhtcgrSmvnf; uRefawmfwdkY pnf;pnf; oefU&Sif;&jcif;\taMumif;um; tnpftaMu;r&Sdí vlrsm;usr®mpGma&m*gqdk;? temqdk; rjzpfav
vHk;vHk; nDnDñGwfñGwfeJU qufNyD;awmh&yfr,fqdk&if uRefawmfwdkU a&SYudkqufNyD;awmh EdkifiHa&; atmif ykvdyfa&m*g rjzpf&avatmif Munfh½Iapmifr apmifha&Smuf&aMumif; [lívnf;aumif;?
MudK;yrf;aqmif&GufrI vkyfEdkifrSmjzpfygw,f/ wzef *syefjynf&Sd ausmif;ol ausmif;om;wdkUtaMumif; arv(21)&uf aeUpJGyg tjcm; pmapmif
tJ'Dawmh a&G;aumufyJG [dkbufumvrSmvnf; uRefawmfwdkY jynfwGif;rSm NLDeJU wpfapmifwGif-
wuG EdkifiHa&;ygwDawGudk tay;t,lrvkyfonfhtwGuf? rnd§EdIif;twGuf? raqG;aEG;wJhtwGuf? *syefuRef;wGif rdef;uav;jzpfap? a,mufsm;av;jzpfap ajcmufESpfaphí rlvwef;
trsdK;om;nDñGwfrI r&SdwJhtwGuf wdkif;jynf[m EdkifiHa&;wnfNidrfrIr&Edkifygbl;/ xdkUtwlyJ pmoifausmif;rSm oifvQif xdkvluav; rdef;uav;wdkUonf nudk(10)em&DrS tdyfí reuf (5)
ukvor*¾eJY urÇmEdkifiHawG tm;vHk;yg0ifEdkifwJh EdkifiHa&;vkyfief;pOfwpfckudk aqmif&GufzdkUtwGuf em&Dudktdyf&mux&rnf[lí tpdk;&rif;rsm;u Oya'jyKíxm;onf/ OD;yOÆif;wdkU jrefrmvlrsKd;
wdkufwGef;aeMuwJhMum;u e.t.z taeeJY a&G;aumufyJGudk wpfzufowf usif;yaqmif&GufoGm; wdkUum; ttdyftae? tpm;taomuf? taetxdkif tppt&m&mwdkUwGif pnf;urf;enf;vrf;
r,fqdk&if a&G;aumufyJGudkaomfvnf;aumif;? a&G;aumufyJGNyD;wJhaemuf jzpfay:vmr,fh tpdk;& r&SdonfhtwGufaMumifh ysufpD;jcif;rlv jzpf[ef&SdaMumif;[lí pmoHk;apmifwGif *syeftavhtx?
udkaomfvnf;aumif;? EdkifiHwumtodkif;t0dkif;u vufcHrSmr[kwfovdk jynfolvlxkuvnf;
vufcHrSm r[kwfwJhtwGufaMumifh EdkifiHwumeJY jrefrmEdkifiHqufqHa&;rSmvnf;yJ 'g[m vdyfcJ
pmrsufESm - 48 pmrsufESm - 9
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

oefU&Sif;a&;? pnf;urf;&SdyHkwdkUudk twdtvif; udk,fawGUa&;om;xm;avonf/ *syefEdkifiHrS jrefrm vdkw,fqdkwJh taMumif;jycsufeJY tvHjzLav;axmifNyD; (jynfolawG&Jh wu,fppfrSefwJhqE´eJY
jynfodkU jyefMuGvmNyD; ol&d,owif;pmwdkufwGif oDwif;oHk;aexdkifawmfrlNyD; *syefjynftaMumif; tusdK;pD;yGm;udk vspfvsL½INyD;) uRefawmfwdkY&Jh &yfwnfcsufawGudkpGefUNyD; (2010)a½G;aumufyGJudk
pmtkyfwpftkyf a&;om;xkwfa0cJhonf/ 0ifrSmvm;? 'grSr[kwf uRefawmfwdkY&Jh&yfwnfcsufawG rlawGudk cdkifcdkifrmrm pGJudkifNyD;awmh
aemufqkH;cHppfaMumif;rSmyJ jywfjywfom;om; &yfrvm;qdkwJh uRefawmfwdkYrSm a½G;cs,fp&m
q&mawmf\pmtkyüf *syefjynftaMumif;ESihf ywfoufí þodUk azmfjyxm;onf/ igwdUk
vrf;ESpfoG,f ay:aygufvmygw,f/
Ak'¨bmom omoemawmfonf a&S;tcgu tdE´d,EdkifiH rZÑdra'owGif tvGefw&mMuD;yGm;í
tJ'Dawmh uRefawmfwdkYu a½G;aumufyGJ 0ifrvm;qdkwJhbufudk a½G;cs,fNyD;awmh pOf;pm;
,cktcg tb,fhtwGufaMumifh Ak'¨bmomw&m;udk rudk;uG,fMuavoenf;/ rdrdwdkY Ak'¨bmom
Mu&atmif/ tu,fí a½G;aumufyGJ0ifr,fqdk&if e.t.zrSm tmPm½Sdw,f/ aiG½Sdw,f/ vl½Sdw,f/
w&m;awmfonf ESpfaygif;(2000)ausmf umvmu wnfbdouJhodkU ,ckvnf; wnfapvdkaom
aemuf,EÅ&m;½Sdw,f/ uRefawmfwdkYrSm tmPmr½Sdbl;/ aiGr½Sdbl;/ vltaeeJYuawmh jynfolawG&hJ
qE´jzifh tdE´d, EdkifodkUoGm;í xdkolwdkU\bmom? t,l0g'? xHk;pH? pnf;urf;enf;vrf;wdkU
tawmftwefaxmufcHrIawmh½dSw,f/ 'gayr,fhvnf; (90)wkef;uvkd jynfoltm;vkH;&hJ axmufcH
oif,ljyD;vQif avhvmwwfajrmufí &Sifawmfbk&m;\ w&m;awmfrsm;udka[mí aeonfhtwGif;
rI&zdkYawmh arQmfvifhvkdYr&Edkifygbl;/ bmaMumifhvnf;qdkawmh vlxk&Jha½G;aumufyGJtay: arQmfvifh
wdbufEdkifiHwGif &[EÅwm&Sdonf[k Mum;&ojzifh xdkEdkifiHodkY oGm;vdkaomqE´jzifh [dr0EÅm
csufeJY pdwf"gwftajctae[m (90)jynfhESpftajctaeeJY rsm;pGmuGmjcm;oGm;NyDjzpfvdkYyg/ aemuf
awmifajc&if;ü wnf&Sdaom 'g*sDvif jrdKUodkUoGm;í wdbuf EdkifiHodkY oGm;&? roGm;& pHkprf;Munfh&m
wpfcku uRefawmfwdkYrSm ,Eå&m;r½dSbl;/ NLD[m atmufajctxd zGJUpnf;w,fqdkayr,fh
wdbufbmompum;wwfvQif oGm;Edkifonf[k od&aomaMumifh arvwGif píoifonf/ Edk0if
uRefawmfwdkYtzGJUtpnf;[m wu,fwrf;ajym&&if cdkifrmuspfvspfrI r½Sdawmhygbl;/
bmv usvmaomtcg tvGeaf t;csrf;vSojzifh umvuwåm; (,cku;kd vfvmuwåm;)odUk jyefvm
tJ'DvkdtajctaeawGrSm uRefawmfwdkYa½G;aumufyGJ0ifr,fqdk&if a½G;aumufyGJ0ifrnfh
cJhonf/ {NyDusaomf wpfcgoGm;íoifMum;? tenf;i,fajymwwfqdkwwfaomtcg wdbufodkU
udk,fpm;vS,frsm;taeeJY cvkwfuefoif;awG axmifacsmufawGtrsm;BuD; jzwfMu&r,f/
'g*sDvifrS oGm;\/ e,fjcm;odkUa&mufaomtcg r0if&qdkíjyefvmNyD;vQif u&drm,m (uoD&)
a½G;aumufyGJOya'awGeJY ty,fcH&rSmawG½Sdovkd? NyD;awmh aemufwpfcsufu udk,fpm;vS,fawGudk
EdkifiHodkU oGm;jyef\/ xdkEdkifiHu qm&De*& NrdKUESifh (15)&uf c&D;cefUuGma0;aom v’wfjrdKUodkU
trsdK;rsKd;t[efYtwm;awG taESmuft,SufawG tEå&m,fawG ray;bl;vkdY b,fvkdrS tmrrcHEdkif
0if&atmif oGm;a&mufjyefonf/ r0if&[kwm;jrpfonfhtwGuf pdwfysufNyD;vQif tdE´d,EdkifiH
ygbl;/ tJ?DrSm udk,fpm;vS,fawG apmifhaewJhMum;xJu rJvdrfrIawG rJcdk;rIawG rjzpfEdkifbl;vkdY
twGif;ESifh a&S;utvGefw&mMuD;us,faom tD*spfESifh jyifopfEdkifiHwdkYodkY vSnfhvnfí oGm;vm
uRefawmfwdkY b,fvkdrS tmrcHcsufray;Edkifygbl;/ 'Dvdktajctae rsdK;awGrSm uRefawmfwdkY
aepOftwGif; *syefvlrsdK;wdkUESifh &k&Sm;vlrsdK;wdkU ppfjydKifí wdkufMu&m ppfwdkufaom aeUupí
a½G;aumufyGJ0ifMu&rSm jzpfygw,f/
ppfyJGNyD;onfhwdkifatmif *syefvlrsdK;wdkUonf ta&;omvsuf ½k&Sm;vlrsdK;wdkUudk Edkifeif;aMumif;udk
'Dae&mrSm bmoma&;,kHMunfcsuftjrifeJY qufpyfaewJh qdk½kd;pum;wpfckudk wifjycsif
owif;pm tapmifapmifwdkUwGif awGUjrif&í a&S;tcgu &mZ0if? r[m0ifwdkUwGif tygt0if
ygw,f/ tckumvonf odMum;omoem jzpfwJhtwGufaMumifh uyfqdk;ab;qdk;awGeJY BuHKawGU
r[kwfaomEdkifiH\ ta&twGufwGif roGif;aom tm&Swdkufta&SYbufu qDrD;cGufavmuf
Muawmhr,f/ tJ'Dumvqdk;eJYywfoufNyD; ,ufoJhMum;ig;wif? wifwJhig;aMumfpm;? usefwJhig;rS
*syefu ½k&Sm;udkEdkifaMumif;? *syefvlrsdK;wdkUESifh ½k&Sm;vlrsdK;wdkUudk ,SOfMunfhvdkufaomf *syefwdkUu
vGwf qdkwJhqdk½kd;pum;yg/
vlykvli,f? ½k&Sm;wdkUu cGeftm;AvjynfhpHkaMumif;? odkUygvsuf *syefonf ½k&Sm;vlrsdK;wdkYudk
xdkYtwlyJa½G;aumufyGJ0ifr,fh vTwfawmfudk,fpm;vS,favmif;rsm; taeeJYvnf;
ppfNydKifwdkufvQuf tb,faMumifhEdkifoenf;[k tHhMojcif;jzpfNyD;vQif ,cktcgigwdkUonf
apmapmu axmifacsmufawG cvkwfuefoif;awG ausmfjzwfNyD; a½G;aumufyGJrSm tEdkif&&ifawmif
olwumxuf tpp t&m&mwGif atmufusaeonfhtwGuf igwdkUbmomw&m;onfvnf;
tenf;pkaom tJ'DvTwfawmfudk,fpm;vS,fawG[m 'Drdkua&pDa&;? vltcGifhta&;eJY? wdkif;&if;om;
b,faomtcgrS BuD;yGm;rnfr[kwf/ igwdkUEdkifiH? igwdkUjrefrmvlrsdK; BuD;yGm;rSomvQif igwdkY
awG&Jh tcGifhta&;twGuf b,favmufrsm; aqmif½GufEdkifrvJqdkwmudk tav;teufpOf;pm;
udk;uG,faom &Sifawmfbk&m;\ omoemawmfonfvnf; MuD;yGm;ausmfaZmí urÇmay:wGif
zdkUvkdygw,f/
ay:vGifxGef;awmufvmEdkifrnf[k txif&Sdí *syefvlrsdK;wdkU\ vHkYv? 0D&d,? pnf;urf;enf;vrf;?
aemufwpfcsufu jyefvnfjyifqifzdkY vkH;0rjzpfEdkifatmif taotcsm pDrHa½G;qGJxm;wJh
xHk;pH bmom t,l0g'? tpm;taomuf? taetxdkif? toGm;tvm? tajymtqdk? ,Ofaus;rI
zGJUpnf;ykHtajccHOya'udk olwdkYb,fvkdvkyfNyD;awmh jyifqifEdkifrSmvJ/ 'gaMumifhrdkYvkdU tJ'D
pmrsufESm - 10 pmrsufESm - 47
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

PmvTJajymif;a&;? vTwfawmfac:,la&; qdkwmawGudk pGefYvTwfcJY&jyD;aemufydkif;rSm awGYqHkaqG;aEG; wdkUudk enf;cH&atmif tBuHjzifh (1917)ESpfwGif jrefrmjynfodkUjyefvmí xdkESpf azazmf0g&Dv
a&;? trsdK;om;jyefvnfoifhjrwfa&;qdkwJh &yfwnfcsufoabmxm;awGudkyJ uRefawmfwdkY udkifpGJcJY (4)&ufaeU &efukefu pifumylNrdKUodkU oabFmpD;í xGufcGm\/ xdkrS wzef(10)&ufaeY *syefuRef;
&ygawmhw,f/ BuD;odkY oabFmpD;í xGufcGm&m ,dkudk[m;rm;qdyfurf;odkU rwfv(17)&ufaeYa&mufaMumif;?
tJ'Dawmh 'Dae&mrSm uRefawmfwdkY avmavmvwfvwf CRPP &JU &yfwnfcsuf? ae&xdkif&wmrsm;udk pHkprf;vdkufaomf jrefrmjynfu &[ef;awmfrsm;uJhodkU qGrf;cHpm;ír&?
NLD&JU &yfwnfcsuf wdkif;&if;om;ygwDrsm;&JU&yfwnfcsufrlawG oabmxm;awG ajymygqdk&if wjcm; Oa&mywdkufom; w&m;a[mq&muJhodkU axmufyHhMunfh½Iaom toif;rsm;vnf;r&Sd?
txl ; ojzif Y NLDuxk w f j yef c J Y wJ Y a&T * H k w d k i f a Munmpmwrf ; [m NLD&J Y Ed k i f i H a &;rl ? odkUaomf rdrdynmudktm;udk;í tdE´d,EdkifiHrSmyif wpfpHkwpfa,mufaxmufyHhaomol r&SdbJvsuf
EdkifiHa&;oabm xm;&yfawGcsufawGjzpfovdk CRPP&JYrl? CRPP&JU &yfwnfcsufcsufvnf; &SpfESpfausmfrQ aexdkifcJhonf/
jzpfygw,f/ xdkYtwl wdkif;&if;om;ygwD&JU oabmxm;eJY &yfwnfcsufqdk&ifvnf; rrSm;ygbl;/
þ*syefjynfrSmvnf;aexdkifatmif BuHonf[laom qE´jzifhwdkusdKjrdKU Ak'¨bmom
tJ'DrSm 'Da&T*HkwdkifaMunmpmwrf;yg tcsuf(3)csufudk tESpfcsKyfvdkufr,fqdk&if t"du
odyÜHausmif;awmfBuD;wGif tBuD;OuúXjzpfaom trwfBuD;tdkwmrDxH OD;yOöif;onf &[ef;0g(9)0g
tcsufuawmY zGJYpnf;yHktajccHOya'udk jyefvnfoHk;oyfjyifqifa&;[m t"duusygw,f/
&í t*FvdyfbmomESifhwuG ygVdbmom? ouF½dkufbmom? b*FvD? em*&Dtm;vHk; &Spfbmomudk
tJ'DawmY 'DaeYuRefawmfwdkU NLDtygt0if CRPP&JU&yfwnfcsuf oabmxm;udk ajymygqdk&if
pmESifhwuG wwfajrmufí trwfBuD;\ odyÜHausmif;wGif toHk;jyKvdkygu OD;yOöif;udk taMumif;
a&T*HkwdkifaMunmpmwrf;ESifhtwl t"duuswJh zGJUpnf;yHktajccHOya'udk jyefvnfoHk;oyfjyKjyifa&;
Mum;yg[k pmay;vdkuf&m ESpf&ufaeNyD;rS pmjyefavonf/ pmESifhudk,fawmf <uvmcJhyg udk,fawmf
[m uRefawmfwdkU&Juoabmxm;jzpfygw,f?rlvnf;jzpfygw,f/
*syefpmESifh pum;t,l0g'? "avhxHk;pHrsm;udkoifyg? oifaeUonfhtwGif; p&dwfpuudk uRefawmf
tJ'DawmY 'Drludk uRefawmfwdkUu 'DaeUtcsdefcgrSm qkyfudkif&yfwnfMuayr,fh rMumcif
u cH,lygrnf[kqdkí <uoGm;aomtcg t*Fvdyfpmwwfaom *syefwpfa,mufudktyfvsuf
umv rSm e.t.z tpdk;&u EdkifiHa&;xdk;ppfw&yf qifvmzdkU&Sdaeygw,f/ tJ'Dxdk;ppftwGufvnf;
oifjyaponf/ wpfESpfoifNyD;vTif *syefpmudk bmompum;ESifhwuG pmar;yJG0ifí atmifjrif
olwdkUbufujyifqifrIUawG tcif;tusif; vkyfaeygw,f/ jynfwGif;a&mjynfya&myg jyKvkyfae
onf/
wmjzpfw,f/txl;ojzifY rMumao;cifu ukvor*¾taxGaxGnDvmcHrSm e.t.z&JU 0efMuD;csKyf
udk,fwdkifu (2010)a&G;aumufyGJudk axmufcHzdkY wdkufwGef;ajymMum;cJYwmawGU&ygw,f/ xdkYaemuf wuúodkvfwGif ygVdESifh ouF½dkufbmom ya&mfzufqmtjzpf cefUtyfí
tJ'g[m (2010)a&G;aumufyGJtwGuf jyifqifwmjzpfygw,f/ tJ'Dawmh rMumawmh tjcm;q&mrsm;enf;wl vcudkay;rnf[kajym\/ cifAsm;aus;Zl; tvGefMuD;ygw,f/ vpmr,l
r,fhumvrSm e.t.zç[m (2010)a&G;aumufyGJudk usif;yrSmjzpfygw,f/ tJ'Dvdkusif;ywm[m yg&apESifh/ a&S;uuJhodkUyif Munfh&IaxmufyhHyg/ OD;yOöif;onf xdkodyÜHausmif;wGif (2)ESpfausmf
jynfolYqE´udk udk,fpm;jyKjyD; (90)a&G;aumufyGJ &v'fudkifpGJ&yfMuwJY EdkifiHa&;ygwDawGudkvnf;yJ avmufjyNyD;aemuf rdrdarG;&yfXmaeodkU ra&mufonfrSm MumNyDjzpfí jyefOD;rnf tMuHjzifh
EdkifiHa&;t& aemufqHk;xdk;ppfqifvdkufwmyJjzpfygw,f/ trwfMuD;udkajym&m p&dwfb,favmuftvdk&SdygovJ[kar;\/ OD;yOöif;u ,ck jrefrmjynfodkY
tJvdktcsdefrSm uRefawmfwdkYu 'Da&G;aumufyGJtay:rSm 0ifr,fçr0ifbl;qdkwmudk tjyefwGif udk&D;,m; refcsL;&D;,m;jynf? ½dkUtmomNrdKU? w&kwfjynf? tmerfjynf(uarÇm'D;,m;)?
wdwdusus jywfjywfom;om; ajymzdkUvdkvmygw,f/txl;ojzifY NLD [m 'Dudpöudk jywfjywf xdkif;? oD[dkVfuRef;(oD&dvuFm)? tdE´d,EdkifiHwdkUudk vSnfhvnfí jyefvdkaMumif; ajymaomtcg
om;om; ajymzdkUvdkygw,f/ tcktcsdeftxdawmh NLD[m a½T*kHwdkifaMunmcsuftwdkif; &yfwnf 'kwd,wef;üpm;p&dwf? c&D;p&dwfudk wGufíay;vdkufonf/ *syefrS (1910)jynfhESpfwGif xGufvm
aeqJyg/ 'gayr,fh e.t.zçuawmh uRefawmfwdkY &yfwnfxm;wJh a½T*kHwdkifaMunmcsufxJu aMumif;? (1911)ckESpfwGif jrefrmjynfodkY a&mufaMumif; ponfjzifh a&;om;xm;avonf/
ta&;BuD;qkH;jzpfwJh zGJUpnf;ykHtajzcHOya' jyifqifa&;udk tcktcsdefxd vdkufavsmayr,fh toGif OD ; Owå r a&;om;xm;aom *syef j ynf t aMumif ; pmtk y f w G i f a zmf j yyg&S d o nf h
tjyifvu©PmqdkvdkY wpkd;wpdrS rjrifawGU&ygao;bl;/ pmydk'frsm;udk zwf½Ijcif;jzifh q&mawmf OD;Owåronf jrifhrm;aom&nf&G,fcsufjzifh rnfodkUrnfyHk
tJ'Dawmh tckvdk tajctaersdK;rSm uRefawmfwdkYb,fvkd&yfwnfMurvJ/ wdkif;jynfeJU jynfyEdkifiHrsm;odkU vSnfhvnfoGm;vmcJhonf qdkonfudk od&SdEdkifayonf/
jynfolvlxk tusdK;twGuf 'Drdkua&pDta&;aqmif½Guf ygwD½SdaezdkYvdkw,f/ ygwD½SifoefzdkY

pmrsufESm - 46 pmrsufESm - 11
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

ol&d,owif;pmrSaeívnf; trsdK;udkapmifha&Smuf&rnfh 0HomEk&u©dw w&m;rsm;udk nDvmcHrSmvnf;yJ EdkifiHa&;ygwDawG rlvuarQmfvifYovdk 'Drdkua&pDeJYrudkufnDwJY


vIHUaqmfa&;om;cJhonf/ ,if;aemuf urm&GwfwGif wpfyg;wnf;oDwif;oHk;um EdkifiHa&;w&m; trsdK;om;EdkifiHa&;wGif wyfrawmfonfOD;aqmiftcef;u@u yg0if&r,fqdkwJYpmydk'fawGudk
rsm;udk vSnfhvnfa[majymrIjyKcJhonf/ xdkpOf q&mawmftm; w&m;a[maomtcg um;r&Sdvsif vnf;yJ aqG;aEG;nd§EIdif;ajymif;vnf;vdkYr&ovdk zGJYpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'a&;qGJa&; tajccHrl
xrf;pif(a*g)jzifh vlrsdK;aygif;pHkxrf;í w&m;a[mpifjrifhay:odkU ta&mufydkUaqmifay;Muonf/ (104)csufudkvnf; tjyeftvSefaqG;aEG;nd§EdIif;&wmrsdK;vnf;r[kwf rdrdwdkYudk,fwdkifoabm
rwlbJeJYvnf; vufcHcJY&ygonf/
1920 jynfhESpf? 'DZifbmvwGif OD;Owår EdkifiHa&;rsdK;aphcsay;cJhaom t[kefaMumifh
aemufwcg trsdK;om;nDvmcH qdkwmu zGJYpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'a&;qGJzdkY rlawGudk
wuúodkvfausmif;om;rsm; oydwfpwifarSmufMuonf/ xdkpOfu bk&ifcHrSm t*FvdyfvlrsdK;
om csrSwf&rSmjzpfayr,fh etzu oludk,fwdkifa&;qGJxm;wJh tao;pdwf tcsuftvufawGudkyg
qm&,f*sDe,fua&mufa'guf jzpfonf/ ausmif;om;rsm; oydwfarSmufpOfu umvuwåm;NrdKUodkU
csjy a&;qGJcJYygonf/ csjya&;qGJwJYae&mrSmvnf;yJ EdkifiHa&;ygwDvTwfawmf udk,fpm;vS,fawG[m
acwå<ua&mufaeonf/ q&mawmfOD;Owåronf &efukefwuúodkvf ausmif;om;rsm; oydwf
olwdkY&JYwifjycsufawGudk tav;teufxm; aqG;aEG;cGifhr&yJ e0w^e0z tmPmydkifawG a&;qGJjyD;
arSmufaMumif;udk Mum;odonfESifh wjydKifeuf rD&moabFmjzifh umvuwåm;jrdKUrS &efukefjrdKUodkU
om; tcsuftvufawGudkom twnfjyKjyXgef;cJY&wmjzpfygw,f/ Oyrm-wdkif;&if;om;ygwD
<ua&mufvmcJhavonf/ ,if;taMumif;ESifhpyfvsOf;í Armhacwfowif;axmufOD;b&ifonf
(13)ygwDu jynfaxmifpkrltwGuf wifjycJYwJYtcsufawGudkvnf;yJ nDvmcHrSmaqG;awmif raqG;
ola&;om;xm;aom q&mawmfOD;wårpmtkyf pmrsufESm(42)wGif þodkUa&;om;azmfjycJhonf/
aEG;bJ rSwfwrf;wifjyD;awmh y,fcscJhygw,f/ 'g[m om"uwpfckjzpfygw,f/ jyD;awmh trsdK;om;
(1920)jynfhESpf? wef;aqmifrkef;vwGif OD;Owår umvuwå,m;wGif a&muf&Sdae\/ nDvmcHrSm aqG;aEG;zdkY tpktzGJYawGtm;jzifY &SpfzGJYzGJYxm;ygw,f/ vTwfawmfudk,fpm;vS,f[m
xdkESpfu OD;Owår\ OD;&D;awmfjzpfol ppfawGjrdKUrS OD;cspfcdkifESifh ZeD;rpHvSjzLwdkUonf rsufpda&m*g tJ'DtxJrSm tpktzGJYtaeeJY wpfzGJYjzpfygw,f/
uko&ef umvuwåm;odkU acwåoGm;Muonf/xdktcgwGif OD;Owår\nD ausmfxGef;atmif 'gaMumifYrdkYvdkY vTwfawmfudk,fpm;vS,frsm;onf zGJYpnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'rsm;udk
onfvnf; ygoGm;vsuf umvuwåm;NrdKU &cdkifyJGpm;wpfOD;\ tdrfwGif wnf;cdkaexdkifMuonf/ a&;qGJEdkifovdk (1^90)rSmjyXgef;xm;r,fh vufawGYrSmawmY wu,fwrf; e.t.z a&;qGJxm;wJY
wpfaeUaomtcg q&mawmfOD;Owåronf aMu;eef;pm&Gufuav;wpfckudkudkifNyD; NyHK;jyHK;&,f&,f zGJYpnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya'tcsuftvufrsm;udkom vTwfawmfudk,fpm;vS,frsm;u oabmwl
ESifh yJGpm;tdrfodkUMuGvmonf/ a'G;awmfolrpHjzLu tvdkOD;yOöif; 'Dwcg&,fvdkUarmvdkU? bmrsm; vufcHtwnfjyKay;cJY&wJY taetxm;rSmom &SdcJY&ygonf/ oabmrwlvdkYvnf; r&ygbl;/
oabmusNyD; jyefvmovJ [k qD;íavQmufxm;avonf/ 'umrMuD; 'Dwcgawmh usKyfudkusKyf tpktzGJYtm;jzifY vTwfawmfudk,fpm;vS,ftaeeJYwpfzGJY? EdkifiHa&ygwDuwzGJY? e.t.zçu olwdkY
aoaysmfNyDvdkU 0rf;omtm;&&SdwmeJU NyHK;vmwmyJ[k trdefU&Sdavonf/ a'G;awmfolu bmrsm;jzpf tvdkus acgif;acgufa&G;xm;wJh tjcm;tpktzGJU ajcmufzGJUjzpfwJhtwGufaMumifY ajcmufzGJYESpfzGJY
vmovJ[kar;&m OD;Owåru igwdkUArmvlrsdK;awG vleJYoleJYwlvmMuNyD? 'Dvdkvlpdwf&SdvmvdkU ajcmufrJESpfrJeJY olwdkUomtjrJwrf;tompD;&aeatmif pDrHxm;wmvnf; nDvmcHrSmawGY&ygw,f/
ig0rf;omvmwmbJ[k qdk\/ t&ifuawmh ArmawG[m vlpdwfr&SdvdkU acG;pdwf&Sdvm;bk&m;? 'gaMumifhrdkUvdkY EdkifiHa&;ygwDrsm; vTwfawmfudk,fpm;vS,frsm; arQmfvifhcJYovdk zGJYpnf;tkyfcsKyfyHk
OD;Owåru vlpdwf&Sdw,fqdkwm 'Dvdkav vl[mvlUtcGifhta&;bmvJqdkwmem;vnfMuw,f? tajccHOya'udk vTwfawmfudk,fpm;vS,frsm;u a&;qGJcGifY&Sdw,fqdkwJY (1^90)tydk'fyg tcsufudk
udk,fhtcGifhta&;udk,fodNyD; r&ç&atmif MudK;pm;wwf&if 'g[m vlpdwf&Sdw,fvdkU OD;yOöif;qdkvdk yifvQif aqmif&GufEdkifcGifhr&SdwJh tajctaeeJY BuHKcJY&ygw,f/ 'g[mEdkifiHa&;ygwDawG jzwfoef;
wmyJ? a[mtck &efukefaumvdyfausmif;om;awGu oifay;wJhynmudk rauseyfvdkY oydwfarSmuf vmcJhwJhc&D;rSm uRefawmfwdkY&JY tajccHrlawGudk rpGefYcsifyJ pGefYcJY&wJY tawGUtBuHKawGygyJ/
MuukefjyDwJh/ &efukefjrdKUuaeNyD; tJ'DudpöMuD;rSm OD;yOöif;xH tMuHÓPfawG,lcsifvdkU OD;yOöif;udk wu,fawmh (1990)a&G;aumufyGJqdkwm jynfolYvTwfawmfa&G;aumufyGJyg/ jynfolY
&efukefMuGvmcJhygqdkwm aMu;eef;pmtckyJ&w,f/ ArmawG 'DvdkpdwfawG0ifpm;vmMuzdkU arQmfvifh vTwfawmfa&G;aumufyGJqdkwm tmPmoHk;&yfudk ydkifpdk;wJY a&G;aumufyGJjzpfwJYtwGufaMumifY
NyD; OD;yOöif;MudK;pm;aewm tckawmh MudK;pm;&usdK;eyfNyD/ 'gaMumifh OD;yOöif; aoaysmfygNyDvdkU EdkifiHa&;ygwDrsm;&JU awmif;qdkwJY tmPmvTJajymif;ay;zdkU jynfolvTwfawmfac:ay;zdkY awmif;qdk
ajymwm [k &Sif;vif;awmhrSyif a'G;awmfol? OD;&D;ESifh nDrjzpfolwdkU em;&Sif;oGm;Muavonf/ csuf[mvnf; rSefuefwJYawmif;qdkcsuf? rSefuefwJY&yfwnfcsufjzpfygw,f/
&efukefaumvdyf yxroydwfMuD;rSm (1920)jynfhESpf? 'DZifbmv(5)&ufaeU? (1929) 'gayr,fh tajctaet&yf&yfaMumifh uRefawmfwdkYrlvu &yfwnfawmif;qkcJhwJh tm

pmrsufESm - 12 pmrsufESm - 45
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

jiif;y,fvdkufwmygyJ/ tJ'Dvdk jiif;y,fvdkufwm[m wenf;enf;eJY (90)a½G;aumufyGJrSm tEkdif& jynfhESpf? wefaqmifrkef; vjynfhausmf(10)&ufaeUwGif oydwfarSmufcJhonf/ xdkowif;aMu;eef;
wJh NLDukd tmPmvTGJajymif;ray;Ekdifbl;vkdY jiif;vdkufwmeJUtwlwlygyJ/ tJ'Dwkef;u (1^90)ukd udk&vQif&csif;yif q&mawmfonf &efukefodkU rD&moabFmjzifh<uvmNyD; 0dkiftrfbDatacgif;aqmif
NLD tygt0if EkdifiHa&;ygwDawGu oabmwlvufcHcJhMuovm;qkdwmawmh vufrcHMuygbl;/ rsm;ESifh wdkifyifaqG;aEG;cJhonf/
vufrcHayr,fhvnf;yJ (1^90)ukd trdefYtmPmuJhokdY xkwfjyefcJhwmaMumifh NLDtygt0if
&efukefaumvdyfoydwfarSmufNyD;aemuf e,fcJsUtpdk;&onf rsKd;cspfpdwfEId;qG&m vuf
EkdifiHa&;ygwDawG[m rukdufayr,fh oabmwlvufrSwfa&;xkd;cJhMuygw,f/
eufaumif;wpfckjzpfaom owif;pmrsm;udkydwfypf&ef tmrcHaMu;rsm;awmif;cJhonf/ t*FvdyfaiG
tJ'Dvdkoabmwl vufrSwfxkd;cJhwm[m tJ'DEkdifiHa&ygwDtaeeJY tmPmvTJajymif;a&;
(2000d)? (3000d)? (5000d)ponfjzifh tmrcHaMu;rsm; ay;cJh&&Smonf/ *sme,ftcsdKUudkvnf;
ukd pGefYvTwfcJhwJhoabmyJjzpfygw,f/ 'gayr,fh (1^90)ukd jyefokH;oyfvkdufwJhtcgrSm EkdifiHa&;
ydwfypfvdkuf&m ol&d,? jrefrmhtvif;? ynmhtvif;ESifh AE¨Kv *sme,f(4)apmifom usef&pf
ygwDawGtaeeJY arQmfvifhcsufESpfcsuf&Sdygw,f/
awmhonf/
wcsufu bmvJqkd&if tJ'D (1^90)aMunmcsuf tykd'f(12)rSm a½G;aumufyGJOya'yk'fr
xdkpOf a0vrif;om; (aemifeef;pGefUtXajrmuf a*smhbk&if) jrefrmjyefodkUvmrnfjzpf&m
(3)rSm azmfjyxm;wJh vTwfawmfukd rJqE´e,frsm;rS þOya'eJhtnD a&G;aumufwifajrSmufvdkuf
0dkiftrfbDattoif;rS BuD;rSL;í a0vrif;om;udk rBudKqdk&ef oydwfarSmufMuonf/ acgif;aqmif
aom vTwfawmfukd,fpm;vS,frsm;jzifh zGJUpnf;&rnf/ qkdwJhjy|mef;csufukd ukd;um;jyD; e.0.w
tcsdKUudkzrf;NyD; oydwfarSmufvQif tjypfay;Edkifaom bdGKifaumufOya'udk xkwfjyefcJhonf/
taeeJY vGwfawmfac:,lay;r,fvdkU twnfjyKazmfjycJhwJh tcsufyg/
xdkodkU bk&ifcHwif;wif;rmrm aqmif&Gufvmaomtcg jrefrmjynfolrsm; rauseyfjzpfaeMu
aemufwcsufuvGwfawmfudk,fpvS,frsm;onf zGJYpnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya'a&;qGJ
aomfvnf; rdrdwdkU\qE´udk zGifh[xkwfjyjcif; rjyK0HhjzpfaecsdefwGif q&awmfOD;Owåronf
&ef wm0ef&Sdw,fqdkwJh tcsufygyJ/ tJ'DtcsufESpfcsufudkMunfYjyD;awmY tmPmvTJajymif; ray;
bk&ifcHxH pmwpfapmifa&;ydkUvdkufavonf/ xdkpmrSm qm&,f*sDe,fu&ufawmuf rif; jrefrm
onfhwdkif vTwfawmfay;&ef? vTwfawmfrSm wdkif;jynf&JY tusdK;pD;yGm;? trsdK;om;a&;vkyfief;pOfudk
jynfuxGuo f mG ; [lí jzpfavonf/ tqdkyg ESifpmudk ol&d,owif;pmu xnfhoGif; azmfjycJh&m
csrSwfEdkifrnf/ zGJYpnf;yHktopfudkvnf; vTwfawmfudk,fpvS,frsm;ESifh a&;qGJEdkifrnfvdkY arQmfvifhNyD;
wpfwdkif;jynfvHk; rsufvHk;jyL;tHhtm;oifhcJhMuonf/ taMumif;rSm bk&ifcHudk &J&J0Hh0Hhjywfjywfom;
awmU pdwfoufom&m &cJhMuygonf/ wdkif;&if;om;ygwDawG wdkif;&if;om;acgif;aqmifawG
om; a&;&Jaom tmZmenfyk*¾dKvfxl;\ pmaMumifhyifjzpfaomaMumifhwnf;/
uvnf;yJ vTwfawmfudk,fpm;vS,frsm;taeeJY zGJYpnf;yHkudka&;qGJcGifh&Sdw,fqdkwJh arQmfvifYcsufawG
þpmaMumifh jrefrmvlrsdL;rsm;twGif;ü rD;cJjymzHk;rsm;jzpfaeonfh vGwfvyfa&;pdwf?
ESifY pdwfoufom&m &cJYMuygonf/ 'gayr,fh aemufydkif;rSmusawmY vTwfawmfac:ay;zdkYtpm;
trsdK;om;pdwf"mwfudk wyfvSefUEId;aqmfay;vdkufovdk jzpfoGm;onf/ jrefrmvlrsdK;rsm; Edk;Mum;
wyfrawmftpdk;&[m trsdK;om;nDvmcHqdkwmudkom ac:,lusif;yzdkY xkwfjyefaMunmcJYonf/
x<uvmMuonf/ ZmwdaoG;Zmwdrmef wuf<u vmMuonf/ xdkYjyif þuJhodkY ajymEdkifaom
tJ'DawmY 'DtrsdK;om;nDvmcHqdkwmudk ac:,lusif;yvdkufwm[m vTwfawmfac:,la&;udk
tcGifhta&;&Sdonf[laom tcsufudk jrefrmvlrsdK;wdkUtm; Edk;Mum;odjrifvmapcJhonf/ xdktcdsefu
jiif;y,fvdkufwmyJ jzpfygw,f/ uRefawmfwdkU EdkifiHa&;ygwDawGu nDvmcHwufa&; rwufa&;qdk
pwifcJhaom jrefrmhvGwfvyfa&;wdkufyJGonf vGwfvyfa&;&onftxd wpfpwpfp &SifoefBuD;
wmjzpfvmMuygw,f/ tJ'DrSm tcsdKUuvnf;yJ tJ'DnDvmcHrSm tckeu wdkif;jynftrsdK;om;a&;
xGm;vmcJhonf/ q&mawmfonf xdktcsdefcefUrSpí awm&Gm? aus;vufrsm;odkY qif;um EdkifiHa&;
udpöawGudk aqG;aEG;Edkifvdrfhr,fqdkwJh arQmfvifhcsufawG xm;cJYMuygw,f/
w&m;rsm; qufwdkufqdkovdk a[majymawmfrlavonf/
wdkif;&if;om;tzGJYtpnf;awG wdkif;&if;om;acgif;aqmifawGuvnf; zGJUpnf;yHktajccH
Oya'xJrSm jynfe,fawG&JU&EdkifcGifY wdkif;&if;om;awG&JU &ydkifcGifh owfowfrSwfrSwf xnfhoGif;azmf q&mawmfOD;Owåronf (1921)ckESpf rwfv (23)&ufaeUwGif zsmyHkc½dkif a';'&JJjrdKUe,f
aqmifa&;twGuf trsdK;om;nDvmcHudk rjzpfrae wufa&mufaqG;aEG;&r,fqdkwJY oabmxm; ql;uvyfaus;&GmwGif vdyftcGHcGm&rnf [laom acgif;pOfjzifh w&m;a[majymrIaMumifh rwfv
qE´awG &SdcJYMuygw,f/ tJ'DvdkYeJY NLD tygt0if wdkif;&if;om;ygwDawG trsdK;om;nDvmcHudk (30)&ufaeUwGif tpdk;&tMunfndKysufatmif w&m;a[monf[kqdkum &mZowfOya'yk'fr
wufcJhMuwm[m wenf;ajym&r,fqdk&if vTwfawmfac:,la&;udk pGefYawGvdkYrajymayr,fY (124^u)t& ausmif;ukef;jrdKUe,fwGif zrf;cJhonf/ q&mawmfonf jrefrmEdkifiHwGif EdkifiHa&;rIjzifh
vufawGUrSm pGefcJYMuwJh oabmvJjzpfygw,f/ yxrqHk; tjypfay;cH&aomoljzpfonf/ xdkodkY jrefrmjynfoltm;vHk;twGuf udk,fusdK;pGefYum

pmrsufESm - 44 pmrsufESm - 13
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

EdkifiHa&;rsufpd zGifhay;cJholjzpfonf/ ukd,fpm;vS,fawGa&m jynfolawGyg 'Drkdua&pDtavhtusifheJY tawGUBuKHawG &ifhusufvmNyD;


awmhwkdif;jynf[mvnf; b,fenf;eJYrqkd csrf;om<u,f0wJh EkdifiHwpfEkdifiH r[kwfawmif
yxrausmif;om;oydwfarSmufpOfu q&mawmfrSm tdE´d,odkU acwåa&muf&Sdaecdkuf
tawmftwef zGHUNzKd;wkd;wufwJhEkdifiHwpfEkdifiHjzpfvmr,fvkdY uRefawmf,kHMunfhygw,f/
jzpfonf/ xdktcsdefwGif &wmem*D&dwGif&Sdaom ygawmfrlbk&ifoDaygrif;ESifh vSsdKU0SufawGUqHkcJh
xkdUtwlyJ wkdif;&if;om;ygwDawG wkdif;&if;om;acgif;aqmifawGeJY NLD acgif;awGeJY
ao;onf[kqdk\/ (1922)ckESpfwGif tdE´d,rS jyefa&mufNyD;? zsmyHkc½dkif ausmufukef;e,fwGif ]]
ESD;aESmNyD;awmh zGJUpnf;ykHtopfukda&;qGJNyD; ppfrSefwJh jynfaxmifpkw&yfukd azmfaqmifcJhr,fqkd&if
vdyftcGH EGm&rnf}}[laom w&m;a[majymrIUaMumifh tzrf;cH&avonf/ q&mawmf tzrf;cH&rIU
tck(2008) zGJUpnf;ykHxuftrsm;BuD;omwJh NyD;awmh wkdif;&if;om;jynfolw&yfvkH;&Jh &ykdifcGifh
aMumifU oHCmawmfor*¾w&m; a[majymrIUaMumifU tzrf;cH&avonf/ q&mawmf tzrf;cH&rIY
tcGifhta&;awGukd tjynfht0 umuG,fapmifha&Smufay;Ekdifr,fh zGJUpnf;tkyfcsKyfykHeJU jynfaxmifpk
aMumifU oHCmor*¾aygif;(37) ckay:aygufcJYonf/ wpfEdkifiHvHk; pnf;½Hk;tHkMuGvmonf/ tpdk;&
w&yfukd azmfaqmifEkdifvdrfhr,fqkdwmukd uRefawmf vkH;0,kHMunfhygw,f/
tay: tMunftndKysufatmif a[majymrIYaMumifh q&mawmftm; yk'fr(124^u)t& rtlyif
'gayr,fh tckuHtaMumif;rvSvkdUyJqkd&rvm; NLDa½G;aumufyGJrSm tjywftowf
axmifwGif av;ESpftjypfay;cH&onf/ axmifwGif; aexdkifrIUaumif;ojzifU oHk;ESpftMumrSmyif
tEkdif&vdkufwmeJUppftpkd;&[m NLDukdtmPmvTJajymif;ay;zkdY wGefUqkwfoGm;cJhNyD;? aemufykdif;rSm
vGwfajrmufvmcJYonf/
tmPmvTJajymif;a&;eJU vTwfawmfac:,la&;ukd rjyKvkyfEkdifatmifenf;rsKd;pkHeJU BuHzefaqmif½Guf
(1924)ckESpf atmufwdkbmvwGif jrdKUvHk;uRwftpnf;ta0;MuD;ac:í ]]tpdk;&vkyfwm cJhwmawG½SdcJhygw,f/ tu,fí wpnom tEkdif&cJhr,fqkd&ifawmh tmPmvTJajymif;aumif; vT
raumif;vQifraumif; a0zefcGifhta&;yJ? 'DtcGifhta&;[m igwdkYrSm&Sdygw,f/ 'gaMumifh Jajymif;vdrfhr,fvkdUuRefawmfxifygw,f/
iHkYrcHeJY}}paom tpdk;&qefY 'Drdkua&pDa&;ESifh vltcGifhta&;yJ? tcGifhta&;w&m;udka[mygonf/ bmaMumifhvJqkdawmh wyfrawmfxdyfykdif;acgif;aqmifwcsKdY[m ,cifh,cifuwnf;u
þodkYa[majymNyD; (7)&uftwGif;rSmyif q&mawmfudk tpdk;&udk qefYusifjyD; tMunftndK wkdif;jynf&JY EkdifiHa&;rSm yg0ifywfoufNyD; wkdif;jynfukdpkd;rkd;tkyfcsKyf cs,fvS,fvkdwJhqE´
ysufjym;atmif vIHYaqmfonf[kqdkum &efukefwGifzrf;qD;cJhonf/ ½SdcJhygw,f/ tJ'DqE´aMumifhyJ a½G;aumufyGJukd rvGJra&Smifomvkyfay;cJh&onfhwkdif; wnpygwD
q&mawmfonf tvkyfMurf;ESifU axmif'PfoHk;ESpf 'kwd,tBudrf tjypfay;cHcJh&&Sm tEkdif&atmifjyKvkyfNyD; wpnygwDuwqifh wkdif;jynfukd qufvufpkd;rkd;tkyfcsKyfzkdU &nf½G,fcJh
onf/ OD;OwÅronf (1927) azazmf&DvwGif (3)ESpftusOf;uscH&mrSm vGwfajrmufvmNyD; rwfv ygw,f/ wpnygwD[m wcsdefwkef;u vrf;pOfygwDu ajymif;vJvmwJhygwDjzpfygw,f/
(20)&ufaeUü yJcl;NrdKUwGif usif;yaom oHCmawmfrsm; Mo0g'cH OD;pdk;odrf;BuD;rª;aom jrefrmh vrf;pOfygwDrSm ½SdaeMuwJhacgif;aqmifawGqkdwmuvnf; wyfuajymif;vJvmwJh yk*¾KdvfawG
toif;csKyfBuD; (*sDpDabat)\ (14)Budrfajrmuf tpnf;ta0;odkY wufa&mufjyD; ouFef;½Hkudk jzpfygw,f/
z,fí axmif0wfaxmifpm;jzifh rdefYcGef;ajymMum;cJhygonf/ OD;pdk;odrf;u y&dowfrsm;jrif&JYvm;/ tu,fí vrf;pOfygwD wjzpfvJ wpnygwDom tmPm&r,fqkd&if tJ'Dwyfrawmf
rsuf&nfus½HkESifh tdrfjyefoGm;a&mhvm;/ trsm;BuD; ta&;BuD;onf/ ,ckrsuf&nfusjcif;[m acgif;aqmifawG&Jh EkdifiHa&;qE´ukd oG,f0kdufwJhenf;eJY taumiftxnfazmfEkdifrSmjzpfwJhtwGuf
trsdK;om;a&;twGuf rsuf&nf usjcif;jzpfonf/ omoemawmfaMumifh rsuf&nfusjcif;jzpfonf/ aMumifh wpntEkdif&&ifawmh wyfrawmftpkd;&[m tmPmvTJajymif;aumif; vGJajymif;rSmjzpfay
bk&m;&SifcGifYjyKaom ouFef;udkcRwfí tmPmwefcdk;jzifh OD;OwÅrudk n§Of;yrf;ESdyfpufonf/ ,aeY r,fh (1990)a½G;aumufyGJrSm wpn ygwDr½IrvSta&;edrfhjyD; NLDu tjywftowf
,cktcsdefrSpí rdrdtoufudkriJYyJaqmif&Guf&rnf[k idkí ajymav onf[k ppfudkif;[efwif\ tEkdif&vkdufwJhtcsdefupNyD;awmh wyfrawmftpkd;&[m tmPmvTJajymif;ayr,fqkdwJhqE´ vkH;0
jrefrmEdkifiHawmfrSwfwrf;(3)wGifazmfjyxm;onf/ r½Sdawmhbl;qkdwmukd awGU&ygw,f/ 'gawGukd uRefawmftxifoufoufeJU ajymwmr[kwfyg
bl;/ taxmuftxm; tcsuftvufawGeJY ajymwmyg/ (1^90)aMunmcsufukd xkwfjyefvdkuf
axmifu vGwfajrmufaomtcg EdkifiHa&;w&m;udk qxufwydk;a[majymav&m rEÅav; wmeJY 'g[modomygw,f/ tJ'DaMunmcsufrSm (1990)a½G;aumufyGJaMumifh tmPmokH;&yfukd
wGif q&mawmf\ vIYHaqmfrIYaMumifh t"du½kef;jzpfay:vmonf/ xdkaMumifh tpdk;&rS q&mawmf tvkdtavsmufr&Ekdifbl;vkdY jiif;y,fxm;ygw,f/ Oya'jyKtmPm? tkyfcsKyfa&;tmPm? w&m;
tm; &efukefwGif tvkyfMurf;ESifh axmif'Pf(3)ESpf tjypfay;cJY&m q&mawfonf tkef;qHxk? pD&ifa&;tmPmqkdwJh tmPmokH;&yfukd (90)a½G;aumufyGJaMumifh tvkdtavsmufr&Ekdifbl;vkdU

pmrsufESm - 14 pmrsufESm - 43
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

tJ'Drludk tajccHNyD; cdkifrmjywfom;wJh qkH;jzwfcsufwpf&yfudk csrSwfNyD; tJ'DqkH;jzwfcsuftwdkif; BudK;uspfpaom tvkyfMurf;rsm;vkyfcJU&avonf/ 'kwd,tBudrf axmifrSxGufvmaomtcg
r,drf;r,dkif&yfwnfoGm;zdkY vdktyfw,fqdkwmudk uRefawmfwifjyaejcif;yJ jzpfygw,f/ wynfh',umrsm;rS pkaqmif;aumufcHxm;aom tvSLaiGrsm;tm; q&mawmfxHtyfMu&m
uRefawmfwdkYEdkifiHa&;ygwDrsm;&Jh jzwfoef;cJhwJh c&D;wavQmufrSm uRefawmfwdkYrpGefYbJeJY (1938)ckESpfavmufwGif (w½kwfESifh*syef)taMumif;udk "gwfyHkrsm; a0a0qmqm xkwfcJYonf/
rludk pGefYcJh&wmawG½Sdygw,f/ 'Dae&mrSm tJ'DtawGUtBuHKawGudk oifcef;pm,lEdkifzdkY aemufaMumif;
jrefrmUEdkifiHa&; tajctaerSmvnf; ½IyfaxG;onfxuf &IyfaxG;vmNyD; awmfvSefa&;
jyefaumufNyD;awmh wifjyyg&ap/
acgif;aqmif tcsdKUrSm tpd;k &rSay;aom&mxl;? pnf;pdr?f tmPmwdYk ,pfr;l vmBuD;NyD; q&mawmftm;
'DvdkjyefaumufwJhae&mrSm uRefawmf[dk;ta0;BuD;udk jyefroGm;yJeJY (90)a½G;aumufyGJ
ypfy,fpjyKvmonf/ aemufydkif;wGif q&mawmftm; vHk;vHk;ypfy,fcJhojzifh q&mawmfrSm tajc
uaepNyD;awmhajymyg&ap/ (1990)a½G;aumufyGJrSm NLDtjywftowf tEdkif&½SdcJhygw,f/
taerJhjzpfum jzpfovdkae? jzpfovdkpm;b0jzifU b0ae0ifcsdef a&mufcJh&onf/ aemufqHk;wGif
xkdYtwlyJ wdkif;&if;om;ygwDwpfcsKdU[mvnf; oufqdkif&mjynfe,ftoD;oD;rSm xdkufoifh
q&mawmfrSm avmu"Hw&m;wdkYaMumifh jrefrmESpf (1300)jynfhESpf? 0gacgifvqkwf (11)&uf
oavmuf tEdkif&½SdcJhMuygw,f/
]](1939)ckESpf? pufwifbmv(9)&ufaeU}}ta&mufwGif &efukefaq;½HkBuD;ü csdKYwnf;pGmjzifh
'gubmudk jyovJqdk&if jynfolawG[m (26)ESpfvkH;vkH; wygwDtmPm½Sif
b0ewfxH ysHvGefawmfrl&Smavawmhonf/ q&mawmfysHvGefawmfrlonfhaeYudk xdkpOfu&SdcJhaom
pepfatmufrSm vlUtcGifhta&;awG 'Drdkua&pDtcGifhta&;awG qkH;½IH;NyD;awmh vGwfvyfrIr½Sdbl;/
jynfolYvTwfawmfu ]]OD;OwåraeY}}tjzpf w&m;0ifowfrSwf aMunmay;cJhonf/ a&Tw*ð Hkajcawmf
ajymcGifhqdkcGifh r&bl;/ zdESdyfrIawGudkBudrfrD;tkH;vkdcHcJh&w,f/ tJ’DvdkcHcJh&½HkomruyJ wdkif;jynfrGJjym
&if; awmifbufrkcfteD;&Sd uefawmfrifyef;NcH udkvnf; OD;Owåryef;NcHtjzpf owfrSwfay;cJhonf/
usNyD;awmhjynfolawG[mvnf; twd'ku©awG trsdK;rsdK;a&mufcJh&ygw,f/ tJ'DvkdeJY (88)rSm
tvm;wl ppfawGNrdKUwGifvnf; ]]OD;Owåryef;NcH}}wpfck jyKvkyfay;cJhonf/
'DwpfygwDtmPm½Sifpepfudk wGef;vSefNyD;wJhtcgrSm NLDygwD&,fvdkY ay:aygufvmcJhwm
jzpfygw,f/ tJ'D NLD[m jynfolawGvdkvm;wJh 'Drdkua&pDeJU vltcGifhta&;awGudk azmfaqmif odkUaomf0rf;enf;zG,faumif;onfum; udkvdkeDvufatmuf&SdvTwfawmfu OD;OwÅraeYtjzpf
ay;Edkifay;Edkifvdrfhr,f? ppftmPm½Sifpepfatmufu vGwfajrmufatmif aqmifusOf;ay;Edkif w&m;0ifowfrSwfum *kPfjyKcJUMuaomfvnf; vGwfvyfNyD;aemuf jrefrmtmPm&Sifrsm;vuf
vdrfhr,fqdkwJh arQmfvifhcsufeJY (1990)a½G;aumufyGJrSm jynfolawGu NLDudk axmufcH xufwGif q&mawmf\aus;Zl;w&m;udk todtrSwfrjyKbJ rsufuG,fjyKxm;jcif;yifjzpfonf/
rJay;cJhMuwmjzpfygw,f/ xdkYtwlwdkif;&if;om;ygwDawGudk jynfe,fawGrSm rJay;cJhwmuvnf;yJ tmPm&Sifrsm;enf;wl q&mawmfcsxm;cJhaom rsdK;aphrSyGifhvmMuonfh EdkifiHa&;todkif;0dkif;wGif
vGwfvyfa&;&NyD; tESpfig;q,favmuf oufwrf;rSm wdkif;&if;om;awG[m olwdkYqkH;½IH;cJh&wJh vnf; q&mawmf\*kPfaus;Zl;udk atmufarU&rSef; *kPfjyK&rSef; rodolrsm;aeonfudk r,HkMunf
arG;&mygtcGifhta&;awG? wdkif;&if;om;tcGifhta&;awGudk 'Dwdkif;&if;om;ygwDawGeJY wdkif;&if;om; EdkifbG,f awGUjrifEdkif&onf/ rnfodkyifqdkapxdkuJUodk t"r®rIudk &J&J0hH0hHawmfvSefNyD; trdsK;bmom?
acgif;aqmifawGu azmfaqmifay;Edkifvdrfhr,fqdkwJh ,kHMunfcsufeJY tJ’Dwdkif;&if;om;ygwDawGudk omoemtwGuf aemifvmaemifom;tmvHk; tNrJwapowd&tm;us *kPf,lwwfap&eftwGuf
rJay;cJhMuwmjzpfygw,f/ vnf;aumif;? jrefrmEdkifiHvGwfvyfa&;ESifh vlYtcGifhta&;twGuf tepftemcHjyD; EdkifiHa&;tod
'Dawmh (90)a½G;aumufyGJrSm rJtEkdif&cJhwJhwkdif;&if;awG&Jh tJ'DygwDawGukd jynfolawGu tjrif Edk;Mum;vmatmif aqmif&Gufay;cJhaomaus;Zl;udk *kPfjyKaomtm;jzifhvnf;aumif;? q&m
axmufcHqE´rJawGay;cJhwmukd aumufcsufcsvdkufr,fqkd&if tmPm½Sifpepfukd z,f½Sm;EkdifzkdYeJY awmfb0ewfxHysHvGefawmfrloGm;aom pufwifbmv(9)&ufaeYa&mufwdkif; jynfwGif; jynfywGif
'Drkdua&pDvlYtcGifha&;awGxGef;um;wJh zGHYNzKd;wkd;wufwJhEkdifiHukd xlaxmifay;zkdYqkdwJh arSsmfvifhcsuf q&mawmftwGufatmufarhzG,faeYudk usif;yMuygonf/
awGeJY rJay;cJh&wmyg/ q&mawmfOD;Owår
xkdYtwlwkdif;&if;om;ygwDawGukdvnf; wkdif;&if;om;awG&Jh arG;&mygtcGifhta&;awGukd azmfaqmif
ay;Ekdifvdrfhr,fvkdY ,kHMunfarQmfvifhjyD; rJay;cJh&wmyg/tu,fí NLDuom tEkdif&ygwDtaeeJY
jzpf½kd;jzpfpOftwkdif; vTwfawmfac:jyD;awmh tkyfcsKyfa&;tPm;awGukd &,lcJhr,fqkd&if tckvdk
tESpf(20)umvrSm a½G;aumufyGJav;Budrfig;BudrfavmufvkyfNyD;awmh a½G;aumufcHvTwfawmf

pmrsufESm - 42 pmrsufESm - 15
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

½Sdw,f/ 'DrlawGudkvnf;yJ uRefawmfwdkYu jyifvG,f? ajymif;vG,fjzpfzdkYvdkayr,fh taMumif;rJh


tusdK;rJh rvdktyfyJeJY rludkpGefY\/ NyD;awmh pGefYcGmoGm;wmrsdK;awGrjzpfzdkY uRefawmf 'Dae&muae
tav;teuf wdkufwGef;csifygw,f/
NyD;awmh 'gudkbmaMumifhajym&ovJqdk 'DuaeY umv[mvGefta&;BuD;wJh umvwpfck
a&mufaeygNyD/ tcktcsdefrSm txl;ojzifh EdkifiHa&;t&ajym&r,fqdk&if OD;aqmifygwDvkdYajymajym
jrefrmjynfEdkifiHa&;&JY Mainstream t"duyifra&pD;jzpfwJh NLD&JU&yfwnfcsuf[m tvGef
ta&;BuD;ygw,f/ NLDygwD&JU EdkifiHa&;OD;wnfcsuf? EdkifiHa&;tvSnfhtajymif;? EdkifiHa&;
tvSnfhauGUawG[m jrefrmjynfa½SUEdkifiHa&;twGuf tvGefta&;BuD;ygw,f/ bmaMumifhvJqdk
awmh NLDygwD[m wpfwdkif;jynfvkH;udk vTrf;NcKHxm;wJh ygwDwpfckjzpfovdk (1990)
a½G;aumufyGJrSm jynfolawG&JhwcJeuf axmufcHrI&xm;wJh ygwDvnf;jzpfvdkYygyJ/ tckqdk&if
udk;uefYygwD&JU tajztae? 0ygwD&JUtaetxm;? aemufucsifygwD&Jhtajctaeudkvnf;yJ
uRefawmfwdkYMum;ae&ygw,f/ 'DygwDawG&Jh EdkifiHa&;tvSnfhtajymif; &yfwnfcsufawG[m
jrefrm jynfEdkifiHa&;rSmvnf; twdkif;twmwpfckxd ta&;ygwmrSefygw,f/ 'gayr,fhvnf;
tJ'DtzGJUawG[m jrefrmjynfwpfckvkH;&Jh EdkifiHa&;twdkif;twmeJY Edkif;,SOfr,fqdk&if tpdwftydkif;
wpfckomjzpfwmaMumifh olwdkY&JhtvSnfhtajymif;[m jrefrmjynfEdkifiHa&;rSm twdkif;twmwpfck
txdom oufa&mufrSmjzpfygw,f/ 'gayr,fh NLD &Jh EdkifiHa&;tvSnfhtajymif; tauGUtvSnfh
uawmh jrefrmjynf&JU a½SYquf&r,fh EdkifiHa&;b0wpfckvkH;udk oufa&mufEdkifr,fh taetxm;
awG½Sdygw,f/
'gaMumifhrdkYvdkY jrefrmjynf&hJEdkifiHa&; tvSnfhtajymif;twGuf NLD&Jh EkdifiHa&;&yfwnf
csuf? EdkifiHa&;oabmxm;eJY qkH;jzwfcsufawG[m EdkifiH&Jha½SUa&;twGuf0 tvGefta&;BuD;ygw,f
'DaeYumvrSm a½T*kHwdkifaMunmcsuftwdkif; NLDu jywfjywfom;om; rSefrSefuefuef &yfwnf
aew,fqdkayr,fh a½SUrMumawmhr,fhumvrSm a½G;aumufyGJOya'awG xGufvmawmhrSmjzpf
ygw,f/ tcktcsdefrSm NLDu a&G;aumufyGJ 0ifr,fçr0ifbl;qdkwm ,wdjywfrajymao;ayr,fh
tJ'Dtcsdefus&if jynfolawGeJY EkdififiHwumudk xkwfazmfajymMum;&awmhrSmjzpfygw,f/
tJ'DvdkajymwJhae&mrSm NLD&Jhajymqdkxkwfjyef &yfwnfcsuf[m jywfom;zdkYvdkovdk
rSefrSefuefuefajymqdk&yfwnfzdkYvnf; tvGefta&;BuD;ygw,f/ bmaMumifhvJqdkawmh ckeu
uRefawmfajymcJhovdk NLD[mjrefrmEdkifiH&Jh Mainstream yifra&pD;vnf;jzpfw,f/'Drdkua&
pDwyfOD;vnf;jzpfw,f/ jynfolawG&JhaxmufcHrIudk&xm;wJh ygwDvnf;jzpfwJhtwGuf aMumifh
NLD &Jha½SY qufr,fh EdkifiHa&;oabmxm;&yfwnfcsuf[m jrefrmjynf&Jh tem*wfqdk&ifvnf;
rrSm;ygbl;/ 'gaMumifhrdkY NLD&Jh EdkifiHa&;&yfwnfcsufeJYywfoufvdkY rl½Sdae½kHeJYrNyD;bl;/

pmrsufESm - 16 pmrsufESm - 41
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

ygbl;?? 'DrlawGtay: &yfwnfNyD;awmh EdkifiHa&;t& a½SUudk uRefawmfwdkY b,fvdktajccHoGm;rvJ??


'DrlawGudk taumiftxnfay:atmif b,fvkdvkyfrvJqdkwmawG[m ta&;BuD;ovkd 'DrlawGudk
vnf;yJ uRefawmfwdkY[m tcdkiftrm&yfwnfqkyfukdifNyD;awmh tvG,fwul rpGefYvTwfrdzdkYvnf;yJ
ta&;BuD;ygw,f??
'Dae&mrSm tvG,fwul rpGefYvTwfa&; qdkwmeJYywfoufNyD; uRefawmfajymcsifwmu uRefawmfwdkY &cdkif-jrefrmy@dwf? &cdkifordkif;okawoD
taeeJY b,fae&mrSmrqdk w&m;aorjzpfoifhygbl;/ uRefawmfwdkY[m ajymif;vG,f? jyifvG,f½Sd&
ygr,f/ Flexible jzpf&r,f/ odkYaomfvnf; tJ'Dae&mrSm rlrJhtajccHrJh ajymif;wmrsdK;? rvkdtyfbJeJY
rludkpGefYwmrsKd;awGudkawmh a½SmifzdkYvkdygw,f/
&cdkif'Drdkua&pD tzGJUcsKyf em,u
tu,fí uRefawmfwdkY[m e.t.z tmPmydkifrsm;eJY awGUqkHaqG;aEG;vkdY trsdK;om;a&;
vkyfief;pOf&yfudk&NyD; 'Dvkyfief;pOf[m wdkif;jynfeJY jynfoltwGuf tem*wfrSmtusdK;vnf;½SdNyD;
oifhjrwfwJh vkyfief;pOfw&yfvnf; jzpfw,f qdk&ifawmh rvkdtyfbJqkyfudkifxm;wJh rlawGudk
pGefY&rSmyg/ 'DvkdrS r[kwfbJeJY uRefawmfwdkYtaeeJY EdkifiHa&;tajctae tajymif;tvJr½Sd xl;jcm;rl
r½SdbJeJY rlawGudk tvG,fwul pGefYvTwfwmrsKd;awmhrjzpfoifhbl;vkdY uRefawmftaeeJY jrifygw,f/
'Dudpeö JYywfoufvkdY Oyrmwpfck uRefawmfwifjyyg&ap/ e.0.wçtpdk;&u typftcwf
&yfpJa&; pwifurf;vSrf;cJhpOf (1989-ckESpfvdkY xifygw,f) wdkif;&if;om;wyfaygif;pkrSm csrSwf
xm;wJhrl0g’wpfck½Sdygw,f/ tJ'DrSm e.0.wçtmPmydkifrsm;u wdkif;&if;om;vufeufudkif tzGJY
tpnf;rsm;udk Nidrf;csrf;a&;twGuf awGqkHaqG;aEG;zdkY urf;vSrf;wJhtcgus&if wyfaygif;pk
taeeJYyJawGUr,f/ wdkif;&if;om;ygwDrsm;taeeJY wpfygwDcsif;oD;jcm;rawGUzdkY wyfaygif;pku
rlwpfcktaeeJY csrSwfqkH;jzwfxm;cJhygw,f/
tJ'DrSm e.0.w tmPmydkifrsm;bufuvnf; wyfaygif;pktaeeJY qdk&ifrawGUEdkifbl;/
wpfygwDcsif;omvQif oD;jcm;pD awGUzdkYawmif;qdkcJhygw,f/ tJ'DtajctaerSm udk;uefYygwDuae
wyfaygif;pkucsrSwfxm;wJhrludk csdK;azmufpGefYvTwfNyD;awmh e.0.weJYNidrf;csrf;a&;,lcJhygw,f
/ 'Dae&mrSm uRefawmhtjrifudkajym&r,fqdk&if 'Dvdkrjzpfoifhbl;vdkYxifygw,f/ bmaMumifhvJ
qdkawmh wyfaygif;pkwpfckrSm tm;vkH;oabmwlNyD;csrSwfxm;wJh rlwpfckudk wpfzGJUwpfygwDu
csdK;azmufNyD;awmhvkyfwmrsdK;[m rltm;jzifhaomfvnf;aumif;? vkyfxHk;vkyfenf;t&aomfvnf;
aumif;? roifhavsmfbl;vdkY uRefawmftaeESifhjrifygw,f/ tu,fí Nidrf;csrf;a&;&,lzdkY wygwD
csif; rjzpfrae awGqkHaqG;aEG;zdkY vdktyfw,fqdk&ifawmif wyfaygif;pktpnf;ta0;udk jyefvnf q&mBuD; OD;OD;omxGef;\ tw¬KyÜwdåtusOf;
ac:,lNyD;awmh udkufnDwJhrl0g'opfudkcsrSwfNyD; tJ'Drl0g'eJUtnDyJ vkdufemaqmif½Gufoifhygw,f/
'gaMumifhrdkYvkdY uRefawmfwdkY CRPPrSmyJjzpfjzpf? NLDrSmyJjzpfjzpf? wkdif;&if;om;
ygwDrSmyJjzpfjzpftck uRefawmfwdkY &yfwnfxm;wJh udkifpGJxm;wJhrlawG½Sdw,f/ oabmxm;awG

pmrsufESm - 40 pmrsufESm - 17
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

q&mBuD;OD;OD;omxGef; - jynfolUvTwfawmfay:aygufa&;eJU
- ppfrSefwJh jynfaxmifpk ay:aygufa&;vdkU ajymr,fqdk&if &ygw,f/
q&mMuD;OD;OD;omxGef;udk &cdkifjynfe,f? ajrmufOD;jrdKU anmifyifaps;½GmteD;
'Dawmh 'Dae&mrSm CRPP tzGJU0ifrsm;jzpfMuwJh NLD? wdkif;&if;om;ygwDawG&JU
tz OD;aumif;pH½TD? trda':atmifMumZHwdkUrS (1917)ck? Edk0ifbmv (23)&uf?
avmavmvwfvwf EdkifiHa&;&yfwnfcsufawG[mvnf;yJ CRPP &JU &yfwnfcsufvdkU ajymr,f
aomMumaeYwGif zGm;jrif cJhonfh wpfOD;wnf;aom om;jzpfonf/ i,fpOfupí
qdk&if ajymvdkU&ygw,f/
tbdk;tdkjzpfol &mZm0ifq&mBuD; OD;omxGef;atmifu &cdkif&mZm0if? aq;usrf;?
eu© w f u srf ; ? yl & mPf u srf ; rsm;tm; Ek w f w d k u f t m*H k oif M um;ay;cJ h o nf /
NLD [m rMumao;cifumvrSm a½T*HkwdkifaMunmcsuftjzpfeJY EdkifiHa&;oabmxm;? EdkifiHa&;
e0rwef ; wG i f y nmoif M um;aepOf zcif u G , f v G e f a omaMumif h ausmif ; xG u f
&yfwnfcsufudk xkwfjyefcJhygw,f?? tJ'DrSm t"du a':atmifqef;pkMunfeJY EdkifiHa&;tusOf;om;
vd k u f & NyD ; &[ef ; yk * ¾ d K vf w d k U xH w G i f ouú # ? ygVd ? ord k i f ; ? tif ; ? aA'if E S i f h
awGvTwfay;zkdY? (2008)ckESpfrSm wzufowf jyXmef;vkdufwJh zGJUpnf;yHk tajccHOya'udkjyefvnf
tjcm;avmuDynm&yfrsm; udk oifMum; avhvmqnf;yl;cJhonf/ (1950)ckESpfrS
okH;oyfjyifqifzdkY? aemuf (2008)ckESpfrSm wzufowf jyXmef;vdkufwJh zGJUpnf;tkyfcsKyfykH tajccH
(1955)ckESpfxd rlvwef;ausmif;q&mtjzpf 0ifa&mufvkyfudkifcJhjyD;? (1955)
Oya'udk jyefvnfokH;oyfjyifqifzdkY? aemuf (2010)a½G;aumufyGJukd w&m;rQwNyD; vGwfvyfwJh
ckESpf (1977)ckESpftxd ajrmufOD;NrdKU a&S;a[mif;okawoe XmecGJwGif &cdkif-
EdkifiHwum&JU MuyfrwfrIawGatmufrSmusif;yzdkYqdkwJh tcsufawGeJYawmif;qdkNyD;awmh aMunm
jrefrmy@dwftjzpf wm0efxrf;aqmifcJhonf/ ,ckvuf&Sd ajrmufOD;a&S;a[mif;
csufudk xkwfjyefapcJhygw,f?? 'g[m NLD&JU &yfwnfcsufawGvnf;jzpfovdk 'DaMunmcsufudk
okawoejywdkufBuD;onf q&mBuD;pkaqmif; wnfaqmufcJhaom jywdkufjzpfonf/
rxkwfjyefcifuwnf;u NLD-CECeJY CRPP tzGJU0ifawG CRPP aqG;aEG;wdkifyifñSdEldif;rIawG
(1977) ckESpfrS (1983)ckESpf ajrmufOD;NrdKU a&S;a[mif;okaooeXmecGJwGif
ûyvkyfcJhwJhtwGufaMumifh 'gonfyifvQif CRPP &JhEdkifiHa&;&yfwnfcsufvkdYajym&ifvnf;
tBuHay;yk*¾dKvftjzpf qufvuf wm0ef xrf;aqmifcJhonf/ (1980)ckESpfrS
&Edkifygw,f?? 'ghtjyif CRPPtzGJU0if wdkif;&if;om;ygwDrsm;jzpfMuwJh ½Srf;wdkif;&if;om;rsm;
(1983)ckESpfxd wl;az:cJhaom &cdkifa0omvDNrdKUa[mif; wl;azmfrIYvkyfief;wGif
'Drdkua&pDtzGJUcsKyf? &cdkif'Drdkua&pDtzGJUcsKyf? rGeftrsdK;om;'Drdkua&pDtzGJUcsKyf? ZdkrD;trsdK;om;
udk,fwdkifudk,fus yg0ifwl;azmfaqmif&GufcJhonf/ ajrmufOD;NrdKU bk&m; ordkif; (1301)
uGef*&uf ponfhygwDawGuvnf; olwdkYoabmxm;awGudk toD;oD;xkwfjyefNyD;jzpfygw,f??
ckESpf(yHkESdyf) OD;&mZfawmif bk&m;ordkif;usrf; jyifqifjznfUpGufcsuf(yHkESdyf) (1952-53)?
'Doabmw&m;awGuvnf; zGJUpnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'udk jyefvnfokH;oyf jyifqif
&u©dKiftrsdK;orD;ol&Jaumif;tw¬KywdÅ(1953-54)(yHkESdyf)? &ud©Kif&mZm0ifoaoFyusrf;
a&;qGJay;zkdY? txl;ojzifh 'Drdkua&pDa&;eJY wdkif;&if;om;awG&JU &oifh&xkdufwJh tajccHtcGifhta&;
(1954-55)(yH k E S d y f ) ? 0oJ b k & m;ord I i f ; (yH k E S d y f ) ? &S i f o wf b k & m;ord k i f ; (yH k E S d y f )
awGudkxnfhoGif; jyXmef;ay;r,fh tajccHOya'tjzpf jyifqifay;zdkY awmif;qkdxm;wmjzpfNyD;
rsm;tm; yHkESdyfxkwfa0 cJYonf/ &u©dKifuAsmaygif;csKyf? &u©dKif&mZm0ifbmomjyef?
tu,fí jyifqifray;bl;qdk&if (2010)a½G;aumufyGJr0ifbl;vdkY oabmxm; xkwfjyefNyD;om;
&ud©Kif'*Fg;rsm;(bmomjyef)? &ud©Kif "mwfawmfbk&m;apwDrsm;ESifh ajrmufOD;NrdKU
jzpfygw,f??
wefcdk;BuD;bk&m;BuD;bk&m;rsm;? ordkif;usrf;pmrsm;udk a&;om;jyKpkjyD; b@ma&;0efMuD;
'gaMumifhrdkYvkdY 'DaeY CRPP&Jh&yfwnfcsufvdkYyJajymajym NLDeJYwdkif;&if;om;ygwDrsm;&JU
q&mOD;xGef;atmifausmfxHwGiftyfcJYonf/
&yfwnfcsufvkdYyJqdkqdk uRefawmfwdkY 'DaeYEdkifiHa&; &yfwnfcsufudk tESpfcsKyfvdkufr,fqdk&if
tHawmfodrfbk&m;ordkif;usrf;? oJxufbk&m;ordkif;? xD;awmfrdk;bk&m;ordkif;? abmif; t"dutcsufuawmh (2008)ckESpfrSm e.t.zçu wzufowfa&;qGJjyXmef;vkdufwJh zGJUpnf;
'Gwfewfawmifbk&m; ordkif;? a0omvDbk&m;ordkif;? odrfawmfBuD;bk&m;ordkif;? r[mxD;bk&m; tkyfcsKyfykHtajccHOya' jyefvnfokH;oyfjyifqifa&;[m t"duuswJhrlvnf;jzpfovkd 'DuaeY
ordkif;? yg;awmfbk&m;ordkif;? bk&m;ay:bk&m;ordkif;? oQpfaomif;bk&m;ordkif;? r*Fvm"mwfa&Tul avmavmq,frSma&m umvtwdkif;twm wpfcktxda&m uRefawmfwdkY qkyfudkifxm;&r,fh
bk&m;ordkif;udk vuFm? pum;ajy? armfuGef; ponfhwdkYjzifh a&;om;xkwfa0cJhonf/ "n0wDr*¾Zif; rlvnf;jzpfygw,f??
pmwnf;? t,f'Dwmtjzpf wm0ef,lxkwfa0cJhonf/ "n0wDpmapmif? "n0wDr*¾Zif;? &cdkif 'Dawmhtckk uRefawmfwdkYajymcsifwmu 'DrlawG½Sdae½kHeJY NyD;NyDvm;qdkawmh rNyD;ao;
wefaqmifr*¾Zif;? rEåav;jynfolU*sme,f? &efukefr*¾Zif;? pHkaxmufr*¾Zif;? ,Ofaus;rIYpmapmif?
pmrsufESm - 18 pmrsufESm - 39
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

udk,fykdif jyXmef;cGifhudk todtrSwfjyKjcif;? vlenf;pkvlrsdK;pkrsm;\ tcGifhta&;rsm;udk tav;teuf &cdkifr*¾Zif;? ppfawGaumvdyfr*¾Zif;? &cdkifjynfe,fpmapmif? 0&mZfajrr*¾Zif;rsm;wGif OD;OD;
xm;jcif;rsm;vnf; jzpfayonf/ wenf;tm;jzifh e,fcsJUqefYusifa&;? trsdK;om;rsm;tm;vHk; omxGef;? OD;ol&d,tp&Sdaom uavmiftrnfjzifh aqmif;yg;rsm; a&;om;cJhonf/ jrdKUapmifewf
vGwfajrmufa&;wnf;[laom bHktusdK;pD;yGm;twGuf tusdK;wl? oabmwlyl;aygif;jcif;onf a'0wmAvD ylaZmfusrf;? tOÆeed'gef;aq;usrf;? &cdkifpnfjyKvkyfyHkESifh wD;uGufwD;vHk;rsm;?
jynfaxmifpk pdwf"gwf\ t"duarQmfrSef;csufjzpfayawmhonf/ uAsmpkaygif;pmwrf;? &cdkifxdrf;jrm;r*FvmyefwsmwD;vHk;? wD;uGufESifh jyKvkyfyHk twdkif;twm
EdkifiHa&;oabmxm; pmwrf;? &cdkifowfyHkowfñTef;cGJxm;jcif; t"dyÜg,fxGufyHkpmwrf;? &cdkifyvGDtrsdK;rdsK;jyKvkyfyHk
'DuaeU uRefawmfwifjyr,fh taMumif;t&muawmh NyD;cJhwJh tpnf;ta0;rSm twdkif;twmpmwrf;? oSsKdif'dkif? aumufOD;qGrf;wif? ydk;0g? Ak'¨ylZed,qDrD;cGuftu? aw;jcif;
uRefawmfhudk wifjyaqG;aEG;zdkY wdkufwGef;xm;wJh CRPP &JU EdkifiHa&;oabmxm;? EdkifiHa&;tjrif? uAsmponfwdkYudk a&;om;jyKpkcJUonf/
EdkifiHa&;&yfwnfcsufqdkwm CRPPudk pwifzGJUpnf;pOf uwnf;u ygvmwmjzpfygw,f/
MopaMw;vsEdkifiH? trsdK;om;wuúodkvfokawoD (PAMELA GUTMAN)\
CRPP udk zGJU&wJh taMumif;&if;uawmh jrefrmEdkifiHrSm (90)a&G;aumufyGJrSm
(ANCIENT ARAKAN)usrf; jyKpkpOfwGifvnf;aumif;? jyifopfEkdifiH? yg&DjrdKUygarmu©
tjywftowf tEdkif&xm;wJh NLD ygwDtaeeJU vTwfawmfac:zdkU tBudrfBudrfawmif;qdkchJayr,fh
a&mzwfqmAf (BERNOT)twGuf &cdkifyHkjyif? vdyfuefzmr0w¬KESifh aus;jzL&Gmpmwrf;rsm;udk
vTwfawmfudk ac:,lcGifhr&cJhbl;/ tJ'DvdkeJY NLDeJY wdkif;&if;om;ygwDawG[m vTwfawmfay:
vnf;aumif;? jyifopfEdkifiH ygarmu© OD;vSodef;(ac:)*Geftdk*JvfzdkY\ apwDtaqmuftODESifh
aygufa&;twGuf yl;aygif;aqmif&GufzdkY BudK;yrf;cJhMuygw,f/
eef;taqmuftOD pmwrf;udkvnf;aumif;? tar&duefEdkifiH tm&Sazmifa';&Sif; twGif;a&;rSL;
'gayr,fh 'DrSmvnf;yJ wpfEdkifiHvHk;rSm&SdwJh vTwfawmfudk,fpm;vS,fawGudk xdef;odrf;
a';Apfpwdrf;\ a0omvDausmuf½kyfwkqif;wkrsm;\ ESpfaygif;Mumanmif;rIYtm; wdkif;wmrIY
vdkufwJhtcgrSm b,fvdkrS vTwfawmfac:,lEdkifr,fh tajctaer&SdwJhtwGufaMumifh vTwfawmf
pmwrf;udkvnf;aumif;? *syefEdkifiH ygarmu©tdkEdkwdk½k&SESifh &cdkifpum;ajym av,lavodrf; toH
udk,fpm;jyKaumfrwD CRPP udk zGJUpnf;cJh&wmjzpfw,f/ tJ'Dawmh CRPP &JU EdkifiHa&;&yfwnf
xGufyHkpmwrf;ESifh abmif;'Gwft&yfwGif&Sdaom 'wfcsfaumifq,f v,ftaqmuftODyHkpOfESifh
csufu - vTwfawmfay:aygufa&; wpfenf;tm;jzifh ajym&r,fqdk&if 1990 a&G;aumufyGJ&v'fudk
ul;oef;a&mif;0,fcJhyHk pmwrf;udkvnf;auif; a&;om;jyKpk&mwGif ulnDcJUonf/
taumiftxnfazmfa&;yJ jzpfygw,f/
tJ'Dawmh 'geJY wqufwnf;ygvmwJh aemufoabmxm;wpfckuawmh wdkif;&if;om; EdkifiHawmftpdk;& ,Ofaus;rIYXmeESifh tjcm;yk*¾dKvfwdkYudkvnf;aumif; q&mBuD;onf
vlrsdK;awG&JU ywfoufwJh udpöygyJ/ ulnDay;cJhonf/ OD;rif;Edkif\ jynfaxmifpk tuya'ompmtkyf? (1959) &cdkifwdkif;&if;om;vlrsdK;
'guvnf; CRPP rzGJUcifuwnf;u a':atmifqef;pkMunfeJY wdkif;&if;om;acgif; jzpfpOfESifh "avhxHk;pOfrsm;pmtkyf? wdkif;&if;om; ,Ofaus;rIY½dk;&m "avhxHk;pOfrsm;? &cdkifjynfb@m
aqmifawG aqG;aEG;MuwJh ae&mrSm oabmwlcJhwJh tcsufwpfcsufygyJ/ tJ'gu tem*wfjrefrm wdkufBuD;rsm;usrf;? &cdkif½dk;&mpnfawmfESifh wl&d,mwD;uGufrsm;pmwrf;? jrefrmha0g[m&
EdkifiHawmfudk jyefvnfzGJUpnf;wJhtcgrSm wpfjynfaxmifpepfeJY rzGJUbJ ppfrSefwJhjynfaxmifpk tbd"mefjyKpkpOf a0g[m&pmvHk;rsm;jyKpkay;NyD;ydkYjcif;? (1976-77)ckESpf &cdkifjynfe,faeY? &cdkif
pepfeJYyJ zGJUr,fqdkwJh oabmxm;yJ jzpfygw,f/ jynfe,f? wHqdyf? &cdkif&dk;&m usm;çr0wfpHkpmwrf;? &cdkifjynfe,fjzpfpOfordkif;? ajrmufOD;vrf;ñTef
'guvnf;yJ CRPP &JU pwifzGJUpnf;pOfuwnf;u uRJul;a&yg ygvmwJh oabmxm; ponfwdkYudk yg0ifulnD a&;om;jyKpkcJhonf/
w&yfvdkY ajymr,fqdk&ifvnf; &ygw,f/ tcgtm;avsmfpGmvnf;yJ 'Doabmxm;udk a':atmif
txufwef;ynm OD;pD;XmeñTecf sKyf(jidr;f ) ygarmu©O;D pHomatmiftwGuvf nf; (1972)
qef;pkMunfu ajymzl;ygw,f/ tckvdk CRPPrSm NLDeJY wdkif;&if;om;ygwDawG awGUqHkaqG;aEG;
ckESpfwGif tbd"r®m aumufEkwfcsuf yk&ydkufudk rdkufc½dkzvif ½dkufESdyf&eftwGufvnf;aumif;?
cGifh &wJhtwGufaMumifh wdkif;&if;om; acgif;aqmifawGeJY NLD acgif;aqmifawG tjyeftvSef
*0d@ygoPusrf; ayrIudk rdkufc½dkzvif½dkuf Edkif&efvnf;aumif;? vSdsLU0Sufausmufpm*Pef;
em;vnfrI? ,HkMunfrIawG &vmNyD;aemuf tem*wfjynfaxmifpkudk zGJUpnf;wnfaxmifwJh tcgrSm
a&;enf;ayrludk rdkufc½dkzvif ½dkuf&efvnf;aumif;? at'D (6)&mpkESifh ,if;rwdkifrDu &cdkifjynf
acsmarGUvG,fulvdrfhr,fvdkY olUtaeeJU ,HkMunfaMumif;udkvnf; ajymzl;ygw,f/ 'gaMumifhrdkYvdkU
e,foHk; tu©&mpmtkyf jyKpk&mvnf;aumif;? &cdkif'*Fg;rsm; ordkif;jyKpk&mwGifvnf;aumif;?
CRPP&JU EdkifiHa&;oabmxm;? EdkifiHa&;tjrif? EdkifiHa&;&yfwnfcsufudk ajymr,fqdk&if
Ak'¨tEkynm (Buddhist Art of Ancient Arakan) pmtkyfjyKpk&mwGifvnf;aumif; yg0if
- (90)&v'fudk taumiftxnfazmfa&;
pmrsufESm - 38 pmrsufESm - 19
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

ulnDcJhonf/ txufygoabmxm;rsm;udk txift&Sm;awGU&ayonf/ tqdktrSwf (6)wGif - ]]vGwfvyfaom


Armjynfopfudk wnfaxmif&mrSm wdkif;&if;om;vlenf;pk? vlrsdK;pktm;vHk;oabmwlwJhenf;
(1959)ckESpfrSm jrefrmtoH a&'D,dkrS &cdkiftoHudk tptqHk; toHvTifhcJhonf/ wdrfjr§Kyf
eJU vGwfvyfpGm wnfaxmif&ef usaemfwdkYu oabmwlaMumif; uwday;ygonf/ rnfonfh
aysmufuG,foGm;cJhjyD jzpfaom &cdkif,Ofaus;rIU tarGtESpf? &cdkifordkif;? &cdkifpmay? &cdkif½dk;&m
wdkif;&if;om;vlenf;pkrqdk rdrdwdkYMur®mudk rdrdwdkYbmom zefwD;cGifhay;ygrnf/ usaemfwdkYESifh
"avhxHk;pOfvmrsm;tm; urÇmuodatmif &SmazGpkaqmif; avhvmazmfxkwfcJhonf/ xdef;odrf;
cGJvdkwJhtcgrSm cGJcGifh&SdaMumif; uwdjyKygonf/ vlrSefvQif tcGifhta&;wl&Sd&rnfudk oabmayguf
apmifha&SmufcJhonf/ &cdkifol? &cdkifom;rsm;udkvnf; &cdkif,Ofaus;rIY tarGtESpf &cdkifordkif;?
NyD;om;jzpfaom (46)ckESpfjrefrmwdkYtay:ü vlenf;pkudk csKyfcs,fvdrfhrnf[k oHo,&SdzG,f r[kwf
&cdkifpmay? &cdkif&dk;&m "avUxHk;pOfvmazmfxkwfxdrf;odrf;um apmifha&Smuf&efvnf; tNrJaqmfMo
awmhyg}}/ tqdktrSwf(7)wGif ]]jrefrmwdkYESifh cGJa&;wGJa&;udk NAdwdoQwdkYu rqHk;jzwfbJ jrefrm
cJhonff/ q&mBuD;onf &cdkif,Ofaus;rIU tarGtESpf? &cdkifpmay? &cdkif½dk;&m xHk;xrf;pOfvmudk
udk,fpm;vS,frsm;ESifh wdkif;&if;om;udk,fpm;vS,ftcsif;csif;om vGwfvyfpGmaqG;aEG;qHk;jzwf&
azmfxkwfcJhaom zcifBuD;jzpfonf/
ef}}? &Srf;wdkY\ oabmxm;rsm;udkvnf; atmufygtwdkif;awGU&ayrnf/ ]]&Srf;apmfbGm;tcsdKUu
q&mBuD;onf &cdkif'Drdkua&pD&&Sda&;? wdkif;&if;om;rsm; wef;wltcGifhta&;twGuf &Srf;jynfukd udk,fydkiftkyfcsKyfa&;&,lNyD; NAdwdoQ"eo[m,e,ftwGif; yg0ifvdkMuonf/ apmf
vnf; pGrf;pGrf;wrH a&SYwef;rS OD;aqmifOD;&Guf aqmif&GufcJhonf/ &cdkif'Drdkua&pDtzGJUcsKyfwGif bGm;tcsdKUurl &Srf;jynfudk udk,fydkiftkyfcsKyfa&;&,lNyD; NAdwdoQ"eo[m,e,ftwGif; yg0ifvdkMu
em,uBuD;tjzpfxrf;aqmifcJhjyD; ausmufawmfNrdKU rJqE´e,ftrSwf(1)wGif jynfolYvTwfawmf onf/ apmfbGm;tcsdKUurl &Srf;jynfudk jrefrm? tdEd´,? oD[dkVfESifh rav;EdkifiHrsm;uJhodkU ay;&ef
udk,fpm;vS,favmif; wpfOD;jzpfonf/ q&mBuD;onf&cdkif'Drdkua&pD tzGJUcsKyf\ pnf;½Hk;a&; awmif;qdkvdkMuonf/ (&yv) &Srf;jynfvGwfvyfa&;tzGJUBuD; tzGJU0ifrsm;url ArmjynfESifhaygif;í
c&D;pOftjzpf te,fe,ft&yf&yfodkY rJqG,fw&m;a[mxGufpOf rif;jym;jrdKUe,f? jym;acsmif; vGwfvyfa&;udk &,lvdkMuonf/
aus;&Gm rJqG,fw&m;a[myGJwGif w&m;a[maepOftzrf;cH&jyD; axmifoGif;tusOf;cs cHcJh&onf/ odkY&mwGif -
q&mBuD;tm; trsdK;om;a&; w&m;a[monfponfjzifU trsdK;rsdK;pGJcswifjyD; zrf;qD;cJh (1) jynfaxmifpkrlt& aygif;&rnf/
jcif;jzpfonf/ e0w^ etzppftpdk;&\ wdkif;jynftay: rw&m;apmfum;rIUrsm;udk q&mBuD;\ (2) tcGifhta&;ESifh tqifhtwef;wljzpf&rnf/
tcsufusus a0zefajymMum;rIUaMumifh e0w^etzppf0g'Drsm;? ArmvlrsdK;BuD;0g'Drsm;tm; (3) &Srf;jynftm;vHk;udk udk,fydkiftkyfcsKyfa&;ay;&rnf/
temay:wkwfusouJhodkY qwfqwfxd rcHr&yfEdkifjzpfcJh&onf/ xdkaMumifh q&mMuD;tm; tNidK; (4) cGJxGufvdku tcsdefra&G;cGJxGufcGifhay;&rnf/
xm;um rw&m;zrf;qD;cJhNcif;jzpfjyD; axmif'Pf (3)ESpf tjypfay;um ppfawGaxmifwGif tusOf;cs rnfodkYyif&Sdapumrl AdkvfcsKyfatmifqef;ESifh wdkif;&if;om;acgif;aqmifrsm;onf
xm;cJhonf/ axmifusjyD; (5)vtMum (1990)? Mo*kwfv(14)wGif uG,fvGefcJhonf/ axmifxJ yifvHkwGif awGUqHkaqG;aEG;cJhMuNyD; ]]jrefrmjynfESifhaygif;í vGwfvyfa&;udk,lrSom &Srf;jynfESifh
wGif e0w^etz ppf0g'Drsm;u q&mMuD;tm; xrif;auR;&mwGif pdefçtp&Sdaom tqdyfygonfh ucsif? csif;tp&Sdaom wdkif;om;wdkYonf vGwfvyf a&;udk tvsiftjref&rnf}}[laom
tpm;tpmrsm;tm; aeYpOfvdkvdk tenf;i,f xnfhauR;vkyfMuHcJhonf[k &cdkiftrsdK;om;rsm;u tqHk;tjzwfay:rlwnfí yl;aygif;Mu&ef oabmwlcJhMuonf/ þodkYjzifh yifvHk oabmwlpmcsKyf
,HkMunfaeMuonf/ odkaomfvnf; e0w^etz ppf0g'Drsm;u q&mBuD; aoqHk;&jcif;onf ay:aygufvmcJh&ayonf/
OD;acgif;wGif aoG;rwdwfonfha&m*g (Cerebral Haemorrhage)jzifh tusOf;axmifaq;½HkwGif yifvHkpmcsKyfonf ½dk;½dk;&Sif;pmcsKyfwpfckrQomjzpfonf/ jynfaxmifpkzGJUpnf;a&;qdkif&m
aoqHk;&cJhjcif;jzpfaMumif; (The Truth) trnf&Sd aqmif;yg;rsm;udk vkyfBuHzefwD; a&;om; rlrsm;udk azmfjyxm;jcif; r&Sday/ odkY&mwGif yifvHkpmcsKyfcsKyfqdk&eftwGuf aqG;aEG;csufrsm;?
cJhonf/ q&mMuD;\ tavmif;udk ol\Zmwdcsufa<u ajrmufOD;odkU ,laqmifvmcJhjyD; wdkif;&if;om;acgif;aqmifrsm;\ wifjycsufrsm;? tjyeftvSefem;vnfoabmaygufNyD; oabm
q&mMuD; tvGefwefzdk;xm;cJhaom &efatmifaZ,s(ac:) oQpfaomif;ykxdk;awmfMuD; bk&m;&dyfwGif wlnDcsufrsm;ESifh uwdu0wfrsm;taejzifhom wnf&Sdayonf/ þtcsufrsm;rSm yifvHkpdwf"gwf
ajrjr§Kyfoj*dK[fcJhonf/ ac: jynfaxmifpkpdwf"gwfyifjzpfayonf/ AdkvfcsKyfatmifqef;ESifh wdkif;&if;om;acgif;aqmifrsm;
csrSwfcJhMuaom jynfaxmifpkpdwf"gwfqdkonfrSm wef;wljcif;? vGwfvyfjcif;? 'Drdkua&pDusjcif;?

pmrsufESm - 20 pmrsufESm - 37
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

txl;a'orsm;tjzpf oD;jcm;cGJí tkyfcsKyfcJhayonf/ 'kwd,urÇmppfBuD;NyD;aomtcg jrefrm q&mBuD;uG,fvGefcsdefwGif q&mMuD;ü ZeD;a':rpdefomESifh om;udkausmfxGef;atmif


trsdK;om;rsm;\ EdkifiHa&;t&Edk;Mum;rI urÇmhEdkifiHwum e,fcsJUqefYusifa&; trsdK;om;vIyf&Sm;rI tygt0if orD;(4)OD; usef&SdcJUonf/ q&mMuD;uG,fvGefjcif;onf &cdkifwpfrsdK;om;vHk;twGuf
t&Sdeft[kef jyif;xefvmjcif;aMumifh jrefrmEdkifiHudk rjzpfrae vGwfvyfa&;ay;&rnfh tajctae tMuD;rm;qHk;aom qHk;½IH;rIUMuD;wpf&yfjzpfygonf/ q&mBuD;tm; &uf&ufpufpuf vkyfBuHjzwfcJh
a&muf&Sdaomtcg NAdwdoQtpdk;&onf &Srf;jynfESifhawmifwef;e,frsm;udk csefxm;vdkaom oabm olrsm;rSm ArmvlrsdK;BuD;0g'Drsm;ESifh Armppf0g'Drsm;jzpfonf/ olwdkYonf q&mMuD;\ ½kyfcE¨mtm;
xm;rsm;&SdcJhMuayonf/ xdkoabmxm;rsm;udk (1945)ck? arv(17)&ufaeUwGif xkwfjyefaom owfjzwfEdkifcJUaomfvnf; q&mMuD;\&cdkifjynfESifh &cdkifvlrsdK;tay: cspfonfh pdwf"gwfudkum;
puúLjzLpmwrf;wGif txift&Sm; awGU&ayonf/ ,if;puúLjzLpmwrf;wGif ]]&Srf;jynftygt0if owfír&cJYacs/ q&mBuD;\ rGefjrwfoefYpifaom rsdK;cspfpdwf"gwfonf &cdkifrsdK;qufvli,frsm;
awmifwef;a'orsm;udkrl jrefrmjynfrESifh tqkdyga'orsm; wvHk;wpnf;wnf; yl;aygif;&ef wGif qufvufpdrfh0if ysHUESHYvsuf&Sdaeonf/ q&mBuD;onfum; &cdkifjynfESifh &cdkifordkif;wGif
awmifwef;a'orsm;u qE´r&Sdoa&GU xdka'orsm;udk bk&ifcHu oD;jcm;tkyfcsKyfoGm;rnf}}[k tpOfxm0& xGef;vif;awmufyaernfh tmZmenfMu,fwyGifh jzpfayonf/
azmfjyxm;onf/ þtcsuft& jrefrmjynfyudk vGwfvyfa&;ay;onfhwdkifatmif awmifwef;
q&mBuD;OD;OD;omxGef;
a'orsm;udk csefxm;rnfh NAdwdoQ tpdk;&\ oabmxm;rSm xif&Sm;ayonf/ xdkaMumifh jynfrESifh
awmifwef;a'orsm;udk csefxm;rnfh NAdwdoQtpdk;&\ oabmxm;rSm xif&Sm;ayonf/ xdkYaMumifh
jynfrESifh awmifwef;a'orsm;onf vGwfvyfa&;,l&mwGif yl;aygif;a&;^ryl;aygif;a&;onf
jyóemwpf&yf taejzifh ay:aygufvmcJhonf/ wenf;tm;jzifh awmifwef;a'orsm; tem*wf
a&;onfvnf; jrefrmhvGwfvyfa&;BudK;yrf;rIwGif jyóemw&yfjzpfvmawmhonf/ awmifwef;
a'orsm;ESifh aygif;pnf;a&;wGifvnf; vlOD;a&tm;jzifh tawmftoifhrsm;NyD; e,fajrrsm;jzifh
us,f0ef;aom &Srf;jynfESifh yl;aygif;a&;onf t"du tcef;u@rS yg0ifvm&ayonf/
awmifwef;a'orsm;ESifh aygif;pnf;a&;wGif zqyv\oabmxm;udk (1945)
ck? Mo*kwfv (19)&ufaeYwGif usif;yaom aeol&deftpnf;ta0;BuD;ü aMunmcJhonfh
aMunmcsuf wGif atmufygtwdkif;awGU&ayonf/ ]]ArmjynftwGif;&Sd wdkif;&if;om;vlrsdK;wdkif;
rdrdwdkYuHMur®mudk rdrdwdkYuom zefwD;EdkifNyD; tm;vHk;\oabmESifh nDñGwfpGmxlaxmif aom
EdkifiHwnfaxmif&ef/ þodkYwnfaxmif&mü yg0ifaomvlrsdK;toD;oD;tm; rdrdwdkY uHMur®mudk
rdrdwdkYbmom zefwD;Edkifaom tcGifhta&;ay;xm;&ef}}
xdkYaMumifh jrefrmEdkifiH\ tem*wfa&;ESifh ywfoufí -
(1) Armrsm;ud k , f h M ur® m ud k , f zef w D ; cG i h f & ouJ h o k d Y wjcm;wd k i f ; &if ; om;rsm;vnf ;
&&rnfqdkonfhoabmrS Armrsm;ESifh tjcm;wdkif;&if;om;rsm; wef;wltcGifhta&;ay;xm;&ef}}
(2) vGwfvyfvmrnfh jrefrmEdkifiHudkvnf; wdkif;&if;om;tm;vHk;\ oabmqE´ESifhtnDom
zGJUpnf;wnfaxmif oGm;rnfqdkonfh oabmxm;rsm;udk awGU&onf/
(1945)ck Edk0ifbmv (18)&ufaeUwGif a&Twð*Hktv,fypö,Hü usif;yaom EdkifiHvHk;
qdkif&m zqyvnDvmcHBuD;wGif wifoGif;onfh tqdktrSwf(6) wdkif;&if;om; vlenf;pkta&;
tqdkESifh tqdktrSwf (7) e,fjcm;a'orsm;tm; jrefrmjynfrESifh aygif;pnf;a&;tqdkrsm;wGifvnf;

pmrsufESm - 36 pmrsufESm - 21
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

jrefrmwdkYonf taemf&xmrif;vufxufrSpí &Srf;wdkYudk odrf;oGif;Edkifjcif;? rPdyl&ESifh


tmoHe,frsm;udk odrf;ydkufEdkifjcif;? vif;Zif;? Zif;r,fESifh ,dk;',m;udk atmifEdkifjcif;? rGefjrefrm
tESpf(40)ppfyGJudk tNyD;owfatmifjrifjcif;? w½kwfwdkY\ usL;ausmfrIrsm;udk wGef;vSefEdkifjcif;?
&cdkif'Drdkua&pDtzGJUcsKyf &cdkifjynfudk odrf;,lEdkifjcif; (bdk;awmfbk&m;vufxuf)yef;0gppfyGJudk atmifEdkifjcif;ponf
wdkYaMumifh jrefrmwdkY\ ZmwdaoG;? Zmwdrmefrsm; ñd§K;EGrf;cJhMu&ayonf/ odkY&mwGif jrefrmwdkYonf
vTwfawmfudk,fpm;vS,f yxr-t*FvdyfjrefrmppfyGJrsm;wGif ½HI;edrfhNyD;xD;eef;yg aysmuf&aomtcg trsdK;om;Zmwdrmefrsm;
ñd§K;uscJh&jyefonf/ olYuRef rcHvdkaom jrefrmwdkY\ awmfvSefa&;onfvnf; pnf;vHk;nDñGwfrI
jynfolUvTwfawmf udk,fpm;jyK (OuúX) r&Sdjcif;? vufeuftiftm;? vltiftm;rrQjcif;aMumifh t*FvdyfwdkYodrf;ydkufNyD; (10)ESpfcefYtMum
wGif us½HI;um tm;rwefrmefavsmhí rD;cJjymzHk;BudrfrD;tHk;b0odkYa&muf&NyD; t*FvdyfwdkY\ tkyfcsKyf
rIatmufwGif Nidrf0yfydjym;cJh&ayonf/ tcsdKUrSmrl t*FvdyfwdkYudkyif txifBuD;um t*FvdyfwkdYu
ay;aom &mxl;Xmersm;ü ESpfNcdKufaysmfydkufvsuf &SdMuayonf/ jynfoltrsm;rSmum; udk,fhxD;
udk,fheef; udk,fhMuiSef;udk wrf;wí rif;avmif;ESifh wefcdk;&Sifrsm;udkom arQmfvsuf&SdMuayonf/
jrefrmwdkY\ ñd§K;EGrf;cJhaom Zmwdrmefonf rD;cJjymzHk;b0rS ½k&Sm;-*syefppfyGJudk
taMumif;jyKívnf;aumif;? yxrurÇmppfBuD;udk taMumif;jyKívnf;aumif; jyefvnfEdk;Mum;
vmcJhayonf/ þodkYjzifh 0dkiftrfbDattoif;BuD; ay:aygufvmcJhNyD; xdktoif;BuD;rS
csrSwfvdkufaom trsdK;? bmom? omoem? ynmwnf;[laom 0HomEk&u©dw w&m;rsm; ay:xGef;
vmcJah yonf/ xdw k &m;rsm;onf OD;Owår\ ]]aMumufaoG;yg&if Zm*emESiEhf w I yf pf}}? ]]u&ufa'guf
xGufoGm;}} ponfh &J&Jawmufa[majympnf;½Hk;rIrsm;aMumifh trsdK;om;a&; pdwf"gwfrsm; Edk;Mum;
vmcJhayonf/ (1920)ckESpf ausmif;om;oydwfBuD;rSmrl trsdK;om;a&;pdwf"gwfudk w&Sdefxdk;
wGef;wifay;ouJhodkY &Sdayonf/ 'dkYArmtpnf;t½Hk;acwfodkY a&mufaomtcg ]]Armjynfonf
'dkYjynf? Armpmonf 'dkYpm? Armpum;onf 'dkYpum;? Armjynfukdcspfyg? 'dkYpmudkcsD;jr§ifhyg?
'dkYpum;udkav;pm;yg}}[laom trsdK;om;a&;0g'onf iGg;iGg;pGifhpGifhay:xGufvmcJhayonf/ ]]Armh
xGuf&yf*dkPf;}}acwfodkU a&mufaomtcg e,fcsJUqefYusifa&;? vGwfvyfa&;? 'Drdkua&pDa&;ponfh
trsdK;om;0g'jzifh trsdK;om;vGwfajrmufa&; vufeufudkif wdkufyGJudkqifETJcJhMuayonf/
(1946-47)ckESpfrsm;jzpfaom vGwfvyfa&;tBudKumvodkY a&mufaomtcg jrefrmwdkY
\ trsdK;om;a&;0g'onf tvSnfhtajymif;wpfckodkY a&mufvmNyD; trsdK;om;a&;0g'ESifh
a'gufwm apmjratmif M.B.B.S( Bombay ), jynfaxmifpk oabmw&m;rsm;udk aygif;pyfum ]]jynfaxmifpkpdwf"gwf}}wnf;[laom trsdK;om;
rsm; aygif;pnf;a&;0g' (oabmw&m;)onf ay:xGef;vmcJhayonf/ xdkodkYrjzpfap&ef aphaqmf
D.C.H, F.R.C.P, Honorary Consultant Physician ( London ) onfh EdkifiHa&; tajctaersm;vnf; &SdcJhayonf/
NAdwdoQtpdk;&onf jrefrmEdkifiHudk jrefrma’o? &cdkifa'o? rGefa'orsm;udk aygif;vsuf
]]jrefrmjynfr}}[lí tkyfcsKyfNyD;? &Srf;? ucsif? u&if? u&ifeDESifh csif;a'orsm;udkrl awmifwef;
pmrsufESm - 22 pmrsufESm - 35
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

ouJhodkU&Sdonf/ [Hom0wDESifh tif;0wdkU tjyeftvSefppfjyKMu&mwGifvnf; {&m0wDjrpfaMumif; a'gufwmapmjratmif


jzifh a&aMumif;csDonfursm;ayonf/ xdkUaMumifh oa&acwå&m (jynf)onf a&S;tcgu vGwfvyf
cJhaomfvnf; aemifwGif jrefrmvlrsdK;ESifh rGefvlrsdK;wdkU\ vufatmufwGif wvSnfhpDusa&mufcJh& a'gufwmapmjratmifudk zcifOD;apmvSatmifESifh rdcifa?:yef;pHrdbESpfyg;wdkUrS &cdkif
ayonf/ auwkrwD(awmifil)rSmum; ppfruf ab;rS vGwfuif;cJhayonf/ xdkUaMumifh wjznf; jynfe,fajrmufOD;jrdKUwGif (1918)wGifarG;zGm;cJUonf/ OD;apmjratmifonf rlvwef;ESifh tv,f
jznf; tiftm;awmifhwif;vmNyD;vQif aemifwGif tif;0ESifh yJcl;([Hom0wD)wdkY ppfyef;vmaom wef;ynmudk &cdkifjynfe,fwGifoif,lNyD; (1942)ckESpf? 'kwd,urÇmppf jzpfyGm;aecsdeftxd
tcg xdkjynfESpfjynfvHk;udkyif odrf;,lEdkifcJhayonf/ &efukef jrdKUwGif txufwef;ESifh aq;ynmudkoifMum;cJUonf/ qufvufNyD; (1947)
&Srf;jynfum; jrefrmjynfESifh w½kwfwdkU\ Mum;wGif&Sdí wpfcgwpf&H oD;jcm;vGwfvyf ckESpf? arvwGif tdEd´,EkdifiHbHkabNrdKUü aq;ynmudk (4)ESpfMumoifMum;cJh&mrS q&m0efbGJU
aeNyD; &Hzef&HcgwGif jrefrmwdkU\ vufatmufcHjzpfum wpfcgwpf&Hw½kwfwdkU\ vufatmufcH trfbDbDtufpf(bHk ab)udk &&SdcJYonf/ NyD;aemufEdkifiH0efxrf;tjzpf (2)ESpfaqmif&GufcJhNyD;
vnf; jzpfcJhonf/ xm;0,f? weoFm&D? rkwårwdkYrSmvnf; yJcl;(rGef)ESifh ,dk;',m;wdkYtMum;wGif&Sd jAdwdefwGifvnf; (4)ESpf Mum aq;ynmoifMum;cJh&mrS bGJUvGef'Dyvdkrm 'DpDtdwfcsfbGJUvGefESifh
NyD; rGefwdkY\ vufatmufcHjzpfNyD; &Hzef&HcgwGif ,dk;',m;vuf atmufodkY usa&mufcJhayonf/ tufzftm&fpDyDbGJUESifh*vyfpf udk yg&*lbGJUponfh bGJUtoD;oD;udk vufcH&&SdcJholjzpfonf/
jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHordkif;udk a&;om;azmfjy&mwGif jrefrmvlrsdK;wpfrsdK;wnf;\ ordkif;udk a'gufwmapmjratmifonf (1955) ckESpfrSpNyD; (1963)ckESpftxd rEåav;aq;½HktkyfBuD;?
azmfjyjcif;xuf tjcm;vlrsdK;rsm;\ ordkif;udk a&;om;azmfjy&mü rGefvlrsdK;rsm;\ordkif;ESifh orm;awmfBuD;ESifh rEÅav;aq;wuúodkvf aq;ynmXmerSL;ponfhwm0efrsm; xrf;aqmifcJhNyD;
rGefEdkifiHawmfrsm; taMumif;udkvnf;aumif;? &Srf;vlrsdK;wdkY\ordkif;ESifh &Srf;EdkifiHawmftaMumif;udk vl r I Y a&;? bmoma&;toif ; rsm;wG i f v nf ; OD ; aqmif t yd k i f ; rS aqmif & G u f c J h o nf /
vnf;aumif;? xif&Sm;aom &Srf;bk&ifrsm;taMumif;udkvnf;aumif;? xdkenf;wlpGm &cdkifvlrsdK; (1978)wGif wm0efrsm;rS tjidrf;pm;,ljyD;aemuf (1978)ckESpf rS (1982)ckESpftwGif;
wdkY\ordkif;ESifh xif&Sm;aom EdkifiHawmfrsm;udkvnf;aumif;? xif&Sm;aombk&ifrsm;taMumif;udk a[mifaumifaq;½HkBuD;wGif (2)ESpfoGm;a&muf wm0efxrf;aqmifcJhonf/(1982)ckESpfwGif
vnf;aumif; azmfjyrI? oifMum;rIenf;yg;jcif;aMumifh od&SdoltvGefyifenf;ayonf/ tcsdKUrSm jrefrmEdkifiHodkY jyefa&mufvmNyD;aemuf? &efukef A[ef;jrdKUe,f ZD0w'geoHCmh aq;½HkwGif
Ouúvmyrif;? &Sifapmykbk&ifrESifh "r®apwDrif;ponfh av;ql"gwfyHk a&Twð*HkapwDawmf\ apwemorm;awmfMuD;tjzpf aqmif&GufcJUonf/
'g,dumrsm;jzpfMuaom bk&m;rsm;udkyif rGefbk&if[lívnf;aumif;? oD[ol? tkef;abmifcHkrdIif; (1990)jynfh taxGaxGa&G;aumufyGJwGif &cdkif'Drdkua&pDtzGJUcsKyfudk udk,fpm;jyKNyD; 0ifa&muf
ponfhrif;rsm;udkvnf; &Srf;rif;rsm;[lívnf;aumif; odMuolenf;ayonf/ xdkenf;wlpGm ,SOfNydKifcJh&rS ajrmufOD;NrdKUe,f rJqE´e,ftrSwf(1)wGif a&G;cs,fcHcJh&onf/ rJqE´e,fajr
&cdkifrif;qufrS xif&Sm;aom rif;rsm;jzpfonfh pE´mol&d,? rif;bmBuD;? rif;&mZmBuD;ponfh wwd, trsm;qHk;&cJhonfh EdkifiHa&;ygwDjzpfonf/ (1992)ck rwfv (6)&ufaeUwGif
rif;rsm;taMumif;udkum; od&Sdol tvGefenf;yg;vSayonf/ þodkYjzpf&jcif;rSm ordkif;udk azmfjy&m ys,fzsufvdkufaMumif; ygwDpHk'Drdkua&pD taxGaxGa&G;aumufyGJ usif;ya&;aumfr&SifrS
wGif jynfaxmifpkordkif;taejzifh azmfjyjcif;xuf Armordkif;udkom azmfjyaejcif;aMumifhjzpfay aMunmcJYonf/ xdkYaemuf OD;apmjratmifonf (1998)ckESpf? Mo*kwfv(21)&ufaeYwGif
onf/ xdkYaMumifh ordkif;udk azmfjy&mwGif jynfaxmifpkordkif;taejzifhom azmfjyoifhayonf/ ppftpdk;&\(3)ESpfausmfMumzrf;qD; xdef;odrf;jcif; cH&onf/ ,if;odkY zrf;qD;jcif;cH&NyD;aemuf
vlrsdK;wdkY\ ordkif;[lonf arhaysmufcsefxm;oifhaom taMumif;t&mrsm; r[kwfay/ wpfvtMum pufwifbmv (17)&ufaeUwGif jynfolvTwfawmfudk,fpm;jyKaumfrwD rS
xdkenf;wlpGm ordkif;udkazmfjy&müvnf; jzpf&yfrSefrsm;twdkif; a&;om;azmfjy&efvdk\/ OD;apmjratmifudk jynfoUl vTwaf wmf OuúXtjzpf wm0efay;cJYonf/ wdkif;jynfESifhvlrsdK;twGuf
þodkYazmfjyjcif;onf ya'o&mZfacwfwGif jzpfcJhonfrsm;ukd taMumif;jyKvlrsdK;tcsif;csif; trkef; trSefw&m;bufrS &J0HhpGm wdkufyGJ0ifae &if; q&mBuD;onf touf(91)ESpft&G,f? (2009)
yGm;&efr[kwfay/ vlrsdK;wdkY\ ordkif;rSwfwrf;udk oHk;oyfNyD; oifcef;pm,lum tem*wfEdkifiHawmf ckESpf? Zefe0g&Dv(5)&ufaeU nae(7;30)wGif trSwf(135/S)? oHvGifvrf;? urm&Gwf?
wnfaqmufMu&efomjzpf\/ (twdwu f mvu *syefvrl sKd ;rsm;onf zufqpfpepfjzifh jrefrmEdik if H &efukefNrdKUaetdrfwGif uG,fvGefcJhonf/ uG,fvGefcsdefwGif ZeD;a':apmwifESifh om;orD;(4)
udk tkyfpdk;cJhjcif;aMumifh ,aeYacwf *syefvlrsdK;rsm;tm; rkef;wD;rIrsm; rxm;oifhay/ odkY&mwGif OD; usef&pfcJhonf/
ppf0g'DzufqpfwdkY\ oabmudkrl oHk;oyfqifjciftyfayonf/) &SnfMumrsm;ajrmifvSaom
ordkif;aMumif;onf vlrsdK;wpfrsdK;\ a&SUc&D;twGuf tiftm;wpf&yfvnf;jzpfayonf/ &cdkif'Drdkua&pDtzGJUcsKyftaxGaxGtwGif;a&;rIUcsKyf OD;at;omatmifonf jrefrm'Drukd a&pDa&;
pmrsufESm - 34 pmrsufESm - 23
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

ESihf wdik ;f &if;om;tcGi;f ta&;wdUk twGuf uG,v f eG cf sed t


f xd ajzmifrh eS pf mG vkyu
f ikd f aqmif&u
G o
f mG ; a'oESifh 4if;xufydkaom a'orsm;udk odrf;ydkufydkifqdkifcJhMuNyD; useftcsdefrsm;rSm wpfpdwf
ol wpfOD;jzpfw,f/ tefu,fwdkYESifhtwl tESpf(20)ausmfvufwGJNyD;awmU 'ku©okctcuftcJ wpfa'oudkom ydkifqdkifumxD;NydKifeef;NydKif wkdif;i,fjynfi,fuav;rsm;tjzpfom awGUjrifMu&
trsdK;rsdK; &ifqdkif&yfwnfoGm;wJh OuúXwpfOD;taeESifha&m? 'Drdkua&pDBudK;pm;rIUrSm jywfjywf ayonf/ jrefrmEdkifiHudk tMurf;tm;jzifh oHk;oyf&vQif yifv,furf;ajcbufwGif &cdkifvlrsdK;wdkU\
om;om; ZGJvHkYv&Sd&SdESifh &yfwnfcJhwJh yk*d¾Kvfwpfa,mufaeESifha&m oltckvdk uGefvGefoGm;wm[m 'Gg&m0wD? "n0wD? a0omvD? yg;&def? avmif;Muyf? ajrmufOD;? rGefwdkU\ ok0PÖblrd? [Hom0wD
tm;vHk;twGufepfemqHk;½IH;rIY wpfckvdkYcH,lygw,f/ OD;apmjratmifpdwfaepdwfxm;uawmh yGifhyGifh (yJcl;)? tv,fydkif;ü oa&acwå&m(jynf)ESifh 4if;\ta&SUbufü auwkrwD(awmifil) 4if;\
vif;vif; &dk;&dk;om;om;ESifh jrefrmEdkifiH 'Drdkua&pD&&Sda&;ESifU wdkif;&if;om;rsm; tcGifhta&;&&Sda&; ajrmufbufüyk*H? tif;0? ppfudkif;ponfwdkU\ wnf&mjzpfaom {&m0wDjrpf0Srf;tv,fydkif;?
udk ajzmifhajzmifhrSefrSefeJY uG,fvGefcsdeftxd aqmif&GufoGm;cJhonf/ OD;apmjratmif[m jrefrmEdkifiH xdkrS ajrmufESifhta&SUbufwdkUwGif &Srf;jynfrsm; wnf&SdcJhMuayonf/
trsdK;om;jyefvnf&ifhMum;apa&;twGuf t"duBudK;yrf;cJhol wpfOD;jzpfonf/ tckvdkol uG,fvGef ppfudkif;? tif;0? yk*HjynfBuD;\wnf&m {&m0wDjrpf taemufbufudk okemy&EÅwdkif;?
oGm;wm[m uRefawmfwdkYwdkif;jynftwGuf tpm;xdk;r&wJhqHk;½HI;rIYwpfck jzpfygw,f/ OD;apmjr ta&SUbufudk wrÜ'Dywdkif;[líac:NyD; jrefrmwdkU\a'ojzpfonf/ ykodrf? ajrmif;jr? yJcl;?
atmifonf a':atmifqef;pkMunfESifh vkyfazmfudkifzuf &if;ESD;olwpfOD;jzpfw,f[k &cdkif'Drdkua& [Hom0wD? rkwår? weoFm&DponfwdkUum; rGefvlrsdK; wdkU\ a'ojzpfcJhMuonf/ jrefrmEdkifiH\
pDtzGJYcsKyf\ taxGaxGtwGif;a&;rSL;vnf;jzpf? jynfolUvTwfawmfudk,fpm;jyKaumfrwD\ ajryHkudkMunfhvQif &cdkifjynfudk csefvSyfxm;aom jrefrmEdkifiHudk awmifeH&H wHwdkif;BuD;0dkif;&H
taxGaxGtwGif;a&;rSL;vnf;jzpfol OD;at;omatmifuajymonf/ vsuf&Sdonfudk awGU&ayvdrfhrnf/ taemufbufwGif ywfuGdKifawmif? em*awmif? csif;awmif?
&cdkif½dk;rawmifwdkU yg0ifaom awmifwef;jrihfBuD;onf ausmfjzwf&efcJ,Of;vS\/ 4if;awmifwef;
a'gufwmapmjratmif
eH&HBuD;udk jzwfausmfí 0ifa&muf &efc&D;vrf;rsm;rSm pifppftm;jzifh jrpfi,frsm; pD;qif;aeaom
awmifMum;rsm;om jzpfMu\/ jA[®ykwå&jrpf&Sd&m [l;aumif;awmifMum;vrf;? rPdyl&jrpfpOf
twdkif; rPdyl&vrf;? trf;awmifMum;vrf;? awmifukwfawmifMum;vrf;? ta&SUbufwGif
wmyifjrpfaMumif;vrf; (Aef;armf)uomrS a&TvDjrpfaMumif;vrf;? jrpfi,faMumif;twdkif; uGrf;vHk
ul;wdkUqdyfurf;? awmifbufwGif*sdKif;jrpfudkavQmufí aumhu&dwfvrf;? armfvNrdKifta&SUbuf
awmifukef;rsm;rSm rjrifhvSí ausmfjzwf&ef vG,fulonf/ þvrf;rsm;onf jrefrmwdkUu
EdkifiHjcm;odkU ppfcsD&mvrf;ESifh EdkifiHjcm;om;wdkU jrefrmEdkifiHodkU 0ifa&muf&m vrf;rsm;jzpfMuonf/
jrefrmEdkifiHESifh &cdkifjynfwdkUonf &cdkif½dk;rawmifwef;BuD;\ twm;tqD;aMumifh
ppfrufa&;&mrsm;udk umqD; xm;ouJhodkU&Sdonf/ xdkUaMumifh &cdkifjynfudk jrefrmwdkU
wdkufcdkufaom tBudrfaygif; tvGefenf;onf/ taemf&xmrif; vufxufwGifwpfBudrf?
tavmif;pnfolvufxufwGif wpfBudrf? tif;0rif;acgifvufxufESifh wyifa&TxD;wdkU
vufxufwGif wpfBudrfpD wdkufcdkufNyD; &cdkifbk&ifrif;&mZmBuD; vufxufwGif jrefrmjynfbuf
odkU wpfBudrfom vma&mufwdkufcdkufonfudk awGU&ayonf/ tr&yl&acwf bdk;awmfbk&m;
vufxufusrSom jrefrmwdkUonf &cdkifjynfudk tNyD;owf wdkufcdkufodrf;ydkufEdkifcJhonf/
tif;0(jrefrm) ESifh [Hom0wD(rGef)wdkUtBum;wGif oGm;vm&vG,fulaom {&m0wDjrpf
aMumif;&Sdjcif;aMumifh tBudrfrsm;pGm ppfrufjzpfyGm;Muonfudk awGU&ayonf/ (tESpf40ppf)/
jynf E S i f h a wmif i l w d k U onf [H o m0wD E S i f h tif ; 0wd k U tMum;wG i f &S d a omf v nf ; jynf r S m
{&m0wDjrpfaMumif;vrf;wGifusNyD; awmifilrSmrl yJcl;½dk;r awmifwef;jzifhydkif;jcm; umuG,fxm;
pmrsufESm - 24 pmrsufESm - 33
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

,leD,Hacgif;aqmif vDeif\udk,fydkifjyXmef;cGifh oabmw&m;rsm;) yxrurÇmppfBuD;tNyD; ay:


aygufvmaom EdkifiHawmfrsm;onf rsm;aomtm;jzifh vlrsdK;wpfrsdK;wnf;jzifh zGJUpnf;aom EdkifiH
awmfrsm;xuf vlrsdK;trsm;tjym;udk pkaygif;yg0if zGJUpnf;xm;aom EdkifiHawmfrsm;om jzpfMuay&m
jynfaxmifpkoabmw&m;rsm;onfvnf; ay:xGef;vmcJhayonf/ (qGpfZmvefjynfaxmifpk?
&cdkif 'Drdkua&pD tzGJUcsKyf
qdkAD,ufjynfaxmifpk? tar&duefjynfaxmifpk? ,l*dkqvm;AD;,m;jynfaxmifpk? csufudkpvdk (taxGaxGtwGif;a&;rSL;)
AufuD;,m;jynfaxmifpkwdkUonf jynfaxmifpk oabmw&m; trsdK;rsdK;udk ay:vGifaponf/)
jrefrmEdkifiHwGif ya'o&mZfacwfOD;jzpfaom (1044) ckESpfrSpí eef;wufonfh taemf
&xmrif;onf wdkufcdkuf odrf;ydkufjcif;tm;jzifh ya’o&mZfvufeufEdkifiHawmfudk wnfaxmifcJh\/ jynfolUvTwfawmf udk,fpm;jyKaumfrwD
odkU&mwGif taemf&xm\ EdkifiHawmfray:xGef;rD jrefrmEdkifiH\ e,fajra'otwGif;wGif ysLvlrsdK;
wdkU\ AdóEdk;? [efvif;? oa&acwå&m EdkifiHawmfrsm;? rGefwdkU\ ok0PÖblrdEdkifiHawmf? &cdkifvlrsdK; (taxGaxGtwGif;a&;rSL;)
wdkU\ 'Gg&m0wD? "n0wD? a0omvDEdkifiHawmfrsm;? &Srf;wdkU\ eefa&SmifEdkifiHawmfponfh
EdkifiHawmfponfh EdkifiHrsm;onf tkyfcsKyfa&;? pmay,Ofaus;rI tarGtESpfrsm;jzifh jynfhyzGHUNzdK;
wdk;wufvsuf&Sdaeonfudk awGU&ayrnf/ ysLvlrsdK;wdkUonf wdbufudkbm;rif;tkyfpk0ifrsm;
jzpfMuNyD; wdbufukef;jrifhrS qif;oufvmonf/ rGefvlrsdK;wdkUonf rGefcrmtEG,f0ifrsm;jzpfMuNyD;
ok0PÖblrdESifh[Hom0wDEdkifiHrsm;udk wnfaxmifcJhMuonf/ &cdkifvlrsdK; rsm;onf &cdkifa’oodkU
a&S;OD;a&mufESifhvmMuaom urf;,HvlrsdK;? oufvlrsdK;rsm;ESifh aemufydkif;rS 0ifa&mufvmaom
tm&D,HvlrsdK;rsm; a&maESmaexdkifcJhMuNyD; 'Gg&m0wD? "n0wD? a0omvD? yg;&def? avmif;Muwf?
ajrmufOD;EdkifiHawmfrsm;udk wnfaxmifcJhMuayonf/
&Srf;vlrsdK;wdkUonf qDEdkxdkif;tEG,frsm;jzpfMuNyD; eefacsmifEdkifiHawmfrsm;udk wnfaxmif
cJhMuayonf/ aemufydkif;wGif apmfbGm;e,frsm;jzifh tkyfpdk;aexdkifcJhMuonf/ jrefrmvlrsdK;wdkUonf
wdbufjrefrmtEG,frsm;jzpfMuNyD; yk*H? tif;0? yif;,? ppfudkif;? awmifydkif;? tr&yl&? rEÅav;
EdkifiHawmfrsm;udk wnfaxmifcJhMuonf/ jrefrmya'o&mZfacwfonf at'D (1044)ckESpf? taemf
&xmeef;wufaomESpfrS oDaygrif;eef;usaom ouú&mZf (1885)ckESpfxd &SnfMumcJhonf/ jynf
axmifpkjrefrmEdkifiH[lí jzpfay:vmrnfh ordkif;aMumif;udk avhvmrnfqdkygu xdkordkif;aMumif;
jzpfay:&m yx0Dtae txm;rsm;onf xdkwdkif;jynf\ &mZ0ifordkif;aMumif;udk pDrHzefwD;&mwGif
t"du tcsufwpfcsuftaejzifh yg0ifaejcif;aMumifhjzpfonf/ jrefrmEdkifiHonf tif'dkcsdKif;em;
uRef;qG,f\ taemufpGef;ü wnf&Sdonf/ ta&SUbufwGif w½kwfEdkifiH? ,dk;',m;EdkifiH
awmifbufwGif rkwårauGUESifh b*Fvm;yifv,fatmf? taemufbufwGif b*Fvm;yifv,fatmf?
rPdyl&e,f tmoHe,fESifh jrifharmufaom awmifwef;BuD;rsm;? ajrmufbufwGif wdbufEdkifiHrsm;
&SdcJhMuayonf/
a&S;jrefrmrif;wdkU\ vufxufwefcdk;BuD;aom rif;rsm;omvQif þrQus,fjyefUaom
pmrsufESm - 32 pmrsufESm - 25
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

OD;at;omatmif tkyfpkBuD;rsm;u tkyfpki,frsm;udk tEdkifjyK wdkufcdkufvk,ufodrf;ydkufrIrsm; &SdvmcJh\/ rdrdtkyfpkudk


trnf - OD;at;omatmif &efjyKrnfh&efolrsm;&Sdvm\/ pdefac:rIrsm;&Sdvm\/ þodkUjzifh aqGrsdK;pk? rsdK;wlpk? aoG;wlpkrsm;
ygwDtrnf - &cdkif'Drdkua&pDtzGJUcsKyf tcsif;csif; aygif;zGJUonfhtpktzGJUrsm; ay:xGef;vm\/ þonfrSm ,aeYurÇmYEdkifiHa&; e,fy,f
xrf;aqmifonfhwm0efrsm; - wGJzuftwGif;a&;rI; (1989-1991) wGif wGifus,fpGm usifhoHk;aeMuaom jynfaxmifpkrsm;\ tajccHoabmyif jzpfayonf/
taxGaxGtwGif;a&;rI;(1991rSvuf&Sd)? &cdkif'Drdkua&pDtzGJUcsKyf (ALD)twGif;a&;rSL;? vlom;wdkUonf aqGrsdK;pk? rsdK;wlpk? aoG;wlpk todkif;t0dkif;rsdK;pHkrS wjznf;jznf; EdkifiH
jynfolYvTwfawmf udk,fpm;jyKaumfrwD(CRPP) (1998 rS vuf&Sd)? twGif;a&;rSL;tzGJU0if? awmftjzpf zGJUpnf;cJhMuonf/ bmompum;? "avhxHk;wrf;,Ofaus;rI? aqGrsdK;awmfpyfrIt&
jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm; 'Drdkua&pDtzGJUcsKyf(UNLD) (1989 rS vuf&Sd) zGJUpnf;aexdkifcJh&mrS wpfckwnf;aom tmPmydkifrI (tBuD;tuJ)atmufwGif aevdkjcif;aMumifh
arG;ouú&mZf - 10.12.1945 rsdK;wlpkrsm; pkzGJUvmMuonf/ vlU,Ofaus;rI pwifvmjcif;ESifh pdkufysdK;a&;pepf ydkrdkxGef;um;
rdbtrnf - OD;atmifxGef;ZH? a':at;jrdKif vmjcif;aMumifhvnf; aqGrsdK;pkrsm; ydkrdkpkpnf;vmMuonf/ tkyfpkwpfpkESifh wpfpktMum; &efvdkrI?
arG;&yfZmwd - &cdkifjynfe,f? ajryHkjrdKU pdefac:rIrsm;ESifh e,fajrvkppfyGJrsm;aMumifh tiftm;BuD;aomtkyfpku tiftm;i,faom tkyfpk
arG;csif; - armifESr(5)OD;teuf wwd,ajrmuf tay: vTrf;rdk;wdkufcdkuf odrf;ydkuf rIrsm;&Sdvmonf/ þuJhodkUaom pkzGJUrIrsm;rS tkyfcsKyfa&;
ZeD;trnf - a':odef;&if ,EÅ,m;ESifh EdkifiHawmfrsm; ay:aygufvmcJhayonf/
om;orD; - (2)OD;&Sd rlvEdkifiHawmfrsm;onf 'Drdkua&pDusaom? vlxktm;jzifh a&G;cs,fonfh vlxkudk
vuf&Sdvdyfpm - trSwf(373)? atmufykZGefawmifvrf;? (3)&yfuGuf? wdkuf½dkufudk,fpm;jyKaom EdkifiHawmfrsm;om jzpfcJhMu\/ odkY&mwGif ypönf;OpömESifh "etiftm;udk
ykZGefawmifjrdKUe,f? &efukefwdkif;/ &SmazGpkaqmif;&mwGif xGef,ufpdkufysdK;vkyfudkifí &SmazGonfxuf vk,ufwdkufcdkuf odrf;
ynmt&nftcsif; - (1961)ckESpfwGif vom t.x.u(1) ausmif;rS ydkufjcif;tm;jzifh ydkrdk&&SdEdkifonfh oabmudk jrifvmaomtcg vk,ufodrf;ydkufonfh ppfyGJrsm;rS
(10)wef; atmifjrifcJh onf ya'o&mZftifyg,mrsm; xlaxmifcJhMuonf/ eydkvD,H\ tifyg,mudk taMumif;jyKNyD;
yg0ifcJhonfhtzGJUrsm; - &cdkif'Drdkua&pDtzGJYcsKyf trsdK;om;a&;pdwfESifh trsdK;om;EdkifiHudk umuG,f&efpdwfrsm; jyif;jyvmcJhMuonf/ eydkvD,Honf
(Arakan League for Democracy) Oa&myü t*FvefrSvGJNyD; usefya’o&mZfEdkifiHrsm;udk odrf;ydkufcJhonf/ xdkEdkifiHrsm;wGif trsdK;om;
xdef;odrf;cH&onfhckESpf - wygwDtmPm&Sifpepf qefUusifa&; ajratmufvIyf&Sm;rIY bk&ifrsm;udk z,f&Sm;NyD; eydkvD,H\ aqGawmfrsdK;awmfrsm;udk bk&ifrsm;tjzpf cefUtyftkyfcsKyf
jyKvkyfojzifh (1975)ckESpfwGif tif;pdefaxmifü (2)ESpfcGJcefY axmif'PfuscHcJY&? (2001)ckESpf apcJhonf/ xdktcsdefrSpí EdkifiHrsm;pGmwdkUonf udk,fhxD;? udk,fheef;? udk,fhvlrsdK; bk&ifrsm;udk
{jyDvwGif xdef;odrf;cJYcH&jyD;aemuf tpdk;&tMunftndKysufap&efa&;om; vIHYaqmfrIY(u)? ykHESdyf wrf;wvmMu\/ trsdK;? bmom? omoemESifh rdrdEdkifiHudk xlaxmifvdkaom umuG,fvdkaom
Oya'(17?20)[lí yk'fr(3)ckjzifh w&m;pGJqkdum axmif'Pf (21)ESpfcsrSwfcJhonf/ okdYaomf pdwfrsm;ay:aygufum awmfvSefykefuefcJhMuonf/ xkduJhodkU awmfvSefykefuefrIrsm;aMumifh
(2002)ckESpfwGif tqkwfuifqmjzpfojzifh cGJpdwfuko&ef jyefvTwfay;cJhonf/ eydkvD,H\ tifyg,mNydKuGJ&NyD;? trsdK;om;EdkifiHrsm; ay:aygufvm\/
a&G;aumufyGJr0if&onfhtaMumif;t&if; pufrIawmfvSefa&;aemufydkif;ü e,fcsJUpepfay:aygufvm&m xdke,fcsJUpepfrS arG;zGm;
(2008)ckESpf zGJYpnf;tkyfcsKyfykH tajccHOya'ukd avhvmMunfhwJhtcgusawmh tcsuf(2) ay;vdkufaom udkvdkeD0g'ESifh udkvdkeDEdkifiHrsm; ay:aygufvmcJh\/ ,if;udkvdkeDEdkifiHrsm;wGif e,fcsJU
csufawGY&w,f/ yxr(1)csufu 'DOya't&wkdif;jynf[m 'Drkdua&pDEdkifiHjzpfvmzkdY tvm;tvm qefUusifa&;? trsdK;om;vGwfajrmufa&;wnf; [laom trsdK;om;a&;pdwf"gwfESifh trsdK;om;a&;
r&Sdbl;/ bmaMumifhajymEkdifovJqkdawmh wyfrawmfuvTwfawmfrSm (25) &mckdifEIef; ,lxm;NyD; 0g'onfvnf; yDjyifpGmay:aygufvmcJhayonf/ trsdK;om;ESifh EdkifiHawmf? EdkifiHawmfESifhtrsdK;om;?
awmh ta&;BuD;wJh 0efBuD;Xme(3)ckjzpfwJh umuG,fa&;? jynfxJa&;? e,fpyfa'oa&;ukdvnf; tjyeftvSefqufpyfaeonfh trsdK;om;EdkifiHawmf oabmw&m;rsm;? vlrsdK;wdkif;\ udk,fydkif
wyfu &,lxm;wJhtjyif zGJUpnf;ykHukdjyifvkdY r&Ekdifavmufatmif a&;qGJxm;w,f/ Oyrm- jy|mef;cGifhESifh trsdK;om;EdkifiHxlaxmifcGifhponfh trsdK;om;0g’onf yxrurÇmppfBuD;tNyD;
ay:aygufvmcJhayonf/ (tar&duefor®w0k'f½kd;0D(vf)qif\ udk,fydkifjyXmef;cGifhESifh qdkAD,uf
pmrsufESm - 26 pmrsufESm - 31
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

jynfaxmifpkpdwf"gwfjzifh wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;udk ]]ysm;&nfESifh0rf;csjcif;}}ayavm? odkUr[kwf vTwfawmfukd,fpm;vS,f (75)&mckdifEIef;ausmfaxmufcHrS jyifvkd&r,fvkdYygw,f/ wyfrawmfu


]]trsm;a,mifía,mif&? tarmifawmifrSef;ajrmufrSef;rodyg}} qdkouJhodkU rdrdudk,füu (25)&mckdifEIef;,lxm;awmh usefwJht&yfbufu (25)&mckdifEIef; nDñGwfzkdYawmifrvG,fwm (75)
jynfaxmifpk\ tajccHoabmESifh jynfaxmifpkrIrsm;u cH,lodjrifjcif;r&SdygbJvsuf trsm;u &mckdifEIef;ausmfrS jyif&r,fqkdawmh jyifzkdYrvG,fawmhbl;/ aemufwpfcku or®w? umuG,fa&;
ajymqdk oHk;EIef;jcif;aMumifhom ajymqdkoHk;EIef;Mujcif;ayavm? odkUwnf;r[kwf jrefrmEdkifiHonf OD;pD;csKyfponfjzifh tzGJU0if(11)OD;yg0ifwJh EkdifiHawmfumuG,fa&;eJY vkHNcHKa&;aumifpDqkdNyD; wpfck
wdkif;&if;om;vlrsdK;aygif;pHk rSDwif;aexdkifaom EdkifiHjzpfonf/ xdkUaMumifh ppfrSefaom jynfaxmifpk zGJUxm;w,f/ 'DaumifpD[m tjrifhqkH;tmPmawGukd csKyfukdifxm;r,fhoabm&Sdw,f/ jyD;awmh
udk wnfaxmifrSom wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;udk pnf;½Hk;Edkifrnf[lí cH,lcsufjzifhyif ajymqdk tJ'DaumifpD&JU tzGJU0if(11)OD;rSm ppfwyfu (6)OD;ygçygw,f/ usef (5)OD;xJrSmvnf; wyfeJYouf
oHk;EIH;aejcif;ayavm/ þtcsif;t&moabmxm;rsm;udkvnf; jyKolrsm;om odMuayvdrfhrnf/ qkdifolawG ygEkdifygw,f/ 'DaumifpD[mwkdif;jynfeJYywfoufNyD; tqkH;tjzwfay;r,fh tzGJUtpnf;
]]a&T&nfpdrfjynfaxmifpkpdwf"gwf}}rsm;udk z,f&Sm;NyD; AdkvfcsKyfatmifqef; csrSwfcJhaom wckjzpfaew,f/ 'gukdMunfhjcif;tm;jzifh uRefawmfwkdYarQmfvifhwmu wkdif;jynf[m 'Drkdua&pD
jynfaxmifpkrl? jynfaxmifpkpdwf"gwfudk odjrifcH,lvsuf ajymqdkoHk;EIef;ygrl aumif;avpG/ EkdifiHjzpfrS? 'Drkdua&pD tajccHawGjynfh0rSEkdifiHa&;? pD;yGm;a&; vGwfvyfcGifhawG&Sdr,f/ 'grSwkdif;jynf
xkdxufrSmrl 'Drdkua&pDa&;? wef;wla&;? vGwfvyfa&;ESifh udk,fydkifjyXmef;cGifhudk todtrSwfjyKNyD; zGHUNzdK;wkd;wufr,f/ tcku 'DzGJUpnf;tkyfcsKyfykH tajccHOya'u csKyfukdifxm;wJhtwGufaMumifh
vlrsdK;pkjyóemudk ajz&Sif;um trsdK;om;nDnGwfa&;udk wnfaqmufMuygrlum;? twdkif;xuf 'Drkdua&pDtcGifhta&;? vlYtcGifha&;awGqkH;½IH;aer,f/ 'gaMumifhygvDref'Drkdua&pDukdvnf;
tvGef aumif;avpG[lí awG;jrifcHpm;rdayonf/ vrf;pOfygwDacwfü ]]awmifolv,form; ppfwyf ucsKyfukdifxm;awmhr,f/ ppftkyfcsKyfa&; atmufrSmyJ&Sdaer,f/ uRefawmfwkdYjzpfcsifwm
OD;BuD;rsm;}}qdkaom a0g[m&onf wGifus,fpGm toHk;jyKjcif;cHcJh&onf/ odkU&mwGif awmifol ygvDref 'Drkdua&pDukd vGwfvGwfvyfvyfyJ jzpfcsifygw,f/ 'gur0if&wJh taMumif;jycsufwpfck/
v,form;rsm;\ b0rSmrl txl;tcGifhta&;rsm; Avmew¬d? ,cifacwfrsm;rSmxufyif cg;oD; aemufwpfcku (48)ckESpfrSm vGwfvyfa&;&zkdYtwGuf yifvkHpmcsKyfrSm wkdif;&if;omawG&JU tcGifh
aom cHpm;csufrsm;udk cHpm;cJhMu&\/ ta&;ukd wef;wlnDwltcGifha&;&zkdYoabmwlcJhw,f/ tckESpfaygif; (60)ausmfvmwJhxd wkdif;&if;
jynfaxmifpkpdwf"gwfESifh ywfoufí ajymqdkoHk;EIef;Mu&mwGifvnf; þodkUrjzpf&ef om;awG? jynfe,fawG wef;wltcGifhta&;r&cJhbl;/ wkdif;&if;vlrsKd;awG&JY arG;&myg tcGifhta&;
vdkonf/ rnfonfhjyóemudkrqdk tay:,H tajymoufoufjzifh rNyD;ay/ a&T&nfpdrfpdwf"gwfESifh awGr&bl;/ 'DzGJYpnf;ykHt& jynfe,fawG? ukd,fykdiftkyfcsKyfcGifh&wkdif;awG? a'oawG owfrSwfay;
oabmxm;rsm;udk z,f&Sm;NyD; jyóemudk tajccHusus½IjrifoHk;oyf&efvdkonf/ avmuü xm;ayr,fh tJ'Da'oawGrSmwyfrawmf ukd,fpm;vS,fawGu (25)&mckdifEIef;ygMur,f/ jynfe,f
jzpfysufwwfaom obm0ed,mrw&m;rsm;onf vlwdkU\qE´ESifh uif;vGwf\/ xdkUaMumifh 0efBuD;csKyfukd or®wucefYr,fqkdawmh jynfe,f&JUOya'jyKcGifhu r,fr,f&& bmrSajymavmuf
jyóemwpf&yfudk ½IjrifoHk;oyf&mwGivnf; qE´pGJ? vlrsdK;pGJrsm; uif;&Sif;&efvdkayonf/ xdkUtjyif atmifr&Sdygbl;/ 'gaMumifh jynfe,fawG&JU wef;wlnDwl ukd,fhuHMur®m ukd,fzefwD;cGifh? ukd,fykdif
"r®"d|mefususoHk;oyf&rnf/ udk,fydkifjy|mef;cGifhudk todtrSwfjyK&rnf/ vlrsdK;pk? vlenf;pkrsm;\ jyXmef;cGifhawGukd vkdvm;wJhtefu,fwkdY &nfrSef;csufrukdufnDbl;/ wkdif;&if;om;tcGifhta&;awG
tcGifhta&;udk tav;teufxm; vufcHrnf/ þtajccHoabmw&m;rsm;ygaom jynfaxmifpk ukd 'DzGJUpnf;ykHuvspfvsL½Ixm;w,f/ wyfrawmfuyJ jynfe,fawG? ukd,fykdiftkyfcsKyfcGifh&wkdif;
pdwf"gwfjzifh ajz&Sif;rSom wdkif;&if;om; pnf;vHk;nDnGwfa&;udk trSefwu,f&&SdEdkifayrnf/ awG? a'oawGudk pkd;rkd;cs,fvS,ftkyfcsKyfEkdifrSm jzpfwJhtwGufwkdif;&if;om;awG&Jh wef;wla&;?
]]jynfaxmifpk}}[lonf jynfaxmifrsm;udk aygif;pnf;xm;jcif;jzpf\/ vlrsdK;toD;oD;wdkY tcGifhta&;awG[m 'DzGJUpnf;ykHtajccHOya't&b,fvdkenf;eJYrS azmfaqmifEkdifr,f/ ay:xGufvm
rSDwif;aexdkif&olrsm;udk pkaygif;jcif;vnf;rnf\/ aygif;pnf;Mujcif;\ t"du&nf&G,fcsufrSm r,fvkdY r,HkMunfwJhtwGuf 'DOya't& usif;yay;r,fh (2010)a½G;aumufyGJukd r0ifa&mufwm
bHk&efoludk pkaygif;umuG,f&efESifh bHktusdK;pD;yGm;udkvnf; wnfaqmufMu&efjzpf\/ jzpfygw,f/
a&S;ya0oPDacwfü vlom;wdkUonf rdom;pk? aqGrsdK;pk? aoG;wlrsm;tjzpfom pkzGJUae 2010 a&G;aumufyGJ0ifa&mufEkdifrnfhtaetxm;
xdkifcJhMuonf/ tEÅ&m,f rsm;ESifh &efolrsm;udkvnf; rdrdwdkUtiftm;jzifh &ifqdkifwdkufqdkifjcif; 'D (2008)ck tajccHOya'ukd jyKjyifa&;ay;yg 'Drkdua&pDtajccHwJh wkdif;&if;om; tcGifh
jzifhom rsm;aomtm;jzifh ajz&Sif;cJhMu[ef&Sdonf/ odkY&mwGif yk*¾vduydkifqdkifrIESifh aqGrsdK;pk? ta&;awG azmfaqmifay;r,hf tcsuftvufawGukd jyef&r,fqkd&if a&;GaumufyGJ0ifzkdYpOf;pm;r,f/
aoG;wlpkrsm;\ ydkifqdkifrI (uRJ? EGm;? odk;? wd&dpämefrsm;ESifh pdkufysdK;ajr,mrsm;)udk ydkifqdkifvm 2010 a&G;aumufyGJ\vkdtyfcsuf
aomtcg ajr,mvkppfyGJrsm;? tkyfpkppfyGJrsm; jzpfyGm;vm\/ þodkUjzifh BuD;Edkifi,fñSOf;oabm?
pmrsufESm - 30 pmrsufESm - 27
arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif arhr&aomMo*kwf trSwfw&pmapmif

a&G;aumufyGJqkdwm EkdifiHwEkdifiHukd 'Drkdua&pDazmfaqmifzkdYtwGuf vkyfxkH;vkyfenf; azmfapcsifw,f/ taumiftxnf razmfrcsif; qkyfudkifxm;r,f}}


wpfckaygh/ a&G;aumufyGJusif;yay;½kHeJY 'Drkdua&pD EkdifiHjzpfvmr,f/ 'Drkdua&pDvrf;aMumif;ay:ukd a&G;aumufyGJvGefumv jzpfvmEdkifrnfh taetxm;
a&mufvmrnfvdkY aocsmaygufajymvkdYr&ygbl;/ 'gaMumifha&G;aumufyGJ[m jrefrmEkdifiHukd ]]'Da&G;aumufyGJ[m wdkif;&if;om;awG&JU tcGifhta&;udk azmfaqmifay;Edkifr,fvdkU r,lqbl;/
'Drkdua&pDEkdifiHtjzpf xlaxmifzkdYtjzpf tcsufwcsufyJjzpfygw,f/ a&G;aumufyGJrvkyfcifrSm tJawmh a&G;aumufyGJvGefumvrSm wdkif;&if;om;awG&JU auseyfrIudkvnf; &r,frxifbl;/ wjcm;
aumif;rGefwJh EkdifiHa&;tcif;usif;awG usif;yjyKzkdYvkdtyfygw,f/ usaemfwkdYEkdifiHrSm wkdif;&if;om; wdkif;&if;om; vufeufudkiftzGJUawGjzpfwJh KIO? 0? rGefjynfopfawGuvnf; (2008) tajccH
pnf;vkH;nDñGwfrI NyKduGJaeygw,f/ txl;ojzifhwyfrawmftiftm;pkeJY 'Drkdua&pDtiftm;pkawG? Oya't& vkyfaqmifvmwJh e,fjcm;apmifhwyfta&;udk vufrcHbl;/ tJ'Dawmh wdkif;jynfrSm
wkdif;&if;om;tiftm;pkawG rnDñGwfjzpfaeygw,f/ 'gawGukdnDñGwfatmifvkyfzkdY trsKd;om; EdkifiHa&;wnfNidrfrIawG r&SdEdkifbl;/ jynfwGif;ppfudkvnf; Nidrf;aprSmr[kwfovdk? jynfh0wJhNidrf;csrf;
pnf;vkH;nDñGwfa&;ukd wnfaqmuf&ygr,f/ tJ'gwnfaqmifzkdYtwGuf a&G;aumufyGJrwkdifrD a&;udkvnf; azmfaqmifEdkifrSm r[kwfbl;/ tefu,fwdkYvdk ygwDawG? NLDvdk ygwDawG ryg0ifwJh
awGYqkHaqG;aEG;a&;awG vkyfjyD;awmhtrsKd;om;pnf;vkH;nDñGwfa&;twGuf vkyfief;pOfawGcs& twGuf tar&duef? Oa&myEdkifiHawGtygt0if EdkifiHwumuvnf; 'D&v'fudk todtrSwfjyKr,f
ygrnf / zG J p nf ; yk H a wG q G J & ygw,f / tJ ' D v k d tcif ; tusif ; awG N yD ; rS a&G ; aumuf y G J u k d vdkU r,HkMunfbl;/ 'Dvdkqdk&if 'Da&G;aumufyGJ&JU [dkbuf&v'f[mvnf;yJ EdkifiHa&;t"dyÜg,f
oGm;zkdUvkdygw,f/ tckEkdifiHa&;tcif;tusif;awGu 'Drkdua&pDEkdifiH azmfaqmifayr,fh tcif; &SdvdrfhrSm r[kwfbl;/
tusif;rsKd; r[kwfygbl;/ CRPP \ (53)ESpfajrmuf jynfaxmifpkaeYtxdrf;trSwf
1990 a&G;aumufyGJESifh 2010 a&G;aumufyGJuGm;jcm;csuf wdik ;f &if;om;acgif;aqmifrsm;\ jynfaxmifpo
k abmxm;rsm;pmtkyf aumufEw
k pf m
[kdwkef;uawmh tajymif;tvJwckckjzpfr,faygh/ 'Drkdua&pDEkdifiHjzpfvmr,f/ a&G; jynfaxmifpkpdwf"gwf OD;at;omatmif
aumufyGJjyD;&if tEkdif&ygwDu tpkd;&zGJr,f/ jyD;&ifvTwfawmfac:r,f/ vTwfawmfrSm trsKd;om;&JU ,ckacwftcg or,ü vrf;? wHwm;? taqmuftOD zGifhyGJrsm;ESifh ,kwfpGtqHk;
vkyfief;pOfcsr,f/ zGJpnf;ykH;a&;qGJzkdY yifvkHvdknDvmcHac:,lr,f/ 'grSr[kwf txl;wm0efay;xm; bmr[kwfonfh omrmefudpöuav;rsm; jyKvkyfaqmif&GufMu&müyif ucsif? u,m;? csif;? rGef?
wJh aumfr&Sifw&yfu tajccHOya'a&;qGJzkdYvkyfr,f/ zGJUpnf;ykHtajccHOya'rSm wkdif;&if;om; Arm? &cdkif? &Srf;ponfh wdkif;&if;om;vlrsdK;wdkU\ 0wfpHkrsm;udk 0wfqifapvsuf wpfcrf;wpfem;
qE´awG? jynfolawG&JhqE´awGeJYa&;qGJr,f/ tJ'DtcgppfrSefwJh jynfaxmifpkay:xGufvmr,fvkdY yg0ifqifETJap\/ wdkif;&if;om;aygif;pHkwdkU\ tursm;jzifhvnf; tcrf;tem;rsm;udk o½kyfazmf
a&G;aumufyGJ rwkdifrDtcif;tusif;awGt&arQmfvifhvdkY&w,f ]]tcku tJ'DvdkarQmfvifhvdkYr&bl;/ trTef;wifMuonfudkvnf; rsm;pGmawGUjrifae&\/ wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;udk tav;ay;
zGJUpnf;yHkudk wzufowfa&;qGJw,f/ nDvmcHuvnf; yifvHkvdkrsdK;r[kwfbJ wzufowfusif;y ta&;ay;onfh oabmayavm odkUr[kwf vlrsdK;aygif;pHkaexdkifonfh jynfaxmifpk t"dyÜg,fudk
w,f/ olwdkY csrSwfxm;wJhrltwdkif; wzufowfa&;qGJw,f/ wdkif;&if;om;awG&JU tcGifhta&;udk o½kyfazmfjyojcif;ayavm? odkUwnf;r[kwf a&mifpHkt0wfwefqmrsm;jzifh 4if;wdkU\ tcrf;tem;
vnf; vspfvsL½Iw,f/ (90)wkef;u e0w[m tajccHOya'udk tumtuG,f,lxm;wm udk ydkrdkívSywifhw,f usufoa&&Sdap&ef tcrf;tem;\ taqmifta,mufoabmxm;í
r&Sdbl;/'D(2010)rSmawmh etzu(2008)tajccHOya'eJY tumtuG,f,lxm;w,f/ tJ'gawG jyKrlaqmif&Gufjcif;ayavm? þtcsif;t&m oabmxm;rsm;udk jyKolrsm;om odMuayvdrfhrnf/
uGmjcm;w,f/ wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;udk ta&;ay;onfh tav;teufxm;onfh oabmqkdygu
1990 a&G;aumufyGJ &v'ftay: oabmxm; aumif;avpG/ xkdxufrSmrl wdkif;&if;om;vlrsdK;ta&;udk tay:,Ha&TrIHBuJ taqmifta,mif
]]usaemfwdkUuawmh 'D(90)&v'fudk qkyfudkifxm;r,f/ (90)&v'f[m e0wu usif;yay;wm oabmrQ azmfjyaejcif;xuf wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;\ ta&;udk udk,fydkifjyXmef;cGifh tajccHjzifh
jzpfayr,fh vGwfvyfNyD; w&m;rQww,f/ EdkifiHwumuvnf; todtrSwfjyKw,f/ aMuvnf; ajz&Sif;vsuftrsdK;om; aoG;pnf;nDnGwfa&;udk wnfaqmufMurnfqdkygrlydkí aumif;avpG[lí
aMunmNyD;NyD/ 'gudk wpfpHkwpfckaom enf;vrf;eJU razmfaqmifEdkifbl;qdk&if EdkifiHtwGufa&m? qifjcifawG;awmrdayonf/
EdkifiHa&;ordkif;rSmyg trnf;pufwpfcktjzpf wifusefcJhrSmjzpfw,f/ raumif;wJh tpOftvmwpfck 4if;tjyif ]]jynfaxmifpkpdwf"gwf}}[laom a0g[m&qdkif&m tajymtqdk? ta&;tom;?
yJ/ 'gudk wpfenf;enf;eJU odu©m&Sd&Sd taumiftxnfazmfapcsifw,f/ taumiftxnf toHk;tEIef;rsm;onfvnf; ,cifacwftcgrsm;rSmxuf ydkrdkwGifus,fvm\/ a&T&nfpdrf

pmrsufESm - 28 pmrsufESm - 29

You might also like