GahRouzaneh183 Hamsaran
GahRouzaneh183 Hamsaran
GahRouzaneh183 Hamsaran
۸۳۳
ﺭﺿﺎ ﺷﺎﻩ
ﺷﺎﻩ ﻥ ﺭﺿﺎ
ﻥِ
ﻫﻤﺴﺮﺍﺍ ِ
ﻫﻤﺴﺮ
http://iichs.org
ﻫﻤﺴﺮﺍﻥ ﺭﺿﺎﺷﺎﻩ
ﺟﻨﮕﺮﻭﻱ
ﺭﺿﺎﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﻓﺮﻭﺭﺩﻳﻦ ﺳﺎﻝ ١٢٥٦ﻫﺠﺮﻯ ﺷﻤﺴﻰ ﺩﺭ ﺁﻻﺷﺖ ﺳﻮﺍﺩﻛﻮﻩ ﺍﺯ ﺗﻮﺍﺑﻊ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﺑﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﺁﻣﺪ .ﻋﺒﺎﺳﻌﻠﻰ
ﻼ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﻫﺮﺍﺕ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ
ﺧﺎﻥ ﭘﺪﺭ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﺑﻮﺍﺑﺠﻤﻌﻰ ﻓﻮﺝ ﺳﻮﺍﺩﻛﻮﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﺮﺍﺩﻋﻠﻰ ﺧﺎﻥ ﭘﺪﺭﺑﺰﺭﮒ ﻭﻯ ﻫﻢ ﻗﺒ ﹰ
١٨٥٦ﻣﻴﻼﺩﻯ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ .ﻋﺒﺎﺳﻌﻠﻰ ﺧﺎﻥ ﭘﺪﺭ ﺭﺿﺎﺷﺎﻩ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﭘﻨﺞ ﻫﻤﺴﺮ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺭﺿﺎﺷﺎﻩ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﭘﻨﺠﻤﻴﻦ
ﻫﻤﺴﺮ ﭘﺪﺭﺵ ،ﻧﻮﺵ ﺁﻓﺮﻳﻦ )ﺳﻜﻴﻨﻪ ﻳﺎ ﺯﻫﺮﺍ( ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻰﺷﻮﺩ.
ﻧﻮﺵ ﺁﻓﺮﻳﻦ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﺷﻮﻫﺮﺵ ﻋﺒﺎﺳﻌﻠﻰ ،ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻰ ﻛﻪ ﻓﺮﺯﻧﺪﺵ ﻃﻔﻠﻰ ﺑﻴﺶ ﻧﺒﻮﺩ ،ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻧﺰﺩ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ
ﻣﻰﺭﻭﺩ ﻭ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎﻝ ﻧﺰﺩ ﻭﻯ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰﻛﻨﺪ .ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﺑﻪ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﻣﺠﺪﺩ ﻣﺎﺩﺭﺵ ﻧﻮﺵ ﺁﻓﺮﻳﻦ ،ﺻﺎﺣﺐ ﻳﻚ
ﺑﺮﺍﺩﺭ ﻧﺎﺗﻨﻰ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ” ﺣﺪﻳﻜﺠﺎﻥ ﺁﺗﺎﺑﺎﻯ“ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺍﺳﻢ ﻛﻮﭼﻚ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﺎﺩﻯ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﺍﺩ ،ﺷﺪ.
ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﻧﻈﺮﺍﺕ ﻣﺨﺘﻠﻔﻰ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ .ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﻭﻯ ﺑﺎ ﺩﺧﺘﺮﺩﺍﻳﻰ ﺧﻮﺩ ﻣﺮﻳﻢ )ﺻﻔﻴﻪ ،ﺗﺎﺟﻤﺎﻩ(
ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ٩ﺳﺎﻝ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺯﻥ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻛﺮﺩ ﺗﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻣﺮﻳﻢ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺯﺍﻳﻤﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺩﺧﺘﺮﻯ ﺑﻪ
ﻧﺎﻡ ﻫﻤﺪﻡ )ﻓﺎﻃﻤﻪ( ﻛﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺪﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻣﻠﻘﺐ ﮔﺮﺩﻳﺪ ،ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪ .ﺗﺎﺝﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ﭘﻬﻠﻮﻯ )ﺩﻭﻣﻴﻦ ﻫﻤﺴﺮ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ( ﺩﺭ
ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﻫﻤﺴﺮﺵ )ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ( ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺏ ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﻣﻠﻜﻪ ﻣﺎﺩﺭ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ” :ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺭﺍ ﺳﺎﻟﻬﺎ
ﻧﻤﻰﺩﺍﻧﺴﺘﻢ ،ﺗﺎ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﺎﻩ ﺷﺪﻥ ﺭﺿﺎ .ﺍﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻦ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ .ﺣﺎﻻ ﺗﺎﺭﻳﺨﺶ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺪﺍﺭﻡ .ﻭﻟﻰ ﻳﺎﺩﻡ
ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺭﻭﺯ ﺩﺧﺘﺮﻯ ﺭﺍ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺧﻮﺩﺵ ﺑﻪ ﻛﺎﺥ ﺷﻬﺮ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ ” :ﺍﻳﻦ ﺩﺧﺘﺮﻡ ﺍﺳﺖ .ﺑﻌﺪ ﺑﺮﺍﻳﻢ ﻣﺸﺮﻭﺣ ﹰﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ
ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺧﺪﻣﺖ ﺩﺭ ﺁﺗﺮﻳﺎﺩ ﻫﻤﺪﺍﻥ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺯﻥ ﻫﻤﺪﺍﻧﻰ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺻﻔﻴﻪ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﻣﻮﻗﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺩﺧﺘﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺁﻥ
ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﺍﺳﺖ .ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﺯﻥ )ﺻﻔﻴﻪ( ﺭﺍ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺪﻳﺪﻡ “.ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻫﻤﺪﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﻫﻤﺴﺮ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ
ﻫﺎﺩﻯ )ﺣﺪﻳﻜﺠﺎﻥ( ﺁﺗﺎﺑﺎﻯ )ﻓﺮﺯﻧﺪ ﭘﺪﺭﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ( ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻭﺻﻠﺖ ﻋﺎﻣﻠﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺣﻀﻮﺭ ﻣﺪﺍﻭﻡ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺁﺗﺎﺑﺎﻯ
ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﭘﻬﻠﻮﻯ ﺷﺪ.
ﻫﻤﺴﺮ ﺩﻭﻡ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﺗﺎﺝﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ﻓﺮﺯﻧﺪ ” ﻣﻴﺮﭘﻨﺞ ﺗﻴﻤﻮﺭﺧﺎﻥ ﺁﻳﺮﻣﻠﻮ“ ﺍﻓﺴﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ
ﺑﻠﺸﻮﻳﻜﻰ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﺑﺎ ﺗﺎﺝﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ١٢٩٤ﺷﻤﺴﻰ ﺩﺭﺟﻪ ﻳﺎﻭﺭﻯ
)ﺳﺮﮔﺮﺩﻯ( ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﭼﻬﺎﺭ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻬﺎﻯ ﺷﻤﺲ )١٢٩٦ﺵ( ،ﻣﺤﻤﺪﺭﺿﺎ ﻭ ﺍﺷﺮﻑ )١٢٩٨ﺵ( ﻭ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ
)١٣٠١ﺵ( ﺷﺪ .ﺗﺎﺝﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻓﻮﺕ ﺭﺿﺎﺷﺎﻩ ﺑﺎ ﻏﻼﻣﺤﺴﻴﻦ ﺻﺎﺣﺐ ﺩﻳﻮﺍﻧﻰ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﻛﺮﺩ.
ﺻﺎﺣﺐ ﺩﻳﻮﺍﻧﻰ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻫﻢ ﺳﻦ ﻭ ﺳﺎﻝ ﭘﺴﺮ ﺗﺎﺝﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻋﻀﻮ ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎﻯ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﻣﺘﻨﻔﺬ ﻗﻮﺍﻡﺍﻟﻤﻠﻚ
ﺷﻴﺮﺍﺯﻯ ﺩﺭ ﺍﺳﺘﺎﻥ ﻓﺎﺭﺱ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﻰﺁﻣﺪ .ﻏﻼﻣﺤﺴﻴﻦ ﺧﺎﻥ ﺻﺎﺣﺐ ﺩﻳﻮﺍﻧﻰ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻭﺻﻠﺖ ﻣﺪﺍﺭﺝ ﺗﺮﻗﻰ ﺭﺍ ﻃﻰ
ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺧﻴﻠﻰ ﺯﻭﺩ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻰ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭﺍﻯ ﻣﻠﻰ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﮔﺮﺩﻳﺪ.
ﺗﺎﺝﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺷﻬﺮﻳﻮﺭ ﺳﺎﻝ ١٣٢٠ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻛﺴﺐ ﻗﺪﺭﺕ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﺎﻩ ﻭ ﺑﻴﮕﺎﻩ ﺩﺭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺩﺧﺎﻟﺖ
ﻣﻰﻛﺮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﻫﻴﭻ ﻧﻘﺸﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻄﺮﺡ ﻛﺮﺩﻥ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻣﺤﻤﺪﺭﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮﻯ ﻓﺮﻭﮔﺬﺍﺭ
ﻧﻤﻰﻛﺮﺩ ” .ﺍﺭﻧﺴﺖ ﺁﺭ .ﺍﻭﻧﻰ“ ﻋﻀﻮ ﻣﺆﺛﺮ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺳﻴﺎ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ١٩٧٦ﻣﻴﻼﺩﻯ ﮔﺰﺍﺭﺷﻰ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻥ ” ﻧﺨﺒﮕﺎﻥ ﻭ ﺗﻮﺯﻳﻊ
ﻗﺪﺭﺕ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ“ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ،ﻣﻰﻧﻮﻳﺴﺪ ” :ﺗﺎﺝﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ﺯﻣﺎﻧﻰ ﺩﺭﺻﺪﺩ ﺍﺟﺮﺍﻯ ﺗﻮﻃﺌﻪﺍﻯ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪﺭﺿﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺗﺎ
ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺩﻳﮕﺮﺵ ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﺎﻯ ﻭﻯ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ) “.ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮﻯ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺗﻨﻰ ﻣﺤﻤﺪﺭﺿﺎ ﺷﺎﻩ ﺑﻮﺩ
ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ١٣٣٣ﺷﻤﺴﻰ ﺩﺭ ﻳﻚ ﺳﺎﻧﺤﻪ ﻣﺸﻜﻮﻙ ﻫﻮﺍﻳﻰ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ(.
ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ١٣٠٠ﺷﻤﺴﻰ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﻣﺠﺪﺩ ﻣﻰﮔﻴﺮﺩ .ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺭ ﻫﻤﺴﺮ ﺳﻮﻡ ﻭﻯ ﻣﻠﻜﻪ ﺗﻮﺭﺍﻥ
)ﻗﻤﺮﺍﻟﻤﻠﻮﻙ( ﺩﺧﺘﺮ ﻋﻴﺴﻰ ﺧﺎﻥ ﻣﺠﺪﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺍﻣﻴﺮﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻰ ﻭ ﻧﻮﻩ ﻣﻬﺪﻳﻘﻠﻰ ﺧﺎﻥ ﻣﺠﺪﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺍﺯ ﺭﺟﺎﻝ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺑﻮﺩ.
ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﻝ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺟﻨﮓ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺩﺍﺷﺖ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺧﻮﺭﺩ.
ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻫﻤﺴﺮﺍﻧﺶ ﺍﺯ ﻫﻢ ﺩﻭﺭ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﺣﺴﺎﺩﺗﻬﺎﻯ ﺯﻧﺎﻧﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮﻭﺯ ﻣﺸﻜﻼﺕ ﻭﻳﮋﻩﺍﻯ ﺑﺮﺍﻳﺶ ﻧﺸﻮﺩ،
ﺧﺎﻧﻪﺍﻯ ﺟﺪﻳﺪ ﺩﺭ ﺣﻮﺍﻟﻰ ﭼﻬﺎﺭﺭﺍﻩ ﭘﻬﻠﻮﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻠﻜﻪ ﺗﻮﺭﺍﻥ ﺍﺣﺪﺍﺙ ﻧﻤﻮﺩ .ﺗﺎﺝﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ﻫﻤﺴﺮ ﺩﻭﻡ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﻭ ﻣﺎﺩﺭ
ﻣﺤﻤﺪﺭﺿﺎ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺏ ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﻣﻠﻜﻪ ﻣﺎﺩﺭ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﻠﻜﻪ ﺗﻮﺭﺍﻥ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ ” :ﻫﻴﭻ ﺯﻧﻰ ﭼﺸﻢ ﺩﻳﺪﻥ ﻫﻮﻭ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ .ﺑﻨﺎﺑﺮ
ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺪﻩ ﺭﺍ ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺩﺕ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺟﻮﺭ ﺣﺮﻓﻬﺎ ﻧﻜﻨﻴﺪ .ﻣﻦ ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ﻫﻤﻪ ﺯﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﻫﻮﻭ ﺧﻮﺷﻢ ﻧﻤﻰﺁﻳﺪ .ﺍﻣﺎ ﺭﺍﻩ ﺩﻳﮕﺮﻯ
ﻧﺪﺍﺷﺘﻢ ﻭ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﺑﻮﺩﻡ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺭﺿﺎﻳﺖ ﺷﻮﻫﺮﻡ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﺑﻴﺎﻳﻢ ﻭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺭﺍ ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨﻢ .ﺍﻳﻦ ﺩﺧﺘﺮ )ﺗﻮﺭﺍﻥ( ﺩﻣﺎﻏﻰ ﺑﺴﻴﺎﺭ
ﭘﺮﻧﺨﻮﺕ ﻭ ﺳﺮ ﭘﺮ ﺑﺎﺩﻯ ﺩﺍﺷﺖ .ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺩﺭ ﻛﻤﺎﻝ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻰ ﻭ ﺭﺿﺎﻳﺖ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﻭ ﺗﻮﻟﺪ
ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ )١٣٠٢ﺵ( ﺑﻨﺎﻯ ﻧﺎﺳﺎﺯﮔﺎﺭﻯ ﺭﺍ ﮔﺬﺍﺷﺖ ﻭ ﻫﻨﺮﺵ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺭﺿﺎ ﺭﺍ ﺗﺤﺖ ﺗﺴﻠﻂ ﺧﻮﺩ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻭﺍﺩﺍﺭ
ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺮﺍ ﺍﺯ ﻗﺼﺮ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺑﻴﻨﺪﺍﺯﺩ ﻭ ﺧﻮﺩﺵ ﻣﻠﻜﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺷﻮﺩ .ﺭﺿﺎ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﺍﻳﻦ ﺯﻥ ﺧﻮﺩﭘﺴﻨﺪ ﺭﺍ ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨﺪ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ
ﺗﻮﻟﺪ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻃﻼﻕ ﺩﺍﺩ ﻭ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻛﺎﺭﺵ “.ﻣﻠﻜﻪ ﺗﻮﺭﺍﻥ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻃﻼﻕ ﻛﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﺩﺍﺷﺖ ﺍﺯ ﺁﻥ
ﺩﻭﺭﺍﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﻳﺎﺩ ﻣﻰﻛﻨﺪ ” :ﺗﻤﺎﻡ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭﺵ )ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ( ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻦ ﺑﻴﭽﺎﺭﮔﻰ ﻭ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﻭ ﺩﻳﺪﻥ ﻭ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﺎ
ﻧﺎﻣﻼﻳﻤﺎﺕ ﺑﻮﺩ“.
ﻣﻠﻜﻪ ﺗﻮﺭﺍﻥ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻃﻼﻕ ﺍﺯ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ١٣٠٢ﺷﻤﺴﻰ ،ﺗﺎ ﺳﺎﻝ ١٣٢٢ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﻧﻜﺮﺩ .ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻥ
ﺛﺮﻭﺗﻤﻨﺪﻯ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺫﺑﻴﺢﺍﷲ ﻣﻠﻜﭙﻮﺭ ﻭﺻﻠﺖ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻣﺮﮒ ﺭﺿﺎﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮﺯﻧﺪﺵ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮﻯ ﺩﺭ
ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﻋﻤﺎﺭﺗﻬﺎﻯ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰﻛﺮﺩ .ﻭﻯ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﻣﺪﺗﻰ ﺩﺭ ﺁﻟﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺑﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ١٣٧٣
ﺷﻤﺴﻰ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﻳﺲ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪﺍﻥ ﻓﻮﺕ ﻛﺮﺩ.
ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﺩﺭﺻﺪﺩ ﺑﻮﺩ ﺗﺎ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﻮﺭﺍﻥ ﺍﻣﻴﺮﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻰ ﻫﻤﺴﺮ ﭼﻬﺎﺭﻣﻰ ﺑﺮﮔﺰﻳﻨﺪ .ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺍﻣﻴﺮﻟﺸﻜﺮ
ﺧﺪﺍﻳﺎﺭﺧﺎﻥ ﺧﺪﺍﻳﺎﺭﻯ ﺑﺎ ﻋﺼﻤﺖﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ﺩﻭﻟﺘﺸﺎﻫﻰ ﺩﺧﺘﺮ ﻏﻼﻣﻌﻠﻰ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﺠﻠﻞﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺩﻭﻟﺘﺸﺎﻫﻰ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺍﺯ ﺳﻮﻯ
ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﺗﺸﺮﻳﻔﺎﺕ ﺩﺍﺧﻠﻰ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﭘﻬﻠﻮﻯ ﻣﻨﺼﻮﺏ ﺷﺪ ،ﺁﺷﻨﺎ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﭼﻨﺪﻯ ﻭﻯ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻘﺪ
ﺧﻮﺩ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩ .ﻋﺼﻤﺖﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ١٣٠٢ﻛﻪ ﻭﺍﺭﺩ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺗﺎﺟﮕﺬﺍﺭﻯ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ،١٣٠٥ﺳﻪ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺑﻪ
ﻧﺎﻣﻬﺎﻯ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺿﺎ )١٣٠٣ﺵ( ،ﺍﺣﻤﺪﺭﺿﺎ )١٣٠٤ﺵ( ﻭ ﻣﺤﻤﻮﺩﺭﺿﺎ )١٣٠٥ﺵ( ﻭ ﺳﺎﻟﻬﺎﻯ ﺑﻌﺪ ﺩﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻬﺎﻯ
ﻓﺎﻃﻤﻪ )١٣٠٧ﺵ( ﻭ ﺣﻤﻴﺪﺭﺿﺎ )١٣١٤ﺵ( ﺑﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﺁﻭﺭﺩ.
ﻋﺼﻤﺖﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ﺩﻭﻟﺘﺸﺎﻫﻰ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺭﺿﺎﺷﺎﻩ ،ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻭﻯ ﺑﻪ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻣﻮﺭﻳﺲ ﺭﻓﺖ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ ﺑﻪ ﺗﻬﺮﺍﻥ
ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ .ﻭﻯ ﺍﺯ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﻭﺍﺭﺩ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻧﺸﺪ .ﺍﻣﺎ ﺍﺯ ﻧﻔﻮﺫ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺑﻪ ﻛﺎﺭ ﮔﻤﺎﺭﺩﻥ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﺧﻮﻳﺶ ﺩﺭ ﭘﺴﺘﻬﺎﻯ ﭘﺮ ﺩﺭﺁﻣﺪ
ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺷﺎﻳﺎﻧﻰ ﻛﺮﺩ .ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﻭﻳﻼﻯ ﺷﺨﺼﻰ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺷﻤﻴﺮﺍﻥ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﻛﺮﺩ .ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺩﺭ
ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻣﺎﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ١٣٧٤ﺷﻤﺴﻰ ﺩﺭ ﺳﻦ ٩٠ﺳﺎﻟﮕﻰ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ.
ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻭ ﻣﺂﺧﺬ:
.١ﭘﻬﻠﻮﺍﻥ ،ﻛﻴﻮﺍﻥ .ﺭﺿﺎﺷﺎﻩ ﺍﺯ ﺍﻟﺸﺘﺮ ﺗﺎ ﺁﻻﺷﺖ .ﺗﻬﺮﺍﻥ ،ﺁﺭﻭﻥ.١٣٨٣ ،
.٢ﺩﻟﺪﻡ ،ﺍﺳﻜﻨﺪﺭ .ﺯﻧﺪﮔﻰ ﭘﺮ ﻣﺎﺟﺮﺍﻯ ﺭﺿﺎﺷﺎﻩ .ﺗﻬﺮﺍﻥ ،ﮔﻠﻔﺎﻡ.١٣٧٠ ،
.٣ﺭﺳﺘﻤﻰ ،ﻓﺮﻫﺎﺩ .ﭘﻬﻠﻮﻯﻫﺎ .ﺗﻬﺮﺍﻥ .ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺍﻳﺮﺍﻥ .١٣٧٨ ،ﺝ .١
.٤ﭘﻴﺮﺍﻧﻰ ،ﺍﺣﻤﺪ .ﺯﻧﺪﮔﻰ ﺧﺼﻮﺻﻰ ﻣﺤﻤﺪﺭﺿﺎﺷﺎﻩ ﭘﻬﻠﻮﻯ .ﺗﻬﺮﺍﻥ ،ﺑﻪ ﺁﻓﺮﻳﻦ.١٣٨٢ ،
ﻓﺎﻃﻤﻪ ﭘﻬﻠﻮﻯ
)ﻫﻤﺪﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ( ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﻫﻤﺴﺮ ﺭﺿﺎﺷﺎﻩ ﻭ ﺩﻭ ﺗﻦ ﺍﺯ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﻫﻤﺴﺮﺍﻥ ﺑﻌﺪﻯ ﻭﻯ .ﺍﺯ ﭼﭗ :ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮﻯ )ﺗﻨﻬﺎ
ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺗﻮﺭﺍﻥ ﺍﻣﻴﺮﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻰ( ،ﻫﻤﺪﻡﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ )ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺻﻔﻴﻪ( ﻭ ﻣﺤﻤﻮﺩﺭﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮﻯ )ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻋﺼﻤﺖﺍﻟﻤﻠﻮﻙ
ﺩﻭﻟﺘﺸﺎﻫﻰ(
١٩٣١
ﻣﺤﻤﺪﺭﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮﻯ )ﻭﻟﻴﻌﻬﺪ( ﻭ ﻣﺎﺩﺭﺵ ﺗﺎﺝﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ﭘﻬﻠﻮﻯ
ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮﻯ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺗﻨﻰ ﻣﺤﻤﺪﺭﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮﻯ
ﻋﺼﻤﺖﺍﻟﻤﻠﻮﻙ ﺩﻭﻟﺘﺸﺎﻫﻰ ﻫﻤﺴﺮ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺭﺿﺎﺷﺎﻩ ،ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﺩﺭ ﺟﺰﻳﺮﻩ ﻣﻮﺭﻳﺲ ﺩﺭ ﺍﻓﺮﻳﻘﺎﻯ ﺟﻨﻮﺏ
ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺭﺿﺎﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺭﺷﻴﺪﻳﺎﺳﻤﻰ .ﺩﺭ
ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺟﻬﺖ ﺗﺤﺼﻴﻞ )١٣١٢ﺵ( .ﺍﺯ ﭼﭗ :ﻣﺤﻤﻮﺩﺭﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮﻯ )ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻋﺼﻤﺖﺍﻟﻤﻠﻮﻙ( ،ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮﻯ
)ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺗﻮﺭﺍﻥ ﺍﻣﻴﺮﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻰ( ،ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺭﺷﻴﺪﻳﺎﺳﻤﻰ ،ﺍﺣﻤﺪﺭﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮﻯ )ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻋﺼﻤﺖﺍﻟﻤﻠﻮﻙ( ﻭ ﻋﺒﺪﺍﻟﺮﺿﺎ ﭘﻬﻠﻮﻯ
)ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻋﺼﻤﺖﺍﻟﻤﻠﻮﻙ(