There was once a middle-class family called the Bartolomes.

The family members are Amanda

Bartolome (Vilma Santos), Julin Bartlome Sr. (Christopher de Leon), and their sons Julian "Jules"
Bartolome Jr. (Piolo Pascual), Isagani "Gani" Bartolome (Carlos Agassi), Emmanuel "Em" Bartolome
(Marvin Agustin), Jason Bartolome (Danilo Barrios) and Benjamin "Bingo" Bartolome (John Wayne
Sace). The story tells us about their life during the martial law in the Philippines during the 1970s.
In 1965, a young Gani was fighting with his friend while they were playing a game in the street, their
mothers came by to stop the fighting and made them stay away from each other. At the streets
of Manila, there was a protest when the Philippines entered the Vietnam War.
In 1970, the Philippine president Ferdinand Marcos won the re-election bid as a president. At dinner
time, Jules and Gani told to them that they were having a Junior Prom in Manila. Amanda was
looking for a job but his husband Julin stopped her from finding it. At the prom, Gani and Jules are
dancing with their dance mates, Gani tries to hold her but she accidentally kicks him instead. After
the prom there was a lot of traffic in the streets. A protest happened near theLegislative Building and
large protests was the major cause when Ferdinand Marcos declared Martial Law, there were
effigies burned by activists during the recent protest.
In 1971 another protest took place in the University of the Philippines and Jules with his best friend
Willy (Jhong Hilario) became activists that same year. Emmanuel begins to write illegal exposure
and other kinds of banned literature. Jules and Wily joined a resistance movement and both of them
made pledges. A large number of protesters started to demonstrate outside and they began to sing
the Philippine National Anthem "Lupang Hinirang". The soldiers were outnumbered and the
protesters were trying to push them away but they couldn't so they retreated back to their places.
Just then a furious Julin explain to Jules and Willy and also learns that the writ of habeas
corpus was suspended by Marcos himself including the enforced disappearance of the student
leader Charlie del Rosario. Gani told to his dad to apply for the US Navy but despite Jules' dismay,
he angrily explains to him that if he serves for the US Government his salary grows. Another protest
took place in the streets which was against that United States then one of the activists tied up their
own comrades into the cross. Bingo pulls down a flying kite and Amanda discovers that the kite is
made out of newspaper which is for activists. Julin also discovers that Jules is an activist and he
sneaks up to his room checking his rebellious pamphlets. He convinces that when Marcos was not a
president that time when the government signed a treaty between the United States and the
Philippines and has no choice to recognize the treaty.
In 1972, Marcos declared martial law on nationwide television. He also included curfew at night to
round up people from going outside to be imprisoned, interrogated, and tortured to death. Gani
becomes a figure of shame when he made an accidental pregnancy of his girlfriend Evelyn (Dimples
Romana). Two police cars escorted the Bartolomes to Evelyn's house. Evelyn's father asked Gani to
marry her or not, so they were married but instead they made an argument for being the Bartolome's

figure of shame. Jason showed his mother the report card but his grades just went down. But
despite of that, he concvinces that during the first period, there was a high value of time. Jules came
home late but he later went sad and cried for Willy. Willy was tortured to death when he stay outside
at night, the people who tortured him also stabbed him using their crowbars to kill him and he died
some time later. Jules wanted to go to Bicol to join the communist group the NPA for his exposure
trip.
In 1973, Evelyn gave birth to a baby girl and at the same day, Gani went to the United States after
he was enlisted at the US Navy but at the same time, Evelyn went back to her mother. Emmanuel is
going to the Bataan for his interview about the Bataan Nuclear Power Plant but Julin went so
furious because he thinks that he started to forget the martial law and he might get caught also there
were soldiers everywhere in one place. The next day, Emmanuel left for Bataan for his interview and
then two days later the Bartolome family went to the beach in the afternoon.
In 1974, Jules' friend and was injured while being shot in the knee and the entire family is extracting
the bullet out of his knee. A few days later, he began to hangout with Emmanuel and at the following
day, Jules left the house again realizing that he cannot stay there for long.
In 1975, Bingo celebrates his birthday and they throw a birthday party in his family house until night.
And after a couple of months without returning to his house, Jules was revealed to have been
married to Mara (Ana Capri) and they both have a baby boy. At night, they were burning rebellious
pamphlets to avoid them from being seen by soldiers but instead, there are carolers standing and
singing in front of the house.
In 1976, a group of soldiers arrive at their house for the search and arrest order led by Jules, who
became a political officer. The next day, Amanda and Bingo released two of their own pet birds to fly
away for their freedom, but they will know that those birds wil come back to them. At night there was
a phone call, and Emmanuel was shock because Jules was subsequently sent to prison after his
friend betrayed them by revealing himself to be an undercover government operative. He also
survived from torture but instead he was also electrified and sleep on the ice box and in front of the
electric fan while being naked. At Christmas Day, Jason went home late from caroling and he learns
that there was no curfew, but he wants to date with his girlfriend, Bernadette tomorrow but his
mother told to him that he can date with her anytime but not during Christmas Day.
In 1977, Amanda learns that Jason was missing, she and her husband went to many police stations
to look for their missing son all night long. And they learned that Jason was imprisoned for
possession of marijuana but he was released for a few moments later and he was still missing.
Emmanuel went to his friend and he said that there were three policemen who stabbed a young man
to death, tying up his hands and salvage him to the dump. When he came home silently, he made a
private talk to his father while a saddened Amanda sits down on the chair. While hearing loud cries,
the young man was revealed to be Jason who was stabbed to death and Amanda faints. At his

funeral, Gani recently came back from the United States to attend his wake, the three brothers went
to his body crying. Bingo was still sad because he thought that he was still mad at him, he said that
Bernadette wanted to introduce Jason to her parents during Christmas Day but he died. Julin
explains to Amanda that there were thousands of people killed during the martial law. Amanda and
her friends went to Jason's grave and she convinces that it is best for her to live without her own
children because she thought that her children can die early, she began to cry and she said that
Jason wasn't a bad person. Even though that he is a demon, he is not really a bad person. Amanda
plans that she and Julin to be separated, she wanted to live alone and also she had a feeling from
Jules when he is in prison but she wanted to be proud of herself. Amanda went to Emmanuel and
there was a stage rehearsal for activists. A few moments later, Bingo informs to his mother that they
will not be separated because Jules was released from prison. At the prison cell, the Bartolomes
visited Jules for his release from prison while he was saying goodbye to his fellow inmates.
In 1978 during the Batasang Pambansa Elections a group of people are parading at the city street in
Manila causing a moderate traffic on the road. The Bartolome family started to join the activist group
called the Kilusad group to overthrow the Marcos regime. Emmanuel went on stage to lead his fellow
activists to sing the Lupang Hinirang.
And then in 1983, the Bartolome family attended the wake of Ninoy Aquino at the Santo Domingo
Church in Quezon City after his assassination and Amanda begins to join a large group of activists at
the Post Office Building to overthrow the Marcos regime once and for all. The Marcos regime was
peacefully overthrown in 1986 when the next president Corazon Aquino became a president until
1992.

Cast[edit]

Vilma Santos Amanda Bartolome

A mother of the Bartolomes with five young sons. After discovering copies of rebellious pamphlets
lying around the house, she accepts Jules' inclination to become an anti-Government winger,.

Christopher de Leon Julin Bartolome, Sr.

The head of the Bartolome family. He wants all his children to be come successful in life. Being
suspicious of Jules' inclination to become an anti-Government winger, he also became convinced
when they find copies of rebellious pamphlets lying around the house and supports Jules to rally
against corruption in the government

Piolo Pascual Julian "Jules" Bartolome, Jr.

The first son of the Bertolomes. After Amanda and Julian discover his inclination to the resistance
movement, they confronted their son about them, and he had to admit his decision. At first, conflict

ensues in the family. Eventually, the parents learned to accept their son's decision, and eventually
became proud of him. Since then, their home became a constant place of recreation for Jules who
often brought a friend along with him. Jules was subsequently sent to prison after the said friend
betrayed the family by revealing himself to be an undercover government operative.

Marvin Agustin Emmanuel "Em" Bartolome

The third child of the Bartolomes who writes illegal exposure and other banned literature. He also
heard the news of Jason's death in 1977.

Carlos Agassi Isagani "Gani" Bartolome

The second child of the Bartolomes. Gani becomes the family's hope to raise their social status
when he plans to work for the United States Navy despite Jules' objections due to him being
patriotic. He, however, quickly became the Bartolomes' figure of shame upon the accidental
pregnancy of his girlfriend Evelyn and is forced to marry her. He later fathers the family's first
grandchild, Annaliza while working with the U.S. Navy.

Danilo Barrios Jason Bartolome

The fourth child of the Bartolomes who was dating with his girlfriend Bernadette. He was killed and
stabbed multiple times by corrupted policemen in 1977, his death was finally heard by his elder
brother Emmanuel.

John Wayne Sace Benjamin "Bingo" Bartolome

The youngest of the chilldren. He remains calm during the 70s

Kris Aquino student leader

Ana Capri Mara

The wife of Jules Bartolome

Dimples Romana Evelyn

The wife of Isagani Bartolome

Jhong Hilario Willy

Jules' best friend and activist. He was killed by torturers in 1972.

Carlo Muoz Ren

Tirso Cruz III Evelyn's Father

An unnamed character who only appears in two scenes. After Evelyn is returned to her family's
household by the Bartolome couple with Isagani late one night, he does a shotgun wedding to
Isagani after hearing of his daughter's stay with the latter.

Orestes Ojeda Dr. Rodrigo

Asley Fontanoza Carlos Bartolome, Jr./Caloy/Cocoy

Marianne de la Riva Evelyn's Mother

An unnamed character who is shown sobbing after Evelyn's return to the household and is a witness
to the shotgun wedding by the unnamed father of Evelyn

Manjo del Mundo policeman

Cacai Bautista rallyist

Ang Dekada '70 ay isang pelikulang Pilipino ng 2002 na pinangasiwaan ni Chito na kinabituwinan ng
mga artistang sinaVilma Santos, Christopher de Leon, Piolo Pascual, Marvin Agustin, Kris Aquino,
Ana Capri, Dimples Romana, Jhong Hilario, Carlos Agassi, Danilo Barrios, Carlo Muoz, Tirso Cruz
III, Orestes Ojeda, John Wayne Sace, Marianne de la Riva, Manjo del Mundo, at Cacai Bautista. [1]
Ang pelikula ay ibinatay sa nagantimpalaang nobela ni Lualhati Bautista, ang Dekada '70 na
sumasalaysay sa isang panggitnang-klaseng mag-anak na Pilipino na, sa loob ng isang dekada, ay
nagkaroon ng kamalayan sa mga patakarang pampolitika na sa kalaunan ay naghatid sa panunupil
at sa katayuang batas militar sa Pilipinas. Gumanap na Amanda siVilma Santos, na napaghulo ang
mga kahihitnan ng buhay habang nasa ilalim ng diktaturya matapos na mapagmunimuni ang mga
magkakasalungat na mga pananaw at pagtanggap ng kaniyang asawa at limang anak na lalaki.
Si Julian, ang asawa ni Amanda, ay kakampi ng anak nilang lalaki sa mga gawain nitong
kumakalaban sa pamahalaan habang kasabayan namang tumatangging unawain ang kagustuhan ni
Amanda na makahanap ng hanapbuhay. Isang sundalong pandagat ng Estados Unidos ang
pangalawang anak na lalaki (Carlos Agassi) ni Amanda. Ang ikatlo naman niyang anak na lalaki
(Marvin Agustin) ay nagsusulat naman ng mga ipinagbabawal na mga sulating pampolitika na

nagsisiwalat ng mga katiwalian. Ang ikaapat (Danilo Barrios) ay naging biktima ng isang tiwaling
kagawaran ng pulisya, habang isa pa lamang paslit na bunsong lalaki (John W. Sace) ang ikalima.
Tumanggap ang Dekada 70 ng 11 gantimpala at 12 banggit ng pagkakahalal.[2] Ito ang opisyal na
lahok ng Pilipinas sa ika-76 na taunang Academy Awards para sa kategoryang pelikulang nasa
ibang wika.[3]
Mga nilalaman
[itago]

1Pagsusuri ng pelikula

2Mga tauhan at katauhan

3Mga gantimpala at parangal

4Mga talabanggitan

4.1Mga talababa

4.2Mga talasanggunian
5Mga talaugnayang panlabas

Pagsusuri ng pelikula[baguhin | baguhin ang batayan]

Kung tutuusin, ang isang tunay na magandang pelikula ay higit pa sa pagsasama ng ibat ibang
elemento nito. The whole is greater than the sum of its parts, wika nga. Maaari natin itong sabihin sa
pelikulang Dekada 70 ng Star Cinema para sa 2002 Metro Manila Film Festival. Sa katunayan, ito ay
higit pa sa magara nitong production design, sinematograpiya at iba pa nitong teknikal na aspeto, sa
makabagbag-damdaming pag-arte ng mga nagsiganap, sa matalino nitong screenplay na si Lualhati
Bautista mismo ang sumulat, at siyempre sa impresibong direksiyon ni Chito Roo.
Dahil nga sa mainam ang pagkakagawa ng pelikula, nagiging background na lamang ang mga
makatotohanang props at setting, at animoy nanonood at nakikinig na lamang tayo sa mga
masalimuot na pangyayari sa buhay at madalas ay madrama o nakatutuwang mga usapan ng isang
pangkaraniwang pamilya noong dekada sitenta. Nakakalimutan nating si Vilma Santos talaga si
Amanda Bartolome, si Christopher de Leon talaga ang asawa niyang si Julian, at napapaniwala
tayong isang mataas na pinuno ng NPA talaga si Jules, at hindi ito si Piolo Pascual.
Sa ganitong banda, madali para sa isang ordinaryong manonood na mag-concentrate sa mga
nilalamang mensahe ng istorya. At katulad ng premyadong nobelang pinagbasihan nito, mayaman
ang pelikula sa mga mahahalagang mensaheng ito.

Ngunit una sa lahat, kailangan nating banggitin na kung ang Dekada ay isa lamang pelikula tungkol
sa panahon ng martial law, maaaring hindi ito naging singganda. Tinatanggap natin itong isang
melodrama at hindi social commentary na nagkataon lamang na naganap ang istorya noong
panahon ng batas militar. Bagamat naniniwala tayong maganda ang pelikula, nauunawaan nating si
Roo ay hindi isang Lino Brocka, at masasabi nating mas pampolitika pa rin ang nobela kaysa
pelikula, kahit pa si Bautista ang mismong nagsulat.
Maliban sa pagpapaalaala sa ating mahalagang bantayan ang ating kalayaan at gampanan ang
ating mga pananagutan dito, naniniwala tayong wala itong tunay mabigat na mensaheng
pampolitika. Ngunit muli, hindi natin sinasabing kakulangan ito. Sa katunayan, nauunawaan nating
tama naman na dito ituon ang mga pangunahing tema ng pelikula: sa kahalagahan ng pamilya sa
ikabubuti ng isang mas malaking komunidad, katulad ng sarili nating bansa. Sa ganitong paraan,
hindi nakakahon at nakakulong lamang sa isang dekada ng ating kasaysayan ang mensahe nito. It
transcends its own place and time in history.
Halimbawa, sa unay hindi nauunawaan ni Amanda kung bakit gayon na lamang ang animoy
pagkabale-wala ni Julian sa mga nangyayari sa kanilang mga anak. Makikita nating isa lamang
siyang maybahay na naghahangad din namang hanapin ang sarili niyang fulfillment sa labas ng
papel na ito. Dito pa lamang, totoo sa kanyang pagiging peminista, ipinapaalaala sa atin ni Bautista
ang maling kalagayan ng kababaihan sa ating bansa.
May isang eksena pa na pilit sumasali si Amanda sa usapang pampolitika nina Julian at mga
kaibigan niya, kung saan ipinagkamali niyang nagsulat si Amado V. Hernandez ng isang librong
Ingles. Gayunman, lumalabas na katawa-tawa siya rito at kaawa-awa rin, ngunit hindi natin
maiwasang humanga pa rin sa kanya dahil kahit papaanoy naninindigan siya.
Mapapansin din nating nauna pa nga na namulat si Jules at ang kapatid niyang manunulat na si
Emmanuel (Marvin Agustin) sa mga masamang katotohanan ng martial law kaysa kay Amanda.
Ngunit sa huli ay mamumulat din naman si Amanda nang dahan-dahan bagamat sigurado.
Si Julian naman ay isang may pagkasinaunang ama ng tahanan whose word is final, bagamat may
pagkaliberal din dahil kunoy ipinapalaganap niya ang freedom of expression sa kanilang bahay.
Maiisip nating maaaring ito ay dahil lahat naman ng kanilang limang anak ay pawang mga lalake rin.
Walang kiyemeng ipangangalandakan pa nga niya sa kanila at kay Amanda na ang kaligayahan ng
mga babae ay maaari lamang magmula sa mga lalake. Double standards, like charity, begin at
home.
Itinuturing din niya na ayon lang naman sa kanyang mga liberal na pananaw na hayaang hanapin ng
kanilang mga anak ang kanilang sariling mga paniniwalaan sa buhay. Every man has to believe in
something he can die for, because a life that does not have something to die for is not worth living,
sasabihin pa niya, ngunit makikita natin sa huli na ang totooy natatakot din siya sa maaaring
kahinatnan ng mga anak niya.

Ipinapakitang patas din ang turing ng Dekada sa mga kalalakihan nang ibinigay nito kay Julian ang
linyang Mahirap din ang maging lalake. Maraming emosyon ang iniipit na lang dito, sabay turo sa
kanyang puso. Anupaman ang mga limitasyon ng pananaw ni Julian sa buhay, nagawa pa rin niyang
lumabas sa kanyang sariling kahon at mamulat sa kanyang sariling paraan.
Dahil nga nagaganap ang istorya sa panahon ng batas militar, maaasahan nating marami sa mga
tema ng pelikula ay may bahid-politika. Sa katunayan, mainam nitong isinasalarawan ang
masalimuot na panahong ito sa ating kasaysayan. Maigting na ipinapakita ang mga nag-aalab na
damdamin ng mga aktibistang-estudyante sa ibat ibang paraan. Nariyan ang tapang nila sa harap
ng karahasan ng Metrocom sa mga nagra-rally, ang pagkakasal sa isang magkasintahan kasama sa
kilusan kung saan sa halip na puting alindong ay pulang bandilang komunista ang ibinabalabal at sa
halip na singsing ay kuwarenta y singkong baril ang hahawakan nila, at iba pa. Si Jules, bilang
panganay at estudyanteng kolehiyo, ang mamumulat sa ganitong mga pangyayari sa kanyang
kapaligiran.
May isang eksena sa gitna ng pelikula na simple ngunit puno ng simbolismo. Sa gabi ng unang araw
ng pag-alis ni Jules upang sumali na sa NPA at mamundok, makikita natin si Amanda at Julian na
nakaupo sa veranda ng kanilang bahay. Pinag-uusapan nila ang ginawa ng kanilang anak.
Nagsisimula ang eksena sa isang long shot, at mapapansin nating nasa ibabang bahagi ng screen
ang isang mesang bubog kung saan nasasalamin ang baligtad na imahe ng mag-asawa.
Ipinahihiwatig sa atin ng shot na ito na binabaligtad na ng mundo sa labas ang kanilang datis
masayahin at tahimik na tahanan.
Sa katunayan, mapapansin natin, katulad nga ng nabanggit na, na tila ang mga anak pa mismo nina
Amanda at Julian ang nag-aakay sa dalawa upang harapin ang kanilang tungkulin bilang
mamamayan. Sa maalab na paninindigan ng magkakapatid, at kahit sa nga kapus-kapalarang
sinapit ng isa sa kanila, si Jason (Danilo Barrios), pagdadaanan mismo ng mag-asawa ang sakit at
pait ng mga katulad nilang magulang na katulad nilang naging biktima ng batas militar ang kanyakanyang anak.
Sa huli, kung tutuusin ay pampolitika din naman ang mensahe ng Dekada '70. Binibigyang-diin
nitong mahalaga ang papel na ginagampanan ng mga magulang sa paggabay sa kanilang mga
anak sa mga usaping katulad ng kalayaan o karapatang pantao o peminismo at marami pang iba. At
sa kahihinatnan, makikita nating ganito rin kahalaga ang papel na gagampanan ng isang pamilya
magulang at anak sa paghubog ng isang tunay na malaya at mapagpalayang lipunan.

Mga tauhan at katauhan[baguhin | baguhin ang batayan]

Vilma Santos - Amanda Bartolome

Christopher de Leon - Julian Bartolome Sr.

Piolo Pascual - Julian "Jules" Bartolome Jr.

Marvin Agustin - Emmanuel "Em" Bartolome

Carlos Agassi - Isagani "Gani" Bartolome

Danilo Barrios - Jason Bartolome

Kris Aquino - pinunong mag-aaral

Ana Capri - Mara

Dimples Romana - Evelyn

Jhong Hilario - Willy

Carlo Muoz - Rene

Tirso Cruz III - ama ni Evelyn

Orestes Ojeda - Dr. Rodrigo

John Wayne Sace - Bingo Bartolome

Marianne de la Riva - ina ni Evelyn

Manjo del Mundo - Christian Lavilla

Cacai Bautista - Michelle Borja

Dekada '70 (nobela)

Mula sa Wikipediang Tagalog, ang malayang ensiklopedya

Dekada '70
Buod

May-akda

Lualhati Bautista
Pilipinas

Bansa

Wika

Pilipino; Tagalog

(Mga) Uri

Nobela

Naglimbag

PalimbagangCarmelo &
Bauermann

Petsa ng

1988

paglimbag

Uri ng midya

Nakalimbag (May matigas na

pabalat)

ISBN

971-17-9023-8 / 9711790238

Para sa pelikula, tingnan ang Dekada '70 (pelikula).

Ang Dekada '70 (Dekada '70: Ang Orihinal at Kumpletong Edisyon), ay isang nobelang Pilipino
na isinatitik ni Lualhati Bautista.[1] Ito ay isang pagsasalaysay ng mga pangyayari sa buhay ng
isang pamilyang nahagip sa kalagitnaan ng mga magulong dekada ng 1970. Tinatalakay nito
kung paano nakibaka ang isang mag-anak na nasa gitnang antas ng lipunan, at kung paano nila
hinarap ang mga pagbabago na nagbigay ng kapangyarihan upang bumangon laban sa
pamahalaangMarcos. Naganap ang sunud-sunod na mga pangyayari matapos ang pagbomba
ng Plasa Miranda noong 1971, ang pagkitil sa Batas ng Habeas Corpus, ang pagpapatupad
ng Batas Militar at ang walang anu-anong pagdakip sa mga bilanggong pampolitika. Nawalan ng
katiwasayan ang mga mamamayan dahil sa paniniil ng rehimeng Marcos. Napagmasdan ng
babaeng katauhan na si Amanda Bartolome ang mg pagbabagong ito na humubog sa dekada.
Ina ng limang anak na lalaki si Amanda Bartolome. Habang nagsisilaki at nagkaroon ng sarisariling mga paniniwala, pananaw at buhay ang mga anak na lalaki ni Amanda, itinaguyod
naman ni Amanda ang kaniyang pagkakakilanlan bilang isang mamamayang Pilipino, ina
at babae. Ibinungad ng Dekada '70 sa bagong salinlahi ng mga mambabasang Pilipino ang
salaysaying ng isang mag-anak na nasa isang partikular na panahon sa kasaysayan ng
Pilipinas. Ang nakahihikayat na katangian ng nobela ay nakasalalay sa pagunlad ng mga tauhan
nito na kumakatawa sa bagong henerasyon ng mga Pilipino. Ito ay isang kuwento hinggil sa

isang ina at sa kaniyang mag-anak, at sa lipunang nakapaligid sa kanila. Isa itong salaysayin
kung paano ang damdamin ng isang ina ay napupunit sa pagitan ng panitik ng batas ang
kaniyang mga katungkulan bilang ina.
Isang makahulugan ngunit hindi mapanghimagsik na nobelang Pilipino, ang Dekada '70 ay isa
sa dalawang nagwagi ng mga pangunahing Gantimpalang Palanca noong 1983. [2] Ginawa itong
isang ganap na pelikula ng Star Cinema noong 2003, na kinabidahan nina Christopher de
Leon at Vilma Santos.
Mga nilalaman
[itago]

1Panahon

2Mga talabanggitan

2.1Mga talababa

2.2Mga talasanggunian
3Mga talaugnayang panlabas

Panahon[baguhin | baguhin ang batayan]

Pangunahing artikulo Kasaysayan ng Pilipinas - Batas Militar
Ang tagpuan ng Dekada '70 ay noong kapanahunan ng Batas Militar sa kasaysayan ng
Pilipinas. Noong 1970, ang Republika ng Pilipinas ay nasa ilalim ng pamamahala ng dating
Pangulong Ferdinand Marcos. Noong 21 Setyembre 1972, idineklara ni Marcos ang Batas
Militar na naglagay sa Pilipinas sa pamamalakad ng mga Hukbong Sandatahan ng Pilipinas,
ngunit pinanatili ang sariling kapangyarihan. Sa ilalim ng panahon ng Batas Militar, pinagisa
ni Marcos ang lakas ng hukbong sandatahan, nilimitahan ang kalayaan sa pagpapahayag,
at ikinulong ang mga kalaban sa politika.
Dekada Sisenta
Ang mga salitang ito'y tila mga lagusan na naghahatid sa mga aktibista, mamamahayag,
politiko at iba pang naging bahagi ng mga rali't demonstrasyon sa mga alaala ng isang dimalilimutang panahon sa ating kasaysayanang dekadang 1970.
Sa akdang ito, ipinakita ni Amanda Bartolome ang mga sakit, ligaya, problema, at adhikain
niya bilang babae.
Ang mahabang salaysay ay nakasentro sa panggitnang-uring pamilyang Bartolome, at sa
kung papaano naapektuhan ng batas militar ang mga tunggalian at trahedyang naganap sa
buhay nila. Katuwang ni Amanda ang inhinyerong asawa na si Julian Sr. sa pagpapalaki sa
lima nilang anak na lalaki: ang panganay na si Jules na isang kabataang aktibista na

sumapi sa rebeldeng New People's Army (NPA) at pagkatapos ay naging bilanggong

pampolitika; si Isagani(Gani) na sa batang edad ay nakabuntis ng babae; si Emmanuel(Em)
na isang manunulat na naghahanap ng pagkakakilanlan sa sarili; si Jason na naging biktima
ng salvaging at si Benjamin(Bingo) na maaga pa'y nagmamasid na sa mga nangyayari.
Sa Dekada '70, mababakas ng mambabasa ang tala ng mga aktuwal na kuwento ng
panunupil at karahasan ng mga militar sa mga inosenteng sibilyang nasasangkot sa
digmaan, mga paglabag sa karapatang pantao, iba't ibang mukha ng karukhaan at
pagsasamantala sa aping mamamayan, at ang walang humpay na paglaban ng
mamamayan sa diktadurya sa panahon ng batas militar.
Sa paggamit ng awtor ng first person point of view sa kuwento, kapansin-pansin ang hilig ni
Amanda na kausapin ang sarili o mind-chatter hinggil sa papel niya sa asawa't mga anak at
sa mga usaping bumabagabag sa kanya. Sa pagkatuto niya kay Jules, nakakapaghayag
siya ng tungkol sa mga nangyayari "dahil di na ako limitado sa mga bagay lang na may
kinalaman sa pampabata't pampaganda, pagdiriwang at mga kaburgisan," wika nga ni
Amanda.
Hindi tipikal na babae si Amanda, bagkus, isang tao na may likas na kamalayan sa mga
pangyayaring kinasasangkutan ng mas malawak na bilang ng mamamayan (na unti-unti
niyang natutuklasan) at di nagpapasupil sa limitasyon ng litanya ng asawa na, "Well honey,
it's a man's world."
Isang mahalagang tauhan sa akda si Jules, isang kabataang namulat ng mga kampanya
laban sa tuition fee increase sa paaralan hanggang sa lumao'y piliin niyang lumahok sa
sandatahang pakikibakang inilulunsad ng NPA. Ang katangian niya bilang isang
rebolusyonaryong nakikibaka para palitan ang sistemang umiiral ay lubhang nakapukaw sa
damdamin ni Amanda na minsa'y iginiit ang kalayaang magpasya ng sariling buhay noong
sumulat siya sa kapatid ng mga katagang sinipi mula sa tula ng makatang si Kahlil Gibran:
"Ang inyong anak ay hindi n'yo anak, Sila'y mga anak na lalaki't babae ng buhay! Nagdaan
sila sa inyo ngunit hindi inyo, At bagama't pinalaki n'yo,sila'y walang pananagutan sa inyo"
Sa pagkakaalam ko, ito rin ang madalas sipiin ng mga aktibistang estudyante ngayon sa
pakikipag-usap sa mga magulang na hindi nakakaunawa sa kanilang ginagawa!
At gaya ng maraming magulang, hindi naiintindihan ni Amanda ang anak sa mga ginagawa
nito. Sagot ni Jules sa ina: panahon na para mamili ang tao. Alinman sa dito ka o do'n
Tutulong ka bang baguhin ang kalagayang ito o magseserbisyo ka rin sa uring mapang-api?
Sa di-inaasahang pagkakatao'y nalasap ng buong pamilya ang dagok ng batas militar nang
walang awang pinahirapan at pinatay si Jason ng mga di kilalang tao ilang oras matapos
itong palayain ng PC dahil sa hinalang gumagamit ito ng marijuana. Sa kawalan ng
pagkakakilanlan sa salarin, walang silang nagawa kundi ang tumangis sa kawalan ng
hustisya.

Ngunit kahit pa sumuong sa matitinding trahedya ang pamilyang Bartolome, nananatili pa

rin silang buo sa kabila ng pagkakaiba-iba nila ng prinsipyo. Kahit hindi nagkakaintindihan
sa mga diskursong pang-intelektuwal, di nawawala ang mahigpit na ugnayang emosyonal.
Ika nga ng isang awit, "sa pagkakalayo ay may paglalapit din."
Ang mga pangyayaring ibinunyag sa Dekada '70 ay tila nakapagsisilbing panggatong sa
lumalakas at umiigting na tinig ng paghihimagsik sa mga unang taon ng sumunod na
dekada.
Para sa mga estudyanteng may progresibong kaisipan, nakaambag ang akda sa
pagpapataas ng kanilang pampolitikang kamulatan at pagkamakabayan.
Kahit noong mga taong nagsisimula pa lang na sumulong ang pakikibaka para sa isang
malayang konseho at pahayagan ng mga mag-aaral sa UPHSL, itinuring ko na ang nobela
bilang nirerekomendang reading material para sa pagmumulat at pag-oorganisa sa masang
estudyante. May isa ngang kasamang nagmungkahi pa na gawin itong kurso sa pag-aaral
ng organisasyon.
Sa mga panahong gaya ng dekada 70na dekada ng pagkamulat at pakikibaka
natutunan natin ang aral na ang bawat isa'y bahagi ng mas malawak na lipunan kung saan
ang mga kabataan ngayon, na "isang malinaw na mata at tainga at tinig ng kanyang
panahon", ang siyang magpapasya ng kinabukasan tao ng bayan. Ang bagoy sadyang
napapalitan ng tao.
Wika nga ng isang bilanggong pampolitika, "ang payapang pampang ay para lang sa mga
pangahas na sasalungat sa alimpuyo ng mga alon sa panahon ng unos."

Mga talab

Buod Ng Dekada 70 by Ephraim Buhi-on

Ang panahon ng Martial Law ay nagdulot ng ibayong hirap sa mamayang Pilipino.
Isang di-makatao at di-makatarungang gobyerno na nagbibingi-bingihan sa daing ng
mamayan. Laganap sa bansa ang iba?t ibang klaseng krimen gaya ng salvaging.
Magkabila ang mga rallies at iba pang demonstrasyon na kinabibilangan ng mga
estudyanteng imbis na nag-aaral ay nakikipaglaban upang makamit ang kalayaan at
ito ang lubhang bumagabag kay Amanda Bartolome, isang tipikal na maybahay, ?
Mom? ng 5 anak na pulos lalaki. Ang kanyang buhay ay umikot na lang sa pagiging
ina at asawa, at nakuntento na siya sa pagiging ganito kahit na kakulangan ang

nadarama niya para sa sarili. May mga pangarap siyang ninais din niyang matupad,
itinuring niya na lang na ang katuparan ng mga pangarap ng kanyang mga anak ay
katuparan na niya rin.Ang panganay na si Jules, may liberal na pag-iisip. Naging
isang komunista, di man matatawag na isang tunay na propesyon dito na niya
natagpuan ang katuparan ng kanyang pangarap, pangarap ng isang makataong
lipunan para sa anak nila ni Mara na s iRev at sa iba pang kabataan naghahangad
ng mabuting kinabukasan. Sumunod ay si Gani, maagang nag-asawa?t nagka-anak
ngunit mabilis din silang nagkahiwalay ni Evelyn. Siya?y nanirahan na sa Abroad
kapiling ng kanyang bagong pamilya. Ang pangatlo si Em, pinakamatalino sa
magkakapatid naging isang magaling na manunulat sa isang lingguhang pahayagan
na tumutuligsa sa Martial Law. Sumunod ang pinakamalambing na si Jason, ang
kakulangan niya bilang estudyande ay matagumpay na napagtatakpan ng katangian
niya bilang anak. Isang araw sa di-inaasahang pagkakataon, natagpuan ang
kanyang bangkay sa isang basurahan, hubo?t hubad, labimpito ang saksak, tagos
sa baga ang iba tuhog pati puso. May marka din ng itinaling alambre sa pulso, talop
halos ang siko, tastas pati hita?t, tuhog, basag pati bayag. Malagim at malupit ang
pagkamatay ni Jason, salvage dahil kung bakit at kung sino ang maygawa walang
makapagsabi. Ang kaso ng pagkamatay ni Jason ay hindi na nagkamit ng hustisya.
Ang bunsong si Bingo namulat sa mundong walang katahimikan at walang
katiyakan, ngayo?y magtatapos na ng kolehiyo.Iba?t ? iba ang kinahinatnan ng
buhay ng mga anak ni Amanda. Sa loob ng 27 taon ng pagiging asawa at ina, sa
kanyang palagay hindi siya ganap na umunlad bilang tao. Nagsilbi na lang siyang
bantay sa paghahanap at pagkatagpo ni Julian ng katuparan niya bilang tao, sa
paglaki ng kanyang mga anak at pagtuklas ng kanilang kakayahan at kahalagahan.
Si Julian naman ay naging manhid at parang walang pakialam sa kakulangan
nadarama ng kanyang asawa, naging walang kibot sa mga problemang kinakaharap
ng kanilang pamilya. Kaya minsan napag isip-isip ni Amanda na makipaghiwalay na
dito, sa kauna-unahang pagkakataon nagawa niyang ipaalam kay Julian ang
pagkukulang niya sa kanyang pamilya, lalo na kay Amanda. Pinigilan siya ni Julian
at nangakong magbabago at kanya naming tinupad ang pangakong ?yon.Paulit-ulit
na binabalikan ni Amanda ang masasayang alaala ng kabataan ng kanyang mga
anak. Masarap ang maging ina habang maliliit pa ang mga anak mo, habang wala
pa silang sinasaktan sa?yo kundi kalingkingan ng paa mo na natatapakan nila sa
kasusunod at kapipilit magpakarga pero hintayin mo ang panahong kasintaas mo na
siya, ?yong panahon ng pagkakaroon niya ng sariling isip at buhay, buhay na
hiwalay na sa?yo, at matitikman mo sa kamay niya ang mapapait na kamatayan

habang inihahanda mo ang kasal na hindi niya gusto. Habang nagpuputukan sa

tapat ng kongreso sa isang pagkakataong hindi pa siya umuuwi. Habang binabasa
mo ang balitang nasugatan siya sa isang sagupaan. Habang ibinibigay nila sa?yo
ang selyadong kabang ng batang kailanma?y di mo malilimutan hinugot mula sa
tiyan mo. Ito ang nadama ni Amanda nang pumunta sila sa burol ni Willy, kaibigan at
kasamahan ni Jules sa NPA na napatay sa isang engkwentro.Naging mahirap para
kay Amanda na tanggapin ang pagkamatay ni Jason at ang pagsali ni Jules sa NPA,
hindi niya mapigilan ang sarili sa pagaalala sa kalagayan nito na minsan pa nga ay
nagdadala ng mga kasamahang sugatan sa kanilang tahanan upang ipagamot sa
ina. Maging ang pagkasira ng relasyon nila Gani at Evelyn. Ang pagkakamali at mga
kabiguan ng kanyang mga anak ay nagagawa niyang isisi sa sarili, iniisip niya na
marahil meron siyang pagkakamali sa pagpapalaki sa mga ito.Natamo niya ang
kaganapan ng kanyang pagkatao sa pagtulong na kanyang ginagawa sa mga
sugatang kasama na dinadala ni Jules. Pagtulong na bukal sa kanyang puso,
tungkulin hindi naman iniatas sa kanya ninuman o isang obligasyon, na kahit gaano
man kapanganib ay nagawa pa rin niyang gampanan.Tuloy pa rin ang laban tungo
sa kalayaan, nakaalpas man tayo sa pagmamalupit ng diktador, tuloy pa rin ang
laban na sinumulan pa ng ating mga ninuno at hindi ito matatapos hanggang may
mga taong gahaman sa kapangyarihan. Marami pang buhay na handang ibuwis at
marami pang tulad nila Jules at Mara na handang makipaglaban upang makamtan
ang kalayaan ng ating bayan. Natutunan niyang pangibabawan, kahinaa?t kahirapa.
Sa mga kamay ng kaaway o sa larangan man. Magiting siyang naindigan.