sh:3557

FURKAN

RU
b 1a

Mekkiyyedir. Ancak

a ba a

a - den -

by
b
ya kadar yetin medeni oldu$u hakk%nda &bni Abbastan bir
a1 a
rivayet vard%r.

yetleri: - Yetmi+ yedidir.

Kelimeleri: - Bin sekiz yz yetmi+ ikidir.

Harfleri: - bin yedi yz otuz tr.

Fas%las%: -

aP4

harfleridir:

j
3
a a

Sebebi nzul: - Kfirlerin luhiyyet- nbvvet hakk%ndaki kfr ve muanedeleri oldu$u mndericat%ndan

anla+%l%r.

Srei Nurun h%ri ile bunun ba+lang%c% aras%ndaki mnasebet gayet a%kt%r. Orada Peygambere ta'zm ve

itaatin vcubu ve emrine mhalefet edenlerin tahziri siyak%nda nihayet Allaha irca' gnn %htar ile hatmi

kelm olunmu+tu. Bunun zerine azameti ilahiyyeyi takdis ile Srei Frkan%n +u suretle ba+lamas% ne

parlak olmu+tur:

ggggggggggggy
a a gggggggggggg
2
a
y
b

j
b 1a 4
a
bj m Q

a p
a
a R a=
n

a


3







a
a
am

sh:3558

bd


a
a
ma S
bm

b1 a




1
a

a a
a a1

a 4
b T a
y

U a8 b
@bu
8

a b a n a?
5
2 m
b j n n
a

a
a ab
a
b
a
a p
a
a a a 3
V
6
a

3
b 4
a a 4
b

b ab W by
a1



a 4
a


a
a
6 a
b
b6 3

b u


m a
a a X a=

a Y az

5 u
a
jnm
a
b
a 4
b
5
; j


5 a
4
br
a
a2

sh:3559

Meali ;erifi

"Tebarek" ne yce (feyyaz)d%r o ki btn lemine bir nezr olsun diye kuluna frkan% indirdi 1 O ki hep

Gklerin, yerin mlk onun, hem hi bir veled edinmedi, hem mlkte ona hi ortak da yok, her +eyi yaratt%

da bir takdir ile her birinin hadd- m%kdar%n% ta'yin ederek hepsinin mukadderat%n% haz%rlad% 2 Byle iken

andan ba+ka bir tak%m ma'budlar edindiler ki hi bir +ey halk edemezler, kendileri halk olunup duruyorlar,

kendi kendilerine, ne bir zarara ne de bir menfeate malik de$iller, ne mevte mlikler, ne hyata ne de

n+re 3 Ve o kfredenler "bu s%rf bir iftira onu o, uydurdu, di$er bir kavim de buna kar+% ona muavenette

bulundu" dediler, do$rusu zulm- tezvire gittiler 4 "Ve o evvelkilerin esat%yr%, onlar% yazd%rtm%+ da sabah

ak+am kendisine onlar okunuyor" dediler 5 De ki: onu, o gklerde ve Yerde sirri bilen indirdi, hakikaten o,

rahim bir gafr bulunuyor 6 Bir de "bu Peygambere ne oluyor? dediler: yemek yiyor ve ar+%larda yryor,

ona bir Melek indirilse de ma%yyetinde yaver bir savulcu olsa ya! 7 Veya ona bir hazne b%rak%l%verse, yhud

gzel bir ba$esi olsa da ondan yese ya! hem o zalimler "siz, s%rf bylenmi+ bir adama tabi' oluyorsunuz"

dediler 8 Bak senin hakk%nda ne k%yaslar, ne temsiller - yapt%lar da %kmaza sapt%lar, art%k hi bir yol

bulamazlar 9

1.

bj m

- Teal gibi tefaul bab%ndan fi'limaz%ydir. Tasrif olunmaz, ya'ni di$er s%ygalar% ekilmez

ve Allahdan ba+kas%na isnad edilmez. &+tikakta bereket maddesinin buna zhir bir alakas% vard%r. Tefaul

bab%ndan olmas% da bu ma'nn%n mubalega ile kendisinden zuhurunu ifade eder. Bereket ise bir +eyde

ilah hayr%n sbut ve sebt% demektir ki suyun havuzda birikip ykselerek durmas% ma'ns%ndan me'huzdur.

&lah hayr%n bulundu$u +ey'e mubarek denilir. &lahi hay%r, hasr-u ihsa olunam%yacak

sh:3560

gayri bahss bir surette sudur etti$i cihetle kendisinde hiss olunmaz bir surette ziyadelik m+ahede

olunan +ey'e de mubarek %tlak edilir. ;u halde

bj m kendisinden olmak zere mubareklikte byk

bir ykseklik ile ist%krar ifade eder. Ve bunun Allah teal hakk%nda huds ve tegayyr +aibelerinden r

olarak mlhaza olunmas% lz%m gelir. Bu tahlilde mebdei mlhaza olacak iki mefhum vard%r: biri sbut biri

de ziyadelik, onun iin selefi mfissirn de bunu ba+l%ca iki ma'n esas% zere tefsir etmi+lerdir. Birisi

a 4
4
ma'ns%d%r ki ezelen ve ebeden lzum% vcud demek olur. Bunda sbut ve
ist%krar mefhumu esas ittihaz edilmi+tir. Di$erinde ise tezayd ma'ns% esas ittihaz edilerek iki vecih

sylenmi+tir. Ba'z%lar% Allah tealn%n zat%nda kemalini ve masivn%n noksan%n% mlhaza ederek

b m ma'nsiyle tefsir etmi+lerdir. Allah tealn%n zat%nda bir +eyden yksek oldu$unu ifade eder.

Zat%nda yksek, ok yksek demek olur. Ba'z%lar% da s%fat% fi'lolarak mlhaza edip

q b
m b

a m diye hay%r ve ats%n%n art%p o$almas%yle tefsir
etmi+lerdir. Ba'z% makamda bu ma'nlar%n birisi ba'z%s%nda di$eri daha mnasib oluyor. ;u halde &bni Abbas

Hazretlerinden de iki rivayet varid oldu$una gre hem s%fat% zt% hem s%fat% fi'li mlhaza ederek btn bu

ma'nlar% cem'etmek daha muvaf%k olaca$%ndan

b a mb1
3
u
b m
a g
bj m
ma b
m a ya'ni hem zat%nda, hem s%fat%nda hem ef'alinde etemm ve ebl$ vech zere
2a u
teal celle +anuhu" mazmuniyle tefsir olunmu+tur.

Ma'lm ki teal da ulvden tefaale dir. Ulvv, Trkemizde ululuk diye ifade olunabilirse de li

ma'ns%na ulu vasf% ulumak masdar%ndan emir s%ygas%na da muhtemil olmakla iyham% kabhten hal

olmad%$%ndan lisan nezahetine dikkat eden deb nezdinde isti'mali tervic edilmeyip yksek vasf% buna

tercih olunmu+tur. Bununla beraber tefaul binas%ndan anla+%lan fiil binefsihi ile mubal$a

sh:3561

nktelerini ifade edecek bir s%yga da ta'yin edemedi$imizden teal kelimesinin trke bir fi'il ile tam

tercemesi kabil olamam%+t%r. Mesala ykseldi denilse ala yahud %'tel demek olabilirse de teal

anla+%lmaz. Bahusus s%fat olarak da kullan%lmaz. Halbuki bereket kelimesinin ayr%ca bir Trkesini

kullanmad%$%m%z cihetle

bj m fi'linin tercemesine hi imkn bulam%yoruz. Bundan dolay%

b m
bj m dilimizde aynen isti'mal oluna gelmi+, makam% hayret ve tahsinde
a
b2 Pa
bj m ta'birleri de oldu$u gibi mtearef olmu+tur. Mubarek olsun
yerinde kutlu olsun denirse de bereket yerinde kut demiyoruz. &+te bu gibi sebeblere binaen biz de melde

bj m fi'lini aynen muhafaza ile beraber ne yce feyyaz o ta'biriyle bir tefsir ifade etmek istedik,

bunun yerinde yksek ok yksek o yhud ok pek ok feyz-u bereket sahibi o yhud ne yce kutlu

o demek mmkin olabilirdi.

- &smi mevsul, Tebareke nin faili -

j
b 1a 4

de onun s%ls%d%r.

FRKAN, mukaddimede geti$i zere esasen fark-u tefrik etmek, ya'ni ay%rmak ay%rd etmek ma'nlar%ndan

masdard%r. Ekseriyya fark ma'luktta, tefr%k mahssatta kullan%l%r, sonra frkan fr%k veya mefruk ma'ns%na

da gelir, bu suretle mhim da'valar% hall- fasleden kat' brhalara mu'cizelere frkan %tlak olunur. Bu ma'n

ile Kur'an%n bir ismi de "elfrkan" d%r.

TENZ&L VE &NZAL indirmek demek ise de tenzil teksir ifade eder. Onun iin birden indirme$e inzal, ceste

ceste bir ok def'alerde indirme$e tenzil denilir. Sonra Arabcada gerek ismiyye ve gerek fi'liyye bir cmlei

haberiyye ile s%llanarak iyzah olunan

a P Pb gibi mbhem isimlere ismi mevsul

nam% verilir, tesniyesi ellezani, cem'i ellezne, mfred mennesi elleti, tesniye mennesi

sh:3562

elletn, cemi' mennesi ellt, vell, vellevat gelir. Eskiden bunun tercemesinde +ol ki denilirdi, lkin

muhavere lisan%m%zda bu kelime her nedense kullan%l%+%n% gaib etmi+ oldu$undan bunun yerine o ki

diyoruz, halbuki o hem zamiri gaib, hem ismi i+aret olarak kullan%ld%$% cihetle bir de ismi mevsul yerinde

kullan%lmas% lisanda bir darl%k oluyor. Geri bizde as%l vas%l ma'ns%n% ifade eden, ya'ni nndeki cmleyi st

taraf%na rabteden edat ki dir. Lkin bu ki ism olmay%p sade bir harf% mevsul oldu$u iin kelmda

mbteda, haber veya fail gibi rkn olamay%p yaln%z nndeki cmleyi st taraf%na s%fat yapar, onun iin

kendi ba+%na bir ismi mevsuln yerini tutam%yarak, o, +u bu gibi bir mevsufa muhtac olur. Ve bu suretle s%l

ile s%fat beyni fark edilmemi+ bulunur. Arabcada ise s%la ile s%fat%n belgat noktai nazar%ndan mhim farklar%

vard%r. Bundan dolay% Kur'anda ltif ve ince zevkler ifade eden ellezi gibi mevsullerin tatl% terci'leri oku, +u

ki, bu ki gibi tercemelerle anlat%l%rken tats%z tekrarlara sebebiyyet verildi$i gibi bir ok yerlerde mevsul zayi'

edilerek mevsuf halinde gsterilmi+ oluyor ki bunlar lisanlar%n zarur farklar%d%r. Cmlenin mevsufu nekire

olur. Lkin mevsul behemehal ma'rifedir. Geri nadiren ahdi zihn de olabilir. Fakat ekseriyyetle s%ln%n

muhatab iin vak%'de ma'lm olmas% +artt%r. Onun iin burada +yle bir sul irad edilmi+tir:

b 1a 4

cmlesi a nin s%ls% oldu$u iin muhatablar %ndinde ma'lm olmak lz%m
gelir, halbuki kfirler frkan%n indirilmi+ oldu$una inanm%yorlar, o halde nas%l s%l olabilir? Buna bast olarak

+u cevab verilir: Peygamber ve m'minler iin frkan%n nzul ma'lmdur. Burada do$rudan do$ru

muhatabda onlard%r. Geri inzalin as%l hedefi kfirler ve onlar%n kfriyyat%n% ibta ile ahvali uhreviyyelerini

haber vermektir. Lkin do$rudan do$ru kelm% ilhye muhatab tutularak de$il, hitab% Resulden tebli$

suretiyledir. Onun iin biraz sonra grlece$i zere kfirler gaib s%ygasiyle

sh:3563

mevzu%bahs olacaklard%r. Muhatab cinsi be+er de olsa bu cevab kfidir. Maamafih buna daha ince bir

cevab da vard%r. ;yle ki: Frkandan as%l murad, Kur'and%r. Kur'an ise misli yap%lamad%$% tecribe ile ma'lm

daimi bir mu'cizedir. Bunu kfirler de tecribe etmi+ler ve ciz kald%klar% iin kalem ile muarazadan silh ile

muharebeye gemi+lerdir. &+te Kur'an%n tecribe ile sabit olan ve bu suretle umum iin emri me+hud haline

gelen bu %'cazi ayni zamanda kendisinin nzul hakk%nda yakn bir brhan ve frkand%r. Ebbekri

Bak%llnnin de %'cazi Kur'an nam eserinde beyan etti$i zere Kur'an%n %'cazi byle emri me+hud

oldu$undan bunun nzuln tan%mak istemiyenler elleriyle yoklad%klar% bir vk%ay% bile inkra kalk%+acak

inadc%lard%r. Bundan dolay%d%r ki srei En'am da

b b 2
4

b2bn
b
b

j z

a a1

a buyurulmu+tur. Tecribe, nazar bir
a a
zaruret ifade etmese bile alel'umum %lmi be+erin en yakn ve fi'l brhanlar%ndan oldu$u iin sbit bir

tecribe brhan%n%n ifade etti$i hak%kat umum iin ma'lm makam%ndad%r. Bu sebeble Kur'an%n i'cazi ve

nzul Arab m+rikleri gibi bir k%s%m kfirlerin fi'len ma'lmu olmu+ bulundu$u gibi di$erlerinin de ma'lmu

olmu+ bulundu$u gibi di$erlerinin de ma'lmu makam%ndad%r. Bundan ba+ka Kur'an, bu hak%kati nceden

sarahatle haber vermi+, haber ise esbab% %limden birisi bulunmu+ oldu$u cihetle s%lan%n ma'lmiyyeti iin bu

kadar% bile kfidir. Mazmunu bir kere i+itilmi+ olan bir cmlei haberiyye inanm%yanlar%na kar+% dahi bir sola

olarak iyrad olunabilir. Bu hususta +art olan iyman de$il, bir %lmi cz'dir ki ma'hudiyyet ifade edecek kadar

bir sebk% zikir de bu babda kfi gelir. ;unu da kaydedelim ki ismi mevsul s%las% sylenmeden evvel

mbhemdir. ;ayed

a z
a gibi tabi' bir s%fat olarak gelirse Trkemizin yle ki

ta'biri gibi tavz%fte kuvvet i+'ar eden bir rab%t ifade ederse de

a
bj m gibi f%l veya

mcerred veya asl bir ma'mul olarak geldi$i zaman mbhem bir zattan ba+ka bir +ey

sh:3564

anlatmaz. Bir kelmda byle bir zati mbhemin fil yap%lmas%nda ne faide olabilir de denemez. nk

evvelen ibham saniyen tefsir evkau finnefis tir derler. Bir +ey evvel mbhem olarak sylenip de sonra

tefsir olundu$u zaman muhatab%n gnlnde kuvvetli bir tesir b%rak%r. Zira nefis, kolay duydu$u bir +ey'i hafif

geer, ihmal eder, fakat evvel mbhem olarak i+itti$i zaman dikkat ve sarfeder, bilmek merak%na d+er, bu

+evk ve merak zerine tefsir olundu$u zaman da zihninde iyi yerle+ir. Arab bel$atinin bu ka%deleri

zaman%m%zda Ilmi nefsin haf%za, dikkat ile mtenasibdir. dikkat de merak ile mtenasibdir ka%delerini

ifade eder. Hatt Firenklerde ve zaman%m%z yaz%c%lar%n%n bir o$unda bu ibham ka%desi bir moda salg%n%

halini alm%+t%r. Bir mevzuu tasvir ederken merak celbetmek iin sahifelerle ibham ettikleri grlyor. Halbuki

bunun ifrat% da merak yerine usan veya nisyan vermekten hal kalmaz. ok naz +%k usand%r%r. Kur'anda

ise onun en gzel g%d%klay%c% nmuneleri grlr. &smi mevsuller de buna ba+kaca bir revnak verir. &+te

a
bj m bu kabldendir. Allah tealn%n zati ilhsi bilinemedi$i gibi a de ilk
nazarda bilinemiyecek bir zati mbheme dellet ediyor. Kar+%s%nda bir kerre be+er hili$i duyuruyor, sonra

o ibham, en belli, en mtemayiz s%fatlar%n tecellisiyle izah ediliyor. evvel Kur'an%n, hakk% nhaktan ay%rd

eden ma'lm hassai %'caz% Frkan ismi ve el harfi ta'rifi ile hat%rlat%l%p

b 1a 4

s%lasi ile

a mevsulnn ibham% ta'rif olunarak Allah teal bilhassa bu frkan% indirmi+ olmak s%fatiyle
tan%tt%r%l%yor. Ve feyz-u bereketin yksekli$i ilk nce bu mu'cuzei bhire delletiyle i'ln ve tebcil ediliyor. Bu

suretle ma'nn%n has%la da +u oluyor: ok yce, ok kutlu, hayr- ats%, ok yksek oldu$unu ne +ayan%

hayret bir surette gsterdi o: hani bildi$iniz o frkan%, o hakk-u bat%l% ay%ran, vazifelerinizi $reten, bir

mislini yapmaktan herkesi ciz b%rakan Kur'an mu'cizesini %badet ve ubudiyyet ile mmtaz

sh:3565

ma'lm kulana yet yet indiren o zati ecell. ;bhe yok ki onun o Frkan kendisine indirilmi+ olan

ma'lm kulu: abdi hass%: Resuli ekremi Muhammed Mustafa sallallahi aleyhi vesellem oldu$u da belli (

j 2
a a
bz
j
bak).

Ona o frkan% niin indirdi

a= b

btn zevil'ukul alemlerine bir

nezir olsun diye -

NEZ&R, Mnzir, ya'ni inzar edici ma'ns%na s%fati m+ebbehedir, Be+r ve mbe++ir gibi, inzar ma'ns%na

masdar da olur nekr ve inkr gibi, burada inzar edici ma'ns%na olmas% zhirdir.

&NZAR; Korkun haber vermek, bir +ey'in ak%betindeki ve hamet ve tehlkeyi %hbar ederek kocundurmak

sak%nd%rmak demektir ki sevin haberi vermek demek olan mjdenin z%dd%d%r [srei Bakarede

m a a
bak]. Binaenaleyh be+r ve mbe++ir mjdeci demek oldu$u gibi
nezr ve mnzir de tehlke haberiyle korkutan muhbir, Peygamber, Resul demek olur. Sahib frkan

sallallah aleyhi vesellem

a a
j a
b
a b gibi yetlerle ma'lm

oldu$u zere hem mbe+ir hem mnzirdir. Allah tealn%n hem rahmetinin mjdecisi, hem azblar%n%n

habercisidir. Fakat makam%na gre ba'zan bunlar%n birisiyle iktifa olunmu+tur. Netekim srei Enbiyada

b y

a
b
a b buyuruldu$u gibi burada da
a= b

buyurulmu+tur. nk biraz sonraki beyanattan anla+%laca$%
vechile burada sebebi nzul olan kfirlerin kfr- muanedelerine kar+% inzar makam%nda teb+ir kelimesinin

tasrihi beraati istihll belgatine mnasib olmazd%. Ve bu nkte

bj m nin ulvv ve azamet

ma'ns%na olmas%n% takviye eder. Bununla beraber bu inzarda ve bunun kuvvetini ifade eden Furkan%n

tenzilinde Peygamber ve m'minlere bir teb+ir ve rahmet ma'ns% mndemicdir. Bu cihetle teb+irin fahvayi

kelm ile iltizamen ifade edilmesi dahi ayr%ca bir belgat olmu+tur. Bu da

sh:3566

Tebareke nin feyz-u ata ma'ns%n% tebadr ettirir. Fatihada tafs%l olundu$u zere lem kelimesi Allah

tealn%n zat ve s%fat%ndan maadan%n hepsine %tlak olunur, cemi'lenmesi de btn enva%na +mul ifade eder.

Onun iin burada ba'z% mfessirn

b y

mazmunu zere Hazreti Peygamberin

kffei mahlkata da meb'us oldu$una istidll etmi+lerdir. Lkin akl% olm%yanlar% inzar%n hikmet ve faidesi

anla+%lmaz. Binaenaleyh burada Fatihadaki gibi taglibe karne yoktur. lemn cem'i hakikati zere zevilukul

lemlerine masruf olmak zhirdir. Cumhurun da kavli budur. Zevilukul lemleri ise &ns- Cinn ve

Melikedir. Als tefsirinde der ki: aleyh%ssalt vesselm%n &ns- Cinne mrsel oldu$u dinde bizzarure

ma'lmdur. Mnkiri ikfar olunur. Sbk gibi bir zmrei muhakkikn Melikeye dahi mrsel oldu$una kail

olmu+lar ve ba'z%lar% bu yetle istidll eylemi+lerdir. Ma'sum olanlara irsalin faidesi de da'vetine ittiba ile

+erefine hizmettir.

ga. ;imdi d+nmeli ki byle btn lemni inzar salahiyyeti ne byk kuvvet-

+and%r ve bu kuvveti getiren Frkan ne byk brhan ve fermand%r. &+te Peygambere bu frkan ile bu byk

kuvvet ve salhiyyet bah+ edilmi+ bulunuyor. O halde o kulun efendisi ona o frkan% indirmi+ olan mevla ne

yce, ne kutlu tanr%d%r!..

2.

O ki

a p
a


a

btn Gklerin ve Yerin

mlk hep onun - gerek Gkler ve gerek Yer ve gerek bunlardaki yukar%da ve a+a$% btn +eylerde mlk

ya'ni tasarruf% kll; yaratmak, yok etmek, ya+atmak, ldrmek, muktezay% hikmetine gre diledi$i gibi emr-

nehy ile hkmdarl%k, saltanat, +ehin+ahl%k hep onun, yaln%z onun, ba+kas%n%n istiklli olmad%$% gibi i+tiraki

de yok.

a
n

Hem hi veled edinmedi - veledi olmaktan mnezzeh oldu$u

gibi bir evldl%k da edinmi+ de$il, Nesara, n%n dedi$i gibi de$il (srei Bakareye ve srei Mideye

sh:3567

ve surei Tevbeye bak)

Hem mlkte hi bir

+eriki de yok Sineviyyenin dedi$i gibi de de$il

a p
a
kavli

a

cellindeki kas%rdan bu da anla+%lm%+t%. Byle iken ayr%ca tasrih edilmesi, ikidir, tr diye +irk iddia edenleri

a%ka redde ihtiman iindir.

a
n Cmlesinin araya konmas% da bunun iindir.

Bu suretle evvel bunun evvelkine tabi' olmay%p ayr%ca maksud bizzikr oldu$u gsterilmi+, saniyen veled

ittihaz%n%n neticesi dahi +irk demek olaca$%ndan ademi ittihaz%n hikmeti de anlat%lm%+t%r. Ya'ni bu cmle

evvelkine de$il, ikinciye ma'tuftur.

&yi amma bu mlk nas%l bulmu+ ve bu kadar byk mlk evlds%z ortaks%z yap yaln%z nas%l idare olunur

denecek olursa buna kar+% vav% istiynafiyye ile buyuruluyor ki

her +eyi

yaratt% - ba+ka birinden almad%, kazanmad%, do$urmad%, yaratt%, yokken vcude getirdi

am

de knhne irilmez bir takdir ile her birine bir hadd- m%kdar ta'yin ederek

hikmetine gre diledi$i gibi hepsini btn mukadderat%yle haz%rlad% - onun iin glk yok, her +ey btn

mukadderat%yla - onun yedi kudretinde msahhar, mmlk, mahlk, hepsini diledi$i gibi kullan%r, bu suretle

her +eyin bir hadd- var ki onu tecavz edemez. Onun kudretine ise hadd pyan yok, binaenaleyh hi bir

+ey, mahlk%yyet haddini tecavz edip de ona +erik olmas%na imkn bulamaz, o yle yksek, yle Tebarek.

Bu Frkan ile hak%kat, tesbit ve tebli$ edildikten sonra inzar%n sebebine geilerek buyuruluyor ki: 3.

a
a
ma

byle iken tuttular da ondan ba+ka bir tak%m ilhlar

(ma'budlar) edindiler - o her +eyi yarad%n% b%rakt%lar

sh:3568

da onun berisinde yle +eylere tapt%lar ki

bd


hi bir +ey yaratamazlar

fakat kendileri halk edilir dururlar - ya'ni kendilerinin mahlk olduklar% grlp
duruyor. yhud ma'bud diye yalan yere uydurulup duruyorlar.

HALK, yokken iycad etmek, ya'ni yaratmak ma'nlar%na geldi$i gibi

b6
a

m kablinden

yalan uydurmak ma'ns%na dahi gelir. Burada ba'z% mfessirn bu ma'nay% tercih etmi+lerse de zhir olan

evvelkidir. Allahdah ma'ad tap%lan +eylerin hepsi putlar gibi yalan, uydurma ma'bud oldu$u, mahlk

olmalar%ndan da anla+%l%r. Ilm noktai nazardan ifadenin as%l ruhu da mahlkn hl%k yerine tutulmas%ndaki

tenakuzu gstermektedir. Bunu daha ziyade izah iin buyuruluyor ki

b1 a




1

ve kendi kendilerine bir zarara da

malik de$iller bir men'feate de - bu cmlenin tefsirinde ve kendilerinden ne bir zarar% def'a ne de

kendilerine bir menfeati celbe gleri yetmez deniliyor, nk

1 mahhar olan zarar

fi'linin s%las% addolunuyor. Ve bir +ey'in kendine %zrar etmesi ma'kul olmad%$%ndan, darr, def'% darr ma'ns%na

hamledilmi+ oluyor. Bu ma'n ise slibei klliyye olarak yaln%z cmid putlara muntab%k olabilir. Bu ise hem

kas%r hem de nazm% cellin zhirinden uzakt%r,

ye taalluku da zhirdir.

da asl olan ta'lil oldu$u gibi

b1 a


de$il
1

b1 a



buyurulmu+tur. O halde
1
ma P
demek olmal%d%r. Nefyedilen yaln%z kendilerine teallk eden
1
nefi' ve darr de$il, kendi zatlar%n%n %lliyyetiyle mutlak nef'i ve darrd%r. Ya'ni kendiliklerinden lizatihim hi bir

zarar ve menfeat yapma$a kadir de$illerdir. Bizatihim olsalar bile lizatihim de$illerdir. ;ayed ba'z%lar%nda

mesal Gne+te veya Firavn gibilerde, yhud Mesih gibilerde bir menfeat veya

sh:3569

mazarrat grlm+se o onlar%n lizatihi kendi kudretlerinden, milklerinden de$il, hl%k tealn%n verdi$i kudret

ve kuvvettendir. Lizatihi olsa idi fan olmazd%. Bu ma'n

ma a
l
z
a a a
a
a
a a 1n

y
bm
j 2 m a
1
1 b
a
mazmununa da mutab%kt%r. Burada zarar%n takdim edilmesi de +ayan% dikkattir. Def'i
zarar celbi menfeatten akdemdir kaidesine i+aretle zarar% def'edemiyen bir benfeat celbedemiyenden daha

ciz oldu$unu anlatt%$% gibi izrar etmenin nfi' olmaktan kolay oldu$unu da anlat%r. Bir de Allahdan

ba+kas%na tapanlar%n menfeat hissinden evvel zarar korkusiyle tapt%klar%n% i+'ar eder. nk cebabire ve

zalime insanlar% en ziyade tedhi+ siyasetiyle kendilerine peresti+ ettirme$e u$ra+%rlar. Ve bu yzden bir ok

zavall%lar o kuvveti onlar%n kendilerinin imi+ gibi farz ederek korku bels%yle onlar% ma'bud yerine koyar

Allah% unuturlar ve lkin bilmeleri lz%m gelir ki esasen o kuvvet ve kudret onlar%n de$ildir, Allah murad

etmeyince onlar kendi ba+lar%na ne bir zarar yapabilirler ne bir menfeat

a
y
bm

ne mevte maliktirler ne

hayata, ne de n+ure -

N;UR, ne+ir gibi ba'zan mteaddi ba'zan lz%m olur. Meteaddi olurlarsa bir +ey'i a%p yaymak ma'ns%na

gelirler ki lisan%m%zda ne+r ve ne+riyyat ve men+ur bu ma'ndand%r. Bunun lz%m%na inti+ar denilir, lz%m

olduklar% zaman ise lm+ bir +ey'in dirilip kalkmas% ma'ns%nad%r ki Kur'anda n+ur umumiyyetle bu

ma'nyad%r. Bunun mteaddisinde in+ar denilir.

b6n 2 2 b y
a gibi. Binaenaleyh

bu ma'n +u olur: ne lm ellerindedir ne dirim, ne de lmden sonra h%rette kal%m, bunlar%n hi birinde ne

kendileri ne ba+kalar% hakk%nda diledikleri gibi tasarruf edemezler. Bunlara malik olm%yan ise ma'bud

olamaz. Byle iken btn bunlara malik olan Allaha kullu$u b%rakt%lar da yle cizlere tapt%lar. Nbvvete

gelince:

sh:3570

4.

a1
a 4
b

a
a
onu o uydurdu -

ve o kfredenler - bu beyanata kar+% - dediler ki

bu - Kur'an frkan falan de$il

a
a

s%rf bir iftira

8

a b a ve buna kar+% di$er bir kavim de ona

yard%m etti - yabanc%lardan Yehdlerden $reniyor dediler (Srei Nahilde

bak).

n a

a8 b
@bu

yalanc%l%$a - gittiler 5.

byle zulm- tezvire - byk bir haks%zl%$a ve

a
a ab
b

kelimesi hakk%nda Srei En'ama bak)

2 ba

b j n n
a

5
2 m

a

ve evvelkilerin esat%yr% -(esat%yr

onlar% kendine yazd%rtm%+ da

i+te sabah ak+am kendisine o okunup

duruyor dediler - haks%zl%kta, yalanc%l%kta, mzevvirlikte bu derece ileri gittiler. Byle zalim mzevvirlere

kar+% ba+ka szn lzumu yok, sade 6.

a p
a
a a a 3

6
a

onu, de:

o Gklerde ve Yerde sirri bilen indirdi - ya'ni o sizin zu'munuz gibi uydurma veya e+atir evveln de$il,

esrar% ilhiyyeyi mtezamm%n Semavi bir kitab% mnzeldir. nk onu Gklerin Yerin sirrini bilen Allah teal

indirdi

by
b
a
a1

o hak%katen gafur bir rahm bulunuyor - onun iin o

zulm tezvire kar+% ukubetlerinizi isti'cal etmiyor da te'h%r buyuruyor.

7.

a 3

b 4
a a 4
b

b ab

a
6 a

- Rivyet olundu$una gre Kurey+ten Utbe ve ;eybe ibnreba, Eb Sfyan ibni Harb,

Nadr ibnilharis, Eblbuhtri, Esved &bnilmuttalib Zem'atibnil'esved, Velid &bnilmug%yre,

sh:3571

Eb cehl ibni Hi+m, Abdullah ibni Ebmeyye, meyyetibni Half, As ibni Vail, Nebih ibni Haccac ile

Mnebbih ibni Haccac toplanm%+lar ve birbirlerine Muhammede bir haber sal%n, kendisiyle bir konu+un,

bir muhasebe mnaka+a edin ki ma'zur olas%n%z demi+ler ve bunun zerine kavmin senin iin

topland%lar, seninle konu+mak istiyorlar diye haber salm%+lard%. Aleyh%ssaltvesselm geldi ya

Muhammed, biz senin hakk%nda ma'zur olal%m diye sana haber gnderdik. &mdi bak sen e$er bu szle mal

istiyorsan sana mallar%m%zdan mal toplar%z ve e$er +eref istiyorsan seni Efendi tan%r%z, bykleriz ve e$er

mlk istiyorsan seni melik yapar%z dediler. Resulullah sallallah aleyhi vesellem buyurdu ki: bende

dediklerinizden hi biri yok, ben size getirdi$imi ne mallar%n%z% almak iin, ne iinizde +eref iin, ne de

zerinizde melik olmak iin getirmedim ve lkin Allah teal beni size bir Resul olarak gnderdi ve bana bir

kitab indirdi ve size bir be+r- nezr olmam% emreyledi, ben de size rabb%m%n risaletini tebli$ ve

hay%rhahl%kla nas%hat eyledim. E$er siz getirti$imi kabul ederseniz o sizin Dnya ve h%rette nasibinizdir ve

e$er onu bana reddederseniz Allah azze ve celle benimle sizin aran%zda hukmn verinciye kadar ben

Allah tealn%n emrine sabrederim. Ya Muhammed, dediler! E$er arz ettiklerimizden hi bir +ey kabul

etmiyeceksen o halde kendin iin rabb%ndan i+te: ma%yyetinde seni tasd%k edecek ve senden bizi

def'eyliyecek bir Melek gndersin, hem i+te sana ba$lar bostanlar ve alt%ndan gm+ten k+kler yaps%n da

seni al%+madan kurtars%n, nk sen de bizim gibi ar+%larda dola+%yor geimlik ar%yorsun, e$er zu'metti$in

gibi Resul isen o vakit fadl%n% ve rabb%n%n %ndindeki menzileni anlar%z. Buna kar+% Resulullah hay%r, ben size

onun iin ba's olunmad%m, Allah teal beni bir be+r- nezr olarak ba'+ buyurdu dedi, i+te bu yetler bu

sebeble inzal buyuruldu.

ga.

sh:3572

4
a a b de ma, istifhamiyye, lm harfi cerroldu$undan kaide a b

+eklinde muttas%l yaz%lmak idiyse de hatt% &mamda

a 4
b suretinde lm ayr% yaz%lm%+ ve

binaenaleyh burada yaz%lmak snneti mu'tebere olmu+tur.

p

a

3
u
b

a a
bj m QP
bu
2 QQ a
3

3
v
=b
a b nz
m v
m
QR a7
b
b2 l

b n a b
b2 a2

QS a b
m b a
2

ma a a
b
a6jq
b a
b
bb
b aa a a
ar
ajq aa ay
a ajq a am QT
6
na na
a u
a
a 3
QU
@b
b b QV a
o
b

a u


z
QW @
a 2
b
6b

a
bj n
a na 4
a

j b

63
j
a a

sh:3573

a b j
b
b
bz
j
ab QX
n
ab
7
aa
ny
b2 a n n


b a
QY a2 b

m b =
m b 2
2
n
RP aj
b2a


a7
b

b
a

b a
a

a
j b
a b
7
j
m a 6 n

2 b u


a


j
6 a
a;
b

2 2

Meali ;erifi

yle ycedir o ki dilerse sana ondan daha hay%rl%s%n% verir, Alt%ndan %rmaklar akar Cennetler, sana k+kler

de yapar 10 Fakat onlar saati tekzib ettiler, biz ise o saati tekzib edenlere yle bir sa%yr, %lg%n bir ate+

haz%rlad%k 11 Ki onlar% grd$ vak%t ona mahsus bir h%+%mlanma, bir zefr i+itirler 12 Ve at%l%p at%l%p onun

dar bir yerine at%ld%klar% vak%t de orada helke hayk%r%rlar 13 Bir helke hayk%rmay%n bugn ok helke

hayk%r%n 14 Ya o m% hay%rl%, yoksa mttekilere va'dolunan Huld Cenneti mi Ki kendilerine bir mkfat, ve

k%bet varacaklar% bir me'va bulunuyor 15 Onlar iin orada ne isterlerse var, hem ebed kalacaklar%,

Rabb%n%n uhdesinde bu "bir va'di mes'ul" bulunuyor 16 Hele o gn ki onlar% Allahdan ba+ka tapt%klar%

+eylerle ha+redip de siz mi sapt%rd%n%z kullar%m%

sh:3574

yoksa kendileri mi yolu gaib ettiler diyece$i gn? 17 Sbhans%n, demi+lerdir: Senden ba+ka veliler ittihaz

etmemiz (olunmam%z ) bize yara+%r de$ildi ve lkin sen onlar% ve atalar%n% zevka dald%rd%n, o kadar ki nihayet

zikri unuttular ve helke giden bir kavm oldular 18 Demek sizi sznzde yalanc% %karm%+lard%r, art%k ne

savma$a ne de bir yard%ma are bulam%yacaks%n%z ve iinizden her kim zulmederse ona byk bir azb

tatt%raca$%z 19 Biz senden evvel de Peygamberleri ba+ka trl gndermedik, +phesiz onlar hem yemek

yiyorlar, hem ar+%larda geziyorlard% (sokaklarda yryorlard%) bir de ba'z%n%z% di$erine bir fitne k%lm%+%zd%r ki

bakal%m sabredecek misiniz? Maamafih rabb%n basr bulunuyor 20

10.

b

a a
bj m

Ne mbrekedir o ki dilerse -

a

3
u
sana ondan - onlar%n syledikleri hazine ve ba$elerden
- daha iyisini verir - sde bir Cennet de$il

p

bu

Cennetler - hem

=b
a b nz
m v
m alt%ndan %rmaklar akar Cennetler - verir, ya'ni h%rette
va'd buyurdu$u Cennetler gibi dilerse Dnyada da verir, dari islm olur

a

3
v

11.

a2
3
2

senin iin k+kler de yapar.

BEL, Bir at%p harfidir ki as%l ma'ns% %drabd%r. Ba'zanda hatt gibi terakk% ifade eder.

IDRAB, Sz stnden alt%na evirmek, ya'ni mkablinden sarf% nazar ettirerek maba'dine tevcih eylemektir.

Bunu belki diye terceme etmek me+hur olmu+tur.

Filvak%' lfzan da ondan me'huz denecek kadar uygundur. Lkin lisan%m%zda belki %drabdan ziyade mid

ve ihtimal iin kullan%lmaktad%r. Dur bakal%m belki gelir

sh:3575

demekte hi %drab ma'ns% yoktur. Idrab, yok, hay%r daha do$rusu demektir. Bu ma'n kasr-u istidrke

+ebh oldu$u cihetle son zamanlarda fakat kelimesi de bel ve lkin yerinde kullan%l%r olmu+tur. Bu

surette fakat onlar saati tekzib ettiler demek olur - bu cmle yukar%daki

a1

a 4
b k%ssas%na ma'tuf ve ondan %drab ile di$er kfrlerini hikyeye ve inzari
sariha intikaldir. Ya'ni daha do$rusu onlar Sate, K%yamet ve h%rete inanm%yorlar, Kur'an%n yle uydurma

olmad%$%n% bilmediklerinden de$il, h%rete, cezaya inanmad%klar%ndan dolay% o kfr dalle d+yorlar, o

zulm' tezvire gidiyorlar.

a7
b
b2 l

b n a

Halbuki biz

o sati tekzib eden kimselere yle hil bir sa%yr haz%rlam%+%zd%r ki 12.

2

ma a a
b
gerek grsnler gerek grmesinler

onlar% uzak bir mekndan grd$ vak%t - ki onlar

a b
m b a

onun mdhi+ bir

gazablanma ve smrmesini i+itirler -

TEGAYYZ, Gayzlanmak, fkelenmek, ZEFR, ieri nefer almakt%r. Demek ki Cehennem onlar% uzaktan

grd$ vak%t fkesinden deh+etli sesler %kar%yor ve smrmek iin iine ekiyor. Burada grlyor ki

gayzlanmak zefrlenmek gibi grmek de Sa%yre nisbet edilmi+tir. Onlar Cehennemi grd$ vak%t de$il,

Cehennem onlar% grd$ vak%t, bu ise Cehennem ate+ini bir idrk sahibi gibi tasvir demektir. Bunu bir

oklar% grnecek bir mevk%'de bulunduklar% vak%t demek gibi mecaz bir ma'nya hamletmek

istemi+lerdir. Lkin Cehenneme fi'li idrk nisbet edilmesi sde burada de$il

3
4
m p
n a 3
4
yeti
5
v
a b
2 2 3

a l
4
b b 2 a ba o



hadsi gibi di$er yerlerde de vrid olmu+tur.

Bir de Alsnin nakletti$i vechile Taberan ile &bni

sh:3576

Merduye Mekhl tarik%yle Eb mme rad%yallah anhten +unu tahric eylemi+lerdir: demi+tir ki Resulullah

sallallah aleyhi vesellem: her kim mteammiden bana atfen yalan sylerse Cehennemin iki gz

aras%nda oturaca$% yere haz%rlans%n buyurdu, ya Resulallah Cehennemin gz var m%d%r dediler,

i+itmediniz mi Allah teal

2

ma a a buyuruyor, gzleri olmasa grr
b

m? Buyurdu. ;u halde te'vile gidilmeyip mes'eleyi Allah tealn%n kudretiyle sirr bir surette mlhaza

etmek %ktiza eder. Bhusus

a p
a
a a a 3
%htar%ndan
6
a
sonra bunun o sirriyyete bariz bir alkas% gze arpmaktad%r.

13.

a6jq
b a

Orada sbur ya'ni ey sbr, ey helk neredesin gel de

bizi kurtar diye feryad ederler.

16.

@
a

Va'di mes'ul, istenecek va'd, yhud istenildi$i halde va'd, ya'ni Allah teal

onu kullar taraf%ndan istenilmek +art%yle va'd- teahhd buyurmu+tur.

b 4a
b b
u

a 4
b RQ

an n
n
a 6b 2 a
a
1a aj
v

2
a
RR aj

a b a b RS av
z
av
y

v
a l
bz

a RT ar bj b v
3

5

y
a a n

sh:3577

5 m
a 4 b b2 b
a

m RU
b
b


z
a?
a RV
6 y
b
4
a
RW a,
b
a

n n b RX 5 j
4
a p

ma n b

a 2
a
a RY 5
b5

ma

4
a 4
b SP

5
b
,
a
b

6 bu

SQ av

aa a a
ma a l
b
bb
2 2 1
6
v
a a
j 3

b u

 aa 4

a1
a 4
b SR a

SS 5 mm b m
a 2 o
jr

7 y

a u
ST 6a,

y
a
b2
b u
mb
1m
z
a 3
r 2
bb


a = u
a u


z

a
5
; j
3

a

sh:3578

Meali ;erifi

Bununla beraber likam%z% mid etmiyenler dediler ki: "o melike bizim zerimize indirilse ya, yhud

rabb%m%z% grsek " cellime kasem ederim ki do$rusu nefislerinde kendilerini byksndler, byk

azg%nl%k ettiler 21 Melikeyi grecekleri gn, mcrimlere o gn mjde yoktur,

av
z
av
y

yasak yasak diyeceklerdir 22 Hem varm%+%zd%r da her ne amel i+ledilerse onu bir hebi mensre

evirmi+izdir 23 Eshab% Cennettir ki o gn e$lendi$i yer hay%rl%, dinledi$i yer pek gzeldir 24 Hem o,

Semn%n gamm ile yar%laca$% ve Melikelerin peyderpey indirildi$i gn 25 Mlk o gn elhak rahmn%nd%r,

kfirlere ise o pek zorluklu bir gn olur 26 Hem o gn ki zalim ellerini %s%racak eyvah diyecek ke+ke

Peygamberin ma%yyetinde bir yol tutayd%m 27 Eyvah ke+ke falan% dost tutm%yayd%m 28 Vallahi o sap%tt% beni

zikirden, bana gelmi+ iken, yle ya ;eytan insana ok h%zlnkr bulunuyor 29 Peygamber de "yarab,

kavmim bu Kur'an% mehcur tuttular" demekte 30 Ve i+te biz byle her Peygamber iin mcrimlerden bir

d+man yapm%+%zd%r, maamafih hdi de rabb%n yeter nasr de 31Yine o kfredenler dediler ki: o Kur'an ona

cmlesi birden indirilseydi ya! Biz onu gnlne iyi tesbit edelim diye byle %ndirdik ve fevkal'de bir tertil ile

tertil eyledik 32 Hem onlar sana her hangi bir mesel ile gelmezler ki mutlak biz sana hakk% ve tefsirin daha

gzelini getirmi+ olm%yal%m 33 O yzleri st Cehenneme ha+rolunacaklar, onlar mevk%'ce ok fena, yolca

da en sep%kt%rlar 34

21.

b b
u

a 4
b

bu cmle

4
a a b ab cmlesine ma'tuf ve o kfirlerin di$er samalar%n% hikye ile redd

inzard%r.

sh:3579

RECA, me+hurda emel (arzu) demektir. Ekser lgaviyyun birini di$eriyle tefsir etmi+lerdir. Maamafih

aralar%nda ince fark gsterenler de vard%r. &bni Hillin Frukunda emel, mstemirr bir recad%r. Onun iin bir

+ey'e nazar, mstemirr olup uzay%nca teamml etti denilir. Bir de emel, mmkinde ve muhalde olur, reca

ise mmkine mahsustur. denilmi+ M%sbahta da derki: emel, ye'sin z%dd%d%r. Ve ekser isti'mali, husul bed

olandad%r. Tama husl karib olanda olur. Reca ise emel ile tama' aras%ndad%r. nk reca eden

me'mulnn has%l olmamas%ndan korkar, bu i'tibarla tama'ma'ns%na da kullan%l%r.

ga. Reca nefiy

halinde ba'zan havf ma'ns%n% da ifade eder ki buna lgati tihamiyye denilmi+tir. Buna gre

- korkmazlar, me+hure gre arzu etmezler, tahk%ka gre de mid etmezler demek
oluyor ki burada en mnasib olanda budur.

L&KA, asl%nda bir +ey ile bulu+makt%r. Temass, +art olmaks%z%n bir +ey'e vsul diye de ifade edilmi+tir.

R'yete de %tlak olunur. Binaenaleyh likaullak r'yetullah veya Allaha irmek yhud K%yamet gn hisab ve

ceza iin Allah tealn%n kar+%s%na %kmak demek olur. Ve kar+%m%za %kacaklar%n% mid etmiyenler demek

ha+r- ne+re, h%ret mes'uliyyetine inanmad%klar% iin Allahdan korkmayanlar demeyi de ifade eder. Ya'ni:

Allah% grmiye yz olm%yan, Allah%n kar+%s%na %kacaklar%n%, azb%na atacaklar%n% mid etmiyen, h%rete

inanmaz Allahdan korkmazlar

a b 4a

o Melekler bizim

zerimize indirilse ya

6b 2 a

n
a
1a aj

yhud rabb%m%z% grsek a dediler

cellim hakk% iin gnllerinde kendilerini

byksndler - nk yle demekle kendilerini Peygamberin yerinde veya daha stn grmek istiyorlar

sh:3580

ve hatt Allaha kar+% azamet furu+luk ediyorlar

aj
an n ve byk bir

haks%zl%kla azg%nl%k ettiler - bunca beyyint% tan%mad%lar da nfusi kudsiyyenin bile nne ekilmi+ olan

a m
perdesinin nefsi habslerine kar+% y%rt%lmas%n% istediler.

Evet, onlar Melkeyi grmiyecek de$iller fakat 22.

grecekleri gn

Melikeyi

v

2 mcrimlere o gn mjde yoktur - o

halde o azg%n mcrimlere hi mjde yoktur

av
z
av
y

ve

av
z
av
y
z
av
y
derler av
bir d+man rastgeldi$i veya bir mekruh
hcum etti$i s%rada sylenir bir ta'bir dir ki fi'li mahzf mef'uli mutlak halinde te'kidi bir cmledir. Fi'li

av
z
av
y
y
a veya av
z
av
y
y
takdirinde emir veya
v
v

maz% olabilir ve bu suretle yerine gre ya bir du ve istiaze, ya'ni bir yalvar%+ ve s%$%n%+ yhud da bir men-u

tehdid ifade eder. Bir du oldu$una gre "etme k%yma, evlerden %rak, da$lara ta+lara" demek mealinde olur.

O birinde de yasak memnu' yhud davranma demek gibidir. Burada her iki ma'n ile tefsir edilmi+tir.

Zamiri mcrimlere raci' oldu$una gre mcrimler o Melikeye aman etmeyin k%ymay%n bizim

yan%m%za yana+may%n te te derler, Melikeye raci' oldu$u takdirde de Melike, o mcrimlere

davranmay%n size o mjde ve Cennet men'edilmi+ yasak, kat'%yyen yasak derler.

23.

Hem varm%+%zd%r

3
a b a

ya'ni hay%r kabilinden her ne yapm%+larsa da

ar bj b v

amel denecek,

onu bir hebai

mensre evirmi+izdir. Heder etmi+izdir.

sh:3581

HEBA, bir pencereden Gne+in z%yas% vurdu$u zaman iinde uu+tu$u grnen tozdur.

MENSR, sa%lm%+ demektir. Zaten da$%n%k demek olan heby% bir de bu suretle tavsif, onu bir daha

sa%lm%+ olarak tasvirdir ki hi grlmez olur. Burada bir istiarei temsiliyye vard%r. ;yle ki: btn amelleriyle

halleri, %syan etmi+ ve binaenaleyh hukmetleri taraf%ndan var%l%b btn tutamaklar% paralanarak da$%d%l%b

ifna edilmi+ bir kavmin haline benzetilmi+tir. Yhud kudum kas%ddan mecaz oldu$u gibi bsbtn heder

edilmi+ hie indirilmi+ olan amelleri de kendisinden maksud olan gayeden uzak kalmak ve bir hedefe

dizilmeleri kabil olmamak i'tibar%yle bir hebi mensre benzetilerek te+hibi mfred suretiyle ayr% ayr% birer

istiare yap%lm%+t%r. Ya'ni o mcrimlerin msafire bakmak, akribay% gzetmek, biarelere yard%m etmek,

insanl%$a yarar bir i+ yapmak gibi ba'z% amelleri varsa bile o kfr- tu$yanlar% yznden hepsi heder

olmu+tur. Hi birinin hayr%n% gremezler.

yle mcrimler de$il, 24.

v
a l
bz

a

eshab% cennet - ya'ni

6
na na
a u
a yetiyle beyan buyuruldu$u zere Cennet
kendilerine mev'ud olan mttek%ler.

a n

kararghca hay%rl%

O gn - o Melikeyi grecekleri gn

5

y
a

istirahatgha daha

gzeldir - MSTEKARR, karargh, ya'ni oturmak konu+mak iin ekser evkatta durdu$u yer, MAKL, kaylle

yeri, habgh, ku+luk uyudu$u, istirahat etti$i yer demektir. Cennette uyku olmad%$%na gre burada makl,

sade istirahatgh diye tefsir olunu+tur. Bununla beraber o gnn yar%s%nda hisabdan kurtulunacak da ehli

Cennet Cennette, ehli Cehennem de Cehennemde bir kaylle yapacaklar diye de rivayet olunmu+tur.

sh:3582

25.

b b2 b
a

m

Hem Seman%n gamm ile atl%yaca$% -

a b a
3
a mb
a
a

3


kavli cellinde zikr olunan gamm%n tulu sebebiyle Seman%n +akkolaca$%

5 m
a 4

ve Melikenin peyderpey indirildi$i o gn 26.

z
a?
a
6 y

mlk o gn elhak Rahman%nd%r. - nk o gn

her mlk zeval bulur. Ancak Rahman%n hakk% olan mlk kal%r

a,
b
a b
b


b
a

ve kfirlere pek zorluklu bir gn olmu+tur. 27.

Hem o gn ki zalim ellerinin stn %s%racak

5 j
4
a p

ma n b 4

eyvah bana diyerek: ke+ke

ben Peygamberin ma%yyetinde bir yol tutayd%m - ma'lm ki el %s%rmak h%ddet ve hasretle nedametten

kinayedir, zalimden murad cinstir. ;u kadar ki sebebi nzul Ukbetbni Ebi mayt denilmi+tir.

28.

n b

Vay +u ba+%ma gelene

5
b5
ma
netekim ecnastan kinaye de

ke+ke ben

flan% dost edinmeyeydim - flan, a'lmdan kinayedir,

hen (lisan%m%zda +ey) denir. 29.

6 bu
a 2
a
a

alimallah beni +a+%rtt%, zikirden

sap%tt%: gelmi+ken bana - zikirden murad, zikrullah, kitabullah yhud Peygamberin va'z-u nas%hat%, yhudda

sebebi nzulne nazaran kelimei +ahadettir.

a a a

a 3

a

Ukbetbni Ebi mayt Hazreti Peygamber sallallah aleyhi vesellemin meclisine oka gelirmi+, bir gn

z%yafete da'vet etmi+, iki kelimei +ehadeti sylemedike yeme$ini yemekten imtina' buyurmu+, o da yapm%+,

beyy ibni half de onun sadik% imi+, kendisine %tb etmi+

sh:3583

sap%tt%n demi+, yok demi+ ve lkin evimde yeme$imi yemekten imtina' etti, onun iin utand%m da +ehadet

ediverdim, hay%r demi+, sen ona var%p ensesine vurup yzne tkrmezsen senden ho+nud olmam, bunun

zerine Darnnedvede secdede iken rast getirmi+, o halt% etmi+.

O vak%t aleyhissalt vesselm, Mekke haricinde rast gelirsem sana mutlak ba+%na binerim buyurmu+tu.

Bedr gn esir edilmekle Hazreti Aliye emir buyurup boynunu vurdu, beyy de Uhudde bbarezede ald%$%

yaradan Mekkeye vard%$%nda ld, i+te Ukbeye zikir, o suretle gelmi+ken beyy +eytanetle onu sap%tm%+t% -

5
b
,
a
b
yle ya ;eytan, insana ok h%zlnkr
b

olmu+ -

HIZLN, yard%ms%z b%rakmakt%r. Hazul ondan mubalga s%ygas%d%r. Ya'ni gerek Cinden olsun gerek &nsten

;eytan insan%n hayr%na dost olmaz, kendi hisab%na bir felkete srklemek iin dost grnr, nihayet ba+%

s%k%nt%ya gelince onu yard%ms%z b%rak%r ekiliverir.

30.

l
b 4

a 4
b

Peygamber de, ya rab! demekte - ya'ni bir taraftan da

Peygamber Allaha byle +ikyet etmektedir:

av

aa a a
ma
a

kavmin bu Kur'an% mehcur

tuttular - mechur tutmak iki ma'nya gelir birisi terkedib uzak durmak, amel etmemektir. Netekim bir hadisi

+erifte +yle buyurulmu+tur: her kim de Kur'an% $renir de mushaf%n% asar, ili+ik etmez ve bakmazsa

K%yamet gn gelir yakas%na sar%l%r ya rab! bu kulun beni mehcur tuttu, benimle aras%nda hukmn ver

der. Birisi de hakk%nda hezeyan ettiler, sama, esat%rul'evvelin diye samalad%lar demektir. Peygamberin bu

suretle +ikayetini sylemek ise byk bir tehdiddir. nk Peygamberler kavmini Allaha +ikayet ettikleri

zaman haklar%nda azb ta'cil buyurulmu+tur.

sh:3584

31.

Ve i+te byle - ya Muhammed, sana yapt%$%m%z gibi

6
v
a a
j 3
b u

her Peygamber iin de

mcrimlerden d+man yapt%k - ve binaenaleyh sen de onlar gibi sabret, onlar% kahretmek iin

a
2 2 1
yolu gsterecek, yard%m edecek de rabb%n yeter. 32.
bb
a1

a 4
b

yine kfredenler

7 y

aa 4

a u

Kur'an onun zerine cmlesi

birden indirilseydi ya dediler - ki ma'ns%z bir %'tiraz [1] gya Tevrat birden indirilmi+ te Kur'an da yle olsa

imi+, halbuki ruh% mes'ele olan %'caz keyfiyyeti mteferrikan indirilmesiyle cmleten indirilmesinden fark

edecek de$il, bil'akis tefrik%n fazla fevaidi de var.

Ezcmle

a 2 ojr

bu vechile kalbini iyi tesbit edelim diye byle

indirdik - byle ayr% ayr% cmle cmle indirilmekle evvel, zabt-u h%fz% sa$lam olacak, saniyen, peyderpey

vakayia gre ini+inde ma'n %'tibariyle daha ziyade bir bas%yret ve derinlik, hem nazar ve hem amel bir

k%ymet ve kuvvet bulunacak, salisen, her yeni inen necm ile ayr%ca bir tehaddi yap%l%p muarazas%ndan ciz

b%rak%lmakla her birinde yeni bir kuvveti kalb verilecek, rabian, ns%h ve mensuh ile zaman%na gre ahkm

te+ri%, beyan ve tefsirin usul ve kava%di metenevvias% $retilecek ilh... Bu suretle

5 mm b m
33.

ve emsalsiz bir tertil ile tertil eyledik - a$%r a$%r, gzel bir okuyu+ okuduk

3
mb
r 2

hem sana her hangi bir mesel ile

sh:3585

gelmezler ki - ya'ni mesel denecek derecede acb her hangi bir sul veya hal ile gelmezler ki -

6a,

y
a
b2
b u
1m
z
a behemehal biz sana hakk% ve tefsirce
daha gzelini getirmi+ olm%yal%m - i+te cmlesinin birden indirilmemesinde bir de bu fide vard%r.

34.

= u
a u


z

a

yle Cehenneme

yzleri st - ya'ni tepeleri a+a$% veya srklenerek, yhud kalbleri sfliyyta mil oldu$u gibi yzleri de

ona mteveccih olarak - ha+rolunacak kimseler -

5
; j
3

a bb


a i+te onlar mevk%'ce en fena ve yolca en
+a+k%n, en sapk%n kimselerdir.

a b u
l
bn
b m a SU
a
6b mb b2 a2

a a a bj a b SV a7

3
a a2
b
SW a6m b
b7a b2a
b
b n a 6 a
b a
b b u
ar


2 b a l
bz

a a q ab SX
ajnm b jm 5
94
br
a b 2
5
SY

sh:3586

a 6
a
p
na a am a TP
a
a a a TQ a

u
ab
3
2 7b a

TR
a s
2 a a a a6 a

n a

b6 b j

a
b n a
b

a
b

a a TS 5 j
3

a
l
a a

y

o


k
z
m a TT 5
=

m o
b a 6 a
ma

3
2 b
b
a
a 6
a

r
a
a
5
; j
3

a
Meali ;erifi

Cellim hakk% iin Musya o kitab% verdik, biraderi Harnu da ma%yyetinde vezir yapt%k 35 Haydi yetlerimizi

tekzib eden o kavme gidiniz, dedik, binnetice o kavmi tedmir ederek helk ettik 36 Nuh kavmini de

Resulleri tekzib ettikleri vak%t gark edib kendilerini insanlara bir %bret k%ld%k: haz%rlad%k da zlimlere elm bir

azb 37 di de, Semdu da, Eshab% ressi de bunlar%n aras%nda daha bir ok kurunu da 38 Ki her birine

nas%yhat olarak emsal anlatm%+t%k ve her birini mahv- peri+an ettik de ettik 39 Cellim hakk% iin o fenal%k

ya$muruna tutulan karyeye de vard%lar, art%k onu gryor de$iller miydi? Do$rusu n+ur arzu etmiyorlar,

uyanmak istemiyorlard% 40 Senide

sh:3587

grdkleri vak%t s%rf bir e$lence yerine tutuyorlar, bumu o Allah%n Peygamber diye gnderdi$i? diyorlar 41

Sahih be! Az kald% bizi ma'budlar%mdan sap%tacakt%, e$er zerlerine sebat etmesekti! diyorlar, fakat ileride

bilecekler, azb% grecekleri gn: kimmi+ o yolu daha sap%k olan ? 42 Grdnm o ilh%n% hevs% ittihaz

edeni? Art%k ona sen mi vekl olacaks%n 43 Yoksa onlar%n eksersini i+itirler veya ak%l ederler mi

zannediyorsun? Onlar s%rf hayvan gibi hatt gidi+e daha sapk%nd%rlar 44

37.

3

a a2
b

Resulleri tekzib ettikleri vak%t - burada Resullerin cemi'

s%ygasiyle getirilmesi +ayani dikkat grlm+tr. Kavmi Nuhun Nuhtan ba+ka tezkib etti$i Resuller kimler?

Buna +u cevablar veriliyor:

1- Nuh ve ondan evvelki Resuller, demek ki Nuhtan evvel de Resuller varm%+. Kavmi Nuh

7

a b b2 a a 2 b
b demekle hepsini inkr etmi+lerdir.

2- Hepsi tevhidde mttef%k olduklar% iin yaln%z Nuhu tekzib de hepsini tekzib demektir.

3- Alel'%tlak bi'seti Rsln cevaz%n% inkr etmi+lerdir. Denilmi+, lkin drdnc bir ihtimal de varidi hat%r

oluyor ki o da Nuh aleyhisselm%n gnderdi$i Resuller ma'ns%na olmas%d%r. Burada bu ma'n bize

di$erlerinden akreb geliyor. Ancak bunu ikinci ile birle+tirmek mmkindir.

38.

a l
bz

a

RESS, rlmedik kuyu demektir, lkin bu Eshab% ress kimler oldu$u

ta'yin olunam%yor. &bni Abbastan o, Semuddur diye bir rivayet var, halbuki burada at%f, mugayereti %ktiza

ediyor. Katadeden Yemamede ress, nam% harle felc denilen byk bir karyenin sahibleri olup Semudun

bekayas%ndan idiler, Peygamberlerini katlettiler, helk oldular diye rivayet olunmu+

sh:3588

K'b, Mukatil, Suddi: ;an% Antakyesinde bir kuyunun sahibleri ki sahib

Habibi neccar%

katletmi+lerdi demi+ler. Vehb ve Kelbiden: Eshab% ress eshab% Eyke gibi ;uayb aleyhisselm%n

gnderildi$i bir kavm idi, esnama taparlard%, kuyular% ve meva+ileri vard%, kendilerini islm ve itaate da'vet

etti, tekzib edip tu$yan ve ezada devam ettiler ve gnn biri rlmemi+ kuyular% olan Ressin etraf%nda

bulunduklar% s%rada oras% kt yere getiler diye nakledilmi+. Eshab% ress Eshab% uhduddur denilmi+

Hanzalete ibni Safvan nam Peygamberin kavmi olup ankal mu$rib [1] denilen ve Fetih nam da$da sakin

olarak avs%z kald%ka oluklar%n% ocuklar%n% kapan ve her rengi bulunan byk bir ku+la mbtel k%l%nm%+

idiler ki Hanzelenin dus%yla sa%ka isabet edip telef olmu+, sonra da m+arn'ileyhi katletmi+ler ve bunun

zerine helk olmu+lar da denilmi+. &bni Abbastan bir rivayette de Ress Azerbeycan kuyusudur diye

nakledilmi+, bir de Ress Me+r%k bild%ndan bir nehirdir, bunun sahiblerine Allah teal Yehuza ibni Ya'kub

evld%ndan bir Peygamber gndermi+ti, onu kuyuya att%lar ve bu yzden helk oldular denilmi+ ve daha

ba+ka rivayetler de vard%r. Maamafih rivayetlerin eksersi Peygamberlerini ldren veya kuyuya atan bir

kavm oludu$unu sylemi+ oluyorlar.

Mu'cemlbldanda der ki ress: kuyu, ress: ma'den ress: kavmin aras%n% %slht%r. Eb &shak demi+tir ki

Kur'anda ress kuyu demektir. Rivayet olunur ki bunlar Peygamberlerini tekzib edip bir kuyuya ress, ya'ni

dess eden bir kavimdir. Ress, Yemamede Felc denilen bir kavm oldu$u ve Semuddan bir taifenin diyar%

bulundu$u rivayet olunuyor. Her kuyu resstir. &bni Dreyd demi+tir ki ress ve tasg%ri rseys Necidde iki

vadi veya iki mevzi'dirler. Zemah+eri diyor ki Uleyy ress kabliyye vadilerindendir demi+, gayrisi de Beni

esedden Beni mnk%z ibni A'ya

sh:3589

n%n bir suyudur demi+, asmai, ress Beni a'yan%n, rseys Beni khilindir demi+, di$erleri de

ar


2 b a l
bz

a

yetinde demi+lerdir ki: ress

Azerbeycan vadisidir, ve Azerbaycan%n haddi maveryi ress dir. Ve deniliyor ki ress zerinde Erran da

bin +ehir vard%, Allah teal onlara Mus nam%nda bir Peygamber gnderdi, Mus ibni &mran de$il, onlar%

Allaha iymana da'vet etti, tekzib ve inkr ettiler, %syan eylediler, o da aleyhlerinde du etti, Allah teal da

Taiften Haris ve huveyrisi tahvil edip zerlerine gnderdi, onun iin deniliyor ehli Ress +u iki da$%n alt%nda

kald%lar. Bu Ressin mahreci Kalikaldan ba+lar, errana sonra Versane, sonra Mecmea u$rar, orada Krr

le birle+ir ve ikisinin aras%nda Beylekan +ehri vard%r. Krr ve Ress ikisi bir geer Crcan denizine munsabb

olurlar. Bu Ress pek acayib bir vadidir, bal%$%n enva% bulunur. ;urimahi denilen bal%k oraya mahsustur

derler. Mi+'ar &bnilmhelhil Beszzbabik +ehrini anlat%rken demi+tir ki bir canibinde Ress nehri vard%r,

Ress nehri Belscan sahras%na do$ru %kar, bu sahrada sahili bahir boyunca berzendden berzaaya ve

oradan versan ve Beylekana do$rudur, bu sahrada be+ bin kadar karye vard%r ve eksersi harabd%r. Ancak

topra$% iyi ve sa$lam oludu$u iin d%varlar% ve ebniseyi kalm%+t%r. &+te bu karyeler Kur'anda mezkr olan

Eshabi ressin idi deniliyor ve bunlar Davud aleyhisselm%n katletti$i Caltun kavmi idiler de deniliyor.

ga.

40.

a p
na a
a

O fenal%k ya$muru ya$d%r%lan karye - Lt kavmi

+ehirlerinin en by$ olan Sedum kasabas% ki ta+ ya$d%r%lm%+t%, Kurey+, ;am ticaretine giderken buraya

u$rayorlard%.

43.

6 a
ma
a a
o

Grdn m o ilh%n% hevas% ittihaz eden -

HEV nefsin kendili$inden meyletti$i arzusu,

sh:3590

mcerred keyfidir. Hevas%n% ilh ittihaz eden denilmeyip de ikinci mef'uln takdim olunmas%, kas%r ifade

etmek iindir ki can%n%n istedi$inden ba+ka kendine ilh tan%mayan demektir. Byle kimselerde hi hak

peresti+i yok sade bir hodkml%k vard%r. Km% da hakik menfeati zere de$il, s%rf nefs ve %nd kuru

kuruntudan %barettir. Bunlar de$il, s%rf nefs ve %nd kuru kuruntudan %barettir. Bunlar delil, brhan, hak,

hukuk saymaz, sade kendi keyf- zevk%na peresti+ ederler, zevkleri kendilerinin mahz% felketi oldu$unu

bilseler yine hakk% zevklar%na feda ederler, dini de insan%n mcerred h%ssiyyt%ndan, ya'ni sadece keyf ve

zevk%ndan %baret tan%rlar: gnlleri neye ekerse ona taparlar, hak zevk%n% aramaz, hakk%n r%zas%n%

d+nmez; d+nmek istemezler, bilseler yine tan%mazlar, Taberan ve H%lyede Eb Naym Eb Umame

rad%yallah anhten tahric etmi+lerdir: demi+ ki Resulullah sallllah aleyhivesellem +yle buyurdu

a b m a
j a
b
a 3

z
m b

o
j n 3
u
a Allah azze ve celle %ndinde Sem glgesi
alt%nda Allahdan ba+ka tap%lan ma'budlar iinde uyulan hevadan daha by$ yoktur.

5
=

m o
b a art%k sen mi onun zerine vekl olacaks%n ? - evvelki

istifham, takrir bu istifham inkrdir. Ya'ni grdn a ona vekl olamazs%n, zerine mvekkel olup da

kurtarmazs%n 44.

6
a

r
a
a k

z
m a

yoksa

onlar%n eksersi i+idir veya akleder mi san%s%n? - Hay%r ne delli sem' tan%r sz dinlerler ne de delli akl tan%r

akl ile hareket ederler

b
b
a
a

gre hareket etmez, mcerred hissiyyatlar%na tabi' olurlar

onlar s%rf en'am gibidirler - akl- sem'a

5
; j
3

a 3
2

hatt

gidi+ce daha sapk%nd%rlar - nk en'am, ehl hayvanlar bakanlar%na ink%yad ederler, kendilerine iyilik

edenlerle

sh:3591

ktlk edenleri seerler, menfeatlerini arar, zarar verenden kaarlar, yedi$i iti$i yeri tan%r $rendi$i yolu

+a+%rmazlar. Kendilerine verilmi+ olan kuvvetleri ta't%l etmez, mhulika lehine sarf eder, hak ve hay%r akdesi

yoksa zulm- +err akdesi de yoktur. Onlar ise rablar%n% tan%mazlar, onun ihsanlar%na kar+% nankrlk

ederler, ebedi men'feat olan sevab% istemez, en byk zarar olan %kabdan korunmazlar, vatanlar%na bile

h%yanet ederler, f%trati bozma$a, fitneler %karma$a al%+%r, zulm- fesad ile trl tezvirt ve tesvilt ile

Dnyay% kar%+t%r%rlar.

Bu suretler hevaperestn%n delleti anlat%ld%ktan sonra Hak tealn%n delili rbubiyyetinden, eltaf%

sbhaniyye ve kudreti samedaniyyesinden ba'z% +uuna nazar% dikkat celb olunarak buyuruluyor ki :

v
b
7 3
a


2 a m a TU
b a b
j q TV 5
=

a b u
q b7

b
a b
bj 3
a
3
u
a TW a,
j
b
b a 3

a a TX a
b a 3
u
bmbj

TY a=
b b
a
b a 7 n y


2 a
2

b
bn 2 2
z

b a bb a b

ar

sh:3592

a
a 2b a9
2 b
UP
ba r
UR a9 3

b r j b

UQ a1
US aj
ab u

b
a
2 bu
m 5
u
3
7x
bu
a | a p
a l
a
j a x
a
z


a UT av
z
av
y
2 b 2
b
UU a 2
b
a6
v
a
2 b a
bj
b
a
b
6
1 b a

j

UW a a
j a
b
a b UV a
2
a b

a u
a

d
a b 3

2 a
n
2 |
j
p
a
z
a 3
m UX 5 j

6z
a8j
bj l

2 2 1

sh:3593

a p
a

a UY
n
b 2 b
a
VP aj
2 3
d

y
a
a q ba
8 a n
v

a >
y
a b ab
av

a 3
a a
y
%a;1 a b bm b

Meali ;erifi

Bakmaz m%s%n rabb%na? Glgeyi nas%l uzatmakta? Dilese idi elbet onu skin de k%lard%, sonra nas%l Gne+i,

ona delil k%lm%+%z? 45 Sonra nas%l tut%p onu azar azar kendimize almaktay%z? 46 Odur o ki size geceyi bir

geygi yapt%, uykuyu bir ta'til de, gndz bir n+ur k%ld% (yeni bir hayat ) 47 Yine odur o ki rzgrlar%

rahmetinin nnde mjdeci gndermekte, ve semdan pampk bir su (bir mai tahur) indirmekteyiz. 48

Diriltelim diye bununla l bir beldeyi ve sulayal%m diye mahlkat%m%zdan nice hayvan srlerini ve bir ok

insan kmelerini 49 Cell%m hakk% iin onu aran%zda evirip evirmekteyiz d+nsnler %bret als%nlar diye

yine de ns%n eksersi dayatmakta nankrlkten ba+kas%na yana+mamakta 50 Dilese idik elbet her kyde

bir nezr gnderiridik 51 Mdamki yaln%z seni gnderdik o halde kfirlere itaat eyleme de bununla onlara

cihad et byk cihad 52 O odur ki iki deryay% birbirine salm%+: +u tatl%, yrek tazeler, +u tuzlu orak, aralar%na

da bir berzah ve bir "h%cri mahcr" koymu+tur 53 Odur o ki sudan bir be+er yaratt% da onu bir neseb ve bir

s%hir k%ld%, rabb%n kadr bulunuyor 54 Byle iken Allah% b%rak%p da kendilerine ne menfeat ne zarar

edemiyecek +eylere tap%yorlar ve kfir o rabb%n%n aleyhine zahr oluyor 55 Halbuki seni mahz bir mbe++ir

ve nezr olarak gnderdik 56 Ben buna kar+% sizden bir ecir de$il, ancak rabb%na bir yol tutmak istiyen

kimseler istiyorum de 57 Ve o

sh:3594

hayyi l yemuta tevekkl (ve %'timad) k%l da ona hamd ile tesbiyh eyle, kullar%n%n gnahlar%na onun habr

olmas% yeter 58 O hayyi l yemut ki Gkleri ve Yeri ve aralar%ndakileri alt% gnde yaratt% ve sonra Ar+%n

zerine istiv buyurdu o rahmn, haydi ni diliyeceksen o habrden dile 59 Maamafih "Rahmna secde

edin" denildi$i vk%t onlara "Rahmn ne imi+? Bize emrediyorsun diye secde mi ederiz? " dediler ve daha

ziyade vah+etlerini art%rd% 60

45.

2 a m a

- Ru'yet, il ile s%lalan%nca nazar ma'ns%na olmak yhud

nazar taza%nmun etmek %kt%za eder: bakmaz m%s%n rabb%na yhud grmedin mi baksana rabb%na

demek olur. Bu bak%+ ve gr+ kalb fi'line irca' olunmak kabil ise de zhir olan gz fi'li olmakt%r. Halbuki zat%

rab, bu lemde gz ile grlmez. Onun iin mfessirn burada bir te'vil aram%+lard%r. oklar%

2 a rabb%n%n sun'%na takdirinde oldu$unu sylemi+ler. ba'z%lar% da baksana

glgeye rabb%n onu nas%l uzatt% mealinde bir kalb gzetmi+lerdir. Ve bu hazif veya kalbe nkte olmak

zere de nazardan gaye, eserde kalmay%p messire varmak oludu$una tenbihtir demi+ler, bu ise fi'li

basardan binnetice fi'li kalbe gemek demektir. Fehmi acizaneme gre

cmlei istifhamiyyesi mahallen mecrur olarak

3

a

2 den bedeli i+timal yap%ld%$% surette ne hazfe, ne

kalbe hacet kalmaks%z%n ayn% ma'ny% anlamak kabildir. Bu surette rabba nazar, mcerred zat% i'tibariyle

de$il, meddi z%ll keyfiyyeti gibi fi'li ve +uun% rbubiyyeti haysiyyetiyle maksud oldu$u anla+%l%r ki

1 m a
a
a
1 m me+huresine
a p
a a
muvaf%k olan da budur. Maamafih en do$rusu bu gibi mevaki'de ru'yeti nazardan murad m+ahedesi asara

mstenid ma'rifeti kalbiyyedir. Nazm% cellin tertibi +unu i+'a eder ki evvel muhatab% rabban olan zat%

risalet gibi ehli %htisas%n sadece izafeti nefsiyye

sh:3595

ile bt%ndan rabba bir nazar vard%r. Sonra bu nazar%n haricinde bir inki+af ile fiilden fa%le geerek ona vas%l

olmas% matlbdur . yetin mazmunu bunu ne gzel, ne derin anlat%yor. Bak%n%z:

3

a

O z%lli nas%l meddetti? - Glgeyi nas%l uzatt%? - Nas%l saye endaz oldu ? -

Ma'lm ki z%ll glge demektir. Gne+in zevalinden sonraki glgeye Arabcada fey denildi$i iin z%ll ba'zan

ona mukabil olarak bilhassa sabah glgesine denirse de esas i'tibariyle eammd%r. Ya'ni mutlaka glge

demektir. Z%ll z%ya ile zulmet aras%nda lt%f bir keyfiyyet ve huzur ve istirahat%n en mhim +artlar%ndan olan

bir ni'mettir. Kur'anda zulmat, nura tekabl ettirilirken z%ll de harure tekabl ettirilmi+tir.

7z
a 3
a =a p
b
a demek ki z%ll nurun
de$il, yak%c% z%yan%n z%dd%d%r. ;u halde zulmet gibi adem olmay%p nur ile nevamma bir imtizac% bulunan ve

bir himaye ma'ns%n% tazammum eden bir keyfiyyettir. Bu sebeble z%ll, himaye ma'ns%na geldi$i gibi bir

himayenin sahai +umulne ve orada zevk-u huzur ile istifade olunan ni'mete dahi %tlak olunur ki lisan%m%zda

bu ma'nca daha ziyade saye ta'biri kullan%l%r. Mesal z%lli Ar+, Ar+%n glgesi, Ar+%n himayesi demektir.

Sye endaz oldu syesinde syeban olduk demek himaye etti ni'metiyle mtena'%m olduk demektir.

Bu ma'n ile dir ki Kur'anda Cennete z%lli memdud %tlak olunmu+tur. Meddi z%ll ta'birinin buna da bir

iymas% vard%r. Bu yette

3

a elif lm%n ahid veya cins olmas%na ve ukuln derecati fehmine gre

mertebe mertebe mteaddid ma'nlara muhtemildir. Ve hepsinde z%llin bir ni'met olmas% haysiyyeti

melhuzdur.

sh:3596

EVVEL cinsi z%ll bir a$a, bir bina, bir da$, bir bulut ve Arz gibi glge vermek +an%ndan olan her hangi bir

cismi kesfin istifade olunan glgesi mlhaza olunurki Ebssudun muhtar% budur. nk herkesin

anl%yabilce$i glge budur.

SAN&YEN ma'nyi ahd ile gelgelerin en ho+u olan sabah glgesi, ya'ni tandan Gne+ do$ana kadar olan

sabah namaz% vakt% ki ufk% +arknin garba do$ru uzanm%+ glgesidir. Mfessirnin o$u buna kail

olmu+lard%r. Bunu herkes kavrayamasa bile ekseriya hevperestlerin gfil bulunduklar% bu glgedeki

ma'ni ni'metin bir ehemmiyyeti mahsusas% vard%r.

SAL&SEN Arz%n zerinde gk kubbe halinde imtidad eden ve hak%k bir glge mahiyyetinde bulunan Sem

diye tefsir edilmi+tir ki blda geen hadsteki z%lli Sem ta'biri izafeti beyaniyye ile bu ma'ny% i+'ar

eder.

RAB&AN ma'nyi i+ar olarak btn lem, z%ll demek olan lemi ecsam ve

HAM&SEN btn lem zerindeki himayei ilhiyye mlhaza olunabilir ki glge onun bir temsili zhirsidir.

Medd ekip uzatmak meknda veya zamanda imtidad- inbisat vermek veya ibtidaen mmtedd olarak

yaratmak ma'nlar%n% ifade eder. R'yet karnesile glgenin uzat%lmas% ecsam%n hayellerile uzak

mesafelerden gze verilmesi ma'ns%na da haml olunabilir, bu da mhim bir ma'n olur. Has%l% glgenin aid

oldu$u cisimden teye acib bir uzant%s% vard%r ki onu uzatan rabb%nd%r. Hevalar%na tapanlar d+nmezler

ki en birinci hevalar% bir glgenin himayesine s%$%nmakt%r. O glgeyi uzatan ise rabb%nd%r. O halde glgeye

de$il, onu uzatan rabb%na tapmak lz%m gelir.

b7
v
b

b

dilese idi elbet onu skin de k%lard%.

sh:3597

- Bu cmle, ma'tuflar aras%nda bir mu'ter%zad%r ki ecsam%n tabi kanunu atalet oldu$una, ya'ni hareketi ve

sknu kendili$inden olamay%p ne verilirse onu kabul etti$ine ve h%k%k messir, esbab% diyye de$il,

mahz me+iyyeti rabbaniyye oldu$una bilhassa bir tenbihtir. Ya'ni rabb%n dilese idi o glgeyi uzatmaz,

uzatt%ktan sonra degi+tirmez, bir kararda durdururdu, lkin durdurmaz de$i+tirir

5
=

a b u
q

sonra nas%l ona gne+i delil k%lm%+%z -

b u
medd zerine ma'tuftur ve onun hukmnde dah%ldir. Binaenaleyh keyfe ba+%nda demektir.
Sonra burada g%yabdan tekellme iltifat yap%lm%+ ve azamet iin cemi' s%ygas% irad buyurulmu+tur ki nazar

eden muhataba matlbunu gsteren bu iltifat, tam makam%nda ve pek ehemmiyyetli olmu+tur. yle ki bu

azametin kar+%s%nda tutunabilecek hi bir +ey kalm%yacak ve onun iin hepsi kabz olunacakt%r. Gne+in

glgeye dell k%l%nmas% ne demektir. Burada Gne+, kurs de$il, z%ya ma'ns%nad%r. Biz biliriz ki glge z%yan%n

mukabilinde ahzi mevk%' eder.

Ve bundan bir oklar% glgeyi gne+ yap%yor zannederler, glgenin %lleti z%ya san%l%r, halbuki z%ya glgenin

z%dd%d%r. Gne+in do$du$u yerde glge kalmaz, glge z%yan%n eseri de$ildir. Glgeyi Allah uzatm%+t%r, o

z%yadan evvel mevcuddur. Fakat grnmez grnp bilinmesi z%ya vas%tasile olur, z%ya olmas% idi glgenin

mevcudiyyeti bilinmez idi, bu suretle z%ya, z%dd% olan glgenin vcuduna bir dell, bir almet yap%lm%+t%r.

Ziyan%n muhtelif ahval ve evsaf%ndan glgenin tahavvlt ve ta$ayyrat%na istidll edebilirsiniz,

grd$nz cisimleri z%yan%n delleti ve k%laguzlu$ile grd$nz gibi glgelerini de z%ya ile grrsnz,

ohalde grlenler e+yan%n z%ya ile izilen mrtesemleri, z%ya ile gze uzat%lan glgeleri, hayalleridir. Bu

surette btn grlen lem

a b a

a P4
b
a
a b 3

5
4
mantukunca bir z%ll- hayal ve bu hayal rabb%na dld%r.

sh:3598

46.

a,
j b a b
j q
b

sonra da onu tutup azar azar kendimize

almaktay%z. - Ya'ni gne+ do$duka glge ekilmekte ve Allahdan geldi$i gibi yine tedricen Allaha irca'

edilmektedir. ;emsi hak%kat grnnce glge sner, Hakka dner; i+te haktan uzanm%+ bir glgeden %baret

olan btn lemin de mahiyyeti bu, sonu budur. Maamafih i+ bununla kalm%yacakt%r. Bu kabz%n bir de

n+uru, bu lmn h%rette yeni bir dirimi vard%r ki bunu +u yetten anl%yabilirsiniz:

47.

b
bj 3
a
3
u
a

Hem o rabb%nd%r ki size geceyi bir

libas yapt% - bu uzat%lan glgeden birisi: Arz%n glgesi olan geceyi bedeni rten elbise gibi zerinize bir rt

yapt%, Gne+in iz'ac% delletinden, a$yar%n didei siayetinden saklar, istirahatiniz esbab%ndan birini te+kil

eder.

bmbj
a

uykuyu bir sbat -

SBAT, kesmek, ta't%l etmek ma'ns%ndan me'huz olarak rahat ve lm ma'nlar%na gelir, netekim istirahat

gnne yevmi Sebt denilmi+tir. Illeti dinip istirahat eden hastaya mesbut denildi$i gibi lye de hayat%

kesildi$i iin mesbut denir. Eb mslim, rahat ile tefsir etmi+, sahib Ke++af da mevt ma'ns%na olmas%n%

tercih eylemi+tir. nk mukabilinde n+ur geliyor.

a
b a 3
u

gndz

de bir n+ur k%ld% - ya'ni gecenin kabzolundu$u gndz de yeniden bir hayata kalk%+, bir ba's ba'delmevt

k%ld%. Baldaki

ederek

a
y
bak. Geceleyin rahat d+e$ine yat%p ta't%li faaliyyet

3
n a medllnce lm+ bulunanlar, sabahleyin o
b2

glge kabz olunurken uyan%p hareket ve inti+ara ba+lar, yeni bir hayata at%l%rlar. Bu n+uru ummayanlar o

hayat% arzu etmiyenlerdir.

sh:3599

48.

7n y


2 a
2
b a 3

a a

Odur da o

ki rahmetinin iki eli aras%nda - ya'ni nnde - mjdecileri olarak rzgrlar gndermekterdir. -

B;REN, mjdeci demek olan be+r in cem'i, ba'z% k%raetler de nun ile

in cem'idir. Ne+riyyat%lar%, yay%c%lar% demek olur. Masdar olarak

demektir. Netekim ba'z% k%raette de

a
okunur ki n+ir

a
k%raeti de vard%r ki ne+r iin

b a mfred olarak |

a okunmu+tur. Ya$mur

yerine rahmet ta'bir buyurulmas% iki nkteyi ifade eder: birisi tufan% felket te+kil eden ya$murlardan %htiraz,

o biri de mazmununun di$er ni'metlere dahi +muln i+'ard%r. Zira rahmet ya$murdan min vechin

emmd%r. Ya'ni yaln%z hev cereyanlar%ndan %baret olan rzgrlar%n de$il, nevmi gafletten uyand%ran ilhi

hareketler, fikri ve ictima cereyanlar dahi rahmeti ilhiyyenin mjdecileri, n+irleridirler, geri rzgrlar%n

hepsi mjdeci de$ildir. Mhlik f%rt%nalar, her +ey'i tedmir eden s%flar, sarsarlar vard%r. Nice milletler, +ikak ve

%htilf ile arp%+maktan mahv olmu+tur. Lkin rahmeti ilhiyye de durgun hevada gelmez, nnde

gnderilen rzgrlar%n mjdesiyle gelir ve onlar%n derecei inti+ar%na gre inti+ar eder. Bu haysiyetledir ki

na
5 n
a buyurulmu+tur. &+, tabiate kalsa idi bu cereyanlar olmaz,
a y
atalet kanunu mucebince her +ey ald%$% bir nesak zere giderdi, lkin tabiatler zerinde hkim olan

me+iyyeti ilhiyye, kudreti rabbaniyye rahmetini ne+r- ta'mim iin bu cerayanlar% uyand%r%r.

a=
b b
a
b a

Bir de Semdan pk ve pklay%c% bir su

indirmekteyiz - pislikleri temizliyecek ve hayat men+ei olacak temiz su ki 49.

bn 2 2
z
- i+te btn bunlar, Allah%n varl%$%n% ve birli$ini ve kudretinin
bykl$n gsteren fi'li ve sun'u ve lmden sonra dirilmenin misal ve dellleridir.

sh:3600

50.

2 b

Cellim hakk% iin biz bunu beyinlerinde - insanlar aras%nda

- evrip evirmeteyiz -

TASR&F, bir +eyi t$yir ederek trl +ekillere koymakt%r ki, evirip evirmek de odur. Bu

zamiri neye rci' ve tasrif olunan%n ne oldu$u hakk%nda bir ka vecih, sylemi+tir. Ba'z%s% ya$mur, rzgr,

bulut ve sair mzkir demi+, ba'z%lar% da bu kavli, ya'ni rzgr gnderip ya$mur indirmek szn Kur'anda

tekrar tekrar zikrettik ma'ns%n% vermi+ ise de en zhiri, cumhurun dedi$i gibi suya raci' olmas%d%r. Suyun

insanlar aras%nda evirilip evirilmesi ise zerinde icra edilen fi'l ve kavl tasarrufatt%r. Muhtelif mevsimlerde,

muhtelif mevk%'lerde muhtelif surette ya$ar, muhtelif mevk%'lere taksim olunur, muhtelif +ekillere girer, donar

buz olur, kurur buhar olur, bulut olur, tekrar ya$mur veya kar veya dolu halinde ya$d%r%l%r, ac%lan%r tatl%lan%r,

hep bunlar filen tasrifi ilh oldu$u gibi bu suretle Kur'an%n mteaddid yerlerinde bunun %htar% ve Kur'an%n o

suya te+hibi de kavlen tasrifi ilhdir. Bir su maddesi, su mevzuu zerindeki kavli ve fi'l btn bu tasrifler

a9
o insanlar tezekkr etsinler - d+nb %bret als%nlar, mebde' mead% anlas%nlar,
rablar%na +kretsinler diyedir.

a1
a
a 2b
ba r

Byle iken o

nas%n eksersi dayatmakta, nankrlkten tesine yana+mamaktad%r. - Bunca kfirlere kar+% 51.

a9 3

b r j b

ve e$er dilese idik her kyde inzar

yapacak - o kfirlere azab% haber verecek - bir Peygamber ba's ederdik. - Bu kaz%yyei +art%yye, mefhum% +art

ile, +yle bir k%yas% istisnai te+kil ediyor: lkin ba's etmedik, demek ki yle dilemedik, yaln%z seni ba's ettik,

Srenin ba+%nda ferman buyuruldu$u

sh:3601

zere btn lemine nezir k%ld%k 52.

eyleme de

b
a m 5

aj
ab u

2 bu

o halde kfirlere itaat

bu Frkan ile onlara kar+% mcahede et

byk bir mcahede - her karyede bir Peygamber ba's olundu$u takdirde o Peygamberlerin hepsinin

yapaca$% mcahedeye muadil bir mcahede elbette byk bir mcahededir. Bir cihad% kebrdir. Bu Sre,

mekk oldu$u iin henz k%tal emri verilmezden evvel olan bu cihad% kebir emri her mcahedenin ba+% olan

bir mcahededir. D+nmeli ki bu ne byk emirdir. Buna me'mur olan Peygamberlerin elinde Kur'andan

ba+ka bir silh yok iken o kelmullah mu'cizesi o byk cihad% yapma$a kfi geliyor ve Mekkeden ba+l%yan

bu cihad btn cihana yay%l%yor. Bu emri mteak%b +u yet bak%n%z ne byk te'minatt%r :

53.

j a x
a
z

Yine odur o ki iki deryay% birbirine salm%+t%r

p
a l
a

su tatl%d%r hararet sndrr Nil ve Furat gibi ki ehli iyman da byledir

7x
bu
a |
a

+u tuzludur ac%d%r - ;ab ve Umn gibi, kfirler de byledir

b
2 b 2 3
u

aralar%na da bir berzah koymu+tur -

BERZAH iki +ey aras%ndaki hil, iki deniz aras%ndaki dil

av
z
av
y

ve bir h%cri

mahcur - ya'ni bir nefret ve z%dd%yyet, bir haddi mahdud izmi+tir ki birbirlerine davranma yasak derler

dururlar. Byle tatl% ile tuzlunun birbirine kar%+m%yarak lemde kar+% kar+%ya ahzi mevk%' etmi+ olmalar%

mcerred Allah tealn%n vaz-u himayesinin eseridir. Buradan Allah%n bilhassa insan h%lkati zerinde tecelli

eden delili kudretine geilerek buyuruluyor ki: sh:3602

54.

a
2 b a


a

hem odur o ki sudan bir be+er yaratt% -

yaln%z mi df%k, mi mehn denilen insan nutfesinden de$il, hi insan tohumu yok iken alel'umum hayat%n

men+ei olan ve Semadan indirildi$i zikredilen

buyurulan sudan

6
y


3

b a
b u

a6
v

bj

yaratt% da onu bir neseb k%ld% bir de s%hir - ya'ni

soy sop olmak zere iki nev'e tenevv' ettirdi: erkek ve di+i: bu suretle insanlara bir hususiyyet verdi.

Burada tekml kanununun muhtelif safahat% veciz, bir surette ire olunarak arz etti$i delili rbubiyyet ne

gzel gsterilmi+tir.

EVVEL btn lemi ecsam% temsil eden bir glge.

SAN&YEN buna verilen hareket ve skndan husule getirilen menaz%r ve tahavvlt.

SAL&SEN bu miyanda bir su inzalinden husule getirilen hayat.

RAB&AN ayn% zemn zerinde onun tenevvat% (varyeteleri).

HAM&SEN ondan bilhassa bir nev'inin yarad%l%+%.

SAD&SEN be+erin tenvvuu ki hep bunlar lemin yar%d%ld%$% alt% gn gibi meratibi tekmln en byk

hadleridir. Ve her birinden Hl%k tealn%n kudreti daha ziyade kemal ile tecelli eylemi+tir.

a 2
b

Rabb%n ok kudreti bulunuyor. - Ne garbdir ki zaman%m%zda bir

oklar% tekmln bu mertebelerini gryorlar da bundan Hlik%n kudret ve rbubiyyetini anl%yacak yerde

inkra vas%ta ittihat etmek istiyorlar, bir kurba$an%n maymun oldu$unu ve maymundan bir insan do$du$unu

sh:3603

farzetmekle yaradan Allaha ihtiyac kalmazm%+ gibi %lim nam%na kfrediyorlar. ;u yet onlar hakk%nda da

temamen okunur :

55.

a

j

6
1 b
+eylere tap%yorlar

Byle iken Allah% b%rak%yorlar da

kendilerine ne menfeat ne mazarrat veremiyecek

a
2 b
a
b

ve kfir rabb%n%n aleyhine

zahr oluyor - Resulne itaat etmedikten ba+ka husumet iin al%+%yor. Bu yet, Eb cehil hakk%nda nzil

olmu+tur. Ve onun gibilerin ahvalini nt%kt%r. 56.

a a
j a
b
a b

Halbuki seni mahza bir mbe++ir ve nezir

gnderdik - yaln%z inzar iin de$il, ondan evvel teb+ir iin, kulluk edenlere Allah tealn%n rahmetini

mjdelemek, rahmni rahim oldu$unu anlatmak iin gnderdik. Bundan anla+%l%yor ki Srenin ba+%ndan

beri yaln%z inzardan bahs olunmas% teb+iri dinlemedikleri iindir, ne byk cehalet! Ne azm husran!

57.

u
a
d
a b 3

de ki Buna kar+% - ya'ni risaletin tebli$i

i+inden dolay% - sizden ba+ka bir ecir istemiyorum

5 j
2 a
a b

a
n

ancak rabb%na bir yol tutmak

dileyen kimseler istiyorum - ya'ni da'vet etti$im iyman ve itaatle Allaha yak%nl%k ve er$inli$i dilek edinmi+

kimseler, byle eshab ve mmet istiyorum - 58.

p
a
z
a 3
m

ve o hayyi lyemute tevekkl k%l -

onlar%n +erlerinden kurtulmak ve ecirlerinden mstagni olmak iin yaln%z o lmez diriye dayan, lm

+an%ndan olan fniler

sh:3604

y%k%l%r, dayananlar% zayi' olur.

6z
2 |
j

Ve ona hamdiyle tesbiyh eyle - ni'metlerine

+kr iin her trl kemal s%fatlar%yle arz% ta'zimat ederek noksan s%fatlardan tenzih eyle

a8j
bj l

2 2 1

kullar%n%n gnahlar%na da onun habr olmas%

yeter - hi kimse muttali olmasa onun muttali' olmas% kfidir. Hi bir muhbire muhtane olmaks%z%n a+ikri ve

gizliyi bilen o habr, cezalar%n% verir. Ba+ka hi bir ceza vermiyecek olsa bile sadece bilmesi bir ceza olarak

kfidir.

Ebediyyet ve %lim gibi s%fat% zayiyesinde kemalini beyandan sonra s%fat% fi'liyyesindeki kemali beyan iinde

ikinci bir s%fat olarak +yle buyuruluyor :

59.

O hayyi lyemut ki

ba n

a p
a

Gkleri ve
b 2 b
a
Yeri ve aralar%ndakileri alt% gnde yaratt% - alt% gn h%lkat% lemin terbiye kanunu mucebince en umum

tasnifindeki tekml lhzalar%na i+arettir.

o y a bak. Ya'ni zat% ekmel oldu$u

gibi fi'li de o kadar ekmeldir ki yo$u yarat%r ve btn bu gkleri ve Yeri yaratm%+t%r. Yaratmak, bir lhzada

takdir ve icad etmek ol demekle olduruvermekte ibaret olmakla beraber o bunlar%n hepsini birden de$il,

hikemi sbhanesiyle terbiye ede ede nk%stan kmile do$ru bir silsilei mterakkiye ile kemalland%ra

kemalland%ra her bir devri tekml olan alt% gnde yaratt% ki alt%nc%s%, insan%n yaratild%$% Cuma, ya'ni

cem'iyyet gndr. demin yarad%lmas% ve esman%n ta'lim olunmasile tahti h%lfet kuruldu

a q
8 a n
edip duruyor. (Srei A'rafa bak).

mtena'%m

sonra ra+ zerine istiva buyurdu - icray% hukm saltanat

y
a

rahmand%r o - btn mahlkat, rahmetinden

sh:3605

oluyor. (Fatihada rahman%n tefsirine bak)

aj
2 3
d
i+te ne dileyeceksen o

habrden dile - yhud bu babda bu halk-u emr i+inde daha ziyade tafs%yl istersen ba+kas%ndan de$il, her

+ey'i bilen o habirden sor. nk ba+kas% bilmez. 60. SECDE AYET&D&R

av

a 3
a a
y
onlara - o kfirlere

>
y
a b ab

o rahmana secde edin denildi$i vak%t da

rahmn nedir ? - Rahmn nedir suli, bu ismin

mefhumunu veya msemms%n% ve mahiyyetini istifsar olabildi$i gibi inkr da olur. ;bhe yok ki Arab

rahman kelimesinin mefhumunu anlamaz de$ildir. O halde ya Allah%n ismi oldu$unu bilmiyorlard% veya

Allah% inkr ediyorlard%, daha do$rusu Allah%n rahmet s%fat%n% inkr ediyorlard%. Bu ismin ifade etti$i rahmet

ve merhamet vasf%na +%na de$illerdi. Onun iin

b bm b v

a

sen bize

emrediyorsun diye secde mi edece$iz? Dediler - ya'ni bilmedi$imiz bir +ey'e mcerred senin emrinle secde

eder miyiz? Dediler

%a;1 a

ve bu emr onlar%n daha ziyade vah+etlerini

artt%rd% - Dahhkten rivayet olundu$una gre Resulullah sallllah aleyhivesellem Eb Bekir, mer,

Osman, Ali, Osman ibni Maz'un Amr ibni Uneyse secde ettiler. M+rikler bunlar%n secde ettiklerini grnce

istihza ederek mescidin obir tarf%na do$ru uzakla+%p gittiler.

ga.

Buna kar+% o Rahman%, mekn- zamanda me+hud olan rahmet- bereketinin azamet ve yksekli$i ile

tebcil ve Rahman%n mjdeye ly%k kullar%n% ta'rif iin buyuruluyor ki :

sh:3606

b 3
u
bu
2 b
a 3
u
a
bj m VQ
b a 3
a 3
u
a VR a a bu
a

bj VS a

a a a
a a a
1

j
b
a a b
a


a
a

y
av

2
nj
a VT b5
ab
bv
a
> u
l
a b

a b 2

a VU bb
bb a n
p
b
b a VV b>a
b
b 2 a
a
2

b
an a
a1 a a a a VW

a ba a

a VX ba

b2 a a y
na
1a
n
z
a l
a a
b
VY b=bq a

3
1
5 3
a l
bm
a WP b>b

a1 a
b
p
y
mbd
a 4
j
b bz
b

6 b
by

sh:3607

b2bn a a l
n b bz
b
3
l
bm
WQ
a b2 a a a = a


a WR
a
a a
a WS ba
2 p
b b2 a

b k
b 2

a WT bb b
b
WU bb a
n b u
a
a b mb b u
a a
b=5
z
aj
b 2 a
v

a
m b
b 3
WW bb a n
o

y
b6 b
W V

n2
7
b 2
2 aj

ba

Meali ;erifi

bjm

ne ycedir o ki Semda burclar yapm%+, hem ilerinde bir kandil, bir de nrlu bir ay asm%+ 61

Yine odur ki tezekkr etmek veya +kreylemek istiyenler iin gece ile gndz birbirine halef k%lm%+t%r. 62

Ve o Rahmn%n kullar%: onlar ki Arz%n zerinde mlayemetle yrrler ve cahiller kendilerine lf att%$% vak%t

selmetle... derler 63 Ve onlar ki ya rablar%na secdeler, k%yamlar ederek yatarlar 64 Ve onlar ki ya rabben,

derler, sav bizlerden Cehennem azb%n%,cidden onun azb%

sh:3608

belyi mbremdir 65 Filhak%ka o ne kt makarr, ne kt makam 66 Ve onlar ki infak ettikleri vak%t israf

etmezler, h%sset de yapmazlar, ikisi aras% denk giderler 67 Ve onlar ki Allah%n beraberinde di$er bir tanr%ya

du etmezler, Allah%n haram k%ld%$% nefsi haks%z katleylemezler ve sin yapmazlar, her kim de bunlar%

yaparsa a$%r cezaya arpar 68 K%yamet gn ona azb katlan%r ve onda muhakkar, muhalled kal%r 69

Ancak tevbe ve iyman edip salih bir amel i+leyenler ba+ka, nk bunlar%n seyyiat%n% Allah hasenta tebdil

eder, ve Allah gafr , rahm bulunuyor 70 Ve her kim tevbe edip de salh ile al%+%rsa o muhakkak Allaha

makbul olarak dner 71 Ve onlar ki yalana +hid olmazlar ve l$ve rastgeldikleri vak%t kermne geerler

72 Ve onlar ki rablar%n%n yetleriyle va'z-u nas%hat edildikleri zaman stne kr, sa$%r y%k%l%p yatmazlar 73

Ve onlar ki ya rabbena! ltfunla bizlere zevcelerimizden, zrriyyetlerimizden gzler sruru ihsan buyur ve

bizi mttek%ylere pi+va k%l derler 74 &+te hep bunlar sab%rlar%na mukabil gurfe ile (Cennet +ehni+ini ile)

mkfatlanacaklar ve orada sa$l%k ve selm ile kar+%lanacaklar 75 Orada ebedi kalacaklar, ne gzel

makarr ne gzel makam 76 De ki rabb%m size ne k%ymet verir dun%z olmasa? Demek ki tekzib ettiler, o

halde yar%n ceza yap%+acak 77

61.

bu
2

Burclar - BURC esasen yksek k+k demektir. Semada her cmlei kevkebiyyeye,

ya'ni bir te+ekkli mahsus arzeden y%ld%z tak%mlar%ndan her birine burc veya suret %tlak edilmi+ ve kelimenin

hak%kati +ayias% bu olmu+tur. Arz haritas%nda +ehirler ve +ehir haritas%nda mebanii liye nas%lsa Sem

haritas%nda da burclar yle gibidir. Bize Semadaki y%ld%zlar%n birer zmre halinde ahzi mevk%'etmi+

olduklar%n% gsterir. Geri bunlar%n hak%k vaz'%yyetleriyle hududlar%n% buradan lp takdir edemeyiz, lkin

lekal manzaralariyle tenevvr edebiliyoruz ve bu suretle hak%katleri ve adedleri tam ma'lmumuz

olmad%$%ndan

sh:3609

tenkir ile

bu
2 buyurulmu+tur. Kevakibin mutaleas% iin burc taksimat% pek eski zamandan beri

nazari itibare al%nm%+, hatt &dris aleyhisselma kadar nisbet edilmi+tir. Batlimyus yirmi biri ;imalde on be+i

Cenubda, on ikisi vasatta muaddilnnehar etraf%nda ;emsin bir sene zarf%nda kat'eder grnd$

mahrekinin bulundu$u noktada olmak zere mecmuu k%rk sekiz burc saym%+t%. Bu k%rk sekiz burc bin yirmi

dokuz kevkebden ibaret olup yz altm%+ biri ;imal burclar%nda, yz on sekizi Cenub burlar%nda,

yz ellisi de m%ntakatlburuc denilen orta m%ntakadad%r. Bu m%ntakai buruc zerindeki on iki burc bir sene

zarf%nda adet ;emsin biribirini mteak%b u$rad%$% haneler gibi mlhaza olunur.

Hamel- Sevr ile Cevzade olur fasl% bahar

Seratan- Esed- Snbledir yazda karar

Tuttu gz fasl%n% Mizan ile Akreb dahi Kavs

Cediv- Delv ile Ht olduzimistane medar

Amerikan%n ke+finden sonra burclar%n adedi yz on yediye kadar %kar%lm%+ olmakla beraber on iki burc

yine aynidir. Maamafih bu on iki burc %'tibardir, lemi kat%' olmak zere farzolunan ma'lm alt% dairenin

tans%fiyle has%l olan on iki k%t'adan biri demektir. Ya'ni birer cmlei kevkebiyye de$il onunla %'tibar olunan

birer m%ntakad%r. Burc bu ma'nca telkki olunacak olursa bu on ikiye munhas%r olur. Hey'et kitablar%nda

burc bu on iki hakk%nda %st%lh olmu+. di$erlerine burc denilmeyip suret ta'bir edilmi+dir. Bundan dolay%

mfessirnin o$u Seyyarat%n menazili gibi %'tibar olunan bu on iki burcu sylemi+lerdir. Fakat lgat noktai

nazar%ndan yette bu tahs%sa karne yoktur. yetin zhiri mec'ul olan burucun, %'tibar de$il, ;ems- Kamer

gibi hak%k olmas%d%r.

b 3
u
- b zamiri yine Semaya raci' olmak muhtemil ise de burcu akrebdir.
bu
a

sh:3610

- S&RAC, +avk veren +ey: kandil lmba ki murad Gne+tir. Ba'z% k%raetlerde

in ve x in zammile

cemi' olarak

bu
okunmu+tur. Bu kandiller ise Gne+ten ma'ada byk y%ld%zlara da +amildir.

a a

KAMER& MN&R, mahitbn, ayd%n ay - gne kadar hill ondan sonra Kamer tesmiye olunur.

MN&R, nurlu veya nurland%ran. Grlyor ki Rahman tealn%n rahmetinin feyz-u bereketi gsterilirken

Sema burclariyle tasvir edilmi+ ve iine bir sirac ile bir de Kameri mnir konulmu+tur. Gayet sde grnen

ve fakat btn manzarai lemi %htiva eden bu parlak ifade de ok derin hak%katler mnceldir.

Burclar%n bize kar+% manzaralar% ne kadar nisbi olursa olsun hak%katte ecram%n tak%m tak%m muhtelif

suretlerde birer manzume te+kil etmekte olduklar%n% gsterir. Ve bu suretle hududuna erilmez bir kudretin

sun'undaki azameti anlat%r. E$er bu ecram%n maddeleri fezada tefrik edilmi+ olmay%p da hepsi s%rf tabi bir

nesakta b%rak%lm%+, hepsi bir cirm olarak toplanm%+ olsa idi ne bu ecram ve bruc olur ne bu feyz-u bereket

bulunurdu. Kezalik bu maddelerin eczai bastas% atumlar% aras%ndaki mvazenet ve nisbet hi

de$i+tirilmemi+ olsayd%, tabiati asliyyesine b%rak%lsa idi yine bu ecram ve buruc bulunmaz ve bu feyz-u

rahmet olmazd%. Sonra btn maddeler alesseviyye tefr%k ve terkib edilmi+, hepsi msavi ecrama ayr%lm%+

olsa idi byle mnevvi, burclar te+ekkl etmez ve bu sirca ve kamer temayz olmaz idi. Demek ki

Semadaki burucun o manaz%r% muhtelifesi her +eyden evvel tabiatler zerinde hkim olan San%' tealn%n

brhan% san'atidir. Saniyen yksek k+kler, kandillerle hey'eti Semada yksek bir mednenin, bir

medeniyyetin manzarai dilni+ni ifade edilmi+ ve byle yksek bir manzarai itimaiyyeye ykselmek hissi

telk%n olunmu+tur. Onun iin buyuruluyorki:

sh:3611

62.

1
a 3
u
a
b a 3

Hem odur o, gece ile gndz

birbirine bir nevi' halef k%lan - ya'ni birinde yap%lam%yan% di$erinde yap%lmak iin yerine koyan, yhud

birbirini ta'k%b ettirerek de$i+tirip duran

a

a a a
a a a
tezekkr etmek veya +kreylemek
istiyen iin - ya'ni akl%n% ba+%na al%p eksi$ini tamamlamak, %lmi veya, amel bir i+ grmek isteyen kimseler

iin, nk d+nme$e ve vazife grme$e niyyeti olm%yan at%l kimseler iin zaman%n de$i+mesinde hi bir

ma'n yoktur. Onlar zaman% ldrme$e al%+%rlar.

TEZEKKR: Bu asr% rahmet ve brhan% san'ati d+nerek kendi noksan%n% ve sanii hakmini kudret ve

rahmniyyetini anlamak.

;MR: O Rahmana ubudiyyet vazifesini iyfa eylemek, ;imdi bunu tavz%h iin vav% istinaf ile buyuruluyor ki:

63.

a bj
y

Ve o Rahmn%n kullar%, ya'ni zikir ve +krn bilerek yaln%z o

Rahmna kulluk eden o bahtiyarlar - bu mbtedan%n haberi t srenin hirine do$ru gelecek olan

a
v

a dir. Bununla beraber +u da olabilir:
b
a


a

onlar ki Arz zerinde mlyim yrrler -

burada %bad% Rahmn her biri bir zmreyi and%ran sekiz s%fatla tavs%f olunarak islm ahlk ve

medeniyyetinin, mefkresinin bir fezlekesi yap%lm%+t%r. Evvelkisi umumiyyetle siyretlerini gsteriyor, ya'ni

Rahmn%n kullar% yle kimselerdir ki evvel gidi+leri, Arz zerinde yry+leri ve tarz% hareketleri

mlyimnedir. Cebbarane, ma$rurane, kibirli, sayg%s%z, kaba ve ha+in de$il, seknet ve vakar ile

mtevaz%ne, edibne, nzk ve yumu+ak yrrler. Etraflar%n% iz'ac etmez, eza vermez,

sh:3612

sendeler gibi gitmez, hisabl%, sayg%l%, tavr% merhametle emniyyet- sayi+ ne+rederek giderler

bv
a j
b
a a
vak%t da kendilerine

b5
ab

cahiller, ya'ni kendini bilmezler, edebsiz gruh lf att%$%

selm derler - selmetle neticelenecek sz sylerler,

yhud selmetle derler. Onlara atma$a tenezzl etmezler, tehamml de ederler.

2 - 64.

bb av

2
nj
a

Ve onlar ki rablar%na scidin

ve kaimn olarak gecelerler - ya'ni gece hanelerine, yataklar%na ekildikleri vak%t siyretleri bu olur. Rablar%na

halisne namaz k%larlar. Yat%+lar%, kalk%+lar% da hep Allah iin olur.

3 - 65.

vak%tlarda - +yle du ederler:

Ve onlar ki - gerek namazlar%n%n arkas%nda ve gerek sair

> u
l
a b
a b 2

ya rabbena

def'et bizlerden Cehennem azb%n% - ya'ni Cehennem azb%ndan hals, ilk emelleridir. Ibadet ve

ictihadlar%na gvenmiyerek daima halsa du ederler.

b>a
b
b 2 a a

nk onun azb% bir garam olmu+tur. - Bir alacakl% gibi enseye binmi+ bir bely% mbremdir. 66.

bb a n
p
b
b a

- Filhak%ka o Cehennem ne kt mstekarr ne kt

makamd%r. -

MSTEKARR; makarr, MKAM; ikametgh, ikisi de durulan yer demek oldu$una gre farklar% m+kildir.

Mstekarr aslere, mkam kffara nazaran denilmi+ ise de bu ma'n Cennete cereyan etmiyece$inden

mstekarr, ikametgh iindeki mevk%i mahsus olarak mlhaza edilmek daha muvaf%kt%r. Mesal bir ky

ikametgh ise mstekarr bir hne, bir hane ikametgh ise mstekarr

sh:3613

ondaki bir oda gibidir. &i d%+% btn muht% fena demek olur.

4 - 67.

a1 a a a a

israf etmezler -

ve onlar ki masraf ettiklerinde

&SRAF, her hangi bir +eyde haddini a+%rmakt%r. &nfakda israf da sarf%yyatta haddini a+%rmakt%r. Masraf ya bir

zaruret veya bir hacet veya bir husn iin yap%l%r, zarur olan masraf yap%lmay%nca hayat mmkin olmaz,

mesal lmiyecek kadar yemek bir zarurettir. Hacet bulunan masraf yap%lmazsa glk ekilir, mesal

doyacak kadar yemek bir ihtiyact%r. Tahsn olan masraf yap%lmazsa gzel olmaz, ho+ yemek gibi. Ferd veya

cem'%yyetin kendi kesbine gre bu mertebelerden bir haddi vard%r. ;u halde ne zaruret, ne hacet ne de

husn olm%yan. faidesiz, muz%r, gayri me+ru' cihetlere edilen sarfiyyat herkes iin israf oldu$u gibi

%badullah%n ihtiyac% kar+%s%nda fazla tena'um dahi husn de$il, israf hududuna dahil olur. Hay%r ve menfeat

getiren +eylere sarfiyyat ise istihlk de$il, istihsal demek olaca$%ndan israf olmaz. Rahman%n kullar%

faidesiz, hay%rs%z yere masraf etmezler

an

ba

2
b

hakk%n% da k%smazlar

ikisi aras% denk olur. - &+te %ktisad denilen de budur. &stivadan

seva gibi istikametten kavam, iki ucun denk gelmesidir ki muvazene dahi deriz (srei Bakareye ve &sraya

bak).

5 - 68.

a ba a
a

Ve onlar ki Allah%n

ma%yyetinde di$er bir ilhe a$%rmazlar - +irk, katil, zin, kebairin en by$ olan bu kebire din,

medeniyyet, be+eriyyet nam%na i+lenip duran cinayetlerden oldu$u iin burada bilhassa bunlardan ictinab

zikredilmi+tir. -

sh:3614

a y
na
1a Allah%n tahrim etti$i, muhterem k%ld%$% nefsi Allah iin sz
verilmi+ olan her hangi bir nefis ki mste'mine dahi +amildir. Binaenaleyh hi bir ahdi bulunm%yan harbi

mah%zdan maadas% ma'sumddemdir.

z
b2 a

b=bq a ismincezas% vebal. 69.

hakk%le ba+ka - k%sas ve hadd gibi

Hafs k%raetinde bu zamirin ka%de h%lf%na

meddi huldun imtidad%na i+areten ma'n canibine riayet iin olsa gerektir. Bu zamirin azba rcuu, huld

nardad%r, azbda de$ildir diyenlerin aleyhine bir dell te+kil eder.

6 - 72.

= a


a

Ve anlar ki yalana +hid olmazlar - yalan

yere +hidlik etmedikleri gibi yalan sylenen ve tezvir yap%lan mevk%'lerde de durmazlar

b2 a a a

LY&V, faidesiz veya muz%rr oldu$undan dolay% terk- ilgas% vacib olan bhude +eyler demektir ki

lisan%m%zda l$viyyat ta'bir olunur. Ba'z%lar% taat olm%yan +eyler diye tefsir etmi+lerdir fakat mubah olan

+eyler taat olmamakla beraber l$iv de de$ildir. Ya'ni l$viyyata gitmezler, lkin yollar% d+er, rast

gelirlerse

ba
a

haysiyyetleriyle kermne geer giderler - bunun tefsiri srei Kasasta

b b a b ab a
a a a
a a
bv

a n j 9
5
9
b a yetidir.

7 -73.

2 p
a a
a
b b2 a

Ve onlar ki rablar%n%n yetleriyle

tezkir edildikleri vak%t - ya'ni kendilerine %htar yap%ld%$%, va'z-u nas%hat olundu$u, ders verildi$i vak%tlar

bb b
b a

o yetlerin stne sa$%rlar,

krler

sh:3615

halinde y%k%lmazlar- ya'ni dinlememezlik etmezler, zerine ++rler, lkin grr gz, dinler kulak ile

++rler.

8 - 74.

b mb b u
b 2

a
a a b k

Ve onlar ki ya rabbena! Bizlere zevcelerimizden ve zrriyyetlerimizden gzler sruru ihsan

buyur - burada

beyaniyye veya ibtidaiyye oldu$una gre iki ma'n caizdir: birisi bizlere gzler

sruru zevceler ve zrriyyetler ver demek, di$eri de: zevcelerimiz ve zrriyyetlerimiz yznden bizlere

gzler sruru ni'metler saadetler ve demektir. Bu taleb aile ve evld terbiyesine verilen ehemmiyeti

gsterir.

bb a
n b u
a

ve bizi mttek%lere imam et derler - mttek%ler,

Allah%n vikayesiyle Cehennem azb%ndan korunun bahtiyarlard%r.

&MAM, pi+va ncl, kendisine %ktida edilen metbu' demektir. Yaln%z mttek% olmak de$il, mttek%lerin imam%

olmak arzusu ne byk gaye, ne mukaddes mefkredir. D+nmeli ki Rahman%n kullar%n%n ruhlar%ndaki

bykl$ gsteren bu dun%n mazmunu ne yksek, ne cem'%yyetlidir. Bundan yksek fikri terakk%, himmeti

liye tasavvur olunmaz.

75.

aj
b 2 a
v
a

mukabil gurfe ile mkfatlancaklard%r.

&+te bunlar ettikleri sab%rlar%na

a p

b a olacaklar, ya'ni en

yksek dereceye, Cennet k+klerinin en ykseklerine %kar%lacaklar.

GURFE, esasen yksek li bina ve konaklar%n +ehni+ini, kulesi gibi en yksek noktas% demek olup burada

Seman%n burclar%na nazaran bir ykseklik ifade etmektedir. Bu sebeble olmad%d%r ki Semai sabia diye de

tefsir edilmi+tir,

sh:3616

i+te onlar yle ykselecekler

b=5
z

m b

ve orada bir sa$l%k ve

selm ile kar+%lanacaklar -

TAH&YYE, sa$ olas%n%z, Allah sa$l%k versin, Allah mrler versin gibi hayat dus%, selm da selmet

dus%d%r.

b a
5
a Pp
bj
a p
a
a p
bz
na

bj b 5
a Pmb
2 a y

ja
az

a
a a a a
a
a P
z
a a
b

77.

7
b 2
2 aj b 3

rabb%m dun%z olmasa ? - ya'ni

de ki: ne k%ymet verir size

b
j a
a v
a o

buyuruldu$u zere yarad%l%+%n%z%n hikmeti %badet ve ubudiyyettir. Onun iin %badet ve ubudiyyetiniz olmasa

Allah %ndinde ne k%ymet ve ehemmiyyetiniz olurdu?

tekzib etmi+iniz, rabb%n%za inanmam%+%n%z demektir.

n2

dun%z olmad%$% takdirde

ba

o tekzibin cezas% kesbi lzum eder, yar%n boynunuza geer.

o surette de