Hyrje n sistemet ARDUINO

N fillim besoj se sht e nevojshme t njoftohemi me termin Arduino dhe

me disa nga vetit e tije. Prdorimi praktik dhe ofrimin e informacioneve
paraprake pr t shkarkuar, instaluar, dhe prdorur n projektet e parapara t
zhvillohen edhe pse jo pr thellim dhe prdorim m t shumfisht nga ana
praktike.
Arduino sht nj pllak e prdorur pr programimin e disa funksioneve
me an t kompjuterit nprmjet s cils mund t kryejm disa funksione t
ndryshme e sidomos me bashkveprimin e lidhjeve t tjera q shrbejn pr
forcimin e sinjaleve dalse apo pr prshtatjen e sinjaleve marrse nga sensor
t ndryshm. Mund t arrihet nj prdorim shum i sofistikuar i ksaj pajisje. N
vijim sht paraqitur pllaka Arduino nga pjesa frontale Figura 2 me prshkrime t
disa komponentve kryesore dhe nga ajo e pasme Figura 3.
Kurse pr
koordinimin dhe bashkveprimin mes kompjuterit dhe pllaks Arduino prdort
kabllo (A-B) e paraqitur n Figurn 4

Figura 1 Paraqitja frontale dhe komponentt prbrse t pllaks ARDUINO1

Figura 2 Paraqitja e pasme e pllaks ARDUINO2

kompjuterit dhe plaks ARDUINO3

Figura 3 Kabllo lidhse n mes

1 http://arduino.cc/en/uploads/Main/ArduinoUnoFront.jpg
2 http://arduino.cc/en/uploads/Main/ArduinoUnoBack.jpg

Instalimi i softuerit t pllakave ARDUINO

Pasi u njohm me harduerin e sistemit t plakave Arduino na mbetet t
njihemi me pjesn softuerike e cila n shrben pr komunikim mes pllaks
Arduino dhe kompjuterit si dhe pr programimin e ksaj pajisje. Pr programimin
e pllakave Arduino mund t shkarkohet nj softuer falas nga interneti dhe at pa
pasur nevoj pr ndonj licenc, vetm se duhet t specifikoni se pr n far
sistemi operativ do instalohet. Pr t shkarkuar softuerin e programimin t
pllakave Arduino ju lutemi klikoni n linkun e paraqitur m posht:
http://arduino.cc/en/Main/Software
Pasi ta keni shkarkuar ju lutemi t ndiqni udhzimet e paraqitura pr
instalimin e ktij softueri n sistemin operativ Windows 7 t paraqitur n Figurn
5.

Figura 4 Paraqitja e procedurs s instalimit t softuerit ARDUINO

3 http://arduino.cc/en/Guide/Windows

18

Specifikimi i shembujve praktik

Pllaka Ardino zakonisht sht e para programuar me nj program pr t
verifikuar funksionimin e pllaks kshtu q pasi t lidhet pllaka me kompjuter
apo me nj furnizim tjetr t energjis ajo menjher ka nj drit q vazhdimisht
ndizet dhe fiket n do dy sekonda.
Para se t fillojm dhe t zhvillojm programet tona apo shembujt e
paraqitura duhet t njoftojm pllakn Arduino fillimisht me kompjuterin dhe
pastaj edhe me softuerin pr programim. Sa i prket bashkveprimit t pllaks
me kompjuter gjat instalimit t softuerit instalohen edhe driverat pr prdorim
t menjhershm i cili paraqitet si Comport. Mnyra m e mir pr tu shmangur
zhvillimeve t vazhdueshme t ndryshimeve t porteve, n varsi nga prdorimi
i porteve t USB s zgjedhur caktojm nj comport numr p.sh. COM22. Pastaj
n aplikacion duhet t definojm nprmjet menys TOOLS Bord se ciln
Arduino pllak po prdorim, n rastin ton zgjedhim ARDUINO UNO. Si dhe
verifikojm COM portin se a sht zgjedhur automatikisht porti 22 q e kemi
caktuar paraprakisht n Device Manager ndr konfigurimet e COM porteve dhe
kt e verifikojm n menyn TOOLS Serial port.
Pasi t kemi br konfigurimet paraprake jemi t gatshm t fillojm me
shembujt q jan paraqitur n kt punim dhe t praktikojm konfigurime t
ndryshme me disa komponent shtes pr t br shembujt m praktik. Pllakat
arduino programohen me an t gjuhs programuese C. Dhe pr shembujt e
paraqitur do t kemi nj tabel q tregon komponentt e nevojshm pr
zhvillimin e atyre ushtrimeve apo projekteve t parapara. Komponentt zakonisht
mund t jen LED, rezistor, potenciometr, sensor t ndryshm etj. si dhe n t
shumtn e rasteve prdort nj pllak breadboard n bashkveprim me pllakn
Arduino e paraqitur n Figurn 6.

Figura 5 Bashkveprimi i pllakave Arduino me breadbord

18

Shembulli 1: LED-i q blindon

Ky do t jet shembulli i par q do t realizohet n kuadr t ushtrimeve
t parapara, sht e nnkuptueshme se ushtrimet vijn duke u vshtirsuar.
Andaj ky ushtrimi i par sht njkohsisht edhe ushtrimi m i leht. Por na
shrben pr t verifikuar fillimisht funksionimin dhe konfigurimin e duhur t
pllaks Arduino, gj q sht kye pr vazhdimin e mtutjeshm t ushtrimeve.

Funksionalizimi i sistemit
Ky ushtrim sht bazik dhe pllaka e Arduinos e ka t integruar kt pjes
pr t treguar se sht funksionale sapo t ndizet. Pasi q pllakn Arduino e
lidhim me kompjuter me an t USB-s ose nprmjet nj furnizimi tjetr. N
pllak menjher fillon t ndizet nj drit n do dy sekonda, me rrast
nnkuptojm se pllaka sht aktive dhe funksionale.
Kjo drit sht shum e vogl prandaj ushtrimi i par do t ket pr detyr
ta bj ket veprim t pllaks m t dukshm duke prdorur disa komponent t
ndryshm.

Lista e komponentve
Kto ushtrime e para realisht do t mund t zhvilloheshin edhe vetm
nprmjet pllaks Arduino. Por gjithsesi do t prfshim disa komponent, pasi
q jemi n fillim t ushtrimeve nuk na duhen edhe aq shum komponent. N
tabeln 1.1 jan paraqitur komponentt e nevojshm pr zhvillimin e ktij
ushtrimi. Kurse figura 1.1 do t paraqet skemn e lidhjeve q duhet t
realizohen.
Tabela 1. 1 Komponentt e nevojshm pr paraqitjen e funksionimit t pllaks Arduino

Nr.
i
komponentve
1
1

Simbol
i
D1
R1

Prshkrimi
5-mm red LED
270 0.5W metal film resistor

18

Figura 1. 1 Skema I lidhjeve pr paraqitjen e funksionimit t pllaks Arduino

Zbatimi praktik
Pr zbatimin e ktij ushtrimi tani m na duhet edhe t bjm programimin
e pllaks Arduino. Dhe pr realizimin e ksaj detyre fillestare mund ta marrim
kodin e gatshm n aplikacionin pr programim e Arduinos dhe at nprmjet
menys: File Examples Digital Blink. Gjithashtu n figurn 1.2 do t
paraqitet kodi pr realizimin e ktij ushtrimi.

18

Figura 1. 2 Kodi pr paraqitjen e funksionimit t pllaks Arduino

Aplikimi i praktik
Ky shembull ka nj aplikim n dukje t vogl por realisht pothuajse do
pajisje e ka t integruar kt shembull ngase e vn n dijeni prdoruesin se
gjithka sht n rregull me at pajisje.

18

Shembulli 2: Mors kodi S.O.S.

N kt shembull do t paraqesim disa t dhna q jan prdorur pr
sinjalizime dhe komunikime t ndryshme n koht e m hershme shih Figurn
2.1

Figura 2. 1 Sistemi i komunikimit n MORSE kod

Morse kodi sht sistem i prdorur m par nprmjet t cilit jan drguar
sinjale t ndryshme q jan deshifruar n varsi t kohzgjatjes s sinjalit. N
Tabeln 2.1 do t paraqesim kodet deshifruese pr sinjalet e tilla.
Tabela 2. 1 Deshifrimi i sinjaleve t MORSE kodit

Edhe pse ky sinjalizim n koht e sotme prdort shum pak ose thuajse
fare pr arsye se teknologjia e komunikimit sht avancuar jasht zakonisht
shum. Do paraqesim nj shembull t prdorimit t programimit t pllaks
Arduino pr t drguar mesazhet tona n mesazhe t gjuhs s komunikimit
nprmjet Morse kodit. Ku n koht e m hershme sht dashur q nj njeri t
mirt me kodim dhe dekodim t ktyre sinjaleve n ditt e sotme do
paraqesim se si bhet kjo nprmjet prdorimit t disa komponentve dhe
pllaks Arduino.

18

Funksionalizimi i sistemit
Ngjashm sikurse te ushtrimi i par edhe n kt ushtrim do t prdorim
vetm nj LED q do t ndrioj n intervale t caktuara kohore, ku ne varsi t
kohzgjatjes s ndriimit dhe t pushimit t ndrmjetshm transmetohet nj
sinjal. Pr transmetimin e sinjalit SOS do t na duhet t transmetojm n vend t
(S) duhet t transmetojm tri pika (...) kurse ne vend t (O) duhet t
transmetojm tri (- - -) dhe prap tri pika pr (S), si mund t shihet edhe m
lart nga tabela 2.1 Deshifrimi i sinjaleve t MORSE kodit.

Lista e komponentve
Pr realizimin e ktij ushtrimi do t na mjaftojn komponentt t cilt tani
m i kemi prdorur n ushtrimin e par. Ose mund ti referoheni tabels vijuese
2.2 Komponentt e nevojshme pr transmetimin e sinjalit S.O.S. Si dhe skema e
lidhjeve do t paraqitet ne Figurn 2.2
Tabela 2. 2 Komponentt e nevojshme pr transmetimin e sinjalit S.O.S.

Nr.
i
komponentve
1
1

Simbol
i
D1
R1

Prshkrimi
5-mm red LED
270 0.5W metal film resistor

Figura 2. 2 Skema e lidhjeve pr drgimin e sinjalit S.O.S

Zbatimi praktik
Pr zbatimin e ktij ushtrimi pasi t kemi vendosur komponentt n vendin
e duhur na duet edhe t bjm programimin e pllaks Arduino. Pr kt ushtrim
mund ti referohemi programit t br n ushtrimin e par dhe at ta modifikojm
dhe ta prshtatemi pr ushtrimin e dyt. Sido qoft n figurn 2.3 do t paraqitet
kodi i nevojshm pr t realizuar kt ushtrim.

18

Figura 2. 3 Kodi pr transmetimin e sinjalit S.O.S

Aplikimi i praktik
Sa i prket ktij ushtrimi aplikimin praktik t tije e ka zvogluar
jashtzakonisht shum zhvillimi i hovshm i teknologjis s komunikimit qoft
nprmjet prdorimit t internetit apo edhe t radio komunikimeve t ndryshme.
Por gjithsesi ky lloj komunikimi akoma rruhet si mas sigurie ngase kur t gjitha
komunikimet tjera bijn ky do t jet mi i qndrueshmi dhe m i sigurti pr tu
prdorur. Pa zvogluar aplikimin e drgimit t sinjalit S.O.S ngase ky edhe n
ditt e sotme sht mjaft i prdorur.

18

Shembulli 3: Prkthimi i Mors kodit

Pr realizimin e ktij ushtrimi mund t prdorim komponentt e
ushtrimeve t mhershme dhe po ashtu edhe lidhjet t mos i ndryshojm fare.
Ngase vetm do t na duhet t bjm programimin e pllaks Arduino pr t par
ndryshimet q do t paraqiten me an t LED-it t prdorur. Tani m kemi arritur
t transmetojm nj sinjal t vetm S.O.S por ky lloj i komunikimit sht prdorur
edhe pr t drguar sinjale t tjera. Tani m me zhvillimi e teknologjis nuk na
duhet t msojm t gjitha karakteret e veanta t MORS kodit. Ngase kjo tani
mund t realizohet nprmjet shtypjes s mesazhit me an t tastiers dhe t
transmetohet ai mesazh n pllakn Arduino q do t prkthej kt mesazh n
gjuhn MORS.
Pikrisht ky edhe do t jet qllimi i ktij ushtrimi. Tani m duhet t kemi
parasysh se do t kemi komunikim t ndrsjellt n mes t PC dhe pllaks
Arduino q do t realizohet nprmjet USB-s. Dhe pr t arritur kt duhet t
kemi parasysh shpejtsin e komunikimit t sinjalit q drgojm nga PC-ja dhe
pranimin n ann tjetr nga pllaka Arduino. Zakonisht sht 9600 boud, q nuk
sht edhe shpejtsi e madhe por e mjaftueshme pr qllimet q na nevojitn.
Pike shnimet dhe kodet prkatse t karaktereve specifik do t mund ti
gjeni duke klikuar n linkun vijues: http://en.wikipedia.org/wiki/Morse_code
Si dhe pr drgimin e mesazhit nga PC deri tek pllaka Arduino do t
prdort nj vegl e aplikacionit t programimit t Arduino-s e quajtur Serial
Monitor. Pra pas programimit t pllaks Arduino nuk e shkputim lidhjen me PC
nprmjet USB-s dhe n aplikacion kalojm tek menyja Tools dhe pastaj
zgjedhim Serial Monitor. Dhe na hapet nj dritare ku mund t shkruajm
mesazhin q dshirojm t prkthejm n MORS kod, dritarja sht paraqitur
n figurn 3.1.

Figura 3. 1 Dritarja pr drgimin e mesazheve tek pllaka Arduino

18

Funksionalizimi i sistemit
Tanim gjrat mund apo kan filluar t vshtirsohen. Si shtes n kt
ushtrim do t duhet t kemi parasysh 3 funksionet kryesore q jan:

Serial.begin (9600); //q cakton shpejtsin e komunikimit ndrmjet

PC-s dhe pllaks Arduino
Serial. available (); // shikon dhe tregon kur ka nj sinjal pr t lexuar
dhe
Serial.read (); // lexon nj karakter.

Pra fillimisht shikohet se a ka dika pr t pranuar dhe pastaj lexon nj

nga nj karakteret. Pavarsisht cili karakter sht pranuar ai do t prkthehet me
an t LED-it n gjuhn MORS duke ndezur dhe duke e mbajtur ndezur dhe duke
e fikur LED-in n intervale t caktuar kohore.

Lista e komponentve
Sa i prket lists s komponentve dhe mnyrs s lidhjes s tyre mund t
referoheni n ushtrimet e m hershme qoft n ushtrimin 1 apo at 2,
respektivisht tabeln 1.1 ose 2.2 dhe figurn 1.1 ose 2.2

Zbatimi praktik
Pr zbatimin e ktij ushtrimi duhet t bjm ndryshime t theksuara n
programim. Prandaj n figurn 3.2 do t paraqitet kodi i programimit t pllaks
Arduino, pr prkthimin e mesazhit n MORS kod.

18

Figura 3. 2 Kodi pr prkthimin e mesazheve n MORS kod

Aplikimi i praktik
Kemi prmendur edhe m hert se aplikimi praktik i prdorimit t MORS
kodit sht zvogluar jashtzakonisht shum, por si ushtrim sht mjaft i
qlluar ngase prmban ndrlidhjen mes komunikimit t hershm dhe at t
tanishmin.

18

Shembulli 4: Prkthimi i MORSE kodit

Ky shembull sht krejtsisht i ngjashm me ushtrimin 3 andaj do t
prdort i njjti kod, dallim do t ket vetm se do t shtohen disa komponent
pr t br me t dukshm intensitetin e LED-it, si dhe do t kemi edhe disa
informacion shtes sa i prket MORS kodit.

Funksionalizimi i sistemit
Disa nga rregullat e kodit Morse jan: nj viz lidhse sht pr tre her
m e madhe n kohzgjatje t paraqitjes s nj pike, koha n mes t do viz
lidhse apo pik sht e barabart me kohzgjatjen e nj pik, hapsir midis dy
shkronja sht gjatsia e njjt si nj viz lidhse, dhe hapsira midis dy fjal
sht e njjt si kohzgjatja e shtat pikave. Pra gjithnj duhet t sillemi npr
pjesn e verifikimit t hyrjes s t dhnave pr t par se far duhet t jepet
n dalje, dalje e cila do t manifestohet me ndezjen e nj drite n njsi t
caktuar kohore dhe kuptohet q varsisht nga kohzgjatja e qndrimit ndezur
apo fikur ajo do t paraqes nj simbol t caktuar.

Lista e komponentve
Pr zhvillimin e ktij ushtrimi nuk na duhen pa tjetr komponent shtes
ngase n pllakn Arduino sht nj LED diod e integruar e cila mund t paraqet
shum mir kt ushtrim. Por n kt ushtrim dshirojm t shtojm edhe disa
komponent q e rrisin intensitetin e nj LED diode n mnyr q t LED-i t
vrehet nga nj distanc e largt. Komponentt q do t na duhen do ti
paraqesim n Tabeln 4.1 ku nuk do prfshihet pllaka Arduino dhe breadbordi
ngase kto jan t nnkuptuara. Kurse n Figurn 4.2 do t paraqesim skemn e
lidhjes s komponentve pr realizimin e ktij ushtrimi.
Tabela 4. 1 Komponentt e nevojshme pr prkthimin e Morse kodit

Nr. i
Komponentve
1
1

Simb
oli
D1
R1

1
1

R2
T1

Prshkrimi
Luxeon 1W LED diod
270 0.5W metal film
resistor
4 1W resistor
BD139
transistor
i
energjis

18

Figura 4. 1 Skema e lidhjes s komponentve me pllakn Arduino

18

Zbatimi praktik
N Figurn 4.2 do t paraqesim kodin q duhet t shkruhet n softuerin
pr programimin e pllaks Arduino n mnyr q mesazhet tekstuale t dhna
nga ana e jon t prkthehen n Morse kod nprmjet pllaks dhe t paraqiten
nprmjet LED diods.

Figura 4. 2 Paraqitja e kodit pr realizimin e prkthimit t Morse kodit

18

Aplikimi i praktik
Aplikimi praktik i ktij ushtrimi apo ktij projekti mund t thuhet se ka
qen i kahershm dhe i prdorur n mnyr mjaft efikase pr t komunikuar n
koht e athershme. Por akoma mbetet nj opsion komunikimi n raste
emergjente kur komunikimet tjera nuk bjn pun sidomos aplikimi i sinjalit
SOS sht ndr m t shpeshtit q mund t hyj n pun edhe n ditt e
sotme.

18

Shembulli 5: Modeli i sinjalit t trafikut

Tani m nj shembull i aplikimit real n jetn e prditshme, do t
simulojm funksionimin e sinjalizuesve n rrug pra semaforve. Realizimi i ktij
ushtrimi na familjarizon me logjikn e funksionimit t semaforve, pastaj
pavarsisht se me far ju krkohet t programoni nj shembull t till to t jet
jashtzakonisht e leht. Sistemi q do t prdorim ksaj radhe sht ai i
mbretris s bashkuar (UK). N kt shembull do t prdort nj buton pr t
ndrruar gjendjen n semafor si dhe nse ai buton to t mbahet i shtypur pr
nj koh m t gjat ather do t ndryshohet sekuenca e sinjalizimeve.

Funksionalizimi i sistemit
Tham se do t prdort nj sistem si n Mbretrin e Bashkuar. Pra do t
kemi sinjale t radhitura n kt mnyr:

Fillimisht do t kemi ngjyrn e kuqe

Pastaj t kuqn me at portokalli
Dhe ngjyra e gjelbr
Pastaj kthehet n portokalli
Dhe kalon n t kuqe e kshtu vazhdon e prsritet ky cikl.

Lista e komponentve
Lista e komponentve q do t na duhet pr realizimin e ktij ushtrimi do
t prfshim LED-a me ngjyrat t kuqe, portokalli dhe t gjelbr. Si dhe do t
prfshij edhe nj buton si kemi prmendur edhe m lart. Kshilloheni q LEDat t jen t intensitetit t njjt pr t par m mir funksionalizimin e ktij
ushtrimi. N tabeln 5.1 do t paraqitn komponentt e nevojshme pr
realizimin e ktij ushtrimi. Gjithsesi do t paraqitet edhe skema e lidhjes s
ktyre komponentve n figurn 5.1.
Tabela 5. 1 Komponentt e nevojshme pr realizimin e Semaforit

Nr. I
Komponentve
1
1
1
3

Simb
oli
D1
D2
D3
R1-R3

R4

S1

Prshkrimi
5-mm red LED
5-mm yellow LED
5-mm green LED
2700.5W metal film
resistor
100 K0.5W metal film
resistor
Miniature push to make

18

switch

Figura 5. 1 Skema e lidhjeve pr realizimin e Semaforit

Zbatimi praktik
Pr realizimin e ktij ushtrimi, si dhe ushtrimeve t tjera do t paraqesim
edhe kodin q duhet t programohet pr realizimin e ktij ushtrimi. Kshtu q n
figurn 5.2 do t paraqitet edhe kodi pr realizimin e sinjalizimit t Semaforve.

18

Figura 5. 2 Paraqitja e kodit pr realizimin e Semaforve

Aplikimi i praktik
Aplikimi praktik sht shum i prdorur ndonse ky shembull sht i
thjesht dhe m i lehti i mundshm. Ju mund t tentoni t realizoni edhe
semafor me kompleks q ndodhn n udhkryqe dhe me nj program t
kontrolloni njkohsisht 4 semafor gjithashtu t prfshini edhe sinjalizimin pr
kmbsor. Por pra se t filloni keni parasysh numrin e daljeve q mund t
shfrytzohen nga nj pllak Arduino.

18

Referencat
Simon Monk - 30ArduinoProjectsfortheEvilGenius Botuesi Mc Graw Hill
www.arduino.cc

18